ONTWERPEN NOTARIEELE AKTEN
ZESDE DEEL — VIERDE DRUK



III
lil 0005 8369 I 



ONTWERPEN VAN
NOTARIEELE AKTEN
Volgens de aanteekeningen en mededeeling van Rechtspraak en Litteratuur van qq J. P. W. SCHERMER
Opnieuw bewerkt en aangevuld onder redactie van '
Mr. G. J. H. KUYK
ZESDE DEEL — VIERDE DRUK
herzien en aangevuld door
Mr. H. F. R. DUBOIS en Mr. j. jURGENS
N.V. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ W. E. J. TJEENK WILLINK, ZWOLLE







ONTWERPEN FAN NOTARIEELE AKTEN,
met betrekking tot het vennootsehapsreeht.
I. Burgerlijke maatschap, i)
No. . Voor Johannes Mersoher, notaris ter standplaats's-Graven-
Burgeriijke hage, verschenen :
maatschap
a.d. 30 1. de Heer Jan Janssen
December eil 2. de Heer PlETER PlETERSEN,
1924 •
beiden accountant en wonende te 's-Gravenhage.
De comparanten verklaarden, dat zij niet elkander hebben aangegaan eene burgerlijke maatschap (blz. 8), onder de volgende bepalingen:
Artikel 1.
De maatschap draagt den naam „Accountantsbureau Janssen en Pietersen" en is gevestigd te 's-Gravenhage.
Zij heeft ten doel de uitoefening van het accountantsbedrijf in den ruimsten zin des woords, daaronder begrepen het inrichten van boekhoudingen, het voeren van administratiën en het geven van adviezen.
Artikel 2.
De maatschap vangt aan (blz. 42) den eersten Januari negentienhonderd vijf en twintig en is aangegaan voor onbepaalden tijd (blz. 43).
Ieder der vennooten heeft het recht de maatschap op te zeggen (blz. 47), mits in acht nemende een opzeggingstermijn van zes maanden en alleen tegen den eersten Januari.
1) \\ egens den samenhang met de andere vennootschappen wordt de burgerlijke maatschap in dit deel behandeld.
VI.







ONTWERPEN VAN NOTARIEELE ASTEN,
met betrekking tot het vennootschapsrecht.
I. Burgerlijke maatschap. J)
No. . Voor Johannes Merscher, notaris ter standplaats's-Graven-
Burgeriijke hage, verschenen:
maatschap
d.a. 30 1. de Heer Jan Janssen
December eil 2. de Heer PlETER PlETERSEN,
1924
beiden accountant en wonende te 's-Gravenhage.
De comparanten verklaarden, dat zij met elkander hebben aangegaan eene burgerlijke maatschap (blz. 8), onder de volgende bepalingen:
Artikel 1.
De maatschap draagt den naam „Accountantsbureau Janssen en Pietersen" en is gevestigd te 's-Gravenhage.
Zij heeft ten doel de uitoefening van het accountantsbedrijf in den ruimsten zin des woords, daaronder begrepen het inrichten van boekhoudingen, het voeren van administratiën en het geven van adviezen.
Artikel 2.
De maatschap vangt aan (blz. 42) den eersten Januari negentienhonderd vijf en twintig en is aangegaan voor onbepaalden tijd (blz. 43).
Ieder der vennooten heeft het recht de maatschap op te zeggen (blz. 47), mits in acht nemende een opzeggingstermijn van zes maanden en alleen tegen den eersten Januari.
1) Wegens den samenhang met de andere vennootschappen wordt de burgerlijke maatschap in dit deel behandeld.



BURGERLIJKE MAATSCHAP.
Deze opzegging moet schriftelijk of bij deurwaardersexploit geschieden.
Artikel 3.
Beide vennooten brengen hun vollen arbeid en vlijt in de maatschap en zijn mitsdien verplicht (blz. 19) hunne volle werkkracht en kennis aan den bloei van de zaken der maatschap te wijden (blz 12). Zij zullen geen andere bezoldigde werkzaamheden mogen verrichten, geen ander bedrijf mogen uitoefenen (blz. 21) noch in eenig ander bedrijf rechtstreeks of zijdelings werkzaam zijn of daaraan deelnemen (blz. 19), zulks op verbeurte van eene onmiddellijk opeischbare boete
van gulden voor elke overtreding ten behoeve van den
anderen vennoot, onverminderd het recht van laatstbedoelden vennoot op dien grond de onmiddellijke ontbinding der maatschap te vorderen (blz. 49).
De overige inbrengst (blz. 20) in deze maatschap zal door de vennooten nader in onderling overleg worden geregeld.
Art. 4.
Ieder der vennooten zal voor zijn inbrengst anders dan door arbeid en vlijt op zijne rekening in de boeken der maatschap worden gecrediteerd (blz. 62). Hij geniet van het bedrag dezer rekening ten laste van de onkosten-rekening een vergoeding, berekend als een interest van vijf ten honderd per jaar.
Artikel 5.
Ieder der vennooten is bevoegd ten name der maatschap te handelen (blz. 27), gelden voor haar uit te geven en te ontvangen, de maatschap jegens derden en derden jegens de maatschap te verbinden, behoudens het in artikel 6 bepaalde.
Artikel 6.
De toestemming en liandteekening van beide vennooten (blz. 32) wordt gevorderd voor:
a. het verkrijgen, vervreemden, met zakelijke rechten bezwaren, huren of verhuren of op andere wijze in genot of



BURGERLIJKE MAATSCHAP.
gebruik verkrijgen of afstaan van onroerende zaken of schepen;
b. het aangaan van alle verbintenissen een som of waarde van gulden te boven gaande;
c. het stellen van persoonlijke of zakelijke zekerheid;
d. het verleenen van procuratie en het aanstellen van personeel;
e. het optreden in rechten en het aangaan van dadingen, compromissen of accoorden; en
ƒ. alle handelingen, die niet met het doel der maatschap in verband staan.
Artikel 7.
De vennooten mogen zichzelf niet als borg verbinden.
Artikel 8.
De vennooten regelen en verdeelen in gemeen overleg de werkzaamheden.
Artikel 9.
Het boekjaar der maatschap valt samen met het kalenderjaar. Na afloop van elk boekjaar, alsmede bij een eventueel eindigen der maatschap in den loop van eenig boekjaar, worden de boeken afgesloten. Binnen twee maanden na afloop van het boekjaar of na bedoeld eindigen moeten een balans en een winst- en verlies-rekening worden opgemaakt en ten bewijze van goedkeuring door beide vennooten met hunne particuliere handteekeningen worden onderteekend, hetgeen tevens strekt te hunner onderlinge décharge wegens alle handelingen in het afgeloopen boekjaar voor de maatschap verricht.
Blijft een der vennooten, na tot de onderteekening bij deurwaardersexploit door den anderen vennoot te zijn aangemaand, gedurende een maand na het uitbrengen van het exploit in gebreke de balans en de winst- en verlies-rekening te onderteekenen, zonder dat hij aan den anderen vennoot zijn bezwaren tegen die balans of winst- en verlies-rekening heeft medegedeeld, zoo zal de onderteekening door een vennoot voldoende en voor beiden verbindend zijn.



BURGERLIJKE MAATSCHAP.
Artikel 10.
De winsten en verliezen der maatschap worden door de vennooten gelijkelijk genoten en gedragen (blz. 25).
Ter berekening van de jaarlijksche zuivere winst worden van de bruto verdiensten afgetrokken alle verliezen, in den loop van het boekjaar geleden, alle kosten van onderhoud en herstelling der goederen van de maatschap en van verzekering tegen brand- en andere schade, alle kosten van huur van kantoren en andere lokalen, alle rijks- en andere belastingen, die tenlaste van de maatschap worden geheven, alle loonen van personeel, reiskosten, bureaukosten en andere kosten, welke voor een behoorlijke uitoefening van het bedrijf der maatschap worden gevorderd. Ook wordt daarvan afgetrokken de aan elk der vennooten ingevolge artikel 4 toekomende vergoeding, alsmede zoodanige bedragen voor afschrijving bestemd, als door de vennooten met onderling goedvinden zullen worden vastgesteld.
Artikel 11.
Ieder der beide vennooten zal maandelijks voor particulier gebruik op rekening en in mindering van zijn aandeel in de vermoedelijk te behalen winst uit de voorhanden zijnde kasgelden mogen disponeeren over zoodanig bedrag als door de vennooten nader zal worden overeengekomen, onder verplichting om het eventueel te veel gedisponeerde te restitueeren (blz. 27).
Artikel 12.
De maatschap eindigt (blz. 43):
lo. na gedane opzegging (blz. 47) door een der vennooten overeenkomstig het bepaalde in artikel 2,
2o. bij aanvrage tot surséance van betaling door een of beide vennooten, en
3o. door overlijden (blz. 52), faillissement of onder curateelestelling (blz. 57) van een of van beide vennooten, of bij de benoeming van een bewindvoerder krachtens eenige wetsbepaling voor een of beide vennooten.



BURGERLIJKE MAATSCHAP.
Bovendien heeft ieder der vennooten het recht onmiddellijk de ontbinding der maatschap te vorderen indien de andere vennoot de in deze akte gemaakte bepalingen niet nakomt of een derzeive overtreedt (blz. 49).
Artikel 13.
Bij het eindigen der maatschap is ieder der vennooten in het vermogen der maatschap gerechtigd (blz. 58) voor het bedrag, waarvoor hij ingevolge het in artikel 4 bepaalde in de boeken der maatschap is gecrediteerd, vermeerderd of verminderd met zijn aandeel in de winst of het verlies, gemaakt of geleden blijkens de balans en de winst- en verlies-rekening, overeenkomstig het in artikel 9 bepaalde opgemaakt. Op deze na het eindigen der maatschap op te maken balans zullen de activa der maatschap worden uitgetrokken tegen de waarde, waarop zij zullen worden geschat op de wijze, als is voorgeschreven bij boedelscheidingen, waarbij minderjarigen betrokken zijn.
De liquidatie-winst of het liquidatie-verlies zal door ieder der vennooten voor de helft worden genoten of gedragen.
Artikel 14.
Ingeval de maatschap eindigt door het overlijden van een der vennooten, heeft de overblijvende het recht de zaken der maatschap voort te zetten (blz. 52), hetzij alleen of met anderen, mits zijn verlangen daartoe aan de erfgenamen of rechtverkrijgenden van den overledene te kennen gevende binnen een maand na het overlijden.
De vennoot, die aldus de zaken der maatschap voortzet, is gerechtigd alle activa en passiva der maatschap over te nemen of zich te doen toescheiden en om den naam der maatschap te voeren.
Bij voortzetting der zaken en bij gebruikmaking van het recht tot overname of toescheiding in het vorig lid bedoeld kunnen de erfgenamen en rechtverkrijgenden van den overleden vennoot geen liquidatie vorderen; zij hebben alleen recht op



BURGERLIJKE MAATSCHAP.
uitkeering van het bedrag, hetwelk hun overeenkomstig het in artikel 13 bepaalde blijkens de daar bedoelde balans en winsten verlies-rekening toekomt.
Die uitkeering zal moeten geschieden binnen een jaar na het overlijden met bijberekening van vijf percent rente per jaar van af den dag van het overlijden tot dien van de uitkeering.
Voor het geval de overblijvende vennoot de zaken der maatschap niet wenscht voor te zetten, zal de liquidatie alleen door hem geschieden.
Artikel 15.
Ingeval de maatschap eindigt op een der andere in artikel 12 vermelde wijzen, zullen hare zaken zoo spoedig mogelijk door beide vennooten, hunne vertegenwoordigers of rechtverkrijgenden worden geliquideerd (blz. 58).
Artikel 16.
Ingeval de zaken der maatschap overeenkomstig het in artikel 14 bepaalde door den overblij venden vennoot worden voortgezet, is deze verplicht aan de weduwe (blz. 57) van den overleden vennoot tot haar hertrouwen, en, niet hertrouwende, gedurende haar leven, te rekenen van den dag van eindigen der maatschap af, uit te keeren een zesde gedeelte van het aandeel in de jaarlijksche zuivere winst, dat door hem in de voortgezette zaak wordt genoten, welke zuivere winst moet worden berekend op de wijze als hiervoor in artikel 10 is bepaald.
Indien de overleden vennoot geen weduwe achterlaat, maar wel wettige minderjarige kinderen, is de overblijvende vennoot, die de zaken der maatschap overeenkomstig het in artikel 14 bepaalde voorzet, verplicht de in het vorig lid bepaalde uitkeering aan gemelde kinderen te doen, met dien verstande, dat zoolang er nog een minderjarig kind is, voormeld gedeelte van de winst moet worden uitgekeerd.
De uitkeering aan de weduwe gaat bij haar overlijden bij opvolging over aan de minderjarige wettige kinderen van den overleden vennoot, indien de weduwe niet hertrouwd was.



BURGERLIJKE MAATSCHAP.
De in dit artikel bedoelde uitkeering moet telken jare worden uitbetaald binnen drie maanden na afloop van het boekjaar.
De gerechtigden tot de in dit artikel bedoelde winst-uitkeering hebben niet het recht inzage van de boeken te vorderen.
Artikel 17.
Indien de overblijvende vennoot de zaak overdraagt aan derden op een tijdstip, waarop de verplichting tot uitkeering als bedoeld in het vorige artikel nog bestaat, dan is hij verplicht uit te keeren aan de op die uitkeering rechthebbenden:
а. bij overdracht voor een bepaalde som, een zesde gedeelte van die som, zulks binnen één maand na ontvangst van die som of ingeval van betaling in termijnen telkens binnen een maand na de ontvangst van die termijnen, en
б. bij overdracht tegen uitkeering van een winst-aandeel, een zesde van dat winst-aandeel en wel telkens binnen één maand nadat dat winst-aandeel is verschenen en zulks totdat bij voortzetting der zaken de verplichting tot uitkeering bedoeld in het vorige artikel zou hebben opgehouden.
Artikel 18.
Indien een der vennooten overlijdt, nadat de maatschap is opgezegd, doch voor dat zij tengevolge van die opzegging is geëindigd, wordt geacht dat de maatschap tengevolge van die opzegging is ontbonden, zoodat alsdan de uitkeering bedoeld in artikel 16 niet verschuldigd is.
Artikel 19.
Alle geschillen, ook die welke slechts door een der partijen als zoodanig worden beschouwd, welke tusschen de vennooten in het vervolg mochten opkomen betreffende den uitleg van de bepalingen van dit contract, alsmede alle andere geschillen, welke in het vervolg tusschen de vennooten mochten opkomen terzake van deze maatschap, zoowel juridische als feitelijke, zullen alleen en uitsluitend in het hoogste ressort worden be-



burgerlijke maatschap.
slist door drie scheidsmannen (blz. 65), overeenkomstig het in artikel 624 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering bepaalde te benoemen.
Partijen worden geacht niet te kunnen overeenkomen over de keus van scheidsmannen, zoodra veertien dagen zijn verloopen nadat de eene partij aan de andere bij exploit heeft te kennen gegeven dat er een geschil is en binnen dien tijd door hen geen scheidslieden zijn benoemd.
De scheidsmannen zijn bevoegd om als goede mannen naar billijkheid te oordeelen.
De wijze van behandeling van het geschil zal door de scheidsmannen worden geregeld, terwijl deze akte tevens als akte van compromis zal gelden.
Artikel 20.
De kosten van oprichting komen ten laste der maatschap en worden zoo spoedig mogelijk afgeschreven.
Waarvan akte, in minuut opgemaakt, is verleden te 's-Gravenhage den dertigsten December negentienhonderd vier en
twintig in tegenwoordigheid van en als
getuigen, die evenals de comparanten aan den notaris bekend zijn.
Onmiddellijk na voorlezing is deze akte onderteekend dooide comparanten, de getuigen en den notaris.
Registratierecht (blz. (SI) f 1.50
(Art. 61 der Registratieloet 1917).
Burgerlijke maatschap.
De maatschappen of vennootschappen 1) worden dikwijls beschouwd als een onderdeel van de „vereenigingen" (Kist—Visser, Beginselen van Handelsrecht, dl. III, pag. 164, Molengraaff, Leiddraad pag. 158 e. v., de Wal, Het Nederl. Handelsrecht, dl. I, pag. 76, Land—Losecaat Vermeer, pag.
1) Gewoonlijk wordt het woord „vennootschap" gebruikt voor die maatof vennootschappen, welke in het Wetboek van Koophandel geregeld zijn, het woord „maatschap" voor de andere. Genoemd wetboek spreekt dan ook alleen van „vennootschappen" niet van «maatschappen".



burgerlijke maatschap.
382). Een „vereeniging" wordt genoemd door Molengraaff t. a. p. „een „contractueele samenwerking, het krachtens overeenkomst handelen ten ge„meenen bate, voor gemeene rekening, ten gemeenen dienste, tot een gemeen „doel," terwijl Kist—Visser, dl. III, pag. 161 zegt. „De overeenkomst van „vereeniging is de zoodanige, waarbij twee of meer personen zich verbinden „om tot een bepaald doel samen te werken. Dat doel kan zijn van allerlei „aard; het kan zijn, zoowel egoïstisch, d.w.z. gericht op het belang der „samenwerkende leden, als altruïstisch, d.w.z. het algemeen belang, althans „niet in hoofdzaak het eigen belang der leden, betreffende."
Beschouwt men een maat- of vennootschap als een vereeniging, dan zou men kunnen zeggen, dat partijen hebben gebruik gemaakt van het recht tot vereeniging, hen in art. 9 der Grondwet toegekend. Het begrip „vereeniging" dient hier in den ruimsten zin te worden opgevat, anders dus dan bij Asser-Scholten, dl. I, pag. 666; verg. ook Hamaker in W. N. R. no. 1418.
Volgens art. 1655 B. W. is een maatschap of vennootschap „eene overeenkomst, waarbij twee of meerdere personen zich verbinden om iets in „gemeenschap te brengen, met het oogmerk om het daaruit ontstaande voor„deel met elkander te deelen." In deze definitie der wet wordt het woord „maatschap (of vennootschap) dus gebruikt in den zin van „overeenkomst" (zoo ook in art. 16 K.); ook het door die overeenkomst teweeggebrachte rechtsgevolg woriji veelal met het woord „maatschap" aangeduid; hier kan men ook nog weer bedoelen, öf de gezamenlijke vennooten in hunne door de overeenkomst ontstane betrekking (artt. 1665, 1666, 1667, 1669 slot, 1678 slot, 16/9 B. W., art. 17 K.), öf wel het door de vennooten bijeengebrachte vermogen (artt. 1663 lid 1, 1664, 1668 lid 1, 1670, 1676, 4o, 1677, 1678 eerste gedeelte, 1680, 1688 lid 2 B W.). In denzelfden zin Kist—Visser, dl. III, pag. 175 en Asser—Limburg, dl. III, pag. 484. Molengraaff, pag. 158, maakt eveneens een soortgelijke onderscheiding. Diephuis, dl. XIII, pag. 138 e. v., en Polak, Handelsrecht, pag. 268, geven zelfs vier verschillende beteekenissen aan het woord „maatschap", doordat zij de door de overeenkomst ontstane rechtsbetrekking noemen naast de vereenigde personen en het vereenigd vermogen.
De definitie van art. 1655 B W. kan niet geheel juist genoemd worden. Er wordt o.a. gezegd, dat de partijen zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen met het oogmerk om het daaruit ontstaande voordeel met elkander te deelen. Uit den inbreng op zich zelf nu kan nooit voor beide partijen een voordeel ontstaan, dat zij met elkander kunnen deelen; zij moeten er iets mee verrichten, er mee arbeiden ten behoeve van de vennootschap. Ook zou de wet doen denken dat het eenige doel is om de winst te clcelen, terwijl toch het eerste doel van partijen wel zal zijn om winst te behalen.
Wij zouden daarom de volgende definitie willen geven: Een maatschap



vereeniging van twee of meer personen.
of vennootschap is een overeenkomst 1), waarbij twee of meer personen zich vereenigen, die ieder kapitaal of arbeidskracht inbrengen, met het doel om gezamenlijk winst te behalen en die winst samen te deelen.
Yan deze definitie uitgaande, meenen wij dus de volgende vereischten aan een vennootschap te mogen stellen:
a. bij eene maat- of vennootschap bestaat een vereeniging van twee of meer personen;
b. alle vennooten moeten inbrengen;
c. het doel is winst te behalen;
d. deze winst moet tusschen alle vennooten worden verdeeld.
ad a. Heeft men bg de maat- of vennootschap dus aan een vereeniging 2) te denken dan vloeit daaruit voort, dat tusschen de vennooten steeds een zekere gelijkheid moet bestaan. Bestaat er tusschen twee personen een dienstbetrekking, dan kan er nooit sprake zijn van een vennootschap, al geniet de arbeider ook een deel van de winst, zooals kan voorkomen bij een beding als bedoeld in art. 1638e B. W. Kist—Visser dl. III pag. 176 merkt hieromtrent het volgende op: „Krachtens haar aard behoort de overeenkomst van maatschap tot de vereenigingen. Hieruit volgt, dat zij is „een overeenkomst tot samenwerking ter bereiking van een bepaald doel, „en bovendien dat die samenwerking geschiedt op voet van gelijkheid, niet „van ondergeschiktheid. Dit laatste toch ware met de vereenigingsidee niet „overeen te brengen. Daarom behoeven nu nog niet alle vennooten vol„komen dezelfde rechten en verplichtingen te hebben; het staat den vennooten integendeel vrij een of meer hunner bijzondere bevoegdheden (b.v. „van beheer) of voordeelen (b.v. grooter winstaandeel) toe te kennen. „Zulks is dan echter een vrije daad van de anderen, welke, zoolang de „coördinatie niet in subordinatie overgaat, het beginsel niet raakt. Dat „beginsel van gelijkheid is onder meer uitgedrukt in de artikelen 1673— „1676 B. W., 17 en 18 K."
Deze meening wordt ook gedeeld door Prof. Mr. Meijers, de Arbeidsovereenkomst, pag. 28, die schrijft: „Een aandeel in de winst van een „onderneming is loon, indien de bevoegdheid van dengene, die recht op „dit aandeel heeft, niet verder gaat dan het inzage nemen der boeken en „bescheiden noodig om het bedrag van zijn winstaandeel vast te stellen. „Het houdt op loon te zijn, indien hij van den beheerder der onderneming „niet alleen mededeeling dezer gegevens, maar ook verantwoording van „diens beleid kan verlangen. Alsdan staat hij niet meer als loontrekker „tegenover den beheerder van de onderneming, maar is deelhebber in de „onderneming."
1) Wil men van de maat- of vennootschap in de beteekenis van vereeniging een definitie geven, dan kan die luiden: een maat-of vennootschap is een vereeniging van twee of meer personen, die ... enz.
2) Het woord „vereeniging" worde hier opgevat in ruimen zin; verg. Hamaker in W. N. K. no. 1418 en Asser—Scholten, dl. I pag. 666.



maatscnap en arbeidscontract.
In denzelfden zin oordeelt ook J. H. W. Q. Ter Spill in zijn proefschrift „Het rechtskarakter der rekenplichtigheid," Amsterdam, 1903; na opgemerkt te hebben dat het bij vele contracten voorkomt, dat een der partijen aanspraak kan maken op een praestatie die geheel of gedeeltelijk bepaald wordt door het economisch resultaat, dat partijen trachten te bereiken, merkt hij op:
„Wat is nu het eigenaardige van dit nieuwe element in tal van rechtsbetrekkingen? M. e. dit, dat wel hij, die met zijn arbeid of kapitaal aan „het economisch resultaat medewerkte, een tegenpraestatie ontvangt die „tot dat resultaat in zekere verhouding staat, maar dat daarentegen degene „die dat winstdeel moet uitkeeren zelfstandig leider der productie blyft. „De mijnwerker moge een loon ontvangen afhankelgk van de hoogte der „kolenprijzen, de grondbezitter een pacht innen die door de weersgesteldheid „en de prijzen der landbouwproducten bepaald wordt, de agent provisies „genieten, naar gelang hij orders aanbrengt, de auteur tantièmes beuren „naar gelang zijn tooneelstuk meer gespeeld wordt; maar de mijneigenaar, „de pachter, de koopman, de schouwburgdirecteur beslissen, hoe zij zullen „exploiteeren, welke markt zij zullen zoeken, welke improductieve uitgaven „zij zich kunnen veroorloven. Participatie geeft een recht op een deel van „het product; medezeggenschap in de productie geeft het niet."
Een dergelijk ontbreken nu van medezeggenschap is o. i. onbestaanbaar bij een maat- of vennootschap. Het komt ons daarom voor dat de ideeën maatschap en arbeidsovereenkomst elkander ten eenen male uitsluiten. Van gelijke meening is Land—Losecaat Vermeer, pag. 382, van andere opvatting daarentegen Mr. R. Kranenburg, Maatschap en arbeidsovereenkomst, Rechtsgeleerd Magazijn 1910, bladz. 1 e. v. Hij acht beide contracten aanwezig, indien de arbeider in de winst der onderneming deelt, aangezien alle vereischten, in art. 1655 B. W. aan een maatschap gesteld, aanwezig zijn. Hij vergeet echter dat de werkgever alles kan doen en laten wat hij wil en zijn wederpartij geen rekening en verantwoording schuldig is. De arbeider kan geen aanmerking maken op de leiding der zaken door den werkgever; was dit het geval, de dienstbetrekking, voor arbeidsovereenkomsten een vereischte — zie Mejjers t. a. p. blz. 30 — zou dan ontbreken. Verg. ook vonnis rechtbanken Rotterdam d.d. 5 Nov. 1892 (W. v. h. R. no. 6275, W. N. R. no. 1213) en Utrecht d.d. 24 Januari 1923, Ned. Jur. 1924 pag 23.
ad b. De tweede eisch was, dat door alle personen iets in gemeenschap moet worden gebracht. Er moet dus iets gemeenschappelijk worden gemaakt. Die inbreng kan volgens art. 1656 B. W. bestaan in geld, of in andere goederen of in nijverheid, wellicht beter te omschrijven als kapitaal en arbeidskracht. Dit kapitaal of die arbeidskracht moeten strekken ten bate van die gemeenschap en zijn onderworpen aan de kansen van vooruitgang of achteruitgang, van betere of mindere belooning, juist door het feit dat zij in de gemeenschap zijn gebracht. Er bestaat dus een zeker verband



inbreng.
tusschen de door partijen ingebrachte kapitalen en arbeidskrachten. Daartegenover bestaat een zekere afscheiding tusschen het ingebrachte kapitaal en het overige vermogen van den vennoot; eveneens mag de arbeidskracht, voor zoover die volgens de overeenkomst van vennootschap ten bate van de maatschap moet worden aangewend, niet meer worden gebruikt in het particulier belang van den vennoot. Deze afscheiding en bovengemelde band zijn meer of minder sterk bij de verschillende soorten van vennootschappen. In denzelfden zin Kist—Visser, dl. III pag. 178, P. W. 10132, en de talrijke Nederlandsche en Fransche schrijvers, aangehaald in de „Critische beschouwing der handeling voor gemeene rekening" door Mr. ür. P. H. Smits pag. 150. Deze schrijver zelf komt echter tot een andere conclusie. Hij meent dat het niet noodig is dat door den inbreng iets „gemeen" gemaakt wordt, maar dat het voldoende is als er een voordeel, een nut, voor de vennootschap ontstaat (pag. 151 e. v.). Hij noemt inbreng: het geven van een bijdrage tot bereiken van het vennootschapsdoel, in ruil daarvoor wordt verkregen de positie van vennoot (pag. 166). In hoofdzaak 1) verdedigt lig zijn stelling op gronden ontleend aan het Eomeinsch recht. Dit zou een onderscheiding gemaakt hebben tusschen conferre (bijbrengen) en communicare (in gemeenschap brengen) en voor een maatschap het conferre voldoende geacht hebben. Een maatschap zou er b.v. al zijn als twee personen, waarvan de een drie paarden heeft en de ander een, deze paarden samenvoegden tot een vierspan om het als zoodanig te verkoopen, waarna de een £ en de ander | van de opbrengst zou krijgen 2). In den loop der jaren zouden de schrijvers abusievelijk het woord conferre veranderd hebben in eommunicare, hetgeen als mettre en commun in art. 1832 C. C. is opgenomen. Maar — aldus Mr. Dr. Smits — de beteekenis van het woord „inbrengen" moet nog in ruimen zin worden opgevat.
Diephuis, dl. XIII pag. 146, meent dat het niet noodzakelijk is, dat men zijn eigen arbeidskracht inbrengt, maar dat ook die van een ander — b.v. van een arbeider over wien men te beschikken heeft — kan worden ingebracht. Met Asser—Limburg, pag. 491, komt het ons voor dat deze opvatting in strijd is met do artt. 1351, 1354; en 1376 B. W. De arbeid van mijn arbeider kan nooit mijn inbreng z\jn. Wel behoeft men in 't algemeen geen eigenaar te zijn van de zaken die men inbrengt. Men kan zich n.1. voorstellen, dat men bezitter, hetzij te goeder, hetzij te kwader trouw is van de zaken, die men inbrengt. Maar in dezen zin kan de vraag of men eens anders arbeidskracht mag inbrengen zich nooit voordoen. Immers, zoo merkt Asser t. a. p. op, men kan zich noch te goeder, noch te kwader trouw van eens anders arbeid of vlijt meester maken.
Het Duitsche Burgerlijk Wetboek bepaalt in het laatste lid van § 706:
1) Ook wijst hij er op dat de ingebrachte arbeid geen gemeen vermogensbestanddeel wordt.
2) In het Komeinsche recht werd dit contract een societas genoemd; L. 58 pr. D XVII 2 (pro socio); zie ook L. 44 D XVII 2 (pro socio).



INBRENG.
„Der Beitrag eines Gesellschafters kann auch in der Leistung von Diensten bestehen". Ook hier meenen we te mogen aannemen, dat die „Leistung" door den vennoot zelf, en niet door anderen kan plaats hebben.
In veel gevallen wordt door een vennoot ingebracht de door hem gedreven handelszaak. Tot dergelijke inbrengsten behooren in den regel verschillende goederen, en die worden dus tevens ingebracht, maar het inbrengen van een „zaak", „clientèle", brengt ook mede dat men de vennootschap in de gelegenheid stelt de relaties met de klanten dier zaak voort te zetten, terwijl men zich onthouden moet van die relaties gebruik te maken uitsluitend in zijn privé belang. Kist—Visser (dl. III pag. 222) wil een dergelijken inbreng rangschikken onder den inbreng van nijverheid.
Waar een dergelijke clientèle een zekere waarde vertegenwoordigt, is het veelal gebruik, den vennoot, die haar inbrengt, voor een grooter bedrag in de boeken te crediteeren.
Gevraagd is of een handelsnaam, een crediet dat men in de handelswereld heeft, als voorwerp van inbreng kan worden beschouwd. Sommige oudere Fransche schrijvers beantwoorden deze vraag meestal ontkennend; ook Schermer (in den tweeden druk van dit werk, pag. 18), Asser-Limburg (pag. 492) en Opzoomer (dl. IX pag. 36 e. v.) zijn van deze meening, omdat art. 1656 B. W. bepaalt, dat het „iets", dat volgens art. 1655 B. W. moet worden ingebracht, bestaan moet in geld of andere goederen of in nijverheid, en een „crediet" kan hieronder niet worden gebracht.
Kist—Visser (dl. III pag. 223), Land—Losecaat Vermeer (pag. 383), Smits (t. a. p. pag. 172 e. v.), alsmede de nieuwere Fransche auteurs achten dit niet juist. „Het recht op den naam toch — zoo schrijft eerstgenoemde — „kan in vele gevallen, en vooral waar het geldt de handelsnaam, een zaak „van groote waarde zijn en wegens het vertrouwen en crediet, dat degeen, „die op dien naam recht heeft, in de handelswereld geniet, voor de vennootschap van groot belang wezen."
Onder welke der in art. 1656 B. W. genoemde soorten inbreng dit recht op den naam gerangschikt moet worden is echter niet duidelijk. Smits t. a. p. noemt het inbreng van goederen. Zie voorts blz. 20 hierna.
ad c. Voorts moeten de ingebrachte kapitalen of arbeidskrachten worden aangewend om winst te behalen. Het winstbejag is een kenmerk der vennootschap. Bij onderlinge waarborgmaatschappijen, gebruiks- en verbruikscorporaties, zedelijke lichamen, bestaat nooit het doel om winst te behalen. Ten aanzien van zedelijke lichamen vinden we in de wet wel geen uitdrukkelijk verbod van winstbejag, maar toch is het niet de bedoeling van den wetgever geweest, vereenigingen met winstbejag als zedelijke lichamen te beschouwen 1). Kist—Visser dl. III pag. 181 e. v. merkt hieromtrent op:
1) „Behalve de eigenlijke maatschap, erkent de wet ook vereenigingen van personen als zedelijke lichamen ..." zegt art. 1690 B. W. Alsof deze zedelijke lichamen oneigenlijke maatschappen waren!



winstbejag.
„Het kenmerk van winstbejag trekt voorts de scheidslijn tusschen de „maatschap eenerzijds en de zedelijke lichamen, bedoeld in art. 1690 vlg. „B. W., anderzijds. Dit artikel erkent in het algemeen als zedelijke lichamen „vereenigingen van personen, samengesteld tot een bepaald oogmerk, niet „strijdig met de wetten of de goede zeden. Bij het samenstellen der artt. „1690 vlg. B. W. dacht de Eegeering hoofdzakelijk aan „samenkomsten „„tot vermaak, gezelligheid, bevordering van kunsten en wetenschappen, „„weldadige oogmerken", doch sloot met die opsomming de rij niet, waar „zij daaraan toevoegde: „in één woord, vereenigingen, die met eenig doel, „„niet met de wetten of de goede zeden strijdig, zijn samengsteld," (zie „Voorduin Y pag. 313, 314). Vereenigingen met een economisch doel zijn „derhalve niet uitgesloten en, letterlijk genomen, valt het maatschapsdoel, „winstbejag, ook onder die definitie. Toch ware dit laatste in strijd met „de duidelijk uitgesproken bedoeling des wetgevers, die bepaaldelijk regels „ heeft willen geven voor die vereenigingen, welke juist niet als maatschappen „moeten worden beschouwd. (Zie Vookduin V pag. 312 e. v.). Bovendien „wilde men, in tegenstelling met de burgerlijke maatschappen, die zedelijke „lichamen als rechtspersonen beschouwd hebben. Dit laatste punt heeft in „zoover zijn belang verloren, nu de wet van 1855 (Stbl. no. 32) voor die „rechtspersoonlijkheid erkenning door Koning of Wet vordert, de onderscheiding echter tusschen maatschap en zedelijk lichaam blijft van ge„wicht door art. 14 dier wet, hetwelk uitdrukkelijk de burgerlijke maatschap en de handelsvennootschappen aan de werking dier wet onttrekt.
„Voor het trekken van de grenslijn tusschen maatschap en zedelijk „lichaam heeft de wetgever derhalve een aanwijzing gegeven, toen hij vrij „duidelijk de strekking van den tienden titel van Boek III omschreef. Die „strekking was om regels te geven voor die talrijke vereenigingen, welke „niet waren maatschappen of handelsvennootschappen.
„Waar dus deze laatste vereenigingen eindigen, vangt het zedelijk „lichaam aan. Het doel nu van de maatschap omvat tweëerlei, nl. het „behalen van positief vermogensrechtelijk voordeel en het gezamenlijk ver„deelen van dat aldus behaalde voordeel. Indien deze beide oogmerken „aanwezig zijn, is er een maatschap; indien het laatste ontbreekt, kan er „nog zijn een zedelijk lichaam.
„Hieruit volgt dat het zedelijk lichaam niet alleen in het algemeen een „economisch doel kan beoogen 1), maar ook het behalen van een vermogens„voordeel, mits slechts niet dat voordeel verdeeld moet worden onder de „leden, maar bestemd is voor de vereeniging zelve, althans tot eenig ander „doel dan recktstreeksche verdeeling onder de deelhebbers. Men denke b.v. „aan een geestelijke orde, welke, gelijk wel voorkomt, tevens een bedrijf
1) Zoo wordt vrijwel algemeen de onderlinge verzekeringsmaatschappij als zedelijk lichaam beschouwd; vgl. arrest H. E. d.d. 25 Maart 1898(W. v. h. E. no. 7102). Zie ook de stukken en beraadslagingen over de wet van 14 September 1866 (Stbl. no. 123) tot wijziging van art. 14 der wet van 1855_



winstverdeeling.
„uitoefent. De winsten yan dat bedrijf komen in de kas der orde en „strekken niet rechtstreeks ten voordeel van de leden der orde, al is het „niet uitgesloten dat zij, doordat zij door de orde gevoed en onderhouden „worden, middellijk van dat bedrijf voordeel trekken. Een dergelijke orde „nu is niet een maat- of vennootschap, maar valt onder de bepalingen „betreffende zedelijke lichaam of onder de wet van 1855.
„Het verschil tusschen maatschap en zedelijk lichaam is dus uitsluitend „negatief, ligt alleen in het ontbreken bij de laatste van het oogmerk tot „winstverdeeling "
Ook Asser —Limburg, dl. III pag. 487, Diephuis, dl. XIII pag. 147, Opzoomer, dl. IX pag. 19 e.v., wijzen er op dat het winstbejag een der kenmerken van de vennootschap is. Zie ook van Boneval Faure in Rechtsgeleerd Magazijn, 1883 pag. 310 e.v. en Hamaker in W. N. E. nos. 1418, 1419, 1420, 1434, 1435. Deze laatste acht het ook niet onmogelijk dat een zedelijk lichaam het doel heeft om winst te behalen en te verdoelen; hij zoekt het verschil tusschen maatschap en zedelijk lichaam meer in de organisatie, die de partijen aan hun samenwerking geven. Stellen zij een lichaam samen, dat aan het privaatrechtelijk verkeer kan deelnemen, dan acht hij een zedelijk lichaam (of vereeniging in engeren zin) aanwezig, anders een maatschap. Hij schijnt dus eenigszins in te stemmen met Opzoomer (dl. IX pag. 24), waar deze schrijft: „de maatschap vereenigt verscheidene personen, „het zedelijk lichaam maakt ze tot één persoon". Molengraaff, blz. 159, meent dat een zedelijk lichaam ook wel het oogmerk van winstverdeeling kan hebben. Verg. voorts Asser—Scholten, dl. I pag. 670 en Polak pag. 268 e.v.
ad d. Tenslotte moet de winst tusschen alle vennooten worden gedeeld. Art. 1655 B. W. eischt dit uitdrukkelijk; derhalve acht men veelal geen maatschap aanwezig als partijen beurtelings het gebruik eener zaak beoogen (zie Land— Losecaat Vermeer pag. 385, Rechtb. Breda 6 Jan. 1885, W. v. h. R. no. 5187 en Rechtb. Rotterdam 22 April 1903, P. v. J. 1903 no. 262; anders Rechtb. Rotterdam 23 Sept. 1892 W. v. h. R. no. 6428. Zie ook Hof Amsterdam d.d. 6 Jan. 1919, Ned. Jur. 1920 blz. 289).
Art. 1672 verklaart nietig het beding, waarbij een der vennooten alle voordeelen mochten zijn toegekend (dit zou zijn de z.g. „Societas Leonina" van de oude juristen, ontleend aan de fabel van Phaedrus).
Wat is nu het gevolg, indien toch een dergelijk beding is gemaakt? Drieërlei meening is hier verdedigd; in de eerste plaats wordt beweerd dat alleen het „beding" nietig is op grond van art. 1672 B. W., terwijl de maatschap overigens in stand blijft en de winst verdeeld wordt volgens art. 1670 B. W.; anderen nemen aan dat er in 't geheel niets tot stand is gekomen, terwijl tenslotte wordt beweerd, dat er wel geen overeenkomst van maatschap is tot stand gekomen, maar toch wel een andere, een ongenoemde overeenkomst.
De eerste meening is o. i. te verwerpen. Een vereischte toch voor maat-



winstverdeeling.
schap is winstverdeeling; nu partijen uitdrukkelijk overeenkomen de winst niet te verdeelen, kan er geen maatschap zijn; zou men de winst willen verdeelen op de wijze van art. 1670 B. W. dan zou men geheel in strijd handelen met den uitdrukkelijken wil van partijen.
De tweede meening wordt verdedigd: lo. met een historisch argument; in den Franschen tekst van het met ons art. 1671 overeenkomende artikel van het Wetboek 1830 werd gesproken van „une telle clause", terwijl het artikel van dat wetboek dat ten grondslag ligt aan ons art. 1672 sprak van „convention"; 2o. met een beroep op art. 1371 jo. 1373 B. W.; er zou hier een oorzaak zijn, die door de wet werd verboden; verg. ook art. 1290 B. W. In dezen zin Kist, 2e druk, deel III pag. 204, en waarschijnlijk ook Diephuis, dl. XIII pag. 153; zie ook Opzoomer, dl. IX pag. 86 e. v. en Land — Losecaat Vermeer, pag. 408.
Wij kunnen ons ook met deze opvatting niet vereenigen en zijn met Asser—Limburg, dl. III pag. 517 en Kist—Visser, dl. III pag. 229 noot 2, van oordeel, dat er wel is waar geen contract van maatschap is tot stand gekomen, maar wel een ander contract — een ongenoemd contract. Het historisch argument komt ons niet afdoende voor; al ware het dat het woord „beding" in art. 1672 B W. hetzelfde beteekende als „convention" in het Wetboek 1830, dan zou men nog moeten bewijzen dat met „convention" het geheele contract werd bedoeld. Ook een ongeoorloofde oorzaak kunnen wij hier niet zien; was een maatschap waarbij de winstverdeeling werd uitgesloten absoluut nietig in dien zin dat er in 't geheel niets tot stand gekomen is, omdat de geoorloofde oorzaak ontbreekt, dan zou dit ook zoo zijn wanneer de bepaling van art. 1672 B. W. niet bestond. En wat voor reden zou er zijn zoo'n contract absoluut nietig te verklaren? Men kan het toch niet in strijd met de publieke orde of de goede zeden noemen (art. 14 wet A. B.)?
Dat de wet de winstverdeeling als vereischte der maat- of vennootschap beschouwt, blijkt ook nog uit art. 1671 B. W., waar den vennooten zelfs wordt verboden de bepaling van elks aandeel in de winst en in het verlies over te laten aan een derde. In dit opzicht wijkt onze wet af van den Code Civil (art. 1854) 1), en ook van de bepaling die zij ten aanzien van de vaststelling van den koopprijs in art. 1501 B. W. heeft gegeven. Bij overtreding van 1671 B. W. is niet de geheele maatschap nietig, maar
1) Art. 1854 C. C. liet, in navolging van het Eomeinsche Recht, toe dat de winstverdeeling werd overgelaten aan een der vennooten of aan een derde, en gaf slechts een beroep op den rechter, indien die verdeeling onbillijk was geweest In het Ontwerp 1820 werd deze regeling nog overgenomen, maar daarna verdween ze, omdat men in die regeling een bron van moeilijkheden zag. (Zie Voorduin V pag. 295). Verg. Asser—Limburg dl. III pag. 516.



winstverdeeling.
slechts het desbetreffende beding. De winst wordt dan verdeeld op de in art. 1670 aangegeven wijze.
Het tweede lid van art. 1672 B. W. laat toe, dat alle verliezen bij uitsluiting door een of meer der vennooten zullen worden gedragen. Hieruit volgt dat ten aanzien van een of meer der vennooten vrijstelling van het dragen in de verliezen mogelijk is. Dit neemt niet weg, dat zij toch op de in de wet bepaalde wijze (artt. 1679, 1680, 1681 B. W., art. 18 K) kunnen worden aangesproken door de schuldeischers der vennootschap, maar zij hebben c. q. verhaal op dengene of degenen, die alle verliezen moet of moeten dragen.
Over den oorsprong en de beteekenis van art. 1672 lid 2 vergelijke men Asser—Limburg, dl. III pag. 518, Diephuis, dl. XIII pag. 155, Opzoomer, dl. IX pag. 88.
De notaris zal bij het opmaken der akte natuurlijk verstandig doen een nauwkeurige regeling omtrent de verdeeling der winsten en verliezen te maken. Immers bij verzuim hiervan zullen de tot vele moeilijkheden aanleiding gevende bepalingen van art. 1670 B. W. gelden. Zie over dit voor de praktijk weinig belangrijke artikel Diephuis, dl. XIII pag. 158 e. v., Opzoomer, dl. IX pag. 79 e. v., Asser—Limburg, dl. III pag. 518, Land— Losecaat Vermeer pag. 406.
Natuurlijk zijn de minste bezwaren te vreezen indien het aandeel in de eventueele winsten voor eiken vennoot gelijk gesteld wordt aan dat in de mogelijke verliezen. Dit hangt echter geheel van den wil van partijen af.
In het bovenstaande vinden wij een leiddraad om de maatschap te onderscheiden van andere rechtsfiguren, die met haar meer of minder overeenstemming vertoonen.
Zoo bestaat er b. v. eenige gelijkenis tusschen een maatschap en een huwelijksgoederengemeenschap (verg. ook art. 1658 slot B. W.) en een onverdeelde nalatenschap; in al deze gevallen toch bestaat er een onverdeeldheid tusschen twee of meer personen; echter missen laatstgemelde gemeenschappen het doel om winst te behalen en zijn dus geen maatschappen.
Ook volgt uit de bovengestelde regelen het verschil tusschen een vennoot, die gelden in de maatschap inbrengt, en een geldschieter, die aan haar gelden leent. Bij den geldschieter toch was er geen „inbreng", hij had, behoudens zijn rente, geen kans op voor- of nadeel uit de vennootschap voortvloeiende (verg. Bechtb. Haarlem d.d. 13 Mei 1919, Ned. Jur. 1919 pag. 701, en Hof Arnhem d.d. 6 Maart 1923, Ned. Jur. 1923, pag. 767). Ook indien hij geen vaste rente kreeg, maar een van het maken van winst afhankelijke belooning, zou hij toch nog wel geldschieter kunnen zijn, indien nl. hij in 't geheel geen inzage der boeken zou mogen nemen en geen invloed zou mogen uitoefenen op de werkzaamheden. De eisch van gelijkheid tusschen de vennooten (medezeggingschap) (zie pag. 10) zou VI. 2



algeheele en bijzondere maatschappen.
dan ontbreken. In denzelfden zin Kist—Visser dl. III pag. 179. Bij de behandeling van de commanditaire vennootschap, waar de grens dikwijls nog moeilijker te trekken is, zal hierop worden terug gekomen. Verg. ook Rechtb. Maastricht d.d. 2 Januari 1920, Ned. Jur. 1920, blz. 499.
Voorts stellen voorgaande regelen ons in staat te beoordeelen of wij in een bepaald geval te maken hebben met een maatschap of met een arbeidsovereenkomst. Immers, hoewel er bij beide contracten een samenwerking kan zijn met liet doel winst te behalen en die te verdeelen, kan er, in die gevallen waarin de eene partij ondergeschikt is aan de andere, van een maatschap geen sprake zijn.
Ten slotte kan aan gemelde regelen worden getoetst of er sprake is van een maatschap of van een huurcontract. Als de opbrengst van een vast goed, dat aan een der partijen toebehoort, maar door de andere gebruikt wordt, tusschen beiden wordt gedeeld is er meer reden te denken aan een maatschap dan aan een huur. Verg. Hof Amsterdam 6 Januari 1919, Ned. Jur. 1920 pag. 289 en 22 Maart 1920, Ned. Jur. 1921, pag. 481, en Eechtb. Groningen d.d. 5 Jan. 1923, Ned. Jur. 1924, pag. 191.
De burgerlijke maatschap is — naar vrij wel algemeen wordt aangenomen (zie Asser—Limburg pag. 537 en Veegens—Oppenheim pag. 313 en. laatstelijk arrest H. R. d.d. 30 Januari 1925, Ned. Jur. 1925 pag. 391 1) — niet als een rechtspersoon aan te merken. Bij de behandeling van de vennootschap onder firma zal hierop nader worden teruggekomen.
Art. 1657 B. W. zegt dat de maatschappen zijn algeheel of bijzonder. In navolging van het Oud-Hollandsche recht verbiedt onze wet (art. 1658 B. W.) de in het Bomeinsche recht toegelaten societas omnium bonorum, waarbij men feitelijk krachtens een overeenkomst in algeheele gemeenschapvan goederen leefde.
Het is volgens art. 1658 verboden zoowel alle goederen in de maatschap te brengen als een bepaald gedeelte daarvan onder een algemeenen titel. Blijkens de laatste woorden zal onder „een bepaald gedeelte" moeten worden verstaan een evenredig gedeelte en niet b.v. als iemands roerendeof alle onroerende goederen (evenzoo Asser —Limburg, pag. 496 en Land — Losecaat Vermeer, pag. 389; anders Diephujs, dl. XIII pag. 165 en Opzoomer, dl. IX pag. 40 en Veegens —Oppenheim pag. 285).
Onder de maatschap onder algemeenen titel valt niet de maatschap, waarbg de vermogens der vennooten gescheiden blijven, maar alle winsten ten voordeele der gemeenschappelijke kas komen, de z g. „algeheele maatschap van winst". Art. 1658 laat die dan ook toe en art. 1659 zegt dat zg bevat hetgeen partijen, onder welke benaming ook, gedurende het beloop
1) De bepaling van art. 1682, volgens welke „de maatschap" de uitvoering van een overeenkomst kan vorderen, wil — volgens den Hoogen Raad — niet anders zeggen dan dat dit recht toekomt aan alle vennooten tezamen _



algeheele maatschap van winst.
der maatschap door hare vlijt zullen verkrijgen. Deze maatschap komt wel voor wanneer bij een maatschap het minder aankomt op de goederen, die ingebracht zijn, maar in hoofdzaak op de werkkracht der vennooten. Als men nu ten bate der maatschap alleen de winst bracht, die door een bepaald soort werk verdiend werd, zoa er kans bestaan dat de vennooten liever ander werk deden, waarvan zij de voordeelen geheel zouden genieten. Als zij daarbij de maatschap te kort deden zullen natuurlijk de andere vennooten schadevergoeding vragen en c. q. ontbinding, maar niet altijd zal het bewijs, dat de maatschap nadeel leed, gemakkelijk zijn. Stel b.v. dat een der accountants, in onze ontwerp-akte bedoeld, in zijn avonduren, die hij anders in den huiselijken kring zou doorbrengen, privaatles geeft, of in opdracht van de regeering een advies uitbrengt. Is dan de maatschap benadeeld? Het bewijs is vrijwel onmogelijk. Daarom is het aan te bevelen alle werkzaamheden, waarmee iets verdiend zou worden dat niet in de vennootschapskas zou vloeien, te verbieden — zooals in art. 3 onzer ontwerp-akte — of alle winsten ten voordeele der maatschap te doen komen door een algeheele maatschap van winst te maken.
Art. 1660 zegt wat onder de „bijzondere maatschap" moet, worden verstaan. Zooals Asser—Limburg, blz. 497, terecht opmerkt haalt het artikel dooreen den inbreng en het doel van de maatschap. Immers eerst spreekt het over een maatschap met betrekking tot zekere bepaalde zaken, of tot derzelver gebruik of tot de vruchten, die daarvan zullen getrokken worden — dit betreft alles den inbreng — en dan over eene tot een bepaalde onderneming of tot de uitoefening van eenig bedrijf of beroep — hier dacht men aan het doel.
Volgens de letter van art. 1660 zou een maatschap bijzonder zijn al bracht men zijn geheele vermogen onder algemeenen titel in, mits maar het doel was een bepaalde onderneming. Met Asser—Limburg t. a. p. en Opzoomer pag. 44 zouden wij zulk een maatschap toch verboden achten.
Art. 1660 bedoelt met „zekere bepaalde zaken" niet een tegenstelling met vervangbare zaken, maar met alle zaken. De C. C. stelde tegenover elkaar „certaines choses determinées" in art. 1841 en „tous biens présents" in art. 1837. Verg. Diephuis, pag. 167 en Asser—Limburg, pag. 498.
Beide vennooten ... züu verplicht.
De in het B. W. geregelde maat- of vennootschap is — naar men meestal aanneemt — een vormlooze wederkeerige overeenkomst (zie Asser—Limburg pag. 486 en Land—Losecaat Vermeer pag. 385). Dat er bij deze maatschap sprake is van een overeenkomst in den zin van art. 1349 B. W. wordt ook toegegeven door bijna alle schrijvers, die bij naamlooze vennootschappen en zedelijke lichamen het bestaan van zulk een overeenkomst ontkennen; later zal op deze leer van de z. g. Gesammtakt worden teruggekomen.
Dat de overeenkomst vormloos is, blijkt zoowel uit het ontbreken van



inbreng.
eenig voorschrift omtrent den vorm, als uit art. 1661 B. W., dat bepaalt dat de maatschap begint van het oogenblik der overeenkomst, indien daarbij geen ander tijdstip is bepaald.
Omdat, zooals hiervoor (pag. 11e. v.) reeds is vermeld, alle vennooten verplicht zijn tot inbreng, is de maatschap onder de wederkeerige overeenkomsten te rangschikken 1). Ook kan men haar brengen onder de contracten onder bezwarenden titel, zoowel naar de terminologie der wet (art. 1350) als volgens de definitie welke men gewoonlijk van dergelgke contracten geeft, n.1. zoodanige waarbij beide partijen voordeel genieten (zie Asser— Limburg pag. 189).
Inbrengst.
De vennooten hebben in de eerste plaats verplichtingen tegenover elkander. Voorop staat de verplichting tot inbreng. Deze inbreng kan bestaan in bepaalde of onbepaalde zaken, in geld en in nijverheid, ook wel genaamd arbeid en vlijt of arbeidskracht.
Als de vennooten overeengekomen zijn dat (bepaalde of onbepaalde) zaken moeten worden ingebracht, moeten die voorwerpen worden geleverd. Niet alleen de feitelijke levering zal moeten geschieden, ook de juridische; inbreng is een titel van eigendomsovergang als bedoeld in art. 639 B. W. Toch zal bij een burgerlijke maatschap niet de eigendom van de geheele zaak overgaan; deze maatschap toch is niet een rechtspersoon, maar de ingebrachte zaken behooren aan de gezamenlijke vennooten, dus ook aan den vennoot, die inbracht, voor diens aandeel in de maatschap. Voor dit aandeel heeft mitsdien geen eigendoms-overgang plaats. Maar overigens gaat de eigendom over; bij inbreng van vast goed zal dus overschrijving ten hypotheekkantore volgens art. 671 B. W. noodig zijn.
Als de vennoot weigert zijn verplichting tot inbreng na te komen zal hij moeten worden aangesproken door de overige vennooten. Aangezien de burgerlijke maatschap geen rechtspersoon is en evenmin een afgezonderd vermogen bezit, is hier geen reden een aktie aan de vennootschap zelve toe te kennen (in gelijken zin Land— Losecaat Vermeer pag. 392; anders Kist —Visser dl. III pag. 239 e v. en Polak pag. 300; verg. ook arrest H. E. 10 Febr. 1921 W. v. h. E. no. 10706, Ned. Jur. 1921 pag. 409 en Scbolten in W. P. N. E. 2742).
De vennoot, die zaken heeft ingebracht, is verplicht tot vrijwaring. Art. 1662 legt deze verplichting eigenlijk alleen op als een bepaald voorwerp is ingebracht. Maar ook hier moet men bepaalde zaken stellen tegenover alle zaken en niet tegenover onbepaalde of vervangbare zaken (evenzoo Asser - Limburg pag. 499); wat voor reden toch zou er zijn, als b.v. een gestolen zaak werd opgeeischt, den vennoot wel tot vrijwaring te verplichten als hij zich verbonden had een bepaalde zaak in te brengen,
1) De vraag of om deze reden art. 1302 B. W. hier gelden kan, zal hierna worden besproken.



inbreng van geld.
maar niet als hij een zaak van zekere soort moest inbrengen, en nu juist die gestolen zaak geleverd had?
De vrijwaring moet, volgens art. 1662 geschieden, „op gelijke wijze „als bij koop en verkoop plaats vindt". Vrijwaring bij koop en verkoop dient te geschieden voor het rustig en vreedzaam bezit en voor verborgen gebreken, volgens de artt. 1527 e. v. B. W. De toepassing dezer artikelen op het contract van maatschap kan tot moeilijkheden aanleiding geven; zij toch schrijven in sommige gevallen voor de „teruggave van den koopprijs". (Verg. artt. 1531, 1532, 1533, 1543, 1544, 1545). Is hier onder „koopprijs" te verstaan de praestatie van de andere vennooten? Dan zon dus elke vennoot zijn inbreng terug krijgen en de vennootschap ontbonden worden? Dit is moeilijk aan te nemen (zie Opzoomer, pag. 47 en Asser — Limburg pag. 499; verg. ook art. 1685 lid 3). Gewoonlijk neemt men aan (zie Asser—Limburg t. a. p. en Land—Losecaat Vermeer, pag. 395), dat na uitwinning de vennoot nog eens zal moeten inbrengen 1) of wel de waarde moet voldoen; bij verborgen gebreken zullen de mede-vennooten bevoegd zijn het waarde-verschil te doen bijpassen of wel den geheelen inbreng — zoo mogelijk — te laten overdoen. Natuurlijk zal ook schadevergoeding kunnen worden gevorderd (verg. artt. 1532 en 1544).
Indien de inbreng in eene som gelds bestaat, zal, volgens art. 1663, de vennoot die zijn verplichting niet nakomt, van rechtswege en zonder daartoe aangesproken te worden, de interessen van die som verschuldigd zijn, te rekenen van den dag, waarop de inbreng had behooren te geschieden.
Dit artikel bevat een uitzondering op art. 1286 B. W., dat de z.g. moratoire interessen laat loopen van af den dag dat zij in rechten gevorderd zijn. 2) En het derde lid van art. 1663 bevat nog een uitzondering op art. 1286. Dit voorschrift toch bepaalt dat de schadevergoeding bestaat alleenlijk in de bij de wet bepaalde interessen, terwijl art. 1663 lid 3 nog „meerdere kosten, schaden en interessen" laat verschuldigd zijn, indien daartoe gronden zijn. Dat deze gronden er zijn, zal natuurlijk door de andere vennooten moeten worden bewezen.
Zü zullen .... geen ander bedryf mogen uitoefenen.
Omtrent den inbreng van „nijverheid" werd hiervoor (pag. 12) reeds iets gezegd. Art. 1664 B. W. bepaalt dat de vennooten, die zich verbonden hebben hun „arbeid en vlijt" in te brengen aan de maatschap rekenschap
1) Niet altijd zal dit mogelijk zijn; men denke aan inbreng van een auteursrecht, octrooi, handelsmerk of van een concessie tot exploiteeren van een mijn e. d.
2) Land—Losecaat Vermeer, pag. 395 e. v., neemt aan dat bij maatschappen de interessen alleen van rechtswege loopen indien een dag is vastgesteld als fatale termijn. In andere gevallen acht hij een ingebreke stelling noodzakelijk.



verplichtingen der vennooten onderling.
schuldig zijn van alle winsten, welke zij door zoodanige soort van nijverheid, als welke het onderwerp der maatschap uitmaakt, verkregen hebben. Ook uit dit voorschrift blijkt dat men duidelijk moet omschrijven welke „arbeid en vlijt" het onderwerp der maatschap uitmaakt, omdat de revenuen van andere werkzaamheden der vennooten niet ten voordeele van de maatschap zouden komen (verg. pag. 19 hiervoor).
Als een vennoot, in strijd met zijn belofte, zijn arbeid en vlijt niet ten dienste van de maatschap aanwendt, maakt hij zich schuldig aan wanpraestatie en kan schadevergoeding en ontbinding (art. 1684 B. W.) gevorderd worden (verg. Asser - Limburg pag. 502) 1). Zie pag. 49 e.v. hierna.
Uit art. 1664 wordt veelal afgeleid het verbod om deel te nemen in een concurreerend bedrijf. Ook uit art. 1374 lid 3 B. W. zou dit reeds volgen. Verg. Molenghaaff, Leiddraad, pag. 187, Kist—Visser, pag. 225, Land—Losecaat Vermeer pag. 397 en arrest H. R. 10 Febr. 1921, W. v. h E. 10706.
Als verdere verplichting van de vennooten noemen wij de aansprakelijkheid voor schade door hen aan de maatschap toegebracht (art. 1667). Dat deze verplichting bestaat, volgt ook uit de algemeene beginselen van het verbintenissenrecht (zie artt. 1275, 1280, 1374 B. W.). Maar de vraag is, hoever de zorg van den vennoot zich moet uitstrekken. Is het voldoende dat hij dezelfde zorg aanwendt als hij voor zijn eigen zaken heeft, zooals Diephuis, pag. 179 e.v. leert? O. i. is er geen reden om deze bijzondere regeling, die voor bewaargeving in art. 1743 B. W. is geschreven, uit te breiden. Liever nemen wij — met Opzoomer, pag. 68, Asser—Limburg, pag 507, Polak, pag. 299, Land —Losecaat Vermeer, pag. 397 en Veegens—Opfenheim, dl. III pag. 310 — aan, dat elke vennoot moet hebben de zorg „als een goed huisvader". Weliswaar schrijft art. 1271 deze zorg alleen voor bij verbintenissen om te geven, maar ook bij verbintenissen om te doen zal zij noodig zijn, omdat de grond voor een zoodanige zorg daar evenzeer bestaat (verg. Veegens—Oppenheim, dl. III pag. 13). Men vergelijke de uitdrukkingen „een goed werkgever" in art. 1638^ en „een goed arbeider" in art. 1639cZ B. W. Zoo zou men hier kunnen zeggen dat elke vennoot datgene moet doen en laten wat „een goed vennoot" betaamt 2).
Art. 1667 bepaalt voorts nog dat de vennoot de schaden, die hij aan de maatschap heeft toegebracht, niet in vergelijking kan brengen met de voordeelen, die hij door zijn arbeid en vlijt in andere zaken aan de maatschap mocht hebben aangebracht.
De woorden „in vergelijking brengen" doen het voorkomen alsof de
1) Conf. Eechtb. Amsterdam d.d. 18 Oct. 1881 (Rechtsg. Bijbl 1884 afd. B. pag. 48).
2) Ook hier kan de op blz 20 besproken vraag ter sprake komen of „de vennootschap" den nalatigen vennoot kan aanspreken.



verplichtingen der vennooten onderling.
wet hier aan compensatie (art. 1461) heeft gedacht. Toch is hier geen sprake van compensatie; de maatschap en de vennoot toch zijn hier niet als wederkeerig schuldeischer en schuldenaar te beschouwen.
De bedoeling der wet is echter duidelijk. De vennoot, die in eene zaak de maatschap schade toebracht door zijn schuld, zal, als hij tot schadevergoeding wordt aangesproken, niet kunnen opwerpen, dat hij een andere zaak zoo voordeelig voor de maatschap heeft verricht. De bepaling is logisch. Het was niet meer dan zijn plicht dat hjj die andere zaak naar behooren en ten voordeele van de maatschap behandelde.
De wet sluit alleen maar de , vergelijking" uit van voordeelen in andere zaken behaald. Hoe nu als in dezelfde zaak eenerzijds een schade door schuld en anderzijds een voordeel het gevolg is? Asser —Limburg, pag. 508, meent dat dan voor- en nadeel tegen elkaar mogen worden opgewogen, en dat als het eind-resultaat maar voordeelig is, de schuld en zorgeloosheid van den vennoot verontschuldigd worden; voor den vennoot zou dit dus een voordeelige bepaling zijn. Het komt ons voor dat deze gevolgtrekking a contrario van art. 1667 slot te zeer in strijd is met onze algemeene rechtsregelen Als een vennoot in eene zaak ƒ 1000 winst voor de maatschap kan behalen, maar door zijn schuld slechts ƒ 500 verdient, is niet in te zien waarom hij niet nog f 500 zou moeten bijpassen. Hij heeft nu niet gehandeld „als een goed vennoot". Art. 1667 slot is hiermee niet in strijd; het spreekt in het geheel niet over voordeelen in dezelfde zaak waarin ook schade was toegebracht. In dergelijke gevallen zal o. i. naar omstandigheden moeten worden beslist.
In verband met de voorschriften omtrent de zorg, die elke vennoot voor de zaken der maatschap moet hebben, staan ook de bepalingen van de artt. 1665 en 1666 B W.
Art. 1665 bepaalt dat de vennoot, die voor eigen rekening een opeischbare som te vorderen heeft van iemand, die ook een opeischbare som schuldig is aan de maatschap, de betaling, die hij ontvangt, naar evenredigheid moet toerekenen zoowel op de vordering van de maatschap als op zijn eigen vordering, al ware het ook dat hij bij de kwijting alles in mindering van eigen vordering mocht hebben gebracht; maar als hij bij de kwijting bepaald heeft dat de geheele betaling zou strekken voor de vordering der maatschap, moet deze bepaling worden nagekomen.
Dit voorschrift, ontleend aan Pothier, wordt door de meeste schrijvers onbillijk geacht (zie Diephuis, pag. 185, Opzoomer, pag. 59, Asser—Limburg, pag. 509), omdat het de maatschap te zeer zou bevoordeelen boven den vennoot. Dit bezwaar schijnt niet onweerlegbaar; immers de vrees is niet ongegrond, dat de vennoot — bestond het voorschrift niet — wellicht zich zelf zou bevoordeelen ten koste van de maatschap (zie Veeoens — Oppenheim, blz. 310). Vreemder is het dat — naar men meestal aanneemt — de schuldenaar niets in de zaak te zeggen heeft Art. 1432 geeft den schuldenaar van verscheidene schulden het recht, bij het doen van betaling, te



verbintenissen der vennooten onderling.
verklaren tot voldoening van welke schuld de betaling zal strekken. Hoe is nu de verhouding tusschen art. 1432 en art. 1665? Eenerzijds wordt beweerd — door Diepiiuis t. a. p. en Land—Losecaat Vermeek pag. 398— dat art. 1432 geheel naast de kwestie staat, omdat dit handelt over twee schulden aan éénzelfden schuldeischer, terwijl er bij art. 1665 sprake zou zijn van twee schuldeischers, nl. de maatschap en de vennoot. Terecht merkt Asser—Limburg, pag. 510, hiertegen op, dat de schuld aan de maatschap toch ook voor een deel een schuld aan den vennoot is- Maar deze schrijver meent dat de algemeene regel van art. 1432 1) moet wijken voor de bijzondere van art. 1665. Niet te ontkennen valt dat de schuldenaar in moeilijkheden kan komen. Als hij twee — opeischbare — schulden heeft, een aan de maatschap en een aan den vennoot, en hij wenscht de laatste te betalen, dan zal de vennoot hem slechts gedeeltelijke kwijting geven, want als hij hem kwijting voor het geheel gaf, zou hij zijn recht tegen den debiteur verbeuren en toch maar voor een deel profiteeren omdat hij een ander deel aan de maatschap moet afstaan. Wellicht is het eenige middel voor den schuldenaar, om — als hij beslist alleen zijn schuld aan den vennoot wil voldoen — aanbod van gereede betaling gevolgd door consignatie te doen.
Een van de heerschende leer afwijkende meening wordt verdedigd door A. E. de Bruyn in W. P. N. B. no. 2803. Deze meent dat art. 1665, dat geplaatst is in de afdeeling „van de verbintenissen der vennooten onderling" geenszins een bepaling is, die tegenover den schuldenaar, die betaalde, werkt, maar alleen een voorschrift inhoudt voor den vennoot, die het betaalde ontvangen heeft om een gedeelte daarvan aan de vennootschap af te dragen. Behalve op de plaatsing van art. 1665 doet de schrijver ook nog een beroep op het verband met art. 1666, waarvan algemeen aangenomen wordt dat het alleen tusschen de vennooten onderling geldt.
Voorzeker zou deze leer tot een voor den schuldenaar meer billijke toepassing der wet leiden. Het is echter zeer de vraag of zij in overeenstemming is met de woorden van art. 1665. Niet alleen de uitdrukking „toegerekend" wijst op een verhouding tot den schuldenaar, maar ook de laatste zinsnede, welke spreekt van het „nagekomen" worden van een „bepaling" bij de „kwijting". Zie ook Land —Losecaat Vermeer pag. 399.
Art. 1665 geldt alleen als beide schulden opeischbaar zijn. Is dit niet het geval dan zullen de gewone regelen omtrent de imputatie (artt. 1432 e. v. B. W.) gelden. Verg. Land—Losecaat Vermeer, pag. 400 en de Bruyn t. a. p.
Gewoonlijk wordt aangenomen dat art. 1665 evenmin werkt bij compensatie. Art. 1469 toch verwijst wel naar art. 1435, maar niet naar het exceptioneele art. 1665. Dus zal de schuldenaar die geld schuldig is zoowel aan de maatschap als aan den vennoot, wanneer hij door den vennoot wordt aangesproken, in compensatie mogen brengen hetgeen hij van dezen te
1) En ook de regel van art. 1435; zie Asser—Limburg t. a. p.



verbintenissen dek vennooten onderlino.
vorderen heeft. Omgekeerd zal ook de vennoot, die aangesproken wordt, zijn geheele vordering in vergelijking brengen. In beide gevallen zal dus de privé vordering van den vennoot voldaan worden vóórdat de vordering der maatschap te niet gaat (verg. Asser—Limburg, pag. 511, Land— Losecaat Vermeer t. a. p. en de Brüyn t. a. p.).
Een tweede voorschrift, dat samenhangt met de zorg die elke vennoot voor de zaken der maatschap moet hebben, bevat de wet in art. 1666. Als nl. een der vennooten zijn geheel aandeel in een vordering der maatschap ontvangen heeft, en de schuldenaar later onvermogend is geworden, is de vennoot gehouden het ontvangene in de gemeene kas in te brengen, al had hij ook voor zijn aandeel kwijting gegeven.
Diephuis (pag. 182) vindt voor dit artikel geen „logischen of juridieken grond en meent dat het alleen is opgenomen uit billijkheid en vrees voor samenspanning tusschen den vennoot en den schuldenaar. Asser—Limburg ' pag. 512) daarentegen is van oordeel dat het een bepaling is zonder welke de regelen omtrent winst- en verliesverdeeling niet tot hun recht kunnen komen. Immers — zoo merkt hij op — de vordering behoort tot de gemeenschappelijke baten, zoo men wil tot de winst der vennootschap. Hoe kan nu met juistheid de verdeeling plaats hebben in de winsten en verliezen wanneer de vennoot, die een schuld voor zijn aandeel heeft binnen gekregen, dat aandeel behoudt, ook al visschen zijn mede-vennooten door het onvermogend worden van den debiteur achter het net? In gelijken zin Land—Losecaat Vermeer, pag. 401.
Uit art. 1666 blijkt, dat een vordering van de maatschap toch steeds ook voor een deel een vordering is van iederen vennoot afzonderlijk; zij, die een afzonderlijk vermogen aannemen als criterium voor de rechtspersoonlijkheid, zullen aan dit artikel een argument kunnen ontleenen om te bewijzen dat een burgerlijke maatschap geen rechtspersoon is.
Het artikel spreekt alleen van een vennoot die zijn geheel aandeel in een vordering van de maatschap ontvangen heeft; men zal het ook mogen toepassen als hij een gedeelte van dat aandeel geïnd heeft; zie AsserLimburg, t. a. p.
De winsten en verliezen der maatschap worden door de vennooten gelijkelijk genoten en gedragen.
Hiervoor (pag. 15) werd reeds opgemerkt dat het bij een maatschap niet geoorloofd is een der vennooten alle voordeelen toe te zeggen en aldus de anderen van de winst uit te sluiten (art. 1672). Evenmin mogen zij de wijze van verdeeling van winst en verlies aan een derde overlaten (art. 1671). Maar overigens staat het partijen bij de oprichting eener maatschap vrij elks aandeel in de winsten en verliezen vast te stellen zooals zij willen. Het zal wel zelden voorkomen dat partijen een contract gesloten hebben waarbij zij dat aandeel niet hebben vastgesteld. Het verdient natuurlijk aan-



winst verdeel ing.
beveling tevens te bepalen wat tot de winst en wat tot de verliezen moet worden gerekend (verg. artt. 1 en 10 der ontworpen akte).
Volgens Asser—Limburg, pag. 513, kan men strikt genomen van „winst" of ,verlies" eigenlijk eerst spreken bij het einde van de maatschap. Eerst dan toch kan men door vergelijking van het dan aanwezige vermogen met het totaal der inbrengsten nagaan of er winst of verlies gemaakt is. Bij sommige vennootschappen, die voor een korten duur worden aangegaan, en ook bij de handeling voor geineene rekening, zal men veelal aldus handelen 1). Maar bij de meeste zal men op gezette tijden afrekenen. Meestal geschiedt dit per jaar (verg. artt. 9 en 10 der ontworpen akte), maar ook kan het zijn dat partijen na elke handeling afrekenen. In deze gevallen kan men ook spreken van een aandeel in de winsten en in de verliezen, zooals art. 1670 doet; rekent men alleen bij het eind der maatschap af, dan kan er slechts sprake zijn van winst of verlies (verg. Opzoomer, pag. 80 en Land - Losecaat Vermeer, pag. 405 noot 3).
Art. 1670 bepaalt, dat als bij de overeenkomst van maatschap niets is bepaald omtrent de verdeeling van winst en verlies, elks aandeel geëvenredigd is aan hetgeen hij in de maatschap heeft ingebracht.
Als allen geld hebben ingebracht is de verdeeling van winst en verlies gemakkelijk genoeg. Zijn goederen ingebracht hetzij in eigendom hetzij in genot, dan zal schatting moeten plaats hebben. Partijen kunnen hier moeilijkheden voorkomen door bij de oprichting tevens vast te stellen op welke waarde zij ieders inbreng taxeeren.
Ten aanzien van den vennoot die slechts zijn nijverheid heeft ingebracht, wordt ter berekening van zijn aandeel in de winsten en verliezen zijn inbreng gelijk gesteld met het aandeel van dien vennoot, die het minste heeft ingebracht.
Op dit artikel is veel critiek uitgeoefend. In de eerste plaats achtte men het onbillijk tegenover den vennoot die zijn arbeid inbracht; deze arbeid toch zal veelal de voornaamste oorzaak van het behalen van winst zijn. Voorts achtte men het artikel onvolledig; immers het geeft geen oplossing voor het geval een vennoot zoowel geld of goederen als arbeid inbrengt; ook geeft het niet aan hoe de winst verdeeld moet worden als alle vennooten niet anders dan hun arbeid inbrengen.
Aangezien wel nimmer een maatschap zal worden aangegaan waarbij partijen geen regeling maken omtrent elks aandeel in winsten en verliezen, achten wij een bespreking van gemelde vragen zonder eenig practisch belang; wij volstaan met een verwijzing naar de schrijvers Diephuis, pag. 160, Opzoomer, pag. 79 e. v., Asser—Limburg, pag. 515 en Land—Losecaat Vermeer, pag. 406.
1) Ook bij huwelijksgemeenschappen zal men eerst bij de ontbinding der gemeenschap nagaan of er winst en verlies is gemaakt en niet b.v. elk jaar.



beheer der maatschap.
Ieder der beide vennooten zal ... op rekening en in mindering yan zijn aandeel in de ... winst uit de kasgelden mogen disponeeren over zoodanig bedrag als door de vennooten nader zal worden overeengekomen.
Met opzet hebben wij hier bepaald dat de vennooten over dit vooruit te nemen bedrag nader moeten overeenkomen. Immers geeft men de vennooten zelfstandig het recht op voorschot, dan zal er veelal moeilijkheid ontstaan over de vraag of er winst zal worden gemaakt en of de toestand der kas het geven van voorschot toelaat. Verg. Hof Leeuwarden d.d. 27 Juni 1923, W. v. h. R. no. 11116, vernietigend vonnis Kechtb. Winschoten d.d. 1 November 1922, W. v. h. R. no. 11095.
Ieder der vennooten is bevoegd ten name der maatschap te handelen.
De bepalingen omtrent het beheer van de maatschap (artt. 1672—1677) zijn door de wet gerangschikt onder de voorschriften betreffende de verbintenissen tusschen de vennooten onderling. Er is hier dus in de eerste plaats sprake van de verhouding die er tusschen de vennooten bestaat ten opzichte van het beheer. Volgens Opzoomer, pag. 112, neemt dit niet weg, dat derden er ook wel eens mee te maken hebben. Als b.v. een vennoot een beheersdaad heeft verricht, b.v. kantoorbehoeften koopt zou het — volgens dien schrijver — voor derden wel degelijk van belang zijn na te gaan of die vennoot binnen zijn bevoegdheid handelde. Wij komen hierop nader terug.
Als regel wordt bij de overeenkomst vastgesteld op welke wijze de maatschap zal worden beheerd. Is er niets hieromtrent overeengekomen, dan geeft art. 1676 de volgende regelen.
I. De vennooten worden geacht elkander over en weer de macht te hebben verleend om de een voor den ander te 'oeheeren. Hetgeen een verricht, is ook verbindend door het aandeel van de overigen, ook zonder dat dezen hun toestemming hebben gegeven. Ieder van hen heeft echter het recht zich te verzetten tegen de handeling zoolang deze nog niet is verricht.
De woorden der wet zijn niet alle even gelukkig gekozen; als men leest dat de vennooten geacht worden elkaar over en weer de macht te hebben verleend, dan is dit niet op te vatten als een vermoeden; de wet heeft niet anders willen zeggen dat ieder vennoot tot beheersdaden bevoegd is en dat de anderen dit moeten goed vinden behoudens verzet (zie Asser—Limburg, blz. 521).
Wat is hier te verstaan onder belieeren? In de eerste plaats natuurlijk het zuivere administreeren, zooals een voogd of bewindvoerder dit doet, b.v. het innen van huren en renten, het in goeden staat onderhouden van de goederen. Maar ook iets meer zal er bij de maatschap onder het begrip beheeren mogen worden gebracht. De vennoot, die beheer heeft, drijft de zaak, hij sluit contracten die den werkkring der zaak betreffen, ook al kan de maatschap daardoor schade lijden. In de door ons ontworpen akte van



beheer dek maatschap.
maatschap tusschen twee accountants zou b.v. degene die beheer heeft een verbintenis kunnen aangaan krachtens welke een boekhouding geregeld zou moeten worden bijgehouden. Ook als later bleek dat de werkzaamheden veel omvangrijker waren dan aanvankelijk werd vermoed, zal er toch een verbintenis van de maatschap zijn ontstaan 1).
Tegenover de bevoegdheid van eiken vennoot om een beheersdaad te verrichten, staat het recht van de mede-vennooten zich te verzetten. Dit is alleszins logisch. De maatschap is een overeenkomst tusschen twee of meer personen; derhalve is aller goedvinden vereischt tot het nemen van besluiten. Ook als er meer dan twee vennooten zijn kan een besluit met meerderheid van stemmen niet worden genomen. Bij de burgerlijke maatschap geldt de contracts-idee, niet de vereenigingsidee (deze geldt bij art. 1696 B. W. en 54 K.; een bijzondere regeling vindt men bij de reederij in art. 320 K ).
Elke vennoot heeft — aldus art. 1676, 1°. — het recht zich te verzetten zoolang de handeling nog niet is gesloten. Is de beheersdaad eenmaal verricht dan kunnen de overige vennooten later wellicht een beroep doen op art. 1667, maar de handeling ongedaan maken kunnen zij niet. Dit spreekt trouwens vanzelf, anders zou het recht van beheer zonder eenige waarde zijn.
Door zich te verzetten kan een vennoot dus steeds een beheersdaad verhinderen. Mocht hij bij zulk een verzet te kwader trouw zijn, dan zal de mede-vennoot hem tot schadevergoeding kunnen aanspreken op grond van art. 1667 (verg. Assek—Limburg, pag. 522). Zelfs zou misschien een beroep op dit artikel mogelijk zijn ook zonder dat kwade trouw wordt bewezen, mits maar worde aangetoond dat er .schuld" is, die schade veroorzaakt heeft. Het bewijs zal echter niet gemakkelijk zijn, omdat men niet uit het oog mag verliezen, dat elke vennoot het recht heeft zich te verzetten.
II. Indien geen regeling omtrent het beheer is getroffen, mag volgens art. 1676, 2° ieder der vennooten gebruik maken van de zaken der maatschap, mits hij dat doe tot zoodanige doeleinden als waartoe zij gewoonlijk bestemd zijn, en mits hij zich niet ervan bediene tegen het belang der maatschap, of op zoodanige wijze dat de overige vennooten daardoor verhinderd worden om van die zaken, volgens hun recht, mede gebruik te maken.
Terecht is opgemerkt door Opzoomer, pag. 99, en Asser—Limburg pag. 524, dat dit voorschrift te midden van de bepalingen omtrent het beheer zonderling aandoet. Met laatstgemelden schrijver meenen wij dat art. 1676, 2° vrijwel evengoed gemist had kunnen worden. Er bestaat bij maatschap
1) Dit wil niet zeggen dat de wederpartij rechtstreeks de mede-vennooten van hem, die het contract sloot, kan aanspreken. Deze aansprakelijkheid wordt geregeld door artt. 1679 e. v. Maar de handeling, door den eenen vennoot als beheersdaad verricht, komt ten laste van de maatschap; bij het berekenen van winst en verlies wordt zij in aanmerking genomen; art. 1676, 1°. zegt dan ook dat de beheersdaad verbindende :s voor het aandeel der overige vennooten; evenzoo Asser - Limburg t. a. p.



beheer der maatschap.
mede-eigendom, en ook hier zal ieder mede-eigenaar wel de zaak mogen gebruiken mits hij de gelijke rechten der anderen eerbiedigt.
III. Ieder vennoot is bevoegd — aldus art. 1676, 3° — om de overige vennooten te verplichten in de onkosten te dragen, welke tot behoud der aan de maatschap behoorende zaken noodzakelijk zijn.
Dat elke vennoot bevoegd is de hier bedoelde kosten te maken volgt reeds uit art. 1676, 1°. Aangezien art. 1676, 3° een speciale regeling treft zal men moeten aannemen dat het hier niet mogelijk is, dat de andere vennooten zich vooraf verzetten (verg. Asser—Limburg pag. 523). Zij hebben te dulden dat de eene vennoot die kosten maakt; worden zij dan tot bijdragen aangesproken, dan zullen zij kunnen beweren dat de kosten niet noodzakelijk waren; de vennoot die ze maakte zal dan moeten bewijzen dat dit wel het geval was.
IV. Volgens art. 1676, 4° kan geen der vennooten zonder toestemming der overigen eenige nieuwigheden aanbrengen ten aanzien der onroerende goederen van de maatschap, zelfs al beweerde hij ook dat dit voor de maatschap voordeelig was.
Dit voorschrift staat hier o. i. niet op zijn plaats. Met „nieuwigheden" heeft men blijkbaar niet bedoeld de reparaties tot onderhoud; voor het aanbrengen van deze toch is elk vennoot juist bevoegd verklaard in art 1676, 3°. Men heeft dus alleen het oog gehad op werken van meer ingrijpenden aard, maar deze hebben als regel niets te maken met het „beheer" waarover art. 1676 spreekt.
Uit de hier besproken bepaling blijkt dat het goedvinden van alle vennooten noodig is voor het aanbrengen van nieuwigheden ten aanzien der onroerende goederen. Geldt dit ook ten opzichte der roerende goederen? Opzoomer (pag. 101) meent van wel, Asser-Limburg t. a. p. schijnt van tegengestelde meening, beiden troosten zich ermee dat het aanbrengen van „nieuwigheden" bij roerende goederen wel zelden zal voorkomen.
De regelen, hiervoor onder I—IV besproken, gelden alleen voor het geval dat omtrent het beheer geen bijzondere bedingen zijn gemaakt. In de meeste gevallen zal dit echter wel geschied zijn. Het beheer kan zijn opgedragen aan een derde, die geen vennoot is 1). Maar ook kan een of meer der vennooten met het beheer zijn belast. De wet (art. 1673 lid 2) erkent dan twee mogelijkheden; de opdracht tot beheer kan nl. gegeven zgn of bij de overeenkomst van maatschap öf bij een latere overeenkomst. In het eerste geval kan de opdracht niet herroepen worden zonder wettige reden, in het tweede is zij, evenals een eenvoudige lastgeving, herroepelijk.
In beide gevallen is de vennoot, die bij overeenkomst met het beheer is belast, bevoegd om zelfs in weerwil van de overige vennooten alle beheersdaden te verrichten, mits hij te goeder trouw hierin te werk gaat (art. 1673 lid 1).
1) Zie pag. 31 e. v. hierna.



beheer aan een dek vennooten opgedragen.
De wet beschouwt den vennoot, aan wien het beheer is opgedragen, als een lasthebber. Hij is wel vergeleken mot een lasthebber, wiens volmacht in algemeene bewoordingen luidt 1), zooals bedoeld is in art. 1833. Ook deze is alleen bevoegd tot daden van beheer. Echter zal men het tweede lid van art. 1833 niet zonder meer mogen toepassen. De daar bedoelde beschikkingsdaden toch kunnen zeer goed vallen onder de daden waartoe een beheerend vennoot bevoegd is; zooals wij reeds opmerkten (pag. 27) heeft zulk een vennoot niet alleen de administratie, maar ook de leiding der zaken. In gelijken zin Asser—Limburg, pag. 526 en de daar vermelde Fransche schrijvers.
Dat de beheerder, die bij latere akte is aangesteld, steeds kan worden ontslagen, merkten wij reeds op. Dit is alleszins logisch, omdat er hier een gewone lastgeving is. De vennoot, aan wien bij de overeenkomst van maatschap het beheer is opgedragen, is ook wel een lasthebber, maar hier maken zijn rechten en verplichtingen als zoodanig een deel uit van het geheele contract. Wellicht zou hij de maatschap niet hebben aangegaan als hem niet het beheer was opgedragen. Dat hier dus eenzijdige opzegging uitgesloten is, is alleszins te billijken. Toch maakt de wet hier een uitzondering op den regel dat een contract niet dan met goedvinden van alle partijen kan worden gewijzigd. Immers art 1673 lid 2 laat toe dat hier de opdracht tot beheer kan worden herroepen „om wettige redenen".
Wat „wettige redenen" zijn zal zoo noodig door den rechter moeten worden beslist; men zal daaronder kunnen rangschikken slecht beheer, kwade trouw, enz.
Moeilijkheid ontstaat als er meerdere vennooten zijn, die een beheerder hebben aangesteld. Moet er dan eenstemmigheid bestaan voor de herroeping? Met Opzoomer, pag. 95, Diephuis,. pag. 2U, en Asser —Limburg, pag. 527 e. v., beantwoorden wij die vraag toestemmend; voor de aanstelling van een beheerder was eenstemmigheid noodig, dus zal dit ook vereischt zijn om die aanstelling ongedaan te maken. Intusschen zal men één verschil moeten maken tusschen aanstelling en herroeping; bij de laatste nl. zal men niet de instemming behoeven van den beheerenden vennoot, om wiens ontslag het gaat Evenzoo Land—Losecaat Vermeer, pag. 411; Asser Limburg t. a. p. wijst hierop niet; wellicht vindt hij het van zelf sprekend.
De volmacht, die de beheerende vennooten van de anderen gekregen heeft, staat in het nauwste verband met het contract van maatschap; strikt genomen zou dit meebrengen, dat de maatschap zou moeten eindigen als de volmacht herroepen wordt. Art. 1673 lid 2 echter kent de lierroepig om wettige redenen, „zoolang de maatschap duurt". Daaruit blijkt wel dat de herroeping niet van zelf het beëindigen van de maatschap in zich sluit.
1) Ten onrechte spreekt Asser-Limburg, pag. 526, van een „algemeenen lasthebber"; dit is echter iets anders dan een lasthebber als bedoeld in art. 1833.



beheer aan een niet-vennoot opgedragen.
In gelijken zin oordeelt Asser—Limburg, pag. 529, die het verboden — immers in strijd met de goede zeden — acht, te bepalen dat de opdracht van het beheer onherroepelijk zal zijn zoolang de maatschap duurt. Deze laatste meening schijnt aanvechtbaar. Waarom zouden de vennooten niet een zoodanige waarde aan liet beheer kunnen toekennen, dat zij van het hebben en behouden daarvan hun medewerking afhankelijk stellen; bij de commanditaire vennootschap zal de bevoegdheid van den beheerenden vennoot zonder diens toestemming ook niet te veranderen zijn zoolang die vennootschap duurt.
Kan de beheerder, die zijn taak wenscht te beëindigen, eenzijdig de hem gegeven opdracht opzeggen? Deze vraag moet zonder twijfel toestemmend worden beantwoord als de opdracht na het tot standkomen der maatschap bij afzonderlijk contract is gegeven. Dan toch is er een gewone lastgeving, waarvoor art. 1854 B. W. geldt. Diephuis, pag. 215, wil dit artikel ook toepassen als de opdracht bij de overeenkomst van maatschap is gegeven, onverschillig of de beheerder een wettige reden heeft of niet. Juister achten wij de meening van Asser—Limburg, pag. 529, en de meeste Fransche schrijvers, dat de beheerder niet zonder goedvinden zijner mede-vennooten zijn taak mag neerleggen. Immers men heeft hier niet naast elkaar twee overeenkomsten, een van maatschap en een van lastgeving, maar e'én contract, waarvan eenzijdig afwijken niet mogelijk is tenzij de wet dit toelaat. Dit nu doet zij in één geval, nl. waar het de herroeping om wettige redenen betreft. Het gevolg van deze opvatting is, dat de beheerende vennoot, die genoeg van zijn taak krijgt, geen ander middel heeft om ontslagen te worden van zijn plicht, dan de maatschap op te zeggen volgens art. 1686 of te doen ontbinden volgens art. 1684.
Het beheer kan, zooals wij op pag. 29 reeds opmerkten, ook opgedragen zijn aan een derde, die geen vennoot is. Deze derde is — aangenomen dat hij loon krijgt — te beschouwen als arbeider in dienst van de vennootschap. 1) Maar ook is hij lasthebber van deze, hetgeen vooral voor dgrden van belang is. Op hem zijn dus toepasselijk zoowel de bepalingen van arbeidscontract als die van lastgeving, terwijl ingeval van strijd die van eerstgenoemde overeenkomst gelden (art. 1637c B. W.). Zoo zullen b.v. afwijkingen van den wettelijken opzeggingstermijn schriftelijk moeten worden overeengekomen (art. 1639i B. W., dat dus boven art. 1851 gaat) en zal het niet mogelijk zijn eiken opzeggingstermijn uit te sluiten (arrest Hoogen Raad d.d. 19 December 1913, W. P. N. R. 2308, vonnissen Kantongerechten Amsterdam d.d. 13 Juni 1911 K. B. III, 12, 13 en 's-Gravenhage d.d. 9 Maart 1910, R. B. III, 1 en Canes, pag. 173; anders Meyers pag. 179,
1) De vennoot, die beheer heeft, is geen „arbeider", daar hij medezeggenschap heeft in alle zaken der vennootschap; hij is dus niet ondergeschikt (zie pag. 10 hiervoor).



beheer door meerdere vennooten.
Veegens—Oppenheim, pag. 292, Oppenheim in R. B. VI 11 —14 en Kantongerecht Amsterdam d.d. 26 Mei 1911 R. B. III, 11).
Een en ander geldt ook als de beheerder, die geen vennoot is, bij de akte van maatschap is aangesteld. Er is dan geen sprake van een onherroepelijke aanstelling; art. 1673 geldt alleen voor den vennoot, die met het beheer is belast. Er bestaat hier niet het nauwe verband tusschen maatschap en beheer, dat er is wanneer aan een vennoot het beheer is opgedragen. In gelijken zin Diephuis, pag. 214 en Asser—Limburg, pag. 530; anders Opzoomer, pag. 94; deze schrijvers uitten hun oordeel echter alleen vóór de invoering van de nieuwe regeling van het arbeidscontract.
De toestemming ... van beide vennoot en wordt gevorderd voor:
Het spreekt van zelf dat al hetgeen hiervoor is medegedeeld omtrent de beheerders en hun rechtsverhouding het regelend recht betreft. Partijen mogen in deze materie alles regelen zooals zg wenschen, mits zij niet in strijd komen met de openbare orde of de goede zeden of met bepalingen van dwingend recht; hier dient men in het bijzonder te letten op de artikelen omtrent de arbeidsovereenkomst (verg. hetgeen hiervoor omtrent den opzeggingstermijn is gezegd).
De wet heeft nog enkele voorschriften gegeven voor het geval er verscheidene vennooten met het beheer zijn belast. Ook in dit geval zal natuurlijk in de eerste plaats de overeenkomst van partijen beslissend zijn. Art. 1674 maakt melding van twee van zoodanige overeenkomsten, nl. die waarbij voor ieder zijn bijzondere werkzaamheden zijn bepaald en het beding dat de een buiten den ander niets zal mogen verrichten; ook andere regelingen zijn natuurlijk mogelijk.
Voor het geval echter dat er geen bepalingen omtrent het aan verscheidene vennooten opgedragen beheer zijn gemaakt, verklaart art. 1674 ieder van hen tot alle het beheer betreffende handelingen bevoegd. AsserLimburg, pag. 531, noemt deze bepaling zonderling; nu toch kan ieder voor zich zijn gang gaan, waardoor de een lijnrecht in strijd met den ander kan handelen 1). Het recht van verzet heeft die ander niet; art. 1676, 1° geldt alleen als er omtrent het beheer niets is bedongen; evenzoo Diephuis pag. 219. De eenige waarborg, die de vennootschap heeft, is gelegen in art. 1667.
Indien bedongen is, dat een der beheerders niets buiten den andere mag verrichten, vermag de een, zonder een nieuwe overeenkomst, niet te handelen zonder medewerking van den andere, al mocht deze zich voor het oogenblik in de onmogelijkheid bevinden om aan de daden van beheer
1) Het komt ons voor dat het zonderlinge hier minder ligt bij de wet dan bij de vennooten, die meerdere bestuurders aanstelden. Ook buiten het geval van maatschap is het onverstandig aan meerdere personen volmacht te geven, daar alsdan iedere lasthebber zelfstandig zal kunnen optreden. Een ander beginsel heeft de wet in art. 1063 B. W.



beheer der maatschap.
deel te nemen. Deze strenge bepaling van art. 1675, aan Pothier ontleend, heeft tengevolge dat, als een der vennooten niet in staat is mede te beheeren, de vennootschap stil ligt. Moeilijkheden kunnen zich dan voordoen. Asser—Limburg, pag. 532, meent dat de vennooten, die wel in staat zijn tot beheer, dan maar als negotiorum gestores (art. 1393) moeten optreden. Het schijnt de vraag of dit geoorloofd is nu art. 1675 een uitdrukkelijk verbod inhoudt. De vennooten doen verstandig een beding als hier bedoeld niet te maken, of althans te beperken tot meer belangrijke beheersdaden, die dan als het ware op een lijn worden gesteld met beschikkingsdaden.
Met de regeling van het beheer wordt veelal 1) in verband gebracht de bepaling van art. 1669, die zegt dat de vennoot aanspraak heeft op de maatschap 1°. wegens de gelden, welke hg voor de maatschap heeft uitgeschoten, 2°. wegens de verbintenissen die hij te goeder trouw ten behoeve van de maatschap heeft aangegaan en 3°. wegens de schaden, welke onafscheidbaar zijn van zijn beheer. Dit artikel is vrijwel overbodig te achten; ook uit andere bepalingen der wet volgt dat elke vennoot de hier bedoelde rechten heeft. De vraag is hierbg of bij terugvordering van de uitgeschoten gelden de vennoot de wettelijke renten kan vorderen overeenkomstig art. 1817, omdat de mede-vennooten als lastgevers zijn te beschouwen. Opzoomer, pag. 76, beantwoordt die vraag toestemmend, Diephuis ontkennend, omdat de vennoot niet uitsluitend voor anderen, maar ook voor zichzelf handelde. Terecht merkt Asser—Limburg, pag. 533, hier tegen op, dat dit ook bij andere lastgevingen kan voorkomen. Hij meent dat art. 1847 wel geldt als de vennoot door zijn mede-vennooten met het beheer is belast omdat hij dan blijkens art. 1673 lasthebber is, maar niet als zulk een aanstelling als beheerder niet heeft plaats gehad en dus alle vennooten krachtens art. 1676 tot beheer bevoegd zijn. Land—Losecaat Vermeer, pag. 403 meent dat uit art. 1375 B. W. volgt dat de vennoot recht op vergoeding van interessen heeft van den dag waarop de voorschotten zj'n gedaan. Yerg. voorts Veegens—Oppenheim, pag. 311, een arrest van den Hoogen Eaad d.d. 7 Mei 1897, W. v. h. E. no. 6969, en een van het Hof te Amsterdam d.d. 19 Maart 1915, W. v. h. E. no. 9888.
Als men aanneemt dat de beheerende vennoot lasthebber is, zou er ook aanleiding zijn art. 1848 toepasselijk te achten, zoodat de andere vennooten hoofdelijk verbonden zouden zijn. Toch wordt dit niet aangenomen; art. 1669 zegt dat de vennoot verhaal heeft „op de maatschap"; had de wet hoofdelijke aansprakelijkheid gewild dan had zij zich anders moeten uitdrukken Maar op welke wijze kan het verhaal dan worden uitgeoefend? De maatschap als zoodanig kan niet worden aangesproken; zij is geen rechtspersoon (evenzoo Eechtbank Botterdam d.d. 23 Februari 1898, W. v. h. E. no. 7181). Dus zal de eisch moeten worden ingesteld tegen de mede-vennooten persoonlijk. Maar in welke verhouding? Opzoomer (pag. 77) wil art. 1680
1) Yerg. Asser —Limburg, pag. 532. VI.
3



beheer dek maatschap.
toepassen. Terecht wijzen Diephuis (pag. 208) en Asser—Limburg (pag. 534) erop dat dit artikel alleen geldt voor derden, die crediteur van de vennootschap zijn, niet voor den vennoot zelf. Diephuis wil het verhaal laten uitoefenen naar dezelfde verhouding, waarin de winsten gedeeld worden. Asser—Limburg t. a. p. wil aansprakelijkheid voor gelijke deelen tenzij aangetoond kan worden dat het krachtens dit artikel gevorderde verlies is; dan zou de daarvoor vastgestelde evenredigheid gelden. Het komt ons voor dat deze schrijver het ten onrechte doet voorkomen of men van iederen post moet nagaan of het een winst- of een verliespost is. Dit is niet juist; als men — onverstandig genoeg — een andere verdeeling van het verlies heeft vastgesteld dan van de winst, kan men elks aandeel eerst vaststellen als men weet of er winst of verlies is, dus als men de winst- en verliesrekening afgesloten heeft. In gelijken zin Land-Losecaat Vermeer, pag. 404 e. v.
Tenslotte staat met de regeling van het beheer nog in verband de bepaling van art. 1677, volgens welke de vennooten, die geen beheer hebben^ zelfs de roerende goederen der maatschap niet mogen vervreemden, verpanden of bezwaren.
Zooals het artikel daar staat schijnt het volkomen overbodig. Vervreemden, verpanden of bezwaren is zelfs verboden aan een vennoot die wel beheer heeft, zeker dus aan een vennoot die geen beheer heeft. Opzoomer (pag. 102 e. v.) acht het dan ook onverklaarbaar dat de wet zulk een van zelf sprekend voorschrift heeft opgenomen.
Diephuis (pag. 200) meent — in navolging van vele Fransche schrijvers — dat de wet met de woorden „vennooten die geen beheer hebben" bedoeld heeft„vennooten aan wie bij de overeenkomst het beheer niet is opgedragen". 1) Alleen de vennooten, aan wie bij overeenkomst het beheer is opgedragen zouden dus tot vervreemding 2) bevoegd zijn, maar verboden zou dit zijn zoowel aan de andere vennooten bij zoodanig beding, als aan alle vennooten die van rechtswege (volgens art 1676) het beheer hebben.
Bij deze uitlegging is het artikel niet absoluut overbodig, maar toch mag men vragen — met Asser - Limburg, pag. 536, en Land—Losecaat Vermeer, pag. 416 noot 1 — waarom een vennoot, die volgens art. 1676 beheer heeft, niet een daad van vervreemding — mits een beheersdaad zijnde — zou mogen verrichten.
Dat art. 1677 alleen over roerende goederen spreekt is geen beletsel om het ook op vast goed toe te passen. Terecht merkt Asser—Limburg t. a. p. op dat ook dit artikel alleen regelt de verhouding tusschen de vennooten onderling, en niet het oog heeft op rechten, die derden - b.v. volgens art. 2014 B. W. — zouden kunnen hebben.
Kan een der vennooten zijn onverdeeld aandeel in een zaak van de
1) Verg. art. 1860 C. N.: „1'associé qui n'est point administrateur".
2) Terecht merkt Asser—Limburg, pag. 536, op dat ook dit vervreemden alleen maar mag betrekking hebben op het beheer.



risico bi.1 pf, maatschap.
maatschap vervreemden? Sommige Fransche schrijvers, vermeld bij Asser— Limburg t. a. p. beantwoorden deze vraag toestemmend, mits bij de verdeeling der maatschap na hare ontbinding de zaken toebedeeld zijn aan den vennoot die vervreemdde. (Zie art. 1129 en 1212 B. W.; verg. Asser—Meyers, Erfrecht, pag. 287 e. v.). Wij twijfelen echter of men bij een maatschap wel kan aannemen dat iedere vennoot een bepaald onverdeeld aandeel in elke zaak heeft; zulk een gerechtigdheid kan men wel aannemen bij een onverdeelde nalatenschap, maar o.i. niet voor een maatschap, evenmin als voor een huwelijksgemeenschap.
In verband met de verbintenissen tusschen de vennooten onderling moeten nog enkele opmerkingen worden gemaakt over de risico bij de maatschap. Een behoorlijk systeem heeft de wet in dit opzicht niet gegeven; alleen in de artt. 1668 en 1685 vinden we bepalingen over dit onderwerp, waarbij artikel 1685 meer speciaal bepaalt welken invloed het tenietgaan heeft op het bestaan der maatschap.
Men moet hier onderscheiden of de inbreng bestaat uit den eigendom van een bepaalde zaak, uit het genot van een bepaalde zaak of uit vervangbare zaken. In alle drie gevallen kan het mogelijk zijn dat de zaak verloren gaat vóór of wel na den inbreng.
Indien de eigendom van een bepaalde zaak reeds is ingebracht, heeft het tenietgaan dier zaak geen invloed op het bestaan der maatschap (art. 1685 lid 3); het nadeel van dit tenietgaan zal dan komen ten laste van de maatschap, aan welke de zaak toebehoorde; in gelijken zin AsserLimburg, pag. 504, en Land—Losecaat Vermeer, pag. 401 en 432. 1)
Gaat de bepaalde zaak, waarvan de eigendom moest worden ingebracht, vóór den inbreng teniet, dan is, volgens art. 1685 lid 1, de maatschap ontbonden. De overige vennooten zijn niet meer tot inbreng gehouden; hadden zij reeds ingebracht, dan zullen zij hun inbreng kunnen terugnemen. De vennoot wiens zaak te niet ging is niet tot schadevergoeding aan de overigen gehouden. Het verlies van de zaak zal natuurlijk te zijnen laste komen, aangezien hij nog eigenaar was. De risico bij maatschap is dus geregeld volgens dezelfde beginselen die bij ruil gelden, en anders dan die bij koop en verkoop. Verg. Asser-Limburg, pag. 503 en Land—Losecaat Vermeer, pag. 431 en 432.
Indien van een zaak alleen het genot wordt ingebracht, vervalt, blijkens art. 1685 lid 2, de maatschap in elk geval door het tenietgaan der zaak, onverschillig of dit voor of na den inbreng plaats had. Wat het risico betreft, dit is, volgens art. 1668 lid 1, voor rekening van den vennoot, aan wien de zaak in eigendom toebehoorde. Tot nieuwen inbreng is deze vennoot niet gehouden, maar bg het einde der maatschap zal hij ter zake van zijn inbreng voor zoover deze is te niet gegaan, geen aanspraken meer kunnen doen gelden. Dat Asser—Limburg, pag. 505, tot het resultaat komt dat
1) Terecht merkt laatstgenoemde op dat, aangezien de maatschap blijft bestaan, de andere vennooten tot hun iübreng gehouden blijven.



verbintenissen der maatschap.
ook de overige vennooten in het verlies moeten dragen, is het gevolg van zijn — hierna te vermelden — opvatting omtrent de rechten der vennooten in het vermogen na de ontbinding. Verg. ook Land—Losecaat Vermeer pag. 402 en 433.
Bestaat de inbreng in vervangbare zaken, dan zal door den inbreng de eigendom hiervan aan de maatschap zijn gekomen. Art. 1685 lid 3 zal dan gelden. Volgens het tweede lid van art. 1668 zullen de zaken voor rekening van de maatschap zijn. Het is niet volkomen duidelijk welke zaken in deze bepaling bedoeld worden (zie Asser—Limburg, pag. 506 en Land —Losecaat Vermeer, pag. 402); in de eerste plaats zal men wel er onder mogen begrijpen alle vervangbare zaken en voorts al die zaken, waarvan taxatie heeft plaats gehad en die volgens die taxatie zgn ingebracht (verg. art. 1668 lid 3). Door deze taxatie geven de vennooten als het ware hun wil te kennen dat de vennoot die door schatting vastgestelde som zal kunnen vorderen. Verg. Land —Losecaat Vermeer t. a. p. en Asser —Limburg t. a. p.; dat laatstgenoemde de bepaling van art. 1668 lid 3 onbegrijpelijk vindt is weer het gevolg van zijn leer omtrent de rechten van de vennooten in het vermogen.
De burgerlijke maatschap is — naar hiervoor is opgemerkt — geen rechtspersoon, zij bestaat tegenover derden niet als een afzonderlijk lichaam, zij heeft geen afgezonderd vermogen. Natuurlijk ontstaat er een rechtsbetrekking tusschen den vennoot die gehandeld heeft en den derde, met wien hij handelde, maar die derde kan noch de maatschap als zoodanig noch — behoudens na te noemen uitzondering — de andere vennooten aanspreken. Als regel is het den derde juridisch volkomen onverschillig of de persoon, met wien hij handelde, op zich zelf staat of tot een maatschap behoort, (verg. Eechtb. Utrecht d.d. 10 Dec. 1924, Ned. Jur. 1925, pag. 8*15). De tweede zinsnede van art. 1679, bepalende dat de eene vennoot de overigen niet kan verbinden, indien dezen hem geen volmacht hebben gegeven, is een zuivere toepassing van artt. 1351 en 1376. Ook de eerste zinsnede van dat artikel, volgens welke de vennooten niet ieder voor het geheel voor de schulden der maatschap verbonden zijn, bevat niets nieuws (verg. art. 1318 B. W).
Zelfs als de handeling door een vennoot is aangegaan „voor rekening van de maatschap" zijn de overige vennooten niet verbonden. Maar in dat geval zijn er twee uitzonderingen gemaakt in art. 1681, nl. 1° als de overige vennooten volmacht hebben gegeven tot het sluiten van het contract en 2° als de zaak ten voordeele van de maatschap heeft gestrekt.
ad 1°. Beeds uit art. 1679 volgt dat de eene vennoot de overigen wel kan verbinden als dezen een volmacht hebben gegeven; in art. 1681 wordt dit nog eens uitdrukkelijk bepaald. Hebben slechts enkele vennooten volmacht gegeven, dan zijn alleen zij, niet de anderen verbonden (Asser— Limburg, pag. 538)
De volmacht om verbintenissen aan te gaan kan algemeen of beperkt zijn. Verschil van meening bestaat over de vraag of een - stilzwijgende



verbintenissen dek maatschap.
of uitdrukkelijke — volmacht tot beheer ook voldoende is. M. a. w. kunnen derden die met den beheerenden vennoot handelden en met hem een contract sloten linnen diens bevoegdheid als beheerder, ook de andere vennooten aanspreken? Opzoomer (pag. 112) en Land —Losecaat Vermeer pag. 420 noot 1, meenen van wel op grond dat de beheersopdracht een volmacht in zich sluit voor bepaalde beheersdaden, zoodat aan de eisch van art. 1681 is voldaan. Diephuis (pag. 234), Land (le druk, pag. 166) en AsserLimburg (pag. 521 en 539) meenen, dat men scherp moet onderscheiden tusschen de voorschriften van de 2e en die van de 3e afdeeling van Titel IX 1). De bepalingen van de 2e afdeeling handelen alleen over de onderlinge verhoudingen. Als daar dus een vennoot bevoegd verklaard wordt tot beheeren, wil dat — volgens laatstgemelde schrijvers — alleen maar zeggen dat hij de anderen kan verplichten in de kosten bij te dragen, geenszins dat derden, die de wederpartij vormden bij de beheersdaad, ook de overige vennooten kunnen aanspreken.
Al erkennen wij gaarne het belang van dit beroep op de systematiek der wet, toch meenen wij ook waarde te moeten toekennen aan de bewering van Opzoomer t. a. p., dat de wet in artt. 1679 en 1681 het woord „volmacht" algemeen gebruikt. De derde, die de mede-vennooten wil aanspreken, zal alleen maar behoeven te bewijzen dat de handeling voor rekening van de maatschap is verricht en dat de mede-vennooten een volmacht hadden gegeven. Zou hij nu niet kunnen wijzen op de akte van maatschap, waarin degene met wien hij handelde uitdrukkelijk tot het verrichten van die beheersdaden opdracht had gekregen (art. 1673), of op de wettelijke bepalingen, (art. 1676), die eiken vennoot tot zoodanige beheersdaden bevoegd verklaren ?
ad 2°. Art. 1681 bepaalt dat de handeling die voor rekening der vennootschap is aangegaan, alle vennooten ook verbindt indien de zaak ten „voordeele van de maatschap gestrekt" heeft.
Op grond van de woorden zoowel van onze wet als van den Code Civil (art. 1864: „que la chose ait toumé au profit de la socie'té"; nam de Hooge Eaad bij arrest van 8 Mei 1903 (W. v. h. R. no. 7925, W. P. N. E. no. 1765) aan 2), dat het niet voldoende is dat de overeenkomst, die de handelende vennoot heeft aangegaan, een voordeelige is, maar dat er reeds voordeel behaald moet zijn, wil de derde de overige vennooten kunnen aanspreken. Men vergelijkt het recht van den derde met de in het Eomeinsche recht bekende „actio de in rem verso".
Als consequentie van deze leer wordt wel geleerd dat de actie van den derde tegen de vennooten, die niet handelden, beperkt zou blijven tot het voordeel dat deze vennooten hebben genoten. In dien zin Opzoomer, pag. 116 en vele Fransche schrijvers. Hiertegenover leeren Land—Losecaat Vermeer, pag. 419 noot 5, en Asser—Limburg, pag. -542, dat het recht van den derde
1) In dien zin ook A. E. de Bruyn in W. P. N. E. no. 2803.
2) Van andere meening is Asser—Limburg, pag. 540.



aansprakelijkheid der vennooten.
tegen evenbedoelde vennooten niet beperkt is tot het genoten voordeel. Hun argumentatie is echter verschillend. Eerstgenoemde schrgver toch leert dat die vennooten verbonden zijn krachtens negotiorum gestio, terwijl laatstgenoemde meent dat de derde een actie heeft uit het contract, waartoe de andere vennooten als het ware door wetsduiding zijn toegetreden.
De bijzondere aansprakelijkheid van vennooten onder firma (art. 18 K.) zal hierna worden besproken.
Indien eenmaal vaststaat dat alle vennooten volgens een der gevallen van art. 1681 verbonden zijn, moet nog uitgemaakt worden voor welk aandeel zij aansprakelijk zijn.
Art. 1680 bepaalt nu dat elke vennoot voor een gelgk deel kan worden aangesproken. Dit voorschrift is een zuivere toepassing van het beginsel, dat iemand die met den gemachtigde van meerdere lasthebbers gehandeld heeft, die lasthebbers voor gelijke aandeelen kan aanspreken (verg. Diephuis, pag, 236 en Asser—Limburg, pag. 540). Evenmin als de derde naar de onderlinge verhouding van verschillende lastgevers een onderzoek behoeft in te stellen, behoeft hij dat te doen naar die tusschen meerdere vennooten; een dergelijk onderzoek zou trouwens vrij moeilijk zijn.
Het slot van art. 1680 maakt echter een uitzondering op den regel dat de vennooten gelijkelijk aansprakelijk zijn, nl. indien bij het aangaan der schuld hun verplichting, om naar evenredigheid van hun aandeel in de maatschap te dragen, uitdrukkelijk bepaald is. In dit geval zal natuurlijk aan den schuldeischer dat aandeel moeten worden bekend gemaakt.
Verschil van meening bestaat over de vraag of de crediteur de vennooten naar evenredigheid van hun aandeelen kan aanspreken, als de verplichting om naar die evenredigheid te dragen bij het aangaan van de schuld niet is bepaald, maar de crediteur elks aandeel op andere wijze weet. Asser Limburg, pag. 541, Opzoomer, pag. 113, Land —Losecaat Vermeer, pag. 421 en Veegens —Oppenheim, pag. 291, beantwoorden deze vraag ontkennend. Zij meenen dat bij gebrek aan een nadere uitdrukkelijke overeenkomst de regel vervat in het begin van art. 1680 onverzwakt geldt. De eerste twee schrijvers beroepen zich ook op art. 1863 van den Code Napoléon: „les associés sont tenus .... si 1'acte n'a pas ...
Hier tegenover staat de opvatting van Diephuis (pag. 238), die er op wijst dat de aanvang van art. 1680 zegt dat de vennooten voor gelijke deelen kunnen worden aangesproken, wat toch niet zou insluiten dat zij ook op die wijze moeten worden aangesproken. In ongeveer gelijken zin Land, le druk, pag. 166.
Het komt ons voor dat deze vraag samenhangt met een andere, meer algemeene, nl. of een schuldeischer steeds diengene kan aanspreken, die een schuld moet dragen. Beantwoordt men deze vraag — die ook kan ter sprake komen als bij een boedelscheiding bepaald is dat een der deelgenooten schulden voor het geheel zal dragen — toestemmend, dan schijnt het ook geoorloofd dat de crediteur iederen vennoot aanspreekt naar evenredigheid



vordering der maatschap.
van het aandeel dat hem in de vennootschap toekomt, ook zonder dat dit uitdrukkelijk is overeengekomen.
De wet bepaalt niet uitdrukkelgk, dat de crediteur, die volgens art. 1681 verhaal heeft op alle vennooten, ook hen allen gezamenlijk kan aanspreken en zijn vordering verhalen op het vennootschapsvermogen. De maatschap als zoodanig kan niet worden aangesproken; zij is geen rechtspersoon. Art. 4, 4° W. v. B. Rv. geldt alleen voor vennootschappen van koophandel. Een afgescheiden vermogen, waarop de vennootschapscrediteuren in het bijzonder verhaal hebben, bestaat bij de burgerlijke maatschap niet De argumenten die voor het bestaan van zulk een vermogen bij de vennootschap onder firma worden aangevoerd, waarover hierna zal worden gehandeld, gelden hier niet. Dus zullen de particuliere schuldeischers van eiken vennoot op diens vermogen — waartoe ook zijn maatschapsaandeel behoort — gelijk verhaal hebben als de vennootschapscrediteuren. (Verg. Asser —Limburg pag. 542). Toch zullen laatstgenoemden een voorsprong kunnen hebben bij faillissement van één der vennooten. In dat geval kan, ingevolge art. 56 Fw., de mede-vennoot van den failliet diens aandeel in de schulden afhouden van de aan den failliet toekomende baten. De vennootschapsschuldeischers hebben dan kans hun vorderingen ten volle betaald te krijgen.
Tot dusver behandelden wij de verplichtingen van de vennooten. Thans dienen de vorderingsrechten van de maatschap te worden beschouwd. Art. 1682 bepaalt, dat als een der vennooten in naam der maatschap een overeenkomst heeft aangegaan, de maatschap — waaronder men hier moet verstaan „de gezamenlijke vennooten" — de uitvoering daarvan kan vorderen.
Dit artikel, dat in den Code Napoléon niet voorkwam, is ontleend aan het Ontwerp 1820. Daar was echter het recht om derden aan te spreken alleen toegekend aan hen die het beheer hadden of tot de waarneming der gemeene belangen gerechtigd waren. Dit voorschrift schijnt meer in overeenstemming met de algemeene rechtsbeginselen dan de bepaling van onze wet. Thans toch zal een derde kunnen worden aangesproken door personen, van wie het hem onbekend was dat hij met hen in relatie stond. Maar ernstig is dit bezwaar niet. De derde kan nl. alleen maar dan door de gezamenlijke vennooten worden aangesproken als de overeenkomst „in naam der maatschap" is aangegaan. De derde weet dus vooruit dat hij niet alleen te doen heeft met hem, met wien hij contracteerde. (Verg. Opzoomer, pag. 120).
Wij merkten reeds op (pag. 18) dat de uitdrukking „de maatschap" wil zeggen „de gezamenlijke vennooten". Dezen kunnen dus samen de nakoming vorderen. Kan — als de verbintenis deelbaar is — ook elke vennoot afzonderlijk zijn aandeel vorderen? Gewoonlijk wordt deze vraag toestemmend beantwoord. (Zie Diephuis, pag. 229, Assek—Limburg, pag. 544, en Land— Losecaat Vermeer, pag. 422). Nu toch de vennootschap geen rechtspersoon is, zgn er meerdere schuldeischers, tusschen wie de vordering moet worden



vorderingen der maatschap.
gedeeld 1). Ten aanzien van ondeelbare verbintenissen bestaat onzekerheid. Asser—Limburg t. a. p. meent dat dan niet elke vennoot de nakoming voor het geheel kan eischen. Als de wet zegt dat „de maatschap" de uitvoering kan vorderen, wil dit z. i. in geen geval zeggen, dat elk« vennoot afzonderlijk kan optreden. Hoogstens zou hij een uitzondering maken voor verbintenissen, die op het terrein van beheer liggen, en welker nakoming dan zou kunnen worden gevraagd door den beheerenden vennoot alleen. Hg komt dus tot de slotsom dat, zoo de verbintenis ondeelbaar is, de vennoot, die alleen de nakoming zou willen eischen, in zijn vordering niet ontvankelijk is. Anders Diephuis t. a. p.
Art. 1682 bepaalt dat van de daar bedoelde overeenkomsten de maatschap de uitvoering vorderen kan. Sluit dit uit dat die uitvoering geeischt kan worden alleen door de vennoot, die de overeenkomst sloot? Deze toch is degene, die de wederpartij verbonden heeft; Diephuis t. a. p. meent dan ook dat hij steeds bevoegd is als eischer op te treden. Ook de artt. 2878 en 2879 van het ontwerp 1820 pleiten voor deze meening. Daar was bepaald dat alleen aan de vennooten, die gehandeld hadden, de rechtsvordering tegen derden toekwam; als de anderen konden bewijzen tot het beheer bevoegd te zijn, konden ook zij optreden. Nu is echter in ons art. 1682 de uitdrukking „in naam der maatschap" opgenomen, terwijl gemeld art. 2878 alleen maar sprak van „voor rekening van de maatschap". Het blijkt niet of hier een opzettelijke verandering is geschied.
Hecht men geen waarde aan de woorden van het ontwerp 1820, en beroept men zich op de woorden „in naam der maatschap" in art. 1682, dan komt men tot het resultaat dat de derde niet door dengene, met wien hij handelde, kan worden aangesproken. Immers dan heeft hij die handelde terstond bij het sluiten der overeenkomst te kennen gegeven, dat hij niet voor zich handelde. In dezen zin Land—Losecaat Vermeer pag. 422 noot 2; verg. ook Assek—Limburg t. a. p.
Onze wet heeft in art. 1678 een enkel voorschrift gewijd aan de z. g. ondermaatschap. Zij bepaalt daar in de eerste plaats dat elk der vennooten, zelfs zonder toestemming der overigen, een derde mag aannemen als deelgenoot in het aandeel dat hij in de maatschap heeft. Maar — zoo wordt er bijgevoegd — hij kan dien derde, zonder toestemming der mede-vennooten, niet als mede-lid der maatschap toelaten, zelfs al had hij het beheer.
Beide beginselen dezer wetsbepaling —Asser—Limburg, pag. 545, merkt het terecht op — liggen voor de hand.
Dat een der vennooten niet zelfstandig een derde als mede-vennoot kan aannemen spreekt van zelf. De maatschap toch is een contract, dat wordt
1) Ook uit art. 2878 van het ontwerp 1820 volgt dit. Dit kende de vordering toe „aan die der geassocieerden, welke", enz. en aan „de overigen"; zie ook art. 2879 van dat ontwerp.



ondermaatschap.
aangegaan met het oog op de personen ; om hen en hunne eigenschappen is het te doen, ziet zoozeer, althans niet uitsluitend, om het kapitaal dat zij aanbrengen, zooals bij de naamlooze vennootschap.
Dat het verbod om een mede-vennoot in de maatschap te nemen ook geldt voor den vennoot, die het beheer heeft, had de wet niet uitdrukkelijk behoeven te bepalen. De bevoegdheid om te beheeren brengt niet mede dat men de geheele vennootschap mag veranderen.
Evenals ieder als regel bevoegd is naar goedvinden te beschikken over elke zaak, die hem toebehoort, zoo mag ook de vennoot dat doen over zijn aandeel in de maatschap. Hij mag dus zijn aandeel aan een ander overdoen, hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk. Echter mogen de mede-vennooten, met wie hij contractueel verbonden is, daarvan geen last hebben. Zij hebben alleen met hem te maken, niet met degenen, aan wie hij zijn aandeel geheel of gedeeltelijk overdeed. De wet regelt deze materie niet geheel, maar bepaalt alleen, dat elke vennoot een derde mag aannemen als deelgenoot in zijn aandeel. Dit deelgenootschap kan van verschillenden aard zijn; het kan gewone mede-eigendom zijn, maar ook kan omtrent dit aandeel weer een maatschap — en dat is dan de eigenlijke ondermaatschap — zijn aangegaan. In dit geval is natuurlijk noodig dat er van weerszijden is ingebracht en dat er een regeling omtrent de winstverdeeling is gemaakt. Maar in geen geval kan die deelhebber eenig recht doen gelden tegenover de mede-vennooten van dengene die hem in zijn deel opnam. Ook omgekeerd hebben die mede-vennooten geen enkel contractueel recht 1) tegen dien aangenomen derde. Zij hebben alleen te maken met dengene die met hen contracteerde; deze is tegenover hen aansprakelijk. Die aansprakelijkheid strekt zich ook uit tot de schaden welke de onder-vennoot mocht hebben toegebracht. Men kan deze aansprakelijkheid wellicht baseeren op het eerste lid van art. 1403 B. W.; immers de schade is „door zijne eigene daad — nl. het opnemen van den onder-vennoot — veroorzaakt". Maar liever zouden wij de aansprakelijkheid gronden op de verplichtingen, die voor eiken vennoot uit het contract van maatschap voortvloeien. De bewering van Asser—Limbükq, pag. 546, dat hij, die een onder-vennoot aannam, met de contractsactie niet te bereiken is als die onder-vennoot schade toebracht, achten wij niet gegrond. Als de onder-vennoot als zoodanig de maatschap schade toebracht, is dat een „onmiddellijk en dadelijk gevolg" (art. 1284 B. W.) van het feit dat de vennoot hem aannam. Ook Pothier (contrat de société, no 93) dacht er reeds zoo over; wij lezen daar: „Celui, qui s'est associé (un tiers) en est tenu envers nous comme si c'était lui-même qui eüt fait la dommage; car 1'ayant mêlé dans les affaires de notre société en 1'associant a la
part qu'il y avait, il est tenu de ses faits Le fait de ce tiers, que
1'un des associés s'est associé et qu'il a mêlé dans les affaires de la
1) Wel kunnen zij misschien een actie op grond van art. 1401 B. W. instellen; verg. Land—Losecaat Vermeer, pag. 416.



begin dek maatschap.
société doit être regardé comme son fait propre .... puisque c'est lui qui 1'a proposé."
Wij merkten zooeven op dat degene, die als onder-vennoot is aangenomen of aan wien een der vennooten zijn aandeel geheel of gedeeltelijk heeft overgedragen, niet in rechtstreeksche verhouding staat tot de overige vennooten. Daarnaast staat echter de vraag of degene, die dat aandeel geheel of gedeeltelijk kreeg, mede-eigenaar is geworden in de baten der maatschap. Of is de oude vennoot alleen mede-eigenaar gebleven, terwijl degene, die van hem een aandeel overnam, alleen een vordering op hem heeft? Naar het ons voorkomt moet men onderscheiden. Zoolang de maatschap duurt schijnt het ons onmogelijk dat in de baten mede-zeggingschap zou toekomen aan iemand, met wien de overige vennooten niets te maken hebben; zij zullen toch b.v. bij vervreemding van een maatschapsgoed niet afhankelijk' mogen zijn van het goedvinden van dien vreemde. Maar wanneer de maatschap geëindigd is, wordt de toestand o.i. anders. Dan is er een gewone medeeigendom, waarbij het onverschillig is wie eigenaar is. Een scheiding zal nu moeten plaats hebben met mede-werking van den vreemde. Men zou den onder-vennoot wellicht kunnen beschouwen als mede-eigenaar onder opschortende voorwaarde. Als de vennoot, die zijn aandeel geheel overdeed, failleert, wordt de maatschap ontbonden (art. 1683, 4°), maar tot zijn boedel behoort dan niet meer een aandeel in de maatschap. (Verg. het arrest van den Hoogen Raad d.d. 24 Juni 1898, W. v. h. E. no. 7143). Gaat daarentegen de kooper van het aandeel failliet terwijl de maatschap nog bestaat, dan wordt deze niet ontbonden — immers die kooper is geen vennoot, zoodat art. 1683, 4° niet geldt —; tot den faillieten boedel behoort dan een vordering op den vennoot, die zijn aandeel overdroeg tot verantwoording van de uit de maatschap voortvloeiende voordeelen. Verg. Asser-Limburg, pag. 546, Molengraaff, reet. rede 1903, pag. 12 e,v., Land-Losecaat Vermeer, pag. 417 e. v., Vlug in W. v. h. N. no. 138 en in Tijdschr. v. Privaatr. Not. en Fiscaalrecht VII pag. 243 e. v., J. C. Naber in W. v. h. N. no. 434—443 en H. J. Koenen in zijn prfschr. Beschouwingen over Rechtsgemeenschap, Amst. 1891, pag. 87 e. v.
De maatschap vangt aan
De burgerlijke maatschap is geen formeel contract; een akte is evenmin noodig om haar bestaan te bewijzen, zooals b§ de vennootschap onder firma (art. 22 K.). De bepaling van art. 1661 B. W., dat de maatschap begint van het oogenblik der overeenkomst, indien daarbij geen ander tijdstip bepaald is, schijnt echter op iets anders te doelen, n.1. op het vaststellen van het oogenblik, waarop de zaken der maatschap een aanvang nemen. Al hebben partijen bij hunne overeenkomst bepaald, dat de maatschap op een bepaalden dag zal beginnen, dit neemt niet weg dat zij terstond gebonden zijn; zij kunnen niet meer terug. Maar eerst vanaf den vastgestelden



einde dee maatschap.
dag zullen de winsten en verliezen voor gezamenlijke rekening komen en nemen hunne verplichtingen een aanvang.
De maatschap eindigt
Het eindigen van de maatschap is geregeld in art. 1683 e. v. B. W. Wij vinden daar genoemd:
lo. Het verloop van den tijd, waarvoor de maatschap is aangegaan. Een dergelijk voorschrift geldt bij elk contract en is hier dus eigenlijk overbodig. Partijen zijn echter niet verplicht een bepaalden tijd vast te stellen; zij kunnen ook een maatschap voor onbepaalden tijd aangaan. Maar gesteld eens, dat de akte zweeg over den duur der vennootschap en evenmin uitdrukkelijk vermeldde dat zij voor een onbepaalden tijd was aangegaan? Soms wordt aangenomen, dat de vennootschap dan, waar zij bij den dood van een der vennooten eindigt, voor een bepaalden tijd is gesloten en dat op haar niet art. 1686, maar art. 1684- B. W. van toepassing is.
Dit wordt uitvoerig geargumenteerd door Opzoomer, dl. IX pag. 132: „Bij dit artikel (1684 B. W.) — zoo sclirgft hij — blpt ons nog een „enkele vraag ter beartwoording over. Het stelt de maatschap „voor een „bepaalden tijd aangegaan" tegenover die welke „voor geen bepaalden tijd „is aangegaan". Het is noodig, tusschen die twee soorten de grenslijn te „trekken, en bij sommige maatschappen is dit niet vrij van bedenking en strijd.
„Op een bepaling, die geheel gelijk was aan ons art. 1661 en die den „aanvang der maatschap vaststelde, volgde in het Fransche wetboek een „artikel over den duur en dus over het einde der maatschap (1844).
„Be aanvang, niet bepaald door de partijen, werd bepaald door de wet, „die vaststelde, dat zij terstond met de voltooiing der overeenkomst begon.
„Wat viel er anders te doen dan een gelijken weg te volgen ten opzichte van den duur, het einde der maatschap? Zwegen de partijen „hiervan in haar overeenkomst, dan moest in haar plaats de wet spreken. „De Fransche wet deed zulks in het genoemde art. 1844. Zij bepaalde, „dat zulk een maatschap voor het geheele leven zou duren, de dood eerst „haar zou doen eindigen. Zoo was zij inderdaad een maatschap, voor een „bepaalden, een door de wet bepaalden tijd aangegaan.
„En moest een maatschap zoo gekenmerkt worden, die volgens de wet „een maatschap voor het leven was, dan moest natuurlijk hetzelfde gelden „bij een maatschap, die volgens partijen een maatschap voor het leven zou zijn.
„In beide gevallen was het een maatschap voor een bepaalden, een „öf door de wet öf door de partijen bepaalden tijd.
„Maar was zij dit, dan moest ze vallen onder het begrip van art. 1871, „niet onder dat van art. 1869, m. a. w. ze moest niet kunnen eindigen „door den enkelen wil van een of meer der vennooten, maar alleen door „ontbinding, om wettige redenen gevorderd. En toch kon dit niet wenschelgk „schijnen. Een band voor het leven, mits niemand van dien band af wilde, „was geen bezwaar; maar bij het keeren van dien wil levenslang gebonden „te zijn, kon niet aangaan, tenzij men, het eigenaardige der maatschap



duur der maatschap.
„voorbijziende, hier, evenals bij andere overeenkomsten, alle eenzijdige „opzegging verwierp.
„Juist daarom sprak de Fransche wetgever in art. 1844 uitdrukkelijk het „uit, dat zijn bepaling geschiedde, „sous la modification portee en 1'art. 1869".
„De vorm was niet nauwkeurig, maar de zin was klaar. De bedoeling „kon geen andere zijn dan deze: de maatschap vóór het leven, hetzg door „partijen hetzij door de wet daartoe gemaakt, wordt, ofschoon ze eigenlijk „een maatschap voor een bepaalden tijd, een „société a terme" is, zoodat „art. 1871 op haar van toepassing zou zijn, voor de opzegging als maatschap voor geen bepaalden tijd beschouwd en daarmede onder de heerschappij van art. 1869 gebracht, hetwelk geschreven is voor „sociétés dont „la durée est illimitée".
„Het artikel voegde er nog iets bij, wat had kunnen en moeten wegblijven. Ik bedoel de slotwoorden: „ou s'il s'agit d'une affaire dont la „dnrée soit limitée, pour le temps que doit durer eet affaire". Immers, bij „een maatschap van dezen aard had de wet niet noodig te spreken, daar „bij haar de partijen zelve gesproken hadden, en er dus werkelijk bestond „een „convention sur la dure'e de la société", terwijl het artikel juist over „het geval had te handelen, dat zij niet bestond. De afspraak toch, dat „men zich verbindt tot het voltooien van eenig werk, is niet anders dan „de afspraak, dat men verbonden zal zijn voor den geheelen tijd, door dat „werk gevorderd. Heeft dus dat werk een bepaalden duur, dan is ook de „maatschap, niet door de wet maar door de vennooten zeiven, aangegaan „voor een bepaalden tijd, en valt daarmee onder art. 1871 C. C., ons „art. 1684.
„De bepaling van het Fransche art. 1814, ook in onze ontwerpen „overgenomen, werd in 1833 geschrapt, en wel — zooals de regeering „zeide (Voorduin V pag. 303), omdat de inhoud ervan reeds lag opgesloten in no. S van ons art. 1683, in verband met ons art. 1686.
„Een vreemde uitspraak, en vreemd vooral dat men er eenvoudig in „berustte. Ons art. 1686, in verband met art. 1683, 3°, spreekt zeker van „een maatschap „voor geen bepaalden tijd aangegaan" en stelt haar daarmee „tegenover de maatschap, wel „voor een bepaalden tijd aangegaan". Maar „ter verklaring van die tegenover elkaar gestelde begrippen, zegt het geen „enkel woord, bevat het zelfs niet de minste aanduiding.
„Wat invloed zal nu de weglating van het Fransche artikel hebben?
„De weglating zijner slotwoorden is, dunkt mij, onverschillig, zonder „allen invloed. Ik merkte reeds op, dat ook de Fransche wetgever ze had „kunnen en moeten weglaten. Dat de onze werkelijk heeft weggelaten, „kan dus in het recht geen verandering te weeg brengen. Ook bij ons „moet de maatschap voor een bepaalde onderneming beschouwd worden als „maatschap voor een bepaalden, schoon nog onzekeren tijd, voor den tijd „der onderneming, voor haar voltooiing gevorderd.
„Mag ook de weglating van het eerste gedeelte van art. 1844 C. C. „even onverschillig lieeten? M. a. w. is ook bij ons de maatschap, aange-



duur der maatschap.
„gaan zonder „convention sur la dure'e", een maatschap voor het leven? „en is de maatschap voor het leven, door de wet of door partijen hiertoe „gestempeld, een maatschap voor een bepaalden tijd, maar toch, niettegenstaande zij dit is, op het stuk der eenzijdige opzegging zoo te „behandelen, als ware zij een maatschap voor geen bepaalden tijd aangegaan?
„Op de eerste vraag gaf ik een bevestigend antwoord. Een maatschap, „van wier duur niets bepaald is, kan, daar zij van zelf door den dood „eindigt, niet voor langer dan het leven zijn aangegaan. Wilde men vóór „den dood ergens een grenslijn trekken, willekeur alleen zou kunnen bellissen, waar die te trekken was. Er is dus niets anders op, dan hier een „maatschap voor het leven aan te nemen.
„Maar nu de tweede vraag.
„Een maatschap voor het leven is noodwendig een maatschap voor een „bepaalden tijd, want ze moet eindigen zoodra een gebeurtenis plaats heeft, „waarvan het wel onzeker is, wanneer, maar volkomen zeker dat ze plaats „zal hebben.
„Als maatschap voor een bepaalden tijd ligt ze buiten de grenzen van „ons art. 1686 en valt daarentegen onder ons art. 1684. Zoo zou het ook „in het Fransche recht geweest zijn, had niet art. 1844 C. C. haar uitdrukkelijk onderworpen aan „la modiflcation portee en 1'art. 1869". Een wijzi„ging heet het met recht. Het is zoo niet van zelf, niet uit den aard der „zaak; het is zoo alleen door de bepaling der wet. Maar juist die bepaling „ontbreekt door het weglaten van het Fransche artikel bij ons.
„Men ziet, van hoe grooten invloed die ondoordachte weglating is De „regeering, tegen haar gewoonte bevreesd om tweemaal hetzelfde te zeggen, „liet weg wat ze ten onrechte meende dat elders reeds stond. Nu staat het „nergens. Het gevolg is, dat de maatschap voor het leven, als maatschap „voor een bepaalden tijd, niet door eenzijdige opzegging, maar slechts om „gegronde redenen door den rechter kan worden ontbonden. Dit moge onze „afkeuring verdienen en door onzen wetgever ook nooit bedoeld zijn, het „volgt uit zijn niet onduidelijke, niet ondubbelzinnige 1) wetsartikelen."
Met deze meening, die ook gedeeld wordt door Schermer in den tweeden druk van dit werk (dl. IV pag. 16) kan Asser-Limburg (dl. III pag. 547) zich niet vereenigen. Hij is van oordeel dat uit de redeneering van Opzoomer volgt dat eigenlijk elke maatschap voor bepaalden tijd zou zijn aangegaan, want elke maatschap eindigt door den dood (art. 1683, 4° B. W.) en vindt dus altijd haar grens in den levensduur der vennooten.
„Men moet — zoo schrijft hij — de bedoeling van de wet geen geweld „aandoen; zij bedoelt met een maatschap die voor onbepaalden tijd'2) is
1) Opzoomer bedoelt hier blijkbaar „niet dubbelzinnige".
2) Opgemerkt wordt dat de wet in art. 1686 niet spreekt van een maatschap voor onbepaalden tijd aangegaan, maar van eene voor geenen bepaalden tijd aangegaan; hieronder is nog eerder een maatschap te brengen, waarbij partijen omtrent den duur hebben gezwegen.



duur dek maatschap.
„ aangegaan, een zoodanige, waarbij partijen geen afspraak hebben gemaakt „omtrent den duur. Een zoodanige maatschap door een redeneering a pos„teriori weer te maken tot een maatschap, die wèl voor bepaalden tijd is „aangegaan, is onjuist. En evenzoo is het met een maatschap ter volvoering „van een bepaalde onderneming. Ook daarbij is aan geen bepaalden tijd „door partijen gedacht. En terwijl iedere maatschap met den dood van een „der vennooten eindigt, zou de redeneering die wij hier bestrijden er toe „leiden, dat zoo dikwijls een der vennooten stierf vóór het doel bereikt was, „de maatschap toch nog zou moeten voortduren."
Met de meening van Asser-Limburg kunnen wij ons beter vereenigen dan met die van Opzoomer. Wanneer partijen een vennootschap aangaan zonder daarbij iets omtrent den tijd te bedingen, dan zullen zij toch wel niet in de meening verkeeren, dat zij een vennootschap voor een bepaalden tijd hebben gesloten. Nu is het wel waar, dat die vennootschap slechts gedurende het leven der vennooten duurt, en dus de duur der vennootschap van den aanvang af beperkt is, partijen hebben toch nooit de bedoeling gehad, een maatschap „voor een bepaalden tijd" te sluiten. Ook uit de geschiedenis, door Opzoomer weergegeven, blijkt dat men niet van het Fransche stelsel heeft willen afwijken. Dit blijkt ook uit Mr. 0. Asser's vergelijking tusschen het B. W. en den C. C., 2e druk pag. 541, waar deze schrift:
„Het zal noodig zijn niet onopgemerkt te laten, dat art. 1844 van het „Wetboek Napoleon, zoowel elders, als hier ter plaatse is weggelaten, „omdat deszelfs inhoud virtualiter ligt opgesloten in het voorschrift van „art. 1684 in verband met art. 1686 van het Nederlandsche Wetboek. Is „de maatschap aangegaan voor een bepaalden tijd, dan kan dezelve, zonder „wettige redenen, niet vroeger worden opgezegd (art 1684); is er echter „geen tijd bepaald, dan kan dezelve door den wil van eenige of zelfs van „eenen enkelen vennoot worden ontbonden (art. 1686)."
De door ons voorgestane meening is ook die van Dikphuis dl. XIII pag. 257, Land dl. III2 pag. 169, J. L. Nierstkasz R.H.zn. in zijn acad. proefschrift „De commanditaire vennootschap", Leiden 1890, pag. 80, Kist, 2e druk dl. III pag. 203; de laatste merkt op: „Ofschoon het niet „te ontkennen is, dat door dergelijk beding het einde der vennootschap „wordt bepaald en een tijdstip wordt aangewezen, wanneer een der vennooten zal sterven, of wanneer eene bepaalde onderneming zal zijn voleindigd, kan men echter niet zeggen, dat daardoor de tijd gedurende „welken de maatschap zal duren, is bepaald, want het is geheel onzeker, wan„neer die voorvallen zullen plaats hebben. De tijdruimte is dus onbepaald."
Bij vonnis d.d. 11 September 1846 (Eechtsg. Bijbl. IX pag. 409) besliste de rechtbank te Groningen dat een vennootschap onder firma, opgericht voor een zeker aantal jaren, waarbij echter aan elk der vennooten het recht is gegeven, om ook binnen dien tijd daarvan opzegging te doen, onder verplichting tot betaling aan zijn mede-vennoot van een zekere som voor ieder jaar, dat de vennootschap vóór den aanvankelijk bepaalden tijd wordt



einde der maatschap.
opgezegd, niet kan gezegd worden voor een bepaalden tijd te zijn aangegaan. Verg. ook Land-Losecaat-Vermeer, pag. 425 e. v.
2o. De vernietiging der zaak of de volbrenging der handeling, die het onderwerp der maatschap uitmaakt (art. 1683, 2°). Het laatste dezer twee gevallen is duidelijk. Als b.v. twee accountants een maatschap aangaan ten einde voor iemand diens administratie behoorlijk op te zetten, ot' indien twee aannemers een maatschap oprichten tot het graven van een kanaal, zal de maatschap eindigen als dat werk voltooid is.
Wat onder „de vernietiging der zaak" verstaan moet worden is niet zoo duidelijk als men daarmede art. 1685 in verband zou brengen, dat ook over het vergaan eener zaak spreekt. Echter wordt meestal aangenomen — zie o.a. Diephuis, pag. 246 en Asser-Limburg, pag. 548, dat de wetgever in art. 1685 alleen het oog had op een bepaalden inbreng, terwijl art. 1683, 2° geheel iets anders op het oog heeft, nl. het geval, dat het doel der maatschap onmogelijk wordt. Men denke aan het geval dat een mijn, die door een maatschap geexploiteerd werd, voor goed onder water loopt, of onteigend wordt ten algemeenen nutte. (Yerg. art. 1356, 3°, 1369 en 1480) 1). Ook in art. 1683, 2° vindt deze zienswijze steun, als men de laatste zes woorden ook laat terug slaan op „de vernietiging der zaak". Verg. voorts hetgeen hiervoor (pag. 35) gezegd is omtrent het risico bij de maatschap.
3o. De enkele wil van eenige of van slechts éénen der vennooten (opzegging)l; art. 1683, 3°.
Deze wijze van eindigen der maatschap — een afwijking van de algemeene beginselen van het contractenrecht — is alleen mogelijk bij maatschappen voor geenen bepaalden tijd aangegaan (art. 1686). Hiervoor merkten wij op dat daaronder moeten worden gebracht niet alleen die maatschappen, waarbij uitdrukkelijk is overeengekomen dat zij voor onbepaalden tijd zijn aangegaan, maar ook die waarbij omtrent den duur niets is overeen gekomen. Ook maatschappen voor het leven aangegaan zouden wij — met Diephuis, pag. 257, Asser-Limburg, pag. 547 en 549, Polak pag. 313 en Veegens-Oppenheim pag. 317, in strijd met Opzoomer, pag. 135 — willen brengen onder die voor onbepaalden tijd. Weliswaar noemt men tegenwoordig een contract dat van iemands leven of dood afhangt, een contract voor bepaalden tijd, maar vroeger maakte men dikwijls een drieledige onderscheiding ; een contract kon zijn: voor bepaalden tijd, voor het leven of voor onbepaalden tijd. (Zie b.v. art. 15, nos. 1, 2 en 3 en art. 69 § V no. 2 en § VII no. 2 der registratiewet van 22 Primaire VII, B. d. L. no. 248, alsmede art. 21, 1° der wet van 3 October 1843 (Staatsblad nu. 47)
1) Het Hof te Amsterdam d.d. 22 Juni 1917, Ned. Jur. 1918, pag. 783 W. v. h. K. no. 10159, achtte een geval van „vernietiging der zaak" aanwezig indien effecten, die in een handeling voor gemeene rekening zijn. ingebracht, waardeloos zijn geworden.



opzegging van de maatschap.
op het recht van zegel.) Ook hierom is het onwaarschijnlijk dat de wet een maatschap voor het leven heeft willen gelijkstellen met een voor bepaalden tijd. Art. 1683, 4° heeft den dood genoemd als een wijze van eindigen voor alle maatschappen. Volgens de leer van Opzoomek zou dus elke maatschap voor bepaalden tijd zijn aangegaan (tenzij uitdrukkelijk anders was overeengekomen).
Dit laatste argument zou ook gelden voor maatschappen, die aangegaan zijn voor een bepaalde onderneming. Hiervoor wordt in art. 1683, 1". een wijze van eindigen bepaald. Diephuis en Asser-Limburg oordeelen over deze maatschappen dan ook in gelijken zin; evenzoo het Hof te Amsterdam d.d. 13 Juni 1919, Ned Jur. 1919, pag. 999. Echter kan hier moeilijk worden ontkend dat partijen bij het sluiten van het contract hier ook tevens in aanmerking zullen hebben genomen dat zij slechts beperkten tijd gebonden zijn; meer dan bij een maatschap voor het leven zullen de partijen zich hier de maatschap hebben voorgesteld als eene voor bepaalden tijd. Yerg. Land-Losecaat Vermeer, pag. 426.
Verschil van meening bestaat over de vraag of partijen art. 1686 B. W. kunnen uitsluiten en dus bepalen dat eenzijdige opzegging verboden zal zijn. Het komt ons voor dat een dergelijk verbod noch met de openbare orde noch met de goede zeden strijdt en dus geoorloofd is. In gelijken zin oordeelen Diephuis (pag. 259), Asser-Limburg (pag. 549), Veegens-Oppenheim fpag. 318) Land-Losecaat Vermeer pag. 426, Polak pag. 312, en de Hooge Raad bij arrest van 23 December 1876 (W. v. h. R. no. 4068). Daarentegen oordeelden Opzoomer (pag. 146) en een arrest van den Hoogen Raad d.d. 13 December 1861 (W. v. h. R. no. 2342) dat art. 1686 wel van openbare orde was.
Art. 1686 lid 2 stelt als eischen voor een geldige opzegging dat zij geschiedt:
a. aan alle de overige vennooten, b. te goeder trouw, en c. niet ontijdig.
ad a. Een opzegging, die slechts aan enkele vennooten geschiedt, is zonder effect, ook tegenover die vennooten (evenzoo Asser-Limburg, pag. 551 en Diephuis, pag. 262). Een vorm is voor de opzegging niet voorgeschreven; zij mag dus ook mondeling geschieden. Aanbeveling verdient het natuurlijk dat degene, die de opzegging doet, zorgt dat hij haar kan bewijzen.
ad b. Aangezien de wet de goede trouw als vereischte stelt voor een geldige opzegging, zal het noodig zijn dat hij, die de opzegging deed, bewijst dat de goeder trouw bij hem bestond; evenzoo Asser-Limburg, pag. 551.
Het eerste lid van art. 1687 bepaalt dat de opzegging geacht wordt niet te goeder trouw te zijn geschied, wanneer de vennoot de maatschap opzegt met het oogmerk om zich alleen een voordeel toe te eigenen, dat de vennooten zich hadden voorgesteld gemeenschappelijk te zullen genieten. Andere gevallen van opzegging te kwader trouw zijn ook mogelijk volgens Asser-Limburg t. a. p.; anders Veegens-Oppenheim pag. 318.



opzegging.
ad c. In de derde plaats moet de opzegging, wil zg geldig zijn, niet ontijdig zijn geschied. Hieromtrent bepaalt de wet in het tweede lid van art. 1687 dat de opzegging ontijdig geschiedt, wanneer de zaken niet meer in haar geheel zijn, en het belang der maatschap vordert dat derzelver ontbinding uitgesteld wordt 1).
Uit het woordje „en", dat de twee deelen van den zin van art. 1687 lid 2 verbindt, wordt veelal afgeleid dat beide voorwaarden aanwezig moeten zijn wil een opzegging als niet tijdig worden beschouwd. In dien zin oordeelen Opzoomer, pag. 148, Diephuis, pag. 293, Land-Losecaat Vermeer, pag. 428 en Asser-Limburg t. a. p. Daarentegen leidt VeegensOppenheim t. a. p. uit de punctuatie en de geschiedenis af dat in plaats van „en" moet worden gelezen „of", zoodat een opzegging ontijdig is zoodra „de zaken niet meer in haar geheel zijn", ook al zou het belang van de maatschap uitstel der ontbinding niet vorderen.
De uitdrukking „wanneer de zaken niet meer in haar geheel zijn" is uiterst vaag. Letterlijk genomen zal dit zich al voordoen zoodra een ingebrachte zaak vervreemd is. Yat men het aldus op dan zou, naar de zooeven vermelde meening van Veegens-Oppenheim, bijna steeds een opzegging ontijdig, dus verboden, zijn. Wij achten het daarom juister het belang der maatschap in elk geval als factor bij de beoordeeling van de geldigheid der opzegging in aanmerking te nemen.
Art. 1687 lid 2 spreekt van het uitstellen der ontbinding. Deze uitdrukking is niet gelukkig gekozen. In geval van een proces over de geldigheid der opzegging zal de rechter deze kunnen aannemen of ontkennen; de ontbinding op een lateren dag vaststellen zal hij o. i. niet mogen doen.
Indien een opzegging niet voldoet aan de drie hiervoor gestelde eischen, zal, ingeval van proces, de rechter haar nietig moeten verklaren; het inroepen van die nietigheid zal alleen kunnen geschieden door de vennooten, aan wie de opzegging was gedaan, niet door hem, die haar deed (evenzoo Veegens-Oppenheim t. a. p.). Is echter eenmaal de nietigheid uitgesproken, dan werkt zij ten opzichte van allen; de maatschap duurt dan voort als ware er niets geschied.
Art. 1683, 3° en 1686 zijn niet van dwingend recht. Men kan ook zeer, goed overeenkomen dat de maatschap zal eindigen een zekeren termijn nadat een opzegging plaats had (verg. Rechtb. Utrecht d.d. 12 Januari 1921, Ned. Jur. 1922, pag. 548, en Hof Amsterdam d.d. 9 Nov. 1921, Ned. Jur. 1922 pag. 543).
Onverminderd het recht .... de onmiddellyke ontbinding der maatschap te vorderen.
Zooals hiervoor werd opgemerkt laat de wet (art. 1686) de eenzijdige
1) Ook hier bestaat hetzelfde meeningsverschil of art. 1687 lid 2 al of niet limitatief moet worden opgevat.
VI. 4



ontbinding door den rechter.
opzegging alleen maar toe bij maatschappen, die niet voor een bepaalden tijd zijn aangegaan.
Bij maatschappen die voor een bepaalden tijd zijn aangegaan is dus opzegging onmogelijk. Echter geeft de wet in art. 1684 toch een regeling om ook aan deze maatschappen een einde te maken, nl. door ontbinding door den rechter. Beter ware geweest zoo de wet ook in art. 1683 van deze wijze van eindigen had melding gemaakt. De ontbinding van maatschappen voor een bepaalden tijd aangegaan kan voor den afloop van dien tijd niet anders gevorderd worden dan ,om wettige redenen". Art. 1684 geeft tevens voorbeelden. Zulk een reden is er o. a. indien een ander vennoot niet aan zijne verplichtingen voldoet. Dit voorschrift doet dadelijk de vraag rijzen: Geldt in zulk een geval ook art. 1302 B. W.?
Vrij algemeen wordt tegenwoordig deze vraag ontkennend beantwoord. Sommigen doen dit op den grond, dat bij een maatschap niet zou bestaan een gewone wederkeerige overeenkomst, waarbij de praestaties tegen elkaar opwegen, maar eene die op samenwerking gericht is 1). In dezen zin oordeelen o. a. Polak, pag. 315, en de advocaat-generaal bij den Hoogen Eaad in zijn conclusie voor het arrest van 19 Maart 1920 (W. v. h. E. 10556, Ned. Jur 1920 pag. 493). Maar ook zij, die de maatschap wel onder de gewone wederkeerige overeenkomsten rangschikken, achten meestal art. 1302 niet toepasselijk, omdat het niet aannemelijk zou zijn dat naast de bijzondere wijze van ontbinding van art. 1684 nog de algemeene van art. 1302 zou gelden Deze opvatting is die van Opzoomer, pag. 131, AsserLimburg, pag. 553, Polak, pag. 315, en Land-Losecaat Vermeer, pag. 429; van de talrijke jurisprudentie noemen wij behalve evengemeld arrest van den Hoogen Raad dat van 16 Nov. 1917, Ned. Jur. 1917 pag. 1184, W. v. h. R. 10198, alsmede de vonnissen der Rechtbank te Amsterdam d.d. 30 April 1915, Ned. Jur. 1915 pag. 1160, en 30 Juni 1915, Ned Jur. 1916 pag. 86, en der Rechtb. te Groningen d.d. 5 Januari 1923, Ned. Jur. 1924, pag. 191.
De gevolgen van de heerschende leer zijn: lo. dat een eisch tot ontbinding, alleen op art. 1302 gegrond, niet ontvankelijk is, 2o. dat er geen terugwerking van de ontbinding plaats heeft (conform Rechtb. Utrecht d.d. 19 Dec. 1923, Ned. Jur. 1924, pag. 591; men zou zich een volledige terugwerking ook moeilijk kunnen denken; winsten van jaren terug zouden moeten worden teruggegeven), 3o. dat de termijn van uitstel, bedoeld in art. 1302 lid 3, bij ontbinding eener maatschap niet kan worden toegestaan.
Als tweede voorbeeld van een wettige reden noemt art. 1684 de omstandigheid dat een aanhoudende ongesteldheid hem (den vennoot) onbekwaam maakt om de zaken der maatschap waar te nemen. Het woord „hein" slaat terug op „een ander vennoot", zoodat bedoeld is de ongesteldheid van dengene tegen wien de vordering tot ontbinding wordt ingesteld. Echter
1) Over deze theorie zal hierna worden gehandeld bij de commanditaire vennootschap op aandeelen en de naamlooze vennootschap.



ontbinding door den rechter.
zal de vennoot, die ziek is, zelf ook wel deze ziekte als „gewichtige reden" kunnen aanvoeren, daar deze te brengen is onder de soortgelijke gevallen. In gelijken zin Diephuis pag. 267 en Land-Losecaat Vermeer pag. 424; anders Asser-Limburg pag. 554.
Het is duidelijk dat in laatstgenoemd voorbeeld een reden van ontbinding wordt vermeld, die bijna nimmer onder art. 1302 zou kunnen vallen, aangezien hier wel steeds een beroep op overmacht zou kunnen worden gedaan.
Het slot van art. 1686 zegt dat de wettigheid en liet gewicht van andere omstandigheden, waarop een beroep wordt gedaan om ontbinding te vorderen, aan de beoordeeling des rechters wordt overgelaten.
Als gewichtige redenen werden o. a aangemerkt:
concurrentie met de maatschap (Rechtb. Amsterdam d.d. 18 October 1881, Rechtsg. Bijdr. 1884, afd. B, pag. 48);
een ongeoorloofde verhouding van den eenen vennoot met de vrouw van den andere;
het niet volgens hun vermogen inbrengen van datgene, waartoe zij verplicht waren (Hof Amsterdam d.d. 21 Dec. 1920, Ned. Jur. 1921 pag. 894);
de gebleken onmogelijkheid om als vennooten samen te werken, ook zonder dat aan e'én hunner in het bijzonder een verwijt kan worden gemaakt (Arb. besl. d.d. 5 Dec. 1921, A. R. (bijv. W.) 39; in anderen zin rechtb. Alkmaar d.d. 19 Mei 1921, Ned. Jur. 1922, pag. 554). Verg. ook Rechtb. Amsterdam 14 Dec. 1900, W. v. h. R. no. 7609, en 22 Aug. 1917, gedeeltelijk bekrachtigd door het Hof te Amsterdam d.d. 7 Jan. 1918, Ned. Jur. 1918, pag. 1083 e. v., W. v. h. R. no. 10276, Rechtb. Arnhem d d. 18 Dec. 1913, Ned. Jur. 1914, pag. 1268, en Rechtb. Haarlem 15 April 1919, Ned. Jur. 1919 pag. 489.
Art. 1684 wordt algemeen als van openbare orde beschouwd. Partijen zullen dus niet mogen bepalen, dat ontbinding om wettige reden niet toegelaten zal zijn. Wel zullen zij mogen vaststellen, dat zij sommige feiten niet als gewichtige reden beschouwen (aldus Asser-Limburg, pag. 554). Toch komt het ons voor dat zij iets dergelijks niet mogen bepalen omtrent datgene wat van openbare orde is, of aangaande de verplichtingen die uit het contract of de goede trouw voortvloeien; zoo zullen zij o.i. niet mogen bepalen dat wanpraestatie geen wettige reden zal zijn.
Dat de vordering tot ontbinding moet worden ingesteld tegen alle vennooten wordt terecht opgemerkt door Asser-Limburg t. a. p. In den zelfden geest oordeelde de Hooge Raad d.d. 3 Juli 1894, W. v. h. R. no. 6597, beslissende dat men de maatschap niet kan laten ontbinden tegenover een der vennooten en haar kan laten voortduren ten opzichte van de anderen.
Uit art. 1684, dat alleen spreekt van maatschappen, voor een bepaalden tijd aangegaan, moet men o.i. afleiden dat bij maatschappen voor onbepaalden



ontbinding door overlijden.
tijd aangegaan, ontbinding op grond van wettige redenen niet mogelijk is.
Asser-Limburg, pag. 550, oordeelt anders over art. 1684. Hij schrijft: „Wel is waar wordt in dit artikel alleen gesproken van maatschappen voor „bepaalden tijd aangegaan, maar dit is gedaan omdat de wetgever het „artikel voor maatschappen met oribepaalden tijd niet noodig achtte. Zij „hadden immers de eenzijdige opzegbaarheid! Tusschen art. 1684 en art. „1686 bestaat dan ook o.i. deze tegenstelling: de maatschap met onbepaal„<den tijd is eenzijdig opzegbaar, die voor bepaalden tijd gesloten is dit „niet, doch bij haar bestaat slechts de ontbinding wegens wettige redenen".
Ter verdediging van deze leer, die ook gedeeld wordt door Polak, pag. 316 e. v., wordt ook nog aangevoerd, dat hij, die het meerdere mag doen — het zelfstandig opzeggen — ook bevoegd is tot het mindere — het ontbinding vragen aan den rechter.
O. i. gaat deze regel in rechten lang niet altijd op; men zie b.v. art. 179 laatste lid B. W. Maar bovendien spreekt art. 1684 uitdrukkelp van maatschappen voor bepaalden tijd, die zij tegenover die voor onbepaalden tijd stelt. Men mag o. i. de bijzondere regeling, die zij voor de eene soort geeft, niet toepasselijk achten op de andere soort. In gelijken zin oordeelen Yeegens-Oppenheim, pag. 319, Land-Losecaat Vermeer, pag. 427 noot 2, Deking Dura, „Het eindigen van de maatschap door den wil van één of meerdere vennooten en hare ontbinding volgens art. 1684 B. W.", proefschr. Leiden 1908, pag. 49, de Hooge Raad blijkens arrest van 19 Maart 1920 (W. v. h. R. 10556, Ned. Jur. 1920, pag. 493), de Rechtbank te Arnhem bij vonnis d.d. 13 Januari 1921 (W. v. h R. no. 10744) en het Hof te 's Hertogenbosch d.d. 25 Sept. 1923 (Ned. Jur. 1924, pag. 314).
4o. De dood, de curatele of het faillissement van een der vennooten zijn de laatste in art. 1683 opgesomde wijzen van eindigen der maatschap.
Overlijden.
Dat de dood aan de maatschap een einde maakt is een afwijking van den algemeenen regel omtrent overeenkomsten. Het voorschrift, dat in overeenstemming is met het Romeinsche, Fransche en Oud-Hollandsche recht, is alleszins logisch, omdat de maatschap wordt aangegaan met het oog op een bepaald persoon.
Het recht de zaken voort te zetten.
In art. 1688 laat de wet op den regel, dat maatschap door den dood van een vennoot eindigt, twee uitzonderingen toe. Het staat den vennooten nl. vrij te bedingen dat bij het overlijden van een hunner de maatschap wordt voortgezet lo. door de o verblijven den met den erfgenaam van den overledene of 2o. tusschen de overblijvenden alleen.
ad lo. Veelal neemt men aan dat de wet in art. 1688 sprekende van „deszelfs erfgenaam" bedoelt alle gezamenlijke erfgenamen. Over den grondslag dezer bepaling bestaat verschil van meening. Opzoomer (pag. 152 e. v.)



voortzetting der maatschap met de erfgenamen.
meent dat het voorschrift een gevolg is van de bepalingen omtrent het erfrecht; art. 1683, 4°, zoo betoogt hij, is een afwijking van den regel, dat alle rechten en verplichtingen op de erven overgaan; door te bepalen dat de vennootschap met de erfgenamen wordt voortgezet, stellen partijen de afwijking buiten werking en keeren tot den regel terug. In dezen zin oordeelt ook Veegens-Oppenheim, pag. 320; verg. ook H. R. 10 Febr. 1921, W. v. h. R. 10706. Asser-Limburg, pag. 555, oordeelt dat art. 1688 een toepassing inhoudt van art. 1354, zoodat men hier een beding maakt voor zijn rechtverkrijgenden, waarbij men in aanmerking dient te nemen dat, toen Limburg dit schreef (vóór het arrest van den Hoogen Raad van 3 Maart 1905, W. v. h. R 8191), onder rechtverkrijgenden in art. 1354 gewoonlijk alleen werden begrepen die onder algemeenen titel.
Nog anderen — o.a. Scholten en Ittmann in W. P. N. R. 2567 en vele Fransche schrijvers — achten een beding ten behoeve van een derde (art. 1353 B. W.) aanwezig. 1) Hiertegen pleit o.i. dat men zich moeilgk zulk een beding kan denken ten behoeve van een derde die wellicht nog niet eens bestaat; vóór het overlijden is het geheel onzeker wie erfgenaam zal zijn; bovendien zegt art. 1688 dat het beding moet worden nagekomen terwijl een beding ten behoeve van een derde kan worden nagekomen. Verg. Polak pag. 313.
De zienswijze, die men in dit opzicht heeft, is vooral van belang bij beantwoording van de vraag of het mogelijk is te bepalen, dat de maatschap niet met alle erfgenamen, doch met één hunner zal worden voortgezet. Naar de meening van Scholten en Ittmann is dit zeer zeker mogelijk, naar de leer van Opzoomer is het uitgesloten. Twijfelachtig is het hoe men deze vraag moet beantwoorden als men art. 1354 toepasselijk acht. Eenerzijds zou men kunnen beweren dat elke erfgenaam een rechtverkrijgende is, ten wiens behoeve men volgens art. 1354 kan bedingen. Maar daartegenover staat in de eerste plaats dat het deelgenootschap in een maatschap niet alleen rechten medebrengt, maar ook verplichtingen, die volgens de leer van den Hoogen Raad buiten het terrein van art. 1354 vallen. Maar bovendien, al neemt men aan dat de wet in art 1688 alleen aan een voordeel voor den erfgenaam heeft gedacht, dan komt het ons toch voor dat onder de „erfgenamen en rechtverkrijgenden" van art. 1354 niet kan worden gebracht één aangewezen erfgenaam, terwijl er meerdere zijn. Als art. 1354 bepaalt dat men voorondersteld wordt ook te hebben bedongen voor zijne erfgenamen en rechtverkrijgenden, kan het alleen bedoeld hebben diegenen, die den stipulator opvolgen. Dit nu kunnen zijn koopers, legatarissen of alle erfgenamen, maar niet één uit meerdere erfgenamen. Deze laatste staat tegenover dengene die bedong niet anders dan elke willekeurige derde (b.v. een broeder of de weduwe) doet. Als hij aan een contract een recht zou
1) Naar deze meening zal het ook mogelijk zijn overeen te komen dat de maatschap met een vreemde, die niet tot de erfgenamen behoort, zal worden voortgezet.



voortzetting door de overblijvende vennooten.
ontleenen, doet hij dat niet als rechtverkrijgende, maar als derde in den zin van art. 1353.
Polak, pag. 313, is van meening dat art. 1688 een uitzondering bevat op art. 1354, in dien zin dat het mogelijk is één der erfgenamen te verbinden (verg. art. 1336, 4°); als uitzondering moet het artikel beperkt worden tot erfgenamen of een hunner; is bedongen dat de maatschap met een ander wordt voortgezet dan acht hij een beding ten behoeve van een derde aanwezig. Verg. ook Land-Losecaat Vermeer, pag. 434.
Bij arrest van 30 Januari 1870 (W. v. h. R. no. 3687) besliste de Hooge Raad, dat het beding, dat de maatschap met de erfgenamen zal worden voortgezet, niet in uitdrukkelijke bewoordingen behoeft te zijn gemaakt, maar ook stilzwijgend kan blijken.
acl 2o. Art. 1688 laat ook toe dat overeengekomen wordt dat na overlijden van een vennoot de maatschap alleen tusschen de overblijvende vennooten wordt voortgezet. Op het oogenblik van het overlijden ontstaat er dan als het ware een nieuwe maatschap, waarin alleen de overblij venden gerechtigd zijn met het aan hen toekomende deel in het vermogen der maatschap. Geenszins bepaalt de wet dat het beding, dat de maatschap tusschen de overblijvenden wordt voortgezet, ook tengevolge heeft dat het geheele maatschapsvermogen aan die overblijvenden toekomt. Dit is ook alleszins logisch. Partijen hebben alleen een beding gemaakt omtrent het voortzetten der maatschap, geenszins omtrent overgaan van een vermogensbestanddeel. Het tweede lid van art. 1688 wordt dan door Asser-Limburg, pag. 556, en Veegens-Oppenheih, pag. 320, vrijwel overbodig geacht. Daar is in hoofdzaak bepaald, dat bij het hier bedoelde beding de erfgenamen geen verder recht hebben dan op verdeeling der maatschap zooals die ten tijde van het overlijden bestond. Deze erfgenamen zijn dus nog gerechtigd tot de onverdeelde massa en zij moeten tot de scheiding meewerken.
Veelal zal het de wensch der vennooten zijn dat het geheele complex der zaken, zooals dat bij den dood van een der vennooten aanwezig is, aan de overblijvenden toekomt, al dan niet met toekenning van een geldsom aan de erfgenamen. Zij kunnen dan niet volstaan met een beding dat de maatschap tusschen de overblijvenden wordt voortgezet; dan toch zgn in het vermogen mede gerechtigd de erfgenamen van den eerststervende, die bezwaren kunnen maken bij de boedelscheiding en wellicht aansturen op een verloting der kavels, waardoor het onzeker wordt of de overblijvende vennooten het vermogen krijgen.
Het is dus noodzakelijk een beding te maken omtrent het vermogen der maatschap. Somtijds vindt men het beding dat de overblijvende vennooten het recht hebben zich alle zaken te laten toedeelen. Ook hiertegen bestaat de bedenking dat bij die scheiding bezwaren worden gemaakt omtrent de toedeeling der kavels.
Dikwijls ontmoet men de bepaling, dat de overblijvenden het recht hebben het aandeel van den eerststervende over te nemen, hetzij tegen een vooraf



verblijvingsbeding.
bepaalde som, hetzij tegen balanswaarde. Als een dergelijke bepaling is gemaakt, zal na het overlijden van een der vennooten nog een akte moeten worden opgemaakt waarbij het aandeel wordt overgedragen. Hetzelfde zal gelden, indien de verplichting tot overname bestaat, tenzij men (met Sprenger van Eyk-de Leeüw, de Successiewet no. 225, in afwijking van de heerschende leer) van oordeel is dat een verplichting tot overneming met een overdracht gelijk staat.
Een derde regeling omtrent het vermogen treft men door het maken van het z.g. „verblijvingsbeding", krachtens hetwelk het aandeel van den eerststervenden vennoot aan de overblijvenden van rechtswege verblijft, veelal onder verplichting van laatstgenoemden aan de erven een geldsom uit te keeren. Een enkele maal zijn bedenkingen geuit tegen de rechtsgeldigheid van dergelijke bedingen (verg. het praeadvies van Gerber voor de vergadering van de Broederschap van candidaat-notarissen in 1908). Ook kan de vraag ter sprake komen of dergelijke bedingen, zoo zij de zaken om niet doen verblijven, in conflict kunnen komen met de wetsbepalingen omtrent de legitieme portie. Maar meestal wordt de geldigheid erkend (verg. Wiersum in zijn praeadvies voor gemelde vergadering), ofschoon er strijd bestaat over de vraag of in een dergelijk beding te zien is een voorwaardelijke overdracht (Hooge Raad 11 Juni 1880, W. v. h. R. no. 4521, art. 12 der Registratiewet van 11 Juli 1882 S. no. 92; verg. Vroom-de Wilde no. 646) of een voorwaardelijke toedeeling (art. 39 slot der Registratiewet 1917).
Het verblijvingsbeding heeft het groote voordeel dat na het overlijden geen overeenkomst meer noodig is. De zaken der maatschap verblijven van rechtswege aan de overblijvenden.
Bij het kiezen tusschen de drie besproken regelingen, volgens welke men alle baten en schulden der maatschap aan de overblijvenden wenscht te doen toekomen, dient men ook te letten op de bepalingen van het fiscaal recht.
Is bedongen dat de zaken aan de overblijvenden zullen worden toegescheiden, dan kan registratierecht verschuldigd zijn ingevolge art. 35 der Registratiewet 1917. Hetzelfde geldt voor een verblijvingsbeding, dat ingevolge art. 39 lid 2 dier wet met een voorwaardelijke scheiding gelijk gesteld wordt. Bovendien kan bij zulk een beding tusschen bloed- en aanverwanten tot in den vierden graad of hunne echtgenooten successierecht schuldig zj'n ingevolge art. 13 der Successiewet.
Hebben de overblijvenden het recht de zaken over te nemen, dan zal de akte waarbij deze overname geconstateerd wordt, als „akte houdende overdracht" volgens art. 27 der Registratiewet belast zijn 1). Bovendien
1) Tenzij men op deze akte, waarbij de onverdeeldheid ten aanzien van een deelgenoot ophoudt, art. 1129 B. W. toepasselijk acht. Verg. AsserMeyers, Erfrecht, pag. 131 e. v. en Ittmann, de Registratiewet, pag. 180. Uit art. 40 der Registratiewet blijkt o. i. duidelijk dat de wetgever van andere meening was.



verblijvingsbeding.
denke men hierbij aan art. 40 dier wet. Ook kan bij toekenning van het recht tot overname successierecht verschuldigd zijn ingevolge art. 9 der Successiewet wegens het schuldig erkennen onder voorwaarde van overleving (zie arrest Hoogen Raad d.d. 4 Febr. 1925, Ned. Jur. 1925, pag. 447, W. P. N. R. 2883).
Wij volstaan hier overigens met een verwijzing naar de schrijvers over de Registratiewet 1917, Ittmann, pag. 185 e.v. en Dubois, pag. 222 e. v. en 226 e.v., en over de Successiewet, Spkengek van Eyk-de Leeuw, nos. 222 — 234 en Klaassen, pag. 168 e.v.
Hiervoor werd reeds opgemerkt dat, als het beding wordt gemaakt dat de maatschap zal worden voortgezet alleen tusschen de overblijvenden — zonder dat een verblijvingsbeding is gemaakt — het vennootschappelijk verband wel blijft bestaan, maar er toch scheiding moet plaats hebben. Uit art. 1688 lid 2 volgt dit duidelijk. De erfgenamen blijven eigenaren van het aandeel des erflaters in de zaken der maatschap, ten ware dat aandeel aan de mede-eigenaren wordt toebedeeld of overgedragen (waarbij het verblijvingsbeding als een voorwaardelijke toedeeling of overdracht kan worden aangemerkt).
Hetzelfde geldt o. i. ook als bedongen is dat de maatschap door de overblijvenden, met één der erfgenamen van den overleden vennoot zal of kan worden voortgezet 1). Ook dan behoort het aandeel van den overleden vennoot aan al zijne erfgenamen. De eene erfgenaam is wel opgetreden als nieuwe vennoot, hij is lid geworden van de vennootschap, maar daarom is hij nog niet eigenaar geworden van het aandeel des overledenen in de goederen der maatschap. Daarvoor is nog noodig een rechtstitel van eigendomsovergang gevolgd door levering (art. 639 B. W.). Uitvoerig is dit uiteengezet door Ittmann in W. P. N. R. nos. 2567 en 2865; anders Scholten in W. P. N. R. 2563 en 2565).
Indien men dus wenscht dat een der erfgenamen of een ander persoon geheel in de plaats van den overledene zal treden, verdient het aanbeveling niet alleen te bepalen dat hij als opvolger kan of zal optreden, maar tevens dat hij het recht heeft het aandeel des overledenen in de zaken der maatschap over te nemen 2). Als grondslag voor de levering kan dan dienen de akte waarbij bedoeld aandeel wordt overgenomen.
Ingeval de maatschap krachtens het gemaakte beding wordt voortgezet tusschen de overblijvende vennooten hebben de erfgenamen van den over-
1) Aangenomen dat zulk een beding rechtskracht heeft; zie pag. 53.
2) Niet wensclielijk achten wij hier het beding dat het aandeel des overledenen in de zaken aan den opvolger verblijft. Een verblijvingsbeding is — naar vrij algemeen wordt aangenomen — alleen geldig tusschen medeeigenaren, en de opvolger — althans als hij niet tot de erfgenamen behoort — is naar onze meening juist geen mede-eigenaar.



faillissement en curateele.
ledene — blijkens art. 1688 lid 2 — recht op verdeeling der maatschap overeenkomstig de gesteldheid waarin deze zich ten tijde van het overlijden bevond. Ter voorkoming van moeilijkheden bepaalt de wet erbij, dat de erfgenamen deelen in de voordeelen en dragen in de verliezen, die de noodzakelijke gevolgen zijn van verrichtingen, die voor het overlijden van den vennoot, waarvan zij erfgenamen zijn, hebben plaats gehad.
Aan de weduwe.
In vele gevallen kan het wenschelijk zijn dat na het overlijden van een vennoot zijn weduwe en c. q. ook zijn kinderen nog eenig voordeel trekken van den arbeid die de overledene verricht heeft. Art. 16 en 17 der akte geven een voorbeeld van een regeling hieromtrent. Echter zal in elk bijzonder geval moeten worden nagegaan wat het meest wenschelijk is.
Faillissement of onder curateelestelling.
Volgens art. 1683, 4° eindigt de maatschap, behalve door den dood, ook door de curateele of het faillissement van een der vennooten. Ook dit is logisch als men in aanmerking neemt dat de maatschap wordt aangegaan met het oog op den persoon. Is deze in eenig opzicht beperkt in zijn bevoegdheid om te handelen, dan mist hij zijn waarde als vennoot. Maar ook voor den curator zou het ondoenlijk zijn de maatschap voort te zetten. In verband hiermede achten wij het ongeoorloofd te bepalen dat de maatschap door curateele of faillissement niet zou eindigen ten opzichte van den onder curateele gestelden of failliet verklaarden vennoot. Niet verboden schijnt het te bepalen dat bij curateele of faillissement van een vennoot de maatschap alleen tusschen de overigen zal worden voortgezet. Er zal dan tusschen dezen en den curator een verdeeling der zaken moeten plaats hebben, ten ware ook voor dit geval een recht tot overneming of een verblijvingsbeding is gemaakt. (Yerg. Eist-Visser, pag. 287, Polak, pag. 314, Land-Losecaat Vermeer, pag. 435 en H. E. d.d. 27 Juni 1907 W. v. h. E. no. 8574).
Over de bijzondere bepaling van art. 56 Fw. zal hierna (pag. 64) worden gehandeld.
Art. 1683 somt niet alle wijzen van eindigen eener maatschap op. De regelen van het algemeene verbintenissenrecht gelden ook hier voor zoover geen afwijking is gemaakt. Zoo kan de maatschap b.v. ook eindigen door onderling goedvinden der vennooten, door vernietiging volgens artt. 1482 e.v., door vervulling eener bedongen ontbindende voorwaarde (niet bij een stilzwijgende volgens art. 1302; zie pag. 50 hiervoor). Ook verjaring van de uit de overeenkomst van maatschap voortvloeiende verbintenissen laat zich denken, als b.v. de vennooten gedurende meer dan dertig jaren zich niet om de maatschap bekommeren (verg. Asser-Limburg, pag. 557;.
Voor het bereiken van het doel dat de vennooten zich hebben voorgesteld hebben zij een vermogen samengebracht.
Het is duidelijk dat gedurende het bestaan der maatschap niet een der



liquidatie.
vennooten kan vorderen dat het maatschappelijk vermogen wordt gescheiden 1). Anders wordt dit evenwel zoodra de maatschap geëindigd is. Dan is er een gewone mede-eigendom, waarvan volgens art. 1112 e.v. B. W. de scheiding kan worden gevorderd. Art. 1689 verklaart deze voorschriften omtrent de verdeeling van nalatenschappen uitdrukkelijk van toepassing op onverdeeldheden krachtens maatschap ontstaan (zie ook art. 628 B. W.).
De wet spreekt bij de burgerlijke maatschap niet over een vereffening, zooals zg dit bij de vennootschap onder firma doet (art. 32 e.v. K.) en bij de naamlooze vennootschap (art. 56). Derhalve zal men terstond scheiding kunnen vorderen, zonder dat een vereffening behoeft vooraf te gaan 2). Dit neemt natuurlijk niet weg, dat een vereffening vooraf kan plaats hebben en dat vereffenaars kunnen worden aangesteld door de vennooten. Hunne bevoegdheden ontleenen zij dan alleen aan de opdracht, die hun door alle vennooten moet worden gegeven (anders bij de vennootschap onder firma volgens het slot van art. 32 lid 1 K.).
By het eindigen der maatschap is ieder der vennooten in het vermogen der maatschap gerechtigd.
Alvorens tot verdeeling over te gaan, moet worden vastgesteld op welk bedrag ieder recht heeft. In de eerste plaats moet worden nagegaan welk deel van de aanwezige baten als onuitgekeerde winst is te beschouwen en welk deel als kapitaal.
Eerstbedoeld deel moet natuurlijk worden verdeeld volgens de regelen, die de overeenkomst of de wet omtrent winstverdeeling voorschrijft. Omtrent de verdeeling van het eigenlijke kapitaal bestaat echter groot verschil van meening.
Sommigen meenen, dat het aandeel in de baten gelijk is aan dat in winst en verlies. Is ook hieromtrent niets overeengekomen, dan zou, ook ter bepaling van elks aandeel in het kapitaal, art. 1670 B. W. bij analogie moeten worden toegepast. Deze meening werd voorgestaan door Diephuis (Ned. Burg. Eegt naar de volgorde van het B. W., deel VII no. 906) en
1) De vraag is gedaan of een schuldeischer van een der vennooten — volgens art. 492 W. v. B. Rv. — scheiding van de baten der maatschap kan vorderen zoolang deze nog bestaat. Asser-Limburg, pag. 558, beantwoordt haar toestemmend; de burgerlijke maatschap toch heeft geen naar buiten werkend afgezonderd vermogen, de crediteuren der vennooten hebben met de maatschap niet temaken. Van andere meening is Mr. W. F. Frylinck in W. P. N. R. 1941. Van groot belang schijnt ons de vraag niet. Als een der vennooten zijne schulden niet betaalt, zal veelal zijn faillissement volgen, waarna de maatschap volgens art. 1683, no. 4 ontbonden is.
2) Anders Rechtb. Arnhem d.d. 13 Januari 1921, W. v. h. R. no. 10744. Verg. ook pag. 64 hierna.
Bij de vennootschap onder firma is dit — zooals wij hierna zullen zien
een zeer betwist punt.



aandeel der vennooten in het vermogen.
Duranton (Cours de droit francais, IX no. 416, 426 en 429). Tegen deze opvatting is aangevoerd, dat zij geen oplossing geeft voor het geval dat de winsten en verliezen niet op dezelfde wijze worden verdeeld. In zijn later werk „Het Nederlandsch Burgerlijk Begt" (dl. XIII pag. 208) poogt Diephuis dit bezwaar weg te nemen door op te merken dat: „Wanneer het „aandeel in de winsten van dat in de verliezen verschilt, het eerste beschouwd mag en moet worden als het aandeel in de maatschap, die „immers ter wille der winsten en in de verwachting daarvan is aangegaan, „al is er ook aan de mogelijkheid van verlies gedacht, en mede met het „oog daarop de zaak geregeld."
Overtuigend lijkt deze redeneering niet, en, al wijst zij ook een uitweg aan voor het geval dat het verlies anders gedragen wordt dan de winst wordt verdeeld, zij geeft nog geen oplossing voor het geval, dat verschillende, niet-evenredige, deelen van de winst naar verschillende verhoudingen worden genoten.
Anderen nemen weer aan, dat, wat ook omtrent de verdeeling van winsten en verliezen geldt, het aandeel van iederen vennoot in de goederen der maatschap, steeds, indien partijen zelf het niet hebben bepaald, berekend wordt naar mate van ieders inbreng.
In de beslissing opgenomen in P. W. no. 5445 scheen het Bestuur der Registratie ook van deze meening te zijn; daar toch werd te kennen gegeven, dat het aandeel van een vennoot in een ontbonden vennootschap werd aangegeven door de verhouding van het bedrag, waarvoor de vennoot in de boeken was goedgeschreven of gecrediteerd, tot het bedrag van de waarde van het geheele kapitaal der vennootschap.
Weer anderen (Asser-Limburg, dl. III pag. 558, Kist-Visser, dl. III pag. 312 e. v., Vlug in het Tijdschrift voor Privaatrecht. Notariaat en Fiscaalrecht, 4e jaargang, pag. 243 e.v., in een voordracht, den 28 November 1908 in de Notarieele Vereeniging gehouden, opgenomen in het W. v. h. N. nos. 166 e. v., benevens in het W. v. h. N. nos. 265, 305, 306 en 307) zijn van gevoelen, dat bij gebreke van overeenkomst, ieder vennoot, hetzij hij geld, goederen of nijverheid inbrengt, voor een gelijk gedeelte gerechtigd is in alle baten der maatschap.
Asser-Limburg t. a. p. bespreekt alleen de vraag, wat rechtens is bij het eindigen der maatschap. Hij merkt dan op: „Die verdeeling heeft „plaats op de wijze van die eener erfenis. Zoowel hieruit als uit het feit, „dat de inbreng gemeenschappelijk eigendom is geworden, volgt, dat van „een terugnemen van het ingebrachte geld of goed door de vennooten geen „sprake kan zijn. Heeft een der vennooten ƒ1000 en een ander ƒ9000 „ingebracht, dan krijgt ieder bij het einde der maatschap de helft van den „gezamenlijken inbreng, d. i. ƒ5000".
Vlug baseert zijn meening hoofdzakelijk op art. 1655 B. W. Nam men aan, zoo is zijn gedachtengang, dat de vennooten naar evenredigheid van hun inbreng in geld of goed in het vennootschapsvermogen gerechtigd zijn, dan zou men, indien een der vennooten slechts nijverheid inbracht,



aandeel dek vennooten in iiet vermogen.
hem geen aandeel in dat vermogen kunnen geven, en dit, zoo meent hij (W. v. h. N. no. 167) „zou volkomen in strijd zijn met het begrip in ,gemeenschap brengen, waarvan artikel 1655 B. W. spreekt" 1).
Deze meening werd ook de juiste geacht door het Bestuur der Registratie in P. W. no. 6395, na inwinning van het oordeel der Landsadvocaten. Ook hier werd aangenomen, dat bij gebreke van overeenkomst ieder vennoot, hetzij hij goederen of gelden, hetzij hij alleen nijverheid heeft ingebracht, voor een gelijk gedeelte gerechtigd is in de gemeene baten der maatschap.
Niet lang bleef het Bestuur bij deze meening. In de beslissing P. W. no. 6713 vereenigde het zich met het volgende advies van den Landsadvocaat d.d. 8 Maart 1880:
„In de eerste plaats zal in de overeenkomst der vennooten daarvoor „(d.i. voor de verdeeling van het kapitaal) deregel moeten worden gezocht; „bepaalt deze daarover niets, dan zullen de boeken moeten aanwijzen, hoe „groot ieders aandeel in de zaak is; geven ook de boeken geen genoegzaam licht, dan moet naar andere aanwijzingen worden omgezien, en „ontbreekt alle aan wij zing, dan zal niet anders dan een gelijk deel aan „elk der scheidende vennooten kunnen worden toegekend.
„Dit is de eenvoudige en meest redelijke weg, die ook noch met de „wet, noch met een der vroegere adviezen in strijd is.
„De goederen, die ingebracht zijn, ingebracht in gelijke of ongelijke „mate, vormen het vennootschappelijk kapitaal en dit is het gemeenschappelijk eigendom der vennooten, daar ieder hunner pro indiviso recht „heeft, alles voor zoolang de vennootschap duurt. Maar als de vennootschap „wordt opgelost, en haar kapitaal gescheiden moet worden, dan moet ieder „zooveel erlangen, als hij tot het kapitaal gerechtigd is.
„De deelen, waartoe de scheidende vennooten gerechtigd zijn, behoeven „niet gelijk te zijn, evenmin als dit voor den inbreng wordt vereischt.
„Wanneer een vennoot het halve kapitaal zal erlangen, de andere twee „of meer vennooten de wederhelft, volgens de overeenkomst of de boeken, „zal hierin geen strijd met de wet gelegen zijn; evenmin wanneer bij „gebreke van aanwijzing in overeenkomst of boeken, andere omstandigheden „dien regel der verdeeling aanwijzen.
„Maar wanneer het geoorloofd is, dat de vennooten tot ongelijke deelen „gerechtigd zijn, dan is het ook niet ongeoorloofd, dat één gerechtigd is tot „het gansche kapitaal.
„Elk brengt zijn goed in, onder de voorwaarde van verdeeling, zooals „die blijken zal uit de overeenkomst, boeken, enz. Die voorwaarde werkt „bij de scheiding; daarbij wordt het gemeenschappelijk eigendom opgelost, „en ieder krijgt naar zijn vroeger bepaald recht.'
In gelijken zin oordeelt Polak, pag. 326, die ook opmerkt dat dit systeem meebrengt dat iemand, die alleen arbeid inbracht, geen aanspraak
1) Deze zienswijze wordt niet gedeeld door Mr. Dr. Smits in zijn op pag. 12 hiervoor vermeld werk (pag. 152 e. v.).



aandeel dek vennooten in het veemogen.
heeft op het saldo. Ook Molengraaff, pag. 189, schrijft: „Aan het ven„nootschapscontract ontleenen de vennooten, die kapitaal (geld of goederen) „hebben gestort, een vorderingsrecht tot terugbetaling van de geldswaarde „daarvan in geval van vereffening, ook al is een beding van crediteering „in de boeken der vennootschap niet uitdrukkelijk gemaakt."
Hierbij liepen de beschouwingen hoofdzakelijk over de vraag, wat elks aandeel was na de ontbinding der vennootschap ; waarop echter heeft ieder der vennooten recht zoo'ang de vennootschap duurt?
Uitdrukkelijk werd deze vraag beslist door de rechtbank te 's-Hertogenbosch, bij vonnis d.d. 27 November 1908 (W. v. h. E. no. 8853, P. W. no. 10203), waarvan de hierop betrekking hebbende overwegingen luiden:
„dat in het algemeen bij inbreng in een vennootschap het ingebrachte „gemeenschappelijk eigendom wordt van alle vennooten;
„dat afwijking van den regel bij het societair contract mogelijk is, maar „dat uit verschillende bepalingen van het contract in quaestie kan worden „afgeleid, dat zoodanige afwijking door partijen niet bedoeld is;
„dat wel de vennooten voor de door hen ingebrachte bedragen in de „boeken der vennootschap zouden worden gecrediteerd, terwijl de liquidatie „ieder hunner van de baten, na aftrek der schulden, die bedragen wel „zouden preleveeren, doch dat het hebben van een vordering op de vennootschap niets beslist over de vraag tot welk bedrag de vennoot als „zoodanig, gedurende het bestaan der vennootschap, mede-eigenaar is van „het gemeenschappelijk vermogen."
In overeenstemming met dit vonnis heeft het Bestuur der Registratie in P. W. no. 10330 aangenomen „dat alle vennooten in alle baten gerechtigd zijn, en wel, gedurende liet bestaan der vennootschap, voor gelijk deel, „tenzij ieders aandeel bij de akte van oprichting van vennootschap anders „is bepaald."
Star Busman in Rechtsg. Mag. 1914 pag. 544 is van meening dat tijdens het bestaan der maatschap het aandeel van eiken vennoot in vermogen evenredig is aan zijn aandeel in de winst; evenzoo Land-Losecaat Veemeer pag. 437.
Bij de beslissing P. W. no. 10536 heeft het Bestuur nog uitdrukkelijk te kennen gegeven, dat de decisie P. W. no. 10330 niet toepasselijk is ingeval de vennootschap is ontbonden Het Bestuur schijnt dus nog van dezelfde meening als bij het nemen van de beslissing P. W. no. 6713.
Het gevolg hiervan is, dat, naar des Bestuurs opvatting, uitsluitend tengevolge van het eindigen der vennootschap het aandeel van elk der vennooten in alle baten verandert. Of dit juist is, mag worden betwijfeld. Yerg. Van den Bries in W. P. N. R. no. 2148.
Vlug t. a. p. is van oordeel dat zoowel tijdens het bestaan der maatschap als na hare ontbinding het aandeel der firmanten in alle baten gelijk is; hij kan dus de beslissing P. W. no. 10536 niet juist vinden (verg. W. v. h. N. no. 371).



crediteeren in de boeken.
Ieder der vennoolen zal .... in de boeken der maatschap worden gecrediteerd.
Een andere moeilgkheid, met de bovengemelde in nauw verband staande, levert het antwoord op de vraag, wat de beteekenis is van het veelal voorkomende crediteeren van de vennooten in de boeken der vennootschap. Als een gewone geldleening kan dit niet worden beschouwd, zelfs niet al krijgen de vennooten een vast percentage van hun credit; dit toch kan niet anders worden beschouwd dan als een aanwijzing der winstverdeeling. De gecrediteerde vennoot zal het hem toekomende eerst kunnen vorderen, indien de schuldeischers der vennootschap zijn voldaan.
Er is beweerd (verg. Kist-Visser, dl. III pag. 313 en P. W. no. 10330 al. 4) dat het crediteeren slechts de bedoeling had, elks inbreng in de vennootschap te constateeren en dat alleen hierdoor de hoegrootheid van elks aandeel in de baten der vennootschap werd bepaald. Het Bestuur achtte in gemelde beslissing deze opvatting niet juist, omdat hij, die slechts nijverheid had ingebracht, dan nooit mede-eigenaar kon zijn; het was van meening, dat het crediteeren als regel alleen dient ter bepaling van ieders rechten bij de liquidatie na het eindigen der vennootschap.
In zijn hiervoor gemelde artikelen verdedigt Vlug de opvatting, dat de vennoot, die in de boeken gecrediteerd is, slechts genot heeft ingebracht. Bij het eindigen der vennootschap kan hij dan — na de andere schuldeischers — het bedrag terugnemen. Ook naar de meening van dezen schrijver, is de vennoot tijdens het bestaan der vennootschap geen gewoon crediteur, maar heeft hij een zeker kapitaal in de vennootschap; moet dus worden opgegeven (b.v. voor de heffing van successierecht) wat de vennoot bezit, dan zal men dit moeten doen door te vermelden, dat hij gerechtigd is tot een kapitaal groot .... in de vennootschap, met aanduiding dat — indien er b.v. verder nog twee vennooten zijn — het aandeel in de vaste goederen en andere zaken l/3 gedeelte bedraagt. Verg. de voorbeelden in W. v. h. N. no. 306.
Uit een en ander volgt, dat de aangifte in eene successiememorie van het aandeel in een nog bestaande vennootschap onder firma van een overleden vennoot in eene som, die het Bestuur blijkens verschillende beslissingen (P. W. nos. 6628, 6819, 7890, 9926 en 10535) bij wijze van gunst toelaat, door Vlug als juridisch juist en noodzakelijk wordt geacht.
Ook tegen Vlug's opvatting zijn bedenkingen aan te voeren. Zoo komt het ons vreemd voor te moeten aannemen, dat iemand een zeker ,kapitaal" heeft, waarvan de zaken der vennootschap wel voor een gedeelte een bestanddeel uitmaken, maar waarvan men overigens niet kan zeggen waaruit het bestaat.
Hoe het zij, de notaris, die een akte van vennootschap moet opmaken, heeft zorg te dragen, dat moeilijkheden worden voorkomen.
Het meest wenschelp komt het ons voor de vennooten voor het beloop van hunne inbrengsten te doen crediteeren in de boeken der maatschap (art. 4 der ontworpen akte). Bij het einde der maatschap hebben de ven-



scheiding.
nooten recht op de bedragen, die hunne rekeningen aanwijzen. Is er een overschot, dan is dat winst; is er een tekort dan is dat verlies (verg. art. 13 der ontwerp-akte) 1). Deze regeling heeft het voordeel dat een duidelijk onderscheid gemaakt wordt tusschen kapitaal en winst; waardevermeerdering of vermindering komt ten voordeele of nadeele van winst en verlies, zoodat niet behoeft te worden nagegaan of zij een gevolg is van handelingen der vennooten of van toevallige omstandigheden.
Eén vraag blijft bij deze regeling onopgelost, n 1. die voor welk deel of de vennooten in de baten en schulden gerechtigd zijn tijdens het bestaan der maatschap. Civielrechtelijk schijnt deze vraag echter van gering belang. Alleen voor de heffing van het successierecht is het soms noodig te weten welk het aandeel van een vennoot in de baten is. Maar het mag worden betwijfeld of het voor de vennooten wenschelijk of zelfs mogelijk is te bepalen hoe groot elks aandeel in het vermogen is gedurende het bestaan der maatschap, als zij een andere regeling geven voor de verdeeling na de ontbinding. Een bepaling als: „de vennooten worden geacht gedurende het „bestaan der maatschap elk voor de helft gerechtigd te zijn in de baten „en schulden der maatschap" achten wij dan ook niet aan te bevelen.
De regelen van boedelscheiding (artt. 1112 e.v. B. W.) zijn, zooals wij reeds opmerkten, toepasselijk op de verdeeling van zaken die krachtens maatschap gemeen zijn. Hebben dus alle vennooten het vrije beheer over hun vermogen dan kunnen zij verdeelen op de wijze zooals zij goedvinden, zelfs mondeling. Hebben zij dit vrije beheer niet dan gelden de artt. 1116, 1117 en 1118. Ook een eisch tot scheiding zal kunnen worden ingesteld volgens artt. 695 e. v. W. v. B. Rv., in het geval van art. 492 van dat wetboek ook door de schuldeischers. De verplichting tot vrijwaring (art. 1130 B. W.) bestaat ook hier, ook de mogelijkheid tot vernietiging volgens artt. 1158 e.v. B. W.
Asser-Limbuiw, pag. 559, meent echter dat van den titel van boedelscheiding niet behoort te worden toegepast datgene, dat alle analogie met de maatschap mist. Zoo meent hij dat art. 1113 geen toepassing zal kunnen vinden. De schuldeischers van de vennooten — de eenige die men z.i. kan vergelijken met de schuldeischers van den erflater — moeten juist zorgen, zoo meent schrijver, dat het gemeenschappelijk eigendom verdeeld wordt.
Deze meening schijnt ons voor betwisting vatbaar. Weliswaar is er bij een burgerlijke maatschap geen afgezonderd vermogen, waarop bepaalde vennootschapscrediteuren bij voorkeur verhaal hebben, maar bij een nalatenschap is dat als regel evenmin het geval. Bovendien kan men zich denken dat een schuldeischer het gemakkelijker vindt zijn vordering te verhalen op het gezamenlijk vermogen voor het geheel dan op het vermogen van eiken vennoot voor een gedeelte. In elk geval zal art. 1113 naar onze meening wel toepassing kunnen vinden bij een vennootschap onder firma.
1) Zie Molengkaaff, pag. 189, en Polak, pag. 327.



scheiding.
De laatste twee alinea's van art. 1112 B. W. zullen — naar AsserLimburg, pag. 560, o. i. terecht aanneemt — niet gelden voor de onverdeeldheid, die krachtens maatschap is ontstaan. Zg zgn geschreven omdat men het niet wenschelijk achtte dat een geheel vermogen langen tijd onverdeeld zou blijven. Maar deze ratio bestaat niet bij den gemeenschappelijken eigendom van sommige bepaalde goederen. Bovendien zouden partijen het hierbedoelde voorschrift kunnen ontduiken door opnieuw een maatschap voor langer dan vijf jaren te sluiten, hetgeen toch ook zou meebrengen dat de goederen niet kunnen worden gescheiden.
Verschil van opvatting bestaat ten opzichte van de toepassing van art. 1129 B. W. Vrij algemeen is men het er over eens dat de hier bepaalde terugwerking der scheiding niet gaat tot aan het tijdstip, waarop de goederen in de maatschap werden ingebracht, die goederen dus gemeen werden. De goederen waren dan weliswaar in onverdeeldheid tusschen de vennooten, maar er bestond een vennootschappelijke band; tijdens het bestaan der vennootschap was het vorderen van een scheiding onmogelijk. In dezen zin oordeelen Diephuis, dl. XIII pag. 269 e. v., Opzoomer, dl. IX pag. 156 noot 1, Land-Losecaat Vermeer, pag. 436, Asser-Limburg, pag. 560 1), Asser-Meters, pag. 334, en Kist-Visser, dl. III, pag. 310 en de Hooge Raad blijkens arresten van 7 April 1876 (W. v. h. R. no. 3971, W. P. N. R. no. 337), 31 Januari 1907 (W. v. h. R. no 8497, W. P. N. R. 1940), en 17 Maart 1916 (W. P. N. R. no. 2427, W. v. h. R. 9958, Ned. Jur. 1916, pag. 522). Mr. Kist nam echter in de vorige drukken van zijn werk (le druk, dl. III pag. 213 e. v., 2e druk, dl. III pag. 232 e. v.) aan, dat de scheiding terugwerkt tot op het oogenblik waarop de onverdeeldheid krachtens vennootschap ontstond.
Bij de vennootschap onder firma bestaat tusschen de tegenstanders van Mr. Kist nog verschil van meening over de vraag of scheiding terugwerkt tot het oogenblik waarop de maatschap ontbonden wordt of tot het einde der liquidatie. Aangezien bij de burgerlijke maatschap de wet geen liquidatie voorschrijft achten wij hier eerstgemelde meening de juiste Anders LandLosecaat Vermeer, pag. 436, Kist-Visser t. a. p. en Polak, blz. 326; de laatste twee schrijvers behandelen echter de vennootschap onder firma, waar de wet wel liquidatie kent.
Bij de scheiding van de baten eener maatschap, die ontbonden is door het faillissement van een der vennooten, moet acht geslagen worden op art. 56 Pw. Volgens dit artikel is de mede-deelgenoot van den faillieten vennoot bevoegd bij de scheiding van het aan den gefailleerde toekomende aandeel in de baten diens aandeel in de vennootschapsschulden af te houden.
1) De door Asser-Limburg vermelde bedenkelijke gevolgen van de leer die hij bestrijdt bestaan o.i. niet in die mate; men verg. Asser-Meyers, pag. 337.



faillissement. arbitraal beding.
De gefailleerde vennoot krijgt dus niet zijn aandeel in de baten en in de schulden, maar zijn aandeel in het saldo. Dit is vooral van belang voor den niet gefailleerden vennoot in verband met art. 1681 B. W. Als regel toch zal de vennoot, die gehandeld heeft, voor het geheel worden aangesproken, als zijn mede-vennoot failliet gaat. Hij zou dan de schuld geheel moeten betalen. Wel had hij nu een vordering op den failliet voor het aandeel dat deze volgens de onderlinge verhouding moet dragen, maar deze vordering is slechts concurrent. De regeling van art. 56 Fw. heeft nu ten gevolge dat de niet gefailleerde een bedrag vooruitneemt om daarmee het aaudeel van den failliet in de schulden te voldoen. Dit brengt mede dat er hier als het ware een afgezonderd vermogen is, evenals men dat aanneemt bij een vennootschap onder firma ook buiten faillissement.
Het gevolg van het in art. 56 bepaalde is dat de crediteuren der maatschap dikwijls een grooter bedrag krijgen dan de particuliere crediteuren van den faillieten vennoot. Of dit billijk is in die gevallen, waarin die vennoot zelf de schuld heeft aangegaan, mag worden betwijfeld.
Zie voorts Polak, pag. 565.
Alle geschillen .... zullen worden beslist door drie scheidsmannen.
De Code de Commerce (artt. 51 e.v.) schreef bij handelsvennootschappen voor dat alle geschillen tusschen de vennooten, de vennootschap betreffende, door scheidslieden moesten worden beslist (arbitrage forcé). Hoewel deze bepalingen in onze wet niet zijn overgenomen, is de gewoonte om in contracten van vennootschap een pactum de compromittendo op te nemen blijven bestaan. Over de vóór- en nadeelen van zulk een beding zal hierna bij de behandeling van het compromis uitvoeriger worden gesproken. Aangezien door velen opneming van dit beding wel wenschelijk wordt geacht, hebben wij in de ontwerp-akte er een opgenomen, waarmee de vennooten elkaar zooveel mogelijk nakoming hunner verbintenissen kunnen afdwingen.
Als acties, die de vennooten onderling hebben, worden genoemd:
I. De actie tot nakoming van de overeenkomst (actio pro socio). Deze rechtsvordering strekt tot het geldend maken van alle aanspraken, die uit het contract voortspruiten, dus tot opvorderen van den beloofden inbreng, van de jaarlijks uit te keeren winsten, tot vergoeding van de schade volgens art. 1667, enz. Ook de verbintenissen die uit de algemeene bepalingen omtrent contracten voortvloeien, zullen met deze actie kunnen worden gevorderd. Aangezien deze vordering alleen strekt tot nakoming, kan men daarmede niet ageeren tot scheiding en deeling (evenzoo Asser-Limburg, pag. 561). Daarvoor geldt een speciale actie.
II. De rechtsvordering tot scheiding en deeling (art. 1689 j°. art. 1112 e.v. B. W.), hiervoor reeds besproken.
III. De actie tot openlegging van boeken, bescheiden en geschriften ; art. 11 K., zooals dit is gewijzigd bij de wet van 5 Mei 1922 (Staatsbl. no. 246). Aangezien onze wet alleen maar uitdrukkelijk aan kooplieden de
VI. 5



acties tusschen de vennooten.
verplichting tot boekhouden oplegt, zou het bij een burgerlijke maatschap kunnen voorkomen dat geen boekhouding bestond, al is dit bij een eenigszins naar behooren beheerde vennootschap tegenwoordig vrij wel ondenkbaar. En zoo er boeken zijn, heeft ook bij de burgerlijke maatschap elke vennoot recht op inzage, zoo al niet volgens art. 11 K. — dat strikt genomen alleen voor kooplieden geldt — dan toch volgens goede trouw, billijkheid en gebruik.
IV. De vordering tot het afleggen van rekening en verantwoording. Op grond van art. 771 W. v. B. Ev. kan elke rekenplichtige, die nalatig is in het doen van rekening, worden gedagvaard tot het doen van rekening en verantwoording. Er zal dus in de eerste plaats een „rekenplichtige" moeten zijn. Hieronder valt o. i. zeker de vennoot die het beheer heeft. Maar ook zal daaronder kunnen worden gebracht de vennoot, die iets in het belang van de maatschap heeft verricht. In dezen zin ook AsserLimburg, pag. 562, Hof Arnhem d.d. 29 November 1882 (W. v. h. E. no 4930), Eechtbank Winschoten d.d. 20 October 1886 (W. v. h. E. no. 5443) en de Hooge Eaad d.d. 19 Maart 1920 (Ned. Jur. 1920, pag 493); anders Eechtbank Amsterdam d.d. 1 October 1897, Mag. v. Handelsrecht, pag. 257». Zie ook Hof Amsterdam d.d. 21 Maart 1919 (Ned. Jur. 1919, pag. 1038) en 19 Mei 1919 (Ned. Jur. 1920, pag. 195)
Bij arrest van 5 Maart 1915 (W. v. h, E. no. 9832, W. P. N. E. no. 2376) besliste de Hooge Eaad, in overeenstemming met een arrest van het Gerechtshof te 's-Oravenhage d.d. 11 Mei 1914 (W. v. h. E. no. 9670), dat de vennoot, die beheerde, ook tijdens den loop der vennootschap verplicht is tegenover zijn mede-vennoot rekening en verantwoording af te leggen. In denzelfden zin het arrest van den H. E. van 19 Maart 1920 (W. v. h. E. no. 10556, Ned. Jur. 1920, pag. 493) bij een handeling voor gemeene rekening, in anderen zin Hof Arnhem d.d. 7 November 1900 (W. v. h. E. 7557) en de Procureur-Generaal in zijn conclusie voorafgaande aan gemeld arrest van 1915.
Verg. ook Eechtb. Maastricht d.d. 2 Januari 1920, Ned. Jur. 1920 pag. 499 en 28 October 1920, Ned. Jur. 1921 pag. 299 en Hof 's-Hertogenbosch d.d. 23 Maart 1923, Ned. Jur. 1924, pag. 467.
Niet al deze acties kunnen worden geldend gemaakt door een proces voor scheidsmannen. Met name over de onder II genoemde vordering zal de beslissing o. i. aan den gewonen rechter zijn voorbehouden. Ook aangaande de overige bestaat nog verschil van opvatting; bij de behandeling der akten van compromis (in het slot van dit deel) zal hierop nader worden teruggekomen. Thans worde volstaan met de opmerking dat het wenschelijk is de woorden van het pactum de compromittendo — zoo men dit wil opnemen — zoo te stellen, dat zooveel mogelijk alle geschillen daaronder vallen. Het tweede lid van art. 19 der akte is opgenomen, omdat een partij, die chicaneeren wil, somtijds ontkent dat er oneenigheid bestaat over de keuze van scheidslieden, waardoor de voorwaarde van art. 624 W. v. B. Ev. niet vervuld zou zijn.



registratierecht.
Met het oog op juridische moeilijkheden, die bij een proces voor scheidsmannen zich kunnen voordoen, wordt somtijds bepaald dat een of meer der arbiters juristen moeten zijn.
Iiegistrati erecht.
Volgens art. 61 der Registratiewet 1917 zijn notarieele akten, waarop evenredig registratierecht niet verschuldigd is, onderworpen aan een vast recht van f 1.50. Van de drie evenredige rechten, die geheven kunnen worden, zou voor de burgerlgke maatschap alleen maar in aanmerking kunnen komen dat wegens overdracht van onroerende zaken hier te lande gelegen of gevestigd (art. 27 van genoemde wef>. Immers een inbreng in een maat- of vennootschap is — althans ten deele — als een overdracht te beschouwen. Echter bepaalt art. 33 van gemelde wet uitdrukkelijk dat zoodanige inbreng niet als overdracht is belast. De reden van deze bepaling is dat de wetgever den overgang van het vast goed eerst bij de liquidatie der maatschap wil treffen.
Derhalve zal bij de oprichting eener burgerlijke maatschap geen recht worden geheven, al wordt ook vast goed ingebracht. Zelfs geldt dit wanneer er plaats heeft een z.g. „oneigenlijke" inbreng, d. i. een inbreng waarbij de vennootschap verplichtingen op zich neemt tegenover den „inbrenger", die dus iets ontvangt of van een verplichting tegenover een derde ontheven wordt (inbreng tegen overname van schuld). Burgerrechtelijk zou hier wellicht aan een andere overdracht onder bezwarenden titel dan inbreng te denken zijn, maar uit de overige bepalingen der wet (art. 49) en de geschiedenis is af te leiden dat ook voor art. 33 geen onderscheid moet worden gemaakt tusschen eigenlijken en oneigenlijken inbreng. Verg. Dubois, de Registratiewet, 2e druk. pag. 187 e.v., en een aldaar vermelde resolutie van den Minister van Financiën d.d. 21 Juni 1922; in anderen zin Ittmann, De Registratiewet 1917 pag. 144; overigens volstaan wij hier met een verwijzing naar deze schrijvers.
Bij de scheiding van zaken, die tot een maatschap hebben behoord, kunnen de artt. 34 en 35 der Registratiewet toepassing vinden. Indien nl. een onroerend goed bij zoodanige scheiding wordt toebedeeld aan een ander dan den inbrenger, zijne erfgenamen of rechtverkrijgenden, zal over de waarde daarvan evenredig recht ad °/0 verschuldigd zijn, tenware een der in die artikelen genoemde uitzonderingen zich voordoet. Ook hier meenen wij ons te mogen beperken tot een verwijzing naar genoemde schrijvers over de Registratiewet (Ittmann pag. 165 e. v., Dubois, t. a.p. pag. 220 e.v.).
Wat het fiscaalrecht betreft zij tenslotte nog eraan herinnerd dat het maken van een z.g. „verblijvingsbeding" tengevolge kan hebben dat bij overlijden of uittreden van een vennoot successie- en registratierecht verschuldigd kan worden; verg. blz. 55 e. v. hiervoor en de aldaar aangehaalde schrijvers.
.



VENNOOTSCHAP ONDER FIRMA.
II. Vennootschap onder firma.
Mo, Voor Johannes Mersoher, notaris ter standplaats 's-Graven-
vennootschap jiage^ verschenen:
d.d/30 rie- ie- de Heer Lodewijk Warnsveld, koopman, wonende cember 1924. te ' s-Gravenhage,
2e. de Heer Cornelis Renneherg, zonder beroep, wonende te Amsterdam.
De comparanten verklaarden, dat zij met elkander hebben aangegaan eene handelsvennootschap (blz. 74) onder firma, onder de navolgende bepalingen:
Artikel 1.
De vennootschap wordt gevestigd te 's-Gravenhage onder de firma (blz. 78) War.nsvf.ld en Co. Zij heeft ten doel het gemeenschappelijk drijven (blz. 88 e. v.) van een handel in schilderijen, prenten, platen en plaatwerken, van oude en moderne kunst en wat verder tot dit vak behoort.
Artikel 2.
De vennootschap wordt aangegaan voor den tijd van vijf jaren, een aanvang nemende den eersten Januari negentienhonderd vijf en twintig en alzoo eindigende den een en dertigsten December negentienhonderd negen en twintig. Zij wordt gerekend voor den tijd van vijf jaren stilzwijgend te zijn verlengd, indien niet zes maanden vóór het verstrijken van eerstgemeld tijdvak, alzoo vóór den eersten Juli negentienhonderd negen en twintig, een der vennooten schriftelijk of bij deurwaardersex ploit aan den ander beeft te kennen gegeven, dat hij de vennootschap wil doen eindigen.
Deze wijze van verlenging is toepasselijk op elk volgend tijdvak van vijf jaren.
Artikel 3.
Door de vennooten wordt bij den aanvang der vennootschap ingebracht:



VENNOOTSCHAP ONDER FIRMA.
door den eersten comparant:
a. twee schilderijen van Mesdag, beide voorstellende een zeegezicht, benevens eene verzameling van oude en moderne prenten, platen en plaatwerken, door de vennooten geschat op een waarde van gulden;
b. een som van gulden in contanten ;
c. een winkelhuis en erf te 's-Gravenhage aan de straat
nummer 53, bekend op den kadastralen legger der gemeente 's-Gravenhage in Sectie B onder nummer 416, groot drie aren, door de vennooten geschat op een waarde van gulden;
door den tweeden comparant:
eene som van gulden in contanten.
Voorts brengen beide comparanten in hunne kennis, arbeid en vlijt, benevens hunne relatiën.
In onderling overleg kan of kunnen door de vennooten meer geld of meerdere goederen in de vennootschap worden ingebracht.
Ieder van de vennooten wordt voor zijn inbrengst in geld of goederen op zijne rekening in de boeken der vennootschap gecrediteerd ten beloope van het bedrag of de waarde. Hij geniet van het hem volgens die rekening toekomende ten laste der onkosten-rekening een vergoeding, berekend als een interest van vijf ten honderd per jaar (blz. 62).
Artikel 4.
Geen der vennooten mag — hetzij tijdens het bestaan der vennootschap, hetzij, behoudens het in artikel 12 bepaalde, gedurende de eerste vijf jaren na hare ontbinding — zonder toestemming van zijn mede-vennoot, alleen of met anderen een soortgelijk bedrijf als dat waarvoor deze vennootschap is aangegaan, uitoefenen of daaraan rechtstreeks of zijdelings deelnemen. De vennoot, die deze bepaling overtreedt, is verplicht aan den anderen vennoot voor elke overtreding een som van gulden als schadevergoeding te betalen, onverminderd het recht van dezen om op dien grond ontbinding der vennootschap te vorderen.



VENNOOTSCHAP ONDER FIl'.MA.
Artikel 5.
Ieder der vennooten is bevoegd voor de vennootschap te handelen en teekenen (blz. 103), gelden voor haar uit te geven en te ontvangen, de vennootschap aan derden en derden aan de vennootschap te verbinden, een en ander echter alleen binnen de grenzen door het doel der vennootschap aangewezen.
De medewerking van beide vennooten wordt echter gevorderd voor het aangaan van verbintenissen (blz. 112), waaronder begrepen het teekenen van handelspapier boven een bedrag
van gulden, het aangaan van borgtochten, het verkrijgen
en vervreemden van onroerende goederen en schepen, het verleenen van zakelijke rechten, het berusten in rechtsvorderingen, het aangaan van dadingen, compromissen of accoorden en het aangaan van alle handelingen, die buiten de in het eerste lid van dit artikel gemelde grenzen vallen.
Artikel 6.
De vennooten mogen zichzelf niet als borg verbinden.
Artikel 7.
Het boekjaar der vennootschap valt samen met het kalenderjaar.
Na afloop van elk boekjaar, alsmede bij een eventueel eindigen der vennootschap in den loop van eenig boekjaar, worden de boeken der vennootschap afgesloten en worden een balans en een winst- en verliesrekening ontworpen, welke ten bewijze van goedkeuring en van onderlinge décharge door beide vennooten geteekend worden binnen twee maanden na afloop van het boekjaar of na bedoeld eindigen.
Blijft een der vennooten, na tot onderteekening bij deurwaardersexploit door den anderen vennoot te zijn aangemaand, gedurende een maand na het uitbrengen van het exploit in gebreke de balans en de winst- en verliesrekening te teekenen, zonder dat hij aan den anderen vennoot zijn bezwaren tegen



VENNOOTSCHAP ONDER FIRMA.
die balans of winst- en verliesrekening heeft medegedeeld, zoo zal de onderteekening door een vennoot voldoende en voor beiden verbindend zijn.
Artikel 8.
De winsten en verliezen der vennootschap worden door de vennooten gelijkelijk genoten en gedragen.
Ter berekening van de jaarlijksche netto-winst worden van de bruto-verdiensten afgetrokken alle in den loop van het boekjaar geleden verliezen, alle kosten van onderhoud en herstelling der goederen van de vennootschap en van verzekering tegen brand- en andere schade, alle rijks- en andere belastingen, die ten laste van de vennootschap worden geheven, alle kosten van huur van lokalen, alle loonen van personeel, reiskosten en alle andere kosten, welke door het beheer en de exploitatie der handelsonderneming zijn veroorzaakt. Ook wordt daarvan afgetrokken de aan elk der vennooten ingevolge artikel 3 dezer akte toekomende interest van de bedragen, waarvoor zij in de boeken der vennootschap zijn gecrediteerd, alsmede zoodanige bedragen voor afschrijving bestemd, als door de vennooten met onderling goedvinden zullen worden vastgesteld.
In voorschot op het winst-aandeel zullen de vennooten
maandelijks elk een som van gulden uit de kas mogen
nemen, onder verplichting van het eventueel te veel genotene te restitueeren.
Artikel 9.
De werkzaamheden, aan het beheer en de uitoefening van de zaken der vennootschap verbonden, worden door de vennooten in onderling overleg geregeld.
Artikel 10.
De vennootschap eindigt (blz. 114):
lo. door het verloopen van den tijd in artikel 2 vastgesteld, behoudens het daar bepaalde omtrent de verlenging,



VENNOOTSCHAP ONDEE FIRMA.
2o. bij aanvraag om surséance van betaling door een of beide vennooten,
3o. door overlijden, faillissement (blz. 128) of onder curateelestelling van een of van beide vennooten, of bij de benoeming van een bewindvoerder krachtens eenige wetsbepaling voor een of beide vennooten.
Bovendien heeft ieder der vennooten het recht onmiddellijk de ontbinding der vennootschap te vorderen indien de andere vennoot de in deze akte gemaakte bepalingen niet nakomt of dezelve overtreedt.
Artikel 11.
Bij het eindigen der vennootschap is ieder der vennooten in het vermogen der vennootschap gerechtigd (blz. 127) voor het bedrag, waarvoor hij ingevolge het in artikel 3 bepaalde in de boeken is gecrediteerd, vermeerderd of verminderd met zijn aandeel in de winst of het verlies, gemaakt of geleden blijkens de balans en de winst- en verliesrekening, overeenkomstig het in artikel 7 bepaalde opgemaakt. Op deze na het eindigen der vennootschap op te maken balans zullen de activa der vennootschap worden uitgetrokken tegen de waarde, waarop zij zullen worden geschat op de wijze, als is voorgeschreven bij boedelscheidingen, waarbij minderjarigen betrokken zijn.
De liquidatie-winst of het liquidatie-verlies zal door ieder der vennooten voor de helft worden genoten of gedragen.
Artikel 12.
Ingeval de vennootschap eindigt door het overlijden, faillissement (blz. 127), onder curateelestelling of aanvraag om surséance van betaling door één der vennooten, heeft de andere vennoot het recht de zaken der vennootschap voort te zetten, hetzij alleen of met anderen, mits zijn verlangen daartoe binnen een maand na het eindigen te kennen gevende aan eerstbedoelden vennoot, diens rechtsvertegenwoordiger of erfgenamen.



VENNOOTSCHAP ONDEK FIRMA.
De vennoot, die aldus de zaken der vennootschap voortzet, is gerechtigd alle hare activa en passiva over te nemen of zich te doen toescheiden en om de firma te voeren.
Bij voortzetting der zaken en bij gebruikmaking van het recht tot overname of toescheiding in het vorig lid bedoeld kan geen liquidatie worden gevorderd; de vennoot die de zaken voortzet is dan alleen verplicht tot uitkeering aan de rechthebbenden van het bedrag, dat dezen toekomt overeenkomstig het in artikel 11 bepaalde blijkens de daar bedoelde balans en winst- en verliesrekening.
Die uitkeering zal moeten geschieden binnen een jaar na het eindigen met bijrekening van vijf percent rente per jaar vanaf den dag van het eindigen tot dien van de uitkeering.
Ingeval een der vennooten ingevolge dit artikel het recht heeft de zaken voort te zetten, doch van dit recht geen gebruik wenscht te maken, zal de liquidatie alleen door hem geschieden (blz. 117).
Artikel 13.
Indien de vennootschap eindigt op een der wijzen welke niet in artikel 12 zijn genoemd, zullen hare zaken zoo spoedig mogelijk moeten worden geliquideerd (blz. 117) door beide vennooten, (blz. 123) hunne vertegenwoordigers of rechtverkrijgenden.
Artikel 14.
Alle geschillen, ook die welke slechts door een der partijen als zoodanig worden beschouwd, welke tusschen de vennooten in het vervolg mochten opkomen betreffende den uitleg van de bepalingen van dit contract, alsmede alle andere geschillen, welke in het vervolg tusschen de vennooten mochten opkomen terzake van deze vennootschap, zoowel juridische als feitelijke, zullen alleen en uitsluitend in het hoogste ressort worden beslist door drie scheidsmannen (blz. 133), overeenkomstig het in artikel 624 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering



VENNOOTSCHAP ONDEK FIRMA.
te benoemen. Van deze scheidsmannen moeten ten minste twee meester in de rechten zijn.
De scheidsmannen zijn bevoegd om als goede mannen naar billijkheid te oordeelen.
De wijze van behandeling van het geschil zal door de scheidsmannen worden geregeld, terwijl deze akte tevens als akte van compromis zal gelden.
Artikel 15.
De kosten van oprichting komen ten laste der vennootschap en worden zoo spoedig mogelijk afgeschreven.
Waarvan acte, in minuut opgemaakt, is verleden te 's-Gravenhage den dertigsten December negentienhonderd vier en
twintig in tegenwoordigheid van en als
getuigen, die evenals de comparanten aan den notaris bekend zijn.
Onmiddellijk na voorlezing is deze acte onderteekend door de comparanten, de getuigen en den notaris.
Registratierecht (blz. ISSj . . ƒ1.50
(Art. 61 der Registratiewei 1917.).
Vennootschap onder firma.
In art. 14 K. wordt, als eerste der vennootschappen van koophandel genoemd de vennootschap onder firma. Ter beoordeeling van het karakter dezer vennootschap dient men in de eerste plaats te letten op datgene wat geldt voor vennootschappen in het algemeen, hetwelk hiervoor is toegelicht. Volgens art. 15 K. toch worden „de verbintenissen van vennootschappen van koophandel" mede geregeerd door „het burgerlijk recht", alzoo door de artt. 1655 e. v. B W. En ook als art. 15 K. dit niet bepaald had, zou het toch volgen uit art. 1355 B. W. en art. 1 K.
Behalve de bepalingen van het burgerlijk recht zijn op de handelsvennootschappen ook toepasselijk „de bijzondere wetten van den koophandel" (art. 15 K.). Ingeval Van strijd tusschen de voorschriften van beide wetboeken, gelden die van het handels wetboek (art. 1 K.).
Echter gelden de bepalingen van beide wetboeken alleen voor zoover partijen geen afwijkende overeenkomsten hebben gemaakt (art. 1 K.); ook hier is natuurlijk afwijking van de regelen van dwingend recht «geoorloofd.



vennootschap onder firma.
De vennootschappen worden dikwijls onderscheiden naarmate ïij meer of minder als eenheid naar buiten optreden. Bij de naar buiten als eenheid optredende vennootschappen is het alsof de vennooten elkaar over en weer of wel de een aan den ander een volmacht hebben gegeven om namens allen te handelen.
Het gevolg is, dat, indien een vennoot in naam van de vennootschap gehandeld heeft, allen gebonden zijn, hetzij met hun geheele vermogen (vennootschap onder firma. art. 18 K. 1)), hetzij met een bepaald gedeelte van hun vermogen (commanditaire vennootschap, art. 20, K., naamlooze vennootschap, art. 40 K.). Bij een burgerlijke maatschap en een handeling voor gemeene rekening — indien men deze laatste als een vennootschap wil beschouwen — komt een dergelijk optreden, waardoor allen gebonden worden, niet voor. Hier zijn alleen die vennooten verbonden, die gehandeld hebben (artt. 1679 e. v. B. W., art. 58 K.), tenzij bij een burgerlijke maatschap zich een der bijzondere gevallen van art. 1681 B. W. voordoet.
Ook Kist-Visser, dl. III pag. 183 e. v., schrijft in dezen zin: „Zoo is „in de eerste plaats een scheiding te maken naar gelang de vennootschap „al dan niet zich als zoodanig naar buiten vertoont. Is zulks wel het gevalf „dan treedt de vennootschap als een feitelijke of juridieke eenheid naar „buiten op. Zij is dan kenbaar aan een eigen naam, den z. g. firmanaam, „en als regel wordt haar bestaan dan op de door de wet voorgeschreven „wijze openbaar gemaakt. De vennootschap onder firma en de naamlooze „vennootschap behooren tot deze groep, terwijl daarentegen de handeling „voor gemeene rekening niet als zoodanig naar buiten optreedt. De commanditaire vennootschap zweeft tusschen beide, in zooverre publicatie en „firmanaam daarbij kunnen voorkomen, doch voor haar bestaan niet noodzakelijk zijn en dan ook dikwerf ontbreken. Deze onderscheiding is vooral „van belang met het oog op de verhouding tusschen de vennooten en „derden; deze toch zal begrijpelijkerwijze anders zijn, indien de vennootschap, en met haar de vennooten, als zoodanig optreden en handelen, dan „indien zulks niet het geval is".
Ook het Duitsche Wetboek stelt tegenover elkander „Offene Handelsgesellschaft" (d. i. de vennootschap onder firma) en de „Kommanditgesellschaft".
Een andere indeeling, eveneens door Kist—Visser t. a. p. gemaakt, is die waarbij de groepeering der handelsvennootschappen geschiedt naar gelang zij zijn gericht op persoonlijke samenwerking dan wel op kapitaalsamenvoeging. Het eerste vinden wij bij de handeling voor gemeene rekening en bij de vennootschap onder firma. Deze zijn niet wel denkbaar zonder dat minstens een der leden arbeidskracht — nijverheid, gelijk de wet het noemt — inbrengt. Het tweede daarentegen komt voor bij naamlooze vennootschappen. "
1) Molengraaff, pag. 181, noemt de vennootschap onder firma een voor derden kenbare maatschap, waarbij art. 1676, 10 B. W. tegen derden werkt.



vereischten voor de vennootschap onder firma.
Ook hier staat de commanditaire vennootschap tusschen beide soorten in
Een en ander zal uitvoeriger bij elke der soorten vennootschappen worden besproken.
In de eerste plaats behandelt het W. v. K. de vennootschap onder firma. Deze vennootschap is er een van koophandel, d. w. z. dat de vennooten hun beroep moeten maken van het verrichten van de handelsdaden, met het oog waarop de vennootschap is aangegaan. Alleen dan kan er sprake zijn van een vennootschap onder firma en zijn de bijzondere daarvoor geldende bepalingen toepasselijk l). Al treedt dus een maatschap tusschen twee personen aangegaan met het doel onroerende goederen te exploiteeren, onder een eigen naam op, toch zullen daarop niet toepasselijk zijn de bepalingen van het Wetboek van Koophandel. Dit moge vreemd zijn, het is nu eenmaal een gevolg van onze wetgeving, die voor den handel in roerende zaken een speciaal wetboek bevat. Verg. Kist-Visser, dl. II [ pag. 194 e.v., Polak, pag. 279, Molengraaff, Beschouwingen over de herziening van ons vereenigingsrecht, en het praeadvies van Mr. Hingst, Handel, der Nederl. Juristen-Ver., 1881, pag. 98 e. v.
De vraag is gedaan — door J. C J. Waldorp in W. P. N. E. no. 2028 — wanneer men in elk geval te doen heeft met een burgerlijke maatschap en wanneer met een vennootschap onder firma Derden toch zullen met het oog op art. 18 K. steeds belang er bij hebben het bestaan eener firma aan te nemen, de vennooten zullen dat bestaan ontkennen. Is er een akte opgemaakt en behoorlijk gepubliceerd, dan is het bestaan der vennootschap onder firma gemakkelijk genoeg aan te toonen, maar hoe indien dit niet is geschied. Het ligt voor de hand dat de derden, die, om een vennoot voor het geheel te kunnen aanspreken, beweren, dat er een vennootschap onder firma is, dit laatste moeten bewijzen (art. 1902 B. W.). De vraag is echter: wat moeten zij bewijzen?
Kist-Visser (dl. III pag. 190) definieert de vennootschap onder firma als die „welke twee of meer personen aangaan, teneinde onder een gemeen„schappelijken naam koophandel te drijven en waarbij de aansprakelijkheid „van een of meer der vennooten tegenover derden niet op wettelijke wijze „is beperkt" en stelt (pag. 191) naar aanleiding hiervan aan de vennootschap onder firma de volgende drie vereischten : a. rechtstreeksche onbeperkte en hoofdelijke aansprakelijkheid der vennooten voor alle verbintenissen der vennootschap, b. het drijven van koophandel en c. het optreden naar buiten.
Wat het laatste vereischte betreft, het aantoonen hiervan zal dikwijls moeilijkheden opleveren (verg. de voorbeelden in gemeld artikel van Waldorp). De rechter zal o. i. in elk geval moeten beslissen of men met een naar
1) Zie o.a. Polak, pag. 76 e. v. over de vraag wat „zaken en daden „van koophandel" zijn en pag. 99 over de bijzondere hiervoor geldende bepalingen.



veueischten voor de vennootschap ondee firma.
buiten optredende vennootschap te doen heeft of niet 1), een bepaalde regel is daarvoor niet te geven. Zelfs als de vennootschap zich aanvankelijk voordeed als een N. V., zal het derden later toch vrij staan te bewijzen dat er een vennootschap onder firma was (verg. H. E. 4 Juni 1926, Ned. Jur. 1926 pag. 1053).
Ook dat men zich met het drijven van koophandel bezig houdt, zal zoo noodig in elk geval moeten worden aangetoond.
Wat het eerste vereischte betreft, hiermee staat het anders. Derden zullen wel uiterst zelden kunnen aantoonen, dat de vennooten zijn overeengekomen, zich hoofdelijk aansprakelijk te stellen. Veelal zullen de vennooten zelve er niet over hebben gesproken. Naar onze meening is het door KistYisser sub a gestelde vereischte dan ook minder te beschouwen als een punt dat derden moeten bewijzen, willen zij het bestaan eener vennootschap onder firma aantoonen, maar meer als een noodzakelijk gevolg van deze soort vennootschappen. Bij overeenkomst zelfs kunnen partijen hiervan niet onbeperkt afwijken, tenzij behoorlijke publicatie heeft plaats gehad, of wel «en andere vorm van vennootschap is gekozen, b.v. die eener naainlooze vennootschap. Terecht laat Kist-Visseu dan ook in zijn definitie uitkomen, dat de aansprakelijkheid slechts „op wettelijke wijze" kan worden beperkt, en merkt hij op: „Handelsrechtelijke, onder firma optredende maatschappen, „zijn dus als regel vennootschappen onder firma met hare onbeperkte aansprakelijkheid der vennooten: afwijkingen moeten uitdrukkelijk overeenkomstig de wettelijke regelen worden bedongen."
Wij komen mitsdien tot de conclusie, dat derden, willen zij het bestaan eener vennootschap bewijzen, moeten aantoonen:
a. dat er is een vennootschap;
b. dat er door de vennooten zaken van koophandel worden gedreven, en
c. dat de vennootschap onder een eigen naam naar buiten optreedt.
Hebben zij dit aangetoond, dan staat vast dat er een vennootschap
onder firma is, tenzij de vennooten aantoonen, dat zij een ander soort vennootschap hadden aangegaan (b.v. een commanditaire of een naamlooze). Verg. ook Land-Losecaat Vermeer pag. 387.
En is bewezen dat er een vennootschap onder firma is, dan volgt daaruit de hoofdelijke aansprakelijkheid der vennooten, behoudens het recht van dezen om te bewijzen dat die „op wettelijke wijze" (art. 26 e. v. K.) is beperkt. Verg. ook Molengraaff, pag. 181 en Polak, pag. 276 e. v.
1) Het gebruik van briefpapier met de firma bedrukt, het onderteekenen van beide vennooten onder een firma-stempel, kan het bewijs van het bestaan eener vennootschap onder firma opleveren volgens het Hof te 's Gravenhage d.d. 5 Dec. 1921, W. v. h. E. no. 10919, en de Eechtb. te 's Gravenhage d.d. 2 Oct. 1919, W. v. h. E. no. 10579, en 13 Febr. 1919, W. v. h. E. no. 10549. Zie ook Hof Arnhem d.d. 28 Maart 1923, Ned. Jur. 1924 blz. 170 en 24 Juni 1924, Ned. Jur. 1924, blz. 454, en Eechtb. 's Hertogent>osch 4 Jan. 1924, Ned. Jur. 1924 blz. 1088.



naam der vennootschap.
Zie over het bewijs van het bestaan der vennootschap nog hetgeen bg de bespreking van art. 22 e. v. K. zal worden opgemerkt (pag. 81 e. v.).
Ouder de lirma.
Firma beteekent eigenlijk niets anders dan „onderteekening". Het woord is uit Italië afkomstig en is afgeleid van „firmare", onderteekenen. Het is de gemeenschappelijke onderteekening of naam van al de vennooten, le nom colleclif, zooals het Fransche Wetboek zegt, een naam waardoor alle vennooten tegelijk worden aangeduid.
Het gebruik der firma is, blijkens het door Kist—Visser, dl. III pag. 197, medegedeelde, zeer oud; in de dertiende eeuw vindt men er reeds voorbeelden van.; zoo kwam in 1233 reeds een quitantie voor, afgegeven door Angelicus Solafica et Socii.
In het begin schijnt het een vast gebruik te zijn geweest, dat de namen van alle de vennooten, die voor het geheel aansprakelijk waren, in de firma voorkwamen, terwijl zij, die niet bepaald genoemd werden, slechts tot het beloop van hunnen inleg aansprakelijk waren. Uitdrukkelijk was dit bepaald in het Statuut van Genua, Boek 4, c. 12:
„Socii sive participes societatis vel rationis, quorum nomen in ea „expenditur, tenentur in solidum pro omnibus gestis et erga omnes et „singulos creditores rationis sive societatis Socii vero, seu participes, „quorum nomen non expenditur, non intelliguntur, nee sunt in aliquo „obligati ultra participationem, seu quantitatem pro qua participant." Hieruit volgt, dat alleen zij, wier namen in de firma werden genoemd, hoofdelijk aansprakelijk waren, terwijl de ongenoemde socii slechts tot het bedrag van hunnen inleg gehouden waren, en dat de firma N. N. et socii niet eene eigenlijke vennootschap onder firma, maar eene vennootschap en commandite aanduidde. (Verg. echter het proefschrift van W. Binoek, de Commanditaire Vennootschap zonder aandeelen, Utrecht, 1865, pag. 34 en 35).
Later is dit echter veranderd, zoodat thans de enkele naam N. N. en Comp. eene vennootschap onder firma kan aanduiden. Verg. ook de hierna vermelde Wet op den Handelsnaam.
In de keuze van den naam liet de wetgeving van 1838 partijen geheel vrij. Volgens art. 21 Code de Commerce mochten in de firma alleen de namen der vennooten voorkomen. Dit artikel werd met opzet niet in ons wetboek overgenomen, omdat het zou strijden met het handelsgebruik, volgens hetwelk een firma veelal „wordt aangehouden op den naam van „personen, die sedert een reeks van jaren overleden zijn." (Vookduin VIII pag. 108).
Het gevolg hiervan was dat een vennootschap onder firma kon handelen onder den naam, dien de vennooten wenschen. Gekozen kon worden den naam van een of meer der vennooten of van een derde en ook kon mea den naam ontleenen aan de handelsonderneming. „Iedere benaming, welke „ook, waaronder twee of meer personen gezamenlijk handelen, is voldoende „als uitwendig teeken der vennootschap onder firma", schreef dan ook Kist-Vissek, dl. III pag. 198.



NAAM DEK VENNOOTSCHAP.
Niet te ontkennen was dat aan dezen toestand bezwaren verbonden waren. In vele gevallen kon men niet weten of men te doen had met een alleen handelend koopman of met een der soorten van vennootschap.
Verbetering werd gebracht door de wet, houdende bepalingen omtrent den handelsnaam van 5 Juli 1921 (Staatsblad no. 842). Art. 3 dier wet bepaalt dat het aan een koopman, eigenaar eener handelszaak, verboden is een handelsnaam te voeren, die in strijd met de waarheid aanduidt, dat de handelszaak geheel of gedeeltelijk aan een ander zou toebehooren. Dit geldt ook als de in d^n handelsnaam voorkomende aanduiding slechts in zoo geringe mate van den naam van dien ander afwijkt, dat dientengevolge bij het publiek verwarring van dezen met den koopman, eigenaar der handelszaak, te duchten is (art. 3 lid 2).
Voorts is in art. 4 lid 1 bepaald dat het verboden is een handelsnaam te voeren, die in strijd met de waarheid aanduidt, dat de handelszaak zou toebehooren aan een of meer kooplieden, handelende als een vennootschap onder firma of als een vennootschap en commandite of wel aan een naamlooze vennootschap, eene wederkeerige verzekerings- of waarborgmaatschappij, een coöperatieve of andere vereeniging of aan eene stichting. Verg. ook art. 4 lid 2.
Bovendien is het, volgens art. 5 van gemelde wet, verboden een handelsnaam te voeren, die vóórdat de handelszaak onder dien naam werd gedreven, reeds door een anderen koopman rechtmatig werd gevoerd, of die van diens handelsnaam slechts zoo weinig afwijkt, dat, in verband met den aard der beide handelszaken en de plaats, waar zij gevestigd zijn, bij het publiek verwarring tusschen die handelszaken te duchten is.
Behoudens deze beperkingen is men echter ook thans nog vrij in de keus van den naam. Zoo mag men kiezen den naam van één der vennooten, met of zonder bijvoeging van „en Co", „en Zoon" e.d. Ook mag men den naam ontleenen aan het doel der Vennootschap (b.v. Stoombootonderneming 1)), mits men maar vermijde de woorden „maatschappij" of „fonds" (art. 4 lid 2).
Op gemelde verbodsbepalingen heeft de wet enkele uitzonderingen toegelaten. Zoo zal het eerste lid van art. 3 niet gelden, indien de handelszaak en handelsnaam afkomstig zijn van een koopman, die dien naam heeft gevoerd niet in strijd met de wet (art. 3 lid 3). Een uitzondering van gelijke strekking vindt men in het derde lid van art. 4, bepalende dat het eerste lid van dat artikel niet geldt als de handelsnaam afkomstig is van eene vennootschap onder firma of van eene en commandite, die dien handelsnaam heeft gevoerd niet in strijd met deze wet. Een gelijksoortige bepaling als in art. 4 lid 3 trof men vroeger ook reeds aan in art. 30 K.; zij werd toen veelal misplaatst geoordeeld omdat vóór de invoering van de wet op den handelsnaam men algeheele vrijheid had in het kiezen van een naam.
1) Zelfs zou een vennootschap onder firma den naam kunnen voeren: „Naaml. Venn. Dürkopp Automobielen"; Hof Amsterdam d.d. 16 Maart 1923, Ned. Jur. 1923 pag. 1144.



naam der vennootschap.
Art. 30 K., dat niet afgeschaft werd door gemelde wet, bepaalt dat de firma (= naam) van een ontbonden vennootschap door een of meer personen 1) alleen dan mag worden aangehouden, als dit geschiedt nit kracht der overeenkomst of krachtens uitdrukkelijke toestemming van den vennoot, wiens naam in de firma voorkwam, of als, na zijn overlijden, zijne erfgenamen zich daartegen niet verzetten.
Dit artikel — dat dus een beperking is van de uitzonderingen van art. 3 lid 3 en art. 4 lid 3 der wet op den handelsnaam — bepaalt boven dien nog dat „ten blijke daarvan" 2) een akte moet uitgebracht (= opgemaakt) en ingeschreven in het handelsregister 3).
De hier bedoelde akte zal — naar Polak, pag. 279, opmerkt — zijn die, waarbij de nieuwe vennootschap wordt opgericht of de vroegere wordt gewijzigd. Wordt de naam door één persoon aangehouden, dan zal onder akte wel niet anders verstaan kunnen worden dan een eenzijdige verklaring van dien persoon.
Indien de ontbinding der vennootschap overeenkomstig art. 31 is ingeschreven, kan aan derden worden tegengeworpen, dat de uitgetreden vennoot, wiens naam nog gebruikt wordt, geen vennoot meer is. Verzuim van publicatie volgens art. 30 heeft dus geen gevolg. In gelijken zin Polak, pag. 279; ook Molengkaaff, pag. 195, meent dat de bepaling van art. 30 K. over de inschiijving geen beteekenis meer heeft naast die van de Handelsregisterwet en de wet op den handelsnaam.
Aangezien de vennootschap onder firma een vennootschap van koophandel is, is het ook mogelijk dat de getrouwde vrouw die openbare koopvrouw is — met de uitdrukkelijke of stilzwijgende toestemming van haar man — deel neemt in zulk eene vennootschap (art. 168 K.). Dit toch betreft ook haar „koopmanschap". In gelijken zin oordeelt Polak, pag. 284, anders Diephuis, Burg. Recht, dl. IV pag. 191.
Bij de totstandkoming van de Handelsregisterwet kwam deze vraag ook ter sprake. De Regeering wilde geen uitspraak in den een of anderen zin doen. maar deed, voor het geval geoordeeld mocht worden, dat een getrouwde vrouw wel firmant kan zijn, in art. 6 lid 2 van gemelde wet een verwijzing naar art. 5 lid 5 dier wet opnemen.
De wijze van oprichting eener vennootschap onder firma is geregeld in
1) Het doet niet terzake of zij al dan niet lid der vroegere vennootschap waren; conform de Pinto, dl. II pag. 51, en Polak, pag. 278.
2i Hieronder zal wel moeten worden verstaan „ten blijke van het aanhouden van de firma"; conform Polak, pag. 278.
3) Art. 30 is gewiizigd door de wet op het handelsregister; merkwaardig is dat dit artikel inschrijving van een akte eischt, terwijl de evengemelde wet overigens slechts opgaven vordert. Uit art. 30 is door het Hof te Amsterdam bij arrest van 17 Mei 1922, Ned. Jur. 1923, pag. 660, afgeleid, dat het recht om de firma te voeren niet inhaerent is aan de ontbonden vennootschap of aan het voortbestaan daarvan.



akte.
art. 22 K., bepalende dat de vennootschappen onder eene firma moeten worden aangegaan bij authentieke of bij onderhandsche akte, zonder dat het gemis eener akte aan derden kan worden tegengeworpen. Dit artikel is overgenomen uit art. 39 Code de Comm., luidende: Les sociétés en nom collectif ou en commandite doivent être constatées par des actes publics ou sous signature prive'e. Bovendien was in art. 41 Code de Comm. bepaald, dat geen bewijs door getuigen wordt toegelaten tegen of boven den inhoud der akte van maatschap, of omtrent hetgeen vóór, tijdens of na het opmaken der akte mocht zijn gezegd, ook al geldt het eene som van minder dan 150 francs.
Tusschen ons recht en het Fransche bestaan dus belangrijke verschillen. Vooreerst toch wordt in ons recht niet voorgeschreven, dat vennootschappen en commandite schriftelijk moeten worden aangegaan, en in de tweede plaats is art. 41 bij ons niet overgenomen, omdat, zooals de Eegeering in 1825 zeide: „het daarbij vastgestelde beginsel bij het Burgerlijk Wetboek „was bepaald en laatstgemeld Wetboek volgens de algemeene bepaling „(art. 1) ook op zaken van koophandel toepasselijk is." (Voorduin VIII pag. 120). Zooals Eist-Visser, dl. III pag. 204, terecht opmerkt is deze redeneering echter niet juist. Art. 41 Code de Commerce, dat een gelijke bepaling inhield voor vennootschappen, als in art. 1934 B. VJ. voor alle rechtsonderwerpen is opgenomen, zou blijkens gemelde regeeringsverklaring in het Nederlandsche Wetboek van Koophandel niet overgenomen zijn, omdat bij art. 1 van dat Wetboek bepaald is, dat het Burgerlijk Wetboek voor zooverre daarvan bij het Wetboek van Koophandel niet bijzonderlijk is afgeweken, ook op zaken van koophandel toepasselijk is. Maar de Eegeering vergat dat juist bij art. 1935 B. W. is bepaald, dat artt. 1933 en 1934 niet op zaken van koophandel toepasselijk zijn en er dus juist voor dit punt eene bijzondere afwijking is van de algemeene burgerrechtelijke beginselen. Dus is art. 1934 B. W. niet op handelszaken, en daarom ook niet op handelsvennootschappen toepasselijk, en door het niet overnemen van art. 41 Code de Comm. heeft de wetgever juist het tegenovergestelde bepaald van hetgeen hij bepalen wilde. Verg. ook art. 1 lid 2 K.
Of niet art. 22 K. zelf in het geval voorziet, is een andere vraag.
Het heeft steeds een punt van geschil uitgemaakt, welke beteekenis men moet toekennen aan dit artikel waar het voorschrijft dat vennootschappen onder firma moeten worden aangegaan bij authentieke of bij onderhandsche akte. Eenerzijds werd. beweerd dat een akte noodig was voor het rechtsgeldig bestaan der firma (solemnitatis causa), anderzijds dat de akte alleen maar noodig was voor het bewijs, zoodat men alleen maar door die akte zou kunnen bewijzen, dat er inderdaad een vennootschap onder firma bestond (probationis causa).
Als argument voor de meening dat art. '22 K. solemnitatis causa een akte eischt, wordt in de eerste plaats een beroep gedaan op de woorden van de eerste zinsnede van dit artikel: de vennootschappen onder firma moeten worden aangegaan bij authentieke of bij onderhandsche akte, wat VI. 6



akte.
er op zou duiden dat die akte op straffe van nietigheid vereischt wordt. Wordt hiertegen aangevoerd dat in andere gevallen, waarin de wet solemnitatis causa een akte vordert, zij tevens bepaalt dat deze op straffe van nietigheid moet worden opgemaakt (artt. 202, 1719 B.W., art. 38 K., art. 4 der oude wet op de Coöp. Vereenigingen; anders art. 5 der nieuwe wet op die vereenigingen; zie ook art. 1217 B. W.j, dan wordt deze bewering weerlegd door de opmerking dat men daar de nietigheid heeft bepaald als straf op het niet notarieel verlijden der akte.
Een ander argument voor deze meening is, dat vaststaat, dat voor de naamlooze vennootschappen de notarieele akte solemnitatis causa is voorgeschreven ; daaruit zon zijn af te leiden dat de wet weliswaar voor de vennootschap onder firma geen notarieele akte vordert, maar toch de eisch van eene akte niet geheel heeft laten vallen.
Deze meening wordt juist geacht door Holtius, dl. I pag. 121 (hoe deze schrijver dan op blz. 119 en 120 kan beweren, dat een vennoot aan zijn mede-vennoot het gemis eener akte niet kan tegenwerpen, is niet duidelijk), door H. Lenshoek van Zwake, in zijn Acad. Proefschr., Leiden 1891, pag. 14 e. v., en door de Rechtb. te 's-Grravenhage d.d. 9 Juni 1891 (W. v. h. E. no. 6070); verg. ook vonnis Rechtb. Rotterdam 29 Dec. 1886 (W. v. h. R. no. 5405).
Gewoonlijk wordt echter aangenomen, dat de akte door art. 22 K. alleen maar probationis causa wordt geëischt. In de eerste plaats wordt voor deze meening een beroep gedaan op de laatste woorden van het artikel. Hoe toch zou het gemis eener akte niet aan derden kunnen worden tegengeworpen, indien er zonder akte in het geheel geen vennootschap was?
Voorts kan op historische gronden worden aangenomen dat het ontbreken eener akte niet de nietigheid der vennootschap meebrengt. De eisch van het opmaken eener akte is overgenomen uit het oude Fransche recht en wel uit de Ordonnance du Commerce van 1673, waarin soortgelijke bepalingen voorkwamen als artt. 39 en 41 van den Code de Commerce. En nu is, zooals uitvoeriger is medegedeeld door Kist-Visser, dl. III pag. 206, en door J. Loudon in zijn Acad. Proefschr. „Aanteekeningen op art. 22 van het Wetboek van Koophandel", Leiden, 1880, onder de heerschappij van gemelde Ordonnance èn door de rechtspraak èn door de schrijvers steeds aangenomen, dat een akte alleen vereischt werd om tot bewijs te dienen, met dien verstande, dat datgene, wat te dien opzichte in het algemeen voor burgerlijke zaken gold, bij uitzondering ook voor een handelsrechtelijk onderwerp, nl. de vennootschappen, toepasselijk zou zijn.
Tenslotte is uit de hierboven medegedeelde geschiedenis van het tot stand komen van ons art. 22 af te leiden dat de Regeering alleen gedacht heeft aan een regeling van het bewijs van het bestaan der vennootschap.
De laatste opvatting komt ons de juiste voor; zij wordt ook gedeeld door Kist-Vjsseb, dl. III pag. 205 e. v., de Wal, dl. I pag. 87, J. Loudon in zijn gemeld proefschrift, Diephuis, Handelsrecht, pag. 79, Polak, pag. 280, door het Hof te Amsterdam bij arrest d.d. 13 Juni 1901 (W. v. h.



akte.
R. no. 7670, M. v. H. 1901, pag. 216), bevestigd bö arrest van den Hoogen Raad d.d. 16 Mei 1902 (W. v. h. R. no. 7775, W. P. N. R. no. 1712, Not. W. no. 150, M. v. H. 1902 pag. 224). Verg. ook Molengraaff pag. 185 en de hierna vermelde uitspraken.
Ten aanzien van derden wordt in het slot van art. 22 bepaald, dat het gemis eener akte hun niet kan worden tegengeworpen. Derden kunnen dus het bestaan der vennootschap op alle wijzen aantoonen; immers het betreft hier een handelszaak, waarop krachtens art. 1935 B. W. de beperkende bepaling van art. 1934 B. W. niet toepasselijk is; art. 1932 B. W. en art. 1 lid 2 K. gelden dus onverzwakt. In dezen zin Hof Friesland d.d. 30 Juni 1841 (W. v. h. R. no. 210), Rechtb. Arnhem d.d. 26 Febr. 1844 (W. v. h. R. no. 485); zie ook Rechtb. Amsterdam d.d. 27 Mei 1910 (W. v. h. R. no. 9168). Onder derden zijn te verstaan allen, die niet zijn de vennooten of hunne rechtverkrijgenden onder algemeenen titel i evenzoo Kist-Visser dl. III pag. 208). Dat dit aantoonen van het bestaan der vennootschap veelal niet gemakkelijk zal zijn, is hiervoor op pag. 76 e. v. reeds opgemerkt.
Men vergelijke nog de jurisprudentie, medegedeeld door Polak, Handelsrecht, pag. 282.
Tusschen de vennooten en hunne rechtverkrijgenden onder algemeenen titel is nu naar de meest aangenomen leer het bewijs van het bestaan der vennootschap beperkt. Vrijwel algemeen wordt aangenomen, dat tusschen deze personen onderling in geval van ontkentenis het bestaan alleen door de akte kan worden bewezen. In dezen zin luiden de arresten van den Hoogen Raad d.d. 23 Pebr. 1883 (W. v. h. R. no. 4881), 2 Nov. 1883 (W. v. h. R. no. 4974) en 15 Oct. 1891 (W. v. h. R. no. 6097), arresten Hof 's Hertogenbosch d.d. 21 Nov. en 19 Dec. 1882 (W. v. h. R. nos. 4873 en 4876), arr. Hof Amsterdam d.d. 6 Jan. 1882 (W. v. h. R. no. 4756 ; bewijs door getuigen of boeken is uitgesloten), en 30 Nov. 1917 (W. v. h. R. no. 10220), arr. Hof 's Gravenhage d.d. 21 Nov. 1899 (W. v. h. R. no. 7376, M. v. H. 1900 pag. 11) en 17 Dec. 1920 (Ned. Jur. 1921 pag. 1038; geen ander schriftelijk bewijs is toegelaten, ook geen getuigenbewijs, zelfs niet bij begin van bewijs door geschrifte, geen vermoedens), bevestigende vonnis Rechtb Rotterdam d.d. 15 Juni 1898 (W. v. h R. no. 7376), arr. Hof Amsterdam d.d. 5 Jan. 1900 (M. v. H. 1900 pag. 169), bevestigende vonnis Rechtb. Utrecht d.d. 18 Mei 1898 (W. v. h. R. 7163), arr. Hof Amsterdam d.d. 11 Juni 1900 (M. v. H. 1900 pag. 303), en 16 Maart 1923 (Ned. Jur. 1923 pag. 1144) en vonnissen Rechtb. Rotterdam 29 Dec. 1886 (W. v. h. K. no. 5405), Rechtb. Amsterdam d.d. 17 Januari 1877 (R. B. 1877 afd. B pag. 59), 22 Februari 1889 (W. v. h. R. no. 5762), 19 November 1897 (W. P. N. R. no. 1466), 5 Dec. 1899 (P. v. J. 1900 no. 43) en 17 December 1909 (W. v. h. R. no. 9094), Rechtb. Leeuwarden d.d. 3 Dec. 1873 (W. v. h. R. no. 3580), Rechtb. den Haag d.d 16 October 1913 (W. P. N. R. no. 2291) en 6 Mei 1920 (Ned. Jur. 1920 pag. 782),



Kg. Amsterdam no. 1 d.d. 3 November en 15 December 1871 (M. v. H. XIV pag. 24).
In dezen zin ook de Pinto, pag. 49, Kist-Vissek, dl. III pag. 209 e v. en Polak, Handelsrecht, pag. 281; de laatste twee schrijvers achten echter in strijd met de bovenvermelde arresten van de Gerechtshoven te 's Hage d.d. 21 Nov. 1899 en 17 Dec. 1920 en te Amsterdam d.d. 5 Jan. 1900, doch in overeenstemming met de Fransche rechtspraktijk getuigenbewijs toelaatbaar, indien er een begin van bewijs bij geschrifte is. Ook den eed achten zij als bewijsmiddel toelaatbaar (anders evengemeld arrest van het Hof te Amsterdam en vonnis Rechtb. aldaar d.d. 22 Pebr. 1889 (W. v. h. R. no. 5762) Verg. ook Rechtb. Rotterdam d.d. 22 Oct. 1920 (w!v.h R. no. 10684, Ned. Jur. 1921 pag. 183) en 19 Nov. 1920 (W. v. h. R. no. 107041 en Hof Arnhem d.d. 22 Maart 1921, (Ned. Jur. 1922 pag. 105).
Nog moet opgemerkt worden dat art. 22 slechts te pas komt, indien het bestaan der vennootschap wordt ontkend (zie het arrest van den Hoogen Raad d.d. 16 Mei 1902, W v h. R. no. 7775, M. v. H„ 1902 pag. 224). Mitsdien is bekentenis, naast de akte, steeds als bewijsmiddel toegelaten. Staat de vennootschappelijke verhouding tusschen partijen vast, dan verliest de vraag, of er een akte is. alle beteekenis. Wordt het bestaan der vennootschap zelve niet ontkend maar bestaat er alleen geschil tusschen de vennooten over de vraag of een of ander beding al dan niet is gemaakt, dan zal art. 22 niet gelden, maar zal het bewijs door getuigen en vermoedens ook vrijstaan. Nu art. 41 Code de Commerce niet is overgenomen, zijn krachtens art. 1935 B. W. alle bewijsmiddelen toelaatbaar, zelfs indien de vennootschap schriftelijk was aangegaan. In denzelfden zin Kist-Visser, dl. III pag. 210 e. v. en Polak t a. p. pag. 281.
In het ontwerp 189 wordt de eisch van het opmaken eener akte niet meer gesteld. Ook het Duitsche Handelswetboek eischt geen akte voor een „offene Handelsgesellschaft".
In afwijking van de heerschende leer wordt niettemin door enkelen aangenomen, dat ook tusschen de vennooten zelve het bestaan der vennootschap door alle middelen kan worden bewezen, zulks op grond dat de speciale
voorschriften over de akte in onafscheidelijk verband staan met de publicatie;
waar nu die publicatie blijkens artt. 26 en 29 slechts in het belang van derden is voorgeschreven, en tusschen de vennooten het niet ter zake doet of de publicatie heeft plaats gehad, zoo meent men. dat het tusschen de vennooten onderling ook onverschillig moet zijn of er al dan niet een akte is; hieruit volgt dan dat de vennooten tegenover elkander ook andere bewijsmiddelen dan de akte kunnen aanwenden. Van deze meening zijn Holtius dl. I pag. 119, Loudon in zijn boven aangehaald proefschrift pag. 40 e.v. en de Rechtb. te Amsterdam d.d. 12 Maart 1869 (W. v. h. R. no. 3138) en te Groningen d d 11 Sept. 1846 (R Bijbl. IX pag. 409 e. v.); zie ook vonnis Rechtb. Amsterdam d.d. 11 Oct. 1860 (M. v. H. II, 1860 pag. 273) en vonnis Rechtb. Alkmaar d.d. 31 Mei 1855 (M. v. H. II 1860 pag. 276).
AKTE.



akte.
Zooals wij boven zagen, bepaalt de wet uitdrukkelijk, dat het gemis eener akte niet aan derden kan worden tegengeworpen. Kunnen nu omgekeerd derden, door de vennootschap aangesproken, zich ter bestrijding van den eisch, er zich op beroepen dat er geen akte bestaat? Hoewel KistVisser, dl. III pag. 210 noot 1, van oordeel is, dat dergelijke gevallen niet dikwijls zullen voorkomen 1), is de vraag toch ter sprake gebracht bij een procedure voor de Rechtbank te Rotterdam. Bij vonnis van 29 December 1886 (W. v. h. R. no. 5105) werd aangenomen, dat een vennootschap, niet bij akte aangegaan, niet als zoodanig tegenover derden in rechte kan optreden, terwijl bij vonnis dierzelfde Rechtbank van den 29 December 1881 (R. Bijbl. 1888 afd. B pag. 305) werd aangenomen, dat een vennootschap onder firma de plaats harer vestiging tegenover derden alleen door een akte kan bewijzen. In denzelfden zin besliste de Rechtbank te Almelo bij haar vonnis van 27 Mei 1903 (W.v h R. no. 8050), daarbij overwegende: „dat een vennootschap van koophandel onder eene firma moet worden .aangegaan bij eene schriftelijke akte;
„O. dat de wetgever, ondanks dit gebiedend voorschrift, de mogelijkheid „onderstelt, dat eene oprichtingsakte ontbreekt en voor dit geval heeft „bepaald, dat het gemis daarvan aan derden niet kan worden tegengeworpen, die dus door alle middelen rechtens het bestaan der handelsfirma, „met welke zij gehandeld hebben, mogen bewijzen:
„O, dat naar den rechtsregel: „Qui de uno dicit, de altero negat", „de aangehaalde wetsbepaling zoo moet worden verstaan, dat derden aan „eene handelsfirma het gemis van zoodanige akte wel kunnen tegenwerpen „en dat de leden dier firma dan slechts één bewijsmiddel voor haar bestaan „kunnen gebruiken, te weten de schriftelijke akte."
Ook bij vonnis van 7 Febr. 1923 (Ned. Jur. 1923, pag. 1153) oordeelde gemelde rechtbank in denzelfden zin.
Polak, Handelsrecht, pag 282 is ook van deze meening, die blijkbaar ook gedeeld wordt door Kist-Vissek, dl. III, pag. 210, waar hij opmerkt: „Dezen (d. z. de vennootenl worden zoowel in geschillen onderling als in „geschillen met derden door die bewijsbeperking getroffen." Zie ook nog vonnissen Rechtb. Dordrecht dd 31 Mei 1858 (W. v. h. R. no. 2031) en Rechtb. Amsterdam d.d. 15 December 1869 (W. v. h. R. no. 3207).
Behalve het opmaken van een authentieke of een onderhandsche akte, ten bewijze van het bestaan der vennootschap onder firma, eischt de wet inschrijving in het handelsregister overeenkomstig de daarvoor geldende wettelijke bepalingen (art. 23 K.).
1) Yooral na de invoering van de wet op het handelsregister zal dit geval zich zelden voordoen. Immers de vennooten zullen in gevallen als hier bedoeld moeten stellen dat zij een vennootschap onder firma hebben aangegaan, waardoor zij erkennen dat zulk een vennootschap bestaat en zij dus strafbaar zullen zijn wegens niet inschrijving in het handelsregister.



inschrijving in het handelsregister.
Vroeger moest de alcte van vennootschap of een uittreksel daaruit worden ingeschreven in de daarvoor bestemde registers ter griffie van de rechtbank of van het kantongerecht en moest tevens bekendmaking geschieden in de Staatscourant en in de daartoe aangewezen nieuwspapieren. De artt. 24 — 28 K., die een en ander regelden, zgn vervallen door de invoering van de wet op het handelsregister, welke bepaalt dat iedere handelszaak in het handelsregister moet worden ingeschreven.
Wat ten aanzien van een vennootschap onder firma behoort te worden ingeschreven, leert art. 6 van genoemde wet. De daar gestelde eischen zijn ten deele ontleend aan art. 5 dier wet, houdende voorschriften voor alle handelszaken, die niet aan een rechtspersoon behooren, ten deele aan het thans vervallen art. 26 K. Men lette ook op de verwijzing van art. 6 lid 2 naar art. 5 leden 3, 4 en 5. Over de reden van de verwijzing naar art. 5 lid 5 werd op pag. 80 gesproken.
De inschrijving wordt niet vereischt voor het bestaan der vennootschap en evenmin om het bestaan der vennootschap te bewijzen, maar dient meer in het belang der vennooten, om zich tegenover derden op bij de overeenkomst gemaakte beperkingen (zie art. 17 lid 2) te kunnen beroepen. Immers art. 29 bepaalt, dat indien inschrijving niet behoorlijk heeft plaats gehad, de vennootschap ten aanzien van derden wordt aangemerkt als algemeen voor alle handelszaken, als aangegaan voor eenen onbepaalden tijd en als geen der vennooten uitsluitende van het recht om voor de firma te handelen en te teekenen. Derden kunnen echter niet beweren dat er in het geheel geen vennootschap is; in denzelfden zin besliste de Rechtbank te Zutphen bij haar vonnis d d. 17 September 1874 (M. v. H. 1875 pag. 51). Verg. ook de arresten van den Hoogen Raad d d. 23 Mei 1890 (W. v. h. R. no. 5878) en 15 October 1891 (W. v. h. R. no. 6097).
Dat verzuim van behoorlgke inschrijving tengevolge heeft dat de vennootschap tegenover derden als algemeen voor alle handelszaken wordt beschouwd, kan wel eens zonderlinge gevolgen hebben.
Zoo wordt door J. C. J. Waldorp in W. P. N. R. no. 2028 het voorbeeld gesteld dat een der vennooten van een niet-gepubliceerde vennootschap onder firma, welke ten doel heeft handel in automobielen te drijven, een groote partij boter koopt. Is nu, zoo vraagt hij, volgens art. 29 K. de andere vennoot ook hoofdelijk aansprakelijk tot betaling van den prijs van de boter? Naar hij meent beantwoordt Molengraaff (pag. 186) deze vraag ontkennend, waar hij schrijft: „Bij verzuim van inschrijving eener akte en „van bekendmaking geldt alleen datgene wat uit het openbaar optreden „onder een firma afgeleid kan worden." Het komt ons voor dat genoemde hoogleeraar iets anders op het oog heeft gehad, dan Waldorp uit gemelde zinsnede meent te moeten lezen; immers terstond op het geciteerde volgt: „art. 29 en art. 31 al. 2 en 3". Blijkbaar is dus meer gedacht aan den duur der vennootschap, althans aan hetgeen volgens de wet uit het openbaar optreden onder een firma kan worden afgeleid, en dat is al datgene wat art. 29 K. bepaalt.



inschrijving in het handelsregister.
Het komt ons daarom — met Polak, pag. 284 — voor dat tegenover derden elk der vennooten hoofdelijk aansprakelijk is ook voor verbintenissen — mits handels verbintenissen (verg. pag. 76 hiervoor) —, die niet het eigenlijke doel der vennootschap betreffen; art. 29 K. j° art. 6 no. 3 der Handelsregisterwet laat geen andere opvatting toe. Zoo absurd als Waldorp dit schijnt te vinden is het ook niet; de vennootschap onder firma toch wordt aangegaan met het oog op bepaalde personen (verg. KistYisser, dl. III pag. 185); de partijen dienen vooraf wel te weten aan wien zij zich verbinden, daar zij tengevolge van hun hoofdelijke aansprakelijkheid zich overgeven aan het beleid van hun medevennoot; of het nadeel dat zij door diens wanbeheer lijden, samenhangt met het doel der maatschap of niet, zal hun vrij onverschillig laten.
En willen zij meerdere waarborgen, zij kunnen deze verkrijgen door opmaking eener akte en inschrijving in het handelsregister.
Art. 29 K. is — tengevolge van de aanneming van een amendementLimburg — bij de invoering van de Handelsregisterwet niet vervallen. Ingevolge art. 22 lid 3 van deze wet worden de gevolgen van verzuimde of onvolledige 1) inschrijving alleen geregeld door het Wetboek van Koophandel.
Tengevolge van de strafbepaling van art. 25 van gemelde wet zal inschrijving van een vennootschap onder firma niet dikwijls worden nagelaten, zoodat art. 29 K. zelden toepassing zal vinden. Meer belang zal het nog hebben voor de „kleine kooplieden", bedoeld in art. 2 lid 3 dier wet, ten aanzien van wie inschrijving onnoodig is.
Niet alleen de oprichting moet openbaar gemaakt worden, maar ook elke wijziging, die derden aangaat. Art. 31 K. — gewijzigd door art. 26 der Handelsregisterwet — bepaalt nl. dat moet worden ingeschreven :
1°. de ontbinding vóór den tijd bij de overeenkomst bepaald, of door afstand of opzegging tot stand gebracht,
2°. de verlenging der vennootschap na verloop van het bepaalde tijdstip, 3°. alle veranderingen in de oorspronkelijke overeenkomst gemaakt,welke derden aangaan.
De inschrijving vinden we geregeld in art. 17 en 18 der Handelsregisterwet. Volgens deze artikelen zal o.a. elke wijze van eindigen moeten
1) Polak, pag. 285, meent dat bij onvolledige inschrijving art. 22 der Handelsregisterwet zal gelden, zoodat de goede trouw van derden in aanmerking komt. Dit komt ons onjuist voor. Art. 22 lid 3 verklaart dat art. 22 niet van toepassing is ten aanzien van „het bepaalde in art. 29 K." Art. 29 spreekt van „die inschrijving" en verstaat daaronder die, welke art. 23 K. vordert, d. i. die „overeenkomstig de daarvoor geldende wettelijke bepalingen". Zijn die wettelijke bepalingen (art. 6 Handelsregisterwet) dus niet in acht genomen, dan geldt art. 29 K. en dus niet art. 22 Handelsregisterwet.



inschrijving van het eindigen der vennootschap.
worden ingeschreven, ook al mocht zij niet vallen onder de letter van art. 31 K„ zooals b.v. het eindigen door overlijden.
Wat zal rechtens zijn indien deze inschrijving niet heeft plaats gehad? De tweede en derde alinea's van art. 31 X., van gelijke strekking als art. 29 K., zijn afgeschaft bij de invoering van de Handelsregisterwet. Derhalve zal bij verzuim van inschrijving gelden art. 22 dier wet, zoodat geen der vennooten de ontbinding, afstand, opzegging of verandering (de gevallen hiervoor onder 1° en 3° gemeld kan tegenwerpen aan derden, die te goeder trouw verklaren, dat zij daarmee niet bekend waren (art. 22 lid 1 Handelsregisterwet). In art. 31 werd niet van goede trouw gesproken 1), evenmin als in art. 29 K.
Eenige onzekerheid bestaat ten aanzien van de verlenging der vennootschap (onder 2° hiervoor gemeld). Het derde lid van art. 31 verklaarde vroeger in geval van verzuim van bekendmaking van een verlenging art. 29 van toepassing. Dit derde lid is echter vervallen ingevolge de Handelsregisterwet. Toch wordt aangenomen — door Polak, pag. 287 — dat art. 29 ook thans nog geldt; het verlengen toch van een vennootschap staat z. i. gelijk met het oprichten van een nieuwe, in welk geval art. 29 geldt (verg. art. 22 lid 3 van gemelde wet). Op dien grond neemt Polak aan, dat bij verzuim van inschrijving der verlenging de vennooten zich niet kunnen beroepen op eenige beperking die oorspronkelijk was vastgesteld, al was die indertijd ingeschreven in het handelsregister.
Het gemeenschappelijk dr\jven.
Het is steeds een belangrijke strijdvraag geweest of de vennootschap onder firma tot de rechtspersonen gerekeöd moet worden.
Ten einde deze vraag met juistheid te kunnen beantwoorden, dient vooraf te worden nagegaan wat een rechtspersoon is.
Een persoon is in den zin onzer wet een rechtsbevoegd wezen, een subject van rechten (zie o.a. Asser-Scholten dl. I pag. 95, OpzoomerGrünebaum, dl. I pag. 14 en 23, Land-Star Busman dl. I pag. 1, Diephuis dl. I pag. 180, Kist-Visser dl. III pag. 165).
Als persoon kennen wij in de eerste plaats den mensch. Daarnaast wordt ook bijna algemeen aangenomen het bestaan van lichamen, die evenals een mensch als subject van rechten kunnen optreden, eigen rechten en verplichtingen hebben. Dit zijn dan de „rechtspersonen". Zeer veel strijd bestaat er over de vraag, op welke gronden men het bestaan van dergelijke personen naast den mensch mag aannemen. Vele Duitsche schrijvers nemen op het voetspoor van von Savigny aan, dat de rechtspersoonlijkheid is een wettelijke fictie. Van onze schrijvers kan Suyling, Inleiding Burg. Eecht' pag. 70 e. v. als aanhanger van deze fictieleer worden aangemerkt.
1) Verg. echter Hof Amsterdam d.d. 11 Juni 1915, W. P. N. E. no. 2396.



rechtspersoonlijkheid.
Andere auteurs verdedigen de theorie van het z.g. „Zweckvermögen" en nemen aan, dat men met een rechtspersoon te doen heeft, indien er een vermogen met een bepaald doel afgescheiden is. (Men zie hierover ook nog het proefschrift van P. Droogleever Fortuin, Eenige beschouwingen over het vermogen der firma, Leiden, 1894.)
Nog anderen gaan uit van de opvatting dat ons maatschappelijk leven meebrengt, dat er naast den mensch ook lichamen bestaan die als physiek persoon kunnen optreden, zoodat de wetgever, rechtspersonen in het leven roepende, niets bijzonders heeft gefingeerd, maar alleen een bestaanden toestand heeft bekrachtigd. Deze leer, wel de organische leer genoemd, het eerst verdedigd door den Duitschen schrijver G-iekke, wordt bij ons gehuldigd door Diephüis, dl. I pag. 374, Kist-Visser, dl. III pag. 167, Mr. A. J. van Schelven in zijn proefschrift „De naamlooze vennootschap als corporatie", 1908, en door Mej. Mr. Polano in haar proefschrift „Rechtspersoonlijkheid van Vereenigingen", 1910. Ook Polak, pag. 390 en 374 schijnt deze leer niet te verwerpen I).
Een vierde theorie is die van de „propriété collective". Deze neemt niet een nieuwe persoonlijkheid als rechtssubject aan, maar zij blijft de gezamenlijke leden als eigenlijke rechtshebbenden beschouwen. Deze leer, uitvoerig verdedigd door den Franschman Planiol en den Duitscher von Ihering, wordt bij ons aangehangen door Hamaker, Verspreide geschriften IV, pag. 302 e. v., pag. 360 e. v., Molenuraaff, Leidraad, pag. 161 en Rechtsg. Mag. 1911, pag. 323 e. v., Mr. I. van Creveld, De aansprakelijkheid van den rechtspersoon voor onrechtmatige daden volgens privaatrecht, prfschr. 1912, en Land-Star Busman, dl. I pag. 760 e. v.
Een vijfde theorie wordt verdedigd door Scholten in W. P. N. R. 2741 e.v. en in zijn bewerking van Asser's Handleiding, 5e druk, pag. 631 e.v. en door Scheltema, Beschouwingen omtrent de grondslagen van verenigingsrecht, 1923.
Scholten noemt als rechtspersoon „alles wat in rechten buiten den mensch als subject verschijnt". Niet dus het doel van de corporatie, evenmin het min of meer afgezonderd zijn van het vermogen, maar de mogelijkheid om zelfstandig in rechten op te treden is datgene waarop men moet letten.
De theorie, die men omtrent het wezen der rechtspersoonlijkheid huldigt, is natuurlijk van belang bij de beoordeeling van de vraag of eenig lichaam als rechtspersoon moet worden beschouwd. De wet zelve toch bepaalt slechts
1) Polak stelt als regel dat men alleen uit de wet kan vernemen of een vereeniging rechtspersoon is. Omdat dit van een firma nergens bepaald is, acht hij deze geen rechtspersoon. Maar van een naamlooze vennootschap is dit ook nergens bepaald. Toch brengt hij (pag. 374) deze ook onder de rechtspersonen; hij moet dus wel een anderen maatstaf aanleggen dan een bepaling alleen door de wet.



rechtspersoonlijkheid.
in enkele gevallen of een lichaam een rechtspersoon is. (Art. 6 der thans ingetrokken wet van 17 November 1876, Staatsblad no. 227 en art. 5 der wet van 28 Mei 1925, Staatsblad no. 204, op de coöperatieve vereenigingen en art. 5 der wet van 22 April 1855, Staatsblad no. 32, op het recht van vereeniging en vergadering).
In andere gevallen zal het dus van de vereischten, die men aan een rechtspersoon stelt, afhangen of er in een gegeven geval al dan niet een rechtspersoon bestaat. Ten aanzien van de vennootschap onder firma b.v. blgkt dit al terstond. Deze wordt een rechtspersoon genoemd door van Boneval Faure (R. M. 1883, pag. 303 e.v.), Diephuis (N. B. R. dl. I pag. 404 en 405 en Handelsrecht, pag. 74), Holtius (dl. I pag. 102) en Scholten in zijn bewerking van Asser (dl. I pag. 663) en in W. P. N. R. 2741 e.v. Daartegenover wordt door Kist (2e druk, dl. III pag. 164 e.v. en in Themis 1855) en Opzoomer (dl. IX ad art. 1655) aan alle vennootschappen het karakter van rechtspersoonlijkheid ontzegd.
Als leer van de praktijk meenen wij wel te mogen vermelden, dat men de rechtspersoonlijkheid laat afhangen van de omstandigheid of het lichaam al dan niet een afzonderlijk vermogen heeft. Zoo schrijft Polak (pag. 291): „De wet erkent vereenigingen en instellingen als rechtspersonen juist om ze te onderscheiden van de menschen, om ze te geven eigen rechten en verplichtingen, afgescheiden van de rechten en verplichtingen der individueele menschen (art. 1698 B. W.). Zij beschouwt ze als eenheid met bevoegdheid, dus ook om zich zelf te verbinden en zelf verbonden te worden".
Kist-Visser (dl. III, pag. 169 e.v.) wijst op het verschil in opvatting omtrent den aard van de rechtspersoonlijkheid, maar meent ook dat „het hebben van eigen vermogensrechten, actieve zoowel als passieve, de juiste, maar ook de eenige toetssteen ter herkenning van den rechtspersoon is".
In denzelfden zin schrijft J. J. C. Eschauzier, in zijn proefschrift „Het „faillissement van een lid van eene gemeenschap" (Leiden 1905), pag. 6: „Een rechtspersoon is een rechtssubject buiten den mensch. We hebben te „doen met een rechtspersoon als er „iets" bestaat, buiten den mensch, „dat, tengevolge van de regelen, die het positieve recht stelt, rechtssubject „is, d. w. z. zelf eigenaar, schuldeischer, schuldenaar kan zijn." In gelijken zin W. H. M. Werker, in zijn proefschrift „De liquidatie der Vennootschap onder firma", Utrecht, 1897, pag. 11.
Ook Prof. Mr. Scholten was vroeger (in den 4den druk van Asser's Handleiding, dl. I pag. 623 e.v.) van ongeveer gelijke meening. Zoo schrijft hij o.a. dat rechtspersonen in het algemeen bevoegd zijn ieder privaatrecht te hebben en uit te oefenen, dat het recht van de rechtspersoon het recht van de leden uitsluit, dat de schulden der rechtspersoon in het algemeen niet zijn de schulden van de leden. Ook hij acht het niet-aansprakelijk zijn der leden voor de schulden der vereeniging een belangrijke aanwijzing om tot het bestaan eener rechtspersoon te besluiten; hij wijst er echter op dat dit niet steeds afdoend is; immers het is denkbaar dat ondanks het wel bestaan



rechtspersoonlijkheid.
van persoonlijke aansprakelijkheid, de verdere regeling van dien aard is, dat het rechtspersoonskarakter der gemeenschap moeilijk kan worden ontkend ; men denke aan een commanditaire vennootschap op aandeelen, waarbij de beheerende vennooten persoonlijk aansprakelijk zijn gesteld.
In den 5den druk van gemeld werk (pag. 631 e. v.) verdedigt Scholten echter zijn nieuwe theorie hiervoor op pag. 59 vermeld.
Voor verdere litteratuur over rechtspersonen in het algemeen meenen wij te mogen verwijzen naar Asser-Scholten, dl. I pag. 631 e. v. en de op pag. 660 van dat werk vermelde geschriften; zie ook J. F. H. in W. P. N. R. no. 2236 en Molengraaff in W. P. N. R. no. 2238.
Ook ons komt het voor, dat hetgeen Mr. Visser c. s. omtrent het karakter der rechtspersonen wordt geleerd, als juist is aan te nemen. Hieruit volgt dat wij de vennootschap onder firma niet als rechtspersoon erkennen. De hoofdelijke aansprakelijkheid der firmanten (art. 18 K.) is in lijnrechten strijd met het karakter van een rechtspersoon, waarvan de leden niet — of althans in zeer beperkte mate aansprakelijk zijn.
Deze opvatting wordt ook gedeeld door de meeste schrijvers; behalve Kist-Visser (dl. III pag. 192; eveneens Mr. Kist in den tweeden druk dl. III pag. 144 e. v. en in Themis, jaarg. 1855) noemen wij nog LandStar Busman (dl. I pag. 780), Polak pag. 288, Molengraaff (pag. 129), Mr. F. A. T. Wfve (in Themis, jaarg. 1846, pag. 60 e.v.), Mr. G. Wttewaall (in Themis, jaarg. 1911, pag. 247 e. v.), Mr. P. Polvliet (in denzelfden jaarg. van Themis, pag. 467), Mr. B. C. J. Loder (in zijn praeadvies betreffende de vennootschappen onder firma voor de Nederlandsche Juristenvereeniging, opgenomen in de Handelingen dier Vereeniging, jaarg. 1881 pag. 114 e.v.), Mr. T. M. C. Asser (Handelsrecht, 12e druk, pag. 42), P. Drooglever Fortuin (in zijn proefschrift „Eenige beschouwingen over het vermogen der firma," Leiden 1894), Mr. P. R. Feith (in Themis, jaarg. 1881, pag. 342 e. v.), Bertling (de Wet op het Notarisambt, pag. 148), Werker (in boven aangehaald proefschrift). Zie ook P. W. no. 10538.
Ook de rechterlijke colleges beslisten meestal in denzelfden zin. Men vergelijke de arresten van den Hoogen Raad d.d. 22 October 1852 (W. v. h. R. no. 1385), 3 Februari 1854 (W. v. h. R. no. 1513), 10 Maart 1876 (W. v. li. R. no. 3965), 2 Februari 1877 (W. v. h. R. no. 4082), 11 Juni 1880 (W. v. h. R. no. 4521, W. N. R. no. 558), 20 Januari 1905 (W. v. h. R. no. 8173), 29 September 1905 (W. v. h. R. no. 8271), 20 Nov. 1914 (W. v. h. R. no. 9789, W. P. N. R. no. 2355), en 30 Januari 1925 (Ned. Jur. 1925, pag. 391) en een beschikking van dat college d.d. 23 December 1892 (W. v. h. R. no. 6287, M. v. H. dl. V pag. 105), een arrest van het Hof te 's Hertogenbosch d. d. 22 Januari 1901 (W. v. h. R. no. 7563, W. P. N. R. no. 1638) en de vonnissen der Rechtbanken te Amsterdam d.d. 15 Maart 1898 (W. v. li. R. no. 7134, W. P. N. R. no. 1500) en te Utrecht d.d. 14 Februari 1900 (W. v. h. R. no. 7464).



rechtspersoonlijkheid.
Zoo werd bij gemeld arrest van den Hoogen Raad van 20 Januari 1905 om. overwogen: „dat immers de vennootschap onder firma niet is een „zelfstandig subject van rechten, en de bepaling van art. 17, dat elk der „vennooten „de vennootschap" aan derden verbinden kan en omgekeerd, „geenszins grond geeft voor de onderstelling van het tegendeel, daar toch „art. 17 met de „vennootschap" evenmin als art. 1681 en 3682 B. W. „(waarvan art 17 de gewijzigde toepassing is) mei. „maatschap" iets anders „bedoelt dan „de gezamenlijke vennooten"."
Ook de Rechtbank te Breda nam bij vonnis d.d 29 Januari 1924 (Ned. Jur. 1924, pag. 680) aan, dat een vennootschap onder firma geen rechtspersoon is en dat haar vermogen niet anders is dan het vermogen der vennooten, zoodat een verkoop van een zaak der vennootschap aan een der vennooten rechtens onbestaanbaar is. Of deze uitspraak juist is, mag worden betwijfeld; het komt ons voor dat er in elk geval toch te denken is aan een verkoop van het aandeel in de zaak, dat aan de mede-vennooten van den kooper toekwam.
Toch zijn velen van meening dat een vennootschap onder firma wel rechtspersoonlijkheid bezit. Deze opvatting is — zooals boven reeds is gezegd — meestal het gevolg van een andere zienswijze omtrent den aard van rechtspersonen. Dat de firma rechtspersoon is, wordt geleerd door Mr. J. van Hall, Handl. tot de beoef. v. h. Burg. Recht, stuk 2 pag. 124, G. van Tienhoven, Besch. over rechtspersoonlijkheid, Utrecht 1866, Mr. A. S. van Nierop, Ned. Jaarb. 1846 pag. 297 e. v., Diephuis, Handelsrecht, pag. 74, de Wal, Het Nederl. Handelsregt, dl. I pag. 79, Holtius, dl. I pag. 102 e. v., Levy, Het rechtskarakter der firma, 1881, v. Boneval Faure in Rechtsg. Mag. 1883, de Pinto, dl. II, pag. 46, Scholten in W. P. N. R. no. 2317, 2741 e v. en in zijne bewerking van Asser, dl. I pag. 663.
Zoo ook arresten Hof Noord-Holland d.d. 2 Januari 1845 (W v. h. R. no. 565) en d.d. 10 Mei 1853 (W. v. h. R. no. 1523); en vonnis Rb. Amsterdam d.d. 21 Januari 1857 (W. v. h. R. no. 1855). Verg. ook arrest Hof Amsterdam d.d. 26 Oct. 1883 (W. v. h. R no. 4997;, vonnis Rechtb. Amsterdam d.d. 20 Januari 1887 (P. v. J. 1887, no. 49).
Verg. ook nog het Praeadvies van Mr. S. J. Hingst voor de NederL Juristen-Vereeniging 1881, Mr. J. C. de Marez Oyens in Themis 1881, pag. 479 e. v., Mr. Kirberger in Themis 1895 en de schrijvers en jurisprudentie hierna aangehaald bij de bespreking van z.g. firma-vermogen; verg. ook Moll in deel II van dit werk pag. 18.
Over de wenschelijkheid van het toekennen der rechtspersoonlijkheid aan de vennootschappen onder firma in jure constituendo zie men de bovenaangehaalde praeadviezen van Mrs. Hingst en Loder, Mr. Levy in Themis 1881 en Mr. Drooglever Portuin in zijn meergemeld proefschrift. Alleen Mr. Levy toont zich een overtuigd voorstander van dit toekennen der rechtspersoonlijkheid; ondanks de scherpzinnige verdediging zijner meening heeft de juristen-vergadering in Augustus 1881 zich met 45
t



afgezonderd vennootschapsvermogen.
tegen 4 stemmen tegen een wetswgziging in dezen zin uitgesproken.
In het ontwerp op de vennootschappen van 1890 werd aan de vennootschappen onder firma evenmin rechtspersoonlijkheid toegekend.
Waar wij de rechtspersoonlijkheid der vennootschap onder firma, niet aannemen, komen wij natuurlijkerwijze tot de conclusie, dat het vermogen dezer vennootschap is het eigendom der vennooten.
Het meest voor de hand liggend is nu de opvatting, dat het onverdeeld aandeel in den vennootschapsboedel, evenals het verdere vermogen van een vennoot, strekt tot onderpand voor al diens crediteuren.
Echter zijn velen van meening, dat, hoewel de vennootschapsboedel het eigendom is der vennooten, deze toch van hun overige vermogen afgescheiden is en in de eerste plaats strekt tot waarborg der vennootschappelijke verbintenissen.
Kunnen de firma-crediteuren niet alles op dezen boedel verhalen, dan kunnen zij nog de vennooten in privé aanspreken (art. 18 K.). Dit systeem zou dus in vele gevallen practisch veel overeenkomst hebben met de theorie dat de firma rechtspersoon is. Een verschil met deze theorie is echter hierin gelegen dat bij het aannemen der rechtspersoonlijkheid de privécrediteuren nooit verhaal hebben op het firma-vermogen, bij het hier bedoelde systeem soms wel, nl. indien er bij de liquidatie van het vennootschapsvermogen nog iets overschiet, nadat de firma crediteuren zijn betaald.
Een dergelijk afgezonderd vermogen, dat wel aan een natuurlijk persoon toebehoort, maar toch bijzonderlijk bestemd is om daaruit in de eerste .plaats zekere schulden te voldoen, kent onze wet in nog enkele gevallen. Behalve op hetgeen de wet omtrent hypotheek, pand en privilege bepaalt, wijzen wij op de artt. 1078, 2° en 1153 B. W., art. 321 K., art. 200 e.v. F. en art. 708 Rr.
Een rechtsfiguur, ongeveer gelijk aan die in deze artikelen genoemd, zou men nu ook hebben bij een vennootschap onder firma.
Ter verdediging van het afgezonderd vermogen der firma beroept men zich:
le. op het doel der handelsvennootschappen, nl. het verrichten van verschillende financiëele operaties; het tot dat doel bijeengebrachte kapitaal moet bijeen blijven tot alle rechtshandelingen, waarvoor het werd bijeen gebracht, zijn afgewikkeld.
Dit is een recht der vennooten ten opzichte van elkander, uit de overeenkomst van maatschap voortvloeiende. Weliswaar wordt in art. 1689 B. W. van dit beginsel afgeweken, doordat voorgeschreven wordt, dat de activa en passiva moeten verdeeld worden alsof het een erfenis gold, maar deze volgens Mr. Molengkaaff „van het juiste rechtsbeginsel afwijkende" bepaling geldt niet voor vennootschappen van koophandel; art. 32 35 K. geven veeleer het tegendeel te kennen. Dit argument is het eerst op den ■voorgrond gesteld door den zooeven genoemden schrijver (in Rechtsg.



afgezonderd vennootsch aps vermogen.
Magazgn 1884) en wordt juist geacht door Werker (in zijn gemeld proefschrift) en door Mr. G. Wttewaall (in Themis, jaarg. 1911, pag. 251 e. v.). Op de gevolgen dezer opvatting zal hierna worden teruggekomen.
2e. op art. 4, 4e Bv., waar gezegd wordt, dat vennootschappen van koophandel aan haar gemeenschappelijk kantoor kunnen worden gedagvaard;
3e. op art. 5, 2e. al. 2 van dat Wetboek, bepalende dat bij dagvaarding van een maatschap of handelsvereeniging, de benaming daarvan zal moeten worden vermeld in het exploit;
4e. op art. 2 lid 3 en art. 4 lid 2 F., waaruit afgeleid is (o. a. door den Hoogen Baad bij zijn op de volgende bladzijde vermeld arrest van 1897), dat vennootschappen onder firma failliet kunnen verklaard; zie ook Kist, 2e druk pag. 285;
5e. op artt. 32—35 K. regelende de vereffening der vennootschap onder firma. In art. 33 toch is bepaald dat, indien de kas der ontbonden vennootschap niet voldoende is om de opeischbare schulden te betalen, de vereffenaars de noodige gelden van de firmanten kunnen vorderen; dit artikel erkent dus een afzonderlijke kas der vennootschap. Ten aanzien van art. 34 K. merkt Kist (le druk dl. III pag. 255, 2e druk dl. III pag. 278) op, dat het verlof, in art. 34 vervat, om de gelden, die gedurende de liquidatie uit de kas der vennootschap gemist hunnen worden, voorloopig onder de vennooten te verdeelen, duidelijk een verbod bevat om de gelden, die niet gemist kunnen worden, doch tot betaling der schulden moeten strekken, te verdeelen en aan de verschillende vennooten af te geven 1). Daardoor erkent z. i. de wet, dat de vennootschapsschuldeischers een voorrecht hebben op de maatschappelijke baten boven de bijzondere schuldeischers der vennooten, daar de vennoot zelf toch geen recht heeft om de baten der vennootschap tot zich te nemen, vóór de schulden der vennootschap zjjn betaald. Dit laatste argument wordt niet juist geacht door Mr. Visser in den 3den druk van het werk van Kist, dl. III pag. 255, waar hij in een noot opmerkt: „Uit de geschiedenis van art. 34 echter „(Voorduin VIII pag. 140) blijkt dat het doel alleen was den liquidateurs ,te verhinderen de vennooten te plagen door hen, onder voorwendsel dat „de vereffening nog niet afgeloopen was, van het in kas zijnde gereede „geld verstoken te houden. Het argumentum a contrario dat Mr. Kist uit „dat artikel put, gaat derhalve niet op." In denzelfden zin Mr. Loder in zijn praeadvies voor de Juristen-Vereeniging opgenomen in de Handelingen dier vereeniging 1881, dl. I pag. 120 e. v. en Werker in zijn boven vermeld proefschrift, pag. 44.
De leer, dat de vennootschap onder firma, hoewel geen rechtspersoon zijnde, toch een afgezonderd vennootschappelijk vermogen bezit, wordt
1) Bij arrest van den H. E. van 29 October 1869 (W. v. h. B. no. 3150) is het tegenovergestelde beslist en aangenomen, dat bij artt. 32, 33 en 34 K. niet van de in artt. 1112 en 1689 B. W. opgenomen beginselen is afgeweken.
c



afgezonderd vennootschapsvermogen.
uitvoerig verdedigd door Kist, le druk dl. III pag. 253 e. v., 2e druk dl. III pag. 275 e. v., 3e druk (door Mr. Visser) dl. III pag. 246 e. v. Zij wordt ook omhelsd door Molengraaff dl. I pag. 200 benevens in zijn werk ov.er de Faillissementswet pag. 90 en 96 en in het Rechtsg. Magazijn 1884, door Poi.ak blz. 293 e. v. door Mr. Hingst in zijn praeadvies voor gemelde Juristen-vereeniging (Handelingen dier vereeniging 1881, dl. I pag. 85 e. v.), door Mr. de Marez Oyens in Themis 1881, pag. 479 e. v., door Werker in zijn meer aangehaald proefschrift, pag. 45 e. v. en door J. J. C. Eschauzier in zijn proefschrift „Het faillissement van een lid van eene gemeenschap" (Leiden 1905) pag. 19 e. v.
Ook wordt deze leer juist geacht door den Hoogen Eaad, blijkens arresten van 11 Juni 1880 (W. v. h. E. no. 4512), 28 Juni 1889 (W. v. h. E. no. 5735, W. N. E. no. 1033) en van 26 November 1897 (W. v. h. E. no. 7047, W. N. E. no. 1460, Mg. v. Handelsr. dl. IX pag. 236).
In het arrest van 1889 wordt o. m. overwogen:
„dat het middel berust op de juiste stelling, dat er bij vennootschappen „onder eene firma bestaat een vennootschappelijk vermogen, dat een zelfstandigen en afgezonderden waarborg vormt voor de vennootschappelijke „schuldeischers."
en in dat van 1897:
„dat, volgens de wet, bij eene vennootschap onder eene firma, welke „twee of meer personen aangaan, ten einde onder eenen gemeenschappelijke naam koophandel te drijven, elk der vennooten, die daarvan niet „is uitgesloten, bevoegd is ten name van de vennootschap te handelen, „en de vennootschap aan derden, en derden aan de vennootschap te „verbinden;
„dat, ten einde de vennootschap aldus tegenover derden zal kunnen „optreden, de voornaamste bepalingen van de akte, waarbij zij is aangedaan, openbaar moeten worden gemaakt;
„dat de vennootschap onder haar eigen naam in rechten optreedt en „failliet kan worden verklaard;
„O, dat in al die bepalingen der wet de vennooten en hetgeen door „de overeenkomst van vennootschap is tot stand gebracht, de vennootschap, onderscheiden en tegenover elkander gesteld worden op eene wijze, „welke in de plaatsstelling van de vennooten voor de vennootschap „uitsluit, en dat die bepalingen der wet er op wijzen, dat het vermogen, „hetwelk de vennooten afzonderen om daarmede handel te drijven, is „een afgescheiden gedeelte van hun vermogen met eene bepaalde bestemming, waaraan dit moet blijven beantwoorden zoolang de vennootschap „duurt, van welk afgescheiden vermogen de vennooten tegenover elkander ,de verdeeling niet kunnen vorderen vóórdat de schulden der vennootschap zijn voldaan;
„O, dat een en ander bepaald uitkomt in de artt. 32 tot 35 W. v. K., „waarin bij de ontbinding der vennootschap uitdrukkelijk vereffening van „de zaken der ontbonden vennootschap is voorgeschreven, die, volgens die



afgezonderd vennootschapsvermogen.
„bepalingen, als van een afgescheiden vermogen, niet anders plaats heeft „dan door betaling van de vennootschappelijke schulden en daarna ver„deeling van het saldo;
„dat er geene reden is waarom deze in het algemeen voor de ontbinding „der vennootschap gegeven voorschriften niet zouden gelden bij de ontbinding der vennootschap tengevolge van het faillissement van de venbooten, en tegenover hunne bijzondere schuldeischers, die niet meer recht „hebben dan de vennooten zeiven;
„O. dat reeds in het Komeinsche recht 1) voor handelsondernemingen „de mogelijkheid van een zelfstandig van de overige goederen des eigenaars „afgescheiden vermogen aangenomen werd, terwijl het stelsel der Neder„landsche wet, wel verre van te zijn nieuw, overeenstemt met de opvatting, „die sedert meerdere eeuwen in het handelsrecht van verschillende volken „gevonden wordt, en de praktijk was in het Oud-Vaderlandsch recht;
„O. dat dan ook door de beslissing van het Hof niet zijn geschonden „of verkeerd toegepast de bij het middel aangehaalde wetsartikelen, „bepaaldelijk niet de artt. 1177 en volgende B. W. en 18 W. v K., daar „geen sprake is van privilege, evenmin als in de gevallen van de artt. 1083, „1147 en 1153 B. W., doch van een afgescheiden vermogen met een „bepaalde bestemming, tot de gevolgen waarvan noodwendig behoort, dat „zij die met de vennootschap gehandeld hebben, bij de ontbinding daarvan „niet komen te staan tegenover een schaduwbeeld, doch hunne vorderingen „kunnen doen gelden op de baten van de handelsvereniging, waarmede „zij gehandeld hebben; terwijl hierbij de solidaire aansprakelijkheid van de „vennooten wegens de verbintenissen der vennootschap in haar geheel blijft".
In denzelfden zin het bij dit arrest bevestigde arrest van het Gerechtshot te Amsterdam d.d. 27 November 1896 (W. v. h. E. no. 6932), handhavende een vonnis der Rechtbank te Utrecht d.d. 6 November 1895 (W. v. h. R. no. 742), benevens de vonnissen der Rechtbank te Amsterdam van den 15 Maart 1898 (W. v. h. R. no. 7134, W. P. N. R. 1500), 10 Mei 1900 (W. v. h. R no. 7479) en 12 Mei 1916 (Ned. Jur. 1917 pag. 933), der Rechtb. te Rotterdam d.d. 5 Juni 1913 (W. v. h. R. 9549), een arrest van het Hof te 's Hertogenbosch van 13 Maart 1877 ^R. B. dl. IV pag. 73). Zie ook het vonnis der Rechtbank te Rotterdam van 8 Januari 1912 (W. P. N. R. no. 2203) en de jurisprudentie op pag. 91 hiervoor vermeld.
Hoewel dus de leer, dat er bij een vennootschap onder firma een afgezonderd vennootschapsvermogen is, als de heerschende kan worden beschouwd, zoo wordt die leer toch niet door allen juist geacht. Zij toch brengt mede, dat de crediteuren der vennootschap een voorrang hebben boven die van de vennooten in privé, iets wat in strijd zou zijn met artt. 1177 B. W. en volgende. Bovendien zouden — in tegenstelling met wat art. 1376 B. W. voorschrijft — de vennootschapscrediteuren een bijzonder recht ontleenen
1) Men zie hierover Kist, le druk dl. III pag. 159 e. v., 2e druk dl. III pag. 176 e. v.
c



afgezonderd vennootsch aps vermogen.
aan een tusschen partijen gesloten overeenkomst. Op deze gronden wordt het bestaan van een afgezonderd vermogen dan ook ontkend door Mr. Loder in zijn bovengemeld praeadvies, door P. Droogleever Fortuin in zijn proefschrift „Eenige beschouwingen over het vermogen der firma", Leiden 1894, door Mr. Feith in Themis 1881, pag. 355 noot 1 en door den advocaatgeneraal Mr. Patijn in zijn conclusie voorafgaande aan bovengemeld arrest van den Hoogen Raad van 1897 (W. v. h. E. no. 7047, W. N. R. no. 1460, Mag. v. Handelsr. dl IX pag. 236).
Tegen het op art. 1177 e. v. B. W. gegronde argument wordt dan gewoonlijk (o. a. in gemeld arrest) aangevoerd, dat er hier van privilege geen sprake is, maar dat er juist een bijzonder vermogen is met een bepaalde bestemming, en ten opzichte van de aan art. 1376 B. W. ontleende bedenking wordt ontkend dat dit artikel toepasselijk is. Zoo schrijft KistVisser dl. III pag. 251: „Derden hebben toch te eerbiedigen de beschikkingen, die de eigenaar binnen den kring zijner bevoegdheden over zijn „goederen genomen heeft. Indien die beschikkingen ten gevolge hebben, „dat daardoor b.v. het recht zijner crediteuren op die goederen is beperkt „of zelfs hun is ontnomen, dan hebben dezen zich daaraan in beginsel te „onderwerpen. Zij kunnen op die goederen uitoefenen de rechten, welke de „eigenaar daarop had, meer niet. Heeft de eigenaar zijn goed vervreemd, „dan is het verhaal op dat goed voor de crediteuren verloren gegaan; „heeft hij het verpand, dan zal het recht van den pandhouder gaan boven „het recht van de andere schuldeischers. Hier is in beginsel hetzelfde geval; „door eene daad, waartoe hg, zoolang zij niet op wettige gronden, b.v. „art. 1377 B. W., is aangevochten, volkomen bevoegd was, heeft de eigenaar „de aanspraken, welke crediteuren op zijn goed kunnen doen gelden, „beperkt. Hij heeft die goederen onttrokken aan hun verhaal krachtens „eene overeenkomst, door welke zij bestemd worden ten dienste eener vennootschap, en eerst weder tot zijn vrije beschikking komen, in zooverre „en nadat de vennootschappelijke verhouding haar einde heeft bereikt en is „afgeloopen."
Ook Wekker, t. a. p. pag. 45, wijst er op, dat de privé-crediteuren zich niet kunnen beklagen over de omstandigheid dat de firma-crediteuren wel «ens meer verhaal hebben dan zij. Elke vennoot toch heeft evengoed een «ontract aangegaan met zijn mede-vennoot als met zijn schuldeischers. Zijn verbintenis jegens dien mede-vennoot heeft ten gevolge dat hij tijdens het bestaan der vennootschap zijn goederen ter beschikking van deze moet laten, om daarmee c. q gezamenlijk winst te behalen. En waarom zou hij deze verbintenis minder moeten nakomen dan die welke hij aangegaan heeft met anderen? In navolging van Mr. Hingst en Mr. Molengraaff acht hij dus het bestaan van een afgezonderd firma-vermogen een noodzakelijk gevolg van de verplichting van partijen om hun contract na te leven. Niet dus met het doel de firma-crediteuren een voorrang te geven, maar alleen omdat de vennooten jegens elkaar er een recht op hebben, acht hij een afgezonderd vermogen aanwezig.
VI. 7



afgezonderd vennootschapsvermogen.
Uit de hiervoor aangevoerde argumenten schemert door dat er nog een verschil van meening bestaat tusschen de voorstanders van de leer van het afgezonderd firma-vermogen.
Door Werker t. a. p. en door Eschauzier in zijn gemeld proefschrift, pag. 53 e. v. is hierop reeds de aandacht gevestigd.
O. i. zal dit verschil van opvatting het duidelijkste uitkomen bij de beantwoording van de vraag: Heeft de afzondering van het vermogen alleen het doel de vennooten te bevoordeelen — al zullen de firma-crediteuren daardoor ook wel eens profiteeren —, dan wel strekt zij in de eerste plaats in het belang van de schuldeischers der vennootschap?
In den laatsten zin schgnt deze vraag beantwoord te worden door Kist in den len en 2en druk van zijn werk (verg. het hierboven op pag. 30 sub 5 vermelde) en door den Hoogen Baad in de voormelde arresten (zie het geciteerde uit het arrest van 1889 en de laatste geciteerde alinea van het arrest van 1897); zie ook de Memorie van Toelichting voor het Ontwerp 1890.
Uit het boven medegedeelde volgt dat Werker van een andere meening is, die blijkbaar ook door Kist-Visser wordt gedeeld. Zoo schrijft deze op pag. 249 van deel III: „Het doel, gezamenlijk behalen van winst, „ware toch onbereikbaar, indien de vennooten of hunne privé-crediteuren „de bijeengebrachte goederen vrijelijk zouden kunnen weghalen. Daaruit „volgt tevens, dat die gebondenheid alleen strekt ten bate van de gezamenlijke vennooten en dat deze zeiven dus vrij zijn in gemeenschappelijk „overleg daaraan geheel of gedeeltelijk een einde te maken. Niets belet „hun het bijeengebrachte vermogen te verminderen of te verdeelen", en op pag 297: „Dit (vennootschapsgoed) is niet verbonden ten behoeve der „schuldeischers, maar ten behoeve der vennooten zelve, die persoonlijk en hoofdelijk voor het geheel aansprakelijk zijn".
Hg acht dan ook onjuist het betoog van Mr. Kist in den 2den druk pag. 279, dat die afzondering van vermogen ook verklaard zou worden door een daaruit voortvloeiende vermeerdering van crediet. Kist voert daar als argument aan dat de vennootschapscrediteuren vertrouwen zullen stellen in het hun bekende kapitaal, en daarom met de vennootschap zullen contracteeren, zoodat onttrekking van dit kapitaal aan de vennootschap niet zal mogen geschieden. Terecht wordt door Mr. Visser, pag. 249 noot 2, hiertegen aangevoerd, in de eerste plaats, dat het vennootschapskapitaal niet gepubliceerd wordt, en voorts, dat derden meer rekening zullen houden met de gegoedheid der vennooten zelve, die immers hoofdelijk aansprakelijk zijn, dan met het kapitaal der vennootschap.
Ook ons komt het voor dat de argumenten van Mr. Kist niet afdoende zijn om zijn leer als de juiste aan te nemen. Een consequente toepassing hiervan zou meebrengen, dat het aan de vennooten verboden was, zelfs met onderling goedvinden, zoowel tijdens het bestaan der vennootschap als tijdens hare liquidatie, goederen aan het firmavermogen te onttrekken. En nu kent art. 32 K. aan de vennooten uitdrukkelijk het recht toe
t



afgezonderd vennootschapsvermogen.
omtrent de liquidatie zelf alle regelingen te treffen, die zij wenschelijk achten. Hieruit volgt dat zij met onderling goedvinden, zoowel tijdens het bestaan der vennootschap als gedurende de liquidatie, alle goederen der vennootschap mogen vervreemden, zonder aan een derde rekening en verantwoording af te leggen en zonder dat zij eenige formaliteit in acht behoeven te nemen. Naar de meening van Mr. Kist zou dat anders zijn. Ook wijzen wij er nog op, dat tegen deze opvatting minder dan tegen die van Kist kan worden aangevoerd het argument, dat men door een afgezonderd firma-vermogen aan te nemen, de firma-crediteuren een privelege toekent buiten de wet om. De afzondering van dit vermogen geschiedt immers niet in het belang van die crediteuren, maar ten behoeve van de vennooten onderling ten gevolge van de door hen gesloten overeenkomst.
Yerg. ook nog Kist-Visser, dl. III pag. 251, hiervoor geciteerd, de Marez Oyens in Themis 1881, dl. I pag. 479 e.v., Molengraaff in het Rechtsgeleerd Magazijn, 1884, Werker t. a. p. en Eschauzier t. a. p.
Nog zij vermeld dat de Engelsche wet de liquidatie beschouwt als een voorrecht voor de crediteuren der vennootschap; immers tegenover dit voorrecht kent zij aan de prive'-sehuldeischers een voorrang toe op de privé boedels. In de Bankruptcy Act 1883 is nl. o a. bepaald: „In the case of „partners the joint estate shall be applicable in the first instance in payment „of their joint debts, and the separate estate of each partner shall be „applicable in the first instance of his separate debts. If there is a surplus „in the separate estates it shall be dealt with as part of the joint estate. „If there is a surplus of the joint estate it shall be dealt with as part of „the respective separate estates in proportion to the right and interest of „each partner in the joint estate."
Ten slotte worde opgemerkt dat verschillende binnen- en buitenlandsche schrijvers hebben getracht een in alle opzichten bevredigende regeling van het vennootschapsvermogen te vinden, en daartoe verschillende stelsels hebben ontworpen. Men vergelijke daarvoor het praeadvies van Mr. Hingst, pag. 70 e.v. en het proefschrift van Werker, pag. 183 e.v.
Neemt men met de heerschende leer der schrijvers en der jurisprudentie aan, dat de vennootschap onder firma, hoewel geen rechtspersoon zijnde, toch een afgescheiden vermogen heeft, dan brengt dit het volgende mee:
I. de vennoot mag de goederen, ten behoeve van de vennootschap bestemd, niet gebruiken voor privé-doeleinden. De privé-schuldeischers kunnen dus hun vorderingen ook niet op het vennootschapsvermogen verhalen. Wel kunnen zij het winstaandeel van den vennoot aanspreken, maar dit is ook niet ten dienste van de vennootschap, maar van de vennooten in privé.
II. Ook de compensatie zal in vele gevallen uitgesloten zijn.
Ten einde een overzicht hiervan te verkrijgen, zal het wellicht het gemakkelijkst zijn, de verschillende gevallen na te gaan, vermeld in opgave no. 1 voor het examen van surnumerair der registratie en domeinen, in 1909 gehouden. (W. P. N. E. no. 2044, P.W. jaarg. 1908, 2e gedeelte pag. 424).
De daar opgegeven vragen behelsden het volgende:



AFGEZONDERD VENNOOTSCH APS VERMOGEN.
Gegeven:
De vennootschap onder firma X.
Firmanten Y en Z.
Een derde, A.
Of compensatie in de nagemelde gevallen toelaatbaar was, moest dan kort gemotiveerd beantwoord worden. Wij zullen de punten een voor een bespreken.
1. A spreekt Y aan voor een privé-schuld 1). Y beroept zich op compensatie, daar de firma een gelijk bedrag van A te vorderen heeft.
In dit geval is schuldvergelijking niet toegelaten.
Hier toch ontbreekt de eerste eisch voor compensatie, welke is dat beide vorderingen tusschen dezelfde personen bestaan: in het onderwerpelijke geval nu is Y schuldenaar, maar de firma schuldeischer, en de vordering ten laste van A zal slechts in naam der firma kunnen worden ingevorderd. Verg. vonnis der Eb. te Amsterdam d.d. 8 November 1895 (M. v. H. 1896 pag. 114.)
2. Y spreekt A aan voor een privé-schuld. A beroept zich op compensatie, daar de firma hem een gelgk bedrag schuldig is.
In dit geval is schuldvergelijking toegelaten. Immers, waar de firmanten hoofdelijk aansprakelijk zijn (art. 18 K.), is de schuld van de vennootschap ook die van eiken firmant. Y is dus zoowel schuldeischer als schuldenaar.
3. A spreekt de firma aan voor een firma-schuld. De firma beroept zich op compensatie, daar Y een privé-vordering heeft op A van een gelijk bedrag.
Hier zal compensatie niet toelaatbaar zijn. Nam men het tegendeel aan dan zou de firma beschikken over een deel van het vermogen van Y. Anders zal het worden indien de vennoot medewerkt en zijn vordering op A aan de vennootschap cedeert.
4. A spreekt Y aan voor een firma-schuld. Y beroept zich op compensatie, daar hij een privé-vordering heeft op A van een gelijk bedrag.
Op grond van de hoofdelijke aansprakelijkheid der firmanten, mogen we hier, evenals in het sub 2 bedoelde geval, tot toelaatbaarheid der compensatie concludeeren.
5. De firma spreekt A aan. A beroept zich op compensatie, daar hij een gelijk bedrag te vorderen heeft van Y in privé. Hier is schuldvergelijking uitgesloten. Anders toch zou A zijn vordering eigenlijk verhalen door ontslagen te worden van een schuld welke hij aan de vennootschap heeft, dus dat verhaal uitoefenen op het goed van de vennootschap. Trouwens, ook hier ontbreekt de voor compensatie noodige voorwaarde, dat schuldenaar en schuldeischer een en dezelfde persoon zijn; verg. het sub 1 behandelde geval. De vraag werd ook aldus beantwoord door het Hof te Amsterdam bij arrest van 2 Maart 1906 (W. v. h. E. no. 8446). Hierbij werd overwogen dat art. 1461 B. W. voor compensatie als eisch
1) In alle gevallen is de schuld, op welke men zich voor compensatie beroept, een voor vergelijking vatbare schuld.
J



AFGEZONDERD VENNOOTSCHAPSVEliMOGEN.
stelt dat er twee personen zijn, die wederkeerig elkanders schuldeischer en schuldenaar zijn, en dat dit hier niet het geval is, omdat appellante was creditrice van een firmant, maar debitrice van de vennootschap, en verder:
„O. dat, naar appellante meent, dit geen bezwaar oplevert tegen de „door haar ingeroepen compensatie, om reden art. 17 W. v. K. zoude „sanctionneeren de actieve solidariteit van firmanten, evenals dit bij het „daarop volgend artikel (18) ten aanzien der passieve solidariteit van „firmanten het geval is ;
„0. echter dat deze uitlegging door appellante aan art. 17 W. v. K. „gegeven, niet opgaat, daar dit artikel slechts handelt over de bevoegdheid „aan firmanten, ten aanzien van het over het vermogen der vennootschap „te voeren beheer, toekomende en de gevolgen daarvan regelt zonder „daarbij op eene actieve solidariteit te doelen, veelmin overeenkomstig den „eisch, gesteld bij art. 1318 B. W., eene zoodanige solidariteit uitdrukkelijk „vast te stellen".
In denzelfden zin luidt ook een vonnis van de rechtbank te 's Gravenhage d.d. 25 Februari 1910 (W. v. h. R. no. 8969, W. v. h. N. no. 243) en van die te 's Hertogenbosch d.d. 24 Sept. 1920 (Ned. Jur. 1922 pag. 369).
De vraag of compensatie in verschillende gevallen mogelijk is, wordt in gelijken zin als boven beantwoord door Molengraaff dl. 1 pag. 202 en Kist—Visser dl. III pag. 252 en 253, en Polak, pag. 310.
III. Waar de vennootschap onder firma een afgezonderd vermogen heeft, is dit vermogen in de eerste plaats bestemd tot delging der vennootschapsschulden. Eerst daarna kunnen de privé-schuldeischers der firmanten hun aanspraken doen gelden op dat vermogen. Zij hebben er wel aanspraak op — immers de firma is geen rechtspersoon — maar eerst na de vennootschapsschuldeischers. Wordt een firma ontbonden, dan kunnen de baten niet terstond worden verdeeld; in dat geval toch zouden de zaken deels aan den eenen deels aan den anderen firmant komen en tot verhaal hunner privé-crediteuren strekken. Waar dit niet geoorloofd is, zal de verdeeling der activa eerst kunnen plaats hebben, nadat de passiva der vennootschap daaruit zijn voldaan. Aan de verdeeling moet derhalve voorafgaan de vereffening.
Dat de wet deze vereffening ook wil, blijkt uit de artt. 32 — 35 K. en is ook op historische gronden aan te nemen. Kist—Visser, dl. III pag. 254, schrijft hierover:
„Ook historisch is veelal die vereffening beschouwd als een onmisbaar „gevolg der vennootschap. Reeds in het Oud-Italiaansche recht schijnt dit „zoowel door de gewoonte als de wetgeving te zijn aangenomen; ook het „oud-Fransche gewoonterecht huldigde veelal die opvatting en de Ant„werpsche costumen van 1592 schreven in art. 14 van tit. 10 afd. 4 „de liquidatie uitdrukkelijk voor.
„Onze artikelen zijn niet ontleend aan den Code de Commerce, maar „aan het ontwerp Wetboek van Koophandel van 1809, hetwelk een vrij „uitvoerige regeling omtrent de liquidatie bevatte. Het ontwerp 1822 „nam die bepalingen, met enkele andere vermeerderd, over in de artikelen



AFGEZONDERD VENNOOTSCH APS VERMOGEN.
,43 — 52; art. 45 gelaste o. m. den vereffenaars aan de schuldeischers af „te betalen, hetgeen „de compagnieschap aan dezelve verschuldigd is" en „art. 50 bepaalde dat, nadat de zaken tot effenheid gebracht waren op „de in de voorafgaande artikelen geregelde wijze (dus na afbetaling der „vennootschapsschuldeischers), een staat van verlies moet worden opge„maakt en die winst en verlies tusschen de vennooten moet worden gedeeld, „of door hen gedragen (Voorduin VIII, pag. 97 noot 2). Uit dit alles „blijkt duidelijk dat ook volgens die artikelen de vennootschapsbaten, eerst „na aftrek der gemeenschappelgke schulden, den vennooten, en dus ook „hun privé schuldeischers, ten goede kwamen.
„Nu is dat art. 45, evenmin als art. 50, in de latere ontwerpen en in „het W. v. K. overgenomen, maar er blijkt volstrekt niet dat men daardoor „tevens het begrip van vereffening, zooals dat in het ontwerp 1822 was „uitgewerkt, heeft willen verlaten. Men heeft klaarblijkelijk een en ander „als een vanzelf sprekend gevolg der vereffening beschouwd en daarom als „overbodig weggelaten."
Over de artt. 32 e. v. zal hierna uitvoeriger worden gehandeld.
IV. De vorderingen ten behoeve van de vennootschap onder firma kunnen alleen worden opgevorderd door de beheerende vennooten in naam der vennootschap; op eigen naam kan geen der vennooten vorderen, ook niet voor een aandeel. In dezen zin Molengraaff, pag. 142 en de vonnissen der Rechtbank te Amsterdam van 8 November 1895. (M. v. H. 1896, pag. 114) en 18 Nov. 1921 (Ned. Jur. 1923 pag. 193) en te 's Gravenhage d.d. 6 Mei 1920, (Ned Jur. 1920, pag. 641).
V. Vooral bij faillissement doet zich dikwijls de vraag voor of de firma al dan niet een afgezonderd vennootschapsvermogen heeft; later zal hierop worden teruggekomen.
In de meergemelde juristen-vergadering van 1881 werd de vraag, of het wenschelijk was bij een eventueele wetswijziging voor de vennootschap onder firma een afgezonderd vennootschapsvermogen in het leven te roepen, ontkennend beantwoord. Men wenschte geen voorrang van veunootschapscrediteuren boven privé-crediteuren. Ook het ontwerp op de vennootschappen van 1890 luidde in dezen geest. Art. 15 hiervan bepaalde: „Indien de „vennootschap ophoudt te betalen, worden met inachtneming der wetsbepalingen omtrent het faillissement al de vennooten in staat van faillissement „verklaard.
„De schuldeischers der vennootschap zijn bevoegd in den boedel van „iederen vennoot voor het volle bedrag hunner vorderingen op te komen.
„De bijzondere schuldeischers van iederen vennoot komen alleen op in „den boedel van dien vennoot."
Geen der vennooten mag.
Omtrent de onderlinge verhouding tusschen de vennooten — hunne rechten en verplichtingen tegenover elkaar — houdt het Wetboek van



onderlinge verhouding der vennooten.
Koophandel geen volledige regeling in. Slechts enkele artikelen bevatten voorschriften hieromtrent. ,Zoo vindt men in art. 22 K. hunne verplichting geregeld tot medewerking bij de akte van oprichting, in art. 23 die tot inschrijving in het handelsregister (zie ook art. 3 lid 1 der Handelsregisterwet), terwijl artt. 32 e. v. de verplichtingen omschrijft, die de vennooten na de ontbinding der vennootschap hebben.
Overigens vinden dus op de onderlinge verhouding de regelen van het B. W. toepassing, zoodat zal gelden datgene, wat bij de bespreking van de burgerlijke maatschap is opgemerkt. Art. 17 K., dat de verhouding van de vennooten tegenover derden regelt, brengt hierin geen verandering. Zelfs wordt aangenomen (door Polak blz. 299), dat, als niets omtrent de regeling van het beheer is bepaald, elke vennoot alleen maar bevoegd is tot fteAeersdaden. Dit neemt natuurlijk niet weg, dat derden ook voor een onbevoegd verrichte daad eiken vennoot kunnen aanspreken (artt. 17 en 18 K.), maar hij, die die daad verrichtte, zal aan zijn medevennooten c.q. schadevergoeding moeten betalen.
Ieder der vennooten is bevoegd voor de vennootschap te handelen en te teekenen.
Art. 17 K. bepaalt dat elk der vennooten, die daarvan niet te uitgesloten, bevoegd is ten name der vennootschap te handelen, gelden uit te geven en te ontvangen, en de vennootschap aan derden, en derden aan de vennootschap te verbinden. De overeenkomst van vennootschap onder firma bevat dus een stilzwijgende wederzijdsche uitgebreide volmacht, waarbij elke vennoot zijn medevennooten machtigt om de vennootschap — dit zijn de vennooten in hun bijzondere betrekking, door het contract van vennootschap in 't leven geroepen — aan derden en derden aan de vennootschap te verbinden. Bij elke handeling, die hij ten name der vennootschap 1) verricht, treedt hij dus als 't ware op voor zich en als lasthebber van zijn mede-vennooten.
Natuurlijk wordt de vennootschap alleen maar verbonden door die handelingen der vennooten, die in verband staan met den handel. Dit blijkt uit de geschiedenis. De woorden „ten name der vennootschap te handelen" luidden in den Franschen tekst van het ontwerp van 1825 „de faire le commerce sous la raison de la société". In 1825 beteekenden zij dus klaarblijkelijk handeldrijven en er bestaat geen aanwijzing dat men sedert de beteekenis heeft willen wijzigen. Ook uit art. 29 K. blijkt de juistheid dezer meening. Daar toch wordt bepaald dat een niet gepubliceerde vennootschap wordt aangemerkt als te zijn aangegaan voor alle handelszaken. Trouwens het ligt in den aard der zaak, dat de daden, waardoor een handelsvennootschap op een zoo bijzondere wijze verbonden wordt, alleen
1) Polak, blz. 302 meent dat een handeling „ten name der vennootschap" is geschied, als de wederpartij heeft geweten met een maatschap te doen te hebben; zie ook Kist-Visser dl. III pag. 260 e. v.



bevoegdheid dee vennooten.
maar handelsdaden mogen zijn. Men houde hierbij in het oog, dat dit zoowel objectieve als subjectieve handelsdaden kunnen zijn.
In dezen zin ook Kist-Visseb, dl. III pag. 262 e. v.; anders een vonnis der Rechtbank te Amsterdam d.d. 13 Mei 1904 (W. v. h. E. no. 8165) en een arrest van den Hoogen Raad d.d. 3 Februari 1882 (W. v. h. R. no. 4742).
Ook door verzuimen, door een vennoot in qualiteit gepleegd, zal de vennootschap worden gebonden, evenzoo door een onrechtmatige daad van een vennoot, mits die ook betrekking heeft op de vennootschap, b.v. het schrijven van een beleedigenden brief aan een crediteur der vennootschap, door den vennoot met de firma onderteekend. Verg. Polak, blz. 307, en het vonnis der rechtbank te Utrecht d.d. 14 Februari 1900 (W. v. h. R. no. 7464) en het arrest van het Hof te 's Hertogenbosch d.d. 1 Dec. 1908 (W. v. h. R. no. 8818). Zie echter ook het vonnis der Rechtbank te Amsterdam d.d. 22 April 1846 (W. v. h. R. no. 724) en te Dordrecht d.d. 10 Januari 1842 (W. v. h. R. no 276).
De bevoegdheid van de vennooten om de vennootschap te verbinden door alle handelsdaden is niet beperkt tot het dagelijkscli beheer, maar omvat de geheele bedrijfsuitoefening, ook proces-handelingen als erkentenissen, antwoorden op vraagpunten 1), het afleggen of weigeren van eeden, het berusten in een vonnis enz. In dezen zin een arrest van het Hof te 's Hertogenbosch d.d. 25 Juni 1903 (W. v. h. R. 7965), Polak, pag. 310 en Kist-Visser dl. III pag. 264 e.v. Zie ook vonnis Rechtbank Amsterdam van 29 Mei 1878 (W. v. h. R. 4262) en arrest Hof 's Gravenhage d.d. 8 Nov. 1918 (W. v. h. R. no. 10396), bevestigd door den H. R. d.d. 23 Mei 1919 (W. v. h. R. no. 10444).
Bij het optreden in rechten zijn de vennooten, tengevolge van hun hoofdelijke aansprakelijkheid èn als vennooten èn in privé partij in het geding (verg. H. R. 29 April 1926, Ned. Jur. 1926, pag. 1061). Een vonnis tegen de vennooten staat gelijk met een tegen de vennootschap.
De uitgebreide stilzwijgende volmacht kan bij de overeenkomst van vennootschap worden beperkt. Dit kan in de eerste plaats geschieden door een of meer der vennooten van de vertegenwoordiging uit te sluiten (art. 17 lid 1 K.), in de tweede plaats door sommige handelingen als niet tot de vennootschap betrekkelijk uit te sluiten (art. 17 lid 2 aanvang) en ten slotte door de vennooten onbevoegd te verklaren sommige handelingen zelfstandig te verrichten (art. 17 lid 2 slot). Dergelijke beperkingen moeten steeds uitdrukkelijk worden gemaakt; in art. 17 wordt dit wel niet met zooveel woorden gezegd, maar het volgt toch uit de omstandigheid dat publicatie moet plaats hebben ingevolge art. 23 K. en art. 6 der Handelsregisterwet; volgens art. 29 K. moeten de beperkingen, willen zij tegen derden werken, worden gepubliceerd. Wil men dus bewijzen dat de vennootschap niet ver-
1) Verg. Rb. Amsterdam d.d. 13 Jan. 1922, W. v. h. R. no. 10854 en d.d. 20 April 1923, Ned. Jur. 1923, pag. 1152.
/



bevoegdheid der vennooten.
bonden is, omdat de vennoot die handelde niet bevoegd was, dan moet men niet alleen bewijzen dat die onbevoegdheid bestond, maar tevens dat zij volgens art. 23 K. en art. 6 der gemelde wet gepubliceerd is.
Bij toepassing van het bovenstaande houde men in het oog dat naast de bepalingen van het Wetboek van Koophandel ook de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek op de vennootschappen van koophandel toepasselijk zijn. Volgens art. 1681 B. W. is de vennootschap ook verbonden indien de handeling voor rekening van de vennootschap is aangegaan en voorts öf de andere vennooten machtiging hadden gegeven öf de zaak ten voordeele der maatschap 1) heeft gestrekt.
Zoo overwoog de Hooge Raad in zijn arrest van 11 Juni 1909 (W. v. h. R. no. 8880, W. P. N. R. no. 2081): „dat evenwel, bij zoodanige bemerking (d. i. een beperking als in art. 17 lid 2 bedoeld), met betrekking ,tot door de vennooten onbevoegdelijk verrichte handelingen, wel vervalt de „algemeene onderlinge volmacht, welke volgens de wet bij de vennootschap „onder firma ondersteld wordt, maar geenszins de vennootschappelijke „verhouding zelve; zoodat, naar art. 15 W. v. K., ten aanzien van dergelijke „handelingen toepasselijkheid erlangen voornoemde bepalingen van het „B. W." (n.1. artt. 1681 en 1682). In denzelfden zin luiden de bij dit arrest bevestigde uitspraken van het Hof te 's-Gravenhage d.d. 22 April
1908 (W. v. h. R. no. 8825) en van de Rechtbank te Rotterdam d.d. 6 December 1905. Zie ook het vonnis dezer Rechtbank van 2 Maart 1904 (W. v. h. R. no. 8087) en het arrest van het gemelde Hof d.d. 15 Febr.
1909 (W. v. h. R. no. 8856) en Polak, pag. 305.
Sommige bankinstellingen stellen, indien zij aan een vennootschap onder firma crediet verstrekken, den eisch dat alle firmanten tegenover de bank afstand doen van hun recht om een beroep te doen op de mogelijke onbevoegdheid van dengene, die een verbintenis aanging, zelfs al mocht die onbevoegdheid zijn gepubliceerd volgens de wettelijke regeling. Door deze „derogatie-akte" trachten zij te bereiken dat in alle gevallen de verbintenis door een der vennooten aangegaan, allen bindt.
Het gevolg is, dat de vennooten zich nu aan grootere gevaren blootstellen dan aanvankelijk bij het sluiten van het vennootschapscontract hun voornemen was. Aangezien zij echter allen mede werken bij de derogatieakte, bestaan hier tegen geen bedenkingen. Wel zou het mogelijk zijn dat de belangen van derden in het gedrang kwamen. Men denke aan het geval dat een derde geld had geleend op hypotheek, meenende dat dit de eerste was, omdat de vroeger door één vennoot verleende hypotheek naar het oordeel van dien geldschieter ongeldig was, als zijnde niet met de volgens het handelsregister vereischte toestemming tot stand gekomen.
Volgens art. 18 K. zijn de vennooten hoofdelijk aansprakelijk. Deze
1) Over de beteekenis dezer uitdrukking zie men hetgeen bij de burgerlijke maatschap is opgemerkt (pag. 37 e. v.).



hoofdelijke aansprakelijkheid.
hoofdelijkheid berust op historischen grondslag; zij kwam reeds voor in het Oud-Italiaansche en het Oud-Hollandsche recht, zooals wordt medegedeeld door Kist-Visser, dl. III pag. 271. Zij heeft tengevolge dat elk der vennooten voor alle verbintenissen der vennootschap voor het geheel in zijn gelieele vermogen kan worden aangesproken. Dit hangt samen met het gemis aan rechtspersoonlijkheid. De vennootschapscrediteuren kunnen de vennooten zoowel aanspreken in hun privé-goederen als in hun gemeenschappelijk goed, het z g. vennootschapsgoed.
Hieruit volgt dat die hoofdelijke aansprakelijkheid der vennooten zich even ver behoort uit te strekken als de hiervoor behandelde gebondenheid der vennootschap. Indien dus de vennootschap door een handeling van een der vennooten gebonden wordt, dan zijn tevens alle vennooten door die handeling verbonden. Art. 18 K. bepaalt dit dan ook uitdrukkelijk. Het spreekt van „de verbintenissen" en niet alleen van „schulden". Toch heeft men wel gemeend onder verbintenissen alleen te mogen verstaan „schulden", omdat in de ontwerpen van 1822, 1825 en 1830 van schulden werd gesproken. Aldus werd beslist door de Eechtbank te Amsterdam d.d. 13 Juni 1902 (W. v. h. E. no. 7847, M. v. H. dl. XIV pag. 230), en het Hof aldaar d.d. 19 Februari 1904 (M. v. H. dl. XVI pag. 4). Bij arrest van den Hoogen Raad van 20 Januari 1905 CW. v. h. E. no. 8173, M. v. H. dl. XVII pag. 16) werd deze meening echter onjuist geoordeeld. Het argument, ontleend aan evengemelde ontwerpen, werd weerlegd met de opmerking dat naast den Hollandschen tekst van het Wetboek van 1830, die sprak van „schulden", de Fransche tekst sprak van „engageuients", terwijl voorts werd overwogen:
„dat de ruime beteekenis van „verbintenissen" temeer vaststaat, wanneer „men in 't oog houdt dat art. 22 van den Franschen Code de Commerce, „klaarblijkelijk de bron van art. 18 W. v. E., is overgenomen uit art. 6 „van den 4den titel der Ordannance du commerce van 1673, met opzettelijke wijziging van „dettes" in „engagements", ten einde een algemeen „begrip uit te drukken."
De Hooge Raad achtte dan ook de vennooten eener vennootschap onder firma hoofdelijk verplicht tot het afleggen van rekening en verantwoording van de uitvoering eener aan de vennootschap verstrekte last.
Deze meening wordt ook gedeeld door de Eechtb. te 's-Gravenhage d.d. 10 Juni 1920, Ned. Jur. 1920, pag. 863, Kist-Visser, dl. III pag. 274, Molengraaff, pag. 182, en Polak, pag. 306, die opmerkt dat onder verbintenissen ook die uit onrechtmatige daad te rangschikken zijn 1).
De grond voor de hoofdelijke aansprakelijkheid der vennooten wordt wel
1) Ook art. 1403 B. W. kan hier toepassing vinden; de vennooten zijn dus hoofdelijk verbonden voor de schade veroorzaakt door personen voor welke de vennootschap aansprakelijk is of door zaken welke zij onder haar opzicht heeft. Verg. Eechtb. Amsterdam d.d. 13 Mei 1904, W. v. h. E. no. 8165 en 9 Nov. 1906, W. v. h. E. no. 8594.
)



hoofdelijke aansprakelijkheid.
gezocht in de zooeven besproken verhouding van wederkeerige lastgeving die tusschen de vennooten aangenomen wordt te bestaan. Als lastgevers zouden dan de vennooten hoofdelijk verbonden zijn krachtens art. 1848 B. W. Van deze meening zijn Kist (le druk, dl. III pag. 248 en 2e druk dl. III pag. 270) en Schermer in den tweeden druk van dit werk, pag. 14. Het komt ons voor dat deze meening niet juist is. Art. 1848 B. W. toch stelt de hoofdelijke aansprakelijkheid vast voor de lastgevers tegenover den lasthebber, maar geenszins tegenover derden. En de vennooten kunnen, indien zij een schuld geheel betaald hebben, deze niet van hun mede-vennooten voor het geheel terugvorderen (verg. art. 1329 B. W.), terwijl dit volgens art. 1848 B. W. juist wel zou kunnen. Deze opvatting is ook die van Kist-Vissek (dl. III pag. 272 noot 1).
Terecht besliste de H. R. bij arrest van 4 Juni 1926 (Ned. Jur. 1926 pag. 1053) dat de hoofdelijke aansprakelijkheid niet alleen de beheerende firmanten betreft.
De hoofdelijke aansprakelijkheid is een vereischte voor de vennootschap onder firma. Hebben de vennooten haar uitgesloten, dan is er geen zoodanige vennootschap aanwezig. Maar treden zij naar buiten toch als vennooten onder firma op, dan zullen derden zich aan uitsluiting der aansprakelijkheid niet behoeven te storen, al was die ook gepubliceerd. Verg. Polak, pag. 307, anders Diephuis Handelsrecht, dl. I pag. 77.
De duur dezer aansprakelijkheid is niet beperkt; ook de uitgetreden vennoot blijft voor de schulden, tijdens zijn lidmaatschap aangegaan, met zijn geheele vermogen verbonden; door ontbinding of vereffening wordt die aansprakelijkheid niet opgeheven. Aldus werd ook beslist door het Hof te 's-Gravenhage bij beschikking van 7 October 1907 (W. v. h. R. no. 8697) en de rechtbank te Amsterdam bij vonnissen van 26 Februari 1852 (W. v. h. R. no. 1328), 16 Januari 1877 (W. v. h. R. no. 4091) en 9 November 1906 (W. v. h. R. no. 8594), bij laatstgemeld vonnis blijkbaar terugkomende op de leer, voorgestaan in haar vonnis van 13 Mei 1904 (W. v. h. R. no. 8165).
Zijn de vennooten, die tot een bestaande vennootschap toetreden, ook aansprakelijk voor verbintenissen dier vennootschap, vóór hun toetreding aangegaan? In het Duitsche Handelswetboek is in § 130 uitdrukkelijk bepaald dat de vennooten ook voor die schulden verbonden zijn. Tot welk resultaat men bij ons komt, zal grootendeels afhangen van de opvatting die men heeft over de vraag of het toetreden van een nieuwen firmant tot de vennootschap al of niet een nieuwe vennootschap doet ontstaan. Mr. Kist (2e druk pag. 275) meent, dat door een dergelgk toetreden een nieuwe vennootschap ontstaat, waardoor de oude te niet gaat. Zoo ook het Bestuur der Registratie blijkens P. W. nos. 6800, 8697 en 10318, Polak, blz. 308, Vroom-de Wilde, de Wetgeving op de Registratie no. 633, Championnière et Rigaud, Traité des droits d'enregistrement, etc , no. 2784 en een vonnis van de Rechtbank te Heerenveen d.d. 29 Juni 1888 (P. W. no. 7636). Verg. ' ook vonnis Rechtbank Amsterdam d.d. 3 Juli 1894 (M. v. H. 1895 pag. 175).



hoofdelijke aansprakelijkheid.
Van een andere meening is echter Mr. Visser in den 3den druk van het werk van Kist. Op pag. 219 schrijft hij:
„Ik acht het echter minder juist dat bijtreden van een vennoot aan te „ merken als het einde der vroegere en den aanvang van een nieuwe vennootschap. Dat bijtreden is zeer goed te beschouwen als een eenvoudige iwijziging der vroegere overeenkomst, waarbij de bestaande vennooten een „plaatsje in hun midden voor den nieuwen vennoot inruimen. Zie ook „arrest Hof den Haag d d. 19 Februari 1894, W. v. h. R. no. 6493 en „Molenoraaff, pag. 191.
„Ook in het verkeer acht men in dat geval niet het te niet gaan van „de oude en het verrijzen van een nieuwe associatie aanwezig; men denkt „er niet over de tusschen de oude vennooten bestaan hebbende vennootschap „te liquideeren, maar zet de zaken eenvoudig voort. Gevolg van het ver„zuim der voorschriften van art. 31 al. 1 is dan, dat derden niet verplicht „zijn, den nieuwen vennoot als zoodanig te erkennen, en transacties, door „hem in naam der firma verricht, tegenover de firma gestand te doen.
„Het staat hun echter evenzeer vrij den nieuwen vennoot wel als zoodanig te erkennen; in dat geval echter gelden de vroeger gepubliceerde „bepalingen der vennootschapsovereenkomst evenzeer voor de handelingen, „door dien nieuwen vennoot verricht." Verg. ook vonnis Eechtb. Amsterdam d.d. 21 Febr. 1868 (Eechtsg. Bijbl. XVIII pag. 500).
Het komt ons voor dat Mr. Visser hier het karakter van de vennootschap onder firma uit het oog verliest. Deze toch is geen rechtspersoon, maar wordt aangegaan met het oog op de persoonlijke capaciteiten en gegoedheid van elk der vennooten. Zoo zegt ook art. 16 K. dat de vennootschap onder firma diegene is, welke twee of meer personen aangaan. Zij, die de vennootschap aangaan zijn dus de vennooten, anderen niet (behoudens het bepaalde in art. 1688 B.W.). Weliswaar erkent art. 31 K. de mogelijkheid, de vennootschap tijdens haar bestaan te wijzigen, maar een verandering in de personen der vennooten is hier niet bedoeld.
Bij gemeld vonnis der Rechtbank te Heerenveen werd dan ook overwogen : „dat elke vennootschap ontstaat en alzoo wordt opgericht door den „overeenstemmenden wil van twee of meer personen, met het oogmerk in art. 1655 B. W. omschreven ;
„O. dat dus, zoo dikwijls een derde persoon, die nog niettot de vennootschap is toegetreden, zich door overeenkomst verbindt met eene bestaande „vennootschap tot hetzelfde oogmerk, er een nieuwe maatschap ontstaat „tusschen deze on den opgenomen persoon, zij het ook tot hetzelfde doel;
„dat die nieuwe overeenkomst toch niet alleen de rechten en verplichtingen van de vorige vennooten onderling wijzigt, door die uit te „breiden tot den nieuw toegetredene, maar ook die rechten en verplichtingen „uitstrekt tegenover derden;
„O., dat de wet dan ook alleen dan voortzetting der vennootschap „toelaat, in geval van overlijden van een der vennooten, met deszelfs erfgenamen of wel alleen tusschen de overblijvende vennooten."



hoofdelijke aansprakelijkheid.
Ook de bewering van Mr. Visser, dat in de praktijk de zaken der oude vennootschap eenvoudig worden voortgezet, kan moeilijk als argument voor de juistheid zijner meening worden aangevoerd. In de eerste plaats wordt in dergelgke gevallen veelal uitdrukkelijk een nieuwe vennootschap opgericht, waarbij de vroegere vennooten hunne zaken inbrengen, en aan de omstandigheid, dat dit niet steeds geschiedt, zal men toch moeilijk een argument voor de uitlegging onzer wet kunnen ontleenen.
Zie verder nog P. W. nos. 7187, 7433, 7509 en 7827, en over art. 1688 B. W. Asser-Limburg, dl. III pag. 555, Diephuis, dl. XIII pag. 253, Opzoomer, dl. IX pag. 151 e. v., Land, dl. III- pag. 174, en het bij de burgerlijke maatschap opgemerkte.
Uit het bovenstaande volgt dat wij de vraag, of de nieuwe vennoot ook aansprakelijk is voor de verbintenissen door de vennootschap aangegaan vóór zijn toetreding, ontkennend beantwoorden.
In verband met zijn evengemelde opvatting beantwoordt Mr. Vissek, t. a. p. blz. 275 de vraag als volgt:
„Men zal moeten onderscheiden. Indien de wgziging van de overeenkomst, bestaande uit het optreden van een nieuwen firmant, behoorlijk „ingeschreven en openbaar gemaakt wordt, bestaat er zeker geen enkele „reden dien nieuwen vennoot voor de oude schulden aansprakelijk te stellen. „De schuldeischers weten dan, wanneer die nieuwe firmant is opgetreden, „en van af welk oogenblik deze mede de verantwoordelijkheid voor de „verbintenissen der firma draagt. Er is toch geen reden om die derden „alsdan te bevoordeelen door hen nevens de schuldenaren, met wie zij de „transactie indertijd sloten, nog een verderen schuldenaar te geven, met „wien geenerlei rechtsband bij het aangaan der handeling hen verbond. De „openbaarmaking dient juist om dergelijke voor de vennooten onaangename „gevolgen af te weren. Het tegendeel volgt ook niet uit art. 18 W. v. K. „Wel maakt die bepaling geen onderscheid tusschen vroegere en nieuwe „vennooten, maar, de vennooten hoofdelijk aansprakelijk stellende voor de „verbintenissen der vennootschap, zal zij toch daarbij alleen op het oog „gehad kunnen hebben de vennootschap, zooals die tijdens het aangaan „der transactie zich aan de schuldeischers voordeed. Om het tegendeel te „kunnen aannemen, ware m. i. een uitdrukkelijke wetsbepaling noodig.
„Anders is het, wanneer het optreden van den nieuwen vennoot niet „behoorlijk is gepubliceerd. In dat geval hebben derden het recht die „wijziging der vennootschapsacte als niet bestaande te beschouwen, en dus „den nieuwen vennoot al dan niet te erkennen. Geschiedt dit laatste, dan , vervalt met die niet-erkenning tevens iedere aanspraak tegen den vennoot. „Indien derden den nieuwen vennoot echter wel als zoodanig willen beschouwen, dan zullen zij tevens gerechtigd zijn hem aan te spreken voor „alle verbintenissen der vennootschap, zonder dat ze rekening behoeven te „houden met de vraag of de verbintenis is ontstaan vóór dan wel na zijn „optreden. Bij gemis eener publicatie toch kunnen derden zulks niet nagaan;



hoofdelijke aansprakelijkheid.
„zij kunnen dan ook volstaan met aan te toonen dat de nieuwe vennoot „zich als zoodanig gedraagt en behoeven niet te bewijzen dat zulks reeds „tijdens de betreffende transactie het geval was. De onaangename gevolgen, „welke zulks voor dien vennoot medebrengt, heeft hij aan zich zelf te wijten."'
Zooals uit het boven opgemerkte volgt, achten wij de meening van Mr. Visser niet juist. Waar wij aannemen dat door de toetreding van een nieuwen firmant een nieuwe vennootschap ontstaat, kan deze firmant nooit aansprakelijk zijn voor de schulden der oude vennootschap, tenzij de nieuwe vennootschap de verplichtingen harer voorgangster heeft overgenomen. Is de nieuwe vennootschap niet gepubliceerd, dan zal daarop toepasselijk zijn art. 29 K.; de vennootschap wordt aangemerkt als te zijn aangegaan voor alle handelszaken, voor een oubepaalden tijd en geen der vennooten uitsluitende van het recht om voor de firma te handelen en te teekenen. Tot gelijk resultaat komt Mr. Polvliet in Themis, jaarg. 1911, pag. 465.
De Rechtbank te Rotterdam besliste bg vonnis van 16 Nov. 1923, Ned. Jur. 1924, pag. 1192, dat de nieuw toegetreden firmant aansprakelijk was voor den koopprijs van goederen gekocht vóór, doch geleverd na zijn toetreding.
Uit de hoofdelijke aansprakelijkheid der vennooten volgt dat elke schuldeischer der vennootschap kan aanspreken öf ieder der vennooten afzonderlijk öf hen gezamenlijk öf sommigen hunner voor het geheel; de vennoot die betaald heeft zal van de overigen hun aandeel kunnen terugvorderen.
Dat de crediteur der vennootschap elk der vennooten kan aanspreken, werd dan ook meermalen in rechten aangenomen. Wij wijzen op een vijftal arresten van den Hoogen Raad, d.d. 22 Juni 1849 (W. v. h. R. no. 1040), d.d. 26 October 1849 (W. v. h. R. no. 1068), d.d. 22 October 1852 (W.' v. h. R. no. 1385), d.d. 10 Maart 1876 (W. v. h. R. no. 3965) en d.d. 29 April 1926 (Ned. Jur. 1926 pag. 1061). Zie ook arrest Hof 's Bosch d.d. 1 December 1908 (W. v. h. R no. 8818). Bij arrest van 4 Dec. 1924 (Ned. Jur. 1925 pag. 274) erkende de Hooge Raad de mogelijkheid dat een vonnis uitvoerbaar werd verklaard „bij lijfsdwang tegen de individueel» leden der gedaagde vennootschap".
Spreekt de schuldeischer de afzonderlijke vennooten aan, dan krijgt hij een vonnis, dat alleen uitvoerbaar is tegen den vennoot, dien hij aangesproken heeft.
Kist-Visser, dl. III pag. 278, merkt hieromtrent nog het volgende op:
„Dit vonnis is echter niet uitvoerbaar tegen de goederen der vennootschap of tegen de andere vennooten. Daarbij toch is alleen partij geweest „de aangesproken vennoot, niet de overigen. Bij dat vonnis zijn dan ook „niet vastgesteld de rechten van den schuldeischer tegenover de gezamenlijke firmanten, maar alleen tegenover één der vennooten, die in het geding „niet is opgetreden namens die vennootschap of de gezamenlijke vennooten, „maar voor zichzelf persoonlijk.
„Zijn erkentenissen of gedragingen in het proces binden daarom niet de „anderen, die vrij blijven de eventueel hun ten dienste staande verweer-
1



hoofdelijke aansprakelijkheid.
„middelen bij verder optreden van den schuldeischer aan te voeren. De „aangesproken vennoot kan tegen de vordering, althans zoolang zij nog „niet tegen de vennootschap zelve vaststaat, aanvoeren niet alleen de „verweermiddelen, welke hem persoonlijk ten dienste staan, maar ook die, „welke de vennootschap zelve daartegen zou kunnen te berde brengen".
Spreekt daarentegen de crediteur de gezamenlijke vennooten, dus de vennootschap aan, dan verkrijgt hg een vonnis dat hij ten uitvoer kan leggen op de goederen der vennootschap en op de afzonderlijke goederen en zelfs op de personen (gijzeling) der vennooten (zie het op pag. 110 gemeld arrest H. E. d.d. 4 Dec. 1924).
Met Kist-Visser t. a. p. zijn wij van oordeel dat dit volgt uit het door de heerschende leer aangenomen rechtskarakter der vennootschap; de firma toch heeft een afgezonderd vermogen, maar daarnaast zijn de vennooten voor het geheel aansprakelijk voor alle verbintenissen der vennootschap. Dat dit stelsel moeilijkheden kan meebrengen is niet te ontkennen; het kan toch voorkomen dat een vennoot tegen de vordering een eigen verweermiddel had, dat niet tot zijn recht kon komen in een geding tegen de vennootschap. In het Duitsche handelswetboek is dan ook uitdrukkelijk bepaald, dat een titel, tegen de vennootschap verkregen, niet het recht geeft, de vennooten persoonlijk te executeeren. Verg. ook Polak pag. 309.
Als de vennootschap iets te vorderen heeft zal dit niet door elk der vennooten afzonderlijk kunnen gebeuren, noch voor het geheel, noch voor zijn aandeel. De vordering toch behoort tot het vennootschapsvermogen en geen der vennooten kan een deel daaraan onttrekken. Het proces zal dus gevoerd worden hetzij op naam der vennootschap, hetzij op naam van alle vennooten tezamen, met vermelding dat zij samen de vennootschap onder firma uitmaken Verg. Polak, pag. 809, van Rossum, Burg. Rechtsv. pag. 38 e. v., Polvliet in Themis, 1911, pag. 462.
Party in het geding is dus de vennootschap, al zal vertegenwoordiging in het proces veelal kunnen geschieden door den vennoot, die het beheer heeft; zie pag. 103 hiervoor. De beslissende eed zal echter alleen kunnen worden afgelegd door hem, door wien de daadzaak persoonlijk zoude zijn verricht (art. 1968 B. W.). Yerg. Polak, pag 310.
Ieder der vennooten is bevoegd.... te teekenen.
In de praktijk is het gebruikelijk dat de firmanten met de firma teekenen indien zij in hun hoedanigheid van firmant optreden (verg. art. 5, no. 7 der Handelsregisterwet 1). Is het ook wenschelijk, dat zij die firma gebruiken bij onderteekening van een notarieele akte, waarbij zij in die qualiteit zijn opgetreden? Deze vraag is toestemmend beantwoord door Yluö in W. v. h. N.
1) Big arrest van 11 Nov. 1921, Ned. Jur. 1923 pag. 296, besliste het Hof te Amsterdam, dat een geringe afwijking in de onderteekening de verbintenis van de vennootschap niet van onwaarde doet zijn.



onderteekening met de firma.
no. 93, omdat er z. i. geen reden is voor dit geval een uitzondering aan te nemen. Art. 30 van de Notariswet is naar zijne meening geen bezwaar tegen een dergelijke handelwijze. Dit artikel bepaalt weliswaar, dat „de akten moeten door elk der verschijnende personen ... worden onderteekend", maar schrijft z.i. niet voor waarin die onderteekening moet bestaan. Echter nemen Sprenger tan Etk-Libourel, de Wetgeving op het Notarisambt, pag. 247 noot 2) en Bertling (de Wet op het Notarisambt, pag. 247) aan, dat onder onderteekening moet worden verstaan het teekenen met den geslachtsnaam, al of niet met bijvoegingen. Voor de juistheid dezer meening kan een beroep gedaan worden op het verdere voorschrift van art. 30. nl. dat die onderteekening niet vereischt wordt, indien de comparanten verklaren hunnen naam niet te kunnen teekenen of daarin verhinderd worden. Met het oog hierop meenen wij — anders dan Vlug t. a. p. — dat het geen aanbeveling verdient, den vennoot te laten onderteekenen met de firma.
De vraag is gedaan, of, waar men bij de vennootschap onder firma aanneemt dat er tusschen de vennooten over en weer een lastgeving bestaat, de vennoot als gemachtigde van zijn mede-vennooten optreedt, zoodat men -c. q. rekening moet houden met de art. 21 en 26 der Notariswet. Meestal wordt aangenomen dat artikel 21 buiten toepassing blijft, indien men als vertegenwoordigde vermeldt alleen de vennootschap en niet de firmanten en tevens dat een dergelijke vermelding voldoende is. In dien zin Vlug in W. v. h. N. no. 93, Sprenger van Eyk-Libourel, de Wetgeving op het Notarisambt, pag. 158, en Bertling, de Wet op het Notarisambt, pag. 220, (anders op pag. 148), arrest H. R. d.d. 21 November 1897 (W. v. h. R. no. 5114, P. W. no. 7090); anders Diemont in Recht en Wet X, pag. 399.
Het aangaan van verbintenissen.
Indien in de akte bepaald is, dat voor het aangaan van verbintenissen de handteekening van beide vennooten vereischt wordt om voor de vennootschap bindend te zijn, kan, indien slechts een der vennooten een schuldbekentenis heeft geteekend, geen beroep worden gedaan op een algemeene stilzwijgende volmacht, die de vennooten elkander over en weer zouden hebben gegeven, en evenmin op het feit dat een rekening-courant, waarin zoodanige geldopneming voorkomt, door den vennoot, die haar deed voor accoord is geteekend. Men houde echter in het oog dat op een vennootschap onder firma ook de bepaling van art. 1681 B. W. toepasselijk is, zooals op pag. 105 reeds werd opgemerkt. In dezen zin de Rechtbank te Rotterdam in haar vonnis d.d. 2 Maart 1904 (W v. h. R. no. 8087).
Indien in een beding als hier bedoeld, alleen bepaald was, dat voor het opnemen van gelden de handteekening van alle vennooten vereischt wordt, dan zou dit niet gelden voor andere soortgelgke contracten. Op de leden der vennootschap zou dan het bewijs rusten, dat een acceptatie, door hun mede-vennoot met de firma onderteekend en vermeldend „waarde in goederen genoten", een geldleening tot schuldoorzaak heeft (Rechtb. 's-Gravenhage



BEVOEGDHEID DER VENNOOTEN.
d.d. 3 Januari 1845 (W. v. h. R. no. 574). In art. 5 van de door ons ontworpen akte hebben wij meer algemeen gesproken van het aangaan van verbintenissen boven een zeker bedrag. Verg. ook de vonnissen der Rechtbank te Rotterdam d.d. '29 September 1870 (W. v. h. R. no. 3307) en 16 Juni 1902 (W. v. h. R. no. 7870).
In de meeste vennootschapsakten is ook bepaald dat de toestemming van alle vennooten vereischt wordt voor het optreden in rechten. Toch is dit niet zonder bedenking. Als b.v. een der vennooten op reis is en een spoedmaatregel (b.v. beslag of kort geding) moet worden genomen, zou die bepaling aan de tegenpartij een chicane in de hand geven.
Indien een vennoot, die in zijn bevoegdheid tot handelen beperkt was, in strijd met die beperking handelt, wordt de vennootschap dus niet verbonden. Wordt die vennoot zelf echter verbonden? Deze vraag werd toestemmend beantwoord door de Rechtbank te Groningen bij vonnis van 7 Maart 1902 (W. v. h. R. no. 7747, W. P. N. R. no 1697). Het daarbij besliste geval was het volgende: Bij de behoorlijk gepubliceerde akte van vennootschap was bepaald, dat bij het teekenen of accepteeren van wissels de liandteekening van alle vennooten werd vereischt. Nu had een der vennooten alleen een wissel geaccepteerd, daarbij onderteekenende met de firma. Deze vennoot, tot betaling aangesproken, weigerde echter te voldoen, omdat hij beweerde dat hij niet met zijn eigen naam geteekend had, en dus in privé niet verbonden was, terwijl hij evenmin als firmant verbonden was, omdat de acceptatie van den wissel in strijd met de bepalingen der akte van vennootschap door hem alleen was geschied. De Rechtbank veroordeelde hem echter tot betaling, daarbij o.a. het volgende overwegende:
„dat een vennootschap onder firma niet is een rechtspersoon, maar ,een vereeniging van twee of meer personen ten doel hebbende om onder „gemeenschappelijken naam en met hoofdelijke aansprakelijkheid (art. 18 K.) „handel te drijven, met bevoegdheid van elk der vennooten om handelend „op te treden en de vennootschap aan derden en derden aan de vennootschap te verbinden (art. 17 K.), tenzij in de behoorlgk bekend gemaakte „en ingeschreven akte der vennootschap die bevoegdheid is uitgesloten of „beperkt;
„O., dat derhalve, als in de akte der vennootschap onder firma daaromtrent „geene bepalingen zijn opgenomen, de vennoot die handelend optreedt niet „alleen zich zeiven, maar ook zijn medevennoot hoofdelijk verbindt, terwijl „indien dit wel het geval is, alsdan alleen de firmant, die handelend optrad, „is verbonden, aansprakelijk is en blijft voor eigen daad, afgescheiden van ,de aanleiding, waardoor en de omstandigheden waaronder de wisselver„bintenis, in den wissel zeiven gegrond, is ontstaan;
„O., dat. die leer, zeer zeker niet in strijd met eenig rechtsbeginsel, ook „steun vindt in de wet, o.a. in art. 1681 B. W., waar het daar bedoeld „beding aangegaan door eenen vennoot, die daartoe door de overigen niet „was gemachtigd (in casu acceptatie zonder toestemming en medewerking VI. 8



EINDE DER VENNOOTSCHAP ONDER FIRMA.
„van den medevennoot) daardoor niet krachteloos wordt, maar, en stellig „zoo terecht, den handelenden vennoot blijft verbinden.
„O., dat alzoo het lid der vennootschap, waarop de wissel is getrokken ..., „dien wissel accepteerende, zijn medevennoot niet verbond, wegens bovenbedoelde bepaling in de akte der vennootschap, maar hijzelf als wisselacceptant tot betaling is verplicht (art. 119 W. v. K.)"
Verg. ook arrest Hof Arnhem d.d. 10 April 1907 (W. v. h. E. no. 8692, W. v. h. N. no. 147).
De vennootschap eindigt.
De vennootschap onder firma kan eindigen op dezelfde wijzen als eene burgerlijke maatschap. Eene uitvoerige bespreking hiervan werd bij de burgerlijke maatschap gegeven, en wij willen ons daarom hoofdzakelijk beperken tot behandeling van die punten, waarin ten aanzien van het eindigen een vennootschap onder firma van de in het B. W. geregelde vennootschappen zich zou kunnen onderscheiden.
Het is natuurlijk dat bij een handelsvennootschap, die veelal groote zaken drijft, ingewikkelde verhoudingen, zoowel tusschen de vennooten onderling als ten opzichte van derden, zich kunnen voordoen. Veelal is dus een plotselinge, geheele afbreking der vennootschapsbetrekkingen vrijwel onmogelijk en zal een geleidelijke afwikkeling der zaken wenschelijk zijn.
Zooals Kist-Yisser, dl. III pag. 284, opmerkt, zal er, voordat de vennooten geheel vrij van elkander zijn, drieërlei moeten gebeuren, nl.
Ie. de samenwerking moet ophouden,
2e. de zaken moeten worden vereffend,
3e. het gemeene goed moet worden verdeeld.
Eerst hierna bestaat er tusschen de vroegere vennooten geen enkelen band meer. Kist-Visser t. a. p. zegt, dat eerst dan alle rechtsbetrekkingen tusschen de vennooten als zoodanig hebben opgehouden, dat eerst dan de vennootschapsverhouding een einde heeft genomen, dat eerst door de verdeeling de vennootschap ontbonden is. Deze meening, die in strijd is met de woorden van art. 1683 B. W., waar gezegd wordt, dat de vennootschap door de daar gemelde oorzaken eindigt, en dus niet eerst na de liquidatie en de verdeeling, verdedigt hij dan op pag. 282 e. v. als volgt:
„Een en ander is een logisch en rechtstreeksch gevolg der vennoot„ schapsovereenkomst. De daardoor tusschen de vennooten gelegde verplichting om ten gemeenen bate samen te werken, omvat van zelve ook die „om de samenwerking tot een einde te brengen en gezamenlijk af te doen „dat, wat van die samenwerking een gevolg is. Door het ophouden der „samenwerking neemt daarom de overeenkomst zelve nog geen einde; want „er blijft dan nog over de verplichting om de gevolgen der gezamenlijke „verplichtingen tot klaarheid te brengen. En ook de vennootschap zelve „bestaat dan nog; het gemeene goed is nog aanwezig en de vennooten



einde der vennootschap ondek firma.
„blijven nog aan elkaar in hun onderlinge verhouding verbonden. Die verhouding heeft alleen een wijziging ondergaan in dien zin, dat in plaats van „de verplichting tot samenwerking is getreden de verplichting tot vereffening en verdeeling. Men drukt dit gewoonlijk aldus uit, dat de vennootschap in liquidatie is. Die uitdrukking is duidelijk en juist.
„Dat voortbestaan van de vennootschap na het ophouden der verplichting tot samenwerking wordt ook door de wet erkend. Blijkens art. 4, „4° Rv. moet ook dan nog de vennootschap worden gedagvaard aan het „gemeenschappelijk kantoor en bij gebreke daarvan aan den persoon of de „woonplaats van een der vereffenaars. De vennootschap kan dus ook nog „alsdan in rechten worden aangesproken (arrest H. R. dd. 17 Juli 1896 „W. v. h. R. no. 6846). Art. 32 K. zegt dat de vereffening moet geschieden „in naam van dezelfde firma" en ook artt. 33 en 34 spreken „daarbij van de kas der vennootschap. Zie ook arr. Hof Arnhem d.d. 6 „November 1889 (W. v. h. R. no. 5825), arr. Hof 's Gravenhage d.d. 23 „October 1905 (W. v. h. R. no. 8305), d.d. 29 Juni 1908 (W. v. h. R. „no. 8720) en d.d. 17 Mei 1909 (W. v. h. R. no. 8894); anders rechtb. „Amsterdam d.d. 19 Mei 1893 (M. v. H. dl. 5 pag. 248).
„Ten onrechte wordt dan ook in art. 1683 B. W. gezegd, dat de maatschap een einde neemt door de in dat artikel genoemde omstandigheden, „als tijdsverloop, dood van een vennoot, enz. Door die omstandigheden „wordt alleen een einde gemaakt aan de verplichting tot samenwerking."
In gelijken zin schijnt het oordeel van de Rechtbank te Amsterdam d.d. 20 April 1923 (Ned. Jur. 1923, pag. 1152), die besliste dat ook tijdens de liquidatie de vennooten op vraagpunten kunnen worden gehoord, omdat de vennootschap als zoodanig nog bestond.
Molengraaff, pag. 192 e. v., schijnt daarentegen van meening dat de vennootschap reeds ophoudt bij het eindigen van de verplichting tot samenwerking. Althans hij merkt op: „De vennootschap „eindigt" (wordt ontbonden): 1° ten allen tijde door onderling goedvinden enz." Wel oordeelt hij (pag. 196) dat „de vennootschap blijft bestaan uitsluitend om de zaken „tot effenheid te brengen." Daarbg schijnt hij dus aan te nemen dat weliswaar de vennootschap een einde heeft genomen, maar dat zij geacht wordt te blijven voortbestaan voor zoover voor de liquidatie noodig is, een soortgelijke toestand dus als bestaat na het eindigen van een coöperatieve vereeniging ingevolge art. 36 der wet van 28 Mei 1925 (Stbl. no. 204). In gelijken zin Diephuis, Handelsrecht, pag. 84.
Het komt ons voor dat de meening van Kist-Visser, als zoude de vennootschap nog voortbestaan tot na de verdeeling, te zeer in strijd is met de woorden van art. 1683 e. v. B. W. om haar als juist te aanvaarden. En het zou ons niet verwonderen indien hij met de hierboven gecursiveerde woorden eigenlijk meer gezegd had, dan hij bedoelde. De hierboven geciteerde verdediging zijner meening is een soortgelijke redeneering als die van Werker in diens proefschrift, pag. 130 e. v., die haar overgenomen heeft van den Duitschen geleerde Dr. Francken, „Die Liquidation der



einde der vennootschap onder fikma.
offenen Handelsgesellscliaft in geschichtlicher Entwicklung." Deze leert dat bij de ontbinding weliswaar de handelsvennootschap geëindigd is, maar dat het vennootschapcontract tengevolge heeft dat de gewezen vennooten nu ook nog tegenover elkander verplicht zijn, mede te werken tot de liquidatie. Een gelijke opvatting dus als de hierboven geciteerde van Kist-Visser. Maar — zooals Webkek t. a. p. dan ook terecht opmerkt — deze contractueele samenwerking mogen we geen vennootschap noemen; immers het doel is niet meer winstbejag, maar liquidatie. Zie ook Werker pag. 69, en Polak, blz. 317 e. v., die onderscheid maakt tusschen „ontbinding" en „einde" der vennootschap.
Ook de artt. 32 e. v. K. spreken van de liquidatie eener ontbonden vennootschap. Weliswaar bestaan er nog verplichtingen tusschen de gewezen vennooten, maar daarom behoeft er toch geen vennootschap meer te zijn. Al hebben na eene ontbinding der huwelijksgemeenschap door scheiding van goederen, van tafel en bed of door echtscheiding de echtgenooten nog verplichtingen, niemand zal toch aannemen dat er dan nog een huwelijksgemeenschap is!
Bovendien neemt Kist-Visser zelf aan (zie pag. 118 hierna) dat men na „het ophouden der verplichting tot samenwerking" scheiding en deeling kan vorderen. Een scheiding dus tijdens het bestaan der vennootschap!
Praktisch heeft het verschil van opvatting ook wel gevolgen. Indien b.v. bepaald is dat tijdens het bestaan der vennootschap een vennoot niet bij ondernemingen van gelijken aard als de vennootschap mag geïnteresseerd zijn, zal dit verbod bij de meening van Kist-Visser eerst haar kracht verliezen na het einde der liquidatie, bij de andere meening reeds op het in art. 1683 B. W. bepaalde tijdstip (verg. boven vermeld arr. Hof 's Gravenhage d.d. 17 Mei 1909, W. v. h. R. no. 8894).
Dat de vennootschap in elk geval voor zoover ten behoeve van de liquidatie noodig is blijft voortbestaan wordt vrijwel algemeen aangenomen. Immers art. 32 K. zegt dat de vereffening moet plaats hebben in naam van dezelfde firma. Behalve door Kist-Visser, Werker, Molengraaff en Polak en de boven medegedeelde rechterlijke colleges wordt deze meening juist geacht door het Hof van Noord-Holland d d. 28 Juni 1849 en 12 Nov. 1868 (W. v. h. R. nos. 1119 en 3077, M. v. H.. 1863, pag. 150 en 219), het Hof te 's-Hertogenbosch d.d. 26 Mei 1891 (W. v. h. R. no. 6825), dat te 's Gravenhage d.d. 18 Juni 1917 (W. P. N. R. no. 2551, W. v. h. R. no. 10316) en het Kg. no. 4 te Amsterdam d.d. 31 Maart 1896 (W. v. h. R. no. 6823).
Bij deze uitspraken werd juist geacht dat ook tijdens de liquidatie een dagvaarding namens en van de firma moet geschieden.
Dat een dagvaarding namens en van de firma in liquidatie — en niet van de vereffenaars — behoorde te geschieden, werd aangenomen door de Rechtbank te Amsterdam d.d. 3 Juli 1877 (R B 1878, A pag. 200), de Rechtbank te Haarlem d.d. 6 Sept. 1881 (W. v. h. R. no. 4740); het werd ook toegelaten door evengemeld arrest van het Hof van Noord-Holland d.d. 12 Nov. 1868.



liquidatie.
Tenslotte was de Rechtbank: te Amsterdam blijkens hare vonnissen van 13 Februari 1868 (W. v. h. R. no. 3000, M. v. H. 1868, pag. 149) en 19 Mei 1893 (M. v. H 1893, pag. 248) van oordeel dat dagvaarding door en van de vennootschap onder firma in liquidatie moest geschieden ten name der vereffenaars in hunne hoedanigheid. Zie ook de vonnissen dier Rechtbank d.d. 9 October 1889 (P. v. J. 1891 no. 16) en 6 Januari 1911 (W. v. h. R. no. 9246), benevens een vonnis der Rechtbank te 's Bosch d d. 31 October 1886 (W. v. h. R. no. 2926). Zie over een en ander ook Mr. Polvliet in Themis, jaarg. 1911, pag. 462 e.v. en het meergemeld proefschrift van Webker, pag. 147 e. v.
In § 149 van het „Handelsgesetzbuch für das Deutsche Keich" is o.a. bepaald; „Die Liquidatoren vertreten innerhalb ihres Geschaftskreises die Gesellschaft gerichtlich und aussergericlitlich".
Liquidatie.
Art. 32 K. bevat het voorschrift dat de vennootschap onder firma, ten aanzien waarvan de verplichting tot samenwerking heeft opgehouden, moet worden vereffend. Blpft er na de voldoening aan alle verbintenissen der vennootschap nog iets over, dan kan dit tusschen de vennooten worden verdeeld. Naar de meening van velen moet men dit echter niet zoo opvatten, alsof die verdeeling eerst zal kunnen aanvangen, indien alle zaken vereffend zijn. Volgens art. 1689 B. W., zoo beweert men, zullen op de verdeeling van de zaken eener vennootschap toepasselijk zijn de regelen van scheiding van nalatenschappen; en bij deze laatste kent men geenszins een vereffening des boedels voordat tot verdeeling mag worden overgegaan.
Zoo overwoog dan ook de Hooge Raad bij zijn arrest d.d. 1 Juni 1900 (W. v. h. R. no. 7459, M. v. H., 1900 pag. 13), bevestigend een arrest van het Hof te Amsterdam d.d. 11 December 1899 (W. v. h. R. no. 7424):
„dat bij het middel wordt uitgegaan van de stelling, dat vereffening „van eene gemeenschap is een zelfstandig instituut, en dat scheiding niets „anders is dan verdeeling van het saldo, doch dat een en ander niet is „het stelsel van de Nederlandsche wet;
„O. immers dat, onder meer, blijkens de in den titel „van boedelscheiding" „voorkomende artt. 1119, 1122, 1125, 1132, le lid, 1148, le lid B W., „alsook 698 en 701 Rv. in de boedelscheiding kan en in vele gevallen „zal begrepen zijn vereffening van den boedel, hetgeen volgens artt. 183, „2e lid, 208, 628, 1689 en 1702 B. W. eveneens het geval is bij de „verdeeling van de aldaar bedoelde gemeenschappen; — na welke vereffening „alsdan verdeeling van het overblijvende plaats heeft;
„O. dat dit niet anders is bij de ontbinding van de vennootschap onder „eene firma, waarbij de vereffening wel moet geschieden door de in art. „32 W. v. K., bedoelde vereffenaars en op de wijze in dit en in de twee „volgende artikelen voorgeschreven, doch dit de ontvankelijkheid van de „vordering tot scheiding en verdeeling van de vennootschap niet in den weg „staat, daar de vereffening in de werkzaamheden der scheiding is begrepen,



liquidatie.
„en bij zwarigheden, overeenkomstig art. 697 Rv. de tusschenkomst des „ rechters kan worden ingeroepen."
Ook bij arrest van 29 October 1869 (W. v. h. R. no. 3159), bevestigende een arrest van het Hof in Limburg d.d. 22 Februari 1869, waarbij werd vernietigd een vonnis Rechtb. Roermond d.d. 12 Dec. 1867 (W. v. h. R. no. 3118), besliste de Hooge Raad, dat de artt. 32, 33 en 34 K. geen afwijking bevatten van de beginselen, vervat in de artt. 1112 en 1689 B. W. In gelijken zin luiden de uitspraken van de Rechtb. te Amsterdam d.d. 12 Febr. 1862 (M. v. H. 1862, pag. 142), van de Rechtb. te 's Gravenhage d.d. 24 Oct. 1879 en het Hof aldaar d.d. 3 Mei 1880 (R.B 1881, B, pag. 26) en de Rechtb. te Amsterdam d.d. 14 December 1900 (W. v. h. R. no. 7609). Verg. ook de te Amsterdam gewezen arbitrale uitspraak d.d. 26 October 1870, opgenomen in W. v. h. R. no. 3321.
Ook Kist-Vjsser, dl. III pag. 283 e. v., is van deze meening. In noot 2 op pag. 284 merkt hij op dat bij deze opvatting, volgens welke de vennooten ook vóór den afloop der vereffening, scheiding en deeling kunnen vragen, zij tevens een middel hebben om moeilijkheden, welke zich omtrent de wijze van vereffening voordoen, krachtens art. 697 Rv. voor den rechter te brengen. Hij acht dit zelfs het eenige middel om den onwil van een of meer der vennooten tot medewerking aan de liquidatie te breken; de wet toch geeft aan den anderen vennoot in dit geval niet de bevoegdheid aan den rechter de benoeming van vereffenaars te verzoeken. Het aangewezen middel is dus — aldus Kist-Visser — een procesverbaal van zwarigheden, waarop de rechter partijen zal kunnen gelasten tot aanstelling van vereffenaars over te gaan, en bij gebreke daarvan deze zelf zal benoemen. Bovendien zal reeds in de meeste gevallen de aanstelling van een onzijdig persoon voldoende zijn om aan de moeilijkheden een einde te maken. Gelijke gedachtengang bestond blijkbaar bij de Rechtbank te 's Gravenhage toen zij bij vonnis van 11 Sept. 1919 (W. v. h. R. no. 10580) besliste dat de toewijzing der vordering tot scheiding en deeling meebracht vereffening en verdeeling.
Voorts is laatstgemelde schrijver van meening dat nöch de bepalingen van de art. 32 e. v. K., nöch andere eigenaardigheden van de overeenkomst van vennootschap onder firma zich tegen toepassing van art. 1689 en dus van art. 1112 e. v. B. W. verzetten. Inconsequent schijnt het daarom, dat hij op pag. 293 schrijft: „Maar de vereffening heeft tevens nog een ander „doel, en wel om de verdeeling van het vennootschapsvermogen, welke eerst „na die afwikkeling kan plaats hebben, voor te bereiden" en op pag. 254: „Aan de verdeeling moet derhalve voorafgaan de vereffening." 1)
Ook J. J. C. Eschauzier, in zijn proefschrift „Het faillissement van een
1) Ook Polak schijnt niet consequent. Op pag. 322 schrijft hij, dat scheiding ook vóór of tijdens de vereffening kan plaats hebben, terwijl hij op blz. 326 schrijft: eerst dan (d. i. als de vereffening is afgeloopen) is het oogenblik gekomen waarop de goederen verdeeld mogen worden.



LIQUIDATIE.
„lid van eene gemeenschap" (Leiden 1905), pag. 43 e. v., is van meening dat de vereffening geen zelfstandig instituut is.
Hiertegenover wordt echter ook de meening verdedigd dat geen scheiding kan worden gevorderd vóór den afloop der vereffening. Aldus Kist, 2e druk pag. 232 en 278, Mr. Hinöst in zijn hierboven aangehaald prae-advies (Handelingen Juristen-Vereeniging, 1881, pag. 51 e. v.), Werkep. in zijn hiervoor gemeld proefschrift, pag. 79 e. v., conclusie advocaat-generaal voor het arrest van den Hoogen Raad d d 5 Februari 1892 (W. v. h. E. no. 6146; bij het arrest zelf werd de vraag niet besproken) en Rechtb. Amsterdam d.d. 30 November 1894 (W. v. h. R. no. 6805). Zie ook arrest van den Hoogen Raad d.d. 15 Mei 1868 (W. v. h. R. no. 3012), arrest Hof Amsterdam d.d. 9 October 1908 (W. v. h. R. no. 8803), Rechtb. Rotterdam d.d. 24 April 1925 (Ned. Jur. 1925 pag. 1286) en Molengraaff pag. 196.
Deze leer — die in § 149 van het Duitsche Handelswetboek tot wet verheven is — wordt veelal verdedigd met een beroep op het afgezonderd vermogen der vennootschap onder firma; het karakter van dit bijzondere vermogen zou tengevolge hebben, dat de vennooten eerst dan de zatÈelTder vennootschap weer tot hun gewone vermogen kunnen rekenen, indien de liquidatie geheel afgeloopen is. Bovendien spreekt art. 35 K. van vereffening en scheiding.
In verband hiermee nemen de voorstanders van de laatst medegedeelde meening dan ook aan, dat wel bij een gewone burgerlijke maatschap de scheiding kan worden gevorderd, vóór dat de vereffening is beëindigd, maar dat juist de art. 32 e. v. K. deze wetstoepassing verbieden bij een vennootschap onder firma, zoodat op laatstgemelde in afwijking van art. 1 K. art. 1689 B. W. niet toepasselijk zou zijn. Immers — zoo beweert men — juist de opvatting dat de vennootschap onder firma een afgezonderd vermogen heeft, maakt het aannemelijk, dat eerst na de vereffening de vennooten scheiding kunnen vorderen. Dit vennootschapsvermogen is en blijft ten behoeve van de vennooten over en weer afgezonderd; weliswaar kunnen na het eindigen van de vennootschap geen nieuwe verbintenissen ten laste van dat speciale vermogen worden aangegaan, maar de vennooten hadden er tegenover elkander recht op, dat de vennootschapsschulden op het firmavermogen werden verhaald. Waar, zooals wij boven zagen, veelal aangenomen wordt, dat de vennootschap onder firma een afgezonderd vermogen heeft, omdat dit ten behoeve van de vennooten zelve voor de firma-crediteuren verbonden moet blijven, komt het den voorstanders van laatstgemelde opvatting inconsequent voor om aan te nemen dat bij het ophouden der verplichting tot samenwerking die waarborg der vennooten in eens ophoudt.
De door deze schrijvers verdedigde opvatting wordt door hen ook alleszins billijk geacht. Indien b.v. bjj ontbinding eener vennootschap onder firma bleek dat deze had een actief van f 50.000 en een passief van eveneens f 50.000, terwijl de vroegere firmant A bezat een privé-vermogen van f 50.000 en geen schuld, de vroegere firmant B geen actief, maar f 50.000 privé schuld, dan bestaat de mogelijkheid, dat, indien de baten vóór den afloop



liquidatie en scheiding.
der liquidatie werden verdeeld, tengevolge van de hoofdelijke aansprakelijkheid A een grooter aandeel draagt in de firma-schulden dan B.
Neemt men daarentegen aan dat er geen scheiding kan gevorderd worden voordat de liquidatie is geëindigd, dan zullen de vennootscliapsschuldeischers ten volle uit het firma-vermogen worden betaald, A zal in zijn privé' vermogen geen schade lijden, en B.'s schuldeischers zullen niet profiteeren van de baten uit de vennootschap aan B opgekomen ; terwijl, wanneer een scheiding is tot stand gekomen, de schuldeischers van B daarvan zullen kunnen profiteeren ten koste van A. Uit vorenstaand voorbeeld blijkt duidelijk dat bij de door Kist-Vissee verdedigde opvatting B het in zijn hand heeft zijn gewezen mede-vennoot door het vorderen van een scheiding te benadeelen. Terecht is hierop dan ook gewezen door Mr. Hingst op pag. 55 e.v. van zijn praeadvies.
Zijn beide vennooten geneigd tot scheiding over te gaan vóór de vereffening is afgeloopen, dan kunnen weliswaar de firmacrediteuren wel eens nadeel hiervan ondervinden — indien b.v. beide vennooten aanzienlijke privé schulden hebben, terwijl bij de vennootschap de schulden de baten niet overtreffen — toch zullen die crediteuren deze benadeeling niet steeds kunnen voorkomen. Zouden zij een beroep kunnen doen op art. 1113 B. W. om de scheiding tegen te gaan? De toepasselijkheid van dit artikel wordt ontkend door Kist-Yissee, dl. III pag. 297, waar hij schrijft: „Er is „echter een groot, en m. i. afdoend, verschil tusschen beide (nalatenschap „en vennootschap). De crediteuren van den overledene hadden op diens „goederen een eigen aanspraak krachtens art. 1177 B. W. en die aanspraak „mag door een latere verdeeling van het goed onder de erfgenamen niet „te loor gaan (zie ook art. 1153 B. W.). De vennootschapsschuldeischers „missen echter zoodanige aanspraak op het vennootschapsgoed. Dit is „niet verbonden te hunnen behoeve, maar ten behoeve der vennooten zelve, „die persoonlijk en hoofdelijk voor het geheel aansprakelijk zijn".
Deze uitspraak hangt samen met zijn hiervoor op pag. 98 medegedeelde — door ons juist geachte — opvatting, dat het z.g. societair verband alleen maar bestaat ten behoeve der vennooten zelve.
Dat benadeeling der vennootschapsschuldeischers op deze wijze mogelijk is, valt niet te ontkennen. Wellicht kunnen zij nog hun risico beperken door faillissement der vennooten aan te vragen. Na faillietverklaring toch zijn de vennooten onbevoegd tot scheiding van het firma-vermogen over te gaan; dan worden de zaken door den curator afgewikkeld en komt juist aan het licht, dat tengevolge van de door de meeste schrijvers aangenomen afscheiding van het firmavermogen ook de crediteuren der vennootschap wel eens een voordeel zullen genieten boven de privé-crediteuren.
Maar heeft er geen faillietverklaring plaats, dan staan de firmacrediteuren aan bedoelde benadeeling bloot. Dit moge voor hen onaangenaam zijn, met het karakter der vennootschap onder firma is het o. i. niet in strijd. Immers art. 32 K. staat den vennooten toe inzake de liquidatie zelfstandig regelingen te treffen en ook tijdens het bestaan der vennoot-



publicatie van de ontbinding.
schap kunnen de vennooten wel baten aan het vennootschapskapitaal onttrekken (verg. pag. 98).
Art. 31 K. bepaalt, dat „de ontbinding eener vennootschap onder eene , firma vóór den tijd bij de overeenkomst bepaald, of door afstand of oplegging tot stand gebracht..aan de in de voorafgaande artikelen bedoelde inschrijving onderworpen zijn.
Zooals Kist-Visser, dl. III pag. 289, aantoont, heeft men onder ontbinding te verstaan het eindigen der vennootschap (verg. artt. 1685, 1686 en 1687 B. W.), zoodat dus art. 31 inschrijving en openbaarmaking eischt voor alle gevallen, waarin de samenwerking ophoudt vóór den bij de overeenkomst bepaalden tijd, dus ook ingeval van overlijden, curateele of faillissement. In gelijken zin Polak, pag. 317. Mr. Kist achtte in den 2den druk van zijn werk (pag. 260) ingeval van faillissement publicatie onnoodig, omdat het faillissement zelf toch ook bekend gemaakt wordt. Hiertegen is echter door Mr. Visser in den 3den druk van het werk van Kist (pag. 290 noot 1) opgemerkt, dat deze publicatie (art. 14 F.) een geheel andere is dan die van art. 31 K.
Yolgens een arrest van den Hoogen Raad dd. 21 Januari 1859 (W. v. h. E. no. 2029) beteekent „ontbinding" in art. 31 K. „ontbinding door den wil der vennooten"; het artikel zou dus niet gelden ingeval van overlijden; anders Eechtb. Rotterdam d.d. 15 Jan. 1851, W. v. h. R. no. 1225.
Art. 31 K. spreekt alleen maar over vennootschappen waarvan de tijd bij de overeenkomst is bepaald. Moet men het ook toepassen, indien vennootschappen, voor ombepaalden tijd aangegaan, eindigen door de oorzaken, in art. 1683, 2° en 3° genoemd? Kist-Visser, dl. III pag. 290, beantwoordt, op grond van de ratio van art. 31, deze vraag toestemmend. Hij komt tot het resultaat dat inschrijving en openbaarmaking steeds noodig zijn, wanneer de vennootschap om andere redenen dan het verloop van den bepaalden tijd ontbonden wordt. Verg. echter Molengraaff, pag. 195.
Is de inschrijving verzuimd, dan werkt de ontbinding niet tegen derden, die te goeder trouw meenden dat de vennootschap nog bestond. Art. 22 Handelsregisterwet; verg. arresten Hof Amsterdam dd. 10 Juli 1899, W. v. h. R. no. 7342 en 8 April 1921, Ned. Jur. 1922 pag. 812.
Omtrent de vereffening vinden we in onze wet slechts de artt. 32 tot en met 35 K. Dat deze regeling, die niet voorkwam in den Code de Commerce, maar met eenige wijziging is overgenomen uit het Ontwerp 1822, dat haar weer ontleend had aan het Ontwerp 1809, volledig is, kan moeilijk worden beweerd. Wat tot die vereffening behoort, welke bevoegdheden de vereffenaars alzoo hebben, wordt niet duidelijk gezegd. Dat het ontvangen der inkomende gelden en het betalen van schulden tot die vereffening behoort, zal wel geen betwisting ondervinden; het volgt ook uit de artt. 33 en 34. In sommige gevallen zullen ook de zaken moeten worden voortgezet, om tot een zoo voordeelig mogelijk slot te komen. Het beginnen van nieuwe



tiïqtjidatte.
zaken zal als regel niet tot de liquidatie behooren. Toch zal dit een enkele maal kunnen voorkomen; indien een vennootschap groote voorraden grondstoffen bezat, die onbewerkt met verlies zouden moeten worden verkocht, maar bij verkoop na bewerking een voordeel voor de vennootschap in liquidatie zouden opleveren, dan zullen wellicht nieuwe afnemers moeten worden gezocht, nieuwe contracten moeten worden geslóten. Aan den anderen kant zullen soms grondstoffen moeten worden aangekocht om te kunnen voldoen aan verbintenissen, die niet dan met groote schade kunnen worden verbroken. Een en ander zal natuurlijk naar omstandigheden moeten worden beoordeeld. In dezen zin ook Kist-Visser, dl. III pag. 291 e. v. Verg. vonnis Rechtb. Maastricht dd. 15 Maart 1866 (M. v. H. 1866, pag. 193) en Kg. no. 4 Amsterdam dd. 31 Maart 1896 (W. v. h. R. no. 6823).
We hebben reeds medegedeeld, dat naar veler meening tijdens de liquidatie geen scheiding kan worden gevorderd. Maar wanneer is nu die liquidatie geëindigd, wanneer dus krijgen ook naar deze meening de vennooten de bevoegdheid scheiding van de geliquideerde zaken te vorderen?
Moeten daartoe slechts alle schulden zijn afbetaald, zoodat er nog slechts baten zijn, of wel is het noodzakelijk dat ook deze baten verzilverd zgn, zoodat de vroegere vennooten eenvoudig een bedrag in geld krijgen uitgekeerd ?
Neemt men met Kist-Visser en de andere boven medegedeelde uitspraken aan, dat scheiding ook tijdens de liquidatie kan worden gevorderd, dan is het duidelijk dat men de verzilvering van alle baten niet noodig zal achten. Dit is dan ook de meening van evengenoemden schrijver, dl. III pag. 294.
Maar is men daarentegen van oordeel, dat eerst scheiding kan plaats hebben na de liquidatie, dan komt gemelde vraag — die practisch overigens niet van veel gewicht is — op den voorgrond.
Werker in zijn meergemeld proefschrift pag. 113 e. v., is van oordeel, dat liquidatie omvat een verzilvering van alle baten. Hij grondt dit op de geschiedenis. In de Antwerpsche Costumen van 1592 was ten opzichte van de liquidatie der vennootschap onder firma de verzilvering van alle baten voorgeschreven. Evenzoo was bepaald in de ontwerpen van 1809, 1815, 1819 en 1822. En hoewel men in ons Wetboek, zooals dat in 1838 is ingevoerd, al die bepalingen weggelaten heeft, toch beweert Wekker, dat aan het wezen der liquidatie niets is veranderd.
Zeer sterk komt ons zijn argumentatie niet voor. Het moge waar zijn, dat uit de stukken niet blijkt, dat men de bepalingen omtrent de verzilvering met opzet heeft weggelaten, toch is men naar ons oordeel in 1838 van stelsel veranderd. Immers men heeft in ons nieuwe Wetboek uit vreemde wetgevingen (Oud-Fransch, Italiaansch en Spaansch recht) overgenomen verschillende bepalingen omtrent de z.g. vereffenaars of liquidateurs. En al deze wetgevingen nu bepaalden geenszins dat er een verzilvering van alle baten, ook voor zoover die niet voor de betaling der schulden



liquidatie.
noodig was, moest plaats hebben. In geen enkel opzicht heeft men dus het Oud-Vaderlandsche recht gevolgd.
Bovendien komt het ons ook geenszins doelmatig voor alle baten te verzilveren. Ook bij een nalatenschap is dit niet voorgeschreven. Zie Polak pag. 322.
Het' Duitsche Wetboek (§ 149) en de Zwitsersche Code des Obligations (art. 582) schrijven verzilvering voor. Yerg. ook Molengraaff, pag. 196, bij wien men ook jurisprudentie vindt vermeld.
Geliquideerd door beide vennooten.
Ingevolge art. 32 K. zal de vereffening verricht worden door een of meer vereffenaars. Als vereffenaars zullen optreden:
le. zij die bij de overeenkomst van vennootschap uitdrukkelijk door de vennooten zijn aangewezen;
2e. zij die beheerende vennooten zijn geweest; de wet veronderstelt als 't ware, dat de vennooten hen als liquidateurs bedoeld hebben. Zij kunnen ook optreden, indien de vennootschap door den dood van een der vennooten is ontbonden (arr. H. R. d.d. 15 Mei 1868, W. v. h. R. no. 3012, M. v. H. 1868, pag. 184);
3e. zij, die door de gezamenlijke vennooten na hoofdelijke stemming bij meerderheid van stemmen tot liquidateurs zijn benoemd;
of 4e. Indien de stemmen in het vorige geval staken, de persoon of personen, die door de rechtbank worden benoemd. Deze wijze van benoeming zal ook gevolgd moeten worden indien elk der vennooten, met uitsluiting van den ander, tot liquidateur wenscht te worden benoemd (arrest Hof Amsterdam, d.d. 29 Juni 1883, W. v. h. R. no. 4991; verg. ook vonnis Rechtb. Zwolle d.d. 27 Juni 1879, Rechtsg. Bijbl. 1881, afd. B, pag. 88).
In al deze gevallen kan men zeggen, dat als liquidateur optreedt de persoon, dien dè vennooten krachtens hun uitgedrukten of veronderstelden wil daartoe aangewezen achtten. 1) De praesumptie des wetgevers in het derde geval is in overeenstemming met het Oud-Pransche gewoonterecht, dat ook aannam, dat de vennooten stilzwijgend met elkaar overeengekomen waren, door de meerderheid een persoon te laten benoemen, in welk geval zij dus als 't ware vooruit te kennen gaven, dat de door de meerderheid gekozene ook hun keus zou zijn. Ook het vierde geval stemt met dat recht overeen, met dit verschil, dat daar de beslissing was opgedragen aan scheidslieden. Maar ook hier werden de vennooten verondersteld zich bij de keus van de onpartijdige derden neder te leggen.
Uit een en ander volgt dat er een contractueele verhouding tusschen
1) Hiermee in overeenstemming schijnt een vonnis der Rechtb. te 's-Gravenhage d.d. 28 Juli 1922, Ned. Jur. 1922, pag. 516, volgens hetwelk de rechtbank geen liquidateur kan benoemen bij gebleken onwil van sommige gewezen vennooten om tot de liquidatie mede te werken.



liquidatie.
vennooten en vereffenaar bestaat en wel, naar de meest aangenomen opvatting, een van lastgeving. Reeds de Fransche schrijver Tkoplong (Contrat des sociétés, no. 1009) zegt van den liquidatenr: „c'est un mandataire et „rien de plus".
Ook Werker t. a. p, pag. 135, Kist-Visser, dl. III pag. 299 en Polak pag. 323 komen tot deze conclusie, evenals het Hof te 's Hertogenbosch bij zgn arrest d.d. 23 April 1878 (Eechtsg. Bijbl., Nieuwe Eeeks dl. 7, afd. B, pag. 57) en de Eechtbank te Amsterdam bij haar vonnis d.d. 13 Mei 1887 (P. v. J. 1887 no. 29).
Toch is aan deze positie van lasthebber iets bijzonders verbonden, n.1. de onbevoegdheid van den lastgever om zelf op te treden. Volgens art. 32 K. toch geschiedt de vereffening door den vereffenaar, zonder dat de mogelijkheid is opengelaten, die door een ander te doen geschieden. Ook de gewezen vennooten zelve kunnen dus tijdens de liquidatie niet naar buiten optreden. Het staat hen vrij de vereffening niet te doen plaats hebben, maar vereffenen zij eenmaal, dan moet dit door de op een der vier hierboven genoemde wijzen benoemde liquidateurs geschieden, en door dezen alleen. Werker, t. a. p. pag. 136, vergelijkt de positie van den liquidateur met die van den procureur in een rechtsgeding; ook deze is mandataris, maar ook hier kunnen partijen niet zelf handelen.
De taak van de liquidateurs bestaat in het vereffenen der zaken op de wijze zooals wij hiervoor hebben aangegeven. Om die vereffening te bewerkstelligen, hebben zij alle rechten, zij mogen procedeeren, de zaken vervreemden, bezwaren en verpanden, zij mogen geld opnemen en andere contracten sluiten, enz., mits een en ander strekke tot vereffening van den boedel. In art. 18 der Handelsregisterwet is de vereffenaar naast de vennooten verplicht verklaard opgave te doen van de opheffing der zaak ter inschrijving in het Handelsregister.
Molenukaaff, pag. 199 en Polak, pag 320, leiden uit het derde lid van gemeld art. 18 af, dat de wet onder „opheffing" verstaat het einde der vennootschap na liquidatie. Zij oordeelen dan ook dat het tweede lid van art. 18 practische beteekenis mist, althans misplaatst is. Het wil ons voorkomen dat juist uit dit tweede lid volgt dat art. 18 opheffing en ontbinding als een begrip beschouwt. Wat voor nut zou er zijn bij publicatie van naam, handteekening en paraaf van een vereffenaar, wiens taak juist geëindigd is? O.i. is art. 18 een der „wettelijke bepalingen" volgens welke de in art. 31 K. bedoelde „ontbinding" moet worden ingeschreven (zie art. 30 K.).
Volgens een arrest van het Hof te 's Gravenhage d.d. 8 Nov. 1923 (W. v. h. R. no. 11204) behoeft in een dagvaarding ten verzoeke der vennootschap in liquidatie niet te worden gesteld wie als liquidateur optreedt.
Het staat aan de vennooten vrij om de vereffenaars, die zij bij de akte van oprichting der vennootschap benoemen, te beperken in hnnne bevoegdheden.
Ook de vereffenaar, die later wordt benoemd (op de sub 3 bedoelde wijze), kan wel in zijn macht worden beperkt, mits die beperkte opdracht



liquidatie.
geschiedt met algemeene stemmen. Een dergelijke beperking toch is een afwijking van de gepraesumeerde contractueele bepaling en moet dus tot stand komen met algemeen goedvinden; dit toch geldt voor elk contract; slechts in het geval van art. 32 K. 1. 1. wordt van dien regel afgeweken. Heeft de beperking plaats bij de akte van vennootschap, dan zal deze volgens art. 29 K. moeten worden gepubliceerd, om tegenover derden te kunnen werken; heeft latere benoeming der vereffenaars plaats, dan zal het ook wenschelijk zijn die benoeming — met eventueele beperkingen in de bevoegdheden — te publiceeren in gevolge art. 31 K.; immers er is hier een „verandering in de oorspronkelijke overeenkomst"; art. 18 Handelsregisterwet spreekt niet van opgaven van de bevoegdheden van den vereffenaar. Verg. Polak pag. 324, Kist-Visser, dl. III pag. 301, en Werker, t a. p. pag. 142, die opmerkt dat de bepalingen van de artt. 1843 en 1844 B. W. hier ook toepasselijk zijn: verg. nog Molenqraaff, pag. 197 en in een artikel in het Rechtsg. Mag. 1889, pag. 66, Loder, praeadvies, pag. 170, Kist-Visser, dl. 111 pag. 304 e. v., en vonnis Kechtb. Amsterdam, d.d. 5 November 1885 (P. v. J. 1886 no. 14).
Welk recht hebben de vennooten tegenover een vereffenaar, die zich niet behoorlijk van zijn taak kwijt?
Men heeft beweerd, dat zij dan ontslag van den liquidateur konden vorderen op grond van wanpraestatie. O. i. terecht is een ontslag op dezen grond niet juist geacht. Beschouwt men den liquidateur als lasthebber, dan zullen de vennooten dien last kunnen herroepen 1) (artt. 1850, 1° en 1851 B. W.) en c.q. schadevergoeding kunnen vorderen (artt. 1837 en 1838 B. W.) Van deze nieening zijn ook Werker, t. a. p. pag. 143 e. v., KistVisser, pag. 303, de Rechtbank te 's Gravenhage dd. 24 October 1879 en het Hof aldaar d.d. 3 Mei 1880 (R. Bijbl. Nieuwe Reeks dl. 7 afd. B pag. 26). Ook de Rechtbank te Amsterdam nam bij haar vonnis d.d. 13 Mei 1887 (P. v. J. 1887 no. 29) aan, dat de vereffenaar lasthebber was, en dat uit art. 1673 B. W. volgde, dat de last om gegronde redenen kon worden herroepen; deze laatste uitspraak komt ons niet juist voor; neemt men eenmaal aan dat de vereffenaar lasthebber is, dan kan herroeping van zijn last zonder eenigen grond plaats hebben (art. 1851 B. W.1.
Verschil van meening bestaat omtrent het antwoord op de vraag, of, indien er meerdere vereffenaars zijn, elk hunner tot zelfstandig handelen bevoegd is, dan wel of een collectief optreden noodig is. Van de laatste meening waren de Rechtbanken te Dordrecht d.d. 28 Juni 1882 (R. Bijbl. 1884 B. pag. 59), te Arnhem d.d. 9 Januari 1902 (W. v. h. R. no. 7763) en te Amsterdam d.d. 26 Nov. 1915 (W. v. h. R. no. 9941) alsmede Polak pag. 325, van de eerste meening het Hof te 's Gravenhage d.d. 4 Maart
1) Polak, pag. 323, meent dat voor intrekking van den last meerderheid van stemmen in overeenstemming met art. 32 K. voldoende is.



liquidatie.
1883 (R. Bijbl. t. a. p.), vernietigende gemeld vonnis der Rechtbank te Dordrecht, en de Hooge Raad bij arrest d.d. 26 November 1857 (W. v. h. R. no. 1910). Het Hof deed tot staving zijner juistheid een beroep op de artt. 1841, 1063 en 1674 B. W. Terecht is door Molengraaff (Rechtsg. Mag. 1889 pag. 68) opgemerkt dat het beroep op art. 1841 B. W niet duidelijk is, terwijl tegenover de artt. 1063 en 1674 B. W. kan gesteld worden art. 70 P. Met Kist-Yissee dl. III pag. 302, komt het ons het beste voor, dat in elk bijzonder geval worde nagegaan, wat het meest in de bedoeling der vennooten heeft gelegen. Verg. ook Rechtb. Amsterdam d.d. 1 April 1921 (W. v. h. R. no. 10718), Dordrecht d.d. 18 Maart 1925 (Ned. Jur. 1926, pag. 890), Hof 's Gravenhage d.d. 8 Oct. 1925 (W. v. h. R. 11463), vernietigd door den H. R. bij arrest van 29 April 1926 (Ned. Jur. 1926 blz. 1061).
Art. 33 K. kent vereffenaars het recht toe om van de vennooten de noodige gelden te vorderen tot betaling der opeischbare schulden, indien de kasmiddelen der vennootschap daartoe niet toereikend zijn. Deze verplichting der vennooten tot bijstorting is een natuurlijk gevolg van hun hoofdelijke aansprakelijkheid in hun geheele vermogen; deze aansprakelijkheid heeft inede ten gevolge, dat zij ook tijdens de liquidatie rechtstreeks kunnen worden aangesproken door de crediteuren; art. 33 K. brengt hierin geen verandering (beschikking Hof Amsterdam d.d, 10 Juli 1899, W. v. h. R. no. 7342).
De vraag, of deze bijstorting ook moest plaats hebben voor de betaling van schulden, eerst tijdens de liquidatie ontstaan, is door de Rechtbank te Amsterdam bij vonnis d.d. 17 December 1891 (W. v. h. R. no. 6156) bevestigend beantwoord. Wij kunnen ons met deze uitspraak vereenigen; zooals wij hiervoor hebben uiteengezet, kan het zeer goed gebeuren dat tgdens de liquidatie nieuwe overeenkomsten worden gesloten; konden de vennooten niet worden aangesproken om ook voor de hieruit voortspruitende verbintenissen contanten te fourneeren, het doel van art. 33, bevordering van een regelmatige afwikkeling der zaken, mede ter voorkoming van faillisement, zou grootendeels worden gemist.
Tegenover het recht, dat art. 33 K. den vereffenaars geeft, staat de verplichting, hun door art. 34 K. opgelegd, om de gelden, die gedurende de vereffening uit de kas der vennootschap kunnen worden gemist, aan de vennooten ter verdeeling uit te keeren. Blijkens de geschiedenis (Voorduin, VIII pag. 140) is het doel van dit artikel den liquidateurs te verhinderen de vennooten te plagen door hen de hier bedoelde gelden te onthouden onder voorwendsel dat de vereffening nog niet afgeloopen was.
Gevolg gevende aan den wensch van de vergadering der Nederlandsche Juristen-Vereeniging in 1881 gehouden, heeft de Staatscommissie, die het ontwerp 1890 samenstelde, daarin ook enkele bepalingen opgenomen aangaande de liquidatie. Aangezien dit ontwerp wel nooit het Staatsblad



deelgerechtigdheid in het saldo.
bereiken zal, kan een bespreking dezer bepalingen gevoegelijk achterwege blijven. Nog zij opgemerkt, dat het Duitsche Handelswetboek (§ 145 e. v.) een uitvoerige behandeling bevat van de „Liquidation der Gesellschaft".
Art. 12 der Akte vermeldt de gevallen waarin de overname en liquidatie door een der vennooten kan geschieden. Voor het geval van faillissement kan de geldigheid dezer regeling worden betwijfeld, althans indien de curator zich verzet. Tot den faillieten boedel behoort ook het deel in de vennootschap en de curator zal zich o. i. kunnen verzetten tegen een andere afwikkeling dan de wet voorschrijft.
By het eindigen der vennootschap is ieder der vennooten gerechtigd.
Indien de vereffening afgeloopen is, kunnen de vennooten overgaan tot de verdeeling. Hetgeen op pag. 63 e. v. bij de burgerlijke maatschap is opgemerkt zal ook hier gelden. Wat de terugwerkende kracht der scheiding aangaat (zie pag. 64), bestaat er o. i. alle reden hier terugwerking aan te nemen tot het einde der vereffening, nu de wet bij de vennootschap onder firma de vereffening regelt; in gelijken zin Kist-Visser, pag. 310 en Polak, pag. 326; anders Asser-Limburg, pag. 559.
Ook wat betreft de gerechtigdheid van de vennooten in het vermogen der vennootschap is toepasselijk wat opgemerkt is bij de burgerlijke maatschap; wij verwijzen derhalve naar pag. 58 e. v. en 62 e. v. Aan de daar opgesomde literatuur kan nog worden toegevoegd het proefschrift van A. J. Moll: „Verdeeling van het kapitaal der vennootschap onder firma", Utrecht, 1913. De conclusie van dien schrijver stemt in hoofdzaak overeen met die van P. W. no. 6713 en Polak, pag. 326, dat bij de ontbinding der vennootschap haar vermogen in twee deelen wordt verdeeld; het bedrijfsresultaat 1) moet dan verdeeld worden volgens de door de overeenkomst of de wet vastgestelde regelen, het „kapitaal" naar verhouding van de inbrengsten in geld of goederen. Hoe Moll zich de gerechtigdheid tijdens het bestaan der vennootschap voorstelt is niet geheel duidelijk, zooals terecht is opgemerkt door A. Land bij zijn beoordeeling van gemeld proefschrift in W. P. N. R. no. 2288; zie ook nog een lezing over dit onderwerp in W. P. N. R. no. 2303, pag. 86 en 87.
In den vorigen druk van dit werk was aan art. 3 der akte nog toegevoegd de clausule: „Ieder van de vennooten heeft, zoowel tijdens het bestaan der vennootschap als ten tijde van hare ontbinding, voor de helft deel in de gemeenschappelijke baten en schulden". Bg nader inzien komt deze bepaling niet wenschelijk voor. Elks recht bij het eindigen is geregeld in art. 11; om te bepalen hoe groot elks deel is gedurende het bestaan der maatschap achten wij niet aan te bevelen (zie pag. 63 hiervoor).
1) O. i. moet hiertoe gerekend worden een reserve — althans een reëele; in gelijken zin A. Land in W. P. N. R. 2288.



faillissement dek vennootschap onder firma.
Faillissement.
Voorts dienen wij nog enkele punten te bespreken aangaande het faillissement der vennootschap onder firma. Het zal wel onnoodig zijn op te merken, dat de wijze waarop men meent de wet te moeten toepassen ingeval van faillissement, ten nauwste samenhangt met de wijze van beantwoording der vraag of men de vennootschap onder firma al dan niet beschouwt als ' een rechtspersoon en zoo neen, of men dan aanneemt, dat zij een afgezonderd vennootschapsvermogen heeft of wel het bestaan van een dergelijk vermogen ontkent.
Beschouwt men de vennootschap als een rechtspersoon, en neemt men aan dat bij een rechtspersoon de leden nimmer persoonlijk aansprakelijk zijn, dan zou dit meebrengen, dat de vennooten in privé nooit aansprakelijk waren voor de schulden der vennootschap, evenmin als het firma-vermogen aansprakelijk zou zijn voor de privé-schulden der vennooten. Dat art. 18 K. de vennooten in hun geheele vermogen aansprakelijk stelt, was daarom voor ons juist een reden, de rechtspersoonlijkheid der vennootschap onder firma niet aan te nemen. Maar hoe indien men de rechtspersoonlijkheid verwerpt, of wel — zooals Assek-Scholten — het criterium voor rechtspersoonlijkheid niet zoekt in het bezit van een afzonderlijk vermogen?
Met een enkel voorbeeld, ontleend aan het artikel van Mr. Wttewaall in Themis, jaarg. 1911, willen wij trachten te verduidelijken, wat ingeval van faillissement het verschil in gevolgen is, of men aanneemt dat de vennootschap onder firma een afgezonderd firmavermogen heeft, dan wel of een dergelijk vermogen niet bestaat.
Een vennootschap onder de firma A & B, die hare betalingen staakte, heeft een actief van f150.000, een passief van f200.000. A heeft een privé-vermogen van f20.400 en huisschulden ten bedrage van f1000; B bezit inboedel ter waarde van f 2200 en heeft privé-schulden ten bedrage van f 60.000.
Neemt men nu aan dat de vennootschap een afgezonderd vermogen heeft, dan strekt het actief daarvan, groot f 150.000 tot betaling der f200.000 vennootschapsschulden; de firma-crediteuren krijgen dan 75%. Op ieder der privé-vermogens blijft drukken f 50.000 vennootschapsschulden 1).
In den boedel van A is het actief f20.400, het passief f 1000 -ff50.000 = f51.000. Derhalve wordt uitgekeerd 40 %• ^>e vennootschapsschuldeischers ontvangen uit dit faillissement 40u/o van f50.000 = f20.00'.»; dit bedraagt 10% van het geheele bedrag der vennootschapsschulden ad f 200.000.
1) Ook Polak, pag. 330, Molengraaff, Faill. wet, pag. 554 en KistVisser, pag. 323, zijn van oordeel dat de vennootschapsschuldeischers in het privé vermogen alleen maar kunnen opkomen voor zoover zij nog nie genoten uit liet vennootschapsvermogen. Er zullen dus, als er twee firmanten zijn, drie uitdeelingslgsten moeten worden opgemaakt. In gelijken zin Eechtb. 's Hertogenbosch d.d. 24 Sept. 1920, Ned. Jur. 1922, pag. 369.



faillissement der vennootschap onder firma.
In den boedel van B is het actief f 2200. De schulden beloopen f 60.000 -(- f 50.000 = f 110.000, zoodat uitgekeerd wordt 2 %. Uit dit faillissement ontvangen de vennootschapsschuldeischers 2 % van f 50.000 of f 1000, dit bedraagt 1/2 % der f 200.000.
De vennootschapsschuldeischers ontvangen dus in totaal 75 % -j- 10 % + V,% = 85V2%.
De privé-crediteuren van A ontvangen 40 % en die van B 2 %.
Voorts berekent Mr. Wttewaall de schuldenlast, welke op A en op B blijft drukken, op de volgende wijze.
Waar A 40 % uitkeert, blijft hij 60 % schuldig, zijnde over het bedrag zijner schulden ad f51.000 een som van f30.600; deze som moet echter verminderd worden met de f 1000, die, zooals wij zagen, de vennootschapsschuldeischers uit B's boedel ontvingen.
Op A blijft dus drukken een schuldenlast van f 30.600 — f 1000 of f 29.600.
B keert uit 2 %, zoodat hij schuldig blijft 98 %, zijnde over f 110.000 een som van f 107.800. Dit cijfer moet echter worden verminderd met de f 20.000, die blijkens bovenstaande berekening, de firma-crediteuren uit den boedel van A ontvingen. Aldus blijft op B drukken een schuldenlast van f 107.800 — f 20.000 of f 87.800.
Verwerpt men daarentegen de leer van het afgescheiden vermogen, dan — zoo merkt Mr. Wttewaall op — wordt de verdeeling gemaakt naar de regelen, omtrent de verdeeling van nalatenschappen gegeven. Aannemende dat de vennooten voor gelijke deelen in de baten gerechtigd zijn, komt in iederen boedel de helft van het actief der vennootschap, en zou de helft van het passief komen, indien de hoofdelijkheid zich niet daartegen verzette.
Het actief van A bestaat dan uit f 20.400 privé-actief -f- f 75.000 actief uit de vennootschap = f 95.400. Zijn passief wordt gevormd door f 1000 privé-schulden en f200.000 vennootschappelijke schuld, samen f201.000. De uitkeering bedraagt dan 47,46 %.
Het actief van B's vermogen bedraagt dan f 2200 + f 75.000 = f 77.200, het passief f 60.000 -f f 200.000 = f 260.000. De uitkeering bedraagt alsdan 29,69 %.
De vennootschapsschuldeischers ontvangen dus in totaal 47,46 % -f29,69 % = 77,15 %.
Welke schuldenlast blijft er nu in dit systeem op A en B drukken?
A keert uit 47,46 % en blijft dus nog schuldig 52,54 %, zijnde over f 201.000 een som van f 105.600. Deze som moet echter verminderd worden met het bedrag, dat uit den boedel van B aan de vennootschapsschuldeischers wordt uitbetaald, zijnde 29,69 % over f 200.000 of f 59.380.
Op A blijft dus drukken een schuldenlast van f 105.600 — f 59.380 = f 46.220.
B keert uit 29,69 %, zoodat hij schuldig blijft 70,31 %, zijnde over f 260.000 een bedrag van f 182.800. Echter moet dit bedrag worden verminderd met het bedrag, dat uit den boedel van A aan de vennootschaps-
VI 9



faillissement der vennootschap onder firma.
crediteuren wordt uitbetaald, zijnde 47,46 % over f 200.000 of f 94.920. Op B blijft dus rusten een schuldenlast van f 182.800 — f 94.920 = f 87.880.
Volgens bet eerste systeem ontvangen de firmacrediteuren 8572 %, volgens bet tweede 77,15 %. Op A blijft rusten volgens het eerste systeem een schuldenlast van f 29.600, volgens het tweede een van f 46.220, terwijl op B blijft rusten bij de eerste opvatting f 87.800, bij de tweede f 87.880.
Uit dit geval (bij Kist-Visser, dl. III pag. 257 noot 2, vindt men een ander voorbeeld) blijft duidelijk, dat de opvatting, dat de vennootschap onder firma een afgescheiden vermogen bezit, voor de firma-crediteuren, vooral bij faillissement, voordeeliger is dan de tegengestelde meening. Ook de door ons juist geachte opvatting, dat het afgezonderd vermogen een gevolg is van de verbintenissen der vennooten tegenover elkaar, en niet om een bijzondere waarborg te zijn voor de firma-crediteuren, heeft hetzelfde gevolg.
Wij wijzen er echter op dat ingeval van faillissement het in vele gevallen onverschillig is, of men aanneemt, dat de vennootschap onder firma een afgezonderd vermogen heeft. Immers art. 56 F. bepaalt, dat hij, die zich met den gefailleerde in een gemeenschap bevindt, die tengevolge van of tijdens het faillissement van den schuldenaar wordt ontbonden, bevoegd is van het bij scheiding aan den gefailleerde komende aandeel in de baten diens aandeel in de ter zake van die gemeenschap aangegane schulden af te houden. Dit nu heeft ten gevolge, dat bij het faillissement van een vennoot tot diens boedel niet anders behoort dan diens aandeel in het saldo der gemeenschap. Terecht merkt daarom Molengraaff in zijn werk over de Faillissementswet (pag. 238) op, dat de in art. 56 F. geregelde deelingsmethode voor vennootschappen van koophandel reeds voorgeschreven wordt in artt. 32—25 en 56 K. Zie ook blz. 64 hiervoor.
In de praktijk bestaat geen eenstemmigheid over de vraag of het afgescheiden vermogen van de vennootschap failliet kan worden verklaard, m. a. w. of de rechtbank naast het faillissement van de vennooten nog afzonderlijk het faillissement van de vennootschap onder firma moet uitspreken. Blijkens een door Mr. Wttewaall ingesteld onderzoek, waarvan de resultaten zijn medegedeeld in Themis, jaarg. 1911, pag. 247 e. v., bestaat er bij de rechtbanken ook geen vaste handelwijze. Nu eens wordt failliet verklaard: „X en IJ, zijnde de leden van de handelsvennootschap onder de firma Z", dan weer „de handelsvennootschap onder de firma Z, waarvan de leden zijn X en IJ", of wel ,,de handelsvennootschap onder de firma Z en hare leden X en IJ."
Het is van belang te weten welke opvatting de juiste is ter beoordeeling van de wijze, waarop de curator in rechten moet optreden, voor de vraag of een afzonderlijke curator voor het vennootschapsvermogen kan worden benoemd, en om te kunnen beslissen of een afzonderlijk accoord aan de firma-crediteuren kan worden aangeboden.
\



faillissement dek vennootschap onder firma.
Mr. Wttewaall is in zijn evengemeld artikel van oordeel, dat een faillissement der vennootschap onder firma naast dat der vennooten mogelijk is. Hij acht het een noodzakelijk gevolg van het aannemen van een afgezonderd firma-vermogen. Onder de werking van den Code de Commerce en van het Wetboek van Koophandel (artt. 765 en 794) nam men aan dat een vennootschap onder firma kon failleeren, en, volgens schrijver, gaat blijkens art. 4 lid 2 ook de Faillissementswet van dit idee uit. Voorts leidt hij uit de historie van het derde lid van art. 2 dier wet ook af dat de vennootschap zelve kan failleeren. Bij de tot stand koming van deze bepaling heeft de Minister Smidt gezegd, dat hij niet wilde vooruitloopen op de regeling, die bij de toen aanhangige herziening van de wetsbepalingen omtrent vennootschappen zou worden getroffen.
Ook Kist-Visser (dl. III pag. 316 e. v.) en Polak, (pag. 333) zijn van deze meening, terwijl in het hiervoor op pag. 95 geciteerde arrest van den Hoogen Raad d.d. 26 November 1897 ook wordt gezegd dat de vennootschap failliet kan worden verklaard.
Tegenover deze opvatting is Mr. Molengraaff (de Faillissementswet, pag. 156, en Leidraad, pag. 908) van oordeel dat een afzonderlijke faillietverklaring der vennootschap onder firma onmogelijk is. Uit art. 2 lid 3 der Faillissementswet leidt hij af, dat slechts de vennooten kunnen worden faillietverklaard, terwijl hij de uitdrukking in art. 4 lid 2 dier wet: „Ten aanzien eener vennootschap onder firma" slechts als een min of meer slordige redactie beschouwt. Ook Kist-Visser, hoewel van een andere meening dan Molengraaff, schrijft op pag. 317, dat het „faillissement der vennootschap onder firma" eigenlijk niet anders is dan een verkorte benaming van het faillissement der vennooten.
Mr. P. Polvliet (in Themis, jaarg. 1911, pag. 470 e. v.) is met Molengraaff van oordeel, dat onze wet een afzonderlijk faillissement der vennootschap onder firma niet kent; hij wijst er op dat het actief der vennootschap niets anders is dan een deel van het actief der vennooten. „Ongetwijfeld moet", zoo schrijft hij (pag. 474), „wanneer men de afscheiding aanneemt, „dat vermogen afzonderlijk verdeeld worden, maar dat kan evengoed „geschieden bij de uitdeelingslijsten in de faillissementen der vennooten „of nog eenvoudiger door eene uitdeelingslijst op te maken, die aanvangt „met de verdeeling van de goederen der vennootschap onder de handelscrediteuren.
„Wanneer er werkelijk een faillissement der vennootschap naast dat der „vennooten bestond, zou dit logisch medebrengen de mogelijkheid dat deze „zelfstandig een akkoord aanbood, maar die consequentie zal men toch wel „niet aanvaarden."
Echter schijnt deze consequentie toch aanvaard te worden door Prof. Mr. Meyers in zijn Tijdschriftenoverzicht in het W. P. N. R. no. 2218. Hij acht de door Mr. Wttewaall verdedigde meening de eenige practisch doorvoerbare. „Men denke zich eens het geval," zoo schrijft hij, „dat eene „firma, wier baten ongeveer gelijk zijn aan haar schulden, failleert door te



faillissement der vennootschap onder firma.
„groote speculaties van de vennooten in privé; de privé-schulden zijn „dientengevolge veel talrijker en grooter dan de firma-sclrulden. Wordt „alsdan in de faillissementen der vennooten een accoord voorgesteld, dan „worden de meest-belanghebbenden, de firma-crediteuren, eenvoudig overstemd door de privé-crediteuren, wier belangen geheel andere zijn."
Ons komt het voor, dat de meening van Mrs. Molengraaff en Polvliet de juiste is. Volgens art. 1 F. kan een schuldenaar worden failliet verklaard, en, waar men de rechtspersoonlijkheid der vennootschap onder firma niet aanneemt, zou o. i. een uitdrukkelijke wetsbepaling noodig zijn, om een bijzonder vermogensdeel failliet te kunnen verklaren; dit is b.v. geschied in art. 198 F.
Voorts bepaalt art. 20 F., dat, behoudens de in art. 21 gemelde uitzonderingen, het faillissement omvat het geheele vermogen van den schuldenaar. Is het aandeel van den vennoot in de maatschap dan geen deel van zijn vermogen?
Bovendien strekt naar onze opvatting de afzondering van het firmavermogen alleen in het belang der vennooten zelve. Dat de firma-crediteuren ten gevolge daarvan wel eens een voordeel boven de privé-crediteuren kunnen genieten, is hiervan een gevolg, maar geenszins de oorzaak. Dat de eersten dan wel eens door de laatsten kunnen worden overstemd, zooals Mr. Meyers aanvoert, is dan ook geen onbillijkheid. Verg. ook Werker, pag. 170 e. v.
Een afzonderlijke faillietverklaring der vennootschap komt ons dus niet juist voor; wordt niettemin een vennootschap onder firma in staat van faillissement verklaard, dan beschouwe men dit als een faillissement der firmanten, zooals dan ook herhaaldelijk door den Hoogen Raad is aangenomen (uitspraken d.d. 23 December 1892 (W. v. h. R. no. 6287), 15 Maart 1901 (W. v. h. R. no. 7582), 20 Januari 1905 (W. v. h. R. no. 8173) en 29 September 1905 (W. v. h. R. no. 8271); zie ook het praeadvies van Mr. Hingst, pag. 70 e. v.)
De door ons juist geachte meening, dat niet de vennootschap, maar de vennooten zelve failliet gaan, brengt mede, dat niet één der vennooten aangifte van het faillissement van beide vennooten kan doen. Immers art. 1 F. eischt „eigen aangifte", art. 6 dier wet oproeping van den „schuldenaar".
Ook Molengraaff, „de Faillissementswet verklaard", pag. 156 e. v., is van deze meening en kan zich daarom niet vereenigen met de vonnissen van de Rechtbank te Rotterdam d.d. 30 Maart 1870 (M. v. H. 1870 pag. 195) en 22 Juni 1878 (W. v. h. R. no. 4269), waarbij beslist werd dat elke vennoot —- en na de ontbinding zelfs elke liquidateur — afzonderlijk bevoegd was aangifte tot faillietverklaring te doen. Verg. ook de arresten van den Hoogen Raad d.d. 5 December 1856, 4 Februari 1859 en 14 November 1861 (M. v. H. 1859 pag. 207, 1860 pag. 151 en 1861 pag. 67 en 318), die meer in overeenstemming schijnen met de door Molengraaff en ons voorgestane opvatting.
\



commanditaire vennootschap.
Maar ook Kist-Visser, die faillietverklaring der vennootschap mogelijk acht, meent toch dat één der firmanten deze niet kan verzoeken. „Een „dergelijke aangifte toch", zoo schrijft hij op pag. 319 van deel III, „volgt „niet uit des vennoots bevoegdheid tot beheer, en evenmin uit zijn vertegenwoordigingsbevoegdheid. Zij bevat toch, juist omdat daaruit tevens „volgt de faillietverklaring der overige vennooten, de verklaring dat ook „die overigen met betalen hebben opgehouden, en daartoe is die vennoot „zeker niet bevoegd." In gelijken zin oordeelde de Hooge Raad bij arrest van 19 Juli 1921, Ned. Jur. 1921, pag. 1032.
Indien geen der vennooten op de faillissements-aanvrage gehoord is, kan elk hunner, die niet tot handelen onbevoegd is, tegen faillietverklaring der vennootschap en hare leden in verzet komen; verg. arrest H. R. d.d. 30 Nov. 1911, W. v. h. R. no. 9297. Verg. ook nog H. R. d.d. 22 April 1921, Ned. Jur. 1921, pag. 785.
Scheidsmannen.
Hetgeen omtrent de opdracht aan scheidsmannen bij de burgerlijke maatschap is gezegd zal ook hier gelden. Ten einde tegemoet te komen aan de bezwaren, die sommigen tegen een procedure voor scheidsmannen hebben, op grond van het gemis van rechtskennis der arbiters, is hier als eisch gesteld dat tenminste twee hunner jurist zijn.
Registratierecht.
De heffing van registratierecht op akten van vennootschap onder firma en op akten van scheiding van onroerende goederen, die tot zoo eene vennootschap hebben behoord, geeft, na hetgeen hieromtrent bij de burgerlijke maatschap is opgemerkt (blz. 67) geen aanleiding tot opmerkingen.
No. 3.
imraandiire Venjotschap Ld. 30 ecember 1926.
III. Vennootschap onder firma en bij wijze van geldschieting, (blz. 141)
Voor Johannes Merscher, notaris ter standplaats 's-Gravenhage, verschenen:
lo. de Heer Antonius Veenhuizen,
2o. de Heer Bernardus Yeenhuizen, en 3o. de Heer Gerardus Dennenburg,
allen kooplieden, wonende te 's-Gravenhage, die verklaarden met elkander aan te gaan een commanditaire handelsvennootschap (blz. 151) onder firma (blz. 160) en wel onder de navolgende bepalingen.



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
Artikel 1.
De vennootschap wordt aangegaan onder de firma A. "V eenhuizen en Co. (blz. 160), en is gevestigd te 's-Gravenhage.
De vennooten sub lo en 2o genoemd zullen alleen zijn beheerende vennooten, de vennoot sub 3o genoemd alleen commanditaire vennoot (blz. 161).
Artikel 2.
De vennootschap heeft ten doel voort te zetten de door den comparant sub lo genoemd tot heden alleen en voor eigen rekening gedreven zaak, bestaande in een handel in koloniale waren en aanverwante artikelen en al wat daarmee in verband staat.
Artikel 3.
De vennootschap wordt aangegaan voor den tijd van vijf jaren, een aanvang nemende den eersten Januari negentienhonderd zeven en twintig en alzoo eindigende den een en dertigsten December negentienhonderd een en dertig, met dien verstande, dat zij daarna stilzwijgend van jaar tot jaar doorloopt, indien geen opzegging plaats vindt, welke opzegging schriftelijk of bij deurwaardersexploit zal moeten geschieden vóór den eersten Juli.
Artikel 4.
De beheerende vennooten brengen al hun kennis en arbeid in.
Bovendien wordt ingebracht:
door den vennoot sub lo genoemd:
a. een huis en erf te 's-Gravenhage, aan de .... straat no. 26, bekend op den kadastralen legger dier gemeente onder sectie D nummer 524, ter grootte van twee aren, door hem in eigendom verkregen bij akte van verkoop en koop den eersten Mei negentienhonderd twintig ten overstaan van den ondergeteekenden notaris verleden, bij afschrift overgeschreven ten hypotheekkantore te 's-Gravenhage den tienden Mei daarna in deel 785 nummer 71, wordende dit goed geschat op . . . gulden.
J
J



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
b. alle gereedschappen, werktuigen, voorraden, rechten, vorderingen en verbintenissen, kortom de geheele handelszaak, een en ander geschat op .... gulden;
door den comparant sub 2o genoemd een som van drieduizend gulden in contanten
en door den comparant sub 3o genoemd een som van vijftienduizend gulden in contanten.
In onderling overleg kunnen door de vennooten meerdere gelden of goederen in de vennootschap worden gebracht(blz.l57).
Ieder der vennooten wordt voor de waarde van zijn inbreng op zijn rekening in de boeken der vennootschap gecrediteerd (blz. 158).
Hij geniet van het hem volgens die rekening toekomende ten laste der onkostenrekening uit de winst een vergoeding, berekend als een interest van vijf ten honderd per jaar.
Artikel 5.
Geen der vennooten mag, hetzij tijdens het bestaan der vennootschap, hetzij, behoudens het in artikel 12 bepaalde, gedurende de eerste vijf jaren na hare ontbinding, zonder toestemming van zijn mede-vennooten, alleen of met anderen een soortgelijk bedrijf als dat waarvoor deze vennootschap is aangegaan, uitoefenen, of daarbij rechtstreeks of zijdelings belanghebbende zijn.
Degene der vennooten, die deze bepaling overtreedt, is verplicht aan elk der andere vennooten voor elke overtreding een som van .... als schadevergoeding te betalen, onverminderd het recht van deze vennooten om op dien grond ontbinding der vennootschap te vorderen.
Artikel 6.
Elk der beheerende vennooten is bevoegd voor de vennootschap te handelen en te teekenen, gelden voor haar uit te geven of te ontvangen, de vennootschap aan derden en derden aan de vennootschap te verbinden, een en ander echter alleen binnen de grenzen door het doel der vennootschap aangewezen.



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
De medewerking van beide beheerende vennooten wordt echter gevorderd voor het aangaan van verbintenissen, waaronder begrepen het teekenen van handelspapier boven een bedrag van .... gulden, het aangaan van borgtochten, het verkrijgen en vervreemden van onroerende goederen en schepen, het verleenen van zakelijke rechten, het berusten in rechtsvorderingen, het aangaan van dadingen, compromissen en accoorden en het verrichten van alle handelingen, die buiten de in het eerste lid van dit artikel gemelde grenzen vallen.
Artikel 7.
De vennooten mogen zichzelf niet als borg verbinden.
Artikel 8.
Het boekjaar der vennootschap valt samen met het kalenderjaar.
Na afloop van elk boekjaar, alsmede bij een eventueel eindigen der vennootschap in den loop van eenig boekjaar, worden de boeken der vennootschap afgesloten en worden een balans en een winst- en verlies-rekening ontworpen, welke ten bewijze van goedkeuring en van onderlinge décharge, door alle vennooten geteekend worden binnen twee maanden na afloop van het boekjaar of na het bedoelde eindigen.
Blijft een der vennooten, na tot onderteekening bij deurwaardersexploit door een anderen vennoot te zijn aangemaand, gedurende een maand na het uitbrengen van het exploit in gebreke de balans en de winst- en verliesrekening te teekenen, zonder dat hij aan alle andere vennooten zijn bezwaren tegen die balans of winst- en verliesrekening heeft medegedeeld, zoo zal onderteekening door de overige vennooten voldoende en voor allen verbindend zijn.
Artikel 9.
Ter berekening van de jaarlijksche netto-winst worden van de bruto-verdiensten afgetrokken alle in den loop van het



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
boekjaar geleden verliezen, alle kosten van onderhoud en herstelling van de goederen der vennootschap en van verzekering tegen brand- en andere schade, alle rijks- en andere belastingen, die ten laste van de vennootschap worden geheven, alle kosten van huur van lokalen, alle loonen van personeel, reiskosten en alle andere kosten, welke door het beheer en de exploitatie der handelsonderneming zijn veroorzaakt. Ook wordt daarvan afgetrokken de aan elk der vennooten ingevolge het laatste lid van artikel 4 dezer akte toekomende vergoeding, alsmede zoodanige bedragen voor afschrijving bestemd, als door de vennooten met onderling goedvinden zullen worden vastgesteld.
De netto-winst wordt door de vennooten gelijkelijk gedeeld (blz. 158), met dien verstande, dat de commanditaire vennoot per jaar aan de evenbedoelde vergoeding en als verder winstaandeel tezamen niet meer zal genieten dan drie duizend gulden.
De eventueel geleden verliezen worden gelijkelijk gedragen, en het ten laste van elk der vennqoten komende wordt ieder jaar van het credit zijner rekening afgetrokken. De commanditaire vennoot zal echter nimmen gehouden zijn alsnog eenige som tot dekking der geleden verliezen te storten (blz. 158); op het hem over eenig jaar toekomende winstaandeel mag niet worden gekort zijn aandeel in de in een ander jaar geleden verliezen.
In voorschot op het winstaandeel zullen de vennooten ter nadere verrekening maandelijks een som uit de kas mogen nemen, bedragende voor elk der beheerende vennooten .... gulden en voor den commanditairen vennoot .... gulden.
Artikel 10.
De werkzaamheden, aan het beheer en de uitoefening van de zaken der vennootschap verbonden, zijn uitsluitend opgedragen aan de vennooten sub lo en 2o genoemd, en worden door dezen in onderling overleg geregeld.



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
De commanditaire vennoot kan zelf of door een ander namens hem te allen tijde toezicht (blz. 165) houden op alle handelingen van de beheerende vennooten en kennis nemen van den toestand der zaak in haren geheelen omvang, waartoe laatstgenoemde vennooten hem of zijn lasthebber door inzage der boeken en door het geven van alle verlangde inlichtingen in staat moeten stellen.
Artikel 11.
De vennootschap eindigt (blz. 167):
lo. door het verloopen van den tijd in artikel 3 vastgesteld, behoudens het daar bepaalde omtrent het stilzwijgend doorloopen;
2o. bij aanvraag om surséance van betaling door een of beide beheerende vennooten (blz. 167), of indien krachtens eenige wetsbepalingen een bewindvoerder voor een of beide beheerende vennooten mocht worden benoemd;
3o. door overlijden, faillissement (blz. 168) of onder curateelestelling van een of meer der drie vennooten.
Bovendien heeft ieder der vennooten het recht onmiddellijk de ontbinding der vennootschap te vorderen indien een der andere vennooten de in deze akte gemaakte bepalingen niet nakomt of dezelve overtreedt.
Artikel 12.
Bij het eindigen der vennootschap is ieder der vennooten in het vermogen der vennootschap gerechtigd voor het bedrag, waarvoor hij ingevolge het in artikel 4 bepaalde in de boeken is gecrediteerd, vermeerderd of verminderd met zijn aandeel in de winst of het verlies, gemaakt of geleden blijkens de balans en de winst- en verlies-rekening, overeenkomstig het in artikel 8 bepaalde opgemaakt. Op deze na het eindigen der vennootschap op te maken balans zullen de activa der vennootschap worden uitgetrokken tegen de waarde, waarop zij zullen worden geschat op de wijze, als is voorgeschreven bij boedelscheidingen, waarbij minderjarigen betrokken zijn.
)



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
De liquidatie-winst of het liquidatie-verlies zal door ieder der vennooten voor gelijk deel worden genoten of gedragen, met dien verstande dat de commanditaire vennoot nimmer tot eenige bijstorting gehouden is.
Artikel 13.
Indien de vennootschap eindigt door overlijden, faillissement, onder curateelestelling of aanvraag om surséance van betaling of opzegging door een der vennooten, hebben de andere vennooten — hetzij tezamen of met anderen — het recht de zaken der vennootschap voort te zetten, mits hun verlangen binnen een maand na het eindigen te kennen gevende aan eerstbedoelden vennoot, diens rechtsvertegenwoordiger of rechtverkrijgenden.
Zij die aldus de zaken der vennootschap voortzetten zijn gerechtigd alle hare activa en passiva over te nemen of zich te doen toescheiden en om de firma te voeren.
Bij voortzetting der zaken en bij gebruikmaking van het recht tot overname of toescheiding in het vorig lid bedoeld, kan geen liquidatie worden gevorderd; de vennooten die de zaken voortzetten zijn dan alleen verplicht tot uitkeering aan de rechthebbenden van het bedrag, dat dezen toekomt overeenkomstig het in artikel 12 bepaalde blijkens de daar bedoelde balans en winst- en verhes-rekening.
Die uitkeering zal moeten geschieden binnen een jaar na het eindigen met bijrekening van vijf percent rente per jaar vanaf den dag van het eindigen tot dien der uitkeering.
Diegenen der vennooten die ingevolge dit artikel het recht hebben de zaken voort te zetten, doch van dat recht geen gebruik maken, zullen de liquidatie alleen kunnen doen plaats hebben.
Artikel 14.
Indien ten aanzien van twee der vennooten de vennootschap eindigt op een der wijzen in artikel 13 bedoeld, dan heeft de derde alleen het daar bedoelde recht onder de daar omschreven verplichtingen.



COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP.
Is deze derde echter de commanditaire vennoot, of ligt de oorzaak van het eindigen bij alle drie vennooten, dan zal geen hunner het recht tot overneming hebben, maar zal de vennootschap door de gewezen vennooten of hunne rechtverkrijgenden worden vereffend.
Deze vereffening (blz. 167) zal ook plaats hebben indien de vennootschap eindigt op een der wijzen welke in artikel 13 niet zijn genoemd.
Artikel 15.
De boeken en papieren blijven onder berusting van dengene die het recht heeft de zaken over te nemen, of, ingeval het tweede of het derde lid van artikel 14 toepasselijk is, onder berusting van den comparant Antonius Yeenhuizen of diens rechtverkrij genden.
Artikel 16.
Alle geschillen, ook die welke slechts door een der partijen als zoodanig worden beschouwd, welke tusschen de vennooten in het vervolg mochten opkomen betreffende den uitleg van de bepalingen van dit contract, alsmede alle andere geschillen, welke in het vervolg tusschen de vennooten mochten opkomen terzake van deze vennootschap, zoowel juridische als feitelijke, zullen alleen en uitsluitend in het hoogste ressort worden beslist door drie scheidsmannen (blz. 169), overeenkomstig het in artikel 624 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering bepaalde te benoemen. Van deze scheidsmannen moeten minstens twee meester in de rechten zijn.
Partijen worden geacht niet te kunnen overeenkomen over de keus van scheidsmannen, zoodra veertien dagen zijn verloopen nadat de eene partij aan de andere bij exploit heeft te kennen gegeven dat er een geschil is en binnen dien tijd door hen geen scheidsmannen zijn benoemd.
De scheidsmannen zijn bevoegd om als goede mannen naar billijkheid te oordeelen.
De wijze van behandeling van het geschil zal door de
J



commanditaire vennootschap.
scheidsmannen worden geregeld, terwijl deze akte tevens als akte van compromis zal gelden.
Artikel 17.
De kosten van oprichting komen ten laste der vennootschap en worden zoodra mogelijk afgeschreven.
Waarvan akte (blz. 160), in minuut opgemaakt, is verleden te 's-Gravenhage den dertigsten December negentienhonderd zes en twintig in tegenwoordigheid van .... en .... als getuigen, die evenals de comparanten aan den notaris bekend zijn.
Onmiddellijk na voorlezing is deze akte onderteekend door de comparanten, de getuigen en den notaris.
Registratierecht (blz. 110) ƒ 1.50
(Art. 61 der Registratiewet 1917^.
Vennootschap bij wijze van geldschieting.
Zooals wij hiervoor (pag. 75) reeds opmerkten treden niet alle vennootschappen in dezelfde mate naar buiten op. Minder dan bij de firma is dit het geval bij de commanditaire vennootschap, in art. 14 K. ook genoemd „vennootschap bij wijze van geldschieting" of wel „compagnieschap en commandite". Deze vennootschap verdient in het maatschappelijk leven eene plaats in zoover het daarbij mogelijk is, geld ter beschikking van handel en industrie te stellen en daarmee winst te behalen, zonder dat degene die dat doet in zijn geheele vermogen aansprakelijk wordt. Bij de vennootschap onder firma toch kunnen de vennootschapsschulden op het geheele vermogen van elk der vennooten worden verhaald, een toestand, die zooveel te gevaarlijker is, omdat elke vennoot afzonderlijk die vennootschapsschulden kan aangaan.
Reeds vele eeuwen heeft men getracht een vennootschapsvorm te vinden, waarbij de vennooten niet in hun geheele vermogen kunnen worden aangesproken, maar slechts in beperkte mate aansprakelijk zijn.
In het rtomeinsche recht kwamen reeds bepalingen voor omtrent de „commenda". Naar uitvoerig is medegedeeld door Mr. W. Binger in zijn proefschrift „De Commanditaire vennootschap zonder aandeelen" (Utrecht 1865, pag. 9 e. v.; zie ook zijn later geschrift „De Commanditaire vennootschap bij aandeelen", 1872, en zijn praeadvies in 1882 aan de Nederlandsche Juristen-Vereeniging, opgenomen in de handelingen dier Vereeniging, pag. 192 e. v.) is het niet waarschijnlijk dat onze commanditaire vennootschap van deze Romeinsche „commenda" afstamt.
Ook in de Fransche en Italiaansche handelssteden aan de Middellandsche



commanditaire vennootschap.
zee kende men in de Middeleeuwen een „commenda" of „accomenda". Dit was een contract, waarbij iemand aan een koopman koopwaren of geld toevertrouwde met den last om daarmede handel te drijven. Degene, die handel dreef, kreeg slechts een aandeel in de winst, terwijl de eigenaar van het toevertrouwde kapitaal de door den handel verkregen baten ontving. Hier was dus werkelijk een soort maatschap, societas, aanwezig.
Naar het oordeel van Kist (2e druk, dl. III pag. 291 e. v.) Molengraaff (pag. 173) en Holtius (dl. I pag. 109) was dit de oorsprong van onze commanditaire vennootschap. Men vergelijke ook Kist-Visser (dl. III pag. 329 e. v.). Mr. Binger t. a. p. acht dit onjuist en ziet er eerder in de oudste vorm van het tegenwoordige commissie-contract. Wel meent ook hij dat in het Italiaansche recht de bron van ons contract is te vinden; er bestond n.1. een soort overeenkomst, ook accomenda genoemd, waarbij personen, die hun naam meenden te zullen bevlekken door handel te drijven, maar toch voor de winst, die met handel te bereiken is, niet ongevoelig waren, hun kapitaal afstonden aan een koopman, met bepaling dat hun naam niet zou worden genoemd, terwijl zij in de winsten zouden deelen. Dit contract, dat ook dikwijls aangegaan werd ter ontduiking van het verbod van geldleening tegen interesten, had echter meer overeenkomst met een verbruikleen dan met een maatschap.
Volgens Mr. Binger zou in deze overeenkomst de oorsprong liggen van onze commanditaire vennootschap.
In het Fransche recht werden de commanditaire vennootschappen bij menigte aangetroffen en blijkbaar zeer nuttig voor het handelsverkeer geacht. Zoo noemde Troplong deze vennootschap „La reine ambitieuse de 1'industrie, agent miraculeusement découvert pour régénérer 1'économie commerciale. Ten einde een betere regeling te verkrijgen werden in den Code de Commerce eenige voorschriften opgenomen, die er op wezen dat men hier wel te denken had aan de Romeinsche societas.
In het Oud-Hollandsche recht schijnt de commanditaire vennootschap niet veel voorgekomen te zijn. Slechts zelden vindt men er melding van gemaakt, o. a. door Van der Keesel (Theses selectae, no. 704). Mr. Binger vermeldt in zijn aangehaald proefschrift (pag. 96) een commanditaire vennootschap, die bestaan zou hebben tusschen de Amsterdamsche kooplieden Gebroeders Van der Zaanen en den Pruisischen Koning Frederik den Grooten. Ook in het Ontwerp B. W. van Van der Linden van het jaar 1807 wordt gesproken van een societeit en commandite. De hierop betrekking hebbende bepaling is overgenomen in het ontwerp Wetboek van Koophandel van 1809 en vervolgens ook met eenige wijziging en aanvulling in het ontwerp van 1822.
Er bestaat verschil van meening over de vraag of onze commanditaire vennootschap hetzelfde karakter heeft als de Fransche „sociéte en commandite" en dus is een societas, dan wel meer overeenstemming heeft met een contract van geldleening.
Dit verschil van meening komt uit bij beantwoording van de vragen,



commanditaire vennootschap.
wie eigenaar is van het vennootschappelijk vermogen, wie aangesproken kan worden voor de schulden, wie kan worden failliet verklaard, enz. Op deze punten zal hierna worden teruggekomen.
Mr. Binger ontkent dat de commanditaire vennootschap naar ons recht een maat- of vennootschap is in den zin van art. 1655 B. W. Hij is van oordeel, dat de wet voor de commanditaire vennootschap bij ons geen andere vereischten stelt dan de Italiaansche wet voor de accomenda (pag. 99 e. v. van zijn proefschrift). Voorts vindt hij (pag. 102 e. v.) in de bepalingen van ons Wetboek van Koophandel zoodanige afwijkingen van het Fransche recht, dat z. i. het karakter van maatschap, dat de Fransche société en commandite ongetwijfeld had, bij ons is verloren gegaan.
In de eerste plaats wijst hij dan op art. 23 C. d. C., bepalende dat de commanditaire vennootschap onder een nom social handelt; uit het voeren van een handelsnaam door een persoon wil hij weliswaar niet in alle gevallen afleiden dat die persoon dan ook ten behoeve van een vennootschap zou handelen, maar hij acht het toch een aanwijzing voor hat bestaan eener maatschap. Bij ons daarentegen wordt — anders dan bij een vennootschap onder firma — geen handelsnaam voor de commanditaire vennootschap vereischt. En nu is dit volgens Binger het gevolg daarvan dat men de commanditaire vennootschap ook niet als een eigenlijke maatschap heeft willen beschouwen. Aan art. 20 lid 1 en aan art. 30 K. kan naar het oordeel van Mr. Binger geen argument worden ontleend voor de meening dat een commanditaire vennootschap onder een firma moet handelen. Beide artikelen staan in verband met art. 19 lid 2, waar gezegd wordt, dat een vennootschap wel kan zijn eene onder firma en tevens en commandite. Is dit nu het geval dan gelden de artt. 20 lid 1 en 30.
Voorts bepaalt de C. d. C. in art. 38 dat „le capital des sociétés en commandite" in actions (aandeelen) kan worden verdeeld, zoodat iedere commanditaire vennoot beschouwd wordt als mede-eigenaar van het kapitaal, waarmede de vennootschap handelt. Uit de weglating dezer bepaling bij de samenstelling van ons wetboek leidt Binger af, dat men bij ons een ander systeem heeft gevolgd.
Ten slotte acht Binger geen der bepalingen onzer wet in strijd met zijn opvatting, dat de commanditaire vennoot slechts is te beschouwen als een geldschieter, zij het dan ook een die niet een vaste rente, maar een aandeel in de winst krijgt. De wet zelf toch — merkt hij op — spreekt ook van vennootschap bij wijze van geldschieting; aan het woord vennootschap kent 'hij hier een ruimere beteekenis toe dan in art. 1655 B. W.
Deze leer van Mr. Binger, hoe uitvoerig en scherpzinnig ook verdedigd, wordt door de meeste andere schrijvers en door de jurisprudentie niet juist geoordeeld. 1)
1) Opmerking verdient echter dat de wet op de inkomstenbelasting het recht van een commanditairen vennoot als geldleening schijnt te beschouwen (zie pag. 170 hierna).



commanditaire vennootschap.
De wet toch spreekt in de artt. 14, 19, 20 en 21 K. steeds van „vennoot" en „vennootschap". En blijkens de artt. 1 en 15 K. zijn op de vennootschappen van koophandel mede toepasselijk de bepalingen van het B. W., dus ook die van art. 1655 e. v. Bovendien blijkt niet dat onze wetgever, door enkele bepalingen van den C. d. C. weg te laten, een geheel ander systeem heeft willen volgen.
En als men den commanditairen vennoot beschouwt alleen als een geldleener, waarom was het dan noodig eenige bepalingen omtrent dit contract in onze wet op te nemen?
Zoo overwoog dan ook de Hooge Raad bij arrest van 13 Mei 1864 (W. v. h. R. no. 2599, P. W. no. 4464), bevestigende een vonnis van de Rechtbank te Utrecht d.d. 30 Juni 1863 (zelfde no. P. W. en W. v. h. R. no. 2505):
„dat de vennootschap bij wijze van geldschieting of en commandite bij „het Wetboek van Koophandel is gerangschikt onder de vennootschappen „van koophandel, en de vennoot bij wijze van geldschieting, wel verre van „te zijn een gewone geldleener, is vennoot en, mitsdien ook naar art. 20 „van het W. v. K., verplicht tot inbreng in de vennootschap; dat voorts, „naar art. 1 van het W. v. K. voor zoover daarvan niet is afgeweken bij „dat wetboek, ook voor deze vennootschap gelden de bepalingen van het „B. W. omtrent vennootschap; en dat, vermits naar de tweede zinsnede „van art. 1656 van het B. W., of geld, of andere goederen, of nijverheid „in de maatschap mogen worden ingebracht, daaruit bij het beklaagde „vonnis met juistheid is afgeleid: dat ook ten aanzien der vennootschap „bij wijze van geldschieting moet gelden dezelfde regel tenzij daarvan „is afgeweken bij het W. v. K.
„O. dat almede daarbij terecht is beslist, dat zoodanige afwijking niet „volgt uit den daarbij voorkomenden naam van vennoot bij wijze van geld„schieting; dat immers die naam alleen is ontleend aan hetgeen gewoonlijk „en meestal geschiedt, zonder dat echter de inbreng van goed of zoude „zijn verboden of zoude strijden met het kenmerk dezer vennootschap; „dat integendeel de inbreng van goed, zooals in het onderwerpelijk geval, „somtijds het doel der vennootschap zeer kan bevorderen, en dat evenals „in de artt. 24 en 26 van den Code de Commerce met het inbrengen van „fonds door den associé commanditaire niet is bedoeld de beperking van „den inbreng tot geld, evenmin zoodanige beperking is af te leiden uit den „naam van vennoot bij wijze van geldschieting".
Dat de commanditaire vennootschap wel degelijk een maat- of vennootschap is, wordt ook aangenomen door Kist (2e druk, dl. III pag. 294, 3e druk, door Mr. Visser, dl. III pag. 333 e. v.), Polak (dl. I pag. 337 e. v.), Mr. A. Heemskerk in zijn praeadvies voor de in 1882 gehouden vergadering der juristen-vereeniging (Handelingen dier vereeniging, 13e jaarg. pag. 171), P. J. W. Rieter (De commanditaire venn. op aandeelen naar hedendaagsche Nederlandsch Recht, proefschrift, Utrecht 1905, pag. 26), D. J. H. Haakman (De gewone commanditaire vennootschap, proefschrift, Leiden 1892, pag. 6 e. v.), J. L. Nierstrasz R.Hzn. (in zijn proefschrift „De commanditaire



commanditaire vennootschap.
vennootschap", Leiden 1890, pag. 6), Molengraaff (pag. 174), Holtius (dl. I pag. 111), de Wal (dl. I pag. 98 e. v.), Diephuis (Handelsrecht pag. 85 e. v.), de Pinto (Wetb. v. Kooph. pag. 56 e. v.), Van Brakel in W. P. N. R. no. 3040 en Fruin en Scheltema in hun praeadviezen over „De Commanditaire Vennootschap op aandeelen" voor de in 1928 gehouden vergadering der Broederschap van Candidaat-notarissen.
Ook de evengemelde vergadering der juristen-vereeniging nam met 37 tegen 1 stem aan dat de commanditaire vennootschap een societas is, welke meening blijkbaar ook nog gedeeld werd door de Rechtbank te Amsterdam d.d. 3 April 1866 (W. v. h. R. no. 2814) en d.d. 24 Januari 1890 (M. v. H. II, 1890, pag. 161), alsmede door het Hof aldaar d.d. 3 Mei 1866 (M. v. H., 1866 pag. 127), welke colleges van oordeel waren dat een vennoot niet tegen zijn mede-vennoot tot ontbinding kan procedeeren, zonder tevens den commanditair op te roepen.
Ook wij meenen deze opvatting als de juiste te mogen beschouwen. De woorden der wet wijzen duidelijk op het bestaan eener vennootschap, zoodat wij de commanditaire vennoot niet slechts een geldleener kunnen noemen. Het kapitaal dat hij verschaft is dan ook als inbreng aan te merken en de vier vereischten, die wij op pag. 10 aan een vennootschap meenden te mogen stellen, zijn ook hier aanwezig.
Aldus aannemende dat de commanditaire vennootschap inderdaad een maat- of vennootschap in den zin van art. 1655 B. W. is, is veel van hetgeen hiervoor werd opgemerkt bij de burgerlijke maatschap en bij de vennootschap onder firma, ook hier toepasselijk. Zoo zal ook hier van de zijde van alle vennooten een inbreng moeten geschieden, zal het doel zijn winst behalen, zal deze winst tusschen alle vennooten, den commanditaire inbegrepen, moeten worden verdeeld. Ook hier zal er een zekere gelijkheid tusschen de vennooten moeten bestaan, althans de eene vennoot zal niet in dienst van den ander mogen zijn; een arbeidsovereenkomst tusschen de vennooten achten wij op de boven uiteengezette gronden uitgesloten.
Zooals wij boven (pag. 103) opmerkten, is de bevoegdheid, die elk der vennooten bij een vennootschap onder firma bezit, om ten name van de vennootschap te handelen, naar de meest aangenomen meening een gevolg van een stilzwijgende wederkeerige machtiging, die in het vennootschapscontract ligt opgesloten. Een soortgelijke machtiging kan men ook hier aannemen; ook hier heeft de beheerende vennoot de bevoegdheid het geheele vennootschapsvermogen te besturen en daarover te beschikken; wederJceerig is de stilzwijgende volmacht hier echter niet, aangezien aan den commanditairen vennoot de bevoegdheid is ontzegd, om eenige daad van beheer te verrichten of in de vennootschap werkzaam te zijn (art. 20 lid 2 K.; verg. Kist, 2e druk, pag. 296); bovendien geeft de volmacht den beheerenden vennoot geen meerder recht ten opzichte van het vermogen van den commanditairen vennoot, dan tot het bedrag van diens inbreng.
VI
10



commanditaire vennootschap.
Zooals wij reeds opmerkten bestaat het groote verschil tusschen deze vennootschap en die onder firma in de regeling der aansprakelijkheid. Waren bij een vennootschap onder firma de leden hoofdelijk aansprakelijk, bij die en commandite is alleen de beheerende (complementaire) vennoot met zijn geheele vermogen verbonden voor alle vennootschapsschulden, maar de commanditaire vennoot kan nooit verder nadeel lijden dan door het verlies van het kapitaal, dat hij in de vennootschap heeft ingebracht. Het springt in het oog dat zijn positie veel overeenkomst heeft met die van een geldleener. Mr. Binger stelt hem dan ook daarmee gelijk, zooals wij boven zagen. Naar de heerschende leer (verg. o. a. Polak dl. I pag. 347) zijn er echter belangrijke verschillen. Immers een commanditair vennoot heeft recht op een deel der winsten en op inzage der boeken, een geldleener mist deze rechten. Bij liquidatie en faillissement der vennootschap zullen de schuldeischers betere aanspraken hebben dan de commanditaire vennoot (zie pag. 167 e. v. hierna).
Evenwel in vele gevallen zal het moeilijk zijn te beslissen of men met een gewonen schuldeischer dan wel met een commanditairen vennoot te doen heeft, vooral indien de schuldeischer in plaats van een vaste rente een aandeel in de winst krijgt. Men vergelijke hiervoor Molengraaff (pag. 175), Kist-Visser (dl. III pag. 179), Polak (dl. I, pag. 348), het arrest van den Hoogen Raad d.d. 23 December 1881 (W. v. h. R. no. 4725) en vonnis Rechtb. Rotterdam d.d. 10 April 1886 (W. v. h. R. no. 5333), vernietigd bij arrest van het Hof te 's Gravenhage d.d. 1 Juni 1887 (W. v. h. R. no. 5496). Zie ook het arrest Hof 's Gravenhage d.d. 30 Mei 1927 (N. J. 1928, pag. 407), het vonnis der Rechtbank te Haarlem d.d. 13 Mei 1919 (W. v. h. R. no. 10560), dat van de Rechtbank te Utrecht d.d. 31 Maart 1926 (W. v. h. R. no. 11592) en dat van de Rechtbank te Rotterdam d.d. 15 Maart 1909 (W. v. h. R. no. 8961); bij dit laatste werd aan een overeenkomst het karakter van commanditaire vennootschap ontzegd, omdat niet bleek lo. van een verplichting om iets in gemeenschap te brengen, 2o. van een oogmerk om de te behalen winst met elkander te deelen.
De beheerende of complementaire vennoot is de eenige, die naar buiten optreedt. Alleen hij is gerechtigd de vennootschap aan derden en derden aan de vennootschap te verbinden.
Een verhouding tusschen den commanditairen vennoot als zoodanig en derden kan niet bestaan, zelfs niet als de vennootschap gepubliceerd is; de wet toch regelt zoodanige publicatie niet, en kent er dus geen rechtsgevolg aan toe (de inschrijving in het Handelsregister heeft een ander doel; zie pag. 161).
Zoo zegt dan ook Molengraaff, pag. 176: „De schuldeischers hebben, „ook na openbaarmaking, geen vordering tegen de geldschietende ven„nooten." Zie ook pag. 174 en 175 van zijn werk. Ook blijkens een door hem gehouden lezing, opgenomen in het Rechtsgeleerd Magazijn, 1904, pag. 405 e. v. is deze hoogleeraar van oordeel, dat onze wet zich de



commanditaire vennootschap.
commanditaire vennootschap voorstelt als een geheime vennootschap.
Zoo wijst hij er op dat art. 19 lid 1 tegenover elkaar stelt de „aansprakelijke vennooten" en „een of meer andere personen als geldschieters", terwijl uit het tweede lid van dit artikel blijkt, dat de firma, de gemeenschappelijke naam, niet is die waaronder de geheele commanditaire vennootschap optreedt, maar alleen die, waaronder de beheerende vennooten handelen. Ook de artt. 20 en 21 acht hij met dit geheime karakter in overeenstemming, evenals de omstandigheid, dat de wet aan de openbaarmaking geen rechtsgevolgen verbindt, waaruit volgt „dat de openbaarmaking „rechtens irrelevant is en voor de verhouding der vennooten tot derden „gevolgen niet heeft."
Ook komt in dezelfde lezing voor:
„Eindelijk noem ik, als vierde voorbeeld, het geval dat een kapitalist „aan een koopman geld verstrekt voor diens bedrijf, met beding van een „aandeel in de winst en in het verlies, en onder bepaling tevens, dat „zijn aandeel in het verlies nooit meer zal bedragen dan zijn geld,, verstrekking.
„In al deze gevallen is er maatschap of vennootschap, maar dit blijft „voor de buitenwereld verborgen. Ieder vennoot handelt zelfstandig, van „een firma in den zin van een gemeenschappelijken naam waaronder twee „of meer personen handelen en die dus ook twee of meer personen aanduidt, is geen sprake. Ieder verbindt slechts zich zelf, zoodat ook alleen „op zijn vermogen verhaal genomen kan worden.
„Een vennootschappelijk vermogen bestaat er, althans tegenover derden, „niet. Tegenover derden vertoonen de betrokken personen zich, voor zooverre „er gemeenschappelijke zaken zijn, als gewone mede-eigenaars, niet als ,,vennooten-eigenaars.''
In denzelfden geest schrijft Rieter in zijn bovenaangehaald proefschrift, pag. 31: „Een verhouding tusschen commanditaire vennooten en derden „kan niet bestaan. Derden kunnen nooit rechtstreeks de commanditaire „vennooten aanspreken; bijv. tot bijstorting. Hiertoe zijn zij slechts verplicht tegen den beheerenden vennoot."
Eveneens Holtius dl. I, pag. 114: „De waarheid is, dat hij (d. i. de „commanditair) in het geheel niet aansprakelijk is, maar alleen draagt in „de schade. De schuldeischers hebben tegen hem geene actie, maar wel „zijne socii, te weten, om het beloofde kapitaal in te brengen, en heeft „hij dat gedaan ook dezen niet. Dit is de gemeene leer van het Handelsrecht, zie Martens § 23, Savary, Parères 52 en 65, Pothier, no. 63 en „102. Zoo sprak in het Wetgevend Lichaam de rapporteur van het Tribunaat, „en zoo staat het eindelijk ook in de wet, en daarom heeten commanditaires „geldschieters." In gelijken zin Diephuis, Handelsrecht, pag. 89, en Nierstrasz in zijn bovenvermeld proefschrift, pag. 33.
Dat Binger (in zijn meergemeld proefschrift, pag. 180 e. v.) ook van meening is, dat de commanditair niet rechtstreèks kan worden aangesproken, zal wel geen nader betoog behoeven.



commanditaire vennootschap.
In dezen zin overwoog ook de Rechtbank te Haarlem bij haar vonnis d.d. 30 October 1900 (W. v. h. R. no. 7523):
„dat immers volgens onze wet de commanditaire vennootschap, die, „gelijk in casu, bestaat uit één handelenden vennoot en uit een of meer „geldschieters, naar buiten geen zelfstandig bestaan voert —- niet heeft „een afzonderlijk zelfstandig vermogen — en tegenover derden alleen optreedt in den persoon van den handelenden vennoot, die op zijn naam, „of, gelijk in casu, op zijne firma handelt — uit welk een en ander volgt „eendeels, dat van een faillissement van zoodanige commanditaire vennootschap geen sprake kan zijn, — anderdeels, dat het faillissement van den „handelenden vennoot, die alleen heeft gehandeld en dus alleen aansprake„lijlt is — promiscue omvat en moet omvatten, zoowel de activa en passiva „van hem in privé, als de activa en passiva van de commanditaire vennootschap, kunnende alleen tusschen de vennooten onderling de rede zijn „van activa en passiva, die speciaal tot de commanditaire vennootschap „behooren."
Tenslotte zij nog vermeld, dat in art. 25 van het ontwerp van 1809 o. m. was bepaald, dat de compagnon en commandite wel aan zijn medecompagnon of compagnons tot nakoming van de verplichtingen, welke hij op zich genomen heeft, gehouden is, doch niet tegenover derden aansprakelijk is.
Een geheel afwijkende meening heeft Mr. Dr. S. van Brakel verdedigd in W. P. N. R. no. 3040—3044. In een uitvoerig historisch betoog voert hij aan dat zoowel naar oud-Fransch als naar oud-Hollandsch recht de commanditaire vennoot rechtstreeks door de crediteuren der commanditaire vennootschap kan worden aangesproken. Blijkens hunne op blz. 145 vermelde praeadviezen achten zoowel Fkuin (blz. 23) als Scheltema (blz. 41) dit betoog niet overtuigend. Scheltema, die aan de literatuur en jurisprudentie een groote waarde als rechtsbron toekent (zie W. P. N. R. 3046; hiertegen o. a. Scholten in W. P. N. R. 3052 blz. 416), meent ook dat op grond hiervan de rechtstreeksche aansprakelijkheid van den commanditairen vennoot moet worden ontkend. Bovendien verzet zich het systeem onzer wet tegen de conclusie van van Brakel. Overeenkomsten toch werken alleen tusschen partijen. Dit geldt ook bij maatschap. Waar de wet dit anders gewild heeft — art. 1681 B. W. en 18 K. — heeft zij dit uitdrukkelijk bepaald. Nu bij de commanditaire vennootschap een afwijkende regeling ontbreekt, geldt de regel, dat de commanditair, die niet gehandeld heeft, niet gebonden is.
Een andere belangrijke vraag is: Zijn er twee soorten van commanditaire vennootschappen? Mr. Kist (blz. 298|) onderscheidt de „stille vennootschap ' en de „vennootschap en commandite". Een dergelijke onderscheiding komt ook voor in het Duitsche Handelswetboek van 1897, dat in 1900 is ingevoerd. (Ook in het voor dien tijd geldende wetboek werd een gelijke regeling aangetroffen). Dit Duitsche wetboek kent de „Stille Gesellschaft" (§ 335 e. v.) en bepaalt o. a. „Wer sich als stiller Gesellschafter an dem



zijn er twee soorten comm. venn.?
„Handelsgewerbe, das ein Anderer betreibt, mit einer Vermögenseinlage „beteiligt, bat die Einlage so zu leisten, dass sie in das Vermogen des In„habers des Handelsgeschafts übergebt.
„Der Inhaber wird aus den in dem Betriebe geschlossenen Geschaften „allein berechtigt und verpflichtet."
Daarnaast noemt bet de „Kommanditgesellschaft" (§ 161 e. v.), waaromtrent o. a. is bepaald in §161: „Eine Gesellsehaft, deren Zweck auf „den Betrieb eines Handelsgewerbes unter gemeinschaftlicber Firma ge„ricbtet ist, ist ein Kommanditgesellschaft, wenn bei einem oder bei einigen ,,von den Gesellschaftern die Haftung gegenüber den Gesellschaftsglaubigern „auf den Betrag einer bestimmten Vermögenseinlage beschrankt ist (Kom„manditisten), wahrend bei den anderen Teilen der Gesellscbafter eine „Beschrankung der Haftung nicht stattfindet (persönlich haftende Gesell„schafter).
Het groote verschil tusschen deze twee soorten bestaat hierin dat de Kommanditgesellschaft naar buiten optreedt en bekend gemaakt wordt (§ 162) en de commanditaire vennoot in het kapitaal is gerechtigd (verg. § 167), terwijl een en ander bij de Stille Gesellsehaft niet het geval is 1).
Een eenigszins hiermee overeenkomende verdeeling der commanditaire vennootschappen wil Mr. Kist bij ons ook maken. Wel is waar wil hij (pag. 300) ook bij de stille vennootschap den stillen vennoot mede-eigendom geven in het maatschappelijk kapitaal, maar hij stelt toch naast elkaar de gepubliceerde en de niet gepubliceerde commanditaire vennootschap. In gelijken zin J. L. Nierstrasz R.Hzn. in zijn proefschrift „De commanditaire vennootschap", pag. 20 e. v. en Polak, dl. I pag. 341 e. v. Laatstgenoemde merkt op dat de wetgever zich niet scherp voor oogen heeft gesteld, wat hij wilde regelen. Uit het niet overnemen van de artikelen 23 lid 2, 39 en 42 van den Code de Commerce in ons wetboek zou af te leiden zijn, dat hij een regeling heeft willen treffen voor een stille vennootschap, terwijl uit enkele artikelen onzer wet weer blijkt dat hij meer aan een naar buiten optredende vennootschap heeft gedacht; zoo spreekt art. 20 lid 2 K. van de „zaken der vennootschap", art. 21 K. van de „schulden en verbintenissen der vennootschap", terwijl art. 32 K. volgens Mr. Polak ook uitgaat van het standpunt, dat een commanditaire vennootschap op gelijke wijze wordt geliquideerd als een vennootschap onder firma. Uit een en ander leidt schrijver af dat bij ons de commanditaire vennootschap zich in twee vormen kan voordoen.
De Rechtbank te Amsterdam was bij haar vonnis d.d. 8 April 1910 (W. P. N. R. no. 2119, W. v. h. R. no. 9126) blijkbaar van eenzelfde op-
1) De Stille Gesellsehaft komt dus eenigszins overeen met de voorstelling die Mr. Binger zich maakt van de commanditaire vennootschap naar Nederlandsch recht.



zijn er twee soorten comm. venn. ?
vatting; zij meent dat een commanditaire vennootschap zich op twee wijzen kan voordoen 1), en overweegt dan:
„dat zij vooreerst enkel daarin kan bestaan, dat de commanditaire vennooten tegen genot van een aandeel in de winst kapitaal verschaffen aan „den beheerenden vennoot, die tegenover derden als alleen handeldrijvend „optreedt;
„dat er bij een zoodanige van zelf geen sprake zal zijn van dagvaarding „der vennootschap, maar dan ook goederen en vorderingen door den begeerenden vennoot op eigen naam werden verworven, en tegen hem verkre„gen vonnissen daarop ten uitvoer kunnen worden gelegd;
„dat daarentegen, indien eene commanditaire vennootschap ... als zoo„danig tegenover derden optreedt, goederen en vorderingen ten name der „vennootschap verworven gemeen worden tusschen de vennooten, en een „vonnis tegen den beheerenden vennoot persoonlijk verkregen, daarop niet „rechtstreeks zou kunnen worden ten uitvoer gelegd;
„dat toch een wetsvoorschrift, waaruit zou volgen, dat een en ander „behandeld zou mogen worden als uitsluitend aan den beheerenden vennoot „toekomende, ontbreekt."
Ook Scheltema maakt in zijn praeadvies (pag. 67 e. v.) onderscheid tusschen een stille vennootschap en een openlijk als commanditaire vennootschap naar buiten optredende. Hij kent aan dit onderscheid invloed toe bij de — hierna te behandelen — vraag of er hier sprake kan zijn van een afgescheiden vermogen. Ook Scholten (W. P. N. R. no. 3052) oordeelt in dezen zin.
Hiertegenover wordt aangevoerd, dat het maken van een dergelijk onderscheid niet juist is. De wet bepaalt in afwijking van den C. d. C. art. 42 niets omtrent een publicatie en evenmin iets omtrent het al dan niet naar buiten optreden. Mitsdien schijnt het onjuist op grond van handelingen, die de wet niet noemt, aan te nemen dat het karakter der vennootschap geheel zou veranderen 2). In dien zin Molengraaff, pag. 176 en in Rechtsg. Magazijn, 1904, Fruin Praeadvies blz. 21—26, de Rechtb. te Arnhem d.d. 30 December 1909 (W. v. h. R. 9126) en 's Hertogenbosch d.d. 13 Nov. 1913 (W. v. h. R. no. 9663); verg. ook de bovenaangehaalde proefschriften van Haakman (pag. 45 e. v.) en van Rieter (pag. 31).
Behalve voor de vraag of er een afgescheiden vermogen is — waarop hierna wordt teruggekomen — is de onderscheiding tusschen de stille en
1) Bij het arrest van het Hof te Amsterdam d.d. 19 Januari 1912 (W. P. N. R. no. 2205), waarbij deze zaak in hooger beroep werd behandeld, werd deze vraag niet principieel beslist.
Bij vonnis van 7 Mei 1909 (W. v. h. R. no. 8852) was de Rechtbank te Amsterdam van oordeel dat een commanditaire vennootschap alleen tusschen de vennooten werkt en niet naar buiten.
2) De inschrijving in het Handelsregister heeft een andere beteekenis en is ten deze onverschillig (zie pag. 161 hierna).
(



de comm. vexn. is een handelsvennootschap.
de openlijk optredende vennootschap van belang voor het optreden in rechten en voor toepassing van art. 1681 B. W. Deze twee punten worden naar voren gebracht door Kist-Visser (dl. III, pag. 337 e. v. en pag. 358), die — anders dan Polak — in beginsel de stille en de openbare commanditaire vennootschap van gelijke waarde acht, maar meent dat de openbaarmaking uitwerking heeft in tweeërlei opzicht. ,,In de eerste plaats", zoo schrijft hij, „worden door die openbaarmaking van toepassing de artt. 4,1,0 en 5,2e „van Burgerlijke Rechtsvordering betreffende de persona standi in iudicio „der handelsvennootschappen, waartoe immers ook de commanditaire „vennootschap behoort. Die artikelen toch kunnen slechts worden toegepast, „indien van het bestaan der vennootschap naar buiten is gebleken. Voor „het uitbrengen toch van een exploit „aan het gemeenschappelijk kantoor „der vennootschap" (art. 4,'to) is toch noodig dat het bestaan der vennootschap niet verborgen is gehouden en eveneens zal het alleen mogelijk zijn „overeenkomstig art. 5,2e den naam der vennootschap in plaats van de „namen der eischers of verweerders in het exploit op te nemen, indien „inderdaad die vennootschap met name bekend is.
„In de tweede plaats zal bij de openbaar gemaakte commanditaire vennootschap sprake kunnen zijn van handelingen voor rekening en in naam „van de maatschap en zal art. 1681 B. W. uit dien hoofde overeenkomstige „toepassing kunnen vinden."
Fruin (Praeadvies, blz. 28) durft ook deze gevolgtrekkingen van IvistVisser niet aan, omdat het positieve recht die niet aan de bekendmaking der vennootschap verbindt. Ten aanzien van het in de tweede plaats door Kist-Visser opgemerkte meenen Polak (pag. 343 noot 1) en Scheltema (Praeadvies, pag. 43), dat de regeling van de aansprakelijkheid van den commanditairen vennoot derogeert aan het algemeene voorschrift van art. 1681 B. W.
Handelsvennootschap.
Ook de commanditaire vennootschap is een vennootschap van koophandel. Er kan alleen van deze vennootschap sprake zijn indien een handelsbedrijf wordt uitgeoefend (verg. noot 1 op pag. 153 en Polak pag. 338). De bijzondere regelen van het handelsrecht zullen gelden. Dat de beheerende vennoot, die als zoodanig voor de vennootschap optreedt, als koopman moet worden beschouwd, al is het voeren van het beheer niet zijn eenig of zijn voornaamste bedrijf, werd beslist door den Hoogen Raad bij arrest van 17 April 1896 (W. v. h. R. no. 6798).
De commanditaire vennoot, die immers niet naar buiten optreedt, is als zoodanig geen koopman. In dien zin werd beslist door de Rechtb. te Rotterdam bij vonnis van 28 Januari 1893, W. v. h. R. no. 6309, arrest van het Hof te 's Gravenhage d.d. 23 April 1894, W. v. h. R. no. 6544 en arrest van het Hof te 's Hertogenbosch d.d. 25 April 1899, W. v. h. R. no. 7334. Art. 2 lid 1 en art. 5 lid 2 van de Handelsregisterwet erkennen dan ook de mogelijkheid dat een niet-koopman mede-eigenaar is van een handels-



veemogen der comm. venn.
zaak, aan welke mogelijkheid art. 4 lid 2 van de Handelsnaamwet niet schijnt te hebben gedacht (dat beide wetten een eenigszins ruimere definitie hebben van het begrip „koopman" doet hier niet ter zake). Door de beslissing dat een commanditair vennoot geen koopman is, is nog niet een antwoord gegeven op de vraag of zijn verbintenis tegenover den beheerenden vennoot een (objectieve) handelsverbintenis is. Al zou men, waar het hier betreft een verbintenis uit een handelsvennootschap voortvloeiende, deze vraag toestemmend willen beantwoorden, zoo is het toch niet mogelijk deze verbintenis te rangschikken onder die welke voortvloeien uit de in artt. 3 en 4 K. bedoelde daden van koophandel. Bij vonnis van 6 Mei 1913 (W. v. h. lino. 9470) besliste dan ook de Rechtbank te Arnhem, dat de verplichting tot volstorting van aandeelen in een commanditaire vennootschap voor den aandeelhouder geen commercieel obligo is, al droeg de vennootschap een commercieel karakter.
Vermogen der vennootschap.
Evenmin als van de vennootschap onder firma kan naar de opvatting van de overgroote meerderheid der schrijvers en rechterlijke colleges van de commanditaire vennootschap worden gezegd dat zij een rechtspersoon is. Het feit, dat de complementaire vennoot in zijn geheele vermogen aansprakelijk is (art. 19 K.) sluit naar onze hierboven uitvoerig uiteengezette opvatting uit, dat de hier behandelde vennootschap een lichaam zou zijn met een eigen vermogen, waarbij de leden niet aansprakelijk zouden zijn. Zie o. a. Polak dl. I pag. 344, Molengraaff, pag. 176, P. S. in W. P. N. R. nos. 2202 en 2203 (later anders in W. P. N. R. no. 3052) en na te melden uitspraken van de Rechtbank en het Hof te Arnhem. Verg. echter arrest Hof 's Gravenhage d.d. 20 Mei 1912 (W. v. h. R. no. 9400).
Groot verschil van meening bestaat echter over de vraag of het geheele vennootschapsvermogen toebehoort aan den beheerenden vennoot, dan wel of de commanditair daarin medegerechtigd is 1).
Mr. Kist is van oordeel dat het vennootschappelijk vermogen gemeenschappelijk eigendom is van alle vennooten; hij neemt dit zelfs aan voor de door hem behandelde „stille vennootschap", er op wijzende dat het Duitsche wetboek (tegenwoordig § 335 lid 2, op pag. 149 overgenomen) een ander beginsel is toegedaan; naar zijn oordeel (2e druk, dl. III pag. 300) is dit een „dogmatische fout". Mr. Kist grondt zijn oordeel op de bepaling van art. 1655 B. W., waar gezegd wordt, dat de vennooten iets in gemeenschap moeten brengen; kende men het geheele vermogen toe aan den complemen-
1) Dat art. 5 lid 2 der Handelsregisterwet van 1918 schijnt uit te gaan van het denkbeeld dat de commanditaire vennoot mede-eigenaar is (zie Molengraaff pag. 174), is natuurlijk niet beslissend voor de uitlegging van het Wetboek van 1838.
y



vermogen der comm. venn.
taris, men zou in strijd komen met het karakter van vennootschap en meer moeten denken aan een geldleening.
Yan dezelfde meening zijn Holtius (dl. I pag. 111), Haakman (proefschrift, pag. 15), Nierstrasz (proefschrift, pag. 22), Vlug in W. P. N. R. no. 349), het Bestuur der Registratie in P. W. no. 10424 en blijkbaar ook Diephuis (Handelsrecht, pag. 89). Verg. ook het op pag. 98 geciteerde arrest van den Hoogen Raad van 13 Mei 1864 en Mr. A. Heemskerk op pag. 176 van zijn praeadvies.
Zooals te begrijpen is, is Mr. Binger van een andere meening. Waar naar zijn oordeel een commanditaire vennootschap geen societas is, maar de commanditaris meer als geldschieter is te beschouwen, acht hij (pag. 116 e. v. van zijn proefschrift) dezen niet in de baten der vennootschap gerechtigd. Hij vindt het inconsequent van Mr. Kist, waar deze eenerzijds beweert, dat derden geen rechtstreeksche actie tegen den commanditaris hebben, maar anderzijds wel aanneemt, dat deze vennoot toch verbonden wordt jegens die derden, doordat dezen verhaal hebben op het — volgens Kist — gemeenschappelijk vermogen.
Molengraaff (pag. 176) schrijft: „Inden regel wordt een gemeenschappelijk vermogen niet gevormd, is het bedrijfsvermogen eigendom uitsluitend „van de(n) beheerende(n) vennoot(en) en het zgn. vennootschapsvermogen „niet anders dan een boekpost (een boekhoudkundige grootheid). Er is in „dat geval een (niet algeheele) maatschap van winst, door de(n) beheerende(n) vennoot(en) te behalen in het door hem (hen) uit te oefenen bedrijf." Echter neemt hij aan dat een gemeenschappelijk vermogen kan bestaan; in dat geval acht hij (pag. 177) bij ontbinding grond aanwezig voor scheiding en deeling 1).
Ook Scheltema (Praeadvies pag. 53 e. v.) komt tot ongeveer gelijke conclusie. Hij acht (pag. 55) voor een maatschap niet noodzakelijk dat eigendom wordt ingebracht, mits maar geld, goed of nijverheid ter beschikking wordt gesteld. Hij is dus van dezelfde meening als Smits in zijn op pag. 12 aangehaald werk (door Scheltema niet vermeld). Scheltema acht het dus niet noodig dat een gemeenschappelijk vermogen gevormd wordt; als regel meent hij dat het door den commanditair ingebrachte kapitaal in het vermogen van den beheerenden vennoot overgaat. Niettemin acht hij het zeer goed mogelijk dat er een gemeenschappelijk vermogen gevormd wordt. Hij oordeelt dat in dat geval de vennootschapscrediteuren, die alleen den beheerenden vennoot kunnen aanspreken, alleen op diens deel in het vermogen
1) Over het verschil tusschen een commanditaire vennootschap en een handeling voor gemeene rekening zie men het op pag. 12 hiervoor vermelde werk van Smits (pag. 207 e. v.). Men houde hierbij echter in het oog dat deze schrijver geen principieel verschil aanwezig acht tusschen een handeling voor gemeene rekening en een maatschap, en in eerstgenoemde niet anders ziet dan een „handelsmaatschap", een „société commerciale a forme civile" (pag. 199).



vermogen der comm. venn.
verhaal hebben, en dat dit eigenaardige moeilijkheden meebrengt (zie ook Binger t. a. p.). Meestal leert men echter dat in elk geval de crediteuren verhaal hebben op het geheele vermogen, omdat de commanditaire vennootschap een overeenkomst is, die niet naar buiten werkt. Verg. Rechtb. Haarlem d.d. 30 Oct. 1900, W. v. h. R. no. 7523, en 15 Maart 1910, W. v. h. R. no. 9126, en Hof 's Gravenhage d.d. 16 Febr. 1928 (W. v. h. R. no. 11791, N. J. pag. 846). De H. R. overwoog bij arrest van 25 Mei 1928 (Ned. jur. 1928, pag. 1221), waarbij evengemeld arrest van het Hof te 's Gravenhage werd bevestigd: „dat toch, daargelaten of het mogelijk is, dat een commanditaire vennootschap als de onderhavige, waarin slechts van het bestaan van één beheerend vennoot blijkt, met rechtswerking tegenover derden een vermogen voor hare onderneming afscheidt, in ieder geval zoodanige afscheiding met bedoelde rechtswerking niet zonder meer, enkel uit krachte der wettelijke bepalingen, omtrent het onderwerp plaats vindt, doch eene bijzondere overeenkomst der vennooten daartoe noodig zou zijn" 1).
Indien men met Kist c. s. van oordeel is dat het vennootschappelijk vermogen eigendom is van alle vennooten, dan kan ook hier evenals bij de maatschap en de vennootschap onder firma de vraag gesteld worden, voor welke aandeelen de vennooten in dat vermogen gerechtigd zijn (verg. pag. 58 e. v. en pag. 127).
Dezelfde argumenten, die daar voor beantwoording in den eenen of den anderen zin zijn aangevoerd, zullen ook hier gelden.
Zonderling is het dan ook, dat het Bestuur der Registratie, dat bij P. W. no. 10330 uitdrukkelijk besliste „dat alle vennooten in alle baten „gerechtigd zijn en wel, gedurende het bestaan der vennootschap, voor „gelijk deel, tenzij ieders aandeel bij de akte van oprichting der vennootschap anders is bepaald", bij P. W. no. 10424 van oordeel was, dat de commanditaire vennooten in alle baten der maatschap gerechtigd waren naar evenredigheid van de waarde der door hen ingebrachte zaken. Vlug (in W. v. h. R. no. 349) acht deze laatste beslissing dan ook onjuist en is —- geheel in overeenstemming met de door hem meermalen uiteengezette opvatting (verg. pag. 59 e. v. hiervoor) — van oordeel, dat indien er één beheerend vennoot is met » commanditarissen, alzoo 1 -{-je vennooten, ieder vennoot in het vermogen der vennootschap is gerechtigd voor
1
r+^A..
1) Het is niet duidelijk hoe de H. R. zich een dergelijke bijzondere overeenkomst voorstelt. Aangezien de door ons ontworpen vennootschap tevens onder firma is, is daar in elk geval — naar de heerschende leer — een afgescheiden vermogen. Maar als er slechts één beheerend vennoot is, zal men — zoo men een afgescheiden vermogen wenscht — wellicht het beste doen in de akte bepaalde baten als vennootschapsvermogen aan te wijzen.



vermogen der comm. venn.
Heeft de commanditaire vennootschap een afgescheiden vermogen?
Prof. Sciieltema (Praeadvies pag. 56 en 70) en Mr. van Brakel (\\ . P. X. R. no. 3043, blz. 303 noot 64) zijn van oordeel dat er van een afgescheiden vermogen ook sprake kan zijn al is één persoon daarvan eigenaar. Mitsdien nemen zij aan dat de hier gestelde vraag onafhankelijk staat van de hiervoor besprokene of het vermogen der commanditaire vennoot geheel eigendom van den beheerenden vennoot is. Zij meenen — gesteld dat een deel van het vermogen ten behoeve van bepaalde crediteuren kan worden afgezonderd — dat dit evengoed kan geschieden door één persoon ten opzichte van zijn vermogen als ten aanzien van meerdere personen ten aanzien van wat zij gemeenschappelijk bezitten.
Deze opvatting wordt bestreden door B. J. de Leeuw in W. P. N. R. no. 3051; volgens hem is er naar positief recht geen vermogensafscheiding waar geen mede-eigendom is. Niemand kan een bepaald gedeelte van zijn vermogen afzonderen tot waarborg van een bepaalde groep crediteuren. Slechts langs bepaalde door het positief recht aangegeven wegen (zakelijke zekerheid, oprichting van een rechtspersoon) kan men een dergelijk resultaat bereiken.
Ook aan Prof. Scholten (W. P. N. R. no. 3015) komt de opvatting van Scheltema en van Brakel niet juist voor. Met deze bestrijding kunnen ook wij ons vereenigen. De afscheiding van een deel van het vermogen ten bate van een bepaalde groep crediteuren is niet iets, dat iemand naar willekeur kan doen (conform arrest Hof 's Gravenhage d.d. 16 Febr. 1928, W. v. h. R. no. 11791, N. J. 1928, pag. 846), maar het gevolg van een rechtsverhouding (b.v. vennootschap) waardoor een ander (de mede-vennoot) bepaalde rechten op dat vermogensdeel krijgt, (verg. blz. 97 en 98 hiervoor).
Wie dus aanneemt, dat het vennootschapsvermogen geheel eigendom is van den beheerenden vennoot, zal o. i. moeten aannemen dat er hier van een afgescheiden vermogen geen sprake kan zijn. In dien zin schrijft dan ook Molengraaff (pag. 178): „Tegenover derden is alleen de beheerende „vennoot eigenaar óók van het vennootschapsvermogen, is alleen hij schuld„eischer en schuldenaar, valt dus niet te onderscheiden tusschen vennoot„schaps- en privé-schulden, vennootschaps- en privé-vorderingen.
„Alleen de beheerende vennoot kan failliet verklaard worden; zijn „faillissement omvat alle voorhanden baten en alle schulden; hem alleen „kan surséance van betaling worden verleend." Verg. ook MoleNgraaff, Faill. wet, pag. 163. In dezen zin ook het op pag. 154 vermeld arrest van den H. R. van 25 Mei 1928, alsmede H. R. 1 Maart 1895 (W. v. h. R. no. 6633), Rechtb. Haarlem d.d. 30 Oct. 1900 (W. v. h. R. no. 7523) en 15 Maart 1910 (W. v. h. R. no. 9126), Rechtb. Arnhem d.d. 30 Dec. 1909 en Hof aldaar d.d. 30 Nov. 1910 (W. v. h. R. no. 9126, W. P. N. R. no. 2167), alsmede Kist-Visser (dl. III, pag. 353 e. v.). Ook Früin (Praeadvies, blz. 35) wil van een afgescheiden vermogen niets weten, zelfs niet bij een vennootschap onder firma.



vermogen der comm. venn.
Echter bestaan er ook uitspraken in tegengestelden zin. Zoo werd het bestaan van een afgescheiden vermogen aangenomen door de Rechtbank te 's Hage d.d. 25 Febr. 1910 (W. v. h. R. no. 8969), het Hof aldaar d.d. 20 Mei 1912 (W. v. h. R. no. 9400) en de Rechtbank te Rotterdam d.d. 8 Januari 1912 (W. v. h. R. no. 9401, W. P. N. R. no. 2203). Voorts nam de Rechtbank te 's Gravenhage bij vonnissen van 7 Augustus 1903 en 5 April 1904 (W. v. h. R. no. 8045) aan, dat een commanditaire vennootschap zelfstandig kon worden failliet verklaard. Zie ook vonnis Rechtb. Arnhem d.d. 29 Juni 1903 (W. v. h. R. no. 8054), waarbij de mogelijkheid werd erkend van het faillissement van de vennootschap als zoodanig en hare beheerende vennooten, het arrest van het Hof aldaar d.d. 14 Mei 1912 (W. v. h. R. no. 9437) en dat van den Hoogen Raad d.d. 20 Juni 1913 (W. P. N. R. no. 2282).
Zij, die van oord&l zijn dat een onderscheid behoort te worden gemaakt tusschen een stille en een openlijk optredende commanditaire vennootschap, nemen veelal aan dat er alleen bij de laatste sprake is van een afgescheiden vermogen; verg. Polak, pag. 341 e. v. en Scheltema, pag. 67 e. v. Laatstgenoemde schrijver acht — blijkens zijn hiervoor vermelde meening — dit afgescheiden vermogen ook aanwezig indien het door den commanditair ingebrachte vermogen geheel aan den beheerenden vennoot in eigendom is overgegaan, mits de vennootschap slechts openlijk optreedt. De Leeuw t. a. p., die een dergelijken overgang steeds schijnt aan te nemen, acht dientengevolge van een afgescheiden vermogen bij de hier besproken vennootschap geen sprake.
Prof. Scholten (W. P. N. R. no. 3052) komt tot de volgende conclusie: ,,Er zijn twee soorten commanditaire vennootschap: a de stille. Eigenaar van het vermogen is de beheerende vennoot; is hij het volgens contract niet, dan mogen derden het er niettemin voor houden, dat hij het is; b de naar buiten als zoodanig optredende. Deze is rechtspersoon 1), toepasselijk zijn de regels over proces, beslag, faillissement, compensatie, die voor de vennootschap onder firma gelden." Zie over de opvatting van Prof. Scholten ook nog Ned. Jur. 1928 pag. 1225.
De opvatting die men omtrent dit geschilpunt heeft, is natuurlijk van belang bij de beantwoording van vragen omtrent faillissement, compensatie (verg. het op pag. 95 gemeld arrest van den Hoogen Raad), dagvaarding, enz. Wij meenen hier te kunnen volstaan met een verwijzing naar hetgeen dienaangaande bij de behandeling der vennootschap onder firma is gezegd. Omtrent het dagvaarden der commanditaire vennootschap zij nog opgemerkt, dat bij de opvatting van Molengraaff dagvaarding van den beheerenden vennoot steeds voldoende is, terwijl naar de tegengestelde meening men wellicht verstandig zal doen, zoowel dezen vennoot als de vennootschap te doen dagvaarden. Bij vonnis d.d. 7 Mei 1909 (W. v. h. R. no. 8852) achtte de Rechtbank te Amsterdam een vordering, ingesteld tegen een comman-
1) Men denke hier aan de van de heerschende meening afwijkende opvatting van Scholten omtrent rechtspersoonlijkheid (zie blz. 89 hiervoor).



inbreng.
ditaire vennootschap, niet ontvankelijk. In dien zin ook de conclusie voor het arrest H. R. d.d. 18 Dec. 1891, W. v. h. R. no. 6121, en Star Busman, Rechtsvord., I pag. 144. Verg. het vonnis der Rechtbank te Amsterdam d.d. 8 April 1910 (W. P. N. R. no. 2119), en het arrest van het Hof aldaar d.d. 19 Januari 1912 (W. P. N. R. no. 2205), op pag. 149 en 150 vermeld. Polak (dl. I pag. 345 e. v.) is echter van oordeel dat de naar buiten optredende commanditaire vennootschap (verg. pag. 148 e. v. hiervoor) ook in processen als eischeres of gedaagde kan optreden en kan worden failliet verklaard. Verg. arrest Hof Amsterdam d.d. 23 Maart 1923 (Ned. Jur. 1923, pag. 1019) en Scheltema, Praeadvies, blz. 22.
Inbreng van gelden en goederen.
Evenals bij de burgerlijke maatschap en bij de vennootschap onder firma moet ook bij de commanditaire vennootschap door elk der vennooten iets worden ingebracht. De beheerende vennoot zal wel steeds zijn arbeid inbrengen. Maar daarnaast zal inbreng van geld of goederen ook veelal voorkomen. Waar de beheerende vennoot hier dikwijls bijna alle macht in handen heeft, zal hij in staat zijn gedurende het bestaan der vennootschap kapitalen aan de zaak toe te voegen en te onttrekken. Indien de commanditaire vennoot niet met een dergelijke toevoeging of onttrekking van kapitaal accoord gaat, heeft hier geen wijziging in den „inbreng" plaats. Deze inbreng toch is van invloed op de rechten van alle vennooten — b.v. bij de winstverdeeling — en kan niet eenzijdig bepaald worden. De meening van Scheltema (Praeadvies, blz. 30), dat hetgeen door den beheerder naar willekeur in de zaak is gestoken inbreng is, kan daarom niet worden gedeeld (zie ook KistVisser (dl. III, pag. 377).
In art. 4 der ontworpen akte wordt voor alle zekerheid nog bepaald dat onderling overleg ook noodig is voor lateren inbreng.
De inbreng van den commanditairen vennoot kan — dit volgt uit het wezen der hier besproken vennootschap (art. 19 K.) — niet alleen uit arbeid bestaan. In zoover vinden we hier dus een afwijking van den regel van art. 1656 B. W. Somtijds werd nog een afwijking van dien regel aanwezig geacht. Omdat de wet spreekt van f/eMschieting, werd geleerd, dat alleen inbreng van geld toegelaten zou zijn (aldus Binger, Proefschrift, pag. 122 e. v., Rieter t. a. p. pag. 92 en 93, en P. W. no. 4464).
Echter oordeelt men meestal, dat de wet, sprekende van jeMschieting, alleen het oog heeft op het meest voorkomende geval en dat er geen bezwaar tegen bestaat dat de commanditaire vennoot goederen inbrengt. In dien zin de H. R. bij zijn op pag. 144 vermeld arrest van 13 Mei 1864, de Rechtbank te 's Hertogenbosch d.d. 28 November 1878 (W. v. h. R. no. 4321), Molengraaff (pag. 177), Kist-Visser (dl. III, pag. 368), Polak (pag. 338), J. L. Nierstrasz Hzn. (Proefschrift, pag. 9) en D. J. H. Haakman (Proefschrift, pag. 24).
Naast geld en goed zal de commanditaire vennoot nijverheid kunnen



winstver deeling.
inbrengen. Echter moet hier gewaakt worden tegen overtreding van art. 20 K. (zie hierna).
Inbreng van een „zaak" in haar geheel is ook mogelijk. In de praktijk komt dit nog al eens voor, b.v. wanneer iemand in de zaken, tot dusver door hem alleen gedreven, niet meer actief wil optreden, maar nog wel een deel der winsten, die de zaak afwerpt, wil genieten.
Ieder der vennooten wordt gecrediteerd.
\ erg. hieromtrent hetgeen bij de maatschap is opgemerkt (pag. 62 hiervoor).
De netto winst wordt door de vennooten gelijkelijk gedeeld.
De winsten en verliezen der commanditaire vennootschap zullen door de vennooten verdeeld en gedragen worden zooals door hen bij overeenkomst — of bij gebreke daarvan door de wet (art. 1670 B. W.) — is bepaald.
Ten aanzien van de winst zal echter nooit mogen worden overeengekomen dat een der vennooten daarvan niets zal genieten (art. 1672 B. W.); evenmin is het met het karakter van vennootschap overeen te brengen, dat een der vennooten ■—- b.v. de commanditaire — slechts een vaste rente van zijn inbreng bekomt; hebben partijen dit toch bedongen, dan is dit beding niet nietig, maar is er eerder aan geldleening te denken (verg. échter Kist-Visser, dl. III pag. 377).
Wel staat het partijen vrij overeen te komen, dat het deel van den commanditairen vennoot in de winst niet meer zal bedragen dan een percentsgewijze bedrag van zijn inbrengsten of dan een zekere som.
De commanditaire vennoot zal echter nimmer gehouden zijn eenige som tot dekking der geleden verliezen te storten.
Bij de regeling van de wijze, waarop de verliezen zullen worden gedragen, houde men in het oog, dat volgens het laatste lid van art. 20 K. de commanditair nooit verder daarin dragen mag dan ten beloope van de waarden, die hij heeft ingebracht.
Volgens art. 1672 lid 2 B. W. is het geoorloofd, dat een of meer der vennooten van het dragen in de verliezen wordt uitgesloten. Heeft een dergelijke uitsluiting plaats ten aanzien van een commanditair, dan zal er alle aanleiding bestaan tot de vraag of er nu wel een commanditaire vennootschap is, en of niet veeleer aan geldleening is te denken. En van geldleening zal in zoo'n geval zeker sprake zijn, indien de „geldschieter" slechts een vaste rente krijgt.
De laatste alinea van art. 20 K. bepaalt ook nog dat de commanditair nimmer gehouden is tot teruggave van genoten winsten. Deze bepaling is opgenomen om een einde te maken aan een strijdvraag uit het Fransche recht.
Men beweerde, dat eerst na het eindigen der vennootschap kon worden beoordeeld of er winst was gemaakt of verlies was geleden. Op dezen grond



dragen van verliezen.
zou dus de commanditair voor dien tijd niets van de winst kunnen genieten. Waar een dergelijk achterhouden van de winsten niet wel doenlijk was, liet men verdeeling tijdens het bestaan der vennootschap toe, maar achtte den vennoot, die deze winsten geïnd had, verplicht ze later terug te geven, indien er verliezen geleden werden. Hiertegenover werd dan opgemerkt dat de commanditair slechts aansprakelijk is tot het beloop van zijn inbreng, en dat de winst, eenmaal aan hem uitgekeerd, zijn privé goed was geworden. Onze wetgever van 1838 nu heeft laatstgemeld systeem tot wet verheven.
Toch hebben zich nog enkele moeilijkheden voorgedaan bij de uitlegging van onze wetsbepaling.
Zoo is gevraagd, of indien de balans over een jaar verlies aanwijst en het aandeel van den commanditair daarin van diens credit wordt afgeschreven, deze verplicht is zijn inbreng aan te vullen uit winsten die over volgende jaren worden behaald. O. i. moet deze vraag ontkennend worden beantwoord. Wel is waar is hier geen „teruggave" in den zin van het slot van art. 20 K., maar het aan deze bepaling ten grondslag liggende beginsel verbiedt toch een dergelijke verrekening. De commanditair is alleen aansprakelijk ten beloope van het door hem ingebrachte of in te brengen kapitaal, niet met de winst. De aard der vennootschap brengt mede — ook onze wet erkent dit in het laatste lid van art. 20 K. en in art. 55 K. dat op vastgestelde tijdstippen, b.v. jaarlijks, winst of verlies wordt berekend, en, indien er winst is gemaakt, deze wordt uitgekeerd, indien er verlies is geleden, dit wordt afgeschreven van het aan eiken vennoot tegoedkomende. Maar door die afschrijving heeft de aansprakelijkheid van den commanditair zijn werking reeds voor een gedeelte ondergaan, en er is geen aanleiding om, door het verminderde kapitaal weer aan te zuiveren uit later gemaakte winst, den commanditair nogmaals aan een dergelijk verlies bloot te stellen. In gelijken zin wordt geoordeeld door Kist, (2e druk, dl. III pag- 326, en 3e druk, dl. III pag. 374), Binger (proefschrift, pag. 191), Nierstrasz (proefschrift, pag. 48) en Haakman (proefschrift, pag. 110 e. v.). De laatste geeft het volgende voorbeeld: „Stelt het geval, dat de oorspronkelijke „inbreng van den commanditaris, groot ƒ10.000, verminderd is met het „bedrag van ƒ 5000, vertegenwoordigende zijn aandeel in het geleden verlies, „terwijl het daarop volgend jaar een winst van ƒ5000 voor zijn aandeel „aanwijst. Onthoudt hem nu die winsten, of stelt bij faillissement voor „derden de gelegenheid open, de laatste ƒ 5000 terug te vorderen, zoo zult „ge, in strijd met de bepalingen onzer wet, zijnen oorspronkelijken inbreng, „groot ƒ 10.000, met het niet uitgekeerde bedrag vermeerderd hebben."
Door het opnemen van de bepaling van het derde lid van artikel 9 in de akte meenen wij de kwestie in dezen zin te hebben opgelost.
De opvatting tegengesteld aan de zooeven gemelde is tot wet verheven in het Duitsche Handelswetboek; in §167 daarvan wordt o. a. bepaald. „Jedoch wird der einem Kommanditisten zukommende Gewinn seinem „Kapitalanteile nur so lange zugeschrieben, als dieser den Betrag der „bedungenen Einlage nicht erreicht" en in § 172 lid 4: „Soweit die Einlage



comm. venn. onder firma.
„eines Kommanditisten zuriick bezahlt wird, gilt sie den Glaubigern gegen„über als nicht geleistet. Das gleiche gilt, soweit ein Kommanditist Gewinn„anteile entnimmt, wahrend sein Kapitalanteil durch Verlust unter „den Betrag der geleisteten Einlage herabgemindert ist, oder soweit durch „die Entnahme der Kapitalanteil unter den bezeichneten Betrag herab„gemindert wird".
Ook in het ontwerp tot wijziging van onze wetsbepalingen betreffende commanditaire vennootschappen wordt gezegd: „Geen winsten worden „geacht gemaakt te zijn, tenzij de vroegere verliezen zijn aangevuld."
Fictieve winst is geen winst. Bij uitkeering daarvan zal restitutie kunnen gevorderd worden (evenzoo Scheltema, t. a. p. pag. 38). Er is geen reden de mogelijkheid van restitutie te beperken tot het geval dat de genieter te kwader trouw was, zooals Kist-Visser (pag. 376) schijnt te meenen.
Onder firma.
Blijkens het tweede lid van art. 19 K. is het mogelijk, dat een vennootschap tegelijkertijd is eene onder firma en eene en commandite. Deze toestand zal zich voordoen, indien er meerdere vennooten zijn, die voor de vennootschap optreden, en een of meer die zich achteraf houden, slechts een bepaalde som inbrengen en wier naam niet wordt genoemd.
Het gevolg is, dat de naar buiten optredende vennooten hoofdelijk aansprakelijk zijn, en in het algemeen dat alle regelen, die gelden voor een gewone vennootschap onder firma ook hier toepasselijk zijn, zoodat ook hier een afgezonderd vermogen zal zijn (verg. Kist-Visser, dl. III, pag. 355 e. v.). Evenzeer moeten alle voorschriften, die de wet voor commanditaire vennooten inhoudt, worden toegepast op een commanditaris, die meerdere hoofdelijk aansprakelijke vennooten naast zich heeft.
Onder de firma A. Veenhuizen en Co.
Volgens het tweede lid van art. 4 van de „Handelsnaamwet" duidt de vermelding van de woorden „en compagnie" in den handelsnaam aan dat men te maken heeft met een vennootschap onder firma of eene en commandite. Volgens het eerste lid van dit artikel is het verboden een dergelijke uitdrukking te gebruiken in gevallen, waarin men met een der beide gemelde vennootschappen niet te maken heeft. Indien echter later de vennootschap door een der vennooten alleen wordt voortgezet (zie art. 13 der ontworpen akte), mag de eens aangenomen handelsnaam bij voortduring worden gevoerd (lid 3 van gemeld art. 4).
Akte.
In afwijking van de Fransche wet (art. 39 C. d. C.) bepaalt onze wet niets omtrent den vorm, waarin commanditaire vennootschappen moeten worden opgericht. Een authentieke of onderhandsche akte is daarom niet noodzakelijk, noch voor het rechtsgeldig bestaan, noch voor het bewijs.



inschrijving.
Zoo nam het Hof te 's Hertogenbosch bij arrest van 22 December 1891 (W. v. li. R. no. 6288) aan, dat het bestaan door vermoedens kon worden gestaafd. De Rechtbank te Utrecht was blijkens haar vonnis van meening dat men een mondeling aangegane commanditaire vennootschap kon bewijzen. Niettemin zal de wenschélijkheid van het opmaken eener notarieele akte niet behoeven te worden betoogd. Wij wijzen op de talrijke op pag. 146 hiervoor vermelde processen over de vraag of een overeenkomst een commanditaire vennootschap of een geldleening was.
Inschrijving.
Aangezien een commanditaire vennootschap een handelszaak is, moet inschrijving plaats hebben in het Handelsregister ingevolge art. 3 der wet van 26 Juli 1918 (Stbl. no. 493). Verg. pag. 85 e. v. hiervoor.
Art. 7 dier wet bepaalt dat bij een vennootschap en commandite omtrent de commanditaire vennooten moet worden opgegeven hun aantal, hunne nationaliteit en het land hunner inwoning, benevens het bedrag der gelden, welke zij gezamenlijk hebben ingebracht.
Dat de namen der commanditaire vennooten niet behoeven te worden opgegeven, is in overeenstemming met het beginsel van art. 20 K.
Indien er meerdere beheerende vennooten zijn, is er tevens een vennootschap onder firma, zoodat dan ook art. 5 der Handelsregisterwet zal gelden.
Bij het tot stand komen der Handelsregisterwet is herhaaldelijk te kennen gegeven, dat men daarbij geen wijziging wilde brengen in het materieele recht betreffende vennootschappen. Daarom mag men uit deze wet niet afleiden dat er een tegenstelling zou bestaan tusschen openlijk optredende en stille vennootschappen en commandite (zie pag. 148 hiervoor). De opvatting van Polak (pag. 340), die, de evenbedoelde tegenstelling aannemende, leert, dat de „stille" vennootschap niet zou behoeven te worden ingeschreven, schijnt evenmin juist. Ook deze toch is een vennootschap en commandite en de Handelsregisterwet zondert haar niet uit van de verplichting tot inschrijving (in gelijken zin Scheltema t. a. p. pag. 66).
Commanditaire vennoot.
Evenals er meerdere beheerende vennooten kunnen optreden, is het ook mogelijk dat er meerdere commanditaire vennooten zijn. Men kan dan een commanditaire vennootschap met aandeelen oprichten (waarover hierna zal worden gehandeld), maar noodig is dat niet.
We hebben gezien, dat tegenover derden de commanditaire vennoot niet verbonden wordt; de eenige schade, die deze kan lijden, bestaat hierin, dat het door hem ingebrachte kapitaal verloren kan gaan; verhaal op zijn privé vermogen hebben de schuldeischers der vennootschap niet. In verband hiermede is art. 20 in het Wetboek van Koophandel opgenomen. Het eerste lid bepaalt, dat — behoudens de uitzondering van art. 30 lid 2 — de naam van den commanditaris niet in de firma mag worden gebezigd.
VI 11



geheimhouding van den naam van den commanditair.
Bestond dit verbod niet, dan zouden de vennooten wellicht een onverdiend cachet van soliditeit aan de vennootschap kunnen geven, door in de firma van de vennootschap te vermelden den naam van een persoon, die als zeer gegoed bekend staat, maar zich slechts voor een gering bedrag bij de zaken geïnteresseerd had (verg. Rechtb. Amsterdam d.d. 29 Juni 1923, N. J. 1923 pag. 1377).
Het tweede lid van art. 20 heeft een gelijke strekking.
Niet ontkend kan worden, dat het in art. 20 lid 1 en 2 beoogde doel niet geheel wordt bereikt, indien de vennooten gebruik maken van de bevoegdheid, hen in het tweede lid van art. 30 gegeven. In dat geval zal de naam van den vroeger hoofdelijk, doch nu zeer beperkt aansprakelijken persoon, nog steeds worden genoemd, hoewel het feit, dat hij lid van de vennootschap is, in 't geheel geen waarborg meer is voor de soliditeit van deze. Verg. Kist 2e druk, dl. III, pag. 315.
Door Binger (proefschrift, pag. 140) is opgemerkt, dat de wet alleen maar toelaat den naam van den commanditairen vennoot in de firma der vennootschap te gebruiken, als de commanditair vroeger als vennoot, in vereeniging met anderen, onder een firma gehandeld heeft, zoodat de vraag ontstaat of iemand, die niet als vennoot, maar alleen voor zich zelf onder een firma gehandeld heeft, ook het bedrijf onder de bestaande firma zal kunnen laten voortzetten, ofschoon hij er als commanditair nog steeds bij geïnteresseerd blijft.
Het zou toch ook hier van belang kunnen zijn de eenmaal bestaande firma te behouden. Toch meenen wij met Binger de vraag ontkennend te moeten beantwoorden, want art. 30 lid 2 bevat, gelijk art. 20 lid 1 uitdrukkelijk zegt, een uitzondering en moet als zoodanig beperkt worden tot het geval waarin de wet haar toelaat. En bovendien bepaalt art. 31 K., dat de ontbinding eener vennootscha-p onder firma openbaar gemaakt moet worden, zoodat het publiek weet — althans geacht wordt te weten — dat hij die uitgetreden is, maar wiens naam nog in de firma voorkomt, geen hoofdelijk aansprakelijk lid der vennootschap meer is.
Uit art. 20 lid 1 mag niet worden afgeleid, dat de commanditaire vennootschap altijd een firma moet hebben. Zooals terecht door Mr. Binger is opgemerkt (verg. pag. 97 hiervoor), staat art. 20 lid 1, evenals art. 30 in verband met art. 19 lid 2. Verg. Kist, t. a. p. pag. 294.
Bij overtreding van het eerste of van het tweede lid van art. 20 is, ingevolge art. 21 K., de commanditair hoofdelijk voor het geheel aansprakelijk wegens alle de schulden en verbintenissen van de vennootschap. Het spreekt van zelf dat de beheerende vennooten daardoor niet van hunne verplichtingen worden ontslagen.
Art. 28 van den Code de Commerce was duidelijker en bepaalde dat in bedoeld geval ,,1'associé commanditaire est obligé solidairement, avec „les associés en nom collectif."



geheimhouding van den naam van den commanditair.
Een andere vraag is, wat heeft men in art. 21 te verstaan onder „alle de „schulden en verbintenissen van de vennootschap?" Zijn hieronder begrepen alleen maar die schulden welke ontstaan zijn tengevolge van de overtreding of daarna, of ook die welke reeds bestonden ten tijde van de overtreding?
Holtius (dl. I pag. 117) zou het alleszins rationeel achten, dat de commanditaire vennoot, die art. 20 overtreedt, niet voor de vroeger aangegane schulden aansprakelijk is. „Het schijnt regelloos", zoo schrijft hij, „om „den schuldeischer, wiens obligatio voorlang haar beslag, en hare technische „bestanddeelen gekregen heeft, eenen nieuwen medeschuldenaar te geven, „en onbillijk om uit de overtreding rechten toe te kennen aan degenen „die er niet door benadeeld konden worden."
Hiertegenover wordt echter zoowel door hem als door de Pinto (pag. 59) opgemerkt, dat de woorden van het artikel zoo algemeen zijn, dat zij moeilijk eenige onderscheiding van dien aard toelaten, terwijl, volgens laatstgenoemden schrijver, de wetgever bovendien wel degelijk uitdrukking heeft willen geven aan het denkbeeld, dat iedere overtreding den commanditairen vennoot zijn hoedanigheid van eenvoudig geldschieter doet verliezen, en hem onmiddellijk maakt tot mede hoofdelijk aansprakelijk persoon voor alle verbintenissen. In gelijken geest oordeelen Diephuis (Handelsrecht, pag. 90 noot 4), Nierstrasz (in zijn proefschrift, pag. 51 e. v.), Haakman (proefschrift, pag. 65), Binger (proefschrift pag. 174), Kist (2e druk dl. III pag. 316 en 318, 3e druk (door Visser) dl. III, pag. 366 e. v., Molengraaff (pag. 176) en Polak (dl. I pag. 339). Sommigen dezer schrijvers (de Pinto, Diephuis, Kist t. a. p.) achten de hoofdelijke aansprakelijkheid, die in art. 21 bepaald is, een gevolg van de omstandigheid dat de commanditaire vennoot nu als firmant zou optreden, zoodat art. 18 K. op hem toepasselijk zau zijn.
Het Hof van Parijs heeft in 1836 beslist, dat een commanditaire vennoot in evenbedoeld geval zijn karakter van commanditair verliest en aansprakelijk wordt niet alleen tegenover de crediteuren, maar ook tegenover de complementaire vennooten. Wie zich met beheer inlaat zou afstand doen van zijn rechten als commariditaris, een omzetting van de vennootschap en commandite in eene onder firma zou plaats hebben.
Hiertegenover wordt door Kist-Visser (dl. III, pag. 367), Binger (pag. 172 e. v.) en Nierstrasz (pag. 49 e. v.) aangevoerd, dat de artt. 20 lid 1 en 2 en 21 slechts zijn opgenomen in 't belang van derden, terwijl art. 21 K. slechts als straf de hoofdelijke aansprakelijkheid vaststelt. Indien men, zooals Binger, ontkent dat de commanditaire vennootschap een vennootschap is in den zin van art. 1655 B. W., dan is deze opvatting duidelijk; door een enkele handeling kan toch niet een vennootschap ontstaan; maar ook zoo men aanneemt, dat de heerschende leer omtrent het karakter der commanditaire vennootschap juist is, is er o. i. toch meer voor, de bepaling van art. 21 K. slechts als strafbepaling op te vatten; de strekking der bepaling van art. 21 K. is toch alleen derden te vrijwaren tegen schade, die zij door hun meening, dat een kapitaalkrachtig persoon voor het geheel der schulden van de vennootschap aansprakelijk is, zouden kunnen lijden;



geheimhouding van den naam van den commanditair.
dat het geheele karakter der vennootschap veranderen zou alleen doordat een commanditaire vennoot zich in strijd met art. 20 met de zaken bemoeit, gelooven wij niet. Hij behoudt zijn positie van commanditair vennoot, ook tegenover de beheerende vennooten. Met Binger t. a. p. achten wij dan ook evengemeld arrest van het Hof van Parijs onjuist. Art. 21 verklaart in het daar bedoelde geval de commanditaire vennoot aansprakelijk voor de schulden der vennootschap; heeft hij die betaald, dan is hij volgens art. 1331 B. W. als borg te beschouwen voor hen, die de schulden eigenlijk betreffen. Hij moet dus door dezen worden schadeloos gesteld. Zij, die — anders dan Binger — aannemen dat de commanditaire vennootschap naar onze wet een societas is, geven den commanditair de bevoegdheid van den complementair terug te vorderen wat hij meer dan zijn inbreng heeft betaald met een actio pro socio (Verg. Holtius dl. I pag. 117).
In Frankrijk heeft men de vraag, of de commanditaire vennoot, die in strijd met de wet zich te veel met de zaken bemoeide, ook aansprakelijk was voor vroeger ontstane verbintenissen, opgelost door art. 28 C. d. C. te wijzigen bij een wet van 6 Mei 1863, zoodat dit artikel nu bepaalt: ,,En ,,cas de contravention a la prohibition mentionnée dans 1'article précédent, „1'associé commanditaire est obligé solidairement avec les associés en nom „collectif, pour les dettes et engagements de la société qui dérivent des „actes de gestion qu'il a faits, et il peut, suivant le nombre ou la gravité ,,de ces actes, être déclaré solidairement obligé pour tous les engagements „de la société ou pour quelques-uns seulement".
Een wijziging in dezen zin ook van onze wet werd door de Juristenvergadering van 1882 zeer wenschelijk geacht.
Men heeft de vraag geopperd, of de verbintenissen van den commanditairen vennoot, die een gevolg van art. 21 K. zijn, als handelsschulden moeten worden beschouwd, zoodat daarop de bijzondere bepalingen omtrent zaken van koophandel (betreffende lijfsdwang, getuigenbewijs, enz.) van toepassing zijn. Kist (2e druk dl. III pag. 318) die van oordeel is, dat de commanditair in dit geval geheel gelijk staat met een vennoot onder firma, zal deze vraag wel toestemmend beantwoorden. Voor deze opvatting pleiten ook nog de woorden der wet, welke in art. 20 spreekt van „de zaken der vennootschap", dus van handelszaken. In gelijken zin oordeelt de Rechtbank te Amsterdam d.d. 5 Februari 1926 (Ned. Jur. 1926, pag. 767), die echter terecht opmerkt dat de stille vennoot daarom nog geen koopman is 1).
1) De Rechtbank besliste bij dit vonnis tevens dat door dagvaarding aan het kantoor der vennootschap tevens de commanditaire vennoot, omtrent wien gesteld wordt dat hij beheersdaden verricht heeft, in rechte wordt betrokken, en dat aan hem geen afzonderlijk afschrift behoeft te worden gelaten.



mag de commanditair toezicht uitoefenen?
Binger (pag. 178), die in art. 21 K. slechts een strafbepaling ziet, welke strikt moet worden toegepast, is van een andere meening; hij zou de hier bedoelde verbintenissen alleen dan als handelsverbintenissen willen beschouwen, indien zij uitdrukkelijk in een der artt. 4 en 5 K. waren genoemd, welke artikelen hij in limitatieven zin opvat. Verg. ook pag. 151 hiervoor.
Tenslotte moet in verband met art. 21 K. nog de volgende vraag worden beantwoord: Is de commanditaire vennoot al hoofdelijk aansprakelijk, indien de akte, waarbij de vennootschap is aangegaan,, hem de bevoegdheid geeft handelend op te treden (dus in strijd met art. 20 lid 2 K.), maar hij overigens nog niet van deze bevoegdheid heeft gebruik gemaakt?
De Rechtbank te Amsterdam besliste bij vonnis d.d. 20 Januari 1843 (Rechtsg. Bijbl. dl. VI pag. 561—570), dat uit de hier bedoelde clausule de solidaire aansprakelijkheid, die art. 21 den commanditair oplegt, nog niet volgt, zoolang deze niet een daad heeft verricht, uit welke die aansprakelijkheid nader voortspruit. Mr. Binger (proefschrift pag. 179) kan zich met deze uitspraak geheel vereenigen. Ook wij achten haar niet onjuist, maar meenen, dat, indien een overeenkomst een clausule als de hier bedoelde inhoudt, toch moeilijk aan een commanditaire vennootschap kan worden gedacht; aan het karakter van deze wordt dan te zeer afbreuk gedaan.
Toezicht.
Is den commanditairen vennoot dus ontzegd de bevoegdheid om ten bate van de vennootschap op te treden, niet verboden is het hem, om toezicht op de handelingen der beheerende vennooten rut te oefenen; daarbij toch treedt hij niet naar buiten als vennoot op. Hij kan dus inzage nemen van de boeken en van de kas der vennootschap. Zelfs kan overeengekomen worden, dat de beheerende vennoot tot het verrichten van bepaalde handelingen de goedkeuring van den commanditairen vennoot zal behoeven; dit is geen beheer, maar machtiging, autorisatie. Die tusschenkomst van den commanditair is geen eigenlijk gezegde werkzaamheid, maar meer iets negatiefs; hij kan een handeling van den ander beletten, niet hem tot een handeling noodzaken.
In denzelfden geest Rechtsgel. Adviezen, II, pag. 168 e. v., Kist, 2e druk, pag. 317 en 3e druk (door Mr. Visser) pag. 365, Molengraaff, pag. 176.
A an andere meening zijn Binger, in zijn proefschrift pag. 141 e. v. en pag. 160 e. v., alsmede Nierstrasz in zijn proefschrift, pag. 39, die de opvatting zijn toegedaan dat, indien de commanditair de macht heeft een handeling te beletten, hij een gansch ander standpunt zou innemen, hij zou dan het roer in handen hebben en den complementair gebruiken als uitvoerder van zijn wil. Het komt ons voor dat dit bezwaar niet afdoende is; men mag o. i. den commanditair wel eenige bevoegdheden geven, mits men maar niet in strijd komt met een uitdrukkelijke wetsbepaling en den commanditair niet naar buiten laat optreden, zoodat de vennootschap een



optreden van den commanditair als gemachtigde.
ongerechtvaardigden schijn van soliditeit zou krijgen. (Verg. Rechtb. Amsterdam d.d. 29 Juni 1923 N. J. 1923, pag. 1377).
Om dezelfde reden achten wij het ook niet verboden, dat de commanditaire vennoot op het kantoor der vennootschap werkzaam is. Art. 20 K. verbiedt hem „in de zaken der vennootschap" werkzaam te zijn, maar o. i. beteekent dit alleen, dat hij niet naar buiten, als vertegenwoordiger der zaak, mag optreden. In den Code de Commerce, zooals die luidde bij het tot stand komen van ons Wetboek van Koophandel, was in art. 27 bepaald, dat de commanditair niet kon „être employé pour les affaires de la société"; bij het tot stand komen van het nationale wetboek werden de woorden „tot de zaken der vennootschap gebruikt worden", die in de ontwerpen voorkwamen, op verzoek van een der afdeelingen van de Kamer vervangen door „in de zaken der vennootschap werkzaam zijn" (Voorduin VIII pag. 116). Het doel dezer wijziging blijkt echter niet uitdrukkelijk, maar met Holtius (dl. I pag. 113) en Nierstrasz (pag. 41) meenen wij met het oog op de tegenwoordige redactie en de boven uiteengezette bedoeling van art. 20 K. toch te mogen aannemen, dat het den commanditair niet verboden is op het kantoor der vennootschap, b.v. als klerk, werkzaam te zijn (evenzoo Kist-Visser dl. III pag. 364, anders Binger, proefschrift, pag. 157).
Naar buiten mag de commanditair echter in geen geval optreden, „zelfs „niet uit kracht eener volmacht" (art. 20 lid 2 slot). Als reden voor deze bepaling wordt wel aangevoerd (Nierstrasz, pag. 42), dat anders deze vennoot, zijn beperkte aansprakelijkheid kennende, met groote roekeloosheid zich van zijn taak zou kwijten, ten einde meer winst te kunnen behalen. Met Binger (proefschrift, pag. 167) komt ons dit motief geenszins afdoende voor, daar de commanditair, die als lasthebber de vennootschap had benadeeld, tegenover zijn medevennooten aansprakelijk zou zijn uit hoofde van lastgeving (art. 1837 B. W.). Ook kan het verbod niet zijn oorsprong vinden in de vrees des wetgevers, dat derden zouden kunnen afgaan op een ongerechtvaardigden schijn; immers de commanditair treedt in het hier bedoelde geval niet op als vennoot, maar als gemachtigde. Met Molengraaff (pag. 176) komt het ons voor dat onze wetgever bij het in het leven roepen van het verbod, dat de commanditair zelfs niet uit kracht eener volmacht mag optreden, te ver is gegaan.
Bij vonnis van 10 December 1923 (Ned. Jur. 1924, pag. 411) besliste de Rechtbank te Amsterdam, dat de commanditaire vennoot niet kan tusschenbeide komen in een geding, waarin de beheerende vennoot de bescheiden der vennootschap opvordert.
Het Duitsche Handelswetboek bepaalt in § 164: „Die Kommanditisten „sind von der Führung der Geschafte der Gesellschaft ausgeschlossen , en in § 170: „Der Kommanditist ist zur Vertretung der Gesellschaft nicht „ermachtigt"; anders het vroegere Duitsche wetboek in art. 167.
Van gelijke strekking zijn de artt. 27 en 28 van den Code de Commerce,
U



einde der commanditaire vennootschap.
waaraan trouwens onze bepalingen zijn ontleend. De wet van 6 Mei 1863 heeft echter aan art. 28 een nieuw lid toegevoegd, luidende: „Les avis et „conseils, les actes de controle et de surveillance, n'engagent point 1'associé „commanditaire."
De vennootschap eindigt.
Omtrent het eindigen der commanditaire vennootschap bevat het Wetboek van Koophandel geen bepalingen, zoodat ingevolge de artt. 1 en 15 van dit wetboek de voorschriften van het Burgerlijk Wetboek zullen gelden (artt. 1863 e. v.). De vraag is nog gedaan, of de vennootschap ook eindigt bij den dood, de curateele of het faillissement van den commanditairen vennoot, omdat de vervanging van dezen vennoot door zijn erfgenamen geen verandering in de vennootschap brengt, daar zij toch geen rechten kunnen uitoefenen, die niet tot hun inbreng beperkt zijn. Begrijpelijkerwijze is deze vraag door Binger (proefschrift, pag. 191) ontkennend beantwoord; immers naar het oordeel van dezen schrijver is de commanditair geen eigenlijk vennoot, maar niet anders dan een geldschieter. Aangezien echter door alle andere schrijvers over het karakter van den commanditair anders wordt gedacht, wordt algemeen — en o. i. terecht — aangenomen dat de commanditaire vennootschap ook eindigt bij den dood, de curateele of het faillissement van den commanditair, omdat de wet ten aanzien van hem geen uitzondering inhoudt. (Kist, 2e druk, dl. III pag. 227, Diephuis, Handelsrecht, pag. 92, Polak, dl. I pag. 349, Nierstrasz, pag. 83, Haakman, pag. 117 e. v.). Wat de curateele aangaat, komt Mr. Polenaar in Themis 1912, pag. 575 e. v. tot een andere conclusie.
In het ontwerp van 1890 is voorgesteld, dat de commanditaire vennootschap door overlijden, faillissement of curateele van een commanditairen vennoot alleen dan ontbonden wordt, wanneer aan deze eenig beheer is toegekend, tenzij bij de overeenkomst anders is bepaald.
Met het oog op het karakter van den commanditairen vennoot kan o. i. tegen een dergelijke bepaling weinig bezwaar bestaan. Zie ook Haakman t. a. p. pag. 120.
In denzelfden zin bepaalt ook het Duitsche „Handelsgesetzbuch" in § 177: „Der Tod eines Kommanditisten hat die Auflösung der Gesellschaft „nicht zur Folge" en in §339 lid 2: „Durch den Tod des stillen Gesell„schafters wird die Gesellschaft nicht aufgelöst".
Surséance van betaling.
Met betrekking tot surséance van betaling houdt onze wet omtrent het eindigen der vennootschap geen regeling in. Dienaangaande zijn partijen dus vrij de regeling te kiezen die zij wenschen. Het schijnt ons als regel aan te bevelen, alleen bij surséance aan beheerende vennooten verleend de vennootschap te doen eindigen (zie art. 11 der akte).
Vereffening.
Omtrent de vereffening eener ontbonden commanditaire vennootschap,



veeeffening.
gelden ook de artt. 32—35 K.; dit blijkt uit art. 32 K. waarin van den vennoot bij wijze van geldschieting wordt gesproken, alsmede uit de plaatsing dezer bepalingen aan het slot van de tweede afdeeling van den derden titel. Evenzoo Kist (2e druk, deel III pag. 231) en de Rechtbank te 's Gravenhage blijkens haar op pag. 156 vermeld vonnis d.d. 25 Februari 1910.
Tenzij anders is overeengekomen, geschiedt de liquidatie door de vennooten, die het beheer hebben gehad; de commanditaire vennooten hebben dus van rechtswege het beheer niet; ook zijn zij uitgesloten van de stemming over het aanstellen van een anderen vereflenaar (art. 32 K.). Is er slechts één beheerende vennoot, dan zal — althans als men het bestaan van een afgezonderd vermogen ontkent — er geen sprake kunnen zijn van een liquidatie der vennootschap. Er zal dan slechts kunnen plaats hebben een vereffening van den boedel van den vroegeren beheerenden vennoot. Dit werd ook aangenomen door de Rechtbank te Utrecht bij vonnis d.d. 8 December 1909 (W. v. h. R. no. 9088). Liquidateurs van het vermogen der ontbonden vennootschap zullen dan niet kunnen worden benoemd. Zijn er echter meerdere beheerende vennooten of wel neemt men aan dat er wel een afgezonderd vennootschapsvermogen bestaat, dan zal een benoeming van vereffenaars mogelijk zijn, want ook na de ontbinding der commanditaire vennootschap moeten de loopende zaken nog worden afgedaan, en de vereffenaars kunnen ook voor zooveel de liquidatie betreft nog nieuwe verbintenissen aangaan.
Men vergelijke nog het vonnis der Rechtbank te Rotterdam d.d. 8 Januari 1912 (W. v. h. R. no. 9401, W. P. N. R. no. 2203), waarbij beslist werd, dat een commanditaire vennoot, die tevens een zeker bedrag aan de in liquidatie zijnde vennootschap schuldig is, deze schuld, zoo die door de vereffenaars ingevorderd wordt, niet mag compenseeren met hetgeen hij als inbreng heeft gestort, omdat eerst na het einde der liquidatie kan blijken waarop elk recht heeft; tevens werd bij dit vonnis gezegd, dat de liquidateurs als zoodanig bevoegd zijn de vorderingen der vennootschap te innen.
Faillissement.
Kan de vennootschap zelve ook worden faillietverklaard? Zij die aannemen, dat er geen afgezonderd vennootschapsvermogen bestaat (verg. pag. 152 e. v.) beantwoorden deze vraag natuurlijk ontkennend. Door hen, die het tegendeel aannemen — al leeren zij dat deze vennootschap geen rechtspersoonlijkheid bezit — wordt meestal de faillietverklaring „van de „commanditaire vennootschap" mogelijk geacht (verg. o. a. Polak dl. I pag. 346).
Op de gronden bij de behandeling der vennootschap onder firma uiteengezet (pag. 130 e. v.), zouden wij er het meeste voor voelen, dat ook bij deze opvatting van het afgezonderd vennootschapsvermogen, niet de vennootschap, maar de beheerende vennoot (of de beheerende vennooten) failliet wordt (worden) verklaard. Verg. Scheltema, Praeadvies, blz. 24 e. v.



faillissement der commanditaire vennootschap.
Zooals wij t. a. p. meldden, belet dit niet, dat dan toch het vennootschapsvermogen afzonderlijk wordt behandeld.
Welke rechten ingeval van faillissement de verschillende belanghebbenden kunnen uitoefenen, hangt natuurlijk af van de opvatting, die men omtrent de commanditaire vennootschap heeft.
Is men met Mr. Binger van oordeel dat de commanditaire vennooten slechts geldleeners zijn, dan komen gelijkelijk op èn de vennootschapscrediteuren èn de privé-crediteuren van den beheerenden vennoot, èn de commanditaire vennooten.
Is men de opvatting toegedaan dat er wel een vennootschap is, maar dat deze geen afgezonderd vermogen heeft, dan is er alleen sprake van het faillissement van den beheerenden vennoot, op wiens vermogen de privéen vennootschapscrediteuren gelijk recht hebben. Onder die crediteuren kan ook voorkomen de commanditaire vennoot, nl. indien uit de van de vennootschap opgemaakte rekening mocht bbjken dat hij na aftrek van zijn aandeel in het verlies der vennootschap nog iets te goed heeft. (Verg. Molengraaff, pag. 178, Polak, pag. 347).
Neemt men aan dat de commanditaire vennootschap wel een afgezonderd vermogen bezit, dan strekt dit in de eerste plaats ten bate van de vennootschaps-crediteuren. Zijn dezen dan nog niet geheel voldaan, dan hebben zij verhaal op het privé-vermogen van den complementair gelijkelijk met diens privé-crediteuren. Bleef er daarentegen van het vennootschapsvermogen nog iets over, dan wordt dit met inachtneming van elks aandeel in verband met inbreng, winst en verlies, tusschen alle vennooten verdeeld. Op het alsdan aan den beheerenden vennoot toekomende kunnen diens privé-crediteuren dan verhaal uitoefenen.
Voor de overige bijzonderheden betreffende het eindigen en de vereffening der vennootschap en commandite meenen wij te mogen verwijzen naar hetgeen dienaangaande bij de vennootschap onder firma is gezegd. Slechts zij hier nog verwezen naar een arrest van het Hof te Amsterdam d.d. 31 October 1910 (W. v. h. R. no. 9168), waarbij werd beslist, dat — daargelaten wat overigens rechtens zij — bij een commanditaire vennootschap, ten aanzien waarvan tusschen partijen overeengekomen was, dat bij vereffening de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek zouden gelden, na ontbinding ten allen tijde scheiding kon worden gevorderd, ook voordat de vereffening is afgeloopen; immers art. 15 K. bepaalt dat de rechtsverhouding van partijen in de eerste plaats door hun overeenkomst wordt geregeld, en deze houdt in casu, door naar de bepalingen van het B. W. te verwijzen, een afwijking in van de regelen van het Wetboek van Koophandel.
Scheidsmannen.
Het hier opgenomen beding is gelijksoortig aan dat bij de burgerlijke maatschap en de vennootschap onder firma vermeld. Verg. hierover pag. 65 e. v. en 133.



belastingen in verband met de commanditaire vennootschap.
Registratierecht.
Omdat — naar thans vrijwel algemeen wordt aangenomen — de commanditaire vennoot niet alleen geld, maar ook goederen mag inbrengen (zie pag. 157 hiervoor) is een inbreng van vast goed niet als overdracht onder bezwarenden titel belast (art. 33 Registratiewet).
Ook overigens geldt voor de commanditaire vennootschap hetgeen bij de burgerlijke maatschap is opgemerkt (pag. 67 hiervoor).
Inkomstenbelasting.
Art. 6 der wet op de Rijksinkomstenbelasting (wet van 19 December 1914 Stbl. no. 563) beschouwt „uitkeeringen op geldschieting en commandite" als opbrengst van roerend kapitaal. Dit brengt mede dat verlies van dit kapitaal niet beschouwd kan worden als een verlies dat in mindering van de overige inkomsten kan worden gebracht op grond van art. 17 van gemelde wet. (Verg. H. R. 12 April 1917, B. i. B. no. 1692; Sinnighe Damsté, de Wet op de Inkomstenbelasting, pag. 212). Deze regeling, volgens welke winsten wel bij het inkomen moeten worden bijgeteld, maar verliezen niet mogen worden afgetrokken, is niet in overeenstemming met de heerschende opvatting, die den commanditair als vennoot beschouwt, en kan bezwaarlijk billijk worden geacht.



DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
ALGEMEENE BEPALINGEN,
De derde afdeeling van den derden Titel van het Wetboek van Koophandel heeft, nu het Ontwerp van wet op de Naamlooze Vennootschappen tot wet is geworden, verandering ondergaan naar vorm1) en inhoud: er is gebruik gemaakt van een verdeeling der afdeeling in paragrafen, ieder met een eigen opschrift — een tot nu toe in ons privaatrecht niet voorkomende verdeelingsmethode —; de meeste artikels zijn onderverdeeld in letters. De inhoud is zeer verrijkt door de behandeling van verschillende onderwerpen, die onder de gelding van het oude recht werden overgelaten aan praktijk en rechterlijke beslissing; men denke aan de bepalingen over den inkoop van eigen aandeelen, de terugbetaling op aandeelen, art. 41 a en b en vele andere. Daarnaast is door de nieuwe wet een bepaling gegeven omtrent het karakter van de voorschriften, die zij inhoudt.
Aanvullend en dwingend recht.
Dit is geschied in art. 37d: VAN DE BEPALINGEN DEZER AFDEELING MAG SLECHTS WORDEN AFGEWEKEN, INDIEN, EN,VOORZOOVER,DIT UIT DIE BEPALINGEN ZELF BLIJKT 2)
Afwijking van eenigen regel, door de nieuwe wet op de Naamlooze Vennootschap gegeven, is dus in beginsel ongeoorloofd; immers de geheele regeling der N. V. is in de ééne derde afdeeling vervat. De wetgever is tot het innemen van dit standpunt gekomen door de verkregen overtuiging van de noodzakelijkheid der bescherming van het pubhek, dat met de N. V. in contact komt: eventueele aandeelhouders en crediteuren.
De bepalingen over de N. V. hebben dwingende kracht gekregen voor zoover de wet zelf niet uitdrukkelijk het tegendeel bepaalt;
1) Men vergelijke voor het vereenigingsrecht o. a. de art. 14—58 W. v. K. en voor de N. V. in het bijzonder art. 36 W. v. K. (oud).
2) Over het dwingend of aanvullend karakter van het nieuwe recht op de N. V. zie men: „Ontwerpen van wetten op de Vennootschappen en andere", uitgave Belinfante.
Deel I, stuk 1 pag. 40.
stuk 2 pag. 151.
stuk 4 pag. 307.
Naamlooze Vennootschappen, door G. Vlug, notaris te Rotterdam, pag. 66, ad art. 37d.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar: De nieuwe wet op de Naamlooze Vennootschappen, 4e druk pag. 13 en pag. 100.



aanvullend en dwingend recht.
wordt een overeenkomst van naamlooze vennootschap gesloten, dan houdt deze van rechtswege alle voorschriften in, die door de wet worden gevorderd, ook al zijn zij niet ipsis verbis in de gesloten overeenkomst opgenomen1); men heeft hierin een toepassing te zien van art. 1375 B. W., dat zegt, dat overeenkomsten ook inhouden, datgene, wat door de wet wordt gevorderd; voor zoover afwijking door de wet wordt veroorloofd, heeft men deze bepalingen te beschouwen als soortgelijke aan de bepalingen vervat in art. 1528 en 1529 B. W., die zeggen, dat vrijwaring van rechtswege in den koop zit opgesloten, doch dat daarvan bij overeenkomst mag worden afgeweken2).
Van de bepalingen der wet op de Naamlooze Vennootschappen mag in het algemeen niet worden afgeweken: noch dus van de bepalingen, die de oprichting regelen, noch van de voorschriften, die de levenswijze der N. V. en haar betrekkingen tot aandeelhouders en/of derden beheerschen.
Art. 37d bepaalt slechts, dat van de regeling door de wet gegeven, normaliter niet mag worden afgeweken. Het geeft niet een universeele regeling van de gevolgen van de overtreding van dit verbod; het houdt dus niet in een algemeene bedreiging met nietigheid bij niet naleving van dit verbod: de woorden van het artikel toonen zoodanige algemeene nietigheid niet aan.
Het tegendeel mag men afleiden hieruit, dat de wet bij de afzonderlijke artikelen soms uitdrukkelijk alsnog met nietigheid bedreigt, zooals in art. 36 tweede lid, waar de oprichting bij notarieele akte op straffe van nietigheid wordt voorgeschreven; art. 38a lid 1 bepaalt, dat een aandeelhouder niet kan worden ontheven van de verplichting tot volledige storting van het bedrag van zijn aandeel en derhalve zal een met dit verbod strijdige handeling nietig zijn; zeer twijfelachtig is het echter of de volmacht tot het aangaan der oprichtingsovereenkomst, indien zij niet bij geschrifte is gegeven, als nietig moet worden beschouwd, of men derhalve in art. 366 den tweeden zin een met nietigheid bedreigend voorschrift heeft te zien.
Over de al of niet nietigheid wordt dus door art. 37<2 geen regeling gegeven; zij zal voor elk afzonderlijk geval moeten worden onder-
*.) Het dwingende karakter van de nieuwe regeling der N. V. sluit, zooals in den tekst aangeduid, tweeërlei in: a) de ongeoorloofdheid van afwijking, tenzij uitdrukkelijk toegestaan; 6) het deel uitmaken van de oprichtingsovereenkomst door de bepalingen der wet ook indien zij niet zijn overgenomen. Wat dit laatste punt betreft zij o. a. verwezen naar art. 39a betreffende de wijze van overdracht van aandeelen, dat in afwijking van art. 42 W. v. K. (oud) een dwingende regeling voor de overdracht van aandeelen geeft.
Voor het sub b gezegde zie ook: Naamlooze Vennootschappen, door G. Vlug, pag. 61, ad art. 36c.
2) Zoodanige bepalingen vindt men in art. 39rf en art. 42d lid 2.



definitie der naamlooze vennootschap.
zocht; als hulpmiddel hierbij zal kunnen dienst doen hetzij de uitdrukkelijke aanduiding der nietigheid in eenig afzonderlijk artikel, hetzij het gebruik in zoo'n artikel van het woord „kan", hetzij het karakter der besproken handeling. Zoo zal afwijking van de bepalingen van art. 39a en b, wegens hun zakenrechtelijk karakter, nietigheid meebrengen.
Afwijking van de door de wet gegeven regels is slechts geoorloofd, indien dit uit de bepalingen zelf blijkt; de afwijking moet dus uitdrukkelijk veroorloofd zijn en de toelaatbaarheid der afwijking zal derhalve niet op andere gronden mogen worden aanvaard1).
Definitie der Naamlooze Vennootschap.
Een definitie2) der N. V. wordt gegeven in art. 36 lid 1; althans
!) Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag- 13.
Artikel 37d behoudt beteekenis, ook al moet men aannemen, dat overschrijding van het in dat artikel gegeven verbod niet steeds nietigheid meebrengt. Die beteekenis bestaat daarin, dat het alle afwijkende bepalingen doet vallen onder art. 36e, volgens hetwelk de ministerieele verklaring, noodig voor „den aanvang" der N. V. geweigerd kan worden, indien de akte niet voldoet aan hetgeen door de wet wordt voorgeschreven. Het „niet aanvangen" der N. V. moet met „niet rechtsgeldig bestaan" worden gelijkgesteld. Zoo berust in de handen van den Minister van Justitie bijvoorbeeld de beoordeeling of een akte van dien aard is, dat zij geacht kan worden in de Nederlandsche taal te zijn verleden en zal zij niet steeds nietig zijn en niet steeds een beroep op de aanwezigheid van een vreemde taal kunnen gedaan worden. In dien zin moeten dan ook de uitlatingen van den minister worden verstaan in Ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen 4e stuk pag. 327 ad art. 376: „Het gebruik der Nederlandsche taal is niet op straffe van nietigheid voorgeschreven" en 2e stuk, pag. 171: „De akte van oprichting als geheel moet in de Nederlandsche taal „zijn gesteld. Men kan zulks echter gerust aan de praktijk overlaten".
2) Over „De definitie der naamlooze vennootschap" Prof. Mr. E. J. van der Heyden. R. M. 1919, pag. 309. Zie daarover G. K. in W. 10457.
Dezelfde in „De Naamlooze Vennootschap" maandblad voor den ondernemingsvorm enz. 4e jaargang, 1925, no 3, pag 69 en 70.
De samenvatting van art. 36 lid 1, art. 37 en artikel 386 voert geheel tot de omschrijving, die Prof. van der Heyden op genoemde pagina 70 prefereert boven de definitie in art. 36 lid 1 gegeven.
Wilde art. 36 lid 1 echter als volledige en juiste definitie kunnen worden aangemerkt dan ware noodzakelijk, dat het den inhoud van art. 37 en art. 385 mede in zich sloot; zelfs dan nog was o. i. de tegenstelling tot bijv. de coöperatieve vereeniging niet geheel gegeven. De omschrijving van het ontwerp 1910 te vinden in Ontwerpen enz. Deel I, le stuk, pag 4, artikel 36. Bespreking daarvan en toelichting daarop, pag 45. vgl. van 't zelfde deel, hetzelfde stuk.
Omschrijving van het Gewijzigd Ontwerp en verslag in Ontwerpen enz. Deel I, 2e stuk, pag. 111, art. 36.
In „Ontwerpen van Wetten" enz. deel 1,4e stuk, pag. 327, geeft de Minister te kennen, dat het niet in de bedoeling heeft gelegen, art. 36 een definitie te doen



definitie der naamlooze vennootschap.
is het wezen der Naamlooze Yennootschappen voldoende duidelijk omschreven door art. 36 lid 1, in verband met art. 37 en art. 386.
Axt. 36 lid 1: DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS DE VENNOOTSCHAP MET EEN IN AANDEELEN VERDEELD MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL, WAARIN IEDER DER VENNOOTEN VOOR EEN OF MEER AANDEELEN DEELNEEMT. DE VENNOOTEN (AANDEELHOUDERS) ZIJN NIET PERSOONLIJK AANSPRAKELIJK VOOR HETGEEN IN NAAM DER VENNOOTSCHAP WORDT VERRICHT.
Art. 37: DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS RECHTSPERSOON EN IS KOOPMAN IN DEN ZIN VAN HET WETBOEK.
De N. V. is een vennootschap1). Door dit uitdrukkelijk te bepalen handhaaft de nieuwe wet de begripsomschrijving, die ook voor het oude recht gold en blijft hierdoor in overeenstemming met de bepaling van art. 14 W. v. K.
In overeenstemming met art. 15 W. v. K. zal men dus de N. V. intern hebben te beschouwen als een maatschap, waarvan de in het B. W. gegeven regeling zal gelden, tenzij daarvan door overeenkomst van partijen of door uitdrukkelijke wetsbepaling is afgeweken; waar, door de nieuwe regeling, omtrent de rechtshandeling, waardoor de N. V. wordt tot stand gebracht, geen afwijkende regeling gegeven wordt zal men conform art. 15 W. v. K. moeten aannemen, dat die rechtshandeling dezelfde is, als waardoor iedere vennootschap wordt opgericht, nl. een overeenkomst2).
geven, docli slechts „een vermelding van de materieele voorschriften, die de N. V. het meest karakteriseeren.
Men vergelijke nog „Naamlooze Vennootschappen" door G. Vlug, notaris, te Rotterdam, pag 59 ad art. 36. Aanteekening 1. „de Wet op de Naamlooze Vennootschappen" door Mr. Dr. D. J. Sannes, pag. 8.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 92 en 93.
*) „De Naamlooze Vennootschap" 4e jaargang, 1925, no 3, pag 70.
„Naamlooze Vennootschappen" door notaris G. Vlug, pag. 59, aant. 2.
2) Prof. Mr. J. Ph. Suyling: Inleiding tot het Burgerlijk Recht, le stuk, le gedeelte, tweede druk, pag 166—167 en 172—173: De oprichting van een vereenigingrechtspersoon is een samengestelde handeling. Zij bestaat uit een Gesamtakt, d.i. een door meer dan een persoon uitgesproken eenzijdige wilsuiting en de met den door die eenzijdige wilsuiting ontstanen rechtspersoon gesloten lidmaatschapsovereenkomsten.
Asser—Sciiolten : Personenrecht pag. 666.
Mr. M. Polak: Handboek voor het Ned. Handels- en Faillissementsrecht pag. 358.
Mr. J. Coert: „Oprichting van Naamlooze Vennootschappen" in Feestuitgave van het W. P. N. R. pag. 49.



DEFINITIE DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
Wanneer men van een wederkeerige overeenkomst de definitie kan geven door te zeggen, dat deze is een zoodanige, waarbij de prestatie der eene partij het doel is van de prestatie der wederpartij en omgekeerd, dan kan men aan de overeenkomst van vennootschap het karakter van wederkeerigheid niet ontzeggen op grond daarvan, dat de partijen bij dit contract bovendien een verder reikend samenvallend doel hebben1); de Naamlooze Yennootschap wordt dus tot stand ge-
Prof. Mr. F. G. Scheltema: „Het gewijzigd ontwerp van wet op de N. V. pag. 10 en 11.
Mr. G. A. H. Grosheide Jr.: „Oprichting van N. V. naar Nederiandsch Recht", proefschrift 1913, alwaar veel litteratuur en rechtspraak.
Prof. Mr. W. Molengraaff: Handelsrecht, vijfde druk, deel I, pag 216—217.
Mr. J. A. Rubenkoning: „De oprichting der N. V. naar Nederlandsch en Duitsch Recht" in de Naamlooze Vennootschap, vierde jaargang 1925, no. 4, pag. 115—116. Schrijver is aanhanger van de theorie van Prof. Molengraaff, ofschoon daarop een gerechtvaardigde critiek leverend, die het o. i. echter onmogeliik maakt die theorie aan te hangen. Zij is een consequentie van de leer van Prof. Molengraaff over de rechtspersoonlijkheid.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heyden: „De grondslagen van het vereenigingsrecht": de Naamlooze Vennootschap. 1923, no. 7 en no. 8, pag. 229, vlg en pag. 293 vgl.
G. Vldg, notaris te Rotterdam: Naamlooze Vennootschappen, pag. 60 ad art. 36a, aanteekening 5.
Te vergelijken jurisprudentie: H. R. 27 Mei '98 W. 7128; 3 Februari '05 W. 8179; 18 April '13 W. 9500, N. J. 1913 pag. 723, W. P. N. R. 2275; 29 November '23 W. 11147, N. J. '24 pag. 129; 20 Maart '25 N. J. 1925 pag. 642; Rechtbank A'dam, 20 Nov. 1922, N. J. 1922, pag. 1038; Rechtbank Utrecht, 18 Nov. 1914. N. J. 1915 pag. 77.
1) De in den tekst gegeven definitie vindt men o. a. bij Prof. Mr. E. J. J. van der Heyden: „Grondslagen van het vereenigingsrecht" in de Naamlooze Vennootschap tweede jaargang 1923, no. 7, pag. 194. Schrijver onderscheidt de wisselingscontracten (wederkeerige overeenkomsten) en de vereenigingscontracten. Op pag. 116 betoogt hij, dat dit niet geschiedt door onze wet. M. i. is daardoor die leer positief rechtelijk onhoudbaar, als zijnde in door geene wetsbepaling gemotiveerden strijd met art. 1355 B. W.
Aan de vereenigingscontracten wordt het karakter van wederkeerige overeenkomst eveneens ontzegd door:
Prof. Mr. W. Molengraaff. Handelsrecht I, vijfde druk pag. 218, alwaar aangehaald vonnis Rb. Utrecht 18 November 1914, W. 9709 en Hof Amsterdam 12 Januari 1900, M. v. H. 1900 pag. 227 en daaraan volgende cassatieprocedure W. 7553, inhoudende dat art. 1302 B. W. op vereenigingscontracten niet van toepassing is.
De niet-toepasselijkheid van art. 1302 B. W. motiveert echter niet zonder meer de conclusie, dat de vereenigingscontracten geen wederkeerige overeenkomsten zijn. Confer art. 1355 lid 2 B. W. jo. art. 1684 B. W.
Mr. M. Polak. Handboek enz. pag. 358 vooral noot 1. Het aan den H. R. ontleende argument, dat na het verlijden der akte van oprichting tusschen de afzonderlijke leden geen verbintenissen bestaan, is niet afdoende indien men in den rechtspersoon de vertegenwoordiging van, de gelijkstelling met de gezamenlijke leden ziet, zooals de wet zelve doet in art. 582 B. W.: zaken aan



ontstaan der rechtspersoonlijkheid bezittende
bracht door een wederkeerige overeenkomst „waarbij twee of meerdere personen zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen met het oogmerk om het daaruit ontstaande voordeel met elkander te deelen." Deze omschrijving van art. 1655 B. W. past volkomen bij de omschrijving door art. 36 lid 1 in den eersten zin gegeven.
Ontstaan der rechtspersoonlijkheid bezittende vereeniging „NaamIooze Vennootschap".
De N. V. ontstaat door overeenkomst tusschen de partijen, de leden der toekomstige vereeniging; derhalve is er naast de overeenkomst niet een andere handeling noodig om de N. V. te doen ontstaan, of om de verplichting tot inbreng der vennooten te constitueeren. Dat ten deze meeningen bestaan geheel afwijkend van de zoo juist omschrevene, vindt zijn oorzaak in het feit, dat de N. V. is een rechtspersoon. Dit wordt thans in de regeling der N. V. door de wet uitdrukkelijk erkend en kon onder het oude recht gevoegelijk worden afgeleid uit het feit, dat de N. V. de kenmerken bezat van de rechtspersoon, immers volgens art. 40 lid 1 en 2 W. v. K. oud, een eigen kapitaal bezat, terwijl de leden slechts beperkt aansprakelijk waren. Bovendien blijkt dit naast de bepaling van art. 37 W. v. K. ook thans nog uit art. 2 lid 6 der Faillissementswet.
Als rechtspersoon valt de Naamlooze Vennootschap onder de algemeene bepalingen over rechtspersonen, vervat in de artikelen 1691 t/m 1702 B. W., voor zoover deze geschreven zijn voor nietpubliekrechtelijke rechtspersonen. De woorden „zedelijk lichaam" en „rechtspersoon" zijn synoniemen. Zij vertegenwoordigen hetzelfde
een gemeenschap toebehoorende zijn de zoodanige, die 't gezamenlijk eigendom zijn van 'n zedelijk lichaam; d. i. volgens art. 1690 B. W. van een vereeniging van personen.
Op welke wijze dit zedelijk lichaam die rechten verkrijgt en waarom, na het verlijden der akte van oprichting, de vordering tot inbreng aan de N.V. en daarom niet aan de afzonderlijke aandeelhouders toekomt, is een daarnaast staande vraag, die later (pag. 12) ter sprake komt. In W. P. N. R. 2803 pag. 513 „over rechtspersonen" II uit Prof. P. Scholten zich in soortgelijken zin: „Met behulp van het eenmaal gevonden begrip vertegenwoordiging" enz.
Asser—Scholten, vijfde druk, Personenrecht pag. 666—667. Zijn argumenten stemmen overeen met die van Mr. M. Polak en Prof. Mr. E. J. J. van der Heyden.
Als wederkeerige overeenkomst wordt het vereenigingscontract beschouwd door
Prof. Mr. C. A. Star—Busmanh: Land- (Star Busmann) pag. 802—806 vgl.
Mr. G. Grosheide Jr.: Oprichting van N. V. enz. pag. 41—116.
Jurisprudentie: H. R. 18 April 1913, N. J. 1913, pag. 723; W. 9500; W. P.N.R. 2275.



vereeniging „naamlooze vennootschap".
begrip. Ten bewijze hiervan zij verwezen naar de terminologie en de beteekenis van art. 5 lid 1 der wet van 1855 regelend als organieke wet bet recbt van vereeniging en vergadering. Het doel van deze wet was om, terwijl vóór de wet van '55 een vereeniging van zelf en als zoodanig rechtspersoonlijkheid bezat, het verkrijgen dier rechtspersoonlijkheid voor het vervolg te binden aan de Koninklijke goedkeuring of erkenning. Volgens art. 5 der wet van '55 verkrijgen die vereenigingen „rechtspersoonlijkheid"; vóór '55 waren zij vanzelf „zedelijk lichaam"1).
De term „rechtspersoon" is voor 't eerst door de wet van 1855 in ons recht ingevoerd.
Ook leidt een nadere beschouwing van den inhoud van art. 1690 B. W. vlg. en de op de rechtspersoonlijkheid betrekking hebbende artikelen uit de wet van 1855 tot de conclusie, dat de woorden „zedelijk lichaam" en „rechtspersoon" denzelfden begripsinhoud hebben.
Nadat art. 1600 B. W., ter inleiding, de bestaanbaarheid voor ons recht heeft erkend van vereenigingen van personen als zedelijke lichamen naast andere vereenigingen-niet-zedelijk-lichaam, waarvan de maatschap het meest eenvoudige type is en daarnaast heeft vermeld, dat de eerstgenoemde soort van vereeniging op drieerlei wijze kan ontstaan — onder een waarvan ook de Naamlooze Vennootschap kan worden gebracht — geven de volgende artikelen aan, wat de beteekenis is van den term „zedelijk lichaam". Artikel 1691 kent aan de vereeniging-zedelijk lichaam burgerlijke rechtsbevoegdheid toe; artikel 1698 accentueert het zelfstandig
1) H. R. W. 11856: De bepaling van art. 1696 toegepast op.coöperatieve vereenigingen. Er is geen reden dit t. a. v. de N. V. niet te doen.
Asser—Scholten Personenrecht pag. 668: „Volgens art. 1690 liad men ter beoordeeling of een vereeniging bestond — of rechtspersoonlijkheid had, wat toen op hetzelfde neerkwam", enz.
Een geschiedkundig bewijs voor de meening, dat artt. 1691—1702 algemeen bedoeld zijn: Zie Asser—Scholten Personenrecht pag. 659.
Ook Prof. Mr. W. Molengraaff schijnt de begrippen zedelijk lichaam en rechtspersoon te identificeeren waar hij art. 582 B. W. sprekend van „Zedelijk lichaam" gebruikt ter verklaring van 't begrip „rechtspersoon" t. a. p. pag. 160.
Zie ook conclusie Adv. Gen. bij Arrest H. R. W. 11856, 15 Juni 1928.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling gebruikt het woord „zedelijk lichaam" in een engere beteekenis, als soort vereeniging tegengesteld aan de N.V.: Inleiding tot het Burgerlijk Recht le stuk. Ie deel Tweede druk, pag. 159 t/m 163. Geen der nos. 130, 131, 132, die de verschilpunten inhouden, die inderdaad praktisch tusschen de N. V. en het zedelijk lichaam in engeren zin zijn aan te wijzen, zijn van dien aard, dat zij een verhindering zouden kunnen vormen om de N. V. te rangschikken onder de artikelen 1690—1702 B. W., voor zoover zij voor privaatrechtelijke rechtspersonen geschreven zijn.
VI 12



ONTSTAAN DER RECHTSPERSOONLIJKHEID BEZITTENDE
bestaan van de vereeniging-zedelijk lichaam naast haar leden door ieder afzonderlijk voor de eigen schulden aansprakelijk te stellen.
In de wet van 1855 zijn het de artikelen 10 en 12, lid 1, die doen uitkomen, dat de vereeniging-rechtspersoon de vereeniging is, die burgerlijke rechtsbevoegdheid heeft, terwijl het tweede lid van artikel 12 de aanwijzing geeft van het gescheiden bestaan van de schulden der leden eener vereeniging en de vereeniging-rechtspersoon.
Laat de aanwezigheid van dezelfde karakteristieke eigenschappen bij de vereeniging-zedelijk lichaam en de vereeniging-rechtspersoon wellicht nog eenigen twijfel mogelijk omtrent de identiteit dier vereenigingen, dan zijn de artikelen 13 en 15 der wet van 1855 argumenten, die tot die conclusie dwingen. Het tweede lid van art.
13 zegt, dat de artikelen 1700 en 1701 B. W., uit den titel over de zedelijke lichamen, toepasselijk blijven op de in artikel 13, lid 1, genoemde vereenigingen, ofschoon niet als „rechtspersoon" beschouwd.
Artikel 15 vermeldt, dat de vereenigingen, welke vóór het inwerkingtreden der wet van 1855 bestonden, worden beoordeeld naar de wetten, waaronder zij werden opgericht.
Om rechtspersoon te zijn, moeten de vereenigingen, opgericht na de inwerkingtreding der wet van 1855, aan de bepalingen dier wet voldoen.
Waar de wet van 1855 het bezit-al-of-niet der rechtspersoonlijkheid tot onderwerp heeft, moet men aannemen, dat artikel 15 ook ter beoordeeling van die kwaliteit (rechtspersoonlijkheid), de vóór 1855 geldende wetten aanwijst. Vóór 1855 kende men echter niet den term „rechtspersoon" doch „zedelijk lichaam".
Dat de artikelen 1 tot en met 13 der wet van 1855 door artikel
14 niet toepasselijk worden verklaard op vennootschappen van Koophandel, waaronder ook de Naamlooze Vennootschap valt, doet aan voren genomen conclusie niet af, daar zij slechts argumenten aan de wet van 1855 ontleende ter vaststelling van het begrip ,,rechtspersoon-zedelij k lichaam''.
Onder de artikelen 1690, vlg. B. W., handelende over zedelijke lichamen, vallen dus alle rechtspersonen, voor zooverre men in andere wetten geen afwijkende bepalingen vindt. De algemeene regels betreffende rechtspersonen en de regels voor privaatrechtelijke rechtspersonen in artikel 1690 vlg. B. W. gegeven, zijn dus ook toepasselijk op de Naamlooze Vennootschap.
Deze conclusie kan van belang blijken te zijn bv. bij de behandeling van de beëindiging der N. V., voor zoover daaromtrent door de wet geen bijzondere regels zijn gegeven, o. a. bij de bespreking der vraag of de N. V. ophoudt te bestaan doordat alle aandeelen in één hand zijn geraakt. De N. V. is dus rechtspersoon en in verband



VEREENIGING „NAAJ1L00ZE VENNOOTSCHAP".
met dit feit wordt voor de tot standkoming der Naamlooze Yennootschap wel een andere juridische constructie voorgestaan dan die eener wederkeerige overeenkomst; althans voor de tot standkoming der N. V. geëischt een rechtshandeling naast een wederkeerige overeenkomst. De rechtspersoon-N. V., zegt men, komt tot stand door een gezamenlijke, op die tot standkoming gerichte verklaring van de toekomstige aandeelhouders, welke wilsverklaringen tezamen met een wederkeerige overeenkomst vormen1). Deze constructie is o. i. niet in overeenstemming met de regelen van de wet. Om den rechtspersoon tot stand te brengen is er niet noodig een handeling naast, of andersoortig als een overeenkomst van maatschap of vennootschap2). De rechtspersoonlijkheid immers wordt verleend door de wet; zij is dus niet het gevolg van een apart op de rechtspersoonlijkheid gerichte handeling. De rechtspersoonlijkheid is een kwaliteit verleend door de wet3); zij kan ook aan een ander geheel dan een verzameling van personen worden verleend, bv. aan een verzameling van goederen, waarvan een op rechtspersoonlijkheid gerichte handeling niet kan uitgaan.
De N. V. is rechtspersoon. Wat het voor een vereeniging beteekent rechtspersoon te zijn, wordt door onze wet omschreven. Art. 1690 tot en met 1702 B. W. stellen vast, dat de rechtspersoon een wezen is, dat zelfstandig rechten en verplichtingen heeft, een zelfstandig rechtssubject is, los van de leden, die de vereeniging vormen, waar-
]) Prof. Mr. J. Ph. Suylino. Prof. Mr. P. Scholten en Mr. M. Polak ter plaatse aangeduid in noot 2 op pag. 174.
2) Naar artikel 1661 B. W. is de vereeniging aanwezig zoodra de overeenkomst gesloten is, waarbij men zich verbindt om iets in gemeenschap te zullen brengen.
Dit in gemeenschap brengen is eigendom maken der N. V., zooals blijkt uit artikel 582 B.W., waarover later. Zoodra dus gesloten is de overeenkomst van N. V. of wel, daar een notarieele akte constitutief vereischt wordt, zoodra de notarieele akte verleden is, is er, mits de Ministerieele goedkeuring verleend is, een vereeniging rechtspersoon (H. R. 8 Februari 1918 W. 10253). Opdat dus de rechtspersoon besta is niet noodig dat er eenig bedrag gestort zij, is voldoende dat de oprichters beloofd hebben te zullen inbrengen. De bepaling van art. 51 oud, W. v. K., inhoudende dat de N. V. niet kan aanvangen alvorens een bepaald bedrag gestort zij, is vervallen. Art 36e eischt slechts, wil men niet het gevaar loopen, dat de Ministerieele goedkeuring geweigerd wordt, dat blijkt, dat er voor een bepaald bedrag deelgenomen is in het maatschappelijk kapitaal.
3) Over de theorieën betreffende de rechtspersoonlijkheid zeer overzichtelijk en met ruime litteratuuropgave: zie Suyling, Inleiding etc. pag. 137—145. Daarnaast worde nog als belangrijk vermeld: W. P. N. R. 2802 vgl. „Over Rechtspersonen", Prof. Mr. P. Scholten en de Naamlooze Vennootschap, 2e jaargang 1924, no. 10, „de grondslagen van het vereenigingsrecht III". Prof. Mr. E. J. J. vaït der Heyden. Van laatstgenoemde verscheen over dit onderwerp nog de rede gehouden voor de Arnhemsche notarieele debatingclub: „De samengestelde rechtsbetrekking", in W. P. N. R. 3065.



ONTSTAAN VAN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN VOOR
aan de rechtspersoonlijkheid is toegekend. Volgens de wet is dus de rechtspersoon een persoon huiten, naast en los van leden der vereeniging, waaraan de rechtspersoonlijkheid wordt toegekend. Aangezien de rechtspersoon en de leden der. vereeniging, waaraan door de wet rechtspersoonlijkheid wordt verleend, door de wet worden aangenomen onderling onafhankelijke en zelfstandige rechtssubjecten te zijn, zullen rechtsverhoudingen tusschen deze beide soorten van subjecten, daar zij niet, althans niet alle uit de wet ontstaan, moeten ontstaan uit overeenkomst tusschen deze rechtssubjecten, dus tusschen den rechtspersoon en de leden der vereeniging. Dit standpunt wordt door het Burgerlijk Wetboek ook ingenomen in art. 1697 B. W., dat zegt, dat de rechten en verplichtingen van een zoodanige vereeniging worden geregeld o. a. naar Jiaar overeenkomsten,overeenkomsten dus tusschen het zedelijk lichaam en de leden.
Ontstaan van rechten en verplichtingen voor de Naamlooze Vennootschap. Art. 40.
De belangrijke vraag is nu, hoe de leden der vereeniging tegenover den rechtspersoon gebonden worden bv. tot storting van een bepaald bedrag en anderzijds uit welke bron voor de N. V. de verplichting voortvloeit tot winstuitkeering aan de aandeelhouders.
Dit zijn de gevolgen van een overeenkomst gesloten tusschen den eenen oprichter en de andere als vertegenwoordigers van de nog niet bestaande N. V., welke overeenkomst door de N. V., wanneer zij bestaat, wordt bekrachtigd.
De niet bestaande N. V. wordt bij die overeenkomst vertegenwoordigd1). De N. Y. bestaat rechtens nog niet; zij bestaat nog niet daar zij pas kan aanvangen na de in art. 36e bedoelde ministerieele verklaring2). Onder „aanvangen" moet worden verstaan „rechts-
J) Over de mogelijkheid van zoodanige vertegenwoordiging:
K. db Wijkerslooth proefschrift Leiden, 1925: Bekrachtiging van rechtshandelingen", pag. 27 t/m 31 en de daar aangehaalde litteratuur.
Asser—Scholten II, pag. 382 vgl.
2) Soortgelijke meeningen, toen de ministerieele verklaring nog niet gekomen was inplaats der Koninklijke goedkeuring,
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 362.
Prof. Mr. Suyling: t. a. p. 2e druk, le stuk, le deel, pag. 171, no. 137.
Prof. Mr. W. Molengraaef : t. a. p. pag. 216, j'. 219.
Prof. Mr. E. vak der Heyden: Naaml. Venn. 4e jaargang 1925, no. 4, pag. 99 vgl.
Mr. van den Dries: W. P. N. R. 2637, 2638.
Dezelfde: beantwoording rechtsvraag W. P. N. R. 2803.
Mr. E. Grosheide: t. a. p. pag. 358 vgl.
Kist—Visser deel 3, pag. 427 vgl.
H. R. 19 Januari 1896 W. 8634.
Rechtb. Rotterdam, 14 Jan. 1921, N. J. 1922 pag. 59
Rechtb. Amsterdam, 21 Nov. 1924, N. J. 1925, pag. 460.



de naaml00ze vennootschap.
geldig bestaan"; dit volgt uit een vergelijking met art. 45<Z, dat in zijn eerste lid zegt, dat veranderingen in de akte van oprichting niet rechtens bestaan voordat de Minister heeft verklaard, dat hem van bezwaren niet is gebleken. De ratio en de woorden van artikel 36e en 45d zijn zoodanig gelijksoortig, dat het m. i. onjuist is, om aan de gelijke beteekenis van „aanvangen" en „rechtens bestaan" te twijfelen.
Zooals bij een overeenkomst onder opschortende voorwaarde, de overeenkomst (handeling, 1349 B. W.) wel heeft plaats gehad, doch de verbintenissen nog niet bestaan, zoo bestaat ook hier de oprichtingshandeling (maatschapsovereenkomst) doch is zij in hare gevolgen afhankelijk van 'n voorwaarde: de ministerieele verklaring1).
Die voorwaarden zijn echter verschillend van aard: de eerste vloeit voort uit den wil van de contracteerende partijen, de tweede uit den wil van den wetgever. De eerste heeft krachtens wetsbepaling terugwerkende kracht; voor de tweede ontbreekt elke wetsbepaling in dien zin2). Het is daarom onaanvaardbaar aan de ministerieele verklaring terugwerkende kracht toe te kennen.
De Naamlooze Vennootschap bestaat pas na de ministerieele verklaring, niet daarvoor noch werkelijk noch door wetsfictie3).
Zij wordt vertegenwoordigd niettegenstaande zij niet bestaat. Dit positief-rechtelijk novum wordt in onze wet op ondubbelzinnige en uitgebreide wijze ingevoerd door art. 40 der nieuwe regeling op de N. V., inhoudende:
UIT OVEREENKOMSTEN, AANGEGAAN TEN BEHOEVE VAN EENE OP TE RICHTEN N. V. ONTSTAAN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN VOOR DE VENNOOTSCHAP, WANNEER ZIJ DIE OVEREENKOMSTEN NA HARE OPRICHTING UITDRUKKELIJK OF STILZWIJGEND HEEFT BEKRACHTIGD.
De bekrachtiging, waarover in dit artikel gesproken wordt, is de zoodanige, waaronder verstaan wordt: de bekrachtiging van een handeling door een onbevoegden vertegenwoordiger.
1) Prof. Mr. P. Scholten: W. P. N. R. 2757, pag. 467.
Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 221.
Mr. v. d. Dries: W. P. N. R. 2637/2638, toevoegend: „al kan van terugwerkende kracht dier voorwaarde geen sprake zijn".
Mr. K. de wljkerslooth: t. a. p. pag. 30/31.
2) Mr. K. de Wijkerslooth: t. a. p. pag. 30.
Mr. v. d. Dries, ter plaatse sub noot 2 genoemd.
3) Prof. Mr. P. Scholten: W. P. N. R. 2757.
Mr. M. Oppenheimer: Naaml. Venn. 6e jaargang 1927, no. 2, pag. 38.
Het door den schrijver aangehaalde vonnis Rechtb. R'dam, 14 Jan. 1921, staaft de door hem voorgedragen meening geenszins.



ONTSTAAN VAN HECHTEN EN VERPLICHTINGEN VOOR
Behalve de zoo juist genoemde beteekenis heeft in onze wet het woord „bekrachtiging" ook nog die van het wegnemen van een nietigheidsgrond bv. dwang, dwaling en bedrog en ten derde die van achteraf verleende autorisatie bv. aan de gehuwde vrouw, die zonder machtiging van haren man eenige rechtshandeling heeft verricht1).
Het verschil tusschen de op de eerste en op de tweede plaats genoemde bekrachtiging is opvallend: bij de eerstgenoemde is er sprake van vertegenwoordiging, bij de tweede niet; bij de eerste is ervóór de bekrachtiging geenerlei verbintenis uit overeenkomst, kan er dus ook geen sprake van nietigverklaring van eenige overeenkomst noch ook van saneering van zoodanige overeenkomst sprake zijn.
Wanneer men de eerstgenoemde en de op de derde plaats naar voren gebrachte beteekenis naast elkaar stelt, vindt men, dat het verschil gelegen is in de aanwezigheid van vertegenwoordiging bij de eerste en afwezigheid daarvan bij de derde; de door de gehuwde vrouw met machtiging verrichte handeling is niet een zoodanige, waardoor zij voor den man, dezen vertegenwoordigend, rechtsgevolgen doet ontstaan; in haar eigen persoon en voor haar ontstaan direct de rechtsgevolgen harer handeling.
Het verschil tusschen bekrachtiging in zijn tweede en derde bovenvermelde beteekenis is daarin gelegen, dat in een geval, waarin bekrachtiging in zijn tweede beteekenis noodig is, de persoon zelf, die gehandeld heeft de nietigverklaring moet vragen en verkrijgen, terwijl in het geval, waar de op de derde plaats genoemde beteekenis ter sprake komt, de bestaande nietigheid slechts door een ander dan de gehandeld hebbende persoon kan worden weggenomen, zoolang de grond daarvoor, de handelings-onbevoegdheid blijft bestaan.
Bij vergelijking van het woord „bekrachtiging" in zijn drie genoemde en omschreven beteekenissen met artikel 40 blijkt duidelijk, dat „bekrachtiging" in art. 40 slechts de op de eerste plaats genoemde beteekenis kan hebben, dat er dus in dat artikel sprake is van een vertegenwoordiging onbevoegdelij k en vóór het bestaan van den vertegenwoordigde verricht, doch die door latere saneering rechtsgevolgen doet ontstaan voor den intusschen ontstanen vertegenwoordigde.
Art 40 zegt dus implicite doch ondubbelzinnig, dat vertegenwoordiging van een nog niet bestaande Naamlooze Vennootschap mogelijk is.
De vóór de oprichting, ten behoeve der N. V., gesloten overeenkomst kan door haar na hare oprichting worden bekrachtigd. Die bekrachtiging is een rechtshandeling. Rechtshandelingen kunnen
Mr. K. de Wijkerslooth: t. a. p. pag. 1 t/m 3.



DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
slechts door bestaande personen worden verricht. De bekrachtiging kan dus, aangezien terugwerkende kracht der ministerieele verklaring onaanvaardbaar is, slechts geschieden nadat die verklaring is afgegeven. Terwijl de zuiver feitelijke oprichtingshandeling heeft plaats gehad, mist deze elk rechtsgevolg tot aan de ministerieele verklaring. Tot aan die verklaring is er een op te richten, daarna een opgerichte Naamlooze Vennootschap.
Alle vóór dat oogenblik ten behoeve der N. V. gesloten overeenkomsten vallen dus onder art. 40; niet alleen die, welke vóór de feitelijke oprichtingshandeling vallen, niet alleen dus die, waarbij A aan B belooft, over een jaar voor honderdduizend gulden deel te zullen nemen in (aandeelhouder te worden van) de door B en C op te richten N. V.1), maar ook de belofte van C en B om voor minstens 1/6 in het maatschappelijk kapitaal deel te nemen, welke deelneming volgens art. 36c uit de aan het departement van Justitie in te zenden akte of ontwerp daarvan blijken moet.
De rechtsverhouding tusschen aandeelhouders en N. V. komt dus tot stand doordat de oprichters bij de oprichtingshandeling, de een tegenover de anderen als vertegenwoordigers van de nog niet bestaande N.Y., zich tot een overeenkomst van dien inhoud verbinden, in verband met de na de tot standkoming verrichte bekrachtiging2). Men vergelijke ook art. 40a sub b en artikel 40d.
1) Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 105 ad art. 40.
Ten aanzien van deze soort van overeenkomsten werd vóór de nieuwe regeling o. a. voorgestaan een verklaring door middel van de werking van art. 1353; confer: Prof. Sttyling t. a. p. 2e druk, le deel, le stuk pag. 171, no. 137, en de daar aangehaalde jurisprudentie. Een bezwaar tegen deze opvatting is daarin gelegen dat art. 1353 B. W. naast het beding dat men voor een ander maakt — incasu de op te richten N. Y. — ook het maken van een beding door den stipulant voor zich zelf eischt, hetgeen hier ontbreekt.
H. R. 21 Nov. 1913, W. 9609.
Hof Amsterdam 6 Dec. 1922, W. 11013.
Hof Leeuwarden W. 7142.
Ktg. Ommen. N. J. 1922, pag. 1173.
2) G. Vlug, notaris te Rotterdam: Naamlooze Vennootschappen ad art. 40 pag. 71.
Volgens Kist—Visser ontstaat het recht der N. V. om van de oprichters een bedrag ter volstorting ('t geheel of gedeeltelijk) te vorderen uit een beding ten haren behoeve gemaakt bij de overeenkomst tot oprichting.
Die overeenkomst tot oprichting sluit dan in, dat men aanwezig zal zijn bij het verlijden der notarieele akte, dus bij het aangaan der oprichtingsovereenkomst. In die verplichting bestaat dan het beding, dat tegenover elkaar door de bedingers voor zich zelf gemaakt wordt.
Mr. M. Oppenheimer t. a. p. pag. 38 zegt dat „met betrekking op de hande„ling der oprichting zelf en de gevolgen, die daaraan verbonden zijn, de toepassing van art. 1353 B. W. op haar plaats is".
Deze verder onbesproken stelling had o.i. ten zeerste verduidelijking noodig



ontstaan van rechten en verplichtingen voor
Daar het sluiten van een overeenkomst van N. V. tusschen de aandeelhouders is een overeenkomst van maatschap, waardoor zij zich verplichten iets in gemeenschap te brengen, met dien verstande, dat de wet zelf (art. 582 B.W. zie volgende pagina) levering aan de N. V. als in gemeenschap brengen beschouwt, en anderzijds de oprichters over en weer als vertegenwoordigers der op te richten N. V. optreden, bestaat er tusschen de oprichters onderling, na, de bekrachtiging door de N. V., geen recht om van elkaar inbreng te vorderen.
Na de totstandkoming der N. V. wordt men aandeelhouder door een overeenkomst van dienzelfden inhoud met de N. V. zelve te sluiten1).
De rechten en verplichtingen tusschen de N. Y. en de aandeelhouders ontstaan uit overeenkomst; de aandeelhouders zijn dus crediteuren der N. V. en niets meer2); de verhouding tusschen de aandeelhouders-crediteuren en de andere crediteuren wordt door de wet duidelijk aangegeven; de behandeling daarvan zal ter plaatse waar
Door haar immers wordt even weinig als door de verklaring te vinden in Kist— Visser verklaard hoe of de verplichtingen van de N. V. tegenover den aandeelhouder ontstaan.
De oprichtingshandeling (overeenkomst) houdt dan in, dat men zich tegenover elkaar verplicht in te brengen en ter voldoening daaraan voor de nog op te richten N. V. een bepaald bedrag bedingt. De door den bedinger voor zich zelf bedongen prestatie gaat hier geheel op in de voor den derde bedongen prestatie. De mogelijkheid hiervan wordt erkend door R. b. den Haag 2 Dec. 1913, W. 9620.
Plantol: Traité élémentaire de droit civil, uitgave 1925, no. 1228.
De mogelijkheid van een beding ten behoeve van een derde, die nog niet bestaat, werd reeds erkend door Rechtb. Breda 4 Nov. 1902, W. 1957.
De overeenkomst, ter verklaring van welker tot standkoming de tekst dient, regelt alle rechten en verplichtingen tusschen N. V. en aandeelhouders; zij houdt de statuten in. H. R. W. 11856, 15 Juni 1928. Over 't rechtskarakter der statuten: Mr. C. M. O. van Nispen tot Sevenaer:
Naaml. Venn. 6e jaargang 1927, no. 9 en no. 10.
7e jaargang 1928, no. 6.
Daartegen: Mr. A. Wolfsbergen: Naaml. Venn. 7e jaargang 1928, no. 1.
') Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 221.
2) De meening, dat het vennootschapsvermogen der N.V. collectieve medeeigendom is van de aandeelhouders, dat dus het aandeelhouderschap nevens de relatieve rechtsverhouding een absolute zakelijke rechtsverhouding insluit (Prof. Molengraaff en Star-Busmann) vloeit voort uit de door hen gehuldigde rechtspersoonlijkheidstheorie: Prof. Mr. W. Molengraaff t. a. p. 5e druk pag. 161.
Dezelfde: R. M. 30. (1911).
Prof Mr. C. Star-Busmann: Land-Star-Busmann. I 1914, 819.
Planiol: t. a. p. uitgave 1920 en 1925, no. 3005 vgl.
Over deze rechtspersoonlijkheids-theorie Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. tweede druk, le stuk, le deel, pag. 142, no. 115.



de naamlooze vennootschap.
de wet die aanduidingen geeft, geschieden. De rechten en verplichtingen tusschen de Naamlooze Vennootschap en de aandeelhouders ontstaan uit overeenkomst, ook die tot voldoening van hunne deelname-verphchting d.i. hunne inbreng-verplichting, waartoe zij zich bij de oprichtingsovereenkomst, maatschapsovereenkomst verbinden.
Waar de N. V.-rechtspersoon en de leden der vereeniging, waaraan de rechtspersoonlijkheid verleend wordt, scherp gescheiden personen zijn, en waar de maatschap een overeenkomst is om iets in gemeenschap te brengen, rijst de vraag of storting aan de N. V. is een in gemeenschap brengen; de ontkennende beantwoording dezer vraag is een ontkenning van de stelling dat de N. V. zou zijn een vennootschap. Het Burgerlijk Wetboek zelf lost echter deze vraag in bevestigenden zin op in art. 582: zaken aan een gemeenschap toebehoorende zijn de zoodanige, die het gezamenlijk eigendom zijn van een zedelijk lichaam. Een zedelijk lichaam is naar de omschrijving van 1690 B.W., een conglomeratie van personen, hetzij deze ten doel heeft een ideëel doel, of de bereiking van een materieel doel1). In de gevallen waarin door de leden iets wordt ingebracht, zegt nu art. 582 B. W. van dit ingebrachte, dat het als toebehoorende in eigendom aan een zedelijk lichaam, aan een gemeenschap toebehoort. Welke verdere conclusies men uit art. 582 wil trekken en met welke rechtspersoonlijkheids-theorie men het al of niet kloppend moge achten, vast staat wel naar de eigen woorden van het artikel, dat door de eigendomsverschaffing aan de N. V., de verschafte goederen in gemeenschap worden gebracht2). De N. V. ontstaat door overeenkomst; een overeenkomst is het resultaat van de wilsverklaring van twee of meer personen; omtrent datgene wat geschiedt, indien bij een overeenkomst van meer dan twee personen, de wilsverklaring van een der optre-
J) Aan den term „zedelijk lichaam" wordt hier de algemeene beteekenis gehecht van „rechtspersoon".
Wanneer men „zedelijk lichaam" in engeren zin verstaat, neemt men wel aan dat deze niet tot een materieel doel, althans niet tot een zuiver materieel doel kunnen gebruikt worden. A] wordt door de wet hiervoor geen enkel argument gegeven. Men vergelijke Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. 2e druk, le stuk le deel, pag. 162 no. 132 er op wijzend, dat de uitleg van 1690 B. W. j'. art. 1—3 der wet van 1855 slechts berust op een uitleg van het departement van Justitie. Uitdrukkelijk wordt het standpunt, als in den tekst, ingenomen door Mr. M. Polak t. a. p. pag. 269 en 270 aanduidend, dat ook het Dep. v. Justitie in voormelden uitleg niet steeds standvastig was, pag. 270.
Zie ook Hof den Bosch, 9 Febr. 1923, W. 11135 N. I. '24, pag. 417.
2) Door woordomzetting in art. 582 geeft Prof. Molengraaff een argument voor zijn rechtspersoonlijkheidsleer t. a. p. pag. 160. Hiertegen m. i. terecht Prof. J. Suyling, pag. 142, no. 115.
Men vergelijke ook art. 33 der Registratiewet en de toelichting daarop bij H. F. R. Dubois, pag. 177. (Nederlandsch Belastingrecht) (Suyling).



vervallen der deelneming als vennoot
dende personen vervalt, geeft het B. W. geen regeling in het algemeen deel van het verbintenissenrecht; zij geeft slechts een zeer beperkte en onvolledige regeling daarvan bij de overeenkomst van maatschap, waar zij bepaalt, dat de opzegging door een of meer der vennooten de maatschap1 in zijn geheel en ten aanzien van alle deelnemers doet eindigen.
Vervallen der deelneming als vennoot van een of meer personen.
Betreffende deze vraag geeft art. 36a voor de overeenkomst van Naamlooze Yennootschap een afzonderlijke bepaling:
HET VERVALLEN VAN DE DEELNEMING ALS VENNOOT VAN EEN OF MEER PERSONEN HEEFT OP ZICH ZELF GEEN INVLOED OP DE RECHTSGELDIGHEID VAN DE DEELNEMING DER OVERBLIJVENDE VENNOOTEN.
Het artikel spreekt over „het vervallen van de deelneming". In zijn ruimsten zin verstaan, zal „het vervallen der deelneming" elke wijze omvatten, waarop de eens bestaan hebbende deelneming beemdigd wordt, hetzij dus deze beëindiging plaats grijpt tengevolge van dwang, dwaling en bedrog, hetzij door opzegging, hetzij op eenige andere wijze; men vergelijke art. 1684 B. W. De twee laatst genoemde wijzen van het vervallen van het lidmaatschap hebben, bij de maatschap, de beëindiging der maatschap ten gevolge. Ten opzichte echter der beëindiging der bijzondere soort van maatschap, die de N. V. is, geeft de wet bijzondere bepalingen. Zij geeft nl. in art. 55 de wijzen aan, waarop zij eindigt, waarbij men nog voegen moet de beëindiging door het vonnis, bedoeld in art. 376; andere wijzen van beëindiging noemt en kent de wet dus niet. Terwijl bij de maatschap het wegvallen van een der vennooten tengevolge heeft, dat in het algemeen de maatschap zelf vervalt, blijkt uit artikel 36d, dat dit bij de naamlooze vennootschap niet het geval is. Het artikel heeft het verband tusschen het lidmaatschap en het bestaan der naamlooze vennootschap losser gemaakt. Hieruit volgt, dat het artikel niet juist bij voorkeur hèt artikel is om als argument te dienen voor de bewering, dat de N. V. te niet gaat doordat alle aandeelen in één hand komen; daargelaten nog, dat er alsdan geen enkele deelneming vervallen is. Het artikel dient in dien zin te worden geïnterpreteerd, dat het alleen gaat over de gevolgen van het verval der deelneming van eenig aandeelhouder op de overige deelname, zonder dat in den meervoudsvorm „overige vennooten" nog een verborgen en verstoken aanduiding van de ontbinding der N. V. gelezen worde1). Op zich zelf heeft het
J) Confer D. Veenenbos, cand. not. in Naamlooze Vennootschap 4e jaargang 1925 no. 6. Schrijver ziet tegenspraak in het feit, dat de N. V. vennootschap is, bijgevolg door overeenkomst wordt opgericht en het feit, dat volgens de



van een of meer personen.
vervallen der deelneming geen invloed op de rechtsgeldigheid der deelneming der andere vennooten. Het artikel geeft tweeërlei regeling. Ten eerste bepaalt het, dat, indien bij het tot standkomen eener overeenkomst van Naamlooze Vennootschap meer dan twee personen optreden, er een overeenkomst blijft tusschen de overblijvende partijen, niettegenstaande het wegvallen van een of meer der personen, die aanvankelijk mede een overeenkomst zouden hebben gesloten; bij art. 1349, dat de mogelijkheid kent, dat aan eene of aan iedere zijde meerdere personen optreden, zoekt men deze regeling tevergeefs; bij de overeenkomst van N.V. zegt art. 36a, dat de rechtsgeldigheid der deelneming der overige vennooten intact blijft; zoolang er dus twee vennooten over, zijn bestaat de overeenkomst van N. V., waardoor de N. V. wordt opgericht; meer als twee vennooten eischt de wet in tegenstelling met buitenlandsche wetgevingen voor de oprichting niet.
Ten tweede wordt bepaald, dat „op zich zelf" verval der deelneming van een of meer personen geen invloed heeft op de rechtsgeldigheid der deelneming der anderen. Onder bijkomende omstandigheden kan dus het vervallen der deelneming van een of meer der vennooten wel van invloed zijn op de rechtsgeldigheid van eens anders deelneming. Dit zal o. a. dan het geval zijn, indien de deelneming vervalt van sommige personen, wier deelneming juist de conditie was, waarvan de deelneming van een of meer der overige deelnemers was afhankelijk gesteld, mits natuurlijk het bestaan van deze conditie naar buiten gebleken is, hetzij door uitdrukkelijke vaststelling, hetzij, zonder die vaststelling, door een duidelijk sprekend geheel van uiterlijke omstandigheden; in het genoemde geval heeft men eigenlijk slechts een toepassing van 1358 B. W.; ook zal het verval der deelneming wel invloed uitoefenen indien de oprichtingsovereenkomst slechts door twee personen geschieden zou en de deelneming van een van beiden vervalt1). Overigens zijn omtrent de overeenkomst van deelneming geen bijzondere bepalingen gegeven en heeft men zich dus te richten
nieuwe wettelijke regeling de N. V., waarvan alle aandeelen in een hand zijn, bestaanbaar zou zijn.
Hierin ligt m. i. geen enkele tegenspraak. Men kan voor de tot standkoming der N. V. meerdere personen vorderen zonder dat ook te vorderen voor het in stand blijven der N. V.
Indien men moet aannemen, dat volgens de nieuwe wettelijke regeling de N.V. met één aandeelhouder bestaanbaar is, dan is er ook in dat geval geen plaats voor het vernietigingsrecht van het O. M. Tegen het oprichten van een N. V. door één persoon, zal wel door het Dep. van Justitie worden gewaakt.
i) G. Vlug, notaris te Rotterdam: Naamlooze Vennootschappen pag. 60 ad art. 36a.
Prof. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no 138, pag. 173.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmak: t. a. p. 4e druk, pag. 92, 93, 94.



VERVALLEN DER DEELNEMING ALS VENNOOT
naar de algemeene bepalingen van het verbintenissenrecht. Onder deelneming heeft men te verstaan, het met anderen als vennoot zich verplichten tot het inbrengen van kapitaal.
Deze verplichting tot inbreng is het gevolg van een voorafgegane overeenkomst door de oprichters gesloten ten behoeve van de op te richten Naamlooze Vennootschap.
Evenals de vereeniging-maatschap ontstaat doordat de oprichters zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen ontstaat de vereeniging N. V. (rechtspersoon) door de tot inbreng verplichtende overeenkomst. De oprichters gaan een vereeniging aan van den vorm en beteekenis door de wet onder den naam „Naamlooze Vennootschap verstaan; het opmerkelijke van dezen vereenigingsvorm is, dat de rechtspersoonlijkheid, die zij bezit, het wettelijk vertegenwoordigingsmiddel is voor de gezamenlijke vennooten; bij de gewone maatschap is een uitdrukkelijke contractueele volmacht noodig ter vertegenwoordiging, bij de vennootschap onder firma wordt door de wet volmachtsverleening in het firmacontract voorondersteld, tenzij zij door partijen is uitgesloten.
De rechtspersoonlijkheid is vertegenwoordigingsmiddel; de rechtspersoon treedt dus dan op wanneer het betreft het ontstaan, bestaan of te niet gaan van rechten of verplichtingen van de gezamenlijke aandeelhouders tegenover derden of aandeelhouders optredende ter zake van het ontstaan, bestaan of te niet gaan van een persoonlijk recht of persoonlijke verplichting 1).
Buiten deze gevallen is er van vertegenwoordiging der gezamenlijke aandeelhouders geen sprake en is dus de rechtspersoonlijkheid zonder beteekenis: wanneer de algemeene vergadering van aandeelhouders het besluit neemt tot aankoop van terrein voor de uitbreiding der zaken is het scheppen van de verplichting voor den rechtspersoon om bedoeld terrein aan te koopen, een overbodigheid.
De verplichting tot inbreng kan echter ook voortvloeien uit een andere dan de oprichtingso vei eenkomst; dit is dan het geval, wanneer na de inzending der akte van oprichting en vóór de verkrijging der ministerieele verklaring aandeelen worden geplaatst —■ zij, die de aandeelen plaatsen zijn geen bestuurders der N. V. noch ook kunnen zij na het ontstaan der N. V. worden aangemerkt als bestuurders, aangezien de N. V. vóór haar bestaan geen bestuurders hebben kan — en ook wanneer bij een emissie na het ontstaan der N. V. aandeelen worden geplaatst, in welk geval de tot inbreng verplichtende overeen-
J) Prof. Mr. W. Molengraaff t. a. p. pag. 241.
H. R. 11 December 1914, W. 9813.
H. R. 18 April 1913, W. 9500.
Men vergelijke ook art. 43d.



VAN EEN OF MEER PERSONEN.
komst wordt gesloten met de bestaande Naamlooze Vennootschap middels hare wettelijke vertegenwoordigers 1).
Deelneming en inbreng van aandeelhouders-niet-oprichters.
Het aandeelhouderschap (deelneming) komt ook dan tot stand door een overeenkomst; bij overeenkomsten van dien aard, zoowel wanneer deze vóór als wanneer zij na het verkrijgen der ministerieele verklaring worden gesloten, treedt de N. V. bij vertegenwoordiging op; na de totstandkoming d. i. het tijdstip der gelijktijdige aanwezigheid van de notarieele akte en ministerieele verklaring, door het benoemde bestuur, vóór de totstandkoming door degenen, die zich als vertegenwoordigers (voorloopig bestuur) aandienen. Na de totstandkoming heeft men te doen met door de wet aangestelde vertegenwoordigers, wier handelingen den vertegenwoordigden rechtspersoon binden voor zoover het door de wet omschreven vertegenwoordigingsterrein niet werd overschreden2).
Wat betreft de deelnemingsovereenkomsten voor de totstandkoming gesloten, komt pas door de bekrachtiging na totstandkoming vast te staan, dat de opgetreden personen, ten aanzien der bepaalde door hen verrichte rechtshandelingen, vertegenwoordigers van de Naamlooze Vennootschap zijn geweest3).
Bij de totstandkoming van alle deelnemingsovereenkomsten wordt derhalve de N. V. vertegenwoordigd.
De deelnemingsovereenkomsten kunnen zijn aangegaan onder den invloed van dwang, bedrog of dwaling, hetzij de twee eerst genoemde uitgaan óf van dengene, die aandeelhouder wordt óf van den vertegenwoordiger, hetzij de dwaling óf bij den aandeelhouder bestaat óf bij dengene, die als vertegenwoordiger optreedt.
Het is niet onbelangrijk na te gaan, wat het gevolg is van de aan-
Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 221. Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 138. Mr. M. Polak. t. a. p. pag. 384.
Het nemen van aandeelen, het sluiten van het contract met de N. V., maakt den contractant tevens tot medevennoot. Art. 36 stelt aandeelhouderschap en vennoot zijn gelijk. Poor te besluiten tot de emissie hebben de vennooten toetreding tot hun vennootschap (maatschap) opengesteld, t 2) Prof. Mr. G. F. Scheltema: Het gewijzigd ontwerp van Wet op de N. V. pag. 26/27.
3) Onder bekrachtiging is hier te verstaan: het wettigen der onbevoegde vertegenwoordiging. Daar deze ook stilzwijgend kan geschieden, dus uit daden kan worden afgeleid, zal men in zoodanige daad eventueel ook een bekrachtiging kunnen zien van het ten aanzien van den vertegenwoordiger gepleegde bedrog. Of dit het geval zal zijn is een zaak van uitleg. Echter blijft ook dan de vraag primair of door de bekrachtigende N. V. een beroep op eventueele nietigheid zou kunnen worden gedaan, zonder welke mogelijkheid ook van „bekrachtigen", in den zin van opheffing van nietigheid, door haar geen sprake kan zijn.



DEELNEMING EN INBRENG VAN
wezigheid van genoemde wilsgebreken daar, waar een der partijen bij vertegenwoordiging optreedt.
Ter beantwoording van die vraag is het onvermijdelijk stelling te nemen ten aanzien der vertegenwoordiging, d. w. z. ten aanzien der vraag hoe en waarom de rechten en verplichtingen, die ontstaan, den vertegenwoordigde aangaan.
In de buitenlandsche litteratuur zijn verschillende theorieën ten aanzien daarvan opgezet, waarvan de huldiging-door-de-wet, uit onze wet niet te bewijzen is1). Integendeel zal men op grond van de wet tot geen andere conclusie kunnen komen als dat de gebondenheid en gerechtigdheid van den vertegenwoordigde ten aanzien van de handelingen door den vertegenwoordiger verricht, ontstaat, hetzij doordat door den vertegenwoordigde, voor-derden-duidelijk is verklaard, dat de vertegenwoordiger voor zijn rekening optreedt,2) welke mogelijkheid door de wet wordt geschapen, hetzij doordat de wet zelve én de personen aanwijst, die als vertegenwoordigers van door haar genoemde handelingsonbekwamen zullen optreden én bepaalt, dat de handelingen van de aangewezen vertegenwoordigers voor de vertegenwoordigden rechtsgevolgen zullen doen ontstaan.
Het eerste vindt men in art. 1829 B. W.: de lastgever geeft de bevoegdheid, de macht aan den lasthebber om voor hem, d. i. voor zijn rekening, in zijn naam d. i. voor derden kenbaar als voor rekening van den lastgever, rechtshandelingen te verrichten. De artikelen 1836 en 1844 B. W. bepalen, dat de lastgever rechten heeft tegen en verplichtingen ten aanzien van dengene, met wien de lasthebber gehandeld heeft. De overeenkomsten werden door den lasthebber aangegaan: de wilsverklaringen door hem afgegeven en aangenomen; de artikelen 1829 en 1844 B. W. verklaren dit. De rechtshandelingen worden door den lasthebber verricht, zegt art. 1836 B. W. De wet maakt mogelijk en bepaalt, dat nu de lastgever rechten zal hebben en tegen hem rechten zullen bestaan.
Het tweede vindt men o. a. bij de voogdij en de curateele. Duidelijk blijkt dit uit artikel 1484 B. W. Hetzelfde vindt men bij de directie der Naamlooze Vennootschap naar art. 47 vlg. W. v. K.3).
1) Staudinger, Allgemeiner Teil I, pag. 610—622.
F. Endemann, Lehrbuch des Bürgerlichen Rechts, neunte Auflage. Erster Band, pag. 398 noot 24.
Planiol: t. a. p. tome I, no. 300, pag. 45/117.
2) F. Endemann, Planiol, ter plaatse in noot 1 vermeld.
3) Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 139, pag. 176.
Prof. Mr. C. W. Star—Busmann : Hoofdstukken v. Burg. Rechtsv. deel I, no. 135 pag. 133 vgl.



AANDEELHOUDERS-NIET-OPRICHTERS.
In het Romeinsche Recht kende men oudtijds externe vertegenwoordiging niet1); in een latere periode deed men de door den persoon van den lasthebber ontstane rechten (en verplichtingen) overdragen door dezen aan den lastgever; in zijn derde ontwikkelingsphase vooronderstelde het, het plaats gehad hebben van de overdracht in de tweede phase vereischt en nam het aan, dat door de handelingen van den vertegenwoordiger rechtstreeks rechten en verplichtingen geschapen werden tusschen den derde en den vertegenwoordigde. Via het fransche recht nam onze wet dit stelsel over2). Ons recht huldigt dus een stelsel van vertegenwoordiging waarin:
1°. de lastgever rechtstreeks jegens den derde gerechtigd en gebonden wordt; de wet heeft mogelijk gemaakt, dat wilsverklaringen van den lasthebber rechten en verplichtingen doen ontstaan voor den lastgever;
2°. de lasthebber niet gebonden wordt; dit mag men o. a. afleiden uit het feit, dat de wet toelaat, dat minderjarigen etc. als lasthebbers kunnen worden gekozen, art. 1835 B. W.
Indien men aanneemt, dat bij de vertegenwoordiging de rechtscheppende handelingen door den vertegenwoordiger worden verricht, doch door wetstoelating komen voor rekening van den vertegenwoordigde, dan volgt daaruit, dat, als rechtsvernietigende wilsgebreken, van directen invloed slechts zijn die welke bestonden bij den vertegenwoordiger of door dezen werden opgewekt3). Een uitzonderingsgeval ten aanzien van het laatstgezegde vormt artikel 1359 B. W.
Aangezien de rechtsgevolgen der handelingen door den vertegenwoordiger verricht voor rekening komen van den vertegenwoordigde, zal deze het geheel van rechten en verplichtingen verkrijgen zóó, als het in den persoon van den vertegenwoordiger ontstaan is. Ook zal men bij de beantwoording van de vraag of bij aanwezigheid van wilsgebreken, daarop dooi of tegen den vertegenwoordigde een beroep kan worden gedaan, er mee rekening moeten houden of zij, volgens de door den vertegenwoordigde of de wet voor derden kenbaar verstrekte vertegenwoordigingsbevoegdheid moeten worden geacht voor rekening van den vertegenwoordigde te komen. Ook mag
J) Planiol: ter plaatse onder noot 2 en op pag 189 vermeld.
GrEAKD: Manuel élémentaire de droit romain, sixième édition, pag. 676 en 684, vlg.
2) Op het aangegeven standpunt stelt zich ook het D. B. G. § 166.
3) Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. Ie stuk le deel, 2e druk, ten aanzien van dwang en bedrog, no. 292, pag. 383.
Staudinger: Kommentar zum B. G. B. Allgemeiner Teil Band I, pag. 628.
Endemann: t. a. p. pag. 396, noot 19 en 20.
Das bürgerliche Gesetzbuch door Busch, Schaffeld en anderen. Uitgave Walter de Gruyter & Co. Berlin, Leipzig, pag. 249.



dwang, bedrog en dwaling.
de goede trouw van den derde, met wien de vertegenwoordiger handelde, niet in het gedrang komen. Dit beginsel vindt men o. a. in de artikelen 1852 en 1855 B. W.
Daarnaast zullen overwegingen moeten gelden, die wel niet ipsis verbis in de wet zijn neergelegd maar toch zeker volkomen in haar geest passen, zooals bv. dat ten aanzien van onrechtmatige daden vertegenwoordiging is uitgesloten en dat uit onrechtmatige daden geen voordeel mag worden genoten.
Ook zal telkens met de concrete omstandigheden, waarin de contracteerende partijen verkeeren, moeten worden rekening gehouden1).
Dwang, bedrog en dwaling; dood, curateele en faillissement.!
Dwang kan worden uitgeoefend op den vertegenwoordiger, hetzij door zijn wederpartij bij het contract of door een willekeurigen derde.
De vertegenwoordigde zal er beroep op kunnen doen2) aangezien hij niet door zijn wederpartij kan of mag worden geacht de nadeelige gevolgen van den uitgeoefenden dwang te hebben willen aanvaarden. Ten aanzien van een vertegenwoordigd rechtspersoon is dit niet anders als ten aanzien van een natuurlijk persoon.
Ook is het niet aanvaardbaar, dat de wederpartij, die den dwang uitoefende en dus een onrechtmatige daad verrichtte, daaruit voordeel zou mogen genieten.
Het beroep op wilsgebreken komt niet aan den vertegenwoordiger toe: voor hem ontstaan geen rechten en verplichtingen; hij kan ze derhalve niet krachtens een hem persoonlijk en niet afgeleid toekomend recht doen vernietigen. Zij ontstaan voor den vertegenwoordigde, die dus tot de bestrijding der rechtsgevolgen van de bij vertegenwoordiging verrichte handeling moet gerechtigd zijn. Kent men hem de bevoegdheid niet toe, dan zou de handeling onaanvechtbaar zijn. De vertegenwoordigde kan de bestrijding der handeling ook door een vertegenwoordiger doen plaats hebben. Aangezien de rechtspersoon niet anders als door vertegenwoordigers kan optreden en de door de wet aangewezen vertegenwoordigers krachtens haar een in beginsel algemeene vertegenwoordigingsmacht hebben, zal de bestrijding altijd door haar vertegenwoordigers namens haar geschieden3).
Wanneer de dwang door een ander als de wederpartij van den vertegenwoordigde is uitgeoefend moet de conclusie dezelfde zijn. Art. 1359 B. W. maakt ten dezen geen onderscheid.
1) Prof. Mr. J. Ph. Suylüïg t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 203, pag, 259/260.
2) Idem, no. 292, pag. 383.
Staudinger t. a. p. pag. 480.
3) Staudinger terzelfder plaatse.



DWANG, BEDROG EN DWALING.
Zou het beroep op dwang voor den vertegenwoordigde zonder eenig belang zijn, dan kan dit wellicht aanleiding zijn tot afwijzing van den ingestelden vernietigingseisch1).
Dwang kan worden uitgeoefend door den vertegenwoordiger2). Deze zal aan den vertegenwoordigde kunnen worden tegengeworpen. Ten eerste geeft art. 1359 B. W. de bevoegdheid tot vernietiging in het algemeen, zonder hiervan uit te zonderen overeenkomsten, waarbij de wederpartij door vertegenwoordiging optreedt. Indien men aanneemt, dat de vertegenwoordiger als derde in den zin van art. 1359 B. W. moet worden aangemerkt, zal een beroep op de nietigheid ingevolge dat artikel kunnen worden gedaan.
Ten tweede mag volgens rechtmatig rechtsverkeer door dengene, op wien de dwang werd uitgeoefend, worden aangenomen, dat de vertegenwoordigde van den gepleegden dwang geen gebruik wil maken.
Ten derde levert de dwang een onrechtmatige daad op en wanneer men mag aannemen, dat ten opzichte van het plegen van onrechtmatige daden vertegenwoordiging is uitgesloten, zal dus uit de gepleegde onrechtmatige daad voor den zgn. vertegenwoordigde geen voordeel en zeker geen vorderingsrecht kunnen voortvloeien; vertegenwoordiging nu ten aanzien van onrechtmatige daden is naar onze wet onbestaanbaar, daar door de wet en door haar alleen is mogelijk gemaakt, dat men voor zich zelf rechtsgevolgen kan doen voortvloeien uit handelingen door derden verricht en de wet onrechtmatige daden burgerrechtelijk, soms zelfs bovendien strafrechtelijk straft, zoodat wel kan aangenomen worden, dat de wet ten aanzien van de handelingen, waartegen zij zich op zoodanige
1) Het zal altijd dan het geval zijn, wanneer het niet om den persoon van de wederpartij gaat, doch slechts om de wederprestatie en deze aan alle te stellen eischen voldoet; indien dus door den dwang slechts werd bereikt, dat degene, die den dwang uitoefende en niet een ander tot het verrichten der prestatie gerechtigd (■verplicht) werd; bijvoorbeeld: de verkrijging van aandeelen aan toonder, indien geen buitengewone omstandigheden aanwezig zijn, bij een emissie.
Tegen deze opvatting is wellicht aan te voeren, dat op grond van dwang en bedrog altijd vernietiging moet kunnen worden gevraagd daar dit als maatschappelijk belang moet worden aangemerkt.
Een vonnis, waarbij de persoon van de wederpartij van belang is: Rechtb. Arnhem 22 Juni 1922, W. 10909, N. J. 1922 pag. 890.
2) Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, noot op pag. 383 en aldaar ten aanzien van bedrog aangehaalde jurisprudentie: Rechtb. Amsterdam 16 Juni 1924, W. 11275. 4 Sept. 1928 W. 11857.
Anders: Rechtb. Amsterdam 8 December 1916 W. 10126. Rechtb. Middelburg 8 Februari 1922, W. 10881.
Staudinger t. a. p. pag. 480, sub no 3.
VI 13



dwang, bedrog ex dwaling.
wijze te weerstelt, niet toch nog vertegenwoordiging zon toelaten1).
Ten vierde zal men in strijd komen met de historische ontwikkeling der vertegenwoordiging, door aan te nemen, dat de door den vertegenwoordiger gepleegden dwang niet aan den vertegenwoordigde zou kunnen worden tegengeworpen: overdracht van rechten door den vertegenwoordiger aan den vertegenwoordigde was eertijds de schakel, waardoor de derde met den vertegenwoordigde werd in verband gebracht. Bij zoodanige overdracht behield en behoudt ook nog volgens ons recht de debiteur zijn excepties, tenzij hij er afstand van doet (art. 668 jo. 1467 B. W.). Hetzelfde zal men moeten aannemen nu door de wet het gebruik van dien schakel wordt onnoodig gemaakt en door enkele wetsbepaling de ontstaande rechten en verplichtingen aan den vertegenwoordigde toekomen.
Dwang kan zijn uitgeoefend op den vertegenwoordigde, hetzij door de wederpartij van den vertegenwoordiger, hetzij door den vertegenwoordiger, hetzij door een willekeurigen derde.
Deze dwang is niet van directen invloed op de door den vertegenwoordiger gesloten overeenkomst. Daar de vertegenwoordiger en slechts hij de handelende persoon is, zijn slechts in zijn persoon bestaande wilsgebreken of de door hem veroorzaakte terzake dienende.
Waar echter onder de thans besproken deelnemingsovereenkomsten zoodanige zijn, waarbij de vertegenwoordiging eerst door latere bekrachtiging rechtsgeldig tot stand komt, blijkt het duidelijk, dat door den thans behandelden dwang wel indirecte invloed kan worden uitgeoefend op de gevolgen van de door den (onbevoegden) vertegenwoordiger verrichte rechtshandelingen2). Wordt de bekrachtiging onder dwang van de wederpartij van den vertegenwoordiger-bij-de-overeenkomst gegeven, dan zal op de nietigheid dier bekrachtiging een beroep kunnen worden gedaan3) — de dwang is een onrechtmatige daad en men kan uit zijn onrechtmatige daad geen voordeel genieten — en zal door het vervallen dier bekrachtiging de handeling door den vertegenwoordiger verricht die van een onbevoegden vertegenwoordiger blijven en derhalve den vertegenwoordigde niet binden.
J) Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. Ie deel, 1 stuk, 2e druk, no. 285, pag. 375 en pag. 133 no. 10.
Prof. Mr. C. A. Star—Btjsmann: (Land-Star-Busmann.) I pag. 775—776. Prof. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 229—230.
Anders: Asser—Scholten, pag. 654, vlg.
Mr. M. Polak, t. a. p. pag. 411—412 en aldaar aangehaalde jurisprudentie, o. a. H. R. 9 Deo. 1910, W. 9112. 24 Dec. 1914, W. 9818.
Zie ook: W. P. N. R. no 2300, 2479 en 4281.
Mr. M. Franken: Naamlooze Vennootschap, 1922, le jaargang, pag. 206/7/8.
2) Staudinger t. a. p. pag. 628 sub 3.
3) Staudinger t. a. p. pag. 636—639 sub 9 en 10.



DWANG, BEDROG EN DWALING.
Geschiedt de dwang door den vertegenwoordiger of een willekeurigen derde dan kan op dien drang tegenover de te goedertrouwe wederpartij geen beroep worden gedaan evenmin als het vervallen der volmacht de te goedertrouwe wederpartij nadeel kan toebrengen, cf. art. 1852 en 1855 B. W.
Dwang door den vertegenwoordigde kan bij de deelnemingsovereenkomsten niet ter sprake komen. Zoolang immers de Naamlooze Vennootschap niet bestaat, kan zij geenerlei feitelijke of juridische handelingen verrichten, dus ook geen dwang uitoefenen; is bij een emissie door een bestaande N. V. door een harer vertegenwoordigers dwang uitgeoefend op derden tot het aangaan van deelnemingsovereenkomsten dan kan de daaruit voortspruitende exceptie ook aan de N. V. worden tegengeworpen.
Wat gepleegd bedrog betreft, moet voorop worden gesteld, dat, naar artikel 1364 B. W., dit slechts rechts vernietigend werkt, wanneer het door de wederpartij, hetzij dus den vertegenwoordiger, hetzij zijn medecontractant, is verricht.
Met inachtneming hiervan moet voor het door en tegen den vertegenwoordiger gepleegde bedrog worden beslist zooals voren ten aanzien van den dwang is geschied.
Ook hier is de aanwezigheid van belang, wellicht, voor toewijzing van den eisch een vereischte.
Bedrog ten aanzien der bekrachtiging heeft eenzelfde indirecte werking als ten aanzien van de bekrachtiging onder dwang werd gesteld.
Bedrog door den vertegenwoordigde is eveneens feitelijk niet mogelijk.
Dwaling1) van den vertegenwoordiger, voor den derde kenbaar, zal ook door den vertegenwoordigde kunnen worden ingeroepen, tenzij voor hem geen belang bij de nietigverklaring bestaat.
Dwaling bij de wederpartij van den vertegenwoordiger bestaande en aan den vertegenwoordiger bekend, zal ook aan den vertegenwoordigde kunnen worden tegengeworpen. Wetenschap van den vertegenwoordiger moet als wetenschap van den vertegenwoordigde worden aangemerkt2). De door de wet aan den vertegenwoordigde verleende bevoegdheid om door tusschenkomst van een ander persoon rechten en verplichtingen te doen ontstaan, kan de rechtspositie van den
') Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 292, pag. 383—385 over dwaling.
Staudinger: t. a. p. pag. 46 sub VII.
2) Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 787 met litteratuur en jurisprudentie.
Hof den Haag, 25 April 1919, W. 10563.



dwang, bedrog en dwaling.
derde niet verzwaren. Dwaling bij de wederpartij van den vertegenwoordiger, den vertegenwoordigde op het oogenblik der bekrachtiging bekend, kan aan den vertegenwoordigde worden tegengeworpen.
Dwaling van den vertegenwoordigde bij de bekrachtiging, aan den derde bekend, zal door den vertegenwoordigde kunnen worden ingeroepen. Terwijl bij vooraf verschafte volmacht(last), de vorm en de uitgebreidheid van den gegeven last kunnen van belang zijn ter beoordeeling van de vraag of de lastgever zich al of niet op dwaling zal kunnen beroepen, is deze kwestie irrelevant voor zooverre sprake is van bekrachtiging van een handeling zonder voorafgeganen last verricht.
In het vorenstaande betreffende de werking van dwang, dwaling en bedrog zal de N. V. zijn te beschouwen als vertegenwoordigde en zijn degenen, die ten haren behoeve of voor hare rekening gehandeld hebben, vertegenwoordigers.
De dood van den deelnemer, vóórdat de N. V. bekrachtigd heeft, brengt geen verandering te weeg in de rechtsverhouding, ontstaan door het deelnemen aan de overeenkomst van oprichting, noch ook heeft hij eenigen invloed op het bestaan der vereeniging. Wel is waar, dat de deelname in maatschap of zedelijk lichaam in beginsel persoonlijk is, in dien zin dat de ontstane rechten en verplichtingen aan een bepaald persoon gebonden zijn, doch de wet veroorlooft in artikel 1688 en 1701 B. W. uitdrukkelijk, dat daarvan wordt afgeweken1). Ten aanzien van de Naamlooze Vennootschap zal men normaliter mogen aannemen, dat het gebruik, de gewoonte en de aard der overeenkomst van oprichting eener N. V. met zich brengt, dat de deelname niet aan een bepaald persoon gebonden is. Op de nalatenschap drukt een door den erflater aangegane overeenkomst, die door de erfgenamen moet worden nageleefd.
In geval van onder curateele stelling van eenig deelnemer zal over die rechtshandeling naar de voorschriften van art. 501 en 502 B. W. moeten worden beslist.
Bij faillissement van een deelnemer vóór de bekrachtiging zal de N. V. de bekrachtiging kunnen weigeren. Treedt faillissement na de bekrachtiging in en is noch door de Naamlooze Vennootschap noch door den failliet op eenigerlei wijze, noch geheel, noch gedeeltelijk, aan hunne verplichtingen voldaan, dan zal art. 37 der Faill. Wet toepassing vinden. Het deelnemingscontract is immers een wederkeerige overeenkomst; zie Professor J. Ph. Suyling, le stuk, le deel, 2e druk, no. 138, pag. 175.
1) Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 350 en 384.



kapitaal en vermogen der naamlooze vennootschap.
Kapitaal en vermogen der Naamlooze Vennootschap.
De N. Y. is een vennootschap met een in aandeelen verdeeld maatschappelijk kapitaal. Ook voor het nieuwe recht kan men zeggen „een in aandeelen verdeeld bepaald1) maatschappelijk kapitaal; dit volgt uit de artikelen 41c en 45d der nieuwe regeling, volgens welke voor 'n wijziging van het maatschappelijk kapitaal noodig is de wijziging der akte van oprichting, welke wijziging geen kracht heeft alvorens de Minister van Justitie heeft verklaard tegen de wijziging geen bezwaar te hebben. Dit onderscheid tusschen de N. V. en coöperatieve vereeniging blijft dus ook thans gehandhaafd.
Het maatschappelijk kapitaal is verdeeld in aandeelen. Het maatschappelijk kapitaal is slechts een boekpost, is het maximum bedrag, waartoe aandeelen zonder wijziging der oprichtingsakte kunnen worden uitgegeven. Het vertegenwoordigt niet een reëele, werkelijk aanwezige waarde2); dus ook niet een verhaalsobject voor de crediteuren. Zelfs wanneer het geheele bedrag van het maatschappelijk kapitaal is geplaatst, kan het zijn, dat een geringer bedrag als van het maatschappelijk kapitaal als verhaal voor de crediteuren aanwezig is, nl. indien het geheele maatschappelijke kapitaal is „genomen" door personen, aan wie volgens art. 38a lid 2 kan worden toegestaan een minder bedrag als het nominaal bedrag der aandeelen te storten; wanneer het geheele maatschappelijk kapitaal of een gedeelte ervan wordt geplaatst boven pari, zal het aldus verkregen bedrag grooter zijn als het maatschappelijk kapitaal. De beneden-pari-uitgifte wordt in art. 38a, eerste lid, uitdrukkelijk verboden behoudens het in art. 38a, tweede lid, uitgezonderde geval; de boven-pari-uitgifte wordt door de wet uitdrukkelijk mogelijk geacht en toegelaten in art. 38c tweede lid, waar voor de afgifte van toonder-aandeelen gevorderd wordt de storting van ten minste het volle nominale bedrag. Ten aanzien der toonder-aandeelen sluit de wet ook in genoemd artikel de beneden-pari-emissie uit. Door de wet is niet geregeld, hoe het boven-pari-bedrag moet worden beschouwd, hetzij als winst, hetzij als vermogen. Hierover zal bij de behandeling der winstverdeeling nader worden gesproken3).
*) Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 210.
2) Prof. Mr. W. Molengraaf: t. a. p. pag. 210.
Mr. M. Polak: t. a, p. 375.
3) De mogelijkheid van boven-parti-uitgifte wordt eveneens afgeleid uit art. 38c door:
Cr. \ lug, notaris te Rotterdam. ,,Naamlooze Vennootschappen".
Over den aard van het door boven-pari-uitgifte verkregen bedrag:
Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p.: er kan winst zijn niet verkregen door het bedrijf, pag. 243.



kapitaal en vermogen der naamlooze vennootschap.
Tegen het gevaar daarin schuilend, dat het maatschappelijk kapitaal door derden als werkelijk verhaalsobject zou worden beschouwd, waakt art. 37c, waardoor wordt voorgeschreven in alle geschriften, waarin het maatschappelijk kapitaal vermeld wordt, ook het geplaatste en gestorte kapitaal te vermelden. De wet heeft aangenomen, dat genoegzame beveiliging der derden niet eens gelegen is in de vermelding van het geplaatste kapitaal, het bedrag, tot waartoe volstorting kan worden gevorderd: degenen, die tot storting verplicht zijn, kunnen insolvabel zijn; zij eischt tevens vermelding van het werkelijk gestorte bedrag. Uit de vergelijking van gestort en geplaatst kapitaal kan degene, die een transactie met de Naamlooze Yennootschap zal aangaan, in ieder geval een aanwijzing vinden om te beslissen of zijn wederpartij een voldoende betrouwbaar debitrice is.
Naast het maatschappelijk kapitaal kent de wet het geplaatste en het gestorte kapitaal1) o. a. in de artikelen 36d, 367 en 37c. Onder geplaatst kapitaal wordt verstaan, dat gedeelte van het maatschappelijk kapitaal, waarover aandeelen zijn uitgegeven en genomen; het gezamenlijke nominale bedrag der uitgegeven aandeelen zal moeten worden gestort door de aandeelhouders indien de voorschriften en regelingen betreffende de oplegging van de verplichting tot volstorting zijn vervuld; dit bedrag is dus — afgezien van mogelijke insolventie der aandeelhouders, die nog tot volstorting verplicht zijn — het minimum verhaalsobject voor de gezamenlijke opvolgende crediteuren, aangezien ontheffing van eenige verplichting tot storting niet mogelijk is volgens art. 38a; hierop wordt een oneigenlijke uitzondering gevormd door het tweede lid van art. 38a, terwijl een afwijking van dit beginsel ook gegeven wordt door de bepaling van artikel 41c, in gevolge waarvan in een bepaald aldaar genoemd geval ontheffing kan worden toegestaan; echter is in dat geval ook verzet door de crediteuren toegestaan, welk verzet tot nietigverklaring kan aanleiding geven, indien de belangen der crediteuren mochten blijken geschaad te zijn. Hoewel dit niet uitdrukkelijk in de wet als motief is aangegeven, wijzen strekking, plaatsing en onderling verband van de artikelen 41 tot en met 41</ daarop. Het gestorte kapitaal is dat gedeelte
Prof. Mr. J. Ph. Suyling: le stuk, le deel, 2e druk: zooveel meer als er is boven het gestort maatschappelijk kapitaal is winst.
Mr. M. Polak: t. a. p. Naar aanleiding van het Arrest van den H. R. 6 Juni 1920, W. 10600, waarbij door den H. R. werd beslist dat men in dit geval niet te doen heeft met winst „een voordeel door de N. V. uit en door haar bedrijf verkregen". Schrijver rangschikt 't op boven vermelde wijze verkregen bedrag niet onder winst.
x) Mr. 'M. Polak: t. a. p. pag. 375.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. le deel, le stuk, 2e druk, no. 131 noot 4 pag. 160—161.



DE AANDEELEN DEK NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
van het geplaatste kapitaal, dat gedeelte van de ten laste der aandeelhouders aan de Naamlooze Vennootschap toekomende inschulden, dat is voldaan.
Van het kapitaal in den drieërlei genoemden zin dient nog te worden onderscheiden: het vermogen1). Dit bestaat, althans kan bestaan, uit andere componenten als het geplaatste kapitaal, zooals bv. eigendommen, zakelijke en andere absolute rechten, vorderingsrechten gericht tegen anderen als de aandeelhouders als zoodanig, deelnemersrechten van de N. V. in andere vereenigingen, enz. Ten bewijze van het vorenstaande worde verwezen naar § 2 en § 3, die afzonderlijk handelen, de eerste over de aandeelen, die het kapitaal vormen en buiten het kapitaal niet denkbaar zijn, de tweede over het vermogen der N. V.; verder naar artikel 40, dat ook omvat overeenkomsten ten behoeve der nog op te richten N. V. gesloten, die niet tot deelneming in het kapitaal der N. V. betrekkelijk zijn; vervolgens naar art. 41 behandelende passiva, voortspruitende uit geldleening.
De aandeelen der Naamlooze Vennootschap.
Het maatschappelijk kapitaal is verdeeld in aandeelen. Gedeelten van den boekpost-maatschappelijk kapitaal zijn evenmin werkelijkheden als die boekpost zelf. De reëele waarde van een aandeel kan dus ook ongelijk zijn aan het op het aandeelbewijs vermelde nominale bedrag: deze bedragen verschillen bij boven-pari-uitgifte.
Onder aandeel is volgens de wet te verstaan: een breuk van het maatschappelijk kapitaal; art. 38 lid 1 definieert ze dan ook als gedeelten, waarin het maatschappelijk kapitaal bij de akte van oprichting is verdeeld. Behalve de beteekenis door het eerste lid van art. 38 aan het woord „aandeel" gegeven, kan het nog de beteekenis hebben van „aandeelbewijs": in art. 38c en art. 38d wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tusschen het aandeelbewijs en het woord „aandeel" in nog een derde beteekenis, z'n materieele beteekenis nl. als aanduidende het geheel van rechten en verplichtingen van een deelnemer, voortvloeiende uit zijn overeenkomst met de Naamlooze Vennootschap2). Deze materieele beteekenis van „aandeel" zal het criterium moeten vormen om uit te maken of verschillende rechtsverhoudingen, die zich in het N. V.-recht voordoen en soms als „aandeel" betiteld worden, in werkelijkheid aandeelen zijn. Dit
J) Voor het onderscheid tusschen kapitaal en vermogen:
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 375.
Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 210.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie deel, le stuk, 2e druk, no. 131, noot 4 pag. 160—161.
2) Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 212—213.



HET BEDRAG DER AANDEELEN.
komt ter bespreking bij de behandeling van de aandeelen. Hier worde nog slechts de aandacht gevestigd op de beteekenis van het woord ,,aandeel" in de artikelen handelende over de maatschap, in tegenstelling tot de beteekenis er van bij de N. V. In 't algemeen zijn de bepalingen van maatschap intern op elke vereeniging, dus ook op de N. V. toepasselijk; terwijl echter bij de maatschap een externe werking van de maatschap als zoodanig ontbreekt, treedt bij de N.V. de externe werking zeer op den voorgrond; bij de maatschap is derhalve het woord „aandeel" een aanduiding van een interne rechtsverhouding tusschen de leden; bij de N. V. gaat deze rechtsverhouding schuil achter de naar buiten blijkende verhouding tusschen de N. V.rechtspersoon en de leden. Bij de maatschap duidt het aandeel medeeigendom der gezamenlijke vennooten aan; de door de N. V. bezeten goederen zijn in geen enkel opzicht mede-eigendom der aandeelhouders. Het aandeel in de N. V. is een geheel van uitsluitend relatieve rechtsverhoudingen tusschen den aandeelhouder en den rechtspersoon; het aandeel in de maatschap of daarmee in dit opzicht gelijk te stellen vereenigingen houdt een absolute rechtsverhouding in: den medeeigendom. Het is onjuist om het verschil tusschen de rechten der deelnemers in de N. Y. eenerzijds en de maatschap, vennootschap onder firma en sommige andere vereenigingen anderzijds te zoeken in de al-of-niet-overdraagbaarheid-in-principe van het geheel van rechten en verplichtingen van den deelnemer, in het al of niet persoonlijke karakter daarvan; de artikelen 1683, 1688 en 1701 B. W. maken het lidmaatschap zoowel van de maatschap als van het zedelijk lichaam in beginsel tot persoonlijke rechten, doch laten ten opzichte van het lidmaatschap van beiderlei soort vereenigingen afwijking toe1).
Het bedrag der aandeelen.
Het bedrag der aandeelen moet bij de akte van oprichting worden bepaald, art. 36^; men is vrij in de bepaling der hoegrootheid van dit
:) Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 213—214.
Lyon—Caen—Renault: Traité de droit commercial: tome II, première partie, no. 564bis pag. 528.
No. 520—520bis, 520ter pag. 494 vlg. Laatstgenoemde schrijver vermeldt echter uitdrukkelijk, dat de door hem opgezette onderscheiding tusschen intéret, aandeel in maatschap etc. en action, aandeel in N. V., Comm. Vennootschap op aandeelen, die in 't persoonlijke van het eerste en onpersoonlijke van het tweede gelegen is, niet principieel en absoluut is. Als in den tekst:
Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk. no. 131, pag. 162 no. 146, pag. 181. Volgens schrijver is elke regeling (beperking) toegelaten, mits niet in strijd komend met de openbare orde of de goede zeden.
Asser—Scholten: Personenrecht, pag. 677.
Rb. Rotterdam: 25 Juni 1923, N. J. 1923 pag. 1042.



HET BEDRAG DER AANDEELEN.
bedrag1); ook is men vrij aandeelen van verschillend bedrag te vormen, zooals blijkt uit artikel 446, derde lid.
Het bedrag der aandeelen dient ter aanduiding van de verhouding, waarin de aandeelhouders onderling en ten aanzien der Naamlooze Vennootschap gerechtigd en verplicht zijn: art. 446 geeft bij de behandeling van het stemrecht een regeling, waarvan de handhaving van belang is zoowel voor de aandeelhouders onderling met het oog op hunne zeggenskracht in de zaken der N. V., als voor de aandeelhouders tegenover de N. Y.; hetgeen blijkt o. a. uit het feit, dat, bij aanwezigheid van aandeelen van verschillende bedragen, het aantal stemmen, uit te brengen door den houder van het grootere aandeel, wordt bepaald naar het bedrag van het kleinere aandeel, waarbij echter moet worden opgemerkt, dat gedeelten van stemmen niet worden meegerekend, zoodat dus van de verhouding der grootere en kleinere bedragen kan afhangen of een bepaald meerderheidsbesluit al of niet genomen wordt, of dus voor de N. V. tegenover de aandeelhouders nieuwe of gewijzigde verplichtingen ontstaan.
Van het bedrag der aandeelen is wijders afhankelijk de verdeeling van het excedent, na terugbetaling van het ingebrachte, bij beëindiging der N. V. Hierop wordt nader teruggekomen bij de behandeling van art. 56 der nieuwe wet in verband met art. 42d. Ons inziens is het laatste artikel een uitzonderingsbepaling, die derhalve strikt moet worden toegepast.
Ten derde is het bedrag der aandeelen van belang als aanduidende het maximum, dat door de Naamlooze Vennootschap van den aandeelhouder ter dekking harer schulden kan worden gevorderd. In dien zin is dus ook het bedrag der aandeelen voor de crediteuren van belang.
x) Anders in het D. H. G. B: Confer Staub's Kommentar zum Handelsgesetzbuch Erster Band, Zwei te Half te ad § 180 pag. 782 vgl. Aandeelen zonder nominaal bedrag zijn volgens de nieuwe regeling niet mogelijk, daar art. 36d uitdrukkelijk vordert de vermelding van het bedrag der aandeelen in de akte van oprichting.
Tegen deze regeling:
Prof. J. C. Ch. Volmer: Naamlooze Vennootschap, 6e jaargang, 1927, no 2.
J. NlJST: Naamlooze Vennootschap, 7e jaargang, 1928, no. 4.
Prof. Mr. J. Ph. Sdyt.ing: t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, pag. 161 no. 131. Schrijver toont aan, dat er een rechtspositie kan worden geschapen, die nagenoeg dezelfde rechten inhoudt als die van den aandeelhouder; wijst er echter terecht op, dat een werkelijk aandeelhouderschap in den zin der wet dan ontbreekt. Dat de nieuwe regeling het aandeelhouderschap beschouwt als inhoudende een bepaalde hoeveelheid typische rechten en verplichtingen, blijkt onder andere uit art. 40a sub a en art. 45a.
Sannes : De rechtsverhouding van moeder en dochter maatschappij. Prft 1926, Utrecht 290.
Voor het D. H. G. B. confer Staub ter plaatse onder deze noot vermeld.



WIE KUNNEN AANDEELHOUDERS ZIJN?
Artikel 39d vat dit alles samen door te bepalen, dat, wanneer geen afwijkende bepalingen zijn gemaakt, de aandeelhouders in verhouding tot het bedrag hunner aandeelen rechten en verplichtingen hebben. Onder het woord „bedrag" heeft men in dit artikel te verstaan het nominaal bedrag. Dit blijkt afdoende uit zijn verband met de in dezelfde paragraaf behandelde artikelen 38a, 386 en art. 39, waarin het niet mogelijk is onder „bedrag" iets anders als het nominale bedrag te verstaan. Men mag dit ook a contrario afleiden uit de door de wet zelve op den regel van art. 39d gegeven uitzondering, vervat in art. 42d, volgens hetwelk voor de winstverdeeling slechts het verplicht gestorte bedrag in aanmerking komt.
Wie kunnen aandeelhouder zijn?
In het maatschappelijk kapitaal der vennootschap neemt ieder der vennooten voor een of meer aandeelen (gedeelten) deel. Aldus de bepaling van art. 36 in het eerste lid. Voor het aandeelhouderschap is dus noodig dat men een aandeel neemt in het kapitaal der N. V.; zonder deelneming is dus aandeelhouderschap onmogelijk; men vergelijke ook art. 1655 B. W. en den tweeden zin van het eerste lid van art. 36, waarin vennooten en aandeelhouders worden geïdentificeerd. Ter beoordeeling van de vraag of degene, die in het dagelijksch verkeer wel als aandeelhouder wordt betiteld, juridisch deze functie heeft, is deze begripsbepaling van het aandeelhouderschap onder meer van belang. Door de nieuwe wettelijke regeling der N. Y. wordt geen enkele beperking gemaakt betreffende de personen, die aandeelhouder kunnen zijn, noch uit hoofde van nationaliteit, noch uit eenigen anderen hoofde. Men zal derhalve moeten aannemen, dat het aandeelhouderschap openstaat voor ieder persoon, die niet op grond van andere wettelijke bepalingen is uitgesloten daarvan. Juridische personen kunnen dus aandeelhouders zijn; er kan ook geen bezwaar tegen bestaan, dat meerdere juridische personen een nieuwen rechtspersoon in het leven roepen1).
x) Prof. Mr. E. vak der Heyden- Naamlooze Vennootschap. Ie jaargang, 1922, pag. 205, 237, 270.
Staub: t. a. p. ad § 182. Anm. 6. pag. 789.
Ook niet rechtspersoonlijkheid bezittende yereenigingen kunnen een rechtspersoon oprichten voor zoover de interne constructie dier vereenigingen hieraan niet in den weg staat. Zoo zal de vennootschap onder firma een N. V. kunnen oprichten. Bestrijding van deze meening vloeit slechts voort uit de o. i. onjuiste meening, dat de vennootschap onder firma een zelfstandig iets zou zijn naast de haar samenstellende firmanten. Wanneer men o. i. terecht zelfs het externe zelfstandige vermogen der v. o. f. ontkent, onderscheidt zich de v. o. f. slechts van de maatschap doordat de volmacht der vennooten ten aanzien van elkaar wordt voorondersteld en de aansprakelijkheid der maten extern tot een hoofde-



WIJZE VAN VOLDOENING AAN DE INBRENGVERPLICHTING.
Ook kan de vennootschap onder firma, eeneniet rechtspersoonlijkheid bezittende vereeniging, aandeelhoudster zijn1).
Wijze van voldoening aan de inbrengverplichting.
Artikel 36 legt slechts vast de inbrengverplichting, niet de wijze, waarop die inbreng geschieden moet, niet dus, in welken vorm de deelneming in het maatschappelijk kapitaal geschieden moet.
Uit art. 40a sub d volgt, dat de inbreng normaliter zal geschieden in geld; echter volgt eveneens uit art. 40a, dat de inbreng op andere wijze ook mogelijk is; zulks is geheel in overeenstemming met de bepalingen der maatschap, waarvan het inleidende artikel 1655 slechts vordert, dat „iets" zal worden in gemeenschap gebracht en die den inbreng van arbeid en van het genot van zaken uitdrukkelijk vermelden: art. 1664 en 1668 B. W.
Aangezien de wet geen beperkingen noemt, zal dus mogen aangenomen worden, dat inbreng kan geschieden in den vorm van elk economisch waardeerbaar goed. Ingebracht zullen dus kunnen worden lichamelijke en onlichamelijke goederen, zoowel roerende als onroerende : derhalve zullen kunnen worden ingebracht o. a. octrooirechten, licenties, aandeelen in andere Naamlooze Vennootschappen, concessies, vorderingen, die de inbrenger op derden heeft, een affaire, enz.
Bij alle bovengenoemde soorten van inbreng is de eigenschap van overdraagbaarheid bij het ingebrachte aanwezig. Echter is deze eigenschap geen vereischte, opdat een goed tot inbreng kunne dienen2). De tegenovergestelde meening gaat o. i. uit van het onjuiste denkbeeld, dat het vermogen der Naamlooze Vennootschap, voor zoo-
lijke is gemaakt. Er is dan geen bezwaar waarom niet zou kunnen worden aangenomen, dat de firmanten in hun qualiteit een N.V. zouden kunnen oprichten. Confer in dezen zin Prof. Mr. E. van der Heyden: Naaml. Vennootschap, le jaargang, 1922, pag. 270.
De hierboven als onjuist bestreden meening, dat een niet rechtspersoonlijkheid bezittende vereeniging als zoodanig een N. V. mede zou kunnen oprichten omdat haar door de wet zekere externe werking wordt verleend, vindt men bij Staub ter plaatse bovenvermeld Anm. 7.
Ten aanzien van maatschappen is het gèèn bezwaar, dat zij zich op het terrein der burgerlijke daden bewegen, terwijl de N. V. koopman is.
Bij commanditaire vennootschappen is elk optreden naar buiten uitgesloten. Ten opzichte van niet rechtspersoonlijkheid bezittende vereenigingen, niet vallend onder het B. W. of Wetboek van koophandel, doch onder artikel 12—14 der Wet van '55, is het bezwaar daarin gelegen, dat daar eveneens elk extern optreden door art. 12 wordt uitgesloten.
1) Aangezien de regeling der N. V. er zich niet tegen verzet dat een aandeel gezamenlijk bezeten wordt, zij integendeel een regeling geeft ten aanzien van de uit gezamenlijk bezit voortvloeiende rechtsgevolgen (art. Ha), bestaat daartegen geen bezwaar.
2) In anderen zin Staub, t. a. p. pag. 808. Anm. 6.



WIJZE VAN VOLDOENING AAN DE INBRENGVERPLICHTING.
ver het gevormd wordt door den inbreng der aandeelhouders, slechts uit voor executie vatbare goederen zou mogen en kunnen bestaan. Volgens deze opvatting zou voldoening aan 'n inbrengverplichting onmogelijk zijn, bv. door verleening van 'n vruchtgebruik, hoe voordeelig het ook zij. Zij stelt het voor, alsof het door de aandeelhouders aan de N. V. verschuldigde, rechtstreeks verhaalsobject zou zijn voor de crediteuren der N. V., terwijl het dit slechts indirect is. Het vormt een economischen waarborg dat de N. V. hare verplichtingen zal kunnen nakomen; men vergelijke art. 41a vlg.1).
Echter zal inbreng niet kunnen geschieden door arbeid. Wel is waar kent artikel 1656 B. W. den inbreng van nijverheid, doch aan deze door de regeling der maatschap in het algemeen opengestelde mogelijkheid van inbreng van arbeid, wordt door de bepalingen over de naamlooze vennootschap gederogeerd. Een geheele reeks van bepalingen zou illusoir worden, indien men de inbrengsmogelijkheid door middel van arbeid erkent; dat de wetgever, het belang der vraag in binnen- en buitenlandsch recht kennend, geen aparte regeling gegeven heeft, moet m. i. het bewijs zijn harer onbestaanbaarheid. Daartegen verzet zich de geest van die bepalingen der wet, die bescherming van derden ten doel hebben, zooals bv. art. 36e, dat toelaat de in dat artikel behandelde ministerieele verklaring te weigeren, indien niet voor 1/5 in het maatschappelijk kapitaal is deelgenomen; hetzelfde is het geval met art. 37c, datdeneisch stelt van vermelding van het gestorte bedrag. Deze bepalingen missen volstrekt doel en beteekenis, indien men daaronder een op zuiver fictieve waarde geschatten arbeid opneemt.
Indien men de mogelijkheid van inbreng van arbeid aanneemt, zal men ook moeten aanvaarden, dat op alle aandeelen arbeid en slechts arbeid wordt ingebracht, een voorstelling, ten eenenmale afwijkend van die, welke het algemeene rechtsverkeer en ook de wet van de Naamlooze Yennootschap heeft. Het eerste kan ternauwernood tegenspraak ontmoeten; het tweede volgt uit bepalingen als art. 416, sprekende van „teruggave" van hetgeen op een aandeel is gestort, iets, wat ten opzichte van arbeid ondenkbaar is; als art. 41c, behandelend „terugbetaling" op aandeelen; als art. 41, verbiedend een „rentebeding" ten aanzien van hetgeen op aandeelen is gestort.
De eisch, dat het ingebrachte voor exeeeutie vatbaar zal zijn, wordt nergens door de wet gesteld. Hiermee is niet in strijd, dat op datgene, wat voor exeeeutie wel vatbaar is, eventueel door crediteuren der N. V. onder derden beslag zal kunnen worden gelegd, aangezien o. i. de verhouding tusschen N. V. en aandeelhouder zuiver een verhouding is van crediteur en debiteur.



wijze van voldoening aan de inbrengverplichting.
Art. 36'/ stelt een bijzondere aansprakelijkheid op voor de bestuurders der N. V., zoolang niet 10 % is gestort op elk bij de oprichting genomen aandeel; het is mogelijk, de in dit artikel ten aanzien van den inbreng-door-arbeid gelegen moeilijkheid te omzeilen, door slechts op na de oprichting uitgegeven aandeelen storting door inbreng van arbeid toe te laten, doch de bedoeling van het in genoemd artikel gegeven voorschrift wordt niet bereikt en kan niet worden bereikt door inbreng van arbeid, eenerzijds: omdat arbeid niet ineens bij of kort na de plaatsing der aandeelen kan worden ingebracht, doch in den loop van het bestaan der N. V. moet worden gepraesteerd; anderzijds: omdat berekening van 10 % van den te verrichten arbeid een schijnvoorstelling is1).
Art. 38a2 kan niet dienen ter bevestigende beantwoording der vraag of storting op aandeelen door middel van inbreng van arbeid naar onze wet is toegelaten. De in dat artikel aan de aldaar genoemde personen verleende faciliteit is slechts eensdeels 'n vergoeding voor te verrichten arbeid, anderzijds echter voor overgenomen risico2). Bovendien draagt het tweede lid van genoemd artikel een uitgesproken uitzonderingskarakter.
Het artikel ziet slechts op die wijze van emissie, waarbij degenen, die voor de verdere plaatsing zorg zullen dragen, zelf aandeelhouders worden. Het staat derhalve niet toe, aandeelen te geven voor arbeid verricht om de N. V. te doen tot standkomen. Zoodanige arbeid zou ook niet als storting op nog te nemen aandeelen kunnen gelden3).
De strenge eisch in dit artikel gesteld voor degenen, die van plaatsing van aandeelen hun beroep maken, nl. de storting in „Nederlandsch" wettig betaalmiddel, zal als nergens elders in de wet gesteld, als uitzondering moeten worden beschouwd en dus voor andere als genoemde personen niet behoeven te worden opgevolgd.
Het ingebrachte behoeft niet eigendom te zijn van den inbrenger; dit volgt uit de bepaling van art. 1662 B. W. Echter zal de inbrenger tot vrijwaring gehouden zijn als bij koop. Dit kan slechts voorkomen bij inbreng anders dan in geld; art. 1662 B. W. eischt een „bepaalde" ingebrachte zaak.
*) Afwijzend: Staub. 1. op. Anm. 6, pag. 808.
Lyon—Caen : t. a. p. pag. 560—563, no. 560 geeft een zeer belangrijke verhandeling ten gunste dier mogelijkheid en bestrijdt, dat eenige botsing met de wet zou ontstaan. Hij beroept zich speciaal op het in den Code met ons artikel 1655 B. W. correspondeerende artikel 1833 C.C. Uit den aard der zaak kan zijn betoog niet opgaan tegen de bovengenoemde aan de nieuvie wettelijke regeling ontleende argumenten.
2) de Kat: Effectenbeheer, pag. 788.
3) Staüb : t. a. p. pag. 808 Anm. 6.
Lyon—Caen: t. a. p. pag. 563, no. 5603.



wijze van voldoening aan de inbrengverplichting.
Deelneming in het maatschappelijk kapitaal der Naamlooze Vennootschap kan plaats grijpen bij de oprichting, doch ook daarna; dit blijkt uit art. 36g, dat onderscheidt aandeelen geplaatst bij de oprichting en andere. Bij een uitgifte van aandeelen na de oprichting doet zich de vraag voor, wanneer het aandeelhouderschap is tot stand gekomen. In 't algemeen zal men bij de openstelling der gelegenheid tot inschrijving op een uitgifte van aandeelen, in die handeling der N. V. een aanbod hebben te zien; dit is ook het geval bij een uitgifte van aandeelen, indien aan bepaalde personen een voorkeursrecht bij de statuten is gegeven, om vóór anderen op de nieuwe emissie te mogen inschrijven; het is echter mogelijk, en dit zal dan uit de omstandigheden kunnen en moeten blijken, dat door de N. Y. slechts een uitnoodiging tot het doen van een bod op aandeelen wordt bedoeld. In 't eerste geval zal dus het aandeelhouderschap ontstaan door en bij de verklaring, dat men aandeelhouder wenscht te zijn; in het tweede geval, bij de toewijzing door de N. V.1).
De deelneming kan niet voorwaardelijk geschieden, bv. onder ontbindende voorwaarde: de zekerheid voor derden en de artikelen in de wet, die deze beoogen, bv. de ministerieele verklaring van art. 36e, zouden dan hun beteekenis verliezen.
Naast de inbrengverplichting uit deelneming voortvloeiende, kunnen de aandeelhouders nog andere verplichtingen tegenover de N. V. hebben, welke zij dan door afzonderlijke en bijzondere bepaling hebben doen ontstaan.
De tweede zin van art. 36 lid 1 stelt vast, dat de aandeelhouders niet aansprakelijk zijn voor hetgeen in naam der vennootschap wordt verricht. Deze bepaling is overbodig, daar de N. V. rechtspersoon is, zoodat de N. V. en de aandeelhouders geheel verschillende personen zijn, en de rechten en verplichtingen van den een niet die van den andere zijn, en de schulden van den een niet verhaalbaar zijn op het vermogen van den ander. Veeleer ware, om dit wel het geval te doen zijn, een uitdrukkelijke wetsbepaling noodig, die naast den een, den ander aansprakelijk stelde. Tegenover derden zijn vanzelfsprekend dus de aandeelhouders niet aansprakelijk, en in 't geheel niet aansprakelijk voor de schulden der Naamlooze Vennootschap. De aandeelhouders zijn slechts, indien althans niet is volgestort, debiteuren der N. V.; deze is de debitrice der derden; ongetwijfeld is echter de bepaling duidelijker in haar redactie als art. 40, lid 2, oud, dat inhield, dat de aandeelhouders niet verder aansprakelijk waren,
*) Over de uitgifte van aandeelen:
de Kat: t. a. p. pag. 778—802.
Xaamlooze Vennootschap. Zesde jaargang, no. 1 pag. 20.



VORM EN INHOUD DER AKTE VAN OPRICHTING.
dan tot het beloop van hun aandeel. Als zoodanig zijn de aandeelhouders niet aansprakelijk voor de schulden der N. V.; niets verhindert echter, dat zij zich als borgen of hoofdelijk medeschuldenaren verbinden voor de schulden der N. V.
Het tweede lid van art. 36 bepaalt, dat de vennootschap op straffe van nietigheid moet worden opgericht bij notarieele authentieke akte. Zonder zoodanige constitutieve akte is er absolute nietigheid.
Het bestaan van deze bepaling naast artikel 36e is zeer juist. Laatstgenoemd artikel bepaalt, dat de N. V. niet kan aanvangen, voordat de ministerieele verklaring verkregen is. Deze bepaling houdt in, dat voor de verkrijging der verklaring de N. V. niet bestaat; art. 1661 B. W. doet de maatschap bestaan door de enkele overeenkomst van maatschap; voor 't bestaan der N. V. echter is de ministerieele verklaring een conditio sine qua non; men mag dit afleiden uit art. 45d, dat voor een wijziging in de statuten een zelfde ministerieele verklaring eischt, en zegt, dat zoolang deze niet verkregen is, de wijziging rechtens niet bestaat. Het is nu zeer wel denkbaar, dat een notarieele akte nietig is, zonder dat dit den Minister van Justitie bekend is, of zelfs bekend kan zijn, zooals in het geval genoemd in art. 21 der Notariswet, verbiedende, dat de akte van N. V. worde verleden door een notaris, wiens familieleden oprichters zijn der N. V. Niettegenstaande op zoodanige akte wellicht de ministerieele verklaring verkregen wordt, zal zij toch nietig zijn, en zal er derhalve geen Naamlooze Vennootschap zijn tot stand gekomen1).
Vorm en inhoud der akte van oprichting.
De artikelen 366, c en d geven voorschriften betreffende den vorm en den inhoud der akte van oprichting.
Art. 366:
DE AKTE VAN OPRICHTING EENER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP WORDT VERLEDEN IN DE NEDERLANDSCHE TAAL. BIJ DIE AKTE VERSCHIJNEN DE PARTIJEN IN PERSOON OF WORDEN KRACHTENS SCHRIFTELIJKE VOLMACHT VERTEGENWOORDIGD.
Het gebruiken der Nederlandsche taal.
Art. 366 houdt in zijn eersten zin een voorschrift in voor den notaris, die de akte van oprichting verlijdt; het voorschrift geldt den notaris daar het betrekkelijk is tot den vorm der akte.
Bij niet naleving van dit voorschrift zal men evenwel niet tot de
Aan de ministerieele verklaring mag immers geen nietigheid opheffende kracht worden toegekend. Zie ten bewijze hiervan verder in den tekst.



HET GEBRUIKEN DER NEDERLANDSCHE TAAL.
nietigheid der notarieele akte of tot haar gemis van authenticiteit mogen besluiten. Welke de wettelijke vormvoorschriften zijn, die voor de volledige werking eener authentieke akte moeten worden in acht genomen, zal van geval tot geval moeten worden nagegaan1). Omtrent de in notarieele akten te gebruiken taal wordt een voorschrift gegeven door art. 29 der Notariswet, inhoudende, dat zij kunnen worden verleden in de taal, die partijen verkiezen, mits de notaris deze versta. Een van den ruimen en vrijzinnigen inhoud van dit artikel afwijkende bepaling wordt gegeven in den eersten zin van art. 366. Nietigheid wordt echter niet bedreigd, niet gezegd, dat door het ontbreken der naleving van dat vormvoorschrift de authenticiteit wordt opgeheven. Integendeel heeft de Minister van Justitie, bij de behandeling van het wetsontwerp in de Eerste Kamer, op een desbetreffende vraag het pertinente antwoord gegeven, dat het niet gebruiken der Nederlandsche taal geen nietigheid meebrengt2).
Mocht er echter schade voortvloeien uit het feit, dat, op grond van het niet of niet-voldoende gebruik der Nederlandsche taal, de ministerieele verklaring wordt geweigerd, dan zal, naar artikel 73 der Notariswet, door den notaris volgens artikel 1401, indien aan de vereischten daarvoor wordt voldaan, schadevergoeding kunnen verschuldigd zijn; niet op grond van de zelfstandige bepaling van art. 73 N. W. aangezien, naar boven werd uiteengezet, nietigheid in rechte niet als mogelijk moet worden aangenomen, evenmin als het gebrek aan authenticiteit van de akte3). Behalve uit het in noot 1 op pagina 173 vermelde blijkt derhalve ook uit artikel 366 in verband met art. 73 Notariswet, dat de bepaling van art. 366, eersten zin, al wordt er dan niet met nietigheid bedreigd, toch niet zonder rechtsgevolg is.
Het voorschrift betreffende de taal, waarin de akte moet worden verleden, geldt niet alleen voor Naamlooze Vennootschappen door Nederlanders opgericht, maar evenzeer voor die, welke door vreemdelingen in Nederland worden opgericht4).
Het „verlijden" der akte moet geschieden in de Nederlandsche taal.
Onder „verlijden" zal hier moeten worden verstaan, dat de akte in de Nederlandsche taal moet zijn gesteld, voorgelezen en onder-
x) Asser—Anema, pag. 130.
2) Ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen e. a. 4e stuk, pag. 327. Uitdrukkelijk werd met nietigheid bedreigd in het ontwerp 1910, le stuk pag. 4 G. Vlug notaris: Naamlooze Vennootschappen: ad art. 365 pag. 60. Mr. J. Simons: de Naamlooze Vennootschap, 1925, 5e jaargang, no. 11. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar: t. a. p. ad art. 366 pag. 94.
3) Sprenger v. Eijk: Wetgeving op het Notarisambt, 5e druk pag. 559 vgl.
4) Mr. J. Kosters: Internationaal Burgerlijk Recht, pag. 199 en 200.



schriftelijke vertegenwoordiging.
teekend. Alle voorbereidende handelingen daartoe, bv. besprekingen etc., kunnen in een andere taal geschieden1).
Schriftelijke vertegenwoordiging.
De tweede zin van art. 366 schrijft voor, dat partijen bij schriftelijke volmacht moeten worden vertegenwoordigd. Nietigheid bij niet nakoming van dit voorschrift is niet bedreigd in het artikel zelve noch volgt zij uit eenige buiten de nieuwe wettelijke regeling gelegen wetsbepaling; met name is die akte niet nietig op grond van eenige bepaling der wet op het notarisambt. Volgens art. 36e, lid twee, zal de Minister bevoegd zijn, zijn verklaring te weigeren omdat de akte niet voldoet aan hetgeen door de wet is voorgeschreven. Wanneer de akte van oprichting zelve ter verkrijging van bedoelde verklaring wordt opgezonden, zal de Minister in staat zijn de al of niet naleving van het voorschrift van art. 366, lid een, te controleeren2). In gevallen, waarin de ministerieele verklaring is verleend, terwijl het voorschrift betreffende de vertegenwoordiging niet is nageleefd is er geen reden, zonder meer, tot de nietigheid der overeenkomst te besluiten.
Wanneer men mag aannemen, dat het doel der bepaling is om alle misleiding van partijen te voorkomen, moet men daartoe concludeeren, dat de deelneming van de partijen — confer art. 36a — in stand blijft indien werkelijk volmacht gegeven is of een onbevoegd verrichte vertegenwoordiging wordt bekrachtigd of ook wanneer de al-of-niet deelneming van dengene, die bij niet schriftelijke volmacht vertegenwoordigd werd, voor de andere deelnemers onverschillig was. Ook is het niet aannemelijk, dat de volgens art. 366 niet behoorlijk vertegenwoordigde, die echter werkelijk volmacht gaf, zich chicaneus op het ontbreken der „schriftelijke" volmacht zou kunnen beroepen3). Het voorschrift heeft dus alleen een algemeen preventieve strekking.
Zeker bestaat er geen grond om nietigheid der akte van oprichting,
1) Sprenger v. Eijk: t. a. p. pag. 65 t/m 69.
2) Sprenger v. eijk: t. a. p. ad art. 35 Not. Wet. pag. 337 vgl.
3) In anderen zin G. Vlug, notaris: t. a. p. pag. 60 ad art. 36&.
De tweede zin van art. 366 derogeert op geenerlei wijze aan de regeling der vertegenwoordiging, door de wet ten aanzien van minderjarigen of andere handelingsonbekwamen gegeven. Naar art. 1484 B. W. binden de handelingen hunner vertegenwoordigers hen, mits aan de formaliteiten in verschillende gevallen vereischt, is voldaan. Art 366 ziet niet op deze soort van vertegenwoordiging en kan dus ten aanzien van de oprichting eener N.V., mede door 'n minderjarige, geen moeilijkheden opleveren; confer in dit verband G. Vlug, ter zoo juist genoemde plaatse.
VI 14



NAAM, PLAATS VAN VESTIGING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
als notarieele akte, aan te nemen bij niet naleving van de voorschriften in art. 36c gegeven.
Art. 36c.
DE AKTE VAN OPRICHTING VERMELDT DEN NAAM, DE PLAATS VAN VESTIGING EN HET DOEL DER VENNOOTSCHAP.
DE NAAM VANGT AAN OF EINDIGT MET DE WOORDEN NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, HETZIJ VOLUIT GESCHREVEN, HETZIJ AFGEKORT TOT „N. V.".
DE PLAATS VAN VESTIGING IS GELEGEN IN NEDERLAND.
Een andere vraag is echter of de oprichting nietig is op den enkelen grond, dat een der in art. 36c genoemde punten niet of niet juist in de akte is vermeld. Omtrent deze vraag is een absoluut afdoend antwoord vooraf niet te geven; zeer veel zal afhangen van de jurisprudentie, die zich op dit punt zal vestigen; in de wet zelve vindt men een afdoend antwoord niet. Eenerzijds is het voorschrift in imperatieven vorm gegeven, hetgeen nog geaccentueerd wordt door de bepaling van art. 2>ld. Anderzijds is in dit artikel, in tegenstelling tot art. 362, een uitdrukkelijke vermelding der nietighied achterwege gebleven. Het vereischte echter om het verkeer zoo weinig mogelijk door nietigheden te bedreigen, het gerechtvaardigde verlangen, dat de wet, indien zij nietigheid wenscht, deze uitdrukkelijk vastlegge en het preventieve toezicht der Overheid in het vereischte der ministerieele verklaring gelegen, welk vereischte, wat betreft de in art. 36c vermelde punten, niet gemakkelijk omzeilbaar is, moeten er m. i. toe leiden, de nietigheid te verwerpen; een en ander behoudens de bindende kracht van bepalingen, die naar hunnen aard van openbaar orde zijn.
Naam, plaats van vestiging der Naamlooze Vennootschap.
Door art. 36c wordt gevorderd, vermelding van naam, plaats van vestiging en doel der Naamlooze Vennootschap.
Wat den naam der N. V. betreft, is in het genoemde artikel niet overgenomen de bepaling van art. 36 der oude regeling, waarin gevorderd wordt, dat de benaming der N.V. alleen ontleend zal zijn aan het voorwerp harer (handels)-onderneming. Het zou thans dus geoorloofd zijn den naam van een of meer der vennooten of zelfs eenige willekeurige benaming te kiezen, mits deze wordt gevolgd of voorafgegaan door de woorden „Naamlooze Vennootschap", hetzij voluit, hetzij afgekort. Zeker behoeft de benaming geen aanduiding omtrent het voorwerp der onderneming te bevatten.
Op de tweede plaats wordt door het artikel gevorderd de vermei-



NAAM, PLAATS VAN VESTIGING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
cling van de plaats der vestiging der N. V. Hiervan heeft men volgens art. 37e te onderscheiden de plaats van vestiging van de handelszaak der Naamlooze Vennootschap.
Art. 37e.
IN DEZE AFDEELING WORDT ONDER DE PLAATS, WAAR EENE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD, VERSTAAN DE PLAATS VAN VESTIGING VOLGENS DE AKTE VAN OPRICHTING.
WANNEER IN DEZE AFDEELING WORDT VERMELD HET KANTOOR VAN HET HANDELSREGISTER, WORDT ONDER HET HANDELSREGISTER VERSTAAN HET REGISTER VAN DE PLAATS, WAAR DE HANDELSZAAK DER VENNOOTSCHAP VOLGENS HET HANDELSREGISTER IS GEVESTIGD.
Onder „handelszaak" heeft men naar de Handelsregisterwet, uit welke deze term is overgenomen, te verstaan het bedrijf der N. V. Het is mogelijk, dat de N. V. gevestigd is te den Haag doch dat haar bedrijf wordt uitgeoefend te Rijswijk. Tengevolge van de bepaling van art. 4 ten 4e B. R. V. heeft men ook nog van de plaats van vestiging der handelszaak te onderscheiden het kantoor der N. V. Deze laatste plaats is van belang omdat aldaar de dagvaardingen en alle andere exploiten moeten worden uitgebracht1).
De plaats van vestiging der N. V. is van belang voor verschillende gebeurtenissen in haar leven: men zie ten bewijze daarvan art. 41e, art. 44 en andere. De processueele handelingen betrekkelijk zaken van vennootschap tegenover de N. V., die in de nieuwe wet worden besproken o. a. in art. 41e, art. 53 en art. 53d, geschieden voor de rechtbank van de plaats van vestiging der N. V. In deze bepalingen blijft dus de wet in overeenstemming met de bepaling van art. 126 ten elfde, B. R. V. Men zal, indien, zooals in artikel 37b, niet uitdrukkelijk is aangegeven, welke rechtbank wordt bedoeld, moeten nagaan of het onderwerp des geschils een zaak van vennootschap betreft; dan is bevoegd de rechtbank, binnen welker rechtsgebied de N. V. gevestigd is; aldus in geval van art. 3762).
Door de wet wordt uitdrukkelijk voorgeschreven, dat de plaats
*) Mr. Dr. H. F. A. Yöllmae: t. a. p., ad art. 36c pag. 95.
2) Naar artikel 126 ten elfde W. v. B. Rv., zal, wanneer het gaat over zaken van vennootschap, bevoegd zijn de rechter van de plaats van vestiging der N. V. Het kan in concreto een strijdpunt vormen of zoodanige zaak aanwezig is. Zeker vallen daaronder geschillen tusschen de N. V. en de aandeelhouders, van welke van beide zijden de vordering ook uitga en voorzoover niet aanwezig is een geval ressorteerend onder art. 37e. Er is geen enkele afdoende reden om aan de duidelijke bewoordingen der wet te onttrekken datgene, wat er terminologisch onder valt. In dezen zin ook:



NAAM, PLAATS VAN VESTIGING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
van vestiging der Naamlooze Vennootschap in Nederland moet gelegen zijn; dit wordt bepaald door art. 36c, laatste lid. De plaats van vestiging is daar waar zij door de oprichters wordt bepaald te zijn, voor zooverre, in de nieuwe wettelijke regeling zelve, van de plaats van vestiging gesproken wordt. Art. 37e zegt immers dat onder plaats van vestiging wordt verstaan, de plaats waar volgens de aHe van oprichting de N. Y. gevestigd is. Buiten dat terrein kan de plaats van de feitelijke vestiging beslissend zijn.
Volgens het meerendeel der litteratuur wordt door de plaats van vestiging tevens de nationaüteit der N. V. bepaald; door de wetten dezer nationaliteit wordt dus geheel haar bestaan geregeerd1); het kan dus ook niet anders, dan dat de wetgever, die zich voor een gedeelte het oordeel zelfs over het bestaan der N.Y. voorbehoudt, in art. 36c den eisch van vestiging in Nederland stellen moet. Indien de plaats van vestiging niet in Nederland gelegen was, zou geen Nederlandsche rechter bevoegd zijn, in zaken haar rakende te beslissen, daar immers de rechterlijke competentie, volgens art. 126 ten elfde B. R. V., van haar vestiging afhangt. Alsdan zou dus ook geenerlei Officier van Justitie bevoegd of in staat zijn, het hem gegeven toezicht op de naamlooze vennootschappen in het belang der openbare orde en goede zeden uit te oefenen. Aangezien al deze gevol-
Prof. Mr. v. Boneval Faure : het Nederlandsche Procesrecht I pag. 453 vlg* (3e druk).
Hof A'dam: 26 Mei 1922, W. 10936.
Hof den Haag: 26 April 1923, W. 11149.
Rb. R'dam: 1 April 1925, W. 11400.
Anders: Mr. W. van Rossem: Het Ned. Wetboek v. Burg. Rechtv. verklaard etc. pag. 260.
Ook willekeurige vorderingen van derden tegen de N. V. zullen moeten worden gebracht voor den rechter onder wiens gebied de N. V. gevestigd is. Echter op grond van art. 126i W. v. B. Rv. (Confer Suyling t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 177. pag. 227.) en Asser-Scholten. Personenrecht pag. 647. Vorderingen van derden betreffende zaken van vennootschap en vallend onder art. 37e W. v. K. vindt men in art. 41e en art. 47e W. v. K.
l) Mr. J. Kosters: Internationaal Burgerlijk Recht, pag. 658 vgl.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. le stuk, le deel, no. 178 pag 228/229 en aldaar aangehaalde litteratuur.
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 372.
Mr. J. Simons: de Naamlooze Vennootschap 1925, 3e jaargang no. 10 pag. 285/287.
Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 223/224/225. Deze schrijver huldigt eene andere theorie in verband met zijne leer over de rechtspersoonlijkheid.
Prof. Mr. P. Scholten. Asser—Scholten. Personenrecht pag. 647—651.
Hof A'dam, 25 Juli 1924, W. 11247.
Vergelijk ook: G. Vlug: t. a. p. pag. 62 ad 36c.



DOEL DEK NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
gen samenhangen met de vestiging der N. V. in Nederland, zal men gerechtigd zijn te concludeeren, dat het voorschrift van het laatste lid van art. 36c van openbare orde is en dus afwijking daarvan nietigheid meebrengt. Eene in het buitenland gevestigde Nederlandsche Naamlooze Vennootschap is onbestaanbaar.
Tegen het voorschrift van art. 36c, eerste lid, wordt gehandeld, niet alleen indien in de akte een in het buitenland gelegen plaats wordt aangegeven, maar ook indien een plaats van vestiging in de akte niet wordt genoemd; immers slechts door de akte van oprichting wordt voor de in artikel 37e aangeduide gevallen de plaats van vestiging bepaald1). Ook bij niet-vermelding van eenige plaats van vestiging zou geenerlei Nederlandsch rechter, ten aanzien der juist genoemde gevallen, competent zijn. Aan het in art. 36e, eerste lid, gestelde vereischte van vermelding der plaats van vestiging moet zijn voldaan opdat de in art. 37e gegeven competentie-regeling toepassing kunne vinden; aan de nakoming van art. 36e zijn dus publiekrechtelijke belangen verbonden. De in artikel 36c niet bedreigde nietigheid vloeit dus o. i. voort uit artikel 14 A. B.2). Onwaarschijnlijk is het, dat een nalatigheid in dit opzicht aan de aandacht van het departement vaD Justitie zou ontgaan; echter is het van belang over de al of niet nietigheid een beslissing te nemen voor het geval die onwaarschijnlijkheid toch geschieden zou.
De plaats van vestiging moet in Nederland gelegen zijn; derhalve zal ook vestiging in Nederlandsch-Indië, Suriname en Curajao uitgesloten zijn3).
Doel derjNaamlooze Vennootschap.
Op de derde plaats moet de akte inhouden het doel der Naamlooze Vennootschap. Betrekkelijk tot het doel der N. V. wordt door de nieuwe regeling der N. V. geenerlei beperking aangelegd. Onder het oude recht was, volgens artikel 14 W. v. K. in verband met art. 2 van dat Wetboek, noodig, dat de N. V. de uitoefening van een
1) Art. 37e zegt immers, dat de plaats van vestiging is de plaats van vestiging volgens de akte van oprichting. Door deze bepaling is het o. i. onmogelijk geworden de plaats van vestiging op feitelijke gronden als elders zijnde aan te nemen ten aanzien van de rechtsvorderingen, die in het nieuwe ontwerp zelf ter sprake komen. De terminologie van art. 37e, dat aanvangt met de woorden „in deze afdeeling", laat toe, dat voor andere als de in de nieuwe regeling genoemde geschillen, de feitelijke plaats van vestiging in aanmerking kan komen; Confer Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. Ie deel, le stuk, 2e druk, n°. 177 pag. 227/228 en de aldaar in noot 1 genoemde jurisprudentie.
2) Nietigheid werd wel uitdrukkelijk bedreigd in ontwerp 1910: Ontwerpen van wetten op de Vennootschappen etc. Deel I, le stuk, pag. 5 ad art. 36e, uitgave Belinfante.
3) Confer art. 1 der Grondwet.



DOEL DEE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
handelsonderneming ten doel had, zich zou bezig houden met daden van koophandel als haar doel. Wat onder daden van koophandel wordt verstaan, is vermeld in de art. 3 tot en met 5 W. v. K. Hiernaar had men te beoordeelen of er een handelsvereeniging dus ook een N. V. aanwezig was.
Tengevolge van de onder de oude wet tot stand gekomen usance om op te richten en ook als zoodanig tot het rechtsverkeer toe te laten N. V., die niet de uitoefening van een handelsbedrijf ten doel hadden, heeft de nieuwe regeling ook deze nog zeer veel ruimte toelatende beperking in het doel der N. V. laten vervallen.
De vraag of bij niet vermelding van het doel in de akte van oprichting nietigheid zal moeten worden aangenomen, wordt door de wet niet beslist. Wellicht heeft men van een uitdrukkelijke regeling daarvan afgezien met het oog op de preventieve werking, die in de bovengenoemde ministerieele verklaring gelegen is en met het oog op de aan den Officier van Justitie gegeven bevoegdheid om de ontbinding te vorderen van Naamlooze Yennootschappen, die in strijd met de openbare orde en goede zeden werkzaam zijn. Men mag dan ook m. i. aannemen, dat de wetgever nu hij naast deze maatregelen ter bescherming der derden geen nietigheid heeft gesteld, die derden voldoende beschermd acht; althans dat hij gemeend heeft, dat door de beide genoemde maatregelen de bescherming der derden, voor zoover de Overheid die op grond van het algemeen welzijn tot haar taak rekent, voldoende wordt bereikt.
Ook wat betreft het ontstaan en de geldigheid van privaatrechtelijke rechtsverhoudingen tusschen derden en de N. V., wier doel niet in de akte van oprichting werd omschreven, behoeft door derden geenerlei vrees te worden gekoesterd; voor alle door het bestuur verrichte handelingen zal de N. Y. in dat geval aansprakelijk zijn. Dit volgt uit de bepaling van art. 47 W. v. K. Dit artikel omschrijft de bevoegdheid van het bestuur. Het maakt de bestuurders bevoegd tot alle handelingen betreffende a. het besturen der zaken der N. V., b. het beheer van haar vermogen, waaronder daden van eigendom begrepen zijn en c. haar vertegenwoordiging in en buiten rechte. Dit alles behoudens beperking in de akte van oprichting. Zoolang dus niet eenige beperking is aangebracht, dus wanneer het doel niet is omschreven en niet op andere wijze het bestuur in zijn werkkring is beperkt, is de N. Y. voor alle door de bestuurders verrichte handelingen gebonden. De bescherming door artikel 47 aan degenen verleend, die met het bestuur der N. V. rechtshandelingen hebben aangegaan, is een reden te meer om nietigheid bij niet- of-niet-voldoende doelomschrijving in de akte van oprichting niet aan te nemen.
Art. 47 W. v. K. behandelt de bevoegdheid der bestuurders. Hen



DOEL DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
is door de wet de vertegenwoordiging opgedragen van den rechtspersoon. Bij de behandeling dezer wettelijke vertegenwoordiging heeft de wetgever zich niet losgemaakt van de regelen voor de contractueele vertegenwoordiging gegeven, doch heeft de bepalingen daarvan — wellicht analogice — toepasselijk gemaakt, zooals blijkt uit art. 47 en ild1). Hij heeft, niet zooals bij den anderen vorm van vertegenwoordiging, de minderjarigheid, den vertegenwoordigde, alsof hij zelf handelingsbekwaam was opgetreden, gebonden gemaakt tegenover derden met een eventueel regresrecht van den vertegenwoordigde op den vertegenwoordiger, doch hij heeft de gerechtigdheid van derden doen afhangen van den omvang der in de akte van oprichting aangegeven bestuurdersbevoegdheid tot vertegenwoordiging. Slechts indirect dus is de gerechtigdheid van derden geregeld.
Ook dan, wanneer de akte van oprichting de vertegenwoordigingsbevoegdheid beperkt, kan de derde te goeder trouw zijn, niettegenstaande de akte is gepubliceerd; dit volgt uit art. 47b2). In dat geval is echter de Naamlooze Vennootschap tegenover den derde niet gebonden.
Eigenaardig is nu, dat de derde te goeder trouw, in soortgelijke omstandigheden, door den wetgever op verschillende wijzen wordt behandeld. Naar art. 22 der Handelsregisterwet ontstaan, zoolang de daar bedoelde inschrijving niet heeft plaats gehad, voor den derde te goeder trouw de rechtsgevolgen, zooals hij ze zich heeft gedacht. Na de opgaaf doet zijn te goeder trouwe meening niet meer ter zake. Volgens de nieuwe wettelijke regeling op de N. V. heft de publicatie de mogelijkheid van goede trouw niet op, doch doet voor den te goeder trouwen derde niet de door hem vermeende rechtsgevolgen ontstaan; zulks blijkens art. 476. Nog verder gaat art. 36g door zelfs vóór de publicatie den derde te goeder trouw eenig recht tegenover
1) Prof. Mr. P. Scholten: Asser—Scholten. Personenrecht, pag. 676. Prof. Mr. J. Ph. Stjyling: t. a. p. Ie stuk, le deel. Ie druk, pag. 196. Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 231: De overeenkomst tusschen
de vennootschap en hare bestuurders is niet lastgeving maar arbeidsovereenkomst. Prof. Mr. J. C. Nabeb: Weekblad voor het Notariaat 1913, no. 386 pag. 63: Volmacht en lastgeving.
In anderen zin: Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 406: De bestuurders zijn lasthebbers of vertegenwoordigers en pag. 209 met aldaar aangehaalde litteratuur. G. Vlug: t. a. p., ad art. 47, pag. 83 t/m 86.
Jurisprudentie: in eerstgenoemden zin: Rb. Amsterdam, 4 Maart 1912, W. 9337; H. R. 1 Maart 1913, W. 9485; H. R. 19 Februari 1915, W. 9681. In laatstgenoemden zin: H. R. 23 December 1907 W. 8637 en oudere jurisprudentie aangehaald bij Molengraaff t. a. p.
2) In den aangeduiden zin werd ook voor de oude wetgeving geoordeeld door:
Mr. M. Polak t. a. p. pag. 409. Kist—Visser III, pag. 522. Rb. 's Gravenhage
4 Jan. 1910, W. 8957; Rb. Maastricht 22 Dec. 1910, W. 9335; Hof 's-Bosch 21 Nov. 1911, W. 9335; Rb. Rotterdam 17 Nov. 1919, W. 10552.



INHOUD DER AKTE VAN OPRICHTING.
de N. V. te onthouden, tenzij de door den bestuurder verrichte handeling valt binnen de grenzen in de niet gepubliceerde akte aangegeven.
Een en ander vindt o. i. zijn oorzaak daarin, dat op de wettelijke vertegenwoordiging, die aanwezig is in de verhouding van de directie tegenover de N. V., de regels der contractueele vertegenwoordiging zijn toepasselijk gemaakt.
Wellicht ware het meer aanbevelenswaard geweest de N. Y. tegenover te goeder trouwe derden rechtstreeks steeds aansprakelijk te achten niettegenstaande beperkingen in de akte van oprichting1).
Niet alleen voor derden ten aanzien der Naamlooze Vennootschap, doch ook voor de N. V. ten aanzien harer directie is een juiste doelomschrijving van belang. Immers stelt artikel 47c den bestuurder in zijn vermogen aansprakelijk tegenover de N. V. voor de behoorlijke vervulling der hem opgedragen taak. De omvang dezer laatste wordt in niet geringe mate bepaald door het doel der N. V.
Art. 36<Z.
DE AKTE VAN OPRICHTING VERMELDT HET BEDRAG VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL, HET AANTAL EN HET BEDRAG DER AANDEELEN, WAARVOOR DOOR IEDER DER OPRICHTERS IN DE VENNOOTSCHAP DEELGENOMEN WORDT.
Door art. 36d wordt gevorderd vermelding in de akte van oprichting van het aantal en het nominale bedrag der aandeelen, het maatschappelijk kapitaal en het geplaatste kapitaal; immers wordt gevorderd aanduiding van het aantal aandeelen, waarvoor ieder der oprichters heeft deelgenomen2). Oprichters zijn degenen, die bij de overeenkomst van oprichting partij zijn geweest. Het artikel is in de wet opgenomen op grond van overwegingen, strekkend tot bescherming van derden. Uit denzelfden geest is ook ontstaan
Artikel 22 der Handelsregisterwet is volgens zijn derde lid niet toepasselijk op de N. V. omdat daarvan de publicatie volgens wettelijk voorschrift op andere wijze geschiedt. Confer ook art. 8 der Handelsregisterwet.
Vergelijk ook Prof. Mr. W. Molengraaf t. a. p. pag. 74. Mr. M. Polak t. a. p. pag. 168.
Over de rechten door derden verkregen: Prof. Mr. W. Molengraaf^ t. a. p. pag. 230 en 133; Mr. M. Polak t. a. p. pag. 408. Ontwerp 1910: Ontwerpen v. Wetten op Vennootschappen e. a. deel I, stuk 1, ad art. 49d2 pag. 23 en 89.
2) Naar de nieuwe regeling kan men geen oprichter zijn zonder dat men in het maatschappelijk kapitaal deelneemt. Dit volgt eenerzijds uit de uitdrukkelijke bepaling van art. 36d, vorderend dat zal worden aangegeven in de akte van oprichting het getal der aandeelen, waarvoor ieder der oprichters deelneemt. Anderzijds uit het feit, dat de nieuwe regeling zich stelt op het standpunt der contractstheorie ten aanzien van de oprichting der N. V.



de ministerieele veeklaring.
het voorschrift van art. 37c lid twee, dat eveneens handelt over de vermelding van het kapitaal.
Ook bij niet nakoming van art. 36e? of bij het begaan van onjuistheden in de vermelding door het artikel gevorderd, zal men m. i. op grond van de reeds vroeger vermelde overwegingen, moeten aannemen, dat overtreding van art. 36d niet zonder meer nietigheid van de akte van oprichting meebrengt. In aanmerking genomen echter de strekking van het artikel zal door den derde, die met het oog op de aangiften door het besproken artikel gevorderd, rechtshandelingen met de Naamlooze Yennootschap heeft aangegaan, een beroep gedaan kunnen worden op de nietigheid dier rechtshandeling, indien deze opgaven mochten blijken onjuist te zijn, zulks op grond van dwaling of bedrog.
Niet alleen in de artikelen 36c en d worden voorschriften gegeven betrekkelijk den inhoud van de akte van oprichting. Men vindt die ook elders in de wet bv. in art. 48, dat voorschrijft de benoeming voor-de-eerste-maal van de bestuurders in de akte van oprichting. Deze bepaling is o. a. van belang in verband met de artikelen 36f en g. Men zie ook art. 416; art. 40a en 6; art. 42d: art. 446 en c; art. 45; art. 48a, c en d.
Uit den veelsoortigen inhoud der genoemde artikelen, waaronder o. a. voorkomen artikelen, die de onderlinge verhouding der aandeelhouders regelen en de wijze van benoeming van bestuurders, mag men afleiden, dat, wettelijk, het somtijds gemaakte onderscheid tusschen de akte van oprichting en de statuten niet gesanctioneerd wordt en dat de wet aanneemt, dat de akte van oprichting omvat 't geheel van levensregelen der N. V., dus ook hare verhouding tegenover de aandeelhouders; dat de statuten derhalve niet afzonderlijk en alleen in een apart reglement buiten de akte van oprichting kunnen en mogen voorkomen1).
De ministerieele verklaring.
De ministerieele verklaring, die de Koninklijke goedkeuring van de oude wettelijke regeling vervangt, wordt behandeld in art. 36e.
Art. 36e.
DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP KAN NIET AANVANGEN ALVORENS DOOR ONZEN MINISTER VAN JUSTITIE IS VERKLAARD, DAT HEM VAN BEZWAREN NIET IS GEBLEKEN.
1) Mr. M. Polak t. a. p. pag. 357 en 362, alwaar litteratuur. Prof. Mr. P. Scholten t. a. p. pag. 671. Mr. O. de Kat t. a. p. pag. 23. G. Vltjg t. a. p. ad art. 36c pag. 61/62. W. P. N. R. 2567, 2568, 2570, 2573. Confer ook Hof 's-Bosch 17 Dec. 1912, W. 9441. Wanneer zoodanige akte wordt ingediend, zal derhalve de ministerieele verklaring kunnen worden geweigerd.



DE MINISTERIEELE VERKLARING.
DE BIJ HET VORIG LID BEDOELDE VERKLARING MAG ALLEEN WORDEN GEWEIGERD OP DE OVERWEGING, DAT DE VENNOOTSCHAP STRIJDT MET DE GOEDE ZEDEN OF DE OPENBARE ORDE, DAT DE AKTE NIET VOLDOET AAN HETGEEN DOOR DE WET IS VOORGESCHREVEN, OF DAT NIET BLIJKT, DAT DE OPRICHTERS TE ZAMEN VOOR TENMINSTE EEN VIJFDE GEDEELTE IN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL DEELNEMEN.
TER VERKRIJGING VAN DIE VERKLARING MOET DE AKTE VAN OPRICHTING OF EEN ONTWERP DAARVAN AAN ONZEN VOORNOEMDEN MINISTER WORDEN INGEZONDEN. BIJ WEIGERING DER VERKLARING WORDT DE REDEN DAARVAN AAN DEN INZENDER MEDEGEDEELD.
Zij is een vereischte voor het rechtsgeldig bestaan der Naamlooze Vennootschap. Evenals onder het vroegere recht de Koninklijke goedkeuring, is in het nieuwe recht de ministerieele verklaring ook noodig bij wijzigingen in de akte van oprichting. Helderder als de vage term „aanvangen" van art. 36e zegt art. iM, dat zonder de ministerieele verklaring de wijziging rechtsgeldig niet bestaat. Er is echter geenerlei grond aan te voeren, waarom de werking der vereischte verklaring in beide gevallen verschillend zou zijn.
Door de ministerieele verklaring wordt niet de rechtspersoonlijkheid verleend. Art. 37 bepaalt ■—- conform het beginsel van art. 1690 B. W. inhoudende dat de rechtspersoonlijkheid ontstaat door de Wet -— dat de N. V. rechtspersoon is. De ministerieele verklaring is conditio sine qua non voor het bestaan der N. V., waaraan door de wet rechtspersoonlijkheid wordt verleend.
De ministerieele verklaring is geldighéidsvereischte voor het bestaan der N. V.; doch zij is slechts één der geldigheidsvereischten daarvoor; een ander vereischte houdt bv. art. 36 lid twee in. Zij heeft geen nietigheidophefïende kracht bij niet naleving van eenig vereischte, aan welks nakoming nietigheid verbonden is; die nietigheidopheffende kracht ligt noch in den aard dier verklaring, noch in eenige bepaling der wet; integendeel zegt art. 362 zonder eenige beperking, dat afwezigheid eener notarieele akte, dus ook nietigheid eener notarieele akte, nietigheid der overeenkomst van N. V. meebrengt, ook dus nadat na de opzending van bv. een ontwerp-akte, de ministerieele verklaring is gegeven.
Ander dan preventief optreden van de Kroon werd onder het oude recht verhinderd door art. 373 W. v. K. Ook onder de nieuwe regeling moet men aannemen, dat intrekking van de eenmaal verleende verklaring niet kan geschieden. Dit volgt uit het feit, dat de



de ministerieele verklaring.
bepaling van het oude recht niet werd overgenomen en geen tegenstrijdige opgenomen. Eveneens volgt dit uit het exceptioneele karakter, dat onder vigeur der oude wet aan de Koninklijke goedkeuring en onder de nieuwe wet aan de ministerieele verklaring gegeven wordt; vgl. art. 37 lid 1 oud en art. 36e lid 2 der nieuwe wet1).
Ter verkrijging der ministerieele verklaring wordt aan den Minister van Justitie opgezonden, hetzij de akte van oprichting, hetzij een ontwerp daarvan; dit laatste verdient praktisch de voorkeur2). Wordt de verklaring geweigerd dan wordt de reden dier weigering meegedeeld3).
De redenen van weigering zijn limitatief opgesomd in art. 36e lid 2 nl.: 1°. strijd met de openbare orde en goede zeden, 2°. onvolledigheid der akte met het oog op wettelijke voorschriften betreffende inhoud en vorm; 3°. het niet blijken dat de oprichters voor 1/s in het maatschappelijk kapitaal deelnemen. Voldoende is dus reeds voor de weigering, dat uit de akte van oprichting niet blijkt, dat degenen, die de overeenkomst van oprichting sloten, voor genoemd bedrag hebben deelgenomen. Er is geenerlei wettelijke grond om, wanneer de ministerieele verklaring is verleend zonder dat werkelijk voor 1/5 is deelgenomen, nietigheid aan te nemen. De sub 3 genoemde bepaling vindt men reeds in art. 50 oud W. v. K. Echter is vervallen de bepaling dat een termijn moet zijn bepaald, binnen welken de rest van het maatschappelijk kapitaal moet zijn geplaatst. Dikwijls worden
1) Ingrijpen der overheid in het vereenigingsleven op privaatrechtelijk terrein is uitzondering en moet dit blijven. Men breide derhalve de door de wet gegeven bepalingen niet uit in dien zin dat de gegeven verklaring kan worden ingetrokken.
Overigens heeft de minister van justitie repressief toezicht in art. 376, dat nagenoeg met art. 36e overeenstemt.
2) Er besta overeenstemming tusschen ontwerp en akte. Deze op zich zelf reeds begrijpelijke eisch volgt uit 't feit, dat van de opzending van ieder van beide, de akte en het ontwerp, het doel is den Minister van Justitie mogelijk te maken zijn oordeel over de op te richten N. V. te vormen. Voor het geval dat in het ontwerp personen als comparanten zijn aangewezen, die bij het verlijden der akte door ziekte, overmacht of anderzins niet kunnen aanwezig zijn, is art. 366 het hulpmiddel; alsdan kan een schriftelijk gevolmachtigde optreden. Wordt de akte zelve ingezonden dan zal van de volmachten den Minister van Justitie kunnen blijken; wordt een ontwerp ingezonden dan is zulks niet het geval. Door de wet wordt terecht niet het bewijs gevorderd, dat aan het vereischte van art. 366, tweede zin is voldaan. De integriteit der notarissen waarborgt de navolging van het genoemde voorschrift in voldoende mate.
3) Wordt de ministerieele verklaring geweigerd, dan bestaat er tusschen de oprichters geen maatschap of eenige andere vereenigingsvorm. Niet daarop, doch op den vereenigingsvorm N. V. was hunne bedoeling gericht.
Prof. Mr. J. Ph. Sdyling t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 137 pag. 172. Confer. Hof den Haag, 19 Oct. 1925, W. 11459; Rechtb. R'dam, 14 Jan. 1921, W. 10701; Rechtb. R'dam, 2 Jan. 1923, W. 11074.



de ministerieele verklaring.
door de toekomstige bestuurders der Naamlooze Vennootschap, reeds vóór het verkrijgen der ministerieele verklaring, rechtshandelingen ten bate van de nog niet tot stand gekomen N. V. verricht. Over deze handelingen spreken niet de artikelen .36/ en 36g; deze gaan er van uit, dat de verklaring is gegeven, doch aan de vereischten van beide genoemde artikelen niet is voldaan. Zij handelen over handelingen en omissies der bestuurders gedurende den tijd dat de N V. volkomen en rechtsgeldig bestaat1). In eerstgenoemd geval zal tot schadevergoeding aansprakelijk zijn degene, die met n derde heeft gehandeld, hetzij persoonlijk, hetzij bij volmacht; men mag de bestuurders, door welke bedoelde rechtshandeling werd verricht, beschouwen als de vertegenwoordigers van de oprichters, indien aan den derde, met wien werd gehandeld, werd meegedeeld, dat de handeling wordt verricht ten"bate van de opgerichte maar nog niet van ministerieele verklaring voorziene vereeniging tot stand te komen, door een overeenkomst door met name genoemde personen gesloten, zoodra de ministerieele verklaring is verkregen. Al degenen, die met den derde een rechtshandeling ten bate der toekomstige Naamlooze Vennootschap hebben aangegaan, hetzij zij dit bij vertegenwoordiging deden, hetzij niet, moeten geacht worden garant te zijn voor de uitvoering en nakoming der ten bate en ten laste der toekomstige N. V. aangegane rechtshandelingen. Zij zullen kunnen worden aangesproken tot schadevergoeding op grond van art. 1843 B. W. indien de N. V., om welke reden dan ook, de rechten en verplichtingen niet nakomt. Voor deze aansprakelijkheid is het onverschillig of aan den derde verklaard is, dat de N. V. nog niet bestond, ja dan neen. Onverschillig is het eveneens of de derde bij het aangaan der rechtshandelingen wist of weten moest of kon dat de X. \ . nog niet was tot stand gekomen2). Slechts dan, wanneer het de uitdrukkelijke of stilzwijgende bedoeling van partijen is geweest, dat het ontstaan der N. V. voorwaarde zal zijn voor de validiteit der gemaakte afspraken, zal de aansprakelijkheid uit art. 1843 B. W. niet bestaan.
1) Dit blijkt uit art. 366, dat vordert, dat een afschrift der gegeven ministerieele verklaring zal worden opgezonden, vergezeld van de akte van oprichting.
2) Hof 's-Bosch, 17 December 1912, W. 9441; 5 Mei 1928, N. J. pag. 589— 593, W. 11280. Rb. Haarlem, 19 Mei 1925, W. 11437, W. P. N. R. 2260.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, no. 137, pag. 171— 172. Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 361.
Het ontwerp 1910 noemt een geval, waarin het zich voordoet, dat de N. V. gesloten overeenkomsten niet nakomt, nl. wanneer de oprichting nietig is. Het doet dan ook de bestuurders aansprakelijk zijn; zie Ontwerpen van Wetten op Vennootschappen e. a. art. 37d pag. 5 en 52. Confer ook art. 40 der nieuwe wet.



DE AANSPRAKELIJKHEID DER BESTUURDERS VOLGENS ART. 36 Y EN G.
Uitvoering der afspraken zal van hen niet kunnen worden gevorderd : de optredende toekomstige bestuurder heeft niet voor zichzelf gehandeld maar voor de N. V.; hij heeft niet voor zich zelf rechten en verplichtingen willen doen ontstaan maar voor de N. V.; zijn wederpartij heeft niet gewenscht tot den toekomstigen bestuurder maar tot de toekomstige N. Y. in rechtsbetrekking te komen, zoodat tusschen den optredenden bestuurder-persoonlijk en den derde geen wilsovereenstemming en dus geen overeenkomst is tot stand gekomen en derhalve van uitvoering geen sprake kan zijn. Onze wet kent wel gevallen, waarin, door uitdrukkelijke wetsbepaling, de onbevoegde vertegenwoordiger wordt geacht voor zich zelf de rechtshandeling te hebben aangegaan; zulke gevallen vindt men in art. 63 W. v. K. en art. 476 W. v. K., ingevolge welk laatste artikel de bestuurder, die door overschrijding zijner bevoegdheid de (bestaande) vennootschap niet bindt, geacht wordt de overeenkomst voor zich zelf te hebben aangegaan. Aangezien, naar de algemeene regels der vertegenwoordiging, rechten en verplichtingen voor den vertegenwoordiger uit de verrichte rechtshandelingen niet ontstaan, heeft men echter de genoemde gevallen als uitzonderingen te beschouwen' en mag de in die artikelen opgestelde wetsfictie niet worden toegepast op andere gevallen, hoe analoog zij ook aan de wèl genoemde gevallen mogen zijn.
Indien de Naamlooze Vennootschap na hare rechtsgeldige totstandkoming de rechtshandelingen bekrachtigt, wordt zij partij bij de door vertegenwoordigers gesloten overeenkomst en is de bovengenoemde garantie-verplichting vervallen, indien althans niet de bedoeling van de handelende partijen is geweest, dat de handelende vertegenwoordigers ook de richtige uitvoering door de N.V. zouden garandeeren.
De aansprakelijkheid der bestuurders volgens art. 36 f en g.
Art. 36/.
DE BESTUURDERS ZIJN VERPLICHT DE AKTE VAN OPRICHTING EN DE IN HET VOORGAANDE ARTIKEL BEDOELDE VERKLARING OPENBAAR TE MAKEN DOOR MIDDEL VAN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT.
TE DIEN EINDE WORDT EEN VOLLEDIG AFSCHRIFT DER AKTE, DOOR DEN NOTARIS, VOOR WIEN DE AKTE IS VERLEDEN, VOOR AFSCHRIFT GETEEKEND, MET EEN AFSCHRIFT DER VERKLARING BIJ DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT INGEZONDEN.
Art. 36gr.
BESTUURDERS ZIJN VOOR HUNNE HANDELINGEN, VERRICHT VOORDAT DE BIJ HET VOORGAANDE ARTIKEL BE-



DE AANSPRAKELIJKHEID DER BESTUURDERS VOLGENS ART. 36 F EN G.
DOELDE BEKENDMAKING EN DE DOOK DE HANDELSREGISTERWET GEVORDERDE INSCHRIJVING VAN DE HANDELSZAAK DER VENNOOTSCHAP HEBBEN PLAATS GEHAD OF VOORDAT TEN MINSTE TIEN TEN HONDERD OP ELK BIJ DE OPRICHTING GEPLAATST AANDEEL IS GESTORT, HOOFDELIJK VOOR HET GEHEEL AAN DERDEN VERBONDEN, ONVERMINDERD DE AANSPRAKELIJKHEID DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, VOOR ZOOVERRE BINNEN DE GRENZEN DER AKTE VAN OPRICHTING IS GEHANDELD.
Artikel 36/ legt aan de bestuurders de verplichting op, na de verkrijging der ministerieele verklaring de akte van oprichting èn die verklaring te doen plaatsen in de Nederlandsche Staatscourant. Dit geschiedt door de inzending van een authentiek afschrift van de akte van oprichting en een niet-authentiek afschrift van de ministerieele verklaring; d. w. z. authenticiteit is ten aanzien van dit, het laatstgenoemde afschrift, niet vereischt, wel geoorloofd. De sanctie op dit voorschrift is gelegen in artikel 36</. De gebondenheid der bestuurders voor het geheel voor hunne handelingen is duidelijk in de wet neergelegd. Wat de inhoud is dezer gebondenheid, blijkt uit het artikel niet en verdient toch nauwkeurige beschouwing aangezien hij zoowel voor de bestuurders-debiteuren, als voor de derden-crediteuren van belang is.
Vooropgesteld worde, dat het besproken artikel handelt over rechtsverhoudingen tot stand komende gedurende het bestaan der N. V. Immers is volgens genoemd artikel niet meer noodzakelijk voor het bestaan der N. V. dat 10 % van het geplaatste kapitaal gestort zij; zulks in afwijking van art. 51 (oud) W. v. K. Het is daarom volkomen begrijpelijk, dat, zooals art. 36§r in fine bepaalt, de N.V. gebonden is indien binnen de grenzen der akte van oprichting is gehandeld. Dit is volmaakt in overeenstemming met art. 47 en 47b dat de N.V. gebonden doet zijn door handelingen harer bestuurders, indien deze binnen den kring hunner bevoegdheid zijn gebleven.
Indien nu door de bestuurders, terwijl niet aan de vereischten van art. 36/ en g is voldaan, handelingen zijn verricht, vallende binnen den kring hunner bevoegdheid, zal hunne gebondenheid bestaan in eene verplichting tot schadevergoeding, voortvloeiende uit de zelfstandige garantieverplichting door art. 36gr in het leven geroepen; aangezien zij vertegenwoordigers zijn en art. 36g niet uitdrukkelijk hunne gebondenheid tot de prestatie zelve, die het onderwerp der door hen gesloten overeenkomst uitmaakt, opstelt, kan deze niet worden aangenomen.



de naamlooze vennootschap is koopman.
De crediteuren kunnen dus aanspreken de Naamlooze Vennootschap tot prestatie en bij niet nakoming tot schadevergoeding uit wanprestatie en in het laatste geval de bestuurders tot schadevergoeding op grond van art. 36g.
Hebben de bestuurders een handeling verricht, die buiten den kring hunner bevoegdheid valt, zoodat, overeenkomstig art. 36</ in fine en art. 476, de N.Y. niet verbonden wordt, dan zal art. 47b van toepassing zijn en de bestuurder ter keuze van den crediteur kunnen worden aangesproken, hetzij tot de prestatie zelf, hetzij tot schadevergoeding, een en ander op grond van art. 47b.
Het behandelde artikel vordert èn de bekendmaking van art. 36f èn de inschrijving van de handelszaak der vennootschap; dit laatste beteekent, dat opgave zal moeten worden gedaan bij het handelsregister van hetgeen door art. 8 der Handelsregisterwet wordt gevorderd.
De gebondenheid der bestuurders bestaat voor alle door hen verrichte handelingen voordat zoowel de bekendmaking van art. 36f als de inschrijving in het handelsregister heeft plaats gehad.
De gebondenheid der bestuurders blijft ook bestaan zoolang niet 10 % op elk bij de oprichting geplaatst aandeel is gestort. In afwijking van de oude wet is thans uitdrukkelijk bepaald, dat op elk zoodanig aandeel 10 % moet zijn gestort. Verder dan de bij de akte van oprichting geplaatste aandeelen strekt art. 36<7 zich niet uit. Voor later geplaatste aandeelen bestaat dus de aansprakelijkheid der bestuurders niet; noch ook geeft de wet in dit artikel noch elders eenig voorschrift omtrent storting op later geplaatste aandeelen. Art. 51 oud W. v. K. deed het rechtsgeldig bestaan der N. V. afhangen van de vervulling van de verplichting tot storting van 10 % van het gemeenschappelijk kapitaal, welke bepaling in de nieuwe regeling terecht niet is gehandhaafd1).
De Naamlooze Vennootschap is koopman.
Art 37 W. v. K. (tekst op pag. 174) bepaalt dat de N. V. is koopman in den zin van het Wetboek van Koophandel. Deze laatste bepaling heeft belangrijke gevolgen. Art. 4 ten derde van het Wetboek van Koophandel stempelt immers tot daden van koophandel alle daden van kooplieden „in hunne betrekking als zoodanig". Tengevolge van deze bepaling, in verband met het laatste gedeelte van art. 37, kunnen dus een groote groep van handelingen als daden van koophandel worden beschouwd, waaraan onder de oude wetgeving deze kwaliteit niet gemakkelijk zou zijn toegekend; op deze daden zullen dan ook toepasselijk zijn de bijzondere bepalingen voor zaken van koophandel
M Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 368.



duur der naamlooze vennootschap.
gegeven o. a. art. 1935 B. W., art. 1 lid 2 W. v. K., art. 298 vgl. B. R. V. De koop en verkoop dus van een onroerend goed door een Naamlooze Vennootschap, die daarvan haar bedrijf maakt, zal als daad van koophandel moeten worden beschouwd.
Voor daden, niet in de betrekking van koopman als zoodanig door de N. V. verricht, zullen als criterium voor het al of niet zijn van daden van koophandel de art. 2—5 W. v. K. blijven bestaan.
Ten tweede zijn dus op alle in den vorm van N. Y. opgerichte bedrijven de bijzondere rechtsregels voor kooplieden gegeven toepasselijk, bv. die welke vervat zijn in boek I, titel 2 W. v. K.
Een derde, wellicht meer theoretisch gevolg is, dat de strijd over de zgn. Burgerlijke Aandeelenmaatschappij wel aanmerkelijk zal verflauwen, aangezien juist de niet toekenning van de kwaliteit van koophandelsvennootschap grootendeels aanleiding was tot het onderzoek naar den juridischen aard dier maatschappijen. Ook thans is er echter geen reden aan te nemen, dat niet zouden kunnen bestaan rechtspersoonlijkheid bezittende vereenigingen, niet zijnde N. V., die zich bezig houden met het drijven van handel in onroerend goed. Deze zouden dan in den vorm van zedelijke lichamen kunnen gegoten worden. Hiertegen verzet zich de in art 1690 B. W gegeven categoriseering niet, terwijl ook geenerlei wetsbepaling een vereeniging er van uitsluit zedelijk lichaam te worden omdat zij niet een (al of niet) volledig ideëel doel nastreeft1).
Art. 37 vermeldt met duidelijke woorden dat de N. Y. koopman is in den zin van het Wetboek van Koophandel. Ook echter in den zin der Handelsregisterwet (art. 22) en in den zin der Handelsnaamwet (art. I2) is de N. V. koopman. Eenige bijzondere beteekenis is dus aan deze woorden niet te hechten; men vergelijke art. 22 den eersten zin der Handelsregisterwet. Door art. 37 W. v. K. wordt wijders uitdrukkelijk vermeld, dat de N. Y. is rechtspersoon. Zij kan dus alle rechten en verplichtingen hebben, die niet met den aard van een „rechts"persoon in strijd zijn of haar door de wet niet uitdrukkelijk zijn onthouden; zij kan in en buiten rechte optreden.
Duur der Naamlooze Vennootschap.
.Art 37 ci
INDIEN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING EEN BEPAALDE TIJD NIET IS VASTGESTELD, WORDT DE VENNOOTSCHAP GEACHT VOOR ONBEPAALDEN TIJD TE ZIJN AANGEGAAN.
i) Zie noot 1 op pag. 185. Over burgerlijke aandeelenmaatschappijen.
Prof. Mr. J. Ph. Stjyling, t. a. p. Ie stuk, le deel tweede druk, pag. 161. Asser-Limburg, t. a. p. pag. 491—492.



VORDERING TOT ONTBINDING DOOR HET O. M.
De bepaling van art. 37a dat de N. V., behoudens tegenstrijdige bepaling in de akte van oprichting, geacht wordt voor onbepaalden tijd te zijn aangegaan, voorkomt, dat telkens na het verstrijken van den termijn een ministerieele verklaring zou moeten worden verkregen.
Vordering tot ontbinding door het O. M.
Art. 376.
HET OPENBAAR MINISTERIE IS BEVOEGD DE ONTBINDING TE VORDEREN VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, WELKE WERKZAAM IS IN STRIJD MET DE GOEDE ZEDEN OF DE OPENBARE ORDE.
DE RECHTER, DE VENNOOTSCHAP ONTBONDEN VERKLARENDE, BEPAALT TEVENS HET TIJDSTIP, WAAROP DE ONTBINDING GEREKEND WORDT EEN AANVANG TE HEBBEN GENOMEN.
HET VONNIS, WAARBIJ DE VENNOOTSCHAP ONTBONDEN WORDT VERKLAARD, HOUDT IN DE BENOEMING VAN EEN OF MEER CURATORS EN DE AANWIJZING VAN EEN DER LEDEN DER RECHTBANK TOT RECHTER-COMMISSARIS.
DE VEREVENING VAN DE ZAKEN DER ONTBONDEN VENNOOTSCHAP GESCHIEDT DOOR DEN CURATOR ONDER TOEZICHT VAN DEN RECHTER-COMMISSARIS, OVEREENKOMSTIG DE BEPALINGEN DER FAILLISSEMENTSWET.
HET VONNIS, WAARBIJ DE VENNOOTSCHAP ONTBONDEN WORDT VERKLAARD, MOET AANGEKONDIGD WORDEN IN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT. VAN DE ONTBINDING WORDT TEVENS OPGAVE GEDAAN TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER TER INSCHRIJVING. AANSPRAKEN, DOOR DERDEN TE GOEDER TROUW VERKREGEN, VOORDAT EEN EN ANDER IS GESCHIED, WORDEN GEËERBIEDIGD.
In art. 37b vindt men een bepaling van soortgelijken inhoud als iü art. 10 der wet van 1855 tot regeling van het recht van vereeniging en vergadering. In dat artikel is aan het openbaar ministerie de bevoegdheid gegeven de vervallenverklaring te vragen van de aan die vereeniging toekomende rechtspersoonlijkheid; art. 37b geeft aan het O. M. de bevoegdheid de ontbinding der Naamlooze Vennootschap te vorderen. In geval van toepassing van art. 10 der wet van '55 blijft dus een vereeniging bestaan; bij toepassing van art. 37b gaat de vereeniging zelf te niet. Laatstgenoemd artikel geeft de bevoegdheid om de ontbinding der N. V. te vorderen aan het Openbaar Ministerie. Blijkens den samenhang van het eerste en het derde
VI 15



voedering tot ontbinding door het o. m.
lid komt deze bevoegdheid toe aan een bepaalde categorie van het Openbaar Ministerie, nl. den Officier van Justitie bij de Rechtbanken, zulks met uitsluiting van alle andere leden van het Openbaar Ministerie. Wanneer de Officier van Justitie de ontbinding vordert, treedt hij als hoofdpartij op, art. 321—323 B. R. V. Hij zal dan dus de gewone manier van rechtspleging volgen1). Naar art. 1 Wetboek van B. R. V. wordt elke rechtsingang aangevangen met een dagvaarding. Waar op dezen regel in art. 37b niet een uitdrukkelijke uitzondering wordt gemaakt, moet men aannemen, dat het O. M. een dagvaarding zal moeten instellen tegen de N. V., die in strijd met de openbare orde of goede zeden werkzaam is, en wel bij de rechtbank onder wier rayon de N. Y. gevestigd is. De grond voor het instellen der vordering is het werkzaam zijn in strijd met de openbare orde en de goede zeden. Hieronder zal men niet hebben te verstaan het optreden der N. Y. zonder dat voldaan is aan de door het Wetboek van Koophandel gegeven voorschriften betreffende de N. V.; in die gevallen is er geen werkzaamheid, die zich tegen de openbare orde en goede zeden richt2).
1) Over den aard der in art. 10 der Wet van 1855 bedoelde vordering, de bij Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, aangehaalde jurisprudentie en litteratuur: H. R. 28 Juli 1903, W. 7941; H. R. 28 Oot. 1904, W. 8132; H. R. 29 Juni 1906, W. 8393; H. R. 18 Maart 1915, W. 9862, W. v/h Recht 7943, 7954, Weekblad Burg. Administratie no. 2829 vgl. Prof. Mr. v. Hamel, Tijdschrift van Strafrecht, 17, 1905, pag. 163.
2) Het is aan den Minister van Justitie gegeven er zorg voor te dragen, dat aan deze bepalingen worde voldaan en er over te oordeelen of er aan voldaan is. In art. 36c wordt tegenover elkaar gesteld strijd met de openbare orde en goede zeden en de wet, regelen gevend betreffende de akte van oprichting. Tusschen die twee schept dus de wet zelve, althans ten aanzien der akte van oprichting, verschil. Het is niet aanvaardbaar dat het Openbaar Ministerie (in laatste instantie de Minister van Justitie) kan trachten via de zittende magistratuur de eenmaal gegeven toestemming te niet te doen. Het is voor het rechtsverkeer noodzakelijk, dat men op die eenmaal gegeven goedkeuring bouwen mag. Strijd met zoodanige wetsbepalingen als in art. 36e bedoeld valt o. i. derhalve niet onder de in art. 376 aan het O. M. gegeven bevoegdheid.
Wat wél onder het begrip „openbare orde en goede zeden" valt, is uit zijn aard een zeer omstreden vraag.
Ter orienteering worde verwezen naar:
Leon's Rechtspraak Deel II, aflevering 2,1e deel: Rechtspraak en voornaamste litteratuur op de wet houdende algemeene bepalingen enz, door Dr. L. van Praag, pag. 238 vgl. waar onder andere genoemd:
Prof. Mr. P. Scholten, Asser-Scholten Personenrecht, pag. 65-71. Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. I pag. 40—43, II le stuk, pag. 71—97. Prof. Mr. M. v. Goudoever. Asser—v. Goudoever. III 2e druk, pag. 348. W. P. N. R. 2949 p. 349—350.
Mr. C. J. M. Petit. Overeenkomsten in strijd met de goede zeden, diss. Leiden 1920.



vordering tot ontbinding door het o. m.
De terminologie der wet, die een werkzaamheid, dus een min of meer langdurige toestand eischt, sluit uit, dat een enkele daad door de Naamlooze Vennootschap in strijd met de openbare orde en goede zeden verricht, grond zou kunnen opleveren voor een vordering van het O. M. als in art. 376 bedoeld. Of er een werkzaamheid bestaat in strijd met de openbare orde en de goede zeden, zal door de rechtbank worden beslist; dit staat niet ter enkele beoordeeling van het 0. M.; zulks volgt uit het tweede lid van art. 376 W. v. K. Tegen de vordering van het Openbaar Ministerie zal de gedagvaarde N. V. zich kunnen verweren. De bewijslast drukt op het Openbaar Ministerie. Bij eventueele toewijzing der vordering aan het O. M. bepaalt de rechtbank den dag, waarop de ontbinding geacht wordt een aanvang te hebben genomen. De woorden der wet laten toe een bepaling van dit tijdstip in het verleden. Zij laten echter de rechtbank vrij in de bepaling van den dag, waarop de ontbinding intreedt. Aangezien het instellen eener vordering, als bedoeld in art. 37b door het Openbaar Ministerie, geen waarborg is voor de toewijzing er van, kan niet worden aangenomen, dat derden met een ter zake van art. 376 gedagvaarde N. V. handelende, zonder meer moeten geacht worden te kwader trouw te zijn; hun aanspraken zullen dus volgens het laatste lid van art. 376 moeten worden geeerbiedigd, indien hun kwade trouw niet op andere gronden vaststaat.
Het instellen van rechtsmiddelen tegen de uitspraak der Rechtbank is niet uitgesloten en derhalve toegelaten. Een provisioneele vordering, inhoudende de ontzegging aan de N.V. van de bevoegdheid om burgerlijke handelingen te plegen, kan door den Officier van Justitie worden ingesteld1). Hiervan kan de voorloopige ten uitvoerlegging worden bevolen krachtens art. 538 W. v. B. Rv.
Bij het vonnis, waarbij de ontbinding wordt uitgesproken, worden
Prof. Mr. J. Belle i'roj i> : De bronnen van het stellig recht.
Uitgebreide jurisprudentie in de voortreffelijke verzameling van Dr. L. van Praag ter plaatse voornoemd.
*) Mr. W. v. Rossum, t. a. p. pag. 103, bij welken ook nadere litteratuuropgave: „De provisioneele eisch kan alle mogelijke voorloopige maatregelen tot voorwerp hebben".
In gelijken zin: Mr. J. Oudeman, Het Ned. Wetboek van B. R. V., Vierde druk Deel I, pag. 58.
Prof. Mr. C. A. Star—Busmann: Hoofdstukken van Burg. Reehtsv. deel II, pag. 174.
Jurisprudentie: H.R. 21 Juni 1872,W. 3474; Hof A'dam 24 Mei 1918,W. 10287 N. J. 1918, pag. 1158; Rb. Utrecht 26 Juni 1918, W. P. N. R. 2538; Hof A'dam 20 Jan. 1919, W. 10478, N. J. 1920, pag. 419; Rb. Roermond 11 Dec. 1919, N. J. 1920, pag. 281.
Over de wijze van behandeling van genoemde rechtsvordering en haar belang, zie voren aangehaalde schrijvers.



VORDERING TOT ONTBINDING DOOR HET O. M.
curatoren en een rechter-commissaris benoemd ter verevening der zaken der vennootschap. De regeling van artikel 37b4 is een afwijking van art. 1702 B. W., van de bepalingen in de nieuwe wet voor de ontbinding der Naamlooze Vennootschap in het algemeen gegeven, terwijl zij ook verschilt van den modus procedendi in art. 10 der wet van '55 voor 't geheel gelijksoortige geval van de ontbinding der daar bedoelde zedelijke lichamen gegeven1).
De verevening van een op eisch van het Openbaar Ministerie ontbonden verklaarde N. V. geschiedt overeenkomstig de bepalingen der Faillissementswet, zooals vermeld in art. 37b lid 4.
Overmatig duidelijk is deze bepaling niet. Men zou, zonder zich in het minst aan de bewoordingen van het artikel te stooten, kunnen opstellen, dat door art. 37b lid 4 toepasselijk is gemaakt de zevende afdeeling der Faillissementswet, art. 173 vgl., inhoudende de vereffening des boedels. Toch is deze interpretatie o. i. niet steekhoudend; dit blijkt al uit het onverbrekelijke verband, dat bestaat tusschen de bepalingen der genoemde afdeeling en andere bepalingen der Faillissementswet ; zoo wordt bv. in die afdeeling verband gelegd met een verificatievergadering.
Onder de verwijzing, ter zake der verevening naar de F. W., zal moeten worden verstaan de toepasselijk verklaring van alle in de Faillissementswet opgenomen formeele afwikkelingsbepalingen 2),voorzooverre deze niet speciaal in den toestand van insolventie hun oorzaak vinden, dus bijv. wel de oproeping van crediteuren, de verificatie, art. 25 vgl. der Faillissementswet. Daarentegen zal van toepasselijkheid der bepalingen over het accoord geen sprake kunnen zijn, aangezien, zoolang alle vorderingen in hun geheel kunnen worden voldaan, voor accoord weinig reden van bestaan aanwezig is.
De materieelrechtelijke gevolgen echter van het faillissement zullen niet intreden; de beheers- en beschikkingsonbevoegdheid van het gewone bestuur der voor de vereveningsdaden voortbestaande Naamlooze Vennootschap is niet een gevolg van de toepasselijkverklaring der vereveningsbepalingen uit de F. W. doch van het feit, dat een bijzonder vereffenaar is benoemd.
Gedurende de vereffeningsperiode zal wel het ontstaan van compensatie mogelijk zijn, d. w. z. de vereischten voor compensatie zullen niet vóór de ontbinding behoeven te zijn ingetreden.
*) Ontwerpen van wetten op de yennootschappen e. a.: le deel, le stuk, art. 37c (ontwerp 1910) gaf een regeling, gelijksoortig aan art. 10 der wet van'55.
2) De Minister van Justitie zeide bij de behandeling van dit artikel: „de vormen omtrent onbeheerde nalatenschappen vastgesteld zijn te onvolledig: de F. W. geeft een volledig stel afwikkelingsbepalingen". Ontw. v. Wetten etc. le deel, 2e stuk, pag. 178.



VOEDERING TOT ONTBINDING DOOR HET O. M.
De afwikkelingsmethode, voorgeschreven door art. 37ó4, vormt een afwijking van de algemeene ontbindings- en vereveningsregels in de nieuwe wet gegeven. Derhalve zal bij strijd art. 37ó4 prevaleeren. Dit springt sterk naar voren bij vergelijking bv. van art. 191 F. W. en art. 56f W. v. K. Eerstgenoemd artikel zal moeten worden toegepast. Bezwaar kan hierin niet gelegen zijn, aangezien zoolang alle crediteuren kunnen worden voldaan, art. 1911, aan de nakomenden verleenend preferente betaling uit „nog voorhanden" baten, geen moeilijkheden meebrengt. In 't tegenovergestelde geval zal er reden zijn voor faillissement en dus art. 1911 vanzelf op z'n plaats zijn, indien 't faillissement wordt aangevraagd.
Het toepasselijk verklaren van de bepalingen der faillissementsverevening brengt groote voordeelen mee, indien gedurende de verevening faillissement zou worden uitgesproken1).
Evenals art. 56f zal ook art. 55d W. v. K. voor de faillissementsregeling moeten wijken. Men vergelijke het later te bespreken art. 56</ W. v. K.
Indien eenige regeling in de toepasselijk verklaarde faillissementswetregelen ontbreekt, zullen de algemeene afwikkelingsregelen wel toepasselijk zijn. Zoo zullen toepassing kunnen vinden alle niet door artikel 56g uitgesloten bepalingen, bijv. artikel 56h.
Na verevening zal door den curator aan den rechter-commissaris rekening en verantwoording moeten worden gedaan. Het batig saldo zal door den curator aan de aandeelhouders en eventueele andere rechthebbenden moeten worden uitgekeerd.
Een belangrijke bepaling is gelegen in art. 376 laatste zin: Aanspraken, door derden te goeder trouw verkregen, voordat de beide in art. 376 laatste lid genoemde formaliteiten zijn vervuld, worden geëerbiedigd. Onder goede trouw van den derde is hier te verstaan het niet toerekenbare gemis aan wetenschap, dat de N. V. ontbonden is. Het gemis aan wetenschap moet tot het ontbonden zijn betrekkelijk zijn. De overeenkomsten gesloten, voordat de procedure tot ontbinding beëindigd is, vallen buiten den kring van art. 376 laatste lid.
Indien aan de Naamlooze Vennootschap de bevoegdheid tot het verrichten van burgerlijke handelingen is ontzegd, zullen de rechten van derden te goeder trouw evenzeer moeten worden beschermd.
De in art. 376 bedoelde goede trouw is dus niet betrekkelijk tot de werkzaamheid der N. V. al of niet in strijd met de openbare orde en de goede zeden. Of en in hoeverre de aan- of afwezigheid van weten-
1) Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 251 en aldaar aangehaalde jurisprudentie.



STUKKEN UITGAANDE VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
schap van derden met betrekking tot dit punt, van invloed is op de instandblijving of krachteloosheid hunner aanspraken, is een onderwerp, dat niet door art. 376, laatste lid, bestreken wordt, doch onder de werking valt van art. 1371 B. W.1). Aangezien overeenkomsten in strijd met de openbare orde en goede zeden nietig zijn, dus geen direct rechtsgevolg kunnen hebben, zullen zij ter verificatievergadering kunnen worden betwist en dan eventueel na rechterlijke uitspraak op de verevening geenerlei invloed hebben.
Meergenoemd artikel 376 laatste lid beschermt de aanspraken door derden te goeder trouw verkregen, dus de door hen te goeder trouw verkregen rechten. Van door de N. Y. verkregen rechten kan na hare ontbinding geen sprake zijn. Wanneer de door den derde verkregen aanspraak voortvloeit uit eene met de ontbonden N. V. gesloten overeenkomst, brengt de billijkheid en de goede trouw mede, dat de overeenkomst van beide zijden wordt ten uitvoer gelegd. Het artikel omvat den tijd verloopend tusschen het oogenblik waarop de ontbinding intreedt en de bekendmaking. Ook derhalve wanneer de rechter het tijdstip van ontbinding in het verleden legt, kan het artikel toepassing vinden.
Het vonnis van ontbinding moet worden aangekondigd in de Ned. Staatscourant, zulks door de zorg van den benoemden curator.
Van de ontbinding moet ook inschrijving geschieden in het Handelsregister; tot het doen van de daartoe vereischte opgave zijn volgens art. 18 j°. art. 3 der H. R. W. gehouden de curator-vereffenaar en nevens hem ook de bestuurders der ontbonden N. V.
.Art 37c
UIT ALLE GESCHRIFTEN, GEDRUKTE STUKKEN EN AANKONDIGINGEN, WAARIN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP PARTIJ IS OF DIE VAN HAAR UITGAAN, MET UITZONDERING VAN TELEGRAMMEN EN RECLAMES, MOETEN DE VOLLEDIGE NAAM DER VENNOOTSCHAP VOLGENS DE AKTE VAN OPRICHTING EN DE GEMEENTE, WAARIN HARE HANDELSZAAK VOLGENS HET HANDELSREGISTER IS GEVESTIGD, DUIDELIJK BLIJKEN.
INDIEN MELDING WORDT GEMAAKT VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL DER VENNOOTSCHAP, MOET DAARBIJ TEVENS WORDEN VERMELD WELK BEDRAG IS GEPLAATST EN HOEVEEL VAN HET GEPLAATSTE BEDRAG IS GESTORT.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, pag. 338, no. 252 vgl. Prof. Mr. H. v. Goudoever, Verbintenissenrecht; Asser—Goudoever, deel III, pag. 345 vgl.



STUKKEN UITGAANDE VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
Art. 37 c schrijft voor de vermelding van den volledigen naam der Naamlooze Vennootschap, zooals die in de akte van oprichting is genoemd en van de gemeente waar haar handelszaak gevestigd is, in alle geschriften, gedrukte stukken en aankondigingen, die van haar uitgaan of waarbij zij partij is, behalve in telegrammen en reclamemiddelen. Wordt het maatschappelijk kapitaal vermeld, dan is ook vermelding van het geplaatste en gestorte kapitaal verplicht. Sanctie op dit voorschrift wordt door de wet in art. 435ter W. v. S. gegeven; mocht het O. M. en de rechtspraak, op grond der strafbaarheid o. i. terecht, meenen, dat door overtreding van dit voorschrift men in strijd komt met de openbare orde en de goede zeden, dan zal daarin een tweede bescherming voor genoemd artikel te vinden zijn.
Over de artikelen 37d en 37e werd reeds boven gesproken. Het eerste werd, als van belang ter vaststelling van den aard van de door de nieuwe wet gegeven voorschriften, geheel in den aanvang behandeld; het tweede artikel geeft slechts een interpretatie van elders gebruikte termen.
Art. 37f.
WANNEER IN EEN AKTE VAN OPRICHTING EENIG RECHT WORDT TOEGEKEND AAN, OF VOOR EENIG BESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING DE AANWEZIGHEID OF INSTEMMING WORDT VEREISCHT VAN DE HOUDERS VAN ZOOVELE AANDEELEN ALS TE ZAMEN EEN ZEKER GEDEELTE VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL DER VENNOOTSCHAP UITMAKEN, WORDT, TENZIJ HET TEGENDEEL UIT DE AKTE VAN OPRICHTING BLIJKT, ONDER KAPITAAL VERSTAAN HET GEPLAATSTE GEDEELTE VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL.
Zooals ook in art. 37ƒ wordt aangeduid, onderscheidt men het maatschappelijke en het geplaatste kapitaal. Zoolang niet het geheele maatschappelijke kapitaal is genomen, zijn zij van elkaar verschillende cijfergrootheden. Echter bepaalt de wet in art. 37/, dat voor de in dat artikel genoemde gevallen de hoegrootheid van het maatschappelijk kapitaal zal geacht worden gelijk te zijn aan het geplaatste kapitaal. De genoemde gevallen zijn: a de toekenning van eenig recht aan houders van of b de vereischte instemming of aanwezigheid van houders van zooveel aandeelhouders als een breuk vormen van het maatschappelijk, kapitaal voor de geldigheid van een besluit der algemeene vergadering.
Door de wet wordt hier een limitatieve opsomming gegeven. Bovendien kan van deze bepaling door beding in de akte van oprichting



VAN DE AANDEELEN.
worden afgeweken. Geoorloofd is ongetwijfeld ook bij akte van oprichting, het door art. 37ƒ voor de daar genoemde gevallen bepaalde, tot andere gevallen uit te breiden.
VAN DE AANDEELEN.
Art. 38.
AANDEELEN ZIJN DE GEDEELTEN, WAARIN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING IS VERDEELD.
ONDERAANDEELEN ZIJN DE ONDERDEELEN, WAARIN DE AANDEELEN KRACHTENS DE AKTE ZIJN OF KUNNEN WORDEN GESPLITST.
DE BEPALINGEN VAN DEZE AFDEELING OVER AANDEELEN EN AANDEELHOUDERS VINDEN OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING OP ONDERAANDEELEN EN HOUDERS VAN ONDERAANDEELEN, VOOR ZOOVER UIT DIE BEPALINGEN NIET ANDERS BLIJKT.
Art. 38 vangt aan met een definitie van aandeelen. Echter heeft dit woord verschillende beteekenissen, zooals voren vermeld, en waarvan artikel 38, lid 1, er slechts een weergeeft. De beteekenis er van in art. 38, lid 1, is die van breuk van het maatschappelijk kapitaal. De vaststelling van de bedragen der aandeelen geschiedt bij de akte van oprichting: art. 38, lid 1. Geen bezwaar bestaat er tegen, dat bij de oprichting, hetzij later, aandeelen van verschillende bedragen worden uitgegeven. Indien zulks bij een latere emissie geschiedt, zal de bevoegdheid daartoe moeten steunen op de akte van oprichting, terwijl anders zoodanige emissie niet zal kunnen plaats hebben zonder wijziging der akte van oprichting1). De geoorloofdheid van aandeelen van verschillend bedrag wordt implicite erkend door art. 446 lid 2 en door art. 44b, lid 3. Aandeelen zonder gefixeerd nominaal bedrag kent de wet niet; zulks volgt uit de definitie van art. 38, lid 1. Immers waar het maatschappelijk kapitaal een vaststaand bedrag vormt, zullen gedeelten daarvan eveneens van een gefixeerd bedrag zijn. Het blijkt ook uitdrukkelijk uit art. 36^ W. v. K.
Het bedrag der aandeelen is van belang in verband met de aan de aandeelen verbonden rechten en de uitoefening daarvan, art. 44b. De tweede beteekenis van aandeel is aandeelbewijs. Het is, wanneer het niet betreft aandeelen aan order of toonder niet noodig, dat er aandeelbewijzen worden uitgegeven. Ten aanzien van order of toonder-aandeelen is het bewijspapier constitutief. Zij zijn zonder aan-
1) Dit blijkt hieruit, dat de wet de vaststelling van de bedragen der aandeelen in de akte van oprichting vordert.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
deelbewijs onbestaanbaar. Art. 39a, dat in zijn tweeden zin de mogelijkheid erkent, dat er geen aandeelbewijzen worden uitgegeven, spreekt dan ook slechts over aandeelen op naam.
De derde beteekenis van aandeel is het geheel van rechten en verplichtingen toekomende aan iemand tengevolge van zijn deelneming aan de oprichtingsovereenkomst of wat daarmee gelijk te stellen is, zijn latere deelname in het kapitaal der vennootschap1). In dezen laatsten zin gebruikt, heeft het woord „aandeel" alleen zijn eigenlijke materieele beteekenis. Deze beteekenis moet dienst doen om na te gaan of datgene, wat zich in de praktijk als aandeel aandient, werkelijk rechtens aandeel is.
Zooals vroeger uitvoeriger is aangeduid, is het aandeelhouderschap slechts een geheel van relatieve rechten en verplichtingen ten aanzien der Naamlooze Vennootschap: de aandeelhouders zijn ten aanzien der N. V. slechts crediteur en debiteur. Naast de aandeelhouderscrediteuren staan de andere crediteuren der N. V. Het is derhalve noodig na te gaan de onderlinge verhouding der aandeelhouderscrediteuren en de andere crediteuren. Dit zal geschieden telkens wanneer, naar de opeenvolging der wetsartikelen, eenig crediteur der N. V. ter sprake komt.
Soorten van aandeelen.
Men onderscheidt in de praktijk: a. gewone aandeelen, b. preferente aandeelen, c. cumulatief-preferente aandeelen, d. cumulatiefpreferente, winstdeelende aandeelen, e. oprichtersaandeelen, ƒ. aandeelen in portefeuille, g. bewijzen van deelgerechtigdheid, h. onderaandeelen, i. aandeelen op naam, aan order, aan toonder.
a. De gewone aandeelen zijn die, welke inhouden het geheel van rechten en verplichtingen, dat door het geheel van dwingende en regelende voorschriften der wet aan de deelneming aan de oprichtingsovereenkomst verbonden wordt, zijnde: het recht op naleving der statuten, d. i. de te goeder trouwe uitvoering der gesloten overeenkomst, het recht op deelneming aan de algemeene vergadering en het uitbrengen van een stem aldaar, het recht op winst, het recht op een (evenredig) deel van den boedel der ontbonden vennootschap, de rechten vervat in de artikelen 42a, 43c en 53; de verplichting tot volstorting van het aandeel2).
') Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 212—213.
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 384.
Mr. O de Kat: t. a. p. pag. 329.
2) Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 389.
Mr. O. de Kat: t. a. p. pag. 58 en 64/65.
Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 241/244.
Prof. Mr. J. Suyling : t. a. p. Ie deel, le stuk, 2e druk, pag. 160 no. 131.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
b. Preferente aandeelen zijn derhalve die, welke o. a. ten opzichte van een der genoemde punten tegenover de gewone aandeelen een bevoorrechte positie waarborgen. De wet geeft geenerlei aanleiding alleen dan van preferente aandeelen te spreken, indien de door het aandeel gegeven preferentie werkt op het terrein, hetzij der winstverdeeling, hetzij der verdeeling van het saldo bij vereffening. Aangezien de vorming der verschillende soorten van aandeelen een onderdeel is van de oprichtingsovereenkomst, kan aan eenig aandeel die bevoorrechting worden toegekend, die partijen willen, mits men niet in strijd komt met de wet, de openbare orde en de goede zeden1). Zoo opent art. 446 lid 5 de mogelijkheid, dat aan aandeelen van hetzelfde bedrag verschillend stemrecht ter algemeene vergadering zal worden toegekend, mits niet boven den in dat artikel gestelden limiet. Behalve ten aanzien van winst en saldoverdeeling en stemrecht kan preferentie nog bestaan in de bevoegdheid tot aanwijzing van personen, uit welke de algemeene vergadering haar keuze zal hebben te doen, bij het benoemen van bestuurders, art. 48a, in de bevoegdheid om commissarissen te benoemen zonder medewerking der algemeene vergadering, art. 50c lid 2, in de bevoegdheid om bij voorkeur gerechtigd te zijn tot het nemen van aandeelen bij een nieuwe uitgifte. Dit recht kan worden neergelegd in een bewijspapier (claim), dat verhandelbaar is, al naar gelang de aandeelen, waarbij de claim behoort, al of niet verhandelbaar zijn. Niets verhindert dat aan een aandeel tegelijk meerdere der zoo juist genoemde bevoorrechtingen verbonden zijn.
c. Cumulatief preferente aandeelen zijn de zoodanige, die recht geven op een cumulatie van preferenties. Bij deze soort van aandeelen bestaat de preferentie, naar de praktijk, gewoonlijk in een bevoorrechting ten aanzien van de winstdeeling. Heeft men een 7 % cumulatief preferent aandeel en is in eenig jaar slechts 4 % uitgekeerd, dan is de houder van het cumulatief-preferent aandeel bij een volgende uitkeering tot 10% bij preferentie gerechtigd2).
d. Bij cumulatief preferent winstdeelende aandeelen heeft de houder het recht zooeven omschreven en is bovendien gerechtigd tot de winst3). Wat onder dezen term dient te worden verstaan, moet
') Lyon—Caen: t. a. p. pag. 564, no. 560.
Staub: t. a. p. Erster Band. Zweite Halfte, pag. 804—805, Anm. 4, 5, 6, 7. Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 390/391.
Mr. O. de Kat: t. a. p. pag. 335.
2) Staub: t. a. p. (zie vorige noot) pag. 805, Anm. 7.
Lyon—Caen: t. a. p. pag. 565, no. 560.
Mr. O. de Kat: t. a. p. pag. 336.
3) Mr. O. de Kat: t. a. p. 335—336—337.



soorten van aandeelen.
in de akte van oprichting uitdrukkelijk worden vermeld; ten eerste omdat ook de uitkeering aan de gewone aandeelhouders gedaan geschiedt uit de winst en slechts uit de winst mag geschieden (art. 42e), zoodat in de combinatie „cumulatief preferent smisZdeelend aandeel" het woord „winst" noodzakelijk een andere beteekenis zal moeten hebben; ten tweede omdat ook de praktijk niet unaniem aan het woord „winst", in het thans bedoelde verband, dezelfde beteekenis toekent: eensdeels wordt gesproken van cumulatief preferent winstdeelende aandeelen indien de houder boven het percentage, waarvoor zijn preferentie geldt, nog krijgt uitgekeerd een zeker bedrag voor elk procent, dat de gewone aandeelhouders boven een zeker in de akte vastgesteld percentage verkrijgen; in dit geval wordt onder winst verstaan „de zuivere winst, waarover art. 42e spreekt, na aftrek van datgene, wat aan de verschillende soorten van aandeelhouders volgens de akte moet worden uitgekeerd; anderdeels wordt winst genoemd het overschot bij vereffening na terugbetaling van het bedrag, dat op de aandeelen is gestort. Door de uitgifte van 6 % preferente of cumulatief preferente aandeelen komt men niet in strijd met art. 42e; de bepaling immers, dat een aandeel recht geeft op een bepaald aantal procenten winst, moet geacht worden stilzwijgend afhankelijk te zijn van de voorwaarde, dat er winst is gemaakt.
e. Ten onrechte wordt aan het geheel van rechten, dat in de praktijk wordt samen gevat onder den term „oprichtersaandeel", de titel van „aandeel" gegeven. Oprichtersaandeelen zijn geen aandeelen in den eigenlijken zin1). Een aandeel is immers het geheel van rechten, voortvloeiend uit het deelnemen aan de oprichtingsovereenkomst of latere deelneming in het kapitaal der Naamlooze Vennootschap. De bedoeling nu van partijen, die het geheel van rechten, dat men oprichtersaandeelen noemt, tot stand brengen, is een geheel andere. Zij bedoelen slechts contractueel een belooning te verzekeren aan degenen die zich moeite hebben gegeven voor de totstandkoming der N. V., voor de oprichting voorbereidende maatregelen hebben getroffen, doch niet het plan hebben, met anderen gezamenlijk, in den vorm eener rechtspersoonlijkheid bezittende vereeniging, een bepaald bedrijf uit te oefenen door het verschaffen
1) Mr. O. de Kat: t. a. p. pag. 339. Zie ook noot 3 op genoemde pagina. Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. pag. 211.
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 391.
Lyon—Caen: t.a.p. no. 561 pag. 581 en noot 2 op die pagina. Zulks in afwijking yan zijn vroegere meening of. bij Polak. t. a. p. pag. 391.
S. G. de Jongh: Oprichtersaandeelen, oprichterbewijzen en winstbewijzen in de Naamlooze Vennootschap, 2e jaargang, pag. 5 vgl.
Staub: t. a. p. pag. 780—781, Anm. 22, 23, 24, 25, 26.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
van een bepaalden inbreng. Waar dit laatste het criterium is voor aandeelhouderschap zijn dus oprichtersaandeelen geen aandeelen in den eigenlijken zin. Het is derhalve in dit opzicht onverschillig of aan de houders van zulke papieren, soortgelijke rechten worden toegekend als ook aan de aandeelhouders toekomen, bv. een gedeelte in de winst, hetzij nadat of voordat aan werkelijke aandeelhouders of bepaalde soorten van hen eenige winstuitkeering is geschied, of een gedeelte van het batig saldo der X. V. bij vereffening. Xiet alle rechten, die aan de aandeelhouders als zoodanig toekomen, kunnen aan de oprichters in ruimeren zin, de promotoren, worden toegekend; art. 446 bepaalt immers, dat het stemrecht slechts aan aandeelhouders toekomt. Die oprichters hebben dus geen invloed op den gang van zaken der N. V. Zij zijn slechts crediteuren der N. V. in den regel voor een bepaald bedrag uit de gemaakte winst. Naast hen zijn nog crediteuren der N.V. degenen, die bv. aan haar leveranties deden of op andere wijze eenig relatief recht tegen haar verkregen en verder de aandeelhouders der N. V. Derhalve dient te worden nagegaan, wat de verhouding is tusschen de oprichters-crediteuren eenerzijds en de genoemde groepen van andere crediteuren anderzijds.
Wat hunne verhouding betreft tot de gewone crediteuren — onder welken term slechts ter verduidelijking en in oneigenlijken zin de crediteuren-niet-aandeelhouders worden verstaan — moet men aannemen, dat zij bij die crediteuren achterstaan, aangezien zij slechts gerechtigd zijn tot een gedeelte in de winst, en van winstuitkeering slechts sprake kan zijn nadat de crediteuren zijn voldaan (cf. art. 42e) of zij, wanneer zij tot een gedeelte van het batig slot bij vereffening gerechtigd zijn, toch ook eerst de voldoening der crediteuren hebben af te wachten (cf. art. 56).
De verhouding van de houders van oprichtersaandeelen tot de gewone aandeelhouders geeft aanleiding tot tweeërlei opmerking: ten eerste zal in de akte van oprichting moeten zijn vermeld of zij preferent, concurrent met of postcurrent ten opzichte der gewone aandeelhouders zijn ten aanzien der winstverdeeling. Dit volgt uit art. 40a sub c eischend uitdrukkelijke vermelding van de verzekering van eenig voordeel aan een bij de oprichting betrokken derde, als hoedanig volgens het voorgaande de oprichter-in-ruimeren-zin moet worden beschouwd. Tevens blijkt uit het artikel, dat deze zoogenaamde oprichtersaandeelen kunnen worden toegekend aan hen, die voorbereidende maatregelen troffen, doch geen deelnemer waren aan de oprichtingsovereenkomst, alsook aan degenen, die, naast het voorbereidende werk, ook nog werkelijk aandeelhouder werden: het artikel spreekt immers van oprichters öf bij de oprichting betrokken derden. Ook doet het artikel uitkomen door te spreken van „eenig voordeel",



soorten van aandeelen.
dat kan worden toegekend, dat, wanneer de wet of de aard der naamlooze vennootschap er zich niet tegen verzet, ieder soort van recht kan worden toegekend1).
Op de tweede plaats verdient het de aandacht, dat de houders van oprichters-aandeelen, aangezien hen door de wefc zelve het stemrecht is ontzegd, geen of slechts zeer geringe zeggingschap hebben in de zaken der Naamlooze Yennootschap. Men kan namelijk twijfelen omtrent de mogelijkheid, dat aan anderen dan aan hen, die aandeelhouders zijn, de bevoegdheid kan gegeven worden om een bindende voordracht uit te brengen ter verkiezing van bestuurders, zooals behandeld wordt in art. 48a. Het eerste lid laat zeer zeker de interpretatie toe, dat aan anderen dan aandeelhouders de bevoegdheid tot het maken eener voordracht wordt verleend. Het tweede lid geeft echter steeds aan de algemeene vergadering de bevoegdheid het bindende karakter aan de voordracht te ontnemen met een bepaalde meerderheid van stemmen, vertegenwoordigend een zeker gedeelte van het geplaatste kapitaal. Deze bepaling past niet in den gedachtengang dat aan derden, niet vennooten, het bedoelde recht zou zijn toegekend. Zonder hunne medewerking zou hen dan immers eenig recht worden ontnomen (cf. art. 13742 B. W.). Op deze kwestie wordt teruggekomen bij de behandeling van art. 48a. Doch zelfs al zou men aannemen, dat aan de houders van oprichtersaandeelen een onherroepbaar recht zou kunnen worden verleend op het uitbrengen van een bindende voordracht, dan is daardoor nog niet uitgesloten, dat er botsingen kunnen voorkomen tusschen de houders van oprichtersaandeelen en hunne medecrediteuren, de aandeelhouders. Zulke gevallen zijn aanwezig wanneer door de algemeene vergadering een besluit wordt genomen tot ontbinding der voor onbepaalden tijd aangegane Naamlooze Yennootschap of van een voor bepaalden tijd aangegane N. V. vóór het verstrijken van dien termijn of een besluit tot storting van een bepaald bedrag der gemaakte winst in een reservefonds met het oog op verwacht wordende en redelijkerwijs voorzienbare tegenslagen, indien van dit besluit het gevolg zou zijn, dat het aan de houders van oprichtersaandeelen toegezegde winstpercentage niet zou kunnen worden uitgekeerd.
Tegen deze en soortgelijke besluiten der algemeene vergadering kunnen de houders van oprichtersaandeelen op tweeërlei wijze reagee-
*) De rechten begrepen onder den term „oprichtersaandeel" kunnen gegeven worden aan een niet aandeelhouder doch ook aan iemand, die naast de voorbereidende werkzaamheden nog deelneemt in het kapitaal. Ook in het laatste geval vormen zij, los van het aandeel staande, zelfstandige rechten. Cf. Staijb ter plaatse in de vorige noot vermeld.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
ren1). Zij kunnen den gewonen weg volgen en ageeren op grond van wanpraestatie aan de zijde der N. V., in welk geval de rechter aan de hand van den regel van art. 13743 B. W, dat te goeder trouwe uitvoering van alle contracten vordert, zal hebben na te gaan of en in hoever er wanpraestatie is gepleegd. Vervolgens kunnen de houders van bedoelde aandeelen overeenkomstig art. 46a, lid 1, in rechte de nietigheid inroepen van zoodanig besluit der algemeene vergadering, aangezien zij, ten aanzien van zoodanige besluiten, als derde belanghebbenden in den zin van genoemd artikel moeten worden beschouwd. De rechter zal in dat geval hebben na te gaan, eveneens met inachtneming van de goede trouw, die steeds partijverhoudingen moet beheerschen, of door de algemeene vergadering een besluit is genomen vallende buiten de door de wet en de akte van oprichting gestelde grenzen. Ter voorkoming van deze en dergelijke moeilijkheden is het aanbevelenswaardig een zoo duidelijk mogelijke redactie op dit punt aan de akte van oprichting te geven of bv. een derde te doen benoemen door beide partijen, aan wiens oordeel als arbitrator partijen zich confirmeeren2).
ƒ. De praktijk heeft het aanzijn gegeven aan „aandeelen in portefeuille"3); de wet kent dit begrip niet. Het gebruik van dezen term heeft, ook in rechte, tot moeilijkheden aanleiding gegeven.
Het woord „aandeel in portefeuille" is beeldspraak en beteekent een geheel van rechten en verplichtingen, dat kan ontstaan door een overeenkomst van lidmaatschap, doordat tusschen de Naamlooze Vennootschap en dengene, aan wie 'n aandeel in portefeuille zou toekomen, een overeenkomst van aandeelhouderschap tot stand komt. Een aandeel in portefeuille is dus geen aandeel, daar onder aandeel, zooals boven vermeld, is te verstaan, het geheel van rechten en verplichtingen, voortvloeiend uit een overeenkomst van deelneming in de N. V. Houdt dus een akte van oprichting in, dat aan aandeelhouders, wier aandeelen worden geamortiseerd, of aan obligatiehouders, een aandeel in portefeuille zal worden verschaft,
*) LYON—Caen: no. 560 pag. 585; no. 561 pag. 589 vlg.
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 391.
Staub: t. a. p. pag. 781 Anm. 27 ad § 179; Rb. A'dam 24 April 1911, W. 9284. Voor winstbewijzen Rb. A'dam 2 Dec. 1921, W. 10931, N. J. 1922, pag. 714.
2) Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie deel, le stuk, no. 155 pag 210; H. R. 29 Dec. 1922, W. 11004, N. J. 1923, pag. 319; 9 Febr. 1923, W. 11039, N. J. 1923, pag. 677; 25 April 1924, W. 11254, N. J. 1924, pag. 719.
3) Mr. O. de Kat; t. a. p. pag. 34 t/m. 37.
Prof. Mr. C. A. Stab—Busmann in W. 10497.
Mr. A. Kirberger in W. 10503; Rb. A'dam 30 Nov. 1917, N. J. 1918, blz. 415; Hof A'dam 27 Juni 1919, W. 10445, N. J. 1919, blz. 1014, W. P. N. R. 2599.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
dan heeft men daarin niets anders te zien dan een aanbod der N. Y. aan genoemde personen tot het aangaan van een overeenkomst van deelneming in de N. Y. ten tijde en bij het plaats vinden der in de betreffende overeenkomst genoemde feiten, zoodat door het aannemen van dit aanbod het aandeelhouderschap der bedoelde personen is ontstaan. Het opnemen van een dergelijke bepaling in een akte van oprichting vooronderstelt natuurlijk, dat het mogelijk en wettelijk geoorloofd is, zulk een aanbod te doen. Het vooronderstelt dus, dat nog niet alle aandeelen zijn uitgegeven tot aan de grens van het maatschappelijk kapitaal of dat door een vergrooting van het maatschappelijk kapitaal uitgifte van meerdere aandeelen mogelijk is. In ieder geval legt het op de N. V. de verplichting tot volvoering van haar aanbod, op welke geoorloofde wijze dan ook; bij gebreke van welke nakoming zij tot schadevergoeding zal kunnen worden aangesproken.
g. Evenals over de aandeelen in portefeuille spreekt de wet met geen enkel woord over de „bewijzen van deelgerechtigdheid" -1) (actions de jouissance, Genuszschein). Ook hier zal men dus hebben na te gaan, welk geheel van rechten (verplichtingen) onder deze benaming wordt samengevat; pas daarna kan men door vergelijking met de materieele beteekenis van het woord „aandeel" nagaan of de bewijzen van deelgerechtigdheid werkelijk „aandeel" kunnen worden genoemd; zij ontstaan doordat, ingevolge een bepaling in de akte van oprichting of een later besluit der algemeene vergadering, de winst of een gedeelte der gemaakte winst wordt bestemd tot uitkeering aan gemeenlijk door het lot aangeduide aandeelhouders tot een bedrag hoogstens gelijkstaande aan het bedrag, dat op hunne aandeelen is gestort. Hetgeen door de aandeelhouders is ingebracht kan en mag, afgezien van art. 416 W. v. K., slechts aan hen worden teruggegeven bij de ontbinding der Naamlooze Vennootschap voor zoover de baten, na voldoening der schulden, nog daartoe voldoende zijn. Er heeft dus slechts een volkomen geoorloofde beschikking over winst plaats, waarvan het gevolg is, dat sommige aandeelhouders vooruit uitgekeerd krijgen uit de winst, het bedrag door hen op hun aandeelen gestort en dat zij anders slechts bij de beëindiging der N.V., uit het saldo zouden kunnen terugkrijgen. Tot dit bedrag zijn zij dan uiteraard bij de beëindiging der N. V. niet meer gerechtigd. Uit bovenvermelde
1) Mr. O. de Kat: t. a. p. pag. 341.
Mr. M. Polak: t. a. p. 391/392 alwaar jurisprudentie.
Prof. Mr. W. Molengraaff: t. a. p. (Leiddr. 5e druk) pag. 211/212; dezelfde: „aflossing van aandeelen en aetion de jouissance" in de Naaml. Vennootschap, 2e jaargang, pag. 66 vgl.
Lyon—Caen: no. 560, pag. 571—574.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
handelwijze volgt bovendien dat het kapitaal der N. V. geen vermindering ondergaat. De overwegingen, die partijen, de N.V. eenerzijds, de aandeelhouders anderzijds, tot het aangaan van bedoelde overeenkomst brengen, kunnen van verschillenden aard zijn. Voor de N. V. kan de aanleiding daarin gelegen zijn, dat zij de zekerheid heeft of het voor haar zeer waarschijnlijk is, dat bij hare ontbinding niet aan alle aandeelhouders het bedrag van den inbreng zal kunnen worden voldaan. Voor den aandeelhouder kan de overweging gelden, dat het in meerdere of mindere mate onzeker is of hem bij de beëindiging der N. V. zijn inbreng kan worden terugbetaald, waarbij hij echter ook zal hebben te overwegen, dat een bepaald gedeelte van zijn dividend hem in 't vervolg zal ontgaan. De beslissing blijft dus een persoonlijke kansberekening.
Juridisch geschiedt er echter niets anders als een gedeeltelijke vernietiging van de rechten van sommige aandeelhouders; de niet vernietigde rechten blijven volledig bestaan. Met name voldoet de rechtstoestand van dengene, aan wien, in plaats van het vroegere aandeelbewijs, een bewijs van deelgerechtigdheid is uitgereikt, aan het principieele en essentieele vereischte, dat zijn rechten voortspruiten uit deelname aan de oprichtingsovereenkomst door inbreng van kapitaal. Bij die oprichtingsovereenkomst kan in de akte worden vastgelegd, dat aan de aandeelhouders gelijke rechten en verplichtingen niet zullen toekomen, zooals blijkt uit art. 39d. Het is derhalve niet in te zien, waarom niet zal kunnen worden overeengekomen en bepaald, dat aan sommige aandeelhouders, ter vervanging van het hen normaliter toekomende recht op terug verkrijging van hun inbreng, zal worden gegeven een recht op winst ten beloope van dien inbreng. Evenmin is er reden aan te nemen, dat, wanneer zulks bij latere beslissing der algemeene vergadering geschiedt, de aandeelen, ten aanzien waarvan deze beslissing genomen wordt, het karakter van aandeel zouden verhezen. Er is derhalve ook geen reden aan de bewijzen van deelgerechtigdheid het karakter van aandeel te ontzeggen1).
h. In tegenstelling tot de oude wetgeving spreekt de nieuwe regeling over „onderaandeelen" in art. 38 lid 2 en 3. Zij geeft van deze een definitie, ingevolge welke men daartoe moet besluiten, dat onderaandeelen niet zelf aandeelen zijn. De definitie brengt immers het uit de praktijk overgenomen begrip van onderaandee-
J) De houders van bewijzen van deelgerechtigdheid blijven dus alle rechten behouden, die niet zijn te niet gegaan, zooals stemrecht, enqueterecht, eventueel voorkeursrecht, indien dit is verbonden aan de aandeelen, waartoe het gedeeltelijk geamortiseerde aandeel behoort. Ook kunnen zij het object zijn van het pandrecht in art. 48rf bedoeld.



SOORTEN VAN AANDEELEN.
len niet onder het ruimere begrip (genus proximum) aandeelen, doch zegt, dat het onderdeelen zijn, waarin de aandeelen kunnen worden gesplitst1).
De juistheid van deze conclusie wordt ook bevestigd door het derde lid van art. 38, dat de bepalingen over aandeelen en aandeelhouders overeenkomstige toepassing vinden op onderaandeelen. Waren zij werkelijke aandeelen, dan kon er van overeenkomstige toepassing geen sprake zijn. Bovendien: waren de onderaandeelen werkelijke aandeelen, dan zou de term „onderaandeel" geen zelfstandige juridische beteekenis hebben, en had men slechts het geval, dat aandeelen van verschillend bedrag waren uitgegeven; echter wordt door artikel 446 in het derde en in het laatste lid een uitdrukkelijke onderscheiding tusschen beide begrippen gemaakt.
Onderaandeelen zijn de deelen, waarin de aandeelen zijn gesplitst. Men bevindt zich dus hier op het terrein der deelbaarheid en ondeelbaarheid. Het artikel stelt de deelbaarheid van 'n aandeel vast. Het is in gebreke deze deelbaarheid, haar strekking en beteekenis nader te definieeren. Deze richt er zich niet op, dat het aandeelhouderschap deelbaar zou zijn in dien zin, dat de eene persoon zou gerechtigd zijn bv. tot het uitoefenen van het stemrecht, een ander tot opvordering van de op het aandeel vallende winst, terwijl een derde de volstortingsverplichting zou dragen. Zóó gezien is het aandeel ondeelbaar naar zijn aard2). Het tegendeel hiervan kan men allerminst afleiden uit het thans besproken art. 38 lid 2. Dit lid handelt, blijkens zijn samenhang met het eerste lid, slechts over onderaandeelen in de beteekenis van fictieve rekengrootheid, breuk van het maatschappelijk kapitaal, niet over rechten en verplichtingen uit aandeelhouderschap voortvloeiende, nog minder over de al of niet deelbaarheid daarvan. Dit lid, in verband met het laatste lid van het artikel, dat over onderaandeelen in hunne materieele beteekenis handelt, dus over de onderaandeelen als geheel van verbintenissen, stelt vast, dat het aandeel deelbaar is; dat de verbintenissen, waaruit het aandeel bestaat, behooren tot de deelbare verbintenissen, derhalve indien zij aan meerdere personen tesamen toekomen tot de gemeenschappelijke verbindtenissen 3).
') Derhalve sluiten zij niet van nature de rechten en verplichtingen in, opgesloten in een aandeel en was noodig dat de wet een aparte bepaling gaf, waardoor de rechten aan een aandeel verbonden ook verbonden werden aan het onderaandeel. Had men te doen met een aandeel van een bepaalde mindere soort dan had de wet aan die aandeelen bepaalde rechten kunnen ontzeggen. Nu verbindt zij aan de onderaandeelen een groep rechten.
2) Staub: t. a. p. ad § 179. Anm. I sub I, pag. 775.
Lyon—Caen: no. 558 pag. 553/554.
3) Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. 2e stuk, 2e druk, no. 271, pag. 427.
VI 1G



SOORTEN VAN AANDEELEN.
Het derde lid stelt vast, dat de wettelijke bepalingen over aandeelen en aandeelhouders ook toepasselijk zijn op onderaandeelen en houders van zoodanige aandeelen. Daardoor bepaalt het dus, dat de onderaandeelen zijn een geheel van zelfstandige verbintenissen, los staan van elkander en van het aandeel, waarvan zij een splitsing zijn, dit alles voor zoover de wet geen uitzonderingen gegeven heeft. Zoodanige uitzondering wordt nu gemaakt door de wet ten opzichte van het stemrecht. Dit recht uit 'n aandeel voortvloeiend, kan, hoewel het deelbaar is, zooals o. a. blijkt uit het laatste lid van art. 383 j°. 44a1 en 4466, niet anders worden uitgeoefend dan gezamenlijk, zooals blijkt uit art. 44a in den laatsten zin van het eerste lid. Men heeft hier dus te doen met een door de wet zelf opgestelde gezamendehandsche ondeelbaarheid, confer art. 44a lid 1: de wet zelf heeft de uitvoering van het stemrecht, als gezamenlijk, geregeld1).
De wet bepaalt, dat aan onderaandeelen dezelfde rechten toekomen als aan de aandeelen. Toch is de aan de onderaandeelen toegekende zelfstandigheid niet van dien aard, dat het feit, dat zij onderdeelen zijn van een geheel, steeds mag worden verwaarloosd. Soms is dit verband tusschen aandeelen en onderaandeel voor de wet onverschillig, zooals ten aanzien van het recht tot bijeenroeping eener algemeene vergadering (art. 43c) en het enquete-recht (art. 53). Het is onverschillig ten dien aanzien of de onderaandeelen gelijksoortig zijn, dan wel tot groepen behooren, die onderling naar hoeveelheid of soort van rechten, die ze inhouden, verschillen. De wet eischt in de genoemde gevallen slechts, dat een bepaald gedeelte van het kapitaal door de tesamen gebrachte aandeelen vertegenwoordigd wordt, zonder te letten op de soort van aandeelen.
Tot een andere beslissing zal men echter moeten komen ten aanzien van het stemrecht. Zijn, ingevolge art. 446, lid 5, aandeelen van hetzelfde nominale bedrag verdeeld in verschillende groepen, waarvan de eene een grooter stemrecht heeft als de andere en zijn deze beide groepen van aandeelen in onderaandeelen gesplitst, dan zal niet door samenvoeging van onderaandeelen van 2 soorten tot een bedrag gelijk aan het nominale bedrag van een aandeel, n geheel kunnen worden gevormd, dat tot stemming gerechtigd is: art. 446, lid 62).
Het laatste lid van art. 38 zegt, dat de bepalingen der wet over aandeelen ook op onderaandeelen toepasselijk zijn. Voor zoover betreft onderwerpen van vennootschapsrecht, waarover de wet niet
1) Prof. Mr. J. Ph. Suyling : t. a. p. 2e stuk, 2e deel, no. 288, pag. 459.
Staub: t. a. p. ad § 179. Anm. 1 sub I, 2e alinea pag. 775.
Staudinger: t. a. p. Schuldverhaltnisse I Teil, pag. 514 540.
Endemann: t. a. p. Ie Band, pag. 894—904.
2) art. 44 laatste lid W. v. K. spreekt van „zoodanig" aandeel.



KARAKTER DER AANDEELEN OP NAAM.
spreekt, is het dus aan partijen overgelaten te regelen wat de rechtstoestand der onderaandeelen zal zijn, of dus bv. deze rechten al of niet gezamendehandsch zullen worden uitgeoefend1). Partijen zijn immers vrij de wijze van uitvoering van hunne rechten en verplichtingen te regelen. Dit volgt uit het tweede lid van art. 38, waarin wordt gezegd, dat door de akte van oprichting, dus door de partijen, de aandeelen kunnen worden gesplitst; bovendien volgt dit uit de voor ons recht bestaande contractsvrijheid.
i. De wet kent de onderscheiding van aandeelen in die op naam en aan toonder in art. 38c.
Art. 38c.
DE AANDEELEN WORDEN OP NAAM OF AAN TOONDER GESTELD.
BEWIJZEN VAN AANDEEL AAN TOONDER MOGEN NIET AAN DE AANDEELHOUDERS WORDEN AFGEGEVEN DAN TEGEN STORTING VAN TENMINSTE HET VOLLE BEDRAG DIER AANDEELEN, BEHOUDENS DE BEPALING VAN HET TWEEDE LID VAN ARTIKEL 38a.
Het stellen van aandeelen aan order komt in de praktijk niet of nagenoeg niet voor; niettegenstaande de wet in art. 38c noch elders aandeelen aan order kent is het o. i. niet verboden aandeelen aan order in het leven te roepen2).
Zooals vroeger is aangetoond, zijn de aandeelen slechts verbintenissen bestaande tusschen de N. V. eenerzijds en de aandeelhouders anderzijds. Een aandeel aan toonder is dus een gewone verbintenis (vordering) aan toonder, een aandeel op naam een gewone vordering op naam. Dit laatste wordt voor ons recht wel betwist.
Karakter der aandeelen op naam.
Uit den economischen aard der Naamlooze Vennootschap, waarbij het meer aankomt op den inbreng van de aandeelhouders als op den persoon van den aandeelhouder, leidt men verschillende gevolgtrekkingen af: a. de verweermiddelen, die aan de N. V. tegen den houder van een aandeel openstonden, kunnen aan zijn rechtsopvolger niet worden tegengeworpen; b. het is niet mogelijk om in de akte van oprichting op te nemen een clausule inhoudende, dat alleen zij, die een bepaald beroep uitoefenen of lid van een bepaalde vereeniging zijn, vennoot kunnen zijn; dat dus degene, die die qualiteit
Prof. Mr. J. Ph. Suylikg: t. a. p. 2e stuk, 2e deel, no. 289, pag. 460—461. 2) Prof. Mr. F. G. Scheltema: bij Polak t. a. p. derde deel, le stuk, pag. 48, 49, 50 alwaar verdere litteratuuraanduiding.



UITGIFTE VAN TOONDERAANDEELEN.
verliest, geen aandeelhouder meer zal kunnen zijn1). Deze conclusies worden dan genomen op grond van het onpersoonlijk karakter, dat het lidmaatschap der N. V. hebben zou. Het is o. i. minder juist de onpersoonlijkheid van zoodanig lidmaatschap als algemeen beginsel voorop te stellen. Artikel 1701 B. W. stelt uitdrukkelijk voorop, dat het recht der leden van een zedelijk lichaam, waaronder zeker valt het lidmaatschap van een N. V., persoonlijk is en zelfs niet op de erfgenamen van de leden overgaat. Daarnaast laat genoemd artikel de mogelijkheid open, dat een afwijkende regeling getroffen wordt en legt, wat den aard en de uitgebreidheid dier afwijkingen betreft, geenerlei beperking op. Men zal dus zoover kunnen gaan, dat men het persoonlijke karakter geheel en al uitsluit. Ook zal men, bij stilzwijgen op dit punt door de akte van oprichting, een beroep kunnen doen op de toepasselijkheid van art. 1375 B. W. en dus in concreto uit den aard der gesloten overeenkomst van N. V. of door uitleg van de akte van oprichting er toe kunnen komen een onpersoonlijk karakter toe te kennen aan de aandeelen dier N. V., die aandeelen op naam zijn gesteld.
De nieuwe wettelijke regeling geeft aan de genoemde opvatting van de onpersoonlijkheid van het aandeel op naam geenerlei steun.
De eerste der twee bovengenoemde conclusieën nl. die sub a is in haar algemeenheid ook weinig aanvaardbaar. Ook hier is een beroep op de wet tot staving dezer meening uitgesloten. Integendeel: in art. 39a wordt immers in afwijking van art. 670 B. W. en van art. 42 (oud) W. v. K. bepaald, dat de overdracht van aandeelen op naam geschiedt op nagenoeg dezelfde wijze als in art. 668 B. W. voor de overdracht van vorderingen op naam is voorgeschreven. Al kan men dan ook toegeven, dat de methode van overdracht niet noodzakelijk de gevolgen van die overdracht behoeft te beïnvloeden, is 't toch onwaarschijnlijk dat de wet, het persoonlijke karakter van het lidmaatschap voorop stellende en de wijze van overdracht aan strengere regels bindend als onder de oude wet het geval was, nl. aan de beteekening van een akte van een cessie, andere rechtsgevolgen zou hebben bedoeld te weeg te brengen dan bij de cessie van art. 668 B. W., waarbij, volgens algemeene jurisprudentie en litteratuur, terecht de persoonlijke omstandigheden van grooten invloed worden geacht. Een uitdrukkelijke aanduiding van die afwijkende bedoeling ware dan zeker op haar plaats geweest.
Als in strijd met de bepaling van art. 1701 B. W. kan ook de sub b vermelde conclusie niet worden aanvaard. Bovendien zou het voor de praktijk ook zeer ongewenscht zijn, dat het bv. niet mogelijk
1) Zie noot 1 en 2 op pagina 199.



UITGIFTE VAN TOONDERAANDEELEN.
ware te bepalen, dat bij overlijden van A. de aandeelen niet zullen kunnen overgaaii op één zijner zoons, wiens zeggingsschap in de Naamlooze Vennootschap voor haar groot nadeel zou kunnen meebrengen. De wet heeft niet ongeregeld gelaten, wat het gevolg is van het overlijden van het lid eener rechtspersoonlijkheid bezittende vereeniging, indien dit lidmaatschap bij gebreke van eenig beding geacht moet worden persoonlijk te zijn of wat onder andere omstandigheden het gevolg is van het feit, dat dit lidmaatschap persoonlijk is. In aansluiting aan de meening, dat de N. V., voor zoover niet door de wet afwijkende bepalingen zijn gegeven, valt onder de bepalingen van art. 1690 vlg. betreffende de zedelijke lichamen, moet men m. i. aannemen, dat in de evengenoemde gevallen het geheele aandeelhouderschap, alle rechten en verplichtingen, waarvoor het woord „aandeelhouder- of lidmaatschap" een verzamelwoord is, ophouden te bestaan1). Zooals boven is vermeld is afwijking van art. 1701 B. W. onbeperkt toegelaten en zelfs algeheele terzijdestelling toegestaan. Dit laatste geschiedt wanneer aandeelen aan toonder worden gesteld2); minder vèr gaan beperkingen als boven besproken.
Uitgifte van toonderaandeelen.
Door het aan toonder stellen wordt het lidmaatschap onpersoonlijk, tengevolge daarvan wordt de verhandelbaarheid der aandeelen vergroot. Bij zoodanige maatschappijen, waar plaatsing en circulatie in breede kringen gewenscht wordt, is het aan toonder stellen der aandeelen nagenoeg een noodzakelijkheid; worden slechts aandeelen aan toonder uitgegeven, dan is het bij de emissie slechts te doen om kapitaals verlcrij ging, ongeacht en zonder aanzien der verstrekkers van dit kapitaal, van welke het overgroote meerendeel meer let op de economische mogelijkheden, die het aandeel biedt, dan op de juridische verhoudingen, die door het aandeelhouderschap geschapen worden. Het onpersoonlijke karakter van toonderaandeelen is voor den wetgever aanleiding geweest tot het treffen van tweeërlei soort van maatregelen: die, welke dienen tot bescherming van den aandeelhouder zooals bv. de artikelen 43c, d en e in verband met art. 466 en ten tweede die, welke dienen tot bescherming der crediteuren
x) Mr. G. Diephuis, Het Nederlandsch Burgerlijk Recht, zevende deel, pag. 691.
2) Toonder aandeelen zijn er niet alleen dan, wanneer zij aan toonder gesteld zijn, doch ook wanneer de aandeelen in blanco zijn.
Mr. O. de Kat: t. a. p. pag. 329.
Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 386.
Rb. Rotterdam 11 Nov. 1907, W. 8764.
H. R. 4 Febr. 1910, W. 8976.



VOLSTORTING VAN TOONDERAANDEELEN
der Naamlooze Vennootschap. Zoodanige regeling vindt men in het tweede lid van art. 38c, voorschrijvende de storting van het volle nominale bedrag van het aandeel, als eisch voor de uitgifte van het aandeel „aan toonder". De reden van deze verplichting is doorzichtig: de wet wenscht niet, dat door de enkele onbelemmerde overdracht van het aandeel aan een ander, de verplichting tot volstorting voor den eersten houder zou vervallen en overgaan op een onbekende, die, wanneer hij eventueel bekend worden zou, wellicht niet of minder kapitaalkrachtig zou zijn als zijn voorganger; zulks ten nadeele van de crediteuren der N. V., aangezien immers het vermogen der N. V. — afgezien van andersoortig bezit • , voor zoover het geplaatste kapitaal niet is gestort, bestaat uit vorderingen op de aandeelhouders en dus de solvabiliteit der N. Y. in dit opzicht afhangt van de solvabiliteit der aandeelhouders1).
Volstorting van toonderaandeelen en bewijs van nietvolstorting.
Art. 38d.
TEGENOVER DEN LATEREN VERKRIJGER TE GOEDER TROUW STAAT AAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP NIET HET BEWIJS OPEN, DAT EEN AANDEEL AAN TOONDER NIET IS VOLGESTORT OF OP EEN AANDEEL OP NAAM NIET IS GESTORT HETGEEN EENE VANWEGE DE VENNOOTSCHAP OP HET AANDEELBEWIJS GESTELDE VERKLARING ALS STORTING VERMELDT.
De uitgifte van niet volgestorte toonderaandeelen is niet nietig, zooals blijkt uit art. 38d, dat van de vooronderstelling uitgaat, dat toonderaandeelen niet zijn volgestort. Degene, aan wie een aandeelbewijs aan toonder werd uitgegeven zonder dat door hem het volle bedrag werd gestort, kan ten allen tijde tot volstorting worden aangesproken; de vordering tot volstorting is steeds opeischbaar; de debiteur van rechtswege in gebreke. Men moet dit aannemen, wil men niet elke beteekenis ontnemen aan het verbod in t belang der crediteuren gegeven, om aandeelen aan toonder uit te geven zonder dat volstorting is geschied2).
Die verplichting tot volstorting van een toonderaandeel bestaat
!) H. R. 20 April 1928, N. J. 1928, pag. 1371.
2) Voor het oude recht: Rb. A'dam 30 Juni 1865, M. v. H. 1865 pag. 231. In de oude wetgeving wordt gezegd, dat uitgifte van toonder aandeelen slechts kan geschieden, indien is volgestort. Het nieuwe recht zegt, dat toonderaandeelen slechts onder die conditie mogen worden uitgegeven, art. 38c. De overeenkomst, waarbij men houder van een toonderaandeel wordt, brengt naar zijn aard mede (cf 1274 B. W.), dat direct wordt volgestort; derhalve is er, wanneer daaraan niet wordt voldaan, van rechtswege verzuim aanwezig.



EN BEWIJS VAN NIET-VOLSTORTING.
evenzeer voor den opvolgenden verkrijger. Afgezien van de technischjuridische constructie van de overdracht van n aandeel, mag men immers vooropstellen, dat bij gelegenheid van die overdracht de verplichtingen zoowel als de rechten, die uit het aandeelhouderschap voortvloeien, op den volgenden eigenaar overgaan. Tot deze zelfde conclusie moet men komen bij de lezing van art. 38(2, dat tegen den lateren verkrijger te goeder trouw het bewijs van de niet-volstorting van zijn aandeel onmogelijk maakt; de al of niet geoorloofdheid van het bewijs der volstorting nu is volkomen zonder beteekenis indien niet de verplichting tot volstorting wordt voorondersteld; ten derde wordt het bewijs alleen onmogelijk gemaakt tegen opvolgende aandeelhouders te goeder trouw, zoodat het tegen opvolgende houders te kwader trouw wel geoorloofd is en zij, indien het bewijs is geslaagd, in rechte tot volstorting zullen kunnen worden vervolgd; de verplichting tot volstorting is echter niet in hun persoon ontstaan; moet dus op hen zijn overgegaan.
Ten vierde wordt tegen en ten voordeele van derden te goeder trouw alleen opgesteld een uitsluiting van bewijs door de Naamlooze Yennootschap. Staat dus de niet volstorting vast door de eigen erkentenis van den derde, dan zal toch volstorting van hem kunnen worden gevorderd.
Ten laatste kan men met betrekking tot dit punt nog een beroep doen op art. 396. Moet men al op grond der plaatsing van dit artikel en zijn innigen samenhang met art. 39a aannemen, dat het slechts direct betrekking heeft op aandeelen op naam, dan mag men toch, waar de wet dit voorschrift geeft voor de minder verhandelbare aandeelen op naam, a fortiori, dezelfde bedoeling der wet vooronderstellen voor de meer verhandelbare en dus voor de crediteuren bij niet volstorting meer gevaar opleverende toonderaandeelen; men mag derhalve ook de opvolgende houders van niet volgestorte toonderaandeelen, hetzij zij te goeder of te kwader trouw zijn, voor de volstorting aansprakelijk achten1).
Tot voren vermelde conclusies zal men moeten komen indien men zich aan de bepalingen der wet streng houden wil: artikel 38d is slechts een bewijsrechtelijke regeling en kan dus in geen geval directen invloed uitoefenen op het ontstaan, bestaan of tenietgaan van rechtsverhoudingen. Slechts indirect zou door een bewijsregelend artikel praktisch op materieele rechtsverhoudingen invloed kunnen worden uitgeoefend. Buiten beschouwing gelaten de eigen erkentenis van den houder, zal het verbod aan de N. V. gedaan om tegenbewijs tegen de
!) Art. 38c? sluit immers slechts het bewijs uit, doch geeft geen regeling van materieel recht.



VOLSTORTJNG VAN TOONDERAANDEELEN
volstorting te leveren, meebrengen, dat zij praktisch niet vorderen kan.
Zou moeten worden aangenomen, dat niemand tegenover den derden verkrijger te goeder trouw tegenbewijs tegen de volstorting kan leveren, dan zou nooit tegen hem een vordering tot volstorting kunnen slagen.
Moet nu ook wellicht de meening worden aangenomen, dat de verkrijger te goeder trouw van een toonderaandeel met dat aandeel kan aantoonen tegenover elk en een iegelijk, dat hij aan de N. V. niets meer verschuldigd is? Zooals gezegd volgt dit uit artikel 38ri geenszins. Dit verbiedt slechts aan de N. Y. tegenbewijs.
De door artikel 38d gegeven zeer rationeele regeling is geenszins overbodig. Het is een artikel met een soortgelijke strekking als artikel 1910 B. W., doch het behandelt niet hetzelfde geval: artikel 1910 B. W. zegt, dat derden, die een akte tot bron of basis van hun rechtsverhouding maken, mogen aannemen, dat die akte juist en volledig is, zulks niettegenstaande het bestaan van tegenbrieven; artikel 38d zegt ook, dat de derde (verkrijger te goeder trouw) op het bestaande bewijspapier mag afgaan, zonder dat echter in dit artikel van tegenbrieven sprake is. Beide artikelen regelen een zelfstandige casuspositie, die alle twee vallen onder, een toepassing zijn van 'n zelfden regel: wanneer een derde te goeder trouw afgaat op een tusschen twee partijen opgemaakt bewijspapier, worden deze partijen ten zijnen aanzien geacht in de in die akte omschreven rechtspositie te staan.
Wanneer men nu ook aan anderen dan aan de N. V. het recht ontzegt om bewijs te leveren tegen het volgestort zijn, breidt men dus het artikel buiten de door zijn woorden gestelde grenzen uit, aangezien het slechts aan de Naamlooze Vennootschap het tegenbewijs ontzegt: doch moet men wellicht tot deze conclusie komen, voorzoover het aandeelen aan toonder betreft op grond van het feit, dat zij aan toonder staan?
Het aan toonder staan van een aandeel heeft in tweeërlei opzicht beteekenis: le. de houder behoeft om tot de uitoefening der in 't aandeel gelegen rechten te worden toegelaten geen nader bewijs te leveren, 2e. omdat en voorzoover men bij rechtshandelingen, tot toonderpapier betrekkelijk, op de goede trouw afgaat, wordt aan den houder (verkrijger) van het toonder-papier ook in materieelrechtelijk opzicht bescherming verleend. De eerstgenoemde functie van het toonderpapier is bij het zoeken eener beslissing op de opgestelde vraag niet decisoir. Wanneer die eerste functie is die van te legitimeeren tot de in het aandeel opgesloten rechten, dan kan men hoogstens daaraan analogice de conclusie verbinden, dat zij dan ook aanwijzen dengene, die tot de in het aandeel opgesloten verplichtingen verbonden is, doch geenszins dat hij nu juist van die verplichtingen zal zijn bevrijd;



EN BEWIJS VAN NIET-VOLSTORTING.
zelfs aangenomen echter dat het daartoe legitimeerde, zou er overeenkomstig het begrip „legitimatiepapier", waaronder toch het toonderpapier moet gebracht worden, tegenbewijs juist wel moeten mogelijk zijn; door artikel 38d zou dan nog slechts aan de N. Y. het tegenbewijs onthouden zijn.
Ook de op de tweede plaats genoemde beteekenis van het toonderpapier, n.1. dat in den toonder de-derde-te-goeder-trouw wordt beschermd in dien zin, dat ten zijnen aanzien bepaalde rechtstoestanden worden geacht aanwezig te zijn, kan niet argumenteeren, dat de toonder-houder van een aandeel tegenover een ieder zou geacht moeten worden een volgestort aandeel te hebben.
Ten eerste omdat het geen universeel geldend beginsel is in onze wet, dat de derde-te-goeder-trouw wordt beschermd: indien men de causale leveringsleer o.i. terecht in onze wet neergelegd acht, is de verkrijger te goeder trouw van een onroerend goed, behoudens enkele uitzonderingsgevallen, art. 1377, lid 2 en 1165 B.W. onbeschermd. Men vergelijke de artikelen 795, 1301, 1302, 1051, 1487, 1668, 1726—1727 B.W.
Ten tweede omdat, aangezien bescherming van den derde te goeder trouw geen universeel beginsel is, men ook niet artikel 2014 B.W. dat de goede trouw van den toonder beschermt door ten zijnen aanzien één der voor de rechtsgeldige levering opgestelde vereischten nl. beschikkingsbevoegdheid van den vervreemder aan te nemen, mag uitbreiden in dien zin, dat men ten aanzien van den toonder presumeert, dat de toestand zoo is, als hij zijn zou indien hij regelmatig was, in casu dat het aandeel aan toonder zou zijn volgestort.
Ten derde omdat de bescherming van de goede trouw altijd de benadeeling van andere personen meebrengt, in artikel 2014 B.W., degene van wien bijv. het goed verduisterd is, in artikel 1377 2 B.W., de crediteuren, bij huldiging der abstracte leveringsleer de eigenaar, hetgeen wel kan en moet worden aanvaard indien de wet zulks inhoudt, niet echter willekeurig mag worden aangenomen, indien de wet het niet voorschrijft.
Dit laatste derde punt is in casu te pregnanter omdat, wanneer men den toonder te goeder trouw beschermt in den zin als boven werd bestreden, andere derden te goeder trouw in het gedrang komen, namelijk de crediteuren der N.V., in wier voordeel en te wier bescherming het verbod om bewijzen aan toonder uit te geven, zoolang niet was volgestort, juist gegeven werd.
Ten laatste bedenke men, dat, indien men op grond van het toonderkarakter aan elk en een iegelijk tegenbewijs tegen de volstorting wil ontzeggen, men een soortgelijke bewijsvoering mist ten aanzien der aandeelen op naam voor zooverre zij zijn volgestort.



VOLSTORTING VAN TOONDERAANDEELEN, ENZ.
Alleen aan de Naamlooze Yennootschap wordt door art 38<Z het bewijs van niet-volstorting verboden; derhalve dringt zich de vraag op of door anderen als de N. V. wèl het bewijs mag worden geleverd van het niet-volgestort zijn der toonderaandeelen, bv. door de crediteuren der N. V. indien door hen een derde beslag wordt gelegd onder de aandeelhouders, die immers debiteuren zijn der N. V. en wier verplichting tot volstorting van een toonderaandeel als ten allen tijde bestaande en opeischbaar boven werd aangenomen. Aangezien de wet het bewijsverbod alleen oplegt aan de N. V. is er geen reden dit verbod tot de crediteuren der N. V. uit te breiden en zal dus aan hen het tegenbewijs openstaan tegen het vermoeden van volstorting, dat door de wet in art. 38ri aan het „aan toonder" staan van een aandeel verbonden wordt. Ook zal door den derde van de aandeelhouders, onder welke derde beslag wordt gelegd, de eed van art. 749 B. E. V. kunnen worden gevorderd.
Dezelfde vraag kan men ook stellen ten aanzien van den curator in het faillissement der N. V. Deze vraag wordt niet beantwoord door art. 38e, welk artikel aan den curator de bevoegdheid geeft niet gedane stortingen te innen en dus omtrent zijn al-of-niet bevoegdheid tot het leveren van tegenbewijs, zooals in art. 38c? bedoeld, geen beslissing geeft. Evenmin valt ten deze iets af te leiden uit art. 123 F. W.; dit artikel regelt de verhouding van den crediteur van den failliet tegenover diens curator; het thans behandelde geval ziet op de verhouding van den debiteur van de(n) failliet tegenover diens curator. Op denzelfden grond, waarop aan de crediteuren bij derdebeslag de bevoegdheid tot tegenbewijs werd toegekend, zal men die ook moeten verleenen aan den curator in het faillissement der N. V.
Het besproken artikel verbiedt slechts het tegenbewijs tegen den derden houder te goeder trouw. Tegen den oorspronkelijken houder van het aandeel staat dus tegenbewijs open1). Evenzoo tegen den
*) Omtrent de vraag of verklaringen in de akte van oprichting omtrent het volgestort zijn van een aandeel of andere soortgelijke bepalingen tegenover de N. V. bindende bewijskracht hebben laat onze wet zich niet rechtstreeks uit. O. i. is deze vraag ontkennend te beantwoorden.
Bij vertegenwoordiging worden de lidmaatschapsovereenkomsten gesloten tusschen de N. V. en de aandeelhouders. Vóór de bekrachtiging dier rechtshandeling is de N. V. derde ten aanzien der verrichte rechtshandeling. De verklaring door de oprichters, dat aandeelen zijn volgestort, is een bloote erkenning van feiten, ten aanzien waarvan de akte bewijsakteis en niet rechtshandelingsakte.
Zoodanige erkenning van feiten heeft tegenover derden — en dit is de N. V. tot een eventueele bekrachtiging —slechts vrije bewijskracht, geen bindende; confer H. R. 27 Jan. 1926, W. 11463, N. J. 1926, pag. 269 en Prof. Mr. J. Suyling t. a. p. Ie stuk, 2e deel, 2e druk, no. 452—455, pag. 209—212.
Tot de bekrachtiging kan dus de N. V. elke zoodanige verklaring betwisten,



BEVOEGDH. V. D. CUR. BI.T FAILLISSEM. OM VOLSTORT. TE EISCHEN.
derde-houder te kwader trouw; echter wordt de goede trouw steeds voorondersteld, zoodat de Naamlooze Vennootschap de kwade trouw zal hebben te bewijzen, doch daartoe ook zal moeten worden toegelaten. Evenals de wet aan de N. V. tegenbewijs ontzegt tegen den te goeder trouwen houder van een toonderaandeel, verbiedt zij ook tegenbewijs tegen dien houder ten aanzien van het van harentwege op een aandeel op naam als gestort vermeld bedrag. Deze gelijkstelling is van zelf sprekend. Het gaat in beide gevallen om de vaststelling van het gestorte bedrag. In beide gevallen mag de derde, op den uiterlijken schijn afgaande, de juistheid aannemen. Over de eventueele aansprakelijkheid voor uitgifte van toonderaandeelen zonder dat de volledige storting is geschied, zal worden gesproken bij de behandeling van art. 47 vgl. Echter eischt de wet, dat de bedoelde verklaringen vanwege de N. V. op het stuk zijn gesteld. Hieronder zal men hebben te verstaan: door hare bevoegde vertegenwoordigers.
Bevoegdheid van den curator bij faillissement om volstorting te eischen.
Art. 38e.
IN GEVAL VAN FAILLISSEMENT DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS DE CURATOR BEVOEGD ALLE NOG NIET GEDANE STORTINGEN OP DE AANDEELEN UIT TE SCHRIJVEN EN TE INNEN, ONVERSCHILLIG WAT BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING DAAROMTRENT IS BEPAALD.
zelfs ongeacht art. 1934 B.W., confer Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. Ie stuk, 2e deel, 2e druk, no. 538 pag. 308—309 en Rb. Roermond 25 Juni 1925, N. J. 1926, pag. 1096.
Wat de bekrachtiging door de N. V. betreft van de door de oprichters ten haren behoeve verrichte handelingen, onderscheide men de gesloten lidmaatsehapsovereenkomsten en daarnaast het ontvangen der prestatie, door de aandeelhouders verschuldigd, benevens het geven van kwijting daarvoor. Wanneer de N. V., wellicht door uitvoering, stilzwijgend het sluiten der lidmaatschapsovereenkomsten bekrachtigt, zit daarin geenszins van zelf opgesloten de bekrachtiging der voor de N. V. ontvangen betaling en het geven van kwijting daarvoor. Zoolang niet vaststaat dat, ten aanzien van de laatstgenoemde rechtshandelingen, bekrachtiging heeft plaats gehad, is de N. V., ten aanzien daarvan, derde en dus door de desbetreffende verklaring in de akte van oprichting op geenerlei wijze gebonden.
Confer ook Prof. Mr. J. Anema, Asser—Anema, Bewijsrecht, pag. 147— 149, 162—163, 170—171.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p., pag. 96.
Na deze voorafgegane argumenteering is het m.i. niet ongeoorloofd door redeneering a contrario uit art. 38d tot voornoemde conclusie te komen.
Zie verder Mr. M. Oppenheimer: „De aandeelen zijn geplaatst en volgestort", in de Naaml. Vennootschap, 4e jaarg. 15 Oct. 1925, no. 7, pag. 193—195.



BEVOEGDH. V. D. CUE. BIJ FAILLISSEM. OM VOLSTORT. TE EISCHEN.
In tegenstelling tot artikel 38c/, dat van bewijsrechtelijken aard is, geeft art. 38e een materieel rechtelijke bevoegdheid aan den curator, nl. om alle stortingen op nog niet volgestorte aandeelen te eischen. De curator is bevoegd gemaakt, en dit zonder eenige beperking, om alle maatregelen te treffen voor de tot standkoming der volstorting; hij mag de stortingen uitschrijven en innen zonder aan eenige regels, ten aanzien dier punten wellicht in de akte van oprichting vervat, te zijn gebonden. De curator heeft daartoe geene voorafgaande machtiging noodig van den rechter commissaris (art. 682 F. W.). Echter blijft de bevoegdheid, in art. 69 der Faillissementswet aan de daar genoemde personen gegeven, ook hier in stand. De curator is bevoegd gemaakt om alle stortingen te eischen. Hij is daartoe niet verplicht. Hij is behoudens de bepaling van art. 69 F. W. geheel vrij, in de mate en de volgorde, waarin hij op aandeelen volstorting vraagt. De bepaling van art. 47 lid 2 (oud) W. v. K., bedoeld als een bescherming der crediteuren1), werd somwijlen door de aandeelhouders-debiteuren gebruikt om te trachten aan hun stortingsverplichting boven 75% te ontkomen. Over dit beroep heeft de rechter vele malen te beslissen gehad2). Aan die mogelijkheid wordt door de bepaling van art. 38e een einde gemaakt.
De slotwoorden van het artikel „onverschillig wat bij de akte van oprichting daaromtrent is bepaald" vormen een aanwijzing, dat den wetgever bij de redactie van het artikel slechts de aandeelen op naam hebben voor oogen gestaan. Het opnemen van bepalingen in de akte van oprichting over de wijze van storting op aandeelen aan toonder is ondenkbaar naast het verbod om aandeelbewijzen aan toonder af te geven zoolang niet is volgestort. Praktisch zou bovendien zoodanige akte de ministerieele verklaring niet verwerven. De redactie van het artikel sluit echter o.i. niet uit de interpretatie, dat de curator bevoegd is alle stortingen te vorderen op aandeelen, hetzij aan toonder, hetzij op naam, ongeacht bepalingen omtrent die volstorting, waar die mogelijk zijn, dus ten aanzien van aandeelen op naam, gegeven. Ook indien men echter art. 38e slechts wil laten slaan op aandeelen op naam, zal de curator bevoegd zijn de volstorting van toonderaandeelen te vorderen op de vroeger ontwikkelde gronden.
Kan artikel 38e wellicht zóó worden geïnterpreteerd, dat ook de aandeelen aan toonder er in kunnen worden ondergebracht, de artikelen 39 t/m 39c zien ongetwijfeld alleen op de aandeelen op naam. Het bewijs daarvan wordt door de bewoordingen der artikelen zelf
1) Rb. Arnhem 11 Juni 1914, N. J. 1914, blz. 1373.
2) Rb. Haag 2 Mei 1922, N. J. 1922, pag. 594; Rb. Rotterdam 29 Juni 1923, N. J. 1923, pag. 1048; Rb. Amsterdam 19 Febr. 1923, N. J. 1923, pag. 1057.



levering van aandeelen.
geleverd. Waar de wet geene bijzondere regelen ten aanzien van de toonderaandeelen geeft, heeft men zich ten dien opzichte aan de gewone regels, daarvoor in het B. W. en W. v. K. gegeven, te houden.
Het aandeel aan toonder onderscheidt zich principieel van het aandeel op naam doordat bij het eerste het geheel van rechten, dat het inhoudt, aan een van den oorsprong af vervangbaar gestelden crediteur toekomt, wat bij het laatste niet het geval is.
Het verschil tusschen beide komt onder meer sterk uit bij de bespreking van de levering dier twee soorten van aandeelen.
Levering van toonderaandeelen en aandeelen op naam.
Waar de wet geenerlei regel geeft voor de levering van aandeelen aan toonder, moet men naar de algemeene regelen aannemen, dat deze geschiedt door overgifte en moet geschieden krachtens rechtsgeldigen titel, zonder dat de beschikkingsonbevoegdheid van den overdrager, den verkrijger te goeder trouw kan worden tegengeworpen1).
Wanneer de nieuwe wet spreekt van de levering van aandeelen, bedoelt zij, blijkens de tegenstelling tusschen art. 39a en 396, slechts te spreken over de levering van de rechten, die het eene deel vormen van 'n aandeel; het andere deel wordt gevormd door de verplichtingen, die in het aandeel opgesloten zitten. Over de verkrijging van de rechten uit een aandeel voortvloeiende, spreekt art. 39a; over den overgang van de verplichting in het aandeel opgesloten zittend, handelt art. 396.
Overdracht der rechten.
De levering van aandeelen op naam wordt behandeld in art. 39a.
Art. 39a.
DE LEVERING VAN AANDEELEN OP NAAM GESCHIEDT DOOR DE BETEEKENING EENER AKTE VAN OVERDRACHT AAN DE VENNOOTSCHAP, HETZIJ DOOR DE SCHRIFTELIJKE ERKENNING DER OVERDRACHT DOOR DE VENNOOTSCHAP. INDIEN ER EEN AANDEELBEWIJS IS, KAN DE ERKENNING SLECHTS GESCHIEDEN DOOR EEN DESBETREFFENDE AANTEEKENING OP DAT STUK. INDIEN HET BETREFT NIET VOLGESTORTE AANDEELEN, KAN DE ERKENNING SLECHTS GESCHIEDEN, WANNEER ER IS EEN AKTE VAN OVERDRACHT MET VASTE DAGTEEKENING.
IN GEVAL VAN LEVERING VAN NIET VOLGESTORTE
]) Prof. Mr. F. 6. Scheltema: Polak, t. a. p. derde deel, eerste stuk, eerste aflevering, pag. 53, 54; 57—58.



overdracht der rechten.
AANDEELEN WORDT IN HET REGISTER, BEDOELD BIJ HET VORIGE ARTIKEL, MEDE DE DAG DER LEVERING AANGETEEKEND.
Voor het oogenblik afgezien van bijkomstige vereischten, kan men, op grond van dat artikel, aannemen, dat voor de levering van het aandeel, d. i. de eigendomsoverdracht der rechten in het aandeel opgesloten, hetzij de beteekening aan de Naamlooze Vennootschap eener akte van overdracht, hetzij een schriftelijke erkenning dier overdracht door de N. V. noodzakelijk is. Steeds vooronderstelt de wet de aanwezigheid eener zakelijke overeenkomst, door de wet in art. 39a „overdracht" genoemd. De akte van overdracht kan zijn ofwel onderhandsch of wel authentiek; dit mag men aannemen daar de wet zelf geen onderscheid maakt. In art. 39a, van het eerste lid de laatste zin, wordt genoegen genomen met iedere akte, mits zij maar vaste dagteekening hebbe. Zij heeft dit als authentieke akte of onderhandsche akte, die voldoet aan art. 1917 B.W. Geëischt wordt de beteekening der akte van overdracht, niet dus alleen van de overdracht, aan de N. V., die in de gegeven rechtsverhouding de debitrice is1). Zoowel tusschen partijen als tegenover derden is de eigendom pas overgegaan door de beteekening der akte. Ook tegenover de N. V. is de eigendom pas na die beteekening overgegaan. Dit is van belang omdat degeen, die den eigendom heeft van een vorderingsrecht op naam, naar onze wet tevens als crediteur kan optreden tegenover den debiteur, derhalve inningsbevoegd is. Men is nu eenmaal verplicht het onderscheid tusschen den eigendom van een vorderingsrecht en de inningsbevoegdheid, het crediteurschap, het recht zelf, te maken nu art. 555 B. W. dit uitdrukkelijk doet door te spreken van den eigendom van zaken èn van rechten2). Ookart. 668 B.W. is een regeling van de eigendomsoverdracht van rechten. Genoemd artikel nu spreekt met over het crediteurschap, spreekt niet over de verkrijging van de bevoegdheid om te innen of anders gezien, geeft niet aan waarom de debiteur verplicht is om te betalen aan den verkrijger van den eigendom van het vorderingsrecht. In het oudere Romeinsche Recht werd nu naast den eigendom aan den cessionaris ook nog door den cedent een volmacht tot inning verschaft. In een
') Ten aanzien van de cessie van art. 668 is dit anders. Daar is niet de beteekening der akte doch der cessie gevorderd.
Rb. Utrecht 26 April 1922, N. J. 1923, pag. 866; Rb. Dordrecht 12 Dec. 1923, W. 11173; Rb. Breda 28 Maart 1922, W. 10884, N. J. 1922, pag. 837; Rb. A'dam 23 Oct. 1925, W. 11626, N. J. 1927, pag. 37.
2) Prof. Mr. J. Ph. Suyling: t. a. p. Ie stuk, le deel, 2e druk, pag. 76 t/m 82. Staudinger: t. a. p. Sachenrecht Hier Band, pag. 3 en pag. 239. Allg. Teil. Ier Band ad § 90 D. B. G. B. pag. 346—347.



OVERDRACHT DEK RECHTEN.
latere phase van dat recht werd de verschaffing van die volmacht voorondersteldx).
Ditzelfde zal men ook voor ons geldende recht moeten aannemen. Zulks valt af te leiden uit de bepaling van art. 1467 B. W. In dit artikel wordt de crediteursbevoegdheid met den eigendom verbonden. Het bepaalt immers, dat de debiteur, die toestemt in de (eigendoms)overdracht van rechten, zich niet tegen den eigendomsverkrijger op excepties kan beroepen, die hem tegen den ouden crediteur toekwamen. Daar noch in 't algemeen, noch ook volgens onze wet (art. 639 vlg. B.W.) de eigenaar voor de overdracht van zijn eigendom hetzij op goederen, hetzij op rechten, de toestemming noodig heeft van een ander wie ook en daar anderzijds excepties o. a. die van schuldvergelijking, niet op een absolute rechtsverhouding, den eigendom, doch op een relatieve, de verbindtenis, zien, moet men aannemen, dat onze wet aan den verkrijger van den eigendom van het vorderingsrecht op naam ook de bevoegdheid tot inning heeft verleend; in 't algemeen in dien omvang en onder die excepties, waaronder zij aan den oorspronkelijken crediteur toekwam2). Slechts door aan te nemen, dat onze wet in de levering van vorderingsrechten op naam een volmacht tot inning acht opgesloten te liggen, kan men verklaren, dat de debiteur zijn excepties ook kan aanvoeren tegen den nieuwen crediteur, die, wellicht zonder het bestaan van excepties te kennen, te goeder trouw eigenaar van het vorderingsrecht werd; men zal immers wel niet de excepties, bv. die van schuldvergelijking, als zakelijke rechten op den eigendom drukkend en daarmee overgaande kunnen beschouwen. De beteekening, die zoowel bij de cessie volgens art. 668 B. W. als bij de verpanding (art. 1199 B.W.) als in art. 297 W. v. K. en in art. 39a W. v. K. gevorderd wordt, houdt in — althans indien zij geschiedt door den verkrijger alleen — een verbod, gedaan aan den debiteur door den nieuwen crediteur, om te betalen aan den ouden crediteur cf. art. 1424 B. W., alsmede in geval van 668 B. W., 1199 B. W. en 39a W. v. K. de mededeeling, dat er een zakelijke overeenkomst heeft plaats gehad. Tengevolge van deze beteekening zonder meer, althans zeker wanneer zij geschiedt door den nieuwen crediteur alleen, is de debiteur geenszins tot betaling verplicht. Hij is slechts tot betaling aan een ander als zijn oorspronkelijke
1) Girard : t. a. p. pag. 743—749.
2) Prof. Mr. P. G. Schei,tema, bij Polak, t. a. p. pag. 57: „Dat ook bij vorderingen aan order de eigendom mede het criterium is van het schuldeischerschap" en aldaar aangehaalde litteratuur en jurisprudentie, o. a. in W. P. N. R. 2945. Een duidelijk voorbeeld der rechtsontwikkeling op dit punt geeft o. i. art. 135 oud W. v. K. en het wegvallen daarvan sinds de wijziging, door art. I der wet van 5 Juni 1925 aangebracht.



OVERDRACHT DER RECHTEN.
crediteur verplicht, indien die ander van den oorspronkelijken crediteur volmacht heeft cf. art. 1421 B. W. Deze volmacht nu zit in de eigendomsoverdracht opgesloten. Vervalt derhalve de kracht dezer eigendomsoverdracht doordat bv. de debiteur er zich op beroept dat er geen werkelijke causa, obligatoire overeenkomst is, waarvan de levering afhankelijk is en tot welk beroep hij gerechtigd is, omdat art. 639 B. W. geen beperkingen inhoudt ten opzichte van de levering van roerend goed, dan is de veronderstelde volmacht verdwenen en zal van elders een volmacht moeten bestaan, indien de verkrijger tot inning tegenover den debiteur wil gerechtigd zijn. Is dus de beteekening, hetzij door den cedent, hetzij door den cedent en den cessionaris gezamenlijk geschied, dan zal in die beteekening een volmachtsverleening aan den cessionaris kunnen worden gezien1). Dit alles geldt voor de aandeelen op naam evenzeer als voor de andere vorderingen op naam, daar de nieuwe wet geenerlei verandering in dit opzicht in de algemeene regels van het B. W. heeft aangebracht. De Naamlooze Vennootschap zal derhalve tegen den houder van het aandeel op naam zeker bevoegd zijn het gebrek aan causa aan te voeren.
De eigendom van het aandeel gaat eerst over na de beteekening der akte van overdracht. Die beteekening kan geschieden door den verkrijger, door den overdrager, door beiden te zamen. Elk bezwaar daartegen, dat men den eigendomsovergang aan de beteekening door den verkrijger verbindt, vervalt, aangezien de akte zélf moet worden beteekend en derhalve de zakelijke overeenkomst aan den debiteur blijkt en ter beoordeeling staat. Betwist deze den eigendomsovergang op grond van gebrek aan .oorzaak, dan zal uit de zakelijke overeenkomst en hare beteekening toch de volmacht tot inning kunnen worden afgeleid en houdt de beteekening in elk geval het verbod in om aan den ouden crediteur te betalen. Wordt de betwisting gedaan omdat de authentieke akte, waarbij de overdracht werd gedaan, op eenigerlei grond nietig is, dan houdt de beteekening toch bovenbedoeld verbod in.
De beteekening kan geschieden door den overdrager. Wordt de overdracht op eenigerlei wijze betwist, dan zal men in de beteekening
x) Annotatie Prof. Mr. C. A. Star—Busmann, anders Arrest H. R. 14 Jan. 1927, W. 11624, vonnis a quo W. 11508, N. J. 1927, pag, 409. Annot. Prof Mr. Scholten, W. P. N. R. 2991. Ann. J. E.
Prof. Mr. P. Scholten: Asseb—Sciiolten II Zakenrecht pag. 157. Dezelfde: W. P. N. R. 2921/2922: „De oorzaak der cessie".
Prof. Mr. P. G. Scheltema: Polak. t. a. p. pag. 64. Dezelfde: W. P. N. R. 2939. Mr. M. G. de Baat: W. P. N. R. 2932: „De oorzaak der cessie". Mr. M. Polak: t. a. p. pag. 387/388.



OVERDRACHT DER RECHTEN.
door den overdrager toch een volmacht tot inning aan den verkrijger mogen zien.
Hetzelfde is het geval indien de beteekening door den cedent en den cessionaris gezamenlijk geschiedt1).
Vereischt is beteekening van de akte van overdracht. Wanneer de levering geschiedt door middel van een erkenning, is, wanneer het de levering van niet volgestorte aandeelen betreft, evenzeer een akte van overdracht vereischt, zooals blijkt uit den laatsten zin van het eerste lid van artikel 39a, waarin ten aanzien van niet volgestorte aandeelen behalve een akte van overdracht nog wordt vereischt, dat deze een vaste dagteekening hebbe. De akte van overdracht is dus aan te merken als een constitutief vereischte voor de zakelijke overeenkomst wanneer de levering geschiedt door beteekening of door erkenning bij niet volgestorte aandeelen. Anders is geen acte vereischt. 2)
De zakelijke overeenkomst is bij de cessie, behandeld in art. 668 B. W., voldoende om den eigendom te doen overgaan tegenover elk en een iegelijk, ook tegenover den debiteur ; opdat echter de verworven eigendom werking kunne hebben is noodig, dat aan den derde bekend zij, dat hij krachtens de in de overdracht opgesloten volmacht verplicht is aan den nieuwen eigenaar te betalen. Tot deze conclusie dwingt onafwijsbaar het tweede lid van art. 668 B. W. inhoudende : de (eigendoms)overdracht heeft ten aanzien van den schuldenaar geen gevolg (werking) dan nadat dezelve (de eigendomsoverdracht) aan hem is beteekend of hij de overdracht schriftelijk heeft aangenomen of erkend. Iets wat niet bestaat kan geen gevolg (werking) hebben ten aanzien van wie dan ook ; derhalve bestaat de eigendomsoverdracht vóór de beteekening. Echter is de beteekening conditio sine qua non opdat de debiteur verplicht zij rekening daarmee d. w. z. met de uit de overdracht voor hem voortvloeiende gevolgen, o. a. de aan den verkrijger verleende volmacht, te houden. Het aannemen van de overdracht van den eigendom, die dus moet hebben plaats gehad, kan niet anders beteekenen, als dat de debiteur de gevolgen,
1) Voor de gevolgen der beteekening gedaan door de in den tekst genoemde personen, zie annotatie Prof. Mr. C. A. Star—Busmann in W. 11624.
2) Zij is dus niet vereischt bij levering door erkenning van volgestorte aandeelen. Tot deze conclusie voeren de woorden van het zakenrechtelijke, dus dwingend karakter bezittend art. 39a. Tweedens zijn moeilijkheden betreffende de oorzaak der levering bij erkenning niet aanwezig. Derdens is het een eisch der praktijk, dat er zoo weinig mogelijk bezwarende voorschriften voor de overdracht bestaan.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar : t. a. p. 4e druk, pag. 104.
Mr. Dr. L. E. Visser : Kist-Visser pag. 76 en 77.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden : Handboek voor de Naamlooze Vennootschap naar Nederlandsch Recht, 2e druk, pag. 215, 216, 2. r.
Prof. Mr. W. Molengraaff : t. a. p. le deel, 6e druk, pag. 245.
Mr. M. Polak : Overzicht van de nieuwe wettelijke bepalingen omtrent naamlooze vennootschappen, pag. 19.
VI 17



OVERDRACHT DER RECHTEN.
uit die overdracht ten zijnen opzichte voortspruitende, aanvaardt.
Bovendien stelt het tweede lid van artikel 668 op een lijn de beteekening aan den debiteur en de aanname of erkenning door den debiteur. De aanname of erkenning zijn handelingen van een derde ; het is ongerijmd en in strijd met de wet aan te nemen, dat de handeling van een derde voor de eigendomsoverdracht noodig zou zijn ; derhalve moet men aannemen, dat de eigendomsoverdracht vóór dien heeft plaats gehad. Wanneer men dit aanvaardt ten aanzien van de aanname door den debiteur, moet men dit ook aanvaarden ten aanzien van de beteekening aan den debiteur. De beteekening is derhalve slechts conditio sine qua non voor de werking der zakelijke overeenkomst, die de overdracht inhoudt ook tegenover den debiteur. In deze opvatting is het ook aanvaardbaar, dat de beteekening niet behoeft te geschieden door den cedent, maar ook door den cessionaris kan geschieden. In de tegenovergestelde opvatting kunnen cedent en cessionaris van een vordering op A, dezen, door namelijk de beteekening achterwege te laten, verhinderen, beslag onder zich zeiven te leggen ten laste van den cessionaris. Voor derden en partijen is de akte het eenige moment, waar het op aankomt ; voor den debiteur is daarnevens van belang de beteekening.
Bij de verpanding van vorderingen op naam, dus ook van aandeelen op naam — met uitzondering van de verpanding aan een Naamlooze Vennootschap van aandeelen in die N. V. door den directeur dier N. V. tot richtige nakoming zijner verplichtingen, waarvoor door artikel 48d een bijzondere regeling gegeven wordt -— ligt de questie in beginsel niet anders. Tweeërlei valt echter op te merken. Ten eerste dat hier de kennisgeving (beteekening) tot conditio sine qua non gemaakt is voor de werking der plaats gehad hebbende zakelijke overeenkomst, niet alleen ten aanzien van den debiteur, doch ook tegenover partijen en derden. Voor alle betrokkenen is dus de kennisgeving het moment, waar het op aankomt. Deze laatste regeling is zeker te verkiezen boven de bij de cessie gegeven regeling 1). Ten tweede is het betwist of de wet in de zakelijke overeenkomst van inpandgeving een volmacht-tot-inning acht opgesloten te liggen. Ten aanzien van het Romeinsche Recht kan men deze questie niet in bevestigenden zin beantwoorden 2). M. i. kan men dit voor ons geldend recht ook niet aannemen ; zulks op grond van het feit, dat de wet daarvan nergens doet blijken. Integendeel schrijft zij in art. 1201 B. W. verkoop van het pand voor, tenzij anders is overeengekomen. Overeengekomen kan dus worden, dat de pandcrediteur tot inning bevoegd zal zijn. Geschiedt de kennisgeving door den panddebiteur alleen of te zamen met den pandcrediteur, dan kan daarin omtrent de bevoegdheid tot inning mededeeling worden gedaan. Geschiedt de kennisgeving door den pandcrediteur alleen, dan zal de
!) Prof. Mr. P. Scholten : Asser—Scholten II Zakenrecht, pag. 415. 2) Girard : t. a. p. pag. 779—790.



overdracht der rechten.
debiteur der in pand gegeven vordering, indien hij aan den pandcrediteur betaalt, dit op eigen risico doen. Uit den aard is het niet uitgesloten, dat uit de omstandigheden, waaronder de zakelijke overeenkomst gesloten is, kan worden afgeleid, dat de inningsbevoegdheid gegeven is 1).
Geheel hetzelfde systeem, dat de wet bij de regeling der in pandgeving heeft toegepast, heeft zij ook gevolgd bij de regeling der levering van aandeelen op naam. Aangezien de wet hier, evenals bij de inpandgeving, zegt, dat de levering geschiedt door de beteekening, zal men ook hier moeten aannemen, dat de beteekening de conditio sine qua non is voor de werking der zakelijke overeenkomst, zoowel tusschen partijen, als tegenover derden, als tegenover de Naamlooze Vennootschap.
In 't algemeen kan de levering ook geschieden door een erkenning van de zijde der N. V. in alle gevallen, waarin zij door beteekening kan geschieden : dus altijd. Hierop geeft artikel 39a één uitzondering. Zij kan niet door erkenning plaats hebben, wanneer er bij de overdracht van niet volgestorte aandeelen, niet is een akte van overdracht met vaste dagteekening. Bij gebreke van vaste dagteekening móet de levering door beteekening geschieden. Onder vaste dagteekening heeft men te verstaan een vaststaande dagteekening ; en wel vaststaande tegenover elk en een iegelijk ; dit moet men aannemen zoowel omdat de wet een onderscheiding niet maakt, als ook om het doel van het voorschrift, nl. om alle onzekerheid uit te sluiten omtrent den persoon of de personen, die tot storting verplicht zijn ; 2 door het stellen van den eisch van den vasten datum der akte van overdracht, wordt het onmogelijk, dat door samenwerking van de N. V., den overdrager en den verkrijger de erkenning geantidateerd wordt en wel vóór het eigenlijke, ware oogenblik der overdracht tusschen beide laatstgenoemde partijen : voor den overdrager ware zulks van belang omdat hij daardoor bij eventueel ontslag korter dan den door artikel 396 genoemden termijn, nl. een jaar na de levering gebonden zou blijven ; voor den verkrijger levert dit geen nadeel op omdat hij immers, ongeacht de gebondenheid van zijn voorganger, voor alle nog openstaande stortingen aansprakelijk is ; voor de crediteuren zou zoodanige handelwijze nadeel opleveren ; de zekerheid der crediteuren is een van de leidende gedachten geweest bij de totstandkoming der nieuwe wet. Tegenover derden staat de datum eener akte slechts vast als zij authentiek is, of voldaan is aan de vereischten van art. 1917 B. W. Onder die derden vallen de crediteuren der N. V. ; zij zijn immers bij de overdracht geen partij ; echter wordt hun rechtstoestand beïnvloed door de handeling van de personen, die bij de eigendomsoverdracht optreden. Het vereischte der vaste dag-
1) Mr. M. G. de Baat. W. P. N. R. 3073. Over arrest H. R. 19 Jan. 1928, W. 11787.
2) Mr. Dr. L. E. Visser : t. a. p. pag. 77.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden: t. a. p. pag. 217.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar : t. a. p. pag. 104.



overdracht der rechten.
teekening is noodig ten aanzien van niet-volgestorte aandeelen, hetzij voor die rechten aandeelbewijzen zijn uitgegeven dan wel niet. Zijn aandeelbewijzen uitgegeven, dan moet bovendien de erkenning geschieden, door aanteekening van de erkenning op het aandeel bewijs.1 Het vereischte der aanteekening op het aandeelbewijs geldt evenzeer voor volgestorte aandeelen. Buiten de genoemde gevallen is men in de regeling der wijze van erkenning volkomen vrij.
Geschiedt de erkenning zonder dat er een akte van overdracht met Vaste dagteekening aanwezig is dan is er juridisch geen erkenning geweest. Dit volgt uit de bepaling van art. 39a, dat de erkenning alleen „kan" geschieden, indien niet is, volgestort, bij aanwezigheid van een vaste dagteekening. Bovendien heeft men in genoemd artikel te doen met een regeling van zakelijk recht, van dwingend recht dus, 2) zoodat ook op dien grond moet worden besloten tot de nietigheid eener erkenning zonder vaste dagteekening.
Het gevolg daarvan zal zijn, dat er geen levering is geweest. In den vorenstaanden zin wordt er van uitgegaan, dat bij levering van aandeelen door erkenning door de Naamlooze Vennootschap, de eigendom tegenover elk en een iegelijk, partijen, derden en de debitrice, de N. V., pas overgaat door de erkenning ; dat de erkenning door de N. V. hier niet dezelfde beteekenis heeft als de erkenning van art. 668 B. W., dus geheel iets anders is, als 't aanvaarden van de gevolgen der overdracht door de N. V. De levering door erkenning is nl. o.i. niets anders als de wijze van levering, die onder de oude wettelijke regeling in artikel 42 W. v. K. op de tweede plaats genoemd werd en waar noodig was een aan de N. V. bekende, immers in haar register ingeschreven, door beide partijen geteekende verklaring van de overdracht; pas wanneer de N. V. van de overdracht kennis had, was, volgens beide in artikel 42 (oud) W. v. K. genoemde wijzen, de eigendom overgegaan. Men zal dan ook hier moeten aannemen, dat de erkenning door de N. V. tegenover ieder een conditio sine qua non is voor de werking der zakelijke overeenkomst; dat vóór die erkenning, d.i. voor den datum der schriftelijke erkenning in de gevallen, waarin die vereischt is, ten aanzien van niemand, wie dan ook, de eigendom is overgegaan. 3) Niet alleen de oude wettelijke regeling, waar de nieuwe wettelijke regeling de neerslag van is, doch ook de woorden van art. 39a dwingen tot
1) De onderhandsehe akte van overdracht van niet-volgestorte aandeelen, waarvoor aandeelbewijzen zijn uitgegeven, kan op het aandeelbewijs zelve worden gesteld. Anders moet worden beslist ten aanzien eener authentieke akte van overdracht ; cf. art. 38 der Not. wet.
2) Prof. Mr. W. Molengraaff : t. a. p. pag. 245.
3) Mr. Dr. L. E. Visser : t. a. p. pag. 76, 77, 78.
Mr. M. Polak: Overzicht enz., pag. 19.
Prof. Mr. W. Molengraaff : t. a. p. pag. 245.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden: t. a. p. pag. 215.



overgang der verplichting
deze interpretatie : de wet zegt, dat levering geschiedt dóór beteekening en dóór erkenning.
Voor de erkenning is. ingeval van overdracht van niet-volgestorte aandeelen. geschrift voorgeschreven ; andere vormvereischten zijn niet gesteld.
Indien de levering geschiedt door beteekening, zal deze moeten geschieden door een deurwaarder, een ambtenaar, die in z'n exploit den datum van dat exploit vermeldt, waardoor tevens de datum der overdracht vaststaat. Dat de beteekening door een deurwaarder moet geschieden, volgt uit de woorden zelf : beteekenen is de taak van een deurwaarder, kennisgeven kan een ieder.*) Art. 39a is als zakenrechtelij ke regeling van dwingend recht; tengevolge daarvan zal er niet van mogen worden afgeweken. Andere wijzen van levering zijn derhalve niet toegelaten ; evenmin is het geoorloofd te bepalen, dat de levering slechts op één der genoemde wijzen zal mogen geschieden.
Bij levering van niet-volgestorte aandeelen, hetzij door beteekening, hetzij zij door erkenning geschied, zal in het register, houdende de namen der houders van niet-volgestorte aandeelen, de naam van den verkrijger moeten worden vermeld en tevens de dag der overdracht. Echter is de wettigheid der levering niet van deze inschrijvingen afhankelijk.
Overgang der verplichting.
Art. 396.
NA DE LEVERING VAN EEN NIET VOLGESTORT AANDEEL BLIJFT IEDER DER VORIGE AANDEELHOUDERS VOOR HET DAAROP NOG TE STORTEN BEDRAG HOOFDELIJK JEGENS DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP AANSPRAKELIJK. HEBBEN DE BESTUURDERS EN DE COMMISSARISSEN, ZOO DIE ER ZIJN, DEN VORIGEN AANDEELHOUDER, IN VERBAND MET DEN OVERGANG VAN HET AANDEEL, UITDRUKKELIJK VAN VERDERE AANSPRAKELIJKHEID ONTSLAGEN, DAN GELDT DEZE AANSPRAKELIJKHEID ALLEEN VOOR DE STORTINGEN, UITGESCHREVEN BINNEN EEN JAAR, TE REKENEN VAN DEN DAG DER LEVERING.
INDIEN EEN VORIG AANDEELHOUDER BETAALT, TREEDT HIJ IN DE RECHTEN, WELKE I)E VENNOOTSCHAP TEGEN LATERE HOUDERS HEEFT.
Wat de in het aandeelhouderschap opgesloten stortingsverplichting betreft, deze gaat op den nieuwen verkrijger over. Dit volgt uit art.
J) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden: t. a. p. pag. 216. Mr. M. Polak : Overzicht pag. 19.
Mr. Dr. L. E. Visser : t. a. p. pag. 76.



OVERGANG DER VERPLICHTING.
396, dat zegt, dat alle vorige aandeelhouders aansprakelijk blijven ; zij zijn het derhalve steeds geweest. Hoe die aansprakelijkheid aanving, wordt door art. 396 niet beantwoord, doch vindt zijn beantwoording naar aanleiding en analogie van art. 1453 B. W.; wel volgt uit artikel 396, dat de tusschen partijen gesloten overeenkomst en het dientengevolge aan de N. V. gedane aanbod inhoudt aansprakelijkheid voor het volle nog te storten bedrag al of niet uitgeschreven. De verkrijger van het aandeel verbindt zich tegenover den overdrager de uit het aandeel voortspruitende verplichtingen aan de N. V. te voldoen. Deze afspraak is bestemd om de N. V. in den vorm van een aanbod te bereiken. Het bereikt de N. V. doordat tot haar het verzoek tot erkenning wordt gericht of de akte van overdracht, waar zij noodig is, te harer kennis wordt gebracht, welke kennisname natuurlijk geen erkenning vormt. Waar het aanbod geen beperking inhoudt noch naar zijn aard, noch uitdrukkelijk, kan de Naamlooze Vennootschap dit steeds aannemen en dus van den verkrijger-aanbieder volstorting vorderen. Door de erkenning neemt zij het aanbod aan. Voor het doen der erkenning is geen termijn voorgeschreven. De nieuwe verkrijger van het aandeel kan steeds den eigendom verkrijgen en dus de succesvolle uitoefening zijner rechten, door beteekening. Heeft de N. V. erkend, terwijl de akte van overdracht van niet-volgestorte aandeelen geen vaste dagteekening had, zoodat erkenning juridisch niet aanwezig is, en dus geen eigendomsovergang, dan is ook gebondenheid van den nieuwen verkrijger onbestaanbaar, daar het aanbod inhield een gebondenheid onder voorwaarde van gerechtigdheid ; artikel 396 eischt immers voor het bestaan van gebondenheid de aanwezigheid van aandeelhouderschap.
Nadat beslag onder den overdrager is gelegd, na diens faillietverklaring, na eigendomsovergang b.v. tengevolge van executoriale verkoop en beteekening, kan beteekening of erkenning niet meer rechtsgeldig geschieden.
Aansprakelijkheid van alle vorige houders en ontslag.
Volgens art. 396 blijven alle vorige houders van een niet-volgestort aandeel voor de volstorting hoofdelijk aansprakelijk. Deze hoofdelijkheid wordt door de wet dus verbonden aan de delegatie van art. 1453 B. W. Déze delegatie brengt door wetsbepaling hoofdelijkheid mee, cf. art. 1375 B. W. in fine ; werd deze bepaling door de wet niet gegeven, dan zou er zonder uitdrukkelijke overeenkomst van partijen, slechts
') Tengevolge van de bepaling van art. 396, ontstaat er telkens wanneer een nieuwe aandeelhouder optreedt, een cumulatieve schuldoverneming.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. 2e stuk, 2e deel, n°. 2526 en 253 pag. 398—402 en aldaar aangehaalde litteratuur.
Mr. M. Polak, t. a. p. pag. 388; Rb. Amsterdam, 6 Juni 1924, W. 11354.



AANSPRAKELIJKHEID VAN ALLE VORIGE HOUDERS EN ONTSLAG.
een subjectieve concursus van vorderingsrechten ontstaan.1) Van bedoelde aansprakelijkheid kan de vorige eigenaar ontslagen worden door een uitdrukkelijk verleend ontslag. 2) Het ontslag aan een dezer hoofdelijke medeschuldenaren gegeven, bevrijdt niet de overige hoofdelijke medeschuldenaren (cf. 1476 B. W.), aangezien de wet zelf in art. 396 uitdrukkelijk het verbonden blijven als regel vooroj) stelt ten aanzien van ieder der vorige aandeelhouders en slechts een beperkte ontslagmogelijkheid opstelt bij de overdracht van 'n aandeel, nl. ten aanzien van den ten opzichte van het overgedragen aandeel vorigen houder. 3) Het ontslag moet gegeven worden door de bestuurders en commissarissen, zoo die er zijn ; zijn er commissarissen, dan komt de bevoegdheid tot ontslag niet aan de bestuurders alleen toe ; ook komt zij nooit aan de commissarissen alleen toe ; ook komt zij niet aan een afzonderlijken
*) Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. 2e stuk, 2e deel, n°. 2526 pag. 398 ; n°. 253, pag. 400—401.
Nu door de wet hoofdelijkheid is opgesteld, heeft 't bestaan van de eene schuld naast de andere geen invloed op de verplichtingen tegenover de N. V. confer Prof. Mr. J. Suyling ter plaatse zoo juist vermeld alwaar litteratuur en Mr. M. Polak t. a. p. pag. 388 alwaar jurisprudentie o. a. H. R. 17 Maart 1911, W. 9162, Hof A'dam 19 Febr. 1915, N. J. 1915 pag. 1006.
2) Indien men voor onze wet de mogelijkheid van schuldoverneming aanvaardt, kan er bij zoodanig ontslag aanwezig zijn schuldoverneming of schuldvernieuwing. Het is dan van belang, dat vaststa welke van beide aanwezig is met het oog op de verweermiddelen, die door den nieuwen debiteur kunnen worden tegengeworpen en de gevolgen van het ontslag ten aanzien van andere hoofdelijke mededebiteuren confer Prof. Mr. J. Ph. Suyling, 2e stuk, 2e deel pag. 397 n°. 252a en het aldaar aangehaalde arrest: Hof Arnhem 26 Juni 1923, W. 11103. N. J. 1923 pag. 626. Vergelijk ook de analoge bepaling van art. 1455 B. W. Schuldoverneming wordt voor ons recht aangenomen door Prof. Mr. J. Ph. Suyling, n°. 252a pag. 396 en aldaar aangehaalde reeks jurisprudentie en litteratuur, o. a. Mr. Canes : Praeadvies voor de Broederschap van Notarissen 1925, dezelfde: „Schuldoverneming", diss. A'dam 1903.
Prof. Mr. J. C. Naber : Weekblad voor het Notariaat. N°. 519 vgl.
3) De overdracht met ontslag (art. 39a en 6) kan o. i. worden verklaard zonder schuldoverneming en met behulp der artikelen over schuldvernieuwing van het B. W. Art. 1460 B. W. is in het thans besproken geval niet toepasselijk, aangezien dat handelt over objectieve novatie. Toepasselijk is art. 1453 j°. art. 1476. Eventueel door derden voor de voldoening door den ontslagene van de volstortingsverplichting gegeven pand, hypotheek of borgtocht zal vervallen als zijnde bedoeld om de betaling door den ontslagene, niet door een ander, te garandeeren. Of de verhouding van den nieuwen schuldenaar tegenover de N. V. geheel dezelfde zal zijn als van den ouden schuldenaar, hangt af van de wij ze, waarop hij zich tegenover de N. V. verbindt, resp. als debiteur aangenomen wordt. Het is mogelijk, dat sommige vorige aandeelhouders ontslagen worden en andere gebonden blijven ; art. 396 handelt slechts over ontslag, in verband met den overgang van het aandeel doch sluit niet ontslag in andere gevallen uit.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 87.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 221.
Ook te vergelijken: H. R. 3 Jan. 1929, W. 11952, N. J. 1929 pag. 839 en Mr. Dr. H. F. A. Völlmar : t. a. p. pag. 104.



AANSPRAKELIJKHEID VAN ALLE VORIGE HOUDERS EN ONTSLAG.
bestuurder of commissaris toe; acht men op de verhouding van eene N. V. tot hare aandeelhouders, toepasselijk de bepaling van art. 47a, dat zegt, dat, indien er meer bestuurders zijn, het optreden van een der bestuurders voldoende is voor de richtige vertegenwoordiging der Naamlooze Vennootschap, dan lijdt dit artikel door de uitdrukkelijke bepaling van art. 396 uitzondering1). Het verleenen van ontslag valt onder de bezigheden in artikel 47 W. v. K. opgesomd als vallende onder de taak van den bestuurder, met name onder het beheer van het vermogen der N. V. of de daden van eigendom bedoeld in artikel 1833 lid 2 B. W. ; aangezien het verleenen van het ontslag tot de taak van alle bestuurders behoort, aangezien artikel 47c, dat over zoodanige taak handelt, een meerderheidsbesluit vooronderstelt en met den eisch van eenstemmigheid niet te rijmen is, daar verzet van één bestuurder het totstandkomen van eenig besluit zou verhinderen, aangezien artikel 51c de bepaling van artikel 47c toepasselijk maakt op de commissarissen, aangezien artikel 3% ten deze geen uitzonderingsbepalingen formuleert, moet worden aangenomen, dat de beslissing over het ontslag genomen wordt in afzonderlijke colleges van bestuurders en van commissarissen en in ieder bij meerderheid van stemmen ; 2) het ontslag geschiedt bij overeenkomst ; 3) het wordt door de bestuurders (commissarissen) gegeven, door den aandeelhouder aangenomen. Op deze overeenkomst zijn de bepalingen van art. 1377 B. W. en art. 42 vgl. der Failüssementswet toepasselijk. Het ontslag kan zich uitstrekken over het geheele bedrag, dat op de aandeelen nog gestort moet worden ; gedeeltelijk ontslag zal dus a fortiori mogelijk zijn. Het ontslag moet uitdrukkelijk geschieden, mag dus niet worden voorondersteld gegeven te zijn 4) en zal dus in geval van oneenigheid door den aandeelhouder moeten bewezen worden. Ook moet het ontslag in het artikel in 39 bedoelde register worden vermeld. Voor schade voortspruitende uit een verleend ontslag kunnen bestuurders en (of) commissarissen aansprakelijk zijn. Een ontslag, zij het ook zonder eenige beperking gegeven, omvat niet de stortingen binnen een jaar na den dag, waarop het ontslag werd gegeven, uitgeschreven ; deze beperking wordt door de wet in art. 396 aangelegd.
x) Mr. O. de Kat, t. a. p. pag. 331 ; Hof A'dam, 19 Febr. 1915, N. J. 1915, pag. 1006.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 86.
Anders, Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 221.
3) Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. 2e deel, 2e stuk, n°. 267 pag. 423, alwaar litteratuur en jurisprudentie.
4) Erkenning der overdracht sluit niet zonder meer ontslag in.
Jaarboekje v/d Ver. van Directeuren van Hyp.banken, 1918.
Hof Leeuwarden, 20 Febr. 1924, W. 11163.
H. R. 29 Jan. 1925, N. J. 1925 pag. 578 : „Overdracht met goedkeuring van bestuurders en uitdrukkelijk ontslag van den oorspronkelijken vennoot zijn twee zelfstandige vereischten.
Anders: Mr. O. de Kat, t. a. p. 330.



regresrecht van den aangesprokene.
Regresrecht van den aangesprokene.
Tengevolge van de hoofdelijke gebondenheid der aandeelhouders kan de Naamlooze Vennootschap dengene van de vorige aandeelhouders aanspreken, dien zij verkiest; extern zijn zij allen voor het geheel verbonden ; voor de interne werking der hoofdelijkheid wordt in art. 396 een regeling gegeven analoog aan artikel 1331 B. W., voor het geheele bedrag, door eenig aandeelhouder ter volstorting betaald, kan hij regres nemen op degenen, die na hem houder van het niet-volgestorte aandeel zijn geweest : degene immers, die betaalt, wordt gesubrogeerd in de rechten der N. V. die het geheele bedrag hoofdelijk kan vorderen. Hij, die een betaling deed, kan zijn verhaal nemen op de latere houders, onverschillig welken ; hij is niet beperkt tot dengenen, aan wien hij het aandeel overdroeg, daar hij, naar art. 396, gesubrogeerd wordt in de rechten, die de N. V. tegen latere aandeelhouders heeft.
Volgens art. 396 kunnen de vorige aandeelhouders regres nemen op de latere. Deze regeling is begrijpelijk : bij overdracht van aandeelen gaat een complex van rechten en verplichtingen over ; hij, die de rechten (lusten) verkrijgt, moet ook de verplichtingen (lasten) dragen. Wordt deze interne verhouding van partijen verstoord door het optreden der N. V., dan moet die verhouding worden geredresserd overeenkomstig art. 396, lid twee. Nooit zal een opvolgend aandeelhouder, die volgestort heeft, zijn voorganger in het aandeelhouderschap kunnen aanspreken, tenzij dit door partijen bij de overdracht in verband met daarbij optredende omstandigheden uitdrukkelijk is bepaald. Artikel 39 lid 2 geeft een regeling van het verhaalsrecht tusschen hoofdelijke debiteuren onderling. Het eerste lid van het artikel stelt uitdrukkelijk de hoofdelijkheid op ; dit geschied zijnde geeft de wet een regeling afwijkende van artikel 1328 en 1329 B. W. Deze regeling heeft derhalve een uitzonderingskarakter hetzij men wel een actie uit hoofdelijkheid erkenne naast een actie uit artikel 39 lid 2, hetzij niet ; ander of andersoortig verhaal als dat van artikel 396 lid 2 is er dus niet. x) In 't geval, dat de eerste, oorspronkelijke houder van een niet volgestort aandeel, aangesproken door de N. V., volgestort hebbend, betaling verkrijgt van een opvolgend aandeelhouder, zal deze laatste weer tot verhaal gerechtigd zijn op zijn volgende aandeelhouders ; immers de eerste aandeelhouder werd gesubrogeerd in de rechten der N. V., die betaling kan vorderen ; de derde aandeelhouder, aangesproken door den gesubrogeerde, betaalt dus en derhalve is op hem art. 396 eveneens toepasselijk. In soortgelijken zin artikel 1331 B. W. en art. 1438, ten derde, B. W.
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 87 en 88.
Mr. J. Offerhaus, W. P. N. R. 3148 pag. 266.
Confer ook G. Vlug, t. a. p. pag. 69.
Anders: Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 278.
„ Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 222 en 223.



TOEBEDEELING BIJ SCHEIDING.
Toebedeeling bij scheiding.
Art. 39c.
HET BEPAALDE BIJ DE TWEE VOORAFGAANDE ARTIKELEN VINDT OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING OP DE TOEBEDEELING VAN AANDEELEN OP NAAM BIJ SCHEIDING VAN EENIGE GEMEENSCHAP.
Hetgeen in de artikelen 39a en 396 is bepaald, vindt „overeenkomstige" toepassing op de toebedeeling van aandeelen op naam bij scheiding van eenige gemeenschap. Bij de verdeeling van elke gemeenschap zijn° toepasselijk de bepalingen van boedelscheiding. Men kan dus aan de hand van de scheiding en deeling eener nalatenschap, waarin zich bevinden niet-volgestorte aandeelen op naam, nagaan, welke juridische gevolgen overeenkomstige toepassing van de artikelen 39a en 396 0p de toebedeeling bij de scheiding van eenige gemeenschap meebrengt. In art. 39a „toebedeeling" substitueerende in plaats van „levering" en „acte van scheiding in plaats van „van overdracht , blijkt, dat de toebedeeling pas juridisch werking heeft door de beteekening aan de Naamlooze Vennootschap of door de erkenning der N. V., terwijl van die toebedeeling zal moeten worden melding gemaakt in het in art. 39 bedoelde register.1 Het is echter mogelijk, dat, zelfs niettegenstaande beteekening aan de N. V., toch de toebedeeling geen kracht heeft ; dit zal het geval zijn indien is bepaald bij de akte van oprichting, dat slechts bepaalde personen, die aan genoemde vereischten voldoen, aandeelhouder kunnen zijn en degene, aan wie het aandeel is toebedeeld, niet aan die vereischten voldoet. Art. 39c spreekt van overeenkomstige toepassing van art. 39a ; deze terminologie is van zoodanige ruimte, dat een absoluut gelijke toepassing niet wordt geëischt ; echter zal toch in die gevallen, waarin de wet voor de levering van aandeelen op naam een akte van overdracht vordert, ook de toescheidmg bij akte moeten geschieden. 2) Het stellen van dezen eisch is zeker niet m strijd met de bepalingen der wet over boedelscheiding, terwijl het wel in overeenstemming is met de bedoeling, op grond waarvan art. 39a een akte van overdracht eischt. Erkenning zal ook hier, wanneer er aandeelbewijzen zijn, slechts kunnen geschieden door aanteekening dier erkenning op het aandeel.
Het stellen van de beteekening of erkenning als vereischte mag geen bewijs zijn tegen de declaratoire leer omtrent art. 1129 B. W. ; mits de toebedeeling hebbe plaats gehad met vervulling van de voorwaarden door de wet gesteld, wordt degene, aan wien een aandeel is
!) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. 224.
Mr. M. Polak, Overzicht pag. 19.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 89.
2) Prof. Mr. E. M. Meijers : Asser-Meijers Erfrecht pag. 303, die in t algemeen voor boedelscheiding niet een schriftelijk stuk vordert.



TOEBEDEELING BIJ SCHEIDING.
toebedeeld, geacht door vererving en aanvaarding altijd van het hem toebedeelde aandeel eigenaar te zijn geweest.1)
Art. 39c maakt 39a en 396 slechts toepasselijk op de toebedeeling bij scheiding van eenige gemeenschap.
Voor den overgang op de erfgenamen van een overledene is derhalve beteekening niet noodzakelijk noch de erkenning. Op hen gaat de eigendom over door vererving en aanvaarding. 2)
Kan op sommigen hunner de eigendom niet overgaan tengevolge van eenige regeling in de statuten dan is het aandeel medeeigendom der overige erfgenamen. Is er slechts een erfgenaam — en is er dus van toebedeeling geen sprake op eenig oogenblik — dan is ook op hem de eigendom overgegaan door vererving zonder meer, mits de overgang niet wordt verhinderd door eenige bepaling in de statuten. De Naamlooze Vennootschap zal dit altijd mogen controleeren, en dus eventueel iemand, die zich als aandeelhouder aanmeldt, kunnen weren.
Gaat de eigendom op meerdere erfgenamen over en zijn zij dus gezamenlijk eigenaar dan zal voor zoover zulks niet in strijd is met den aard van het aandeel art. 1335 B. W. toepasselijk zijn : ieder van de gezamenlijke eigenaren zal zijn gedeelte van de winst kunnen vorderen en aan ieder zijn gedeelte in de winst kunnen worden voldaan. Echter zal slechts door hen gezamenlijk het stemrecht kunnen worden uitgeoefend, art. 44a. Na de toebedeeling kan slechts aan dengene (degenen), aan wie(n) werd toebedeeld, worden voldaan en door deze(n) worden gevorderd.
Art. 39c schrijft ook voor overeenkomstige toepassing van art. 396. Vóór de toebedeeling zijn derhalve, na aanvaarding, voor de volstorting aansprakelijk de boedel in zijn geheel zoolang hij ongescheiden is en ieder der erfgenamen naar zijn deel in de nalatenschap. 3) Ook aansprakelijk is hij, die niet opvolgen kan in den eigendom of medeeigendom van het aandeel en wel in evenredigheid met zijn gerechtigdheid in de nalatenschap van den erflater. Voldoet geen der erfgenamen aan de vereischten voor het aandeelhouderschap gesteld, dan vervalt het lidmaatschap, doch zijn alle erfgenamen gehouden tot voldoening van de volstortingsverplichting en wel in evenredigheid met hun gerechtigdheid in de nalatenschap van den erflater.
Na toebedeeling en kennisgeving of erkenning wordt degene, aan
1) H. R. 11 Mei 1928, N. J. 1928 pag. 1385 met noot van Prof. Mr. E. Meijers waarin soortgelijke vroegere jurisprudentie van den H. R. vermeld; dezelfde in W. P. N. R. 3088, pag. 123 voor het aandeel in anderen zin ; zoo ook Mr. M. Polak : Overzicht enz. pag. 19 ; als in den tekst: G. Vlug, notaris t. a. p. pag. 69 ; vergelijk ook Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 104.
2) Prof. Mr. J. Hamaker : W. v. R. N. en R. n°. 1464.
Prof. Mr. E. Meijers : t. a. p. pag. 229 en W. P. N. R. 2259.
3) Prof. Mr. E. Meijers: Asser-Meijers, Erfrecht pag. 333: „voor de scheiding heeft men dus met geen ander recht dan dat van mede-eigendom te maken.
H. R. 31 Jan. 1907, W. 8437.



gelijkgerechtigdheid der aandeelhouders.
wien het aandeel wordt toebedeeld met uitsluiting van de andere medeerfgenamen gerekend steeds de eigenaar te zijn geweest door vererving en aanvaarding. Op hem en op hem alleen kan dus na dat oogenblik artikel 396 rechtstreeks van toepassing zijn. Ofschoon de andere erfgenamen na de toebedeeling gerekend worden nimmer eigenaar (aandeelhouder) te zijn geweest, zijn zij toch tot volstorting gehouden overeenkomstig artikel 1146—1147 B. W. ; zij dragen overeenkomstig genoemde artikelen de verplichtingen van hun erflater, die door het vermoeden van artikel 1129 B. W. vanaf het oogenblik der toebedeeling de „vorige" aandeelhouder is van den erfgenaam, die het aandeel bij scheiding verkrijgt;1) de erflater stond aan de regresverplichting van artikel 396 bloot, derhalve ook zijne erfgenamen. Ook wat het ontslag betreft zal men moeten aannemen, dat dit hen slechts kan gegeven worden onder het in artikel 39 gemaakte voorbehoud : door hun aanvaarding hebben de erfgenamen zich gesteld in de rechtspositie van den erflater. 2)
Gelijkgerechtigdheid der aandeelhouders.
Art. 39d.
VOOR ZOOVERRE BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING NIET ANDERS IS BEPAALD, ZIJN AAN ALLE AANDEELEN IN VERHOUDING TOT HUN BEDRAG GELIJKE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN VERBONDEN.
Naar de bepaling van art. 39a! hebben alle aandeelen gelijke rechten en verplichtingen in verhouding tot hun bedrag, waaronder is te verstaan hun nominaal bedrag ; 3) dit kan worden afgeleid uit art. 38a lid 1, bepalende, dat de volstortingsverplichting van den aandeelhouder tot het bedrag (nominaal bedrag cf. art. 38a 2) onaantastbaar is. Het is niet aannemelijk, dat de wet in dezelfde paragraaf aan hetzelfde woord, verschillende beteekenis zou toekennen zonder dit duidelijk te doen blijken.
De gelijkheid der aandeelhouders is regel. Afwijking daarvan is mogelijk ; de wet zelf duidt uitzonderingen hierop aan, o.a. in artikel 42d en artikel 446 ; de bestaanbaarheid van de verschillende soorten van aandeelen vroeger behandeld, berust op dit artikel. Bij de regeling van de verschillende rechten aan verschillende aandeelen verbonden, is men gehouden aan beperkingen, die ter dier zake door de wet worden
x) Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a p. pag. 278.
Mr. l)r. L. E. Visser, t. a. p. pag. 88.
Anders: Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 225.
2) Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 278.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 225.
Bij artikel 39c ook te vergelijken G. Vlug, notaris t. a. p. pag. 69 en 70 en H. R. 11 Mei 1928, W. 11835 ; N. J. 1928 pag. 1385.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 289.



HET AANDEELENREG1STER.
aangelegd ; zoo bepaalt artikel 446, dat aan een aandeelhouder het stemrecht niet kan worden ontnomen.
Het aandeelenregister.
Art. 39.
ZOOLANG HET VOLLE BEDRAG DER GEPLAATSTE AANDEELEN NIET IS GESTORT, WORDT DOOR HET BESTUUR EEN REGISTER GEHOUDEN, WAARIN DE NAMEN VAN ALLE HOUDERS VAN NIET VOLGESTORTE AANDEELEN ZIJN OPGENOMEN, MET VERMELDING VAN HET OP IEDER AANDEEL GESTORT BEDRAG.
HET REGISTER WORDT REGELMATIG BIJGEHOUDEN; DAARIN WORDT MEDE AANGETEEKEND ELK VERLEEND ONTSLAG VAN AANSPRAKELIJKHEID VOOR NOG NIET GEDANE STORTINGEN.
DIT REGISTER WORDT DOOR HET BESTUUR TEN KANTORE DER VENNOOTSCHAP TER INZAGE VOOR IEDER NEDERGELEGD. AFSCHRIFT OF UITTREKSEL WORDT VERSTREKT TEGEN KOSTPRIJS.
Artikel 39 legt aan het bestuur der Naamlooze Vennootschap de verplichting op tot het houden van een register. Tegenover derden zal dus het bestuur aansprakelijk zijn voor eventueele schade uit nalatigheid, ten opzichte daarvan, voortvloeiende.') Volgens art. 1403 B. W. is de N. V. eveneens aansprakelijk. Ingevolge art. 47c is het bestuur ook tegenover de N. V. aansprakelijk.
Dit register moet bevatten de namen van alle houders van nietvolgestorte aandeelen. Naast de naamsvermelding eischt de wet vermelding van het bedrag op elk aandeel gestort. Zooals blijkt uit artikel 412 kan dit bedrag verschillend zijn. Ook de vermelding van den dag der levering is door de bepaling van het tweede lid van art. 39a noodzakelijk.
Artikel 39 eischt, zoolang niet de volstorting van alle aandeelen is geschied, de aanwezigheid van zoodanig register. Tenzij dus slechts volgestorte aandeelen worden uitgegeven is de aanwezigheid van bedoeld register vanaf het begin der N. V. noodzakelijk. In zijn tweede lid eischt het artikel, behalve het reeds boven aangeduidde, de vermelding van elk verleend ontslag van aansprakelijkheid, waarvan men o.a. in art. 396 een voorbeeld vindt.
Het laatste lid van genoemd artikel geeft een voorschrift van vergaande strekking. Het bestuur der N. V. is verplicht een ieder aan het kantoor inzage van bedoeld register te geven. Bij nalatigheid in dit opzicht zal het bestuur zich aan een onrechtmatige daad schuldig maken.
x) Zulks ten gevolge der ruime interpretatie van art. 1401 B. W.



Schadevergoeding zal kunnen worden gevorderd en zal moeten worden toegewezen, indien de schade bewezen wordt. Het artikel legt niet alleen aan het bestuur de verplichting op om het register ter inzage te leggen doch geeft ook aan een ieder het recht om inzage te nemen. Er van uitgaande, dat elk verleend recht wordt beschermd, moet worden aangenomen, dat in rechte een vonnis kan worden verkregen, waardoor aan het bestuur der Naamlooze Vennootschap bevel gegeven wordt tot het verleenen der inzage met vaststelling van een bedrag voor reeds geleden schade en van een schadevergoeding per dag voor den tijd, dat het bestuur alsnog ingebreke zal blijven. Deze actie is de eenige sanctie, die voor de handhaving van het voorschrift van artikel 39 laatste lid doeltreffend is. Deze vordering zal bij de rechtbank
moeten worden aanhangig gemaakt.
Al kent de wet nergens uitdrukkelijk het beginsel „point d intéret, point d'action", mag men toch m.i. aannemen, dat dit beginsel aan ons recht niet geheel vreemd is ; hiermee rekening houdende zal de rechter bij afwezigheid van eenig belang den ingestelden eisch kunnen ontzeggen.
Men vergelijke artikel 94 W. v. B. Rv.
In het voorschrift van publicatie en de daaruit voortvloeiende mogelijkheid van bekendheid met eventueele verplichtingen ligt de redelijkheid van het voorschrift van artikel 396 ; analogische toepassing van artikel 38(Z, indien geen aandeelbewijs aanwezig is of op een aanwezig aandeelbewijs aanteekening niet is geschied, ten aanzien van aanteekeningen in het register genoemd in artikel 39, is ongetwijfeld rationeel.
De laatste zin van het artikel bepaalt, dat afschrift van of uittreksel uit het register wordt verschaft tegen kostprijs.
De rechtsverhouding tusschen den aanvrager en de N. V. vloeit voort uit een zelfstandige gemengde overeenkomst. Die rechtsverhouding wordt niet in zijn geheel omvat door de begripsomschrijving van koop en verkoop ; de bedoeling van partijen houdt meer in dan het scheppen van den contractueelen band om den eigendom van een zaak te doen overgaan. Zij is evenmin begrepen onder de omschrijving van het verrichten van enkele diensten. l) Tot het aangaan van deze gemengde overeenkomst is het bestuur krachtens art. 39, laatste lid, verplicht. Bij niet voldoening aan het verzoek om afschrift of uittreksel, kan worden geageerd uit wanpraestatie, zeker indien het bestuur op het verzoek een inwilligende belofte heeft gegeven, in welk laatste geval een overeenkomst is tot stand gekomen, krachtens welke het bestuur tot afgifte van afschrift verplicht is. Ook zal kunnen worden geageerd uit onrechtmatige daad. Het afschrift moet worden geleverd tegen kostprijs.
Wanneer een verzoek ter verkrijging van een afschrift zonder meer aan het bestuur wordt gericht, moet dit verzoek geacht worden in
i) Hof Haag, 10 Oot. 1892, W. 6302.
Prof. Mr. W. Molengraait, t. a. p. pag. 46, alwaar litteratuur en jurisprudentie. Dezelfde: Rechtgel. Magazijn XIV, pag. 487.
het aandeelenregister.



HET AANDEELENREGISTER. ONTHEFFING.
to houden een instemming met de kosten, in redelijkheid door het bestuur vast te stellen.x) Wordt deze overmatig geacht dan kan eventueel door den rechter na verhoor van partijen en deskundigen de prijs worden vastgesteld.
Wordt, alvorens tot bestelling van een afschrift over te gaan, opgave van den eventueelen kostprijs verzocht en mededeeling daarvan geweigerd, dan zal deze weigering onder omstandigheden reeds een onrechtmatige daad kunnen opleveren en dus schade vergoedingsplichtig maken.
Art. 38a.
EEN AANDEELHOUDER KAN NIET ONTHEVEN WORDEN VAN DE VERPLICHTING TOT VOLLEDIGE STORTING VAN HET BEDRAG VAN ZIJN AANDEEL, BEHOUDENS HET BEPAALDE IN ARTIKEL 41c.
HET IS ECHTER GEOORLOOFD AAN HEN, DIE ZICH IN HUN BEROEP BELASTEN MET HET VOOR EIGEN REKENING PLAATSEN VAN AANDEELEN, BIJ OVEREENKOMST TOE TE STAAN VOOR DE DOOR HEN GENOMEN AANDEELEN MINDER DAN HET VOLLE BEDRAG TE BETALEN, MITS TENMINSTE VIER EN NEGENTIG TEN HONDERD VAN HET VOLLE BEDRAG WORDT BETAALD IN NEDERLANDSCH WETTIG BETAALMIDDEL.
TEN AANZIEN VAN DE VERPLICHTING TOT STORTING OP EEN AANDEEL HEEFT NIMMER SCHULDVERGELIJKING PLAATS.
Volgens artikel 38a kan de aandeelhouder niet van zijn stortingsverplichting worden ontheven, behoudens het bepaalde in artikel 41c.
De aandeelhouder kan niet van zijn verplichting worden ontheven ; het ontslag, dat volgens art. 396 aan den vroegeren aandeelhouder gegeven kan worden, is geheel iets anders als de ontheffing van storting van een aandeelhouder en is derhalve terecht in art. 38a niet als uitzondering genoemd. Een werkelijke uitzondering is gelegen in art. 41c, in welk geval dan ook de momenteele aandeelhouder van zijn verplichting wordt ontslagen. Ontheffing kan niet gegeven worden in andere gevallen. Elke vorm van ontheffing, welke dan ook, zal naar de bepaling van art. 38a juridisch irrelevant zijn, niet bestaan ; derhalve zal aan de verplichting tot volledige storting ook niet door accoord in faillissement kunnen worden te kort gedaan. 2)
Art. 38a verbiedt ontheffing van de verplichting tot volledige storting van het nominaal bedrag van het aandeel. Gevorderd wordt dus
x) Rb. A'dam, 24 Nov. 1848 R. Bybl. d. XI pag. 24; Hof A'dam, 5 Nov. 1880, W. 4670; Hof Haag, 10 Oct. 1892, W. 6302.
2) Prof. Mr. W. Molengraaee, t. a. p. pag. 279.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 200.



geoorloofde ontheffing
door de wet volledige storting van het nominale bedrag. In welken vorm dit moet geschieden, in Nederlandsch courant of in andere waardevolle goederen dan geld, wordt door art. 38<z niet besproken , slechts voor een bijzonder geregeld geval wordt storting in Nederlandsch wettig betaalmiddel daar voorgeschreven.
Het artikel wenscht, dat het verhaalsobject der crediteuren niet verloren- gaat of vermindert.
Uit art. 406 en c in verband met artikel 40a sub d volgt, dat het na de tot standkoming van het aandeelhouderschap mogelijk is, dat overeenkomsten worden aangegaan betreffende de wijze van volstorting, dat het derhalve mogelijk is, dat een aandeelhouder, die eerst tot storting in Nederlandsch wettig betaalmiddel verplicht was, later bevoegd wordt om door prestatie van een ander goed aan zijn verplichting te voldoen, hetgeen echter ten aanzien der aandeelhouders genoemd in artikel 38 lid 2, door die bepaling zelve onmogelijk wordt gemaakt. Tegen zoodanige wijziging bestaat geen bezwaar, indien maar het vervangende goed de volle waarde vertegenwoordigt van het nog te storten bedrag ; is dit niet het geval dan zal boven de waarde, die het vervangende goed vertegenwoordigt, alsnog kunnen gevorderd worden.
Los van art. 1377 B. W. is, ten aanzien van het zoo even genoemde geval, aan de crediteuren der Naamlooze Vennootschap de bevoegdheid gegeven een handeling, waardoor en voor zoover ontheffing zou zijn bedoeld en/of plaats hebben, als nietig te beschouwen. Ontheffing kan niet plaats hebben volgens art. 38a W. v. K.
Bovendien ontleenen de crediteuren aan art. 46a de bevoegdheid tot het verkrijgen van een nietigverklaring van alle zoodanige handelingen, die hun belangen benadeelen, waaronder ongetwijfeld ook een verkapte ontduiking van de verplichting tot volstorting te rangschikken is.
Geoorloofde ontheffing.
Art. 38a, tweede lid, geeft, naast art. 41c een tweede uitzondering op het eerste lid, dat vaststelt, dat een aandeelhouder niet kan worden ontheven van zijn verplichting tot volstorting. In het tweede üd dat blijkens het woord „echter" een uitzondering vormt op het eerste lid, heeft men dus ook te doen met aandeelhouders, welke echter van de verplichting tot volledige storting kunnen worden ontheven. l)
Het tweede lid van art. 38a geeft een regeling naar aanleiding van een van de manieren, waarop de uitgifte van aandeelen kan geschieden. Ter verklaring van art. 38a, tweede lid, worden genoemd : de uitgifte van aandeelen door inschrijving ten kantore van een emittent zonder
!) Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 278.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 84.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, pag. 202.



geoorloofde ontheffing.
gebruikmaking van tusschenpersonen ; de uitgifte door middel van tusschenpersonen zóó, dat deze tusschenpersonen zonder zelf aandeelhouder te worden tegen genot van zeker Joon, al of niet garandeerend een bepaald getal aandeelen te plaatsen, hunne krachten aanwenden om derden te bewegen vennoot te worden ; de uitgifte door middel van tusschenpersonen zóó, dat deze zelf aandeelhouder worden en de genomen aandeelen aan derden overdragen.1) Op dit laatste geval doelt artikel 38a tweede lid en bepaalt, dat aan deze personen vergund kan worden, een minder bedrag op de aandeelen te storten als het nominale bedrag. In het verschil tusschen den prijs, waarvoor bedoelde personen het geheele aandeelenbedrag of een gedeelte daarvan verkrijgen, en de uitgiftekoers, is voor deze personen de winst gelegen. In de mogelijkheid van niet-verdere-plaatsing der aandeelen, zoodat zij zelf aandeelhouders der NaamJooze Vennootschap blijven en van dezer lotgevallen afhankelijk, hun risico.
Art. 38a, lid 2, spreekt van personen, die voor eigen rekening in hun beroep aandeelen plaatsen, in tegenstelling tot tusschenpersonen, die voor rekening der nog op te richten N. V. optreden. De eerstgenoemde personen zijn aandeelhouders, de laatste niet. Het behandelde artikel maakt de genoemde uitzondering slechts voor die personen, die in hun beroep zich belasten met het plaatsen van aandeelen, d. w. z. in de lijn van wier beroep, d. w. z. normaliter uitgeoefende werkzaamheden, het ligt aandeelen-emissies te bezorgen.
De vergunning in art. 38a, tweede lid, bedoeld kan slechts worden gegeven, mits minstens 94 % worde betaald van het nominale bedrag. Indien het toonder-aandeelen betreft zal dus 94 % moeten zijn gestort door degenen, die zich met de verzorging der emissie belasten.
De betaling moet geschieden in Nederlandsch wettig betaalmiddel. Art. 40a sub d laat als regel toe, dat de wijze van storting wordt geregeld bij overeenkomst zonder eenige wettelijke beperking. Aan dit beginsel wordt door art. 38a, tweede lid, uitdrukkelijk gederogeerd. Het geeft een uitzondering, waarvan niet mag worden afgeweken.
De vergunning tot betaling van minder als het nominale bedrag wordt verkregen en gegeven bij overeenkomst. Bij deze overeenkomst zijn partij, eenerzijds de bestaande N. V., die tot een nieuwe emissie overgaat of degenen, die een N. V. oprichten en nieuwe verdere aandeelhouders wenschen te verkrijgen, anderzijds het aandeelen overnemend consortium. Voor de overeenkomsten op de eerste plaats genoemd, die naar hun aard vallen onder artikel 40a sub b, doch door artikel 40d worden onttrokken aan den werkingsfeer van de artikelen 40a t/m 40c, volgt uit artikel 40d j° artikel 406 niet, dat de bestuurders per se gerechtigd zijn tegenover de N. V. om zoodanige overeenkomsten aan te gaan, doch slechts dat zoodanige aangegane overeenkomsten
1) Mr. o. de kat, t. a. p. pag. 778—800 vgl.
VI
18



verbod van schuldvergelijking.
rechtsgeldig zijn ; voor de op de tweede plaats genoemde overeenkomsten is door artikel 40d artikel 40a niet van toepassing. Een overeenkomst, waarbij zou worden toegestaan minder dan 94 % te betalen, is, als in strijd met de wet, nietig.
De reden, waarom de wet afwijkt van het groote beginsel van veiligstelling van het grondkapitaal, is gelegen in het feit, dat men in het hier behandelde geval te doen heeft met kosten voor moeiten, zonder welke de feitelijke levensvatbaarheid of voortzetting der N. V. zelfs problematisch zou kunnen zijn ; een soortgelijke regeling, gebaseerd op soortgelijke overweging, vindt men in art. 41.
Verbod van schuldvergelijking.
Het zoo juist genoemde beginsel is de grond van de bepaling vervat in het derde lid van art. 38a, dat elke schuldvergehjking ten aanzien van de verplichting tot storting op een aandeel uitsluit. De crediteuren der Naamlooze Vennootschap hebben een verkregen recht op het geplaatste kapitaal der N. V.J)
Het laatste lid van art. 38a is objectief geredigeerd, d. w. z. het houdt niet in een verbod aan eenig persoon om op schuldvergelijking een beroep te doen, doch zegt, dat nimmer schuldvergelijking plaats heeft ten aanzien van de verplichting tot volstorting ; het maakt dus onmogelijk al die gevallen van compensatie, waarbij een van de te vernietigen vorderingen zou zijn, die tot volstorting, afgezien van de kwestie of door den aandeelhouder of door de N. V. een beroep op de compensatie zou worden gedaan. Evenzeer echter als het verkregen recht der crediteuren zich verzet tegen het beroep op compensatie door den aandeelhouder ter ontkoming aan zijn stortingsplicht, evenzeer verzet zich dat verkregen recht er tegen aan deN.V.het beroep op compensatieteonthouden.
Aangezien in artikel 38a sprake is van de volledige storting van het nominaal bedrag van het aandeel moet men ook tot dat bedrag de uitzonderingsbepaling van artikel 38a lid 3 beperken. 2)
Art. 386.
AAN EEN AANDEELHOUDER KAN NIET, ZELFS NIET DOOR WIJZIGING VAN DE AKTE VAN OPRICHTING, TEGEN ZIJN WIL EENIGE VERPLICHTING BOVEN DE IN HET VORIGE ARTIKEL BEDOELDE STORTING WORDEN OPGELEGD.
Artikel 386 is de tegenhanger van art. 38a. Samen bepalen deze
1) Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. 2e deel, 2e stuk, n°. 259, pag. 412, alwaar litteratuur; dezelfde t. a. p. 2e stuk, le deel, n°. 13 pag. 18.
Prof. Mr. W. Molengraaff, t, a. p. pag. 278, alwaar jurisprudentie.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 203.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 89, 90.
Mr. M. Polak, Overzicht pag. 18 ; t. a. p. pag. 392.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 101—102.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 94 ; men vergelijke Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 199.



VERPLICHTINGEN VAN AANDEELHOUDERS.
artikelen voor den aandeelhouder „als zoodanighet minimum en maximum zijner verplichtingen, bestaande in de volstorting van zijn aandeel, in den inbreng van datgene, wat hij beloofd heeft in te zullen brengen. Dat onze wet kent het begrip „aandeelhouder-als-zoodanig", een vaste voorstelling en begrenzing van de rechten en de verplichting, die in het aandeelhouderschap opgesloten liggen, blijkt uit artikel 45a, dat zelf van den aandeelhouder „als zoodanig" spreekt. Tot het aandeelhouderschap als zoodanig behoort, wat de verplichtingen betreft, het volstorten van het genomen aandeel, wat de rechten betreft, het recht op winstdeeling, art. 42e ; het recht tot bijeenroepen eener algemeene vergadering, art. 43c, het enquêterecht, art. 53, het recht tot uitoefening van het stemrecht, art. 446, tot het bijwonen der algemeene vergadering, art. 44a, het recht om zich het batig saldo bij beëindiging der N. V. toe te eigenen, art. 56.
Sommige dezer rechten moeten geacht worden van openbare orde te zijn en dus niet gewijzigd te kunnen worden. Zoodanige zijn bijvoorbeeld het recht om te stemmen, de algemeene vergadering bij te wonen, het enquêterecht. Andere zijn wel aantastbaar en kunnen gewijzigd worden en verminderd b.v. het recht op evenredige winstdeeling en het recht tot verdeeling van het excedent. Recht daarop kan ook aan derden worden toegekend, art. 42d en artikel 56.
Ook de verplichting tot volstorting is van openbare orde en kan niet worden gewijzigd behoudens in de bovengenoemde wettelijk geregelde gevallen.
Art. 38b zegt, dat aan een aandeelhouder eenige meerdere verplichting niet kan worden opgelegd tegen zijn wil — zelfs niet door wijziging van de akte van oprichting — boven de verplichting tot volstorting.
Ten eerste moet worden opgemerkt, dat de verplichting tot volstorting onstaan is uit de oprichtings- of latere deelnemingsovereenkomst en dus uit art. 386 niet mag worden afgeleid, dat deze verplichting zou zijn „opgelegd". Het artikel zegt, dat het scheppen van een verdere verplichting zelfs niet kan geschieden door wijziging van de akte van oprichting. Zulks aangezien volgens art. 45 en 44d de algemeene vergadering bij meerderheid van stemmen de akte van oprichting wijzigen kan, tenzij de akte zelf de mogelijkheid van wijziging verbiedt.
Tegen den wil van den aandeelhouder kan hem geen verplichting boven de bedoelde storting worden opgelegd. Volgt hieruit eenerzijds, dat de stortingsverplichting de eenige verplichting van den aandeelhouder „als zoodanig" is, anderzijds volgt er uit, dat, door uitdrukkelijke overeenkomst, n aandeelhouder zich tot meer als de volstorting van zijn aandeel verbinden kan. Het artikel sluit uit, dat een meerderheidsbesluit der algemeene vergadering voor een aandeelhouder tegen zijn wil verplichtingen scheppen zou. Zijn meerderheidsbesluiten bindende ook voor de tegenstemmers1) — een soortgelijke werking
*) Cf. 1696—1697 B. W.; H. R. 15 Juni 1928, W. 11856.



AAND.BEWIJZEN, TALONBEWIJZEN, DIVID.BEWIJZEN, WINSTBEWIJZEN
als b.v. bij het faillissementsaccoord —, verzwarende verplichtingen kunnen er niet door geschapen worden.
Aandeelbewijzen, talonbewijzen, dividendbewijzen, winstbewijzen.
Ten bewijze van het aandeelhouderschap worden gewoonlijk bewijsstukken afgegeven, waaraan zijn verbonden talon en dividendbewijzen. Het is van belang het juridische karakter van deze papieren na te gaan en tevens de aandacht te vestigen op eenige andere papieren, die bij het gebruik van aandeelen een rol kunnen spelen.
De aandeelen zijn bewijsstukken ; vandaar, dat voor de bestaanbaarheid van het aandeelhouderschap de aanwezigheid van aandeelbewijzen niet noodzakelijk is, zooals ook blijkt uit artikel 39a. Gewoonlijk echter zullen dergelijke legitimatiemiddelen wel worden afgegeven en zullen zij praktisch gesteld zijn ten bepaalde name of aan toonder.
Wordt het aandeelhouderschap overgedragen, dan moet, naar den algemeenen regel van art. 1518 B. W., ook het eigendomsbewijs, het aandeel, worden geleverd. Echter heeft de wet in artikel 36a een nauwer verband gelegd tusschen de aandeelhoudersrechten op naam en de bewijsstukken daarvan. Normaliter wordt het recht op naam overgedragen door cessie en is daarnaast overgifte van het eventueele bewijsstuk door art. 1518 B. W. verplichtend gesteld.
Ten aanzien van het aandeelhoudersrecht op naam heeft de nieuwe regeling een anderen toestand geschapen ; zij heeft een nauwen band gelegd tusschen het aandeelhoudersrecht op naam en het bewijspapier. Geschiedt namelijk de levering van het aandeelhouderschap op naam door erkenning, dan zal deze niet anders geschieden kunnen als door aanteekening op het bewijsstuk. Ook bij de toonderaandeelen heeft men te doen met bewijsstukken, welke echter de bijzonderheid hebben dat zij noodzakelijk zijn voor het bewijs van het recht én de uitoefening van het daarin omschreven recht. Het verband dat in artikel 39a gelegd is tusschen het recht op naam en het bewijsstuk van dat recht is, ten aanzien van het aandeelhoudersrecht aan toonder en het bewijspapier daarvan, nog veel sterker. r) Zeer sporadisch komt in onze wet nog slechts de onderscheiding van het aandeelhoudersrecht aan toonder en het bewijs daarvan op den voorgrond b.v. in art. 2014 lid 1 en lid 2. In het eerste lid van art. 2014 : slechts dan wanneer de verkrijger te kwader trouw is, wetenschap er van heeft, dat de overdrager beschikkingsonbevoegd is, wordt het hebben van het toonderpapier niet met den eigendom van de in het toonderpapier vertolkte rechten in zijn gevolgen gelijk gesteld, zal dus de houder van het toonderpapier niet tot het in dat papier omschreven recht gerechtigd zijn. In het tweede lid van art. 2014 : steeds zal de eigenaar van een aan toonder gesteld recht, als eigenaar, d. w. z. daar hij werkelijk eigenaar is en gebleven is,
i) Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 342.



AAND.BEWIJZEN, TALONBEWIJZEN, DIVID.BEWIJZEN, WINSTBEWIJZEN
den eigendom van zijn recht kunnen opeischen, niettegenstaande het toonderpapier bij een ander berust. In het algemeen staat praktisch het hebben van het toonderbewijs gelijk met het hebben van, het gerechtigd zijn tot het daarin vertolkte recht.
De verplichting tot levering van het aandeelbewijs brengt in 't algemeen mee de verplichting tot levering van bijbehoorende talon en dividend-bewijzen, als zijnde deze laatstgenoemde zaken behoorende bij en bestemd tot het bestendig gebruik van het geleverde goed, cf. art. 1518 B. W. De eigendom van het aandeelbewijs sluit dus normaliter den eigendom van den talon en de dividendbewijzen in.
Ten aanzien van den talon, bewijspapier van gerechtigdheid tot verkrijging van een nieuwe stel dividendbewijzen, zal men moeten aannemen, dat, aangezien dat recht door partijen slechts bedoeld is als toekomend aan den eigenaar van het aandeelhouderschap, de overdracht van den talon juridisch van geen beteekenis is dan slechts in verband met de overdracht van het aandeelhoudersrecht. Ook dan wanneer hij geen gerechtigde aanwijst, is hij niet als toonderpapier te beschouwen, zoodat het houden daarvan zelfstandig recht zou geven op de verkrijging van dividendbewijzen.')
Wat de dividendbewijzen zelf betreft ligt de zaak geheel anders. 2) Het is een bewijspapier van liet recht tot verkrijging van een dividenduitkeering. Door de wet is nergens vooropgesteld, dat gerechtigdheid tot de winst slechts aan het aandeelhouderschap zou verbonden zijn ; het tegendeel kan zelfs uit artikel 42d worden afgeleid. Het is derhalve mogelijk, dat door den aandeelhouder dit recht op winst wordt overgedragen ; de overdracht van dit recht brengt dan de uitlevering van het dividendbewijs mee. Wanneer door de debitrice (N. V.) en de crediteur^) der winstuitkeering is bedoeld, dat het recht op de winst willekeurig verhandelbaar zou zijn, kunnen de dividendbewijzen aan toonder luiden en in het algemeen zal dan het houden van het dividend-bewijs gelijk moeten worden gesteld met gerechtigdheid tot de winst. De aan toonder-stelling der dividendbewijzen kan geschieden niet alleen wanneer het aandeelbewijs aan toonder staat, doch ook, wanneer dit ten name staat zooals blijkt uit artikel 48d. Hieruit blijkt tevens, dat het recht op winst door de wet als afzonderlijk verhandelbaar wordt beschouwd.
De vraag of niet aan toonder luidende dividendbewijzen, die den rechthebbende niet aanwijzen, als met toonderpapier gelijk te stellen en dus als afzonderlijk verhandelbaar moeten worden beschouwd, wordt door de bepaling van artikel 48d in geenerlei richting beïnvloed in haar beantwoording. De bijzondere regeling in het artikel gegeven voor de dividendbewijzen van naamaandeelen is slechts gegeven voor zoover dividendbewijzen „aan toonder" luiden. De wetgever schijnt
1) Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 487—488.
Mr. O. de Kat, t. a. p. pag. 391 vgl.
2) Zie sub noot 1 op pag. 276.



HET VERMOGEN DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
zich, ten aanzien van het bijzondere onderwerp in art. 48d geregeld, op het standpunt te hebben gesteld, dat de dividendbewijzen van aandeelen op naam, indien zij geen vermelding van den rechthebbende inhouden niet met „aan toonder" luidende dividendbewijzen mogen worden gelijk gesteld. Echter zal men in het algemeen de beoordeeling van het karakter van genoemde papieren van de verkeersopvatting daaromtrent moeten doen afhangen. Deze is, dat zij als apaTt verhandelbaar kunnen worden beschouwd.x) Winstbewijzen zijn bewijspapieren van een recht op overwinst of excedent. 2) Zij moeten als zelfstandig verhandelbaar worden aangemerkt op dezelfde gronden als dit ten aanzien der dividendbewijzen is aangenomen.
VAN HET VERMOGEN DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
Het opschrift der derde paragraaf geeft aan, dat volgen wettelijke voorschriften, die op het vermogen der naamlooze vennootschap betrekking hebben. Zoodanige regels vindt men echter niet alleen in deze paragraaf : ook het eerste en het derde lid van artikel 38a zijn daartoe betrekkelijk. Van deze laatstgenoemde bepalingen en soortgelijke andere en van de regels der derde afdeeling is het doel de veiligheid der derden-crediteuren der naamlooze vennootschap en het publiek, dat op eenigerlei andere wijze met haar in aanraking komt, te garandeeren. De wijzen, waarop getracht wordt dit te bereiken, zijn van verschillenden aard. In artikel 42c wordt nederlegging van tot het vermogen betrekkelijke stukken voorgeschreven, opdat een ieder er van zal kunnen kennis nemen en desgewenscht in staat zal zijn de maatregelen te nemen, die hij tegen het in die stukken neergelegde besluit der algemeene vergadering van aandeelhouders zal dienstig achten, cf. art. 46a. Op openbaarheid is ook gericht art. 40a, dat bepalingen geeft omtrent den verplichten inhoud der akte van oprichting, welke naar art. 36/ op de aldaar voorschreven wijze moet worden gepubliceerd ; ook artt. 40c en 37c hebben een soortgelijke strekking. In de tweede plaats geeft de wet voorschriften, waarvan de strekking is, het geplaatste kapitaal, zooals dat blijkt te zijn uit het aantal en bedrag der genomen aandeelen, ook werkelijk te doen inbrengen en te doen aanwezig blijven ; zoodanige voorschriften geven art. 41, 41a, 41c tot en met artikel 41 h en de bovengenoemde bepalingen van artikel 38a. Ten derde geeft art. 42d aan, dat slechts een bepaald gedeelte van het
x) Mr. W. Molengraaff, t. a. p. pag. 488.
Anders Prof. Mr. E. J. J. vak dek Heijden, pag. 212.
Men vergelijke : Ktg. A'dam n°. 3, M. v. H. 1900 pag. 102.
Rbk. Middelburg 2 Jan. 1924, W. 11242. H. R. 27 November 1924, W. 11316.
H. R. 13 Januari 1927, W. 11622, N. J. 1927 pag. 690. 2) Mr O. de Kat, t. a. p. p. 340.



JURIDISCHE CONSTRUCTIE VAN ART. 40.
vermogen der N. V. aan de crediteuren-aandeelhouders zal kunnen ten goede komen.
Ter handhaving van deze voorschriften heeft de wet verschillende sancties opgesteld, die bij de artikelen, waarin zij zijn vermeld, hun behandeling zullen vinden.
Juridische constructie van art. 40.
Het eerste artikel dezer afdeeling is art. 40, waarvan de tekst op pag. 181 gevonden wordt. Ten aanzien van de juridische structuur van art. 40 is stelling genomen op pag. 181 en volgende (eerste aflevering), waar is aangegeven, dat men daarin de bekrachtiging eener vertegenwoordiging zal hebben te zien ; niet overal, waar de term „ten behoeve van" gevonden wordt, is dit voldoende motiveering of zelfs maar aanleiding om de aanwezigheid van 'n beding ten behoeve van een derde (1353 B. W.) aan te nemen. Bovendien zijn de opvattingen omtrent het wezen van genoemd beding en zijn gevolgen in de literatuur dermate weinig overeenstemmend, *) dat het aanbeveling verdient de j uridische constructie van het beding ten behoeve van een derde niet aan te wenden, indien dit maar eenigszins mogelijk is ; ook wat de jurisprudentie aangaande art. 1353 B. W. en zijn gevolgen betreft, is absolute vastheid nog niet verkregen, 2) al bestaat er een tendenz tot het aannemen der z.g.n. aanbodstheorie 3) ; nu vertegenwoordiging van een niet bestaande N. V. naar art. 40 mogelijk is, is het gebruik van het derden-beding heelemaal niet meer noodig. 4)
Daardoor immers is het mogelijk geworden, dat tusschen vertegenwoordigers van de toekomstige N. V. en de toekomstige aandeelhouders gesloten worden de overeenkomsten, krachtens welke laatstgenoemden zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen ; dat de verplichting tot storting (inbreng) kan ontstaan door een overeenkomst van den toekomstigen aandeelhouder met de vertegenwoordigde N. V. kan niet worden ontkend zonder te negeeren het bestaan der wetsbepaüngen van artikel 40 i. v. m. artikel 40a sub b en d ; immers onder artikel 40 kan de overeenkomst, regelend de rechtsverhouding tusschen N. V. en aandeelhouders, naar de woorden ongetwijfeld worden gebracht ; al kan mischien een overeenkomst, die aan het verkrijgen van aandeelen voor-
L) Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. 2e stuk, le ged. pag. 128 vgl. n°. 80, 85.
Prof. Mr. C. A. Star Busman in onderschrift bij arrest van H. R. 13 Februari 1924, W. 11211.
Planiol, t. a. p. pag. 412 t/m 415, nos. 1218 t/m 1226.
H. A. Drielsma, W. P. N. R. n°. 3100, pag. 295.
2) Léons, Rechtspraak aflevering 3 op art. 1353 B. W.
3) Arrest H. R. 13 Februari 1924, W. 11211.
4) Girard, t. a. p. pag. 403 noot 3.
Verklaart men het beding ten behoeve van een derde, zooals Pi.aniot, (t. a. p. n°. 1226), door middel van lastgeving dan maakt het geen verschil of men zegt artikel 40 W. v. K. te verklaren door een beding ten behoeve van een derde dan wel door lastgeving.



juridische constructie van art. 40.
afgaat, onder artikel 40a sub b worden gebracht, is toch zeker en vooral de overeenkomst, waardoor het lidmaatschap, het aandeelhouderschap tot stand komt een overeenkomst, die „raakt het verkrijgen van aandeelen" ; de overeenkomst, waarbij men belooft een bestaande fabriek in te brengen op een bepaald aantal te verkrijgen aandeelen, valt ongetwijfeld onder artikel 40a sub d en is toch niet anders als een deel van een praktisch veel voorkomende oprichtingsovereenkomst ; *) dat de voldoening aan die stortingsverplichting aan de N. V. gelijk is aan „het in gemeenschap brengen", waarvan artikel 1655 B. W. spreekt, kan worden afgeleid uit artikel 582 B. W. ; dat men, door zich tot inbreng tegenover de N. V. te verbinden, zich verplicht om iets in gemeenschap te brengen, mag derhalve ook worden aangenomen.
Doordat men zich verplicht om iets in gemeenschap te brengen richt men een vereeniging op, artikel 1655 B. W. ; wanneer de toekomstige
i) Volgens Kist-Visser supplement op Deel III pag. 45 t/m 48 verbindt de akte van oprichting, belichaming der overeenkomst van oprichting de N.V. zonder bekrachtiging, terwijl deze wel noodig is voor de werking tegen de N. V. van andere vóór de oprichting gemaakte afspraken. In gelijken zin Prof. Mr. E. J J. van der Heijden 2e druk, t. a. p. n°. 137, 138, 150, J 52. Ongaarne mist men eenige aanduiding, hoe gering dan ook, van den juridischen weg, waarlangs de N. V. tegenover de oprichters-aandeelhouders rechten en verplichtingen verkrijgt; immers wanneer de N. V. geen partij is bij hare overeenkomst van oprichting (in dien zin bevestigend Prof. Mr. W. Molengraaff, t. a p. 6e druk pag. 250), noch daarbij wordt vertegenwoordigd, noch rechten verkrijgt door een beding ten behoeve van een derde, kan die bevoegdheid en gebondenheid slechts berusten op de wet, waarvan men echter bij beide schrijvers geenerlei aanduiding vindt.
Wil men uit de bepalingen der wet, nl. art. 36 W. v. K., inhoudende, dat de N. V. is een overeenkomst tusschen de oprichters en uit o.a. artikel 38'/ lid 3 en artikel 396 inhoudende, dat de N. V. den inbreng kan vorderen en uit o.a, artikel 42d lid 2 inhoudende, dat de aandeelhouder winstuitkeering van de N. V. kan vorderen, afleiden, dat de rechtspersoon zelfstandig bestaand vertegenwoordigingsmiddel is der gezamenlijke vennooten tegenover derden en tegenover den eenen vennoot van de gezamenlijke vennooten (vgl. Prof. Mr. W'. Molengraaff, t.a.p. 5e druk pag. 165 en 221), als zoodanig — extern gezien — draagster der rechten en verplichtingen zal zijn, die — intern gezien — van de gezamenlijke vennooten zijn, dan is zulke voorstelling zeer aanlokkelijk, aangezien 1°. dan een afgerond systeem in de wet te vinden is door de gelijkstelling van de rechten en verplichtingen van den rechtspersoon aan de rechten en verplichtingen dergezamenlijke vennooten, gelijk door artikel 582 B. W. de voldoening aan den rechtspersoon wordt gelijkgesteld met voldoening aan de gezamenlijke vennooten ; 2°. de werking der „rechtspersoonlijkheid" niet verder wordt uitgebreid dan zij noodig is, nl. als vertegenwoordigingsmiddel in bovengenoemden zin en omvang ; 3°. in aansluiting daaraan alle daarbuiten vallende bepalingen der wet kunnen worden geïnterpreteerd als gevolgen van de gezamenlijke wilsovereenstemming van partijen ; zoo b.v. art. 43, 44c t/m 45, 48, 50 en andere.
Deze opvatting werd in den tekst, ten aanzien van de verkrijging door de N. V. van rechten en verplichtingen tegenover de opriehtersaandeelhouders, niet gevolgd op grond van de terminologie van art. 40 i.v.m. art. 40a sub b en d. W. v. K.
Als in den tekst Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t.a.p. pag. 28.
Men zie nog : Praeadviezen Broederschap der Notarissen, Mei 1932, van notaris F. W. Swane en Prof. v/d. Heijden.



BEKRACHTIGING EN INBRENG.
aandeelhouder aan de(n) vertegenwoordiger(s) der N. V. een belofte afgeeft, heeft hij zich verbonden iets in gemeenschap te brengen ;*) wanneer meerdere toekomstige aandeelhouders dat doen, richten zij een vereeniging, N. V. op ; door zich te verbinden tegenover de toekomstige N. V. richten zij een vereeniging op. 2)
Bij bekrachtiging door de N. V., stilzwijgend of uitdrukkelijk, is zij vanaf het oogenblik van haar bestaan gebonden en gerechtigd. 3) Het begin van uitoefening van het bedrijf kan in concreto als stilzwijgende bekrachtiging worden aangemerkt.
Bij weigering der bekrachtiging zullen de vertegenwoordigers der toekomstige N. V. in en om die kwaliteit schadevergoedingsplichtig kunnen zijn.3 )
Werking der bekrachtiging en gevolgen daarvan ten aanzien van den inbreng. 4)
Bij de behandeling van artikel 40, ter plaatse zooeven aangeduid, is de bekrachtiging, waarvan het artikel spreekt, beschouwd als de bekrachtiging eener vertegenwoordiging, waartoe vooraf niet macht (opdracht) was verleend. Aan 'n bekrachtiging wordt vrijwel algemeen terugwerkende kracht toegekend tot op 't oogenblik, waarop de rechtshandeling door den onbevoegden vertegenwoordiger werd verricht ; 5) aangezien in artikel 40 echter bekrachtigd worden handelingen, die vóór het bestaan der naamlooze vennootschap werden verricht, zal de door haar gegeven bekrachtiging niet tot het oogenblik, waarop die handelingen werden verricht, kunnen terugwerken : een niet-bestaande naamlooze vennootschap kan geen rechten en verplichtingen hebben. De fictie der terugwerking der bekrachtiging involveert niet de fictie van 't bestaan der naamlooze vennootschap. Daarvoor zou een afzonderlijke wetsbepaling noodig zijn. De terugwerkende kracht der bekrachti-
1) Mr. K. de Wijkerslooth, t.a.p. pag. 24 noot 1 ; behalve de daar aangehaalde litteratuur nog Staudinger, Allgemeiner Teil I pag. 399, 655, 673, 674 en F. Endemann, Lehrbuch des Burgerlichen Rechts, neuste Auflage, Erster Band, pag. 415 in den tekst en in noot 9.
2) Ieder der aandeelhouders is dan verbonden tegenover de vertegenwoordigende toekomstige N. V. ; deze vertegenwoordigde rechtspersoon is het vertegenwoordigingsmiddel der gezamenlijke vennooten.
3) Hierover ook Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 134. Over de oprichting.van een vereeniging rechtspersoon nog : Mr. J. Westrate in W. P. N. R. 3213 en 3214.
4) Over inbreng :
Mr. M. Meijer : Naamlooze Vennootschap 10e jaargang nos. 8, 9 en 10 : Inbreng in Naammlooze Vennootschappen.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 201 n°. 168 en pag. 231 n°. 188.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p pag. 91 nos. 52 en 53.
Staub, t. a. p. pag. 807, 817 en 831 vlg.
Lyon-Caën-Renault t. a. p. n°. 5S9, pag. 557, 558 en 559.
5) Mr. K. de Wijkerslooth, t. a. p. pag. 72 en 73 en de beide duitsche schrijvers in noot 1 genoemd.



INBRENG VAN GOEDEREN.
ging vindt op dien grond zijn grens in het oogenblik van het ontstaan der naamlooze vennootschap. Na dien tijd is, mits door de naamlooze vennootschap is bekrachtigd, , de gerechtigdheid tot het vorderen van inbreng geboren ; vóór dien tijd bestond eenigerlei gerechtigdheid tot het vorderen van inbreng niet ; immers : de onbevoegde vertegenwoordigers hebben geen eigen recht om inbreng te vorderen ; degenen, die in het kapitaal der naamlooze vennootschap wilden deelnemen, geen verplichting tot inbreng tegenover hen. Dit volgt uit hun positie van (onbevoegde) vertegenwoordiger, terwijl daarnaast de woorden van art. 40 aangeven, dat rechten en verplichtingen ontstaan voor de Naamlooze Vennootschap, niet ook voor degenen, die ten haren behoeve, vóór haar bestaan, overeenkomsten aangingen.
Inbreng van goederen.
Aangezien de oprichters niet gerechtigd zijn inbreng te vorderen of. in ontvangst te nemen en bekrachtiging dit gebrek in casu niet afdoende kan verhelpen, terwijl bovendien artikel 40 W. v. K. slechts over de bekrachtiging van overeenkomsten spreekt, kan, vóór het oogenblik, waarop de akte van oprichting, de ministerieele verklaring en de bekrachtiging gelijktijdig aanwezig zijn, inbreng niet geschieden. J) Niet alleen ontbreken, subjectief bezien, gerechtigdheid tot inbreng, doch ook is het, objectief bezien, onmogelijk in een niet bestaande Naamlooze Vennootschap in te brengen. Derhalve zal eigendomsoverdracht van een onroerend goed, bestemd om tot inbreng te dienen, aan de oprichters (onbevoegde vertegenwoordigers) der naamlooze vennootschap, niet voldoening aan een inbrengsverplichting kunnen genoemd worden, niet inbreng kunnen zijn. Inbreng zal dus alsnog kunnen worden gevorderd.
Het is niet aanvaardbaar, dat de naamlooze vennootschap door de bekrachtiging van de aanname van den eigendom van in te brengen onroerende goederen door de oprichters gedaan, eigenares zou zijn van bedoelde onroerende goederen.
Niettegenstaande artikel 40 slechts spreekt over overeenkomsten, waaruit rechten en verplichtingen voortvloeien, derhalve over obligatoire overeenkomsten, niet over zakelijke overeenkomsten, waardoor, mits bijkomende omstandigheden zijn vervuld, de eigendom overgaat, zou dit op zich zelf m.i. niet een voldoende argument vormen om de zakelijke terugwerking der bekrachtiging te ontkennen. Tengevolge der zakelijke terugwerking der bekrachtiging wordt het onroerend goed, dat, tengevolge van een door onbevoegde vertegenwoordigers tot stand
H. A. Drielsma in W. P. N. R. 3100, 3101 en 3102.
Deze bijdragen zijn o.a. belangrijk in verband met de Registratiebelasting. Betrekkelijk tot den inbreng van onroerend goed vindt men aldaar vermeld : Mr. G. Grosheide, t. a. p. pag. 253, 254, 255.
Mr. van der Dries, W. P. N. R. 2308.
Prof. Mr. P. Scholten, W. P. N. R. 2557.



INBRENG VAN GOEDEREN.
gebrachten titel, ten name van den vertegenwoordigde is overgeschreven na de bekrachtiging geacht vanaf het oogenblik der overschrijving eigendom te zijn van dengene, die bekrachtigt. Waar echter de bekrachtiging van een vertegenwoordiging van een niet bestaand persoon niet verder kan terugwerken dan tot het oogenblik van zijn ontstaan, zoodanig persoon, in casu de nog niet opgerichte rechtspersoon N. V., vóór zijn bestaan geen rechten (en verplichtingen) kan hebben, zou er tusschen het oogenblik der overschrijving en het ontstaan der naamlooze vennootschap een vacuum bestaan, waarin de onroerende goederen aan niemand toebehoorden. Soortgelijke moeilijkheid zich voordoende bij de vestiging van een hypotheek voor toekomstige obligatiehouders lost men op, door de hypotheek aan een trustee te doen komen. Zij komt dan ook niet aan de obligatiehouders toe. Zoodanig hulpmiddel kan in het thans besproken geval niet baten, aangezien inbrengen, ten bpzichte van goederen, beteekent iets tot vollen en onverdeelden eigendom maken van de naamlooze vennootschap, d. w. z. macht over en belang bij die zaak aan de N. V. doen toekomen. x)
x) Ook overigens levert, vooralsnog, het minste gebruik van „trustees" de grootste veiligheid op daar : 1° er heerscht zeer groot verschil van meening over den inhoud van het begrip. Sommigen zien daarin een volmacht, anderen zien in hem een groote gelijkenis met den voogd, den faillissementscurator, den executeur, weer anderen achten bij optreden van een trustee een eigendomsmodificatie aanwezig te zijn.
Voor binnenlandsche litteratuur:
Prof. Mr. P. Scholten : Asser-Scholten, Zakenrecht pag. 446—449.
Prof. Mr. M. E. Meijers, W. P. N R. 2998 en 3156.
Mr. J. Eggens, Ontwerpen van notarieele akten, 4e deel, 5e stuk, pag. 320 en W. P. N. R. 2989.
Mr. A. S. van Nierop, Hypotheekrecht pag. 189.
Vergelijk ook Ontwerp Wijziging Hypotheekrecht 1929 en in verband daarmee artikel 26 der Notariswet
Prof. Mr. E J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 409 n°. 330 1 en dezelfde in de N. J. 9e jaargang n°. 1.
Voor buitenlandsche litteratuur:
F. Endemann, t. a. p. Sachenrecht, Zweiter Band pag. 875—876 : „Die Vertretungsmacht (des Treuhanders) hat aber keineswegs blosz die Wirkung einer rechtsgeschaftlichen Vollmachtgebung ; ruhend auf einem besonderen Gesetzesbefehl wird einem unbeteiligten Dritten eine dingliche Verfügungsmacht eingeraümt."
Staudinger, t. a. p. Allgemeiner Teil I pag. 614: „Unsere geltende Rechtsordnung kennt eine Unterscheidung von formellen und materrellen Eigentum überhaupt nicht."
Dezelfde, III, pag. 945, 949 en 981.
Anders voor het Engelsche Recht:
Dr. J. Gustav-Schirrmeister : Das Burgerliche Recht Englands, Allgemeiner Teil I, Ier Buch, voor welk recht het gebruik van trustees vrijelijk is toegelaten, vooral pagina's 181, 188, 191 en 786—793.
2° een absoluut noodzakelijke wettelijke regeling ontbreekt voor de in verband met het gebruik van een trustee reizende moeilijkheden, „die (Prof. Mr. E. M. Meijers in W. P. N. R. 3156) niet door een contractueele regeling op te lossen zijn."



TOEPASSINGEN VAN ARTIKEL 4:0.
Een eigendomsverkrijging door bekrachtiging door de N. V. kan dus niet plaats hebben. Heeft een overschrijving ten haren name voor haar bestaan plaats gehad, dan is er derhalve geen eigendomsovergang geweest. Daarom kunnen dan ook zij, die overdroegen, het goed terugvorderen van een ieder onder wie het zich bevindt, daar immers noch de oprichters, noch de niet-bestaande N. V. bevoegd waren het goed te vervreemden of te bezwaren. Na de bekrachtiging zal derhalve de N. V. inbreng (eigendomsoverdracht-overschrijving) van het onroerend goed van den aandeelhouder, die het oorspronkelijk zou inbrengen, kunnen vorderen, niet ook van de oprichters daar deze er nooit eenig recht op verkregen en er dus ook geen kunnen overdragen.
Art. 40 is slechts in zooverre betrekkelijk tot het vermogen der naamlooze vennootschap, dat het de bron aangeeft, waaruit haar vermogen kan voortkomen.
Bijzondere toepassingen van artikel 40.
Art. 40a stelt echter ten aanzien van sommige overeenkomsten, die onder de werkingssfeer van art. 40 vallen, een voorwaarde, die vervuld moet zijn, opdat zij juridisch zullen kunnen bestaan.
OVEREENKOMSTEN :
a. IN VERBAND STAANDE MET HET NEMEN VAN AANDEELEN, WAARBIJ BIJZONDERE VERPLICHTINGEN OP DE VENNOOTSCHAP WORDEN GELEGD; 1
b. RAKENDE HET VERKRIJGEN VAN AANDEELEN OP ANDEREN VOET DAN WAAROP DE DEELNEMING IN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VOOR HET PUBLIEK WORDT OPENGESTELD ;
c. STREKKENDE OM EENIGERLE1 VOORDEEL TE VERZEKEREN AAN EEN OPRICHTER DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP OF AAN EEN BIJ DE OPRICHTING BETROKKEN DERDE:
d. BETREFFENDE DE STORTING OP AANDEELEN OP ANDERE WIJZE DAN DOOR BETALING VAN NEDERLANDSCH WETTIG BETAALMIDDEL,
MOETEN IN DE AKTE VAN OPRICHTING DER VENNOOTSCHAP WORDEN VERMELD. BIJ GEBREKE VAN DIE VERMELDING IS DE VENNOOTSCHAP NIET BEVOEGD DE OVEREENKOMSTEN NA HARE OPRICHTING TE BEKRACHTIGEN.
EENE OVEREENKOMST, ALS BEDOELD BIJ HET VORIGE LID, WORDT IN AFSCHRIFT OPGEMAAKT OVEREENKOMSTIG ARTIKEL 40, DERDE LID, DER WET OP HET NOTARISAMBT, AAN DE AKTE GEHECHT, TENZIJ ZIJ IN HAAR GEHEEL IN DE AKTE IS OPGENOMEN.
MET BETREKKING TOT DE BIJ ARTIKEL 36/ VOORGE-



TOEPASSINGEN VAN ARTIKEL 40.
SCHREVEN OPENBAARMAKING WORDEN DE INGEVOLGE HET VORIGE LID AAN DE AKTE VAN OPRICHTING GEHECHTE AFSCHRIFTEN BESCHOUWD ALS EEN ONDERDEEL DIER AKTE.
De in artikel 40a genoemde overeenkomsten vallen onder de werkingssfeer van art. 40. Dit volgt uit het verband, dat de wet zelve tusschen beide artikels heeft gelegd : terwijl zij in artikel 40 als algeineenen regel opstelt, dat de naamlooze vennootschap, na hare totstandkoming overeenkomsten kan bekrachtigen, ontneemt zij deze bevoegdheid uitdrukkelijk in art. 40a lid 2, ten aanzien van de in het eerste lid van dat artikel genoemde overeenkomsten, tenzij aan een bepaaldelijk genoemde voorwaarde zij voldaan. Vorenstaande stelling is van belang, omdat daaruit met recht de conclusie kan worden getrokken, dat ook de overeenkomsten, gesloten tusschen de naamlooze vennootschap en aandeelhouders, de lidmaatschapsovereenkomsten, beheerscht worden door artikel 40. Immers : de overeenkomsten, die in art. 40a genoemd worden onder b en d betreffen respectievelijk de lidmaatschapsovereenkomst en de uitvoering ervan.
De overeenkomsten in art. 40a behandeld, worden gesloten door de oprichters of andere vertegenwoordigers der toekomstige naamlooze vennootschap vóór hare totstandkoming. Dit blijkt uit art. 40a zelve, dat eischt, dat de bedoelde overeenkomsten in de aan den minister op te zenden acte moeten zijn vermeld. Derhalve kan van deze overeenkomsten, die mede den economischen toestand der naamlooze vennootschap bepalen, een ieder zich op de hoogte stellen alvorens met haar in relatie te treden.
Artikel 40a handelt niet slechts over lidmaatschapsovereenkomsten, *) noch slechts over overeenkomsten, waarbij men zich tot het nemen van aandeelen verplicht, doch vindt veel ruimer toepassing. 2)
Art. 40a sub a betreft niet de deelnemings-overéenkomsten zelve, doch zoodanige, die in verband staan met het nemen van aandeelen en die haar bijzondere verplichtingen opleggen.
Welke verplichtingen „bijzondere" zijn, blijkt, indien men nagaat welke de gewone verplichtingen zijn van de naamlooze vennootschap tegenover haar aandeelhouders of wat het geheel van rechten is, dat uit het aandeelhouderschap-als-zoodanig voor den aandeelhouder voort-
*) Over artikel 40a in 't algemeen:
Mr. Dr. L E. Visseh, t. a. p. pag. 92 en 153—158.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 135—138 en 201—202.
Prof. Mr. W. P. L. A. Molengraaff, t. a p. pag. 252.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht etc. pag. 20—21.
Mr. Dr. H. F. A. Vöi.lmar, t. a p. pag. 106.
G. Vlug, t. a. p. pag. 71 en 72.
2) Stattb, Kommentar zum Handelsgesetzbuch Ier Band Zweite, Halfte § 186 pag. 807, alwaar meerdere andere voorbeelden te vinden zijn.



toepassingen van artikel 40.
vloeit. Aangezien het spreken over „bijzondere" verplichtingen de bekendheid van de gewone verplichtingen vooronderstelt, het lidmaatschapscontract het eenige is, waarvan de inhoud door de wet wordt gegeven, moeten in art. 40a sub a die contracten bedoeld zijn, welke, staande naast de deelnemingsovereenkomst, aan de wederpartij rechten verschaffen, die hij niet aan zijn lidmaatschapscontract alleen ontleent. Deze contracten staan naast het lidmaatschapscontract. Er wordt immers gesproken van overeenkomsten, die in verband staan met het nemen van aandeelen, dus met het tot standkomen van het. lidmaatschapscontract. Een voorbeeld van gevallen, die onder letter a van art. 40a moeten worden gerangschikt is : de overeenkomst, waarbij aandeelen genomen worden onder de verbintenis der naamlooze vennootschap om slechts van dien aandeelhouder en van geen ander de grondstoffen te betrekken, die zij voor haar bedrijf noodig heeft, of onder de verplichting der N. V. om licenties tegen eenig bedrag te nemen (te verkrijgen) van octrooien aan den adspirant-aandeelhouder toekomend. *) .
Het doel door art. 40a beoogd, nl. beveiliging van degenen, die met haar op eenigerlei wijze in aanraking kunnen komen, treedt zeer bijzonder aan het licht in het voorschrift, gegeven in art. 40a sub b : Wanneer de deelneming in de naamlooze vennootschap voor het publiek wordt opengesteld op een anderen voet, dan waarop de oprichters deel namen, moet dit in de akte zijn vermeld : door middel van de publicatie in art. 36/ voorgeschreven is dan het verschil voor een ieder kenbaar ; een ieder kan er dus bij zijn beslissing omtrent eventueele deelneming mede rekening houden.
Deelneming „op anderen voet heeft onder meer ") dan plaats, wanneer het bedrag, door het publiek te storten tot verkrijging van een aandeel, grooter is, dan het bedrag, dat door de oprichters moet worden gestort : indien de aandeelen, waarvoor de oprichters deelnemen a pari zijn, de aandeelen voor het publiek bestemd, boven pari worden uitgegeven. Ook indien aandeelen zijn genomen door de oprichters, waaraan als preferentie is verbonden de bevoegdheid tot het opmaken eener bindende voordracht ter benoeming der directeuren en/of wanneer preferente aandeelen op naam zijn gesteld met de beperking-ten-aanzien-deroverdracht, dat zij slechts in handen van de bloedverwanten van de
1) Volgens Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden, t. a. p. pag. 136, vallen onder art. 40a sub a en 6 de overeenkomsten met degenen, die als emittenten voor eigen rekening optreden willen: Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 154 brengt m. i. terecht een contract als genoemd in artikel 38a lid 2 in beginsel onder artikel 40a sub 6.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 155. Aangezien onder „overeenkomsten rakende het verkrijgen van aandeelen'' niet alleen vallen die overeenkomsten, waardoor men aandeelen verkrijgt, maar ook zoodanige, die b.v. een verkrijging van aandeelen voorbereiden of verzekeren, brengt Mr. Dr. L. E. Visser onder artikel 40a sub 6 terecht ook die overeenkomsten, waarbij een zekere voorrang bij emissie wordt bedongen en toegezegd.



artikel 40 d.
oprichters zullen kunnen komen, terwijl de overige aandeelen, waaraan niet zulke preferentie verbonden is, aan toonder gesteld zijn, zijn overeenkomsten aanwezig, die moeten worden vermeld in de akte van oprichting.
In die gevallen, waarin art. 40a sub b van toepassing is, zal dus de akte van oprichting moeten inhouden zoowel de voet, waarop de deelneming van de oprichters geschiedt, als ook, waarop deze voor het publiek wordt opengesteld. Wanneer de deelneming niet voor het publiek wordt opengesteld behoeft niet in de akte te worden aangeduid, op welken voet ieder der aandeelhouders zijn aandeelen verkrijgt; het zal ook dan, met het oog op t bewijs, van belang zijn de verhouding juist te omschrijven ; vereischt is dan echter slechts, dat aan artikel 36d voldaan zij.
Openstelling voor het publiek is dan aanwezig, wanneer zonder aanzien des persoons aan een ieder deelname wordt mogelijk gemaakt. Zooals boven reeds werd aangegeven, vallen onder artikel 40a sub b, ook deelnemingsovereenkomsten, die overeenkomsten derhalve, waardoor men aandeelhouder wordt. Een nader en doorslaand argument voor die meening vindt men in artikel 40d, waardoor de in dat artikel bedoelde overeenkomsten worden onttrokken aan de werking van artikel 40a tot en met 40c.
Art. 40d.
VAN HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 40a TOT EN MET 40c ZIJN UITGEZONDERD DE IN HET TWEEDE LID VAN ARTIKEL 38a BEDOELDE OVEREENKOMSTEN.
De overeenkomsten, waarnaar in dit artikel verwezen wordt, zijn lidmaatschapsovereenkomsten, zooals boven (pag. 272) werd aangetoond. Derhalve heeft men in artikel 40a sub b ook met lidmaatschapsovereenkomsten te doen ; immers omvatte artikel 40a sub b niet ook lidmaatschapsovereenkomsten, dan ware het een logische onjuistheid de lidmaatschapsovereenkomst van artikel 38a lid 2 een uitzondering op de artikelen 40a tot en met c te doen zijn.
Artikel 40d zondert uit de toepasselijkheid van de bepalingen van artikel 40a tot en met c ten opzichte der in het tweede lid van artikel 38a genoemde overeenkomsten ; de overeenkomsten van artikel 38a lid 2 handelen over beneden-pari uitgifte ; derhalve zijn emissieovereenkomsten als in artikel 38a lid 2 bedoeld, doch boven pari, wèl aan artikel 40a sub b onderworpen.
Al is door artikel 40d het bepaalde bij artikel 40a su b d niet toepasselijk verklaard op overeenkomsten als bedoeld in artikel 38a lid 2, zal op grond van dat artikel zelve, ten aanzien van die overeenkomsten, de betaling toch nooit anders kunnen geschieden dan in nederlandsch wettig betaalmiddel .
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 155.



Artikel 40a sub c handelt over overeenkomsten, die ten doel hebben aan oprichters, d.w.z. personen, die bij de oprichting in het kapitaal deelnemen of aan bij de oprichting betrokken derden, d. w. z. personen, die bij de oprichting niet deelnemen in het kapitaal, doch zich moeite hebben gegeven voor de totstandkoming der Naamlooze Vennootschap, eenig voordeel te verzekeren. Zoodra de bekrachtiging door de Naamlooze Vennootschap heeft plaats gehad is er voor de genoemde personen een recht, voor haar dus een verplichting ontstaan. Evenals de overeenkomsten vallende onder artikel 40a sub a scheppen de overeenkomsten, in artikel 40a sub c bedoeld, verplichtingen voor de naamlooze vennootschap ; de eerstgenoemde staan echter in verband met het nemen van aandeelen, de op de tweede plaats genoemde niet ; ten aanzien van de bij de oprichting betrokken derden is zelfs de mogelijkheid daarvan uitgesloten. Door de thans behandelde bepaling is de gerechtigdheid van de oprichters-in-ruimen-zin tegenover de Naamlooze Vennootschap zelve vastgelegd.1)
De bepaling van artikel 40a sub d werd reeds vroeger besproken Normaliter moet de stortingsverplichting in Nederlandsch wettig betaalmiddel voldaan worden. Afwijking daarvan is mogelijk. In verband met het vroeger gezegde, kan nadere behandeling van deze bepaling hier achterwege blijven. 2)
Vermelding en opname in de akte van oprichting en gevolgen ten aanzien der bekrachtiging.
Ten aanzien van de tot hiertoe behandelde overeenkomsten zegt art. 40a, dat zij in de akte van oprichting moeten worden vermeld. Algeheele opname daarvan in de akte van oprichting wordt dus niet gevorderd. Het niet in zijn geheel opnemen is zeer begrijpelijk bij overeenkomsten, waarbij aan een bij de oprichting betrokken derde eenig voordeel wcrdt toegekend.
Bij gebreke van de vermelding in de akte van oprichting is, naar de bepaling van artikel 40a, lid 1 in fine, de Naamlooze Vennootschap niet tot bekrachtiging dier overeenkomsten bevoegd.
De terminologie der wet kan tot een dubium aanleiding geven : is de naamlooze vennootschap niet tot bekrachtiging bevoegd, zóó, dat wanneer zij toch bekrachtigt, zij steeds een beroep op haar onbevoegdheid zal kunnen doen of kan bekrachtiging niet plaats vinden ? En indien men de eerste meening aanvaardt, door welke rege's wordt dan die onbevoegdheid beheerscht ? Het is o.i. niet juist, bij aanvaarding
!) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 137.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 155.
2) Het is niet onmogelijk te achten, dat een concrete overeenkomst zou vallen onder meer dan één der bepalingen van artikel 40a; cf. Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden, t. a. p. pag. 137 en 201.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 91, 92, 93.
OPNEMING IN DE AKTE EN BEKRACHTIGING.



AANHECHTING VAN AFSCHRIFTEN.
dier meening, toepasselijk te achten de bepalingen betreffelijk de onbevoegdheid tot het aangaan van overeenkomsten gegeven in artikel 1365, 1366 en 1487 B. W.1). Bekrachtiging immers is een éénzijdige handeling, is het voor zijn rekening nemen van een reeds tot stand gekomen overeenkomst, waarbij zoowel feitelijk als juridisch partij waren de onbevoegde vertegenwoordiger en de derde. Weliswaar heeft de wet in artikel 40a geen regeling gegeven van de gevolgen van de onbevoegdheid der naamJooze vennootschap om te bekrachtigen, doch dit is veeleer een aanduiding van de o.i. juiste leer, dat bekrachtiging doordenaamlooze vennootschap niet kan plaats hebben.2) Zooals vroeger reeds werd uiteengezet, is de vertegenwoordiging, het doen ontstaan van rechten en verplichtingen uit 'n overeenkomst voor andere personen dan hen, die de overeenkomst sloten, een gave van de wet en van haar alleen. Wellicht mag men aannemen, dat de wet ten aanzien Yan alle rechtshandelingen in 't algemeen de vertegenwoordiging heeft mogelijk gemaakt, doch dit neemt niet weg, dat, wanneer de wet de bevoegdheid tot vertegenwoordiging uitdrukkelijk uitsluit, men niet haar toch mogelijk mag achten. Zoodanig verbod is door de wet inderdaad in artikel 40a gegeven, daar zij de bevoegdheid tot bekrachtiging onthoudt en bekrachtiging slechts één van de wijzen is, waardoor vertegenwoordiging aanwezig blijkt te zijn. Bekrachtiging moet worden gelijk gesteld met vooraf verleende vertegenwoordigingsbevoegdheid : ratihabitio mandato comparatur.
De in artikel 40a bedoelde overeenkomsten kunnen dus voor de naamlooze vennootschap geen verplichtingen doen ontstaan ; voor degenen, ten wier voordeele zij werden gesloten, kunnen er geen rechten uit voortvloeien. Het is echter niet onmogelijk, dat, degenen, met wie de oprichters gehandeld hebben, tegen deze een actie hebben. Zoo is het niet onmogelijk, dat door de oprichters-in-ruimeren zin, de oprichtersderden, de promotoren een vordering tegen de oprichters aandeelhouders kan worden ingesteld. 3)
Aanhechting van afschriften.
Het tweede lid van artikel 40a schrijft voor, dat overeenkomsten, als in het eerste lid bedoeld, in afschrift aan de akte moeten worden gehecht, indien zij niet in hun geheel in de akte voorkomen. Ten aanzien der overeenkomsten, waarbij de oprichters-aandeelhouders betrokken zijn is het niet onwaarschijnlijk, dat zij in de akte van oprichting geheel zullen voorkomen ; dat de inhoud van andere, onder art. 40a vallende overeenkomsten, niet in de akte van oprichting in hun geheel
1) Zóó Mr. Dr. H. F. A. Völlmae, t. a. p. pag. 106 ad artikel 40a.
2) Zóó Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 157.
Prof. Mr. E. J. J. van des Heijden, t. a. p. pag. 137.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 20.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 157.
VI 19



zijn opgenomen, is zeer begrijpelijk. Aangezien afschriften voldoende aan lid 3 art.40 der Not. Wet aan de akten moeten worden gehecht, is noodig, dat fan deze overeenkomsten schriftelijk bewijs besta, hetzij authentiek, hetzij onderhandsch. De zorg daarvoor berust ingevolge artikel 40a lid 2 in verband met artikel 36ƒ en 36gf W. v. K. op de bestuurders der
N. V.
De afschriften, door de wet gefischt, moeten aan art. 40 lid 3 der Notariswet voldoen. Andere afschriften zijn niet steeds voldoende.*)
Overmatig duidelijk is zeker het tweede lid van artikel 40a op het
eerste gezicht niet.
Men kan ter zake daarvan verschillende gevallen onderscheiden. Ten eerste het geval, dat de overeenkomsten, in dat artikel bedoeld, in hun geheel zijn opgenomen in de akte van oprichting ; in dit geval is een afschrift niet vereischt, zoodat het in dezen verder buiten bespreking kan blijven.
Ten tweede het geval, dat de pvereenkomst is neergelegd in een authentieke akte en in de oprichtingsakte is vermeld. Slechts indien en voorzoover de in artikel 40a W. v. K. genoemde overeenkomsten in concreto vallen onder artikel 38 lid 2 der Notariswet en van die overeenkomsten een authentieke akte is opgemaakt, is het mogelijk, dat daar^ an een copie collationnée wordt afgegeven. 2)
Buiten deze vooropstelling is het op grond van artikel 40 lid 3 Notariswet, dat vordert vertooning en teruggave der akte en artikel 41 Notariswet, dat verbiedt minuten — met uitzondering van een in bewaring gegeven olografischen uitersten wil — uit handen te geven, onmogelijk, dat van een authentieke akte een copie collationnée wordt opgemaakt. 3)
Dan zal er derhalve slechts van de aanhechting van een gewoon authentiek afschrift sprake kunnen zijn. Het is namelijk niet aan te nemen, dat de akte van oprichting eener N.V. tot een in originali uitgeef bare akte zou zijn gemaakt door artikel 40a lid 2 W. v. K., omdat dit artikel anders niet verklaarbaar zou zijn. Men kan in artikel 40a lid 2 niet zien „de toelating van de uitgifte in originali bij een bijzondere wet."
Logische interpretatie, in onderling verband, van artikel 40a lid 2 W. v.K. en de bepalingen der Notariswet eischt.dat de copie collationnée — behoudens de bovengenoemde mogelijkheid van samenval van artikel 40a W. v. K. met artikel 38 lid 2 der Notariswet — beperkt blijft
1) Vergelijk G. Vlug, t. a. p. pag. 72 n°. 44, op artikel 40a W. v. K., die van oordeel is, dat, als de in artikel 40a bedoelde overeenkomsten zijn opgemaakt bij notarieele akte, een gewoon notarieel afschrift de plaats van bet in de Wetgenoemde afschrift kan innemen.
2) Zoodanig geval kan ziob voordoen, indien ter voldoening aan de stortingsverplichting op aandeelen aan een N. V.-zaadhandel een boerderij wordt verhuurd voor f 50 of minder per jaar gedurende een bepaald aantal jaren, terwijl dat huurgenot, dat wordt ingebracht, een grootere waarde vertegenwoordigt.
3) Sprenger van Eijk-Libourel, t. a. p. op artikel 40 N. W. pag. 402 n°. 213.
AANHECHTING VAN AFSCHRIFTEN.



AANHECHTING VAN AFSCHRIFTEN.
tot het derde geval, dat zich laat onderscheiden n.1. dat de overeenkomst is neergelegd in een onderhandsche akte en in de oprichtingsovereenkomst is vermeld.
In het belang van derden bij de waarheid van den inhoud der afschriften is de medewerking van den notaris voorgeschreven.1)
Genoemde afschriften moeten worden aangehecht aan de akte. Zij zijn niet een integreerend deel der akte, noch feitelijk, noch door wetsbepaling. Slechts ten aanzien der in artikel 36/ voorgeschreven openbaarmaking en der gevolgen van een omissie in dat opzicht voor de bestuurders, worden zij door wetsfictie tot een onderdeel der akte gemaakt.
Daar zij niet een deel der akte vormen kan men niet aannemen, dat de akte, zonder aanhechting van een copie collationnée der in artikel 40a bedoelde overeenkomsten, een akte zou zijn, die niet aan de bepalingen der wet voldoet, zoodat niet op dien grond de ministerieele verklaring kan worden geweigerd.
In artikel 36e wordt verder als grond voor de weigering der ministerieele verklaring opgesteld het niet blijken van het geplaatst zijn van een vijide van het maatschappelijk kapitaal. Eenerzijds kunnen sommige in artikel 40a behandelde overeenkomsten, uit hun aard, omtrent de al of niet voldoende deelneming geen inzicht verschaffen, b.v. overeenkomsten, waarbij aan één bij de oprichting betrokKen derde eenig voordeel wordt verzekerd ; anderzijds kan uit de enkele vermelding van andere in artikel 40a bedoelde overeenkomsten omtrent de deelneming voldoende blijken, b.v. uit de sub a, b en d genoemde. Ook niet op dezen grond dus zou de ministerieele verklaring kunnen worden geweigerd bij het niet aangehecht zijn der afschriften aan de ter verkrijging der ministerieele verklaring ingezonden akte.
Ook de derde in de limitatieve opsomming van artikel 36e aangegeven grond van weigering der ministerieele verklaring, nl. strijd der vennootschap met de openbare orde of goede zeden, is niet aanwezig. Voor zoover immers het verschaffen van bekendheid aan derden onder het begrip „openbare orde en goede zeden" kan worden gebracht, is het laatste lid van artikel 40a daarvoor voldoende waarborg.
Waar de wet zelve, betreffende het vermogen der naamlooze vennootschap, geen verder preventief toezicht heeft noodig geacht dan met betrekking tot de vraag of een vijfde van het maatschappelijk kapitaal is geplaatst, kan men niet zijdelings uit het voorschrift van artikel 40a
] ) Prof. Mr. E. J. J. vak der Heijden, t. a. p. pag. 138, is van oordeel, dat aanhechting van het origineel der overeenkomst door het voorschrift van artikel 40a lid 2 W. v. K. moet worden gedekt geacht. De eisch van een zeer bepaald authentiek afschrift verhindert o. i. genoegen te nemen met een onderhandsche akte; aanhechting van het authentiek origineel zal op grond van artikel 41 N. W. achterwege blijven.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 156 enMr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 21, eischen een notarieel afschrift zonder te onderscheiden het afschrift van artikel 40 lid 2 en 3 der Notariswet.



VORMVRIJHEID DER BEKRACHTIGING.
lid 2, een aanvulling van de limitatieve opsomming van artikel 36e construeeren.
Aangezien het ontbreken der aanhechting derhalve niet een der gronden vormt, waarop de ministerieele verklaring kan worden geweigerd, anderzijds alleen de vermèlding van de in artikel 40a bedoelde overeenkomsten wordt voorgeschreven en artikel 36e ter verkrijging van de verklaring van geen bezwaar slechts eischt de akte van oprichting of zelfs met een ontwerp daarvan genoegen neemt, kan men niet aannemen, dat een verplichting tot aanhechting bij opzending naar het ministerie zou bestaan. Indien in concreto ten departemente de eisch zou worden gesteld, dat niet aangehechte afschriften ter inzage worden opgezonden, dan kan deze eisch door praktisch belang zijn ingegeven doch hij berust niet op de wet. r)
Het doel van het voorschrift van artikel 40a lid 2, is de bekendheid van derden met den vermogenstoestand der naamlooze vennootschap alvorens zij met haar in verbinding treden. Daarom worden de afschriften ter zake der publicatie als onderdeel der akte beschouwd ; daarom wordt, opdat hunne publicatie mogelijk zij, voorgeschreven, dat zij worden aangehecht : voor deze aanhechting kunnen en moeten zij zorg dragen, die ook voor de omissies ter zake der openbaarmaking aansprakelijk zijn : de bestuurders. Omdat aan hen de zorg voor de publicatie van de akte is opgedragen en volgens artikel 40a, laatste lid, de copies collationnées, wier aanhechting door hetzelfde artikel in zijn tweede lid is voorgeschreven, ter zake der publicatie als onderdeel der akte worden beschouwd, zullen de bestuurders ook bevoegd moeten worden geacht de overeenkomsten tot het verkrijgen van een copie collationnée aan den notaris te vertoonen ; op grond van hunne aansprakelijkheid bij niet voldoening aan de wettelijke publicatie-voorschriften zullen de bestuurders als onmiddellijk belanghebbende personen in den zin van artikel 839/840 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en artikel 42 Notariswet moeten worden aangemerkt. 2)
Bekrachtiging vormvrij.
Terwijl niet zelden wordt aangenomen, dat, wanneer voor de later te bekrachtigen handeling een bepaalde vorm is voorgeschreven, deze ook voor de bekrachtiging zal moeten worden in acht genomen, 3) volgt uit artikel 40, waarvan art. 40a een toepassing is, en dat zegt, dat de oekrachtiging uitdrukkelijk of stilzwijgend kan geschieden, dat, wil men zoojuist vermelde stelling al als regel aanvaarden, daarop ten deze een uitzondering wordt gemaakt, m. a. w., al is voor het aangaan der
1) Confer Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 156.
2) Confer artikel 42 Notariswet en de commentaar daarop van Sprenger-vah Eyk-Libourel, pag. 409—423.
3) Mr. K. de Wijkerslooth, t. a. p. pag. 37.



ONBEVOEGDHEID DER BESTUURDERS EN GEVOLGEN.
in artikel 40a W. v. K. genoemde overeenkomsten geschrift noodig, de bekrachtiging kan stilzwijgend geschieden.
Onbevoegdheid der bestuurders volgens art. 40b W. v. K. en de gevolgen daarvan.
Art. 40b luidt :
NA DE OPRICHTING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP KUNNEN DE IN HET VOORGAANDE ARTIKEL BEDOELDE OVEREENKOMSTEN DOOR HET BESTUUR ZONDER OPDRACHT DER ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS SLECHTS WORDEN AANGEGAAN, INDIEN EN VOOR ZOOVERRE AAN HET BESTUUR DE BEVOEGDHEID DAARTOE UITDRUKKELIJK BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING IS VERLEEND.
De bestuurders zijn de wet te1 ij ia; vertegenwoordigers der N. V. ;l) de grenzen van hun bevoegdheid zijn door de wet in artikel 47 zeer ruim getrokken ; één van de gevallen, waartoe zich hunne bevoegdheid niet uitstrekt, wordt genoemd in het zoo juist vermelde artikel : de bestuurders kunnen overeenkomsten van den in artikel 40a genoemden inhoud niet aangaan na de oprichting, indien niet een opdracht van de algemeene vergadering van aandeelhouders is voorafgegaan of de bevoegdheid tot het aangaan van zoodanige overeenkomsten uitdrukkelijk werd verleend in de akte van oprichting.
De beperking van bevoegdheid in art. 40& aangegeven, is een soortgelijke als die, welke in art. 457 B. W. ten aanzien van een ander wettelijk vertegenwoordiger, den voogd, wordt gegeven ; niet in het algemeen is de bestuurder onbevoegd om overeenkomsten van den inhoud van artikel 40a aan te gaan, slechts na de oprichting, indien afzonderlijke bevoegdheidsverklaring ontbreekt ; in artikel 457 B. W. is de daar genoemde overeenkomst krachteloos, indien niet aan de daar vereischte voorwaarden is voldaan. Eveneens zal men niet-geldigheid der overeenkomsten, vallend onder artikel 406 moeten aannemen, indien niet aan de in dit artikel gestelde vereischten is voldaan. Krachteloosheid dus, tenzij er opdracht zij van de algemeene \ ergadering of bevoegdheidsver leening in de akte van oprichting.
Dit volgt uit de woorden van het artikel zelve : zoodanige overeenkomsten kunnen niet worden aangegaan door den bestuurder, tenzij de voorwaarden zijn vervuld.
De overeenkomsten bedoeld in artikel 40è kunnen door de bestuurders niet worden aangegaan ; de handelingen, die door hen voor het totstand-
1) Over artikel 406 in 't algemeen:
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 223.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 374—376.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 21.
G. Vlug, t. a. p. pag. 72.



toepasselijkheid van art. 47b w. v. k.
komen der overeenkomsten zouden moeten worden verricht zijn dus krachteloos in rechte, het optreden der bestuurders is rechtens zonder gevolg welk dan ook, mist dus ook dat gevolg, dat daaruit — onder voorwaarde van bijkomende bekrachtiging door de N. V. — rechten en verplichtingen kunnen ontstaan.x)
De woorden der wet zijn ten deze voldoende duidelijk : een overeenkomst van den behandelden inhoud, kan niet worden aangegaan zonder opdracht, behalve wanneer bij de oprichtingsakte bevoegdheid is verleend ; bovendien heeft het weinig zin met veel nadruk opdracht te vorderen indien een simpele bekrachtiging der aandeelhouders de door de wet gevorderde opdracht zou kunnen vervangen. 2)
Toepasselijkheid van artikel 47b W. v. K.
Overtreding door de bestuurders van artikel 406 levert ongetwijfeld op overschrijding van bevoegdheid, zoodat artikel 476 W. v. K. zeker zal toepasselijk zijn, indien aan het andere door dat artikel gestelde vereischte is voldaan, nl. dat de bestuurder heeft gehandeld met een derde te goeder trouw.
Is een overeenkomst, als in artikel 406 bedoeld, aangegaan zonder dat het de wederpartij van den optredenden bestuurder bekend is, dat tot zoodanige overeenkomst opdracht der algemeene vergadering was verleend of dat de akte van oprichting een machtiging inhoudt, dan is de N. V. zoowel als de derde gebonden en gerechtigd.
Is het den derde bekend, dat beide in de vorige alinea genoemde vereischten ontbreken, dan is de N. V. niet gebonden ; de derde echter is gebonden door het aanbod door hem gedaan, dat door de N. V. binnen redelijken termijn kan worden aangenomen ; het is ongerijmd aan te nemen, dat in dit geval bestuurder en derde tesamen het plan zouden hebben gesmeed een illusoire handeling te verrichten, cf. art. 1380 B. W.
Al is de handeling van den bestuurder zonder rechtsgevolg, toch kan de handeling van den derde wel als een aanbod worden beschouwd.
Voor een actie tot schadevergoeding van den derde tegen den bestuurder is in dit geval geen plaats ; zeker niet op grond van artikel 476; de derde is niet te goeder trouw, hetgeen toch door dat artikel als eisch wordt gesteld ; ook niet op grond var algemeene rechtsbeginselen : de derde neemt, aangezien hij de wetenschap heeft van het ontbreken der voor de geldigheid der overeenkomst gestelde vereischten, alle risico op zich, voortvloeiend uit het eventueele afwezig blijven dezer vereischten ; men vergelijke de analoge regeling van artikel 1843 B. W.
Is het den derde niet bekend, dat beide gestelde vereischten ontbreken, dan zal de N. V. door de gesloten overeenkomst niet gebonden zijn, en is er zoo zonder meer geen plaats voor een actie tot schadever-
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 157 en noot 120 aldaar.
In anderen zin Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 375.
2) G. Vlug, t. a. p. pag. 72.



goeding tegen den bestuurder, die een overeenkomst van den in dit artikel bedoelden inhoud sloot. Om dit te motiveeren is o.i. niet voldoende er op te wijzen, dat de onbevoegdheid van den bestuurder om, bij afwezigheid der in artikel 406 gestelde vereischten, de in dat artikel genoemde overeenkomsten te sluiten, uit de wet kenbaar is ;x) noodig is, dat de onbekendheid met de niet-vervulling dier vereischten, den derde kan worden toegerekend.
Ten aanzien van het al — of niet — bestaan van een desbetreffende uitdrukkelijke bevoegdheidsverleening in de akte van oprichting, zal men zeker den eisch kunnen stellen, dat de derde zich daarvan overtuige. Wel gaat artikel 476 van de vooronderstelling uit, dat een derde, handelende te goeder trouw kan zijn, al overschrijdt de bestuurder zijn in de gepubliceerde akte van oprichting beperkte bevoegdheid, doch in artikel 47 wordt een algemeene vertegenwoordigingsbevoegdheid ten aanzien der daar genoemde punten gegeven, behoudens beperking in de akte van oprichting, terwijl de bevoegdheid in artikel 406 bedoeld door de Wet wordt ontkend, tenzij zij uitdrukkelijk is verleend.
De derde zal, indien hij er kennis van heeft, dat niet in de akte van oprichting bevoegdheid is verleend, niet zonder meer mogen aannemen, dat de bestuurder krachtens afzonderlijke opdracht gerechtigd is, op grond daarvan, dat hij in beginsel er van zou mogen uitgaan, dat een bestuurder zijn bevoegdheid niet te buiten gaat. 2)
Of onbekendh id met de niet-aanwezigheid van een opdracht kan worden toegerekend, hangt in concreto van de omstandigheden af. Zoolang in redelijkheid gevorderd kan worden, dat een onderzoek zal worden ingesteld, moet de derde geacht worden niet te goeder trouw te zijn, indien hij dit heeft nagelaten.
Heeft hij den bestuurder gevraagd of deze tot het aangaan der overeenkomst gerechtigd is en heeft deze dit bevestigd, dan is de bestuurder ongetwijfeld tot vergoeding van eventueele schade gehouden.
De aansprakelijkheid van den bestuurder berust op artikel 476 W. v. K. ; echter is het mogelijk, dat dit artikel in concreto, voor een gedeelte, op feitelijke gronden toepassing moet missen, namelijk voor wat betreft de gebondenheid van den bestuurder tot de prestatie zelve : ten aanzien van de in artikel 40a sub a, b en d genoemde bepalingen, die tot deelnemingsovereenkomsten en/of de uitvoering daarvan betrekkelijk zijn, is zij zelfs feitelijk onmogelijk ; de schade vergoedingsverplichting berust op de uitdrukkelijke of stilzwijgende garantie van den bestuurder.
Bevoegdheidsverklaring en opdracht.
Terwijl de bevoegdheidsverklaring in de akte van oprichting uit-
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 375.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 264 in verband met het aldaar geciteerde arrest H. R. 23 Maart 1928, W. 11837.
TOEPASSELIJKHEID VAN ART. 47B W. V. K.



BEVOEGDHEID, OPDRACHT. PUBLICATIEVERPLICHTING.
drukke]ijk moet zijn geschied, dus niet uit de omstandigheden mag worden afgeleid, is dit vereischte ten aanzien der opdracht niet gesteld.*)
Uit de bewoordingen van artikel 40 b „indien en voorzoo verre" blijkt, dat de bevoegdheidsverklaring tot het aangaan van de in artikel 40a bedoelde overeenkomsten, beperkt kan zijn : beperkt ten aanzien van de soorten overeenkomsten aldaar genoemd, als ook in elk ander opzicht beperkt.
Bij de akte van oprichting kan bevoegdheid worden verleend voor een of meer of alle soorten van overeenkomsten, als genoemd in artikel 40a W. v. K., in het algemeen ; is deze bevoegdheidsverleening niet aanwezig dan is er imperatieve opdracht noodig.
Uit deze tegenstelling kan worden afgeleid, dat de opdracht bepaald 2) moet zijn, d.w.z. gegeven met betrekking tot bepaalde gevallen of groepen van gevallen, die in concreto regeling en voorziening vereischen.
Wenschte men de bestuurders bij den aanvang der N. V. of gedurende haar bestaan in het algemeen bevoegd te maken tot een of meer of alle soorten overeenkomsten van artikel 40a W. v. K. dan is bevoegdheidsverklaring door opname in de akte van oprichting, respectievelijk wijziging van deze in dien zin, de aangewezen weg.
Aangezien artikel 40a vordert, dat de daarbedoelde overeenkomsten in de akte van oprichting zullen worden vermeld, opdat zij zullen kunnen worden bekrachtigd, zal voor het bestaan van zoodanige overeenkomsten, indien zij niet in de akte zijn vermeld, noodig zijn, dat zij na de oprichting opnieuw worden gesloten door een bestuur daartoe bevoegd krachtens akte van oprichting of afzonderlijke opdracht. 3)
Publicatieverplichting.
Van de overeenkomsten van den inhoud als bedoeld in artikel 40a en aangegaan na de oprichting der N. V., wenscht de Wet, evenals ten aanzien van huns gelijken aangegaan bij en ter zake der oprichting, dat publicatie plaats hebbe. Dit is vermeld in artikel 40c :
„VAN OVEREENKOMSTEN, ALS BEDOELD BIJ ARTIKEL 40a, NA DE OPRICHTING DER VENNOOTSCHAP AANGEGAAN, MOET DE ZAKELIJKE INHOUD WORDEN OPGENOMEN IN DE TOELICHTING OP DE BALANS EN DE WINST- EN VERLIESREKENING OVER HET BOEKJAAR, WAARIN DE OVEREENKOMST IS AANGEGAAN."
De publicatie, door dit artikel geëischt, geschiedde door de verplichte opname van den zakelijken inhoud der gesloten overeenkomsten in de toelichting op de balans en winst- en verliesrekening, welke naar artikel 42c, zooals dit luidde voor de invoering der novelle ontworpen door
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 375.
2) Anders Prof. Mr. E. J. J. vAn der Heijden, t. a. p. pag. 375.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 157, noot 120.



de commissie-Visser, ter inzage van een ieder ten kantore van liet Handelsregister moest worden overgelegd ; op de wijzen aangegeven door art. 40a en art. 40c in verband met het oude artikel 42c kwamen dus alle bezwarende overeenkomsten ter kennis van het publiek, door welke soort van naamlooze vennootschappen zij ook mochten gesloten zijn, onverschillig of zij in uitgebreide mate of slechts voor een gering gedeelte met het publiek in aanraking kwamen. In deze regeling is verandering gekomen, toen, bij novelle, artikel 42c in dien zin gewijzigd werd, dat voor de zgn. stille naamlooze vennootschappen de verplichting tot publicatie van den balans werd opgeheven. Men kan er al of niet vrêe mee hebben, dat ten aanzien der zooevengenoemde vennootschappen een geringere publiciteit wordt noodig geacht, doch het is niet wel te begrijpen, waarom van het tijdstip, waarop een stille naamlooze vennootschap een bezwarende overeenkomst sloot, afhankelijk is gemaakt of publicatie al of niet zal plaats hebben ; die overeenkomsten immers van den inhoud van artikel 40a, die bij de oprichting werden gesloten, zullen ook thans nog volgens dat artikel moeten worden gepubliceerd. x) Is men voorstander van publiciteit, ook ten aanzien van de stille naamlooze vennootschappen, dan kan men zich er slechts over verheugen, dat art. 40a onveranderd bleef en niet verder werd toegegeven aan „het gevoel van onlust en onbevredigdheid der betrokkenen."2)
Strekking van artikel 41 en volgende W. v. K.
De artikelen 40a tot en met c zijn voor de derden-crediteuren der N. V. voornamelijk van belang ten gevolge der daarin neergelegde publicatieverplichting. Artikel 41 tot en met 4]r beschermen de crediteuren meer daadwerkelijk, doordat zij maatregelen treffen tot handhaving van het ver li aalsobject der crediteuren.
In de laatstgenoemde artikelen zijn telkens degene tusschen wie de strijd loopt eenerzijds de aandeelhouders, anderzijds de derden-crediteuren ; de aandeelhouders, die de vereeniging aangingen, inbrachten met het doel om daaruit voordeel te behalen en die, behoudens wettelijke bepalingen, in de N. V. de hoogste macht uitoefenen en de crediteuren, voor wie de inbreng der aandeelhouders verhaalsobject is. De macht der aandeelhouders wordt door art. 41 vgl. beperkt, zóó dat aan ieder der zoo juist genoemde personen het zijne toekomt : de winst aan de aandeelhouders, het rechtmatige verhaalsobject aan de crediteuren. Daartoe bepaalt art. 41 :
TEN BEHOEVE VAN DE AANDEELHOUDERS MOGEN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING VOOR HET BEDRAG DER VERPLICH-
1) Prof. Mr. E. J. J. vak der Heijden, t. a. p. pag. 376.
W. Robert, W. P. N. R. 3102 en 3106.
-) Memorie van Toelichting tot novelle gepubliceerd in ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen en andere op pag. 335 in het 5e stuk; uitgave Gebr. Belinfante.
STREKKING VAN ARTIKEL 41 EN VOLGENDE W. V. K.



TE STORTINGEN GEENE RENTE BEDONGEN WORDEN, WELKER VOLDOENING ONAFHANKELIJK ZAL ZIJN VAN HET BEDRAG DER ZUIVERE WINST, DAN ALLEEN VOOR DEN TUD, DAT DE UITOEFENING VAN HET BEDRIJF NOG NIET TEN VOLLE IS AANGEVANGEN, EN DAN SLECHTS TEGEN EEN RENTEVOET EN VOOR EEN AANTAL JAREN, BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING, OP STRAFFE VAN NIETIGHEID VAN HET RENTEBEDING, TE BEPALEN. DE RENTEVOET KAN IN GEEN GEVAL HOOGER ZIJN DAN VIJF TEN HONDERD PER JAAR EN HET AANTAL JAREN NIET MEER DAN VIER.
VOOR HET BEDRAG VAN ONVERPLICHTE STORTINGEN MAG BIJ DE AKTE EENE RENTE SLECHTS WORDEN BEDONGEN ONDER VOORBEHOUD, DAT DEZE UIT DE ZUIVERE WINST KUNNE WORDEN GEKWETEN. ONTBREEKT DIT VOORBEHOUD, DAN WORDEN DERGELIJKE STORTINGEN ALS AAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP GELEENDE GELDEN, NIET ALS STORTINGEN OP DE AANDEELEN, AANGEMERKT. *)
Zoowel de aandeelhouders als de crediteuren moeten voldaan worden uit het vermogen der N. V. ; de aandeelhouders uit dat gedeelte van het vermogen, dat als zuivere winst aanwezig is, dat gedeelte van het vermogen, dat aanwezig is buiten datgene, waaruit alle crediteuren kunnen worden voldaan plus het geplaatste kapitaal ; confer artikel 42e in v erband met artikel 42d. 2)
Het is daarom niet toelaatbaar, dat, in strijd hiermee, verbindtenissen worden geschapen, tusschen de aandeelhouders-als-zoodanig en de N. V., die aan de eerstgenoemden een recht zouden verschaffen op het geheele vermogen der N. V. en wel concurrent met de derden-crediteuren. Het totstandbrengen van zoodanige rechten bij de akte van oprichting is door de wet verboden : zij mogen niet worden aangegaan.
Deze rechten worden door de wet „renten" genoemd. Men heeft dit woord in een anderen en ruimeren zin te verstaan, als die het heeft, wanneer het gebruikt wordt ter aanduiding van de vergoeding voor verkregen geldleening : een verhouding van geldleening is noch juridisch
!) Bij artikel 41 in het algemeen:
Mr. Dr. M. Polak : Overzicht pag. 21 en 22.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 107.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 376—379.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 280.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 107-112.
G. Vlug, t. a. p. pag. 72 en 73.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3234, pag. 595—596.
Lyon-Caën en Renault, t. a. p. pag. 535 n°. 552bis vlg.
2) Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3234 pag. 595.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 109—111 n°. 66.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 284.
Anders: Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 417 n°. 331.
BETEEKENIS „BENTE".



noch feitelijk aanwezig, aangezien de verhouding tusschen den aandeelhouder en de N. V. er niet een is van „ter leen geven op interessen als in art. 1802 t/m 1806 B. W. bedoeld : er bestaat tusschen de aandeelhouders een overeenkomst van maatschap en de rechten daaruit voor iederen afzonderlijken aandeelhouder voortvloeiende moet hij uitoefenen tegen de N". V., die de gezamenlijke aandeelhouders vertegenwoordigt.
De ruimere beteekenis van den term „rente" mag ook worden afgeleid uit het gebruik van dat woord in artikel 41, lid 2, dat de mogelijkheid omvat zoowel van geldJeening als van storting en ten aanzien van beide gevallen van renten spreekt.
Het woord heeft ook niet de beteekenis van dividend, d. i. winstuitkeering, aangezien de wet in artikel 41 lid 1 het bedingen van renten juist verbiedt, indien winst niet aanwezig is : was „rente" winstuitkeering, dan was zii onbestaanbaar buiten aanwezigheid van winst en dus het verbod om renten te bedingen indien geen winst aanwezig is, een dwaasheid.
Het artikel verbiedt aan de aandeelhouders-als-zoodanig bij de akte van oprichting eenig recht te verschaffen op een geldprestatie van de zijde der N. V. ten nadeele der crediteuren. Tot andere dan geld prestaties kan men art. 41 niet uitbreiden, daar het artikel spreekt van een rentevoet van niet ïïieer dan 5 % over het bedrag der verplichte stortingen, zoodat de Wetgever zich blijkbaar een geldprestatie heeft voorgesteld. Niettemin kan een uitkeering in natura uit het bedrijf aan b.v. de aandeelhouders-grootgrondbezitters van een N. V. handelende in kunstmeststoffen in minstens even groote mate het beginsel, aan artikel 41 ten grondslag liggend,schenden. Overeenkomsten van dien aard zullen krachtens art. 40a sub a in de akte van oprichting moeten worden vermeld, zii zullen in concreto wellicht kunnen worden aangevochten op eenigerlei grond, zij vallen echter niet rechtstreeks onder de bepaling van art. 41.
Bij de verboden bedingen zijn partij de aandeelhouders-als-zoodanig en de N. V. ; slechts die bedingen, waarbij deze beide partij zijn, zijn verboden. Geoorloofd is dus wèl, dat door een ander als de N. V. een bepaald bedrag als rente voor gedane stortingen wordt gegarandeerd. l) Daargelaten, dat zoodanige belofte, ook anders als bij de oprichtingsakte kan geschieden, terwijl de renten in artikel 41 bedoeld, voor zoover zij zijn toegelaten — (bouwrenten) — slechts bij akte van oprichting kunnen worden vastgelegd, 2) vallen door derden beloofde uitkee-
*) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 109 n°. 65.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte Anm. 4 bij § 215, D. H. G. B. pag. 904.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 108 n°. 64.
Prof. Mr. W. P. L. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 280.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 377 n°. 313.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3234 pag. 596.
BETEEKENIS „RENTE".



DIVIDENDGARANTIE.
ringen niet onder artikel 41 omdat het vermogen dier derden niet, ook niet indirect, verhaalsobject is voor de crediteuren ! Echter zal deze dividend-garantie-belofte ten bate van de aandeelhouders niet ten koste van een door de N. V. aan den derde gedane prestatie mogen verkregen zijn. Zoodanige constellatie zou als in fraudem legis nietigheid meebrengen. x)
Het ré mogelijk, dat aan de N. V. door den derde een bepaalde som besproken is om daarmee aan de aandeelhouders uitbetalingen te kunnen doen, de uitkeeringen kunnen ook aan de aandeelhouders rechtstreeks besproken zijn, b.v. in den vorm van een derden-beding en wellicht in de aandeelbewijzen verbriefd.
De juridische aard van de door den derde gedane belofte is geen borgtocht bij gebreke aan verplichting tot uitkeering voor de N. V. zoolang er geen winst gemaakt is. Het karakter dier belofte wordt wel omschreven als een voorwaardelijk voorschot aan de N. V., nl. indien zij niet zelf winst ter uitkeering heeft onder de voorwaardelijke verplichting om terug te betalen aan dengene, die het voorschoot, indien en zoodra er winst is. Welke soort van rechtsverhouding aanwezig is en of deze om niet dan wel onder bezwarenden titel is, of er wellicht een materieele schenking aanwezig is, zal o.i. slechts in concreto kunnen worden beoordeeld. 2) Aangezien partijen bij de bedingen in art. 41 bedoeld zijn de N.V. en de aandeelhouder-als-zoodanig, is dit artikel niet toepasselijk op uitkeeringen, waarop recht verkregen is op grond van een andere rechtsverhouding dan als aandeelhouder : b.v. uitkeering van loon aan aandeelhouders-bestuurders, berekend naar een zeker percentage van hun aandeelenkapitaal in de N. V. In dit en soortgelijke gevallen heeft men te doen met een crediteursrecht, dat naar zijn aard absoluut gelijk is aan rechten van derden-crediteuren. 3)
De uitkeeringen door de N. V. aan de aandeelhouders mogen in hun voldoening niet onafhankelijk zijn van gemaakte zuivere winst. Is er een fonds gevormd tot uitkeering van dividend in die jaren, waarin de bedrijf suitkomsten geen zuivere winst opleveren, dan kan uit dat fonds dividend worden uitgekeerd voorzoover, met inbegrip van dit fonds onder het vermogen der N. V., zuivere winst aanwezig is op het oogerblik, waarop men tot winstuitkeering besluit. 4) Een daartoe strekkend beding is dus niet met artikel 41 in strijd of aan de bepalingen daarvan onderworpen.
Het is wel geoorloofd in de akte een beding op te nemen, waarbij wordt bepaald, dat aan de aandeelhouders uit de winst een bepaalde
') Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 109 n°. 65.
2) Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 904. Anm. 4 op § 215. Mr. O. db Kat, t. a. p. pag. 95.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 377 n°. 313.
4) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 109 n°. 66.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 905, Anm. 5 op § 215.



BOUWRENTEN.
rente zal worden uitgekeerd even groot of kleiner als b.v. houders van winstbewijzen of oprichtersaandeelen verkrijgen.
Als afhankelijk van de winst en vormende een verdeeling der winst is deze of soortgelijke bepaling niet in strijd met art. 41.
Bouwrenten.
Zooals voren aangegeven, laat de wet in één geval uitzondering toe op het beginsel, dat de aandeelhouder slechts recht heeft op dat gedeelte van het vermogen der N. V., dat winst is. De uitkeeringen in dat geval aan aandeelhouders gedaan worden bouwrenten genoemd. Zij worden gegeven gedurende den tijd, die verstrijkt met het uitbouwen van het bedrijf tot de hoogte, waarop het winst oplevert.
Aangezien men niet genegen is zijn geld te brengen in ondernemingen, die geen (directe) voordeelen afwerpen, terwijl men bovendien de risico draagt van den (onvoorzienen) ondergang van het bedrijf voordat het tot rentabiliteit gekomen is, en anderzijds het bestaan van zoodanige ondernemingen (spoorwegen e.a.) van groot maatschappelijk-economisch belang is, was het den wetgever geboden door toelating van bouwrentebedingen het bestaan van zoodanige ondernemingen mogelijk te maken. I5en ander middel om het ontstaan van zoodanige bedrijven te bevorderen is de bovenbehandelde dividendgarantie door Staat of gemeente.
Het bedingen van bouwrenten toelatend heeft de wet den omvang ervan ernstig beperkt.
De regeling van artikel 41 lid 1 draagt er scherp het merk van een uitzonderingsregeling te zijn, hetgeen bij de interpretatie van het artikel moet worden voor oogen gehouden.
De beperking, die is aangelegd, is op de eerste plaats betrekkelijk tot den tijd, gedurende welken de bouwrente mag worden uitgekeerd. Deze beperking is een dubbele : de tijd duurt nooit langer dan tot aan het oogenblik, waarop het bedrijf tot volkomen uitoefening is gekomen. Is het ook dan nog niet rendabel, dan hebben de ondernemers, de aandeelhouders, de keuze het bedrijf te ontbinden of voort te zetten doch, bij keuze van het laatste, zeker niet ten koste van eventueele crediteuren.
Wanneer de volle uitoefening is aangevangen, zal naar objectieve economische regels door den rechter moeten worden beoordeeld na bewijs van dengene, die zich op de volle uitoefening van het bedrijf beroept , het is zeker een niet bindende bepaling, die inhoudt, dat de volle uitoefening zal aanwezig zijn op het oogenblik door de algemeene vergadering van aandeelhouders of door het bestuur te bepalen binnen den tweeden door de wet opgestelden beperkingstermijn, den tijd van hoogstens vier jaar.
Een derde beperking, die niet ipsis verbis in de. wet is neergelegd, doch voortvloeit uit de ratio van het artikel en o.i. daarom ook kan en moet worden aangelegd, is het oogenblik waarop het bedrijf, ook



bouwrenten.
vóór zijn volle uitoefening, winst oplevert : is er vóór de volle uitoefening van het bedrijf en gedurende den tijd van vier jaar voor aandeelhouders een bouwrente van 5 % bedongen en is in eenig jaar na voldoening van alle crediteuren winst aanwezig, dan zal de procentsgewijze uitkeering daarvan moeten worden gedaan in mindering op de bouwrenten, zoodat de aandeelhouders in de vooronderstelling, dat winst is gemaakt tot een bedrag toelatende 1 % dividend, uitgekeerd zullen krijgen 5 %, waarvan slechts 4 % onafhankelijk van de winst.
Het aantal jaren, gedurende welke de bouwrente mag worden uitgekeerd, bedraagt niet meer dan 4. De aanvang dezer jaren valt samen met den aanvang van het bedrijf ; zij loopen dus niet gedurende den tijd, dat de N. V. rechtsgeldig bestaat zonder haar bedrijf te hebben aangevangen ; beslissend is de feitelijke aanvang van het bedrijf, niet de juridische aanvang der N. V. ; dit volgt o.i. uit de bewoordingen der wet, die de uitkeering der bouwrente bindt aan de (volle) uitoefening van het bedrijf ; het volgt ook daaruit, dat vóór de feitelijke uitoefening geen schulden bestaan en van winst uit het ingebrachte (art. 1655 B. W.) geen sprake kan zijn.
Een andere beperking heeft de wet aangelegd, ten aanzien van het percentage, waartoe bouwrenten mogen worden uitgekeerd. Dit mag niet meer zijn dan 5 % per jaar.
De vermelding zoowel van den tijd gedurende welken, als den rentevoet waartegen, moeten op straffe van nietigheid1) van het rente beding in de akte worden opgenomen. Een andere vermelding dan in een getal jaren of gedeelten daarvan voldoet niet aan de uitdrukkelijke bewoordingen van dit uitzonderingsartikel en moet dus geacht worden nietigheid van het rentebeding met zich te brengen. Nietigheid van het rentebeding brengt o.i. geenszins verval van het aandeelhouderschap meê : de wet stelt bij niet-nakoming harer eischen slechts van het rentebeding de nietigheid.
Is een hooger bouwrenteprocent, dan het door de wet toegestane, in de akte vermeld dan is niet tegen de Wet gehandeld op zoodanige punt, als waarvan de wet de naleving door een nietigheidsbedreiging sanctioneert, nl. de vermelding van het aantal procenten in de akte van oprichting. Toepasselijk is dus dan slechts de laatste zin van het eerste lid van artikel 41, inhoudende, dat de rentevoet niet hooger kan zijn dan 5 % ; de meerdere procenten vervallen van rechtswege ; tot dat bedrag blijft het beding geldig. 2)
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 378 n°. 313.
Het belang bij voldoende publicatie van rentevoet en aantal jaren is op zich zelf voldoende grond tot nietigheidsbedreiging ; los daarvan staat, dat de uitoefening van een geoorloofd en opgenomen beding in zijn uitoefening van bepaalde voorwaarden afhankelijk is.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 108 n°. 64.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 378 n°. 313.



BOUWRENTEN.
Zijn uitkeeringen gedaan aan aandeelhouders bij afwezigheid van winst zonder aanwezigheid van rechtsgeldig rentebeding of bovefi de geoorloofde hoegrootheid daarvan of buiten den tijd door de akte of de wet toegelaten, dan is die uitkeering van de aandeelhouders terugvorderbaar. Waar de Wet niet voldoende vermelding van het rentebeding met nietigheid bedreigt, moet men zeker tot de nietigheid van genoemde uitkeeringen besluiten. Zoodanige uitkeeringen zijn onrechtmatig, dus zeker onverschuldigd verricht en kunnen op grond van artikel 1395 B. W. worden teruggevorderd.1)
Art. 41 regelt slechts het bedingen van uitkeering ten behoeve van aandeelhouders, anders dan uit winst, bij akte van oprichting. Een besluit der algemeene vergadering tot zoodanige uitkeering is aanvechtbaar op grond van artikel 46a j° 42d en e. 2)
Aangezien de uitkeeringen van bouwrenten geschieden anders dan uit winst, zijn zij verlies voor de N. V. en moeten dus na afloop der door de Wet en/of de akte van oprichting toegestane jaren worden ingehaald alvorens tot nieuwe dividend-uitkeeringen kan worden overgegaan. 3) Het is derhalve mogelijk, dat aandeelhouders gedurende de vier eerste jaren 5 % uitkeering verkrijgen, daarna een geringer bedrag. De welwillendheid van den wetgever om het bedrag van het minimum verhaalsobject voor de crediteuren aan te tasten ten bate der aandeelhouders totdat hun bedrijf tot volle ontplooiing is gekomen mag niet buiten de grenzen van het artikel worden uitgebreid. De normale toestand moet dan worden geredresseerd.
De bouwrenten zullen gedurende het door de Wet toegestane aantal jaren mogen worden uitgekeerd ook wanneer over eenig jaar verlies is geleden ; de woorden der wet, die onafhankelijk van de winst over een bepaald aantal jaren uitkeering toelaten, laten - ook gelet op het uitzonderingskarakter van het artikel — zulks toe.
Anders moet o.i. geoordeeld worden ingeval van faillissement of surcéance van betaling der N. V. ; artikel 41 W. v. K. heeft wel ten doel de uitoefening van een bedrijf mogelijk te maken, niet om, wanneer de uitoefening van een bedrijf min of meer twijfelachtig is, aan de crediteuren het verhaalsobject te onthouden ten bate der aandeelhouders, die tot het fourneeren van het verhaalsobject verplicht zijn. Derhalve zal gedurende den tijd van het faillissement of de surcéance niet aan de aandeelhouders concurrent met de derden-crediteuren een uitkeering ter zake der bouwrente kunnen worden gedaan. Tengevolge van uitdrukkelijke vroeger behandelde wetsbepaling (art. 38a lid 3) zullen zij zich, tot volstorting aangesproken, niet op compensatie kunnen beroepen.
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 108 n°. 164.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 377 n°. 313 en pag 111 n°. 67.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3234 pag. 596.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 109 n°. 64.



Is bij faillissement geen insolventie ingetreden of is de surcéance ingetrokken, dan zullen bouwrenten, ook vroeger verschuldigde, doch nog niet uitbetaalde kunnen worden betaald.
Voor den tijd, verloopende, nadat de ontbinding der N. \ . is ingetreden, doch gedurende de vereffening, kan van uitkeéring van bouwrente geen sprake zijn : er is dan afbraak in plaats van opbouw.
Artikel 41 lid 2 heeft een interpretatief karakter.
Het eerste lid van art. 41 spreekt slechts over gedane „verplichte" stortingen.
Het tweede lid behandelt de renten over onverplicht verrichte stortingen. Zij staat renten daarover niet tce, dan alleen wanneer zij uit zuivere winst zullen kunnen worden voldaan. Dat de wet ten aanzien van deze soort stortingen bouwrenten niet heeft toegelaten is zeer begrijpelijk ; wanneer het voor den opbouw der N. V. niet noodig is, dat een bepaald gedeelte van het geplaatste doch niet gestorte kapitaal wordt aangetrokken, is het ook ongerijmd, dat over zoo'n bedrag, indien het desniettegenstaande gestort wordt, bouwrente zal worden betaald. Over de onverplichte stortingen kunnen renten worden bedongen, doch slechts uit de winst. De uitkeeringen ingevolge zoodanig beding vormen derhalve een gedeelte der winst. Deze komt naar artikel 42d den aandeelhouders ten goede naar verhouding van het door hen verplicht gestorte bedrag, behoudens de in artikel 42d lid 2 aangeduide, in artikel 41 2e lid behandelde en tengevolge artikel 40a sub c uitdrukkelijk in de akte op te nemen bepaling ; dat ook over onverplichte stortingen winst kan worden uitgekeèrd blijkt uit artikel 42d, doch het bestaan van zoodanig beding regardeert slechts de aandeelhouders onderling en andere tot de winst gerechtigden ; het handelt slechts over de winstverdeeling tusschen hen ; van de wijze, waarop de winst tusschen de aandeelhouders en andere tot de winst gerechtigden wordt verdeeld, kunnen de crediteuren der N. V. nimmer de dupe worden. Zij gaat slechts de aandeelhouders aan ; het maken van zoodanig beding kan tengevolge van de bepaling van artikel 42d slechts bij de akte of wijziging der akte geschieden, zoodat een beding van rente afhankelijk van de winst, d.i. uit de winst betaalbaar, nooit bestaanbaar is buiten de akte.1)
De beteekenis van artikel 41 lid 2 is historisch te verklaren.
De terminologie van artikel 41 lid 2 is allerminst te bewonderen. Het artikel spreekt van stortingen zonder te onderscheiden stortingen in feitelijken zin (geldverschaffingen) en stortingen in juridischen zin (voldoening van inbreng). Het zijn buitengewoon krasse maatregelen, die de Wet neemt voor het geval, dat in de akte van oprichting renten
i) Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3234 pag. 596.
Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden, t. a. p. pag. 379 n°. 314.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 280.
INTERPRETATIEF KARAKTER. HISTORISCHE VERKLARING.



VERKLARING VAN ART. 41 LID 2.
zijn bedongen voor niet verplichte stortingen, zonder dat er uitdrukkelijk is bijgezegd, dat deze slechts uit winst zullen kunnen worden voldaan. Zij vergenoegt er zich dan niet mee nog eens vast te stellen, dat zoodanig beding geen werking kan hebben ten nadeele der crediteuren der N. V. of ten nadeele der aandeelhouders of andere tot de winst gerechtigden op grond van artikel 42e, doch treft een regeling, die den crediteuren tot (ongemotiveerd) voordeel kan strekken, den aandeelhouder, die onverplicht stortte, tot (ongemotiveerd) nadeel. Volgens de wet worden de onverplicht gedane stortingen, indien het bedoelde voorbehoud niet uitdrukkelijk is gemaakt, als aan den N. V. geleende gelden beschouwd. Van den aandeelhouder zal dus alsnog volstorting kunnen worden gevorderd. Op het door den aandeelhouder ingebrachte plus het door hem zoogenaamd geleende geld zullen alle crediteuren concurrent op komen. Een beroep op compensatie is ook hier den armelijken aandeelhouder niet toegestaan ! Voor het bedrag, dat uit de zoogenaamd geleende gelden den crediteuren ter voldoening hunner vordering ten goede komt, worden zij bevoordeeld ; voor het bedrag, dat een aandeelhouder van zijn zoogenaamd geleende gelden niet terugkrijgt tengevolge der concurrente opkomst van alle crediteuren op dat bedrag, wordt hij benadeeld.
Dé uitdrukkelijke vermelding echter in de akte, dat rente slechts kan worden bedongen voor het geval er zuivere winst is, is geëischt om deze vermelding als criterium te kunnen gebruiken bij de beantwoording van de vraag of bij verschaffing van een zekere geldsom door een aandeelhouder aan de N. V., bij aanwezigheid van het beding, dat daarvoor rente zal worden betaald, een geldleening of een storting aanwezig is.
In de litteratuur en jurisprudentie heeft zich moeilijkheid voorgedaan over de vraag of men, bij storting boven het vooralsnog verplicht te storten bedrag, de zoo gedane stortingen te beschouwen had als een storting in den vereenigingsrechtehjken zin dan wel veeleer daarin had te zien eene geldleening. *■) In dit laatste geval kan er rente over bedongen worden in den zin en beteekenis van de artikelen 1802 en vlg. B. W. en zijn de andere bepalingen betreöelijk dat speciale contract gegeven toepasselijk.
Naar sommiger oordeel moest het juridische karakter dier stortingen worden geïnterpreteerd naar bepalingen in de statuten. 2)
1) Mr. Dr. M. Polak, Handboek pag. 375 en 386.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. 5e druk pag. 240.
H. R 3 Maart 1905, W. 8190; W. P. N. R. n°. 1854.
Rechtbank 's Hertogenbosch.
Hof 's Hertogenbosch.
Rechtbank Roermond 19 Februari 1925, W. 11322.
Ontwerp van Wetten op Vennootschappen en andere:
Deel I stuk 1. Ontwerp en Memorie van Toelichting pag. 72.
Deel I stuk 2. Gewijzigd ontwerp en Verslag pag. 198.
2) P. J. Adriani, W. P. N. R. 2733. Vrijwillige storting op de aandeelen eener Naarnlooze Vennootschap.
VL 20



VERKLARING VAN ART. 41 LID 2.
Ter vervanging van die interpretatieve bepalingen in statuten is thans getreden de bepaling van artikel 41 lid 2 W. v. K. inhoudende : indien bij de akte van oprichting is bepaald, dat voor onverplichte stortingen 6 % rente moet worden betaald en zulks zonder verdere toevoeging, dan wordt een onverplichte storting door de wet geïnterpreteerd als prestatie van te leen gegeven wordend geld. Wil men, dat in een storting een vennootschappelijke storting worde gezien èn wenscht men er uitkeering (rente) over te ontvangen dan worde het gewenschte karakter duidelijk aangeduid op de door de wet aangegeven wijze, namelijk door te zeggen, dat de uitkeering (rente) slechts zal verschuldigd zijn indien zij kan geschieden uit zuivere winst.
Van het al of niet opgenomen zijn van een clausule, inhoudende b.v. „mits betaalbaar uit de zuivere winst" hangt het af of men onverplichte stortingen te beschouwen heeft als storting dan wel als geldleening.
Door de bepaling van artikel 41 lid 2 wordt men gedwongen eventueel gewenschte rente en gewenscht karakter dier rente aan te geven.
Is er geen rentebeding gemaakt dan zijn onverplicht gedane stortingen steeds als stortingen te beschouwen doch geschiedt geenerlei uitkeering daarover.
Is er gemaakt een rentebeding met voorbehoud, dan zijn de onverplicht gedane stortingen steeds als stortingen te beschouwen, doch geschiedt uitkeering daarop slechts onder voorwaarde van aanwezigheid van zuivere winst.
Is een rentebeding gemaakt zonder voorbehoud, dan worden de onverplicht gedane stortingen beschouwd als geldleeningen en de uitkeeringen daarop derhalve concurrent met vorderingen van andere crediteuren en vóór winstuitkeeringen gedaan. Het is den aandeelhouders derhalve door de wet in handen gegeven over de onverplichte stortingen de regeling te treften, die zij wenschen, mits de door de wet opgestelde verhouding van aandeelhouders en crediteuren ten aanzien van het vermogen der N. V. maar niet worde verstoord : voor de aandeelhouders de winst, de rest voor de crediteuren.
Is geldleening aanwezig, dan zal de bedongen rente moeten worden uitgekeerd.x)
Is er geldleening, zonder dat uitdrukkelijk of stilzwijgend ten aanzien van den duur der geldleening een termijn is vastgesteld, dan zal met inachtneming der wettelijke bepalingen ten dien aanzien, opvordering kunnen geschieden. 2)
De akte van oprichting belichamende de overeenkomst tusschen de N. V. en aandeelhouders kan uit den aard der zaak slechts deze binden. De Wet schrijft ten opzichte van oprichters-aandeelhouders voor,
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 379 n°. 314.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 280.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 379 n°. 314.



dat, wanneer zij bij de akte van oprichting een rente voor onverplichte stortingen willen bedingen — een overeenkomst, die krachtens artikel
40a sub c in verband met artikel 42d in de akte moet worden opgenomen 
zij de uitdrukkelijke vermelding van het voorbehoud zullen hebben in acht te nemen.
De bepaling van artikel 41, als handelende over de overeenkomsten, waarvan de akte van oprichting de belichaming is, is ook toepasselijk op de deelnemingsovereenkomsten ontstaande bij latere emissie.
Verkrijging van eigen aandeelen.
De verkrijging van eigen aandeelen is een onderwerp, dat zeker niet in mindere mate als het beding van (vaste) renten, regeling behoefde, opdat ten aanzien van de rechtsgeldigheid daarvan, zekerheid zou bestaan. Jurisprudentie en vooral de literatuur hebben het. onderwerp binnen den kring hunner critiek gezien.Een wettelijke regeling daaromtrent wordt thans gegeven in art. 41a.
Art. 41a :
IEDERE OVERDRACHT AAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VAN NIET VOLGESTORTE AANDEELEN IN HAAR MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL IS NIETIG.
VOLGESTORTE AANDEELEN IN HAAR MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL MAG DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VOOR EIGEN REKENING ONDER BEZWARENDEN TITEL SLECHTS VERKRIJGEN TOT HET BEDRAG IN DE AKTE VAN OPRICHTING BEPAALD. NIETIGHEID VAN EENE OVERDRACHT IN STRIJD HIERMEDE KAN NIET WORDEN INGEROEPEN TEGENOVER DEN VER VREEMDER TE GOEDER TROUW.
De onderscheiding, die men vroeger meestal maakte bij de beoordeeling der geldigheid van den inkoop van eigen aandeelen, nl. of de inkoop
1) Bij artikel 41a in het algemeen:
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 608 en 609.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaf*', t. a. p. pag. 288.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 379—385 n°. 315 vlg.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 113 t/m 117 n°. 68—69.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 22.
Idem Handboek pag. 388—389.
Mr. Dr. H. E. A. Völlmar, t. a. p. pag. 107 en 108.
G. Vlug, ad artikel 41a pag. 73.
Mr. O. B. W. de Kat, Effeotenbeheer pag. 45 en 102 vlg.
Mr. Wt H. Drucker
Mr O Ti W tip k a't l InkooP van eigen aandeelen, verschenen bij J. J.
Mr! W. de Gavere 'J Romen en Zonen>
Lyon-Caën et Renault, t. a. p. 3e edition tome second pas. 763 nos 880 t/m 886.
Staub, t. a. p. op § 226 D. H. G. B. pag. 941 t/m 944.
VERKRIJGING VAN EIGEN AANDEELEN.



VERKRIJGING VAN EIGEN AANDEELEN.
was geschied uit kapitaal of uit winst, x) vindt men in het zoo juist geciteerde artikel niet gemaakt. Een andere onderscheiding staat op den voorgrond en wel de onderscheiding der niet- en der wel volgestorte aandeelen. Van de niet-volgestorte aandeelen, wordt iedere overdracht aan de N. V. nietig genoemd. De Wet spreekt de nietigheid uit van de overdracht. Zij spreekt niet over den titel, waarvan die overdracht het gevolg was. Onafhankelijk dus van dien titel is de eigendomsver krijging door de N. V., door overdracht aan haar, juridisch onbestaanbaar. De Wet treft door de bepalingen van het eerste lid dus niet slechts den inkoop van eigen aandeelen, doch ook ruil, schenking en alle andere titels tot eigendomsoverdracht. De overdracht van niet-volgestorte aandeelen is nietig : eigendomsoverdracht wordt er niet door bereikt. De quasi-overdrager blijft eigenaar van de niet-volgestorte aandeelen en tot volstorting daarvan verplicht ; 2) de naamlooze vennootschap heeft de aandeelen niet verkregen.
Op de nietigheid van het eerste lid van artikel 41a kan door een elk en een iegelijk beroep worden gedaan. Dit springt in het oog bij vergelijking van de bewoordingen van het eerste en tweede lid van het behandelde artikel. Het eerste lid stelt in korte en krachtige bewoordingen nietigheid op. Het tweede lid, dat evenals het eerste, uitgaat van den regel, dat verkrijging van eigen aandeelen feitelijk een manoeuvre is, die uit maatschappelijk-economiscli oogpunt bezien, in doorsnee ongewenscht en uit juridisch oogpunt, als deelneming door de vereeniging in haar eigen kapitaal, een onding is, laat desniettegenstaande tot een bij de akte van oprichting bepaalde grens, de verkrijging toe en zegt, dat bij overschrijding dier grens de nietigheid moet worden ingeroepen. Voor deze mildere behandeling bestaat genoegzame reden : men kan te goeder trouw zijn ten aanzien der vraag of de in de statuten bepaalde grens is bereikt en wordt overschreden ; 3) omtrent het ai of niet volgestort zijn van een aandeel is te billijken twijfel niet wel denkbaar. Afdoende is in ieder geval de overweging, dat in artikel 41a lid 1 een zakenrechtelij ke regeling gegeven wordt, die dus een dwingend karakter heeft, van openbare orde is, zoodat een ieder zich op de nietigheid zal kunnen beroepen.
De wet spreekt de nietigheid uit over de overdracht van niet-volgestorte aandeelen ; dit is : de N. V. kan den eigendom daarvan niet verkrijgen.
Zakelijke rechten op haar eigen niet-volgestorte aandeelen kan zij wel verkrijgen.
Ten aanzien van het pandrecht staat dit onomstootelijk vast door de uitdrukkelijke bewoordingen van artikel 48d, dat pandrecht ten behoeve
!) Daarover onder andere Mr. O. B. W. de Kat in „Inkoop van eigen aandeelen pag. 1 en 41.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 113 n°. 68.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 116 n°. 68a.



VERKRIJGING VAN EIGEN AANDEELEN.
eener N. V. op aan een harer bestuurders toebehoorende niet-volgestorte aandeelen in haar maatschappelijk kapitaal toelaat.
De bepaling van artikel 1202 lid 1, B. W. inhoudende, dat de rechter op vordering van den schuldeisoher (de N. V.) zal kunnen verstaan, dat het pand aan den schuldeischer (de N. V.) in betaling zal verblijven, zal in casu geen toepassing kunnen hebben ; weliswaar is er bij de bedoelde in-betaling-verblij ving niet een eigendomsoverdracht aanwezig, doch de strekking van artikel 41a, lid 1, dwingt in dezen tot een analogische toepassing.
Vruchtgebruik van eigen niet-volgestorte aandeelen ten behoeve der N. V. is geoorloofd ; de overdracht, die bij vruchtgebruik van aandeelen zal plaats hebben is geen eigendomsoverdracht ; het vruchtgebruik van zoodanige aandeelen brengt voor de N. V. geen verplichtingen mee. Crediteuren der N. V. kunnen tegen zoodanig vruchtgebruik op zich zelf geenerlei bezwaar hebben.
Analogische toepassing van artikel 41a lid 1.
Aangezien de Wet slechts de overdracht aan de N. V. met nietigheid bedreigt, geeft zij geen afdoend- antwoord ten aanzien van eigendomsverkrijgingen door de N. V., die niet het gevolg zijn van een op eigendomsovergang gerichte overdracht.
Dit punt werd reeds aangeroerd, toen verwezen werd naar het eerste lid van artikel 1202 B. W., doch dit gemis aan positieve regeling doet zich in veel ernstiger mate gevoelen ten aanzien van de eigendomsverkrijging door erfrecht.
Wat is rechtens, indien de N. V. tot erfgename is ingesteld in een nalatenschap, waarin zich niet-volgestorte aandeelen bevinden en aan de N. V. die niet-volgestorte aandeelen worden toegescheiden ?
Huldigt men de declaratoire leer, dan kan ten dezen van een overdracht niet gesproken worden ; huldigt men de translatieve leer, dan zal men zich op artikel 41a lid 1 kunnen beroepen om de nietigheid staande te houden van deze verkrijging van niet-volgestorte aandeelen.
Echter duikt voor de aanhangers der translatieve leer dezelfde moeilijkheid op, wanneer de N. V. als eenig erfgenaam is ingesteld van een nalatenschap, waarin zich niet-volgestorte aandeelen in haar kapitaal bevinden ; ook dan stuit men op dezelfde moeilijkheid, wanneer men met den H. R. aanneemt, dat de legataris direct den eigendom der hem gelegateerde goederen, in casu de N. V. als legatarisse ingesteld direct den eigendom der aan haar gelegateerde niet-volgestorte aandeelen verkrijgt.
Art. 947 B. W. is ten deze niet van toepassing en kan dus geen uitkomst brensen.
Bij gebreke van eenige wettelijke bepaling zal men naai analogie van artikel 41« lid 1 moeten aannemen., dat ook in de genoemde gevallen de eigendom door de N. V. niet verkregen kan worden.



verkrijging van eigen aandeelen.
Verkrijging volgens artikel 41a lid 2.
De verkrijging van volgestorte aandeelen in haar eigen kapitaal staat artikel 41a lid 2 aan de N. V. uitzonderingsgewijs toe, wanneer deze verkrijging geschiedt onder bezwarenden titel; uitzonderingsgewijs, 'laar immers gezegd wordt, dat zij slechts tot het in de akte van oprichting genoemde bedrag mogen verkregen worden.
Om niet kunnen dus eigen volgestorte aandeelen tot elk bedrag verkregen worden. Zij kunnen ook dan om niet verkregen worden, wanneer in de akte een regeling omtrent de verkrijging van eigen aandeelen niet gegeven wordt ; de om niet verkregen volgestorte aandeelen in het eigen kapitaal tellen niet mee onder het bedrag dat voor eigen rekening onder bezwarenden titel mag verkregen worden. Behalve en boven dit bedrag mogen om niet onbeperkt volgestorte aandeelen in eigen kapitaal verkregen worden.
De in de akte aan te duiden grens geldt slechts voor de verkrijging van volgestorte eigen aandeelen voor eigen rekening ; verkrijging voor rekening van een derde b.v. als commissionair, is dus onbeperkt toegelaten. Dat de wet de verkrijging van eigen volgestorte aandeelen om niet of anders dan voor eigen rekening onbeperkt heeft toegelaten, laat zich begrijpen. De reden voor den wetgever om de verkrijging van eigen aandeelen aan uitermate strenge regels te binden, was de bescherming van het vermogen van de N. V. ten bate harer crediteuren ; de verkrijging immers voor eigen rekening en onder bezwarenden titel van eigen aandeelen doet een vermogensgedeelte verdwijnen, waarvan de waarde als verhaalsobject voor de crediteuren niet beïnvloed wordt door den slechten gang van zaken der N. V., terwijl in de plaats daarvan een object treedt, waarvan de waarde als verhaalsobject juist van den goeden of slechten gang van zaken afhankelijk is. Bij verkrijging om niet of voor eens anders rekening bestaat dit bezwaar niet.
Slechts tot een bedrag in de akte van oprichting bepaald mag de inkoop (verkrijging) van volgestorte aandeelen voor eigen rekening geschieden. Over de beteekenis van het woord „bedrag" in artikel 41a lid 2 is reeds veel verschil van gevoelen geopenbaard. De Minister van Justitie heeft op een desbetreffende vraag in de Eerste Kamer geantwoord, *) dat onrler dien term moest worden verstaan „nominaal bedrag". Deze term wordt door Kist-Visser 2) verklaard als „het nominaal bedrag aan aandeelen". Dit is het bedrag, dat gevormd wordt door het gezamenlijke nominale bedrag der aandeelen.
Het behandelde tweede lid laat slechts toe het verkrijgen van eigen volgestorte aandeelen tot een bedrag in de akte van oprichting bepaald.
*) Eindverslag in de le Kamer in Ontwerp van Wetten enz. Deel I stuk 4 pag. 315.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 114 n°. 68a; in denzelfden geest:
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 380 n°. 315.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 288.



VERKRIJGING VAN EIGEN AANDEELEN.
Houdt men zich aan de letterlijke bewoordingen van de wet, dan zal, indien er eenmaal gedurende het bestaan der N. V. verkrijging tot het bedrag in de akte genoemd heeft plaats gehad, geen verkrijging meer mogen plaats hebben.
Uitgaande echter van de bedoeling der wetsbepaling, nl. de bescherming van derden, zal men verkrijging ook geoorloofd mogen achten telkens wanneer de toestand aanwezig is, waaronder oorspronkelijke verkrijging werd toegestaan.
De beteekenis van artikel 41a lid 2 is voor het overgroote deel van preventie ven aard ; dit volgt al daaruit, dat ten aanzien van den vervreemder te goeder trouw geen beroep op de nietigheid der overdracht kan worden gedaan, zoodat de bewijsvoering, aangezien de goede trouw naar algemeenen regel wordt voorondersteld, een succesvol optreden zal bemoeilijken of verhinderen. De preventieve beteekenis is deze, dat de crediteur, die eenige relatie met de N. V. aanknoopt, weet bij de beoordeeling van de gegoedheid zijner debitrice er mede rekening te moeten houden, dat haar vermogen voor een gedeelte bestaat, althans bestaan kan uit goederen, waarvan de waarde als verhaal sobj eet zeer problematiek is, daar zij juist bij ongunstige resultaten en finantieele achteruitgang der debitrice in waarde verminderen.
Het is een kwestie niet alleen van individueelen doch ook van maatschappelijken aard, dat calamiteiten, die uit verkrijging van eigen aandeelen kunnen voortvloeien, worden voorkomen. Het is daarom niet verwonderlijk en ongetwijfeld juist, dat de Minister van Justitie ter bescherming der openbare orde (artikel 36e cf.) een waakzaam oog wenscht te houden op de hoegrootheid van het bedrag 1 tot waartoe verkrijging van eigen aandeelen in de akte van oprichting geoorloofd wordt.
In de bepaling van het behandelde artikel is geen enkele aanwijzing gelegen voor de meening, da,t bij de akte van oprichting niet zou mogen worden bepaald, dat de N. V. onder bepaalde omstandigheden tot den inkoop van eigen aandeelen zal gehouden zijn. 2) Veeleer is, uit den samenhang van het behandelde artikel met het opvolgende, het tegendeel af te leiden.
Wordt de grens in de akte van oprichting gesteld, overschreden, dan kan de nietigheid worden ingeroepen, indien de vervreemder van het aandeel de wetenschap van die overschrijding heeft. Is deze te goeder trouw, dan kan een beroep op de nietigheid niet worden gedaan. Wel zullen de bestuurders (eventueel commissarissen) schadevergoedingsplichtig zijn. 3)
Het beroep op de nietigheid zal kunnen worden gedaan door degenen,
') Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 114 n°. 68a.
2) G. Vlug, t. a. p. pag. 73, ad artikel 41a n°. 49.
Anders: Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 382 n°. 315.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 115 n°. 68a.
Idem G. Vlug, ter plaatse als in vorige noot.



VERKRIJGING VAN EIGEN AANDEELEN.
die bij die nietigheid belang hebben, de crediteuren en de aandeelhouders ; aan den vervreemder te kwader trouw moet de bevoegdheid, om zich op de nietigheid te beroepen, worden onthouden ; tenzij men de beperking van de bevoegdheid tot verkrijging van eigen aandeelen van openbare orde acht ; in "dit geval zal en de vervreemder te kwader trouw en de N. V. zich op de nietigheid hunner handeling kunnen beroepen.
Alhoewel de inkoop (verkrijging) van eigen aandeelen binnen de in de akte van oprichting gestelde grens geoorloofd is, zelfs bij verlies, is toch niet elke zoodanige verkrijging onaantastbaar. Aantastbaar is de verkrijging toch wel indien aan alle vereischten van artikel 1377 B. W. is voldaan.
Juridische verhouding der N. V. tot de verkregen eigen aandeelen.
Daar de Wet verkrijging van eigen aandeelen door de N. V. mogelijk maakt, is het noodzakelijk de juridische verhouding der N. V. ten aanzien der door haar verkregen eigen aandeelen te beschouwen.
Ook al heeft de N. V. aandeelen in het eigen kapitaal verkregen, kan zij niet worden geacht, aandeelhoudster te zijn. Daartegen verzet zich de beteekenis van het begrip „aandeelhouderschap". Het aandeelhouderschap is het lid zijn eener vereeniging, zooals artikel 36, lid 1 door gelijkstelling van „aandeelhouder" en „vennoot" ten overvloede scherp in het licht stelt ; een vereeniging kan niet lid zijn van zich zelf.
Aangezien de N. V. niet aandeelhoudster is, kan stemrecht door haar voor de door haar bezeten aandeelen niet worden uitgeoefend ; x) immers slechts aandeelhouders hebben naar artikel 446 lid 1 dat recht. Ook op winstuitkeering over de door haar bezeten eigen aandeelen heeft de N. Y. niet als aandeelhoudster recht, daar zij deze kwaliteit mist. Daar het mogelijk is, dat ook aan anderen als aandeelhouders, winst wordt uitgekeerd, zooals volgt uit artikel 42a lid 1, is het toegelaten, dat in de akte van oprichting zal worden bepaald, dat aan de N. V. voor ieder door haar bezeten aandeel een zeker winstbedrag zal worden uitgekeerd. Ts zoodanige bepaling in de akte van oprichting niet gémaakt, dan zal eenige winstuitkeering aan de N. V. volgens haar aandeelenbezit niet mogelijk zijn. Wederom op grond van artikel 42d lid 1 komt dan alle winst aan de houders der overige aandeelen ten goede. 2)
Aangezien naar zoo juist genoemd artikel kan worden bepaald, dat niet alle winst aan de aandeelhouders ten goede komt, is ook mogelijk te bepalen, dat de winst, die over de door de N. V. bezeten aandeelen, indien zij in handen van aandeelhouders waren, zou worden uitgekeerd,
In den zelfden zin :
Prof. Mr.E. J. J.van der Heijden, t.a.p. pag. 383 n°.315, 1, echter op anderen grond.
2) Anders Prof. Mr.E. J. J.van der Heijden, ter plaatse genoemd onder nootl.



VERKRIJGING VAN EIGEN AANDEELEN.
zal worden gestort in een reservefonds. Zonder eenige uitdrukkelijke bepaling zal dit echter eveneens niet mogelijk zijn.
Steeds wanneer de vraag naar voren komt of door de N. V. als bezitster van eigen aandeelen rechten kunnen worden uitgeoefend, zal als criterium moeten gelden de beantwoording der andere vraag of het in bespreking zijnde xecht slechts door een aandeelhouder kan worden uitgeoefend, ja dan neen. Zoo ja, dan kan de N. V. die rechten niet uitoefenen. Zoo neen, dan kan de N. V. die rechten wèl uitoefenen, indien zij haar bij akte uitdrukkelijk zijn toegekend en de uitoefening daarvan niet op andere juridische bezwaren zou stuiten. Zoo zal aan de N. V. nooit kunnen toekomen het recht om bij een nieuwe emissie bij voorkeur tot het verkrijgen van aandeelen gerechtigd te zijn. Dit stuit af op • het bezwaar, dat door het nemen van aandeelen bij een nieuwe emissie men aandeelhouder wordt, hetgeen de N. V. nooit zijn kan ; zoo zal aan de N. V. nooit kunnen toekomen recht op excedent bij liquidatie der N. V. ofschoon dat recht naar de bepaling van artikel 56 we) aan anderen als aandeelhouders kan worden toegekend. Een bepaling van dien aard in de statuten zou zinledig zijn, daar het geheele vermogen der N. V., naar artikels 56 j° 1.702 B. W., per slot aan de aandeelhouders moet ten goede komen, nadat de crediteuren zijn voldaan.
ZooaJs vooropgesteld, wordt de N. V. door verkrijging van eigen aandeelen niet aandeelhoudster, niet houdster derhalve van de in een aandeel besloten rechten en verplichtingen. Zoo kan er dus ook geen sprake van zijn, dat het aandeel door vermenging-vereeniging van crediteur- en debiteurschap in handen der N. V. zou tenietgaan. Ook eenige andere wijze van tenietgaan is in het recht niet aan te wijzen. Men zal derhalve moeten aannemen, dat het aandeel blijft bestaan ; in dien zin wordt dan ook unaniem door de schrijvers beslist.
Aangezien het aandeel — de daarin besloten rechten en verplichtingen — niet zijn te niet gegaan, kunnen zij, wanneer zij in de macht Komen van iemand, die tot het hebben dier rechten en verplichtingen bekwaam is, wederom worden uitgeoefend.
De door de N. V. verkregen eigen aandeelen vormen voor haar een vermogensbestanddeel, zijn een meer of minder waardevol gedeelte van haar vermogen. De buitengewone wisselvalligheid van die waarde was voor den wetgever aanleiding de mogelijkheid dier verkrijging aan grenzen te binden. Voor zoover geoorloofde verkrijging heeft plaats gehad, zijn zij vermogensbestanddeel1) der N. V. en dus verhaalsobject voor hare crediteuren. Op dezen grond lijkt het niet aannemelijk, dat de N. V. gerechtigd zou zijn, zonder meer, deze aandeelen te vernietigen. Aangezien de N. \ . volgens artikel 41a ook aandeelen mag inkoopen bij
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 116 n°. 69.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. pag. 384 n°. 315/2.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 288.
Staub, t. a p. Erster Band, Zweite Halftepag. 942, Anm. 4 op § 226, D. H.G.B.



KAPITAALSVERMINDERING.
verlies, zou zij door dit te doen en ze dan te vernietigen handelen tegen den geest der wet, beoogende de bescherming der crediteuren, x) en speciaal tegen artikel 41 b en 41c ; zoodanige handeling kan ontduiking opleveren van genoemd artikel 416 en 41c.
Op deze vraag wordt hieronder bij de behandeling van artikel 416 en 41c teruggekomen.
Art. 416 luidt : 2)
GEHEELE OF GEDEELTELIJKE TERUGGAVE VAN HETGEEN OP AANDEELEN IS GESTORT, IS GEOORLOOFD, INDIEN EN VOOR ZOOVERRE ER ZUIVERE WINST IS EN INDIEN TEVENS IN DE AKTE VAN OPRICHTING IS VOORZIEN IN WELKE MATE EN OP WELKE WIJZE ZULKS KAN GESCHIEDEN.
Kapitaalsvermindering.
Nadere aanduiding van eenige wijze, waarop teruggave kan geschieden wordt achterwege gelaten. Evenmin wordt eenige bespreking gewijd aan de gevolgen van teruggave van storting, indien en voorzoover er zuivere winst is, of — wat hetzelfde is — welk doei de N. V. kan nastreven en bereiken door de teruggave van storting bij aanwezigheid van zuivere winst.
Het is van belang ook bij de behandeling van dit artikel, dat te samen met het later te bespreken artikel 41c een samenhoorend geheel van regels geeft, voorop te stellen, dat het handelt over het vermogen der N. V. en bescherming bedoelt van dat vermogen ten bate der crediteuren.
Artikel 416 verbiedt, behoudens de uitzondering, die het artikel zelve inhoudt, „teruggave van hetgeen op aandeel is gestort."
Men heeft deze woorden „teruggave van hetgeen op aandeelen is gestort" ongetwijfeld niet in hun letterlijken zin te verstaan : de contanten, die normaliter op de aandeelen worden gestort, zullen voor het overgroote deel ter uitoefening en in de uitoefening van het bedrijf zijn omgezet in bedrijfsgoederen.
Beteekenis van „teruggave van hetgeen op aandeelen is gestort". „Winstverdeeling" tegenover „teruggave van stortingen."
De beteekenis dezer bewoordingen is geenszins twijfelachtig, indien men ze beschouwt in verband met de verdere bewoordingen van het artikel en het doel daarvan, zooals dit aan het hoofd der derde paragraaf is omschreven en boven reeds aangeduid, benevens verdere bepalingen der nieuwe wet.
1) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 116 n°. 69.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, pag. 382 n°. 315; tegen dezen Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 609.
Lyon-Caën et Renault, speciaal n°. 881 pag. 765 en n°. 882 pag. 767.
2) De tekst behandelende artikel 416 en 41c is de tekst eener lezing, gehouden voor de vereeniging „Pro Excolendo jure patrio" te Groningen op 28 October 1930.



KAPITAALS VERMINDERING.
Het artikel beschermt het vermogen der N. V. ten bate harer derdencrediteuren tegen bevoordeelingen der aandeelhouders-crediteuren.') Men kan zelfs terminologisch niet aannemen, dat er sprake is van „teruggave van hetgeen op aandeelen is gestort indien en voorzooverre er zuivere winst is" dan, wanneer uit winst aan sommige aandeelhouders zoodanige uitkeeringen — winstuitkeeringen derhalve — worden gedaan, dat zij worden tot houders van bewijzen van deelgerechtigdheid, actions de jouissance of Genusscheinaktiën. 2) Er is terminologisch en juridisch verschil tusschen „winstverdeeling" en „teruggave van stortingen."
Doch bovendien is van eenigen aanslag op het vermogen der N. V., voorzoover dit naar de bepalingen der Wet strekt ten bate der derdencrediteuren der N.V., bij vorming van Genusscheinactiën als zooeven genoemd, geen sprake. Naar artikel 42d komt de winst den aandeelhouders ten goede. Welk gebruik van die winst wordt gemaakt, moet den derden-crediteuren volmaakt onverschillig zijn. Door zoodanige uitkeering heeft geen vermogens ver mindering plaats, waartegen de crediteuren bezwaar kunnen maken ; ook is daarvan niet kapitaalsvermindering het gevolg, waartegen men zich, zelfs indien door-crediteuren-niet-bestrijdbare vermogensvermindering niet daarmee gepaard gaat, verzet van crediteuren zou kunnen denken ; immers in de toekomst zal de N. V. eerder tot winst en dus mogelijkheid van winstuitkeering geraken, indien het kapitaal verminderd wordt, en — gezien van den kant der crediteuren — zullen deze voor hunne eventueele toekomstige
Prof. Mr. P. G. Scheltema : De wettelijke bescherming van het vermogen der N. V., W. P. N. R. 3234, pag. 596 en 597.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 316 pag. 386.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. ad art. 416 pag. 108.
Mr. O. B. W. de Kat : Teruggave van storting en ontheffing van stortingsverplichting in N. V. 8e jaargang n°. 7 pag. 193 en 194.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 281.
Behalve de in den tekst opgenomen bezwaren tegen de meening van voornoemde schrijvers vindt men nog een ander bij Prof. Mr. F. G. Scheltema, t. a. p., W.P.N.R 3235 pag. 607, ontleend aan de geschiedenis der totstandkoming van artikel 416, te vinden in Ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen en andere, 2e stuk pag. 199.
In „Ontwerpen van Wetten enz." ter plaatse zooeven aangeduid, vindt men de uitdrukkelijke ministerieele verklaring, dat in artikel 416 behandeld wordt amortisatie uit de winst, die kapitaalsvermindering insluit.
Men zie verder: Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 22 : „Ook hier wilde de Wet voorkomen ongeoorloofde vermindering van het vermogen der vennootschap."
Te vergelijken zijn nog in dit verband:
Artikel 227 en 288. D. H. G. B. bij Statjb, t. a. p. respectievelijk pag. 949 vlg. en 1186 vlg.
Roger Cu en et : De la réduction du capital social dans les sociétés anonymes pag. 20 en 21.
Edgar Sée : De la réduction du capital social en vertu d'une déliberation de 1'assemblée générale dans la société anonyme pag. 121.



kapitaalsvermin dering.
vorderingen een minder groot gegarandeerd verhaalsobject hebben als zónder die kapitaalsvermindering. *)
Een nader argument daarvoor, dat artikel 416 ongetwijfeld slechts omvat „de teruggave van hetgeen op aandeelen is gestort", waarvan derden-crediteuren de dupe zouden kunnen worden, mag men daarin zien, dat wordt voorgeschreven de vermelding in de akte van oprichting van de mate, waarin de teruggave zal kunnen geschieden, opdat de minister in de gelegenheid zij op de voorgestelde regeling preventief toezicht uit te oefenen ; het is immers niet wel begrijpelijk welke bezwaren er tegen kunnen bestaan, dat de zuivere winst wordt besteed tot amortisatie in engeren zin, dus zonder vermogens- en kapitaalsvermindering en met gelijktijdige vorming van actior.s de jouissance, zelfs niet indien dit uit de zuivere winst zou geschieden tot een bedrag gelijk aan de gezamenlijke nominale waarde van de aandeelen van alle aandeelhouders ; het is niet in te zien op welken grond de Minister van Justitie een zóó bloeiende N. V., hetzij in het belang der derden-crediteuren, hetzij in het belang der openbare orde of goede zeden, zou verhinderen de door haar gemaakte winst op die wijze te verdeelen. 2)
Verband van art. 41 h met art. 41b.
Op de derde plaats worde in dit verband nog verwezen 3) naar artikel 41 h luidende :
HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 41<Z 10T EN MET 41 g VINDT OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING BIJ EEN BESLUIT TOT WIJZIGING DER AKTE VAN OPRICHTING, HOUDENDE EENE VOORZIENING ALS BEDOELD BIJ ARTIKEL 416 OF EENE VERANDERING IN ZOODANIGE VOORZIENING.
Ten aanzien van dit artikel is opgemerkt, 4) dat het niet recht klaar is, op welken grond derden-crediteuren een verzetprocedure zouden kunnen aanspannen bij wijziging van het ingevolge artikel 416 in de akte van oprichting aangeduide bedrag, indien laatstgenoemd artikel in dien zin moet worden verstaan, dat het ziet op amortisatie zonder vermogens- en kapitaalsvermindering met gelijktijdige vorming van actions de jouissance.
Deze opmerking is volmaakt juist, doch moet er dan ook toe leiden van artikel 416 een verklaring te geven, die de amortisatie als in de vorige alinea bedoeld, niet omvat. Artikel 41 h geeft aan de crediteuren een uitzonderlijken beschermingsmaatregel tegen benadeeling van hun belangen. Het artikel ziet op een verandering van de regeling in de akte
1) Prof. Mr. F. G. Scheltema : W. P. N. R. 3234 pag. 597.
2) Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 608.
3) Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 608.
4) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 360 pag. 444.



KAPITAALS VERMINDE RING.
opgenomen omtrent het onderwerp behandeld in artikel 416. Waar een verandering in winstverdeeling als zoodanig voor crediteuren niet kan nadeelig zijn, kan derhalve artikel 416 niet op gevallen van zuivere winstverdeeling zien. Zoodanig geval is intusschen aanwezig bij vorming van actions de jouissance of Genusscheinaktiën.
Wijziging der terminologie van art. 41b.
Ten laatste worde nog de aandacht er op gevestigd, dat de Minister van Justitie bij de behandeling van artikel 416 in de Tweede Kamer der Staten-Generaal den term, „indien zij geschiedt uit zuivere winst" heeft doen vervallen en daarvoor heeft in de plaats gesteld „indien en voor zooverre er zuivere winst" is. Zeker is deze verandering terecht geschied *) omdat door de nieuwe terminologie de onjuiste voorstelling wordt voorkomen, dat „winst" een apart, aanwijsbaar en reëel gedeelte van het vermogen der N. V. uitmaakt en niet slechts zou zijn een boekhoudkundig begrip ter aanduiding van een gedeelte der vermogensbestanddeelen der N. V. ; doch bovendien is door die verandering een steunpunt ontnomen aan hen, die de tot hiertoe behandelde amortisatie in engeren zin, die immers uit zuivere winst geschiedt, winatuitkeering is, willen brengen onder de werkingssfeer van artikel 416.
Op bovenvermelde gronden moet derhalve worden aangenomen, dat artikel 416 de amortisatie in engeren zin niet omvat, hetgeen natuurlijk niet beteekent, dat zij niet geoorloofd zou zijn ; integendeel is zij, als geenszins in strijd met eenige bepaling der wet of met de openbare orde of goede zeden, ongetwijfeld toegestaan. 2)
Echter is er tusschen „winstuitkeering", ook al heeft zij dan tengevolge, dat daardoor de aandeelhouders een bedrag in handen krijgen gelijk aan het door hen gestorte bedrag, welk bedrag zij wellicht bij het einde der N. V., het oogenblik, waarop zij recht hadden om hun storting terug te krijgen, tengevolge van geleden verliezen niet zouden terugkrijgen èn „teruggave van storting" een essentieel juridisch verschil, zooals uit de verdere bespreking van het artikel zal blijken.
De uitsluiting van de amortisatie-in-engeren-zin buiten de werking van artikel 416 vergemakkelijkt de verklaring van dit artikel en ging daarom vooraf.
Stelt men zich terecht op het standpunt,dat artikel416 de bescherming der crediteuren bedoelt tegen aanslagen op het hen naar de wet toekomende verhaalsobject en dat door een simpele winstverdeeling-zondermeer aan die crediteuren in dat opzicht eenig nadeel niet berokkend kan worden, dan is het duidelijk, dat onder „teruggave van hetgeen op aandeelen is gestort" moet worden verstaan, een teruggave, waardoor de rechten der crediteuren op welke wijze dan ook in het gedrang komen.
1) Mr. O. B. W. de Kat in N. V. 8e jaargang n°. 7 pag. 193.
Anders Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, n°. 316 pag. 385 en 387.
2) Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 610.



kapitaalsvermindering.
Zulks zal bij teruggave van stortingen steeds het geval zijn, ' ) althans zal het gevaar voor benadeeling aanwezig zijn, hetzij de bedoeling van de teruggave slechts is vermindering van het gestorte kapitaal zonder vermindering van het geplaatste kapitaal, hetzij wanneer kapitaals vermindering het te bereiken doel is.
In het eerste geval loopen de crediteuren het meerdere risico van insolventie der aandeelhouders op het oogenbJik van de eventueel-hernieuwde opvordering der storting ; in het tweede geval verdwijnt voor hen een gedeelte van het verhaalsobject, dat hen, ceteris paribus, bij de akte van oprichting was gegarandeerd en komen tengevolge der kapitaalsvermindering de aandeelhouders eerder tot winstverdeeling. Niettemin is teruggave van stortingen door de wet geoorloofd indien aan diverse in het artikel gestelde voorwaarden is voldaan. De eerste dier voorwaarden is, dat er zuivere winst zij ; voor zoover en telkens als die er is, is teruggave toegestaan.
Zoodanige teruggave van storting is een afgifte door de N. V. van een gedeelte van haar vermogen met een ander doel dan winstuitkeering.
Voorwaarde voor en beperking van „teruggave van storting."
De afgifte tot winstuitkeering is geoorloofd in art. 42d ; de afgifte tot teruggave van storting in art. 416 ; echter onder een bepaalde voorwaarde nl. dat er zuivere winst zij en onder een beperking nl. niet verder dan er zuivere winst is.
Winst.
Wat winst is, is af te leiden uit art. 42e dat luidt :
INDIEN BLIJKENS DE VASTGESTELDE WINST EN VERLIESREKENING OVER EENIG JAAR VERLIES GELEDEN IS, HETWELK NIET UIT EENE RESERVE BESTREDEN OF OP ANDERE WIJZE GEDELGD WORDT, GESCHIEDT IN VOLGENDE JAREN GEEN WINST UITKEERING ZOOLANG ZOODANIG VERLIES NIET IS AANGEZUIVERD.
Terecht is het artikel, dat handelt over de aan de aandeelhouders ten goede komende winst, behandeld in de derde paragraaf, „van het vermogen" ; een gedeelte van het vermogen der N. V. wordt gevormd door een hoeveelheid waarde, waaraan de naam winst gegeven wordt. Aan welk gedeelte van het vennootschappelijk vermogen de naam winst gegeven wordt is van belang voor derden, crediteuren der N. V., voor de aandeelhouders en voor andere eventueel tot de winst gerechtigde personen.
i) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 72 pag. 119 en 120.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 281.
Anders: G. Vlug, t. a. p. ad art. 416 pag. 73 en 74.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 316 pag. 386.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, t. a. p., W. P. N. R. 3235 pag. 610.



KAPITAALSVERMINDERING.
De strekking van de bovengenoemde artikelen is dus, evenals van de meeste overige van de derde paragraaf, de afbakening van de belangengrenzen van derden-crediteuren en aandeelhouders-crediteuren. Zij bedoelen de verzorging der derden-crediteuren in de eerste plaats. Artikel 42e geeft aan welk gedeelte van het vermogen der N. V. aan de aandeelhouders onder de benaming „Winstuitkeering" mag worden gegeven.
Aan de aandeelhouders en andere winstgerechtigden mag nu worden afgegeven al datgeen, wat het vermogen der N. V. meer bedraagt als het gezamenlijk bedrag van het geplaatste kapitaal en datgene wat noodig is om zonder het geplaatste kapitaal aan te tasten voor de rechten van derden-crediteuren dekking op te leveren.1)
Dit een en ander volgt uit de bepalingen van artikel 42e.
Twee soorten winst en verlies.
De uitleg van dit artikel vereischt, dat men zich strikt houde aan de door de wet gebruikte bewoordingen, bij welker beschouwing het artikel spreekt over : 1°. een verlies over eenig jaar blijkens de vastgestelde winst- en verliesrekening over dat jaar ; 2°. de bestrijding van dat verlies uit een reserve of de delging ervan op eenige andere wijze ; 3°. het verbod van winstuitkeering in volgende jaren zoolang „zoodanig" geleden verlies niet is aangezuiverd. Onder den term „zoodanig" verlies zal men derhalve hebben te verstaan een verlies : a. blijkens de winsten verliesrekening over eenig jaar, b. dat niet uit een reserve bestreden of op andere wijze gedelgd wordt.2) Wanneer dat verlies aanwezig is zal er geen winstuitkeering plaats hebben. Door de wet wordt derhalve niet verboden, dat er winstuitkeering zal plaats hebben, indien er verlies is blijkens de winst- en verliesrekening over eenig jaar, doch dit uit een reserve bestreden kan worden en er dan nog reserve overblijft. Nog duidelijker komt dit naar voren, wanneer men aanneemt, dat het verlies blijkens de winst- en verliesrekening door een reserve kan worden bestreden en de N. V. bovendien nog een speciale dividendreserve gevormd heeft, dus in vorige jaren winst heeft overgelegd voor kwade jaren ; alsdan is er zeker geen bezwaar tegen winstuitkeering, ook al is er verlies blijkens de winst- en verliesrekening. 3)
Is het dus mogelijk, dat er winstuitkeering geschiedt niettegenstaande er verlies is blijkens de winst- en verliesrekening, evenzeer is het mogelijk, dat er winst is blijkens de winst- en verliesrekening over eenig jaar,
1) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 284.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 66 pag. 109—110.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 331 pag. 417 en 418.
Afwijkend: Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3234 pag. 595.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar is van oordeel, dat de wet niet aangeeft wat onder winst is te verstaan.
Idem : Mr. Dr. M. Polak : Overzicht pag. 95.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 284.
3) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 284—285.



kapitaals ver mindering.
doch er nog verlies is der N. V. namelijk onaangezuiverd verlies van een vorig jaar.
Ter beantwoording dus van de vraag of een gedeelte van het vermogen aan de aandeelhouders onder de benaming „winst" mag worden afgegeven is niet, althans niet alleen beslissend of er blijkens de winsten verliesrekening winst of verlies aanwezig is ; is er verlies aanwezig blijkens de winst- en verliesrekening; heeft dus de exploitatie van het bedrijf meer na- dan voordeel opgeleverd, 2) en is er geen reserve, opgespaarde winst aanwezig om het passief saldo te vereffenen, zoodat het geplaatste kapitaal moet worden aangesproken, dan is er verhes, welk verlies op de allereerste plaats zal moeten worden aangezuiverd uit volgende jaarwinsten, opdat er van winst, die aan aandeelhouders kan worden uitgekeerd, sprake zal kunnen zijn. De wet vereischt dus volgens artikel 42e op de allereerste plaats, dat het geplaatste kapitaal, d.i. het bedrag van het geplaatste kapitaal aanwezig zal zijn en aanwezig zal worden gehouden : Het geplaatste kapitaal is de garantie, waarop de crediteuren naar de akte van oprichting op de eerste plaats zullen moeten kunnen rekenen.
Aangezien de crediteuren, wanneer de jaar-opbrengst van het bedrijf niet voldoende is om hun vordering op te verhalen, naar artikel 1177 B. W. ook op het geplaatste kapitaal hun verhaal zullen kunnen nemen en artikel 42e zegt, dat zoolang „zoodanig" verlies, dit is dus het bedrag, dat van het geplaatste kapitaal verloren is, niet is aangezuiverd, geen winstuitkeering mag plaats hebben, kan en moet men dus daartoe concludeeren, dat winst voor de aandeelhouders slechts dan aanwezig is, wanneer het vermogen der N. V. meer bedraagt dan het gezamenlijke bedrag van het geplaatste kapitaal vermeerderd met het bedrag noodig tot dekking van de vorderingen van crediteuren. 3)
Winst is dus slechts een boekhoudkundige aanduiding, niet een aanduiding van een bepaalde hoeveelheid reëele goederen, winst is niet een zelfstandig maar een afgeleid begrip, is nl. een bepaald gedeelte van 't vermogen der N. V., dat overblijft nadat bepaalde bedragen daarvan zijn afgetrokken ; winst is dat gedeelte van het vermogen, waarover de aandeelhouders kunnen beschikken, zonder dat deze onttrekking aan 't vermogen der N. V. voor de crediteuren nadeelig is.
*) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 285.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 331 pag. 418.
Mr. Dr. M. Polak : Overzicht pag. 25.
Staub, t. a. p. : Erster Band. Zweite Halfte § 213 pag. 894 anm. 6.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 284.
3) Indien een N. V. haar bedrijf begint met een geplaatst kapitaal van 100,000 gulden en er worden geen andere dan bedrijfswinsten en verliezen gemaakt en er is bij beëindiging van het boekjaar een gezamenlijk verlies-saldo van f 20,000, dan is er een verliessaldo tot dat bedrag zoowel volgens de winst- en verliesrekening als wettelijk verlies. Vóór aanvulling daarvan uit bedrijfsj aarwinst kangeen wettelijke winstuitkeering geschieden.



Voorwaarde voor teruggave van storting is dus, dat er een bedrag aanwezig is, waaruit die kan geschieden zonder directe benadeeling van schuldeischers, zonder dat door die teruggave vorderingen van crediteuren ongedekt zouden worden. De wet breidt echter deze voorwaarde nog uit: de voorwaarde is nl. dat er „zuivere" winst zij. Het is denkbaar, komt in de praktijk voor en is wettelijk geoorloofd volgens art. 42d, dat anderen als aandeelhouders tot de winst gerechtigd zijn. Deze personen hebben derhalve ook recht op 'n gedeelte van het vermogen der N. V. ; zij hebben 'n recht, dat achterstaat bij dat der gewone crediteuren, doch 'n onvernietigbaar recht — indien er meer vermogen aanwezig is — om daaruit een bepaald bedrag te verkrijgen. Slechts wanneer hun recht voldaan is kan over het surplus beschikt worden tot teruggave. De beteekenis der beperking der mogelijkheid van teruggave tot het bedrag der zuivere winst is door het voorgaande mede verklaard. Zou men meer dan dat bedrag willen uitkeeren, dan zouden de rechten der crediteuren in het gedrang komen ; winst en de rechten der crediteuren begrenzen elkander ; laatstgenoemde gaan voor. Art. 416 zegt dus, dat wanneer zulks in de akte is bepaald, het bedrag, dat zonder zoodanige bepaling als winstuitkeering aan de aandeelhouders zou ten goede komen of een gedeelte daarvan, aan de aandeelhouders mag worden afgegeven als terugbetaling op storting.])
Gevolgen der teruggave van stortingen.
Door die vermogensafgifte op zichzelf kunnen de bestaande rechten van crediteuren niet in 't gedrang komen ; met die rechten is rekening gehouden voordat er van winst kan sprake zijn.
Echter kan het doel, waarmee die vermogensafgifte geschiedt, kunnen de gevolgen, die daardoor worden bereikt van beteekenis zijn voor het toekomstig belang der crediteuren.
Het doel der vermogensafgifte is teruggave van storting. Zooals boven aangeduid kan deze geschieden met en zonder instandhouding van stortingsverplichting : zij kan ook gepaard gaan met vermindering van het geplaatste kapitaal. Ook in dit laatste geval is de vermogensafgifte van belang, om de gevolgen, die er door bereikt worden ; daardoor wordt voor toekomstige rechtsverhoudingen 't verhaalsobject kleiner.
Een voorbeeld mag dit verduidelijken. De Exportslagerijen N. V.
x) Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden, n°.316 pag. 388, die van oordeel is, dat de gebruikte terminologie „indien en voorzoover er zuivere winst is", niet zou aanduiden, dat door terugbetaling de beschikbare winst zou verdwijnen. Dit laatste volgt echter reeds uit den eisch van aanwezigheid van winst, de beteekenis van het woord „winst" en de beperking-door-de-wet van de teruggave tot het bedrag der winst.
Ten aanzien van het door Prof. van der Heijden bedoelde onderwerp hebben derhalve o. i. beide terminologieën gelijke waarde.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. X. R. 3235 pag. 608.
VI ' 21
GEVOLGEN DER TERUGGAVE VAN STORTINGEN.



PUBLICATIE DOOR AKTE.
den Hartog te Oss hebben een contract gesloten met een chemische fabriek te Oss, eveneens N. V., loopende over een langen termijn, inhoudende, dat de slagerijen den lever der geslachte dieren zullen leveren Aan de andere N. V., die deze verwerkt in en tot medische produkten.
Bij de totstandkoming dezer overeenkomst heeft ongetwijfeld de draagkracht van de chemische fabriek mede gewicht in de schaal gelegd. Het ware voor de N. V. Hartog weinig aangenaam, indien zij zich te eeniger tijd tegenover een zeer besnoeid geplaatst kapitaal der Chemische fabriek zag gesteld.
Publicatie door akte.
Met het oog daarop onder anderen eischt artikel 416, dat de akte zal inhouden de mogelijkheid van teruggave van storting en de mate, waarin en wijze waarop, opdat een ieder vooraf wete,1) dat hij op een bepaald moment te doen zal kunnen hebben met een N. V. met een geringer geplaatst kapitaal of met een gelijk groot geplaatst doch verminderd gestort kapitaal.
In dit verband moet men dan ook zien art. 41 h, dat aan de crediteuren een verzetrecht geeft indien een regeling tot teruggave van storting gedurende het bestaan der N. V. in de akte wordt opgenomen of een bestaande gewijzigd ; de crediteuren, die zich tegen deze gebeurtenis niet vóóraf konden in acht nemen worden door het hen toegekende verzetrecht tegen hare gevolgen beveiligd.
De crediteuren zijn dus door de regeling van art. 41 b en 41 h volkomen beveiligd.
Door het stellen van de voorwaarde „der zuivere winst" en de beperking tot de zuivere winst, geeft de wet nog andere waardevolle aanwijzingen : Het vereischte van de aanwezigheid van zuivere winst involveert meerdererlei : le. zal, aangezien naar de bepalingen der Wet artikel 42 en artikel 42c jaarlijks een winst- en verliesrekening wordt opgemaakt en dus ook slechts jaarlijks de „zuivere winst" komt vast te staan, ook slechts jaarlijks, artikel 416 kunnen worden toegepast. Schrijven statuten voor, dat per half jaar een balans en \finst- en verliesrekening moet worden opgemaakt en is op zoodanige statuten de MinisterieeJe verklaring verkregen, dan zal er wellicht —vergelijk echter artikel 42" —geen bezwaar tegen bestaan bedoeld artikel telkens na vaststelling van de zuivere winst te doen plaats hebben ; 2°. wordt, waar de toepasselijkheid van artikel41è verbonden wordt aan de aanwezigheid van „zuivere winst", — zijnde een boekhoudkundig begrip—.verboden en voorkomen, dat teruggave geschieden zal telkens indien door eenige gunstige transactie de N. V. winst heeft gemaakt; 3°. wordt, door het stellen
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 608.
Belinfante : Ontwerpen van wetten op de vennootschappen en andere, 2e stuk pag. 199.



ELIMINEERING VAN GEPLAATST KAPITAAL ; RESERVEVORMING.
van het vereischte van aanwezigheid vanzuivere winst, vooraf vastgesteld, dat de bestaande vorderingen der crediteuren kunnen worden voldaan op het oogenblik der teruggave. In verband met dit laatste punt moet worden beoordeeld het feit, dat door kapitaalsvermindering bij teruggave van storting als in artikel 416 bedoeld, telkens bij zoodanige aflossing een gedeelte van het kapitaal als winst zou vrij komen en ter vermindering van kapitaal zou kunnen worden uitgekeerd met het gevolg, dat langs dien weg het geheele kapitaal zou kunnen worden geëlimineerd.l)
Elimineering van het geplaatste kapitaal.
Terzake van deze eenigszins onwezenlijke moeilijkheid moet daarmee rekening worden gehouden, dat slechts tot teruggave mag worden overgegaan, indien de jaarlijksche, eventueel halfjaarlijksche balans zuivere winst aanwijst. Het gaat dus niet aan direct na de kapitaalsvermindering door uitkeering, als in artikel 416 bedoeld, wederom tot kapitaalsvermindering over te gaan ; daartoe zal dienen te worden afgewacht of door een volgende winst- en verliesrekening zuivere winst wordt opgeleverd. 2)
Mogelijkheid van reservevorming.
Een vierde gevolg van het binden der teruggave van storting aan de voorwaarde dat er zuivere winst is, en aan de beperking tot het bedrag der zuivere winst, is, dat er telkens bij de toepassing van artikel 416 een
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 316 pag. 386—387.
Anders : Prof. Mr. F. G. Scheltema, t. a. p., W. P. N. R. 3235 pag. 608.
2) Indien dus de balans en de winst- en verliesrekening over 1931 aanwijst een winst van 50,000 gulden, dan wil dit zeggen, dat er naar dezen balans en winst- en verliesrekening 50,000 gulden van het vermogen der N.V. is, waarover de aandeelhouders vrijelijk mogen beschikken. Wanneer derhalve die 50,000 gulden in het nieuwe boekjaar — immers de genoemde 50,000 gulden zijn resultante van het vorig boekjaar — worden besteed tot teruggave, is uit het vermogen der N. V. verdwenen datgene, waarover de aandeelhouders gerecht waren te beschikken. Er kan dus derhalve niet nogmaals 50,000 gulden worden uitgekeerd onder den naam „winst."
In deze opvatting verkrijgt het woord „voorzoover" in artikel 41&, redelijke beteekenis. Buiten deze opvatting is het een toevallige willekeurigheid het bedrag der teruggave juist tot het winstbedrag te beperken.
De teruggave en daarmee eventueel gepaard gaande vermindering van het geplaatste kapitaal is een handeling, die in ieder geval op het nieuwe boekjaar zal moeten worden geboekt. Aan het einde van dit nieuwe boekjaar zal dan ook pas weer blijken of er een bepaald gedeelte van het vermogen der N. V. is, waarover door de aandeelhouders zal mogen worden beschikt.
Het is niet ondenkbaar, dat door plotselingen beursval of andere calamiteiten, het reeds op het oogenblik der teruggave onmogelijk is de crediteuren geheel te voldoen.
Terecht merkt overigens Prof. Scheltema, W. P. N. R. 3235 pag. 608 op, dat de elimineering van het geheele geplaatste kapitaal onmogelijk is door de voorgeschreven begrenzing der teruggave in de akte.



RESERVEVORMING , CONCESSIE- EN BOUWMAATSCHAPPIJEN.
reserve zal worden gevormd ') gelijk groot aan het bedrag der teruggave.
Immers winst is een bedrag, dat aanwezig is boven het geplaatst kapitaal plus datgene, wat noodig is voor dekking der vorderingen van crediteuren. Dit bedrag kan als winst worden uitgekeerd of dienen tot teruggave. Keert men zoodanig bedrag uit èn tot winstuitkeering èn tot teruggave, dan gaan de aandeelhouders hunne bevoegdheid te buiten.
Wordt derhalve het bedoelde bedrag uitgekeerd met het doel teruggave op aandeelen te doen en zoodoende het kapitaal te verminderen, dan is na die teruggave het geplaatste kapitaal verminderd met een bedrag gelijk aan 't bedrag der uitgekeerde winst, terwijl het vermogen der N. V. strekkend ten bate der crediteuren hetzelfde is gebleven. Levert de opbrengst van het bedrijf in volgende jaren 10 mille zuivere winst op, dan is er een zuivere winst aanwezig van 10 mille vermeerderd met het bedrag waarmee 't vorige jaar 't kapitaal is verminderd. Levert 't bedrijf een verhes op van 10 mille, dan kan dit worden gedekt door het bedrag waarmee 't vorige jaar het kapitaal werd verminderd.
Vennootschappen, houdsters van concessies en andere.
Het is hier de plaats om de werking na te gaan van art 416 ten aanzien van zoodanige N. V. als waarvoor, naar veler meening, het artikel met uitsluiting van andere geschreven is, 2) nl. vennootschappen, die
}) Althans eeteris paribus.
Op verschillende plaatsen geeft notaris G. Vlug er aanleiding toe als zijn meening aan te nemen, dat de N. V. bij toepassing van artikel 416 de verplichting zou hebben tot het vormen van een reserve en zelfs van een reserve tot gelijk bedrag als wordt teruggegeven.
In dien vorm is o. i. deze meening onjuist. Geenerlei verplichting wordt ergens aan de N V door de Wet opgelegd tot het vormen van eenige reserve noch ook wordt deze vorming-door-de-N. V. van een gelijk groote reserve door de consequenties of consequente toepassing van artikel 416 gevorderd.
Indien tusschen het oogenblik van de vaststelling van de winst en het oogenblik der teruggave geenerlei verandering in den vermogenstoestand heeft plaats gehad, zal men na teruggave en kapitaalsvermindering inderdaad een reserve aanwezig hebben ter grootte van het teruggegeven bedrag.
Is het vermogen der N. V. tusschen de zooeven genoemde tijdstippen achteruitgegaan voor een waarde van de helft van het winstbedrag volgens de winsten verliesrekening, dan zal er na teruggave en kapitaalsvermindering slechts een reserve van de helft van het teruggegeven bedrag aanwezig zijn.
Vooral bij verdere uitbreiding van evengenoemde voorbeelden blijkt dat van de verplichte vorming eener reserve tot gelijk bedrag als zal worden teruggegeven, geen sprake is.
Men vergelijke:
G. Vlug, t. a. p. ad artikel 416 pag. 73 en 74; N. V. tiende jaargang n°. 5 pag. 129 en 130.; Economisch-Statistische Berichten 7 Sept. 1927, pag. 785.
Mr. Aug.Philips,Ec. Stat. Berichten 13 Juli 1927 pag. 618 ; 20 Juli 1927 pag. 639.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 72 pag. 120.
J. G. C. Volmer, N. V. 6e jaargang n°. 2 pag. 36.
2) G. Vlug, t. a. p. ad artikel 416 pag. 73 en 74.
Mr. Aug. Philips, Ec. Stat. Berichten 13 en 20 Juli 1927, pag. 618 en 639.
In tegengestelden zin:
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 316 pag. 389.



concessie- en bouwmaatschappijen.
krachtens eenige concessie werkzaam zijn of de exploitatie van bouwterreinen ten doel hebben. Maatschappijen, wier actief geregeld in waarde vermindert, hetzij door het afloopen van rechten, die aan een termijn zijn gebonden, zooals concessies en patenten, hetzij door gestadige uitputting van hun inkomsten, b.v. mijnbouwondernemingen, moeten er rekening mee houden, dat op een bepaald moment b.v. de beëindiging der concessie, het onmogelijk zal zijn aan aandeelhouders hunne storting terug te geven, aangezien die stortingen in bedrijfsmateriaal zijn omgezet en dit bij de beëindiging der concessie aan 't lichaam overgaat, dat de concessie gaf.
Mr. Augustus Philips geeft in de Econ. Stat. Berichten 1927 deel II, pag. 619, drieërlei wijzen aan, waarop de aandeelhouders tegen het zoo juist genoemd euvel kunnen beveiligd worden.
1°. Kunnen de aandeelhouders ieder jaar van hun jaarlijksch dividend een zeker bedrag op zij leggen en beschouwen niet als inkomen, doch als terugontvangen kapitaal.
2°. Kan de N. V. zelf ieder jaar uit haar exploitatiewinst een zeker bedrag voor afschrijving inhouden vöör zij tot uitkeering van dividend overgaat en daarmee een fonds vormen, waaruit bij het eind der concessie de aandeelhouders hun storting integraal terugkrijgen.
3°. wordt, naar Mr. Philips, in Frankrijk het systeem gevolgd, dat men uit winst aandeelen aflost, daarvoor afgevend actions de jouissance.
In eenigszins gewijzigden vorm huldigt onze Wet het op de tweede plaats genoemde systeem. Dat systeem brengt mee, dat er vóór dat tot winstuitkeering wordt overgegaan, een gedeelte uit de winst wordt afgezonderd om te dienen tot een teruggave van stortingen, nl. bij de beëindiging der N. V. Ook naar onze wet komt het bedrag, dat tot teruggave wordt bestemd, ten laste van het bedrag, dat anders als dividend zou kunnen worden uitgekeerd. Het verschil tusschen beide systemen ligt in 't verschillende tijdstip van teruggave, dat in Ons wettelijk systeem wordt vervroegd ; dit heeft tengevolge, dat het geplaatste kapitaal wordt verminderd, waardoor men in volgende jaren eerder tot zuivere winst komt en dus weer tot eerdere en meerdere teruggave kan overgaan.
Wanneer een N. V. een geplaatst kapitaal heeft van 1 millioen, in een jaar 1 ton winst maakt en dit bedrag geheel wil besteden tot teruggave van storting, wordt haar geplaatst kapitaal f 900,000, terwijl haar vermogen 1 millioen blijft; wordt in 'n volgend jaar, ceteris paribus, weer een ton winst gemaakt, dan is de zuivere winst f 200,000; wordt deze wederom geheel tot teruggave gebruikt, dan wordt het geplaatste kapitaal der N. V. f 700,000, doch haar vermogen blijft f 900,000. Het behoeft natuurlijk geen betoog, dat de N. V. gerechtigd is een gedeelte van het bedrag, dat de zuivere winst vormt, te besteden tot dividenduitkeering, een ander gedeelte tot teruggave. Op dezelfde wijze als ten aanzien van vennootschappen, die concessies exploiteeren, kan worden



AANDUIDING DER WIJZE VAN TERUGGAVE.
te werk gegaan ten aanzien van vennootschappen, die exploitatie van bouwterreinen ten doel hebben. Echter kan artikel 416 ook voor de andere dan genoemde vennootschappen toepassing vinden1), b.v. in 't geval dat een N. V. beschikt over een zoodanig groot gestort kapitaal, dat dit buiten de N. V. economischer kan worden besteed dan in de N. V. : door de teruggave van kapitaal kan zij eerder tot winst geraken, en indien deze gelijk is gebleven aan de winst van vorige jaren, 't overgebleven kapitaal beter renumereeren, terwijl het teruggegeven kapitaal buiten de N. V. een meer winstgevende aanwending zal kunnen vinden.
Dat de crediteuren in het systeem der Wet worden beveiligd, daarop is reeds gewezen ; bovendien heeft de Minister ter behartiging van het algemeen belang een preventief toezicht door middel zijner verklaring van geen bezwaar : hij kan ruime amortisatie toelaten bij N. V., waarvoor de mogelijkheid van amortisatie een levensbelang is, zooals de genoemde concessiemaatschappijen ; hij kan daaraan paal en perk stellen, daar waar het belang niet of minder duidelijk aanwezig is.
Voor teruggave van storting is behalve aanwezigheid van zuivere winst ook een vereischte de aanduiding in de akte van de mogelijkheid van amortisatie, de mate waarin en de wijze waarop die mogelijk is.
De vermelding van de zoo juist genoemde punten is niet alleen van belang voor de derden-crediteuren der N. V., doch ook voor de aandeelhouders. Zelfs is het ten aanzien van deze noodzakelijk, dat daaromtrent in de akte bepalingen zijn opgenomen : immers zonder dat daaromtrent iets is overeengekomen kan den aandeelhouder zijn lidmaatschap niet worden ontnomen. 2)
Het belang der aanduiding van mogelijkheid van teruggave en de mate waarin, werd reeds naar voren gebracht.
Aanduiding der wijze van teruggave.
Ook de wijze van teruggave moet in de akte worden aangeduid. De aanduiding daarvan is zoowel voor de derden-crediteuren van belang, als voor de aandeelhouders. Voor de crediteuren immers is het niet onverschillig te weten of eventueele teruggave zal geschieden met of zonder instandhouding van stortingsverplichting — indien deze laatste door toekomstige behoefte van de N. V. zou worden noodig gemaakt; 3) ten aanzien van de aandeelhouders is het belangrijk, dat worde aangeduid of de teruggave in dien zin zal plaats hebben, dat deze geschiedt
1 Roger Cuenet, t. a. p. pag. 20 en 21.
Edgar Sée, t. a. p. pag. 107 en 108.
2) Staub, t. a. p. Erater Band, Zweite Halfte pag. 944 en 945, anm. 2; pag. 947, anm. 8.
Lyon-Caën et Renalt n°. 877 pag. 758.
Roger Cuenet, t. a. p. pag. 37.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, n°. 72 pag. 119.
Prof. Mr. W. L P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 281.



AANDUIDING DER WIJZE VAN TERUGGAVE.
aan door het lot of het bestuur aan te wijzen aandeelhouders of wel dat zij zal worden bewerkstelligd door den inkoop van aandeelen. Bij toepassing der laatstgenoemde wijze van teruggave is de medewerking der aandeelhouders noodig, bij de eerstgenoemde is hun wil onverschillig, wanneer eenmaal in de akte (overeenkomst) van oprichting die mogelijkheid van teruggave is vastgelegd. ')
De verschillende wijzen van teruggave, die bij artikel 416 in aanmerking komen, 2) zijn o.a. :
a. teruggave van een waarde gelijk aan een gedeelte van het gestorte bedrag, hetzij in geld, hetzij in goederen, aan alle aandeelhouders in dezelfde mate en onder gelijKtijdige vermindering van het nominaal bedrag van de aandeelen van alle aandeelhouders met een bedrag gelijk aan het teruggegevene. Heeft een N. V. een kapitaal van f 500,0C0, geheel geplaatst en volgestort, bestaande uit 500 aandeelen van f 1000 ieder, en kan zij haar bedrijf uitoefenen met een kapitaal van f 250,000, dan zal zij dit kunnen bereiken door een kapitaals vermindering, die geschiedt door aan de houders op elk aandeel een bedrag van f 500 terug te geven en de nominale waarde van elk aandeel met f 500 te verminderen, dus tot f 500. Tegen deze wijze van teruggave kan door geen der aandeelhouders eenig bezwaar worden gevoeld, aangezien hun aandeelhoudersrecht in stand blijft evenals ook de onderlinge rechtsverhouding der aandeelhouders : overeenkomstig artikel 446 lid 3 blijft door de gelijke vermindering der aandeelen de onderlinge stemgerechtigdheid dezelfde ; wat de winstverdeeling betreft, wordt, naar het tweede lid van artikel 42d, ook geen verandering ondergaan ; ook in de verhouding, waarin naar artikel 56 het excedent zal worden verdeeld, komt geen wijziging.
Ook dan, wanneer de aandeelen slechts gedeeltelijk zijn volgestort, kan tegen een teruggave van een gelijk bedrag aan alle aandeelhouders van het door hen gestorte onder gelijke en gelijktijdige vermindering van 't bedrag van het aandeel geen bezwaar bestaan, aangezien dan evenmin hunne onderlinge verhouding eenige wijziging ondergaat.
Anders zal dit zijn indien, met vermindering van het nominaal bedrag der aandeelen, hetzij verschillende bedragen aan de aandeelhouders worden teruggegeven, hetzij gelijke of verschillende bedragen aan ongelijksoortige aandeelhouders of indien bij akte van oprichting een afwijking van de wet in het stemrecht is tot stand gebracht overeenkom-
1) Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte ad § 227, Anm. 2 pag. 945 ; Anm. 8 pag. 947.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 289.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 72 pag. 120.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. ad art. 416 pag. 108.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte ad § 288 pag. 1188, anm. 7.
Lyon-Caën et Renault n°. 877 pag. 757 en 758.
Roger Cuenet, t. a. p. pag. 60—74.
Edgar Sée, t. a. p. pag. 107—130.



aanduiding der wijze van teruggave.
stig artikel 446 lid 5 en 6 of in de winstver deeling overeenkomstig artikel 42d. In de genoemde gevallen kunnen door de teruggave de stemmenverhouding en de verdeeling der winst beïnvloed worden, zoodat het derhalve dienstig is om, wanneer een dergelijke teruggave kan voorkomen volgens de akte van oprichting, in diezelfde acte daaromtrent eenige regeling te treffen.
Echter zal het niet onmogelijk zijn bij latere wijziging der akte van oprichting de winstverdeeling en stemmenverhouding in verband met een geschiedde teruggave te wijzigen, in welk geval de verklaring van de Minister vereischt is.
b. teruggave op gelijke wijze als onder a. bedoeld aan aandeelhouders, die door het lot worden aangewezen.
Waar de wijze van teruggave in de akte van oprichting moet zijn aangeduid, kunnen de aandeelhouders, indien zulks is geschied, tegen deze wijze van kapitaalsvermindering geen bezwaren inbrengen, ofschoon de geheele of gedeeltelijke vernietiging hunner aandeelen overigens zonder hunne medewerking geschiedt en daarvan onder meer verandering in stemgerechtigdheid en winstverdeeling het gevolg kan zijn.
c. inwisseling van een hoeveelheid aandeelen tegen een geringere hoeveelheid nieuwe aandeelen. De aandeelhouders blijven derhalve bij deze wijze van kapitaalsvermindering aandeelhouder ; echter wordt de stemverhouding ongetwijfeld veranderd. De kapitaalsvermindering wordt in dit geval alleen gedragen door diegenen, die in het bezit van het genoemde getal aandeelen zijn, hetgeen in concreto ten aanzien van deze aandeelhouders tot onbillijkheden zou kunnen leiden.
d. inkoop der eigen aandeelen, hetzij ter beurze, hetzij van hen, die hunne aandeelen daartoe aanbieden. De vernietiging van de onder deze omstandigheden ingekochte aandeelen is ongetwijfeld geoorloofd en in verband met het doel, dat de N. V. voor oogen staat noodzakelijk.
Geoorloofd is deze vernietiging, omdat zij geschiedt indien en voor zoover er zuivere winst is en de derden-crediteuren der N. V. daardoor dus nooit eenig nadeel kunnen lijden, zulks in tegenstelling tot de vernietiging van aandeelen — buiten toepassing van art. 416 en 41c — ingekocht overeenkomstig artikel 41a, welker inkoop zelfs indien er verlies is zaJ kunnen geschieden ; vernietiging in dat geval is niet anders als vernietiging van een aan de N. V. toekomend waardeobject.x)
Bij gebreke van afwijkende wettelijke bepaling zal men, bij gebruik
>) Prof. Mr. F. G. Scheltema, t. a. p., W. P. N. R. 3234 pag. 596.
Zie ook : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 315 pag. 381 en 382.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 69, pag. 116.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 288.
Bij inkoop van eigen aandeelen door de N. V. bij aanwezigheid van verlies, zou, indien vernietiging steeds geoorloofd ware, door de wet in artikel 41a een ontduiking van artikel 41c zijn mogelijk gemaakt.



TERUGGAVE BUITEN ART. 416 EN ONTHEFFING.
van de thans bedoelde wijze van teruggave, ook gebonden zijn aan het in de akte aan te duiden bedrag, waartoe inkoop van eigen aandeelen zal mogen geschieden ; confer artikel 41a. *)
Indien niet bij de akte van oprichting is vastgelegd op welke wijze de teruggave zal kunnen geschieden, zal ieder aandeelhouder zich tegen den geheelen of gedeeltelijken tenietgang van zijn aandeel(en) kunnen verzetten. Echter zal dan zoodanige tenietgang-door-teruggave kunnen worden bereikt door een besluit der Algemeene Vergadering zelfs zonder dat de aandeelhouder, wiens aandeel de vernietiging treffen kan, daaraan meewerkt, mits het besluit op wettige wijze zij tot stand gekomen ; de niet-medewerking aan de totstandkoming van 'n besluit verhindert niet de gebondenheid daaraan ; aan een wettig genomen meerderheidsbesluit is hij gebonden ; één en ander volgt uit artikel 44d en het bestaan van artikel 41 h ; echter mag zoodanige wijziging niet in strijd zijn met den goeden trouw of misbruik .'ai! recht opleveren.
Op zoodanige wijziging der akte van oprichting zou overeenkomstig artikel 45d, als zijnde de wijze, waarop de wijziging is tot stand gekomen onwettig, de verklaring van geen bezwaar kunnen worden geweigerd.
Indien bedoelde verklaring onverhoopt toch gegeven wordt, zal den aandeelhouder daarna toch nog steeds een beroep op artikel 46a ten dienste staan, derhalve de nietigheid van het besluit der Algemeene Vergadering kunnen worden ingeroepen.
Naast de op de zooeven omschreven gronden noodzakelijke aanduiding in de akte van oprichting, is telkens een besluit der Algemeene Vergadering noodig om tot teruggave (eventueel met kapitaalsvermindering) te kunnen geraken, indien slechts in de akte is bepaald, dat teruggave kan geschieden en in welke mate en op welke wijze, doch niet dat teruggave in bepaalde gevallen zal geschieden.
Dit besluit heeft niet vermindering van het maatschappelijk kapitaal tengevolge, zooals in het artikel 41c wel wordt geëischt voor andere dan onder artikel 416 vallende teruggaven ; er zal derhalve steeds zonder statutenwijziging uitgifte van aandeelen mogelijk zijn tot het oorspronkelijke bedrag van het maatschappelijk kapitaal. Wel is overeenkomstig artikel 8 sub 3 der Handelsregisterwet aangifte van het verminderde geplaatste kapitaal noodzakelijk.
Teruggave buiten art. 41b en ontheffing.
Het onderwerp behandeld in artikel 41c is nauw verwant aan dat van artikel 416.
Artikel 41c luidt: TERUGBETALING OP DE AANDEELEN, ANDERS DAN IN HET GEVAL VOORZIEN BIJ HET VORIGE ARTIKEL, OF ONTHEFFING VAN DE VERPLICHTING TOT STORTING OP NIET VOLGESTORTE AANDEELEN, KAN
') Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 288.



teruggave tegenover ontheffing.
SLECHTS GESCHIEDEN, NADAT EN VOOR ZOOVERRE HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL DOOR WIJZIGING VAN DE AKTE VAN OPRICHTING ZAL ZIJN VERMINDERD, HET BESLUIT TOT WIJZIGING MEDE INHOUDT DE WIJZE WAAROP DE VERMINDERING ZAL WORDEN UITGEVOERD EN TEN AANZIEN VAN DIT BESLUIT HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 41 d TOT EN MET 41 g IS IN ACHT GENOMEN.
Het artikel ziet derhalve op twee onderwerpen, namelijk uitkeeringen aan aandeelhouders, welke niet vallen onder artikel 416 en daarnaast de ontheffing van nog niet gedane stortingen.
Teruggave tegenover ontheffing.
Van uitkeeringen aan crediteuren wordt dus gehandeld zoowel in artikel 41 6 als in artikel 41c ; over ontheffing van storting op aandeelen spreekt slechts artikel 41 c. ; ontheffing van de verplichting tot storting indien en voorzoorver er zuivere winst is, wordt door artikel 416 niet behandeld.
Volkomen terecht geschiedde uit niet in laatstgenoemd artikel. Zooals immers boven werd uiteengezet, behandelt dit artikel gevallen, waarin de N. V. een gedeelte van haar vermogen wil zien verdwijnen en overgaan in handen harer aandeelhouders. De aanwezigheid van zuivere winst is evenzeer mogelijk indien de aandeelen niet zijn volgestort als wanneer zulks wel het geval is ; de kapitaalsovervloed is dus evengoed denkbaar wanneer de aandeelen wel, als wanneer zij niet zijn volgestort. Wanneer de aandeelen zijn volgestort kan van ontslag van stortingen geen sprake meer zijn. Wanneer aandeelen niet zijn volgestort, helpt de ontheffing van de stortingsverplichting niet tot het doel, dat bereikt moet worden, nl. het brengen van een gedeelte van het vermogen der N. V. in handen der aandeelhouders ; de hoeveelheid middelen der N. V. blijft na als vóór de ontheffing even groot. De ontheffing van stortingen is dus, gezien den inhoud en het doel van artikel 416, een slag in de lucht en vond derhalve terecht in dat artikel geen vermelding of behandeling. Dienovereenkomstig behandelt artikel 41c de ontheffing van de stortingsverplichting dan ook geheel zelfstandig en geheel los van den inhoud van het voorafgaande artikel.l) Dit volgt uit de bewoordingen en de interpunctie van het artikel. De tusschenzin „anders dan in het geval voorzien bij het vorige artikel'' slaat slechts op de daarvóór vermelde terugbetaling op aandeelen en scheidt deze terugbetaling af van de later genoemde ontheffing van de stortingsverplichting, hetgeen ook blijkt uit de komma aan het eind van voornoemden tusschenzin en het daaropvolgende disjunctieve woord „of".
Aangezien het artikel geenerlei beperking noemt valt derhalve elke ontheffing van stortingsverplichting onder zijn werking en daardoor
') Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 317 pag. 390.



omstandigheden bïj ontheffing.
onder de werking van artikel 41(Z tot en met 41 <7 waarvan artikel 41/ in verband met het thans behandelde punt van belang is en welks inhoud is :
I)E RECHTBANK VERKLAART HET VERZET OPGEHEVEN, ZOO NIET BLIJKT, DAT DE WIJZIGING, OF DE WIJZE WAAROP ZIJ TOT STAND GEKOMEN IS, STRIJDT MET DE GOEDE ZEDEN, DE OPENBARE ORDE, DE WET OF DE AKTE VAN OPRICHTING, OF WEL DAT DE GOEDEREN DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, TENGEVOLGE VAN DE VERMINDERING VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL, EEN ONVOLDOENDEN WAARBORG VOOR DE SCHULDEISCHERS DER VENNOOTSCHAP ZOUDEN OPLEVEREN.
IEDERE PARTIJ DRAAGT HARE EIGEN KOSTEN, VOOR ZOOVER DE RECHTBANK IN DE OMSTANDIGHEDEN GEEN AANLEIDING VINDT TOT EEN NADERE REGELING. TEN SPOEDIGSTE NADAT DE RECHTBANK HARE BESCHIKKING HEEFT GEGEVEN, DEELT DE GRIFFIER, ONDER OPGAVE VAN DE DAGTEEKENING DER BESCHIKKING, ZULKS AAN DE PARTIJEN MEDE.
Omstandigheden, waaronder ontheffing geschiedt.
De ontheffing van de verplichting tot storting op aandeelen kan men voornemens zijn door te voeren onder drieërlei omstandigheden :
Ten eerste dan, wanneer en zoover er zuivere winst aanwezig is. Verstaat men daaronder het surplus, dat aanwezig is boven het geplaatste kapitaal plus datgene, wat noodig is ter dekking van de crediteuren, dan is het duidelijk, dat de crediteuren voor wat betreft hunne tegenwoordige vorderingen op de N. V. door die ontheffing niet kunnen worden benadeeld. Zeker echter is het mogelijk, dat crediteuren der N. V. in hun toekomstige verhouding tot die N. V. door de voorgenomen ontheffing kunnen worden benadeeld, dat er zooals artikel 41/ eerste lid infine zegt „niet een voldoende waarborg voor dc schuldeiscbers der N. V." zou overblijven.
Het verzet van crediteuren op dien grond tegen eenige voorgekomen ontheffing is zeer wel denkbaar, zeer billijk, en wordt bevestigd door de zoo juist aangehaalde bewoordingen van artikel 41/, dat spreekt van „een waarborg" voor de crediteuren, een terminologie, die ongetwijfeld niet slechts op de betaalbaarheid van bestaande schulden ziet. l) Een soortgelijke bescherming van de toekomst der crediteuren vindt men, voor wat betreft mogelijke benadeeling door „verandering"in demogelijkheid van teruggave van gedane stortingen van aandeelhouders in artikel 41 h, als voorbeeld waarvan het contract der firma den H'artog werd gegeven. Ten tweede is ontheffing van de verplichting tot storting denk-
1) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. art. 78a pag. 128.



VERMINDERING VAN „MAATSCHAPPELIJK" KAPITAAL.
baar, indien er geen zuivere winst doch ook geen verlies aanwezig is. Al hetgeen gezegd is voor het geval er zuivere winst aanwezig is, is ook in de thans gestelde casuspositie van toepassing.
Do derde casuspositie is, dat men tot ontheffing van stortingsverplichtingen zou willen overgaan, • vanneer er verlies aanwezig is. Het behoeft geen betoog, dat het verzetsrecht der crediteuren in dit geval volkomen op zijn plaats en gerechtvaardigd is.
Tegen misbruik van het verzetsrecht der crediteuren zal de rechter, evenals bij toepassing van artikel 41 h, kunnen optreden door de bevoegdheid hem in artikel 41/ lid 2 gegeven.
Door het voorschrift van artikel 41c wordt niet alleen zorg gedragen daarvoor, dat de crediteuren door ontheffing van de stortingsverplichtingen niet onrechtmatig zullen worden benadeeld, het artikel zegt ook, dat de ontheffing niet zal kunnen geschieden, dan „nadat en voor zooverre het maatschappelijk kapitaal door wijziging van de akte van oprichting zal zijn verminderd."
Vermindering van het „maatschappelijk" kapitaal.
Het is geen onjuistheid door den wetgever begaan hier te spreken van een vermindering van het „maatschappelijk" kapitaal der N. V. Geeft al het feit, dat de wetgever gedurende de wordingsgeschiedenis der nieuwe wet in zeer duidelijke enpreciese bewoordingen het maatschappelijk kapitaal heeft omschreven1) in den zin als door de literatuur algemeen wordt aangegeven, 2) alle aanleiding om het gebruik van den term „maatschappelijk kapitaal" niet dan met groote huivering tot een wangebruik te verklaren, het is bovendien logisch, dat de wet, bij ontheffing van stortingsverplichting vermindering van het maatschappelijk kapitaal voorschrijft. Indien het waar is, dat het maatschappelijk kapitaal het plan aangeeft, waarnaar de vennootschap kan worden uitgebouwd, 3) het hebben van een maatschappelijk kapitaal, dat grooter is als het geplaatste, derhalve de mogelijkheid open houdt om door uitgifte van nieuwe aandeelen zonder statutenwijziging het vermogen der N. V. te vermeerderen, is het toch zeker niet irrationeel, dat de wetgever voorschrijft, dat maatschappelijk kapitaal te verminderen op het oogenblik, waarop men daadwerkelijk te kennen geeft het vermogen der JSf. V. te willen verminderen door te-niet-doening van vorderingsrechten aan de N. V. toekomend. Het is zeër begrijpelijk dat de wet voorschrijft :
1) Ontwerpen van Wetten op de vennootschappen en andere, le stuk pag. 46 en 73.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t- a. p. pag. 241.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t a. p. n°. 162 pag. 191.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 60 pag. 102.
Mr. Dr. M. Polak, Handboek pag. 366.
G. Vlug, t. a. p. ad artikel 36rf pag. 63.
Men vergelijke ook artikel 36 W. v. K.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 162 pag. 191



VERMINDERING VAN „MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL.
indien men de middelen der N. V. wil verminderen, brenge men het maatschappelijk kapitaal in overeenstemming met de werkelijkheid, derhalve met het geplaatste kapitaal na de ontheffing.
De term „nadat en voorzoover het maatschappelijk kapitaal zal zijn verminderd" geeft dus aan, dat, totdat door ontheffing bereikt wordt een geplaatst kapitaal geüjk aan het door een voorafgegane vergadering vastgestelde bedrag van het maatschappelijk kapitaal, deze ontheffing mag plaats en kan plaats hebben indien overigens aan artikel 41c is voldaan. *) In dezen zin opgevat hebben zoowel de woorden „nadat" als „voor zooverre" de hun toekomende beteekenis. Een bevestiging van het vorenstaande vindt men ook in artikel 41/ lid 1, dat spreekt over de mogelijkheid, dat de goederen der N. V. een onvoldoende waarborg zouden zijn voor de crediteuren en wel tengevolge van de vermindering van het maatschappelijk kapitaal. Aangezien de vermindering van een rekengrootheid op zichzelf nooit de goederen kan doen verminderen, dus ook niet zóó, dat zij een onvoldoende waarborg zouden vormen voor de crediteuren, moet worden aangenomen, wil artikel 41/ lid 1 redelijken zin hebben, dat na de ontheffing geplaatst en maatschappelijk kapitaal gelijk moet zijn.
In artikel 41c kan niet gemeend zijn het geplaatste kapitaal. Het bedrag van het geplaatste kapitaal zal niet altijd tot z'n voUe hoegrootheid in de akte van oprichting zijn vermeld. Zulks zal niet het geval zijn indien na de oprichting aandeelen zijn geplaatst.
Zooals door Mr. O. de Kat is opgemerkt za! het derhalve kunnen voorkomen, dat men, opdat er na de vermindering en teruggave een gelijk groot maatschappelijk en geplaatst kapitaal zal zijn, het geplaatste kapitaal, dat in de akte is uitgedrukt, zal moeten vergrooten in plaats van verminderen, waarvan toch artikel 41c gewaagt. 2)
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t a. p. n°. 75 en 76 pag. 122 en 123.
Anders: Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 317 pag. 391.
Men vergelijke ook: Mr. O. B. W. de Kat, N. V. 8e jaargang n°. 7 pag. 196
2) Mr. O. B. W. de Kat, N. V. 8e jaargang n°. 7 pag. 196.
Zulks zal,gelijk door Mr. de Kat aangegeven, dan het geval zijn, indien na de oprichting aandeelen zijn geplaatst, van welke meerdere plaatsing uit de akte niet behoeft te blijken. Over het geplaatste kapitaal spreekt de wet slechts in artikel 36rf en 37c, in welke artikelen geen voorschrift betreffende verhooging van geplaatst kapitaal in de akte van oprichting is gegeven.
Wanneer derhalve het maatschappelijk kapitaal eener N. V. groot is f 1,000,000. het bij de oprichting geplaatste kapitaa' f 200.000, later zonder verandering der akte verhoogd tot f 400,000, en men wil daarna door middel van artikel 41 c het geplaatste kapitaal terugbrengen tot f 300,000, dan zal, indien men wenscht, dat uit de akte zal blijken, dat geplaatst en maatschappelijk kapitaal na de toepassint van artikel 41c gelijk zijn, noodig zijn, dat het bedrag van het geplaatste kapitaal in de akte wordt veranderd i. c. verhoogd.
De eisch daartoe wordt echter in de wet in artikel 41c niet gesteld. In den tekst werd dit ten onrechte niet vermeld. Hoe juist de opmerking van Mr. De Kat in dit opzicht op zich zelf zijn moge, kan daarin toch geen bezwaar tegen de wettelijke regeling gelegen zijn.



VORMEN VAN ONTHEFFING , TERUGBETALING VAN ART. 41C.
Overigens zal men, indien men in artikel 41c „geplaatst kapitaal" wil subsitueeren voor „maatschappelijk kapitaal", onder „geplaatst kapitaal" moeilijk iets anders kunnen verstaan als het bedrag van het geplaatste kapitaal, zooals dit in de akte van oprichting is uitgedrukt. Het werkelijke bedrag van het geplaatste kapitaal, d.w.z. het geheel der vorderingen, die voor de N. V. op de aandeelhouders, door het sluiten van lidmaatschapsovereenkomsten zijn ontstaan, kan door een besluit der algemeene vergadering niet worden verminderd. Ware dit zoo dan kon artikel 41c niet ontheffing vorderen na de vermindering door wijziging van de akte.
Vormen van ontheffing.
Alle manipulaties, die in werkelijkheid een ontheffing van de stortingsverplichting opleveren, vallen onder het verbod van het artikel. Dit volgt uit zijn bewoordingen. Het verplicht immers tot aanduiding in het geschrift houdende besluit der algemeene vergadering, dat tot nederlegging bestemd is van de wijze, waarop die vermindering zal geschieden. Waaronder niet allèèn valt de aanduiding van vermindering öf door teruggave óf door ontheffing, hetgeen duidelijk is, wanneer men in artikel 416, waar alleen van teruggave sprake is, ook den eisch gesteld ziet, dat een aanduiding van de wijze van teruggave zal geschieden.
Onder ontheffing in den zin van artikel 41c valt dus wel „een bijschrijving in den zin van kwijting zonder dat werkelijk betaling heeft plaats gevonden,"1) niet een kwijting van de aandeelhouders voor hunne storting ten laste van de winst- en verliesrekening, d.i. kwijting bij wijze van winstverdeeling. 2) Bij zoodanig optreden heeft men >n juridischen zin niet te doen met een ontheffing der stortingsverplichting, waarvan kwijting het natuurlijk gevolg is.
Terugbetaling van art. 41c.
Behalve de ontheffing van de verplichting tot storting-op-aandeelen behandelt de wet in artikel 41c ook „terugbetaling op aandeelen, anders dan in het geval voorzien bij het voorgaande artikel". Het geval voorzien in a rtikel 416 is het geval van teruggave indien en voorzoo ver er zuivere winst is.
De door de wet in artikel 416 opgestelde eisch van vermelding der mate en wijze van teruggave houdt in „uitvoeringsmaatregelen" voor het geval, dat terugbetaling bij aanwezigheid van zuivere winst tot hoogstens het bedrag dier winst geschiedt.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 317 pag. 390.
2) Mr. O. B. W. de Kat, N. V. 8e jaargang n°. 7 pag. 197.
Bij winststorting op de aandeelen is in werkelijkheid van storting, geenszins van ontheffing sprake. Uit den aard der zaak is dus van toepasselijkheid van artikel 41 c geen sprake.
In dezen zin ook : Prof. Mr. F. G. Scheltema, t. a. p., W. P. N. R. 3235 pag. 610.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 285.



TERUGBETALING VAX ART. 41c.
De vermelding in de akte van oprichting van mate en wiize vormen dus niet een deel van het geval geregeld in artikel 41 b ; na het geval, waarover het gaat te hebben opgesteld, zegt dat artikel: „en tevens" moet er inde akte van oprichting een uitvoeringsregeling staan. Deze laatste woorden hebben een zuivere disjunctieve beteekenis.
Derhalve zal niet artikel 41e in zijn geheel behoeven te worden in acht genomen, indien men teruggave wil bij aanwezigheid van zuivere winst, terwijl de akte daarvoor geen nadere regeling inhoudt.
\lsdan zal dus niet èn vermindering van het maatschappelijk kaj)itaal door wijziging van de akte van oprichting behoeven vooraf te gaan èn inachtneming van artikel 41 d tot en met 4!<y voorgeschreven zijn.
Behalve in de ontleding van de bewoordingen van artikel 416 vindt deze meening steun in de wettelijke bepaling van artikel 41 h : is er zuivere winst aanwezig, doch houdt de akte niet in een regeling van teruggave van stortingen bij aanwezigheid van zuivere winst in den omvang door artikel 416 geëischt, dan kan er volgens genoemd artikel een besluit tot opname van zoodanige regeling genomen worden, terwijl geen kapitaals vermindering wordt geëiseht doch slechts inachtneming van de artikelen dienende tot bescherming van crediteuren.
Neemt men aan, dat kapitaalsvermindering door artikel 41c ook gevorderd wordt, wanneer er wel zuivere winst is, doch geen aanduiding van de mate en wijze der teruggave in de akte voorkomt, dan geldt zeker de opmerldng van Prof. van deb Heijden, dat „de eisch van voorafgaande kapitaalsvermindering dan volslagen noodeloos den waarborg voor derden vermindert en vergroot het voor de aandeelhouders beschikbare bedrag, wellicht tegen hun wensch."1)
Onder terugbetaling, anders dan in het geval voorzien bij 't vorige artikel, heeft men derhalve te verstaan terugbetaling indien en zoover er geen zuivere winst aanwezig is.
Deze heeft derhalve eerstens plaats indien er verlies aanwezig is. Indien er noch winst, noch verlies aanwezig is, is het vermogen der N. V. gelijk aan het geplaatste kapitaal plus datgene, wat noodigistot dekking van de vorderingen van crediteuren. Aangezien niet mag worden uitgegaan van de vooronderstelling, dat bij de terugbetaling de bedoeling voorzit om het verhaalsobject der crediteuren te verminderen, moet men aannemen, dat bij terugbetaling in het thans gestelde geval, voor zit het plan om met minder middelen de zaken der N. V. te drijven en is het derhalve niet irrationeel, dat men het maatschappelijk kapitaal dan in overeenstemming brenge met dien gewenschten toestand : de vervulling van den wensch om momenteel met minder middelen te werken en terugbetalingen te doen blijkt sterker te zijn dan die, om, geen terugbetalingen doende en de middelen in de N. V. intact latende, deze eventueel later uit te bouwen.
*) Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden, t. a. p. n°. 317 pag. 390.



WIJZE VAN VEEMINDERING.
In sterker mate nog geldt dit argument, wanneer men terugbetalingen doen wil, indien er verlies is geleden. Men wenscht dan niet eens den tijd af te wachten tot dat door nieuwe winsten de middelen der N. V. tot hun oude niveau zijn terggebracht.
Evenmin derhalve als bij ontheffing van stortingsverplichtingen is het bij terugbetaling zonder aanwezigheid van zuivere winst onlogisch, dat gevorderd wordt, dat een vermindering van het maatschappelijk kapitaal voorafga.
Bij vergelijking van de oude wet op dit punt met de nieuwe, blijkt dat, terwijl eerstgenoemde in artikel 50 vorderde, dat binnen een verlengbaren termijn het geplaatste kapitaal zou zijn opgevoerd tot het maatschappelijke, de nieuwe wet geen termijn daarvoor stelt. Wanneer men echter tot vermindering van het geplaatste kapitaal wil overgaan of tot teruggave van stortingen buiten het geval van artikel 416, vordert de wet gelijkmaking van het maatschappelijk kapitaal aan het geplaatste.
Het besluit tot wijziging om daardoor tot terugbetalingen te geraken, is een besluit waarvan het gevolg kan zijn, dat sommige aandeelhouders hun lidmatschap zullen verliezen ; ten deze geldt derhalve hetzelfde wat boven werd opgemerkt bij de behandeling van artikel 416.
De aandeelhouders zullen eventueel een beroep kunnen doen op artikel 46a en slechts op dat artikel; niet dus zullen zij gebruik kunnen maken van de bijzondere procedure geregeld in artikel 41</ t/m 41g. Deze bevoegdheid komt naar het laatste lid van artikel 41 d slechts toe aan de schuldeischers1) der N. V., d.w.z. de gewone crediteuren, niet de aandeelhouders-crediteuren. Deze zijn gebonden aan het meerderheidsbesluit hunner algemeene vergadering, wanneer dit op wettige wijze is tot stand gekomen.
Wijze van vermindering.
Het besluit tot wijziging moet inhouden de wijze, waarop die mindering zal worden uitgevoerd : waar de bedoelde vermindering kan plaats hebben door terugbetaling of door ontheffing van storting zal in de akte moeten worden weergegeven op welke wijze die terugbetaling of ontheffing zal kunnen geschieden. Bij de behandeling van artikel 416 werden eenige wijzen aangegeven, waarop teruggave mogelijk is ; deze kunnen ook hier toepassing vinden. Zooals boven werd aangeduid moet onder ontheffing worden verstaan elke vorm, waarin het ontslag der aandeelhouders zal kunnen worden gekleed. De wijze waarop de vermindering, bedoeld in artikel 41c zal worden uitgevoerd, regardeert naar de opvatting der wet alleen de aandeelhouders en niet de crediteuren : 2) dit blijkt uit het feit,, dat onder de gronden waarop de crediteuren met
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 77 pag. 123.
Ontwerpen van wetten op de vennootschappen enz. 2e stuk pag. 208.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 357 pag. 441.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 76, pag. 122.



ARTTE KELEN 41C, 41 d TOT EN MET 41gr EN ibd LID 4.
eventueel succes hun verzoek tot nietigverklaring zullen kunnen baseeren, in artikel 41/ niet is opgenomen de wijze van uitvoering der vermindering.
Artikelen 41c, 41 d tot en met 41 g en 45d lid 4 in onderling verband.
Terugbetaling of ontheffing kan naar artikel 41c slechts geschieden, nadat door een besluit van den inhoud als door dit artikel aangegeven, het kapitaal is verminderd en nadat de artikelen 41 d tot en met 41 g zijn in acht genomen. x)
Voor de werking van dat besluit is noodig de in artikel 45d lid 3 en 4 voor dit geval speciaal behandelde ministerieele verklaring van geen bezwaar.
De tekst der artikelen 41c? tot en met 41gr volgt hier, behoudens van artikel 41/, die reeds eerder (pag. 331) werd gegeven.
Art. 41 d :
EEN BESLUIT TOT WIJZIGING, ALS IN HET VORIGE ARTIKEL BEDOELD, WORD1 NEDERGELEGD TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER TER KENNISNEMING VOOR EEN IEDER, VAN DIE NEDERLEGGING WORDT DOOR HET BESTUUR AANKONDIGING GEDAAN IN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT EN IN EEN NIEUWSBLAD DER GEMEENTE. WAAR DE VENNOOTSCHAP GEVESTIGD IS, OF BIJ GEBREKE VAN EEN IN DIE GEMEENTE VERSCHIJNEND NIEUWSBLAD, IN EEN NIEUWSBLAD DER PROVINCIE IN WELKE DE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD. BINNEN TWEE MAANDEN, TE REKENEN VAN DEN DAG, WAAROP DE IN HET VORIG LID BEDOELDE AANKONDIGING HEEFT PLAATS GEHAD, KAN IEDER SCHULDEISCHER TEGEN HET BESLUIT TOT WIJZIGING IN VERZET KOMEN.
Art. 41e :
HET VERZET GESCHIEDT DOOR DE INDIENING BIJ DE RECHTBANK VAN HET ARRONDISSEMENT, WAARIN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD, VAN EEN MET REDENEN OMKLEED VERZOEKSCHRIFT TOT NIETIGVERKLARING VAN HET BESLUIT. HET VERZOEKSCHRIFT WORDT IN TWEEVOUD INGEDIEND. EEN EXEMPLAAR DOET DE GRIFFIER ONVERWIJLD AAN DE WEDERPARTIJ TOEKOMEN.
DE RECHTBANK BEHANDELT HET VERZOEK TOT NIETIG-
x) Bij de artikelen 41 d tot en met 41 g in het algemeen :
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. nos. 77—81 pag. 123—131.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 355—360 pag. 439—443.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 288.
Mr. Dr. M. Polak, Handboek pag. 387—388 ; Overzicht pag. 23.
Lyon-Cakn et Renault, t. a. p. nos. 875—879 pag. 756—763.
Ontwerpen van Wetten etc. Deel I, stuk I pag. 73.
VI 22



ARTIKELEN 41c, 41 d TOT EN MET 41g EN ibd LID 4.
VERKLARING MET DEN MEESTEN SPOED IN RAADKAMER. INDIEN MEERDERE VERZOEKSCHRIFTEN ZIJN INGEDIEND, WORDT OP ALLE TE ZAMEN BESCHIKT.
TEN MINSTE EENE WEEK VAN TE VOREN WORDT DOOR DEN GRIFFIER AAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP EN AAN DENGEEN, DIE VERZET HEEFT GEDAAN, KENNIS GEGEVEN, WANNEER DE BEHANDELING ZAL AANVANGEN. TEVENS WORDT DAARVAN DOOR DEN GRIFFIER AANKONDIGING GEDAAN IN DE IN HET EERSTE LID VAN HET VORIGE ARTIKEL BEDOELDE BLADEN EN KENNIS GEGEVEN AAN HET KANTOOR VAN HANDELSREGISTER.
DE RECHTBANK BESLIST NA VERHOOR VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP EN VAN DENGEEN, DIE VERZET HEEFT GEDAAN, VOOR ZOOVER DEZEN ZIJN VERSCHENEN. ZIJ ZAL ANDERE SCHULDEISCHERS, WELKE MOCHTEN ZIJN VERSCHENEN, HOOREN EN KAN, OOK AMBTSHALVE, GETUIGEN EN DESKUNDIGEN HOOREN.
DEGEEN, DIE VERZET HEEFT GEDAAN EN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VERSCHIJNEN, HETZIJ BIJ PROCUREUR, HETZIJ BIJGESTAAN DOOR HUN PROCUREURS.
Art. 41ff :
GEDURENDE DRIE WEKEN NA DEN DAG DER BESCHIKKING VAN DE RECHTBANK KAN ZOOWEL DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP ALS DEGEEN DIE VERZET HEEFT GEDAAN, IN BEROEP KOMEN BIJ HET GERECHTSHOF. HET MET REDENEN OMKLEEDE BEROEPSCHRIFT WORDT IN TWEEVOUD INGEDIEND. TENZIJ ER, OVEREENKOMSTIG HET TWEEDE LID VAN ARTIKEL 41e, OP MEERDERE VERZOEKSCRIFTEN TE ZAMEN IS BESCHIKT, IN WELK GEVAL HET BEROEPSCHRIFT IN ZOOVEEL MEER EXEMPLAREN WORDT INGEDIEND.
OVERIGENS IS HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 41e EN 41/ VAN OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING. WANNEER EVENWEL HET HOOGER BEROEP ALLEEN BETREFT DE KOSTEN, BLIJFT EENE AANKONDIGING VAN DEN AANVANG DER BEHANDELING IN DE IN HET EERSTE LID VAN ARTIKEL 41 d BEDOELDE BLADEN EN KENNISGEVING AAN HET KANTOOR VAN HET HANDELSREGISTER ACHTERWEGE. IN DAT GEVAL HEEFT DE BESLISSING DER RECHTBANK OP DE HOOFDZAAK KRACHT VAN GEWIJSDE GEKREGEN.
GEDURENDE DRIE WEKEN NA DEN DAG DER BESCHIKKING VAN HET GERECHTSHOF STAAT AAN DE PARTIJEN BEROEP IN CASSATIE OPEN. VAN EEN INGESTELD BEROEP GEEFT DE GRIFFIER TEN SPOEDIGSTE KENNIS AAN DE ANDERE PARTIJEN.



ARTIKELEN 41o, 41 d TOT EN MET 41<jf EN 45d UD 4.
Elke terugbetaling derhalve of ontheffing volgens artikel 41c is nietig, indien niet is voorafgegaan de inachtneming van de artikelen 41 d tot en met 41 g en vermindering van het maatschappelijk kapitaal door wijziging der akte van oprichting.
Opdat de wijziging rechtens zal bestaan is noodig, dat de ministerieele verklaring van geen bezwaar verkregen zij.
Opdat deze zal verkregen worden, is, wanneer de wijziging strekt tot vermindering van het maatschappelijk kapitaal om daardoor tot teruggave of ontheffing te geraken, noodig, dat worde aangetoond, dat de artikelen 41r7 tot en met g zijn in acht genomen.
Derhalve is de volgorde, waarin de vereischten om tot teruggave volgens artikel 41c te kunnen geraken ter sprake komen, deze, dat eerst de artikelen 41 d tot en met g moeten zijn in acht genomen en daarna eerst de ministerieele verklaring van geen bezwaar kan verkregen worden.
De vaststelling door de wet van deze volgorde motiveert volkomen de bepaling van artikel 41e lid 2, eerste zin, dat de behandeling der verzoekschriften tot nietigverklaring, in raadkamer — dus zonder inachtneming van de meer tijdroovende gewone procesorde — en met den meesten spoed moet geschieden en van artikel 41/ laatste lid inhoudende, dat de griffier der Rechtbank ten spoedigste de beschikking der rechtbank aan partijen zal mededeelen, opdat deze eventueel tegen de uitspraak beroep kunnen instellen, en van artikel 41gr lid 2. eerste zin, volgens hetwelk bij het Hof dezelfde spoed moet worden in acht genomen als bij de rechtbank, alsmede dat de behandeling in raadkamer moet geschieden en de Griffier van het Hof tot denzelfden spoed wordt aangemaand als zijn collega bij de Rechtbank, en van artikel 41 g, lid 2, tweede zin, die bepaalt, dat, indien bij het Hof alleen op grond der door de Rechtbank gedane kostenbepaling wordt geappelleerd, de beschikking der Rechtbank op de hoofdzaak, zelfstandig en afzonderlijk, kracht van gewijsde heeft, zoodat de minister niet verder wordt gebreideld in zijn beslissing omtrent het al of niet afgeven van de verklaring:-van geen bezwaar en zulks met den niet wettelijk voorgeschreven, doch na alle mogelijke juridische obstakels door de aanvragers waarschijnlijk zeer gewenschten spoed.
Al deze spoedvoorschriften worden begrijpelijk indien men bedenkt, dat, voordat de terugbetaling of ontheffing rechtsgeldig kan geschieden, in het eenvoudigste geval, dus indien geen verzet wordt gedaan, twee maanden zullen verstrijken voordat de Minister zijn verklaring zal kunnen afgeven — zie artikel 41 d tweede lid ; indien verzet wordt gedaan op den laatsten dag dier twee maanden, komt daar nog bij ten minste één week, verstrijkende tusschen den dag van indiening van het verzoekschrift en de behandeling in raadkamer — zie artikel 41e lid 4 — vermeerderd met den tijd voor de behandeling benoodigd en den tijd van drie weken, die aan partijen voor hooger beroep openstaat — zie artikel 41gr, eerste lid — ; vóór het verstrijken immers van deze laatste



de verminderingsprocedure.
drie weken, zal de uitspraak der rechtbank geen kracht van gewijsde hebben.
Indien partijen zich in hooger beroep of daarna eventueel nog in cassatie voorzien, komt bovendien nog een of tweemaal een soortgelijke termijn bij den zoo juist genoemden — zie art. 41 g eerste en tweede lid —' met dien verstande natuurlijk, dat na de uitspraak in cassatie er geen termijn meer behoeft te verstrijken opdat er een gewijsde zij.
Gezien het vorenstaande is het derhalve niet onwaarschijnlijk, dat de tijd, verstrijkende voordat tot rechtsgeldige terugbetaling of ontheffing kan worden overgegaan, feitelijk even lang wordt als hij in andere wetgevingen wettelijk is geregeld.
Heeft men de ministerieele verklaring verkregen, zonder dat artikel 41 d tot en met g zijn toegepast, dus doordat ten genoege van den minister is aangetoond, dat de vermindering niet strekt tot terugbetaling, en wordt achteraf toch terugbetaling buiten het geval van artikel 416 gedaan, dan is deze nietig, als zijnde immers in strijd met artikel 41c, dat zegt, dat terugbetaling alsdan niet kan geschieden ; de wijziging zelf, met zijn eventueele rechtsgevolgen is dan wel rechtsgeldig, behoudens een beroep op artikel 46a tegen dat besluit, indien eventueel gronden daartoe aanwezig zijn. Toepasselijkheid van de artikelen 41c? tot en met 41<7 is er immers slechts dan, wanneer er sprake is van een besluit tot wijziging „als in het vorig artikel (41c) bedoeld", derhalve indien er neder legging is geschied van een besluit tot wijziging der akte van oprichting om zoodoende te kunnen komen tot terugbetaling op aandeelen, terwijl die akte tevens de wijze van verandering inhoudt. Zonder de nederlegging van zoodanig besluit is buiten het geval van artikel 416, terugbetaling nietig en toepasselijkheid van de artikelen 41 d tot en met 41 g uitgesloten.
Coïncidentie van een eventueel door den minister gesanctionneerde wijziging en teruggaven in strijd met artikel 41c leveren niet op grond voor de verminderingsprocedure van artikel 41c en volgende. x)
In het praktisch welhaast niet denkbare geval, dat primo den Minister overeenkomstig artikel 45d lid 3 en 4 een wijzigingsakte zou zijn toegezonden, waaruit niet blijkt van den wensch tot teruggave vallend onder artikel 41c en secundo dat men hem listiglijk en valschelijk zou hebben kunnen aantoonen, dat de vermindering niet viel onder artikel 41c, terwijl anderzijds toch wordt neergelegd een besluit overeenkomstig artikel 41c en aan de vereischten daarvan voldoende, dan zal weliswaar de verleende ministerieele verklaring niet kunnen worden herroepen, doch de verminderingspro -edure toepasselijk zijn en elke voor den afloop daarvan gedane terugbetaling nietig overeenkomstig artikel 41c.
De verminderingsprocedure.
Ter verkrijging van de ministerieele verklaring moet dus aan die ver-
1) Prof. Mr. E. J. J. van dkr Heijden, t. a. p. pag. 435 n°. 349.



DE VERMINDERINGSPROCEDURE.
klaring voorafgaan inachtneming van de bijzondere procedure ter bescherming van de crediteuren.
Om de crediteuren op de hoogte te doen zijn van de voornemens der N. V. — of eigenlijk van de aandeelhouders-crediteuren der N. V. — wordt door artikel 41 d voorgeschreven, dat het besluit tot wijziging voor ieder ter kennisneming zal worden nedergelegd.
Het besluit tot wijziging is dat, hetwelk bedoeld wordt in het vorige artikel. Het besluit worde neergelegd ten kantore van het handelsregister, waaronder overeenkomstig artikel 37e lid 2, verstaan moet worden het register van de plaats waar de handelszaak der N. V. gevestigd is.x)
Aangezien deze nederlegging de crediteuren niet kan baten, indien zij van deze nederlegging geen kennis hebben, schrijft het artikel verder voor, dat zal worden bekend gemaakt, dat die nederlegging is geschied. Deze bekendmaking moet geschieden in de Nederlandsche Staatscourant en bovendien in een Nieuwsblad der gemeente of bii gebreke van zoodanig gemeentelijk nieuwsblad, van de provincie, .waarin de vennootschap is gevestigd, waaronder naar artikel 37e lid 1 is te verstaan de plaats (gemeente of provincie), waar volgens de akte van oprichting de N. V. gevestigd is.
Imperatief wordt door het artikel de aankondiging van de neerlegging door het bestuur gevorderd en wel door het bestuur collectief ; aankondiging door anderen is uitgesloten ; de bestuurders zijn bij eventueele nalatigheid aansprakelijk.2)
Gedurende twee maanden na den dag der aankondiging hebben de crediteuren het recht om tegen het besluit in verzet te komen. Deze termijn is een fatale termijn. Het is derhalve van groot belang het begin van dien termijn vast te stellen. Het tweede lid van artikel 41 d spreekt over de aankondiging in het vorige lid bedoeld. Dit lid spreekt van aankondiging in de NederJandsche Staatscourant èn in eenig ander blad. De termijn begint dus pas te loopen bij de laatste der twee gevorderde bekendmakingen ; 3) zoolang derhalve bekendmaking slechts in één der twee genoemde bladen is geschied, loopt de termijn niet. De termijn moet worden gerekend van den dag, waarop het laatst verschijnende blad uitkomt, derhalve dien dag onder de twee maanden begrepen ; de wet zegt immers niet: binnen twee maanden na dien dag. 4) Mocht de bekendmaking prematuur geschieden, dus voor dat de nederlegging werkelijk heeft plaats gehad, dan zal de termijn beginnen te loopen vanaf den dag, waarop nederlegging en publicatie beide geschied zijn, derhalve vanaf den dag der nederlegging.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 439 n°. 356.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 124 n°. 77a.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 439 en 440 n°. 356.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 441 n°. 357.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 125, n°. 77a.
4) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 125 m°. 77a.
In anderen zin: Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t.a.p. pag. 441 n°. 357.



de verminderjngsprocedure.
Het aan de crediteuren toegestane verzetrecht wordt uitgeoefend door de indiening van een verzoekschrift in duplo bij de arrondissementsrechtbank van de plaats waar de N. V. gevestigd is, cf. artikel 37e lid 1. Ook zonder deze uitdrukkelijke aanduiding zou de rechtbank de bevoegde rechter zijn, cf. artikel 53 R. O.
Het verzoekschrift strekt tot nietigverklaring van het besluit. De gronden voor de nietigverklaring kunnen geen andere zijn, dan die welke in artiké] 41 ƒ lid 1 zijn vermeld. Alleen wanneer het verzet op een dier gronden is gebaseerd, kan het met het succes der nietigverklaring worden bekroond. Opmerkelijk is, dat onder deze gronden ook wordt genoemd het feit, dat de wijze der totstandkoming van de wijziging strijdt met de goede zeden, de openbare orde, de wet of de akte van oprichting. Dit feit, dat niet speciaal betrekkelijk is tot de vermogensbescherming ten bate der crediteuren en bij andersoortige besluiten als in artikel 41c bedoeld, valt onder den werkingssfeer van artikel 46a, strekt tot vermijding der noodzakelijkheid van een dubbelen proceduregang, die zonder de opname van de besproken bepaling noodig zou zijn, indien het besluit zoowel wat zijn inhoud als wat zijn wijze van totstandkoming betreft aanvechtbaar was.
Terecht wordt er op gewezen,1) dat strijd van de voorgenomen wijze van uitvoering der vermindering met openbare orde, wet of akte van oprichting als niet rakende de belangen van crediteuren niet onder de gronden tot vernietiging in artikel 41/ is opgenomen.
Het verzoekschrift moet met redenen omkleed zijn. Het is derhalve noodig, dat de vordering tot nietigverklaring op eén der in artikel 41/ aangegeven gronden zoodanig worde geadstrueerd, dat het voor de rechtbank en de wederpartij — de nog niet in rechte geroepen N. V. — duidelijiv is op welken grond en waarom op dien grond de nietigverklaring wordt gevorderd.
Het verzoekschrift, waardoor het verzet wordt gedaan, kan geschieden door een procureur. Ook nadat het verzet is gedaan zullen de partijen bij procureur optreden, althans door een procureur worden bijgestaan blijkens artikel 41e 1. 1., dat dit voorschrift niet geeft voor verschijnende crediteuren, die niet partij zijn. 2)
De Griffier doet onverwijld een exemplaar van het verzoekschrift aan de wederpartij, de N. V. toekomen cf. artikel 41e eerste lid.
Met den meesten spoed wordt het verzoekschrift in raadkamer behandeld. Bij deze behandeling in raadkamer zullen ook anderen als par-
1) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 127 n°. 78.
2) De verplichting het verzet te doen geschieden door eenen procureur berust niet op het laatste lid van artikel 41e, dat handelt over den proceduregang nadat verzet is gedaan: in dien zin Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 126 n°. 77a ; in anderen zin Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a.p. pag. 441 n°. 357; men vergelijke ook Prof. Mr. C. W. Star Busmann, Hoofdstukken van Burgerlijke Rechtsvordering pag. 11 n°. 16.



de verminderingsprocedure.
tijen, mits zij schuldeischors zijn der N. V., kunnen tegenwoordig zijn, artikel 41e lid 5. Indien meerdere verzoekschriften zijn ingediend, wordt op alle tezamen beschikt. Het is niet aanvaardbaar, dat deze collectieve beschikking ook kan gegeven worden ten aanzien van verzoekschriften, die wel zijn ingekomen vóór de behandeling, doch ten aanzien waarvan niet is in acht genomen het, voorschrift van het vierde lid van artikel 41e, aan wier stellers derhalve niet minstens een week vóór de behandeling van den dag dier behandeling is kennis gegeven. Het artikel is o. i. als gevende een regeling van procesorde van dwingend recht. Wil de rechtbank derhalve niet gedwongen zijn meerdere malen te beslissen, dan zal zij, alvorens een beslissing te geven, den termijn van twee maanden plus een week laten verstrijken alvorens de behandeling in raadkamer van ingekomen verzoekschriften ter hand te nemen. *) Bezwaar hiertegen is er te minder omdat de ministerieele verklaring niet kan gegeven worden voordat artikel 41c? 1.1. is in acht genomen, derhalve twee maanden sinds de aankondiging verloopen zijn. Behalve voor kennisgeving van den dag van behandeling aan partijen, heeft de Griffier ook zorg te dragen voor aankondiging .van den dag van behandeling door de in artikel 41 d bedoelde bladen, gemeentelijk of provinciaal blad, en de Nederlandsche Staatscourant en kennisgeving aan het Handelsregister.
Alvorens een beschikking wordt gegeven moeten door de rechtbank worden gehoord de N. V., de schuldeischers, die verzet deden, indien en voorzoover deze verschenen zijn en de schuldeischers, die aanwezig zijn doch geen verzet hebben gedaan, terwijl zij ambtshalve getuigen en deskundigen kan hooren.
Met betrekking tot deze zeer vorm vrije procesvoering moet worden opgemerkt, dat derhalve, wanneer geenerlei schuldeischer is verschenen, no"h een, die verzet deed, noch een ander, toch door de rechtbank een op grondig en gespecialiseerd onderzoek berustende beschikking zal kunnen en moeten worden gegeven, althans indien het verzoekschrift daartoe in zijn motiveering aanleiding geeft.
Waar de beschikking der rechtbank in niet geringe mate den grondslag vormt voor de door den minister te geven beschikking is het begrijpelijk, dat zoodanige afwijking werd opgesteld van de gewone procesorde. Op grond van dezen aard van de procedure in verband met den grooten invloed, den rechter op de bewijsvorming gegeven en de verklaring van het eerste lid van artikel 41/ inhoudende, dat het verzet wordt opgeheven indien niet blijkt - niet : niet bewezen wordt •*—, dat de daar genoemde gronden aanwezig zijn, moet worden aangenomen, dat de gewone verdeeling van den bewijslast op de verzetprocedure niet van toepassing is. 2)
1) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 125 n°. 77a.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 441 n°. 357.
-) Prof. Mr. W. C. Star Busmann, t. a. p. pag. 11 n°. 16.



de vermtnderingsprocedure.
De gronden, bij aanwezigheid waarvan, de nietigverklaring zal kunnen worden uitgesproken, zijn aangegeven in het eerste lid van artikel 41/ ; zij zijn dezelfde als die, welke in artikel 45d zijn opgesomd als gronden van weigering door den Minister van zijne verklaring van geen bezwaar. In laatstgenoemd artikel mist men één grond, die wel in artikel 41/ is genoemd, nl. dat de goederen der N. V. een onvoldoenden waarborg voor de crediteuren der N. V. zouden vormen. Een beslissing van de rechtbank ten aanzien van dit punt is dus wel van eminente waarde. Zooals bovenvermeld is de rechtbank bij de oordeelvorming omtrent dit punt niet sléchts aan rechtsoverwegingen gebonden, doch kan zij haar oordeel van feitelijke overwegingen in den ruimsten zin doen afhangen. x) Ook omtrent de verdeeling der kosten, waarvan in beginsel ieder der partijen de zijne draagt, 2) is den rechter groote vrijheid gelaten, cf. artikel 41/ lid 2.
Zooals uit het bovenstaande en bij onderlinge vergelijking van de artikelen 41e, 41/ en artikel 45d blijkt, bestaat er ten nauwste verband tusschen het rechterlijke vonnis en de ministerieele verklaring van geen bezwaar : de behandeling door de rechtbank is door den Wetgever gezien als voorbereiding voor de ministerieele beslissing. Men mag derhalve als beginsel aannemen, dat de ministerieele verklaring zal worden geweigerd indien de rechtbank e.q. Hof of H. R. een nietig-verklaring heeft uitgesproken of niet blijkt, dat het verzet is opgeheven of ingetrokken.
Al mocht ook de ministerieele verklaring worden gegeven niettegenstaande nietigverklaring bij gewijsde, toch geven de aard, de wijze van inrichting der verzetprocedure en de soort der gronden voor nietigverklaring aanleiding te meenen, dat een beroep op de uitgesproken nietigheid zal kunnen worden gedaan door alle crediteuren, niet alleen
x) De rechter heeft te beoordeelen of tengevolge der vermindering de goederen der N. V. een onvoldoenden waarborg zouden opleveren ; er is in de Wet niet voorgeschreven, dat de rechter bij de beoordeeling der waarde der goederen als waarborg zich moet stellen op het tijdstip van het genomen besluit; in deze opvatting zou de rechter, indien na het besluit de geheele handelsvoorraad der N. V. door brand en waterschade waardeloos is geworden, niettegenstaande het feit, dat er geen voldoende waarborg is, toch het besluit niet mogen nietigverklaren ; in dien zin Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. pag. 441 n°. 357: anders Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 128 n°. 78a.
2) Volgens artikel 19 van het tarief van justitiekosten en salarissen in burgerlijke zaken (wetten van 28 Augustus en 29 December 1843) is de griffier bevoegd de griffierechten te vorderen van hem, die de zaak vervolgt of ten wiens verzoeke of behoeve de verrichting plaats heeft, alsmede van hunne advocaten, procureurs en gemachtigden.
Voorzoover de handelingen door den griffier te verrichten ingevolge de artikelen 41<Z tot en met 4 Ir/ vallen onder de eerste afdeeling van genoemd tarief, kunnen zij derhalve overeenkomstig artikel 19 worden verhaald ; men vergelijke Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 128 n°. 78a.



KAPITAALSVERMINDERING BUITEN 4]d t/m 41 g.
derhalve door degenen, die een verzoekschrift tot nietigverklaring hebben ingediend. x)
De proceduregang voor de rechtbank voorgeschreven geldt eveneens voor het Hof met die afwijking, dat indien een collectieve beslissing door de rechtbank is gegeven, er behalve het voor het Hof bestemde exemplaar, zooveel exemplaren van het verzoekschrift moeten worden overgelegd als er verzoekschriften in eersten aanleg waren ; indien het hooger beroep alJeen de kosten betreft blijft de aankondiging en kennisgeving, als in artikel 41 d lid 1 achterwege.
Ten aanzien der cassatieproceduro is geen afwijkende regeling gegeven behoudens het voorschrift aan den Griffier om aan partijen van de indiening van een verzoekschrift kennis te geven.
Nadat de ministerieele verklaring is verkregen zal aJsnog artikel 45e W. v. K. en artikel 17 H. R. W. moeten worden in acht genomen, derhalve zal dan alsnog moeten geschieden bekendmaking der wijziging in de Nederlandsche Staatscourant en opgave der wijziging aan het Handelsregister.
Kapitaalsverminderingen buiten artikel 41 d tot en met 41 g.
Zooals blijkt uit artikel 45d kan ook kapitaalvermindering plaats hebben zonder dat deze strekt tot teruggave of ontheffing. 2)
Wanneer het bestaan van zoodanige vermindering wordt bewezen ten genoege van den Minister behoeft niet te worden aangetoond, dat de artikelen 41 d tot en met g zijn in acht genomen. Deze regeling is in overeenstemming met den inhoud van artikel 41c, daar immers zoodanige kapitaalsvermindering niet valt onder de strekking van dit artikel; het spreekt immers over de al- of niet-mogelijkheid van teruggave of ontheffing, waaraan, wanneer er geen zuivere winst aanwezig is, volgens de wet kapitaalsvermindering moet voorafgaan ; de minister schenkt zijn aandacht op de eerste plaats aan de kapitaalsvermindering (wijziging der akte), doch verleent zeker niet zijn goedkeuring indien niet blijkt, dat de bedoeling der kapitaalsvermindering niet ontheffing of teruggave is. Of hij zijn toestemming verleent, wanneer blijkt, dat de kapitaals-
'j Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. le stuk 2e deel, 2e druk pag. 275 en volg. n°. 513 en vlg.
Prof. Mr. A. Anema. Asser-Anema, Vijfde deel, uitgave 1912 pag. 367.
Prof. Mr. E. J. J.van der Heijden, t. a.p. pag. 443 n°. 358; de meening, dat de nietigverklaring van artikel 42/absoluut werkt omdat zij(waarschijnlijk)verhindert de verkrijging der ministerieele verklaring is m. i. niet afdoende; men vergelijke bij denzelfden schrijver n°. 349 pag. 435, n°. 227 pag. 284, n». 157 pag. 183.
Tengevolge van den door de wet gestelden vervaltermijn van twee maanden voor het indienen van het verzoekschrift tot nietigverklaring en het feit, dat op alle verzoekschriften bij één vonnis zal moeten worden beslist, zal de eenmaal uitgesproken geldigheid van het aangevallen besluit tegenover elk en een iegelijk vaststaan.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 123 n°. 77.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, t. a. p. W. P. N. R. 3235 pag. 609.



vermindering niet tot teruggave of ontheffing strekt, hangt af van het vervuld zijn der voorwaarden, die voor elke wijziging der statuten zijn voorgeschreven.
Evenmin en om dezelfde reden wordt de kapitaalsvermindering zonder teruggave of ontheffing getroffen door de bepaling van artikel 416. Een kapitaalsvermindering als hier bedoeld, vindt plaats, wanneer deze geschiedt tengevolge van geleden verlies, d.w.z. wanneer het geplaatste kapitaal wordt teruggebracht tot het bedrag van het oude geplaatst kapitaal na aftrek van het verlies. Bereikt wordt hierdoor, dat het verlies der N. V. vervalt, derhalve daarmede de toepasselijkheid van artikel 42e, inhoudende, dat geen winst mag worden uitgekeerd zoolang er volgens de vastgestelde winst- en verliesrekening verlies is ; immers juist door die kapitaalsvermindering wordt het verlies gedelgd1)
Aangezien van deze kapitaalsvermindering teruggave of ontheffing niet het gevoJg is, lijden de crediteuren door haar niet direct2) nadeel. Ten aanzien immers wordt de toestand na die vermindering als wanneer zij stonden tegenover een nieuw opgerichte N. V. met een geplaatst kapitaal gelijk aan het verminderde kapitaal. Echter is deze gelijkheid in toestand niet volledig : terwijl immers zonder die kapitaalsvermindering eventueel-volgende jaarwinsten zouden tnoeten bewaard tot opvoering van de middelen der N. V. tot de oorspronkelijke hoogte van het geplaatste kapitaal — den waarborg voor crediteuren — zal dit na die vermindering niet meer het geval zijn.
Dit nu kan zich pijnlijk doen gevoelen voor crediteuren, die, zonder een direct opeischbare en vereffenbare vordering te hebben, 3) in een over langen termijn zich uitstrekkende rechtsverhouding tot de N. V. staan. Het is eigenaardig, dat de wet, die zich ook de toekomstige belangen der crediteuren aantrekt, door eenerzijds — cf. artikel 416 — hen vooraf te doen weten, dat vermogens ver mindering kan plaats hebben, of anderzijds bij wijziging der voorziening van artikel 416 voor te schrijven de vergemakkelijkte procedure van artikel 41*/ tot en met g, dit nalaat ten aanzien van een wijziging in de statuten, waarmede toch ook de toekomstige belangen der crediteuren kunnen gemoeid zijn. In het behandelde geval zullen de crediteuren gebruik kunnen maken van artikel 46a. 4)
Zoodanige vermindering van het geplaatste kapitaal kan de credietwaardigheid der N. V. verhoogen ; daarom zal kapitaalsvermindering gevolgd kunnen worden door kapitaalsverhooging.
L) Dit en een ander voorbeeld bij Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 124 n°. 77.
2) Mr. Dr. L. E. Visser ter plaatse onder noot 1 genoemd, is van oordeel, dat de sehuldeischers daardoor geen n&tteel kunnen lijden.
3) Bijvoorbeeld dan wanneer twee vennootschappen met elkaar zijn overeengekomen, dat bepaalde producten der eene slechts zal worden afgeleverd aan de andere en deze zoodanige producten niet van eenig ander zal afnemen.
4) Prof. Mr. E. J. J.van der Heijden, t. a. p. n°. 359 pag. 443.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 127 n°. 78 in een analoog geval.
kapitaalsvermindeking buiten 4ld t/m 41(7.



VERHOOGING VAN HET KAPITAAL , ART. 42d EN 42e.
Verhooging van het kapitaal.
Ten aanzien der kapitaalsverhooging worden door do Wet geene bijzondere voorschriften gegeven. Om haar mogelijk te maken is noodig statutenwijziging, waarop verkregen worde de ministerieele verklaring, waarvoor behalve de vervulling der gewone 1 voorwaarden vereischt is, dat minstens een vijfde van het vergroote kapitaal is genomen. 2)
Artikel 42d en 42e.3)
De nog overige artikelen van de paragraaf over het vermogen der N. V. handelen over de balans, de winst- en verliesrekening, de wijze van totstandkoming van deze beide, de publicatie, die vereischt is, de winstuitkeering en de wijze var winstnitkeering.
In logisch en in juridisch verband gezien zijn de bepalingen van artikel 42, 42os, 426, 42r en 42e voorbereidingen op artikel 42d, het artikel, dat zegt, dat de winst den aandeelhouders ten goede komt.
Art. 42.
JAARLIJKS BINNEN ACHT MAANDEN NA AFLOOP VAN HET BOEKJAAR DER VENNOOTSCHAP, BEHOUDENS VERLENGING VAN DEZEN TERMIJN DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING OP GROND VAN BIJZONDERE OMSTANDIGHEDEN,
x) Daaronder valt blijkens artikel 1678 B. W. ook, dat tot de kapitaalsverhooging besloten zij door de algemeene vergadering. Overeenkomstig hetzelfde artikel zal door de bestuurders zonder besluit der algemeene vergadering niet tot kapitaalsuitgifte kunnen worden overgegaan. In strijd hiermee gedane uitgifte bindt de N. V. niet en brengt dus geen lidmaatschapsovereenkomsten en dus geen aandeelhouderschap te weeg; in dien zin Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 164 pag. 192.
2) Over verhooging van kapitaal:
Prof. Mr. E. J. J .van der Heijden ter evengenoemde plaatse.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 205 n°. 118a.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte op § 278. D. H. G. B. pag. 1163— 1170.
Lyon-Caën et Renault, t. a. p. 3e edition, tome second n°. 870 t/m 874 pag. 752 vlg.
L. Bossy : de 1'Augmentation et de la réduction du eapital dans les sociétés par actions pag. 1—112.
s) Over artikel 42d en 42e in het algemeen:
G. Vlug, t. a. p. pag. 77.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 284.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 114 en 115.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 25.
Mr. Dr. L. E. Visser, n°. 66 pag. 109 en 110; n°. 57a pag. 98- 100; n°. 63 pag. 107.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden,.nös. 331 t/m 334 pag. 417—421.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N R. 3234 pag. 595.
Staub, t. a. p. Erster Band. Zweite Halfte op § 213 en 214, D. H. G. B. pag. 894 t/m 901.
Lyon-Caën et Renault, t. a. p. 3C ed. tome second, nos 895—897 pag. 775— 777 ; n°. 891 pag. 773—774 ; n°. 602 pag. 448—449.
Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 38 vlg. en 93 vlg.



WORDEN DOOR HET BESTUUR EENE BALANS EN EENE WINST- EN VERLIESREKENING OPGEMAAKT, WELKE AAN DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS TER VASTSTELLING WORDEN OVERGELEGD. BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING GAAN VERGEZELD VAN EENE TOELICHTING, WELKE VERMELDT NAAR WELKEN MAATSTAF DE ONROERENDE EN ROERENDE ZAKEN DER VENNOOTSCHAP ZIJN GEWAARDEERD.
DE BALANS, DE WINST- EN VERLIESREKENING EN DE TOELICHTING WORDEN ONDERTEEKEND DOOR ALLE BESTUURDERS EN, ZOO DIE ER ZIJN, DOOR DE COMMISSARISSEN, DIE MET HET TOEZICHT OP HET OPMAKEN VAN DE BALANS EN DE WINST- EN VERLIESREKENING ZIJN BELAST.
IN DE BALANS EENER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, ALS BEDOELD IN ARTIKEL 42c, WORDEN ALS AFZONDERLIJKE POSTEN VERMELD :
a. DE KAS EN DE ONMIDDELLIJK OPEISCHBARE VORDERINGEN OP BANKEN, KASSIERS EN GIRO-INSTELLINGEN ;
b. DE DEELNEMINGEN IN ANDERE ONDERNEMINGEN EN DE VORDERINGEN OP ONDERNEMINGEN, WAARIN IS DEELGENOMEN ;
c. DE FONDSEN, WELKE ZIJN OPGENOMEN IN DE PRIJSCOURANT VAN EENE BEURS, ALS BEDOELD IN ARTIKEL 42c, VOOR ZOOVER HET BEZIT DAARVAN NIET OPLEVERT DEELNEMING IN ANDERE ONDERNEMINGEN;
d. DE FONDSEN, WELKE NIET ZIJN OPGENOMEN IN DE PRIJSCOURANT VAN EENE BEURS, ALS BEDOELD BIJ ARTIKEL 42c, VOOR ZOOVER HET BEZIT DAARVAN NIET OPLEVERT DEELNEMING IN ANDERE ONDERNEMINGEN ;
e. DE VORDERINGEN, VOOR ZOOVER NIET VALLENDE ONDER a EN b ;
/. DE ROERENDE ZAKEN IN BEWERKING OF VOOR BEWERKING OF VERHANDELING BESTEMD ;
g. DE ONROERENDE ZAKEN, DE WERKTUIGEN EN TOESTELLEN MET HUN TOEBEHOOREN EN DE GEREEDSCHAPPEN;
h. DE ONLICHAMELIJKE ZAKEN, VOOR ZOOVER NIET IN DIT ARTIKEL UIT ANDEREN HOOFDE DAARVAN AFZONDERLIJKE VERMELDING WORDT VERLANGD ;
i. HET TEGOED AAN INKOMSTEN, VERVALLENDE IN VOLGENDE JAREN;
j. DE KOSTEN EN VERLIEZEN, WELKE NAAR HET VOLGENDE BOEKJAAR WORDEN OVERGEBRACHT;
k. HET NIET GESTORTE GEDEELTE VAN HET GEPLAATSTE KAPITAAL.
ARTIKEL 42d EN 42e.



Art. 42ra.
DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS KAN EN, VOORZOOVER ZULKS DOOR DE AKTE VAN OPRICHTING IS VOORGESCHREVEN, ZAL EEN DESKUNDIGE WORDEN BENOEMD, TENEINDE OP DE BOEKHOUDING REGELMATIG TOEZICHT TE HOUDEN, ALSMEDE OM AAN DE ALGEMEENE VERGADERING VERSLAG UIT TE BRENGEN OMTRENT DE DOOR HET BESTUUR ONTWORPEN BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING MET TOELICHTING.
DE ALGEMEENE VERGADERING IS BIJ DE BENOEMING AAN GEENERLEI VOORDRACHT GEHOUDEN. ZIJ KAN DEN DESKUNDIGE TE ALLEN TIJDE ONTSLAAN.
DE DESKUNDIGE IS GERECHTIGD TOT INZAGE VAN ALLE BOEKEN EN BESCHEIDEN DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, WAARVAN DE KENNISNEMING TOT RICHTIGE VERVULLING VAN ZIJNE TAAK NOODIG IS. DE WAARDEN DER VENNOOTSCHAP MOETEN HEM DESVERLANGD WORDEN GETOOND. HET IS HEM VERBODEN HETGEEN HEM NOPENS DE ZAKEN DER VENNOOTSCHAP BLIJKT OF MEDEGEDEELD WORDT, VERDER BEKEND TE MAKEN DAN ZIJNE OPDRACHT MET ZICH BRENGT. ZIJNE BEZOLDIGING WORDT DOOR DE ALGEMMENE VERGADERING VASTGESTELD.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING OF BIJ BESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING ANDERS IS BEPAALD, BRENGT DE DESKUNDIGE ZIJN VERSLAG TER KENNIS VAN DE COMMISSARISSEN, ZOO DIE ER ZIJN.
Art. 426.
VAN DEN DAG DER OPROEPING TOT DE ALGEMEENE VERGADERING, BESTEMD TOT DE VASTSTELLING VAN DE BALANS EN DE WINST- EN VERLIESREKENING, TOT DEN AFLOOP DIER VERGADERING LIGGEN DEZE STUKKEN MET DE TOELICHTING TEN KANTORE DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VOOR DE AANDEELHOUDERS TER INZAGE EN KAN IEDER HUNNER VOLLEDIGE AFSCHRIFTEN DAARVAN VER KRIJGEN. INDIEN DAARAAN EENIGE ONDERTEEKENING, ALS BEDOELD BIJ HET TWEEDE LID VAN ARTIKEL 42, ONTBREEKT, WORDT DE REDEN DAARVAN, VOOR ZOOVEEL AAN HET BESTUUR BEKEND, OP HET STUK MEDEGEDEELD.
HETZELFDE GELDT TEN AANZIEN VAN HET VERSLAG VAN DEN DESKUNDIGE, BEDOELD BIJ ARTIKEL 42a.
VOOR AFSCHRIFTEN WORDT HOOGSTENS DE KOSTPRIJS IN REKENING GEBRACHT.
Art. 42c.
HET BESTUUR IS VERPLICHT BINNEN ACHT DAGEN, NA
ARTIKEL 42(2 EN 42e.



DE VASTSTELLING VAN DE BALANS EN DE WINST- EN VERLIESREKENING, VOLLEDIGE AFSCHRIFTEN DIER STUKKEN EN VAN DE TOELICHTING TER INZAGE VOOR EEN IEDER NEDER TE LEGGEN TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER, INDIEN :
a. DE AKTE VAN OPRICHTING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP AANDEELEN AAN TOONDER TOT EEN GEZAMENLIJK HOOGER BEDRAG DAN VIJFTIG DUIZEND GULDEN TOELAAT, DAN WEL VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP HETZIJ AAN AANDEELEN AAN TOONDER EN CERTIFICATEN AAN TOONDER VAN AANDEELEN OP NAAM, HETZIJ AAN ZOODANIGE CERTIFICATEN ALLEEN EEN GEZAMENLIJK HOOGER BEDRAG DAN VIJFTIG DUIZEND GULDEN IN OMLOOP IS ;
b. DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP SCHULDBRIEVEN AAN TOONDER UITSTAANDE HEEFT, DAN WEL CERTIFICATEN AAN TOONDER VAN DOOR HAAR UITGEGEVEN SCHULDBRIEVEN OP NAAM IN OMLOOP ZIJN ;
c. AANDEELBEWIJZEN OF SCHULDBRIEVEN DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, OF CERTIFICATEN DAARVAN, OPGENOMEN ZIJN IN DE PRIJSCOURANT VAN EENIGE DOOR ONS AAN TE WIJZEN, AL DAN NIET OP HET GEZAG VAN HET PLAATSELIJK BESTUUR GEHOUDEN BEURS ; OF
d. HET BEDRIJF DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS OF MEDE IS HET OPNEMEN VAN GELDEN VAN DERDEN, DAN WEL DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP HET VERZEKERINGBEDRIJF UITOEFENT.
Art. 42d.
VOOR ZOOVERRE BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING NIET ANDERS IS BEPAALD, KOMT DE WINST DEN AANDEELHOUDERS TEN GOEDE.
BIJ DE BEREKENING VAN HET WINSTBEDRAG, HETWELK OP IEDER AANDEEL ZAL WORDEN UITGEKEERD, KOMT SLECHTS HET BEDRAG DER VERPLICHTE STORTINGEN OP DE AANDEELEN IN AANMERKING, TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD.
DE VORDERING VAN DEN AANDEELHOUDER TOT UITKEERING VERVALT DOOR EEN TIJDSVERLOOP VAN VIJF JAREN, TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING EEN LANGERE TERMIJN IS GESTELD.
Winst.
Het begrip „winst" is vroeger omschreven.
Is er winst aanwezig in den bovenomschreven zin, is er dus — bij afwezigheid van niet gedekte schulden — meer aanwezig dan het geplaat-
artikel 42d en 42e; winst.



WINST ; AGIO.
ste kapitaal, dan is er winstuitkeering mogelijk, op welke wijze, datgene, wat het gezamenlijke bedrag van geplaatst kapitaal en datgene, wat noodig is tot voldoening van de vorderingen van de crediteuren, overtreft, dan ook verkregen mogen zijn. Geen enkele aanwijzing is in de nieuwe wettelijke regeling der N. V. te vinden, waaruit men zou kunnen afleiden, dat eenig op eenigerlei wijze verkregen surplus boven het zoo juist aangeduide bedrag niet onder winst vallen zou. Ook wanneer men bedenkt, dat toch de N. V. een vereenigingsvorm is, waarop de bepalingen der maatschap toepasselijk zijn, zal men tot diezelfde conclusie moeten komen. Bij de maatschap brengt men in gemeenschap om het daaruit ontstaande „voordeel ' te deelen ; derhalve brengt men bij de N. V. een gemeenschap om het daaruit ontstaande voordeel, geen uitgezonderd, met elkander te deelen.
Agio.
Zoo is er dus geen enkele juridische reden om aan te nemen, dat b.v. de agio bij aandeelen-emissie niet onder de winst in bovenbedoelden zin zou moeten en mogen worden gerangschikt.
Een bevestiging van deze meening is te vinden in de wijze, waarop de wet ter anderer plaatse het agio behandelt.1) Dit geschiedt in artikel 38c, 38(/, 39 en 38a, in welk laatste artikel onmogelijk wordt gemaakt de ontheffing van de volledige storting van het bedrag van het aandeel.
Onder „bedrag van het aandeel" heeft men te verstaan het nominale bedrag.
!) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 94 n°. 55.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 18 ; Handboek pag. 392.
Prof. Mr. W. H. Drucker : „De handhaving van de stortingsverplichting" in „Feestuitgave der Broederschap van candidaat-notarissen" pag. 40 vlg.
Geheel of gedeeltelijk in afwijkenden zin :
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t.a.p. n°. 167 pag. 199; n°. 317 pag 391n°. 324 pag. 399.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 281.
Prof. Mr. F. G. Scheltema, W. P. N. R. 3233 pag. 585. Niet volledig overtuigend is m. i. de schrijver wanneer hij ten aanzien van artikel 396 de verplichting tot voldoening van het agio na levering van een niet-volgestort aandeel van zelf doet overgaan op de volgende verkrijgers. Zulks wordt aangenomen op grond van de woorden „een niet-volgestort aandeel , in artikel 396 voorkomend. Ten aanzien van artikel 38a lid 1, sprekend van de verplichting tot volledige storting van het bedrag van het aandeel, wordt door den schrijver aangenomen, dat agio niet onder de volledige stortings valt. doch daar buiten staat. Twijfelachtig is het nu of het stortingsbegrip in artikel 396 een ander is als in artikel 38a lid 1.
Bij aanwezigheid van bovenstaand verschil van meening tusschen de vooraanstaande schrijvers is het dienstig in de statuten op te nemen de bepaling, dat de betalingen door den eersten verkrijger aan de N. V. gedaan in de eerste plaats zullen strekken tot voldoening van eventueele agio-verplichting.
In overeenstemming met den tekst:
Lyon-Caën et Renault, t. a. p. 3e edition tome second pag. 596 n°. 7256is.
Staub, t.a.p. § 262 anm. 15 tot en met 19 pag. 1112—1113: dieser Betrag flieszt unbedingt in den gesetzlichen Reservefonds.



Het bewijs daarvoor is eerstens, dat men terminologisch, wanneer een aandeel wordt geëmitteerd tegen b.v. 125 %, het ter verkrijging van zoodanig aandeel te besteden bedrag, niet „het bedrag van het aandeel kan noemen, terwijl tweedens de aandeelen, zijnde gedeelten van het maatschappelijk kapitaal bij de akte van oprichting naar hun hoegrootheid worden bepaald, derhalve bij de akte van oprichting en niet later of anders hun bedrag wordt bepaald, zooals blijkt uit het eerste lid van artikel 38.
Ook het tweede lid van artikel ;<8« begrijpt den term „het volle bedrag" als bet nominale bedrag ; op dit bedrag mag hoogstens 6 % worden geminderd en van dat bedrag moet 94 °/0 worden betaald. Deze bepaling zou zijn beteekenis verliezen, indien men aannam, dat zou mogen worden overeengekomen, dat de in artikel 38a lid 2 genoemde personen minstens 94 % van het bedrag zouden moeten storten, waarvoor zij voor eigen rekening de aandeelen plaatsen ; wanneer zij een aandeel van een nominaal bedrag van f 1000 plaatsen voor f 1250, dus 94 % van dit laatste bedrag.
Ontheffing van het agio wordt derhalve door artikel 38a lid 1 niet verboden ; evenmin verbiedt artikel 38a lid 3 compensatie boven het volle nominale bedrag, noch ook verbiedt de \Y et toonderaandeelen uit te geven, wanneer wel het nominaal bedrag is gestort, doch niet het agio, noch ook schrijft artikel 39 voor langer een register aan te houden dan tot het tijdstip, waarop het nominaal bedrag der aandeelen is gestort.
Uit genoemde bepalingen, die klaarblijkelijk de bescherming der cretiteuren ten doel hebben, blijkt dus, dat de wet aan de crediteuren geen recht toekent op het agio, dat dit derhalve toekomt aan de aandeelhouders.
Derden tot winst gerechtigd. Reserve : ontstaan, karakter en soorten.
De winst komt den aandeelhouders ten goede voor zooverre bij de akte van oprichting niet anders is bepaald.
Bepaald kan dus worden, dat de winst niet aan de aandeelhouders ten goede komt. Bepaald kan zijn, dat zij aan anderen dan aandeelhouders ten goede komt. Aan derden niet-aandeelhouders kan bij de akte van oprichting een gerechtigdheid tot de winst worden gegeven , zoodanige overeenkomst is o.a. bedoeld door artikel 40a sub c, handelend over een overeenkomst, waardoor aan een bij de oprichtingsovereenkomst betrokken derde eenig voordeel wordt toegekend, welke overeenkomst dan in de akte van oprichting moet worden opgenomen.
Ook zonder dat bepaald wordt, dat de winst aan anderen dan aandeelhouders zal toekomen, kan worden bepaald, dat de winst niet aan de aandeelhouders zal toekomen. Dit zal dan het geval zijn, wanneer de winst wordt gereserveerd, niet uitgekeerd wordt. In dit geval wordt dus het gedeelte van het vermogen der N. V., dat aan de aandeelhouders zou mogen worden afgegeven, niet afgegeven, doch in het vermogen der N. V. gelaten.
DERDEN-WINSTGERECHTIGDEN ; RESERVE.



reserve.
Artikel 42e spreekt over een verlies volgens de winst- en verliesrekening, dat door een reserve bestreden wordt; daaruit volgt dus, dat de reserve bewaarde en opgestapelde winst is ;J) immers genoemd verlies, het mindere dan een bepaald bedrag, wordt bestreden uit de reserve, het meerdere dus van het bedrag.
Zulke reserve blijft dus een gedeelte van het vermogen *) der N. V. Daaruit volgt dus, dat dat gedeelte van het vermogen evengoed als elk ander gedeelte daarvan, evenals het geheele vermogen der N. V. aansprakelijk is, wordt en blijft voor de vorderingen van crediteuren van de N. V. Wordt er derhalve eenig verlies geleden dan zal slechts de reserve na aftrek van dat verliesbedrag voor de aandeelhouders over zijn. Zoolang zoodanige reserve aanwezig blijft, dus bij afwezigheid van niet-voldane vorderingen aanwezig is een bedrag boven het bedrag van het geplaatste kapitaal, zal die reserve door de aandeelhouders kunnen worden verdeeld, al moge daartoe dan ook — in dit verband als bijkomend vereischte — noodie zijn een wijziging van de akte van oprichting, althans voorzoo verre het een statutaire reserve betreft. 3)
Doordat er een overeenkomst bestaat krachtens welke de aandeelhouders alvorens winst tot zich te nemen een bepaald gedeelte der winst voor kwade tijden afzonderen, hebben de aandeelhouders geenzins een belofte gedaan aan crediteuren, hebben zij dus ook niet beloofd het standpunt van het overleggen van winst steeds te zullen blijven innemen : er is derhalve geen reden om aan te nemen, dat er slechts beschikbare winst zou zijn wanneer het vermogen der N. V. grooter is dan het bedrag van het geplaatste kapitaal plus de reserves. 4)
Dat de winst niet aan de aandeelhouders ten goede zal komen kan worden bepaald bij de akte van oprichting of — wat daarmede gelijk staat — een rechtsgeldige statutenwijziging.
Op andere manieren kan en mag dus den aandeelhouders de winst
x) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 289.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 57a pag. 98 en 99.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 323 pag. 398.
In den zelfden zin overige nederlandsche schrijvers en Lyon-Caën et Renault, t. a. p 3e edition, tome second n°. 898 vlg. pag. 777—778.
Statjb, ad § 262, D. H. G. B. Anm. 9 pag. 1111.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff en Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, ter plaatse aangeduid in noot 1.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, ter plaatse genoemd in noot 1 en in n°. 324 pag. 399.
4) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. lc uitgave n°. 331 pag. 369 ; 2e uitgave n°. 331 pag. 417.
Mr. 0. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 39.
Aangezien de N. V. slechts gehouden is een reserve te formeeren en in stand te houden, indien zij daartoe speciaal de belofte heeft gedaan, b.v. aan obligatiehouders bij het aangaan der obligatieleening, hangt de al of niet beschikbaarheid van winst bij aanwezigheid van reserves — buiten de gevallen, waarin de N. V. zich tot reserves verbonden heeft — ook dan wanneer er geen jaarwinst aanwezig is slechts af van de aandeelhouders zelf.
VI 23



reserve.
niet worden onthouden : niet derhalve door de opzettelijke vorming van z.g. stille reserves door anderen dan aandeelhouders, tegen welk feit trouwens de aandeelhouders zelf kunnen waken.*)
De aandeelhouders zelf stellen de balans vast alsmede de winst- en verliesrekening. Zij hebben dus zelf het tegengaan van stille reserves desgewenseht in handen ; zij kunnen en mogen, aangezien hieruit voor crediteuren geen nadeel doch slechts voordeel kan voortvloeien, stille reserves vormen.
Aangezien echter de vaststelling van de balans voor een niet gering gedeelte op schattingen berust, is het zeer wel denkbaar, dat te goeder trouw gedane schattingen achteraf blijken onjuist te zijn geweest, in welk geval het mogelijk is, dat tengevolge van dien een reserve, zij het dan ook een niet uitdrukkelijk gewilde stille reserve aanwezig is.
Men kan de reserves, waarover artikel 42e spreekt, op verschillende wijzen onderscheiden. 2) Een soort reserve, die in onze wet niet genoemd of voorgeschreven wordt, is de wettelijke reserve. 3) Zij wordt in het Duitsche recht (D. H. G. B.) voorgeschreven en geregeld in artikel 261. De contractueele reserve wordt door onze wet genoemd in artikel 42(7. Geenerlei bezwaar is er tegen, dat de aandeelhouders voor de door hen opgespaarde winst een bepaald doel vaststellen, dus aan die reserves een bepaalde bestemming geven ; als zoodanige bestemmingsreserves kunnen worden genoemd dividendreserve, de bedoeling hebbende om wanneer er over een jaar niet of niet voldoende dividend uit de jaarwinst zou kunnen worden uitgekeerd, het uit de jaarwinst uitkeerbare dividend aan te vullen ; vervolgens pensioen en ziekenfondsen, reserves met de bedoeling om zonder bezwaar voor het kapitaal pensioen of ziekengeld te kunnen uitkeeren ; andere soorten zijn nog reserve voor koersverschillen op effecten, reserve tot kapitaalsuitbreiding, reserves tot uitloting van obligaties, terwijl tot elk ander denkbaar geoorloofd doel winst kan worden opgelegd, reserves kunnen worden gevormd.
Neemt men als juist aan, zooals boven omschreven, dat de aandeelhouders, voor zoover de reserve dat karakter behoudt, dus voor zoover het bedrag der reserve aanwezig blijft boven het gezamenlijk bedrag van het geplaatste kapitaal en het ter dekking der vorderingen van cre-
x) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 290.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 325 pag. 400.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 290.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 324 pag. 399.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 57a pag. 98—99.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 25.
Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 70 vlg.
Lyon-Caën et Renault, t. a. p 3e edition, tome second n°. 901 pag. 778. Staub. t. a.'p erster Band, Zweite Halfte, bij § 262. D. H. G. B. pag. 1113 tot 1117.
3) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 289. Men vergelijke de be~ handeling der artikelen 416 en 41c.



DELGING VAN VERLIES ANDERS DAN UIT RESERVE.
diteuren benoodigde bedrag, over dat bedrag naar goedvinden kunnen blijven beschikken, dan zal men ook mogen aannemen, dat de aandeelhouders de bevoegdheid hebben de bestemming eener reserve te veranderen ;x) huldigt men de vorenomschreven meening dan zal het duidelijk zijn, dat de door de aandeelhouders gegeven bestemming om te dienen tot voldoening van een bepaalde soort van crediteuren b.v. obligatiehouders-bij-de-reserve-tot-aflossing-van-obligaties, die mochten uitloten, niet verhindert, dat die reserve een verhaalsobject vormt voor alle. crediteuren der N. V., wanneer dat gedeelte van het vermogen der N. V., dat met zoodanige naam betiteld wordt, mede noodig zou zijn om de crediteuren te kunnen voldoen.
Als laatste soort van reserves kan men nog noemen de stille reserves. I)ezc ontstaan o.a. dan wanneer de activa te laag in waarde zijn getaxeerd of de lasten te hoog. Een voorbeeld van het laatste vindt men bij te hooge afschrijving. Het is duidelijk, dat waar reserves uit winst bestaan en uit bestaande winst worden gevormd, afschrijvingen, die in eigenlijken zin beschouwd verlies aanduiden, geen reserves zijn. 2)
Beide genoemde soorten van reserves, contractueele derhalve en stille reserves, kunnen dienst doen om een verlies blijkens de vastgestelde winst- en verliesrekening te bestrijden : Artikel 42e spreekt algemeen van „eenige" reserve en maakt geen onderscheid.
Delging van verlies anders dan uit reserve.
Een verlies als in de vorige alinea bedoeld kan, behalve bestreden uit de reserve, ook op andere wijze worden gedelgd. Bij de behandeling van artikel 41c werd er reeds op gewezen, dat door de daar behandelde kapitaalsvermindering het mogelijk is verlies volgens de winst- en verliesrekening te delgen. Onder het delgen van zoodanig verlies kan ook gebracht worden vermogensvermeerdering door schenking, kwijtschelding van schulden en verder b.v. schuldvernieuwing.
Van de in onderling verband behandelde artikelen 42e en 42d moet nog aan het tweede en derde lid van artikel 42d aandacht worden geschonken.
De aandeelhouder heeft een vordering tot uitkeering der winst. Ieder aandeelhouder kan vorderen, dat het bedrag der winst, die niet aan uitkeering op rechtmatige wijze onttrokken wordt, hem voor zijn aandeel wordt uitgekeerd, 3) Dit aandeel wordt door het tweede lid van artikel
x) Prof. Mr.E.J.J. van der Heijden en Staub, ter plaatse onder noot 2, pag. 35-1, vermeld.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 322 pag. 397.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 66 pag. 110 en 111.
3) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 282 en 285.
Mr. Dr. L. E, Visser, t. a. p. n°. 57a pag. 99.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 333 pag. 419.
Staub, t. a. p. Erster Band. Zweite Halfte bij § 250 D. H. G. B. pag. 1041— 1046, speciaal anm. 12 op pag. 1045.
Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 79 en 335 vlg.



WINSTUITKEERING.
42d vastgesteld en wel wordt als normale maatstaf, in evenredigheid waarnaar de aan ieder aandeelhouder uit te keeren winst moet worden berekend, aangegeven het bedrag der verplichte stortingen.
Door deze bepaling wordt opgelost een controverse, die zich onder vigeur van het oude recht had voorgedaan, n.1. oi de winstuitkeering had te geschieden naar het nominale bedrag der aandeelen dan wel naar het bedrag, dat op het aandeel was gestort : in den laatsten zin is thans beslist.
De winstuitkeering geschiedt naar het bedrag der gedane stortingen en niet eens alle gedane stortingen komen bij de winstuitkeering in aanmerking ; van de gedane stortingen nog slechts de verplicht gedane stortingen. De winst voor den individueelen aandeelhouder zal dus slechts worden berekend naar de gedane stortingen, ook dan dus wanneer een besluit tot verdere storting wel is genomen maar nog niet door alle aandeelhouders daaraan is voldaan. Het is volgens het tweede lid van artikel 42d geoorloofd, dat bij de akte van oprichting een andere maatstaf voor de berekening der winstverdeeling wordt vastgesteld. Men vergelijke artikel 41 lid 2.
Aangezien echter voor de N. V., voor zoover daarvan niet is afgeweken, de bepalingen der maatschap gelden zal ook hier met de bepalingen van artikel 1671 en 1672 B. W. moeten worden rekening gehouden.
Het tweede lid van artikel 42d spreekt van de bepaling van het winstbedrag, dat op ieder aandeel zal worden uitgekeerd ; de wetgever is er dus blijkbaar van uitgegaan, dat steeds ieder aandeelhouder tot een bepaald gedeelte in de eventueele winst gerechtigd is. Zulks is bovendien in overeenstemming met de bepaling van artikel 1655 B. W., dat zegt, dat de vennooten inbrengen om de opkomende winst met elkander te deelen.1)
Ten aanzien van het vorderingsrecht tot uitkeering van den aandeelhouder is door de wet een vervaltermijn opgesteld. De aangegeven termijn is geen verjaringstermijn ; dit volgt, behalve uit de woorden der wet, daaruit, dat den aandeelhouder de bevoegdheid gegeven is ten aanzien van den duur van den termijn een afwijkende regeling te treffen : de verjaringstermijnen zijn van dwingend recht ; echter mag de afwijkende regeling van artikel 42d lid 2 den termijn niet verkorten. aar men met een vervaltermijn te doen heeft kan schorsing of stuiting niet optreden en moet de Rechter ambtshalve met den termijn rekening houden. 2)
De vervaltermijn begint vanaf het oogenblik, dat de vaststelling der winstgerechtigheid is geschied. 3) Aangezien de wet ten dien aanzien geen
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 333 pag. 419—420.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 334 pag. 421.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 57a pag. 99.
3) Mr. Dr. L. E. Visser en Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, ter plaatse sub noot 2 vermeld.



BALANS, WINST- EN VERLIESREKENING.
afwijkende bepaling inhoudt en artikel 42d lid 2 de vaststelling van een langeren termijn toelaat is het zeker geoorloofd in de akte te bepalen, dat het dividend betaalbaar zal zijn b.v. ten kantore der N. V. of elders op een bepaalden tijd na de vaststelling der winst of binnen een bepaalden tijd na die vaststelling op dagen door het bestuur te bepalen.
Het laatste lid van artikel 42d handelt slechts over het vorderingsrecht tot uitkeering van den aandeelhouder ; voor andere winstgerechtigden geldt dus de bepaling van het laatste lid van artikel 42d niet. Ten aanzien van dit vorderingsrecht kan door partijen ook een vervaltermijn zijn vastgesteld ; is dit niet het geval, dan geldt de verjaringstermijn van artikel 2012 B. W.
Ten onrechte ontvangen uitkeeringen kunnen door de N. V., wegens onverschuldigde betaling, van de aandeelhouders worden teruggevorderd. .
Balans, winst- en verliesrekening.
Om te kunnen weten welk bedrag van het vermogen der N. V. aan de aandeelhouders onder den naam „winst" zal kunnen en mogen worden uitgekeerd is noodig, dat er eerst zijn een balans en een winsten verliesrekening. 2)
Over de wijze van tot standkoming van deze balans en winst- en verliesrekening spreken de artikelen 42, 42a en 42b ; over de balanspublicatie artikel 42c.
Zij worden vastgesteld door de Algemeene Vergadering van aandeelhouders. Dit voorschrift is zeer begrijpelijk en ook zonder uitdrukkelijke wetsbepaling zou deze regeling vanzelf spreken : eene N. V. is een vereeniging van personen, die een bepaald bedrijf uitoefenen in een door de wet gekenden en toegestanen vorm, waarin zij naar buiten als één en als koopman optreden : van de aandeelhouders derhalve moet de balans en winst- en verliesrekening afkomstig zijn. Er was derhalve geenerlei reden om aan de aandeelhouders de bevoegdheid tot vaststelling van balans en winst- en verliesrekening te onthouden, cf. artikel 43 W. v. K. 3)
De werkzaamheden, die door het bestuur en de commissarissen in dit opzicht worden gedaan, zijn slechts van voorbereidenden aard: Dit kan
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 67 pag. 111—112.
2) Over balans, winst- en verliesrekening in het algemeen:
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 318 t/m 330 ; pag. 391—409
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 81 t/m 84, pag. 131—142.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraafe, t. a. p. pag. 271.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 112—114.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 23—25.
Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 65 vlg.
Staub, Erster Band. Erste Halfte § 39. D. H. G. B. pag. 242—245.
Erster Band. Zweite Halfte § 260 D. H. G. B. pag. 1083 vlg.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 318 pag. 392—393.



worden afgeleid uit de bepaling van artikel 42 lid 1 en artikel 42a lid 1, waaruit blijkt, dat de door de bestuurders opgemaakte en door hen en de commissarissen onderteekende balans slechts is een ontwerp-balans. *)
Het vaststellen van de balans is het vaststellen van den vermogenstoestand der N. V. 2) De vaststelling daarvan is van belang voor de aandeelhouders en voor derden. 3l Voor de aandeelhouders is die vaststelling van belang, omdat van den toestand van dat vermogen afhangt, of er voor hen verdeelbare winst zal aanwezig zijn. Bedraagt het actief der N. V. meer dan haar schulden, daaronder ook gerekend het geplaatste kapitaal, dan is er voor hen mogelijkheid van winstuitkeering.
Aangezien de vaststelling van den vermogenstoestand berust op de vaststelling van de waarde van de componenten van dat vermogen en de waardevaststelling daarvan zeker ten aanzien van de activa en wellicht soms ook ten aanzien van sommige passiva op schatting berust, is het zeer wel mogelijk, dat de werkelijkheid door de uitkomst wordt bewezen anders te zijn. Wat de aandeelhouders betreft zal een te lage schatting der activa kunnen ten gevolge hebben, dat na de vaststelling van de balans winst niet wordt uitgekeerd, die anders wel tot uitkeering zou zijn gekomen. Waar volgens artikel 42d de winst den aandeelhouders ten goede komt, zal de algemeene vergadering de balans door de bestuurders ontworpen en een te lage schatting der activa inhoudende kunnen corrigeeren. 4) In het laatste lid van zooeven genoemd artikel wordt aan iederen individueelen aandeelhouder het recht op winst toegekend ; daarom zal dan ook de individueele aandeelhouder het recht hebben zich tegen zoodanige te hooge waardeering te verzetten ter algemeene vergadering en zal hem niet de bevoegdheid kunnen worden ontzegd om zich overeenkomstig artikel 46a W. v. K. op de nietigheid van het vaststellend besluit der algemeene vergadering te beroepen als zijnde dit besluit in strijd met de wet, nl. de bepaling van artikel 42cJ lid 1. Bij de beoordeeling echter van die nietigheid zal men daarvan moeten uitgaan, dat zoolang de balansvaststelling geschiedt overeenkomstig goeder trouw, voorzichtig koopmanschap en voorzichtige economische waardeering-in-ruimen zin voor nietigheid geen aanleiding is : de overeenkomst, waarbij de vennooten zich hebben aaneen gesloten, om gedurende geruimen tijd te zamen te trachten voordeel te behalen en dit
') Prof. Mr. E. J. J. vast der Heijden, t. a. p. n°. 329 pag. 403.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 83 pag. 139 ; n°. 84 pag. 141.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. pag. 112.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 23.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 271.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 81 pag. 131.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 82 pag. 132.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. 318—393.
4) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 88 pag. 144—145, 146.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. 329, pag. 404—405.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 257.
Staub, t. a. p. Erster Band. Zweite Halfte § 260 D. H. G. B. Anm. 3 pag. 1083.
BALANS, WINST- EN VERLIESREKENING.



PUBLICATIE VAN BALANS, WINST- EN VERLIESREKENING.
gezamenlijk te deelen moet te goeder trouw worden ten uitvoer gebracht. x)
Wanneer door de algemeene vergadering eenstemmig bij aanwezigheid van het gelieele geplaatste kapitaal opzettelijk goederen beneden hun waarde worden op de balans gebracht, is daartegen uit juridisch oogpunt geen bezwaar te maken, noch van den kant der aandeelhouders noch van den kant der crediteuren, die van zoodanige handeling slechts voordeel kunnen ondervinden ; derden-winstgerechtigden zullen zich kunnen verzetten met artikel 46a W. v. K. GeenerJei wettelijk voorschrift is er, dat — onder evengenoemd voorbehoud — zich daartegen verzet, dat de balans zóó worde ingericht. Voorschriften betreffende de inrichting van de balans geeft de wet alleen ten aanzien der N. V. vallende onder artikel 42c en zelfs met deze bepalingen behoeft een handelwijze als bovenbedoeld niet in strijd te zijn.
Ook voor derden is de vaststelling van den vermogenstoestand van belang. Door te hooge waardeering der activa der N. V. of te lage waardeering der passiva door de'aandeelhouders bij de vaststelling van de balans worden de aandeelhouders bevoordeeld, de crediteuren derhalve benadeeld. De uitkeering van dergeüjke fictieve winst is voor de crediteuren werkelijke benadeeling. Zij zullen zich tegen een opzettelijk onjuiste taxatie derhalve kunnen verzetten en artikel 46a geeft hen de bevoegdheid om het vaststellingsbesluit nietig te doen verklaren. 2) Uitkeeriïigen op grond van zoodanig nietig besluit gedaan zullen door de N. V. kunnen worden teruggevorderd. Uitermate moeilijk zal uit den aard der zaak het bewijs van zoodanige benadeeling te leveren zijn voor crediteuren van een N. V., waarvan de publicatie van de balans en de winsten verliesrekening niet is voorgeschreven. Gewoonlijk zal eerst achteraf tengevolge van eenige debacle, van het bestaan hebben van wantoestanden kunnen blijken. De crediteuren zullen voordat het te laat is gewoonlijk geen maatregelen kunnen nemen. Wellicht ware hierin op zich zelf al voldoende aanleiding te vinden om de publicatie van de balans voor alle N. V. verplichtend te stellen.
Publicatie van balans en winst- en verliesrekening.
In het oorspronkelijk ontwerp is de balans-openbaarheid op ruimer basis opgesteld als in de thans bestaande wet ; de motiveerende overweging in het oorspronkelijk regeeringsontwerp was daarvoor, dat de financieele toestand der N. V., de eenige grondslag der credietwaardigheid, voor het pubhek niet geheim mag worden gehouden. 3) Het is niet
*) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 67 pag. 112.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 325 pag. 400.
3) Ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen en andere, Belinfante, 's Gravenhage, 3e stuk pag. 248, artikel 42c met noot 2 en 5e stuk pag. 335 en 340—347.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 330 pag. 406—407.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 92 pag. 149.



publicatie van balans, winst- en verliesrekening.
uitgebleven, dat deze vage term „publiek" nader is moeten worden gespecificeerd en zoo is de maatregel, die in het algemeen was opgesteld en waarvan de zekere voordeelen hebben moeten wijken voor nog slechts gepretendeerde nadeelen, later beperkt tot min of meer willekeurig gekozen groepen van personen.
Deze groepen van personen vindt men opgesomd in artikel 42c W. v. K. Samenvattend kan men de N. V., die tot balanspublicatie verplicht zijn, onderscheiden naar den aard van haar bedrijf, de al of niet opneming harer waarden in beursnoteering, de wijzen van uitgifte van die waarden.x)
Beschouwt men de groepen van personen, ten wier voordeele artikel 42c geschreven is, dan zijn deze ten eerste degene, die door het nemen of koopen van een toonderaandeel tot de N. V. in verhouding kunnen komen te staan en dan nog slechts wanneer zij gezamenlijk, volgens de akte van oprichting, het bedrag van f 50,000 kunnen te boven gaan, ten tweede de verkrijgers van toonderobligaties ten laste der N. V., ten derde degenen, die geld verschaffen aan N. V.'s, die van het geld opnemen hun bedrijf maken en ten vierde degenen, die bij een het verzekeringsbedrijf uitoefenende N. V. betrokken zijn.
De sub 4 genoemde personen hebben hunne bevoorrechting waarschijnlijk daaraan te danken, dat de ongeregelde en ongebreidelde uitoefening van het verzekeringsbedrijf — althans in een bepaalden tak daarvan -— lang genoeg geleden etkend is als een openlijk gevaar op te leveren.
Ten aanzien van a'le vier 'genoemde groepen kan men aannemen, dat zij niet zoozeer beschermd worden omdat zij crediteuren zijn, dan wel omdat het in het maatschappelijk verkeer zoo gemakkelijk is tot een der vier genoemde categoriën van personen te gaan behooren. Al moge dan ook de verplichte balanspublicatie zijn voorgeschreven ter zake van de aanwezigheid van bepaaldelijk aangewezen crediteuren, zal de balanspublicatie ook andere crediteuren ten voordeele komen.
Onder artikel 42c W. v. K. vallen de N. V., wier akte van oprichting, hetzij vanaf de oprichting, hetzij door latere statuten-wijziging, uitgifte van toonderaandeelen tot een hooger bedrag dan f 50,000 toestaat. Bij toelating tengevolge van statutenwijziging, is artikel 42c vanaf het oogenblik der toelating af toepasselijk ; waar het al voldoende is, opdat balanspublicatie zal bestaan, dat de uitgifte van toonderaandeelen boven genoemd bedrag is toegelaten, spreekt het a fortiori van zelf, dat de balanspublicatie-verplichting bestaat wanneer meer dan f 50,000 is uitgegeven ; ten tweede vallen daaronder de >N. V., waarvan tot een hooger bedrag dan f 50,000 in omloop zijn aandeelen aan toonder, certificaten aan toonder van aandeelen op naam, hetzij de aandeelen en de certificaten afzonderlijk dan wel gezamenlijk zoojuist genoemd bedrag te boven gaan.
x) Mr. Dr. L. E. Vissek, t. a. p. n°. 92a pag. 150.



Onder sub b vallen de N. V., waarvan obligaties aan toonder in omloop zijn, dan wel certificaten aan toonder van obligaties op naam en ongeacht het bedrag.'
Onder sub c vallen de N. V., waarvan aandeelen, obligaties of certificaten van een van deze beide of van beide opgenomen zijn in den prijscourant eener beurs door den Kroon aan te wijzen, die dus aan een openbare markt verhandeld worden, zulks ongeacht de hoeveelheid en wijze van aanduiding van den gerechtigde.
De N. V. vallende onder artikel 42c sub d behoeven geen nadere aanduiding ; slechts dient er op te worden gewezen, dat de N. V. haar bedrijf van de daargenoemde handeling moet maken of daarvan mede haar bedrijf moet maken.
Het is zeer de vraag of door de afwijking van het algemeene beginsel der publicatie verplichting en de aanvaarding van het tusschenstelsel van artikel 42c de advocaten-praktijk niet evenzeer gediend zal zijn als het beleggend publiek.
Certificaten.
Een van de oorzaken hiervan zal dan ongetwijfeld gelegen zijn in „het certificaat." Over den inhoud en omvang van dit begrip zijn verschillende pennen in beweging gebracht.
Met de naam certificaat worden velerlei onderling verschillende rechtsverhoudingen aangeduid en het is niet mogelijk bij allen een hoeveelheid gelijksoortige eigenschappen te ontdekken, naar aanleiding van welke men dan zou kunnen uitmaken of en dat men al of niet met een certificaat in den zin van de wet op de N. V. te doen heeft ; dit is te meer ondoenlijk, waar iedere wettelijke definitie ontbreekt noch ook eigenschappen van certificaten door de wet worden gegeven, doch zij er mede volstaat publicatie verplichtend te stellen bij aanwezigheid van certificaathouders, voor welke, hoe men zich dan ook hunne juridische positie denken moet, kennis van den stand van zaken der N. V. van overgroot belang is.
In het bekend werk van Mr. O. B. W. de Kat en van Prof. Mr. W. L. P. A. Molbngraaff vindt men genoemd premiecertificaten, trustcertificaten, receivercertificaten, certificaten van loten en daarnaast vindt men nog behandeld de vier volgende soorten van certificaten :
A. Certificaten van inschrijving in de grootboeken der Nationale Schuld. Van deze soort certificaten is uit den aard der zaak in artikel 42c geen sprake.
Slechts kortelings wordt hier het juridische karakter van deze certificaten omschreven, opdat niet de meening post vat, dat het begrip
x) Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 346, 405 en 766.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff. t. a. p. pag. 484 en 485.
Men zie over certificaten ook :
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 92a pag. 150 en 151.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 330 en 330.1, pag. 405—417.
CERTIFICATEN



certificaten.
certificaat een enkelvoudig begrip zou zijn en dat men alle soorten van certificaten op dezelfde wijze zou kunnen behandelen.
Een regeling dezer soort certificaten wordt gevonden in de wet van 14 Mei 1814 (Stbl. 1814, n°. 58), in het besluit van den 8 December 1814 (Stbl. n°. 111) ter uitvoering der genoemde wet, in het besluit van den 22 Dee. 1914 (Stbl. n°. 113), in de wet van den 7 April 1913 en in het Koninklijk Besluit van den 5 Augustus 1913 (Stbl. n°. 345).
Met behulp van deze wettelijke regeling is het mogelijk den aard van dit certificaat te bepalen. Zij geven aan den houder (eigenaar) van zoodanig certificaat het recht om van het administratiekantoor en ten haren laste te vorderen een overschrijving op het grootboek ; zulks volgt uit artikel 19 van het besluit van 1814, uit artikel 70 tot en met 73 en uit artikel 74 van de Wet van 7 April 1913 in verband met artikel 65 tot en met 67 van het besluit van 5 Augustus 1913.
Het certificaat heeft een zuiver persoonlijk karakter ;1) zulks volgt uit de geschiedenis ; 2) uit even genoemd artikel 19, dat spreekt van het administratiekantoor als „den betalingschuldigen", uit artikel 32 der Wet van 7 April 1913, dat zegt, dat slechts degene, op wiens rekening in het grootboek een inschrijving is gebracht, daarvan eigenaar is en dit blijft tot dat overboeking op een andere rekening heeft plaats gehad. Het zakelijke karakter* dat aan deze soort certificaten wel wordt toegekend en wellicht wordt afgeleid uit den anderen naam dier certificaten, nl. acten van deelgeving, bestaat dus niet; wel is waar is de certificaathouder, indien hij dit wenscht, verzekerd van de verkrijging van een inschrijving door een regeling, die men wellicht reëele executie zou kunnen noemen — men vergelijke artikel 19, artikel 70 tot en met 73 en artikel 74 voornoemd — doch de aanwezigheid van de mogelijkheid van reëele executie verleent niet een zakelijk karakter aan het persoonlijk recht waaraan hêt verbonden is, doch verklaart wel, dat men aan de behandelde certificaten den bijnaam akten van deelgeving heeft verleend.
De verkrijging van de inschrijving is den certificaathouder verzekerd door de zoo juist genoemde reëele executie en door het feit, dat artikel 18 van het besluit van 8 December 1814, dat inhield, dat de certificaten „alvorens te mogen worden uitgegeven bij de directie van het grootboek moeten worden ingediend, opdat een verband van een gelijk kapitaal nevens de ingeschreven sommen op het grootboek worde aangegeven."'
Ditverband hield in „dat dit verband niet zal mogen worden geroyeerd, noch de overschrijving van de aldus verbonden geweest zijnde som wordt toegelaten, dan op vertooning der akte van deelgeving, uit hoofde van welke het verband wordt aangegeven en tevens overlevering van het benoodigde overschrijvingsbiljet." Van dit verband spreekt ook artikel 70 lid 1 in fine der Wet van 7 April 1913 wanneer het spreekt van „in-
x) B. J. db Leeuw, „De Grootboek wetgeving", uitgegeven door S. Gouda Quint 1914, pag. 183.
2) Idem Hoofdstuk VI pag. 179—192.



certificaten.
schrijvingen, die tot zekerheid voor die certificaten verbonden zijn." Geeft deze regeling dan ook al een uitstekende bescherming van het recht van den certificaathouder, het is onmogelijk daaruit het zakelijke karakter van diens recht te construeeren. Indien men in de trustverhouding wil zien Rechtsverhaltnisse, in denen das legale und bonitarische Eigentum an ein und denselben Vermögensgegenstande von einander losgelöst sind und sich in verschiedenen Handen befinden, x) of een horizontale splitsing van den eigendom 2) is o i. van trustverhouding ten deze geen sprake 3).
B. Bewijzen van deelgerechtigheid tot een in een certificaat vermeld aantal aandeelen staande ten name van of berustende onder een administratiekantoor.
Ook bij deze soorten van certificaten berust de eigendom bij het administratiekantoor, hetzij zij ten haren name staan, hetzij zij aan toonder luiden onder hare berusting. De juistheid van deze meening blijkt, wat betreft deze volgens Mr. De Kat als zoodanig in de praktijk voorkomende certificaten, uit den inhoud van het bij hem afgedrukte certificaat-formulier, uit de eveneens daar afgedrukte akte tusschen N. V. en administratiekantoor betreffende de uitgifte van certificaten en uit den tekst van het werk van dien schrijver op pag. 407 en 409. De aan de aandeelhouders toekomende bevoegdheid om certificaten aan toonder tegen aandeelen „om te ruilen"' heeft geen andere beteekenis, dan dat zij de bevoegdheid hebben te vorderen, dat aan hen aandeelen zullen worden geleverd ; ten aanzien van op naam staande aandeelen, waarvoor certificaten zijn uitgegeven, moet die levering plaats hebben volgens artikel 39a W. v. K. ; ten aanzien van toonderaandeelen, waarover certificaten zijn uitgegeven geldt de leveringsverplichting evenzeer ; zeer duidelijk komt dit uit in het geval gesteld door Mr. De Kat. waar het administratiekantoor aandeelen heeft van zoodanige grootte, dat zij voor den certificaathouder niet praktisch zijn, op grond waarvan dan het administratiekantoor van de N. V. zal kunnen vorderen uit- of afgifte van zoodanige aandeelen als noodig zijn ter inwisseling der certificaten. Ook in dit geval is derhalve — indien men aanvaardt de bovengegeven omschrijving — van trustverhouding noch van eenige soort eigendom bij de certificaathouders sprake.
C. Akten van deelgeving in een gemeenschappelijk eigendom van effecten.
De terminologie, die door Mr. De Kat in dezen gevolgd wordt, is niet constant. Spreekt hij eerst van gemeenschappelijken eigendom, even later spreekt hij van gemeenschappelijk bezit.
1) Das Bürgerliche Recht Englands van Dr. G. Schirrmeister, Band I, Erstes Buch, Allgemeiner Teil, Erster Halfte pag. 189.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 330, I, pag. 411.
3) Men vergelijke ook Prof. Mr. E. M. Meijers, Weekblad voor het Notariaat n°. 119 ; De Leeüw, t. a. p. pag. 190



certificaten.
Uit de omschrijving van den feitelijken toestand, door hem gegeven, volgt echter duidelijk, dat ook in dit geval van een andere dan zuivere persoonlijke gerechtigheid der certificaathouders geen sprake is : „het administratiekantoor voegt fondsen bijeen en geeft daartoe certificaten uit, die worden geplaatst, hetzij bij inschrijving, hetzij door plaatsing ter beurze."
De bijeen gevoegde effecten zijn derhalve niet van den certificaathouder afkomstige effecten.
Dit (het administratiekantoor) kan naar eigen goedvinden de effecten, die het gemeenschappelijk bezit vormen, tegen andere verwisselen.
Het administratiekantoor is de volledige eigenares.
Het administratiekantoor betaalt uit de ontvangen dividenden en renten interest op de certificaten tot een vooraf bepaald percent. De door de houders op de certificaten te ontvangen renten zijn onafhankelijk van de uitgekeerde dividenden. Bij aflossing der certificaten wordt uitgereikt „een bewijs van deelgerechtigdheid" in hetgeen na aflossing van alle certificaten zal aanwezig zijn. Hebben de certificaathouders al een recht om te vorderen, dat zij een deel van het aanwezige zullen verkrijgen, dit recht houdt in, dat aan hen een gedeelte daarvan zal worden geleverd.
Ten aanzien van de sub A, B en C genoemde soorten van certificaten gebruikt Prof. Molengraaff *) de terminologie van „Deelgerechtigdheid in" ; ten aanzien van de thans sub D te behandelen soorten van certificaten, spreekt hij van „gerechtigheid tot" bepaalde tot een aangewezen doel overgenomen effecten. Deze terminologie is in overeenstemming met die, welke door dezen schrijver gebruikt wordt bij de behandeling van de zakenrechtelijke papieren, 2) d.i. zoodanige papieren, die worden uitgegeven door personen, die zaken van anderen onder zich hebben. In gelijken zin Mr. De Kat bij de behandeling van de thans besproken certificaten, uitgegeven door een beschermingcomité. Ook hij laat uitkomen, dat de aan het comité uitgeleverde stukken eigendom zijn en blijven van degenen, die ze hebben ingeleverd en certificaten daarvoor ontvingen. Al heeft dan ook de Amsterdamsche Rechtbank bij vonnis van 10 Januari 1899, W. 7331, ontkend, dat er tusschen het administratiekantoor en den certificaathouder een overeenkomst van bewaargeving bestond, geenzins heeft zij ontkend, dat de laatstgenoemde eigenaar is van de aandeelen. 3)
1) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 485.
2) Idem pag. 495.
3) Rb. A'dam 10 Jan. 1899, W. 7331 : indien de administratie niet het karakter heeft van „zuivere bewaargeving" is artikel 1762 B. W. niet van toepassing.
Rb. A'dam 13 Mei 1929, W. 12020 : de houder van een certificaat van aandeelen in een N. V. is aandeelhouder in die N. V.
Hof A'dam 3 Maart 1932, W. 12449 vonnis a quo, W. 12360 : origineele aandeelen aan toonder, waarvoor door een administratiekantoor certificaten zijn uitgegeven, behooren niet tot het vermogen van dat kantoor.



CERTIFICATEN.
Het sub D behandelde certificaat is naar onze meening dan ook te beschouwen als een zakenrechtelij k papier : de enkele en onverdeelde eigendom der aandeelen komt toe aan den certificaathouder en in geen enkel opzicht aan het administratiekantoor. Aangezien men moet aannemen, dat de wetgever, nu hij geen omschrijving van den door hem gebruikten term „certificaat" geeft, zich wenscht aan te sluiten bij de beteekenis, die dat woord telkens in de praktijk heeft, volgt daaruit, dat bij de sub A, B en C genoemde certificaten een zuivere persoonlijke verhouding aanwezig is tusschen administratiekantoren en certificaathouders, bij de sub D genoemde een zuiver zakelijke.
Waar de juridische verhoudingen tusschen administratiekantoor en certificaathouder onderling zoo zeer verschillend zijn is het, bij afwezigheid van een wettelijke bepaling, onmogelijk één grondtype te aanvaarden om daaruit ten aanzien van certificaten verder juridische conclusies te trekken.
In verband met het vorenstaande moet worden beantwoord de vraag of en in hoeverre het mogelijk is, dat zonder medewerking van den emittent certificaten aan toonder worden uitgegeven van schuldbrieven op naam en van aandeelen op naam.
Waar de wet dienaangaande geen nadere bepalingen geeft kan niet worden aangenomen, dat de wet uitgave van certificaten anders dan door, namens of met medeweten der N. V. zou verhinderen ;*) gezien van uit het standpunt der N. V. kan men aannemen, dat in artikel 42c slechts gedacht moet worden aan certificaten, uitgegeven door de N. V. zelve of, met haar uitdrukkelijk of stilzwijgend goedvinden, door een ander ; 2) gezien van uit het standpunt, waarop ook de wetgever zich heeft gesteld, 3) namelijk de bescherming van het publiek, moet het onverschillig worden genoemd, hoe de certificaten zijn in het leven geroepen ; deze laatste meening vindt ook steun in de bepalingen der wet, daar immers artikel 42c sub a en b spreken van toonderaandeelen door de akte van oprichting der N. V. toegelaten, van schuldbrieven aan toonder, die de N. V. uitstaande heeft doch van certificaten, hetzij van aandeelen hetzij van schuldbrieven, die in omloop zijn.
Ten aanzien van certificaten van schuldbrieven op naam is, om uitgifte daarvan door derden zonder of tegen den wil van emittent onmogelijk te maken, voorgesteld, dat de emitteerende N. V. zal bedingen van haar obligatiehouder, dat de obligatie zal vervallen, indien hij over den schuldbrief certificaten uitgeeft.
Wat de boven sub B en C genoemde certificaten betreft, is o.i. een zuivere persoonlijke verhouding aanwezig tusschen den certificaatuitgever en den certificaathouder.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 330, I. pag. 413.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 291.
3) Ontwerpen van Wetten enz., 3e stuk pag. 341.



certificaten.
Wat de sub D genoemde certificaten betreft is er een zuiver zakelijke verhouding.
Het persoonlijk of zakelijk karakter dier rechtsverhouding is onverschillig met het oog op de mogelijkheid om te voorkomen uitgifte door derden van certificaten van obligaties op naam.
Welk soort van certificaten het dan ook betreft, zal het steeds mogelijk zijn te bedingen bij de uitgifte der obligaties, dat de leening wordt aangegaan onder de ontbindende voorwaarde, dat certificaten aan toonder worden uitgegeven ; aangezien er tengevolge van de terugwerkende kracht der ontbindende voorwaarde volgens de wet moet worden aangenomen, dat er bij vervulling der voorwaarde tusschen de geldopnemende N. V. en den obligatiehouder, die tot de totstandkoming van certificaten meewerkte, nooit eenige geldleening heeft bestaan, zullen er de jure ook nooit certificaten hebben bestaan.
In de geldleening kan tevens het beding worden opgenomen, dat het tengevolge der werking der ontbindende voorwaarde door de N. V. terug te betalen bedrag niet zal behoeven te worden terugbetaald vóór het oogenblik, waarop de obligatie, ware zij in stand gebleven, zou moeten zijn afgelost.
Aangezien voor de totstandkoming van welke soort certificaat dan ook, de obligatiehouder zal hebben moeten medewerken tot die totstandkoming, kan eenige onredelijkheid of onbillijkheid in de opname van dit beding niet worden gezien.
Ten aanzien van de certificaten van aandeelen op naam zal de ontbindende voorwaarde geen toepassing kunnen vinden.
Indien men de mogelijkheid van trustverhouding, indien en zoolang ons recht ten aanzien van dat instituut geen regeling heeft gegeven, niet aanvaardt, is het van zelfsprekend, dat een bepaling in de statuten, dat de aandeelen niet vatbaar zullen zijn voor certificaatuitgifte, niet ter bespreking komen kan. 2)
Het bestaan van de gelegenheid om certificaatuitgifte door derden ten aanzien van aandeelen juridisch onmogelijk te maken moet alsdan worden ontkend. 3)
Echter ontbreekt niet de mogelijkheid om in de statuten zoodanige regeling te treffen, dat praktisch certificaatuitgifte door derden wordt voorkomen.
Zoodanige moeilijkheden kunnen worden geschapen, dat de certificaatuitgifte alle aantrekkelijkheid verliest.
Op de eerste plaats moet dan worden genoemd de door Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden genoemde blokkade der aandeelen : wanneer
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 330, I. pag. 415—417 en N. V. 9e jaargang pag. 1, alsmede J. M. F. Everling in N. V. 8e jaargang pag. 202 vlg. spreken over een vervalbeding.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, ter plaatse sub noot 1 vermeld.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, ter plaatse sub noot 1 vermeld.



balansinhoud.
wordt bepaald, dat overdracht niet zonder goedkeuring der N. V. zal kunnen geschieden, zal de N. V. kunnen verhinderen, dat door het administratiekantoor aandeelen aan certificaathouders worden overgedragen ter voldoening aan de veelvuldig voorkomende bevoegdheid der certificaathouders om hun certificaat tegen aandeelen „in te ruilen."
Deze maatregel zal echter niet doeltreffend zijn bij die certificaten, waarbij van eenigen eigendomsovergang geen sprake is, nl. bij de boven sub D genoemde certificaten.
Een tweede hindernis kan worden in den weg gelegd door te bepalen, dat een administratiekantoor over haar aandeelen slechts één stem zal kunnen uitbrengen indien certificaten daarover zijn uitgegeven, hetgeen mogelijk is in verband met het vijfde lid van artikel 446 W. v. K. ; daarbij kan dan worden bepaald, dat de bewijslast ten genoege der N. V. — van vrijheid van certificaat, op het administratiekantoor zal rusten.x)
Een derde onaangenaamheid bereidt men eventueele administratiekantoren en certificaathouders door te bepalen, dat administratiekantoren niet als gemachtigden zullen mogen optreden bij eenige stemming voor de aandeelen van certificaathouders (certificaten sub D), noch ook voor de certificaathouders vergaderingen zullen mogen bijwonen. Men kan dus verbieden, dat de certificaathouders zullen worden vertegenwoordigd door degene(n), voor wie zij het certificaat houden : men zal op grond van artikel 37d in verband met artikel 44a W. v. K. niet kunnen uitsluiten het optreden bij schriftelijk gemachtigde ; niet wordt echter verboden uit te sluiten, dat bepaalde personen als gemachtigde zullen kunnen optreden. Ook in dezen zal de bewijslast kunnen worden gelegd op den gemachtigde of vertegenwoordigde.
Ten vierde kan de opneming van een boetebeding op de medewerking aan de totstandkoming van certificaten de aantrekkelijkheid daarvan ernstig verminderen.
Balansinhoud.
Met het oog op de publiciteit der kredietwaardigheid van evengenoemde N. Y. is voorgeschreven door artikel 42, dat de vergadering van aandeelhouders de daar aangegeven activa op de daar aangegeven wijze op de balans zal doen voorkomen : derhalve niet korter en niet anders ; tegen uitgebreider aanduiding bestaat geen bezwaar, deze is met het oog op het doel, dat men zich voorstelt te bereiken, toe te juichen, echter niet vereischt ; de genoemde posten moeten als zoodanig kenbaar op de balans voorkomen. 2)
') Prof. Mr. J. Ph. Stjyling, t. a. p. le stuk, 2e gedeelte, 2e druk n°. 380 pag. 108, 109—110.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 826 pag. 135.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 321, pag. 395—396.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 24.



TOTSTANDKOMING VAN BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING.
Door artikel 42 W. v. K. wordt slechts van activa de opname voorgeschreven.
Zijn er activa denkbaar, die niet vallen onder de opsomming van artikel 42 derde lid, dan moet deze uit den aard der zaak ook op de balans voorkomen ; zonder deze is er dan geen juiste balans aanwezig.
Met het oog op de verwezenlijking van het beoogde doel is het gelukkig te noemen, dat de opsomming van artikel 42 lid 3 tot weinig vragen aanleiding geeft en sommige waarden der N. V. door verschillende letters gevangen worden. Slechts moet ten aanzien van het begrip „deelneming" onder b, c en d van artikel 42 worden opgemerkt, dat men dit naar de bedoeling van den wetgever niet in speciaal juridischen zin, zooals in artikel 3^i en 36&, heeft te verstaan, doch dat hieraan een ruimere economische beteekenis moet worden toegekend , 2) onder c en/of d zal ook het bezit van eigen aandeelen moeten worden gebracht.
Blijkens de toelichting tot artikel 42 laatste lid, en uit het verband, waarin de sub j vermelde post staat — te midden van actief-posten — is af te leiden, dat ook daaronder een activum moet worden verstaan ; het ziet op de uitgaven, die in het eene jaar geschieden, terwijl de tegenprestatie daarvoor geheel of gedeeltelijk in een volgend jaar genoten wordt, b.v. vooruitbetaalde huursommen en dergelijke.
Totstandkoming van balans en winst- en verliesrekening.
Het totstandbrengen van den balans en der winst- en verlies-rekening door de algemeene vergadering van aandeelhouders zonder voorbereidende hulp en toelichting, is een utopie te noemen. Derhalve zijn door de wet regelingen voorgeschreven en maatregelen mogelijk gemaakt om de vaststelling door de algemeene vergadering van aandeelhouders niet een aanfluiting te doen zijn.
Voorgeschreven is door de wet aan de bestuurders der N. V. om binnen 8 maanden na afloop van het boekjaar — dat vanwege die uit-
1) Uitgebreide voorschriften zijn gegeven in het Duitsche recht: § 40 en 261 D. H. G. B. ; Staub, t. a. p. Erster Band. Erste Halfte pag. 245 vlg. ; Erster Band.
Zweite Halfte pag. 1091 vlg. ... .
Voorschriften omtrent de passiefzijde van de balans zijn niet gegeven; Ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen en andere, 5e stuk, pag. 346 ; Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden n°. 321 pag. 395.
Mr. Dr. L. E. Visser, n°. 82a pag. 135 : Als grond voor de niet-opneming van voorschriften betreffende de passiefzijde wordt aangevoerd, dat het eigen belang der N. V. haar ertoe leiden zal zulks te doen ; ook zonder zoodanige voorschriften werd het belang van derden voldoende gewaarborgd geacht.
Het kan echter moeilijk worden ontkend, dat deze begrenzing van de bescherming van het publiek door verplichte balanspublicatie een geheel willekeurige is. Evenzeer als de thans gegeven voorschriften waren andere bepalingen van belang, waardoor balansinzicht mogelijk wordt.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 321 pag. 396.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 82c pag. 137.
Ontwerpen van Wetten etc., 5e stuk pag. 347.



TOTSTANDKOMING VAN BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING
drukkelijke vermelding niet met het gewone jaar behoeft samen te vallen — op te maken een ontwerp-balans en winst- en verliesrekening met toelichting ; aangezien de toelichting de balans en de winst- en verliesrekening moet vergezellen en wegens hun onverbrekelijken samenhang — de toelichting immers houdt in, welke maatstaf van waardeering bij de opstelling van de balans is gebruikt — moet men aannemen, dat deze stukken gezamenlijk binnen den tijd van acht maanden gereed moeten zijn gebracht.
Genoemde stukken worden overgelegd aan de a'gemeene vergadering van aandeelhouders ter vaststelling. Deze overlegging geschiedt ter gelegenheid der aanbieding bedoeld in artikel 49 W. v. K.
De in artikel 426 neergelegde verplichting om den balans, de winst- en verliesrekening en de toelichting ter inzage te leggen, is een andere handeling dan de zoo juist genoemde overlegging. x) Dit volgt uit de bepaling van artikel 49 :
BIJ DE AANBIEDING AAN DE ALGEMEENE VERGADERING VAN DE STUKKEN, BEDOELD BIJ ARTIKEL 42, BRENGT HET BESTUUR VERSLAG UIT OMTRENT DEN GANG DER ZAKEN VAN DE VENNOOTSCHAP EN HET GEVOERDE BEHEER.
DE ALGEMEENE VERGADERING KAN STEEDS BESLUITEN, DAT HET VERSLAG VOORTAAN SCHRIFTELIJK ZAL WORDEN UITGEBRACHT. IN DAT GEVAL MOETEN DE AANDEELHOUDERS IN DE GELEGENHEID WORDEN GESTELD VAN DEN DAG DER OPROEPING TOT DIEN DER ALGEMEENE VERGADERING EEN AFSCHRIFT VAN HET VERSLAG TEGEN KOSTPRIJS TE VERKRIJGEN.
Het artikel houdt immers in, dat de bestuurders bij de aanbieding aan de algemeene vergadering verslag moeten uitbrengen omtrent den gang der zaken, en het gevoerde beheer ; het zou wel wat te veel gevorderd zijn, dat deze vertoogen ten aanzien van iederen aandeelhouder, die inzage komt nemen, zouden moeten worden gehouden. De neder'egging ter inzage, die door het bestuur moet geschieden daar dit immers de stukken, die moeten worden gedeponeerd, onder zich heeft,2) en daarover tot de nederlegging de beschikking heeft, moet p'aats hebben uiterlijk op den dag der oproeping der algemeene vergadering en duren tot aan den afloop dier vergadering.
Aangezien, naar artikel 43a, de algemeene vergadering van aandeelhouders geschieden moet binnen negen maanden na afloop van het boekjaar, volgens artikel 43h slechts minstens zeven dagen behoeven te verloopen tusschen de oproeping der algemeene vergadering en de al-
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 319 pag. 393.
2) Het verslag der in artikel 42a W. v. K. benoemde deskundigen zal door deze op zoodanigen tijd aan het bestuur moeten worden ter hand gesteld, dat aan de bepaling van artikel 426 lid 2 kan worden voldaan. Men vergelijke Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 328 pag. 402.
VI n



TOTSTANDKOMING VAN BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING.
gemeene vergadering zelve — dien dag niet meegerekend —, is het duidelijk, dat de in artikel 426 bedoelde nederlegging niet moet worden begrepen onder het „opmaken", waarvan artikel 42 spreekt, doch ook na acht maanden zal kunnen geschieden, indien althans de algemeene vergadering later dan acht maanden plus zeven dagen wordt gehouden.1) ' Het is van belang den juisten tijd voor beide vast te stellen omdat door overtreding der thans behandelde voorschriften, de bestuurders van rechtswege door het verloop van den tijd in gebreke zijn. 2)
De termijn van acht maanden, die door artikel 42 aan de bestuurders wordt gegeven, kan op grond van bijzondere omstandigheden door de algemeene vergadering worden verlengd.
Voorzien de bestuurders, dat het door bijzondere omstandigheden voor hen onmogelijk zal zijn binnen den aangegeven termijn een balansen winst- en verliesrekening met toelichting samen te stellen, dan kunnen zij overeenkomstig artikel 436 een algemeene vergadering bijeen roepen, teneinde van deze een verlenging van den termijn te verkrijgen.
Waar artikel 43a in zijn tweede lid voorschrijft, dat de jaarvergadering binnen negen maanden moet plaats grijpen, zal, indien mogelijk, de verlenging binnen acht maanden en drie weken moeten beperkt blijven, daar immers een week noodig is voor de nederlegging der jaarstukken overeenkomstig artikel 426.
De in artikel 43a lid 2 gelegen beperking zal dus niet ten gevolge mogen hebben, dat artikel 426 juncto artikel 43a niet worde in acht genomen. Dit volgt uit de bepaling van den tweeden zin van artikel 43h, dat wettige besluiten dus ook wettige besluiten, waarbij de balans en winst- en verliesrekening wordt vastgesteld, onmogelijk maakt, tenzij alle aandeelhouders ter vergadering aanwezig hun stem aan het ontwerp geven.
Het geval kan zich derhalve voordoen, dat de verlenging door de algemeene vergadering overeenkomstig artikel 42 gegeven ook den termijn van artikel 43a, den termijn der jaarvergadering doet verlengen. Tegen de geldigheid van alsdan genomen besluiten bestaat geen bezwaar. 3) De balans, de winst- en verliesrekening en de toelichting worden opgemaakt en aangeboden door het bestuur blijkens artikel 42 j°. artikel 49 ; de opmaking en de aanbieding noch de nederlegging in artikel 426 bedoeld, geschieden door de commissarissen, die en voorzoover en omdat zij slechts met het toezicht op het opmaken der genoemde stukken zijn belast.
In dit aan de balans-commissarissen opgedragen toezicht op het opmaken van de balans, de winst- en verliesrekening, is een tweede waarborg gelegen voor de innerlijke beteekenis van de vaststelling van genoemde stukken door de algemeene vergadering, een tweede middel om
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 319 pag. 393.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 319 pag. 394.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 204 pag. 244.



DESKUNDIGEN.
de doeltreffendheid van de vaststelling door de algemeene vergadering te garandeeren.
Om dit toezicht zoo doeltreffend mogelijk te doen zijn, is een wettelijke regeling gegeven, die den balans-commissarissen in de gelegenheid stelt bij de door hen uit te oefenen taak hulp te verkrijgen. Deze hulp zal hen dan worden verleend door personen, die deskundig zijn in boekhouding en beoordeeling van een balans- en winst- en verliesrekening.
Deskundige (accountant). Benoeming, verhouding tot commissarissen.
Zoodanige deskundigen kunnen worden benoemd, hetzij door de algemeene vergadering, hetzij door die commissarissen zelf ; een en ander blijkens art. 42a en artikel 516, waarvan de tekst hier volgt :
Art. 516.
COMMISSARISSEN OF DIEGENEN HUNNER, DIE MET HET TOEZICHT OP HET OPMAKEN VAN DE BALANS, DE WINST- EN VERLIESREKENING EN DE TOELICHTING ZIJN BELAST, ZIJN, WANNEER NIET REEDS EENE BENOEMING INGEVOLGE ARTIKEL 42a IS GESCHIED DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS, BEVOEGD EEN DESKUNDIGE TE BENOEMEN, TEN EINDE DEZE OP DE BOEKHOUDING REGELMATIG TOEZICHT HOUDE EN VERSLAG UITBRENGE OMTRENT DE DOOR HET BESTUUR ONTWORPEN BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING MET TOELICHTING, ALVORENS DEZE STUKKEN AAN DE ALGEMEENE VERGADERING WORDEN AANGEBODEN.
DE DESKUNDIGE KAN TE ALLEN TIJDE WORDEN ONTSLAGEN DOOR DEGENEN DIE HEM HEBBEN BENOEMD. ZIJNE BEZOLDIGING WORDT DOOR DEZEN VASTGESTELD EN KOMT TEN LASTE VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP. OVERIGENS VINDT HET BEPAALDE BIJ ARTIKEL 42a, DERDE LID, OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING.
Het is van belang de artikelen 42a en 516 W. v. K. in onderling verband te beschouwen. Daaruit kan menige conclusie getrokken worden.
De algemeene vergadering kan deskundigen benoemen om toezicht te houden op de boekhouding, in dat geval mag eenig commissaris zoodanige benoeming niet doen. Men zal in het geval, dat een deskundige door de algemeene vergadering is benoemd om regelmatig toezicht te houden op de boekhouding, moeten aannemen, dat de commissarissen voor die boekhouding niet aansprakelijk zijn : is de taak der commissarissen van algemeen toezienden aard, de algemeene vergadering heeft ten aanzien van een bepaald object speciaal toezicht geschapen ; *) zij, die met de uitoefening van dit toezicht zijn belast, zijn niet onderge-
x) Ontwerpen van Wetten op de Vennootschappen enz., 2e stuk pag. 220.



deskundigen.
schikt aan de commissarissen ; zij kunnen slechts door de algemeene vergadering, niet door de commissarissen worden ontslagen, zooals blijkt
uit artikel 42a lid 2.
Anders ligt de toestand ten aanzien van balanscommissarissen : wanneer de algemeene vergadering een deskundige heeft benoemd, kunnen genoemde commissarissen weliswaar geen deskundigen benoemen, doch blijft de taak der balanscommissarissen intact. Zij hebben immers een zelfstandige taak naast de taak der deskundigen, het houden van toezich op het opmaken van de balans en de winst- en verliesrekening naast het regelmatig houden van toezicht op de boekhouding en het uitbrengen van verslag op de opgemaakte balans en winst- en verliesrekening.
Uit het voorgaande blijkt, dat de taak der balanscommissarissen en der gewone commissarissen een andere is. De taak der gewone commissarissen kan toezicht op de boekhouding omvatten, zij omvat niet het toezicht op het opmaken der balans en winst- en verliesrekening.
Dit volgt mede uit de bepaling van artikel 52 W. v. K., dat slechts op de eventueele balanscommissarissen de aansprakelijkheid legt') en uit de nauwkeurige aanduiding der balanscommissarissen indien deze door de wet worden bedoeld, zooals in artikel 42 lid 2, 51& en 52 W. \ . K.
Hoe dan ook zijne benoeming heeft plaats gehad, zal de deskundige verplicht zijn verslag aan de commissarissen, van welke soort dan ook, te doen toekomen : artikel 42a lid 4 en artikel 51è lid 1 in fine. Laatstgenoemd artikel vermeldt uitdrukkelijk, dat het verslag aan commissarissen zal moeten worden „uitgebracht" alvorens de balans en winsten verliesrekening aan de algemeene vergadering worden aangeboden.
Artikel 42a lid 1 doet het verslag „uitbrengen aan de algemeene vergadering ; van dit verslag behoeft slechts „kennis te worden gegeven" aan commissarissen. 2) Een bepaald tijdstip, waarop het \ernlag moet worden ter kennis gebracht, is door de wet niet gegeven.
Naar artikel 42a lid 3 moet terkennisbrenging aan commissarissen geschieden, tenzij bij akte van oprichting of besluit' der algemeene vergadering anders is bepaald. Indien zoodanige bepaling is gemaakt, zullen aan het toezicht op het opmaken van balans en winst- en verliesrekening niet zulke hooge eischen kunnen worden gesteld als wanneer volgens artikel 516 W. v. K. tijdig vóór de nederlegging der stukken en vóór de teekening der stukken aan de commissarissen verslag wordt uitgebracht ; zulks is van belang in verband met de aansprakelijkheid der commissarissen volgens artikel 47d, 51c en 52 W. v. K. tegeno\er de N. V. en tegenover derden ; in het eene en andere geval zal deze verschillend moeten worden beoordeeld. 3)
') Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 293 pag. 357. Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 157a pag. 264.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 297 pag. 362.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 157 pag. 264.



DESKUNDIGEN.
Het verslag moet worden ter kennis gebracht aan commissarissen. Het kan voor hen aanleiding zijn tot maatregelen tegen het bestuur b.v. de schorsing genoemd in artikel 51a W. v. K. Tot de commissarissen zullen trouwens in het algemeen de door de algemeene vergadering benoemde accountants zich hebben te wenden, indien door of onder toezicht van het bestuur opzettelijk of door onkundigheid een onjuiste of misleidende boekhouding wordt gevoerd.
Aangezien commissarissen door deskundigen, benoemd door de algemeene vergadering, van het toezicht op de boekhouding worden uitgesloten, zijn de deskundigen niet krachtens hun taak gehouden inlichtingen omtrent de boekhouding aan commissarissen-niet-balanscommissarissen te verschaffen.
Wel echter zullen inlichtingen moeten worden gegeven aan de balanscommissarissen .
Een oordeel omtrent de materieele juistheid — en daarom toch gaat het — van een balans en winst- en verliesrekening is zonder goed inzicht in de boekhouding niet denkbaar.
Niet alleen uit den geest der wet doch ook uit haar bewoordingen en den onderlingen samenhang, lijkt ons vorenstaande stelling voort te vloeien : 1°. kan aan sommige personen door de algemeene vergadering worden opgedragen toezicht te houden op het opmaken der balans en winst- en verliesrekening, zulks met het doel om de aandeelhouders het vaststellen van een juiste balans en winst- en verliesrekening mogelijk te maken ; 2°. een juist inzicht in de boekhouding, althans de mogelijkheid van een ]uist inzicht daarin te bereiken, is noodig opdat het toezicht op het opmaken der balans en winst- en verliesrekening effectief kunne zijn ; 3°. is aan de commissarissen de bevoegdheid gegeven zelf accountants te benoemen, indien dit al niet door de algemeene vergadering is geschied ; mocht men nu aannemen, dat, indien de algemeene vergadering accountants heeft benoemd, deze niet aan de balanscommissarissen zouden ten dienste staar, dan zou de algemeene vergadering zeer distructief te werk gaan ten aanzien van haar eigen belang : zij zou personen (commissarissen) benoemen om bovenbedoeld toezicht te houden op de opmaking van meergenoemde stukken en anderzijds aan deze personen de middelen tot bereiking van dit doel onthouden. J)
Zoodanige in het algemeen irrationeele bepaling is o. i. in de wet niet neergelegd ; slechts de instantie, waaraan het verslag moet worden uitgebracht, is voor de accountants-benoemd-volgens-artikel-42a en 516 W. v. K. verschillend geregeld ; mededeelingen aan de balanscommissarissen ten bate der N. V. is niet verboden.
De thans verdedigde opvatting is niet in strijd met het verbod, vervat in het derde lid van artikel 42a, om hetgeen hen, accountants, omtrent de zaken der \ ennootschap blijkt, verder bekend te maken dan hun opdracht met zich brengt.
1) Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden, t. a. p. n°. 298 pag. 363.



Deze bewoordingen verbieden hen alleen dan mededeeling aan commissarissen, indien men de bovenbestreden meening huldigt. Men versta dus deze bepaling in dien zin, dat het aan de algemeene vergadering mogelijk is aan de accountants zwijgzaamheid tegenover de balanscommissarissen ten aanzien van hun bevindingen op te leggen, doch dat met het verbod van artikel 42a, zonder zoodanige beperkte opdracht, mededeelingen aan commissarissen, belast met het toezicht op het opmaken van balans en winst- en verliesrekening, niet strijdig zijn.
Ten aanzien van den accountant, zoowel wanneer deze is benoemd door de algemeene vergadering, als wanneer hij door commissarissen is aangesteld, geldt de bepaling van artikel 42a lid 3 — bij de laatste soort benoeming blijkt dat uit art. 516 lid 2 — behoudens de vaststelling der bezoldiging, die in beide gevallen door de benoemende personen geschiedt.
Uit dit derde lid moeten worden afgeleid, dat de door de commissarissen benoemde accountants niet verplicht zijn aan de N. V. mededeeling te doen omtrent de gevoerde boekhouding : hunne opdracht immers is om den commissarissen tot voorlichting te strekken ; op den zelfden grond zullen zij niet gedwongen kunnen worden aan de algemeene vergadering verslag te doen van hunne meening omtrent de opgemaakte balans en verlies- en winstrekening, noch ook zullen zij hun verslag aan de algemeene vergadering ter kennis brengen.
De in artikel 42a lid 3 opgestelde regelingen zijn noodzakelijk, opdat de accountants in staat zijn hun taak behoorlijk uit te oefenen. Een uitdrukkelijke en directe sanctie daarvoor, dat deze bepalingen zullen worden nageleefd en dat een ieder tot deze naleving zijn medewerking zal verleenen, is door de wet niet gegeven ; indirect is een sanctie te vinden in het feit, dat de bestuurder, die in dit opzicht onwillig is, handelt in strijd met de behoorlijke vervulling der hem opgedragen taak — cf artike' 47c —; 0p dien grond schadevergoedingsplichtig wordt en bovendien gegronde aanleiding geeft tot onmiddellijk ontslag.
Rechtspositie van den deskundige, bezoldiging, ontslag, schadevergoeding.
De rechtspositie van den accountant is in ons recht niet in een algemeene wet vervat geregeld, noch ook heeft de nieuwe wet op de N. V. diens rechtsverhouding ten aanzien van degene, die hem benoemden, duidelijk omschreven. Er is echter in die verhouding in het algemeen geen dienstbetrekking te zien : de ondergeschiktheidsverhouding, noodig voor de dienstbetrekking, ontbreekt er ten eenenmale.In die richting wijst ook de bepaling van artikel 42a lid 2 en 516 lid 2, inhoudende, dat de accountant ten allen tijde kan worden ontslagen door degenen, die hem hebben benoemd. Deze bepaling is onbegrijpelijk en onvolledig indien men een
!) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 298 pag. 363 onder verwijzing naar pag. 314—315, waar ongetwijfeld van dienstbetrekking sprake is.
DESKUNDIGEN.



deskundigen.
arbeidsverhouding aanneemt tusschen den accountant en dengene, die hem benoemde. Onvolledig omdat zij dan ten eenenmale zwijgt over de al of niet rechtmatigheid van zoodanig ontslag en de eventueele gevolgen daarvan ; onbegrijpelijk omdat voor de alsdan afwijkende regeling geenerlei reden wordt aangegeven.
Evenmin zal men in de verhouding van den accountant tot dengene, die hem heeft aangesteld, kunnen zien een aanneming van werk.
Van de wettelijke vereischten voor die rechtsfiguur ontbreekt het door artikel 16376 gevorderde „bepaalde" werk.: het houden van toezicht op boekhouding kan moeilijk een „bepaald" werk worden genoemd. Het door arbeid te verkrijgen resultaat staat niet, wat hoeveelheid en hoedanigheid betreft, bij het sluiten der overeenkomst vast.x)
Zeer vragelijk is ook of het vereischte „werk" in die rechtsverhouding aanwezig is. Men kan hieraan twijfelen omdat artikel 1640 vlg. B. W. meer aan stoffelijk werk doen denken.
Bovendien is ten deze niet voor den accountant aanwezig een risico, dat onafhankelijk is van zijn persoonlijk kunnen. Er is o.i. een verrichting van enkele diensten ; waartegen niet als bezwaar kan worden aangevoerd, dat het door den accountant te houden toezicht zich normaliter over een geruimen tijd zaï uitstrekken ; zulks is niet in strijd met het verrichten van enkele diensten. 2)
In deze opvatting past geheel, dat het ontslag steeds kan worden gegeven ; dit zal natuurlijk niet het geval zijn, wanneer is gecontracteerd,dat gedurende een bepaalden tijd de verrichting van enkele diensten zal geschieden, in welk geval, afwijking van dat contract wanpraestatie oplevert.
De benoeming der accountants kan geschieden ten eerste door de algemeene vergadering. Hier treft men een der gevallen aan, dat de algemeene vergadering voor de N. V. naar buiten optreedt.
Als de acte van oprichting de benoeming van accountants voorschrijft, moet zij uit den aard der zaak plaats hebben. De benoeming kan dan door iederen aandeelhouder worden gevorderd. De algemeene vergadering is en blijft volgens artikel 42a lid 2 absoluut vrij en ongehinderd bij hare keuze. Waar de algemeene vergadering hier voor de N. V. naar buiten optreedt is het vanzelfsprekend, dat ook door die vergadering de bezoldiging wordt vastgesteld cf. artikel 42a lid 3. De benoeming kan ook geschieden door commissarissen. In dit geval treden deze als zelfstandige partijen op en niet ter directe vertegenwoordiging der N. V.3)
Dit volgt uit het wettelijk omschreven doel der accountants. Zij staan ten dienste van de commissarissen, niet ten dienste van de algemeene vergadering of de N. V. De wet doet dit duidelijk uitkomen : hun ver-
x) Prof. Mr. M. E. Meijers : De arbeidsovereenkomsten met aanteekeningen, 3° druk pag. 33.
3) Idem pag. 36.
3) Prof. Mr. E. J. J. vaït der Heijden, t. a. p. n°. 298 pag. 363.



DESKUNDIGEN.
slag moeten de accountants „uitbrengen" aan de commissarissen, terwijl er zelfs geen sprake is van het ter kennis brengen van dit rapport aan de N. V. of aan de algemeene vergadering, zooals wel ten plicht gesteld is aan de accountants, benoemd door de algemeene vergadering, ten aanzien der commissarissen ; hun verslag wordt niet, zooals het verslag der accountants der algemeene vergadering, ter inzage gelegd ; tot het verschaffen van eenige mededeeling omtrent boekhouding of verslag aan anderen dan commissarissen zijn zij niet verplicht ; zij hebben de rechten, toekomende aan de vergaderingsaccountants volgens artikel 42a, slechts omdat artikel 516 „overeenkomstige" toepassing van artikel 42a voorschrijft ; zij worden benoemd, bezoldigd en ontslagen door de commissarissen ; de algemeene vergadering of N. V. kan niets van hen vorderen ; de geheele rechtsbetrekking en totstandkoming, uitvoering en beëindiging ervan gaat buiten de algemeene vergadering of N. V. om ; zij zijn van de algemeene vergadering ten eenenmale onafhankelijk. *) Dit een en ander is niet licht met directe vertegenwoordiging te rijmen.
Ook geeft de bepaling van artikel 516 geen aanleiding tot het aannemen van directe vertegenwoordiging ; met name behoeft deze niet te worden afgeleid uit het feit, dat de door commissarissen vastgestelde bezoldiging ten laste der N. V. komt. Men kan o. i., zonder juridisch of praktisch bezwaar, hier aannemen te doen te hebben met een zaakwaarneming door den commissaris ten bate der N. V. ; door de aanstelling der accountants behartigt hij de belangen der N. V. : de N. V. zal hem moeten schadeloos stellen wegens alle „persoonlijke" door hem aangegane verbindtenissen, althans aan hem alle wettige of noodzakelijke uitgaven vergoeden. 2)
Aldus geïnterpreteerd behoudt de bepaling van artikel 516 de noodige soepelheid : de commissaris is bevoegd om accountants aan te stellen ; echter zal zoodanige aanstelling moeten blijven binnen de grenzen van behoorlijke waarneming of nuttige of noodzakelijke uitgaven : een accountant-commissaris van een kleine familievennootschap zal zijn bevoegdheid te buiten gaan, indien hij twee of meer accountants aanstelt om gezamenlijk de boekhouding na te gaan en verslag uit te brengen. Met die uitgaven of andere tengevolge van andere fantastische regelingen, kan de N. V. niet worden belast.
In bovenstaand verband is ook te beschouwen de vraag, wat het gevolg is van accountantsbenoeming door de algemeene vergadering, nadat benoeming door commissarissen heeft plaats gehad. 3)
Aangenomen, dat de algemeene vergadering door benoeming van accountants het toezicht op de boekhouding aan de commissarissen ont-
1) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 151 pag. 258.
2) Te vergelijken Prof. Mr. H. van Goudoever : Bijdragen tot de leer der zaakwaarneming : inzonderheid ook de voorrede.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 151 pag. 258—259. .
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a p. n°. 298 pag. 363.



balansaansprakelijkheid v. bestuurders en commissarissen.
trekt, zal men — de verhouding van den accountant tot zijn opdrachtgever beschouwend als verrichting van enkele diensten — moeten aannemen, dat de commissaris de werkzaamheden van den door hem benoemden accountant nog latende voortduren niet kan geacht worden bevoegdelijk behoorlijke zaakwaarneming te doen of nuttige of noodzakelijke uitgaven te doen.
Aangezien een commissaris weet, dat de algemeene verg'adering op elk oogenblik accountants kan benoemen zal hij er goed aan doen zich daarvan te overtuigen, dat tegen de benoeming van een accountant voor vasten, bepaalden termijn geen bezwaar bestaat.
Benoeming van een accountant door den commissaris, nadat een benoeming door de algemeene vergadering heeft plaats gehad, geschiedt onbevoegdelijk en levert dus in casu zeker niet behoorlijke zaakwaarneming op noch kan grond zijn voor nuttige of noodzakelijke uitgaven.
De bezoldiging komt ten laste van de N. V. : zij wordt door de uitdrukkelijke bepaling der wet ten haren laste gebracht. Zij zal echter voor die bezoldiging niet rechtsstreeks door de accountants kunnen worden aangesproken ; aansprakelijk zijn tegenover den accountant de commissarissen, die hem benoemden ; deze kunnen van de N. \ . dat bedrag terugvorderen. Het ontslag kan niet door de algemeene vergadering of door het bestuur worden gegeven. Eenige aansprakelijkheid ter zake van ontslag kan niet op de algemeene vergadering of op de N. V. drukken.x) Aansprakelijkheid van commissarissen voor eventueel ontslag, blijft, ook al is hier weer niet van dienstbetrekking en dus niet van arbeidsovereenkomst sprake, op grond van eenvoudige wanprestatie denkbaar, indien de rechtsverhouding voor bepaalden tijd is aangegaan.
Balansaansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen.
De commissarissen en bestuurders zijn tot vervulling der hun opgedragen taak naar beste kennis en wetenschap verplicht. Hierin is weer een waarborg gelegen voor de beteekenis van de opmaking door het bestuur van de balans en de winst- en verliesrekening. De wet heeft verschillende maatregelen getroffen, waardoor genoemde personen er toe worden gebracht hunne taak behoorlijk te vervullen. Bij niet behoorlijke vervulling van hunne taak, voor zoover die gelegen is in het opmaken van en het toezicht houden op het opmaken van de balans en winst- en verliesrekening met toelichting, zijn bestuurders en commissarissen voor eventueele nadeelen, voortvloeiende uit hunne nalatigheid, aansprakelijk zoowel tegenover de N. V., als tegenover derden. Dit volgt uit de hierna volgende bepalingen.
Art. 47c.
ELKE BESTUURDER IS TEGENOVER DE VENNOOTSCHAP GEHOUDEN TOT EEN BEHOORLIJKE VERVULLING DER HEM OPGEDRAGEN TAAK.
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 298 pag. 363



BALANSAANSPRAKELIJKHEID V. BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN.
DE AANSPRAKELIJKHEID TE DEZER ZAKE IS EENE HOOFDELIJKE VOOR HET GEHEEL, INDIEN HET BETREFT EENE AANGELEGENHEID, WELKE BEHOORT TOT DEN WERKKRING VAN MEER BESTUURDERS. NIET AANSPRAKELIJK IS ECHTER DE BESTUURDER, DIE BEWIJST, DAT HET FEIT AAN HEM NIET TE WIJTEN IS EN DAT HIJ NIET NALATIG IS GEWEEST IN HET TREFFEN VAN MAATREGELEN OM DE GEVOLGEN DAARVAN AF TE WENDEN.
Art. 51c.
HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 47c, 47d, 47e EN 49a VINDT OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING TEN AANZIEN VAN COMMISSARISSEN.
Art. 496.
INDIEN DE OPENBAAR GEMAAKTE BALANS EN WINSTEN VERLIESREKENING NIET ZIJN OPGEMAAKT OVEREENKOMSTIG DE TOELICHTING, ALSMEDE INDIEN DOOR DIE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING EN TOELICHTING EENE MISLEIDENDE VOORSTELLING WORDT GEGEVEN VAN DEN TOESTAND DER VENNOOTSCHAP, ZIJN DE BESTUURDERS TEGENOVER DERDEN HOOFDELIJK AANSPRAKELIJK VOOR DE SCHADE, DOOR DEZEN DIENTENGEVOLGE GELEDEN. DE BESTUURDER, DIE BEWIJST, DAT ZULKS AAN HEM NIET TE WIJTEN IS, IS NIET AANSPRAKELIJK.
Art. 52.
INDIEN DE OPENBAAR GEMAAKTE BALANS EN WINSTEN VERLIESREKENING NIET ZIJN OPGEMAAKT OVEREENKOMSTIG DE TOELICHTING, ALSMEDE INDIEN DOOR DE BALANS, WINST- EN VERLIESREKENING EN TOELICHTING EENE MISLEIDENDE VOORSTELLING WORDT GEGEVEN VAN DEN TOESTAND DER VENNOOTSCHAP, ZIJN, ZOO DIE ER ZIJN, DE COMMISSARISSEN, DIE MET HET TOEZICHT OP HET OPMAKEN VAN DEZE STUKKEN BELAST ZIJN, NAAST DE BESTUURDERS, TEGENOVER DERDEN HOOFDELIJK AANSPRAKELIJK VOOR DE SCHADE DOOR DEZEN DIENTENGEVOLGE GELEDEN. DE COMMISSARIS DIE BEWIJST, DAT ZULKS NIET AAN EENE TEKORTKOMING ZIJNERZIJDS IN HET TOEZICHT IS TE WIJTEN, IS NIET AANSPRAKELIJK.
Behalve in deze Burgerrechtelijke sancties is nog een Strafrechtelijke sanctie op de behoorlijke vervulling van hunne taak door de bestuurders en commissarissen gelegen in het nieuwe artikel 336 Wetboek van Strafrecht.
Het ontwerp balans, winst- en verliesrekening en toelichting, zooals deze zijn opgemaakt door het bestuur onder toezicht van commissarissen al of niet bijgestaan en voorgelicht door een accountant, moet



door de bestuurders en de balans-commissarissen worden onderteekend. Door deze onderteekening nemen zij den inhoud dezer stukken voor hun rekening. Is een of zijn meerdere hunner niet genegen dien inhoud voor hunne rekening te nemen, dan zou daarin voor hen een geldige reden gelegen kunnen zijn om hunne handteekening te weigeren. Overeenkomstig artikel 42d zal alsdan deze reden op de balans en winst- en verliesrekening moeten worden vermeld daarnaast kunnen andere redenen om niet te teekenen, b.v. van verhindering, van ziekte enz., aanwezig zijn.
Voor zoover die redenen aan het bestuur bekend zijn. moeten zij worden vermeld. Zijn de redenen niet vermeld, dan is de algemeene "vergadering bevoegd den niet-onderteekenaar de reden daarvan af te vragen.
Inzage der ontwerpen.
De ontwerpen met toelichting worden gedurende minstens zes dagen ter inzage gelegd voor de aandeelhouder ; J) een ieder hunner kan tegen hoogstens den kostprijs afschriften krijgen. Het laatste lid van art. 42b begrenst den prijs voor de afgifte omhoog, niet omlaag: geen enkele reden is er waarom afschriften niet ook gratis zouden kunnen worden afgegeven ; ook de bepaling van artikel 426 heeft de strekking den aandeelhouders het mogelijk te maken met juistheid de balans en de winst- en verliesrekening vast te stellen : andere stukken als genoemde, behoeven niet ter inzage worden gelegd, derhalve ook niet het verslag van de bestuurders omtrent den gang van zaken en het gevoerde beheer, indien bij voorafgaande algemeene vergadering is vastgesteld, dat voor het vervolg genoemd verslag schriftelijk zal geschieden, zooals mogelijk is volgens het reeds vroeger op pag. 309 opgenomen artikel 49. 2) Volgens het tweede lid van artikel 49 kunnen echter de aandeelhouders wel een afschrift krijgen van bedoeld verslag. Ook in dit artikel kan men wederom een waarborg zien voor de mogelijkheid van een zaakkundig door de algemeene vergadering vastgestelde balans en winst- en verliesrekening : de gang van zaken gedurende het jaar, waarover genoemde stukken loopen kan voor de algemeene vergadering aanleiding zijn veranderingen in het ontwerp der bestuurders aan te brengen, b.v. bepaalde reserves te vormen tot eenig doel, reserves te vergrooten enz.
Vaststelling.
Onder het vaststellen van de balans en de winst- en verliesrekening heeft men derhalve niet alleen te verstaan, hetzij het goedkeuren, hetzij het afkeuren van de door de bestuurders ontworpen stukken, doch ook
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 328 pag. 402 : de meerling, dat de in artikel 426 bedoelde stukken ter inzage moeten liggen tot na afloop der algemeene vergadering vindt in de wet geen steun.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 328 pag. 402.
INZAGE DER ONTWERPEN ; VASTSTELLING.'



het aanbrengen van veranderingen daarin, indien deze veranderingen door de algemeene vergadering nuttig of wenschelijk worden geacht. 1) Dat niet een beperkte uitleg aan het begrip vaststelling moet worden gegeven, blijkt ook wel daaruit, dat het de aandeelhouders en niet de bestuurders zijn, van wien meergenoemde stukken uitgaan ; de door bestuurders en commissarissen verrichte werkzaamheden zijn slechts werkzaamheden van voorbereidenden aard.
Het meergenoemde artikel 49 schrijft den bestuurder voor verslag uit te brengen omtrent het gevoerde beheer. Door verslag omtrent de gang van zaken en het gevoerde beheer te doen uitbrengen ter algemeene vergadering, bestemd voor de vaststelling van de balans en de winsten verliesrekening, wijst de wet op den samenhang, die er tusschen het gevoerde beheer en de vaststelling dier stukken bestaat. Toch mag daaruit niet worden geconcludeerd tot het samenvallen van de vaststelling van genoemde stukken en de kwijting voor het gevoerde beheer. 2)
Kwijting.
Onder kwijting voor gevoerd beheer heeft men te verstaan een verklaring der algemeene vergadering, waarbij wordt te kennen gegeven, dat het gevoerde beheer tot geenerlei bemerking aanleiding geeft en/of door de algemeene vergadering afstand wordt gedaan van de aanspraken en rechtsgevolgen, die uit bestaande bemerkingen zouden kunnen voortvloeien. Steeds zal derhalve van verleende kwijting het gevolg zijn, dat aanspraken der N. V. 3) van welken aard ook, tegenover de gekweten bestuurders vervallen : het beheer immers, waarover verslag moet worden uitgebracht, betreft niet slechts het financieele beheer der N. V., doch ook het economisch beheer, 4) waaronder de leiding van het bedrijf in den ruimsten zin te begrijpen is, cf. artikel 486. Zoo de algemeene vergadering dan ook al van oordeel is, dat op de financieele gestie van het bestuur geen bemerkingen te maken zijn, kan zij toch van meening zijn, dat de bestuurder(s) blijk heeft of hebben gegeven in ernstige mate de bekwaamheid of geschiktheid te missen (cf. art. 1639 p. 2°. B. W.) voor zijn taak en kan zij op dien grond wenschen eenig bestuurslid onmiddellijk te ontslaan ; is kwijting voor het beheer verleend, dan zal dit niet meer mogelijk zijn.
') Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 329 pag. 403—404.
Mr. Dr. L. E- Visser, t. a. p. n°. 89 pag. 146.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 329 pag. 405.
3) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 141 pag. 241, waar in noot 183 een voorbeeld wordt gevonden van het feit, dat een misdraging van een bestuurder ten aanzien der N. V. tegelijkertijd aan een individueelen aandeelhouder grond oplevert tot het vragen van vergoeding van geleden schade. Uit den aard doet de door de algemeene vergadering verleende kwijting deze aanspraak van den individueelen aandeelhouder niet te niet.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 260 pag. 328.
4) Prof. Mr E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 260 pag. 327.
vaststelling ; kwijting.



KWIJTING ; AANSPRAKELIJKHEID NA KWIJTING.
Dit verhindert niet, dat, bij gezamenlijke aanwezigheid van financieele aansprakelijkheid tegenover de N. V. en een grond tot ontslag, de N. V. vrij is een van hare genoemde bevoegdheden wel en de andere niet uit te oefenen.
Uit het laatstgegeven voorbeeld komt duidelijk naar voren de mogelijkheid van vaststelling van balans en winst- en verliesrekening overeenkomstig het ontwerp balans, zonder dat daarin kwijting voor gevoerd beheer ligt opgesloten.
Anderzijds is het zeer wel denkbaar, dat kwijting voor gevoerd beheer wordt verleend, zonder dat het ontwerp balans en winst- en verliesrekening geheel onveranderd wordt overgenomen : boven werd er reeds op gewezen, dat de aandeelhouders het wellicht gewenscht achten juist in verband met het gevoerde en te voeren beheer bepaalde reserves of grootere reserves te vormen.
De vaststelling van den balans en de winst- en verliesrekening geheel overeenkomstig het ontwerp, kan derhalve aanwijzing zijn van verleende kwijting, nl. in zooverre die' stukken van het gevoerde beheer doen blijken. 1) Of en in hoeverre na redelijk inzicht genoemde stukken het gevoerde beheer weergeven, is een zaak ter beoordeeling van den rechter.
Voor zoover deze meent, dat het beheer niet uit de stukken blijkt, kan het bestuur door de vaststelling overeenkomstig het ontwerp niet geacht worden te zijn gedechargeerd. 2)
Kwijting kan aan sommige bestuurders worden verleend en aan andere worden onthouden, indien en voor zoover zij verschillende werkzaamheden tot hun bepaalde taak hebben. Voor zoover de kwijting voor hun financieele beheer betreft, kunnen de bestuurders bij weigerachtigheid van de algemeene vergadering om décharge te verleenen gebruik maken van artikel 782 van het Wetboek van Burg. Rechtsvordering. 3) In de vaststelling van de balans en de winst- en verliesrekening overeenkomstig het door het bestuur onder toezicht van eventueele commissarissen opgemaakte ontwerp, zal men een décharge van den commissaris kunnen zien, die met het toezicht belast was.
Aansprakelijkheid na kwijting.
De verleende kwijting werkt uit den aard der zaak slechts tusschen partijen ; rechten, die derden eventueel door onrechtmatige handelingen van de bestuurders tegen dezen verkregen hebben — cf. art. 496 en ten aanzien van commissarissen art. 52 —, kunnen niet te niet gedaan worden door een verklaring van de algemeene vergadering jegens de bestuurders en/of commissarissen, dat zij geen gronden voor eenige aan-
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Hbijdbn, t. a. p. n°. 260 pag. 327.
2) H. R. 17 Juni 1921, W. 10740; N. J. 1921 pag. 737 ; H. R. 20 Juni 1924, VV. 11259; N. J. 1924 pag. 1107.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 260 pag. 328.



AANSPRAKELIJKHEID NA KWIJTING.
sprakelijkheid in de handelingen der bestuurders en/of commissarissen vindt, dan wel dat zij van zoodanige bestaande aanspraken afstand doet.
Ware dit zoo, dan zouden daardoor de crediteuren benadeeld worden. Het voorkomen van benadeeling der schuldeischers is het doel waarmee geschreven is artikel 49a W. v. K.
Art. 49a.
NIETTEGENSTAANDE AAN EEN BESTUURDER TER ZAKE VAN ZIJN BEHEER VERLEENDE KWIJTING KAN, INGEVAL VAN FAILLISSEMENT DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, DE CURATOR, WANNEER DE TOESTAND DER VENNOOTSCHAP GEHEEL OF GEDEELTELIJK TE WIJTEN IS AAN GROVE SCHULD OF GROVE NALATIGHEID VAN DIEN BESTUURDER, TEN BEHOEVE VAN DEN BOEDEL VAN DEZEN SCHADEVER. GOEDING VORDEREN, ZONDER DAT ECHTER UIT DIEN HOOF. DE AAN AANDEELHOUDERS EENIGE BATE KAN TOEKOMEN.
Het opvallende verschil tusschen de zooeven genoemde casuspositie en het onderwerp behandeld in artikel 49a is, dat in het eerstgenoemde geval rechten aan de crediteuren zelf toekomende zouden worden vernietigd, terwijl in artikel 49a niet rechten der crediteuren doch rechten der N. V. worden te-niet-gedaan, echter evenzeer ten nadeele der crediteuren.
Waren immers deze rechten niet te-niet-gedaan door de kwijtingshandeling der N. V., dan zou door de uitoefening dier rechten, het. vermogen der N. V., dus het verhaalsobject der crediteuren, grooter zijn.
Art. 49a is een soortgelijke bepaling als artikel 1107 en 1989 B. W. : door het verwerpen eener nalatenschap met een gunstig saldo zou, zonder de bepaling van artikel 1107 B. W., dit gunstig saldo den crediteuren van den verwerper ontgaan ; door afstand te doen van de verjaring, ontneemt men zichzelf de mogelijkheid, om, door een beroep op de verjaring, een schuldeischer minder te krijgen, zulks wederom tennadeelen van de overige crediteuren.
De curator kan niettegenstaande verleende kwijting, in geval van faillissement, ten behoeve van den boedel schadevergoeding vorderen, indien de toestand van den boedel aan de grove schuld of grove nalatigheid van den bestuurder te wijten is.
Men heeft in artikel 49a een uitwerking te zien van artikel 42 der Faill.wet, dat mogelijk maakt om de nietigheid in te roepen van alle onverplicht verrichte handelingen, hoe ook genaamd, mits bewezen worde, dat zoowel de schuldenaar, als degene, met wien hij handelde, de wetenschap bezat, dat van die handeling benadeeling van crediteuren het gevolg kan zijn. Op welke wijze door de kwijting nadeel voor de crediteuren zou kunnen ontstaan, is zoo juist uiteengezet ; de door artikel 42 F.W. gevorderde wetenschap van beide bij de handeling betrokken partijen wordt door artikel 49a voorondersteld aanwezig te zijn, indien



AANSPRAKELIJKHEID NA KWTJTING.
de toestand der N. V. te wijten is aan grove schuld of grove nalatigheid van den bestuurder, in welke veronderstelling niets irrationeels gelegen is, aangezien grove schuld en grove nalatigheid den bestuurder, die zich daaraan schuldig maakte, uit den aard der zaak bekend is, en aan de algemeene vergadering, die in dezen met de failliete N. V. moet worden gelijkgesteld, na de vaststelling van de balans en winst- en verliesrekening en het verslag der bestuurders moet bekend zijn ; volgens artikel 49a is het de curator, met terzijde stellen van de schuldeischers, die de schadevergoeding kan vorderen, zulks in overeenstemming met artikel 49 der Faill.wet.
De curator kan schadevergoeding vorderen, indien de toestand der N. V. aan grove schuld of grove nalatigheid van den bestuurder te wijten is ; hiervan, alsmede van de hoegrootheid der schadevergoeding, zal door den curator bewijs moeten worden geleverd. De veroorzaking door grove schuld of grove nalatigheid van den toestand van den boedel, is het die aanleiding geeft tot schadevergoeding. Deze toestand is de toestand van opgehouden hebben ter betaling, ingevolge waarvan het faillissement der N. V. werd uitgesproken ; de schadevergoeding wordt door den curator gevorderd ten behoeve van den boedel — zulks wederom in overeenstemming met de bewoordingen van artikel 42 der Faill.wet — zonder dat de verkregen schadevergoeding aan de aandeelhouders zelfs maar in de geringste mate kan ten goede komen.
Deze regeling stemt in dit opzicht geheel overeen met artikel 1107 B. W. en heeft een even logischen grond : degene, die eenmaal een voordeel van zich heeft geworpen, moet geen voordeel verwerven, wanneer een derde, omdat hij door die handeling benadeeld wordt, zich daartegen verzet.
Overigens is de uitdrukkelijke bepaling van het artikel, dat aan de aandeelhouders geenerlei bate kan toekomen tengevolge van de door den curator ingestelde vordering, vanzelfsprekend, indien men er van uitgaat, dab in artikel 49a W. v. K. is te zien een bepaling geheel gelijksoortig aan de bepalingen van artikel 42 vlg. der Faillissementswet.
De nietigheid der décharge, de grond waarop de curator alsnog schadevergoeding kan vorderen, is een relatieve, alleen tegenover bepaalde personen werkende nietigheid, in casu de schuldeischers der N. V. en geen andere personen : derhalve geen nietigheid tusschen partijen, de N. V. en de bestuurders.
Geen nietigheid derhalve ook ten aanzien van dengene, die zich als borg of hoofdelijk medeschuldenaar verbond voor de schadevergoeding, die een bestuurder of commissaris aan de N. V. zou verschuldigd zijn. De verleende décharge behoudt ten aanzien der genoemde personen ten volle zijn kracht, zij zijn en blijven ontslagen.
Door den bestuurder of commissaris gegeven pand zal na décharge door den curator kunnen worden benut ; het zijn accessoiren van een schuld, die, ten aanzien van de crediteuren, tusschen den bestuurder of



aansprakelijkheid na kwijting.
commissaris en de N. V. anderzijds, wordt geacht alsnog te bestaan ; dit een en ander vooronderstelt, dat het pand nog niet uit den boedel is gegaan.
Dat in artikel 49d W. v. K. aan den curator de bevoegdheid wordt gegeven schadevergoeding te vorderen, zonder dat de vooronderstelde nietigheid uitdrukkelijk wordt vermeld, is in overeenstemming met de in wetenschap en jurisprudentie gehuldigde leer, dat vernietiging der handeling bij toepasselijkheid der actio Pauliana in failissement niet ter sprake komt doch slechts eventueel constateering der nietigheid, zonder dat ook deze laatste strikt noodzakelijk is. *)
VAN DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS.
Art. 43.
AAN DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS BEHOORT BINNEN DE DOOR WET EN DE AKTE VAN OPRICHTING GESTELDE GRENZEN, ALLE BEVOEGDHEID, DIE NIET AAN HET BESTUUR OF AAN ANDEREN IS TOEGEKEND.
Hoogste macht bij gezamenlijke aandeelhouders.
Indien men er terecht van uitgaat, dat de N.V. is een door'het recht erkende vereenigingsvorm, waarin de vereenigde personen een bedrijf kunnen uitoefenen, is het vanzelf sprekend, dat door de wet aan de algemeene vergadering van die personen „de hoogste macht in de N.V." wordt toegekend. Deze terminologie is dan èn volkomen begrijpelijk èn juist. 2) De rechtspersoon is slechts een door het recht geschapen en erkend vertegenwoordigingsmiddel voor en van de gezamenlijke leden. Intern gezien is er geen verschil tusschen de gezamenlijke aandeelhouders en den rechtspersoon : er kan geen sprake zijn van een opdracht of volmacht van de algemeene vergadering van aandeelhouders aan de N.V.
1) Men vergelijke voor de laatste vijf alinea's :
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff : de Faillissementswet verklaard pag. 253, 254, 255.
Mr. Dr. M. Polak: Leidraad deel I pag. 916—917 ; Handboek pag. 550, 551, 552.
2) Prof. Mr. W. L. P. A Molengraaf t. a. p. pag. 256.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 202 pag. 242.
Mr. G. J. Roes, cand. nots., „Wettelijke en statuaire machtsverdeeling tusschen de aandeelhouders en het bestuur eener N. V." in N. V. 9e jaarg. n°. 5 pag. 132, 133.
Mr. Dr. H. F A Völlmar, t. a. p. pag. 49.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht, pag. 25 en 26.
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 102, pag. 175 en n°. 115, pag 197.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte, § 250, pag. 1041 vlg.
Lyon—Caën et Renault, t. a. p. n°. 864—867 pag. 744, 749, n° 843 pag. 724 vlg.
Roger Cuénkt, t. a. p. pag. 29—36.
Edgar Sée, t. a. p. pag. 22—39.



HOOGSTE MACHT BIJ GEZAMENLIJKE AANDEELHOUDERS.
Hoewel artikel 43 verklaart, dat aan de „algemeene vergadering" van aandeelhouders alle bevoegdheid toekomt, heeft men, naar blijkt uit artikel 46b, dit niet in dien zin te verstaan, dat het nemen van besluiten door de aandeelhouders slechts geldig zou kunnen geschieden, indien zij in algemeene vergadering vergaderd zijn. Artikel 43 verklaart derhalve veeleer dat aan de gezamenlijke aandeelhouders alle macht toekomt, dan dat het 't vereisehte stelt eener algemeene vergadering.x)
De wet kent, behoudens uitzonderingen, aan de algemeene vergadering „alle" bevoegdheid toe.
Waar de wet aan de algemeene vergadering door den algemeenen regel van artikel 43 alle bevoegdheid toekent, is het niet juist de in de wet afzonderlijk genoemde bevoegdheden der algemeene vergaderingen als bijzondere bevoegdheden 2) te beschouwen, die haar zonder de afzonderlijke bepalingen niet krachtens artikel 43 zouden toekomen. Tengevolge dier bijzondere bepalingen zal het onmogelijk zijn om van den inhoud dier bepalingen af te wijken zonder dat de geoorloofdheid daarvan uit die bepalingen blijkt. 3) Als zoodanig kunnen onder meerdere worden genoemd : de bevoegdheid om het bestuur te machtigen overeenkomsten van den inhoud van artikel 40a aan te gaan, artikel 406 ; de verleening der machtiging tot faillissements-aanvrage van de N.V. artikel 48e ; de vaststelling van den balans en de winst- en verliesrekening, artikel 42a ; dé wijziging der statuten der N.V. artikel 45. 4)
Onder den term „bevoegdheid" heeft men niet alleen te verstaan, dat zij de beschikking heeft over de rechten en goederen der N.V., dat van haar uitgaan bevelen aan de tot de N. V. in dienstbetrekking staande bestuurders, doch ook, dat zij gerechtigd is tot het verrichten van alle handelingen, die in het leven der N.V. kunnen voorkomen 5) derhalve bijv. ook naar buiten zal kunnen optreden, zooals geschiedt bij de benoeming van bestuurders en commissarissen of wanneer bij de statuten is bepaald, dat voor den overgang van een bepaald soort van aandeelen de goedkeuring van den voorgestelden toekomstigen verkrijger door de algemeene vergadering zal noodig zijn. Echter is aan deze uitgebreide bevoegdheidsverleening een dubbele beperking aangelegd ; zij wordt in haar geheel begrensd door de wet en de akte van oprichting en van het na die begrenzing overblijvende geheel van bevoegdheden kan een min of meer groot gedeelte aan het bestuur of aan anderen zijn toegekend.
1) Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte, § 250, pag. 1041. Anm. 2.
Lyon-Oaën et Renault, t. a. p. n°. 843, pag. 725.
2) Mr. G. J. Roes, t. a. p. N. V. 9e jaarg. n°. 3, pag. 66.
Lyon-Oaën et Renault, t. a. p. n°. 843, pag. 725.
3) Mr. G. J. Roes, t. a. p. N. V. se jaarg. n°. 3, pag. 66.
4) Men vergelijke verder Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a, p. pag. 257, 258.
Prof. Mr. E. J. J. van der Hemden, t. a. p n°. 116 pag. 198 en 199.
b) Mr Dr. L. E. Visser-, t. a. p. n°. 102, pag. 175.
vi 25



BEGRENZING DER BEVOEGDHEID DER ALGEMEENE VERGADERING
Begrenzing van bevoegdheid der algemeene vergadering.
De afpaling van het bevoegdheidsgeheel der N.V. geschiedt door de wet en de akte van oprichting.
Onder „wet" heeft men niet alleen te verstaan de bepalingen der nieuwe wettelijke regeling der N.V., doch daarnaast bepalingen uit algemeene en bijzondere wetten. Zij is niet bevoegd tot handelingen of regelingen in strijd met de openbare orde of goede zeden of die door de wet slechts aan natuurlijke personen worden toegekend ; ook voor haar geldt de regel, dat zij gebonden is aan een gesloten overeenkomst en derhalve de daaruit voor een ander voortvloeiende rechten niet eenzijdig zal kunnen te niet doen ; zij is gebonden aan bepalingen van dwingend recht. x)
Ook daar legt de wet beperking op aan de bevoegdheid der algemeene vergadering, waar zij voorwaarden opstelt of vereischten, hetzij van materieelen, hetzij van formeelen aard voor de mogelijkheid van de uitoefening van eenige bevoegdheid, zooals in de artikelen 416 en c ten aanzien van de kapitaals ver mindering, in artikel 45 lid 2 en 3, voorschrijvende een bepaalde stemmenmeerderheid voor wijzigingsbesluiten, in artikel 45c, waar de geldigheid eener statutenwijziging gebonden wordt aan de formuleering en constateering daarvan in een notariëele acte.
Behalve in de wet kan het bevoegdheidsgeheel beperking vinden in de akte van oprichting, d. w. z. in de afspraak van partijen, in de \ oorwaarden, waarop door verschillende personen een overeenkomst van N.V. is aangegaan.
Indien tot bereiking van een eng omschreven doel de oprichters zich in den vorm eener N.V. hebben vereenigd, zal het aan de algemeene vergadering niet geoorloofd, noch ook mogelijk zijn toi handelingen te besluiten, die tot dat doel noch in direct noch in zijdelingsch verband staan. 2)
Ten aanzien der doelwijziging van de N.V. en de daarmee correspondeerende wijziging der akte van oprichting is afwezigheid van verzet vereischt. Indien meerdere personen zich hebben vereenigd met het doel om handel te drijven in fijn hout, gaat het niet aan. dat tegen den zin van een der vennooten diens inbreng zal worden gebruikt tot den
x) Prof. Mr. W L. P. A. Molengraaff, t. a p. pag. 258 en 259.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 117, 117a, 1176, pag. 199 tot en met 203.
Prof. Mr E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 203 pag. 243.
Mr. Dr. M Polak, Overzicht pag. 26.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a p pag. 53.
G. Vlug, t. a. p. ad artikel 43 pag. 77.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 274 pag 1155—1156.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a p n°. 123a pag. 211 en 212.
Prof. Mr. E J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 78 pag. 71 en 72.
Prof. Mr. A. A. H. Struycken, De beteekenis van het doel der N. \ V. V en zedslijke lichamen voor de rechtskracht hunner handelingen in Rechtsgeleerd Magazijn 1909, pag. 306.
Men vergelijke ook : Mr. M. M. van Praag, in N. V. 6® jaargang n° 2 pag. 41, H. R. 24 Maart 1928, W. 11837, N. J. 1928, pag. 730.



TOEKENNING VAN BEVOEGDHEDEN AAN ANDEREN.
handel in Zuidvruchten ; vloeit zulks al voort uit de bewoordingen der aangegane overeenkomst en de daarin stilzwijgend opgesloten billijkheid, men kan daarnaast er op wijzen, dat de wet zelf aan het doel der vereeniging ten aanzien der vennooten groote waarde hecht, immers in artikel 1683 B. W. lid 2 de automatische beëindiging der maatschap aan de bereiking of onbereikbaarheid van het doel verbindt.1
Echter zullen deze overwegingen van materieelen aard, hoe zwaarwichtig men ze ook moge achten, geen praktisch effect kunnen sorteeren, indien niet is voldaan aan het formeele door artikel 45 W. v. K. gestelde vereischte van vermelding in de akte van oprichting dier onmogelij kheden.
Hierover wordt nog nader gesproken op pag. 462 en 463..
Aangezien beperkingen, voortvloeiende uit de akte van oprichting, zijn beperkingen voortvloeiende uit een in schrift gebrachte overeenkomst, zal het in concreto mogelijk zijn, dat de rechter geroepen wordt tot vaststelling van de grenzen door de akte van oprichting voor het bevoegdheidsgeheel der N.V. getrokken ; 2 cf. 1378 vlg. B. W.
Toekenning van bevoegdheden aan anderen.
Van het door de akte van oprichting en door de wet vastgestelde bevoegdheidsgeheel kan een gedeelte aan anderen zijn toegekend.
Het wetsartikel is niet van rekenkundigen aard, zoodat het de bedoeling der wet niet is, de bevoegdheidssferen der algemeene vergadering en anderen door optellingen of aftrekkingen te bepalen. Men heeft in het artikel slechts tot uiting gebracht te zien, dat in het algemeen en in theorie alle bevoegdheid bij de algemeene vergadering berust ; dat echter in concreto en in en voor de praktijk machtregeling en verdeeling ad übitum geoorloofd is met inachtneming van de regelingen, die door de wet voor bijzondere gevallen gegeven zijn. Door de toekenning in
1) Indien men de bevoegdheid der N.V. begrensd acht door de akte van oprichting en dan uit der aard op de eerste plaats door haar doel. is die begrenzing zonder veel zin en beteekenis, indien de algemeene vergadering door een enkel besluit klakkeloos deze begrenzing kan op zij zetten. Men vergelijke :
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte, §275 D. H.G.B. pag. 1156, 1157 en 1158, alwaar wettelijk een grooter stemmenaantal wordt gevorderd dan voor het nemen van andere wijzigingsbesluiten ; deze vereischten kunnen bij akte van oprichting wel verzwaard, niet verminderd worden.
Lyon-Caën et Renault, t. a. p. n°. 867, pag. 749 eischt algemeenheid van stemmen.
Voor doelwijziging zonder bijzondere nadere regeling.
Prof. Mr. W. L. P A. Molengra aff, t. a. p. pag. 258.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 117, pag. 199 ; n°. 117» pag. 201 en 202
Men zie ook :
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 78, pag. 71 en 72. Aangezien deze op pag. 71 zoodanig gewicht hecht aan het doel der N.V., kan moeilijk worden aangenomen, dat hij, materieel gezien, verandering van doel met gewone stemmenmeerderheid zou aanvaarden.
2) Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 1158. anm. 3.



TOEKENNING VAN BEVOEGDHEDEN AAN ANDEREN.
het algemeen van alle bevoegdheid aan de algemeene vergadering is het uitgesloten, dat te eeniger tijd eenige voor het leven der N.V. nuttige of noodige handeling bij gebreke van handelingsgerechtigden en mogelijkheid van schepping van zoodanigen, niet zou kunnen worden verricht. 1
De evengenoemde toekenning kan geschieden door de wet, zooals deze o.a. in elke N V. aan het bestuur opdraagt het besturen der zaken der N.V., het beheer van haar vermogen en hare vertegenwoordiging in en buiten rechte, artikel 47 ; aan de commissarissen of anderen wordt door artikel 51'; de bevoegdheid gegeven tot benoeming van een accountant en aan de benoemende personen wordt de bevoegdheid verleend tot het geven van ontslag ; de bevoegdheid tot bijeenroeping der algemeene vergadering wordt, voor gewone omstandigheden, alleen aan bestuurders en commissarissen toegekend.
Ook dan, wanneer door de wet aan een bepaald persoon een bevoegdheid wordt toegekend naast de algemeene vergadering, zooals in artikel 48b lid 1 en artikel 51a lid 1, blijft zij in overeenstemming met het beginsel, dat aan de algemeene vergadering alle bevoegdheid toekomt, die niet aan anderen is toegekend ; in het genoemde geval moet de algemeene vergadering hare bevoegdheid met de commissarissen deelen.
De bevoegdheid, die door de wet van het bevoegdheidsgeheel der algemeene vergadering aan anderen wordt toegekend, is niet steeds aan de macht der algemeene vergadering onttrokken: volgens artikel 47 kan door de akte van oprichting beperking worden aangebracht in de bevoegdheid der bestuurders ; van het oproepingsrecht ter algemeene vergadering van bestuurders en commissarissen kan worden afgeweken ; het recht tot schorsing der bestuurders kan den commissarissen zijn ontnomen.
Daarnaast is het echter denkbaar, dat door de wet bevoegdheden zijn toegekend aan anderen dan de gezamenlijke aandeelhouders en dat aan die bevoegdheid door de algemeene vergadering van aandeelhouders niet kan worden geraakt : volgens artikel 53 in verband met artikel 54c komt aan anderen dan de gezamenlijke aandeelhouders van eenN.\., wier akte van oprichting toonderaandeelen toelaat, n.1. aan aandeelouders, die gezamenlijk een vijfde of meer van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, de bevoegdheid toe om aan de rechtbank te verzoeken tusschentijds een geheel of partieel onderzoek te doen instellen naar het beleid en den gang van zaken der N.V.
Aan deze bevoegdheid kan niet door de akte van oprichting of de algemeene vergadering van aandeelhouders worden tekort gedaan.
De bevoegdheidstoekenning kan behalve door de wet ook geschieden door de akte van oprichting of daarmee gelijkstaand later genomen besluit der algemeene vergadering. 2
*) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 115 pag. 198.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 203 pag. 243 en n°. 232 pag. 291.



Door artikel 43 wordt dit niet met even zooveel woorden gezegd. Echter vindt men in de wet voorbeelden van verleening door de akte van oprichting van bevoegdheden, zooals in artikel 54, waar behandeld wordt de verleening van het recht van enquete aan anderen dan aandeelhouders, in het tweede lid van artikel 50c, krachtens hetwelk aan anderen dan de algemeene vergadering de bevoegdheid kan worden verleend commissarissen te benoemen, in artikel 48a regelende de oligarchische clausule.
Aangezien de wet bevoegdheidsverleening bij statuten evenmin in artikel 47 uitdrukkelijk verbiedt, als zij haar daar uitdrukkelijk toestaat, zoodanige bevoegdheidsverleening niet met de bewoordingen van artikel 47 noch met den aard van het in dat artikel behandelde onderwerp in strijd is, is er geen aanleiding om de genoemde gevallen als uitzonderingsgevallen en dus niet voor uitbreiding vatbaar te beschouwen.
Heeft men eenmaal dit standpunt aanvaard, dan is er ook geenerlei bezwaar daartegen aan te voeren, dat bij de akte van oprichting aan het bestuur worden toegekend andere bevoegdheden, dan die welke door de wet aan hen worden toegekend en ten aanzien waarvan toekenning-bij-akte derhalve overbodig is.1)
Bezwaar daartegen kan niet worden geput uit de bewoordingen van artikel 47 ; dit artikel immers stelt de mogelijkheid op van beperking door de akte van oprichting van de wettelijk aan het bestuur verleende bevoegdheden, het thans besproken geval houdt in de verleening bij akte van oprichting van niet door de wet verleende bevoegdheden.
Jaarvergadering, termijn, gewone vergaderingen.
Hoezeer het mogelijk is, velerlei bevoegdheden aan bestuurders en anderen over te dragen, blijven, zooals voren gezien, steeds bevoegdheden waar te nemen en daarmee correspondeerende verplichtingen te vervullen, die door de algemeene vergadering niet kunnen worden uit handen gegeven 2) en door haar zelf moeten worden vervuld : zoo zal de vaststelling van den balans en de winst en verliesrekening niet anders dan door de algemeene vergadering kunnen geschieden ; waar de wet in artikel 42e ervan uitgaat, dat de boekhouding der N.V. wordt afgesloten per jaar en de balans en de winst en verliesrekening per jaar worden opgemaakt, is het ook noodzakelijk, dat de vergadering en beraadslaging der gezamenlijke aandeelhouders minstens eens per jaar geschied^.
*) Prof. Mr. E. J. J. vak der He ij dek, t. a. p. n°. 232 pag. 291. Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 128, pag. 224.
Men vergelijke ok :
Mr. G. J. Roes in N. V. 9e jaargang n°. 7, pag. 199 en 200.
2) Prof. Mr. E. J. J. vak der Heijden, t. a. p. n°. 203, pag. 243 en 244.
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. pag. 198, 199.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 257, 258.
JAARVERGADERING, TERMIJN, GEWONE VERGADERINGEN.



JAARVERGADERING, TERMIJN, GEWONE VERGADERINGEN.
In aansluiting aan de zoo juist vermelde omstandigheden luidt dan ook artikel 43a :
JAARLIJKS WORDT TENMINSTE ÉÉNE ALGEMEENE VERGADERING GEHOUDEN.
WANNEER BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING EEN KORTERE TERMIJN NIET IS GESTELD, WORDT DE JAARVERGADERING GEHOUDEN BINNEN NEGEN MAANDEN NA AFLOOP VAN HET BOEKJAAR DER VENNOOTSCHAP.
Blijkens het tweede lid van artikel 43a is er onder de vergaderingen der aandeelhouders, die mogelijkerwijze zullen gehouden worden en wier aantal blijkens artikel 43e zelfs ook bij akte van oprichting kan worden geregeld, eene, die den bijzonderen wettelijken naam van „jaarvergadering" verdient.
Het is in verband met artikel 42 vlg. waaronder vooral artikel 42e, handelende over de totstandbrenging van jaarstukken, niet onwaarschijnlijk, dat de vergadering, waarop de definitieve vaststelling dier stukken geschiedt, den titel van „jaarvergadering" heeft verdiend. x)
In deze vooronderstel ling bepaalt dan derhalve artikel 43a lid 2, dat de vaststelling der balans en winst en verliesrekening, die geschieden moet in een algemeene vergadering van aandeelhouders, zal moeten plaats grijpen binnen den tijd van negen maanden na het bij de statuten vastgestelde boekjaar. 2)
Deze termijn, waarbinnen bedoelde algemeene vergadering zal moeten worden gehouden, kan bij akte van oprichting wel worden verkort, niet worden verlengd.
Indien men tot verkorting van dezen termijn wil overgaan, houde men rekening met de bepaling van artikel 42 aan het Bestuur de verplichting opleggende om binnen acht maanden na afloop van het boekjaar — behoudens verlenging — een balans en winst en verliesrekening ter vaststelling over te leggen.
Deze bepaling van artikel 42 laat, ofschoon hare bewoordingen niet uitdrukkelijk van de verkorting van den achtmaandschen termijn spreken, zonder schending van artikel 37d W. v K. een verkorting van genoemden termijn toe ; immers bij verkorting door de akte van oprichting van dien termijn blijven de bestuurders binnen den door artikel 42 vastgestelden termijn van acht maanden en het ware o.i. onjuist in artikel 42 een aan de bestuurders door de wet verleend, eigen, voor de algemeene vergadering onaantastbaar recht te zien, waarop zij zich steeds
*) Prof. Mr. E. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 204, pag. 244.
G. Vlug, t. a. p. ad. artikel 43a noot 61, pag. 77.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p., n°. 204, pag. 244.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 175—176.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 26.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 259.



JAARVERGADERING, TERMIJN, GEWONE VERGADERINGEN.
tegenover de algemeene vergadering zouden kunnen beroepen : de bestuurders zijn ondergeschikten der N. V. en er is geen reden, waarop men de meening zou kunnen doen steunen, dat de wet ten deze die ondergeschiktheidsverhouding zou hebben op zij gezet.
Wil men den termijn van artikel 43a lid 2 verkorten, dan verdient het derhalve aanbeveling om een analogische regeling te geven voor de vervulling der in artikel 42 genoemde verplichting en zulks met inachtneming der betrekkelijke wettelijke bepalingen, waaronder artikel 43h W. v. K. ; zou men het onmogelijk achten aan de bestuurders overeenkomstig artikel 42 j° 37d een korteren termijn dan acht maanden voor te schrijven, dan is de beperkingsmogelijkheid van artikel 43a lid 2 wel zeer gering, immers moet dan blijven binnen den tijd van een maand verminderd met zeven dagen.
De wet schrijft voor — tenzij men zich aan den wettelijken termijn wil houden — de vaststelling van een „korteren" termijn, waarbinnen de jaarvergadering zal moeten geschieden.
Binnen dezen termijn zal de oproeping tot de vergadering, met inachtneming van de daartoe betrekkelijke bepalingen, alsnog moeten geschieden. Geschiedt deze oproeping niet, of niet tijdig zóó, dat binnen den door de wet of de akte van oprichting gestelden termijn de jaarvergadering kan plaats hebben, dan zullen deswege kunnen aansprakelijk zijn zij, van wie als regel de oproeping tot de algemeene vergadering zal moeten uitgaan.
Aangezien door artikel 42 aan de algemeene vergadering wordt toegekend de bevoegdheid om aan de bestuurders toe te staan den door de wet gegeven termijn van acht maanden te overschrijden, heeft men de keuze deze verlengingsmogelijkheid te beperken in dier voege, dat de jaarvergadering in ieder geval zal kunnen plaats hebben binnen negen maanden na afloop van het boekjaar, hetzij te aanvaarden, dat de verlenging van den in artikel 42 bedoelden termijn in concreto noodzakelijkerwijs overschrijding van den termijn van artikel 43a lid 2 zal kunnen meebrengen, zoodat alsdan de „jaarvergadering" niet binnen den termijn van negen maanden zal plaats hebben.
Door artikel 42 wordt aan het bestuur de verplichting opgelegd om binnen een wettelijk bepaalden termijn een balans en winst en verliesrekening te produceeren. Is deze termijn verstreken zonder voorafgaand verkregen verlenging, dan zijn de bestuurders in gebreke.
Is een voorafgaande verlenging door een algemeene vergadering toegestaan, dan is aan het vereischte van artikel 43 alid 1 voldaan en is het houden der in artikel 43a lid 2 voorgeschreven „jaarvergadering nutteloos. 2)
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 204, pag. 244.
2) Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 204, pag. 244 i. v. m. n°. 319, pag. 393 en 394.
Anders : Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 176.



JAARVERGADERING, TERMIJN, GEWONE VERGADERINGEN.
W aar beide opvattingen met de bepalingen van artikel 42 j0 43a lid 1 zijn overeen te brengen, zal het vereischte om aan artikel 42 en 43a lid 2 een zooveel mogelijk praktische toepasselijkheid toe te kennen er toe leiden de laatstgenoemde opvattingen te aanvaarden.
In de tegenovergestelde opvatting zouden in casu volgens artikel 42 en 43a lid 2 twee vergaderingen per jaar verplicht zijn — zulks in strijd met artikel 43a lid 1 — nl. de verlenging vergadering van artikel 42 en de jaarvergadering van artikel 43a lid 2, tenzij men, o. i. ten onrechte, zou aannemen, dat artikel 42 niet een voorafgaande verlenging door een algemeene vergadering vordert of wel — in strijd met het spraakgebruik en den geest der wet — dat de jaarvergadering niet is de vergadering tot vaststelling der jaarstukken of een jaarvergadering in den zin van het spraakgebruik zou kunnen en mogen plaats grijpen zonder toepassing van artikel 42 tot en met artikel 42c.
Aanvaardt men laatstgenoemde opvatting, dan zullen de bestuurders en/of commissarissen, die normaliter tot de oproeping ter algemeene vergadering hebben over te gaan, tegenover een ieder zich kunnen beroepen op het door de algemeene vergadering genomen besluit tot uitstel.
De toekenning der bevoegdheid bedoeld in artikel 42 moet geschieden door de algemeene vergadering ; om te geraken tot uitstel der algemeene „jaarvergadering zal derhalve het houden van een zeer onproductieve algemeene vergadering noodig zijn.
Het is aanbevelenswaard het houden van zoodanige algemeene vergadering d.i. de daarmee gepaard gaande kosten voor de N.V. en voor de individueele aandeelhouders, te voorkomen, indien zulks mogelijk is.
Deze mogelijkheid wordt geschapen door artikel 466 lid 2 voor de N.V., welker akte van oprichting aandeelen aan toonder niet toelaat. Genoemd artikel verbiedt niet voor bepaaldelijk in de akte van oprichting genoemde gevallen en met uitzondering van alle overige gevallen, voor welker behandeling derhalve de algemeene vergadering zal noodig zijn — een andere raadpleging der aandeelhouders dan in algemeene vergadering vereenigd voor te schrijven ; het zal derhalve niet onmogelijk zijn ten aanzien van het verzoek tot verlenging van den termijn van artikel 42 schriftelijke behandeling te doen plaats hebben.
Sanctie op het voorschrift van artikel 43a lid 2 ontbreekt.
Naar de bepaling van artikel 43e zal ieder aandeelhouder kunnen gemachtigd worden de „jaarvergadering" te doen houden indien de tot bijeenroeping bevoegde bestuurders en/of commissarissen zijn in gebreke gebleven dit te doen ; daar echter eerst de nalatigheid moet vaststaan en een „jaarvergadering" zonder toepassing van artikel 42 tot en met artikel 42c niet denkbaar is, kan in artikel 43e geen sanctie op de naleving van artikel 43a lid 2 worden gezien.
Op welken grond dan ook de jaarvergadering later dan den in de wet genoemden termijn plaats grijpt, is er geenerlei reden om aan te nemen, daJ; op grond van de overschrijding van dien termijn, de ter vergadering



genomen besluiten rechtsgeldigheid zouden missen.1 Met name is de wijze van totstandkoming van dit besluit niet onregelmatig.
Bijeenroeping. Bevoegdheid.
Deze wordt geregeld in de artikelen 436 tot en met 43e luidende:
Art. 436.
WANNEER BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING NIET ANDERS IS BEPAALD, ZIJN TOT HET BIJEENROEPEN EENER ALGEMEENE VERGADERING ZOOWEL HET BESTUUR ALS DE COMMISSARISSEN, ZOO DIE ER ZIJN, BEVOEGD.
Art. 43c.
WANNEER ÉÉN OF MEER HOUDERS VAN AANDEELEN, GEZAMENLIJK TEN MINSTE ÉÉN TIENDE GEDEELTE VAN HET GEPLAATSTE KAPITAAL VERTEGENWOORDIGENDE, OF EEN ZOOVEEL GERINGER BEDRAG ALS BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ZAL ZIJN BEPAALD, AAN HET BESTUUR EN AAN COMMISSARISSEN, ZOO DIE ER ZIJN, SCHRIFTELIJK EN ONDER NAUWKEURIGE OPGAVE VAN DE TE BEHANDELEN ONDERWERPEN HET VERZOEK HEBBEN GERICHT EENE ALGEMEENE VERGADERING BIJEEN TE ROEPEN, EN NOCH HET BESTUUR NOCH DE COMMISSARISSEN, DAARTOE IN DIT GEVAL STEEDS GELIJKELIJK BEVOEGD, AAN DIT VERZOEK GEV OLG HEBBEN GEGEVEN ZOODANIG DAT DE ALGEMEENE \ ERGADERING BINNEN ZES WEKEN NA HET VERZOEK GEHOUDEN KAN WORDEN, KUNNEN DE VERZOEKERS DOOR DEN PRESIDENT VAN DE ARRONDISSEMENTS-RECHTBANK, BINNEN WIER RECHTSGEBIED DE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD, WORDEN GEMACHTIGD ZELVE DE OPROEPING TE DOEN.
Art. 43d.
DE PRESIDENT DER RECHTBANK VERLEENT, NA VERHOOR OF BEHOORLIJKE OPROEPING VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, DE VERZOCHTE MACHTIGING, INDIEN DE VERZOEKERS SUMMIERLIJK HEBBEN DOEN BLIJKEN, DAT I)E IN HET VORIGE ARTIKEL GESTELDE VOORWAARDEN ZIJN \ EB\ ULD EN DAT ZIJ EEN REDELIJK BELANG HEBBEN BIJ HET HOUDEN DER VERGADERING.
DE PRESIDENT DER RECHTBANK STELT DEN VORM EN DE IERMIJNEN VOOR DE OPROEPING TOT DE ALGEMEENE VERGADERING VAST. HIJ KAN TEVENS EEN AANDEELHOUDER AANWIJZEN, DIE MET DE LEIDING VAN DE ALGEMEENE VERGADERING ZAL ZIJN BELAST.
l) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 204, pag. 244.
bijeenroeping. bevoegdheid.



bijeenroeping, bevoegdheid bij „voorgeschreven" vergaderingen.
BIJ DE OPROEPING INGEVOLGE HET EERSTE LID WORDT VERMELD, DAT ZIJ KRACHTENS RECHTERLIJKE MACHTIGING GESCHIEDT. DE OP DEZE WIJZE GEDANE OPROEPING IS RECHTSGELDIG, OOK INDIEN MOCHT BLIJKEN, DAT DE MACHTIGING TEN ONRECHTE VERLEEND WAS.
TEGEN DE BESCHIKKING VAN DEN PRESIDENT IS GEENERLEI VOORZIENING TOEGELATEN, BEHOUDENS CASSATIE IN HET BELANG DER WET.
Art. 43e.
INDIEN ZIJ, DIE KRACHTENS ARTIKEL 436 OF DE AKTE VAN OPRICHTING TOT DE BIJEENROEPING BEVOEGD ZIJN, IN GEBREKE ZIJN GEBLEVEN EENE BIJ ARTIKEL 43a OF DE AKTE VAN OPRICHTING VOORGESCHREVEN ALGEMEENE VERGADERING TE DOEN HOUDEN, KAN IEDERE AANDEELHOUDER DOOR DEN PRESIDENT DER RECHTBANK WORDEN GEMACHTIGD ZELF DAARTOE OVER TE GAAN. OVERIGENS VINDEN DE BEPALINGEN VAN HET VORIGE ARTIKEL OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING.
Bij „voorgeschreven" vergaderingen.
Volgens artikel 436 zijn normaliter bevoegd tot het bijeenroepen eener algemeene vergadering het bestuur en de commissarissen. !
Ten aanzien van de vergaderingen, waarvan het houden door de wet of door de statuten is voorgeschreven, moet de bevoegdheid als verplichting worden aangemerkt.
Dit mag worden afgeleid daaruit, dat artikel 43e spreekt \ an een „in gebreke zijn". Bovendien laten de directeuren en/of commissarissen een werkzaamheid na, die volgens de wet — behoudens andere bepalingen in de akte van oprichting — tot hunne taak tegenover de j\.\ . (gezamenlijke aandeelhouders) behoort.
Of de bestuurders en/of commissarissen in gebreke zijn moet in concreto worden beoordeeld : is door de algemeene vergadering het thans als mogelijk aanvaarde uitstel niet toegestaan, dan zal, met betrekking tot de „jaarvergadering", het in gebreke zijn aanwezig zijn door het enkele verloop van den wettelijken of bij akte van oprichting bepaalden termijn ; zulks zal eveneens het geval zijn indien voor andere dan de jaarvergadering door de akte van oprichting een bepaalde termijn is vastgesteld of op eenigerlei andere wijze uit de akte valt te concJudeeren, dat voldoening aan de verplichting tot bijeenroeping der algemeene vergadering niet of niet tijdig meer mogelijk is. In de genoemde gevallen is ingebrekestelling niet meer noodig.
ij Staub, Erster Band, Zweite Halfte § 253, pag. 1058 1062.



Machtiging van een aandeelhouder.
Ieder aandeelhouder heeft recht op naleving der statuten, dus ook daarop, dat de door de wet of de akte van oprichting voorgeschreven vergaderingen van aandeelhouders zullen worden gehouden en bovendien ten voorgeschreven tijde.x)
Voor de gevallen, waarin dit recht krachtens wet of akte van oprichting bestaat en niet tot vervulling of uitoefening is kunnen geraken, wordt het door de bepaling van artikel 43e reëel-executabel gemaakt : ieder aandeelhouder — een meervoud of gezamenlijkheid van aandeelhouders is niefc noodig of gevorderd, aangezien immers ieder aandeelhouder individueel recht op naleving der statuten kan doen gelden — kan worden gemachtigd tot bijeenroeping der voorgeschreven algemeene vergadering over te gaan. 2)
Zulks is echter alleen dan het geval indien de akte van oprichting aandeelen aan toonder toelaat of door de akte toepasselijk zijn verklaard overeenkomstig artikel 466 lid 1, dè bepalingen van artikel 43c, 43rf en 43e.
Voor de verkrijging der machtiging zal noodig zijn het bewijs van de nalatigheid der tot bijeenroeping bevoegden en het voorgeschreven zijn bij de wet of de akte van oprichting van eenige te houden vergadering.
De bepalingen van artikel 43d vinden „overigens' overeenkomstige toepassing.
Dit „overigens' omvat dus den geheelen inhoud van artikel 43d, voorzoover daaraan door den inhoud van artikel 43e niet wordt gederogeerd ; gederogeerd wordt door laatstgenoemd artikel door de aanwijzing van andere vereischten voor de verkrijging van de presidentieele machtiging.
Artikel 43d vereischt, dat de verzoekers summierlijk doen blijken, dat de in artikel 43c gestelde voorwaarden zijn vervuld en dat zij een redelijk belang hebben bij het houden der vergadering, terwijl artikel 43e als vereischten stelt, dat een te houden vergadering het karakter van „voorgeschrevene heeft, dat de tot oproeping bevoegden zijn in gebreke geble\en haar bijeen te roepen en dat de verzoeker aandeelhouder is. 3)
Een eerste vraag, die rijst, is, of tenaan zien van het bewijs van het in gebreke zijn alsook ten aanzien van het „voorgrschreven" karakter eener te houden vergadering met summier bewijs zal kunnen worden volstaan ?
*) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 282 en 286.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 207, pag. 248.
) Mr. Dr. H. I'. A. Völlmar, t. a. p. vijfde druk pag. 117 ; het aldaar aangehaalde arrest van den H. R. van 11 Februari 1932, is slechts zeer zijdelings tot dit artikel betrekkelijk, zoodat elders nauwkeuriger de aandacht daarop zal worden gevestigd.
Mr. Dr. L. E. \ isser, t. a. p. pag. 177 en de zeer belangrijke noot 134 aldaar.
3) Mr. Dr. L. E. Visser ,t. a. p. pag. 177.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 207, pag. 248.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 26.
MACHTIGING VAN EEN AANDEELHOUDER.



In artikel 43d is sprake van de verkrijging van een recht tot bijeenroeping eener algemeene vergadering, waarop de verzoekers noch krachtens de wet noch krachtens akte eenig recht konden doen gelden en wel onder voorwaarde van summier bewijs van eenige in de wet gestelde vereischten ; in en voor deze request procedure is summier bewijs voorgeschreven ; artikel 43e behandelt de verkrijging van de uitvoering van een bestaand recht onder voorwaarde van vervulling van aoor de wet gestelde vereischten.
Onder de voorwaarden van artikel 43d ten aanzien waarvan juist artikel 43e aan artikel 43(7 derogeert behoort het summiere bewijs. Er is derhalve geen aanleiding ten aanzien van bovengenoemde punten af te wijken van de gewone regels van bewijslevering.
Een tweede vraag is of de in artikel 43e bedoelde autorisatie slechts kan worden verleend na verhoor, althans behoorlijke oproeping der NA .
Gezien hcc geheel verschillende karakter der in artikel 43d en 43e behandelde gevallen kan gegronde twijfel rijzen aan de noodzakelijkheid van verhoor althans behoorlijke oproeping der N.V.
Naar de letter van artikel 43c/ in verband met het in dat opzicht niet derogeerende artikel 43e zal het veilig zijn, dat aan het vereischte van verhoor althans behoorlijke oproeping der N.V. worde voldaan.
Met zekerheid kan uit artikel 43e j° artikel 43c/ worden afgeleid, dat de president der rechtbank ook in het geval van artikel 43e vorm en termijn voor de te houden algemeene vergadering zal vaststellen, ook . dan wanneer de te houden vergadering is voorgeschreven krachtens de akte van oprichting, zelfs indien bij diezelfde akte gebruik is gemaakt van de door artikel 43/ gegeven bevoegdheid om een van de wet afwijkende vorm van oproeping ter algemeene vergadering in het leven te roepen.
Ook het bepaalde in den laatsten zin van het eerste lid, in het tweede en in het laatste lid van artikel 43d vindt ongetwijfeld ten aanzien \an de casuspositie van artikel 43e analogisch toepassing.
Tot bijeenroeping der voorgeschreven vergaderingen zijn normaliter bestuur en commissarissen de bevoegde personen.
De wet noemt als bevoegden „het bestuur en de „commissarissen , derhalve is een individueele bestuurder of commissaris - zonder aparte regeling in dien zin — niet bevoegd.
Het is geoorloofd en verdient aanbeveling nader vast te stellen in de akte wanneer door het bestuur en/of de commissarissen zal worden over gegaan tot bijeenroeping, d.w.7. of het bestuur en de commissarissen daartoe overgaan slechts indien alle bestuurders en/of commissaiisfen daartoe eensgezind en gezamenlijk besluiten dan wel de bijeenroeping wordt gedaan indien de meerderheid van het meerhoofdige bestuui daartoe besluit.1)
*) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. pag. 175.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 205, pag. 245.
machtiging van een aandeelhouder.



NIET VOORGESCHREVEN VERGADERINGEN.
Hetzelfde geldt ten aanzien der commissarissen.
Geoorloofd zal het zijn hetzij aan bestuurders, hetzij aan commissarissen de bevoegdheid tot bijeenroeping te verleenen of aan één bestuurder of aan één commissaris of aan één bestuurder en één commissaris gezamenlijk of voor bepaaldelijk aangeduide soort van vergaderingen anderen bevoegd te maken tot bijeenroeping dan degenen, die tot de daartoe niet behoorende vergaderingen bevoegd zijn ; ook is het, althans ten aanzien der voorgeschreven vergaderingen, ook mogelijk bestuur en commissarissen en een of eenige aandeelhouders gezamenlijk bevoegd te verklaren ; zelfs aan anderen dan aan bestuurders of commissarissen kan de bevoegdheid worden toegekend.
Alle deze regelingen zijn geoorloofd gezien de bevoegdheid tot afwijking van de door de wet gegeven regeling.
Niet voorgeschreven vergaderingen.1
Ook tot het bijeenroepen van andere algemeene vergaderingen dan de voorgeschrevene zijn het bestuur en/of de commissarissen bevoegd, ook zonder dat tot het houden van zoodanige vergadering eenig verzoek van aandeelhouders is binnengekomen.
Diezelfde bevoegdheid zal men derhalve moeten aannemen toe te komen aan degenen, die overeenkomstig artikel 436 in plaats van of naast en met bestuurders en commissarissen zijn aangewezen.
Ook bij naamlooze vennootschappen, wier akte van oprichting aandeelen aan toonder toelaat, zal men daartoe moeten besluiten, dat het mogelijk is, de bevoegdheid om andere algemeene vergaderingen dan de voorgesehre vene-met-machtiging-van-den-president-der-Rechtbank bijeen te roepen, aan één of meer of alle aandeelhouders te verleenen. 2)
Door het verleenen van deze bevoegdheid past men artikel 436 toe en maakt zich niet schuldig aan schending van artikel 43c en 43d.
De verleening dier bevoegdheid kan bijvoorbeeld bij een N.V., waarvan zoowel aandeelen op naam als aan toonder volgens de akte van oprich-
x) Lyon-Caen et Renault, t. a. p. n°. 848 en 849, pag. 729.
Staub, Erster Band, Zweite Halfte § 254, pag. 1062—1068.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 206, pag. 247.
Men vergelijke H. R. 11 Februari 1932 N. J. 1932 pag. 999 W. 12428 pag. 1, 2 en 3 met onderschrift van Prof. Ribbitts. De Hooge Raad liet deze vraag onbeslist; zij wordt in bevestigenden zin beantwoord door Prof. Ribbius in noot 2, op gronden als in den tekst aangegeven ; ook de door Prof. Ribbius gestelde casuspositie, dat bij de akte van oprichting aan toonderaandeelhouders de bevoegdheid wordt verleend om zelfstandig dus zonder presidentieele toestemming een algemeene vergadering bijeen te roepen op voorwaarde dat bestuurders en/of commissarissen na aan hun gedaan verzoek zulks hebben geweigerd, moet als juist worden aanvaard, aangezien artikel 436 zoodanige regeling niet uitsluit.
Door voornoemde regelingen en andere gelijksoortige kan op grond van artikel 37d, de toepasselijkheid van artikel 43c niet worden uitgesloten ; cf. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 206, pag. 247.
Anders : Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p., pag. ad art. 43c.



MACHTIGING VAN AANDEELH BIJ NIET V00RGESCHR. VERGADERINGEN.
ting mogelijk en in het verkeer zijn, zijn nut hebben ; aan eenig houder van een aandeel op naam kan dan die bevoegdheid worden toegekend en zoodoende dien aandeelhouder meerdere macht worden gegeven.
Zelfs indien de bevoegdheid tot bijeenroeping eener algemeene vergadering aan alle aangeelhouders zou zijn toegekend, derogeert men daardoor niet aan de bepaling van artikel 43c en 43d, alhoewel dan van de bevoegdheid in die artikelen gegeven, praktisch wel uitermate weinig gebruik zal worden gemaakt.
Laatstgenoemde artikelen beoogen den invloed der aandeelhouders bij vennootschappen, wier aandeelen aan toonder luiden en waarin derhalve uit den aard der zaak veelal weinig daadwerkelijk verband bestaat tusschen bestuur en aandeelhouders, tot gelding te brengen.
Aan deze bedoeling wordt niet te kort gedaan, indien de bevoegdheid tot zelfstandige bijeenroeping wordt verleend.
De verp'ichting tot het verkrijgen van machtiging van den president der Rechtbank strekt om al te willekeurige uitoefening van de mogelijkheid tot bijeenroeping te verhinderen. Bestaat hiervoor bij de aandeelhouders geen vrees, dan kunnen zij den weg van artikel 436 bewandelen.
Ten aanzien van Vennootschappen, welker akte van oprichting aandeelen aan toonder niet toelaat, vindt ingevolge artikel 466 de regeling van de artikelen 43c, 43<Z en 43e geen toepassing dan voorzoover zulks in de akte van oprichting is bepaald.
Bij deze soort van vennootschappen zal het ongetwijfeld geoorloofd zijn de bevoegdheid tot bijeenroeping eener algemeene vergadering toe te kennen aan bepaalde aandeelhoudersmeerderheid of onder bepaalde condities : op het door artikel 43c, d, en e bestreken terrein is men dan in zijn regeling geheel vrij, mits men niet in strijd kome met wettelijke bepalingen of met de openbare orde en goede zeden.1)
Machtiging van aandeelhouders.
Zooals reeds bovenvermeld, is de machtiging, waarvan gesproken wordt in artikel 43e een andere dan die, waarvan artikel 43c en 43d spreekt.
In eerstgenoemd geval bestaat de verplichting tot bijeenroeping voor de bestuurders ; zij zijn door wet of akte van oprichting gebonden tot oproeping ter algemeene vergadering over te gaan ; de aandeelhouders hebben er recht op, dat de statuten worden nageleefd. 2)
In laatstgenoemd geval zijn sommige aandeelhouders het oneens met de beslissing van bestuurders en commissarissen, aan wie naar artikel 436 en implicite artikel 43c de bevoegdheid tot besluiten over het houden eener algemeene vergadering in beginsel toekomt.
1) In bevestigenden zin H. R. 11 Februari 1932 ; W. 12428 en Prof. Ribbius, N. J. 1932, pag. 999.
2) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p., pag. 282.



Slechts indien door summier bewijs der betrokken aandeelhouders blijkt, dat door het afwijzende besluit der bestuurders en commissarissen liet redelij ke-belang-dier-aandeelhouders-bij-het-houden-eener-algemeene vergadering hetzij opzettelijk, hetzij onopzettelijk is over het hoofd gezien, kan machtiging tot bijeenroeping, die normaliter aan bestuurders en commissarissen toekomt, door den president der Rechtbank in hunne handen worden gesteld.
In artikel 43c en 4od zal men veeleer wering van misbruik van recht door bestuurders en commissarissen, dan uitoefening van recht door de aandeelhouder hebben te zien.
Is geen afwijkende bepaling gemaakt in de akte van oprichting, dan is een aandeelenbezit vertegenwoordigende een tiende gedeelte van het geplaatste kapitaal, in handen van één of meer houders, noodig om het in het artikel bedoelde verzoek aan bestuurders en commissarissen en daarna eventueel aan den president der Rechtbank te doen.
Het bedrag — breukdeel van het geplaatste kapitaal —, benoodigd in handen van één of meer aandeelhouders, kan door de akte van oprichting zoo laag worden gesteld als men wil, dus ook zoo laag, dat ieder aandeel dat bedrag vertegenwoordigt en dus ieder houder gerechtigd is het verzoek te doen. Verhooging van het bedrag is als in strijd met de wet volgens artikel 37(7 W. v. K. niet geoorloofd. r)
Wordt het benoodigde kapitaal door de gezamenlijke verzoekers niet vertegenwoordigd, dan zullen de bestuurders en commissarissen aan het verzoek geen gevolg behoeven te geven en de president der Rechtbank zal de verzoekers in hun verzoek niet kunnen ontvangen.
Ditzelfde dictum zal voor de gezamenlijke verzoekers het droevige resultaat zijn hunner bemoeiingen indien,
1°. hun verzoek niet is gericht geweest aan het bestuur èn aan de commissarissen.
Aan dit vereischte is zeker voldaan indien aan iederen bestuurder en iederen commissaris het verzoek is gericht en bezorgd. Wanneer de vorm van een deurwaardersexploit wordt gekozen, bevrijdt de beteekening aan ieder lid „van het bestuur en de commissarissen" van den gerechtigden twijfel omtrent de plaats, waar het exploit zou moeten worden beteekend. 2)
Aangezien de bevoegdheid tot bijeenroeping eener algemeene vergadering ook aan anderen dan het bestuur en commissarissen kan zijn toegekend, zal eenig aandeelhouder, indien hij een algemeene vergadering wil zien plaats hebben den eventueel tot bijeenroeping gerechtigden derde kunnen verzoeken, een vergadering bijeen te roepen ; doch ook zonder dit te doen — dus met voorbijgaan van den derde-gerechtigde zal het verzoek aan bestuur en commissarissen kunnen worden gedaan.
M Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. noot 104a, pag. 176.
2) Prof. Mr. E. J. J. van' der Heijden, t. a. p. n°. 206 ,pag. 246.
MACHTIGING VAN AANDEELHOUDERS.



MACHTIGING VAN AANDEELHOUDERS.
Bij weigering door den derden gerechtigde is steeds het verzoek aan bestuurders en commissarissen noodzakelijk. x)
Bestuurders en commissarissen zijn in het geval van artikel 43c gelijkelijk bevoegd. 2) Deze aanduiding ziet op de mogelijkheid, dat de volgens artikel 43b in beginsel gelijke bevoegdheid van bestuur en commissarissen door de akte van Oprichting op eenigerlei wijze is verstoord of opgeheven, hetzij doordat aan een van beide groepen de bevoegdheid ten eenenmale is ontnomen, hetzij aan beide groepen, doordat de bevoegdheid tot bijeenroeping eener algemeene vergadering aan derden bij uitsluiting is toegekend, hetzij doordat een gedeeltelijke ontneming der bevoegdheid ten aanzien van bestuurders en/of commissarissen heeft plaats'gehad bijvoorbeeld in dien zin, dat het bestuur zal gerechtigd zijn tot bijeenroeping eener algemeene vergadering, doch slechts na en onder goedkeuring van den president-commissaris.
2°. Indien het verzoek niet schriftelijk is en niet inhoudt nauwkeurige opgave van de te behandelen onderwerpen.
Al beschouwt men een deurwaardersexplot als een mondelinge boodschap, bewezen door het afschrift, zal toch ongetwijfeld het verzoek bij deurwaardersexploit kunnen worden gedaan. Voldoende is het deurwaardersexploit dus wel, vereischt echter geenszins.
De strekking van het vereischte der nauwkeurige opgave is den bestuurders en commissarissen de gelegenheid en mogelijkheid te verschaffen van een juiste beoordeeling omtrent het al of niet doelmatige en redelijke van de bijeenroeping eener algemeene vergadering.
Aangezien de opgave van artikel 43c gericht is aan anderen dan de in artikel 43gr behandelde vermelding of mededeeling van — mogelijke — kennisneming ten kantore der N.V. en het doel der opgave een ander is dan der evengenoemde vermelding, is het begrijpelijk, dat zij naar de uitgebreidheid van hun inhoud onderling verschillen en ten aanzien der opgave scherper eischen zijn gesteld dan ten aanzien der vermelding.3)
3°. Indien het verzoek wordt ingediend en behandeld op zoodanigen tijd, dat het voor bestuur en commissarissen nog mogelijk is binnen den tijd van zes weken na het verzoek een algemeene vergadering te doen plaats hebben, zulks met inachtneming van de wettelijke voorschriften dienaangaande.
De zes weken na het verzoek beginnen te loopen vanaf het oogenblik, dat het verzoek den laatsten bestuurder en/of commissaris heeft bereikt.
4°. Indien de verzoekers naar het oordeel van den president niet slagen in het leveren van het summiere bewijs van datgene, wat hen door
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. noot 1046 pag. 177 en 178.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. noot 1046, pag. 177.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 205, pag. 245.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 27.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 206, pag. 246 en n°. 209, pag. 249.



VORM EN TERMIJNEN VAN OPROEPING.
artikel 4M te bewijzen wordt opgelegd, dus van het vervuld zijn van de evenbehandelde vereischten en van de aanwezigheid van een redelijk belang bij het houden eener algemeene vergadering
Aangezien de eenige voorziening, die tegen de presidentieele beschikking mogelijk is, is cassatie in het belang der Wet, is den president der Rechtbank een uitermate groote bevoegdheid in dezen toegekend.
Een onbevoegdverklaring zal moeten worden uitgesproken, indien het verzoek is gericht tot een anderen president dan die, welke door artikel 43c wordt aangeduid.
Vorm en termijnen van oproeping.1
Ten aanzien van algemeene vergaderingen gehouden overeenkomstig artikel 43c en 43e kunnen wat betreft de evengenoemde punten bijzondere voorschriften worden gegeven door den president der arrondissementsrechtbank ; zulks ingevolge artikel 43tZ lid 1 en den laatsten zin van artikel 43e.
Deze bijzondere voorschriften wijken dan af van de bepaüngen van artikel 43/ en 43h, die hier volgen.
Artikel 43/.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, GESCHIEDT DE OPROEPING TOT EEN ALGEMEENE \ ERGADERING DOOR EEN AANKONDIGING IN EEN NIEUWSBLAD ALS BEDOELD IN ARTIKEL 41 d ; BEHOUDENS HET BEPAALDE BIJ DEN TWEEDEN ZIN VAN HET EERSTE LID VAN ARTIKEL 43d.
Artikel 43h.
BEHOUDENS HET BEPAALDE BIJ DEN TWEEDEN ZIN VAN HET EERSTE LID VAN ARTIKEL 43d BEDRAAGT DE TERMIJN VAN OPROEPING TENMINSTE VIJF DAGEN, DIE DER OPROEPING EN DER VERGADERING NIET MEDEGEREKEND.
WAS DIE TERMIJN KORTER OP HEEFT DE OPROEPING NIET PLAATS GEHAD, DAN KUNNEN GEEN WETTIGE BESLUITEN GENOMEN WORDEN, TENZIJ MET ALGEMEENE STEMMEN IN EENE VERGADERING, WAARIN HET GEHEELE GEPLAATSTE KAPITAAL VERTEGENWOORDIGD IS.
De gewone vorm van oproeping tot eene algemeene vergadering is dus de aankondiging der te houden vergadering in een gemeentelijk of provinciaal nieuwsblad ; het is voor de hand liggend, dat deze wijze \an bijeenroeping ter algemeene vergadering eenerzijds ten eenenmale onvoldoende is ten aanzien van vennootschappen, wier in toonderaandeelen verdeeld kapitaal plaatsing heeft gevonden ver buiten de grenzen van de gemeente of provincie, waar de vennootschap gevestigd is, ander-
Staub, Erster Band, Zweite Halfte § 255 en 256 pag. 1068—1077
VT
V1 26



vorm en termijnen van oproeping.
zijds overbodig ingewikkeld en uitvoerig is ten aanzien van vennootschappen, waarvan de aandeelen op naam luiden en in handen van weinige bekende personen zijn en tengevolge van een in de akte van oprichting opgenomen blokkade van aandeelen zullen blijven.
Daarom heeft de wetgever een nadere regeling bij de statuten mogelijk gemaakt.
Als vorm van oproeping ter algemeene vergadering of wat hetzelfde is, het bijeenroepen eener algemeene vergadering is door de wet gekozen de publicatie van de voorgenomen vergadering in bepaaldelijk aangewezen nieuwsbladen, opdat zoodoende alle aandeelhouders, die immers tot het bijwonen der algemeene vergadering gerechtigd zijn, door onbekendheid niet zouden verhinderd worden, hunne rechten in en ter algemeene vergadering uit te oefenen.
Zooals vroeger is uiteengezet, moeten de bepalingen der wet, wanneer door de oprichtingsovereenkomst daarvan niet is afgeweken, worden beschouwd als te vormen een deel der oprichtingsovereenkomst ; zoowel dus wanneer ten aanzien van de bijeenroeping der algemeene vergadering niet van den wettelijken vorm is afgeweken, alsook wanneer in dat opzicht wal een afwijkende door de wet geoorloofde bepaling in de oprichtingsovereenkomst is opgenomen, heeft men te doen met een contractueele bepaling.
Het constateeren hiervan heeft tot voordeel, dat men, ook betreffelijk dit punt, artikel 1374 en 1375 B. W. toepasselijk zal mogen achten : dat derhalve de oprichtingsovereenkomst, ook wat dit punt betreft, naar haar inhoud mede wordt bepaald door billijkheid, gebruik en goede trouw ; dat de aldus vastgestelde inhoud der overeenkomst te goeder trouw moet worden ten uitvoer gelegd.
De eerste dezer twee genoemde consequenties is waarschijnlijk de grond, waarop door Prof. v. d. Heijden wordt aangenomen, dat, naast de voorgeschreven oproeping aan een houder van aandeelen aan toonder op diens verzoek tijdige opgave van tijd en plaats der vergadering zal moeten geschieden. 1} Deze meening kan practisch met een direct beroep op de wet worden gehandhaafd daar de H. R. van oordeel is, dat billijkheid en gebruik den inhoud der vastgestelde overeenkomst kunnen vermeerderen. Echter zal men o.i. zoowel op grond der wetsbepaling zelve, als op grond der historie en van maatschappelijke noodzakelijkheid mogen aannemen, dat ook een verminderende werking der overeenkomst van art. 1375 B. W. het gevolg kan zijn. 2)
1) Belangrijk i. d. v. § 257 D. H. G. B. Staub, Erster Band, Zwei te Halfte pag. 1077 en 1078.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 208, pag. 249.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 105, pag. 180.
Beslissing in kort geding van den president der Arr.-Rechtbank 's Hage d.d. 29 October 1927 ; W. 11756 pag. 2 en 3 ; N. J. 1929 pag. 47 ; Naamlooze Vennootschap 6e jaargang n°. 11, pag. 337.
2) Nederlandsch Juristenblad 6e jaargang n°. 34 en n°. 35 : Prof. Mr. J. C. v. Oven, De Hooge Raad en de artikelen 1374 en 1375 B. W.



voem en termijnen van oproeping.
Men zal derhalve o.i. niet alleen wanneer een daartoe strekkend verzoek door eenig aandeelhouder is gedaan de genoemde meening van Prof. v. d. Heijden mogen aanhangen, doch ook zonder zoodanig verzoek onder bepaalde omstandigheden mogen aannemen, dat het een plicht is aandeelhouders op andere dan de voorgeschreven wijze van een voorgenomen vergadering kennis te geven.
De aanwezigheid van omstandigheden, die tot meerdere kennisgeving dan volgens de voorgeschreven wijze noodzaken, zullen uit den aard het meeste voorkomen in die gevallen, waarin de publicatie van de voorgenomen vergadering in minder ruime mate geschiedt dan volgens het wettelijk voorschrift, m.a.w. wanneer ten dien aanzien een nadere regeling bij de akte van oprichting is getroffen.
l)e tweede consequentie van het feit, dat men de wijze van oproeping te zien heeft als een deel eener overeenkomst, die in haar geheel en dus ook met betrekking tot de bepaling betreffende de oproeping ter algemeene vergadering te goeder trouw moet worden ten uitvoer gelegd, is, dat nalatigheden en vergissingen in de oproeping voorgekomen niet zonder onderscheid aanleiding voor den aandeelhouder kunnen zijn zich tegen eventueel ter vergadering genomen besluiten te verzetten, noch ook redenen kunnen opleveren om voetstoots tot de nietigheid van genomen besluiten te concludeeren. Wanneer bij een ingevolge akte van oprichting per brief gedane oproeping dit schrijven den aandeelhouder niet heeft bereikt of zelfs wanneer een schrijven aan zijn adres niet is uitgegaan, terwijl hij echter van het houden der vergadering wel op de hoogte is, zou de aandeelhouder de overeenkomst zeker niet te goeder trouw uitvoeren en zich aan chicanes schuldig maken, indien hij aan genoemde nalatigheden juridische gevolgen zou wenschen te verbinden. x)
Bij de behandeling van artikel 46a W. v. K. zal gelegenheid bestaan op dit onderwerp nader terug te komen ; uit den aard der zaak kan men op bovengenoemden grond niet tot een gelijkluidend besluit komen ten aanzien van nalatigheden, waaraan door de wet zelf bepaalde gevolgen verbonden zijn zonder dat zij het wettelijk heeft veroorloofd van die bepalingen af te wijken, zooals onder anderen geschied is in de artikelen 43g en 43h.
Volgens de bepalingen der wet kan ook de aanwezigheid van anderen dan aandeelhouders ter algemeene vergadering gewenscht of noodig zijn : artikel 44a lid 3 geeft aan de bestuurders en commissarissen in „de algemeene vergaderingen" een raadgevende stem ; artikel 42a zegt, dat door de algemeene vergadering benoemde deskundigen , aan de algemeene vergadering van aandeelhouders" verslag zullen uitbrengen.
Wat den laatstgenoemden betreft, is zeker een publicatie eener alge-
l) Prof. Mr. E. J.J. van dek Heijden t. a. p. n°. 224, pag. 280 en van de aldaar onder 7 aangehaalde jurisprudentie speciaal: Hof 's Hage 24 Dec. 1928, W. 12028 pag. 3 en 4, H. R. 6 Dec. 1929, W. 12081 pag. 1 en 2 ; Hof 's Hage 18 Maart 1929, W. 12074 pag. 2 en 3 ; N. V. 8e jaargang, n°. 6 pag. 169.



VORM EN TERMIJNEN VAN OPROEPING.
meene versluiering door nieuwsbladen niet voldoende of doelmatig, wanneer hem niet uit anderen hoofde bekend is of ter kennis is gebracht, dat hij juist op die algemeene vergadering zijn verslag zal moeten uitbrengen.
Wat de eerst genoemde groepen van personen, indien zij niet-aandeelhouders zijn aangaat, zal, aangezien de wet de bijeenroeping ter algemeene vergadering als een collectieve functie beschouwt, oproeping niet ter sprake kunnen komen ten aanzien van de gezamenlijke bestuurders, respectievelijk commissarissen, van wie de bijeenroeping uitgang.
Met betrekking tot de leden der groep, van welke de bijeenroeping niet uitging, zal zeker met de bijeenroeping op de wettelijke of door akte van oprichting voorgeschreven wijze van oproeping kunnen worden genoegen genomen.
Voor commissarissen — en bestuurders — niet aandeelhouders zal het, daar aan hen slechts een adviseerende stem toekomt en zij bij de overeenkomst van N.V. geen rechtstreeksche belanghebbenden zijn, wel niet licht doenbaar zijn een beroep op artikel 46a W. v. K. te doen ; voor den in artikel 42a W. v. K. genoemden deskundige moet dit uitgesloten worden geacht ; ten aanzien van derden zou gebrek aan belang zeer zeker daaraan in den weg. staan.
Wel is mogelijk, dat afwezigheid van bestuurders, commissarissen of deskundigen voor aandeelhouders reden is om artikel 46a W. v. K. in te roepen.
De vermelding van de(n)gene(n), van wie(n)de oproeping ter algemeene vergadering uitgaat, kan van belang zijn ter beoordeeling van de vraag of de oproepende(n) tot zoodanige oproeping bevoegd zijn en of er derhalve van een wettelijk bijeengeroepen algemeene vergadering sprake is ; indien de bevoegdheid tot bijeenroeping eener algemeene vergadering is toegekend aan bestuurders met uitsluiting van commissarissen, zal een oproeping door laatstgenoemde toch steeds rechtsgeldig kunnen geschieden in het in artikel 43c genoemde geval en zal hierin een waardevolle aanwijzing voor aandeelhouders kunnen gelegen zijn, waaromtrent vermelding of mededeeling van artikel 43g hen nog in het duister zou kunnen 'aten ; wanneer aan bepaaldelijk genoemde personen onder bijzondere omstandigheden de bevoegdheid tot bijeenroeping der vergadering is gegeven, is ook de aanduiding van de oproependen evenzeer en om dezelfde redenen van belang.
De vermelding van de namen der oproependen is, wanneer deze uitgaat van bestuur of commissarissen, op grond daarvan, dat de bijeenroeping een gezamenlijke fuctie is van het bestuur en college van commissarissen, als zoodanig overbodig ; men mag betwijfelen, of het juist is, de naamsvermelding overbodig te achtenx) wanneer de oproeping
i) Prof. Mr. E. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 208, pag. 249 ; door de aldaar aangehaalde jurisprudentie opgenomen in N. V. tweede jaargang, n°. 12, pag. .>70 371, kan de stelling, dat de namen der eonvoceerenden in de convocatie niet behoe-



AGENDA DER VERGADERING.
uitgaat van een door de akte van oprichting bevoegden aandeelhouder of van een groep van aandeelhouders na verkregen presidentieele machtiging overeenkomstig artikel 43/, 43d, 43e W. v. K.
In ieder geval zal de oproeping overeenkomstig zoojuist genoemde artikelen de aanduiding moeten inhouden, dat zij geschiedt krachtens presidentieel bevel.
De termijn van oproeping ter algemeene vergadering bedraagt volgens artikel 43A vijf dagen, die der oproeping en der vergadering niet medegerekend.
Slechts van de twee genoemde punten, den vorm en de termijn van oproeping ter algemeene vergadering, is afwijking ingevolge presidentieel verlof mogelijk.
In den te kiezen vorm en den te stellen termijn voor de oproeping ter algemeene vergadering.is de president ten eenenmale vrij ; zijne bepaling stelt daarvan afwijkende bepalingen in de wet of in de akte van oprichting blijkens artikel 43/ en 43h buiten werking, zoowel ten aanzien van aandeelhouders als ten aanzien van bestuurders en commissarissen-niet aandeelhouders; ten aanzien van den deskundige in artikel 42a genoemd moet het zelfde standpunt worden ingenomen, als bij de gewone oproeping ter algemeene vergadering.
Agenda der vergadering.
Met betrekking tot eene te houden algemeene vergadering, n.1. ten aanzien van de plaats, waar zij zal worden gehouden en de agenda dier vergadering worden nog nadere voorschriften door de wet gegeven in de artikelen 43g en 44 W. v. K.
Artiktl 4'.'ig.
BIJ DE OPROEPING WORDEN DE TE BEHANDELEN ONDERWERPEN VERMELD OF WORDT MEDEGEDEELD, DAT DE AANDEELHOUDERS ER TEN KANTORE VAN DE VENNOOTSCHAP KENNIS VAN KUNNEN NEMEN. OMTRENT ONDERWERPEN, TEN AANZIEN WAARVAN ZULKS NIET IS GESCHIED EN WELKER BEHANDELING NIET ALS NOG OP OVEREENKOMSTIGE WIJZE IS AANGEKONDIGD MET INACHTNEMING VAN DEN VOOR DE OPROEPING GESTELDEN TERMIJN, KAN NIET WETTIGLIJK WORDEN BESLOTEN, TENZIJ HET BESLUIT MET ALGEMEENE STEMMEN WORDT GENOMEN IN EENE VERGADERING, WAARIN HET GEHEELE GEPLAATSTE KAPITAAL VERTEGENWOORDIGD IS.
ven te worden vermeld, niet worden gesteund ; blijkens de ter evengenoemde plaatse opgenomen overwegingen van hof en rechtbank werd de eischer in het ongelijk gesteld, aangezien de statuten niet voorschreven, dat de oproeping door den directeur moest geschieden, doch slechts, dat vergaderingen zouden gehouden worden, indien directeur of commissarissen dit vereischten.



agedna der vergadering.
Artikel 44.
DE ALGEMEENE VERGADERINGEN WORDEN GEHOUDEN IN NEDERLAND TER PLAATSE BI JDE AKTE VAN OPRICHTING VERMELD OF ANDERS IN DE GEMEENTE, WAAR DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD. IN EENE ALGEMEENE VERGADERING, GEHOUDEN IN EENE ANDERE GEMEENTE DAN BEHOORT, KUNNEN WETTELIJKE BESLUITEN SLECHTS GENOMEN WORDEN, INDIEN HET GEHEELE GEPLAATSTE KAPITAAL VERTEGENWOORDIGD IS.
De oproeping ter algemeene vergadering dient in te houden een aanwijzing omtrent datgene, ter behandeling waarvan zij wordt bijeengeroepen. Hieruit vloeit vanzelf voort, dat die aanwijzing, indien zij geschiedt door vermelding der te behandelen onderwerpen in de oproeping zelve van dien aard moet zijn, dat van de aandeelhouders in redelijkheid mag worden verondersteld, dat zij van de te behandelen onderwerpen voldoende op de hoogte zijn gesteld 1) en vervolgens dat de kennisname ten kantore der vennootschap van dien aard kunne zijn, dat aan hetzelfde vereischte is voldaan. Er is niet voorgeschreven, dat de kennisname ten kantore der vennootschap uit schriftelijke bescheiden zal moeten kunnen geschieden ; mondelinge in-kennisstelling van de te behandelen onderwerpen ten kantore der N. V. en van harentwege is derhalve niet verboden2) en ook voldoende. Moeilijkheden kunnen dan echter rijzen in verband met het bewijs van het vervuld zijn van het vereischte van bekendheid der agenda.
Behoudens de hierna te vermelden uitzondering van artikel 456 W. v. K. geeft artikel 43g een algemeene regeling. Zij geldt dus ongeacht van wie de oproeping ter algemeene vergadering moge uitgaan, van bestuur of commissarissen na een aan hen gericht verzoek van aandeelhouders, artikel 43c, van aandeelhouders met presidentieel verlof, artikel 43d, van bestuur en/of aandeelhouders of van eenig persoon, aan wie de bijeenroeping eener algemeene vergadering bij akte van oprichting uitdrukkelijk en afzonderlijk is veroorloofd, artikel 436 W. v. K.
Op den in artikel 43gr gestelden regel, dat bekendmaking voldoende geschiedt door vermelding de onderwerpen bij de oproeping of openstelling der mogelijkheid van kennisname daarvan ten kantore der N.V., wordt ten aanzien van een speciaal soort van te behandelen onderwerpen een uitzondering gemaakt in artikel 456 ; dit artikel schrijft, met betrekking tot de bekendmaking van voorgenomen wijzigingen der akte van oprichting op de komende algemeene vergadering voor, dat steeds vermelding van de bedoelde onderwerpen bij de oproeping zelf
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heyden t. a. p., n°. 209, pag. 249.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 105, pag. 180.
Staub, Erster Band, Zweite Halfte § 274, D. H. G. B. pag. 1153—1155. 2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heyden t. a. p. n°. 209, pag. 251.



AGENDA DER VERGADERING.
zal moeten geschieden, dus niet met een verwijzing naar een mogelijke kennisneming van die onderwerpen ten kantore der N.V. kan worden volstaan.
De vermelding in artikel 456 bedoeld, evenals die van artikel 4 3 gr en de kennisgeving ten kantore in datzelfde artikel behandeld, behoeven slechts een duidelijke benoeming in te houden van de te behandelen onderwerpen ; een gedetailleerde verklaring van de verdere beteekenis van het voorgestelde, hetzij in geschrifte, hetzij bij monde, is niet voorgeschreven. Ter meerdere orientatie der aandeelhouders en in verband met de zeer groote belangrijkheid van het onderwerp is echter in artikel 456 voorgeschreven, dat de voorgestelde wijziging in de statuten „woordelijk" zal worden neergelegd ten kantore der N. V., dus dat het voorstel woordelijk, dus zoo. duidelijk en gespecificeerd als maar gevorderd kan worden, zal worden bekend gemaakt. Tot den afloop der vergadering zal ieder aandeelhouder ten kantore inzage mogen nemen van deze nederlegging. Ten overvloede bepaalt nog het laatste lid van artikel 456, dat tot aan den dag der algemeene vergadering de aandeelhouders in de gelegenheid moeten worden gesteld van het gedeponeerde voorstel afschriften te verkrijgen. Aan deze bepaling zou zijn voldaan, wanneer de aandeelhouders in de gelegenheid worden gesteld ten kantore der N.V. afschrift van het voorstel te nemen ; echter doet de laatste zin van het laatste lid van artikel 456 twijfel rijzen of het bestuur niet verplicht is op aanvrage van aandeelhouders kosteloos een afschrift te verstrekken.
Het is veilig laatstgenoemde verplichting der N.V. wel aan te nemen, ofschoon de aandeelhouder, die ten kantore aanwezig, in de gelegenheid is gesteld een afschrift te nemen, wel weinig resultaat zal boeken, indien hij er zich over beklaagt, dat hem een kosteloos afschrift vanwege de N.V. niet werd verstrekt.
Ter bevestiging van het vorenstaande en verdere vergelijking met artikel 43g volge hier :
Artikel 456.
WANNEER AAN DE ALGEMEENE VERGADERING EEN VOORSTEL TOT WIJZIGING VAN DE AKTE VAN OPRICHTING ZAL WORDEN GEDAAN, MOET, IN AFWIJKING IN ZOOVERRE VAN HET BEPAALDE BIJ ARTIKEL 43g, ZULKS STEEDS IN DE OPROEPING ZELF TOT DE ALGEMEENE VERGADERING WORDEN VERMELD.
DEGENEN, DIE ZOODANIGE OPROEPING HEBBEN GEDAAN, MOETEN TEGELIJKERTIJD EEN AFSCHRIFT VAN DAT VOORSTEL, WAARIN DE VOORGESTELDE WIJZIGING LETTERLIJK IS OPGENOMEN, TEN KANTORE DER VENNOOTSCHAP NEDERLEGGEN TER INZAGE VOOR IEDEREN AANDEELHOUDER
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 347, pag. 429.
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 105a pag. 181.



AGENDA DER VERGADERING.
TOT DEN AFLOOP DER VERGADERING. BIJ GEBREKE DAARVAN KAN OVER HET VOORSTEL NIET WETTIGLIJK WORDEN BESLOTEN, WANNEER HOUDERS VAN AANDEELEN, VERTEGENWOORDIGENDE TENMINSTE ÉÉN TIENDE VAN HET TER VERGADERING VERTEGENWOORDIGD KAPITAAL, ZICH TEGEN DIE BEHANDELING VERZETTEN.
DE AANDEELHOUDERS MOETEN IN DE GELEGENHEID WORDEN GESTELD VAN DEN DAG DER NEDERLEGGING TOT DIEN DER ALGEMEENE VERGADERING EEN AFSCHRIFT VAN HET VOORSTEL, GELIJK BIJ HET VORIGE ARTIKEL BEDOELD, TE VERKRIJGEN. DEZE AFSCHRIFTEN WORDEN KOSTELOOS VERSTREKT.
Een nalatigheid met betrekking tot de vermelding van de onderwerpen in de oproeping of bestaande in het verzuimen der mededeeling in de oproeping, dat van de te behandelen onderwerpen kan worden kennisgenomen, kan in den regel worden hersteld zonder hernieuwde oproeping door een nadere aankondiging alleen van de vergeten onderwerpen, mits die aankondiging plaats hebbe op dezelfde wijze en met inachtneming van denzelfden termijn als voor de oproeping zelve gold. r) De termijn kan zijn gesteld door de wet, door den president der arrondissementsrechtbank en door de akte van oprichting. Aangezien de wet ten dien aanzien niet onderscheidt, zal men dus moeten aannemen, dat voor de nadere aankondiging der vergeten agendapunten dezelfde termijn geldt, als welke in het betroffen geval voor de oproeping noodzakelijk is.
Hetzelfde zal men moeten aannemen ten aanzien van de wijze van oproeping ; heeft de president eenige bijzondere wijze voor de oproeping vastgesteld, dan zal deze ook voor de aanvulling moeten worden inachtgenomen.
Waar de termijnen voor oproeping en voor aanvulling dezelfde zijn, kan nadere aankondiging slechts dan een redmiddel zijn om aan de voor artikel 43g opgestelde sanctie te ontkomen, indien de oproepingstermijn ruimer wordt genomen bij de werkelijke oproeping tot een algemeene vergadering, dan hij door wet, president of oprichtingsakte is gesteld. 2)
De aanvulling is betrekkelijk tot onderwerpen te behandelen ter algemeene vergadering ; derhalve is de daarvoor door de wet opengestelde en geoorloofde wijze van handelen niet betrekkelijk tot verzuimen in de oproeping, die niet betrekkelijk zijn tot onderwerpen te behandelen in de algemeene vergadering ; zoo zal de vermelding van plaats en dag, waar en waarop eventueel aandeelen zullen moeten worden gedeponeerd, slechts bij de oproeping kunnen geschieden en een nalatigheid in
') Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 209, pag. 250.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 105a, pag. 181.
2) Prof. Mr. E. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 209, pag. 250.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar in N. V. 8e jaargang n°. 2 pag. 36.
Zie ook in hetzelfde nummer op pag. 56.



AGENDA DER VERGADERING.
dat opzicht niet op de in artikel 43g aangegeven wijze kunnen worden geredresseerd.x)
De besproken aanvulling zal ook niet kunnen plaats hebben ten aanzien van onderwerpen bedoeld in artikel 456. 2) Dit volgt daaruit, dat dit artikel zegt, dat een voorgenomen wijziging van de akte van oprichting steeds bij de oproeping zélf tot de algemeene vergadering zal moeten worden vermeld.
Had de wetgever slechts willen uitsluiten de mededeeling in de oproeping, dat ten kantore der N.V. kan worden kennisgenomen van de agenda, dan had hij volstaan met te zeggen, dat de in artikel 456 behandelde onderwerpen in de oproeping moesten worden vermeld en had hij niet, door de bijvoeging van het woord „zelf", de oproeping gesteld tegenover de aanvulling.
Artikel 456 zegt, dat de voorgenomen wijziging der akte van oprichting moet worden vermeld in de oproeping tot de algemeene vergadering zelve „in afwijking in zooverre van het bepaalde bij artikel 43g.
Deze bepaling is eenerzijdsvolkomen juist,aangezien de overige inhoud van artikel 456 slechts aanvullingen geeft van de regeling van artikel 43;7 en anderzijds van groot belang, omdat daaruit blijkt, dat ook voor vergaderingen, waarin men voornemens is een wijziging der akte van oprichting te doen plaats vinden, geheel dezelfde regels gelden als voor gewone vergaderingen gegeven. Daaruit volgt dus de toepasselijkheid onder meer van artikel 43c en 43d en de mogelijkheid om ook zonder eenige vermelding in de oproeping van de voorgenomen wijziging der akte van oprichting tot zoodanige wijziging te geraken, indien daartoe besloten wordt met algemeene stemmen in een vergadering, waarin het geheele geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is. 3)
Met algemeene stemmen neemt de algemeene vergadering een besluit niet alleen dan, wanneer voor alle aandeelen, waarin het geplaatste kapitaal bestaat, een stem wordt uitgebracht ten gunste van een te nemen besluit, doch ook dan, wanneer alle stemmen, die over het besluit kunnen worden uitgebracht, ten gunste van het besluit zijn uitgebracht. 4)
Aangezien zooals boven (pag. 312) is uiteengezet, de N. V. voor de door haar bezeten aandeelen geen stemrecht heeft, zal het afwezig zijn van die stemmen nooit kunnen verhinderen, dat er een besluit met algemeene stemmen genomen is.
Echter zullen de stemmen op geldige wijze moeten zijn uitgebracht : zoo zal algemeenheid van stemmen niet kunnen worden aangenomen, indien de wijze van stemming bestaat in schriftelijke bevestiging of verwerping van het voorstel mèt de naamsvermelding van den stemgerechtigde en een stembiljet wel bevestiging van het voorstel doch niet naamteekening van den stemmer inhoudt.
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 209, pag. 250.
2) Prof. Mr. E. J. J. van dor Heijden, t. a. p. n°. 347 pag. 429.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 347, pag. 429.
4) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 209 pag. 251.



Tepelijk en tezamen met het vereischte van algemeenheid van stemmen moet volgens artikel 43j zijn voldaan aan een ander vereischte n.1., dat in de vergadering, waarin met algemeene stemmen eenig besluit genomen wordt, het geheel geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is. Het is derhalve niet voldoende, dat een besluit genomen wordt met alle stemmen, die in casu effectief uitgebracht kunnen worden, doch in de vergadering moeten ook de aandeelen vertegenwoordigd zijn, waarvoor in casu geen stem kan worden uitgebracht.1 De noodzakelijkheid van gezamenlijke aanwezigheid van beide vereischten volgt uit de uitdrukkelijke bewoordingen der wet : het besluit moet genomen zijn „met algemeene stemmen in een vergadering", enz.
Plaats der vergadering.
De plaats der vergadering moet gelegen zijn in Nederland. 2)
Dit is het eerste onafwijsbaar en onveranderbaar vereischte der wet. Men mag dit afleiden uit het feit, dat de wet eerst bepaalt, dat de vergaderingen in Nederland gehouden worden en daarna de twee plaatsen tegenover elkaar stelt, waar eventueel de algemeene vergadering kan plaats hebben.
Mits de plaats van vergadering in Nederland gelegen zij,heeft zij plaats daar, waar de akte van oprichting voorschrijft of indien zoodanig voorschrift ontbreekt, in de gemeente, waar de Naamlooze Vennootschap is gevestigd.
De volgorde, waarin de wet de twee plaatsen noemt, waarin de vergaderingen kunnen plaats hebben, is minder juist.
Immers gelden volgens de bepaling van artikel 37d de wettelijke bepa-
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 209, pag. 251. Aangezien de N. V. niet aandeelhoudster kan zijn, kan zij ook niet de in haar bezit zijnde eigen aandeelen, 'n gedeelte van het geplaatste kapitaal, ter algemeene vergadering „vertegenwoordigen". Men zal derhalve, op straffe van te moeten aannemen,dat de tweede zin van artikel 43<? niet toepasselijk is, altijd dan, wanneer de N.V. eigen aandeelen in haar bezit heeft, moeten aanvaarden de juistheid van de meening van Prof. van der Heijden, dat „het geheele geplaatste kapitaal is vertegenwoordigd", indien alle geplaatste aandeelen, niet in het bezit der vennootschap, vertegenwoordigd zijn".
2) Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 27.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 211 pag. 254 ; n°. 18 pag. 75—78.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaf t. a. p. pag. 255—256—259.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 105rf, pag. 184.
G. Vlug, t. a. p. ad. art. 44, pag. 78.
Pillet, des Personnes morales en droit international privé n°. 80 113, pag. 118—160 speciaal ook n°. 108 pag. 150 vlg.
Pillet et Niboyet, Manuel de droit international privé n°. 235 255, pag. 300—323.
Mr. Dr. J. Kosters, t. a. p. pag. 658 vlg. speciaal ook pag. 662 en 668. Op grond o. a. van den ongetwijfeld publiekrechtelijken aard van het voorschrift van artikel 44, zal o. i. moeten worden aangenomen, dat algemeene vergadering, gehouden in strijd met genoemd voorschrift, nietig zijn.
plaats der vergadering.



SANCTIE OP DE VOORSCHRIFTEN VAN ART. 43/, 43q, 43h, 44, 456 W. V. K.
lingen dezer af deeling, tenzij afwijking daarvan door de respectievelijke bepalingen is mogelijk gemaakt en ook inderdaad is geschied. Aangezien derhalve de bepalingen der wet primair zijn, ware een omgekeerde volgorde dan de thans gebezigde meer aanbevelingswaardig geweest.
Ofschoon de wet daaromtrent geen nadere voorschriften geeft, mag men het ongetwijfeld als een vereischte van de oproeping aannemen, dat zij de plaats (gemeente), waar de algemeene vergadering zal gehouden worden, nader omschrijft door aanduiding van het gebouw, waar de vergadering zal plaats hebben.
Sanctie op de voorschriften van artikel 43/, 43</, 43h, 44 en 456 W. v. K.')
De sanctie door de wet gesteld op de overtreding van de voorschriften dezer artikelen is verschillend.
Overtreding van artikel 43/ en 43g brengt mee, dat over de in het artikel bedoelde onderwerpen niet wettiglijk kan worden besloten dan met algemeene stemmen in een vergadering, waarin het geheele geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is.
Wanneer artikel 43/( niet is nagekomen, doordat hetzij krachtens wet, akte van oprichting of presidentieel bevel gestelde termijn niet is inachtgenomen, hetzij doordat oproeping niet heeft plaats gehad, is elke wettige besluitneming uitgesloten, behoudens dezelfde voorwaarde als ten aanzien van artikel 43/ is gesteld.
Het verschil tusschen artikel 43gr en 43h, wat betreft de onderwerpen, waarop de sanctie is gesteld, treedt naar voren, indien men beschouwt het geval, dat wel volledige oproeping heeft plaats gehad, doch de termijn tekort is genomen.
Wat betreft artikel 44, zijn in dit voorschrift twee gedeelten te onderscheiden, namelijk dat gedeelte, dat het houden der vergadering in Nederland voorschrijft en het tweede gedeelte, dat het eerste nader bepaalt door voor te schrijven, dat de vergadering zal plaats hebben hetzij in de gemeente, waar de vennootschap gevestigd is, hetzij in de plaats, waar — in afwijking van de wettelijke vergaderplaats —volgens de akte van oprichting de vergaderingen zullen moeten worden gehouden.
Slechts ten aanzien van het zooeven genoemde gedeelte stelt artikel 44 de sanctie op, dat wettige besluiten slechts kunnen genomen worden, indien het geheele geplaatste kapitaal ter vergadering vertegenwoordigd is, zonder dat echter hier zooals in artikel 43/, 43g en 43h het vereischte
1) Denzelfden grond, waarop art. 43ji toestaat onder de daar genoemde voorwaarden te stemmen over niet aangekondigde onderwerpen, kan men aanvoeren voor de meening, dat besluitneming in algemeene vergadering met algemeene stemmen van 't geheele vertegenwoordigde kapitaal kan geschieden zonder oproeping.
Ten aanzien van dit onderwerp vergelijke men:
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 105a pag. 180—182.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 209, pag. 251 ; n°. 210, pag. 253 ; n». 211, pag. 254; n°. 347, pag. 429.



DE ALGEMEENE VERGADERING.'
van algemeenheid van stemmen gesteld wordt; voldoende is een volstrekte meerderheid van uitgebrachte stemmen, tenzij in dat opzicht overeenkomstig artikel 44d een afwijkende regeling is getroffen. Hieruit worde niet afgeleid, dat er geenerlei sanctie is op het voorschrift, dat de algemeene vergadering in Nederland moet worden gehouden. De woorden der wet, dat de vergaderingen worden gehouden in Nederland zijn zoo zeer imperatief gesteld, dat het geoorloofd is, aan te nemen, dat de wet hier met nietigheid bedreigt.
Bovendien zal, indien men o. i. terecht aanneemt, dat de inhoud van het begrip „gemeente" slechts wordt bepaald door de Nederlandsche interne en externe rechtsontwikkeling en door de bepalingen van het positieve recht, men ook er toe komen aan te nemen, dat er buiten Nederland geen gemeenten bestaan in den zin van het Nederlandsche recht en dus ook van artikel 44. Ook op grond daarvan in verband met artikel 44 zal men dan wellicht mogen besluiten tot nietigheid indien de vergadering buiten Nederland zou gehouden worden.
De motiveering van den eisch, dat de vergadering in Nederland moet gehouden worden, kan wellicht gevonden worden in de bepalingen van het internationaal privaatrecht omtrent de nationaliteit der rechtspersonen. 1
Artikel 45 bepaalt, dat degenen, die een algemeene vergadering bijeenroepen met het doel om te geraken tot een wijziging der Statuten, een woordelijk afschrift van hun voorstel moeten nederleggen ten kantore der N. V. Indien deze personen, waaronder al degenen vallen, aan wie de bevoegdheid tot bijeenroeping eener algemeene vergadering hetzij door de wet, hetzij bij akte van oprichting, hetzij bij presidentieel verlof is gegeven, deze nederlegging nalaten, kan over het voorstel niet wettiglijk worden besloten, indien daartegen verzet wordt gedaan door één tiende van het ter vergadering vertegenwoordigde kapitaal.
Ook in het in artikel 45 lid 2 behandelde geval zal, aangezien artikel 43 mede toepasselijk is, en de algemeenheid van stemmen in een vergadering, waarin het geheele geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is, verzet van houders van één tiende van het ter vergadering vertegenwoordigde kapitaal uitsluit, een in die omstandigheden genomen besluit rechtsgeldig zijn ; artikel 43gf en 45 lid 2.
Ook bij het samenvallen van schending van artikel 43j en 43h of van 43h en 45 lid 2 zal een algemeenheid van stemmen in een vergadering, waarin het geheele geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is, een besluit rechtsgeldig doen zijn.
De algemeene vergadering.
Tot de algemeene vergadering zelve is op de eerste plaats betrekkelijk het hierna volgende artikel 44a.
!) Zie noot 2 op pag. 410.



DE ALGEMEENE VERGADERING.
Artikel 44a.
IEDER AANDEELHOUDER IS BEVOEGD, HETZIJ IN PERSOON, HETZIJ BIJ EEN SCHRIFTELIJK GEVOLMACHTIGDE, DE ALGEMEENE VERGADERING BIJ TE WONEN, DAARIN HET WOORD TE VOEREN EN STEMRECHT UIT TE OEFENEN.
HOUDERS VAN ONDERAANDEELEN, TEZAMEN UITMAKENDE HET BEDRAG VAN EEN AANDEEL, OEFENEN DEZE RECHTEN GEZAMENLIJK UIT, HETZIJ DOOR EEN HUNNER, HETZIJ DOOR EEN SCHRIFTELIJK GEVOLMACHTIGDE.
WANNEER BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING IS BEPAALD, DAT DE AANDEELHOUDERS DE BEWIJSSTUKKEN VAN HUN AANDEELHOUDERSCHAP VOOR DE ALGEMEENE VERGADERING IN BEWARING MOETEN GEVEN, WORDEN BIJ DE OPROEPING VOOR DIE VERGADERING VERMELD DE PLAATS WAAR EN DE DAG WAAROP ZULKS UITERLIJK MOET GESCHIEDEN. DIE DAG KAN NIET VROEGER WORDEN GESTELD DAN OP DEN DERDEN DAG NA DIEN DER OPROEPING TOT DE ALGEMEENE VERGADERINGEN EVENMIN VROEGER DAN OP DEN ZEVENDEN DAG VOOR DIEN DER VERGADERING.
DE BESTUURDERS EN DE COMMISSARISSEN, ZOO DIE ER ZIJN, HEBBEN ALS ZOODANIG IN DE ALGEMEENE VERGADERING EEN RAADGEVENDE STEM.
BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN EN IN HET ALGEMEEN PERSONEN IN DIENST DER VENNOOTSCHAP, MOGEN, OP STRAFFE VAN NIETIGHEID DER DOOR HENUITGEBRACHTE STEMMEN, NIET ALS GEMACHTIGDE BIJ DE STEMMING OPTREDEN.
Het zou niet geheel en al onjuist zijn ook zonder de bepaling van artikel 44a aan te nemen, dat ieder aandeelhouder gerechtigd is tot bijwoning der algemeene vergadering en tot uitoefening van de functies aan het aandeelhouderschap verbonden.
Deze bevoegdheden zijn vanzelfsprekend, juist op grond van het aandeelhouderschap. 1 Verder zou men ook op grond van dat aandeelhouderschap en de bepaling van artikel 43, dat aan de algemeene vergadering van aandeelhouders alle bevoegdheid toekent, voorzoover die niet op «enigerlei daar omschreven wijze aan haar is onthouden, tot dezelfde conclusie kunnen geraken.
Al zou men op die gronden kunnen beweren, dat artikel 44a in dat opzicht dus geenerlei nieuws naar voren brengt, heeft het toch deze beteekenis, dat aangezien afwijking van zijn inhoud door artikel 44a niet is toegestaan, afwijking derhalve ook niet wettelijk geoorloofd is.
De bevoegdheid derhalve van den aandeelhouder zoowel tot bijwoning der algemeene vergadering, als tot het voeren van het woord, als tot het
x) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff, t. a. p. pag. 282.



de algemeene vergadering.
stemmen is door de wet vastgelegd. Deze bevoegdheden kunnen hem niet worden ontnomen.J)
Slechts ten aanzien van één dezer bevoegdheden is door de wet bepaald, dat zij niet aan anderen kan toekomen : ten aanzien van het stemrecht luidt de bepaling van artikel 44b eerste lid, eerste zin, dat deze bevoegdheid slechts aan aandeelhouders en niet dus aan anderen dan aandeelhouders kan toekomen.
Waarom deze bepaling, die naar zijn inhoud en beteekenis veel meer thuis hoort bij artikel 44a, dan bij artikel 44b, dat de stemmenwaarde en verhouding regelt, toch bij artikel 446 is ondergebracht is niet geheel duidelijk. Zoowel in den evengenoemden eersten zin van artikel 44',, alsook in het eerste lid van artikel 44a wordt onder het recht tot stemmen verstaan het recht tot het uitbrengen van een beslissende stem ; uit het derde lid immers van artikel 44a volgt, dat het een onvervreemdbaar, onaanvechtbaar recht van bestuurders en eventueele commissarissen is om een raadgevende stem uit te brengen.
Dat de bevoegdheid tot het bijwonen van een algemeene vergadering ook aan anderen dan aandeelhouders kan toekomen, blijkt uit positieve wetsbepalingen ; ten aanzien van bestuurders en eventueele commissarissen blijkt die bevoegdheid uit artikel 44a lid 3, waarin aan hen immers in <fc, dus in alle vergaderingen een adviseerende stem wordt toegekend ; het is overigens voor de hand liggend, dat de door de algemeene vergadering van aandeelhouders benoemde deskundige, die ingevolge artikel 42a tot taak zal hebben een verslag uit te brengen aan de algemeene vergadering, bevoegd zal zijn, de vergadering bij te wonen, die voor het uitbrengen van dat verslag is belegd. 2)
Het recht om in de algemeene vergaderingen het woord te voeren, volgt ten aanzien van bestuurders en commissarissen eveneens uit hun raadgevende stem en ten aanzien van den evengenoemden deskundige eveneens uit zijn opdracht.
Ook buiten deze door de wet genoemde personen, zal door anderen een algemeene vergadering kunnen worden bijgewoond en aldaar het woord kunnen worden gevoerd. De beslissing daarover, of iemand anders dan aandeelhouders een vergadering zal kunnen bijwonen en welke diens bevoegdheden eventueel ter vergadering zullen zijn, ligt in handen van de algemeene vergadering. Volgens artikel 43 V7. v. K. komt alle macht toe aan de algemeene vergadering, indien zij ni«t aan het bestuur of aan anderen is toegekend en onder de in artikel 47 W. v. K. genoemde bevoegdheden van het bestuur is ongetwijfeld niet in het algemeen begrepen de bevoegdheid tot het aanwijzen van personen, die zonder aandeelhouder te zijn de algemeene vergadering zullen kunnen bijwonen en eventueel aldaar het woord voeren; wenscht men derhalve, dat bestuur-
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 212, pag. 257.
Mr. Dr. H. F. A. Vóllmar t. a. p. ad art. 44a, pag. 119.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 107, pag. 187 en 188.



de algemeene vergadering.
ders de bevoegdheid zullen hebben om ter vergadering door ter zake bevoegde personen bijzonder technische en speciaal vakkundigheid vereischende inlichtingen te doen verschaffen, dan is een regeling daarvan in de statuten gewenscht.])
Echter is het in een bepaald geval ten aanzien van een bepaalden persoon betwijfelbaar of de bestuurders niet krachtens uitdrukkelijke wetsbepalingen de bevoegdheid hebben dezen ter algemeene vergadering te doen aanwezig zijn, indien zij zulks dienstig oordeelen, althans de vergadering te doen bijwonen voorzoover zulks voor hun taak vereischt is
Het geval is aanwezig, wanneer ter algemeene vergadering een wijziging van de akte van oprichting zal worden tot stand gebracht en de bedoelde persoon is de notaris, wiens ministerie is vereischt, opdat een wijziging in de akte van oprichting rechtsgeldig kunne aanwezig zijn. Dit geval wordt behandeld in artikel 45c, waarvan de tekst hier volgt :
Artikel 45c.
VAN EEN WIJZIGING IN DE AKTE VAN OPRICHTING WORDT, OP STRAFFE VAN NIETIGHEID, EEN NOTARIEELE AKTE OPGEMAAKT. DE AKTE WORDT VERLEDEN IN DE NEDERLANDSCHE TAAL.
De akte kan bestaan in een notarieel proces-verbaal der algemeene vergadering, waarin de wijziging aangenomen is, of een later verleden notarieele akte. Het bestuur is bevoegd de akte te doen verlijden ook zonder daartoe door de algemeene vergadering te zijn gemachtigd. De algemeene vergadering kan het bestuur of een of meer andere personen machtigen de veranderingen aan te brengen, welke noodig mochten blijken om de bij het volgende artikel bedoelde verklaring te verkrijgen.
In overeenstemming met artikel 1, 30 en 31 der Notariswet worden in artikel 45c W. v. K. onder den term „akte" zoowel verstaan de processen-verbaal der algemeene vergadering, waarin de wijziging aangenomen is, als de later verleden akten. 2)
Wanneer men zich voorstelt de notarieele wijzigingsakte te doen bestaan in een proces-verbaal der algemeene vergadering, is het noodzakelijk, dat de notaris ter algemeene vergadering zal aanwezig zijn; cf. artikel 31 der notariswet.
Aangezien artikel 45c wijders bepaalt, dat het bestuur bevoegd is om
x) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 107, pag. 188.
2) Men vergelijke hierover :
Libourel, t. a. p. pag. 56.
Joh. C. Melis : de Notariswet pag. 65 en 69 vlg.
A. R. de Brdyn, W. P. N. R. n°. 3006—3010.
Mr. J. Eggens W. P. N. R. 2924—2925, 3081, 3082, 3088.
Prof. Mr. J. Ph. Suyling, t. a. p. le stuk 2e deel, 2e druk n°. 448, pag. 199 ; n°. 452, pag. 205 vlg.
Prof. Mr. A. Auema t. a. p. 3e druk, pag. 126.



ANDERE DAN AANDEELHOUDERS.
de akte te doen verlijden ook zonder door de algemeene vergadering daartoe te zijn gemachtigd en onder het begrip „akte" zoowel volgens artikel 30 en 31 der notariswet, aJs volgens den eersten zin van het tweede lid van artikel 45c kan worden verstaan zoowel het procesverbaal, als de later verleden akte zou men op dien grond daartoe kunnen concludeeren, dat het bestuur steeds bevoegd zou zijn de akte, dus ook het proces-verbaal te doen verlijden zonder daartoe door de algemeene vergadering te zijn gemachtigd.
Toch blijkt deze zuiver terminologische interpretatie van artikel 45c aan verschillende bezwaren onderhevig te zijn.
Ten eerste weten de bestuurders bij den aanvang der algemeene vergadering, waarin over eenige wijziging der akte van oprichting zal worden beslist, niet of die vergadering er eene zal worden, waarin de wijziging i/t aangenomen. Wordt de voorgestelde wijziging niet aangenomen, dan is de aanwezigheid van een notaris ten eenenmale overbodig en wellicht ook ongewenscht geweest. Zonder voldoenden en vasten grond is dus ten aanzien van een proces-verbaal de bepaling, dat het bestuur bevoegd is, de akte te doen verlijden ook zonder daartoe door de algemeene vergadering te zijn gemachtigd.
Ten tweede wordt dus door die interpretatie-zonder-grond te kort gedaan aan het recht der algemeene vergadering — der aandeelhouders— om als zoodanig gezamenlijk te vergaderen zonder aanwezigheid van derden ; wordt immers onder het mom van beslissing over den vorm, waarin de notarieele wijzigingsakte zal worden tot stand gebracht, beslist over de al of niet aanwezigheid van derden niet-aandeelhouders ter algemeene vergadering, door het bestuur.
Ten derde is de bepaling van artikel 45c, die het bestuur bevoegd verklaart tot het doen verlijden der wijzigingsakte ook zonder machtiging der algemeene vergadering, volkomen rationeel wanneer men haar betrekt op de later verleden akten : wanneer de algemeene vergadering besloten heeft tot eenige wijziging der akte van oprichting, is het volkomen begrijpelijk, dat men daarin mag achten opgesloten te liggen, dat er geen bezwaren bestaan tegen de vervulling van het vereischte, bij welks niet-vervulling de wijziging, waartoe besloten is, niet rechtsgeldig bestaat.1
Het zal derhalve op grond van het bovenstaande ongetwijfeld nuttig zijn, toch in de akte een verklaring op te nemen, krachtens welke de bestuurders vrij zullen zijn in de keuze der wijze, waarop de notarieele wijzigingsakte zal worden tot stand gebracht.
Andere dan aandeelhouders.
Onder inachtneming van het vorenstaande kan men dus als regel opstellen, dat de bevoegdheid om deel te nemen aan de algemeene ver-
1) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 118, pag. 203, 204.
Anders : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden n°. 348, pag. 431.



gadering om aldaar het woord te voeren en zijn stem uit te brengen slechts toekomt aan aandeelhouders of hunne gevolmachtigden.
Door deze uitdrukkelijke wetsbepaling is beslist over de vraag of personen, die niet aandeelhouder zijn doch ten aanzien van het aandeel eenig zakelijk of persoonlijk recht verkregen hebben, op de uitoefening van zooeven genoemde rechten kunnen aanspraak maken.
Deze vraag wordt derhalve door de wet ontkennend beantwoord. *) Beslissend over de vraag der gerechtigdheid is de verhouding aandeelhouder tot N. V. Niet de verhouding aandeelhouder tot persoonlijk of zakelijk gerechtigde ten aanzien van het aandeel.
Behalve dus, wanneer in het door den derde verkregen recht een volmacht 2) tot uitoefening uitdrukkelijk ligt opgesloten en deze bovendien als zoodanig onmiskenbaar bij geschrifte blijkt, zijn zoodanige personen van de uitoefening dier rechten uitgesloten.
Er zal dus aan tweeërlei voorwaarde moeten voldaan zijn, wil een ander dan de aandeelhouder zelf gerechtigd zijn tot uitoefening van bovengenoemde rechten : ten eerste moet tusschen den aandeelhouder en den derde een volmachtsverleening hebben plaatsgehad en ten tweede moet daarvan schriftelijk blijken. Deze volmachtsverleening moet onmiskenbaar blijken ; dat wil zeggen, dat het zij ipsis verbis die bevoegdheid aan den derde moet zijn verleend, derhalve moet zijn verklaard „dat de derde X wordt gemachtigd" om de bovengenoemde rechten uit te oefenen, hetzij zoodanige bevoegdheden aan den derde worden toegekend bij de akte, als slechts mogelijk zijn, wanneer men de aanwezigheid van een volmacht eveneens aanwezig acht. Het belang hiervan blijkt ten aanzien van zoodanige rechten, waarbij men er over zou kunnen twijfelen of er een volmacht in zit opgesloten ja-dan-neen, waar dus de derde niet zonder grond zou kunnen volhouden krachtens zijn verhouding tot den aandeelhouder als gevolmachtigde te moeten worden beschouwd en anderzijds de N. V. eveneens niet zonder juridisch geldige argumenten het tegendeel zou kunnen beweren.
In zoodanige gevallen zal de sterkste positie ongetwijfeld die der N. V. zijn; men wordt tot die conclusie gedwongen door het feit, dat de volmachtsverleening schriftelijk moet zijn geschied ; wil men dit al niet zoo streng interpreteeren, dat er een aparte schriftelijke volmachts verlee-
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212, pag. 255.
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n. 108a, pag. 188 ; n°. 107, pag. 186.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 252, pag. 1049—1050.
Lyon-C&en et Renault, t. a. p. n°. 845, pag. 726.
Prof. Mr. W. L. P. A. Molengkaaff, t. a. p. pag. 261.
G. Vlug, t. a. p. ad. art. 446, pag. 79.
2) Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 107 pag. 186 ; n°. 57, pag. 95, 96, 97.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 27.
Prof. Mr. E. J. van der Heijden n°. 212, pag. 255.
Mr. Dr. H. E. A. Völlmar, t. a. p. ad art. 44a pag. 119.
Mr. A. van der Wilde N. V. 3e jaargang n°. 2 pag. 47.
VI 27
andere dan aandeelhouders.



VRUCHTGEBRUIKER ; PANDHOUDER.
ning moet hebben plaats gehad, het houdt toch zeker het vereischte in, dat de volmachtsverleening onmiskenbaar en bij geschrifte hebbe plaats gehad.
De vraag of er in de verhouding, die tusschen den derde en den eigenlijken aandeelhouder bestaat, een volmachtsverleening ligt opgesloten, komt op de eerste plaats ter sprake ten aanzien van het vruchtgebruik, dat door een aandeelhouder op zijn aandeel is verleend.
Vruchtgebruiker.
Wanneer men o. i. terecht het recht van vruchtgebruik niet beperkt tot het recht om van een zaak de vruchten te genieten mits onder instandhouding van die zaak — men vergelijke artikel 810 en 812 B. W. — is het niet boven twijfel verheven,') dat de vruchtgebruiker niet tot de uitoefening van de bovengenoemde rechten zou gerechtigd mogen worden geacht ; in dit geval zal het praktisch ongetwijfeld aanbeveling verdienen en zou het wellicht zelfs noodzakelijk kunnen worden genoemd uitdrukkelijk in geschrifte bij de verleening van het recht van vruchtgebruik of later afzonderlijk vast te leggen, dat de vruchtgebruiker tot de uitoefening van bovengenoemde rechten gevolmachtigd is.
Pandhouder.
In niet minder sterke mate geldt dit, wanneer een pandrecht op een aandeel is verleend. 2) Den pandhouder kan men zonder meer niet als gemachtigde beschouwen. Hetzelfde vereischte als bij het vruchtgebruik kan hier worden gesteld.
1 Prof. Mr. P. Scholten, Asser-Scholten, Zakenrecht, pag. 306.
Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 357.
Mr. A. van der Wilde, N. V. n°. 2 pag. 48 en 49.
Wanneer men het vruchtgebruik mag omschrijven als het zakelijk recht om eens anders zaak overeenkomstig haar bestemming te gebruiken met in standhouding der zaak en daarvan de vruchten te trekken, is het niet mogelijk op grond daarvan de uitoefening van het stemrecht, dat door het normale gebruik van het stemrecht wordt meegebracht, als niet aan den vruchtgebruiker toekomende te beschouwen.
Het lijkt vergezocht het stemrecht aan den vruchtgebruiker te ontzeggen, als zou dat stemrecht in strijd zijn met het vereischte der instandhouding der zaak.
Het feit, dat de vruchtgebruiker misbruik zou kunnen maken van zijn stemrecht door zich ten eigenen voordeele anders te gedragen, dan in concreto de redelijke plicht is van een aandeelhouder, kan geenszins een argument opleveren voor de afwezigheid van recht van den vruchtgebruiker op het stemrecht.
2) Onder 'pandrecht wordt hier verstaan het eigenlijke pandrecht in den zin van Artikel 1196 vlg. B. W. Het is dienstig hierop te wijzen, omdat in vele gevallen van pandrecht gesproken wordt, waar dit in strikt juridischen*zin niet aanwezig is, althans de aanwezigheid daarvan zeer twijfelachtig is. Zulks zal dikwijls het geval zijn bij het in pand geven van aandeelen aan banken en afhankelijk zijn van de voorwaarden der zgn. inpandgeving ; wanneer de bank de bevoegdheid heeft de effecten toe te voegen aan haar algemeenen fondsenvoorraad en/of voor de nummers der stukken niet verantwoordelijk is, is o. i. van inpandgeving in den zin van 1196 vlg. B. W. geen sprake meer en is de bank veeleer als eigenares der aandeelen te beschouwen en als zoodanig stemgerechtigd ; of in andere gevallen, waarin aandeelen



VRUCHTGEBRUIKER ; PANDHOUDER.
In de beide genoemde gevallen zal het mogelijk zijn, dat het aandeelbewijs berust onder een derde ; wanneer het aandeelen aan toonder betreft zal bij pandrecht dit wel veelal het geval zijn 1); wanneer het verleende recht vruchtgebruik is, is de mogelijkheid evenzeer aanwezig. Indien nu ter uitoefening van de rechten om de algemeene vergadering bij te wonen en aldaar het woord te voeren en te stemmen bij de akte \ an oprichting is bepaald, dat de aandeelhouders hun aandeelbewijzen voor den aanvang der vergadering overeenkomstig artikel 44a lid 2 moeten hebben gedeponeerd, geeft dit tot tweeërlei opmerking aanleiding.
Ten eerste zal dan, althans zeker bij pandrecht, de in bewaring-geving niet geschieden door den aandeelhouder, doch door den zakelijk-gerechtigde, den pandhouder : afgifte van bijvoorbeeld een toonderaandeel door den pandhouder aan den pandgever-aandeelhouder, opdat deze het kunne deponeeren, zou het pand uit de macht van den pandhouder doen geraken, tengevolge waarvan het pandrecht zou teniet gaan; ongetwijfeld zou artikel 1198 lid 4 B. W. toepassing missen, aangezien er in het gestelde geval zeker niet van onvrijwillig bezitsverlies sprake is.
Aangezien de bedoeling van artikel 44a W. v. K. is, dat ten aanzien van de N. V. bewijs worde geleverd van het aandeelhouderschap en er op zich zelf geen belang aan verbonden is, door wie de deponeering geschiedt, hetzij door den aandeelhouder, hetzij door den derde zakelijk gerechtigde voor dezen, zal het deposito door laatstgenoemde ongetwijfeld voldoende zijn niettegenstaande artikel 44a lid 2 deze mogelijkheid niet uitdrukkelijk heeft geregeld.
Wel kan zich, wanneer het aandeelen aan toonder betreft, de moeilijkheid nog voordoen, dat wanneer de deponeering geschiedt door den derde, naar zijn verklaring voor den eigenlijken aandeelhouder, de N. V. met deze verklaring geen genoegen neemt en beweert, dat men in casu te doen zou hebben met de ontduiking van het voorschrift, dat er een schriftelijke volmachtsverleening moet geschied zijn ; in dit geval kan een schriftelijk bewijs van de verhouding tusschen den eigenlijken aandeelhouder en den derde zijn diensten bewijzen ; artikel 44a lid 2 spreekt immers niet van de deponeering der aandeelbewijzen, doch van de bewijs-
tot zgn. „onderpand der bank kunnen strekken, de bank tot stemming gerechtigd is, dan wel degene, die in onderpand gaf, zal moeten worden onderzochten concreto, terwijl als criterium zal moeten dienst doen de eigendomsgerechtigdheid tot het aandeel. Zoodanige gevallen kunnen zich voordoen bij onderpand voor rekeningcourant, bij prolongatie verhouding en andere soorten van zekerheidsstelling, cf. Mr. 0. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 594 vlg.
L ' inpandgeving aan de N. V., door een harer directeuren van zijn toonderaandeelen, zal zulks steeds het geval zijn, cf. artikel 48<2 W. v. K.; indien in dat geval de pandhoudster, de N. V., wordt gemachtigd tot het uitoefenen van het stemrecht, is daartegen geen bezwaar, aangezien de N. V. dan niet krachtens eigen recht doch als gevolmachtigde optreedt; een beletsel daarvoor kan evenmin gelegen zijn in het laatste lid van art. 44a, daar in dat geval bestuurders niet als gemachtigde van den inpandgever optreden.



stukken 1 van hun aandeelhouderschap ; het laatste is veel ruimer dan het eerste ; een authentieke akte van in-pand-geving of van verleening van vruchtgebruik zou in casu aan allen twijfel een einde maken.
Ten tweede valt op te merken, dat de derde, indien niet hij doch de aandeelhouder tot uitoefening van het stem- en andere rechten bevoegd is, verplicht zal zijn ertoe mede te werken, dat de aandeelhouder zijne rechten kunne uitoefenen en op straffe van vergoeding van eventueel geleden schade bijv. tot het deponeeren van aandeelen verplicht zal zijn.2) Ten aanzien van aandeelen op naam, waarvan de eigendomsoverdracht niet kan geschieden buiten medeweten der N. V., zal in zoodanig geval met overlegging van het bewijsstuk van de tusschen den aandeelhouder en een derde bestaande rechtsverhouding veilig kunnen en o. i. ook moeten worden genoegen genomen.
Behalve in de reeds behandelde gevallen kan de vraag, of een nietaandeelhouder bevoegd is tot de uitoefening van de in artikel 44a genoemde rechten nog in diverse andere gevallen ter sprake komen. 3)
Als zoodanig kunnen genoemd worden de executeur-testamentair, de bewindvoerder, de faillissementscurator, de ouders en voogden, de gehuwde man.
Executeur-testamentair.
Aangenomen moet worden, dat de executeur-testamentair de bevoegdheid heeft de genoemde rechten uit te oefenen indien hem het bezit der nalatenschap is verleend of hem gedurende den tijd dat zijn taak als executeur-testamentair zal duren, de bevoegdheid tot de uitoefening der genoemde rechten is verleend. 4)
Wanneer den executeur-testamentair de bevoegdheid tot inbezitneming is verleend volgt dit uit den aard zijner taak, zooals deze in artikel
1052 B. W. is omschreven.
Wanneer de bevoegdheid tot in-bezitneming niet is gegeven, doch wel de bevoegdheid om de genoemde rechten uit te oefenen, kan men aannemen met een gevolmachtigde te doen te hebben.
Ingeval de executeur het recht tot uitoefening der genoemde rechten heeft en voor de uitoefening dier rechten deponeering der aandeelen is voorgeschreven en deze zich op eenigen grond onder de erfgenamen of
J) Prof. Mr. E. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212 pag. 259.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 105c pag. 183.
Mr. Dr. H. F. A. Völlmar, t. a. p. ad, art. 44a pag. 120.
Rechtbank Amsterdam 15 Januari 1926, W. 11459, pag. 5.
2) Mr. O. B. W. de Kat, t. a. p. pag. 537 en de beslissing der Rechtbank Amsterdam onder Noot 1 genoemd.
Anders : Mr. A. van der Wilde, N. V. 3e jaargang n°. 2, pag. 49.
3) Mr A. van der Wilde, N. V. 3° jaargang, n°. 2 pag. 47 vlg.
Staub, t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 252 D. H. G. B. pag. 1049-1050 Anm. 4—9.
4) Prof. Mr. M. E. Meijers, Asser—Meijers, pag. 398, 399, 404, 40b.
executeur-testamentair.



BEWINDVOERDERS, CURATORS, OUDERS EN VOOGDEN.
derden bevinden, zal hij, zeker althans wanneer hem liet recht tot inbezitneming is verleend en onder voorwaarde dat er niet aanwezig zijn legitimarissen, die een beroep doen op hunne legitieme, de afgifte der aandeelbewijzen kunnen vorderen.
Wanneer den executeur-testamentair de bevoegdheid tot in-bezit ming is verleend, zal van een schriftelijke uitdrukkelijke volmacht geen sprake kunnen zijn.
Bewindvoerder.
Tot een geheel gelijkluidende conclusie zal men moeten komen ten aanzien van bewindvoerders, onder wier bewind aandeelen zijn gesteld. Ook zij zullen overeenkomstig artikel 1066 B. W. tot het uitbrengen van een stem ter algemeene vergadering bevoegd zijn, alsmede om daar het woord te voeren.J) Van schriftelijke volmacht is ook hier geen sprake.
Curator in faillissement.
Niet anders moet de vraag beantwoord worden ten aanzien van den faillissementscurator.
In de drie laatstgenoemde gevallen komt een schriftelijke volmacht niet ter sprake : 2) volmacht is de facultatieve bevoegdheid van iemand verkregen om hem te vertegenwoordigen ; daarnaast staan nog andere wijzen, waarop vertegenwoordigingsbevoegdheid kan ontstaan ; één dezer wijzen is de wet ; waar wettelijke vertegenwoordiging aanwezig is, is volmacht uitgesloten ; de wettelijke vertegenwoordiging vindt men juist in die gevallen, waarin de te vertegenwoordigen persoon op feitelijke (bij den rechtspersoon) of op juridische gronden (minderjarigen enz.) niet in staat is om rechtshandelingen te verrichten, dus ook niet om volmacht te verleenen ;■ waar van volmachtsverleening geen sprake is, is ook van een schriftelijke volmachtsverleening geen sprake.
Ouders, voogden, provisioneel bewindvoerder, curator.
Ouders en voogden, al of niet gerechtigd tot het vruchtgenot van de goederen der onder hun toezicht staande kinderen, oefenen vrijelijk en rechtsgeldig hun stemrecht uit over de aandeelen aan genoemde kinderen toekomende krachtens hun beheersrecht over deze goederen ; zulks onder de beperking, dat niet het bewind over deze goederen overeenkomstig artikel 362 B. W. aan anderen, dan degenen, die de ouderlijke macht uitoefenen, is opgedragen. In het geval dat de vader of de moeder, die de ouderlijke macht uitoefent, wel het vruchtgenot heeft van aandeelen aan de kinderen toekomende, doch deze zijn onder het bewind gesteld van een ander, zal laatstgenoemde o.i. gerechtigd zijn tot uitoefening van het stemrecht. De uitdrukkelijke ontneming van de be-
') Prof. Mr. M. E. Meijers, t. a. p. pag. 410 en 422 vlg.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212 pag. 255.



GEHUWDE MAN ; GEVOLMACHTIGDE.
heersbevoegdheid aan de ouders en de verleening daarvan aan een ander levert een grondiger recht op dan het vruchtgenot, ten aanzien waarvan evenals ten aanzien van het vruchtgebruik het nog voor juridischen twijfel vatbaar is, of de bevoegdheid tot het stemrecht daarin vanzelf zit opgesloten.
Met de ouders en voogden moet de curator worden gelijkgesteld ; eveneens zal de ingevolge artikel 495 B. W. benoemde provisioneele bewindvoerder tot de uitoefening der in bespreking zijnde réchten bevoegd zijn.
Gehuwde man.
De gehuwde man zal meergenoemde rechten uitoefenen over de aandeelen aan zijn echtgenoote persoonlijk toekomende, tenzij zij zich het beheer dezer aandeelen mocht hebben voorbehouden ; over de in de gemeenschap vallende aandeelen, ook al zouden deze ten name der vrouw staan en daaromtrent het beding van artikel 1!)5 lid 3 B. W. zijn gemaakt, zal slechts door den man het stem- en andere rechten kunnen worden uitgeoefend.
Gevolmachtigde.
Volgens artikel 44a kan de aandeelhouder ook zijn rechten uitoefenen door middel van een schriftelijk gevolmachtigde ; de beteekenis van deze bepaling ligt niet daarin, dat de in artikel 44a genoemde rechten onder den vigeur dezer nieuwe wettelijke regeling bij gevolmachtigde kunnen geschieden : geenerlei algemeen rechtsbeginsel, noch ook eenige. wetsbepaling, noch ook jurisprudentie—onder-de-oude-wettelijke regeling verzet zich ertegen, dat de aandeelhouder zijn recht bij gevolmachtigde uitoefent; de beteekenis der bepaling ligt dus slechts daarin, dat voor de mogelijkheid van volmacht de formaliteit van geschrift door de nieuwe wet is gevorderd. Hieruit volgt dus, dat het geen bezwaar ontmoeten kan in de akte te bepalen, dat slechts bepaalde personenJ) of
1) In dien zin :
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212, pag. 255, 256. 257.
Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 28.
G. Vlug, t. a. p. ad. art. 44a, pag. 78 en 79.
Staub, t. a. p., Erster Band, Zweite Halfte § 252 D. H. G. B. pag. 1057 Anm. 30 en 31.
Lyon-Caen et Renault, t. a. p. n°. 847, pag. 727 en 728.
afwijzend:
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 57, pag. 95, 96 en 97.
Mr. Dr. H. G. A. Völlmar t. a. p. ad. art. 44a, pag. 119.
Terwijl eerstgenoemde zich op het standpunt stelt, dat een beperking in de keuze van den gevolmachtigde van dien aard moet zijn, dat zij den aandeelhouder redelijkerwijs de bevoegdheid laat om bij gemachtigde op te treden, gaat laatstgenoemde verder en meent, dat iedere beperking in strijd is met de bepaling van artikel 44a j. o. art. 37d. W. v. K.
Deze meening is o. i. op gronden in den tekst genoemd niet met de wet vereenig-



GEVOLMACHTIGDE.
personen met een bepaalde kwaliteit als gemachtigde zullen kunnen optreden of ook dat bepaalde personen of personen van een bepaalde soort niet als gemachtigde zullen kunnen optreden : zoodanig beding is volmaakt rechtsgeldig.
Aangezien de wet voldoende acht, dat de derde, die ter vertegenwoordiging van een aandeelhouder optreedt, daartoe schriftelijk is gemachtigd, zal bij de statuten niet de eisch kunnen worden gesteld, dat de volmacht authentiek zal zijn.
De wet beperkt den kring van mogelijke volmachtdragers, althans ten aanzien van het stemrecht, door de bepaling van artikel 44a, waar de bestuurders, commissarissen en personen in dienst der N.V. worden uitgesloten. 1'>
Mede naar aanleiding van deze bepaling zal men mogen aannemen, dat het niet ongeoorloofd is zich door meerdere personen, daartoe gevolmachtigd, ter vergadering te doen vertegenwoordigen en zijn rechten te doen uitoefenen ; al mogen dan de in het laatste lid van artikel 44a genoemde personen niet gerechtigd zijn om bij de stemming als gemachtigden op te treden, hen kan niet de bevoegdheid worden ontzegd als gemachtigden voor aandeelhouders ter algemeene vergadering het woord te voeren.
Opmerkelijk is de bepaling vervat in den tweeden zin van het eerste lid van artikel 44a : houders van onderaandeelen, gezamenlijk het stemrecht uitoefenende, doen dit door één hunner öf door een schriftelijk gevolmachtigde. Bij de door de wet gebruikte formuleering is het moeilijk houdbaar, dat een houder van een onderaandeel, die mede voor andere zoodanige houders optreedt, slechts voor laatstgenoemde zou kunnen optreden op grond van een schriftelijke volmacht. Het is ondertusschen niet duidelijk, waarom in dit geval een schriftelijke volmacht door den wetgever niet is gevorderd; althans niet eenige nadere regeling van dit onderwerp is gegeven ; aangezien eenerzijds slechts aandeelhouders stemrecht hebben en derhalve aan de N.V. niet de bevoegdheid heid kan worden ontzegd om het aandeelhouderschap te controleeren,
baar. De meening van Mr. Dr. L. E. Visser, daarop neerkomende, dat men ook nie^ indirect van de bepalingen der wet mag afwijken, indien zulks niet is geoorloofd, heeft ten aanzien van art. 44a niet meer waarde, dan ten aanzien van welke andere bepaling ook. Beoordeeling in concreto zal echter noodig zijn.
Daar de aandeelhouder, hetzij in persoon, hetzij bij gevolmachtigde, mag optreden, kan bij de statuten niet het optreden bij volmacht worden voorgeschreven.
x) Aangezien artikel 44a lid 1 spreekt van een schriftelijk gevolmachtigde, artikel 44a lid 4 de bestuurders en anderen, die in dienst der vennootschap staan, als gemachtigden uitsluit, is het zeer waarschijnlijk, dat laatstgenoemd lid verbiedt, dat genoemde personen als gevolmachtigden in den zin van het eerste lid zullen optreden. Genoemde personen zullen dus wel als vertegenwoordigers ingevolge de wet kunnen optreden : de directeur zal dus wel als vader of voogd of getrouwd man stemrecht kunnen uitbrengen over de aandeelen van hen, wier belangen hij in qualiteitvoornoemd te behartigen heeft.
Vergelijk ook : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 212, pag. 257.



GEVOLMACHTIGDE.
anderzijds houders van onderaandeelen gezamenlijk volgens de wet door middel van één hunner de meergenoemde rechten uitoefenen, zal door de N.V. steeds het bewijs kunnen worden gevorderd, dat de optredende persoon houder is van een onderaandeel en dat hij een is der houders van onderaandeelen, die gezamenlijk het bedrag van een aandeel vormend, zich hebben vereenigd om hun rechten bedoeld in artikel 44a W. v. K. uit te oefenen. De wet staat geenszins in den weg aan de opvatting, dat in de akte van oprichting de bevoegdheid aan de N.V. zal worden toegekend om schriftelijk bewijs te vorderen van de bevoegdheid om namens de medehouders van onderaandeelen op te treden.
Men zal derhalve in de akte kunnen bepalen, dat houders van onderaandeelen steeds door middel van schriftelijke vertegenwoordiging zullen moeten uitoefenen de in artikel 44a bedoelde rechten.
Bij opname in de akte van artikel 44a lid 2 zal het daarin vervatte mede toepasselijk zijn op de onderaandeelen ; zulks op grond van artikel 38 lid 3 W. v. K.
De bepaling vervat in den tweeden zin van het eerste lid van artikel 44a verhindert geenszins de uitoefening van het stemrecht door den houder van zoovele onderaandeelen, dat deze gezamenlijk één of meerdere aandeelen vormen : genoemde bepaling handelt slechts over het geval, dat er meerdere houders van onderaandeelen zijn, die gezamenlijk een of meer aandeelen vormen, niet over het geval dat één persoon over meerdere onderaandeelen beschikt.
Over de onderaandeelen handelt ook het laatste lid van artikel 44b bepalende, dat onderaandeelen, die tezamen het bedrag vormen van een aandeel, met zoodanig aandeel worden gelijkgesteld.
Ofschoon ondergebracht in artikel 44b, dat slechts handelt over de regeling van het stemrecht en de uitgebreidheid daarvan, is het genoemde lid van meer uitgebreide beteekenis en zal men op dien grond in verband met artikel 38 lid 3 W. v. K. mogen aannemen, dat de gerechtigde tot meerdere onderaandeelen, gezamenlijk een aandeel eener bepaalde moedersoort uitmakende, gerechtigd is daarover het stemrecht en andere ter algemeene vergadering uitoefenbare rechten uit te oefenen.
Derhalve zal de houder van meerdere onderaandeelen aan toonder, aangezien het houden van een toonderpapier den houder vooralsnog aanwijst als gerechtigde tot het in het papier verbriefde recht, als zoodanig gerechtigd zijn tot het uitbrengen van een stem.
Indien echter in dat geval door de N.V. mocht worden aangetoond, dat de houder niet is gerechtigde tot een of meer der toonderonderaandeelen, benoodigd tot het vormen van een aandeel, dan kan de houder niet zonder meer worden aangemerkt als bevoegde vertegenwoordiger voor de houders der onderaandeelen, waartoe de houder niet de gerechtigde is ; dit een en ander aangezien het aan toonder staan van rechten wel legitimeert tot gerechtigheid tot de verbriefde rechten, doch noch



GEVOLMACHTIGDE.
volgens de wet, noch volgens de bedoeling van partijen tot vertegenwoordiging van den werkelijk gerechtigde. x)
Op grond van artikel 446 laatste lid zal ook degene, die eigenaar is van onderaandeelen op naam, die tezamen een stemgerechtigd aandeel vormen, tot uitoefening der in artikel 44a genoemde rechten gerechtigd zijn.
Echter is het zoowel ten aanzien van onderaandeelen aan toonder als op naam een vereischte, dat zij gelijksoortig zijn in dien zin, dat zij samen één aandeel vormen ; derhalve zal, wanneer de aandeelen, die in onderaandeelen zijn verdeeld, wel van gelijke grootte zijn, doch verschillende geheelen van rechten vertegenwoordigen, het niet voldoende zijn ter uitoefening van rechten, dat onderaandeelen worden bijeengebracht, die samen het bedrag vormen van één oorspronkelijk aandeel, maar zal noodig zijn, dat dat bedrag gevormd wordt door onderaandeelen van dezelfde soort.
Dit ligt in de rede, doch wordt bovendien, zooals vroeger reeds aangeduid, ook door de wet tot uiting gebracht in het laatse lid van artikel 446, waar de wet zegt, dat onderaandeelen, die tezamen het bedrag van één aandeel vormen met zoodanig aandeel worden gelijkgesteld. 2)
Gezien de bepaling van artikel 44a lid 1, laatste zin, is het zeer zeker twijfelachtig te noemen of een „schriftelijke" volmacht zal kunnen worden afgevorderd van dengene, die optreedt als vertegenwoordiger van meerdere personen, die een aandeel op grond van vererving of anderszins in onverdeeldheid bezitten, indien een desbetreffende bepaling in de akte van oprichting niet is opgenomen. 3)
De opneming van zoodanige bepaling en van andere voorwaarden voor de uitoefening van de ter vergadering uit te oefenen rechten zal zeker geoorloofd moeten worden geacht. 4) Een bevestiging van deze meening vindt men in de door artikel 44a lid 2 gegeven voorwaarde voor de uitoefening van het stemrecht : het deposito van bewijsstukken van het aandeelhouderschap. In de opname door de wet van een voor-
1) Anders: Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212, pag. 258.
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n". 107, pag. 187.
Ongetwijfeld zal de N. V. er van kunnen uitgaan, dat de toonderaandeelen inderdaad aan dengene, die zich daarmee aanmeldt, door de tot de onderaandeelen gerechtigde personen zijn ter hand gesteld en daaruit het vermoeden putten, dat er van rechtsgeldige vertegenwoordiging sprake is.
Echter kan het van de N. V. o. i. niet gevorderd worden, dat zij van de vooronderstelling van terhandstelling door de gerechtigden tot die onderaandeelen uitgaat en de mogelijkheid van diefstal dier onderaandeelen è priori uitsluit.
2) Anders : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212, pag. 258.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 107, pag. 187.
De juistheid van de in den tekst verdedigde meening komt o. i. naar voren, wanneer aan verschillende in onderaandeelen verdeelde aandeelen, verschillend stemrecht is toegekend.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212, pag. 25S.
4) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. n°. 212, pag. 257.



LEIDING DER ALGEMEENE VERGADERING.
beeld daarvan, dat de uitoefening van meergenoemde rechten aan een door de akte gestelde voorwaarde verbonden is, bewijst de mogelijkheid van nog andere voorwaarden, tenzij uit de wet direct of zijdelings zou voortvloeien, dat het door de wet gekozene voorbeeld werkelijk de eenige voorwaarde oplevert. Zoodanige aanwijzing nu is in de wet niet te vinden ; slechts dient er voor te worden zorg gedragen, dat de te stellen en in de akte op te nemen voorwaarden niet van dien aard zijn, dat zij de bepaling van artikel 446 lid 1 laatste zin, aan iederen aandeelhouder een stem garandeerende ter algemeene vergadering, tot een doode letter zouden maken. Niet alleen wordt de in artikel 44a lid 2 genoemde voorwaarde nergens door de wet tot eenige mogelijke voorwaarde gemaakt voor de uitoefening van het stemrecht, doch in het eerste lid van hetzelfde artikel geeft zij een ander voorbeeld van beperking als bewijs voor de mogelijkheid van meerdere voorwaarden : ofschoon het niet ondenkbaar ware meerdere medehouders van onderaandeelen als vertegenwoordigers ter algemeene vergadering te doen optreden, beperkt de wet zelve die mogelijkheid tot één der medehouders : elke voor de omstandigheden redelijke voorwaarde mag worden gesteld en de uitvoering daarvan te goeder trouw worden gevorderd.
Leiding der Algemeene Vergadering.
De leiding eener algemeene vergadering komt toe aan dengene, aan wien deze bij akte van oprichting of bij gebreke daarvan door de algemeene vergadering is gegeven;1) immers volgens artikel 43 W. v. K. komt alle bevoegdheid, die niet aan anderen is gegeven, toe aan de algemeene vergadering en nergens in de wet is aan commissaris of directeur of eenig ander persoon de leiding der algemeene vergadering toebedeeld. De benoeming derhalve van den voorzitter komt aan de algemeene vergadering toe evenals de benoeming van eventueel noodige andere functionarissen ter algemeene vergadering, tenzij men in de opdracht aan den voorzitter der algemeene vergadering in concreto mag achten opgesloten te liggen de bevoegdheid om zich eventueel noodige functionarissen zelfstandig te verschaffen.
De bevoegdheid tot benoeming van den leider der algemeene vergadering komt toe aan de algemeene vergadering zelve ; een en ander volgens en overeenkomstig artikel 43 ; derhalve zal zij niet tot benoeming gerechtigd zijn dan, wanneer deze door de wet aan anderen is opgedragen ; dit is het geval in artikel 43d, waar aan den president der arrondissementsrechtbank de bevoegdheid wordt verleend, zoowel dan, wanneer bij de akte van oprichting in de leiding der algemeene vergadering is voorzien, als wanneer zoodanige regeling is achterwege gebleven ; zij zal derhalve niet met voorbijgaan van de door den president verrichte benoeming eene andere leiding kunnen constitueeren.
l) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. .a p. n°. 213, pag. 259 en 260.
Mr. Dr. L. E. Visser, t. a. p. n°. 113, pag. 107.



Opmerkelijk is dat in artikel 43rf aan den president de bevoegdheid is gegeven een aandeelhouder aan te wijzen tot leider der voorgenomen algemeene vergadering : uit de aandeelhouders derhalve zal zijn keuze moeten geschieden en tot deze beperkt zijn ; soortgelijke bepaling en beperking wordt door de wet niet gegeven ten aanzien van de benoeming door de algemeene vergadering of bij de akte van oprichting : zoo is het zeer wel denkbaar, dat de president-commissaris of een der bestuursleden eener moedermaatschappij zal worden aangewezen als leider der algemeene vergadering van dochtermaatschappijen.
De inhoud der bevoegdheid van den voorzitter en eventueel andere functionarissen wordt bepaald door den inhoud der overeenkomst, die zij met de N.V. gesloten hebben ; deze is er eene tot het verrichten van enkele diensten. De inhoud van deze overeenkomst zal wellicht voor het grootste gedeelte worden beheerscht door den aard, de billijkheid, het gebruik en de wet, aangezien, vooral dan, wanneer de benoeming van den eventueelen leider der vergaderingen geschiedt voor eens en voor al door aanduiding van bijvoorbeeld een der leden van het bestuur in de akte van oprichting, speciale gedragsregelen voor deze moeilijk te formuleeren zijn. De mogelijkheid om aan den leider der vergaderingen bepaalde richtlijnen aan te geven, die men wil gevolgd zien, is door de wet geenszins uitgesloten.
Vorenbedoelde overeenkomst zal voor den voorzitter op de eerste plaats medebrengen de verplichting ervoor zorg te dragen, dat de als te behandelen onderwerpen op de agenda aangeduide punten, ook werkelijk punt van behandeling uitmaken en zulks gedurende den tijd, de dagen, waarover de algemeene vergadering zich zal uitstrekken, indien dienaangaande aan de aandeelhouders bij de oproeping eenige mededeeling is gedaan.
Hij is gehouden ertoe mede te werken en er geen bezwaren aan in den weg te leggen, dat de aan den aandeelhouder ter algemeene vergadering toekomende rechten door dezen zullen kunnen worden uitgeoefend ; met name moet in dit verband worden genoemd de bevoegdheid om ter vergadering het woord te voeren ; deze bevoegdheid sluit o.a. in de bevoegdheid der aandeelhouders om voorstellen aan de algemeene vergadering ter beraadslaging en beslissing voor te leggen, indien zij kunnen geacht worden te vallen onder de vermelding of mededeeling der te behandelen onderwerpen, die door de wet wordt vereischt ; hierdoor wordt tevens opgelegd de verplichting niet tot stemming over eenig onderwerp te doen overgaan, voordat de aandeelhouders in de gelegenheid zijn gesteld hunne meening ten beste te geven.
Hij is verplicht aan bestuurders en commissarissen de gelegenheid te geven hunne adviseerende stem uit te brengen ; uitteraard vóór dat tot de stemming over eenig onderwerp zal worden overgegaan.
Wanneer een vergadering is belegd ingevolge artikel 43d en op wettige wijze is bekend gemaakt, dat eenige stemming over eenig onderwerp
LEIDING DER ALGEMEENE VERGADERING.



ANDERE FUNCTIONARISSEN; RAADPLEGING BUITEN ALGEM. VERGADERING.
wordt verlangd, zal hij onbevoegd zijn stemming daarover te verhinderen ook dan, wanneer tegen het houden dier stemming het meerendeel der algemeene vergadering zich zou verzetten.
Andere functionarissen.
De rechten en verplichtingen van andere functionarissen zullen op overeenkomstige wijze als ten aanzien van den leider der algemeene vergadering is geschied moeten worden vastgesteld.
Tot hiertoe werden behandeld onderwerpen en voorwaarden betrekkelijk het tot houden eener algemeene vergadering ; echter behoeft een algemeene vergadering niet in elke naamlooze vennootschap voor te komen, zooals blijkt uit artikel 466, waarvan de inhoud hier volgt:
Raadpleging anders dan in algemeene vergadering.
Artikel 466.
TEN AANZIEN VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, WELKER AKTE VAN OPRICHTING AANDEELEN AAN TOONDER NIET TOELAAT, VINDEN DE ARTIKELEN 43c, 43d en 43c SLECHTS TOEPASSING VOORZOOVER DE AKTE VAN OPRICHTING ZULKS BEPAALT.
BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING VAN ZOODANIGE VENNOOTSCHAP KAN WORDEN BEPAALD, DAT DE RAADPLEGING VAN DE AANDEELHOUDERS OP ANDERE WIJZE DAN DOOR HET HOUDEN VAN EENE ALGEMEENE VERGADERING ZAL KUNNEN GESCHIEDEN.
ALSDAN TREEDT, WAAR IN DEZE AFDEELING SPRAKE IS VAN DE ALGEMEENE VERGADERING OF EEN BESLUIT VAN DIE VERGADERING, DAARVOOR IN DE PLAATS ZOODANIGE ANDERE W!ZE VAN RAADPLEGING OF EEN BESLUIT KRACHTENS DEZE ANDERE WIJZE VAN RAADPLEGING.
Tot hiertoe werden behandeld onderwerpen en voorwaarden betrekkelijk tot het houden eener algemeene vergadering.
Echter behoeft eene algemeene vergadering niet voor te komen1), zooals blijkt uit artikel 46.
Gelijk reeds bij de behandeling van artikel 43 is opgemerkt, komt de hoogste macht in de N. V. toe aan de gezamenlijke aandeelhouders en is het eenigermate een onjuistheid te zeggen, dat aan de algemeene vergadering van aandeelhouders de opperste macht toekomt.
Het bijeenzijn der aandeelhouders in algemeene vergadering is slechts iets accidenteels, hetgeen duidelijk blijkt uit artikel 43, waar de moge-
1 Anders in het Duitsche Recht : § 250 D. H. B. G.
Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 104-1. Amrj. 2 : eine Erklarung der Mehrheit oder aller Aktionare genügt nicht ohne die vorgeschriebene Form der Generalversammlung.
Zoo ook : Lyon-Caen et Renatjlt t. a. p. N°. 843 pag. 724 en 725.



ra ' dpleging anders dan in algemeene vergadering
lijkheid wordt geopend om de aandeelhouders te raadplegen op eene andere wijze, dan in algemeene vergadering of zooals de wet zegt door het houden eener algemeene vergadering ; het bijeenzijn in algemeene vergadering is dus slechts één van de wijzen van raadpleging ; slechts omdat de wet normaliter raadpleging der gezamenlijke aandeelhouders mogelijk maakt alleen door bijeenroeping in algemeene vergadering, kan zij. in het algemeen sprekend, in artikel 43 zeggen.dat de hoogste macht toekomt aan de algemeene vergadering en in artikel 466, dat de raadpleging geschiedt door het houden eener algemeene vergadering.
Aangezien aan de gezamenlijke aandeelhouders de hoogste macht toekomt en volgens artikel 466 een andere wijze van raadpleging mogelijk is dan de wijze, die gevormd wordt door het houden eener algemeene vergadering, zal men mogen aannemen, dat ook aan de bepaling van artikel 43a lid 1 ingevolge en overeenkomstig artikel 466 lid 2 zal kunnen worden gederogeerd in dien zien, dat minstens ééns per jaar eene andere raadpleging dan door het houden eener algemeene vergadering zal moeten geschieden. *)
Hiermede is ook in overeenstemming de laatste zin van het tweede lid van artikel 466, dat ervan uitgaat, dat overal, waar in deze afdeeling, dus in de nieuwe wet, van algemeene vergadering gesproken wordt, gesubstitueerd zal mogen worden de wijze van raadpleging opgenomen in de akte van oprichting volgens artikel 46 W. v. K.
Daar bijeenkomst in algemeene vergadering slechts één der wijzen is, waarop de gezamenlijke aandeelhouders hun hoogste macht uitoefenen, is er aanleiding aan te nemen, dat dezelfde bevoegdheden, die normaliter in de algemeene vergadering worden uitgeoefend, ook zullen kunnen worden uitgeoefend op de „andere" wijze van artikel 466 ; dat derhalve „raadpleging" in artikel 466 lid 2 het geheel van werkzaamheden en bevoegdheden omvat, dat in algemeene vergadering zal kunnen worden uitgeoefend. 2)
Ware dit anders, dan zou voor de mogelijkheid van uitoefening van alle rechten der gezamenlijke aandeelhouders noodig zijn én het houden eener algemeene vergadering én de toepassing van artikel 466 lid 2, het gebruik derhalve van beide wijzen, waarop de gezamenlijke aandeelhouders bevoegdheden kunnen uitoefenen, hetgeen niet in overeenstemming zou zijn met den laatsten zin van artikel 466, die ervan uitgaat, dat overal3), waar van een algemeene vergadering gesproken wordt, dus ten aanzien van alle bevoegdheden aan de gezamenlijke aandeelhouders toekomende de volgens artikel 466 gekozen wijze van raadpleging zal mogen en moeten worden gesubstitueerd, dus alle bevoegdheden op de volgens artikel 466 gekozen wijze zullen mogen worden uitgeoefend.
Mr. Dr. M. Polak : Overzicht pag. 11 en 26. Mr. Dr. L. E. Visser : t. a. p. n°. 126a pag. 219.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden : t. a. p. n°. 229 pag. 287.
3) Mr. Dr. L. E. Visser : t. a. p. n°. 126 pag. 218.



AFWIJKING VAN DE FORMEELE VOORSCHRIFTEN.
Behalve de hierboven besproken kwestie geeft artikel 466 tot nog andere vragen aanleiding.
De raadpleging der aandeelhouders kan geschieden op andere wijze, dan door het houden eener algemeene vergadering.
Onder den term „houden eener algemeene vergadering" heeft men niet alleen te verstaan het in algemeene vergadering vereenigd zijnde uitoefenen van verschillende bevoegdheden, doch ook het treffen van de voorbereidende maatregelen daartoe, zonder dewelke volgens de wet een regelmatige algemeene vergadering niet kan worden gehouden.
Afwijking van de formeele voorschriften.
Derhalve zal door de in artikel 466 bedoelde regeling ook kunnen worden afgeweken van de formeele voorschriften1), vervat in de artikelen 43/ tot en met artikel 43h en van de bepaling van artikel 456.
Aangezien de sancties, in de genoemde artikelen gegeven, zijn opgesteld ter handhaving van de daargenoemde en volgens artikel 466 uitsluitbare formaliteiten, zal men mogen aannemen, dat die sancties bij toepassing van artikel 466 lid 2 niet toepasselijk zijn.
Dat neemt echter niet weg, dat de in artikel 466 bedoelde regeling van dien aard zou moeten zijn, dat daardoor aan de essentieele rechten, aan het aandeelhouderschap verbonden, niet wordt tekort gedaan ; de vervulling van dezen eisch zal worden gewaarborgd door het preventieve toezicht van den Minister van Justitie en het repressieve toezicht -in-concreto door den rechter uitgeoefend. 2)
Dat ook van de bovengenoemde formeele voorschriften mag worden afgeweken, volgt mede uit den verschillenden aard der vennootschappen, waarvoor genoemde artikelen en waarvoor artikel 466 geschreven is. Uit den samenhang immers van artikel 466 lid 1 en artikel 466 lid 2, dat spreekt van „zoodanige" vennootschappen, blijkt, dat de in de artikelen 43/ tot en met 43h en artikel 456 gegeven voorschriften toepasselijk zijn op vennootschappen met aandeelen aan toonder en dat artikel 466 doelt op vennootschappen met uitsluitend aandeelen op naam; de rigoureuze en uitgebreide beschermingsmaatregelen ten behoeve van den „onbekenden" aandeelhouder zijn niet van noode bij bekendheid van alle aandeelhouders. 3)
Wanneer een regeling overeenkomstig artikel 466 is getroffen, wordt volgens den laatsten zin van dit artikel deze wijze van raadpleging gesubstitueerd in de wetsbepalingen, waar over een algemeene vergadering gesproken wordt. Diensvolgens is bij en door zoodanige substitutie o. a. ook gehandhaafd de regeling gegeven in artikel 44a en de daarmee
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 229 pag. 287.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 126a pag. 218 en 219. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 229 pag. 287. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. ad art. 466 pag. 128.
3) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 126 pag. 217 en 218.



afwijking van formeele voorschriften
samenhangende artikelen 446, 44c en 44d ; van artikel 45, 45c; van artikel 45d lid 3, van artikel 45e, 46 en 46a, terwijl de bepaling van artikel 45a op grond van artikel 1374 lid 2 B.W., de bepaling van artikel 45d en 45/, aangezien zij handelen over éénige wijziging der akte van oprichting, ongeacht de wijze van raadpleging, waardoor deze wijzigingen tot stand komen, toepasselijk zijn. 1)
Gewaarborgd is dus het geheel van voorname rechten, genoemd in artikel 44a ; de algemeene vergadering bij te wonen, daarin het woord te voeren en het stemrecht uit te oefenen.
Overeenkomstige interpretatie van dit artikel voor het geval, dat er tot een andere wijze van raadpleging is besloten dan door het houden eener algemeene vergadering, brengt mede, dat deze wijze van raadpleging ieder der aandeelhouders moet omvatten, dat de aandeelhouders bevoegd moeten zijn hun meening over te behandelen onderwerpen ter kennis te brengen van hun mede-aandeelhouders, dat aan alle aandeelhouders de stemgerechtigdheid zal moeten toekomen.
Bovengenoemde substitutie moet plaats hebben in de geheele afdeeling, derhalve in de geheele nieuwe wet ; terecht wijst dus Mr. Dr. L. E. Visser erop 2), dat ook daar die substitutie moet plaats hebben, waar de term algemeene vergadering voorkomt buiten paragraaf 4, zooals in de door hem genoemde artikelen 42a, 426 en artikel 49, welke artikelen uit den aard der zaak met nog andere kunnen worden aangevuld. bijvoorbeeld artikel 406, artikel 42, artikel 48c, 48d, 516.
Naar artikel 466 lid 1 zijn de bepalingen van de artikelen 43c, 43cZ en 43e niet toepasselijk op Naamlooze Vennootschappen, wier akte van oprichting aandeelen aan toonder niet toelaat : beslissend is derhalve de inhoud der akte, niet de feitelijkheid van het al of niet uitgegeven zijn van toonder-aandeelen. 3)
De beide leden van artikel 466 staan los van elkander ; het eenige gemeenschappelijke is, dat beide leden bepalingen inhouden betreffende een N. V., die slechts aandeelen op naam toelaat ; zoo is derhalve volgens de letter der wet toepasselijkheid mogelijk van artikel 466 lid 1, dit is dus uitsluiting van de artikelen 43c, 43d en 43e, met en zonder keuze van een bijzondere wijze van raadpleging en anderzijds uitsluiting
x) Minder juist wordt o. i. opgemerkt door Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 228 pag. 287, dat bij het raadplegen, anders dan door een algemeene vergadering, doch in den vorm eener bijeenkomst, mogelijk is het nemen van besluiten, terwijl die vergadering „onttrokken is aan de gewone voorschriften der algemeene vergadering", terwijl echter „van de bepalingen van het stemrecht niet mag worden afgeweken".
Overeenkomstig den tekst zijn er o. i. nog diverse andere bepalingen betreffende de algemeene vergadering, die ook bij andersoortige raadpleging toépasselijk blijven.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 126 pag. 218.
3) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 126 pag. 218. Zie ook G. Vlug t. a. p. ad art. 466 pag. 83.



afwijking van formeele voorschriften.
van het eerste lid van artikel 466, dus toepasselijk verklaring van de artikelen 43c, 43d en 43e, met en zonder keuze van een bijzondere wijze van raadpleging. l)
Moeilijkheden zouden zich ten deze kunnen voordoen bij klakkeloos toepasselijk verklaren van genoemde artikelen en aanneming van een bijzondere wijze van raadpleging. Deze moeilijkheid ligt o. i. niet daarin, dat volgens artikel 43c een bepaald aantal aandeelhouders de bevoegdheid zou hebben den rechter te vragen om een algemeene vergadering ; zulks niet aangezien ook in artikel 43c, 43d en 43e evenals in artikel 436 volgens en op grond van artikel 466 de bijzondere wijze van raadpleging zou moeten worden gesubstitueerd ; wel o. a. op grond daarvan, dat volgens artikel 43d de president der Arrondissements-rechtbank den vorm van de oproeping tot de algemeene vergadering, dus ook tot de bijzondere wdjze van raadpleging ad libitum zal kunnen vaststellen ; wanneer de gekozen raadpleging bestaat in toezending van een te beantwoorden vragenlijst, zal van een toepassing der genoemde presidentieele bevoegdheid moeilijk sprake kunnen zijn.
Terecht merkt overigens Mr. Dr. L. E. Visser op, dat men moeilijk naast elkaar kan opnemen een absolute, d. i. onder alle omstandigheden geldende, onvoorwaardelijke bevoegdheid om den rechter verlof te vragen tot het houden van een algemeene vergadering en een regeling van raadpleging afwijkende van die, bestaande in het houden eener algemeene vergadering. 2)
Door het tweede lid van artikel 466 wordt een regeling mogelijk gemaakt, afwijkende van de raadpleging door middel van het houden eener algemeene vergadering ; waaronder is te verstaan, zooals boven aangegeven, dat afgeweken kan worden zoowel van de wijze van oproeping ter raadpleging als van de gewone wijze van raadpleging zelve. Door het eerste lid wordt mogelijk gemaakt, de artikelen 43c, 43d en 43e toepasselijk te maken, indien en voorzoover men zulks wil; het zal derhalve ook mogeüjk zijn artikel 43e wel toepasselijk te verklaren met gelijktijdige uitsluiting van artikel 43c, derhalve het beroep op den president wel open te laten ter doorvoering van voorgeschreven vergaderingen doch niet ter verkrijging van niet voorgeschreven vergaderingen.
Aangezien de regeling van artikel4 3c/ toepasselijk is, zoowel ingeval
1) Mr. Dr. L: E. Visser t. a. p. N°. 1266 pag. 219 en 220.
2 Het doet inderdaad eigenaardig aan, in de akte uit te sluiten het houden van algemeene vergaderingen door de keuze van een andere wijze van raadpleging en daarnaast steeds aan een aandeelhouder of sommige aandeelhouders toe te staan aan den rechter te mogen vragen een algemeene vergadering te houden.
Praktisch zou een dergelijk verzoek in de overgroote meerderheid der gevallen wel worden afgewezen op grond van gebrek aan redelijk belang, daar zou moeten worden bew ezen het belang speciaal bij het houden eener algemeene vergadering.
Nog minder zou vereenigbaar zijn, aan ieder aandeelhouder, overeenkomstig art. 436, de bevoegdheid te verleenen om een algemeene vergadering bijeen te roepen en anderzijds in de akte een andere wijze van raadpleging te verkiezen.



van artikel 43c, als in geval van artikel 43e, zal het bij uitsluiting van een van beide laatstgenoemden toch zijn beteekenis behouden ; men kan ook, een geheel andersoortige regeling treffen dan in artikel 466 lid 1 is aangegeven. x)
Door artikel 436 staat het ter beschikking van partijen, wie er belast zullen zijn met de bijeenroeping der algerneene vergadering, subsidiair met de zorg voor het plaats hebben van eenige andere wijze van raadpleging. Door artikel 436 en 466 ligt het dus, met voorbehoud van enkele bepalingen, die hunne beteekenis bij elke wijze van raadpleging zullen behouden, geheel in handen der aandeelhouders zelf, in welken vorm zij hunne machtsuitoefening willen doen plaats-hebben.
Andere vergaderingen.
Hoezeer verschil in vorm volgens artikel 466 kan optreden, heeft men bij de bedoelde soort van raadpleging toch steeds te doen met een uitingsvorm van de hoogste macht in de N. V., van de gezamenlijke aandeelhouders. Naast deze vergaderingen zijn er verschillende andere soorten van vergaderingen in het leven der N. V. mogelijk, 2) die niet omvatten de gezamenlijke aandeelhouders, doch slechts een gedeelte hunner, ter bespreking van bepaalde hen toegekende rechten of belangen ; een zoodanige vergadering zal plaats vinden bijvoorbeeld indien is beslist, dat voor de verkrijging van eenig preferent aandeel, welke alle ten name staan, zal noodig zijn de toestemming der meerderheid der houders van preferente aandeelen.
Het terrein, waarop de bevoegdheid van eenige zoodanige vergadering liggen kan, is zeer uitgebreid ; zij kunnen ten doel hebben vooraf tot overeenstemming te komen ten aanzien van ter algerneene vergadering in stemming te brengen onderwerpen of betrekkelijk zijn tot de uitoefening of bescherming van speciale rechten of belangen ; zij kunnen tot onderwerp hebben uitoefening van een aan de vergaderende personen opgedragen functie in het leven der N. V. ; sommige daarvan zijn in de wet aangeduid, zooals bijvoorbeeld die genoemd in de artikelen 48a, 50c, 50d, en wijders 48c, 526 en 55d ; de voornaamste bron echter,
') Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 1266 pag. 220. Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden t. a. p. \°. 229 pag. 287 is van meening, dat bij naamlooze vennootschappen, die aandeelen aan toonder niet toelaten, bij niet-toepasselijk-verklaring van de artikelen 43c en 43e, op grond van die niet-toepasselijk-verklaring, „bij de statuten ook aan een andere minderheid (dan de voor een geautoriseerde bijeenroeping vereischte) een op andere wijze omschreven recht tot bijeenroeping eener algerneene vergadering kan worden toegekend." Het is juist, dat zoodanige toekenning kan geschieden ; echter niet op grond van de uitsluiting der artikelen 43c en 43e, aangezien ook bij toepasselijkheid dier artikelen, op grond van artikel 436, die toekenning mogelijk is.
Men vergelijke het antwoord van Minister Donner in N. V. 8e jaargang, N°. 2 pag. 58.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 228 pag. 285 en 286. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 106 pag. 185 en 186.
andere vergaderingen.



waaruit hun bevoegdheid kan voortkomen, vindt men in artikel 43 ; aan groepen van personen, kan door de akte van oprichting elke zoodanige bevoegdheid worden toegekend, die niet door de wet onvervreemdbaar aan anderen is gegeven. Voorbeelden hiervan vindt men indien in handen van een bepaalde groep van personen, bijvoorbeeld de houders van preferente aandeelen, de beslissing is gelegd omtrent het ontslag van directeuren, die volgens de akte van oprichting uit de preferente aandeelhouders zullen moeten worden gekozen, wanneer met opheffing van artikel 44c, overeenkomstig artikel 446 lid 5, de macht in de algemeene vergadering ten aanzien van dit punt feitelijk in handen is gelegd van de houders van preferente aandeelen. Verder kan bijvoorbeeld, in uitzondering op artikel 47. het beheer over het vermogen der N. V. aan een bepaalde groep van personen worden gegeven ; kan het bestuur ten aanzien van meerderlei onderwerpen aan het al of niet bindend advies van eenige groep worden gebonden ; kan, behoudens wijziging der akte van oprichting, elke taak, die niet uitdrukkelijk aan de algemeene vergadering is opgedragen, aan een andere groep van personen of vergadering in handen worden gesteld.
Met betrekking tot zoodanige vergaderingen is in de wet geenerlei voorschrift gegeven. De akte van oprichting is derhalve in de regeling ervan, mits binnen de grenzen van redelijkheid, openbare orde en goede zeden geheel en al vrij. Ter vrije regeling staat dus ook het stemrecht, dat in alle andere beraadslagingen, hetzij in den vorm eener algemeene vergadering, hetzij in een anderen volgens artikel 466 gekozen vorm, altijd onderworpen is aan de wettelijke bepalingen geregeld in artikel 446, waarvan de tekst hier volgt.
Artikel 446.
SLECHTS AANDEELHOUDERS HEBBEN STEMRECHT. IEDER AANDEELHOUDER HEEFT TENMINSTE EEN STEM.
INDIEN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL IS VERDEELD IN AANDEELEN VAN EENZELFDE BEDRAG, BRENGT IEDERE AANDEELHOUDER ZOOVEEL STEMMEN UIT ALS HIJ AANDEELEN HEEFT.
INDIEN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL IS VERDEELD IN AANDEELEN VAN VERSCHILLEND BEDRAG, IS HET AANTAL STEMMEN VAN IEDEREN AANDEELHOUDER GELIJK AAN HET AANTAL MALEN, DAT HET BEDRAG VAN HET KLEINSTE AANDEEL IS BEGREPEN IN HET GEZAMENLIJK BEDRAG ZIJNER AANDEELEN; GEDEELTEN VAN STEMMEN WORDEN VERWAARLOOSD.
ECHTER KAN HET DOOR EENZELFDEN AANDEELHOUDER UIT TE BRENGEN AANTAL STEMMEN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING WORDEN BEPERKT, MITS AANDEELHOUDERS, WIER BEDRAG AAN AANDEELEN GELIJK IS, HETZELFDE
ANDERE VERGADERINGEN.



algemeene stemgerechtigdheid
AANTAL STEMMEN UITBRENGEN EN DE BEPERKING VOOR DE HOUDERS VAN EEN GROOTER BEDRAG AAN AANDEELEN NIET GUNSTIGER IS GEREGELD DAN VOOR DE HOUDERS VAN EEN KLEINER BEDRAG AAN AANDEELEN.
VAN HET BEPAALDE BIJ HET TWEEDE EN HET DERDE LID KAN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING OOK OP ANDERE WIJZE WORDEN AFGEWEKEN. MITS AAN EENZELFDE AANDEELHOUDER NIET MEER DAN ZES STEMMEN WORDEN TOEGEKEND, INDIEN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL IS VERDEELD IN HONDERD OF MEER AANDEELEN, EN NIET MEER DAN DRIE STEMMEN, INDIEN HET KAPITAAL IN MINDER DAN HONDERD AANDEELEN IS VERDEELD.
ONDERAANDEELEN, TEZAMEN UITMAKENDE HET BEDRAG VAN EEN AANDEEL, WORDEN MET EEN ZOODANIG AANDEEL GELIJKGESTELD.
Algemeene stemgerechtigdheid.
De eerste zin van het eerste lid van artikel 44b werd reeds besproken bij de behandeling van artikel 44a, bij de interpretatie waarvan, het minstens evengoede diensten bewees als in het verband, waarin het door de wet is geplaatst. Bij de behandeling van artikel 44a werd de bepaling gebruikt om daarmede aan te toonen de niet-stemgerechtigdheid van sommige rechthebbenden ten aanzien van aandeelen. Evenzeer is de bepaling van artikel 446 lid 1, eerste zin, van belang ter uitsluiting van het stemrecht van alle soorten van rechtsverhoudingen, die zich soms als aandeelen aandienen, doch het in werkelijkheid niet zijn ; zoo zal door de besproken bepaling het stemrecht onthouden worden aan de bewijzen van deelgerechtigdheid door degenen, die meenen, dat men daarin niet-aandeelen heeft te zien en aan z.g.n. oprichtersaandeelen, indien men daaronder verstaat de rechten ter belooning gegeven aan oprichters in ruimeren zin, zonder dat deze personen op eenigerlei wijze deel nemen in het maatschappelijk kapitaal der N. V.1)
Ook door simulatie zal deze bepaling niet mogen worden omgaan 2) :
*) In denzelfden zin het Duitsche Recht § 252 1>. H. G. B. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte, pag. 1048 en 1049, Anm. 1 en 2. Andere het Fransche Recht: Lyon-Caen et Renault t. a. p. N°. 854 vlg. pag. 732 vlg. : La loi fran5aise admet implicitement, en principe, le suffrage egalitaire et universel, c'est a dire que tout actionnaire a le droit de prendre part aux assemhlées ordinaires et a une seule voix, quel que soit le nombre de ses actions. Mais ces regies ne sont pas impératives ; les statuts peuvent y déroger de la fafon la, plus absolue, soit en ne conférant le droit de vote qu aux actionnaires ayant au moins un certain nombre d'actions, etc.
2) Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. le stuk, le gedeelte, 2e druk N°. 235 pag. 307 310. M. Planiol t. a. p. Tome, 2, chap. IX, N°. 1185 t/m 1208 pag. 400—409. Staudinger t. a. p. I. Allgemeiner Teil § 117 D. B. G. B. pag. 445—449. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 214 pag. 261. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 108a pag. 188—189.



artikel 37rf zegt immers, dat van eenige bepaling niet mag worden afgeweken, indien het niet uitdrukkelijk wordt toegestaan ; bovendien zal men bij simulatie, in rechte moeten aannemen aanwezig te zijn de werkelijke en niet de door partijen ter camoufleering bedoelde rechtstoestand ; is dus aangetoond, wat de werkelijke toestand is, dan is tevens door de aanwezigheid van artikel 446 lid 1, eerste zin, over de al of niet stemgerechtigdheid beslist; de moeilijkheid ligt niet in de beslissing over de stemgerechtigdheid doch in de beslissing over het aandeelhouderschap.
Ieder aandeelhouder heeft tenminste één stem. Evenzeer als de voorafgaande bepaling in artikel 44b is ook deze bepaling onaantastbaar. Hoe men het stemrecht ook rechtens regelen mag en feitelijk regelen wil, een onontkoombaar vereischte is steeds, dat ieder aandeelhouder, ongeacht de hoegrootheid, aard of waarde van zijn aandeel, een stem en een geheele stem zal uitbrengen.
Stemrechtsystemen.
Ieder aandeelhouder brengt minstens een stem uit ongeacht ook, welk systeem van regeling van het stemrecht wordt aanvaard. In twee der drie door artikel 446 geregelde systemen, kan door een aandeelhouder van één aandeel ook niet méér dan één stem worden uitgebracht1) ; althans indien alle aandeelen van een gelijk bedrag zijn ; indien de aandeelen van verschillende hoe-grootheid zijn, wordt er voor de bepaling van het stemrecht als het ware van uitgegaan, dat de houder van een grooter aandeel zooveel aandeelen heeft, als het kleinste aandeel malen in de grootere begrepen is.
Deze twee systemen zijn : a. dat geregeld in artikel 446 lid 2 en 3 en b. dat geregeld in artikel 446 lid 4, welk systeem in wettelijken opzet en uitwerking van het sub a genoemde systeem afhankelijk is.
In het sub a genoemde systeem, waarvan het principe, op het voetspoor van Prof. v. d. Heijden evenredigheidsbeginsel2) is te noemen, wordt per aandeel één stem verleend ; derhalve een aandeel, een stem.
Ditzelfde geldt, zooals opgemerkt, eveneens voor het derde lid van artikel 446, dat een geheel regelmatige uitwerking geeft van het genoemde beginsel.
Het tweede door de wet gekende en erkende systeem, neergelegd in het vierde lid van artikel 446, vooronderstelt het bestaan en suppositioneel toegepast zijn van het systeem genoemd sub a, terwijl het aantal stemmen volgens dit laatste systeem verkregen, dan op bepaalde wijze wordt beperkt ; uit den aard der zaak kan deze beperking in het stemrecht van den houder van één aandeel geen wijziging brengen, die een vermeerdering zou zijn ; een beperking omlaag wordt voor den houder
i) pro{. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 263. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 191.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 262.
algemeene stemgerechtigheid : stemrechtsystemen.



van één aandeel uitgesloten door het eerste lid, tweede zin. van artikel 44 b.
In het derde door de wet erkende systeem van stemmen, neergelegd in artikel 446 lid 5, is het wel mogelijk aan den houder van één aandeel meerdere stemmen toe te kennen, mits niet meer dan respectievelijk zes en drie stemmen.
De wet kent dus drieëerlei systeem van stemrecht, d. w. z. drieërlei wijzen, waarnaar kan worden bepaald, hoeveel stemmen door eenig aandeelhouder kunnen worden uitgebracht.
Evenredigheidsbeginsel.
Volgens het eerste beginsel wordt het aantal stemmen, waartoe men gerechtigd is, bepaald naar de hoe-grootheid der deelneming in het kapitaal. x)
Ervan uitgaande, overeenkomstig den tweeden zin van het eerste lid van artikel 44b, dat ieder aandeelhouder minstens één stem heeft, zal men, bij de bepaling van het stemmental naar de hoe-grootheid der deelname, ertoe moeten komen aan ieder aandeelhouder zooveel maal een stem toe te kennen, als zijn deelname in het kapitaal deelbaar is door de kleinste deelname. Het is slechts een kwestie van bijkomstigen aard, dat bij deze berekening van het stemmental, als de deelsom niet geheel uitkomt, het overschot niet meer in een stem wordt uitgedrukt. 2)
Volgens het derde lid van artikel 44b wordt het aantal stemmen van iederen aandeelhouder bepaald door „het gezamenlijk bedrag zijner aandeelen te deelen door het bedrag van het kleinste aandeel.
Het gezamenlijk bedrag der aandeelen is het gezamenlijk nominaal bedrag. Al naar gelang van de verhouding van het kleinste aandeel tot het geheele aandeelenbedrag van een aandeelhouder, zal „n.1. bij deelbaarheid zijn geheele of „n.1. bij ondeelbaarheid" zijn gedeeltelijke deelname in stemwaarde tot uiting komen. Van diezelfde verhouding hangt het af hoeveel stemmen er zullen kunnen worden uitgebracht. Dit wordt bepaald naar het gezamenlijk bedrag3), niet naar het bedrag v an ieder der grootere aandeelen : het een of ander kan verschil op-
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 263.
2) Aangezien de term „stem", ook blijkens de wet, die immers van „gedeelten van stemmen" spreekt, zeker niet in zijn zuiver taalkundige beteekenis van uiting of verklaring moet worden verstaan, maar slechts als door de wet aangenomen eenheid, waarin de onderlinge machtsverhouding der aandeelhouders kan worden uitgedrukt, is er, indien men er van uitgaat, dat de macht der aandeelhouders naar hun deelname in het kapitaal der N. V. moet worden bepaald, geen voldoende grond om gedeelten van stemmen buiten mededinging te laten ; dit houdt in een benadeeling van de houders van een grooter aandeelenbedrag tegenover de houders van het kleinere aandeelenbedrag ; deze regeling is in onze wet temeer te verwonderen, aangezien het vierde lid van artikel 446 angstvallig waakt voor de onderlinge verhouding der aandeelhouders.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 262. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 1086 pag. 190.
STEMRECHTSYSTEMEN ; EVENREDIGHEIDSBEGINSEL.



evenredigheidsbeginsel.
leveren bij en door het vervallen der overschotten van deeling voor de bepaling van het stemmental.
Het stemmental van „iederen" aandeelhouder wordt bepaald naar het gezamenlijk bedrag „zijner aandeelen . Op grond hiervan moet volledig worden meegegaan met de uitspraak van Prof. v. d. Heyden t. a. p. n°. 212, pag. 255, laatste alinea.x)
De bewindvoerder over onder bewind gestelde aandeelen is geen eigenaar der onder zijn bewind gestelde goederen, derhalve geen aandeelhouder, derhalve kunnen die aandeelen niet voor de bepaling van de stemgerechtigdheid van den bewindvoerder dienst doen, doch tellen zij mede voor de vaststelling van het gezamenlijk bedrag van de aandeelen van dengene, wiens aandeelen onder bewind staan en die daarnaast wellicht nog eigen aandeelen heeft.
Levert zoodanige onder-bewindstelling, naar de bepaling van artikel 446 lid 3, dan al geen moeilijkheid op ten aanzien der vraag hoevéél stemmen er mogen worden uitgebracht, wel blijft de vraag over, door wie de stemmen zullen mogen worden uitgebracht.
De N. V. kan er geen bezwaar tegen maken, dat voor het geheele gezamenlijk bedrag der gedeeltelijk onder bewind, gedeeltelijk zonder bewind aan eenig persoon als eigenaar toekomende aandeelen stemmen zullen worden uitgebracht, doch wel daartegen, dat door den bewindvoerder stemrecht wordt uitgeoefend over grooter aandeelenbedrag dan onder zijn bewind is gesteld.
Wanneer derhalve aan A toekomen zes aandeelen, waarvan er drie a vijfhonderd gulden per aandeel onder bewind van B zijn gesteld, terwijl zijne drie andere aandeelen vrij van bewind zijn en bestaan uit twee aandeelen van zeshonderd gulden en een van zevenhonderd gulden, zullen, wanneer het bedrag van het kleinste aandeel groot is tweehonderd gulden, over de drie onder bewind staande aandeelen kunnen worden uitgebracht zeven stemmen, over de drie niet onder bewind staande aandeelen negen stemmen, terwijl over de zes aandeelen gezamenüjk zeventien stemmen kunnen worden uitgebracht, aangezien immers het gezamenlijk bedrag der aandeelen is vierendertighonderd gulden.
De N. V. kan er zich niet tegen verzetten, dat er over dat bedrag zeventien stemmen worden uitgebracht, wel daartegen, dat de bewindvoerder B meer dan zeven stemmen uitbrengt. Aangezien het de bedoeling is van den erflater, dat niet de latere eigenaar maar de bewindvoerder het beheersrecht over de onder bewind gestelde aandeelen uitoefent, zal men tot de conclusie moeten komen, dat, tenzij de bewindvoerder er in toestemt, dat door den eigenaar tien stemmen worden uitgebracht, er slechts zestien stemmen over het gezamenlijk bedrag zullen kunnen worden uitgebracht.
i) ,JS de eigenaar van onder bewind gestelde aandeelen ook eigenaar van vrije „aandeelen, dan zullen beide te samen niet meer rechten kunnen uitoefenen dan „in het geval de aandeelen alle ter vrije beschikking van den eigenaar waren, Anders : J. E., W. P. N. R. N°. 3168.



BEPERKEND EVENREDIGHEIDSBEGINSEL ; GELIJKE AANDEELBEDRAGEN,
GELIJKE STEMMEN.
Het vorenstaande stelsel is het wettelijke en dus het stelsel, dat zal gelden, indien daarvan niet door de bepalingen in de akte van oprichting is afgeweken.
Beperkend evenredigheidsbeginsel.
Het tweede stelsel is neergelegd in artikel 446 lid 4.
Het is een afwijking van het eerstgenoemde stelsel, doch is niet begrijpelijk en uitvoerbaar zonder dat eerstgenoemde stelsel. Meergenoemd lid zegt immers, dat het door eenzelfden aandeelhouder uit te brengen aantal stemmen bij akte van oprichting kan worden beperkt; dit sluit in, dat er een vooraf vaststaand stemmenaantal is, waarvan door de akte van oprichting kan worden afgeweken ; dit vooraf vaststaand stemmenaantal is dat, vaststaande volgens het wettelijke systeem van artikel 446 lid 2 en 3.
De afwijking in de akte van oprichting, overeenkomstig artikel 446 lid 4, kan slechts zijn een beperking geen vermeerdering van eenig uit te brengen stemmenaantal; mits voldaan wordt aan de twee in het behandelde lid gestelde vereischten, is men in de soort der beperking vrij ; men kan deze dus met Mr. Dr. L. E. Visser1) onderscheiden in een volstrekte beperking, een evenredige beperking en een combinatie daarvan; het artikel in het genoemde vierde lid geeft dus een beperking van het stemmenaantal uit te brengen door eenig aandeelhouder, berekend naar lid 2 en 3 van artikel 44, dus naar het gezamenlijk bedrag deraandeelen.2)
Gelijke aandeelbedragen, gelijke stemmen.
Het is derhalve in overeenstemming daarmee, dat de wet gelijkheid van uit te brengen stemmenaantal vordert voor die aandeelhouders, wier bedrag d. i. wier nominaal aandeelenbedrag gelijk is ; hieruit volgt tevens, dat niet alleen voor de bepaling van het stemmenaantal, doch ook voor de mogelijkheid van beperking van het stemmenaantal slechts wordt rekening gehouden met het bedrag der aandeelen en met geenerlei andere factoren, van welken aard ook. 3)
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 190—191. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 263.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 191. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, doch op anderen grond, t. a. p. N°. 216 pag. 263.
Voor het Duitsehe recht vlg. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 1048, 1049.
Voor het Fransehe Recht Lyon-Caen et Renault t. a. p. N°. 854 vlg. pag. 732 vlg.
3) Aangezien van de bepalingen der wet niet mag worden afgeweken, tenzij zij zelve het toestaat, de wet in art. 446 lid 2 en 3 het stemmenaantal alleen van het gezamenlijk bedrag doet afhangen, zal dat stemmenaantal niet van andere factoren afhankelijk kunnen worden gemaakt; op grond der verhouding van het 2e en 3e en 4e lid ook niet in het laatstgenoemde lid.
Zie ook : Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 191. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 262. G. Vlüo t. a. p. ad art. 446 pag. 79.



verbod v. gunstiger beperking voor grootere aandeelbedragen.
Verbod van gunstiger beperking voor grootere aandeelbedragen.
Het tweede vereischte, waaraan volgens het tweede stelsel moet zijn voldaan, opdat beperking zal kunnen plaats vinden, is, dat „de beperking voor de houders van een grooter bedrag aan aandeelen niet gunstiger is geregeld dan voor de houders van een kleiner bedrag aan aandeelen".
Zeker is de beteekenis van deze bewoordingen, dat de beperking wel even gunstig mag zijn voor alle aandeelhouders, alsook, dat zij gunstiger mag zijn voor de houders van een kleiner bedrag aan aandeelen ; ook hier spreekt de wet in overeenstemming met het in lid 2 en 3 genoemde stelsel over een grooter of kleiner bedrag d. i. dus gezamenlijk nominaal bedrag aan aandeelen. *)
Over de verdere beteekenis van de geciteerde bewoordingen en de duidelijke weergave dier bedoelingen is ongetwijfeld minder eenstommigheid.
Wanneer men de aangehaalde bewoordingen tracht te verklaren door middel van de overige bewoordingen van het besproken lid, mag men daaruit concludeeren, dat in de geciteerde bewoordingen onder den term „de beperking mag niet gunstiger zijn enz." moet worden verstaan : de beperking van het aantal stemmen mag niet gunstiger zijn enz.
Dit volgt immers daaruit, dat in den aanhef van het lid wordt gezegd, dat „het door eenzelfden aandeelhouder uit te brengen aantal stemmen kan worden beperkt.
Wanneer nu de beperking van het aantal niet gunstiger mag zijn voor de houders van een grooter aandeelenbedrag dan voor de houders van een kleiner nominaal aandeelenbedrag, dan heeft zulks zeker o. a. deze beteekenis, dat er voor de laatstgenoemde — in evenredigheid tot de oorspronkelijke stemverhouding — niet een kleiner stemmenaantal mag overblijven tengevolge der regeling overeenkomstig artikel 446 lid 4, dan voor de eerstgenoemden of omgekeerd, dat het restende stemmental — in evenredigheid tot de oorspronkelijke stemverhouding—niet grooter mag zijn voor eerstgenoemde dan voor laatstgenoemde ; dat derhalve het al of niet gunstige der beperking volgens de bewoordingen der wet wordt afgemeten naar het stemmental, dat beide genoemde groepen van personen wordt ontnomen ; dat dus, uitgaande van het aan de aandeelhouders volgens het wettelijke systeem toekomende aantal stemmen en naar die verhouding berekend, aan de houders van een grooter nominaal aandeelenbedrag niet een minder getal aan stemmen mag worden
x) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 192. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 264 vlg. G. Vlug t. a. p. ad art. 446 pag. 79—81. Mr. Dr. M. Polak. Overzicht pag. 29. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. ad art. 446 pag. 120 t/m 122.



de te beperken aandeelhouders.
ontnomen door de beperking dan aan de houders van een kleiner nominaal aandeelenbedrag.
Tot deze zelfde conclusie komt ook Prof. v. d. Heijden waar hij zegt: „de voorwaarde der wet moet derhalve aldus worden opgevat, dat aan geen totaal mag worden toegekend een aantal stemmen, dat in getal minder afwijkt van het stemmenaantal naar de normale regeling dan de afwijking bij eenig lager totaal bedrag." 2)
De te beperken aandeelhouders.
Uit het bovenstaande leide men niet af, dat door de wet zou gevorderd worden, dat, wanneer artikel 44b lid 4 wordt toegepast, dus het stemmenaantal wordt beperkt, deze zich over alle aandeelhouders zou moeten uitstrekken3) ; dat de wet derhalve voor mogelijkheid van toepassing van artikel 44b lid 4 zou stellen drie vereischten, n.1. :
a. dat de beperking alle aandeelhouders omvat,
b. dat de aandeelhouders, wier bedrag aan aandeelen gelijk is, hetzelfde aantal stemmen zullen uitbrengen,
c. de beperking voor de houders van een grooter bedrag aan aandeelen niet gunstiger is geregeld dan voor de houders van een kleiner bedrag aan aandeelen.
Het sub a genoemde vereischte mist voldoenden grond. Zou men het vereischte sub a wel aannemen, dan was het onmogelijk om een beperking aan te leggen ten aanzien van de houders van groote aandeelbedragen onderling of van de grootste alleen, zonder in die beperking tevens de kleinere — immers alle aandeelhouders — te betrekken ; dit zal moeilijk aanvaardbaar zijn zoowel op grond van de terminologie der wet, als op grond van hare bedoeling, die slechts verbreking der gelijkheid van aandeelhouders van eenzelfde bedrag en benadeeling van houders van een geringer bedrag wil voorkomen. Bovendien ware het onmogelijk de beperking uit te strekken tot den houder van één aandeel.
Ook in de wet vindt dat vereischte geen grond. De wet zegt, dat het aantal stemmen door eenzelfden aandeelhouder uit te brengen d. w. z. door een persoon, die houder is van meerdere aandeelen en daarover dus zooveel stemmen kan uitbrengen, als hij aandeelen heeft of even-
*) Aangezien het beperkend evenredigheidsbeginsel liet toegepast zijn van het wettelijke stelsel vooronderstelt, zal de beperking altijd plaats hebben ten aanzien van geheele getallen — immers gedeelten van stemmen worden verwaarloosd in het wettelijke stelsel; geenszins wordt o. i. door de wet verboden, dat door toepassing van de beperking bedoeld in het vierde lid van artikel 446, de stemverhouding mede in breuken, gedeelten van stemmen, zou worden aangeduid.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 268 ; zoo ook, doch in negatieven vorm weergegeven. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 192 : „Dit wil niet zeggen, dat bij een evenredige beperking het stemmenaantal van een aandeelhouder van grooter bedrag niet percentsgewijs soms grooter kan zijn, dan van een kleineren aandeelhouder.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 263.



tueel meer volgens artikel 446 lid 3, kan worden beperkt; de wet zegt dus niet: het door „ieder" der aandeelhouders uit te brengen aantal stemmen kan worden beperkt.
Evenmin is een argument voor het sub a genoemde uit het sub c gestelde vereischte te putten; dit houdt slechts in, dat, indien de beperking betrekkelijk is tot houders van grootere en kleinere aandeelbedragen, die beperking niet ten gunste der houders van grootere aandeelbedragen mag uitvallen. Veeleer volgt uit de wet in de sub c aangegeven bewoordingen het tegendeel.
Eenmaal aanvaard, dat de wet slechts voorschrijft de inachtneming van de sub b en c gestelde vereischten en slechts een verhouding wil bepalen tusschen de aandeelhouders, die en voorzoover zij in het uit te brengen stemmenaantal zullen worden beperkt, kan het ook geen tegenstand ontmoeten, indien men lagere aandeelhouders wel beperkt, daaropvolgende niet, en weer hoogere wel, mits onder inachtneming van de vereischten, dat de gelijke aandeelhouders gelijk aantal stemmen uitbrengen en de beperking tusschen de groepen der beperkten niet uitvalt ten nadeele der houders van kleinere aandeelbedragen.
Beperking van het stemmental.
Tot bovengenoemde conclusie komt Prof. van der Heijden echter niet op grond van aangenomen duidelijk zijnde bewoordingen der wet, doch door van de twee zijns inziens volgens de woorden der wet mogelijke uitleggingen er eene op grond van onmogelijkheid uit te sluiten.1)
Er wordt uitgegaan van de volgende bewoordingen : „de beperking mag voor het grooter bedrag niet gunstiger zijn geregeld dan voor het kleinere. Gunstigere regeling eener beperking is kleinere beperking. Bij het hoogere totaal van het bezit van den enkelen aandeelhouder mag de afwijking van het evenredig stemrecht dus niet geringer zijn dan bij het lagere." 2)
Daarna wordt gesteld, dat de afwijking van het evenredig stemrecht op tweëerlei wijze kan worden onder cijfers gebracht n.1. a. „op de meest zuivere wijze3), immers in verhouding tot hetgeen aan beperking onderworpen wordt", zoodat dus „toekenning van een stem aan een totaal van tien aandeelen beteekent een beperking met negen-tiende" of b. door uitdrukking der beperking niet in breukcijfers doch in absolute cijfers, zoodat „toekenning aan een totaal van tien aandeelen van een stem, beteekent een beperking met negen stemmen" in overeenstemming waarmee dan „de wetgever bedoeld heeft te verbieden, dat bij een grooter totaal het absoluut verschil met het normaal stemrecht kleiner zou worden gemaakt dan bij een voorafgaand totaal.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 265.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 264.
3) De geheele aanhaling Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 265.
BEPERKING VAN HET STEMMENTAL.



beperking van het stemmental.
De onjuistheid, immers onmogelijkheid, van het sub a. genoemde systeem wordt dan betoogd in de volgende bewoordingen : „in cijfers uitgedrukt : bij uitgifte van aandeelen van f 1000 (e) en toekenning van een stem (a) aan een totaal van f 3000 (t) beloopt de verhouding 1/3, de bepreking derhalve 2/3.
Kent men nu aan het eerstvolgend hooger totaal 1 stem meer toe, dan is de stemverhouding van dit hooger totaal tot de normaal (a plus 1) x
e \
■ ]. Uitgaand van bovenstaand voorbeeld heeft het totaal f 4000, t plus e'
bij toekenning daaraan van 2 stemmen een stemverhouding van y2, dus een beperking van %. Deze beperking is geringer dan die van het voorafgaand totaal. Daaruit kan blijken, dat de schaal 1000—3000 is 1 stem, 4000 en hooger is 2 stemmen, reeds dadelijk in strijd brengt met de onderstelde opvatting van de voorwaarde, dat aan het hooger totaal niet minder beperking mag worden opgelegd dan aan het lagere."
Inderdaad zou een beperking als aangegeven bij v. d. Heijden pagina 265 n.1. f 1000 tot f 3000 is gelijk 1 stem, f4000 en hooger is gelijk 2 stemmen, volgens de wet niet geoorloofd zijn, indien men aannam, dat bij een hooger totaal de beperking-in-verhouding-tot-het-normaalstemvermogen niet geringer mag zijn dan bij een lager totaal, wel echter indien men aanneemt, dat het stelsel der wet is, dat voor de houders van grootere aandeelen-bedragen de beperking van het aantal niet geringer mag zijn dan voor de houders van een kleiner aandeelenbedrag.
Er zijn echter ook gevallen te stellen, waarin de beide wijzen van uitdrukking niet met de wet in strijd zijn, elkaar dekken, en dus beide zoowel in-verhouding-tot-het-normaal-stemvermogen, als in absolute cijfers uitgedrukt, volgens de wet mogelijk zijn en hetzelfde resultaat opleveren.x)
Zoodanig geval kan aanwezig zijn, wanneer men aan beperking wil onderwerpen niet alle houders van aandeelen doch slechts sommigen hunner en bijvoorbeeld, bij uitgifte van aandeelen van f 1000, wil bepalen, dat voor een aandeelenbedrag van f 1000 tot f 3000 zal toekomen één stem, voor een aandeelenbedrag van f 6000 twee stemmen, voor een aandeelenbedrag van f 9000 drie stemmen, terwijl men de nominale aandeelenbedragen van f 4000 en f 5000 en f 7000 en f 8000 niet aan beperking wil onderwerpen : de beperking is dan voor alle beperkt wordende bedragen, gezien in verhouding tot het normaal stemvermogen, 2/3 ; voor geen der houders van een grooter nominaal aandeelenbedrag is het absoluut verschil met het normaal stemrecht geringer dan voor een houder van een kleiner nominaal aandeelenbedrag ; immers voor den houder van een nominaal aandeelenbedrag van f 3000 is — nog steeds
*) Zoo ook Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. X°. 109 pag. 192 waar hij zegt, dat het bij een evenredige stembeperking niet te vermijden is, dat soms percentsgewijze het stemmenaantal van een aandeelhouder van grooter bedrag grooter kan zijn dan van een kleineren aandeelhouder.



BEPERKING VAN HET STEMMENTAL.
in de veronderstelling, dat aandeelen van f 1000 zijn uitgegeven —, het absolute verschil: 2 ; voor den houder van een bedrag van f 6000 : 4 ; voor den houder van een bedrag van f 9000: 6.
Hetzelfde geval doet zich voor, wanneer men wil bepalen, dat een houder van een aandeelenbedrag van f 1000 tot f 3000 zal hebben 1 stem en de houders van bijvoorbeeld f 6000 tot f 12,000 2 stemmen, terwijl men de bedragen van f 4000 en f 5000 onbeperkt wil laten.
Uit de laatstgenoemde voorbeelden, die, zooals begrijpelijk, met zeer vele te vermeerderen zijn, blijkt, dat het niet juist is te stellen, dat het onmogelijk zou zijn aan de wettelijke voorwaarden voor de beperking van het stemrecht te voldoen, indien men onder „gunstiger regeling verstaat die, welke gunstiger is in verhouding tot het normaal stemrecht x) ; de sterkte van de stelling, dat de beperking van het stemrecht moet worden afgemeten naar de absolute cijfers, was dan ook zeer disputabel, indien zij alleen berustte op de uitsluiting der mogelijkheid van beperking-in verhouding-tot-het-normaal-stemvermogen ; temeer omdat de voorbeelden door den Minister van Justitie gegeven en waarop dan de juistheid van het beperkingssysteem naar absolute cijfers wordt gebaseerd toch anderzijds weer aan scherpecritiekonderworpenworden.2)
Waar de wet in het algemeen voor de houders van een grooter aandeelenbedrag een gunstiger regeling verbiedt is er geen reden van dat verbod éénige regeling uit te sluiten, die naar zijn inhoud werkelijk gunstiger is. Zoodanige gunstigere regeling is ook dan aanwezig, wanneer men de aandeelhouders, die onder de voorgenomen beperking zullen vallen, gaat classificeeren in groepen verschillend naar de nominale aandeelbedragen der aandeelhouders, die er in worden ondergebracht bijvoorbeeld f 1000 tot f 10,000 en f 11,000 tot f 20,000, en dan aan de opvolgende groepen telkens één stem meer geeft, doch een der hoogere groepen kleiner maakt dan de vorige, dus bijvoorbeeld slechts een nominaal aandeelenbedrag van f 5000 doet omvatten, terwijl de lagere een nominaal aandeelenbedrag van f 10,000 omvatten. 3)
Al is het dan ook juist, dat in de door den Minister van Justitie in de nota van wijzigingen gegeven voorbeelden de z.g.n. absolute afstand niet kleiner is voor de grootere aandeelhouders dan voor de kleinere, het absoluut verschil voor de houders van een kleiner nominaal aandeelenbedrag niet grooter is dan voor de houders van een grooter aandeelenbedrag, is niettemin de regeling der beperking voor laatstgenoemde gunstiger en dus verboden ; dat zulks juist is blijkt wel daaruit, dat
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 265.
2) Prof. Air. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 216 pag. 268 en 269. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff in N. V. 8e jaargang N°. 5 pag. 154.
3) Volgens Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109 pag. 192 is, naar de toelichting, de bedoeling alken deze, dat de regeling groepsgewijze niet gunstiger mag zijn voor houders van grootere dan van kleinere aandeelbedragen.
Echter is deze bedoeling zeker niet in de wet neergelegd.



vrije regeling van het stemrecht ; uitdrükkinge in breukcijfers.
indien de groepen der grootere aandeelhouders van denzelfden omvang waren gemaakt als de groepen der kleinere aandeelhouders, dus in de beperking f 11,000 tot f20,000: drie stemmen, f21,000 tot f 30,000 : vier stemmen, het verschil in stemmental voor en na de beperking voor den houder van een aandeelenbedrag van f 26,000 vergeleken met een houder van een aandeelenbedrag van f 16,000 zou zijn een verschil van 22 en 13 stemmen, terwijl door de verandering der hoegrootheid der gevormde groepen, dus in de beperking f 11,000 tot f 20,000 : drie stemmen, f21,000 tot f25,000: vier stemmen, f26,000 tot f30,000: vijf stemmen, de verschillen der stemmen der genoemde aandeelhouders zijn : 21 en 13. Deze vergelijking doet zien, dat er een gunstiger toestand is geschapen voor de houders van grootere aandeelbedragen dan voor de houders van kleinere aandeelbedragen ; derhalve is deze regeling door den Minister van Justitie terecht onwettig en ongeoorloofd genoemd ; de wet verbiedt niet met name eenige opgenoemde regeling of manipulatie, doch verbiedt een bepaald genoemd te bereiken resultaat, ongeacht de wijze, waarop dit verkregen of uitgedrukt wordt.
Vrije regeling van het stemrecht.
Het derde systeem van regeling van het stemrecht is neergelegd in artikel 446 lid 5 en laat aan de aandeelhouders zeer groote vrijheid.
Volgens deze bepaling kan ook op andere wijze worden afgeweken van het in het tweede en derde lid geregelde wettelijke stemrecht ; mogelijk is dus ook een geheel andere regeling van het stemrecht dan die, welke bereikt zou worden volgens artikel 446 lid 4, volgens hetwelk slechts een beperking van het wettelijk stemmenaantal bereikt kan worden ; eerstens zal het dus mogelijk zijn het stemmenaantal van eenig aandeelhouder te vermeerderen, vervolgens zal beperking mogelijk zijn zonder inachtneming van de voorwaarden door de wet in artikel 446 lid 4 gesteld.x)
Uitdrukking van stemrecht in breukcijfers.
Ofschoon het in evengenoemd lid en artikel geregeld stemrecht uitgaat van het wettelijk stemrecht, waarin geen in breukcijfers uitgedrukte stemmen mogelijk zijn, zal dit toch mogelijk zijn in het in artikel 446 lid 4 geregelde tweede systeem van stemmen. 2)
Nu volgens artikel 446 lid 5 ook op andere wijze kan worden afgeweken van het tweede en derde lid en in het derde lid ook is opgenomen, dat gedeelten van stemmen worden verwaarloosd, kan men zich derhalve de vraag stellen of volgens het vijfde lid van artikel 446 geoorloofd zal zijn — mits men in achtneme het in het vijfde lid gestelde maximum
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 217 pag. 270 en 271. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 109a pag. 192 en 193.
2) Zie noot 1 op pag. 441.



UITDRUKKING VAN HET STEMRECHT IN BREUKCIJFERS.
en het in het eerste lid gestelde — de stemverdeeling te rekenen met behulp van breuken of het derhalve mogelijk zal zijn, dat iemand l1/4, 214 stem enz. zal kunnen uitbrengen 1
Op de eerste plaats moet dan worden opgemerkt, dat de bepaling betreffende de verwaarloozing van gedeelten van stemmen dient te worden gelezen in het verband, waarin zij geschreven is ; zij houdt n.1. in, dat. bij berekening van het stemmental naar het nominale aandeelenbedrag, het overschot van deeling van het bedrag van het kleinste aandeel op eenig gezamenlijk aandeelenbedrag wordt verwaarloosd ; daaruit volgt reeds, dat bij absolute terzijde stelling van het systeem der wet, gehuldigd in het tweede en derde lid, ook de bepaling betreffende de verwaarloozing van gedeelten van stemmen vervalt.
Doch bovendien zal, waar de wet geenerlei beperking aanlegt, ook van de bepaling betreffende de verwaarloozing van gedeelten van stemmen mogen worden afgeweken. Daaruit volgt derhalve, dat — mits blijvende binnen de grenzen van het eerste en vijfde lid — door middel van de regeling van het vijfde lid en het gebruik van gedeelten van stemmen, „met wettelijke permissie", de bepaling van artikel 446 lid 4 geheel kan worden omgaan. *)
Men mag dus inderdaad wel de conclusie aannemen, dat het nut van de bepaling van het vierde lid, inhoudende het tweede stelsel, zeer vragelijk is.
Het is volgens het vijfde lid van artikel 446 inderdaad mogelijk „de controle in een N. V. te leggen in handen van eenige houders van preferente aandeelen van gering bedrag, wanneer daarnaast slechts enkele aandeelen van groot bedrag, desgewenscht gesplitst in onderaandeelen, worden uitgegeven. Aan deze gewone aandeelen behoeft dan niet meer dan één stem worden toegekend, welke de houders van onderaandeelen daarvan slechts gezamenlijk kunnen uitbrengen".
De uitgebreide vrijheid volgens artikel 446 lid 5 zal kunnen worden geremd door de weigering van den Minister van Justitie om de verklaring van geen bezwaar te verleenen, ingeval van strijd der opgenomen regeling met de openbare orde en goede zeden. Op denzelfden grond zal
J) G. Vlug t. a. p. ad art. 446 pag. 79. Een nader argument voor de meening, dat het geoorloofd zal zijn, ook in het derde door den wetgever erkende systeem van regeling van stemrecht, met breukcijfers, d. i. gedeelten van stemmen, te rekenen, is de geoorloofdheid van de regeling, zooals die in het in de tweede volgende alinea opgenomen citaat uit Prof. van der Heijden's Handboek pag. 271, is opgesteld. Materieel, dit is naar zijn inhoud gezien, levert het gebruik van onderaandeelen in het derde systeem geheel hetzelfde resultaat op als het gebruik van breukcijfers ; slechts is bij het aanwenden van onderaandeelen bovendien nog de kans aanwezig, dat door onmogelijkheid van groepeering tot het bedrag van een aandeel, de deelname in het kapitaal der N. V. in het geheel niet door stemrecht tot uiting komt, terwijl een evengroote deelname, niet in den vorm van een onderaandeel gegoten, zij het ook in den vorm van een breukcijfer, zeker tot uiting moet komen.



wettelijke beperking van het stemrecht
de rechter een volgens bedoelde regeling genomen besluit kunnen nietig verklaren.
De bepaling van het laatste lid van artikel 446 werd reeds behandeld bij artikel 44a ; hier worde nog slechts opgemerkt, dat, aangezien de onderaandeelen slechts worden „gelijkgesteld" met een aandeel onder de voorwaarde dat de onderaandeelen gezamenlij k het bedrag van een aandc.el uitmaken, hier een bewijs temeer wordt geleverd voor de juistheid van de meening, die aan het onderaandeel het karakter van aandeel ontzegt.
Wettelijke beperking van het stemrecht.
Behalve de beperkingen, die door de akte van oprichting, kunnen worden aangebracht in het stemmenaantal, dat volgens het wettelijke systeem zou kunnen worden uitgebracht, schept ook de wet zelf onder bepaalde omstandigheden een belemmering voor het rechtsgeldig uitbrengen van al die stemmen. Dit geschiedt in artikel 44c :
Artikel 44c.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, KUNNEN GEEN GELDIGE STEMMEN WORDEN UITGEBRACHT VOOR DE AANDEELEN VAN HEN, WIEN, UIT ANDEREN HOOFDE DAN ALS AANDEELHOUDERS DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, DOOR HET TE NEMEN BESLUIT EENIG RECHT JEGENS DE VENNOOTSCHAP ZOUDE WORDEN TOEGEKEND, OF DIE DAARDOOR VAN EENIGE VERPLICHTING JEGENS HAAR ZOUDEN WORDEN ONTSLAGEN.
Als algemeen richtsnoer bij de behandeling van dit artikel moet worden vooropgesteld, dat het een uitzonderingsbepalingx) inhoudt ten aanzien van artikel 44a lid 1, waarin aan de aandeelhouders het stemrecht in het algemeen wordt gegeven over al datgene, wat in de algemeene vergadering ter behandeling komt. Dit uitzonderingskarakter geeft het recht om het artikel, voorzoover het niet terzijde is gesteld door een volgens het artikel zelf geoorloofde bepaling in de akte van oprichting, beperkt toe te passen.
Dit beteekent ongetwijfeld een aanwinst in al die waarschijnlijk niet zeldzame gevallen, waarin het dubieus kan zijn of zij onder de bewoordingen van het artikel zijn te rangschikken of waarbij men met meer of minder groote mate van redelijkheid de toepassing van artikel 44c zou kunnen postuleeren.
Wanneer aan bepaalde personen door het te nemen besluit eenig recht jegens de vennootschap zou worden toegekend of deze daardoor van eenige verplichting jegens haar zouden worden ontslagen, anders dan wegens het feit, dat zij aandeelhouder zijn, kunnen die personen met betrekking tot dat te nemen besluit geen stem uitbrengen.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 218 pag. 272.



wettelijke beperking van het stemrecht.
Het lijkt verkieslijker aan te nemen, dat de bepalende tusschenzin „uit anderen hoofde dan als aandeelhouders" slaat zoowel op de verkrijging van rechten als op het ontslag van verplichtingen, dan alleen op de verkrijging van rechten. x)
Betwijfelbaar is het immers of er een zoodanige regel in de Neder landsche taalwetenschap bestaat, dat tengevolge van de in artikel 44c gebruikte zinswending en interpunctie het slechts mogelijk is den evengenoemden bepalenden zin enkel op de rechtsverkrijging te betrekken en dat het onmogelijk is, hem ook op het ontslag van verplichting te doen slaan ; doch zelfs aangenomen, dat de grammaticale interpretatie voor de eerste mogelijkheid meer zou blijken te spreken, zou o. i. toch de verklaring der wetsartikelen in onderlingen samenhang overwegend pleiten voor de betrekking van den bepalenden tusschenzin zoowel op de rechtsverkrijging, als op het ontslag van de verplichtingen ; in de tegenovergestelde meening immers zou het bijvoorbeeld onmogelijk zijn, dat een besluit werd genomen krachtens artikel 41c, waardoor alle aandeelhouders zouden worden ontheven van de verplichting om het nog niet gestorte bedrag hunner aandeelen eventueel te voldoen.
Het feit, dat dit onaannemelijke gevolg zou intreden bij huldiging der bovenvermelde meening, moet haar o. i. veroordeelen.
Ook dan, wanneer men betreffende de zooeven gesignaleerde moeilijkheid de voorgestane ruime interpretatie aanvaardt, houdt het schijnbaar onschuldige artikel nog pijnlijke punten in.
Indien als grond van de opneming van het artikel mag worden aangenomen, dat het persoonlijk belang der aandeelhouders niet mag domineeren over de belangen der gezamenlijke aandeelhouders, is het zeker juist de woorden der wet niet minder ruim te interpreteeren, als zij werkelijk toelaten ; doch ook dan is huivering voor de toepassing van het artikel zeer begrijpelijk.
Zoo wordt door Prof. v. d. Heijden geleerd, dat de aandeelhouder niet zal mogen meestemmen, wanneer hij candidaat is voor de betrekking van bezoldigd bestuurder of commissaris ; hetgeen toelaat als diens meening aan te nemen, dat, wanneer van een onbezoldigde betrekking de rede is, rechtsgeldige deelname aan de stemming niet zou zijn uitgesloten. Daarentegen is Mr. Dr. L. E. Visser van oordeel, dat de benoeming tot bestuurder of commissaris ongetwijfeld steeds onder de werking van het artikel valt, daar door zoodanig besluit de bestuurder of commissaris een recht krijgt tegen de naamlooze vennootschap n.1. „om die functie uit te oefenen " 2)
*) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 110 pag. 194.
Anders : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 218 pag. 273.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 218 pag. 273. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 110 pag. 194—195.
Ten bewijze van de zeer geringe onderlinge eenstemmigheid vergelijke men nog : Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 262. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. ad art. 44c pag. 122.



WETTELIJKE BEPERKING VAN HET STEMRECHT.
De laatstgenoemde wijze van interpreteeren, die zeer ruim is, is o. i. het meest in overeenstemming met de bewoordingen van het artikel, dat immers spreekt van „eenig recht'' of „eenige" verplichting. *)
Tengevolge van het bovengenoemd uitzonderingskarakter van het artikel in verband met de ruime interpretatie van de termen „eenig recht of „eenige verplichting" zal het derhalve in concreto noodig zijn met scherpte vast te stellen of er toekenning van eenig recht of ontslag van eenige verplichting aanwezig is.
Dit kan groote moeilijkheden met zich brengen. Is bijvoorbeeld het besluit tot ontslag van een bestuurder een zoodanig besluit, aan de vorming waarvan door den betrokken bestuurder niet mag worden meegewerkt ? Zou de ontslagverleening onrechtmatig zijn dan zal de bestuurder wel eventueel een recht hebben op schadevergoeding, doch van dit recht kan toch moeilijk worden volgehouden, dat het hem door het besluit is „toegekend". Wordt door het bedoelde besluit, hetzij nu dat het ontslag rechtmatig geschiedde, hetzij onrechtmatig, de bestuurder van eenige verplichting jegens de N. V. ontslagen ? Men kan deze vraag wellicht duidelijker formuleeren door te vragen, of men in de beëindiging eener dienstbetrekking heeft te zien een ontslag van de verplichtingen jegens haar door de eene partij in casu de N. V., aan de andere, in casu den directeur, gegeven.
Deze vraag is men geneigd ontkennend te beantwoorden ; immers, wanneer aan een werknemer eenzijdig en bijvoorbeeld onrechtmatig de dienstbetrekking wordt opgezegd, wordt daardoor weliswaar beëindigd de contractueele rechtsverhouding, krachtens welke hij verplicht was, bepaalde prestaties te verrichten, doch dit is geenszins de beteekenis, die aan „ontslag van een verplichting" wordt toegekend, noch door het Nederlandsche spraakgebruik, noch door de nieuwe regeling der N. V., noch ook door de wet in het algemeen.
Wat betreft artikel 44c moet worden opgemerkt, dat het ontslag, aldaar genoemd, ongetwijfeld beteekent de verkrijging van eenig voordeel door den betrokken aandeelhouder ten koste der N. V., zooals, behalve uit de ratio van het geheele artikel, ook blijkt uit de tegenstelling, waarin het ontslag van een verplichting gesteld wordt tegenover de toekenning van eenig recht ; het is toch wel hoogst twijfelachtig of zelfs bij een onrechtmatig ontslag, waarbij van een schadevergoeding sprake kan zijn, zelfs in abstracto wel van een bevoordeeling van den aandeelhouder tegenover de N. V. kan gesproken worden.
Ook waar de wet in het algemeen spreekt van ontslag bijvoorbeeld in artikel 1476en 1453 B. W., heeft men te doen met een bevoordeeling van dengene, aan wien dat ontslag verleend wordt.
!) Ook dan wanneer geenerlei bezoldiging aan de functie van bestuurder of commissaris verbonden is, verkrijgen deze krachtens de wet onvervreemdbaar recht tegenover de N. V., bijvoorbeeld het recht om ter algemeene vergadering een raadgevende stem uit te brengen.
VI oq



WETTELIJKE BEPERKING VAN HET STEMRECHT.
Wanneer het zooeven gezegde omtrent het ontslag van een directeur aanvaardbaar is, komt uit dit voorbeeld, vooral bij vergelijking met het geval van benoeming van een directeur, duidelijk naar voren, dat men zeker niet de juistheid kan ontkennen van de wijze van interpretatie, die artikel 44c toepasselijk doet zijn steeds, wanneer er van de toekenning van eenig recht sprake is, doch dat in ieder afzonderlijk geval moet worden nagegaan of er nu inderdaad is toekenning van eenig recht of ontslag van eenige verplichting door het besluit.
Bij de beantwoording dezer vraag kan zelfs de theorie, die men aanvaardt over de beteekenis en de juridische kracht van een aanbod mede van beteekenis zijn.
Is er toekenning van eenig recht, wanneer aan de algemeene vergadering een machtiging wordt gevraagd om met diverse met name genoemde architecten-aandeslhouders te onderhandelen over den bouw van een nieuwe fabriek, een en ander binnen de grenzen van een door de N. V. te stellen bedrag ? Dit en soortgelijke puzzles worden door de Duitsche Wet in paragraaf 252 D. H. G. B. terzijde gesteld door de meer preciese formuleering, die aldaar wordt gebruikt : de aandeelhouder zal geen stemrecht kunnen uitoefenen, „bei einer Beschluszfassung, welche die Vornahme eines Rechtsgeschafts mit einem Aktionar betrifft."1
Het vorenstaande zal voldoende zijn om aan te toonen, dat het van belang is omtrent het in artikel 44c behandelde een regeling te treffen bij de akte van oprichting.
Deze kan van verschillenden aard zijn : het is mogelijk den inhoud van artikel 44c in nog verscherpten vorm over te nemen, bijvoorbeeld door de combinatie van de formuleering van artikel 44c en paragraaf 252 D. H. G. B. of door naast artikel 44c nog speciale dubieus geachte punten op te sommen ; het is mogelijk de bepaling van artikel 44c geheel ter zijde te stellen, hetgeen dan toepassing zal kunnen vinden, wanneer degenen, die een N. V. hebben opgericht en tot bloei gebracht, doch voor noodzakelijke verdere uitbreiding van zaken meer kapitaal noodig hebben dan door henzelf kan worden verschaft, geld van derden willen aantrekken, doch zelf de leiding van het door hen geschapen bedrijf willen behouden ; het is ook mogelijk, dat een tusschenvorm gekozen wordt en bijvoorbeeld bepaald, dat telkens, wanneer een besluit ter sprake zal komen ter algemeene vergadering, waardoor eenig recht zou worden toegekend aan eenig aandeelhouder of waardoor deze van eenige
1i Staub t. a. p. Erster Band. Zweite Halfte, pag. 1053, 1056 anm. 24—27a. Lyon—Caen et Renault N°. 846 pag. 726 en 727. De aandeelhouders zijn stemgerechtigd ook dan, wanneer bij het te nemen besluit hun zuiver persoonlijk belang betrokken is, met uitzondering echter van het geval van vaststelling van de waarde van hun aanbreng anders dan in geld. Aangezien in het Fransche recht ditonderwerp geheel van regelend recht is, kan door bepalingen in de akte van oprichting geheel dezelfde toestand ontstaan als de wettelijke volgens Nederlandsch recht.



wettelijke beperking van het stemrecht.
verplichting zou worden ontslagen, vooraf een beslissing door de algemeene vergadering zal moeten worden genomen over de vraag, of de betrokken aandeelhouders tot het uitbrengen van hunne stemmen zullen gerechtigd zijn ; bij deze laatstgenoemde stemming zullen de aandeelhouders, over wier stemtoelating zal worden beslist, op grond van de bepaling van artikel 44c niet stem gerechtigd zijn.
Het is ook mogelijk in de akte te bepalen, dat in deze bijvoorbeeld de oudste aandeelhouder, over wiens al of niet meestemmen niet de rede is, tot beslissing zal geroepen worden ; eveneens is het mogelijk in de akte van oprichting voor het thans bedoelde voorbesluit een van de algemeene stemverdeeling afwijkende regeling te treffen1), waardoor het stemrecht evenredig wordt of althans de beslissing over het voorbesluit, indien men daarvan geen der aandeelhouders wil uitgesloten zien, niet geheel of slechts voor een bepaald gedeelte komt te liggen in de handen van de aandeelhouders, aan wie door het later te nemen besluit eenig voordeel zou worden toegekend of die van eenige verplichting zouden worden ontslagen.
De vergelijking van artikel 44c met meergenoemde paragraaf 252 D. H. G. B. vestigt de aandacht op nog een ander punt, dat inderdaad ook vanuit praktisch standpunt gezien, de aandacht zeer verdient.
Laatstgenoemde paragraaf bepaalt, dat degene, aan wien volgens § 252 D. H. G. B. het stemrecht niet toekomt „ein solches („Stimmrecht") auch nicht für andere ausüben darf."
Dit onderwerp wordt door artikel 44c in het geheel niet behandeld en aan de mogelijkheid daarvan wordt door dit artikel zelfs niet gedacht.
Terwijl immers paragraaf 252 D. H. G. B. subjectief is geredigeerd en zegt, dat hij, die door een te nemen besluit op eenigerlei wijze zou worden bevoordeeld, geen stemrecht heeft, is artikel 44c objectief geredigeerd en zegt, dat er geen geldige stemmen kunnen worden uitgebracht. 2)
Wanneer door een onder artikel 44c vallend aandeelhouder stemmen voor anderer aandeelen kunnen worden uitgebracht in de richting door hem zelf te bepalen, is artikel 44c voor die gevallen totaal onvoldoende ter bereiking van het doel, dat men zich bij de formuleering van het artikel heeft gesteld ; men bereikt dan door het stemrecht voor anderer aandeelen datgene, wat men door het stemrecht voor eigen aandeelen te bereiken verhinderd is. 3)
Deze gevallen kunnen zich zeer veelvuldig voordoen ; niet alleen dan n.1. wanneer aan een bij een besluit betrokken aandeelhouder eene met
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 263.
2) Wel wordt het door de objectieve redactie van artikel 44c onmogelijk gemaakt, dat de aandeelhouder-belanghebbende door een vertegenwoordiger ter algemeene vergadering zijn stemrecht zou kunnen uitoefenen.
Men vergelijke ook : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 263.
3) Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 1048 vlg.



betrekking tot de richting, waarin het stemrecht moet worden uitgeoefend, blanco volmacht is verleend, doch ook dan, wanneer door den man voor de aandeelen van zijn vrouw, door den vader of moeder voor de aandeelen hunner kinderen, door de voogden voor de aandeelen hunner pupillen, door de curators voor die hunner curandi, door de bewindvoerders voor de onder hun bewind staande aandeelen stemrecht
wordt uitgeoefend.
Wenscht men dus het beginsel van artikel 44c in zijn volle gestrengheid toe te passen, dan zal het noodig zijn, ook ten aanzien van het zooeven genoemde punt, in de akte van oprichting zijn standpunt te bepalen.
Ten aanzien van de gevallen, waarin van een wettelijke vertegenwoordiging sprake is, zal men voor de onder artikel 44c vallende besluiten hunne stembevoegdheid moeten aanvaarden ; ofschoon deze oplossing, gezien het doel van artikel 44c weinig bevredigend is, zal men haar hebben te aanvaarden, aangezien het niet mogelijk mag worden geacht bij akte van oprichting af te wijken van de dwingendrechtelijke bepaling, dat het bewind over de goederen der handelingsonbekwamen aan hun wettelijke vertegenwoordigers toekomt : is in de akte geenerlei beslissing daaromtrent genomen, dan zullen zij volgens de bewoordingen van het artikel moeten worden toegelaten.
Zonder regeling in de akte van oprichting zal toelating ook kunnen worden geëischt bij contractueele doch blanco volmacht voor anderer aandeelen.
Overweging verdient echter voor dit geval de vraag, of het, wanneer men ontduiking van artikel 44c wil voorkomen, mogelijk is een zoodanige regeling te treffen, waarvan het gevolg is algeheele uitsluiting van contractueele volmacht uitgeoefend door aandeelhouders, die bij een besluit in den zin van artikel 44c betrokken zijn. Is het derhalve geoorloofd in de akte van oprichting de bepaling op te nemen, dat contractueele blanco volmacht niet zal geoorloofd zijn ten aanzien van agenda-punten, die met betrekking tot de gevolmachtigden onder
artikel 44c vallen ?
Voor de bevestigende beantwoording van deze vraag pleit het, dat, bij onmogelijkheid daarvan, het beginsel van artikel 44c niet kan worden gehandhaafd over de uitgestrektheid, waarover de akte van oprichting het wil doen strekken en zelfs de toepassing van artikel 44c in den door de wet gewilden omvang zeer gemakkelijk illusoir kan worden gemaakt. Bij zoodanige regeling komt men niet in strijd met artikel 44a. Dit artikel laat zich slechts uit over de vraag, of stemming bij gevolmachtigde mogelijk is ja dan neen, doch mag zeker niet zoodanig verwrongen worden geïnterpreteerd, dat het wetsontduiking in de hand zou werken.x)
!) Vergelijk noot 1 op pag. 422.
WETTELIJKE BEPERKING VAN HET STEMRECHT.



WETTELIJKE BEPERKING VAN HET STEMRECHT.
Met betrekking tot één soort van besluiten schept de wet, zij het dan ook indirect, de onmogelijkheid, dat door middel van vertegenwoordiging de bepaling van artikel 44c zal worden ontdoken. Dit is het geval, waarin het betreft besluiten vallende onder artikel 44c, waarbij bestuurders, commissarissen en in het algemeen personen in dienst der vennootschap, de te bevoordeelen personen zouden zijn ; het is dan de bepaling van artikel 44a laatste lid, die de mogelijkheid uitsluit, dat genoemde personen als gemachtigden zouden kunnen optreden.
Wanneer in strijd met de bepaling van artikel 44c stemmen zijn uitgebracht, zijn deze niet geldig ; ongeldigheid van het besluit zal dus niet zonder meer het gevolg zijn van het uitbrengen van zoodanige stemmen ; wanneer voor een besluit, ook zonder medewerking der door artikel 44c verboden stemmen, de door de wet of de akte van oprichting vereischte meerderheid aanwezig is en het dus toch geacht kan worden op regelmatige wijze te zijn tot stand gekomen, kan niet eenig verder gevolg, dan de ongeldigheid der stemmen zelf, worden beweerd ; in het tegenovergestelde geval zal er aanleiding tot nietigheid van het genomen besluit aanwezig zijn, omdat alsdan hetbesluit niet met de door de wet of de akte van oprichting vereischte medewerking van aandeelhouders is genomen.
Opdat een besluit als rechtsgeldig besluit ter algemeene vergadering kan worden aangemerkt, is op de eerste plaats noodig, dat zich daarvoor een meerderheid van stemmen heeft uitgesproken ; aldus het hiernavolgende artikelen 44d.
Artikel 44d.
ALLE BESLUITEN, WAAROMTRENT BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING GEEN GROOTERE MEERDERHEID IS VOORGESCHREVEN, WORDEN GENOMEN BIJ VOLSTREKTE MEERDERHEID DER UITGEBRACHTE STEMMEN.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, IS DE GELDIGHEID VAN BESLUITEN NIET AFHANKELIJK VAN HET TER VERGADERING VERTEGENWOORDIGD GEDEELTE VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL.
Op de eerste plaats volgt uit het artikel de wellicht overbodig lijkende conclusie, dat de algemeene vergadering tot de vorming van zijn beslissingen komt, door middel van het uitbrengen van stemmen, dat is derhalve door de wilsverklaring van de aandeelhouders.1)
Niettemin is de vaststelling hiervan van waarde, indien men het artikel beschouwt in verband met de bepaling van artikel 37d, vaststellende, dat van eenige bepaling niet mag worden afgeweken, tenzij zulks uit die bepaling zelf blijkt.
x) Prof. Mr. E. J. J. v. d. Heijden t. a. p. N°. 219 pag. 274.



beslissing door het lot of anderszins.
Dan immers zal het ongeoorloofd en wettelijk onmogelijk zijn om tot het nemen van besluiten te komen ter algemeene vergadering anders dan door het uitbrengen van stemmen : elke andere wijze is dan derhalve verboden.1)
Beslissing door het lot of anderszins.
Verboden zal dan op de eerste plaats zijn een beslissing door het lot, onder welke omstandigheid ook, dus ook bij staking van stemmen.
Twijfelachtig zal dan vervolgens zijn, of bij aanwezigheid van het derde door de wet erkende systeem van stemmen, gehuldigd in artikel 446 lid 5, de beslissing aan een bepaalden aandeelhouder kan worden overgelaten, hetgeen door Prof. v. d. Heijden als vermeend redmiddel wordt aanbevolen 2) ; daartegen kan immers worden aangevoerd, dat, bij staking van stemmen, de stemming over het behandelde onderwerp heeft plaats gehad, zoodat de stem uitgebracht door den aangewezen aandeelhouder niet als ste m mng of gedeelte van stemming over dat onderwerp kan worden aangemerkt, aangezien bij elke stemming, vol-
i) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 112 pag. 196. H. R. 15 December 1932, zie in N. V. lle jaargang N°. 10 pag. 305 vlg.
Anders Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 219 pag. 274 en 275, op grond van de ministerieele interpretatie ofschoon deze z. i. moeilijk vereenigbaar is met de letterlijke bewoordingen der wet. Dezelfde in N. V. lle jaargang N°. 10 pag. 289—291. N. V. lle jaargang N°. 11 pag. 321—323. N. V. 8e jaargang N°. 9 pag. 257—258.
Anders ook: Rechtbank 's-Gravenhage 7 Mei 1931. Hof 's-Gravenhage 25 Febr. 1932, W. 12497.
Men vergelijke nog: Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. ad Art. 446 pag. 122—123. J. P. Croin, N. V. 8e jaargang, N°. 9 pag. 283—284.
Bij ontwerp van wet, ingediend bij K. B. van 21 Jan. 1933 (Zitting 1932 -1933, N°. 276) is voorgesteld aan het eerste lid van Artikel 44d toe te voegen een nieuwe zin, luidende : „Bij een voorziening in de akte van oprichting voor het geval bij stemming over personen de stemmen staken, kan hiervan worden afgeweken. Blijkens de bewoordingen van dit artikel, alsmede de bij het ontwerp behoorende toelichting, zal de toegevoegde zin slechts gelden bij stemming over personen; men vergelijke : G. Vlug, t. a. p. ad Art. 446 pag. 81 en Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 251, lid 2 D. H. G. B. Anm. 3, pag. 1046 en 1047.
Beslissingen anders dan over personen vallen derhalve niet onder de bepalingen van den nieuwen toegevoegden zin ; daarvoor blijft derhalve de leer van den H. R. intact.
In de toevoeging wordt in het genoemde geval ook beslissing anders dan door het lot mogelijk gemaakt; echter mag deze niet van dien aard zijn, dat daardoor de beslissing zou komen aan personen, die niet medestemgerechtigd zijn in de N. V.
Men kan o. i. in redelijkheid tegen deze uitspraak en hare interpretatie bezwaar maken; wanneer men eenmaal een beslissing — anders dan door stemming heeft aanvaard, is het niet geheel begrijpelijk datgene, wat door den uitval van het lot wordt aangewezen, als geoorloofd en datgene, wat door de verklaring van een derde wordt aangewezen, als stemming door een niet stemgerechtigde en dus als niet geoorloofd te beschouwen.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 219 pag. 276.



BESLISSING DOOK HET LOT OF ANDERSZINS.
gens artikel 446 lid 1, op straffe van nietigheid, een stem aan ieder aandeelhouder wordt toegekend en bovendien een beslissing in een vergadering van meerdere personen door de wilsverklaring van één persoon moeilijk als stemming kan worden aangemerkt, terwijl indien men o. i. ten onrechte van één voortgezette stemming zou willen spreken, nog daarmee rekening zou moeten worden gehouden, dat door de verleening van die beslissende stem, die aandeelhouder niet meer dan het volgens artikel 446 geoorloofde aantal stemmen uitbrengt: in werkelijkheid is zoodanige regeling niet veel anders als een beslissing door het lot; b.v. dan wanneer de stemming heeft plaats gehad door middel van schriftelijke stemming zonder naamsvermelding van den stemmer.
Zeer terecht wordt door Prof. v. d. Heijden aangenomen, dat bij staking van stemmen de beslissing niet kan worden in handen gesteld van een derde-niet-aandeelhouder om dezelfde reden, op grond waarvan o. i. ook de beslissing niet aan eenig aandeelhouder kan worden gegeven.
De afwijzende stellingname ten aanzien van genoemde wijzen van beslissing omtrent eenig onderwerp gaat er van uit, dat door de wet inderdaad beslissing door stemming wordt gevorderd, terwijl dan door artikel 37d andere beslissingswijzen worden uitgesloten.
Deze meening berust daarop, dat artikel 44d, vorderende een volstrekte meerderheid van stemmen, toch ongetwijfeld van beslissing door stemming uitgaat en dus, al stelt liet artikel niet uitdrukkelijk, dat beslissingname door stemming geschiedt, dat toch ongetwijfeld implicite voorschrijft. Deze meening wordt nog zeer versterkt, indien men o. i. terecht aanneemt, dat de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek betreffende de zedelijke lichamen en dus ook artikel 1696 B. W., tenzij daarvan is afgeweken, geldt voor alle zedelijke lichamen. Alsdan heeft de hier verdedigde meening zeker voldoende wetteüjken en dus vasten grondslag.
Bovendien wordt deze meening zeer versterkt door de uitzonderingspositie, waarin zij door haar eigen voorstanders wordt gebracht. Zij wordt immers alleen gehuldigd als ultimum remedium in geval de stemmen staken en geen stembeslissing is kunnen verkregen worden, terwijl er geen stemmen opgaan voor de meening, dat steeds zonder stemming de beslissing over elk onderwerp aan het lot zou kunnen worden overgelaten. Toch zou tegen deze o. i. terecht niet aanvaarde meening weinig zijn aan te voeren, indien men er van uit gaat, dat artikel 44d slechts de bedoeling heeft het meerderheidsbeginsel wettelijke formuleering te verleenen, doch vrijheid van aanvulling laat door een wijze van andere beslissingneming in de akte van oprichting neer te leggen. Indien men dat standpunt aanvaardt is het hek geheel van den dam. Het is dan niet in te zien, waarom niet door het lot zou kunnen worden beslist over de ontbinding der N. V. of aangifte van haar faillissement.



BESLISSING DOOR HET LOT OF ANDERSZINS ; MEERDERHEID.
Tegen de mogelijkheid om steeds de beslissingen in alle gevallen aan het lot over te laten, verzet zich de bepaling van artikel 44a en b, dat aan ieder aandeelhouder het recht geeft om ter vergadering zijn meening te motiveeren en diensvolgens zijn stem uit te brengen. Een en ander wordt ridicuul, indien men beslissing door het lot in het algemeen aanvaardt, terwijl de uitleg van de bepaling in de akte van oprichting, dat in sommige gevallen het lot zou beslissen, in dien zin, dat de aandeelhouders dan willen geacht worden gestemd te hebben in de richting, die door het lot wordt aangewezen, toch in werkelijkheid niet anders dan een feitelijk en juridisch ongemotiveerde werkhypothese kan worden genoemd.
Ook is er, wanneer ter vergadering de stemmen over eenig onderwerp hebben gestaakt, een middel aanwezig om uit de verlegenheid te geraken zonder dat men naar het uiterste redmiddel zou moeten grijpen, de o. i. ongeoorloofde beslissing door het lot.
Door de wet immers worden drie systemen van stemming in artikel 44b aangegeven, door ieder van welke een verschillend aantal stemmen kan worden veroorzaakt.
Het is geenszins ongeoorloofd in de akte de bepaling op te nemen, dat, bij staking van stemmen over eenig onderwerp, één of eventueel en zoo noodig ook de tweede volgens de akte van oprichting normaliter niet voorgeschreven wijze van stemming zal worden gevolgd in een door de akte van oprichting aangegeven volgorde.
Indien door toepassing van dat volgens de wet geoorloofde middel het niet mogelijk is ter vergadering eenige beslissing te verkrijgen, aangezien telkens de stemmen staken, is het niet te vroeg om aan te nemen, dat den aandeelhouders de tijd moet worden gegund om zich tot een volgende vergadering over het behandelde onderwerp te bezinnen ; dit lijkt meer aan te bevelen dan een beslissing door het lot, waardoor steeds een groep der aandeelhouders hunne belangen onderworpen zien aan de toevalligheid van het lot. xj
Volstrekte meerderheid.
Het eerste lid van artikel 44d vordert voor de rechtsgeldige beslissingname de volstrekte meerderheid 2), indien ten dien aanzien niet bij akte van oprichting anders is bepaald, van de ter vergadering uitgebrachte stemmen.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 215 pag. 263 ; de aldaar aangeduide moeilijkheid lijkt hier in concreto geenszins aanwezig te zijn.
2) Mr. Dr. M. Polak Overzicht pag. 29. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 259—260. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. ad Art. 44a pag. 123. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 251 D. H. G. B. Anm. 1.
Indien als vaststaand en gezamenlijk uitgangspunt mag worden aangenomen, dat „volstrekte meerderheid" de beteekenis heeft van de helft der uitgebrachte stemmen plus één, kan de beslissing, dat en wanneer die meerderheid aanwezig is, niet tot moeilijkheden aanleiding geven. Ongeacht immers of er een even of een



VOLSTREKTE OF GEWIJZIGDE MEERDERHEID.
Het is dus geoorloofd de vereischte meerderheid, hetzij voor alle besluiten, hetzij voor bepaaldelijk aangewezene, hooger te stellen.
Er moet zijn de vereischte (door wet of akte) meerderheid der uitgebrachte stemmen. Hieronder zal men hebben te verstaan de meerderheid der rechtsgeldig uitgebrachte stemmen.
Ook dan, wanneer men de bovenaangegeven meening huldigt, dat het uitbrengen van een niet geldige stem op zich zelf niet nietigheid behoeft mede te brengen van het besluit, ten aanzien waarvan de niet geldige stem werd uitgebracht, is er toch niet voldoende grond aanwezig om, wanneer zij is uitgebracht, haar als wel geldig te beschouwen.
De geldigheid van zoodanige stem kan uiteraard niet worden gemotiveerd met het beroep op het enkele feit, dat zij nu eenmaal uitgebracht is. *)
Ook is er niet voldoende rechtsgrond gelegen in het postulaat van de bescherming van derden. 2) Zooals vroeger uitvoeriger 3) werd aangegeven, is d^ bescherming van derden te-goeder-trouw voor ons recht niet een algemeen wetsbeginsel, doch mag het ook niet als algemeen
oneven stemmenaantal is uitgebracht zal de volstrekte meerderheid daarvan bedragen de helft plus 1 ; indien er derhalve 21 stemmen zijn uitgebracht is de helft 10^4 stem, de volstrekte meerderheid derhalve 11% stem.
Tegen deze vaststelling kan niet een argument worden ontleend aan het derde lid van artikel 446 ; slechts voor de daér genoemde berekening worden volgens die wetsbepaling gedeelten van breuken verwaarloosd, niet derhalve voor de toepassing van het tweede en derde stemsysteem en nog minder voor de vaststelling der volstrekte meerderheid. Bij een oneven uitgebracht aantal stemmen en toepassing van het wettelijke stemsysteem, waarin gedeelten van stemmen niet kunnen voorkomen, zal dus indien bijv. de uitgebrachte stemmen 21 zijn en de volstrekte meerderheid derhalve 11 is, deze niet, precies en afgerond, kunnen worden bereikt ; zoolang dat getal niet is bereikt dus bij het uitbrengen van 11 stemmen voor een behandeld voorstel, is er dus geen volstrekte meerderheid voor dat voorstel. Bij afwezigheid van gedeelten van stemmen zullen er dus 12 stemmen voor het voorstel moeten zijn uitgebracht om de volstrekte meerderheid bereikt te hebben ; bij gebruik van een stemsysteem, waarin gedeelten van stemmen wel kunnen voorkomen — het tweede en derde systeem — kan de volstrekte meerderheid worden bereikt zonder dat het getal, dat die meerderheid aangeeft, de facto behoeft te zijn overschreden. Bij aanwezigheid van een even aantal uitgebrachte stemmen, zal het, zoowel bij het gebruik van een stemsysteem, waarin geen, als waarin wel gedeelten van stemmen kunnen voorkomen, duidelijk zijn, wanneer een besluit de volstrekte meerderheid heeft behaald.
Indien er juist de helft der uitgebrachte stemmen vóór en de helft tegen een voorstel is uitgebracht is er geen besluit genomen.
Het voorstel is dus evenmin verworpen als aangenomen.
1) Een niet geldige stem is wel uitgebracht; zou men op grond daarvan, de volstrekte meerderheid berekenen mede over de niet geldige stemmen, dan zou men haar daardoor toch wederom invloed op de besluitneming toekennen.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 219 pag. 274. Lyon-Caen et Renault t. a. p. N°. 851 pag. 731.
2) Arrest H. R. 4 Juni 1920, W. 10496 en 10603. Anders : Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff in annotatie bij arrest. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 205 pag. 240 en 241.
3 Zie boven pag. 249.



BLANCO STEMMES ; QUOKUM.
rechtsbeginsel voor ons recht worden aanvaard, daar bij die bescherming van derden te goeder trouw altijd rechten van anderen willekeurig worden in 't gedrang gebracht. In het thans behandelde geval de rechten dergenen, wier meening in de algemeene vergadering de meerderheid zou hebben bekomen, indien slechts geldige stemmen waren uitgebracht.
Gevallen, waarin deze regel zal kunnen van toepassing zijn, zijn te vinden in artikel 44a laatste lid, in artikel 446 eerste lid, waaronder ook het geval, dat stroomannen bij de stemming zijn opgetreden moet worden gerangschikt, in artikel 44c, wanneer in strijd met dit artikel stemmen zijn uitgebracht.
Blanco stemmen.
De volstrekte meerderheid zal moeten worden berekend over de uitgebrachte stemmen. Daaronder vallen, evenmin als de nietige uitgebrachte stemmen, ook niet de zoogenaamde blanco stemmen, die in werkelijkheid geen stemmen zijn, doch manifestaties van weigering om te stemmen. Zoodanig optreden kan ten aanzien van het behandelde onderwerp geen andere beteekenis hebben als het wegblijven van de vergadering.
Wanneer men eenmaal terecht heeft aangenomen, dat blanco stemmen geen stemmen zijn, en dus dat „zij niet meetellen bij het bepalen der meerderheid", is het niet mogelijk in de akte te bepalen, dat de blanco stemmen, die immers geen stemmen zijn, zullen worden geacht tegenstemmen te zijn, dus wel stemmen te zijn, om aldus te bereiken, dat een grootere meerderheid zal moeten worden behaald dan de volstrekte meerderheid, die toch naar de uitgebrachte stemmen moet worden berekend, waaronder dan wederom de tegenstemmen worden geclassificeerd als wèl geldige stemmen. J)
Quorum.
Aangezien volgens het eerste lid van artikel 44d voor het nemen van een besluit voldoende is de volstrekte meerderheid der uitgebrachte stemmen, geeft artikel 44d lid 2 slechts een negatieve formuleering aan datgene, wat door het eerste lid reeds in positieven zin was verklaard. Voor zoover het tweede lid niet de contractueele mogelijkheid van afwijking van het eerste lid formuleert, is het derhalve ten eenenmale overbodig en zelfs heeft de dubbele formuleering een onjuistheid, althans een onvolledigheid, doen insluipen, zooals aanstonds zal worden vermeld.
Voor de geldigheid van een te nemen besluit kan door de acte van oprichting, behalve de eisch van de verkrijging der volstrekte meerder-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 219 pag. 274.



QUORUM ; WIJZE VAN STEMMING ; WIJZIGING DER AKTE.
heid der uitgebrachte stemmen, nog een tweede zelfstandigeJ) en daarvan onafhankelijke eisch worden gesteld, namelijk dat ter vergadering vertegenwoordigd zij een bepaald gedeelte van het geplaatste kapitaal ; aldus moet het tweede lid worden geïnterpreteerd op grond van artikel 37 W. v. K. Het zoogenaamde quorum zal derhalve in de acte van oprichting moeten worden uitgedrukt als gedeelte van het geplaatste kapitaal, niet van het maatschappelijk kapitaal ; hoe deze uitdrukking geschiedt, hetzij door aanduiding van een breukcijfer van het kapitaal, dat op het oogenblik der vergadering zal zijn geplaatst, hetzij door aanduiding van een bepaald aandeelenbedrag, is, als door de wet niet nader omschreven, onverschillig ; ongetwijfeld zal echter de eerste methode, wegens hare meerdere soepelheid meer aanbeveling verdienen, tenzij men een onveranderlijk bedrag als grens wenscht.
Het tweede lid van artikel 44d is onvolledig, aangezien zelfs niet wordt verwezen naar of aandacht gewijd aan het feit, dat de wet zelf in de artikelen 43g, 43h, 44, 45 en 48a W. v. K. een door haar vastgesteld quorum vordert.
Wijze van stemming.
Omdat de wet ten dien aanzien geenerlei voorschrift geeft, zal de wijze van stemming ter vrije regeling der gezamenlijke aandeelhouders staan, mits daardoor niet wordt te kort gedaan aan eenig recht van aandeelhouders of aan de openbare orde of goede zeden.
Wijziging der akte van oprichting.
In aansluiting aan artikel 44d, handelende over het vereischte om te komen tot een rechtsgeldig besluit der algemeene vergadering, namelijk een volstrekte meerderheid der uitgebrachte stemmen, geeft artikel 45 tot en met artikel 45e een reeks van bepalingen, die voor een gedeelte
l) Gevorderd kan worden, dat een bepaald gedeelte van het geplaatst kapitaal ter vergadering zal vertegenwoordigd zijn ; dit sluit niet in. dat de uitgebrachte stemmen een bepaald gedeelte van het geplaatste kapitaal zullen vertegenwoordigen : een gedeelte der ter vergadering tegenwoordige aandeelhouders kan blanco stemmen of een nietige stem hebben uitgebracht; hun aanwezigheid verhoogt dan niet mede het aantal der uitgebrachte stemmen, wel het vertegenwoordigd gedeelte van het geplaatste kapitaal. Niettegenstaande dus de beide leden van artikel 44d zelfstandige onderwerpen behandelen, kunnen zij, aangezien de wet daaraan geenerlei bezwaar in den weg legt, tegelijk — zoowel naast elkaar als verbonden voorkomen.
Terwijl de aandeelhouders, die ter vergadering een blanco of een nietige stem uitbrengen, aldaar wel kapitaal vertegenwoordigen is zulks niet het geval met de N. V. indien zij eigen aandeelen bezit; aangezien zij geen aandeelhoudster is kan zij niet kapitaal vertegenwoordigen.
Men vergelijke : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 221 pag. 277. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 112 pag. 195 en 196. G. Vlug t. a. p. ad Art. 44d pag. 81. Lyón-Caen et Renault N°. 855 pag. 737. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 1047. Anm. 4.



WIJZIGING DER AKTE VAN OPRICHTING : DOOR ALGEMEENE VERGADERING.
van materieelen, voor een ander gedeelte meer van formeelen aard zijn en betrekkelijk tot de wijziging der akte van oprichting.
Van materieelen aard zijn de hier volgende artikelen 45 en 45a.
Artikel 45.
DE ALGEMEENE VERGADERING IS BEVOEGD DE AKTE VAN OPRICHTING TE WIJZIGEN; VOOR ZOOVER DE BEVOEGDHEID TOT WIJZIGING BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING MOCHT ZIJN BUITENGESLOTEN, IS WIJZIGING NIETTEMIN MOGELIJK MET ALGEMEENE STEMMEN IN EEN VERGADERING, WAARIN HET GEHEELE GEPLAATSTE KAPITAAL IS VERTEGENWOORDIGD.
EENE BEPALING IN DE AKTE VAN OPRICHTING, WELKE DE BEVOEGDHEID TOT WIJZIGING VAN EEN OF MEER ANDERE BEPALINGEN DER AKTE BEPERKT, KAN SLECHTS WORDEN GEWIJZIGD MET INACHTNAME VAN GELIJKE BEPERKING.
EENE BEPALING IN DE AKTE VAN OPRICHTING, WELKE DE BEVOEGDHEID TOT WIJZIGING VAN EEN OF MEER ANDERE BEPALINGEN UITSLUIT, KAN SLECHTS WORDEN GEWIJZIGD MET ALGEMEENE STEMMEN IN EEN VERGADERING, WAARIN HET GEHEELE GEPLAATSTE KAPITAAL IS VERTEGENWOORDIGD.
Artikel 45a.
WIJZIGING VAN EENE BEPALING DER AKTE VAN OPRICHTING, WAARBIJ AAN EEN ANDER DAN AAN AANDEELHOUDERS DER VENNOOTSCHAP ALS ZOODANIG EENIG RECHT IS TOEGEKEND, KAN, INDIEN DE GERECHTIGDE IN DE WIJZIGING NIET TOESTEMT, AAN DIENS RECHT GEEN NADEEL TOEBRENGEN; TENZIJ TEN TIJDE VAN DE TOEKENNING VAN HET RECHT DE BEVOEGDHEID TOT WIJZIGING BIJ DIE BEPALING UITDRUKKELIJK WAS VOORBEHOUDEN.
Wijziging door algemeene vergadering.
De inleidende zin van artikel 45 is voor degenen, die den contractueelen aard der N. V. aanvaarden, in bepaald opzicht zonder bijzondere beteekenis 1) ; partijen bij deze overeenkomst zijn bevoegd haar onder
Dat de wetgever ten deze door mindere accuratesse zich zou hebben schuldig gemaakt aan een redactiefout, door te bepalen, dat de akte als notarieel solemneel stuk niet mag worden gewijzigd, kan moeilijk worden aangenomen, daar men bij hem alsdan onbekendheid met, althans voorbijzien van artikel 34 der notariswet zou moeten vooronderstellen en wijders op grond daarvan, dat artikel 45 en 45a herhaaldelijk spreken van wijziging van bepalingen der akte van oprichting en



UITSLUITING DAN WIJZIGING.
inachtneming van de bepaling van artikel 13742 B. W. te wijzigen, derhalve dan wanneer alle bij de overeenkomst betrokken partijen daarin toestemmen ; toepassing van dit beginsel vindt men in den tweeden zin van het eerste lid in fine en in het laatste lid van artikel 45, waarvan de eerstgenoemde toepassing doelt op de algemeene uitsluiting der wijzigingsbevoegdheid ten aanzien van den inhoud der akte van oprichting, de tweede op de uitsluiting dier bevoegdheid ten aanzien van bepaalde gedeelten van den inhoud der akte ; van beteekenis is echter, dat op grond van den aanhef in verband met artikel 37d W. v. K. de bevoegdheid tot wijziging bij uitsluiting aan de algemeene vergaderingtoekomt.1)
Van belang is echter, dat uit den samenhang van artikel 44d en 45 blijkt, dat voor de wijziging der akte van oprichting normaliter niet een ander vereischte is gesteld, dan ten aanzien van andere soortige besluiten der algemeene vergadering ; dat derhalve, indien geen bijzondere meerderheid is gesteld, met de volstrekte meerderheid der uitgebrachte stemmen, de akte van oprichting kan worden gewijzigd.
Hoewel, aangezien ook de wijziging der akte van oprichting geschiedt door en niet anders kan geschieden dan door — een besluit der algemeene vergadering en het zooevengezegde dus reeds uit het eerste lid van artikel 44d, sprekend van alle besluiten, voortvloeide, heeft de aparte herhaling ten aanzien van den inhoud der akte, ten aanzien der rechten der aandeelhouders, ongetwijfeld zijn nut.2)
Uitsluiting van wijziging.
Het belangrijke van artikel 45 is niet zoo zeer vervat in de reeds genoemde gedeelten van artikel 45 als wel in den tweeden zin van het eerste lid, waar wordt bepaald, dat indien de bevoegdheid tot wijziging
ten slotte op grond daarvan, dat artikel 45c voor een wijziging in de akte van oprichting uitdrukkelijk een nieuwe notarieele akte eischt.
De wet doelt zeer duidelijk op de wijziging van den inhoud van de akte van oprichting.
Men vergelijke : Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 342 pag. 423. Joh. C. Melis De notariswet pag. 296.
Overigens lijkt ook minder juist de uitspraak van Prof. van der Heijden ter zooeven geciteerde plaatse, dat bedoeld is wijziging van „de vennootschappelijke betrekking, zooals die in genoemde akte is omschreven, derhalve van de statuten der vennootschap".
Immers artikel 45a is een nadere uitwerking van artikel 45 en de in art. 45a genoemde aan derden toegekende rechten behooren ongetwijfeld niet tot de vennootschappelijke betrekking.
X) Prof- Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 341 pag. 423. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 274, pag. 1152 vlg.
) Lyon-Gaen et Renault t. a. p. N°. 864 pag. 746. De schrijver leidt uit het ontbreken in het Fransche Recht van een bepaling, als vervat in artikel 44'/ en artikel 45 af, dat ten aanzien van besluiten tot wijziging der Statuten de aandeelhouders niet gehouden zijn aan een meerderheidsbeslissing, maar dat ten aanzien van die onderwerpen algemeenheid van stemmen noodig is overeenkomstig 1134 C. C. Art. 1374 2 B. W.



FORMEEL VEREISCHTE : OPNEMING IN DE AKTE DER UITSLUITING VAN
WIJZIGING.
bij de akte is buitengesloten, wijziging toch kan geschieden met algemeene stemmen bij tegenwoordigheid van het geheele geplaatste kapitaal.
Tweeërlei immers is hieruit af te leiden : ten eerste, dat de bevoegdheid tot wijziging kan worden buitengesloten, ten tweede, dat wil er van een uitsluiting der wijzigingsbevoegdheid sprake zijn, deze zal moeten gelegen zijn in de akte van oprichting.
De uitsluiting der wijzigingsbevoegdheid kan absoluut zijn of beperkt ; van het laatst genoemde vindt men een voorbeeld in het tweede lid van artikel 45. Een beperking der wijzigingsbevoegdheid zal dan aanwezig zijn, wanneer ten aanzien van een bepaald punt een meer dan volstrekte meerderheid gevorderd is. Met het oog op deze wijze van beperking geeft het lid den op zich zelf zeer plausibelen regel, dat zoodanige beperking niet kan worden opzij gezet dan met inachtneming van gelijke beperking. Deze bepaling is zeer logisch, omdat bij gebreke daarvan de in de akte opgenomen beperking door een gewoon meerderheidsbesluit zou kunnen worden opzij gezet, waarna wijziging met gewone stemmenmeerderheid zou mogelijk zijn van het punt, ten aanzien waarvan men een beperkte wijzigingsbevoegdheid wenschte.
Echter kan de beperking van de wijzigingsbevoegdheid ook van anderen aard zijn, dan een verhooging van de stemmenmeerderheid.
Zij kan inhouden, dat wijziging niet zal kunnen geschieden voor een bepaalden tijd of slechts bij het vervuld zijn van bepaalde voorwaarden. Bij deze soort van beperkingen is de bepaling van artikel 45 lid 2 in fine zonder beteekenis.x)
Opneming van de uitsluiting van wijziging in de akte formeel vereischte.
De uitsluiting der wijzigingsmogelijkheid moet zijn neergelegd in de akte van oprichting : zij zal derhalve een uitdrukkelijke bepaling moeten inhouden, waardoor wijziging wordt onmogelijk gemaakt, althans zal die uitsluiting uit de acte zelve duidelijk moeten blijken ; het zal derhalve niet meer mogelijk zijn om den juridischen aard van eenig aan een aandeelhouder toekomend recht, ook al is dit in de akte van oprichting genoemd, beslissend te doen zijn, over de al of niet mogelijkheid van wijziging daarvan ; ditzelfde geldt eveneens ten aanzien van het doel der N. V., dat volgens wetsbepaling in de acte van oprichting moet zijn opgenomen en voor de onwijzigbaarheid waarvan onder omstandigheden zeer veel kan te zeggen zijn.
Echter zijn deze en soortgelijke overwegingen ontoereikend geworden
x) Zulks op grond van het uitdrukkelijke voorschrift van het tweede lid, dat wijziging eener beperking slechts mogelijk is onder inachtneming der zelfde beperking ; bij afwezigheid dezer uitdrukkelijke bepaling ware het niet in te zien, waarom een met algemeene stemmen genomen besluit niet een voorwaarde zou kunnen op zij zetten.



sonderrecste.
nu de wet het formeele vereischte heeft gesteld van opname der uitsluiting van de wijzigingsbevoegdheid in de acte. ')
De wet stelt dit formeele vereischte ; dit mag men concludeeren uit de bewoordingen der wet, eischende, dat „bij de acte van oprichting wijzigingsbevoegdheid wordt buitengesloten", hetgeen een verderstrekkende beteekenis heeft dan dat de aard van een in een acte genoemd recht zou kunnen beslissen over de al of niet wijzigingsmogelijkheid : het vereischte is, dat de wijzigingsmogelijkheid wordt buitengesloten en wel bij de acte.
Vervolgens spreken het tweede en derde lid van „bepalingen" in de acte van oprichting, waardoor de mogelijkheid van wijziging wordt uitgesloten of beperkt.
Er is zeker geen reden om aan te nemen, dat voor gedeeltelijke beperkingen of beperkingen ten aanzien van een gedeelte der akte een uitdrukkelijke bepaling zou noodig zijn en deze niet zou zijn vereischt voor uitsluiting der wijzigingsmogelijkheid ten aanzien der geheele acte.
Sonderrechte.
Door de opneming van dit formeele vereischte heeft de wetgever onmogelijk gemaakt een strijd om de zoogenaamde „Sonderrechte", de aan den aandeelhouder persoonlijk en in het bijzonder toegekende rechten, voorzoover zij althans niet op wetsbepaling berusten. Deze zijn thans niet meer bestaanbaar zonder uitdrukkelijke vastlegging daarvan in de akte bepaald van oprichting.
Gezien de moeilijkheden, waartoe deze rechten in de Duitsche2) litteratuur en praktijk aanleiding hebben gegeven, kan het niet anders dan als een groot voordeel worden beschouwd, dat de wetgever een zoodanigen strijd ten onzent heeft weten te voorkomen.
De evengenoemde Sonderrechte kunnen voorspruiten uit statuten-
J) Minder juist is derhalve o. i. de opmerking van Mr. Dr. H, F. A. Völlmar, dat de wet niet aangeeft hoever de wijziging zich zal mogen uitstrekken, t. a. p. pag. 124 ad art. 45 ; immers voor zoover er geen beperking door de akte zelve is aangelegd of de wijziging niet in strijd zou komen met de wet, de openbare orde of goede zeden of verkregen rechten van derden, is wijziging steeds geoorloofd.
Wijziging is steeds geoorloofd volgens het Duitsche recht mits met inachtneming van eenige bijzondere stemvoorschriften ; men vergelijke Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte § 274 en 275.
Voor het Fransche Recht Lyon-Caen et Renault t. a. p. N°. 864 tot en met 867, 5 pag. 744, 751. Prof. Mr. E. J. J. vak der Heijden t. a. p. N°. 341, 347 pag. 422—428. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N° 117—118, pag. 199—203. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 258—259.
2) Staub t. a. p. Erster Band. Zweite Halfte § 250 D. H. G. B. Anm. 8—14. pag. 1043, 1045 en § 274 D. H. G. B. Anm. 10. In deze laatste opmerking wordt naar voren gebracht, dat volgens het Duitsche recht een „Sonderrecht auf Nichtabanderung" niet bestaat.
In precies tegenovergestelden zin voor het Fransche recht Lyon-Caen et Renault t. a. p. N°. 864 pag. 746.
Men zie ook : Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 282 en 283.



AANDEELHOUDER ALS ZOODANIG.
bepaling of uit de wet. De uit de wet voortvloeiende zijn die, waaruit de uitoefening van het aandeelhouderschap voornamelijk bestaat, zooals de rechten genoemd in artikel 44a, het verschijnen ter vergadering, het woord voeren aldaar en het stemmen ; in artikel 42d, het recht op winstuitkeering ; in artikel 56 het recht op excedent; in artikel 46 het recht om de nietigheid in te roepen van besluiten der algemeene vergadering ; in artikel 426 het recht inzage te krijgen of afschrift van de jaarstukken en andere.
Al is het wellicht ondoenbaar een volmaakt kloppende omschrijving te geven van het begrip Sonderrechte — hetgeen voor onze wet door den bovengenoemden formeelen eisch bovendien zonder belang wordt als karakter daarvan mag voor onze wet mede tengevolge van en blijkens den meergenoemden formeelen eisch worden aangenomen, dat het bijzondere bevoorreehtingen zijn der aandeelhouders als zoodanig regelingen van de rechtsverhouding der gezamenlijke leden der Is. V. onderling.
Bij deze opvatting blijkt het verband tusschen artikel 45 en 45a, uit welk laatste artikel men dan op de eerste plaats door redeneering a contrario een nadere bevestiging kan vinden van de stelling, dat in het algemeen wijziging mogelijk is van den inhoud der acte van oprichting, terwijl het op de tweede plaats vastlegt, dat door een besluit der algemeene vergadering de rechten van derden in beginsel niet kunnen worden beïnvloed, op welk punt aanstonds nog zal worden teruggekomen.
Aandeelhouder als zoodanig en andere.
Art. 45a onderscheidt rechten toegekend aan een aandeelhouder als zoodanig en andere. Men zal de beteekenis dezer onderscheiding in dien zin hebben te verstaan, dat de rechten toegekend aan een aandeelhouder „als zoodanig" zoodanige zijn, die aan een niet-aandeelhouder, een derde derhalve, niet kunnen worden toegekend, aangezien hij het aandeelhouderschap, het lidmaatschap mist ; het zijn derhalve bepalingen betreffende de onderlinge gerechtigheid der leden. Rechten aan een aandeelhouder „als zoodanig" toekomend zijn derhalve ook niet die, welke, al zijn ze aan een aandeelhouder toegekend, ook aan een derde hadden kunnen worden toegekend, bijv. : de gerechtigdheid door een der aandeelhouders ontvangen en in de akte van oprichting neergelegd, dat de N. V. bij hem alleen bepaalde grondstoffen voor haar fabricage za' betrekken.
Aan de rechten van derden derhalve kan door een besluit der algemeene vergadering geen nadeel worden toegebracht, tenzij de derde in die wijziging of wel toestemt, of bij de toekenning van het recht de bevoegdheid tot wijziging „uitdrukkelijk bij die bepaling" in de akte van oprichting zelve was voorbehouden. Door later gesloten overeenkomst kan de tusschen partijen bestaande rechtsverhouding worden gewijzigd : die wijziging kan ook plaats hebben, wanneer de gerechtigde vooraf heeft verklaard er in toe te stemmen, dat zijn recht, zooals het ontstaat, slechts zal gelden totdat wijziging plaats heeft.



Echter moet deze wijzigingsbevoegdheid „bij de bepaling uitdrukkelijk zijn voorbehouden". Bedoeld is blijkens den overigen inhoud van het artikel een bepaling der akte van oprichting.
Hieruit volgt, dat. ook ten aanzien van de mogelijkheid tot wijziging, door de wet eveneens een formeel vereischte is gesteld, namelijk hare uitdrukkelijke opneming in de bepaling in de akte.1)
Men zal dit o. i. in dezen zin hebben +e verstaan dat hier een bepaald middel van bewijs bij uitsluiting wordt gevorderd : artikel 1 W. v. K.
Bepalingen recht toekennend aan derden.
Nader dient nog te worden nagegaan, wat de juiste bedoeling der wet is, wanneer zij spreekt over bepalingen in de akte van oprichting, waarbij aan een ander dan aan aandeelhouders eenig recht wordt toegekend 2)
Men heeft daaronder niet te verstaan de rechten, die vallen onder artikel 40a sub c W. v. K.
Zulks op diverse gronden.
Ten eerste is de terminologie van artikel 40a van anderen aard : het spreekt van overeenkomsten, strekkende om aan een bij de oprichting betrokken derde eenig voordeel te verzekeren ; er is derhalve daar sprake van een overeenkomst, waaruit na de bekrachtiging direct rechten voor derden zijn ontstaan ; in artikel 45a wordt slechts gesproken van „een bepaling, waarbij eenig recht is toegekend", zoodat noch noodzakelijk is, dat direct bij de totstandkoming der N. V. eenige overeenkomst, noch ook dat eenig gerechtigde bestaat. 3)
Ten tweede kunnen de in artikel 40a sub c bedoelde rechten verkregen worden bij de akte van oprichting, doch ook, overeenkomstig artikel 40, bij latere overeenkomst. Ofschoon geheel van gelijken inhoud en zonder eenig essentieel of accidenteel verschil zouden deze overeenkomsten, indien zij bij de oprichting werden aangegaan, door wetsbepaling (artikel 40a W. v. K.) moeten vallen onder de bepaling van artikel 45a, terwijl zij, indien zij bij latere overeenkomst waren aangegaan buiten de werking zouden vallen van dit artikel.
Ten derde is het een algemeen rechtsbeginsel, dat overeenkomsten niet eenzijdig kunnen worden herroepen en wel een rechtsbeginsel van zoo fundamenteelen aard, dat er aanleiding is aan te nemen, dat bij den wetgever, toen hij artikel 45a opstelde, een andere bedoeling voorzat dan om dien algemeenen regel nogmaals speciaal ten aanzien van sommige overeenkomsten vast te leggen.
Ten vierde is dan niet duidelijk, waarom de wetgever de herroeping of wijziging aan uitdrukkelijke opname der herroepingsmogelijkheid gebonden heeft.
') Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 1176 pag. 203.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 345 pag. 426.
3) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. 1176 pag. 203.
VI 30
BEPALINGEN RECHT TOEKENNEND AAN DERDEN.



bepalingen recht toekennend aan derden.
Tot nu toe werd slechts gesproken over overeenkomsten, die in de akte van oprichting tengevolge van wetsbepaling moeten worden opgenomen, zooals die van artikel 40a sub c, welke nog met andere te vermeerderen zijn, bijvoorbeeld die genoemd in artikel 42d en 50c W. v. K. Vergelijkt men deze soort van overeenkomsten met die, waarover, al zijn zij dan al niet opgenomen in de akte van oprichting, toch ook eenig besluit der algemeene vergadering gevallen is, — bijvoorbeeld de algemeene vergadering heeft besloten aan een bepaald aannemer den bouw harer nieuwe fabriek te gunnen, — dan is het eveneens onduidelijk, waarom ten aanzien der eerstgenoemde soort van overeenkomsten door de wet zooveel omhaal zou worden gemaakt, terwijl ten aanzien der tweede soort toch ongetwijfeld ook het beginsel van onherroepelijkheid geldt, tenzij de herroeping met onderling goedvinden geschiedt.
Op grond van een en ander heeft nu artikel 45a o. i. speciaal op het oog zoodanige bepalingen in de akte van oprichting, door welker bestaan alleen eenig recht nog niet is tot stand gekomen, maar die slechts dan eenig recht mede tot stand brengen, indien eenig ander in de akte aangeduid feit heeft plaats gehad, bijv. bepalingen van den volgenden inhoud : „indien door uitbreiding van zaken de benoeming van een tweede directeur noodzakelijk wordt, zullen beide 3 % tantième genieten" of „een commissaris geniet als vergoeding 5 % tantième" of „indien er een obligatieleening wordt uitgegeven tot een bedrag van f 100,000 zal er jaarlijks 5 % van de winst vooraf moeten worden afgezonderd tot vorming van een dekkingsreserve".
Rachten bestaan in de gegeven voorbeelden niet door het enkele feit van het bestaan der bepaling, doch ontstaan pas bij het plaats grijpen van het genoemde bijkomende feit.
Men leide uit de vorenstaande voorbeelden niet af, dat het onmogelijk is, dat een bepaling, die valt onder artikel 45a W. v. K. direct bij de tot standkoming der N. V. toepassing kan hebben.
Dit is bijvoorbeeld dan het geval, indien in de akte is bepaald, dat bij ziekte van den directeur de vervangende commissaris een bepaalde extra vergoeding zal genieten en de bij akte van oprichting benoemde directeur aanstonds ziek wordt of reeds is.
In dit en soortgelijke gevallen is het eenige bijzondere gelegen in het direct samenvallen der twee voor de tot standkoming van eenig recht benoodigde elementen.
Ben wijziging van eenige onder artikel 45a vallende bepaling kan derhalve, wanneer eenig recht is ontstaan, nog wel plaats grijpen doch kan geen nadeel toebrengen aan ontstane rechten.
De benoemde directeuren zullen in bovengenoemd voorbeeld hun recht op 3 % tantième behouden, doch daarna benoemd wordende directeuren zoodanig recht niet verkrijgen.x)
i) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 1176 pag. 203. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 345 pag. 426.



GOEDE TROUW T. A.V. DERDEN EN" VENNOOTEN. GEEN TERUGWERKING.
Is eeitig recht verkregen, is overeenkomstig en op grond van artikel 45a de N. V. gebonden doordat de omstandigheden zijn ingetreden, bij aanwezigheid waarvan zij aanbod, belofte van gebondenheid heeft gedaan, dan kan zij hierin niet eenzijdig verandering brengen ; vóór dien geldt de herroepingsmogelijkheid van artikel 45a. Of er een aanbod tot gebondenheid, toekenning van recht, bedoeld en aanwezig is, moet in concreto naar den uiterlijken schijn worden beoordeeld : men zie boven pag. 353.
Goede trouw ten aanzien van derden en van vennooten.
Bepaald kan worden, dat de algemeene vergadering onder bepaalde omstandigheden, na de vervulling van een bepaalde voorwaarde, eerst na zekeren tijd tot wijziging zal kunnen overgaan.
Bij de uitvoering dezer overeenkomst zal het vereischte van uitvoering te goeder trouw moeten worden in acht genomen.
Aan dit zelfde vereischte zal eveneens moeten worden voldaan, wanneer van wijziging van aan aandeelhouders als zoodanig toekomende rechten de rede is.x)
De inhoud van artikel 45a en 45, onder andere omvattende de bepaling, dat de inhoud der akte van oprichting normaliter en met gewone meerderheid kan worden gewijzigd is hetzij uitdrukkelijk overgenomen in de akte of maakt stilzwijgend deel uit van de tusschen de aandeelhouders bestaande overeenkomst van Naamlooze Vennootschap.
Al moge het dan ook al geoorloofd zijn zonder algemeene stemmen, dit is zonder toestemming van allen, die bij het aangaan van deze overeenkomst partijen waren, de inhoud dier overeenkomst op voor alle bindende wijze te wijzigen, deze wijzigingsbevoegdheid zal als deel der overeenkomst te goeder trouw moeten worden tenuitvoergebracht.
Een meerderheidsbeslissing, die zonder economisch voldoenden ondergrond, en slechts of grootendeels met het doel om bevoorrechte aandeelhouders van hunne preferentie te berooven, zou worden genomen, zou op genoemden grond ongetwijfeld aanvechtbaar zijn ; een beslissing van dezelfden inhoud doch onder economisch dwingende omstandigheden en in verband met tegenover andere vennooten te treffen maatregelen kan zeer verdedigbaar zijn.
Geen terugwerkende kracht.
De wijziging van den inhoud der akte van oprichting heeft geene terugwerkende kracht. De akte van oprichting houdt in de rechtsverhouding, waarin de vennooten tegenover elkander zullen staan, zoolang die rechtsverhouding niet overeenkomstig artikel 45 is gewijzigd. De resultaten derhalve van rechten, die, overeenkomstig de ongewijzigde
*) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 258—259. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 117a pag. 202. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. X°. 345 pag. 428.
30*



NOTARIEELE AKTE ; MACHTIGING TOT VERANDERING ; BEGRENZING.
akte van oprichting, door aandeelhouders verkregen zijn vóór de wijziging, kunnen door een meerderheidsbesluit niet worden aangetast; wil men, dat deze resultaten in verband met eenige voorgenomen nieuwe regeling zullen vervallen, dan zal dat zonder de toestemming van de gerechtigde aandeelhouders niet kunnen geschieden.
De artikelen 45 en 45a sprekende over mogelijkheid van wijziging door meerderheid van stemmen van de rechten der aandeelhouders onderling en van de aan derden toekomende rechten behandelen niet alle punten, die zich bij statutenwijziging voordoen. Hierop wordt zeer duidelijk gewezen door Prof.Mr. W. L. P. A. Molengraaff in zijn onderschrift bij het arrest van den Hoogen Raad van 25 April 1924, W. 11298, pag. 2. In denzelfden geest ook Mr. D. L. E. Visser t. a. p. pag. 199, noot 146.
Van meer formeelen aard — ofschoon materieel rechtelijk niet geheel zonder beteekenis — zijn de artikelen 456, 45c, 45ri, 45e en 45/.
De tekst van artikel 456 en een voldoende bespreking daarvan werd gegeven bij de behandeling van artikel 43g, pag. 407—408.
Notarieele akte van wijziging.
De tekst van artikel 45c werd gegeven op pag. 415, terwijl aldaar tevens eenige bespreking aan het artikel werd gewijd. Opgemerkt dienen nog enkele punten. Ten eerste verklaart de wet, dat van een wijziging in de akte van oprichting een notarieele akte wordt opgemaakt op straffe van nietigheid. Zeker heeft dit voorschrift ten gevolge, dat vóóraleer deze notarieele akte rechtsgeldig is tot stand gekomen, het wijzigingsbesluit rechtsgevolg mist.1)
Vervolgens wordt voorgeschreven, dat de notarieele akte, houdende wijzigingsbesluit, wordt verleden in de Nederlandsche taal. Ten aanzien van dit voorschrift kan worden verwezen naar de behandeling van artikel 366, waar ten aanzien van de akte van oprichting dezelfde eiseh wordt gesteld. Het daar gezegde (pag. 207—209) is derhalve ook ten dezen toepasselijk.
Zooals reeds boven (pag. 416) werd opgemerkt is de door de wet aan het bestuur toegekende bevoegdheid om de akte te doen verlijden slechts rationeel en in overeenstemming met den geheelen inhoud van artikel 45c, indien wordt aangenomen, dat deze bestuurdersbevoegdheid alleen betrekkelijk is tot de akte van artikel 30 Not.wet.
Machtiging tot verandering. Grenzen der verandering. Overschrijding daarvan.
Dat het bestuur of andere personen gemachtigd kunnen worden veranderingen aan te brengen, beteekent, dat zij de bevoegdheid hebben om
i) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 348 pag. 431. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 118 pag. 203. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. ad Art. 45c pag. 125.



BEGRENZING DER VERANDERING.
den inhoud der wijziging, waartoe door de algemeene vergadering besloten was, te veranderen. Van een verandering der notarieele acte als zoodanig kan, nadat zij is verleden, geen sprake meer zijn ; artikel 34 der Notariswet ziet slechts op het aanbrengen van veranderingen vóórdat de acte is verleden.
Wanneer derhalve ten aanzien der wijziging een notarieele akte bestaat en deze, of volgens artikel 45d lid 3 een notarieel uittreksel daarvan, ter verkrijging van de ministrieele verklaring is ingezonden, zal het, indien door den Minister van Justitie veranderingen worden verlangd, noodzakelijk zijn, dat ofwel een nieuwe notarieele akte overeenkomstig artikel 30 der notariswet worde verleden en ingezonden, hetzij een nieuw ontwerp-akte ; het is uit den aard der zaak aan te raden, met het oog op zeer groote waarschijnlijkheid van de noodzakelijkheid van veranderingen, van den beginne af slechts een ontwerp-akte in te zenden.
De aan te brengen veranderingen betreffen den inhoud der door de algemeene vergadering aangenomen wijziging, althans zeker den inhoud van deze.
De aan het bestuur c.q. andere personen gegeven bijzondere bevoegdheid zal, wat zijn uitgebreidheid betreft beperking vinden, ten eerste in den eigenlijken aard en de wezenlijke bedoeling der wijziging, waartoe door de algemeene vergadering van aandeelhouders is besloten.x) Wat hiertoe behoort kan niet anders dan in concreto worden uitgemaakt.
Tot deze beperking leidt de overweging, dat in artikel 45c zelve de veranderingsbevoegdheid wordt gesteld tegenover wijziging, tot het totstandbrengen waarvan slechts de algemeene vergadering volgens artikel 45 bevoegd is en ten tweede het feit, dat in de tegenovergestelde meening er niet voldaan is aan de door de wet gestelde vereischten om te komen tot een rechtsgeldige statutenwijziging ; had de oproeping alsdan plaats gehad met woordelijke vermelding van een voorgestelde wijziging, zooals die zou luiden na de verandering door het bestuur of andere daartoe gemachtigden, dan waren wellicht thans afwezige aandeelhouders aanwezig geweest; het is onaannemelijk, dat in strijd met artikel 42g door verandering een wezenlijk andersoortig besluit zou kunnen worden genomen.
Een tweede beperking is gelegen in den eisch door den Minister van Justitie gesteld ; verder dan de grens, door den inhoud daarvan getrokken, zal zelfs binnen de ruimte door de twee voorafgaande alinea's gelaten, in geen geval moge worden gegaan ; ook ten aanzien van dit punt kan slechts in concreto worden vastgesteld of de grens al of niet overschreden is.
Een derde beperking is gelegen in de machtiging. De algemeene vergadering is ongetwijfeld bevoegd machtiging te verleenen slechts met betrekking tot punten, ten aanzien waarvan bij haar het vermoeden
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 348 pag. 432. Mr. Dr. L. E Visser t. a. p. N°. 118 pag. 204.



begrenzing der verandering.
bestaat, dat ten opzichte daarvan de Minister van Justitie eventueel bezwaren zou kunnen hebben.
De algemeene vergadering kan machtiging verleenen tot het aanbrengen van veranderingen. Uit het feit, dat door de wet deze mogelijkheid van machtiging wordt opgesteld, volgt, dat het aanbrengen dezer veranderingen niet behoort tot de eigenlijke door artikel 47 omschreven taak der bestuurders.
Hieruit op de eerste plaats mag men afleiden, dat bij overschrijding der machtiging het veranderde wijzigingsbesluit rechtskracht mist.*) Op de tweede plaats volgt zulks uit de toepasselijkheid van artikel 43gr.
Of de machtiging is overschreden, moet worden beoordeeld naar de drie zooeven aangegeven beperkingen ; ook dan wanneer de ministerieele verklaring zou zijn verkregen, zal op de nietigheid een beroep kunnen worden gedaan, aangezien die verklaring geen nietigheid opheffende kracht bezit.
Als vaststaand mag op grond van den samenhang van het eerste en tweede lid van artikel 45c worden aangenomen, dat de machtiging tot verandering betrekking heeft op den inhoud der wijziging ; echter wordt door de bewoordingen van artikel 45c lid 2, dat spreekt „van de veranderingen, die noodig mochten blijken" om de ministerieele verklaring te verkrijgen, niet uitgesloten, dat ook veranderingen zullen kunnen worden aangebracht in een niet gewijzigd deel der akte, voorzoover dit door het Departement van Justitie in verband met de aangenomen wijziging zou worden gevorderd en bijvoorbeeld in verband met de uitvoering der wijziging noodzakelijk zou zijn ; ook de redelijkheid en de bedoeling der wet in verband met de practijk pleiten voor deze meening.
Thans volgen tekst en behandeling van de artikelen 45d, 45e en 45/.
Artikel 45d.
DE WIJZIGING IN DE AKTE VAN OPRICHTING BESTAAT RECHTENS NIET ALVORENS DOOR ONZEN MINISTER VAN JUSTITIE IS VERKLAARD, DAT HEM VAN BEZWAREN NIET IS GEBLEKEN.
DE BIJ HET VORIGE LID BEDOELDE VERKLARING MAG ALLEEN WORDEN GEWEIGERD OP DE OVERWEGING, DAT DE WIJZIGING OF DE WIJZE WAAROP ZIJ IS TOT STAND GEKOMEN STRIJDT MET DE GOEDE ZEDEN, DE OPENBARE ORDE, DE WET OF EENE WETTELIJKE BEPALING DER AKTE VAN OPRICHTING, DAN WEL, — IN GEVAL VAN VERGROOTING VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL — DAT NIET BLIJKT, DAT TENMINSTE EEN VIJFDE GEDEELTE VAN HET VERGROOTE KAPITAAL IS GEPLAATST.
TER VERKRIJGING VAN DIE VERKLARING MOET DE AKTE,
l) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 118 pag. 204.



MINISTERIEELE VERKLARING TEN AANZIEN DER WIJZIGING.
HOUDENDE DE WIJZIGING, OF EEN ONTWERP DAARVAN AAN ONZEN VOORNOEMDEN MINISTER WORDEN INGEZONDEN. INDIEN DE AKTE BESTAAT UIT EEN NOTARIEEL PROCES-VERBAAL DER ALGEMEENE VERGADERING, KAN EEN NOTARIEEL UITTREKSEL DAARVAN WORDEN INGEZONDEN.
INGEVAL DE WIJZIGING EENE VERHINDERING VAN HET MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL INHOUDT, MOET BIJ DE INZENDING WORDEN AANGETOOND, HETZIJ DAT DIE VERMINDERING NIET STREKT OM TERUGBETALING OP AANDEELEN OF ONTHEFFING VAN DE VERPLICHTING TOT STORTING OP NIET VOLGESTORTE AANDEELEN MOGELIJK TE MAKEN, HETZIJ DAT DE ARTIKELEN 41 d TOT EN MET 41 g IN ACHT ZIJN GENOMEN. DE LAATSTE VERPLICHTING GELDT EVENEENS INGEVAL VAN WIJZIGING ALS BEDOELD IN ARTIKEL 41 h.
BIJ WEIGERING VAN DE VERKLARING WORDT DE REDEN DAARVAN AAN DEN INZENDER MEDEGEDEELD.
Artikel 45e.
DE BESTUURDERS ZIJN VERPLICHT DE AKTE — OF, INDIEN DEZE BESTAAT UIT EEN NOTARIEEL PROCES-VERBAAL DER ALGEMEENE VERGADERING, EEN NOTARIEEL UITTREKSEL DAARVAN, — HOUDENDE WIJZIGING DER AKTE VAN OPRICHTING, EN DE IN HET VORIGE ARTIKEL BEDOELDE VERKLARING ZOO SPOEDIG MOGELIJK OPENBAAR TE MAKEN DOOR MIDDEL VAN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT. TE DIEN EINDE WORDT EEN VOLLEDIG AFSCHRIFT DER AKTE OF EEN UITTREKSEL, NAAR DE HIERVOOR GEMAAKTE ONDERSCHEIDING, DOOR DEN NOTARIS VOOR W1EN DE AKTE IS VERLEDEN VOOR AFSCHRIFT OF UITTREKSEL GETEEKEND, MET EEN AFSCHRIFT DER VERKLARING BIJ DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT INGEZONDEN.
WAT NIET IS OPENBAAR GEMAAKT, GELDT NIET TEGEN DERDEN TE GOEDER TROUW.
Artikel 45/.
GEDURENDE HET FAILLISSEMENT DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP KAN IN HARE AKTE VAN OPRICHTING GEENE WIJZIGING WORDEN AANGEBRACHT DAN MET TOESTEMMING DES CURATORS.
Ministerieele verklaring.
Zooals ter plaatse ten aanzien van de oprichting der N. V. werd aangenomen, dat de ministerieele verklaring een bestaansvereischte is voor de N.V., bepaalt ook het eerste lid van artikel 456, dat er rechtens geen



MINISTERIEELE VERKLARING TEN AANZIEN DER WIJZIGING.
wijziging bestaat alvorens de verklaring van geen bezwaar aanwezig is ; gelijk bij de oprichting der N. V. men moet aannemen, dat deze bestaat op het oogenblik van de gelijktijdige aanwezigheid der overeenkomst, notarieele akte en verklaring van geen bezwaar, zal bij de wijziging der akte moeten worden aangenomen, dat zij eerst op het oogenblik van de gezamenlijke aanwezigheid van het wijzigingsbesluit, notarieele akte en ministerieele verklaring rechtsgeldig bestaat. x)
Volgens artikel 36e zal de ministerieele verklaring mogen worden geweigerd indien de vennootschap — dat is de door partijen gesloten overeenkomst — in strijd is met de punten in het artikel genoemd ; volgens art. 45d lid 2 kan de ministerieele verklaring worden geweigerd, indien de wijziging, dit is dus de nieuwe inhoud der overeenkomst, in strijd is met de in artikel 45d lid 2 genoemde punten, die dezelfde zijn als die, genoemd in artikel 36e, behoudens de vermeerdering der gronden voor weigering met eene, waarvan uit den aard der zaak bij de oprichting niet kan en redelijkerwijze bij de wijziging wel moet sprake zijn, namelijk strijd met eenige wettige bepaling der akte van oprichting.
AJs verschilpunt mag wellicht worden aangemerkt het feit, dat volgens artikel 45d, de Minister zijn oordeel omtrent de al of niet afgifte van zijn verklaring van geen bezwaar kan doen afhangen óók van de vraag of de wijze, waarop de wijziging tot stand kwam, in strijd was al of niet met de bovengenoemde gronden, terwijl in artikel 36e niet een zinsnede gevonden wordt, die deze bepaling van artikel 45d geheel dekt, ofschoon sommige punten, die te rangschikken zijn onder „de wijze, waarop zij, de wijziging, is tot stand gekomen" wel begrepen zijn onder de woorden van artikel 36e „dat de acte niet voldoet aan hetgeen door de wet is voorgeschreven", daar bijv. immers het niet verleden zijn der notarieele acte van wijziging in de Nederlandsche taal oplevert een wijze van tot standkoming, die in strijd is met de wet, terwijl hetzelfde euvel ten aanzien der acte van oprichting ongetwijfeld tengevolge heeft, dat de acte niet voldoet aan de vereischten der wet.
Echter is er aanleiding de bepaling van artikel 45d lid 2 betrekkelijk de wijze van totstandkoming ruimer te verstaan.
De wijze van totstandkoming der wijziging is in strijd met de openbare orde en/of goede zeden, bijv. indien de vereischte meerderheid door ongeoorloofde middelen is bereikt, is in strijd met de wet niet alleen dan, wanneer aan de voor de nieuwe regeling der N. V. gegeven regels niet zijn opgevolgd, maar ook dan, wanneer de wet op eenigerlei ander gebied is geschonden. 2)
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 118a pag. 204. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 349 pag. 433. Mr. Dr. M. Polak, Overzicht, pag. 30.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 118a pag. 205. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 349 pag. 434. Prof. Mr. W. !L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 262. Men zie ook : N. V. 8e jaargang N°. 6 pag. 192, N°. 8 pag. 225. G. Vlug t. a. p. ad Artikel 45d pag. 82.



SANCTIE. HANDELSREGISTERWET.
De terminologie der wet laat ongetwijfeld de zooeven gegeven ruime interpretatie toe ; echter zal deze interpretatie in de praktijk weinig baten, indien het Ministerie, ter beoordeeling van het voldoen aan de door de wet gestelde vereischten, zich tevreden stelt met den inhoud der wijziging, weergegeven op een der in het derde lid van artikel 45d aangegeven wijzen ; beperkt het Departement van Justitie zich met betrekking tot hare inhchtingsverkrijging niet tot de akte van oprichting, dan zou het Departement van Justitie eenerzijds een officieuse rechterlijke instantie worden en anderzijds dagelijks worden lastig gevallen door gepretendeerde bezwaren tegen de wijze van tot standkoming der wijziging of tegen de wijziging zelve.
Ten aanzien van het tweede lid van artikel 45d worde nog opgemerkt, dat moet blijken, dat 1/5 van het geheele — immers van het vergroote — kapitaal is geplaatst.1)
Het derde lid van artikel 45d stemt woordelij k overeen met het derde lid van artikel 36e, behoudens de aanvulling van artikel 45d lid 3 met een woordelijk gelijkluidend, immers notarieel, uittreksel2) van dat notarieele proces-verbaal der algemeene vergadering, waarin tot de wijziging is besloten.
Het vijfde lid stemt met het laatste lid van artikel 36e woordelijk overeen.
Het vierde lid vond behandeling bij de bespreking van artikel 416 en 41c waarnaar thans moge worden verwezen (pag. 337 vlg.).
Behoudens het notarieele proces-verbaal en het uittreksel daarvan, dat volgens artikel 45e zijn diensten kan bewijzen, is het eerste lid van dat artikel gelijk aan artikel 36/, met dien verstande, dat de bestuurders tot bij zonderen spoed worden aangemaand.
Sanctie. Handelsregisterwet.
Verschillend is echter de sanctie, die aan de beide gelijkluidende regelingen verbonden is. Ten aanzien van artikel 36/ vindt men die in artikel 36gr, ten aanzien van artikel 45e, voor zoover betreft de civielrechtelijke sanctie, in het tweede lid van het artikel: zoolang openbaarmaking door middel van de Nederlandsche Staatscourant niet heeft plaats gehad, geldt het niet openbaar gemaakte niet tegen derden te goeder trouw, derhalve wel ten voordeele van derden te goeder trouw en wel tegen derden te kwader trouw en tegen de aandeelhouders.
Aangezien door het eerste lid van artikel 45e wordt voorgeschreven, dat de openbaarmaking zal moeten geschieden door middel van den Nederlandschen Staatscourant, zal artikel 22 der Handelsregisterwet overeenkomstig het derde lid van dat artikel geen toepassing vinden.
Dit beteekent echter niet, dat niet overigens de bepalingen der Han-
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 118a pag. 205.
2) Joh. M. C. Melis, de Notariswet pag. 406. Mr. Ph, B. Libourel t. a. p. pag. 402.



wijziging gedurende faillissement.
delsregisterwet zouden moeten worden nageleefd en niet toepasselijk zouden zijn. Zoo zal bijvoorbeeld verandering van benaming, directie of doel overeenkomstig artikel 8 j°. artikel 17 der Handelsregisterwet moeten worden bekend gemaakt. x)
Artikel 36gr is overeenkomstig zijn bewoordingen ten aanzien van de in artikel 45c bedoelde casuspositie geenszins toepasselijk. 2)
Wijziging gedurende faillissement.
De rechtsgrond van het bovenopgenomen artikel 45/ is gelegen in het feit, dat de belangen der crediteuren gedurende het faillissement berusten in de beschermende handen van den curator. 3) Zonder diens toestemming kan geen wijziging in de akte worden aangebracht. Elke wijziging zonder zoodanige toestemming is o. i. op grond van artikel 37d W. v. K. en de bewoordingen van artikel 45/ zonder meer nietig ; de afwezigheid van die toestemming kan voor den Minister aanleiding zijn, zijn verklaring van geen bezwaar te weigeren en een onder die omstandigheden niettemin gegeven verklaring van geen bezwaar neemt die nietigheid niet weg.
Het artikel luidt algemeen : derhalve zal ook dan, wanneer een reorganisatie gedurende faillissement met het oog op een te bereiken accoord wordt voorgesteld, de toestemming van den curator noodig zijn, opdat het besluit rechtsgeldig kunne genomen worden ; niettemin zal o. i. daarna toch artikel 41 d volgende eventueel toepasselijk blijven.
Niet alleen vóór hare insolventie, dus vóór hare ontbinding, doch ook daarna kan van een wijziging in de akte van oprichting sprake zijn. Immers volgens artikel 55c blijft de N. V. na hare ontbinding voortbestaan, voorzoo ver dit tot vereffening harer zaken noodig is.
Een zoodanig geval heeft zich voorgedaan, toen een derde X het bedrijf eener failliete en in staat van vereffening verkeerende N. V. wilde voortzetten en de zaken, goodwill enz der N V. van den curator wilde overnemen ; het was diensvolgens van belang en noodzakelijk, dat de boeken der N. V. aan dezen derde zouden ten dienste staan ; de meest praktische oplossing was, dat de aandeelhouders verandering brachten in de akte van oprichting door den derde tot bewaarder der boeken overeenkomstig artikel 5fi/t W. v. K. aan te wijzen.
Omtrent de bewijskracht der notulen geeft artikel 46 een regeling.
Artikel 46.
HET STAAT DEN RECHTER VRIJ AAN DE NOTULEN DER ALGEMEENE VERGADERINGEN VAN AANDEELHOUDERS ZOODANIGE BEWIJSKRACHT TOE TE KENNEN, ALS HIJ IN
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 119, pag. 206 en 207.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 350 pag. 436.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 352 pag. 437. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 170 pag. 181 en 182.



BEWIJSKRACHT DER NOTULEN.
IEDER BIJZONDER GEVAL ZAL VERMEENEN TE BEHOOREN; ONVERMINDERD DE WETTELIJKE BEWIJSKRACHT VAN AUTHENTIEKE AKTEN.
Bewijskracht der notulen.
Is men o. i. terecht van meening, dat, slechts nadat eenig persoon door geschrifte iets voor zijn rekening genomen heeft, er sprake kan zijn van een akte, waarvan de wet de bewijskracht bijzonderlijk geregeld heeft, dan is het begrijpelijk, dat de wetgever ten aanzien der notulen der algemeene vergadering aan den rechter volkomen vrijheid toekent bij de beoordeeling der bewijskracht daarvan.1
Voor zoover het wellicht te verdedigen zou zijn, dat in een notulenboek gehouden notulen zouden kunnen worden gerangschikt onder de huiselijke papieren, waarvan in artikel 1908 B. W. sprake is, heeft de bepaling van artikel 46, eerste deel, deze zelfstandige en positierechtelijke waarde, dat de toepasselijkheid van dit artikel wordt uitgesloten.
De door het eerste gedeelte van artikel 46 gegeven volledige rechterlijke vrijheid wordt aan banden gelegd door de toevoeging „onverminderd de wettelijke bewijskracht der authentieke akten". Deze toevoeging is terminologisch zeer ruim gesteld en omvat op grond van het feit, dat artikel 46 de bedoeling heeft de bewijskracht te regelen der notulen, ongetwijfeld het notarieele proces-verbaal, dat is opgemaakt van hetgeen ter vergadering is geschied, doch is niet slechts daartoe beperkt; het omvat ook andere gevallen, waarin ter zake van hetgeen ter vergadering is geschied, een authentieke akte is verleden, bijvoorbeeld „de later verleden notarieele akte" genoemd in artikel 45c : hetgeen ter vergadering is geschied zal in dit geval zijn neergelegd in de notulen en in de later verleden notarieele akte.
Onder de toevoeging in artikel 46 valt ongetwijfeld het notarieele proces-verbaal; de wet houdt dus als het ware een uitnoodiging in om in te gaan op de vraag, welke de bewijskracht is van het notarieele proces-verbaal van artikel 31 der Notariswet, in tegenstelling tot de andere akte genoemd in artikel 30 der Notariswet.
Hoe groot echter de bekoring is om ten aanzien van het notarieele proces-verbaal de meening te verdedigen, dat daaraan slechts de z.g.n. formeele bewijskracht toekomt in de beteekenis en tegenover de personen als door sommige der in noot 2 op pag. 90 geciteerde schrijvers wordt geleerd, moet daarvan worden afgezien op grond daarvan, dat dit de grenzen van de behandeling der vereeniging — N. V. te buitengaat; er moet
1) Prof. Mr. J. Ph. Sityling t. a. p. le stuk, 2e ged. 2® druk, N°. 452—453 pag. 205— 206, 207. Prof. Mr. A. Anema t. a. p. 3e druk pag. 89. Joh. C. H. Melis t. a. p. pag. 85. A. R. de Bruyn, W. P. N. R. 3006, 3007, 3010. Mr. J. Eggens, W. P. X. R. 2924, 2925 ; 3081, 3082, 3088. Dr. Ph. B. Liboürel t. a. p. op Artikel 1, 30 en 31, Not. Wet. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 114 pag. 197. Prof. Mr. E. J. J. van der Hkyden t. a. p. N°. 222, pag. 278. G. Vlug t. a. p. ad Artikel 46 pag. 83. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 260.



nietigheid der besluiten der algemeene vergadering.
derhalve hier met een verwijzing naar de schrijvers worden volstaan.
Om dezelfde bovenvermelde reden kan geen aandacht worden geschonken aan de oplossing der vraag, wat rechtens is hij aanwezigheid van het tweede bovengenoemde voorbeeld. Ook te dien aanzien zullen de wetsbepalingen en de schrijvers over het bewijsrecht de uitkomst kunnen brengen.
De term „onverminderd" in artikel 46 heeft geenszins de beteekenis, dat, wanneer er een authentieke akte bestaat, daardoor en ook ten aanzien daarvan de notulen elke bewijsrechtelijke beteekenis zouden missen. Het artikel houdt slechts in, dat de rechter, mits slechts inachtnemende alle bepalingen door de wet ten aanzien van authentieke akten gegeven, in de vorming van zijn bewijsoordeel geheel vrij zal zijn.
Artikel 46 spreekt slechts van de wettelijke bewijskracht van authentieke akten.
Ofschoon de rechter vrij is in de waardeering der notulen, zal hij echter toch indien de notulen een onderhandsche akte mochten opleveren, ook aan de wettelijke bewijskracht dier onderhandsche akte gehouden zijn; zulks zal bijvoorbeeld het geval zijn, indien ter algemeene vergadering wordt besloten, dat eenig aandeelhouder, als contraprestatie van eenige aan hem door de N. V. te doene prestatie, gerechtigd zal zijn anders dan door Nederlandsch wettig betaalmiddel te voldoen en alsdan in de notulen zou worden vermeld onder de vermelding van den inhoud der overeenkomst, dat ten bewijze daarvan door het bestuur en den ter vergadering aanwezigen aandeelhouder mede wordt onderteekend. Ten aanzien hiervan geldt mutatis mutandis wat door Prof. van der Heijden terecht wordt opgemerkt, n.1. dat de authentieke notulen niet als notulen bijzondere bewijskracht hebben, maar als vormende een authentieke akte. x)
Nietigheid der besluiten der algemeene vergadering.
Van besluiten der algemeene vergadering kan de nietigheid worden ingeroepen op grond van en overeenkomstig den inhoud van het hiervolgende artikel 46a.
Artikel 46a.
DE NIETIGHEID VAN EEN BESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING KAN IN RECHTE WORDEN INGEROEPEN DOOR IEDEREN AANDEELHOUDER EN IEDEREN DERDE-BELANGHEBBENDE.
ECHTER KAN NIETIGHEID OP GROND DAT EEN BESLUIT NIET OP REGELMATIGE WIJZE OF MET DE DOOR WET OF AKTE VAN OPRICHTING VEREISCHTE MEDEWERKING VAN AANDEELHOUDERS IS TOT STAND GEKOMEN, TENZIJ IN
!) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 222 pag. 279.



INROEPING IN RECHTE ; GEVOLGEN ; AARD VAN HET VONNIS
GEVAL VAN KWADE TROUW, NIET MEER WORDEN BEWEERD, INDIEN, TE REKENEN VAN DEN DAG VAN HET BESLUIT, ZES MAANDEN ZIJN VERLOOPEN ZONDER DAT DE RECHTSGELDIGHEID VAN HET BESLUIT OP VOORMELDEN GROND IN RECHTE IS BETWIST.
EVENMIN KAN DE NIETIGHEID VAN HET BESLUIT OP VOORMELDEN GROND NOG WORDEN BEWEERD, ZOODRA IN DE GEDINGEN, WAARIN, TEN TIJDE DAT ZULKS DOOR HET VORIG LID NIET WAS BUITENGESLOTEN, DE RECHTSGELDIGHEID VAN HET BESLUIT OP BEDOELDEN GROND MOCHT ZIJN BETWIST, DIT BEROEP OP NIETIGHEID BIJ GEWIJSDE IS VERWORPEN.
Inroeping aer nietigheid in rechte. Aard van het vonnis. Gevolgen der nietigheid.
Indien daartoe voldoende gronden aanwezig zijn, kan de nietigheid worden ingeroepen van eenig besluit der algemeene vergadering.
De nietigheid kan in rechte worden ingeroepen.1) Buiten inroeping in rechte is van de nietigheid van een besluit geen sprake.
Zonder rechterlijke uitspraak in dien zin kan van nietigheid niet de rede zijn : de nietigheid van een besluit kan worden beweerd, zijn rechtsgeldigheid in rechte worden betwist. Over de al of niet juistheid der betwisting zal de rechter hebben te oordeelen. Zijn naar diens oordeel de door de wet in artikel 46a W. v. K. en elders aangegeven gronden aanwezig, dan is er nietigheid: de functie van den rechter is dus op de eerste plaats de vaststelling van de aanwezigheid der nietigheidsgronden.
De betwisting in rechte, de rechterlijke controle der nietigheidsgronden en zijn uitspraak zijn conditio sine qua non voor de aanwezigheid van nietigheid. Echter ook niet meer dan dat.
De oorzaak der nietigheid is gelegen in het feit, dat de handeling, het besluit niet is tot stand gekomen overeenkomstig de voorwaarden door de wet gesteld of anderszins in strijd is met de wet, de openbare orde of de goede zeden.
In deze opvatting is verklaarbaar het tweede lid : door het uitsluiten van de mogelijkheid om een rechterlijke uitspraak te verkrijgen wordt bereikt, dat van nietigheid niet meer kan gesproken worden ; niet aanvaardbaar zou de meening zijn, dat de nietigheid zou vervallen doordat men gedurende een bepaalden tijd niet een uitspraak dienaangaande verkrijgt.
Anderzijds doet men volkomen recht wedervaren aan de bewoordingen der wet, die spreekt van het beweren der nietigheid en het inroepen der nietigheid, derhalve van de bewering, dat er nietigheid is en dat men die bestaande nietigheid inroept: indien de rechter na onder-
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 224 pag. 213 en 214. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 225 pag. 281.



INROEPING IN RECHTE ; GEVOLGEN ; AARD VAN HET VONNIS.
zoek gronden van nietigheid aanwezig vindt, zal hij verklaren, dat er nietigheid van het besluit aanwezig is.1
Het vorenstaande geldt voor alle gronden van nietigheid. Zulks kan worden afgeleid uit het derde lid, dat door een beperking te geven van den tijd, gedurende welken men op den aldaar genoemden „voormelden grond" de rechterlijke beslissing kan vragen, te kennen geeft, dat ook voor andere dan den voormelden grond dezelfde regeling geldt met dien verstande echter, dat ten aanzien van den tijd geen beperking is aangelegd en de actie dus eerst na verloop van dertig jaren zal zijn te niet gegaan.
Er kan dus op die gronden worden beweerd, dat een rechtsgeldig besluit niet is tot stand gekomen en dat er dus ook op geen enkel oogenblik gebondenheid aan zoodanig besluit heeft bestaan.
De uitspraak door den rechter gedaan constateert dus nietigheid, zegt, dat er nooit eenig rechtsgeldig besluit en dus ook nooit eenige gebondenheid aan zoodanig besluit is geweest.
Voor ons recht zal men dus hebben aan te netuen, dat dit vonnis van den rechter is van declaratoiren aard, alsmede dat de nietigheid dus werkt vanaf het oogenblik. waarop dit besluit is genomen en derhalve noch van het oogenblik van de rechterlijke uitspraak, noch vanaf het oogenblik, waarop naar aanleiding van het genomen nietige besluit uitvoeringsmaatregelen worden genomen.
Uit een en ander volgt, dat al hetgeen ter uitvoering van het besluit, waarvan de nietigheid is geconstateerd, met inachtneming van eventueele door de wet gegeven regels ter bescherming van derden te goeder trouw, zal moeten worden geredresseerd.
De nietigheid kan in rechte worden ingeroepen. Losgemaakt van de rest van het eerste lid, aanwijzende de personen, die de nietigheid kunnen inroepen, houdt dat gezegde slechts een aanwijzing in omtrent den aard der nietigheid.
Echter volgt daaruit, dat, aangezien de wet overigens geenerlei regeling daaromtrent geeft, de wet onbeslist heeft gelaten tegen wie en hoe die nietigheid kan worden ingeroepen, alleen aangevende aan wie de bevoegdheid tot inroeping der nietigheid toekomt.
Het meest op den voorgrond tredende geval is, dat de nietigheid van eenig besluit wordt ingeroepen tegen de N. V. 2), wier algemeene vergadering het besluit genomen heeft. Zulks kan geschieden doordat van den rechter wordt gevraagd een declaratoir, constateerende de nietigheid van het besluit ; het kan echter ook geschieden bij wijze van exceptie in die gevallen, waarin op grond van eenig nietig besluit tegen een aandeelhouder door de N. V. wordt opgetreden ; ook dan immers heeft een inroeping in rechte der nietigheid plaats.
Tegen de nietigheid van eenig besluit kan ook worden opgekomen
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 224 pag. 213 en 214.
2) Prof. Mr. E. J. J. vast dbr Heijden t. a. p. N°. 225 pag. 282.



voeging.
tegen degenen, die de rechten der N. V. uitoefenen, zooals bijvoorbeeld de faillissements-curator.
Daar in onze wet, anders dan in de Duitsche wetgeving1), niet is voorgeschreven, dat de inroeping der nietigheid moet geschieden tegen de N. V., doet zich de vraag voor of een beroep op de nietigheid ook zal kunnen worden gedaan in een procedure tusschen derden, zonder dat derhalve daarbij de N. V. in eenig opzicht partij is. 2) Zoodanig geval kan zich voordoen, indien een derde A. aan een derde B. heeft overgedragen een recht tegen de N.V., ten aanzien waarvan echter bij de toekenning de bevoegdheid tot wijziging (vernietiging) was voorbehouden, tot welke wijziging of beëindiging door een besluit der algemeene vergadering is besloten vóór het oogenblik der overdracht ; is het besluit rechtsgeldig dan zal A. door B. kunnen worden aangesproken, overeenkomstig artikel 1570 B. W., tot vrijwaring van het recht op het oogenblik der overdracht; de vraag is derhalve of A., tot vrijwaring door B. aangesproken, zich tegen diens vrijwaringsactie zal kunnen verweren door een beroep op de nietigheid van het besluit der algemeene vergadering en alsdan tot het bewijs van die nietigheid eventueel zal kunnen worden toegelaten.
De aanvaarding dezer meening, die niet in strijd is met artikel 46a W.v. K., brengt mede, dat de beslissing over de al of niet nietigheid van een besluit der algemeene vergadering, die in het algemeen zeker als een zaak van maatschap of vennootschap kan worden beschouwd, ook voor een ander forum dan dat der plaats van vestiging der N. V. zal kunnen geschieden.
Het beroep op de nietigheid zal, indien wordt beoogd een declaratoir van nietigheid te verkrijgen, worden verkregen door het gewone middel eener dagvaarding ; echter zal het niet uitgesloten zijn, dat, indien eenig aandeelhouder zoodanige vordering heeft ingesteld, eenig ander aandeelhouder zich in die procedure voegt. 3)
Voeging.
Zulks is volmaakt in overeenstemming met artikel 285 B. Rv. en de interpretatie daarvan, die zoowel door den Adv. Gen. Ledeboer als door den H. R. aan dat artikel is gegeven in zijn arrest van 11 December 1914, W. 9813, pag. 1, waar door den H. R. wordt overwogen : „dat hij, die verlangt in een geding zich te voegen of tusschenbeide te
') H. R. 18 April 1913, W. 9500. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Hiilfte § 272, D. H. G. B. pag. 1140—1141.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 225, pag. 281.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 225 pag. 282, die ten onrechte van meening is, dat, naar de heerschende opvatting, andere aandeelhouders niet kunnen tusschenkomen of zich voegen in een geding tusschen aandeelhouders en de N. V. over de geldigheid van een besluit. Prof. Mr. C. W. Star Busmann, t. a. p. N°. 129 pag. 120 en 121.



INROEPING DOOR DERDEN-BELANGHEBBENDEN EN AANDEELHOUDERS.
komen, moet hebben een eigen zelfstandig recht, dat hij ook in een zelfstandig geding zou kunnen geldig maken".
Aan dit vereischte nu wordt ongetwijfeld voldaan, aangezien volgens de bepaling van artikel 46a aan iederen (afzonderlijken) aandeelhouder of derden belanghebbende het recht toekomt om de nietigheid in rechte in te roepen.
Aangezien in het tweede lid van artikel 46a een vervaltermijn is opgesteld voor het beroep op de nietigheid op een der daar aangegeven gronden, zal na verloop van dien termijn voeging uit den aard der zaak uitgesloten zijn.
Indien voeging moet worden mogelijk geacht in het bovengestelde geval zullen de bepalingen van artikel 285 tot en met 288 toepasselijk zijn.
In evengenoemd arrest is beslist, dat de individueele aandeelhouder niet gerechtigd is om tusschen te komen om zich te voegen bij de vennootschap om de gewijzigde statuten te verdedigen, zulks op grond der geciteerde overweging van den H. R. en den advovaat-generaal en de door laatstgenoemde geciteerde literatuur.5)
Inroeping door derden-belanghebbenden en aandeelhouders.
De bevoegdheid om de nietigheid in te roepen in rechte komt volgens de wet toe aan iederen aandeelhouder en iederen belanghebbende. Dat beide categorieën van personen gezamenlijk zijn genoemd, is practisch niet zonder beteekenis. Daardoor wordt immers buiten twijfel gesteld de bevoegdheid van den houder van een onder-aandeel om een beroep te doen op de nietigheid van eenig besluit.
Wanneer men al naar analogie van artikel 44b, waarin aan houders van onderaandeelen slechts stemrecht wordt toegekend, voor zoover zij samen kunnen brengen het bedrag van een aandeel, aan de houders van onderaandeelen zou willen ontzeggen een beroep op de nietigheid van eenig besluit te doen, indien niet aan dezelfde voorwaarden wordt voldaan, zal men toch deze meening moeten laten varen, aangezien het eerste lid van artikel 46 ook en zelfs aan den derde belanghebbende de bevoegdheid toekent, terwijl bovendien artikel 38a lid 2 den houder van een onderaandeel normaliter met een aandeelhouder gelijk stelt en artikel 44b als zijnde een uitzonderingsbepaling eng moet worden toegepast; derhalve zal ook ten behoeve van een houder van een onderaandeel voeging in bovenbedoelden zin kunnen plaats hebben.
De nietigheid kan worden ingeroepen door aandeelhouders. Het aandeelhouderschap is de eenige door de wet gestelde eisch. Wanneer men
1) Tn genoemd arrest is beslist, dat een aandeelhouder met de bevoegdheid heeft om zich bij de N. V. te voegen om met haar de geldigheid van een besluit staande te houden, zulks op grond daarvan, dat, de N. V. alleen de aangewezene en gerechtigde is om de geldigheid van besluiten staande te houden. Deze juiste overweging is onvoldoende grond voor de algemeene stelling, dat in een geding over de geldigheid van een besluit, naar de heerscbende opvatting, voeging of tusschenkomst niet mag voorkomen.



INROEPING DOOR DERDEN-BELANGHEBBENDEN EN AANDEELHOUDERS.
echter aanvaardt den regel „point d'inteivt, point d'action", zal men er toe komen ook te spreken van den aandeelhouder-belanghebbende, evenals de wet spreekt van den derde-belangehebbende. ')
Echter stelt artikel 46a tegenover elkaar de aandeelhouders en de derden-belanghebbenden ; zij gaat er derhalve blijkbaar van uit, dat de aandeelhouders, als rechthebbenden op de juiste naleving der overeenkomst, van zelf belanghebbenden zijn en het derhalve niet aanvaardbaar is, den aandeelhouder een beroep op de nietigheid te ontzeggen op grond van het ontbreken van belang.
Moge men daarom wellicht aan een andere formuleering dan „point d'interêt, point d'action, den voorkeur geven, toch zal men o. i. moeten vasthouden aan de gedachte, dat het eenig aandeelhouder niet zonder mogelijkheid van belang of zonder noodzaak moet vrijstaan besluiten der algemeene vergadering te doen vernietigen, ten koste der N. V. en wellicht met groote nadeelige gevolgen. Ziet men in het besluit de uitvoering der oprichtingsovereenkomst, dan zal toewijzing eener vordering, ingesteld onder omstandigheden aJs bovenomschreven, kunnen worden tegengegaan op grond van artikel 1374 B. W., voorschrijvende, dat een overeenkomst te goeder trouw moet worden ten uitvoer gebracht. 2)
Zeker zal, onder in concreto te beoordeelen omstandigheden, het gebruik van zijn recht door den vennoot misbruik van recht kunnen opleveren en dan op dien grond aanvechtbaar zijn.
De wet stelt ook niet den eisch, dat de aandeelhouder zich hetzij tegen het besluit heeft verklaard, hetzij zich van stemming heeft onthouden, hetzij ter vergadering is aanwezig geweest. 3)
Het ware dan ook praktisch niet wel doenlijk dezen eisch te stellen, daar immers den aandeelhouder, die ter algemeene vergadering zijn stem vóór eenig besluit heeft uitgebracht, buiten zijn schuld de wetenschap van de aanwezigheid van gronden van nietigheid kan ontbreken en eerst later ter kennis komen.
Echter heeft de wet zelf eenige gevallen genoemd, waar, door het al of niet uitbrengen van stemmen vóór eenig voorstel of besluit, invloed wordt uitgeoefend op de rechtsgeldigheid van het besluit; dit is het geval in de artikelen 43g en 43h, waar bij niet voldoening aan de daar genoemde formeele vereischten een beroep op nietigheid openstaat, doch wel een wettig besluit kan worden genomen, indien alle stemmen, die over het geplaatst kapitaal kunnen worden uitgebracht, aan eenig voorstel of besluit zijn gegeven.
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 224 pag. 281. Prof. Mr. C. W. Star Busmann t. a. p. N°. 147 vlg. pag. 152 vlg. H. R. 6 December 1929, W. 12081 pag. 1 en 2. 20 Maart 1930, W. 12118 pag. 1 en 2.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 223 pag. 279 en N°. 224, pag. 281. H. R. 2 November 1922, W. 10991 pag. 2.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 225 pag. 281. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 124 pag. 214. Mr. Dr. M. Polak,. Overzicht pag. 30.



nietigheidsgronden.
In verband hiermede kan de vraag worden gesteld, of in het evengenoemde geval aan derden-belanghebbenden bij den inhoud van eenig besluit ook, evenals aan aandeelhouders.de bevoegdheid tot inroeping der nietigheid moet worden ontzegd. Deze vraag moet op tweeërlei grond in bevestigenden zin worden beantwoord ; ten eerste aangezien de wet zelf zegt, dat bij voorstemmen van alle aandeelhouders wettiglijk kan worden besloten en ten tweede, aangezien het belang van de derden bij de inachtneming van die voorschriften afwezig is, indien alle aandeelhouders hun stem hebben uitgebracht, zijnde die voorschriften gegeven, opdat alle aandeelhouders met kennis van zaken ter algemeene vergadering zullen kunnen, aanwezig zijn.
Bevestiging door alle met ter vergadering aanwezige aandeelhouders van het met algemeene stemmen der ter vergadering aanwezige aandeelhouders in de gevallen van 43g en 43h genomen besluit zal geen rechtsgeldigheid kunnen tengevolge hebben, aangezien de artikelen uitzonderingsgewijs de wettigheid opstellen, wanneer het besluit met algemeene stemmen wordt opgenomen bij aanwezigheid van het geheele geplaatste kapitaal in een algemeene vergadering.1)
Ook aan een derde-belanghebbende komt het beroep op de nietigheid van een besluit toe. Derden zijn in het verband van artikel 46a ongetwijfeld de niet-aandeelhouders.
Als voorbeelden van belanghebbenden bij eenig besluit kunnen worden genoemd, houders van winst- en dividendbewijzen bij besluiten, die de al of niet winstuitkeering en de mate en wijze daarvan betreffen, doch overigens zal de al of niet aanwezigheid van de door de wet gevorderde kwaliteit van belanghebbende in concreto door den rechter moeten worden beoordeeld. 2)
Nietigheidsgronden.
De wet heeft ten aanzien der gronden van nietigheid volstaan met het maken van een vrij ruime classificeering, waarin die gronden kunnen worden ondergebracht, zonder omtrent de aanwezigheid van een nietigheidsgrond en de eventueele classificeering daarvan zich nader uit te
laten. ,
De door de wet gegeven classificeering is die in 1°. besluiten tot stand
gekomen niet op regelmatige wijze of met de door de wet of akte van oprichting vereischte medewerking van aandeelhouders en 2 . ie e sluiten die niet onder sub 1 begrepen zijn. Dit is de wettelijke onderscheiding ; immers het tweede lid stelt een uitzonderingsregehng op ten aanzien van „den voormelden grond", waaruit derhalve mag worden afgeleid, dat er nog andere gronden zijn.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t.a.p. N°. 226 pag. 282 Prof Mr. W L. P. A. Molengraaf t. a. p. pag. 283. Mr. Dr. L. E..Visser t a. p_N° '^ Pag. 214.
2) Mr. dr. l. E. Visser t. a. p. N°. 124 pag. 214. Prof. Mr. E. J. J. van der.
Heijden N°. 225 pag. 281.



formeel en materieel.
Formeel en materieel.
Zoowel bij de regeering als bij de schrijvers heeft deze onderscheiding de titulatuur verworven van formeele enmaterieelenietigheidsgronden.1)
Het is zeer de vraag, of men door het invoeren van deze benaming de hanteering van artikel 46a vergemakkelijkt heeft ; of er derhalve een voldoende wettelijk vaststaande inhoud is aan te geven van het begrip formeel en materieel en anderzijds of de eenmaal aangenomen inhoud van het begrip formeel dan wel volkomen dekt de in artikel 46a lid 2 aangegeven gronden.
Naar de door Mr. Dr. L. E. Visser gegeven omschrijving is een besluit formeel onrechtmatig „indien het genomen is met verwaarloozing van de regels, welke de wet of de akte van oprichting heeft gesteld ter verzekering van een behoorlijke raadpleging van aandeelhouders."
Prof. E. J. J. van der Heijden is van meening, dat „de eerste (formeele nietigheid) ontstaat uit niet naleving van hetgeen recht is ten aanzien van het besluit als handeling, ten aanzien van zijn vorm".
Daargelaten of deze omschrijvingen van gelijken inhoud zijn, is toch ongetwijfeld gerechtvaardigd de vraag, of niet ook bij nietigheid van de notarieele akte, opgemaakt overeenkomstig artikel 45c, een nietigheid zal aanwezig zijn in den zin van het tweede lid van artikel 46a ; en onder welke soort van nietigheid men naar de boven geciteerde omschrijvingen heeft te rangschikken een besluit genomen door een N. V., die later blijkt nietig te zijn, alsmede een besluit tot stand gekomen zonder de overeenkomstig artikel 45ƒ vereischte toestemming der faillissementscurators.
Bovendien is het naar Mr. Dr. L. E. Visser mogelijk, dat een besluit materieel nietig is wegens de wijze, waarop het is tot stand gekomen, n.1. indien daarbij misleiding of andere ongeoorloofde middelen als omkooping of geheime beloften zijn gebezigd. 2)
Op bovengenoemde gronden lijkt het aanbevelingswaardig niet de onderscheiding van formeele en materieele nietigheidsgronden te bezigen naast de door de wet gebruikte onderscheiding.
Aan de onderscheiding der nietigheidsgronden door artikel 46a opgesteld, is een belangrijk rechtsgevolg verbonden ; bij gebreke van zeer nauwkeurige omschrijving door de wet is den rechter een zeer moeilijke taak op de schouders gelegd.
Totstandkoming op regelmatige wijze.
De eerste der door artikel 46 lid 2 opgestelde nietigheidsgronden is het niet op regelmatige wijze tot stand gekomen zijn van het besluit.
1) Ontwerpen van wetten op de vennootschappen etc. 2e stuk pag. 208—209, Mr. Dr. L. E. Visser t,. a. p. N°. 123 en 123a pag. 210—213. Mr. Dr. M. Polak. Overzicht pag.31. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a.p. N°. 226 pag. 282—283. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 127. G. Vltjo t,. a. p. ad Artikel 46a pag. 83.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 123a pag. 212 en N°. 125 pag. 216.



ANDERE ONDERSCHEIDING ; TIJDSBEPALING TEN AANZIEN DER ACTIE.
Betwijfelbaar is of er wel een taalkundige of wettelijke reden is om deze bepaling zoo beperkt op te vatten, dat daaronder slechts zouden vallen vormvoorschriften door de wet of de akte van oprichting gegeven voor de vorming van het besluit in de algemeene vergaderingx) : een besluit, dat op onrechtmatige wijze bijv. door misleiding is tot stand gebracht, kan moeilijk genoemd worden op regelmatige wijze te zijn tot stand gebracht, tenzij men aan den term, „regelmatig een beperkte beteekenis geeft, die door de woorden der wet niet wordt aangegeven en volgens de vooronderstelde bedoeling der wet twijfelachtig is ; anderzijds is, zelfs in die beperkte opvatting van den term „regelmatig", een besluit, neergelegd in een nietige notarieele akte, ongetwijfeld op grond van artikel 46a lid 2 aanvechtbaar.
Vereischte medewerking.
De tweede nietigheidsgrond is het ontbreken van de door de wet of akte van oprichting vereischte medewerking van aandeelhouders ; aangezien artikel 44d het eenige wettelijke voorschrift is, dat vereischten Stelt ten aanzien van de medewerking van aandeelhouders, zal deze grond omvatten ongeoorloofde afwijkingen van de regeling in dat artikel gegeven of in de akte van oprichting in geoorloofde afwijking van het genoemde artikel.
Uit deze bepaling mag worden afgeleid, dat het uitbrengen van nietige stemmen niet zonder meer nietigheid van het besluit tengevolge heeft en dat het ten onrechte in aanmerking nemen van nietige stemmen slechts dan invloed heeft indien daardoor aan artikel 44d wordt tekort gedaan.
Andere nietigheidsgronden.
Als nietigheidsgronden vallende buiten de in artikel 46a lid 2 omschrevene kunnen worden genoemd : strijd met de openbare orde en goede zeden, met eenigerlei wettelijke bepaling, goede trouw, enz. 2)
Aangezien door artikel 46a een bijzondere en afwijkende regeling wordt gegeven,lijkt het't meest verkieslijk bij twijfel.of eenige nietigheidsgrond onder de in het tweede lid genoemde valt en ook dan, wanneer hij zoowel onder het tweede lid als onder 'n andersoortige nietigheidsgrond zou zijn te brengen, niet den korten vervaltermijn van artikel 46a aan te nemen.
Tijdsbepaling voor instelling der actie.
In het tweede en derde lid van artikel 46a wordt een tijdgrens opgesteld, buiten welke het niet meer mogelijk is om de nietigheid, op den grond in het tweede genoemd, te beweren in rechte.
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 123 pag. 210. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 226 pag. 282.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 123a pag. 221 en 212. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 226 pag. 282.



TIJDSBEPALING TEN AANZIEN DER ACTIE ; KWADE TROUW
Daargelaten even den kwaden trouw, waarvan in het tweede lid de rede is, wordt deze grens bepaald door : a. het verloop van zes maanden — zonder betwisting sinds den dag, waarop het besluit genomen werd, b. door den dag, waarop het besluit genomen werd en dien, waarop bij gewijsde de nietigheid is verworpen in alle procedures, die volgens het tweede lid van artikel 46a konden worden ingesteld. x)
Wat het zooeven onder a genoemde punt betreft, moet worden opgemerkt, dat indien binnen den vermelden termijn van 6 maanden wèl betwisting is gedaan, de termijn om nog andere betwistingen op eenigen grond te doen zonder eenige nadere aanduiding van termijn is verlengd.
Deze tijd is pas dan verstreken zoodra in alle gedingen, — immers artikel 46a lid 3 spreekt in het meervoud — die te rechter tijd en op (in 46a lid 2) voormelden grond zijn ingesteld, de nietigheid bij gewijsde is verworpen.
Te rechter tijd is een beroep op de nietigheid gedaan, indien het niet is gedaan ten tijde,dat het door het tweede lid van artikel 46a is buitengesloten. Het is volgens dat lid slechts buitengesloten, indien 6 maanden zijn verstreken zonder betwisting; ter rechter tijd is derhalve de betwisting gedaan indien zij is gedaan binnen 6 maanden of na 6 maanden mits er binnen zes maanden eenig beroep op nietigheid is gedaan.
De betwisting kan zijn gedaan op den grond in het tweede lid van artikel 46a vermeld; deze grond is tweeledig en, zooals boven werd aangegeven, meervoudig, d.i. slechts een elassificeering, niet een opsomming.
Zoolang derhalve niet in alle nietigheidsprocedures, mits maar een daarvan binnen den tijd van 6 maanden na het vallen van het besluit is aangevangen, de nietigheid is verworpen, kan nog steeds door een ieder op iederen grond, ook dus een zoodanigen, ten aanzien waarvan wel nietigheid werd verworpen, een actie tot nietigverklaring worden ingesteld, zonder dat het feit, dat reeds eenige beslissing is gevallen rechtens op den uitslag der laatstgenoemde procedures van invloed is.
Men heeft dus o. i. zoowel in het tweede, als in het derde lid van artikel 46a te doen met een tijdsbepaling, met een vervaltermijn en geenszins met toepassing of afwijking van artikel 1954 B. W., in welken zin dan ook geïnterpreteerd. 2)
Kwade trouw.
Zoowel de in het tweede, als in het derde lid genoemde vervaltermijn verdwijnt ingeval van kwade trouw ; dat zulks ook voor het derde lid geldt, volgt daaruit, dat de termijn van het tweede lid ten eenenmale
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 226 pag. 283. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 125 pag. 215 en 216.
2) Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 31. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 283. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 227 pag. 284 en 285. Mr. Dr.L.E. Visser t.a.p. N°. 124 pag. 214 en N°. 125 pag. 216. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 127. Prof. Mr. A. Anema, Asser-Anema, 3e druk pag. 338.
VI • 31



KWADE TROUW.
vervalt bij kwade trouw en het derde lid gebaseerd is op het tweede : indien immers volgens het tweede lid te geener tijd de instelling van een actie is buitengesloten, kan ook nooit de tijd zijn aangebroken, waarop bij gewijsde de nietigheid is verworpen van alle gedingen, die binnen den door het tweede lid gestelden termijn zijn aangevangen.
De termijn vervalt bij aanwezigheid van kwade trouw. De wet geeft niet aan, door wien kwadetrouwmoet zijn gepleegd, noch ook ten aanzien waarvan. x)
Volgens de woorden der wet zal men derhalve gerechtigd zijn aan te nemen, dat evenzeer de kwade trouw, aanwezig bij de tot standkoming van besluiten, als de kwade trouw ten aanzien van bemanteling van begane fouten, den termijn van 6 maanden doet vervallen, ook dan wanneer die kwade trouw binnen den tijd van 6 maanden is ontdekt, zelfs dan indien na die ontdekking binnen den tijd van 6 maanden alsnog een
actie kan worden ingesteld.
Het ware geenszins eigenaardig geweest, indien door de wet ingeval van kwade trouw een vervaltermijn ware opgesteld, aanvangende van het oogenblik af, waarop de kwade trouw is ontdekt.
VAN HET BEST CUE DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP EN VAN HET TOEZICHT OP HET BEHEEE.
De voornaamste bepalingen betreffende het bestuur der vennootschap vindt men in de vijfde paragraaf, in de artikelen 47 tot en met 54c W. v. K. Echter vindt men de bepalingen het bestuur betreffende ook in andere paragrafen ; zoo in de artikelen 36/ en 36g, in artikel 39 en 396, in artikel 406, 42, 426, 43, 43c, 44a, 45c, 55d W. v. K..
Terwijl in voornoemde en andere artikelen slechts incidenteele bevoegdheden en verplichtingen van het bestuur der N. V. worden gevonden, geeft de vijfde paragraaf gelegenheid zich een meer algemeen oordeel te vormen over het bestuur, zijn rechtspositie, zijn verhouding tot de N. V., commissarissen en derden.
Onder meerdere zijn in dat opzicht op grond van de daarin vervatte aanduidingen van belang de artikelen 47 en 47e en 52a W. v. K„ waarvan de tekst, hier volgt:
Artikel 47.
BEHOUDENS BEPERKINGEN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING IS HET BESTUUB BELAST MET HET BESTUREN VAN DE ZAKEN DER VENNOOTSCHAP, MET HET BEHEER VAN HAAR VERMOGEN, DAARONDER BEGREPEN DE HANDELINGEN BEDOELD BIJ HET TWEEDE LID VAN ARTIKEL 1833
l) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 125 pag. 216—217. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 226 pag. 283, 284.



HET BESTUUR.
VAN HET BURGERLIJK WETBOEK EN MET HARE VERTEGENWOORDIGING IN EN BUITEN RECHTE.
Artikel 47e.
VAN ALLE RECHTSVORDERINGEN BETREKKELIJK DE OVEREENKOMST TUSSCHEN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP EN DEN BESTUURDER, DAARONDER BEGREPEN DE VORDERING BEDOELD IN ARTIKEL 49a, WAARVAN HET BEDRAG ONBEPAALD IS OF f 200 TE BOVENGAAT, NEEMT KENNIS DE ARRONDISSEMENTS RECHTBANK BINNEN WIER RECHTSGEBIED DE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD. INDIEN DE VORDERING NIET MEER DAN f 400 BELOOPT, IS HOOGER BEROEP UITGESLOTEN. HET BEPAALDE BIJ BOEK I, TITEL II, TWEEDE AFDEELING VAN HET WETBOEK VAN BURGERLIJKE RECHTSVORDERING IS TE DEZEN NIET TOEPASSELIJK.
Artikel 52a.
ALLEN, COMMISSARISSEN OF ANDEREN, DIE, ZONDER DEEL UIT TE MAKEN VAN HET BESTUUR DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, KRACHTENS EENIGE BEPALING DER AKTE VAN OPRICHTING OF KRACHTENS BESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING, VOOR ZEKEREN TIJD OF ONDER ZEKERE OMSTANDIGHEDEN, DADEN VAN BESTUUR VERRICHTEN, WORDEN TE DIEN AANZIEN, WAT HUNNE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN TEN OPZICHTE VAN DE VENNOOTSCHAP EN VAN DERDEN BETREFT, ALS BESTUURDERS AANGEMERKT.
Het Bestuur (de bestuurder).
Met de in artikel 47 W. v. K. aangegeven taak is belast het bestuur. De term „het bestuur" moet worden verstaan in dien zin, dat hij aanduidt den persoon of de personen1, die krachtens den wil der gezamenlijke aandeelhouders met de voortdurende en regelmatige vervulling der in genoemd artikel aangegeven taak, als een samenhangend geheel beschouwd, en met inachtneming van beperkingen bij de akte van oprichting, zijn belast; zij worden genoemd „bestuurders".
Blijkens den inhoud van artikel 52a W.v. K. en de tegenstelling tusschen dit artikel en artikel 47 W. v. K., is het niet voldoende om bestuurder te zijn, dat men gedurende zekeren tijd of onder zekere omstandigheden daden van bestuur verricht. In dat geval, wanneer derhalve ten aanzien
J) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden 2« druk t. a. p. N°. 242 pag. 301. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag 55 en 128. G. Vlug t. a. p. ad art. 47 pag. 83 en 84 N°. 83. Prof. Mr. W . L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 263. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger e. a. Aktiengesetz van 30 Januari 1937 ad § 16 anm. 23 pag. 160.



der personen, die daden van bestuur verrichten, niet kan gesproken worden van een continuiteit en regelmatigheid in de vervulling der geheele in artikel 47 W. v. K. omschreven taak, zegt art. 52a W. v. K., dat zij, weliswaar geen deel uitmaken van het bestuur der naamlooze vennootschap, doch dat zij in sommige opzichten als bestuurders worden aangemerkt. Zij zijn derhalve, ofschoon zij daden van bestuur verrichten, niet bestuurders1, aangezien ten eerste zij slechts in sommige opzichten als bestuurders worden aangemerkt, ten tweede door de wet uitdrukkelijk wordt vastgesteld, dat zij geen deel van het bestuur der naamlooze vennootschap uitmaken en ten derde door artikel 52a W.v. K. onder degenen, die volgens dat artikel als bestuurders kunnen worden aangemerkt, genoemd worden de commissarissen, die toch een door de wet van het bestuur scherp onderscheiden juridisch zelfstandig bestaan voeren en bijvoorbeeld volgens art. 51a W. v. K„ behoudens tegenstrijdige bepaling in de acte van oprichting, bevoegd zijn ten allen tijde iederen bestuurder te schorsen.
Quasi-Bestuurders (Art. 52a W. v. K.)
Waar derhalve de in artikel 52a W. v. K. genoemde personen niet bestuurders zijn, doch slechts in sommige opzichten als bestuurder worden aangemerkt, moet worden aangenomen, dat bestuurders in den zin der wet slechts zijn de leden van het in artikel 47 W. v. K. genoemde bestuur.
Beperkte toepasselijkheid der wetsbepalingen t. a. v. bestuurders.
Op deze laatsten derhalve en niet op degenen, die te rangschikken zijn onder artikel 52a W. v. K., zijn van toepassing de wetsartikelen, die bepalingen, voorschriften en aanwijzingen geven omtrent het bestuur of de bestuurders en zoodanige aanwijzingen van rechten of verplichtingen kunnen slechts analogice en binnen de aangegeven grenzen op grond van artikel 52a W. v. K. worden toepasselijk verklaard.
Het is niet zonder belang na te gaan, in hoeverre sommige wetsbepalingen, handelende over het bestuur en de bestuurders, op de in artikel 52a W. v. K. bedoelde personen van toepassing zijn ; bovendien wordt door zoodanige afgeronde samenvattende behandeling voorkomen, dat telkens, wanneer van bestuurders de rede is, artikel 52a W. v. K. in de behandeling moet worden betrokken.
Oligarchische clausule; art. 48a en 50c W. v. K.
Voor de toepasselijkheid van artikel 52a W. v. K. is vereischt een aanwijzing door de algemeene vergadering of bepaling in de akte van
i) prof Mr E J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 263 pag. 332. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 149 pag. 256 en N°. 152 pag. 260. G. Vlug t. a. p. ad art. 47 pag 86 N°. 89.
HET BESTUUR ; QUASI-BESTUURDERS.



OLIGARCHISCHE CLAUSULE T. A. V. QUASI-BESTUURDERS.
oprichting : door dezelfde macht derhalve worden volgens artikel 48 en artikel 52a W. v. K. de bestuurders en de quasi-bestuurders aangesteld ; terwijl echter met betrekking tot de benoeming van de bestuurders kan worden gebruik gemaakt van de in artikel 48a W. v. K. behandelde oligarchische clausule, is zulks uitgesloten ten aanzien van de benoeming van quasi-bestuurders als zoodanig, dus daargelaten de commissariskeuze, wier benoeming slechts van de beslissing der algemeene vergadering van aandeelhouders in volkomen vrijheid, dus zonder voordracht genomen, afhankelijk is1.
Wanneer derhalve volgens de akte van oprichting de bestuurders, voor het verrichten van bepaaldelijk aangeduide daden van bestuur, de medewerking van in de akte aangewezen personen noodig hebben en wijders is bepaald, dat bij overlijden van een dezer, de algemeene vergadering een nieuwe aanwijzing zal verrichten, is het niet geoorloofd, dat de algemeene vergadering bij het doen dezer keuze door eenige voordracht zal beperkt zijn.
Tot deze conclusie moet men komen op tweeërlei grond. Ten eerste moet als bedoeling van den wetgever worden aangenomen, dat de gezamenlijke aandeelhouders vrij zullen zijn in de aanstelling van degenen, die voor hen daden van bestuur zullen verrichten ; dit vloeit voort zoowel uit den tekst van artikel 48a W. y. K., waarin als uitzonderingsregeling de mogelijkheid van uitdrukkelijke opneming van de oligarchische clausule wordt goedgekeurd, doch op elk oogenblik mits met de vereischte stemmenmeerderheid in haar werking kan worden lamgelegd, alsook uit de geschiedenis der totstandkoming dezer bepaling. 2
Voor zoover derhalve niet een uitdrukkelijke uitzondering op dit beginsel is gemaakt, moet worden aangenomen, dat de algemeene vergadering in zijn recht personen tot het verrichten van daden van bestuur aan te wijzen, vrij en onbeperkt is.
Artikel 52a W. v. K. sluit analogische toepassing van art. 48a W. v. K. uit aangezien het slechts een regeling geeft van de verhouding van degenen, die daden van bestuur verrichten, tegenover de N. V. en tegenover derden, niet van de verhouding van derden tegenover de N. V. met betrekking tot benoeming van degenen, die bestuurshandelingen zullen verrichten.
Door uitdrukkelijke wetsbepaling van artikel 50c W. v. K. wordt artikel 48a W. v. K. toepasselijk op de ook in artikel 52a W. v. K. genoemde commissarissen.
Aansprakelijkheid van bestuurders op grond van artikel 36g W. v. K.
Een vraag voor de quasi-bestuurders pijnlijk met het oog op de daarmede samenhangende financieele gevolgen is of de bepaling van artikel
x) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. N°. 248 pag. 309.
2) Ontwerpen van wetten op de Vennootschappen en andere, Belinfante 's-Gravenhage deel I le stuk pag. 22 en 87 ; 2e stuk pag. 127, 128 en 214; 3e stuk pag. 258; 4e stuk § 10 pag. 293 t/m 298.



ARTIKEL 36*7 EN 44CL LID 3 W. V. K. T. A. V. QUASI-BESTUURDERS.
36g W. v. K. op hen toepasselijk is. Zijn zij voor de handelingen, daden van bestuur opleverend, door hen verricht op grond van de opdracht van de algemeene vergadering vóórdat de openbaarmaking in den Nederlandschen Staatscourant, de inschrijving in het handelsregister en de storting op de aandeelen heeft plaats gehad, hoofdelijk voor het geheel aan derden verbonden? Voor de bevestigende beantwoording dezer vraag pleiten ongetwijfeld de grammaticale uitleg van artikel 36g en artikel 52a W. v. K., alsmede hunne uitleg in onderling verband en ook het belang aan de bescherming van derden verbonden. Het is o. i. zeer de vraag, of de rechter tegenover de evengenoemde argumenten afdoende zal achten een beroep op het feit, dat in artikel 36/ W. v. K. ongetwijfeld worden bedoeld de werkelijke bestuurders, waarvan artikel 47 W. v. K. spreekt en dat artikel 36gr W. v. K. op die in artikel 36/ en 47 W. v. K. aangeduide bestuurders het oog heeft.
Geen adviseerende stem ter algemeene vergadering; art. 44a lid 3 W. v. K.
Men zal aan de quasi-bestuurders niet de in artikel 44a lid 3 W. v. K. vermelde bevoegdheid tot het uitbrengen van een adviseerende stem ter algemeene vergadering kunnen toekennen. Dit wordt wederom beslist door de bewoordingen van artikel 52a W. v. K. Het is namelijk niet over een groote uitgebreidheid, dat de quasi-bestuurders met de werkelijke bestuurders worden gelijk gesteld : zij, die daden van bestuur verrichten, worden „te dien aanzien", dit wil dus zeggen „ten aanzien van het verrichten van daden van bestuur", wat hunne rechten en verplichtingen ten aanzien der N. V. en van derden betreft, met bestuurders gelijk gesteld. Deze bepaling kan moeilijk anders worden geïnterpreteerd dan in dien zin, dat de rechten en verplichtingen tegenover de N. V. en derden ten aanzien van te verrichten en verrichtte daden van bestuur voor de quasi-bestuurders en bestuurders gelijk zijn. Het recht om ter algemeene vergadering een adviseerende stem uit te brengen kan niet worden beschouwd als een recht van den quasibestuurder tegenover de N. V. ten aanzien van verrichtte daden van bestuur.
Gemachtigde tot stemming ter algemeene vergadering.
Wanneer men, o. i. niet ten onrechte, aanneemt, dat het laatste lid van artikel 44a W. v. K. voor bestuurders de verplichting inhoudt tegenover de N. V. om niet als gemachtigde bij de stemming op te treden, treedt ook ten aanzien der quasi-bestuurders de vraag naar voren of deze zich ongerechtigd moeten achten om als gemachtigde bij de stemming ter algemeene vergadering op te treden. Deze vraag zal dan op dezelfde gronden, als met betrekking tot het in het voorafgaande lid van artikel 44a W. v. K. genoemde recht is geschied, ontkennend moeten worden beantwoord, zoodat de quasi-bestuurders. tenzij zij in dienst



VERTEGENWOORDIGINGSDADEN VAN QUASI-BESTUURDERS.
staan der naamlooze vennootschap of derzelver commissarissen zijn, wèl gemachtigden zullen kunnen zijn bij de stemming ter algemeene vergadering.
Artikel 47a W. v. K.; Vertegenwoordigingsdaden.
Van de in de vijfde paragraaf der regeling der N. V. gegeven voorschriften betreffende bestuurders, is artikel 47a W. v. K. ten aanzien der quasi-bestuurders niet zonder praktisch en theoretisch-juridisch belang.1
Indien meerdere personen krachtens de akte van oprichting zijn aangewezen om onder zekere omstandigheden, bijvoorbeeld bij ontstentenis van bestuurders, daden van bestuur te verrichten, wordt dan de N. V. door ieder hunner tegenover derden vertegenwoordigd en kunnen zij daden van bestuur, die niet zijn daden van vertegenwoordiging, anders dan gezamenlijk verrichten ? Kunnen zij, naast eigenlijke bestuuders, zelfstandig optreden ?
Op de eerste plaats zal dienen te worden nagegaan of onder de „daden van bestuur," waarvan artikel 52a W. v. K. spreekt, ook gebracht mogen worden handelingen, waarbij de N. V. tegenover derden wordt vertegenwoordigd : indien een scherp en essentieel verschil moet worden aangenomen tusschen daden van bestuur eenerzij ds en vertegenwoordigingsdaden anderzijds kan degene, die daden van bestuur verricht, ten aanzien van vertegenwoordigingsbevoegdheid niet met een bestuurder worden gelijkgesteld door de bepaling van artikel 52a W. v. K. ; dan is derhalve de vraag naar de al- of niet-toepasselijkheid van artikel 47a W. v. K. zonder belang.
Het ware onjuist aan te nemen, dat „daden van bestuur" niet zoodanige handelingen kunnen zijn, waarbij de N. V. tegenover derden wordt vertegenwoordigd. Het tegendeel te willen concludeeren uit de opsomming van bestuur, beheer en vertegenwoordiging in artikel 47 W. v. K. zou onjuist zijn, aangezien gronden ontbreken voor de stelling, dat de opsomming van genoemd artikel is een tegenover-elkander-stellen en niet een naast-elkander-stellen der genoemde bevoegdheden en zelfs niet kan worden ontkend, dat „het bestuur der zaken der N. V." ongetwijfeld het beheeren van haar vermogen omvat2, waaronder naar de wet zelve in genoemd artikel daden kunnen vallen, die vertegenwoordiging der N. V. tegenover derden meebrengen, namelijk de in artikel 1833 B. W. aangegeven handelingen, zooals verleeningen van hypotheek of andere zakelijke rechten. Bovendien bepaalt het derde lid van artikel
') Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 232 pag. 292.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 234 pag. 293 en 294. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 55. G. Vlug ad art. 47, pag. 84, N°. 85. Lyon-CaenRenault-Amiaud, 5e édition, tome second, seconde partie N°. 819 pag. 261. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 70. D. A. G. pag. 308, anm. 6.



VERTEGENWOORDIGINGSDADEN VAN QUASI-BESTUURDERS.
486 W. v. K., dat de akte een aanwijzing moet inhouden van de wijze, waarop „in het beheer" der vennootschap voorloopig wordt voorzien bij ontstentenis of belet van bestuurders.
Het is zeer onwaarschijnlijk, dat, bij ontstentenis van bestuurders, de ter hunne vervanging door de akte van oprichting aangewezen personen slechts tot daden van beheer — in tegenstelling tot daden van bestuur en vertegenwoordigingsdaden — zouden bevoegd zijn, zoodat dus ter vervulling van de laatstgenoemde soorten van handelingen geen functionarissen zouden aanwezig zijn ; daarenboven omvatten, volgens de bepalingen van artikel 47 W. v. K., de daden van beheer vertegenwoordigingsdaden, terwijl moeilijk kan worden volgehouden, dat deze beheersen vertegenwoordigingsdaden niet ook daden van bestuur der N. V. kunnen uitmaken : zoo zal de ruil door het bestuur eener N. V. van een aan deze N. V. toebehoorend stuk land tegen een aan B. toebehoorend stuk land, dat gunstig gelegen is met het oog op een ontworpen of voorgenomen uitbreiding der fabrieksgebouwen der N. V. èn bestuursdaad èn beheersdaad èn vertegenwoordigingsdaad zijn. Op grond van het bovenstaande zal o. i. mogen worden aangenomen, dat in artikel 52a W. v. K. de term „daden van bestuur" ook vertegenwoordigingsdaden omvat.
Wanneer deze conclusie is aanvaard, is eveneens onafwijsbaar de meening, dat de bepaling van artikel 47a W. v. K. ook op de quasibestuurders toepasselijk is ; ieder der quasi-bestuurders heeft dan tegenover N. V. en derden het recht afzonderlijk de N. V. te vertegenwoordigen, zij zijn dus, op grond van art. 52a W. v. K., zoowel ten opzichte van de naamlooze vennootschap, als ten aanzien van derden gerechtigd tot vertegenwoordiging zonder medewerking hunner eventueele collega's, hetzij quasi-bestuurders, hetzij eigenlijke bestuurders.
Twijfelachtig, immers niet te motiveeren met een beroep op de wet, is de oplossing der vraag, wat ten aanzien van vertegenwoordigingsdaden door quasi-bestuurders rechtens is, indien overeenkomstig artikel 47a W. v. K. bij de akte van oprichting is bepaald, dat vertegenwoordiging der N. V. tegenover derden slechts door de gezamenlijke bestuurders zal kunnen geschieden ; geldt zulks via de anologische toepassing van artikel 47a W. v. K. ook voor de quasi-bestuurders ? Naar artikel 52a W. v. K. worden de quasi-bestuurders in sommige opzichten gelijk gesteld met „bestuurders".
Aangezien volgens de wet niet is uit te maken of nu de rechtspositie der quasi-bestuurders gelijk zal zijn aan die van de bestuurders der concrete N. V., in wier akte van oprichting bovengenoemde bepaling is gemaakt, dan wel aan die, zooals door de wet in abstracto de rechtspositie van bestuurders omschreven wordt, zal het dienstig zijn om, wanneer quasi-bestuurders bij de akte worden aangesteld of mogelijk gemaakt, ook de wijze van uitoefening hunner bevoegdheid nader te regelen, al wijst de redelijkheid in de richting aan te nemen, dat, hetgeen



niet-vertegenwoordigingsdaden van quasi-bestuurders ; competentieregeling.
voor bestuurders onderling geldt, ook zal gelden bij optreden van quasibestuurders of deze en bestuurders te samen.
Andere dan vertegenwoordigingsdaden.
Door sommige schrijvers wordt met de regeling der in artikel 47a W. v. K. behandelde vertegenwoordigingsbevoegdheid in verband gebracht1 de vraag, of de bestuurders ook afzonderlijk bestuurs- en beheershandelingen, die geen vertegenwoordigings-handelingen opleveren, kunnen verrichten, dan wel ten dien aanzien slechts een collectief, gezamenlijk of c. q. collegiaal handelen mogelijk is.
Er is aanleiding deze vraag ook te stellen ten aanzien der quasibestuurders, daar deze immers, wat hunne rechten tegenover de N. V. betreft, met bestuurders worden' gelijkgesteld.
De tegenstelling tusschen artikel 47 W. v. K., sprekend van en regelgevend voor „het bestuur" en artikel 47a W. v. K., handelend van „de bestuurders" en aan hen afzonderlijke bevoegdheden gevend ten aanzien van vertegenwoordigingsdaden, is voldoende grond om te aanvaarden, dat ten aanzien van bestuurs- en beheersdaden, die geen vertegenwoordigingsdaden zijn, de opdracht collectief is, terwijl zij bij akte van oprichting collegiaal kan zijn gemaakt.
Het zelfde zal dan moeten worden aangenomen ten aanzien der quasi-bestuurders.
Toepasselijkheid van art. 47b, 47c en 47d W. v. K.
De artikelen 47b, 47c en 47rf, handelende over verplichtingen van de bestuurders tegenover derden en de N. V., in verband met door hen verrichte handelingen, zullen op grond der duidelijke bewoordingen van artikel 52a W. v. K. ook op de quasi-bestuurders toepasselijk zijn.
Bijzondere competentieregeling niet toepasselijk.
Anders zal men moeten oordeelen ten aanzien van artikel 47e W. v. K., regelende de absolute competentie ten aanzien van rechtsvorderingen betrekkelijk de overeenkomsten tusschen de N. V. en den bestuurder. Er van uit gaande, dat de wet den quasi-bestuurder niet als bestuurder beschouwende, zooals uit den aanhef van artikel 52a W. v. K. blijkt, slechts in sommige opzichten hem als bestuurder aanmerkt, kan niet worden ontkend, dat de door de wet gestelde grenzen niet mogen worden overschreden. Deze grenzen worden daardoor bepaald, dat de quasibestuurders als bestuurders worden aangemerkt, ten aanzien van het verrichten van opgedragen daden van bestuur, wat hunne rechten en verplichtingen tegenover derden en de N. V. betreft. De zoo juist aangegeven grenzen lijken ernstig te worden overschreden, indien onder de
J) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 301, 302.



COMPETENTIEREGELING ; SCHORSING EN ONTSLAG T.A.V. QUASIBESTUURDERS.
evenbedoelde rechten en verplichtingen ten aanzien van het verrichten van opgedragen daden van bestuur, wordt gebracht de regeling van absolute competentie, in artikel 47e W. v. K. gegeven. Ook artikel 37d W. v. K. verbiedend, dat van eenig voorschrift zal worden afgeweken, verzet zich ertegen, dat men de grenzen door artikel 52a W. v. K. getrokken, zal uitbreiden en dus de gelijkstelling van quasi-bestuurders en bestuurders vergrooten, terwijl bovendien artikel 47e W. v. K. dwingend-rechtelijk is en niet door analogische interpretatie mag worden uitgebreid in zijn werking1.
Het gevolg van bovenstaande opvatting zal zijn dat, indien er tusschen de quasi-bestuurders en de N. V. een arbeidsovereenkomst aanwezig is, de veelgesmade Kantonrechter competent zal zijn. De commissarisquasi-bestuurder wordt door de bijzondere regeling van artikel 51c W. v. K. onder artikel 47e W. v. K. gebracht.
Schorsing door algemeene vergadering en door commissarissen; ontslag.
De gelijkstelling in artikel 52a W. v. K. is in zoodanige bewoordingen vervat, dat het wellicht niet onmogelijk is de bepaling van artikel 486 lid 1 W. v. K. ook op de quasi-bestuurders toepasselijk te achten 2: zij worden immers ten aanzien van het verrichten van daden van bestuur, wat hunne rechten en verplichtingen tegenover de N. V. betreft, met de bestuurders gelijk gesteld ; ontslag en schorsing zijn blijvende of tijdelijke opheffing van het recht — tegenover de N.V. — om voor haar op te treden. In aansluiting hieraan en op denzelfden grond zal men ook gelijke toepasselijkheid van het tweede lid van artikel 486 W. v. K. mogen aanvaarden.
Indien men mag aannemen, dat schorsing tijdelijke opheffing is van het recht om voor de N. V. op te treden en het recht tot schorsing in artikel 51a W. v. K. aan commissarissen is gegeven, zal men moeten aannemen, dat deze schorsingsbevoegdheid den commissarissen ook tegenover de quasi-bestuurders toekomt.
Er lijkt echter meer te zeggen voor zoodanigen uitleg van artikel 52a W. v. K., dat uit elke krachtens statuten of besluit der algemeene vergadering verrichte bestuurshandeling voor den quasi-bestuurder rechten en verplichtingen jegens N. V. en derden ontstaan.
Bij die opvatting is er geen grond artikel 486 lid 1 en 2 en artikel 51a W. v. K. op den quasi-bestuurder toepasselijk te achten.
Bezoldiging.
Omdat de vaststelling van de bezoldiging ongetwijfeld betrekkelijk is tot de rechten tegenover de N. V. ten aanzien van het verrichten van daden van bestuur, is het onjuist de toepasselijkheid van artikel 48c W. v. K. ten aanzien van de quasi-bestuurders te verwerpen.
*) Anders Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 263 pag. 333.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 232 pag. 292.



VESTIGING VAN PANDRECHT, ART. 1416c B. W. NIET TOEPASSELIJK
Bijzondere wijze van vestiging van pandrecht.
Anders zal men echter moeten oordeelen ten aanzien van de toepasselijkheid van artikel 48d, W. v. K., waarin een bijzondere en van het gemeene recht afwijkende regeling wordt gegeven van het pandrecht ten aanzien van aandeelen van bestuurders eener N. V. in dezer maatschappelijk kapitaal.
Het uitzonderingskarakter dezer regeling moet aanleiding zijn slechts dan haar toepasselijk te verklaren ten aanzien van aandeelen van quasibestuurders, indien deze laatstgenoemde met betrekking tot de aangeduide regeling van het pandrecht klaarblijkelijk met gewone bestuurders zijn gelijkgesteld.
Dit is echter niet het geval; zij zijn met bestuurders slechts gelijkgesteld, wat hunne rechten en verplichtingen tegenover de N. V. betreft, ten aanzien van het verrichten van daden van bestuur ; niet dus voor wat betreft de wijze van zekerheidstelling voor de richtige nakoming van die verplichtingen.
Artikel 48b, 49a en 49b W. v. K. toepasselijk.
Aangezien de in artikel 486, 49a, waarin onder „beheer" de geheele bestuurderstaak zal moeten worden begrepen, en artikel 496 W. v. K. — indien behulpzaamheid te dien aanzien aan quasi-bestuurders is opgedragen — gegeven regelingen betrekkelijk zijn tot de rechten en verplichtingen tegenover de N. V. en derden ten aanzien van het verrichten van daden van bestuur, is toepasselijkheid dezer artikelen aanwezig.
Niet-toepasselijkheid van artikel 1416c B. W.
Indien gedurende den tijd, dat bij ontstentenis van bestuurders, quasibestuurders voor de N. V. daden van beheer verrichten, door deiden op onrechtmatige wijze plaatsing van aandeelen dier N. V. geschiedde krachtens een met de N. V. gesloten overeenkomst, zal toch artikel 1416c B. W. ten aanzien der quasi-bestuurders niet toepasselijk zijn ; zij worden immers op grond van artikel 52a W. v. K. niet met bestuurders gelijkgesteld wat betreft het verrichten van daden van bestuur, in welk geval er aanleiding zou kunnen zijn om ook op hen toe te passen het vermoeden van aansprakelijkheid, dat voor artikel 1416c lid 1 B. W. ten aanzien van bestuurders wordt opgesteld, doch zij worden „ten aanzien van het verrichten van daden van bestuur wat hunne rechten en verplichtingen betreft" met bestuurders gelijkgesteld; deze laatste regeling vooronderstelt dus het verrichten/nalaten van daden van bestuur, in verband waarmee de rechten en verplichtingen dan zullen staan, de regeling van artikel 1416c lid 1 B. W. stelt de aansprakelijkheid der bestuurders op, tenzij zij bewijzen geenerlei tekortkoming met betrekking tot de onrechtmatige plaatsing ten hunne laste te hebben.



art. 1416cb. w. niet toepasselijk ; machtiging tot daden v. bestuur
Het vermoeden van schuldige aansprakelijkheid geldt dus niet voor den quasi-bestuurder, hetgeen uit den aard der zaak niet behoeft uit te sluiten, dat hij bij niet juiste waarneming zijner functie zal kunnen aansprakelijk zijn voor de daaruit bij plaatsing van aandeelen voortvloeiende nadeelige gevolgen.
In andere artikelen uit de nieuwe regeling der N. V., waarin over „bestuur" of „bestuurders" gesproken wordt, is niet sprake van de rechten en verplichtingen, die deze hebben, met betrekking tot het verrichten van een hun opgedragen taak, doch is er juist van de opdracht van een taak de rede, zoodat ten aanzien van deze artikelen van een analogische toepassing op grond van artikel 52a W. v. K. niet kan gesproken worden, daar dit artikel de gerechtigdheid en gebondenheid naar aanleiding van het verrichten van bij akte of vergaderingsbesluit opgedragen taak tot onderwerp heeft; zoo bijvoorbeeld artikel 36/ W. v. K., aan het bestuur de opdracht gevend tot de daar vermelde handelingen ; soortgelijke bepaling vindt men o. a. nog in de artikelen 42, 42c en andere van het Wetboek van Koophandel. De aansprakelijkheid der quasi-bestuurders vooronderstelt een andere opdracht, dan eene berustende op de wet1.
Daden van bestuur naast machtiging daartoe.
Artikel 52a W. v. K. is betrekkelijk tot het verrichten van een opgedragen taak, bestaande uit het verrichten van daden van bestuur ; deze opdracht kan zeer algemeen zijn, zooals het geval is ten aanzien van degenen, die, overeenkomstig artikel 486 lid 3 W. v. K., zijn aangewezen om voor de N. V. op te treden bij ontstentenis van bestuurders, doch kan ook tot bepaaldelijk aangegeven daden van bestuur beperkt zijn ; in dit laatste geval kan de gelijkstelling der quasi-bestuurders met de bestuurders, wat betreft rechten en verplichtingen ten aanzien van de vennootschap en derden, nooit verder strekken dan ten aanzien van het verrichten der aangewezen daden van bestuur.
Volgens artikel 52a W. v. K. zijn aansprakelijk evenals bestuurders, degenen, die daden van bestuur verrichten krachtens eenige bepaling der akte van oprichting of eenig besluit der algemeene vergadering.
Wellicht kan het in concreto moeilijkheden opleveren te beslissen of er van daden van bestuur de rede is ; dit zal dan naar maatschappelijke opvatting moeten worden beoordeeld.
Echter heeft de wetgever ten overvloede opgenomen de bepaling van artikel 526 W. v. K.
HET GOEDKEUREN VAN OF MACHTIGEN TOT BEPAALDE BESTUURSHANDELINGEN GELDT NIET ALS HET VERRICHTEN VAN DADEN VAN BESTUUR.
Ten overvloede geschiedde de opneming dezer bepaling ; immers zoowel naar spraakgebruik en maatschappelijke beteekenis is er onderscheid
J) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 263 pag 333.



SAMENSTELLING VAN HET BESTUUR.
tusschen het verrichten van bestuurshandelingen eenerzijds en het goedkeuren van of machtigen tot die handelingen anderzijds, als naar juridische beteekenis, volgens de welke degene, die tot eenige handeling machtigt of haar goedkeurt-in-de-beteekenis-van-artikel 52b W. v. K. zeker niet zal worden gelijkgesteld met dengene, die krachtens die machtiging handelt en kan handelen ; er ware veeleer een wetsbepaling noodig geweest, indien men goedkeuring of machtiging als het verrichten van bestuurshandelingen had willen doen gelden. 1
Onder het machtigen tot bestuurshandelingen moet worden verstaan, het opheffen der ten aanzien van de bedoelde handelingen bestaande onbevoegdheid van bestuurders hetzij vóór, hetzij na de handeling 2, onder goedkeuring, bewilüging op eenigerlei verrichte handeling.
Om volgens artikel 52a W. v. K. te worden aangemerkt als bestuurders, is noodig, dat daden van bestuur worden verricht krachtens acte van oprichting of opdracht der algemeene vergadering : degene, die zonder zoodanige regeling of opdracht daden van bestuur verrichten, vallen derhalve niet onder artikel 52a W. v. K. ; zij zijn dus nooit contractueel aansprakelijk tegenover de N. V. en wat hunne verhouding tot derden betreft, bijv. bij bestuurshandelingen, die in vertegenwoordigingshandelingen bestaan, geldt niet artikel 476 W. v. K.
Samenstelling van het bestuur.
Het bestuur kan een of meerhoofdig zijn3, zooals blijkt uit artikel 47a W. v. K.
INDIEN ER MEER BESTUURDERS ZIJN, WORDT DE VENNOOTSCHAP, VOOR ZOOVER NIET BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, TEGENOVER DERDEN DOOR IEDER DER BESTUURDERS VERTEGENWOORDIGD.
Door het Wetboek van Koophandel worden geen uitdrukkelijke voorschriften gegeven met betrekking tot de samenstelling van het bestuur, eigenschappen, die bestuurders zullen moeten bezitten en de compatibiliteit van de bestuursfunctie met andere functies in de N. V.
Niettemin is het aan gerecht vaardigden twijfel onderhevig of naar den zin der wet, de bestuursfunctie en de functie van commissaris zich met elkaar verdragen ; deze vraag betreft, zooals wellicht ten overvloede worde opgemerkt, een ander onderwerp, dan het behandelde in artikel 52a W. v. K, door welk artikel slechts als bestuurder wordt
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 263 pag. 333. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 149& pag. 256.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 263 pag. 333.
3) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 301. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 131 pag. 227. G. Vlug t. a. p. ad art. 47 pag. 84 n°. 83. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 55. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. pag. 305 en pag. 309 Anm. 5. Lyon-Caen-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 811 pag. 238.



SAMENSTELLING VAN HET BESTUUR.
„aangemerkt" de commissaris of een ander, die gedurende zekeren tijd of onder zekere omstandigheden daden van bestuur verricht.
De zooeven naar voren gebrachte vraag moet o. i. in ontkennenden zin worden beantwoord1. Het opschrift der vijfde paragraaf spreekt van het bestuur en van het toezicht op het bestuur ; dit toezicht-op-het-bestuur komt praktisch als normale taak toe aan de commissarissen. In het enquete recht, in bijzondere omstandigheden met rechterlijke toestemming uitgeoefend, kan wellicht een bijzonder toezicht op bestuurders èn commissarissen worden gezien ; echter kan niet worden staande gehouden, dat het in het opschrift der vijfde paragraaf bedoelde toezicht — indien men het enqueterecht al een toezicht noemen wil — alleen in de incidenteele uitoefening van dat recht zou bestaan, zoodat, waar in de vijfde paragraaf over geen andere personen buiten de bestuurders gesproken wordt, dan over de commissarissen, aan dezen noodwendig het toezicht op het bestuur moet toevallen.
Tot het aannemen van deze conclusie dwingt ook de inhoud van artikel 51a W. v. K. :
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, ZIJN COMMISSARISSEN BEVOEGD IEDEREN BESTUURDER TEN ALLEN TIJDE TE SCHORSEN.
DE SCHORSING KAN TEN ALLEN TIJDE DOOR DE ALGEMEF.NE VERGADERING WORDEN OPGEHEVEN.
Dit geeft aan de commissarissen de bevoegdheid ten allen tijde iederen bestuurder te schorsen : dit voorschrift mist immers redelijken zin, indien men niet ook aanneemt, dat de commissaris praktisch en normaliter ten allen tijde op iederen bestuurder toezicht kan uitoefenen ; aanvaardt men deze meening niet, dan zou de wet den commissaris de bevoegdheid geven eenig bestuurder ten allen tijde te schorsen, zonder dat hij zich voldoende oordeel over den bestuurder heeft kunnen vormen en de bestuurder zelfs alle toezicht door den commissaris kan afwijzen.
De conclusie, dat het houden van toezicht de algemeene taak van de commissarissen is, is bovendien in overeenstemming met de geschiedenis 2.
Indien nu het houden van toezicht op het bestuur, de voornaamste en eigenlijke taak is der commissarissen, is het moeilijk te aanvaarden, dat commissariaat en bestuurderschap ineen hand kunnen vereenigd zijn3.
*) G. Vlug t. a. p. ad art. 47 pag. 84 N°. 84. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 127 pag. 220 en N°. 148 vlg. pag. 253 vlg. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 55 en pag. 60. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 262 en 274. Men vergelijke: Lyon-Ca ën-Rknaclt-Amiaud t. a. p. N°. 809 pag. 237, N° 839 en 840 pag. 299 vlg. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. § 23 D. A. G. pag. 180 ; § 95 D. A. G. Anm. 5 en vlg. pag. 427 en vlg.; § 75 D. A. G. Anm. 4 pag. 329 ; § 90 D. A. G. pag. 403 404.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, Ontwikkeling van de N. V. in Nederland vóór de codificatie o. a. pag. 91, 153 en 225.
3) Anders Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 245 pag. 306 en W. P. X. R. 2565 aldaar aangehaald; confer echter Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. pag. 301 en Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. pag. 403.



SAMENSTELLING! VAN HET BESTUUR ; HANDELINGSONBEKWAMER.
Een regeling in de akte van oprichting zal verschillende moeilijkheden voorkomen, zooals bijvoorbeeld de vragen of iemand, die commissaris is, tot bestuurder kan benoemd worden en zoo ja, of dan door de benoeming en de aanneming daarvan het commissariaat vervalt, dan wel slechts gedurende den tijd van het bestuurslidmaatschap niet zal kunnen worden uitgeoefend ; omgekeerd kan de vraag zich "voordoen, wat de gevolgen zijn van het benoemd worden tot commissaris en het aanvaarden van een commissariaat door een bestuurder.
Slechts indien men aanneemt, dat de wet de benoeming van een commissaris tot bestuurder en van een bestuurder tot commissaris niet als rechtens bestaanbaar erkent, kan men als oplossing aannemen de mogelijkheid van beroep op de in artikel 46a W. v. K. behandelde nietigheid ; een regeling is dus inderdaad zeer gewenscht.
Handelingsonbekwamen.
In strijd met de wet moet worden geacht te zijn de benoeming tot of de uitoefening van het bestuurdersambt door iemand, die zijn verstandelijke vermogens mist ; het bestuurders-ambt brengt vertegenwoordiging mee, vertegenwoordiging houdt in, dat de wil van den vertegenwoordiger, zooals die rechtsgeldig is gevormd en tot uiting gebracht, door wetsbepaling voor rekening komt van een derde, den vertegenwoordigde ; indien nu, door gemis van verstandelijke vermogens, wilsvorming niet kan plaats hebben, kan derhalve ook geen vertegenwoordiging plaats hebben, zoodat degene, die aan dat gemis lijdt, moet worden geacht niet tot de bestuurstaak te kunnen worden toegelaten.
Een besluit, waarbij zoodanig persoon wordt benoemd, zal, als nietig op grond der wet, kunnen worden aangevochten.
Tenzij derden van de krankzinnigheid der bestuurders kennis hebben of redelijkerwijs kunnen of moeten hebben, kan deze aan hen niet worden tegengeworpen.
Aangezien ten aanzien van getrouwde vrouwen en minderjarigen niet kan worden gesproken van onmogelijkheid tot wilsvorming, is er geen wettelijk beletsel, dat zij tot bestuurders (-sters) zullen worden benoemd — men vergelijke de bepaling van artikel 1835 B.W.1 —; onverminderd de toepasselijkheid der bepalingen ter bescherming van minderjarigen en ten aanzien van gehuwde vrouwen gegeven.
Behalve afzonderlijke natuurlijke personen zijn ook vereenigingen met of zonder rechtspersoonlijkheid benoembaar 2.
1) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 127 Mag. 222. Lyon-Caën-Renault-Amiaud N°. 816a pag. 251. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger ad t. a. p. ad § 16 D. A. G. Anm. 23 pag. 116 ; ad § 75 D. A. G. Anm. 4 pag. 328 en 329 volgens wien, Jede natürliche voll geschaftsfahige Person, nicht aber ein beschrankt Geschaftsfahiger, Vorstandsmitglied sein kann.
2) Prof. Mr. E. J. J. vak der Heijden t. a. p. N°. 245 pag. 305. G. Vlug ad art. 47 N°. 87 pag. 84. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraapf t. a. p. pag. 265. Lyon-CaënRenault-Amiaud t. a. p. N°. 216 pag. 253. Anders Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. pag. 329.



TAAK VAN HET BESTUUR ) BEPERKING DER BEVOEGDHEDEN.
Bij akte van oprichting kunnen zoodanige vereischten gesteld worden ten aanzien van de bestuurders, als partijen willen, mits men niet in strijd kome met openbare orde of goede zeden1.
Taak van het bestuur.
Deze is omschreven in artikel 47 W. v. K. en overeenkomstig dit voorschrift drieledig, namelijk bestuur, beheer en vertegenwoordiging.
Over de mogelijkheid van uitbreiding dezer taak bij de akte van oprichting werd gesproken op pag. 388 en 389.
Beperking der bevoegdheden.
Echter is, blijkens voornoemd artikel, ook beperking mogelijk der wettelijk omschreven taak. De wet spreekt van „behoudens beperkingen bij de akte van oprichting" ; zoowel uit de bewoordingen van artikel 47 W. v. K. zelf, als uit de bepaling van artikel 37ri W. v. K., dat men van den inhoud der wetsartikelen niet mag afwijken, voorzoover dat niet uit de bepalingen zelf blijkt, moet men derhalve afleiden, dat de eenigste bron voor beperking der in artikel 47 W. v. K. omschreven bestuurstaak, ligt in de akte van oprichting en dat derhalve voor een vermindering der bevoegdheid des bestuurs na de totstandkoming der N. V. noodig zal zijn een wijziging der akte van oprichting.
Uit de plaatsing van de beperkingsmogelijkheid in den aanhef van het artikel, dus vóór de opsomming der drie deelen, waaruit de bestuurstaak bestaat, volgt, dat de regeling der beperking op ieder dier drie deelen toepasselijk is, zoodat dus in de verhouding, waarin door de regeling van artikel 47 W. v. K. of de akte van oprichting, het bestuur is geplaatst, hetzij tegenover de N. V., hetzij tegenover derden, geen beperking en/of verandering kan worden gebracht zonder statutenwijziging ; behoudens de schorsing des bestuurders, waarvoor ongetwijfeld een gewoon besluit der algemeene vergadering voldoende is, zooals blijkt uit artikel 486 en 51a W. v. K., in welk laatste artikel zelfs aan commissarissen, zonder eenig voorafgaand besluit der algemeene vergadering, de bevoegdheid tot schorsing gegeven wordt, welke schorsing, indien zij is gepubliceerd overeenkomstig artikel 17 der H. R. W., tengevolge zal kunnen hebben, dat de N. V. tegenover derden niet rechtsgeldig door den geschorsten bestuurder vertegenwoordigd wordt, is noodig een wijziging overeenkomstig de bijzondere regeling van artikel 456 W. v. K2.
1) prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 245 pag. 306. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 266. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. pag. 329.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 2361 pag 297 en 298. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. ad § 74 lid D. A. G. Anm. 11 pag. 326 in tegenstelling tot het vroegere D. H. G. B. § 235. Staub t. a. p. Erster Band, Zweite Halfte pag. 978— 982.



HET BEHEER.
Geen bezwaar kan daartegen worden aangevoerd, dat, zonder statutenwijziging, door een besluit der algemeene vergadering aan het bestuur een volmacht wordt gegeven tot het verrichten van een vertegenwoordigingshandeling, waartoe het bestuur, krachtens de statutaire beperking harer wettelijke bevoegdheid, niet bevoegd was.
De in artikel 47 W. v. K. omschreven taak is een drieledige1. Het is ongetwijfeld mogelijk verschil aan te wijzen tusschen ieder der drie genoemde punten. Men kan zich bestuursdaden voorstellen, die met vermogensbeheer niet uitstaande hebben en waarbij ook van vertegenwoordiging geen sprake is ; zoo bijvoorbeeld bij de beslissing, of ten aanzien van de vervaardiging van de goederen, onder eenige aan de N. V. gedane bestelling vallende, het met het oog op de vastgestelde prijzen en in verband met eventueel mogelijke latere bestellingen, het dienstig zal zijn de eene of de andere productie-methode toe te passen.
Eveneens kan men er niet goed aan twijfelen, dat het tijdig knippen door het bestuur der coupons van de aan de N. V. behoorende effecten niet is een beheersdaad, die van bestuur of vertegenwoordiging losstaat.
Een vertegenwoordigingsdaad, die noch bestuursdaad, noch beheersdaad is, is te zien in de uitnoodiging door het bestuur tot inschrijving voor de leverantie aan haar van de door haar benoodigde grondstoffen.
Echter is de opsomming in artikel 47 W. v. K. niet als een scheiding der drie genoemde functies bedoeld door den wetgever. Dit werd voren (pag. 491, 492) reeds uitvoeriger betoogd, zoodat, onder herinnering o. a. aan de artikelen 47, 486, 49a en 52a W. v. K., daarnaar kan worden verwezen.
Het beheer.
Van het beheer wordt in de wet op de N. V. geen definitie gevonden, evenmin als elders in ons privaatrecht ; groote bezwaren levert dit niet op, aangezien wel als algemeen aanvaard mag worden beschouwd de meening, dat daden, waarbij over eigendom op eenigerlei wijze wordt beschikt2, in concreto onder beheer kunnen vallen, en anderzijds de wet mede onder beheer van het vermogen wil begrijpen daden, die genoemd zijn in het tweede lid van artikel 1833 B. W.
Zoodoende wordt afgesneden twist over. de vraag, of beschikkingen over eigendom of de vestiging van zakelijke rechten tot beheersdaden kunnen gerekend worden, zonder dat anderzijds elke beschikkingsdaad steeds als beheer zal kunnen worden gequalificeerd.
In de eerste plaats valt het op, dat artikel 47 W. v. K. zegt,
1 Een opmerkelijke omschrijving van de taak van het bestuur is gegeven in het Duitsche Recht: Zie Dr. Dr. Fr. Schi.egelberger t. a. p. ad § 70 D. A. G. pag. 305 en Anm. 2 t/m 8 pag. 307 t/m 309. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 819 pag. 261.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 233 pag. 293. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 128 pag. 233.
VI 32



het beheer.
dat mede „onder beheer begrepen worden" handelingen, als bedoeld in artikel 1833 B.W., en door het gebruik van die uitbreidende terminologie derhalve te kennen geeft, dat zij persisteert bij de in artikel 1833 B. W. gehuldigde opvatting, dat de in artikel 1833 lid 2 B. W. bedoelde daden eigenlijk niet onder beheer vallen, doch slechts met het oog op de in artikel 47 W. v. K. bedoelde regeling onder beheer worden begrepen. In de tweede plaats heeft het ongetwijfeld zijn bijzondere beteekenis, dat de wetgever, om aan te duiden, dat beschikkingshandelingen onder daden van beheer kunnen vallen, gebruik maakt van een verwijzing naar artikel 1833 B. W., waar gesproken wordt van een zonder specificatie gegeven vertegenwoordigingsbevoegdheid en van deze ongespecificeerde vertegenwoordigingsbevoegdheid wordt gezegd, dat zij alleen zich uitstrekt tot daden van beheer, waarna een enge omschrijving van beheer wordt gegeven in verband met en met het oog op het bestaan van een niet gespecificeerde volmacht. Aangezien ook de bestuurders volgens artikel 47 W. v. K. een niet gespecificeerde vertegenwoordigingsbevoegdheid hebben en aan hen uitdrukkelijk het beheer van het vermogen der N. V. is opgedragen, is het niet onbegrijpelijk, dat de wetgever zijn in artikel 1833 B. W. gegeven aanduiding ipsis verbis ongedaan heeft willen maken.
Indien deze interpretatie aanvaardbaar is, is daardoor geadstrueerd, dat, ook al zullen beschikkingen over eigendom, vestigingen van zakelijke rechten etc. in concreto onder daden van beheer kunnen worden gebracht, uit de wet niet kan worden gelezen, dat men zoodanige daden steeds met een beroep op artikel 47 W. v. K. onder „het beheer van het vermogen" der N. V. kan rangschikken1.
Nu door de wet geenerlei beperking wordt aangelegd aan het te voeren beheer, doch dit in zijn geheel aan het bestuur wordt opgedragen en anderzijds van „het beheer" geenerlei wettelijke omschrijving wordt gegeven, is het voor de bevordering van het meerdere inzicht niet raadzaam van een bevoegdheid van het bestuur „slechts" tot daden van „dagelijksch" beheer te spreken, aangezien dit een door de wet niet aangeduide beperking inhoudt en de voorgenomen beperking van zoo'n twijfelachtigen omvang is, dat, bij het aanvaarden daarvan, meerdere zekerheid omtrent de beheersbevoegdheid van het bestuur in geenen deele wordt verkregen.
Dit geldt evenzeer ten aanzien van de aan het bestuur verleende bevoegdheid tot het besturen van de zaken der N.V. ; ook dan derhalve, wanneer men aanneemt, dat het beheer een onderdeel vormt, althans kan vormen van het bestuur der zaken der N. V., is er niet voldoende grond aanwezig om aan te nemen, dat in artikel 47 W. v. K. zou moeten worden gelezen „het dagelijksch beheer" van het vermogen der N. V.
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 233 pag. 293.



BEPERKING VAN BEHEER.
Beperking van beheer.
Volgens den aanhef van artikel 47 W. v. K. kunnen door de akte van oprichting beperkingen worden aangebracht in de bevoegdheid van het bestuur ten aanzien van het beheer van het vermogen ; aangezien, bij ontstentenis van wettelijke definitie van „beheer , de omvang van de bevoegdheid van het bestuur ten deze dient te worden afgemeten naar de objectieve maatschappelijke waardeering van den toestand der N. V. in het bedrijf, zal, bij de aanwending van de beperkingsmogelijkheid, met den aldus vastgestelden omvang van de beheersbevoegdheid moeten worden rekening gehouden en een voldoende gepreciseerde beperking in de akte duidelijk worden omschreven.
In verband hiermede kan men zich de vraag stellen, of het opnemen in de akte van de bepaling, dat het bestuur bevoegd zal zijn tot het voeren van het dagelijksch beheer over het vermogen der N. V., als een beperking en wel een voldoende duidelijke beperking der beheersbevoegdheid mag worden aangenomen. Indien van beperking mag worden gesproken, is deze o. i. zoo vaag en weinig zeggend, dat zij gereede aanleiding kan vormen tot velerlei moeilijkheden, op grond waarvan zij derhalve beter kan worden vermeden.
Onder de beperkingen, die in de akte van oprichting ten aanzien van het beheer voorkomen, moet niet worden gerangschikt de doelomschrijving der N.V.: het doel is één der factoren, met behulp waarvan kan worden uitgemaakt, wat onder beheer van het vermogen der concrete N. V. moet worden verstaan.
Onder „beheer" worden volgens artikel 47 W. v. K. de in artikel 1833 lid 2 B. W. bedoelde daden begrepen : deze daden zijn daden van vertegenwoordiging; ter richtige uitoefening van het beheer zijn praktisch noodzakelijk en worden derhalve dan ook door de wet toegelaten daden van vertegenwoordiging ; deze daden zijn dus dienstbaar aan een goed beheer. Hierdoor is tevens het bestaan van onderlinge verhouding van de vertegenwoordigings- en beheers- en bestuursbevoegdheid omschreven 1. Indien een daad niet als bestuursdaad kan worden beschouwd en anderzijds niet kan worden gerangschikt onder beheer, zooals dat naar objectief-maatschappelijke beoordeeling in concreto moet worden verstaan, is er een intern niet geoorloofde en extern gevolglooze vertegenwoordigingsdaad ; wanneer het naar zijn omvang door objectief maatschappelijke beoordeeling vastgestelde beheer of bestuur door eenige bepaling in de akte van oprichting is beperkt, heeft overschrijding dier bevoegdheid door den bestuurder zelfs ten aanzien van den derdete-goeder trouw nooit vertegenwoordiging ten gevolge : het is derhalve o. i. onjuist aan te nemen, dat de grenzen der vertegenwoordigingsmacht en bevoegdheid niet mede zouden worden vastgesteld door de grenzen der beheersbevoegdheid.
1) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 235 pag. 294 en 295.



BESTUUR EN VERTEGENWOORDIGING.
Het besturen.
Ten aanzien van het besturen der zaken der N.V. geldt datgene, wat ten aanzien van het beheer van het vermogen der N. V. is vermeld : een wettelijke definitie daarvan ontbreekt; door objectief maatschappelijke beoordeeling moet de omvang der onder het besturen vallende bevoegdheden en verplichtingen worden vastgesteld, waarbij uiteraard ook rekening dient te worden gehouden met de door de wet gegeven bepalingen en opgenoemde functies, al of niet in beheerdaden bestaande ; ook ten aanzien van beperkingen van het bestuur en de onderlinge verhouding van bestuurs- en vertegenwoordigingshandelingen wordt verwezen naar hetgeen dienaangaande zooeven bij het beheer is gezegd.
Vertegenwoordiging.
Aard der vertegenwoordiging.
Op pagina 190 is de vertegenwoordiging onderscheiden in die, waarbij de vertegenwoordigde den vertegenwoordiger aanwijst, terwijl de wet vertegenwoordiging mogelijk maakt en anderzijds die, waarbij de wet èn den vertegenwoordiger aanwijst en vertegenwoordiging mogelijk maakt. Deze laatste soort van vertegenwoordiging werd wettelijke vertegenwoordiging genoemd en ten aanzien van deze wettelijke vertegenwoordiging opgemerkt op pag. 215 en pag. 216, dat door de wet op haar zijn toepasselijk gemaakt de regels der vertegenwoordiging, die normaliter contractueel wordt genoemd : de wet bepaalt, dat het de bestuurders zijn, die de N. V. als wettelijke vertegenwoordigers1 zullen vertegenwoordigen, doch de vertegenwoordigde heeft de bevoegdheid om den omvang der vertegenwoordigingsbevoegdheid te bepalen ; de vertegenwoordigde is daarin geheel vrij behoudens de restrictie, dat aan het bestuur niet de geheele vertegenwoordigingsbevoegdheid mag worden ontnomen, aangezien immers artikel 47 W. v. K. behoudens „beperkingen" de vertegenwoordigingsbevoegdheid aan het bestuur geeft en algeheele onthouding der vertegenwoordigingsbevoegdheid niet als beperking kan worden aangemerkt2. Ook de door de wet bij herhaling aangewende verwijzing in 47 en 47b W. v. K. naar het contract van lastgeving, bevestigt de meening, dat de regels der z.g.n. contractueele vertegenwoordiging toepasselijk zijn : afgezien immers daarvan, dat de vertegenwoordigingsbevoegdheidsverleening, de volmachtsverleening en de volmacht zelf, d. i. haar wezen en omvang, bij de behandeling der lastgeving slechts incidenteel en onvolledig regeling hebben gevonden, is de verwijzing door de wet naar
J) Prof. Mr. J. Ph. Sijvlino t. a. p. le stuk, le deel IIe druk pag. 176. F. Endemann, Lehrbuchdes BürgerlichenRechts ErsterBand § 80 pag. 392—393. Staudinger I. Allgemeiner Teil § 26 D. W. B. G. B. pag. 190 en 191 Anm. 8 : „der Vorstand hat die Stellung eines gesetzlichen Vertreters". Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. § 71. D. A. G. Anm. 2 en 3 pag. 312 en 313.
2) Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 128 pag. 224.



aard der vertegenwoordiging.
het contract van lastgeving ongetwijfeld een aanduiding voor de toepasselijkheid der regels betreffende volmacht1. De artikelen 1829 en volgende B. W. behandelen volmacht in verband met lastgeving, niet het geven van last zonder vertegenwoordiging.
Bovendien zijn ook de overige bepalingen der wet in overeenstemming met de vereischten en de regels, die voor volmacht worden gesteld : de akte van oprichting moet volgens artikel 48 W. v. K. den naam der bestuurders inhouden en den omvang van hun vertegenwoordigingsbevoegdheid, zooals is voorgeschreven in artikel 47 W. v. K en deze akte moet volgens artikel 36/ en 36<7 W. v. K. op de daar voorgeschreven wijzen worden openbaar gemaakt op straffe van de aldaar aangegeven sanctie : de voor volmacht vereischte kennisgeving aan de derden door den vertegenwoordigde van de vertegenwoordigingsbevoegdheid heeft op de zooeven aangegeven wijze plaats.
Daarnaast staat de zelfstandige overeenkomst met de bestuurders gesloten, waarin onder anderen ook hun verdere taak kan zijn omschreven. Ten laatste brengt o. i. de aanvaarding van de toepasselijkheid der regels, voor de volmacht gegeven, grootere zekerheid mede, dan de aanvaarding der zoogenaamde orgaan-theorie2 of der stelling, dat de n. v. wordt gebonden door hetgeen door de bestuurders binnen den kring hunner macht wordt verricht3; wat de eerstgenoemde betreft, kan niet afdoende worden aangetoond, dat zij de wettelijke en eenig wettelijk juiste theorie is ter verklaring van de verhouding tusschen het rechtspersoonlijkheid bezittend lichaam en zijn bestuurders en bovendien heerscht tot op het huidige moment oneenigheid over den inhoud van de orgaantheorie4.
Wat de zooeven genoemde verhouding betreft : zoo wordt door Mr. Dr. . E. visser5, er van uitgaande, dat de bestuurder is orgaar der N. v., gelegd, dat deze, „zoodra zij optreden binnen den kring Hunner bevoegdheden, niet alleen den wil van den rechtspersoon overbrengen, „maar dien wil vormen en zij voor den rechtspersoon optreden en hunne „wilsuitingen en hunne handelingen, die van den rechtspersoon zeiven''
'j Prof. Mr W. L. P. A. molengraaff t. a. p. pag. 266. Prof. Mr. J. ph. suyling ' l' l' lfj'16 deel"e druk n°- 289 pag. 378. Prof. Mr. E. J. J. van der heijden 222 en W'i p v^' ♦ g' J °°k = Mr" Dr" L' E" Visser a- P- N°. 127 pag.
« g6 2; ^ t art-47 N°-83 pag-84 en N°-88 pa§-85 en N°- 9i
40?j n ; vollmar a- p- pag. 56. Mr. Dr. M. polak t. a. p. pag.
Amlnn 77 Aio" f,er7meuwe jetsbepalingen enz. pag. 22. lyon-caën-renault■ ' ' ' pas- 259- planiol-droit-civil, tome i pag. 984 vlg
vooral § 4 N°. 3044 tot en met 3047 ; tome II pag. 719 vlg
enPm'^w' f" a\P: N°" 127 pag' 222 en 223 alsme^ Vlug, Völlmar
en i'olak ter plaatse genoemd in de vorige noot.
N»' 236fpfgr' 2E96J;nJ29V7AN ^ HEIJDEN " P' N°" 231 pag" 288' 289 en 290 =
t> SüYLING t- a- P- le stuk, le deel Ile druk N°. 112 vlg. pag. 137.
5 vt i! t A' Molekgraaff a- P- Pag- 186, 187 en 188.
) Mr. Dr. L. E. visser r. a. p. N°. 127 pag. 22.



aard der vertegenwoordiging; onrechtmatige daad v. bestuur.
zijn ; daartegenover verklaart Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden , ten aanzien der voorstelling, dat het bestuur orgaan is der vennootschap : „zij is eenzijdig voor zoover zij den indruk wekt, dat het bestuur „niet anders zou zijn, dan de uitvoerder van anderer wil. Het orgaan immers wordt gericht, bepaalt niet eigen handelen .
Wat betreft de door Prof. van der Heijden aangegeven meening, „dat de bestuurder, die handelt binnen den kring zijner (formeele) macht, de N.V. bindt, hetgeen dan niet alleen geldt ten aanzien der rechtmatige, doch ook ten aanzien der onrechtmatige daden", lijkt deze stelling niet anders te zijn, dan een herhaling van de bepaling van artikel 47 W. v. K., dat het bestuur de N. V. in en buiten rechte vertegenwoordigt : is deze opvatting omtrent de meening van Prof. van dek Heijden juist, dan is er in zijn leer wel een gedecideerde oplossing der zich voordoende moeilijkheden, doch geen nadere verklaring aanwezig2.
Onrechtmatige daad van het bestuur.
Indien men aanneemt, dat op de verhouding tusschen de N. \ . en haar bestuurders toepasselijk zijn de regels der volmacht, is daardoor en daarmee nog niet aangegeven, hoe de N. V. staat tegenover dooide bestuurders verrichte onrechtmatige daden; voren werd aangenomen, dat onze wet de mogelijkheid van bij vertegenwoordiging ver-
richte onrechtmatige daden niet erkent.
Deze zoojuist genoemde verhouding kan zonder bezwaar worden verklaard door middel van artikel 1403 B. W. ; ook dan, wanneer er geen arbeidscontract bestaat tusschen de N. V. en haar bestuurders, is er ook volgens de bepalingen der nieuwe wet op de N. V. onder geschiktheid der bestuurders aanwezig : het bestuurderschap der N.V. is een dienende functie, verricht ten behoeve en volgens opdracht van anderen - cf. ook artikel 406 W. v. K. hieraan wordt mets veranderd door het feit, dat binnen de grenzen der opdracht een wellicht zelfs ruime vrijheid is gelaten ter bepaling van den tot de richtige vervulling der verkregen opdracht te volgen weg, noch ook daardoor, dat door een gewone vergadering in de opdracht geen verandering kan worden gebracht, aangezien door artikel 47 W. v. K. alsdan verandering
der akte van oprichting wordt gevorderd.
Zeker mag worden aangenomen, dat de bestuurders zijn aangeste c
door de N. V. tot waarneming harer zaken 3.
i\ prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 231 pag. 288.
2) Naar Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden N°. 243 pag. 303 is het eohj;er onwaarschijnlijk, dat ten aanzien van rechtshandelingen door dezen wordt gehu dig
d%Vprof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 236 pag. 296 en 297. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraatf t. a. p. pag. 266—267, 268. Mr. Dr. L. E. \isser t. a. p. pag. 223 noot 162.



Omvang.
Volgens artikel 47 W. v. K. heeft het bestuur „de vertegenwoordiging in en buiten rechte". Deze ruime bewoordingen vereischen nadere bepaling.
Vertegenwoordiging buiten rechte; bijzondere regelingen.
Voor wat betreft onrechtmatige daden door de bestuurders verricht, vallen deze buiten de vertegenwoordiging krachtens den aard van deze.
1 en aanzien van de in artikel 406 W. v. K. genoemde overeenkomsten is noodig, dat in de akte van oprichting „bevoegdheid" uitdrukkelijk zal zijn verleend of opdracht door de algemeene vergadering wordt gegeven.
Een soortgelijke regeling vindt men in artikel 48e W. v. K., waarvan de tekst hier volgt:
Art. 48e W. v. K.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, IS HET BESTUUR, ZONDER OPDRACHT DER ALGEMEENE VERGADERING, NIET BEVOEGD AANGIFTE TE DOEN TOT FAILLIETVERKLARING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP.
Aangezien dit artikel een wettelijke uitzondering vormt op de dooide wet in het algemeen omschreven vertegenwoordigingsbevoegdheid, mogen onder het artikel niet andere handelingen worden geschoven, al mogen zij nog zooveel gelijkenis met de besprokene vertoonen : derhalve merkt Prof. v. d. Heijden terecht op, dat het artikel niet voor het verzoek om surseance voor de N. V. geschreven is 1 noch ook voor bijv. het accoord van art. 252 F. W.
Vergelijking van artikel 40b en 48c W. v. K.
Bij vergelijking van artikel 406 en artikel 48c W. v. K. valt op, dat eerstgenoemde bepaling spreekt van een bevoegdheid „uitdrukkelijk" bij de akte van oprichting verleend, terwijl artikel 48c W. v. K., van een „uitdrukkelijke" verklaring in de akte van oprichting niet spreekt.
Men zal echter tot het vereischte van „uitdrukkelijke" bevoegdheidsverleening bij de akte van oprichting om, behoudens uitdrukkelijke opdracht der algemeene vergadering, aangifte te doen tot faillietverklaring, mogen concludeeren, aangezien artikel 48e W. v. K., behoudens uitdrukkelijke opdracht, voor de aanwezigheid van bevoegdheid, vordert, dat een bepaling, in anderen zin dan in het artikel is aangegeven, bij akte van oprichting zal moeten worden gemaakt. De akte van oprichting zal dus
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 241 pag. 301.
omvang der vertegenwoordiging.



ARTIKEL 48c NAAST ARTIKEL 406 W. V. K.
een bepaling in dien zin moeten inhouden en men zal derhalve de bevoegdheid tot aangifte-tot-faillietverklaring niet, als vrucht van redeneering, bij conclusie uit de akte van oprichting mogen afleiden.
Vervolgens trekt de aandacht het feit, dat artikel 406 W. v. K. zegt, dat de daargenoemde overeenkomsten niet „kunnen worden gesloten, terwijl artikel 48e W. v. K. er mee volstaat het bestuur niet bevoegd te verklaren ; terwijl dus door artikel 406 W. v. K. stelling wordt genomen ten aanzien der rechtsgevolgen der door het bestuur verrichte handelingen in dien zin, dat de overeenkomsten gezegd worden niet aangegaan te kunnen worden, zoodat de door de bestuurders verrichte handelingen geenerlei gevolg hebben, van welken aard dan ook, laat artikel 48e W. v. K. zulks na en stelt het de onbevoegdheid van het bestuur vast. Het zoojuist gezegde ten aanzien van artikel 40 W. v. K. heeft belang met het oog op het al of niet bestaan van de daargenoemde overeenkomsten, bekeken vanuit het standpunt der derden . door de enkele verklaring der wet, dat die overeenkomsten niet kunnen worden aangegaan, staat vast, dat er nooit of nimmer, ten aanzien van wie dan ook, een overeenkomst bestaat, ongeacht dus de vraag of het bestaan van de bepaling van artikel 406 W. v. K. voldoende aanwijzing voor derden moet zijn om het bestaan van goede trouw bij de beoordeeling van de vertegenwoordigingsmacht der bestuurders uit te sluiten. Deze verschillende behandelingswijze vindt zijn rechtvaardiging daardoor, dat de enkele aangifte tot faillietverklaring het bedoelde rechtsgevolg mist, zoolang de rechterlijke beslissing van faillietverklaring niet is gevallen ; aan den rechter kan het veilig worden overgelaten te beoordeelen of er een zoodanige aangifte tot faillietverklaring is gedaan, dat in aansluiting daaraan faillietverklaring kan worden uitgesproken ; het bewijs van de aanwezigheid van een betrekkelijke bepaling in de akte van oprichting of eener opdracht der algemeene vergadering zal telkenmale moeten worden gevorderd en geleverd, de aanwezigheid daarvan derhalve niet mogen worden gepresumeerd, aangezien een bevoegdheidsverleening krachtens akte van oprichting of opdracht der algemeene vergadering positieve vereischten zijn voor de mogelijkheid van een met succes te bekronen aangifte tot faillietverklaring ; het meest voor de hand liggende is, dat den bestuurder-aanvrager het bewijs voor de aanwezigheid dier vereischten wordt opgelegd.
Vertegenwoordiging buiten rechte; in het algemeen.
De omvang der vertegenwoordigingsmacht wordt wijders bepaald door hetgeen dienaangaande aan derden is kenbaar gemaakt of hen bekend is of moet zijn1.
i) Prof. Mr. J. Ph. Suylino t. a. p. 1® stuk, le deel 11° druk N°. 290 pag. 379, 380, 381. F. Endemass t. a. P. § 81 pag. 401^06. Statoingeb t. a p. I Allg^memer Teil § 167, D. G. B. B. pag. 631 en 633 vlg. Planiol, Droit civil tome 2 N . Mót pag. 721 en N°. 2256 pag. 727.



vertegenwoordiging buiten rechte ; in het algemeen.
Aan de derden wordt de omvang der vertegenwoordigingsmacht bekend onder meer door de publicatie der akte in de Nederlandsche
Staatscourant 36gr W. v. K.
Een der bepalingen der akte van oprichting, die door haar bekendheid aan derden den omvang der vertegenwoordigingsmacht bepalen, is de doelomschrijving1 ; met betrekking tot handelingen, buiten haar doel gelegen, bestaat ongetwijfeld de vertegenwoordigingsmacht niet, aangezien de N. V. immers slechts handelingen mag verrichten tot bereiking van dat doel en dus de vooronderstelling door derden van volmachtsverleening buiten dat doel onredelijk is.
Indien in de akte geenerlei bepaling omtrent de vertegenwoordigingsmacht is opgenomen, moet de wettelijke aanduiding van de vertegenwoordigingsmacht, zooals die in artikel 47 W. v. K. is omschreven, geacht worden in de akte opgenomen te zijn.
De interpretatie van bepalingen, betreffende den omvang der vertegenwoordigingsmacht, moet geschieden naar maatschappelijke beteekenis der gebruikte bewoordingen. De omvang der vertegenwoordigingsmacht is derhalve zoo groot als de derde, te goeder trouw en naar redelijke maatschappelijke omvatting oordeelend, mag aannemen, dat deze zich volgens doelomschrijving en eventueele andere bepalingen in de akte van oprichting uitstrekt 2.
Deze laatste bepalingen behoeven niet „ipsis verbis betrekking te hebben op vertegenwoordiging, c. q. een beperking der vertegenwoordiging in te houden : zooals voren reeds werd aangegeven, is er zoo weinig sprake van een scherpe scheiding der drie gedeelten van de taak, dat er geenerlei bezwaar tegen bestaat aan te nemen, dat beperkingen ten aanzien van daden van bestuur en beheer aangelegd, ook beperking der vertegenwoordigheidsbevoegdheid kunnen inhouden.
Een wettelijk voorbeeld van een soort bepalingen in de akte van oprichting, waardoor de vertegenwoordigingsbevoegdheid wordt beperkt, vindt men in art. 52b W. v. K., waarvan de tekst werd vermeld op pag. 495.
Aangezien overeenkomstig artikel 47 W. v. K. beperkingen van de bevoegdheid tot het verrichten van bestuurshandelingen moeten geschieden bij akte van oprichting, aangezien het eischen van goedkeuring van of machtiging tot bestuurshandelingen moet worden beschouwd als een beperking der vrije bestuursbevoegdheid-in-ruimen-zin der bestuurders en dus, om rechtsgeldig te bestaan, zoodanige bepaling moet zijn opgenomen in de akte van oprichting en derhalve aan derden is kenbaar gemaakt, zal de in artikel 526 W. v. K. bedoelde beperking, indien en
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 235 pag. 296. Mr. Dr. L. E . Visser t. a. p. N°. 130 pag. 226—227.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, t. a. p. N°. 235 pag. 296 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 130 pag. 226, 227.



GEBONDENHEID VÓÓR DE BEKENDMAKING.
voor zoover de bestuurshandelingen daden van vertegenwoordiging zijn, ook gelden tegenover derden.
Gebondenheid vóór de bekendmaking.
Vóór dat de bekendmaking geschied is, is, volgens de uitdrukkelijke bepaling van artikel 36gr W. v. K., de N. V. gebonden, indien binnen de grenzen der akte van oprichting is gehandeld. Het is, zooals boven (pag. 222) werd gesteld, volkomen begrijpelijk, dat door den wetgever deze bepaling werd opgenomen, waardoor de N. V. aan derden wordt gebonden geacht, ofschoon eenige bekendmaking omtrent de vertegenwoordigingsmacht der bestuurders en den omvang daarvan nog niet is geschied : bij de verdeeling van het risico, ontstaan door het optreden als gemachtigde zonder dat de volmachtsverleening bestaat, kan de N.V. er geen bezwaar tegen maken, dat op haar zal drukken de last van handelingen, tot het aangaan waarvan zij hare bestuurders opdracht gaf, doch ten aanzien waarvan de volmachtsverleening, buiten en wellicht tegen haar wil, nog niet was bekend gemaakt.
Geheel in overeenstemming met de in het voorafgaande voorgestane theorie omtrent de volmachtsverleening, wordt hier de N. V. niet verder dan overeenkomstig den inhoud harer akte van oprichting aansprakelijk gehouden tegenover derden.
Wat de positie van den bestuurder betreft, kan er geen bezwaar tegen worden gemaakt, dat, niettegenstaande de publicatie nog niet heeft plaats gehad, artikel 47b W. v. K. op hem wordt toegepast, zoodat vóór de bekendmaking een samenloop van de bepalingen van artikel 3&g en 476 W. v. K. mogelijk is, namelijk dan, indien de bestuurder vóór de bekendmaking eenige handeling verricht, waardoor hij zijne vertegenwoordigingsbevoegdheid overschrijdt. Het ware minder redelijk te noemen, de aansprakelijkheid van den bestuurder minder groot en derhalve het risico van den derde grooter te maken, omdat de bestuurder behalve aan overschrijding zijner vertegenwoordigingsbevoegdheid zich ook nog aan een nalatigheid ten aanzien der bekendmaking heeft schuldig gemaakt.
Artikel 476 W. v. K. is toepasselijk op iederen bestuurder, ongeacht het feit der al- of niet-bekendmaking der acte en geeft een sanctie wegens overschrijding van vertegenwoordigingsbevoegdheid, terwijl artikel 36gr W. v. K. een andersoortige sanctie stelt op een andersoortige verplichting nl. die tot bekendmaking der akte van oprichting.
Vertegenwoordiging in rechte.
De vertegenwoordiging door de bestuurders betreft de N. V. zoowel in als buiten rechte. Op grond van artikel 47 W. v. K. zal de vertegenwoordigingsbevoegdheid kunnen worden beperkt : dit geldt zoowel ten aanzien der vertegenwoordiging in, als buiten rechte; ook de processueele



vertegenwoordigingsbevoegdheid, zooals die door de wet aan het bestuur wordt toegekend, kan worden beperkt.
Het bestuur vertegenwoordigt de N. V. in rechte ; dit neemt niet weg, dat de N. V. partij is in de procedure : zij is materieele procespartij; zulks mag worden afgeleid uit artikel 237 j°. 242 W. v. B. Rv. Daarnaast is het bestuur, indien en voorzoover het proces door het bestuur voor de N. V. wordt gevoerd, formeele procespartij 1 : het verricht voor haar processueele handelingen, legt den eed af, draagt den eed op, terwijl een der leden van het bestuur van antwoord dient bij het verhoor op feiten en vraagpunten.
Veelal door de schrijvers en de lagere rechterlijke colleges en door den H. R. in vaste jurisprudentie wordt aangenomen, dat de procesvoerende bestuurder, als zijnde formeele procespartij, niet als getuige in een proces van of tegen de N. V. zal mogen optreden2.
Geheel bevredigend is deze regeling niet, indien men er van uitgaat, dat de N. V., als rechtspersoon, is een zelfstandig lichaam met eigen rechten en verplichtingen en dat in procedure het gaat om de belangen, rechten en verplichtingen der N. V. en niet der bestuurders3.
Aangezien door artikel 47 W. v. K. geoorloofd is beperkingen aan te brengen, ook wat betreft de vertegenwoordigingsbevoegdheid-in-rechte, zal het mogelijk moeten worden geacht, dat in de akte van oprichting een bepaling wordt opgenomen, waardoor de moeilijkheid, dat bestuurders, als procesvoerders, niet als getuigen kunnen worden gehoord, wordt opgeheven : zulks kan geschieden door bijvoorbeeld op te nemen de bepaling, dat de N. V. in rechte zal worden vertegenwoordigd door commissarissen of andere personen, aangewezen voor het geval van onmogelijkheid van optreden der directeuren.
Het lijkt niet in strijd met een op een practische bruikbaarheid gerichten uitleg aan te nemen, dat, wanneer beperking ten aanzien der vertegenwoordigingsbevoegdheid heeft plaats gehad, ook anderen dan leden van het bestuur zullen kunnen worden toegelaten om antwoord te geven terzake van het verhoor op vraagpunten.
!) Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 269—270. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 238 pag. 299. Prof. Mr. C. W. Star Busmann, Hoofdstukken van Burg. Rechtsvordering Eerste deel, 3e druk N°. 133 vlg. pag. 127 vlg. ; N°. 136 vlg. pag. 135 vlg. Mr. J. H. Halkema, De procespartij en het Burgerijk geding pag. 44,45 en 227. Mr. Dr. M. Polak t. a. p. pag. 409, 410, 411. Mr. Dr. L. E. Visser N°. 127 pag. 222 : Bestuurders worden in een geding vereenzelvigd met de N. V.
2) Prof. Mr. C. W. Star Busmann ter plaatse genoemd in de vorige noot speciaal de schrijvers en litteratuur in beide richtingen aanduidend op pag. 129.
3) Belangrijk is de opmerking van Prof. Star Busmann t. a. p. pag. 130 : betwijfeld mag zeker worden of artikel 1947 B. W. nog reden van bestaan heeft sinds de afschaffing der wraking van getuigen wegens belang, doch tevens of het belang, dat voor den bestuurder in het nalaten van fouten met betrekking tot de procedure gelegen is, althans denkbaar is, realiter den bestuurder kan stempelen tot rechtstreeks belanghebbende bij de procedure.
vertegenwoordiging in rechte.



rechtsverhouding van het bestuur tegenover de n.v.
Rechtsverhouding van het bestuur tegenover de N. V.
Op grond van het vorenstaande (pag. 500, 501 en 502), mag o. i. worden aangenomen, dat de bestuurders o. a. als gevolmachtigde vertegenwoordigers der N. V. zijn aan te merken.
Welke rechtsverhouding daarnaast bovendien aanwezig is, kan verschillend zijn1; indien aan de daartoe door de wet gestelde vereischten is voldaan, zal er naast de vertegenwoordigingsbevoegdheid aanwezig zijn een arbeidsovereenkomst : ongetwijfeld zal deze normaliter aanwezig zijn ; met het oog op de functie van den bestuurder, zijnde het leiden van een rechtspersoonlijkheid bezittend lichaam, in den vorm waarvan de leden eenig bedrijf willen uitoefenen voor hun eigen risico, mag worden aangenomen, dat de ondergeschiktheidsverhouding nooit ontbreekt. In concreto zal moeten worden beoordeeld welke rechtsverhouding naast de volmacht aanwezig is, indien een der elementen der arbeidsovereenkomst ontbreekt.
Het lijkt niet afdoende ter bestrijding van de zoojuist aangehangen meening, dat de rechtsverhouding tusschen bestuurder en N. V. bestaat uit eenigerlei overeenkomst — gestie-contract, normaliter arbeidscontract — en daarnaast een niet in contractsvorm bestaande volmachtsverleening, een beroep te doen op den inhoud van artikel 1637c B. W. ; dit artikel immers bepaalt slechts, dat, indien tusschen de N.V. en den bestuurder bestaat een overeenkomst, die de kenmerken vertoont van een arbeidsovereenkomst en van een andere overéénkomst, de regeling der arbeidsovereenkomst vóórgaat. Aangenomen immers, dat volmachtsverleening niet aan contractsvorm gebonden is, kan van rechtsstreeksche toepassing van artikel 1637c B. W. in 't geheel geen sprake zijn. De al of niet aanwezigheid van een arbeidsovereenkomst is volmaakt indifferent voor de al of niet aanwezigheid van volmacht.
Men kan derhalve de positie van den bestuurder der N. V. omschrijven als die van vertegenwoordiger en partij bij een naar inhoud variabel gestie-contract.
Dat ook de wetgever van oordeel is geweest, dat het naast de volmacht bestaande gestie-contract normaliter een arbeidsovereenkomst is, blijkt uit artikel 47e W. v. K., waarvan de tekst op pag. 487 werd gegeven, en uit artikel 486 W. v. K. waarvan de tekst hier volgt, alsmede uit de geschiedenis van deze beide artikelen.
*) G. Vlug t. a. p. ad art. 47 N°. 88 pag. 85. Prof. Mr. W.L.P.A. Molengraaff t. a. p. pag. 266. Mr. Dr. M. Polak, Overzicht enz. pag. 32. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 56. Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. le stuk, le deel, 2e druk N°. 289 pag. 377, 378. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden N°. 244 pag. 304, 305. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 810 pag. 237. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. ad § 70 D. A. G. pag. 305 Anm. 1.



Artikel 486 W. v. K.
IEDER BESTUURDER KAN DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS TE ALLEN TIJDE WORDEN GESCHORST OF ONTSLAGEN.
INDIEN NAAR AANLEIDING VAN HET ONTSLAG SCHADELOOSSTELLING DOOR DE VENNOOTSCHAP VERSCHULDIGD IS EN DEZE DEN RECHTER BOVENMATIG VOORKOMT, KAN HIJ DE SCHADELOOSSTELLING OP EEN KLEINERE SOM BEPALEN.
DE AKTE VAN OPRICHTING MOET BEVATTEN VOORSCHRIFTEN OMTRENT DE WIJZE, WAAROP IN HET BEHEER DER VENNOOTSCHAP VOORLOOPIG WORDT VOORZIEN IN GEVAL VAN ONTSTENTENIS OF BELET VAN BESTUURDERS.
De laatste zin van artikel 47e W. v. K, waarin de toepasselijkheid van de formeele bepalingen betreffende arbeidscontractzaken wordt uitgesloten, vooronderstelt de mogelijkheid van aanwezigheid van arbeidscontracten en eveneens wijst de uitdrukkelijke opneming in dat artikel eener competentieregeling, die gelijk is aan die, welke normaliter geldt, in de aangegeven richting ; bovendien is het niet gewaagd de twee eerste leden van artikel 486 W. v. K. als argument voor die meening naar voren te brengen, ofschoon het feit, dat van ontslag gesproken wordt, niet zonder meer op de aanwezigheid eener dienstbetrekking hoeft te wijzen, aangezien ook ten aanzien van ambtenaren, op welke volgens artikel 1637? B. W. de bepalingen der arbeidsovereenkomst niet toepasselijk zijn, van „ontslag" gesproken kan worden, en ook, wanneer door het ontbreken van éen der elementen der arbeidsovereenkomst zoodanige overeenkomst niet aanwezig is, blijkens artikel 486 lid 1 „ontslag" van bestuurders kan aanwezig zijn. Evenmin is dus ook het feit, dat in het tweede lid het matigingsrecht-naar-aanleiding-van het ontslag behandeld wordt, voldoende om afdoende de aanwezigheid eener arbeidsovereenkomst te bewijzen, daar het zeer wel mogelijk is, dat ook buiten aanwezigheid van arbeidscontract, naar aanleiding van het ontslag schadevergoeding verschuldigd is, namelijk dan, wanneer in dat geval door partijen bij het aangaan der overeenkomst het bedrag voor schadevergoeding verschuldigd, voor het geval van ontslag door de N. V., vooraf is vastgesteld. Wel mag men uit de bewoordingen van artikel 47e en uit artikel 486 W. v. K, in verband met artikel 47e W. v. K. concludeeren, dat bij de opstelling van genoemde artikelen de regeling der arbeidsovereenkomst den wetgever heeft voor oogen gestaan.
Rechterlijke bevoegdheid: procesregels.
Normaliter zal in de verhouding tusschen N. V. en bestuurder een verhouding van arbeidscontract aanwezig zijn ; noodzakelijk is zulks
RECHTERLIJKE BEVOEGDHEID ; PROCESREGELS.



RECHTERLIJKE BEVOEGDHEID ; PROCESREGELS.
niet. Hoe of die verhouding nu ook zij, de wetgever heeft in artikel 47e W. v. K. één eenvormige regeling gegeven der rechterlijke competentie en der toepasselijke burgerrechtsvorderlijke bepalingen voor de rechtsbetrekkingen, uit de overeenkomst tusschen N. V. en bestuurder voortvloeiende ; echter slechts voor zoover de rechtsvorderingen ter zake dier betrekkingen naar hun bedrag onbepaald zijn of f 200 te boven gaan ; zulks volgt ten aanzien der competentie uit de letterlijke bewoordingen der wet, ten aanzien van de toepasselijkheid der burgerrechtsvorderlijke bepalingen door het gebruik van de bewoording „te dezen", waaronder moet worden verstaan, datgene, waarvoor in het voorafgaande gedeelte
van het artikel een regeling is gegeven.
Slechts met betrekking tot de bevoegdheid der rechtbank en de voor haar te volgen procesregels worden door artikel 47e W. v. K. voorschriften gegeven ; wat rechtens is ten aanzien van de rechtspraak van den Kantonrechter blijft dus voor het overige beheerscht worden door de gewone bepalingen der competentie en van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering : hieruit volgt o. m., dat van een vordering uit arbeidsovereenkomst tot een bedrag van f 50 en beneden f 200 beroep bij de Rechtbank mogelijk is en dat van vorderingen, vallend onder de competentie der Rechtbank, ook als dit arbeidszaken zijn, beroep wordt gebracht voor het Gerechtshof1.
Ongeacht de al dan niet aanwezigheid eener arbeidscontractsverhouding is de rechtbank in eersten aanleg bevoegd, indien de rechtsvordering betrekkelijk de overeenkomst tusschen N. V. en bestuurder naar zijn bedrag onbepaald is of f 200 te boven gaat.
De afwijkende regeling ten aanzien van het vroeger geldende recht springt in het oog, indien er tusschen de N. V. en het bestuur een arbeidsovereenkomst bestond ; dan immers was volgens het oude recht de rechtbank in eerste instantie tot elk bedrag onbevoegd, terwijl de kantonrechter in eerste instantie tot elk bedrag bevoegd was.
Verhouding van artikel 47e W. v. K. tot artikel 1639w en 1639x W. v. K.
Afzonderlijk wordt de aandacht gevestigd op artikel 47e W. v. K. in verband met artikel 1639w en 1639a; B.W.: volgens artikel 39 R. O. is de Kantonrechter bevoegd kennis te nemen van alle rechtsvorderingen, betrekkelijk tot eene arbeidsovereenkomst * een zoodanige vordering is ongetwijfeld die, welke genoemd wordt in artikel 1639w en 1639a; B.W.; in het eerst genoemde artikel heeft men ongetwijfeld te doen met een vordering van onbepaald bedrag, in het op de tweede plaats genoemde artikel kan men daarover twijfelen, indien aan den eisch tot ontbinding een eisch tot schadevergoeding is verbonden, al naar gelang men aanneemt, dat
!) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 264 pag. 334. 335. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 144. pag. 244, 245 en 246.



art. 47e w. v. k. i. v. m. art. 1639w en 1639a; b. w. en art. 41 r. o.
het als schadevergoeding gevorderde bedrag dienen kan tot bepaling van de waarde der vordering, strekkende tot verkrijging van de ontbinding der overeenkomst plus schadevergoeding1; is slechts een eisch tot ontbinding op grond van artikel 1639:r j°. 1303 B. W. ingesteld, dan is er ongetwijfeld sprake van een vordering, waarvan het bedrag onbepaald is ; op grond der uitdrukkelijke bewoordingen van artikel 47e W. v. K. zal de rechtbank steeds tot berechting van vorengenoemde soort van vorderingen bevoegd zijn met uitzondering van den kantonrechter, die op grond van artikel 1639a: j° 1303 B. W. nog slechts bevoegd zal zijn, indien de medegevraagde schadevergoeding minder dan f 200 is ; weliswaar bepaalt artikel 1639w lid 1 B. W., dat ieder der partijen zich kan wenden tot den rechter van het kanton, waarin de werkelijke verblijfplaats dier partij gelegen is, doch het is o. i. onjuist aan te nemen, dat men op grond dezer bepaling de bevoegdheid van den kantonrechter voor de in artikel 1639w B. W. bedoelde vordering van onbepaalde waarde zou kunnen volhouden. In het artikel is immers slechts daarom van den Kantonrechter sprake, omdat, vóór de wijziging door artikel 47e W. v. K. gebracht, de eenige tot berechting dier vordering bevoegde rechter de Kantonrechter was. Zou men op grond der aanwijzing van den Kantonrechter in artikel 1639w B. W. de tegenovergestelde meening willen houden, dan zou men genoodzaakt zijn aan te nemen, dat een vordering tot-ontbinding-zonder-meer, op grond van artikel 1639w; B.W. ingesteld, door den Kantonrechter, een zoodanige op grond van artikel 1639a: j°. 1303 B. W. door de Rechtbank zou moeten berecht worden.
De mogelijkheid tot het instellen der actie uit artikel 1639 B. W. wordt door artikel 47e W. v. K, als gevende slechts een formeelrechtelijke regeling, niet aangetast2.
Verhouding van artikel 47e W. v. K. tot artikel 41 R. 0.
Met name worde hier verder nog gewezen op de verhouding van art. 47e W. v. K. en artikel 41 R. O., volgens hetwelk de Kantonrechter bevoegd is kennis te nemen van rechtsvorderingen tot ontruiming van woningen, indien de huurder geen schriftelijk bewijs van bestaande, vernieuwde of verlengde huur te berde brengt en in gebreke blijft het perceel te ontruimen. Indien de ontruiming wordt gevorderd van een dienstwoning, waarin de directeur eener N. V. is blijven wonen, nadat de arbeidscontractsverhouding is geëindigd, zal de rechtbank de bevoegde rechter zijn. Aangezien het gebruik eener woning voor den directeur eener N. V. ook de contraprestatie voor verrichte diensten kan uitmaken
M Prof. Mr. C. W. Star Busmann t. a. p. eerste deel 3e druk, N°. 86 pag. 80 en 81 „Wet op de Rechterlijke Organisatie" bewerkt door Mr. P. Meijes, ad art. 54 pag' 65. Confer ook artikel 42 R. O.
2) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 264 pag. 335.



relatieve competentie ; artikel 125O, tot en met 125f w. v. b. rv.
bij een andere dan arbeidsovereenkomst, zal, indien zulks het geval is, eveneens de rechtbank bevoegd zijn.
Relatieve competentie.
De bevoegde rechtbank is die, binnen wier rechtsgebied de vennootschap gevestigd is, derhalve de rechtbank der plaats, waar, volgens de akte van oprichting de N. V. is gevestigd. Voor zoover de overeenkomst tusschen de N. V. en den bestuurder een arbeidsovereenkomst is, wordt door deze regeling afgeweken van de regeling der relatieve competentie, zooals die in artikel 1256 W. v. B. Rv. wordt gegeven ; dit is opmerkelijk, aangezien artikel 1256 W. v. B. Rv. wel toepasselijk zal blijven, indien de vordering voortvloeit uit een arbeidsovereenkomst, bestaande tusschen de N. V. en den bestuurder en een bedrag van
f 200 niet te boven gaat.
Aangezien de keus, gedaan overeenkomstig artikel 1256 W. v. B. Kv., tevens" bepaalt de rechtbank voor de welke een hooger beroep zal moeten dienen en anderzijds de relatieve competentie voor vorderingen, betrekkelijk de overeenkomst tusschen N. V. en bestuurder, mede afhankelijk wordt gemaakt van de hoegrootheid der vordering en van hare al of niet bepaaldheid, is het niet uitgesloten, dat een vordering tot een bedrag van f 200 — zij het dan in beroep — behandeld wordt voor een andere rechtbank, dan die, waarvoor de vordering, indien zij één gulden grooter was geweest, in eerste instantie zou zijn behandeld.
Voorzoover er een andere verhouding dan arbeidsovereenkomst estaat, is de aanwijzing van de plaats van vestiging der N.V. als forum bijzonder, indien daarbij de bestuurder gedaagde is : volgens artikel 126, 1 B. Rv. zou hij worden gedagvaard voor de rechtbank zijner eigen woonplaats. Ook op deze rechtsvordering, uitgaande van de N.V^ en gericht tegen den bestuurder, is artikel 47e W. v. K. toepasselijk, daar het immers naar zijn bewoordingen geldt voor „alle" rechtsvorderingen betrekkelijk de overeenkomst tusschen de N. V. en den bestuurder. Indien de rechtsvordering tusschen N. V. en bestuurder betrekkelijk is tot een andersoortige dan arbeidsovereenkomst en loopt over een bedrag, dat f 200 niet te boven gaat, zal artikel 126 1 W. v. B. Rv. zijn gewone toepassing vinden.
Uitsluiting van artikel 125a tot en met 125f W. v. B. Rv.
De artikelen 125a tot en met 125/ W. v. B. Rv. zijn „te dezen" niet toepasselijk ingevolge de slotbepaling van artikel 47e W. v. K. Zooals voren aangeduid, slaat de terminologie „te dezen" op hetgeen in artikel 47e W. v. K. voor de slotbepaling werd behandeld, derhalve op de
i) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 264 pag. 334 en 335. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 144 pag. 245, 246.



RECHTSVORDERINGEN „BETREKKELIJK DE OVEREENKOMST".
behandeling in eerste instantie van arbeidscontracten, die naar hun bedrag onbepaald zijn of f 200 te boven gaan en de behandeling in hooger beroep van deze zaken, indien zij daarvoor vatbaar zijn. De slotbepaling van artikel 47e W. v. K. ziet derhalve niet op de behandeling in hooger beroep van zaken, die in eerste instantie voor den Kantonrechter komen. Toch zal ten dien aanzien hetzelfde rechtens zijn, aangezien artikel 125a W. v. B. Rv. bepaalt, dat de behandeling van zaken, betrekkelij k tot een arbeidsovereenkomst, volgens de gewone regels geschiedt voor zoover artikel 1256 tot en met 1X'5/ W. v. B. Rv niet een afwijkende regeling geven en deze artikelen slechts afwijkingen geven ten aanzien van de procedure van den Kantonrechter
De slotbepaling van artikel 47e W. v. K. is uiteraard niet toepasselijk, wanneer de overeenkomst tusschen de N. V. en den bestuurder niet is eene arbeidsovereenkomst : immers, opdat de daar bedoelde artikelen bij de behandeling voor de Rechtbank en het Hof zullen kunnen worden opzijgesteld, is noodig, dat zij, althans in eenige instantie, gegolden hebben ; dit is echter slechts bij arbeidscontractzaken het geval.
Tot de overeenkomst betrekkelijk.
Artikel 47e W. v. K. handelt over de rechtsvorderingen betrekkelijk de overeenkomst, tusschen de N.V. en den bestuurder gesloten ; het artikel mist derhalve toepassing, wanneer de rechtsvordering, waarbij de N.V. en haar bestuurder partijen zijn, niet betrekkelijk is tot de tusschen hen gesloten overeenkomst. Het is moeilijk te ontkennen, dat door het gebruik van deze weinig preciese terminologie zich moeilijkheden zullen kunnen voordoen in verband met de in artikel 47e W. v. K. gegeven regeling der competentie ; heeft men te doen met een onder het artikel vallende rechtsvordering, dan is bevoegd de rechtbank van de plaats van vestiging der N.V., ook dan, wanneer bij die rechtsvordering de bestuurder gedaagde is; valt de rechtsvordering niet onder artikel 47e W. v. K., dan zal in het zooeven genoemde geval de rechtbank van de woonplaats van den bestuurder de bevoegde zijn ; zoo zal men er zeker ernstig over van meening kunnen verschillen, welke rechtbank de bevoegde is, wanneer door de N. V. tegen haar bestuurder een actie wegens onverschuldigde betaling wordt ingesteld op grond van het feit, dat zij aan hem meer tantième heeft uitgekeerd, dan waartoe hij, volgens de tusschen N.V. en bestuurder gesloten overeenkomst, gerechtigd was. Wil men de bewoordingen „betrekkelijk de overeenkomst" in zeer ruimen zin verstaan, dan zal van art. 47e W. v. K. kunnen sprake zijn ; men noemt dan de genoemde actie „tot de overeenkomst betrekkelijk" omdat zij tot onderwerp heeft te veel genoten loon of tantième, waarvan de hoegrootheid immers bij de overeenkomst geregeld werd. De tegenovergestelde meening is niet moeilijk en doeltreffend te argumenteeren door er op te wijzen, dat men in het gestelde



RECHTSVORDERING OP GROND VAN ARTIKEL 49» W. V. K.
voorbeeld niet te doen heeft met een actie, gebaseerd op een overeenkomst, doch met een actie tot bescherming van een verbintenis uit
de wet.
De zooeven gesignaleerde moeilijkheid doet zich in niet mindere mate gevoelen, indien de daad, door den bestuurder verricht, wanpraestatie oplevert, doch tevens een onrechtmatige daad is, zooals bijvoorbeeld het in brand steken van de fabrieksgebouwen door den directeur. Tenzij men ook in dit geval en ten aanzien der onrechtmatige daad zou durven aannemen te doen te hebben met een rechtsvordering „tot de overeenkomst betrekkelijk", zal, om de beide acties geldend te maken, tweeerlei forum moeten worden geadieerd en zal derhalve een subsidiair instellen
der beide acties onmogelijk zijn.
De actie van den bestuurder tegen de N. V. op grond daarvan, dat een arbeider in de uitoefening van zijn taak den bestuurder letsel toebrengt, zal zeker niet gezegd kunnen worden betrekkelijk te zijn tot de overeenkomst tusschen den bestuurder en de N. V.
Rechtsvordering op grond van artikel 49a W. v. K.
Door artikel 47e W. v. K. wordt onder vorderingen, betrekkelijk de overeenkomst tusschen N. V. en bestuurder, begrepen de vordering, bedoeld in artikel 49a W. v. K„ d. i. de vordering door den curator in het faillissement der N. V. ingesteld tegen den bestuurder, omdat de toestand der N. V. geheel of gedeeltelijk aan de grove schuld of grove nalatigheid van den bestuurder te wijten is. Indien men o. ï. terecht zie voren pag. 382 tot 384 — in artikel 49a W. v. K. een bepaling ziet soortgelijk aan de artikelen 1107 en 1989 B. W. en een nadere uitwerking van artikel 42 der Faillissementswet, is het duidelijk, dat, wanneer door grove schuld of grove nalatigheid in het beheer de faillissementstoestand der N. V. is ontstaan, de daden of nalatigheden, die hebben plaats gegrepen, wanprestatie van den bestuurder opleveren, zoodat er een actie, betrekkelijk de overeenkomst tusschen de N.V. en den bestuurder gesloten, door den curator voor de N.V. kan worden ingesteld en op dien grond de uit die daden of nalatigheden voortvloeiende
schade kan worden gevorderd.
Redelijke grond voor de door artikel 47e W. v. K. gebruikte terminologie, die inhoudt een „begrepen zijn onder" rechtsvorderingen tot de tusschen de N. V. en de bestuurders gesloten overeenkomst betrekkelijk, van de actie van artikel 49a W. v. K., alsof deze laatstgenoemde actie geen actie uit overeenkomst ware, althans kan zijn, is daarin gelegen, dat door artikel 49a W. v. K. grove schuld en grove nalatigheid wordt gevorderd, opdat de curator kunne optreden, terwijl de N. V. bij wanprestatie zonder aanwezigheid van verhoogde en verscherpte schuld, zou hebben kunnen optreden ; op grond van dit een en ander zou twijfel hebben kunnen rijzen omtrent het „overeenkomsf-karakter



SCHORSING : DEFINITIE, OMVANG, WERKING.
van de actie, genoemd in artikel 49a W. v. K. 1 Met het in den vorigen zin gestelde, wil geenszins gezegd zijn, dat het onmogelijk is, dat de onder artikel 49a W. v. K. vallende daden en nalatigheden ook een onrechtmatige daad kunnen opleveren en dat alsdan op dien grond een schadevergoedingsactie zal kunnen worden ingesteld, daargelaten hier ter plaatse de vraag, of alsdan ten aanzien der aldus ingestelde vordering wel van toepasselijkheid van artikel 49a W. v. K. sprake kan zijn.
Schorsing en ontslag van bestuurders.
Ook ten aanzien van artikel 486 W. v. K., waarvan de tekst werd gegeven op pagina 507 en 508, is het van belang voorop te stellen, dat de verhouding tusschen N. V. en bestuurder weliswaar een verhouding van arbeidscontract kan, doch niet behoeft in te houden. Welke deze verhouding dan ook zij, is steeds schorsing of ontslag van een bestuurder mogelijk2. Schorsing en ontslag zijn beide eenzijdige handelingen3, uitgaande van de algemeene vergadering-alleen, wat het ontslag der directeuren betreft, en van de algemeene vergadering of hare commissarissen voor wat de schorsing betreft, voor zoover blijkt uit artikel 51a W. v. K., waarvan de tekst hier volgt :
Artikel 51a W. v. K.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, ZIJN DE COMMISSARISSEN BEVOEGD IEDEREN BESTUURDER TE ALLEN TIJDE TE SCHORSEN.
DE SCHORSING KAN TE ALLEN TIJDE DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING WORDEN OPGEHEVEN.
Schorsing eenzijdige handeling: definitie, omvang, werking.
De eenzijdigheid dier handelingen wordt voldoende bewezen door de bewoordingen van artikel 486 W. v. K. De bestuurder is het lijdelijk en lijdend voorwerp van de door algemeene vergadering tot stand gebrachte schorsing en het door haar gegeven ontslag ; dit kan ook daaruit worden afgeleid, dat schadevergoedingsplicht aan den bestuurder kan bestaan.
Schorsing is de ontzegging aan den bestuurder van de bevoegdheid om zijn functie, hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk uit te oefenen, zonder dat de door de N. V. aan den bestuurder verschuldigde (contra)prestatie
*) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 264 pag. 334. 2) Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 812 pag. 239, 240. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 75 lid 1 D. A. G. Anni. 9 en 13—16 pag. 330 en 332. ) Prof. Mr. E. j. j. van der Heijden t. a. p. n°. 253 pag. 314.



aanvechtbaarheid der schorsing.
daardoor behoeft te worden beinvloed1; de regel van artikel 1374'2 B.W., dat niet eenzijdig wijziging in den rechtstoestand der partijen kan woulen gebracht, tenzij de wet zulks uitdrukkelijk bepaalt, geldt ook ten deze en aangezien door de wet niet een zoodanige definitie van schorsing wordt gegeven, dat men daaruit tot eenzijdige veranderingsbevoegdheid zou kunnen concludeeren, moet het tegendeel worden aangenomen ; een argument — naar analogie, voorzoover de rechtsverhouding tusschen N. V. en bestuurder niet berust op arbeidscontract — kan men eveneens putten uit artikel 1638d B. W., waarin wordt bepaald, dat de werknemer recht behoudt op de uitkeering van zijn loon, ook dan, wanneer hij door toedoen van den werkgever geen arbeid heeft verricht.
De schorsing kan de geheele en/of gedeeltelijke functie van den bestuurder omvatten : de directeur kan bevoegd blijven tot het verrichten van daden van beheer, die niet bestaan in daden van vertegenwoordiging, doch in zijn bevoegdheid tot vertegenwoordiging zijn geschorst. Extern gevolg zal deze schorsing ongetwijfeld kunnen hebben op grond van en na publicatie der schorsing overeenkomstig artikel 17 H. R. W., aangezien men mag aannemen, dat evenzeer de vertegenwoordigingsmacht een einde neemt, door de redelijke en daartoe geeigende wijze van bekendmaking van het vervallen er van, aan degenen, tegenover wie de vertegenwoordigingsmacht bestemd was te werken, als zij door bekendmaking aan dezen ontstaat.
Het gebruik maken van de vertegenwoordigingsmacht overeenkomstig wet of akte van oprichting, niettegenstaande ten dien aanzien bestaande schorsing, doch zonder wetenschap dier schorsing bij derden, bijv. vóór de publicatie dier schorsing, zal den bestuurder eventueel tot schadevergoeding jegens de N.V. kunnen verplichten, doch de derde zal in dat geval aan de gesloten overeenkomst rechten en verplichtingen ontleenen tegenover de N.V., al was de bestuurder niet bevoegd de hem
bij voortduring toekomende vertegenwoordigingsbevoegdheid uit te
oefenen.
Aanvechtbaarheid der schorsing.
Iedere bestuurder kan ten allen tijde worden geschorst; door het enkele vormelijk rechtsgeldig tot stand gekomen besluit der algemeene vergadering en de mededeeling daarvan aan den bestuurder bestaat de schorsing, hetzij zij voor bepaalden of onbepaalden tijd gegeven is; zij kan niet voor eenige rechterlijke instantie worden aangevochten op grond van hare al of niet rechtvaardigheid en rechtmatigheid en derhalve kan niet op zoodanigen grond de bestaande schorsing worden opge-
i) Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 253 pag. 314. Mr. Dr. L.JE. Visser t. a. p. N°. 135 pag. 230 en het daar aangehaalde arrest H. R. 20 Nov. 1925
W. 11451, N. J. 1926 pag. 166. Schriftelijke bedingen omtrent het ophouden der bezoldiging in geval van schorsing zijn geoorloofd.



ONRECHTMATIGE SCHORSING 5 OPHEFFING DER SCHORSING.
heven door den rechter ; ook zal niet door den president in kort geding de schorsing tijdelijk kunnen buiten werking worden gesteld ; echter is mogelijk, dat door den rechter wordt geconstateerd, dat het schorsingsbesluit der algemeene vergadering op formeele gronden onjuist is genomen en dat derhalve door den rechter wordt verklaard, dat op dien grond nietigheid van het besluit moet worden aangenomen.
Ook de schorsing door commissarissen bestaat na de aanzegging van het besluit en dit besluit is slechts aanvechtbaar, indien voor zoodanig besluit regels of vereischten zijn opgesteld, die niet zijn nagekomen.
Onrechtmatige schorsing.
Wel kan een onrechtmatig gegeven schorsing, indien de verhouding tusschen N.V. en bestuurder op arbeidscontract berust, aan den bestuurder opleveren een dringende reden tot beëindiging der dienstbetrekking ; in dat geval zal bij zoodanige beëindiging volgens artikel 1639£ B. W. schadevergoeding verschuldigd zijn door de N. V. aan den bestuurder en ook kan deze verschuldigde schadevergoeding bestaan in het in artikel 1 (»3!lr B.W. bedoelde bedrag.
Indien onrechtmatig wordt geschorst, levert deze handeling een onrechtmatige daad op.
Is de verhouding tusschen de N. V. en bestuurder er niet eene, berustende op arbeidscontract, dan kan en mag de bestuurder niet eenzijdig op grond van een onrechtmatig gegeven schorsing de contractsverhouding beëindigen ; niet aan hem, wel aan de N. V. is de mogelijkheid gegeven om door eigen daad en naar zuivere willekeur deze verhouding te kunnen beëindigen.
Een onrechtmatige schorsing kan, in den genoemden toestand, opleveren wanprestatie door de N.V., immers niet te goeder trouw naleven harer overeenkomst, op grond waarvan door den bestuurder ontbinding met schadevergoeding zal kunnen worden gevorderd.
Opheffing der schorsing.
De schorsing kan door de algemeene vergadering steeds worden opgeheven ook binnen den tijd, waarvoor zij oorspronkelijk was gegeven x. Ten aanzien van de door commissarissen uitgesproken schorsing wordt dit uitdrukkelijk vermeld in het tweede lid van artikel 51a W. v. K., waar wordt bepaald, dat de schorsingsbevoegdheid der commissarissen geen zelfstandige, ongecontroleerde bevoegdheid is. Dat de schorsing
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 253 pag. 314. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 135 pag. 230. De opheffing zal geen effect hebben indien de bestuurder in onrechtmatige schorsing grond heeft gevonden tot beeindiging der dienstbetrekking; het terecht genomen ontslag wordt door de opheffing niet in eenig opzicht ongedaan gemaakt.



ONTSLAG.
in het algemeen, dus ook wanneer zij door de algemeene vergadering is tot stand gebracht, door haar steeds kan worden herroepen, mag worden afgeleid daaruit, dat deze rechtsverhouding, waarvan de uitvoering eenerzijds is opgeschort, met instandhouding der gerechtigdheid en derzelve uitvoering anderzijds, tusschen partijen steeds is blijven bestaan, zoodat de directeur, ook dan wanneer hij is geschorst, steeds gehouden gebleven is tot het weer gaan verrichten der functie, waartoe hij contractueel verbonden is, indien de schorsing wordt opgeheven.
Ontslag.
In tegenstelling met de werking der schorsing, waarbij de rechtsverhouding, uit de oorspronkelijke overeenkomst voortvloeiende, ook gedurende den tijd der schorsing blijft bestaan, is het ontslag een eenzijdige handeling der algemeene vergadering, waardoor de rechtsverhouding geheel en voorgoed wordt verbroken ; dat men inderdaad te doen heeft met een eenzijdige handeling, uitgaande van de algemeene vergadering, mag zoowel uit de bewoordingen van het tweede als van het eerste lid van artikel 486 W. v. K. en ook uit den samenhang daarvan worden afgeleid; dat het ontslag de rechtsverhouding geheel en voorgoed doet eindigen is gegrond, voorzoover die rechtsverhouding er eene is van arbeidscontract, op de bepaling van artikel 1639o B. W. en de vaststaande jurisprudentie dienaangaande ; voorzoover die verhouding een andere is, op de terminologische beteekenis van het begrip „ontslag van een directeur", waarin de opzettelijke beëindiging der rechtsverhouding ligt opgesloten, en op het feit, dat moeilijk kan worden aangenomen, dat het ontslag in het eene geval, n.1. bij aanwezigheid van arbeidscontract, volledige beëindiging zou medebrengen en in het andere geval, n.1. bij aanwezigheid van een andersoortige rechtsverhouding, niet datzelfde gevolg zou hebben.
Het moet niet uitgesloten worden geacht, dat door de N. V. de rechtsverhouding gedeeltelijk wordt beëindigd ; zulks is denkbaar, wanneer naast elkaar aanwezig zijn, in de verhouding van de N.V. tot den directeur, de verhouding van arbeidscontract en de vertegenwoordigingsbevoegdheid ; door de N. V. kan dan eenzijdig de vertegenwoordigingsbevoegdheid worden teniet gedaan met instandhouding van de verhouding uit arbeidscontract ; aangezien aan de algemeene vergadering de bevoegdheid is toegekend de rechtsverhouding in zijn geheel te beëindigen, mag men ook hare bevoegdheid tot gedeeltelijke beëindiging aanvaarden ; zoolang alsdan door den directeur voor de door hem verrichtte prestatie een onveranderde contraprestatie wordt genoten, kan van schadeloosstelling, behoudens afwijkende bepaling door partijen, geen sprake zijn ; terwijl het verval der vertegenwoordigingsbevoegdheid denkbaar is zonder het verval der rechtsverhouding, in verband waarmee zij gegeven werd, zal de vervallen-verklaring der vertegenwoordigingsbevoegdheid, tenzij ten aanzien daarvan vooraf schadevergoedingsverplichting door



ONTSLAG : MATIGINGSRECHT.
de N. V. is vastgesteld, nooit aanleiding kunnen geven tot toepasselijkheid van het matigingsrecht1, vervat in artikel 486 lid 2 B.W. ; evenals de schorsing kan gedeeltelijk ontslag aan den directeur grond opleveren tot onmiddellijke beëindiging zijnderzijds der geheele rechtsverhouding, indien deze er een is uit arbeidscontract.
Op de mogelijke aanwezigheid van deze rechtsverhouding wordt wel sterk de aandacht gevestigd door den inhoud van het tweede lid van artikel 486 W. v. K. ; dit spreekt over het bepalen door den rechter van een schadeloosstelling, die, naar aanleiding van het ontslag, door de N. V. verschuldigd is, op een kleinere som, indien zij hem bovenmatig voorkomt2.
Matigingsrecht.
Er moet derhalve, opdat het behandelde lid toepassing zal kunnen vinden, naar aanleiding van het enkele feit van het ontslag, verschuldigd zijn een naar wet of contract bepaald bedrag als schadevergoeding ; slechts indien aan deze twee vereischten is voldaan, kan er sprake zijn van de bepaling door den rechter van een kleiner te betalen schadevergoedingsbedrag .
Een der gevallen en waarschijnlijk het meest voorkomende geval, waarin naar aanleiding van het ontslag schadeloosstelling verschuldigd is, is het ontslag van den werknemer : alsdan is er eventueel een naar de artikelen der wet vaststaand schadeloosstellingsbedrag verschuldigd, waarvan dus de hoegrootheid door den rechter kan worden gematigd.
Een ander geval kan aanwezig zijn, indien bij afwezigheid van arbeidscontractsverhouding, de partijen bij het aangaan der overeenkomst, vooraf het bedrag, dat als schadevergoeding door de N. V. zal verschuldigd zijn, hebben vastgesteld. Het is van geen belang na te gaan of in casu van een toepassing van artikel 1285 B. W. sprake is, daar in ieder geval tengevolge van-de bijzondere en derogeerende bepaling van artikel 486 lid 2 W. v. K. de rechter tot matiging bevoegd zal zijn.
De schadeloosstelling, die o. a. in genoemde gevallen door de N. V. naar aanleiding van het ontslag zal kunnen verschuldigd zijn, kan door den rechter worden gewijzigd.
Ten aanzien van schadevergoedingsbedragen door de wederpartij der N. V., den directeur 3, verschuldigd of door de N. V. onder andere om.
1) Prof. Mr. J. Ph. Suyling t. a. p. N°. 289 pag. 377 en 378 ; N°. 293 pag. 385. Volmacht kan immers in beginsel, steeds herroepen worden en is een zelfstandige wilsverklaring.
2) Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 812 pag. 240. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. § 75, D. A. G. Anm. 13 pag. 332, 333.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 254 pag. 316. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 136 pag. 231—232. Mr. Dr. M. Polak, Overzicht, pag. 34. Mr. Dr. H. I. A. Völlmar t. a. p. pag. 57.



BOVENMATIGHEID ; BEWIJS, BEROEP.
standigheden bijv. op grond van het feit, dat door haar aan den directeur een reden tot onmiddellijke beëindiging der dienstbetrekking is gegeven, is het matigingsrecht van artikel 486 lid 2 W. v. K. niet toepasselijk : de uitzonderingsbepaling in het tweede lid vervat mag niet worden uitgebreid.
Bovenmatigheid.
De rechter kan de door de N. V. naar aanleiding van het ontslag verschuldigde schadevergoeding op een kleinere som bepalen, indien deze hem bovenmatig voorkomt.
Dit is dezelfde bevoegdheid, die den rechter in artikel 1637x B. W. ten aanzien van het tusschen werkgever en werknemer aangegane concurrentiebeding en in 1639/ B. W. is gegeven. Zij wordt den rechter in artikel 48b lid 2 verleend ten aanzien van een door de wet of bij zelfs niet schriftelijk vastgelegd contract vastgestelde schadevergoeding, indien er een verhouding van arbeidscontract bestond tusschen den directeur en de N. V., en ten aanzien van een door partijen vastgestelde som voor schadevergoeding, indien die verhouding een andersoortige is.
De verruiming van het terrein, waarop de rechter de hem verleende uitzonderlijk uitgebreide bevoegdheid kan uitoefenen, alsmede het feit, dat die bevoegdheid slechts ten aanzien van de door één der partijen verschuldigde schadeloosstelling mag worden toegepast, zouden eenige meer gepreciseerde aanduidingen ten opzichte van de rechterlijke taak en bevoegdheid niet overbodig hebben doen zijn : wat „bovenmatig" is, is een vraag, die, zonder aanduiding van den maat, zij het dan ook, dat deze eenige speling toestaat, uitermate moeilijk te beantwoorden is. Nu de wetgever is in gebreke gebleven nadere aanduiding te geven, zal de maat en naar aanleiding daarvan eventueele bovenmatigheid door den rechter kunnen worden vastgesteld of benaderd, door vrije analogische toepassing van wetsbepalingen, bijvoorbeeld artikel 1283 en 1284 B. W., door opsporing van gebruik en gewoonte en inachtneming van (andere) billijkheidselementen, hetzij van subjectieven aard, hetzij van objectieven aard, geen uitgezonderd. Bij de vaststelling van gegevens bijv. ten opzichte van gebruik en gewoonte is de rechter niet gebonden aan de bewijsregels in het vierde boek van het B. W. vervat.
Geen streng bewijs der bovenmatigheid, wel beroep noodzakelijk.
Volgens artikel 48b lid 2 B. W. is de rechter bevoegd de schadeloosstelling op een kleinere som te bepalen, indien de verschuldigde hem bovenmatig „voorkomt". Gevorderd wordt derhalve niet, dat streng bewijs der bovenmatigheid door de N. V. zal geleverd zijn, opdat de rechter bevoegd zal zijn de schadeloosstelling te matigen ; echter zal moeten worden aangenomen, dat voor toepasselijkheid van het matigingsrecht



DIENSTBETREKKING VAN DEN DIRECTEUR.
een vereischte is, dat door de N. V. een beroep op de bovenmatigheid is gedaan. Hoezeer men ook de lijdelijkheid van den rechter moge willen inperken, zal deze toch verhinderen, dat de rechter ingrijpt in een rechtsverhouding tusschen partijen, die niet in strijd is met de wet, de openbare orde en de goede zeden, zoo lang daarom niet door minstens één der partijen is verzocht. Bestrijdt derhalve de N. V., bij aanwezigheid van arbeidscontractsverhouding, alleen het plaats gevonden hebben van een onrechtmatig onverwijld ontslag, zonder zich te verzetten tegen het door den directeur, naar aanleiding van het door hem gepretendeerde onrechtmatige ontslag, gevorderde bedrag voor schadevergoeding, dan zal de rechter zich van matiging van dat bedrag hebben te onthouden, al mocht dit bedrag hem bovenmatig voorkomen.
Karakter der dienstbetrekking van den directeur.
Het lijkt minder juist aan te nemen, op grond van het eerste lid van artikel 486 W. v. K., dat de rechtsverhouding tusschen de N. V. en den bestuurder, voorzoover zij is een verhouding van arbeidscontract, is een arbeidscontract aangegaan tot wederopzeggens toe 1.
Deze onjuistheid wordt onvoldoende aangetoond door de verwijzing naar de schadevergoeding op grond van onrechtmatigheid, die door de N. V. kan verschuldigd zijn op grond van artikel 1639o en 1639r B. W., aangezien ook bij aanwezigheid van een arbeidscontract, tot wederopzegging toe aangegaan, op grond van artikel 1639o B. W. schadevergoeding kan zijn verschuldigd, namelijk indien niet is rekening gehouden met de bepalingen van artikel 1639gr en 1639/t B. W., zoodat de mogelijkheid van schadevergoeding, waarop het tweede lid van artikel 486 W. v. K. doelt, geen argument behoeft te zijn tegen de stelling, dat de dienstbetrekking van den directeur op grond van het eerste lid tot wederopzeggings toe is aangegaan ; het stempelen tot onrechtmatig van een ontslag verhindert niet de feitelijke mogelijkheid er van.
Echter is als bezwaar tegen deze meening aan te voeren, dat eenerzijds de wetgever, bij aanvaarding dier meening de practijk en de behoefte van het maatschappelijk verkeer op niet verantwoorde, immers ongegronde, wijze zou hebben aan banden gelegd, terwijl anderzijds redelijke verklaring van het eerste lid van artikel 486 W. v. K. mogelijk is zonder aanvaarding der even genoemde meening en zonder dat alsdan de inhoud dier bepaling een overbodigheid is.
Zij zal immers eerstens wellicht in dien zin kunnen worden verstaan, dat door clausules in de akte van oprichting niet kan worden gedero-
1 Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 266. Waar iedere dienstbetrekking door ontslag van den arbeider op elk moment kan worden beëindigd, zou in de opvatting van Prof. Molengraaff, elke dienstbetrekking geacht moeten worden tot wederopzeggings toe te zijn aangegaan.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 254 pag. 316. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 136 pag. 231. G. Vlug t. a. p. ad art. 486 N°. 97 pag. 88.



VERVANGING VAN BESTUURDERS.
geerd aan de bepaling, dat de algemeene vergadering ten allen tijde kan ontslaan1 en ten tweede geeft het ook voor die gevallen, waarin niet van arbeidscontractsverhouding, doch van een andersoortige verhouding sprake is, de mogelijkheid aan van eenzijdig ontslag, eenzijdige beëindiging der rechtsverhouding, welke zonder die bepaling op grond van artikel 1374,2 B. W. niet aanwezig zou zijn.
Bovendien brengt de bepaling der wet, „dat de bestuurder te allen tijde kan worden ontslagen", ook dan, wanneer er tusschen de N. V. en den bestuurder een dienstbetrekking bestaat, geenszins mede, dat deze dienstbetrekking voor onbepaalden tijd of tot wederopzeggings toe is aangegaan, aangezien immers artikel 1639o B. W. uitdrukkelijk zegt, dat „ieder der partijen, de dienstbetrekking zonder opzegging of zonder inachtneming van de voor de opzegging geldende bepalingen — dus te allen tijde en onder alle omstandigheden — kan beëindigen, doch artikel 16392 B. W. desniettemin naar aanleiding van de toepasselijkheid van artikel 1639o B. W. spreekt van arbeidsovereenkomsten voor bepaalden tijd aangegaan.
Vervanging der bestuurders.
Ten aanzien van het derde lid van artikel 486 W. v. K. werd er reeds op gewezen (pag. 491), dat „het beheer", waarvan gesproken wordt, niet in engeren zin 2 en dus als tegenstelling tot, doch in ruimen zin en derhalve als omvattend, ook de beide andere elementen der functie van bestuurder, moet worden verstaan : de noodzakelijkheid van aanwezigheid van vervangers van bestuurders is evengroot en wellicht grooter bij de daden, die niet enkel daden van beheer zijn, doch bijvoorbeeld tegelijk of alleen daden van vertegenwoordiging zijn, als bij zuivere beheersdaden.
De akte van oprichting moet voorschriften bevatten betreffende de vervanging ; bij gebreke daarvan zal de Minister op grond van strijd met de wet zijn verklaring van geen bezwaar op de akte kunnen weigeren.
Zij moet regels inhouden omtrent de wijze, waarop voorloopig wordt voorzien in het beheer der vennootschap, bij ontstentenis of belet van bestuurders 3. Aan dit voorschrift wordt niet alleen voldaan, wanneer de akte inhoudt de aanduiding van de personen, die, eventueel bij opvolging, geroepen zijn om de bestuurders te vervangen, doch ook zeker dan, wanneer door de akte de personen worden aangeduid, die bevoegd zullen zijn ter voorloopige voorziening vervangers van de bestuurders
1 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 136 pag. 231. Mr. Dr. H. F. A. Vöi.lmar t. a. p. pag. 57.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 225 pag. 316. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 137 pag. 232.
3 Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 811 ter pag. 239: Bij ontstentenis van bestuursleden kan ieder belanghebbende aan het „tribunal de commerce voorloopige voorziening vragen. Idem Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 76 pag. 334 en 335.



BENOEMING VAN BESTUURDERS.
aan te wijzen. Deze benoeming heeft slechts een voorloopig karakter ; dit volgt zoowel uit de bewoordingen van artikel 486 lid 3 W. v. K., als uit de bepaling van artikel 48 W. v. K., dat de bestuurders later, d. i. na de oprichting, worden benoemd door de algemeene vergadering1.
De voorziening in het beheer wordt gegeven voor het geval van ontstentenis of belet van bestuurders.
Belet van bestuurders is altijd aanwezig, wanneer bestuurders belet zijn te beheeren, ongeacht de oorzaken van dat belet ; dit kan derhalve van wettelijken, contractueelen en feitelijken aard zijn ; van wettelijken aard is het belet ingeval van artikel 48rf en artikel 51 W. v. K. en van toepassing van het derde lid van artikel 486 W. v. K. is dan sprake, indien bij akte van oprichting is bepaald, wie in die gevallen zullen optreden; eveneens is het belet van wettelijken aard bij schorsing van bestuurders, daar immers de geschorste wel bestuurder blijft, doch de uitoefening zijner functie hem is ontzegd ; van contractueelen aard is het belet, indien de bestuurders, krachtens hunne met de N. V. gesloten overeenkomst, niet overeenkomsten mogen sluiten met hunne familie-leden, voor welk geval eveneens door de akte vervangers kunnen zijn aangewezen; van feitelijken aard, indien de bestuurders door ziekte of ongeval verhinderd zijn voor de N. V. op te treden.
Belet van bestuurders zal ook dan aanwezig zijn, indien en voorzoover de bestuurders niet anders dan gezamenlijk mogen optreden, hetzij krachtens wetsbepaling, hetzij krachtens de akte van oprichting, en één hunner belet is het beheer der N. V. uit te oefenen.
Van belet of ontstentenis van bestuurders is ook dan sprake, wanneer er overeenkomstig de akte van oprichting slechts één bestuurder is benoemd en deze buiten staat is zijn beheer te voeren.
Indien, niettegenstaande de overeenkomstig artikel 486 lid 3 W. v. K. getroffen voorzorgsmaatregelen, te eenigertijd niet meer is voorzien in het beheer der vennootschap, zal de bepaling van artikel 1694 B. W. van toepassing zijn.
Benoeming van bestuurders.
Naar aanleiding van en in verband met de noodzakelijkheid van vaststelling van de rechtsverhouding tusschen de N. V. en bestuurder, werd reeds ontslag en schorsing der directeuren besproken, alvorens derzelver benoeming behandeld werd, waartoe betrekkelijk zijn de artikelen 48, 48a en 48c W. v. K., waarvan de tekst thans volgt :
Artikel 48.
DE BENOEMING VAN BESTUURDERS GESCHIEDT VOOR DE EERSTE MAAL BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING EN LATER DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 255, pag. 317. Lyon-CaënRenault-Amiaud t. a. p. N°. 8116is pag. 238.



BENOEMING : BIJ AKTE VAN OPRICHTING.
Artikel 48a.
BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING KAN WORDEN BEPAALD, DAT DE BENOEMING DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING ZAL GESCHIEDEN UIT EEN VOORDRACHT, WELKE TENMINSTE TWEE PERSONEN VOOR IEDERE TE VERVULLEN PLAATS BEVAT.
DE ALGEMEENE VERGADERING KAN ECHTER AAN ZOODANIGE VOORDRACHT STEEDS HET BINDEND KARAKTER ONTNEMEN BIJ EEN BESLUIT GENOMEN MET TWEE DERDEN DER UITGEBRACHTE STEMMEN, VERTEGENWOORDIGENDE MEER DAN DE HELFT VAN HET GEPLAATSTE KAPITAAL.
Artikel 48c.
VOOR ZOOVER BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING NIET ANDERS IS BEPAALD, WORDT DE BEZOLDIGING VAN BESTUURDERS DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING VASTGESTELD.
Benoeming.
Onder benoeming van bestuurders heeft men te verstaan de aanduiding — bij name — van de(n) gene(n), die de algemeene vergadering wil, dat de functie van bestuurder zullen bekleden en uitoefenen op de voorwaarden, gesteld door de wet en acte van oprichting en algemeene vergadering, waarover later afzonderlijk wordt gehandeld1.
Door deze benoeming zonder meer is derhalve de benoemde nog niet bestuurder. Practisch zal meestal de instemming van dezen met de voorwaarden, waaronder hij de bestuurdersfunctie zal verkrijgen en hebben uit te oefenen, vast staan, vóór dat de benoeming geschiedt ; in dat geval zal men in de benoeming tevens hebben te zisn de uiting van den wil der N. V. om met den aangeduiden persoon op de door hem goed gekeurde of stilzwijgend aanvaarde voorwaarden een overeenkomst aan te gaan, waardoor hij de rechten en verplichtingen van bestuurder verkrijgt; in dezen zin is ongetwijfeld de benoeming te verstaan die geschiedt bij acte van oprichting.
Benoeming bij akte van oprichting.
Het constitutieve geschrift, bevattende den inhoud der overeenkomst van N.V., moet ook inhouden de namen der bestuurders, opdat de N.V. vanaf het oogenblik van haar bestaan aan het verkeer kunne deelnemen. Aan dit laatste vereischte wordt niet voldaan, indien op dat oogenblik de al of niet aanwezigheid van een bestuurder nog afhankelijk is van den wil van den bij de acte van oprichting aangewezene. De oprichters
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 255 pag. 317. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 59.



sanctie niet nietig.
zullen derhalve op het oogenblik van de opneming van de bestuurders in de acte van oprichting, verzekerd moeten zijn van de toestemming der genoemde personen, met hen een overeenkomst moeten hebben aangegaan, waardoor deze zijn gebonden. Ook deze overeenkomst behoeft, evenals alle andere, die vóór de tot standkoming der N. V. ten hare behoeve (art. 40 W. v. K.) zijn aangegaan, de bekrachtiging door de N. V. Ofschoon deze overeenkomst niet is te rangschikken onder de overeenkomsten genoemd in art. 40a, st/md W.v.K. is het noodig, dat zij is opgenomen of vermeld in de acte van oprichting, zulks op grond van den inhoud van art. 48 W. v. K.
Geen nietigheidssanctie daarop.
Aangezien aan de voorschriften der Wet op de N. V. niet is voldaan kan door den Minister zijn verklaring van geen bezwaar worden geweigerd, indien de namen niet zijn genoemd. Waar echter de in de acte van oprichting te vermelden benoeming niet valt onder het artikel 40a, a t/m d W. v. K., is het niet uitgesloten, dat desniettemin bekrachtiging deiaangegane overeenkomst door de algemeene vergadering toch alsnog zal geschieden.
De vraag of de benoeming van bestuurders door de oprichters, in-denzin-zooals zooeven werd aangegeven, met bekrachtiging door de N. V. na hare tot stand koming, doch zonder dat de namen dier bestuurders in de acte werden opgenomen, geldig is, is terug te brengen tot die, of uit de wet valt af te leiden, dat de afwijking van het voorschrift van artikel 48 W. v. K. met nietigheid is bedreigd. In aansluiting aan hetgeen vroeger bij de behandeling van art. 37d W. v. K. werd gezegd, moet o. i. worden aangenomen, dat niet voldoende duidelijk blijkt, dat in casu bij niet-nakoming van art. 48 W. v. K., door de wet nietigheid is gewild van de benoeming, die niet bij de acte van oprichting is geschied1.
Een soortgelijk geval kan zich voordoen, indien de bestuurder(s), genoemd in de aan den Minister van Justitie ter goedkeuring opgezonden concept-acten, na de verkrijging der goedkeuring, doch vóór het verlijden der notarieele acte van oprichting overlijdt. Overeenkomstig het zooeven gestelde met betrekking tot de al-of-niet-nietigheid, zal alsdan de benoeming van bestuurder(s), gedaan bij de acte van oprichting, rechtsgeldig zijn zonder dat aan hernieuwde opzending behoeft te worden gedacht. Er is in dat geval voldaan aan het vereischte, dat voor de eerste maal de benoeming geschiedt bij de acte van oprichting, al moge dan ook de acte op dat punt de goedkeuring van den Minister van Justitie niet kunnen gehad hebben, als zijnde dit punt niet ter zijner goedkeuring aan hem voorgelegd.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 246 pag. 306.



BEKRACHTIG. EN BENOEMINGSRECHT „LATER" OLIGARCHISCHE CLAUSULE.
Bekrachtiging en benoemingsrecht „later" slechts bij algemeene vergadering.
De bekrachtiging van deze vóór haar bestaan, immers vóór de tot standkoming der notarieele acte gesloten overeenkomst met den adspirant-bestuurder, kan en zal gewoonlijk stilzwijgend geschieden. Na de eerste maal, „later", wordt door de wet een uitdrukkelijk optreden geeischt en wel van de algemeene vergadering van aandeelhouders. De aanduiding van degenen, die voor de N. V. zullen optreden, moet geschieden door de algemeene vergadering ; slechts de algemeene vergadering is daartoe bevoegd en de benoeming kan derhalve ook niet plaats grijpen door anderen ingevolge van bij wijze van delegatie van de algemeene vergadering verkregen bevoegdheid1.
Dit volgt uit art. 37d W. v. K. j°. art. 48 W. v. K. en mede zijdelings uit art. 48a W. v. K., dat bovendien aanwijst de ligging der grenzen der bevoegdheid der N. V. in dit opzicht.
Wanneer de benoeming „later" geschiedt en dus door de algemeene vergadering, is het zeer wel mogelijk, dat de aanduiding van dengene, die naar den wil der aandeelhouders hun belangen als bestuurder(s) der N. V. zal hebben te dienen, niet samenvalt met de totstandkoming der overeenkomst, krachtens of bij welke de bestuurder(s) zijn rechten en verplichtingen als zoodanig verkrijgt, dat derhalve laatstgenoemde zijn benoeming nog zal moeten aannemen.
Oligarchische clausules.
De uitoefening van het benoemingsrecht der algemeene vergadering vindt zijn beperking in art. 48a W. v. K., waarvan de tekst voren werd gegeven2. Het benoemingsrecht als zoodanig blijft onaangetast door de daar gegeven regeling ; geen ander heeft het recht of verkrijgt de bevoegdheid de benoeming te doen. Slechts in zoo verre kan invloed worden uitgeoefend, dat het getal der personen, ten aanzien van welke de algemeene vergadering haar benoemingsrecht uitoefent, beperkt is. Deze beperking is er eene, die door de N.V. zelve vrijwillig, contractueel wordt aanvaard ; het recht om te vorderen, dat de N. V. haar benoemingsrecht zal uit-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 246 pag. 306. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 132 pag. 228. Mr. Dr. H. A. F. Vollmar t. a. p. pag. 57. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 75 lid 1 D. A. G. pag. 328 Anm. 3. : „ausschliefiliche Zustanstandigkeit des „Aufsichtsrats" zur Bestellungdes Vorstands.' LyonCaën-Renault-Amiaud t. a p. N°. 810 pag. 237 : „ils sont nommés par 1'assemblée des actionnaires".
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 247 pag. 307, N°. 248 pag. 309, N°. 249 pag. 310. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 133 pag. 228 en 229. Prof. Mr. Dr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 266. Mr. Dr. M. Polak Overzicht pag. 33 en Handboek pag. 412. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 17 en 132. G. Vlug t. a. p. ad art. 48a N°. 96 pag. 87. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 816c pag. 255 en 256. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 75 D. A. G. Anm. 3. pag. 328.



UITGEBREIDHEID DER WERKING VAN ARTIKEL 48ffl W. V. K.
oefenen ten aanzien van nader aan te duiden personen, wordt voor dengene, wien het aanwijzingsrecht toekomt, uit de overeenkomst geboren,, het recht tot het maken eener bindende voordracht wordt bij overeenkomst verworven ; het bindende karakter der overeenkomst is derhalve een contractueel bindend karakter.
Deze overeenkomst kan van verschillenden aard zijn : wanneer de bevoegdheid tot het maken eener bindende voordracht wordt verleend aan aandeelhouders of aandeelhouders-commissarissen bij en terzake van de oprichting der N. V., zal de oprichtingsovereenkomst de bron zijn van het bindend karakter der voordracht ; wanneer zij bij de oprichting wordt toegekend aan anderen dan aandeelhouders, ontstaat zij door andere dan oprichtingsovereenkomst, al moge het dan noodig zijn, dat bij acte van oprichting het bestaan van de bindende voordracht wordt erkend.
Slechts bij de „latere" (art. 48 W. v. K.) benoemingen kan door derden rechtens de genoemde invloed worden uitgeoefend op grond van art. 48a W. v. K., dat spreekt van benoemingen door de algemeene vergadering en nadat bij acte van oprichting zal zijn vastgesteld, dat de benoeming zal geschieden uit een bindende voordracht.
Er is geen reden om aan te nemen, dat niet ook na het ontstaan, gedurende het leven der N. V., de bevoegdheid zou kunnen worden toegekend tot het maken van een bindende voordracht, waaruit de te benoemen directeur zal moeten gekozen worden : het is denkbaar, dat iemand, die een groote leening verschaft aan een N. V., op den gang van zaken in de N. V. eenigen invloed, zij het dan wellicht ook zijdelingschen, hebben wil. Aan het tot stand komen dezer daartoe op voormelde wijze strekkende overeenkomst zal dan echter regelmatig een verandering van de acte van oprichting moeten voorafgaan.
Uitgebreidheid der werking van artikel 48a W. v. K.
Het eerste lid van artikel 48a W. v. K. is eenigszins rigoureus geredigeerd, waar het zegt, dat de acte van oprichting kan bepalen, dat de benoeming van bestuurders zal geschieden uit een bindende voordracht. Er is geen reden om aan te nemen, dat het niet mogehjk zou zijn ten aanzien van b.v. den administratieven directeur een bindende voordracht toe te laten, terwijl de acte zoodanige voordracht ten aanzien van een met andere werkzaamheden belasten directeur niet kent; evenmin moet het uitgesloten worden geacht, dat nog andere variëteiten mogelijk zijn, zooals b.v., dat slechts onder bepaalde omstandigheden het recht tot het doen eener bindende voordracht zal toekomen.
Evenzeer zal kunnen worden bepaald in de acte van oprichting, dat het bestuur der N. V. bij het aangaan van een in en voor het ontwikkelingsplan der N. V. vooraf geprojecteerde geldleening, als contra-prestatie voor de geldleening, aan de gezamenlijke obligatiehouders zal kunnen verleenen het recht tot het opmaken eener bindende voordracht : de



UITGEBREIDHEID DER WERKING VAN ARTIKEL 48ffl W. V. K.
bedoeling van artikel 48a W. v. K. in verband met artikel 48 W. v. K. is de handhaving van de macht der algemeene vergadering, van de gezamenlijke aandeelhouders ; hieraan wordt door de genoemde handelingen geenszins tekort gedaan.
Volgens de wet moet de voordracht, wil zij rechtens mogelijk zijn, voldoen aan een in artikel 48a lid 1 W. v. K. genoemd vereischte ; zij moet bevatten tenminste twee personen voor iedere te vervullen plaats : daaruit is af te leiden, dat de acte van oprichting, die zich bij de omschrijving der mogelijkheid van bindende voordracht niet houdt aan de beperking door de wet gesteld, met haar niet in overeenstemming is en derhalve gevaar loopt de ministerieele verklaring van geen bezwaar niet te verkrijgen; ook in concreto, bij noodzakelijkheid van benoemingen, moet met dit vereischte worden rekening gehouden, zoodat, wanneer de voordracht niet voldoet aan het vereischte, dat voor iedere te vervullen plaats minstens twee personen worden aangewezen, de algemeene vergadering met de niet aan de wet beantwoordende voordracht geenerlei rekening zal hebben te houden ; in dat geval houden de rechthebbenden tot de voordracht zich niet aan de hen bij overeenkomst gestelde voorwaarde. Ofschoon formeel misschien aan de letter der wet voldaan moge zijn, wanneer bij twee vacatures, ten aanzien waarvan een bindende voordracht mag worden opgemaakt, voor ieder dier beide vacatures wordt ingediend een voordracht, inhoudende dezelfde beide namen, lijkt het twijfelachtig, of, bij toepassing van die misschien naar de letter mogelijke interpretatie der wet, niet de macht der algemeene vergadering verder wordt ingeperkt dan door den wetgever werd toegelaten en door partijen bedoeld en of de uitvoering-te-goeder-trouw der gesloten overeenkomst daarmede is overeen te brengen 1.
Bij hoedanige overeenkomst het recht tot het indienen eener bindende voordracht ook moge zijn verleend, kan steeds het bindend karakter aan de voordracht ontnomen worden met het vereischte twee derde der uitgebrachte stemmen, mits vormend meer dan de helft van het geplaatste kapitaal.
De wet spreekt slechts van de opheffing van het bindende karakter der voordracht, stelt dus slechts vast, dat de algemeene vergadering niet zal gehouden zijn zich in de keuze van den te benoemen directeur te beperken tot de personen op de voordracht genoemd. Door zoodanig besluit wordt slechts de bindende kracht aan de gedane voordracht
1 Het is zeker twijfelachtig of de algemeene vergadering zich beperking in hare door artikel 48 j°. artikel 48a W. v. K. opgestelde vrijheid van keuze moet laten welgevallen door andere vormen van oligarchische clausules dan geregeld in artikel 48a W. v. K. bijv. de bepaling, dat de bestuurders moeten gekozen worden uit een bepaalde soort van aandeelhouders.
Voor de geschiedkundige totstandkoming van de bepaling van artikel 48a W. v. K. zie Ontwerpen van Wetten Deel I le stuk art. 48c en pag. 87 ; 2e stuk art. 48 en pag. 214 ; 3e stuk art. 48a ; 4e stuk § 10 pag. 293 t/m 295 ; zie ook Mr. Dr. L. E Visser t. a. p. N°. 133 pag. 229.



WIJZE VAN TOTSTANDKOMING VAN BESLUIT.
ontnomen ; de bevoegdheid tot het in het vervolg doen eener bindende voordracht blijft intact.
Gezien den imperatieven inhoud van het tweede lid van art. 48a W. v. K. zeggende, dat steeds het bindende karakter kan worden ontnomen aan de voordracht, zal van de bevoegdheid om een besluit van zoodanigen inhoud te nemen, geen afstand kunnen worden gedaan en zal ook de poging tot verzekering van het voortdurend blijvend bindende karakter eener voordracht door middel van boetebeding moeten worden afgewezen.
De mogelijkheid van eenzijdige herroeping, althans beperking der overeenkomst, waarbij de bevoegdheid tot het maken van een bindende voordracht werd verleend en verkregen, is een opmerkenswaardige bijzonderheid (art. 1374,2 B. W.) ; ook is de naleving van die overeenkomst verzekerd op een wijze, die normaliter bij overeenkomsten niet aanwezig is : ten aanzien van benoemingsbesluiten, waarbij de algemeene vergadering zich niet gehouden heeft aan een bindende voordracht, kan door den tot het doen eener bindende voordracht gerechtigde de nietigheid van het benoemingsbesluit worden ingeroepen op grond van artikel 46a W. v. K.
Wijze van totstandkoming van besluit.
Steeds kan het bindende karakter aan de voordracht ontnomen worden bij besluit ; naar aanleiding hiervan rijst de vraag, aan Welke vereischten het besluit moet voldoen ; wanneer de omschrijving der bevoegdheid tot het maken van een bindende voordracht in de acte van oprichting facultatief is omschreven in dien zin, dat zij de mogelijkheid opent, dat aan derden zoodanige bevoegdheid kan worden verleend, en zoodanige verleening heeft plaats gehad, zal voor de geldigheid van het besluit van artikel 48a lid 2 W. v. K. slechts behoeven te worden voldaan aan de voorschriften van dat artikel en niet aan andere door de wet gesteld terzake van de algemeene vergadering, bijv. artikel 43g W. v. K. of terzake eener wijziging der acte van oprichting ; diensvolgens zal naleving van art. 45b W. v. K. niet noodig zijn.
Het is dan derhalve mogelijk, dat zonder voorafgaande vermelding of mededeeling, met 2/3 der uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend meer dan de helft van het geplaatste kapitaal, het bindend karakter aan een voordracht ontnomen wordt : bij vertegenwoordiging van het geheele geplaatste kapitaal en aanwezigheid van een met algemeene stemmen genomen besluit, is vanzelf voldaan aan het door artikel 48a lid 2 W. v. K. in dit opzicht gestelde vereischte.
Waar de Wet in artikel 48a lid 2 W. v. K. uitdrukkelijk zegt, dat „steeds" bij een besluit, genomen met 2/3 der uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigend meer dan % van bet geplaatste kapitaal tot verval van het bindend karakter der betrokken voordracht kan worden beslist, gaat het niet aan een zoodanigen uitleg te geven aan de be-
VI - 34



AANBEVELING ; RECHTEN EN VERPLICHTINGEN DER BESTUURDERS.
woordingen van het tweede lid van art. 48a W. v. K., dat het met de andere artikelen der wet, met name met art. 43g en c.q. met art. 456 W. v. K. in overeenstemming is en derhalve de meening te huldigen, dat het niettegenstaande „de algemeene vergadering steeds bij besluit het bindend karakter kan ontnemen" zou inhouden, dat toch de evengenoemde wetsbepalingen zouden moeten worden toegepast1.
Niet bindende voordracht, aanbeveling.
Het 't rijk der oligarchische clausules beknottende, immers uitzonderingskarakter dragende artikel 48a W. v. K. sluit echter niet uit, dat de bevoegdheid tot het doen eener, zij het dan ook niet bindende voordracht bestaanbaar is ; ook zoodanige niet bindende voordracht kan bij latere gewijzigde omstandigheden practische waarde hebben voor dengene, die bevoegd is om haar te doen en de door de omstandigheden geschapen verhoudingen kunnen van dien aard zijn, dat zoodanige voordracht een even groote bindende waarde heeft, als wanneer zij contractueel bindend zou zijn in dien zin, dat buiten de voorgedragen personen de keuze niet zou mogen worden gedaan. Zoodanige niet bindende voordracht zal dan ook niet zonder meer als niet terzake dienende mogen worden terzijde gelegd en de algemeene vergadering van aandeelhouders niet mogen worden onthouden.
De wet laat slechts toe, dat een bindende voordracht tot beperking van de macht der algemeene vergadering van aandeelhouders in het leven wordt geroepen, doch de mogelijkheid van de verleening der bevoegdheid tot het maken eener niet bindende voordracht of aanbeveling 2, waardoor aan de vrijheid der algemeene vergadering geen juridische beperking wordt aangelegd, moeten worden aanvaard.
Rechten en verplichtingen der bestuurders.
De inhoud der overeenkomst, krachtens of bij welke de bestuurder zijn rechten en verplichtingen verkrijgt, wordt niet alleen bepaald door datgene, wat uitdrukkelijk werd overeengekomen, doch ook door de wet, welker bepalingen met betrekking tot de bestuurders zullen gelden, indien daarvan niet op geoorloofde wijze is afgeweken en door de bepalingen van de acte van oprichting 3.
De wet — met name ook de wet op de N. V. — en de acte van oprichting hebben gelding via de gesloten overeenkomst, niet alleen voor-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 248 pag. 309. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 133, pag. 229.
2 Mr. Dr. H. E. A. Völlmar t. a. p. pag. 132. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 75 D. A. G. Anm. 3. pag. 328.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 250 pag. 310, 311. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 272. Lyon-Ca ën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 817 t/m 822bis pag. 259 t/m 266. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 75 D. A. G. Anm. 6 en 13 pag. 329, 332 en 333.



BEZOLDIGING.
zooverre zij rechtstreeks betrekkelijk zijn tot de rechten en verplichtingen der bestuurders, doch ook in ruimeren zin : met de mogelijkheid van verandering der acte van oprichting der N. V. moet door den bestuurder worden rekening gehouden en hij zal daarmede moeten genoegen nemen, voorzoover de door de wijziging ontstane toestand niet onvereenigbaar is met de uitvoering-te-goeder-trouw der door hem met de N. V. gesloten overeenkomst; is dit wel het geval, dan levert dit grond op tot directe beëindiging der dienstbetrekking, indien er een verhouding van arbeidscontract bestaat, of is dit althans wanprestatie, die grond oplevert tot het vragen van ontbinding der overeenkomst x.
Een bepaling in de acte van oprichting, die rechtstreeks tot de bestuurders betrekkelijk is, vindt men in artikel 47 W. v. K., regelende de uitgebreidheid der vertegenwoordigingsbevoegdheid ; een voorbeeld van indirecte beïnvloeding van de rechten en verplichtingen der bestuurders vindt men in de hiervolgende wijziging der statuten, die niet persé strijd hoeft op te leveren met de uitvoering te-goeder-trouw van de door den bestuurder met de N. V. gesloten overeenkomst en bestaat in de doelverandering der N. V., welke voor den zuiver administratie ven directeur waarschijnlijk niet, voor den naar buiten optredenden en vertegenwoordigenden directeur, die wel vakkennis van fijn hout, doch niet van zuidvruchten heeft, waarschijnlijk wel een grond oplevert tot beëindiging der dienstbetrekking of der andersoortige bestaande overeenkomst.
Niet alleen de wet, regelende de N. V., kan van invloed zijn op de bepaling van den inhoud der tusschen N. V. en bestuurder bestaande overeenkomst, doch ook het Burgerlijk Wetboek met name bij aanwezigheid van een dienstverhouding, en dan o. a. ten aanzien van de vaststelling van de hoegrootheid van het loon, cf. art. 1637q B. W.
Bezoldiging. ♦
Hiermede is geenszins in strijd artikel 48c W. v. K., volgens hetwelk de vaststelling van de bezoldiging der bestuurders geschiedt door de algemeene vergadering, indien niet bij de statuten de bevoegdheid tot vaststelling der bezoldiging aan anderen is opgedragen of bijzondere bepalingen met betrekking tot die vaststelling door de algemeene vergadering bij de acte van oprichting gegeven zijn.
Zeker wordt door de wet noch in artikel 48c W. v. K., noch elders gevorderd, dat in de acte van oprichting de hoegrootheid van de bezoldiging zal worden aangeduid, waarvan blijkens art. 1637g B. W. de preciese vaststelling vooraf niet noodig is, opdat er althans een rechtsgeldige verhouding uit arbeidscontract tusschen den bestuurder en de N. V. kunne bestaan.
Onder de vaststelling in dit artikel genoemd, kan niet worden ver-
1 Prof. Mr. E. J. J. van dek Heijden t. a. p. N°. 250 pag. 310 en 311.



BEZOLDIGING.
staan de dictatoriale bepaling van de belooning, die den bestuurder zal toekomen : hoe groot deze zijn zal kan niet eenzijdig door de algemeene vergadering worden bepaald, maar moet door den bestuurder en dengene, die de N. V. te dezer zake vertegenwoordigt, worden overeengekomen ; de „vaststelling" van de bezoldiging van artikel 48c W. v. K. is de vaststelling van het maximum, waar boven het bij de met den adspirant bestuurder te sluiten overeenkomst vast te stellen loon niet mag uitgaan, zoodat afwijking daarvan en daarboven de N. V. niet zal binden, aangezien de vertegenwoordiger zijn bevoegdheid overschreed.
Afwijking der door de algemeene vergadering vastgestelde som naar beneden1, zal in het algemeen niet kunnen worden aangemerkt als een overschrijding zijner bevoegdheid door den vertegenwoordiger der N. V. : in het algemeen zal men mogen aannemen, dat het in overeenstemming is met den wil der algemeene vergadering, indien een goed directeur wordt gevonden tegen een mindere bezoldiging dan men zich had voorgesteld ; er zullen voor een beslissing in tegenovergestelden zin, als ten aanzien van dit punt aangegeven, ernstige en blijkbare gronden moeten aanwezig zijn.
Aangezien normaliter het door de algemeene vergadering vastgestelde bedrag een maximum zal zijn waar beneden, en niet een fixum, waarop de bezoldiging vallen moet en dit bedrag niet aan den candidaat bestuurder behoeft bekend te zijn is het mogelijk, dat over dit bedrag tusschen den vertegenwoordiger der N. V. en den toekomstigen bestuurder geen overeenstemming is bereikt, alvorens deze zijn werkzaamheden aanvangt.
Indien zoodanig geval zich voordoet, zal derhalve via artikel 1637(7 B. W. het recht van den directeur der N. V. mede door het gebruik kunnen worden bepaald en bij afwezigheid van zoodanig gebruik door den rechter naar billijkheid in verband met de omstandigheden.
In een niet gering deel der gevallen van aanstelling van een directeur, zal door dezen het door hem gewenschte salaris bij de aan de beslissing der algemeene vergadering voorafgaande onderhandelingen zijn kenbaar gemaakt, in welk geval de vaststelling door de algemeene vergadering slechts de bewilliging is op het door den a.s. bestuurder gedane voorstel, waardoor dan derhalve mede de overeenkomst tot stand komt.
De wetgever heeft ter aanduiding van de contra-prestatie, door de N. V. aan een bestuurder voor zijn werkzaamheden te verschaffen, gebruikt den term „bezoldiging".
Naar zijn taalkundige beteekenis kan deze term ongetwijfeld omvatten een tantième, waarop den directeur recht wordt verleend, doch zal, bij aanwezigheid van een arbeids-contract-verhouding, geacht moeten worden ook te omvatten, datgene wat door artikel 1637p B. W. onder het begrip „loon" wordt gebracht, al moge de taalkundige beteekenis van den term „bezoldiging", — nu bovendien een aanduiding van datgene, wat mede onder dien term zou kunnen worden begrepen, in de
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 250 pag. 311.



BEZOLDIGING ; TANTIEME.
wet niet aanwezig is —- minder geijkt zijn om b.v. het gebruik van een dienstwoning aan te duiden of de faciliteit om voor particulier gebruik des Zondags gebruik te maken van de auto met chauffeur van de N. V.
Al moge „bezoldiging" een samenvattende term zijn, dit heft niet de verplichting op de beteekenis vast te stellen van de verschillende deelen, die onder den term „bezoldiging" te brengen zijn : zoo mag onder bezoldiging van den directeur wel mede verstaan worden het hem toekomende tantième.
Tantième.
Het zal dienstig zijn bij de vaststelling der bezoldiging, wanneer daaronder een bepaald tantième wordt begrepen, duidelijk aan te geven, wat onder den term „tantième" dient te worden verstaan.
Een omschrijving van de beteekenis daarvan wordt door de wet niet gegeven.
Een afdoende aanduiding van den aard van het tantième is niet gegeven door te zeggen, dat het tantième „loon" is1.
Aan den term, „tantième" moet een zelfstandige beteekenis worden gehecht naast het begrip „loon . Tantième is een gedeelte der winst der N. V. 2.
In artikel 1638w B. W. wordt een regeling gegeven ten aanzien van loon, niet ten aanzien van winst door den werknemer te verkrijgen. Het artikel spreekt van „loon", waarvan het bedrag voor een gedeelte afhankelijk is gesteld van een gegeven uit de boekhouding van den werkgever, welk gegeven, naar het tweede lid, ook kan betreffen de winst.
Het is van belang of tantième al of niet een zelfstandige beteekenis heeft naast loon. Indien tantieme „winst" is en wel zuivere winst, dan zal de bepaling van artikel 42e W. v. K. daarop ongetwijfeld toepasselijk zijn. Wanneer tantième als „loon" moet worden beschouwd kan zelfs bij ernstig verlies der N. V. door den directeur onverminderd en onverminderd-rechtmatig worden gevorderd.
Van de al of niet zelfstandige beteekenis van „tantième" naast „loon" zal het afhankelijk kunnen zijn of de directeur, die alleen tantième geniet, al of niet in dienstbetrekking staat.
Het is verder o. i. een zeer wel verdedigbare stelling, dat de tantième, verstaan als mededeelen-in-de-zuivere-winst, bij en na tusschentijdsche beëindiging der dienstbetrekking, dus bij en na beëindiging tusschen twee vaststellingen van de winst, door den directeur niet kan gevorderd worden, maar dat de tantième-gerechtigde directeur alleen tot winst
1 Prof. Mr. E. J. J. van dee Heijden t. a. p. N°. 252 pag. 313.
2 Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraafp t. a. p. pag. 270. Mr. Dr. L. E. Visser
t. a. p. N°. 134, pag. 230. Lyon-Ca ën-R e n a ult - Am i a ij d N°. 814 pag. 243 244.
Dr. Dr. P. Schlegelberger t. a. p. ad § 77 D. A. G. Anm. 2 pag. 337 : cf. ook § 78 D. A. G.



AANSPRAKELIJKHEID V. BESTUURDERS TEGENOVER DERDEN EN DE N.V.
gerechtigd is, indien en voorzoover hij op het wettelijk oogenblik der winstverdeeling directeur is.
Gezien de beteekenis van den term „winst" volgens de wet op de N. V., als zijnde een overschot verdeelbaar, zooals vroeger omschreven, op een bepaald door de statuten of de wet vastgesteld tijdstip, is het niet onaanvaardbaar, dat partijen — N. V. en directeur — bij het aangaan der overeenkomst een beding opnemende betreffende een tantième van b v 5 %, zich houden aan de beteekenis van den term „winst" volgens de wettelijke beteekenis en vastgesteld op de door de wet aangegeven wijze.
Uitderaard wil met het vorenstaande niet gezegd zijn, dat niet kan worden geconditionneerd, dat bij tusschentijdsch ontslag de directeur na de eerstvolgende vaststelling der winst recht zal hebben op een gedeelte1 dier winst, vastgesteld bij voorbeeld naar evenredigheid van het gedeelte van den tijd, dat de directeur tusschen de twee opvolgende vaststellingen der winst in dienst is geweest; het is echter aanbevelenswaardig zoonoodig ten aanzien van vorenstaande punten uitdrukkelijk bepalingen in de overeenkomst op te nemen.
In verband met het vorenstaande moge nog worden opgemerkt, dat, indien men tantième als „winst" wil beschouwen, de rechter bij de eventueele toepassing van het in artikel 486 lid 2 genoemde matigingsrecht, niet met de genoemde tantième rekening mag houden als het te matigen schadevergoedingsbedrag medebepalende factor.
Aansprakelijkheid der bestuurders tegenover derden en de N.V.
Na de bespreking der wetsbepalingen, die in het algemeen omschrijven de bestuurstaak, die, welke betreffen de totstandkoming en beëindiging der overeenkomst tusschen bestuurder en N. V., moet nog aandacht worden geschonken aan de artikelen 47a en 6 W. v. K., die meer in het bijzonder bepalingen geven ten aanzien der bestuurders in hun verhouding tegenover derden en de artikelen 47c en 47d W. v. K., die de verhouding van den bestuurder tot de N. V. tot onderwerp hebben.
Terwijl de tekst van artikel 47c W. v. K. gevonden wordt op pag. 377, volgt hier de tekst van artikel 47a, 476 en 47d W. v. K.
Artikel 47a W. v. K.
INDIEN ER MEER BESTUURDERS ZIJN, WORDT DE VENNOOTSCHAP, VOOR ZOOVER NIET BIJ DE ACTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, TEGENOVER DERDEN DOOR IEDER DER BESTUURDERS VERTEGENWOORDIGD.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 252 pag. 313. Mr. Dr. M. Polak t. a. p. pag. 414. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar ad artikel 48c pag. 132.



ORGANISATIE VAN HET BESTUUR ; T. A. V. BESTUURSHANDELINGEN.
Artikel 476 W. v. K.
DE BESTUURDER, DIE, HANDELENDE MET EEN DERDE TE GOEDER TROUW, DOOR OVERSCHRIJDING VAN ZIJNE BEVOEGDHEID DE VENNOOTSCHAP NIET VERBINDT, WORDT GEACHT DE OVEREENKOMST VOOR ZICHZELF TE HEBBEN AANGEGAAN, TENZIJ DE WEDERPARTIJ VERGOEDING VAN KOSTEN, SCHADEN EN INTERESSEN VERKIEST ; ALLES BEHOUDENS HET BEPAALDE BIJ ARTIKEL 1843 VAN HET BURGERLIJK WETBOEK.
Artikel 47d W. v. K.
MET AFWIJKING IN ZOOVERRE VAN DE HOOFDELIJKE AANSPRAKELIJKHEID VOOR HET GEHEEL, ZAL DE RECHTER, INDIEN DE BESTUURDER, VAN WIEN DE SCHADEVER GOEDING WORDT GEVORDERD, BEWIJST, DAT DE DOOR DE VENNOOTSCHAP GELEDEN SCHADE SLECHTS VOOR EEN BETREKKELIJK GERING DEEL AAN HEM TE WIJTEN IS, BIJ DE VASTSTELLING VAN HET BEDRAG DER DOOR DEZEN BESTUURDER VERSCHULDIGDE SCHADEVERGOEDING MET DEZE OMSTANDIGHEID REKENING HOUDEN
Collegiale en collectieve organisatie van het bestuur t. a. v. „bestuurs"handelingen; verdeeling der bestuurshandelingen.
Artikel 47a W. v. K. spreekt slechts over vertegenwoordigingsbevoegdheid. Reeds voren (pag. 493) werd incidenteel, ten aanzien van andere dan vertegenwoordigingsdaden, opgemerkt, dat uit de tegenstelling tusschen artikel 47 W. v. K., sprekend van en regel gevend voor „het bestuur" en artikel 47a W. v. K., handelend van „de bestuurders" en afzonderlijk regeling gevend ten aanzien van de vertegenwoordigingsdaden, voldoende grond is te putten om te aanvaarden, dat ten aanzien van andere dan vertegenwoordigingsdaden de opdracht aan het bestuur collectief1 is, d. w. z., dat de geheele collectie personen, samen doch ieder voor zich de bestuurshandeling als de aangewezene beschouwende, deze verricht of deed verrichten ; hiermede is in overeenstemming het feit, dat door artikel 47c W. v. K. in beginsel hoofdelijke aansprakelijkheid wordt opgesteld2, ervan uitgaande, dat het geschieden der bestuursdaad aan ieder der bestuurders kan worden toegerekend.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 302. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 131 pag. 227. Lyon-caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 818 pag. 259, 260, 261. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. ad § 70 en 71. D. A. G. onderscheidende, die Geschaftsführung des Vorstands" en „der Vorstand als gesetzlicher Vertreter". Regel is bij meerhoofdigheid, „Gesamtgeschaftsführung" en „Gesamtvertretung". Nadere uitwerking daarvan in Anm. 10 t/m 12 ad § 70 pag. 309 en 310 en Amn. 7 t/m 9 ad § 71 D. A. G. pag. 314 en 315.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 321.



ORGANISATIE VAN HET BESTUUR ; T. A. V. BESTUURSHANDELINGEN.
Op grond der wet zelve is het echter mogelijk, dat hierin verandering wordt aangebracht : wanneer artikel 47 W. v. K. zegt, dat, behoudens beperkingen, het bestuur belast is met het besturen van de zaken der N. V., dan is deze terminologie ruim genoeg om ook toe te laten, dat slechts sommige bestuurders tot het verrichten van sommige bestuursdaden bevoegd zijn1 ; bovendien blijkt uit artikel 47c lid 2 W. v. K. de mogelijkheid, dat rechtens een bepaalde handeling of soort van handelingen niet tot den werkkring van een of meer bestuurders behoort.
Anderzijds zal het ook met de wet in de hand mogelijk zijn, dat er een zoodanige regeling wordt gegeven in de acte van oprichting, dat, opdat het bestuur bestuursdaden kunne verrichten, er een voorafgaande al of niet bijzonderlijk geregelde stemmenmeerderheid voor het verrichten der betreffende bestuurshandeling aanwezig moet zijn, in welk geval men van collegiaal2 optreden van het bestuur zou kunnen spreken; ook bij deze interne regeling „betreffende het bestuur , wordt de bestuurshandeling evenzeer door „het bestuur" verricht; slechts het verrichten der bestuursdaad wordt door de wet besproken en geenerlei voorschrift is er in de wet te vinden, dat een interne regeling van het bestuur met betrekking tot de beraadslaging over te verrichten handelingen bespreekt en er is derhalve geenerlei aanleiding zulks uitgesloten te achten, waar ook overigens geen wets- of rechtbeginsel zich daartegen verzet.
Ook bij collegiale opdracht en aanvaarding van de bestuursfunctie zal er een hoofdelijke aansprakelijkheid bestaan 3; de onderscheidene interne regelingen van het bestuur, zoojuist genoemd, zijn van belang hoofdzakelijk met het oog op de bewijsrechtelijke gevolgen4: bij aanvaarding van een collectieve bestuursfunctie wordt terecht aangenomen als vaststaande, dat instemming met de verrichte bestuurshandeling aanwezig is en zal er van bewijs daarvan, dat, „het feit niet aan hem te wijten is" niet de rede kunnen zijn, dan wanneer buiten medeweten van een bestuurder bestuurshandelingen zijn verricht ; bij aanvaarding eener collegiale bestuursfunctie, waarin de beslissing bij meerderheid van stemmen vallen moet, zal door een der directeuren wel het bewijs kunnen worden geleverd, dat het geïncrimineerde feit niet aan hem te wijten is, aangezien hij zich tegen het stellen der handeling heeft verzet, terwijl uiteraard ook bij de collectieve aansprakelijkheid het geincrimineerde feit niet te wijten is aan dengene, buiten wiens medeweten het is geschied.
Waar de termen „collectief" en „collegiaal" ook in anderen zin worden gebruikt, moge de aandacht erop worden gevestigd, dat deze termen, die niet wettelijk zijn, slechts zijn gebruikt op grond van de voorstelling omtrent hun taalkundige beteekenis, doch op grond van mogelijk ver-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 302.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 302.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 322.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 323.



organisatie van het bestuur ; t. a. v. vertegenwoordiging.
schil van opvatting omtrent die taalkundige beteekenis uitdrukkelijk mede naar hun inhoud zijn omschreven en derhalve in dien zin moeten worden verstaan.
Aan het bestuur is door de wet opgedragen het verrichten van bestuurshandelingen ; beperkingen in dat opzicht of als zooeven omschreven toegelaten regelingen kunnen slechts worden gemaakt bij acte van oprichting of statutenwijzigingen, practisch gesproken derhalve door de aandeelhouders, aan wie de macht in de N. V. toekomt ; afspraken tusschen de bestuurders onderling en onderlinge verdeeling hunner werkzaamheden blijft dan ook uitsluitend voor hunne rekening1; niettegenstaande deze afspraken blijft hunne door artikel 47c lid 2 W. v. K. opgestelde hoofdelijkheid bestaan.
Collectieve en collegiale organisatie van het bestuur t. a. v. vertegenwoordiging. Verdeeling der vertegenwoordigingstaak.
Handelend over de vertegenwoordiging zegt artikel 47a W. v. K., dat ieder der bestuurders tegenover derden de N. V. kan vertegenwoordigen, indien bij de acte van oprichting 2 geen andere bepalingen betreffende de vertegenwoordiging zijn gemaakt : ook ten aanzien der vertegenwoordiging is derhalve mogelijk, dat een of meer der bestuurders slechts daartoe bevoegd zal zijn, evenals ook mogelijk is, dat slechts collegiale vertegenwoordiging in den boven omschreven zin door de acte van oprichting wordt toegelaten 3 ; ook is mogelijk, dat wordt opgenomen in de acte van oprichting, dat slechts bepaaldelijk aangeduide handelingen door eenig bestuurder voor de N. V. zullen kunnen worden verricht.
Indien een van meerdere tot vertegenwoordiging bevoegde bestuurders de N. V. aan derden verbindt buiten medeweten van de andere directeuren, zullen deze kunnen bewijzen, overeenkomstig het tweede lid van artikel 47c W. v. K., dat de handelingen, indien zij ten onrechte zijn verricht, niet aan hen te wijten zijn.
Aansprakelijkheid tegenover derden.
Artikel 476 W. v. K., dat den rechtstoestand regelt bij onbevoegdelijk optreden van een bestuurder, geeft een waren stapelvorm van rechten aan den derde 4.
Opdat in concreto van het bestaan van deze rechten sprake kan zijn, is eerstens noodig, dat door den bestuurder gehandeld wordt met een derde te goeder trouw, waaronder is te verstaan degene, die, zonder dat hem zulks in casu in redelijkheid kan worden toegerekend, onkundig is
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 302.
2 Mr. Dr. L. E. Visser t. a p. N°. 131 pag. 227. G. Vlug t. a. p. ad artikel 47a W. v. K. N°. 90 pag. 86. Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 32.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 242 pag. 302.
4 Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 8246is pag. 268—269. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 74 D. A. G. speciaal Anm. 12 pag. 327.



aansprakelijkheid tegenover derden.
van de niet-aanwezigheid of beperkte aanwezigheid van vertegenwoordigingsbevoegdheid .
Voor de vaststelling van dien goeden of kwaden trouw zijn geen wetsregels te vinden, noch ook rechtsbeginselen aan te wijzen : in de gevolgen van publicatie bestaat een zoo groote verscheidenheid, dat het onvoorzichtig ware zonder meer aan het plaats gehad hebben eener publicatie ten opzichte van de vertegenwoordigingsbevoegdheid de al of niet mogelijkheid van goede trouw te verbinden1 ; evenzeer sluit het niet plaats gehad hebben van eenige publicatie den kwaden trouw van den derde uit ; ook kan door behoorlijke mededeeling door den gevolmachtigden bestuurder van zijn volmacht de goede trouw opgeheven worden.
Als tweede voorwaarde voor het bestaan der in artikel 476 W. v. K. genoemde rechten wordt gesteld, dat de bestuurder zijne bevoegdheid moet overschrijden ; hieronder mag worden verstaan zoowel het geval, dat een geheel van vertegenwoordigingsbevoegdheid door de acte van oprichting uitgesloten bestuurder optreedt2, alsook het geval, dat een bestuurder optreedt buiten de grenzen der hem verleende vertegenwoordigingsbevoegdheid ; in beide gevallen kan, bij aanwezigheid van de overige vereischten, een beroep op artikel 47b W. v. K. worden gedaan ; indien niet aanvaardbaar is, dat onder de woorden „overschrijding zijner bevoegdheid" ook de afwezigheid van elke bevoegdheid tot vertegenwoordiging valt, zal door den derde een beroep kunnen worden gedaan op de in artikel 1843 B. W. opgesloten garantie-verplichting en, wanneer in het betreffende geval de elementen van art. 1401 B. W. aanwezig zijn, op den inhoud van dit artikel.
Als voorwaarde voor de verwerving van de genoemde bevoegdheden, mag ook genoemd worden, dat de N. V. niet aan den derde verbonden wordt, hetgeen niettegenstaande afwezigheid van vertegenwoordigingsbevoegdheid toch wel het geval kan zijn tengevolge van bekrachtiging der onbevoegdelij k verrichte handeling ; zoowel het gezond verstand als de daarop berustende rechtsregel, dat bekrachtiging met vertegenwoordigingsbevoegdheid wordt gelijk gesteld, dringen in die richting : het heeft immers geen zin om den derde, die tengevolge van eene bekrachtiging verkrijgt de aanwezigheid van den rechtstoestand, waarin hij tegenover de N. V. wenschte te staan, nog de genoemde rechten tegen den onbevoegden vertegenwoordiger te verleenen 3.
Zijn de gemelde voorwaarden vervuld, dan kan de derde te goeder
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 243 noot 2 pag. 304. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 146 pag. 248. Dr. Dr. P. Schlegelberger t. a. p. ad § 74 D. A. G. pag. 327.
2 Twijfelachtig is de stelling van Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 146 pag. 248—249, dat artikel 476 W. v. K. ook toepasselijk is op onrechtmatige handelingen van bestuurders.
'Mr. K. de Wijkerslooth. Bekrachtiging van rechtshandelingen pag. 67 en 68. Prof. Mr. J. Ph. Suijling t. a. p. le stuk le deel, 2e druk N°. 298 pag. 390 en 391.



AANSPRAKELIJKHEID TEGENOVER DERDEN.
trouw, indien hij dit verkiest, den bestuurder, met wien hij in die functie gehandeld heeft, beschouwen als zijn wederpartij, op wien dus de uit de gesloten overeenkomst voortspruitende verplichtingen rusten ; deze bepaling is, evenals het gelijksoortige, doch reeds vroeger in onze wetgeving bekende artikel 63 W. v. K. van bijzonderen aard, waar immers, zooals voren (pagina 190, 191) besproken, in onze wet bij vertegenwoordiging nooit rechten ontstaan uit de aangegane rechtshandeling ten laste of ten voordeele van den vertegenwoordiger, doch slechts ten laste of ten voordeele van den vertegenwoordigde ; uit den aard der zaak zal de bestuurder, ten wiens laste door de keus van den derde de aangegane overeenkomst werd gebracht, bij niet nakomen der overeenkomst aansprakelijk zijn op grond van wanprestatie, zoodat ook uit dien hoofde van hem zal kunnen worden gevorderd vergoeding van kosten, schaden en interesten, gelijk op deze overeenkomst toepasselijk zijn alle daartoe betrekkelijke bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek1.
De kosten, schaden en interesten, genoemd in artikel 476 W. v. K. zijn dit echter niet ; dit volgt hieruit, dat, naar den inhoud dier wetsbepaling, de derde, met wien gehandeld is door den bestuurder, de keus heeft om ofwel den bestuurder als persoonlijk verbonden te beschouwen, ofwel vergoeding van kosten, schaden en interesten te verkiezen ; verkiest hij deze laatste, dan kan de derde niet gelijktijdig gebruik maken van de hem verleende bijzondere faciliteit, dat hij den bestuurder als persoonlijk verbondene mag beschouwen ; de wet spreekt immers van de bevoegdheid om den bestuurder als persoonlijk verbondene te beschouwen, tenzij vergoeding van kosten, schaden en interesten verkozen wordt1.
Het is van eenig belang na te gaan, welke de rechtsgrond kan zijn van de vergoeding van kosten, schaden en interesten, waarvan in artikel 476 W. v. K. de rede is ; deze rechtsgrond kan zijn de door artikel 1843 B. W. veronderstelde op den vertegenwoordiger-bestuurder drukkende garantie-verplichting voor het bestaan der volmacht in den omvang als door den bestuurder-vertegenwoordiger door woorden en/of daden voorgewend, doch eveneens kan gedacht worden aan artikel 1401 B. W. als rechtsgrond van de in artikel 476 W. v. K. genoemde schadevergoeding.
Het verschil tusschen de verkrijging van vergoeding van kosten, schaden en interesten van den bestuurder, nadat deze zich heeft schuldig gemaakt aan wanprestatie ten aanzien van de verplichtingen, die op grond van artikel 47b W. v. K. en afwezigheid van afwijkende keus van den derde voor zijn rekening kwamen en de verkrijging van vergoeding van kosten, schaden en interesten aangegeven in artikel 476 W. v. K., beschouwd hetzij als voort te vloeien uit de zelfstandige in artikel 1843 B. W. uitgedrukte garantie-verplichting, hetzij als zijn
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 243 pag. 304.



aansprakelijkheid tegenover de n. v.
grond hebbend in artikel 141-1 B. W., is gelegen in de verdeeling van den bewijslast en den omvang van den te dragen bewijslast.
Door de wet zelf wordt, zij het niet zeer duidelijk, aangegeven, welke de rechtsgrond is van de in artikel 476 W. v. K. genoemde kosten, schaden en interesten : het zou n.1. onjuist zijn voetstoots aan te nemen, dat de laatste zinsnede van artikel 476 W. v. K. „alles behoudens het „bepaalde" bij artikel 1843 van het Burgerlijk Wetboek" een aanduiding zou vormen van de in artikel 1843 B. W. niet expressis verbis genoemde en dus niet „bepaald" aangegeven, doch daaruit bij wijze van redeneering a contrario afgeleide garantie-verplichting ; „bepaald" wordt door artikel 1843 B. W. slechts, dat de vertegenwoordiger, die van zijn volmacht behoorlijk kennis gaf aan dengene, met wien hij handelde, vrij uit gaat ; de laatste zinsnede van artikel 476 W. v. K. houdt een bepaling in ten aanzien van „alles", wat vooraf ging, waarin de rechten en verplichtingen, zooals aangegeven, werden omschreven ; de beteekenis van deze zinsnede is zeker, dat, indien de bestuurder behoorlijk, d.w.z. zonder achterhoudendheid, naar redelijkheid voldoende de middelen aan den derde heeft verschaft tot beoordeeling van den omvang van de volmacht en de derde, te goeder trouw van oordeel zijnde, evenals de bestuurder, met wien hij handelde, dat de door hem voorgenomen handeling binnen de vertegenwoordigingsbevoegdheid valt, later in dezen zijne meening door rechterlijke uitspraak, die de N. V. niet gebonden acht, wordt teleurgesteld, de bestuurder niet aansprakelijk kan worden gehouden, al moge hij dan ook handelend met een derde te goeder trouw door overschrijding van zijn bevoegdheid de vennootschap niet verbinden1.
Slechts indien men aanneemt, dat in artikel 1843 B. W. ook is bepaald, dat degene, die zijn volmacht overschreed, schadevergoedingsplichtig is, al is dat dan zeker niet expressis verbis bepaald, kan men aannemen, dat uit artikel 476 W. v. K. zelf volgt, dat de vergoeding van kosten, schaden en interesten, waarover daarin gesproken wordt, berust op artikel 1401 B. W.
Aansprakelijkheid tegenover de N. V.
Door de artikelen 47c en 47d W. v. K. wordt behandeld de rechtsverhouding van den bestuurder tegenover de N.V. 2 en wel met het oog op de den bestuurder opgedragen taak, of beter gezegd terzake der taak, die door de N. V. den bestuurder is gegeven en door den bestuurder van de N. V. aangenomen, derhalve door wilsovereenstemming dit is contractueel 3 tusschen partijen is vastgesteld ; welke ook de aard zij, in con-
1 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 146 pag. 248, 249. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 243 pag. 304.
2 Lyon-Caën-Renault-Amiattd t. a. p. N°. 823 t/m 826 pag. 266 t/m 271. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 84 D. A. G. pag. 366 t/m 379.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 323. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 139 pag. 236.



HOOFDELIJKE AANSPRAKELIJKHEID.
creto, van de tusschen bestuurder en N. V. bestaande overeenkomst, is de bestuurder gehouden tot besteding der zelfde zorg ter nakoming van zijne verplichtingen, als in het algemeen als regel, ten aanzien der nakoming van uit overeenkomsten voortvloeiende verbintenissen, noodzakelijk mag worden beschouwd : of de directeur al dan niet aansprakelijk is, zal moeten afhangen van de objectieve beoordeeling van zijn subjectieve positie, daarvan derhalve of de directeur naar maatschappelijk redelijke opvatting heeft voldaan aan de vereischten, die in zijn omstandigheden aan hem konden worden gesteld1.
De rechtsverhouding van den directeur tegenover de N. V. wordt in artikel 47c W. v. K. in beschouwing genomen en bepaald, niet die tegenover eenig ander 2 : alleen tusschen N. V. en bestuurder geldt de inhoud van artikel 47c W. v. K. De regeling van het eerste lid betreft de al of niet behoorlijke nakoming der genoemde overeenkomst en de daaruit voortspruitende aansprakelijkheid : voorzoover rechten ontstaan voor de N. V. door handelingen van de bestuurders en tegen hen, doch in geenerlei verband staande met de contractueele regeling in artikel 47c lid 1 W. v. K. bedoeld, kan van toepassing van dit artikel geen sprake zijn, noch ook van toepasselijkheid van artikel ¥ld W. v. K., al moge het dan wellicht mogelijk zijn, dat bestuurders, die gezamenlijk ten aanzien der N. V. een onrechtmatige daad verrichten, daarvoor tegenover haar allen voor het geheel moeten worden aansprakelijk gesteld ; zoodanig geval is bijvoorbeeld aanwezig, indien de particuliere chauffeur van twee gezamenlijk een particuliere auto bezittende directeuren daarmede een paar jonge boompjes omrijdt, geplant op een aan de N. V. als geldbelegging toebehoorend stuk land.
Hoofdelijke aansprakelijkheid.
De aansprakelijkheid te dezer zake, derhalve terzake van de behoorlijke vervulling der contractueel verworven taak, is, wanneer het punt, ten aanzien waarvan de wanprestatie heeft plaats gehad, tot den werkkring van meerdere bestuurders behoort, hoofdelijk voor het geheel 3; deze regeling stemt overeen met het feit, dat, behoudens afwijkende regeling in de acte van oprichting, ieder der bestuurders wordt geacht de plaats gehad hebbende handeling persoonlijk als de juiste te be-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 321. Mr. Dr. L. E. \ isser t. a. p. N°. 139 pag. 236. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 84 lid 1 D. A. G. speciaal Anm. 4. pag. 369. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 824 en 824Ws pag. 266 t/m 269.
2 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 141 pag. 240—241. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 323. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 84 D. A. G. lid 5. Onder de bijzondere aldaar genoemde voorwaarde kan de actie van de N. \ . tegen den nalatigen bestuurder door de crediteuren der N. V. worden uitgeoefend. Lyon-Caën-Renault-Amiaijd t. a. p. N°. 827 en 828 pag. 271 t/m 284.
3 Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 84 lid 2 D. A. G. Anm. 12 pag. 366 en 371. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 825 pag. 269—270.



AFWIJKING VAN DE HOOFDELIJKHEID „NAAR OMSTANDIGHEDEN".
schouwen. Ervan uitgaande, dat artikel 47c W. v. K. inhoudt een regeling van contractenrecht, levert die bepaling geenerlei bijzonderheid op1; het feit der niet-nakoming door de bestuurders van de uit het gesloten contract voortvloeiende verplichtingen moet worden vastgelegd door de N. V. ; dat zulks in concreto niet medebrengt een verplichting tot vergoeding van kosten, schaden en interesten, zal door den bestuurder moeten worden bewezen : hij kan dit doen door ten zijnen aanzien te bewijzen afwezigheid van toerekenbare veroorzaking van het schade aanbrengende feit en aanwezigheid van gebleken zorg tot afwending van de gevolgen van een plaats gehad hebbend feit, opleverend overtreding der krachtens contract bestaande bestuurderlijke verplichting.
Opdat geen schadeverhaal op den bestuurder zal kunnen plaats vinden, is noodig, zoowel het een als het ander, zoowel afwezigheid van toerekenbare veroorzaking, als van nalatigheid in het treffen van kwade gevolgen afwendende maatregelen.
Zoolang een van beide aanwezig is kan er geen sprake zijn van uitsluiting van aansprakelijkheid van den directeur Met het nalatig zijn in het treffen van maatregelen om de gevolgen af te wenden moet worden gelijk gesteld onjuiste keuze van middelen ter afwending der dreigende schade en het niet treffen van zoo effectieve maatregelen, als van een goed en zaakkundig directeur in zoodanige omstandigheden in redelijkheid verwacht mag worden.
Afwijking „naar omstandigheden" van de hoofdelijkheid door den rechter.
Vordert reeds artikel 47c W. v. K. een niet gering inzicht in handelszaken door den rechter de waardeering op te dragen van het bewijs, gevoerd door den bestuurder, die meent geenszins aansprakelijk te zijn voor geleden schade, nog erger worden de moeilijkheden door de regeling aangegeven in artikel 47rl W. v. K.
Indien de bestuurders, na een door de N. V. gedane vordering tot schadevergoeding, er niet in geslaagd zijn te bewijzen, dat zij geenszins aansprakelijk zijn en vaststaat, dat door de N. V. schade geleden is, alsmede de hoegrootheid daarvan, zal het een directeur of ook ieder directeur afzonderlijk vrij staan te bewijzen, dat de geleden en vaststaande schade slechts voor een betrekkelijk gering gedeelte aan hem te wijten is, opdat bij de vaststelling der schade, die door dien specialen directeur zal moeten worden voldaan, er door den rechter, zooals hem imperatief2 is opgedragen, rekening mede zal worden gehouden, dat bewezen is, dat de schade voor een betrekkelijk gering gedeelte aan den betroffen directeur te wijten is.
Wanneer men, o. i. terecht, aanneemt, dat de wetgever, voorschrijvend
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 322. Mr. I)r. L. E. Visser t. a. p. N°. 140 pag. 237 en 238.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 323. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 140 pag. 237.



AFWIJKING VAN DE HOOFDELIJKHEID „NAAR OMSTANDIGHEDEN".
rekening te houden met het feit, dat de schade slechts voor een gering gedeelte te wijten is aan eenigen directeur, bedoelt, dat tengevolge daarvan de op dien directeur te leggen schadevergoedingsverplichting naar dien omvang zal worden verminderd, dan vindt men in dit artikel een toepassing van het in artikel 1283 B. W. en 1284 B. W. neergelegde beginsel1, dat de debiteur bij wanprestatie verplicht is te vergoeden de kosten, schaden en interesten, waarvoor hij aansprakelijk is ; in het algemeen dus die, welke hij als normaal maatschappelijk mensch voorziende, althans kunnende en moetende voorzien, toch heeft veroorzaakt. Uit artikel 1283 en 1284 B. W. volgt, dat bij arglist, dit is opzettelijkheid of grove schuld, te bewijzen door dengene, die zich op dien arglist beroept, grootere schadevergoeding kan gevorderd worden, dan berekend naar het zooeven genoemde criterium van de normaal maatschappelijk te verwachten schade; zulks op grond van de verantwoordelijkheid van den debiteur. Parallel loopend aan deze regeling is de regeling, geschapen door artikel 47d W. v. K., dat bijgeval de schade slechts voor een betrekkelijk gering gedeelte aan een directeur te wijten is, door dezen te bewijzen, de rechter dientengevolge, doch thans — in verlichtenden en verminderenden zin — mag afwijken van het door artikel 1283 B. W. opgestelde criterium ; dit eveneens en verband met de mindere verantwoordelijkheid van den debiteur.
Volgens artikel 1283 en 1284 B. W. zal elke schade, die als veroorzaakt volgens het laatstgenoemde artikel mag worden aangemerkt, moeten vergoed worden, indien zij onder den arglist van den debiteur valt. Minder eenvoudig is, wat door artikel 47d W. v. K. ten aanzien van de hoegrootheid der door den directeur te vergoeden schade wordt gezegd : artikel 47d W. v. K. stelt den debiteur-bestuurder en den rechter voor de moeilijkheid te bewijzen en als bewezen aan te nemen, dat en/of de schuld aan de veroorzaakte en geleden schade voor een betrekkelijk gering deel bij hem, den directeur, berust, dus de schuld naar zijn hoegrootheid te bepalen en als betrekkelijk gering te qualificeeren ; men kan daarbij moeilijk erover twijfelen, dat de vaststelling van de betrekkelijke geringheid wel zal moeten geschieden naar verhouding van alle schuld der gezamenlijke directeuren-debiteuren 2, die is noodig geweest om de schade als gevolg te hebben.
Door de wet is de rechter vrij gelaten in de bepaling van de mate van invloed, die hij de betrekkelijk geringe schuld op de vaststelling der schadevergoeding wil doen hebben of liever in de bepaling van de mate, waarin hij de schade in haar geheel niet voor den in beginsel hoofdelijk verbonden directeur in rekening wil brengen, hetgeen in concreto
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. 2e stuk, le gedeelte N°. 351 t/m 356 pag. 548 t/m 557. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 825 pag. 270.
2 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 1406 pag. 240. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 257 pag. 323.



AFWIJKING VAN DE HOOFDELIJKHEID VOOR EEN GEDEELTE.
een zeer moeilijke opgave kan zijn, doch op grond van de imperatieve redactie van artikel 47d W. v. K. niet alleen als billijkheids- doch ook als wetsverplichting is te beschouwen.
Afwijking „in zooverre" van de hoofdelijkheid.
Wanneer de rechter aan de hand van het bewijs, door den directeur geleverd, de ten laste van dezen komende schadevergoeding gaat vaststellen, doet hij dit „in zooverre afwijkend van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor het geheel", d.w.z. dat er in zooverre geen aansprakelijkheid voor het geheel zal bestaan, als hij met de betrekkelijk geringe schuld heeft rekening gehouden en dienovereenkomstig de hoegrootheid der schadevergoeding, door den minder schuldigen directeur te betalen, heeft teruggebracht van het geheele bedrag der geleden schade tot een geringer bedrag.
Verder wordt er echter van de hoofdelijkheid niet afgeweken : tusschen de overige directeuren, die er niet in geslaagd zijn te bewijzen, dat de geleden schade slechts voor een klein deel aan hen te wijten is, blijft de hoofdelijke aansprakelijkheid voor het geheel intact voortbestaan ; tusschen deze directeuren en den directeur, die erin slaagde zijn betrekkelijk geringe schuld te bewijzen, bestaat hoofdelijkheid ten beloope van het bedrag, waarop de schadevergoeding, door laatstgenoemde verschuldigd, is vastgesteld: aangezien slechts in zooverre wordt afgeweken van de hoofdelijke aansprakelijkheid voor het geheel, dat een der directeuren tegenover de N. V. slechts voor een gedeelte hoofdelijk mede verbonden is, blijft de door het Burgerlijk Recht omtrent de interne verhouding van hoofdelijke debiteuren gegeven regeling onaangetast1 tot het bedrag, waarvoor zij allen voor het geheel verbonden zijn, derhalve tot het verminderde bedrag : in zóóverre zijn al de directeuren weer te beschouwen als hoofdelijk aansprakelijke debiteuren voor het geheel ; iedere betaling, gedaan ook door een der directeuren, die geen vermindering heeft verkregen, kan worden ingeroepen door hem, die wel vermindering verkregen heeft, aangezien er nooit sprake is van betaling op een van twee of meer schulden, waarop de geschiede betaling wellicht eerst zou moeten worden toegerekend, doch slechts van eene schuld, tot een gedeelte waarvan deze en tot het geheel waarvan gene hoofdelijk verbonden zijn ; indien door een anderen directeur dan hij, die de vermindering verkreeg, het verminderd bedrag geheel werd betaald, heeft hij zijn intern verhaalsrecht pro parte en indien eenig bedrag wegens onvermogendheid van een van al de directeuren moet worden omgeslagen, kan de omslag op den directeur, die vermindering verkreeg, slechts geschieden voor het niet betaald wordende interne deel van het verminderd bedrag ; het is niet aanvaardbaar, dat, door welke interne verhouding ook, de vermindering verkregen hebbende directeur ooit tot meer betaling verplicht zou zijn dan het verminderde bedrag.
1 Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 825 pag. 270.



ZEKERHEIDSTELLING DOOK BESTUURDERS.
Zekerheid voor de nakoming hunner verplichtingen door bestuurders.
Over de verzekering van de voldoening van de verplichtingen van den bestuurder spreekt artikel 48fZ W. v. K. waarvan hier de tekst volgt :
Artikel 48d W. v. K.
PANDRECHT TEN BEHOEVE VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP OP AANDEELEN VAN EEN BESTUURDER, TER VERZEKERING VAN DE NAKOMING VAN ZIJNE VERPLICHTINGEN ALS ZOODANIG, KAN WORDEN GEVESTIGD, WAT AANDEELBEWIJZEN AAN TOONDER EN VOLGESTORTE AANDEELEN OP NAAM BETREFT, DOOR HUNNE IN BEWAARGEVING ONDER EEN DERDE TEN NAME DER VENNOOTSCHAP MET MEDEWERKING VAN COMMISSARISSEN, OF, BIJ GEBREKE VAN DEZE, VAN EEN OF MEER AANDEELHOUDERS, DAARTOE BIJ DE ACTE VAN OPRICHTING OF DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING AANGEWEZEN, EN, TEN AANZIEN VAN NIET VOLGESTORTE AANDEELEN OP NAAM, DOOR EEN DAARTOE STREKKENDE AANTEEKENING IN HET REGISTER VAN AANDEELHOUDERS EN GELIJKE BEWAARGEVING ONDER EEN DERDE VAN DE BIJ DEZE AANDEELEN BEHOORENDE DIVIDENDBEWIJZEN, ZOO DEZE AAN TOONDER LUIDEN.
Het is vanzelf sprekend, dat het dienstig kan zijn, dat de N. V. zich door haar directeur of een harer directeuren of gezamenlijke directeuren zekerheid doet geven voor de nakoming der verplichtingen van de(n) bestuurder(s) ; zekerheid kan ten aanzien van die verplichtingen gegeven worden door den directeur zelf op zijn onroerende goederen in den vorm van hypotheek, op zijn roerende lichamelijke goederen in eenigen vorm1 van zakelijke zekerheid en op zijne roerende onlichamelijke goederen b.v. door middel van pand ; zij kan verschaft worden door derden middels zakelijke belasting van hunne goederen of door borgstelling hunnerzijds, dan wel door dat zij, derden, zich als hoofdelijke medeschuldenaren verbinden.
Zoodanige zekerheidstelling behoeft niet te stranden op het feit, dat er niet vooraf een bepaald fixum, een naar zijn hoegrootheid vaststaand geldbedrag aan te wijzen is, tot waartoe de zekerheid loopt, maar zekerheid kan gegeven worden voor de richtige nakoming van de verplichtingen van den bestuurder als zoodanig, mits voor wat de verzekering door hypotheek betreft een voldoende hoog fixum wordt aangenomen
1 Lyon-Caën-Rknault-Amiatjt) t. a. p. N°. 815 t/m 8155 pag. 245 t/m 251.
Volgens het fransche recht (art. 26 der wet van 1867) les administrateurs doivent
être propriétaires d'un nombre d'actions déterminé par les statuts ; deze aandeelen
zijn „nominatives, inaliénables, frappées d'un timbre indiquant 1'inaliénabilité
et deposées dans la eaisse sociale.
VI 35



ZEKERHEIDSTELLING DOOR BESTUURDERS.
en in de acte tot uiting gebracht; indien er dus slechts rekening wordt gehouden met de wettelijke voorschriften betrekkelijk tot de verschillende soorten van zekerheid is er geen bezwaar, dat het juist verschuldigde bedrag niet vast staat bij de tot stand koming der zekerheid.
Buiten artikel 48d W. v. K. valt echter de zekerheid door een derde verleend voor de verplichtingen van een bestuurder: de aandeelen van den bestuurder moeten het object vormen van het pandrecht; bij vestiging van pandrecht door derden op hun eigen aandeelen in de N. V., aan welke de aandeelen in pand worden gegeven, heeft men niet te doen met een geval genoemd in artikel 48d W. v. K.; al evenmin wanneer een directeur op genoemde soort aandeelen pandrecht zou willen vestigen ten bate van een derde, zij het b.v. een mede-directeur, als wanneer er geen sprake is van zekerheidstelling door den directeur voor zijne verplichtingen als zoodanig ; ook van een verplichting uit geldleening, die de bestuurder aan de N. V. hebben zou, is in artikel 48d W. v. K. niet de rede; zulke schuld van den directeur kan niet beschouwd worden als een verplichting als zoodanig van dezen; er moet sprake zijn van aandeelen in het kapitaal der pandverkrijgende N. V., wil er een geval zich voordoen, te rangschikken onder het behandelde artikel en het geldt dus ook niet, wanneer de bestuurder pandrecht zou willen verleenen op andersoortige aandeelen . dit volgt niet dwingend uit de woorden „pandrecht ten behoeve van de N. V. op de aandeelen van een bestuurder", doch wel uit het feit, dat bij vestiging van pandrecht op niet volgestorte aandeelen op naam aanteekening zal moeten geschieden in het door de N. V. verplicht gehouden register van haar niet volgestorte aandeelen, aangezien aanteekening van andere aandeelen, dan die van de N. V. zelve in haar register, eiken zin en beteekenis mist ; waar van een andere onderscheiding der aandeelen, waarover het artikel handelt, dan in die aan toonder, volgestort op naam en niet volgestort op naam, in het artikel geen sprake is, zal dus mogen worden aangenomen, dat de gemaakte onderscheiding er eene is van de aandeelen in het kapitaal der pandrecht verkrijgende N. V. ; wijders kan van toepassing van artikel 48d W v. K. slechts sprake zijn, indien er aandeelbewijzen zijn, zooals uit de bewoordingen van het artikel zelf blijkt1.
Wanneer niet alle voornoemde vereischten zijn vervuld, zal moeten worden gebruik gemaakt van de gewone regels van in pandgeving van artikel 1196 en volgende B. W.
Waar artikel 48d W. v. K. slechts ten aanzien van de wijze van vestiging van het pandrecht afwijkt van de algemeene en dwingend rechterlijke voorschriften betreffende het pandrecht in het B. W., zal het vereischte van voorafgaande overeenkomst blijven bestaan 2.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 256 pag. 317 en 318.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 256 pag. 317 en 318. Cf. ook : Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N° 143 pag. 243. G. Vlug t. a. p. ad artikel 48rf N°. 100 pag. 88 en 89.



WIJZEN VAN ZEKERHEIDSTELLING, BEWAARGEVING.
Artikel 48d W. v. K. niet exclusief.
Ook bij vervulling van alle voornoemde en besproken vereischten moet de mogelijkheid van pandvestiging op de in het B. W. aangegeven wijze niet uitgesloten worden geachtwaar immers artikel 48d W. v. K. waarschijnlijk slechts aangeeft, dat in het behandelde geval de pandrechtverleening kan geschieden op de in dat artikel vermelde wijze, zonder dat er voldoende en afdoende grond aanwezig is om aan te nemen, dat daardoor de pandvestiging-op-andere-wijze uitgesloten zou moeten worden geacht. Die vestiging van pandrecht op andere wijze dan aangegeven in artikel 48d W. v. K., kan dan geschieden met behulp van artikel 51 W. v. K., waar gezegd wordt, dat de commissarissen steeds bevoegd zijn op te treden, indien er een tegenstrijdig belang bestaat tusschen de N. V. en den bestuurder(s); bij gebreke echter van commissarissen zal het noodig zijn, dat door de algemeene vergadering, indien door haar wordt beoogd de wijze van in pandgeving, genoemd in artikel 48c? W. v. K., worden benoemd één of meer aandeelhouders te harer vertegenwoordiging : wanneer niet de wijze van in pandgeving van artikel 48d W. v. K. wordt verlangd, is het niet noodzakelijk, dat inplaats van commissarissen aandeelhouders der N. V. optreden, doch kan de vertegenwoordiging der N. V. ook door anderen geschieden.
Het in artikel 48d W. v. K. bedoelde pandrecht wordt gevestigd door de aldaar en voorzoover, aldaar omschreven inbewaargeving van aandeelbe wijzen.
Bewaargeving met medewerking der commissarissen.
Bij vergelijking van dit voorschrift met de bepalingen van het Burgerlijke Recht betreffende de inpandgeving, mag aangenomen worden, dat de inbewaargeving, bedoeld in artikel 48d W. v. K., slechts is de voor de vestiging van elk zakelijk recht — behoudens zeer hooge uitzondering -— noodzakelijke zakelijke uitvoeringshandeling 2, zoodat ook voor tot standkoming van het in artikel 48ei W. v. K. bedoelde pandrecht noodig zal blijven zijn obligatoir contract, zakelijke overeenstemming en feitelijke handeling.
De wet spreekt van de medewerking van commissarissen, of, bij gebreke van deze van een of meer bij de acte van oprichting of door de algemeene vergadering aangewezen aandeelhouders, slechts wanneer het gaat over de zakelijke uitvoeringshandeling n.1. de inbewaargeving door bestuurders met medewerking van commissarissen onder een derde ten name der vennootschap.
De inbewaargeving door de(n) bestuurder(s)-eigenaar met medewerking van commissarissen geschiedt ten name der N. V. Deze termino-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 246 pag. 318 en 320. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 143 pag. 243 en 244.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 256 pag. 319.



BEWAARGEVING MET MEDEWERKING VAN COMMISSARISSEN.
logie is wellicht niet overmatig duidelijk, doch brengt zeker mede, dat de bewaarnemer, gezien artikel 1756 B. W. het bewaarde goed niet mag teruggeven dan aan de N. V., tenzij daaromtrent afwijkende bepalingen zijn gemaakt.
Zoodanige afwijkende contractueele bepalingen zijn ongetwijfeld
mogelijk.
De inbewaringgeving door den bestuurder-eigenaar met medewerking van commissarissen aan een derde kan zeer wel beschouwd worden als een drie-partijen-contract, waardoor de rechtsverhouding van de drie betrokken personen onderling geregeld wordt. Een der punten, waarvan de regeling zeker wel door partijen zal worden ondernomen is de vraag, wanneer en aan wien door den bewaarnemer het pandgoed mag worden teruggegeven1. Ter vaststelling van de rechten en verplichtingen van den bewaarnemer tegenover den inbewaring gevenden bestuurder en de in pand verkrijgende N. V., wat betreft de afgifte der in bewaring verkregen stukken onder verschillende mogelijke omstandigheden, en met het oog op de inning der winst, uit te keeren op de aan toonder luidende dividendbewijzen, en gezien de kosten en schaden, die conform artikel 1765 B. W. aan in bewaargeving verbonden kunnen zijn, en met betrekking tot velerlei andere punten zal het veelvuldig noodzakelijk zijn, dat een regeling dienaangaande door de medewerking van de commissarissen gesloten wordt.
De vestiging van pandrecht door inbewaringgeving onder een derde ter bereiking van de vestiging van pandrecht overeenkomstig artikel 48d W. v. K. is noodig, ten aanzien van aandeelbewijzen aan toonder ; door deze regeling wordt de inpandgevende bestuurder eenigszins beschermd tegen het gevaar, dat eraan verbonden is om aan eenig persoon uit handen te geven een aandeel aan toonder, dat door overdracht aan een willekeurigen derde buiten het bereik van den pandgever komen zou.
De door den wetgever door de regeling van artikel 48d W. v. K. geschapen wijze van vestiging van pandrecht brengt mee een duidelijke begrenzing tusschen het bestaan van pandrecht en eigendomsoverdracht tot zekerheid, die door ons recht niet wordt uitgesloten : aandeelen aan toonder, zijnde als zoodanig volgestorte aandeelen, kunnen door de N. V. onder bezwarenden titel tot het in de acte van oprichting genoemde bedrag en — niet onder bezwarenden titel — onbeperkt worden verkregen ; waar noch voor vestiging van pandrecht, noch voor de door
ons recht erkende eigendomsverschaffing-tot-zekerheid schriftelijk bewijs gevorderd wordt, zou het, wanneer het toonder-aandeel, in pand gegeven door den directeur op de wijze als aangegeven in artikel 1198 B. W. en dus zonder medewerking van commissarissen, berustte onder de N. V. met het doel te strekken tot verzekering van de nakoming zijner verplichtingen, moeilijk zoo niet ondoenlijk zijn uit te maken of werke-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 256 pag. 319. Cf. ook Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 56.



COMMISSARISSEN.
lijke inpandgeving, dan wel eigendomsoverdracht-tot-zekerheid had plaats gehad ; door de vestiging van het pandrecht, op de manier zooals bedoeld in artikel 48d W. v. K., n.1. door inbewaargeving ten name van de N. V. aan een derde, wordt vermeden, dat voornoemde moeilijkheden zullen ontstaan.
Wanneer overeenkomstig artikel 48d W. v. K. pandrecht wordt gevestigd op niet volgestorte aandeelen op naam, is vorengenoemde inbewaargeving van de eventueel bij dit aandeel behoorende toonder-dividendbewijzen noodig naast de inschrijving in het aandeelenregister.
Met betrekking tot de executie van het gevestigde pandrecht moge nog worden verwezen naar hetgeen op pagina 309 is gezegd naar aanleiding van de mogelijkheid van toepassing van artikel 1202 B. W.
De artikelen 48e, 49 en 49a W. v. K., waarvan de tekst te vinden is resp. op pagina 507, 369, 378 en 382, hebben ook aldaar, voor zoover noodig, toelichting gevonden.
Commissarissen.
Behalve het bestuur, waartoe de laatstgenoemde artikelen ook betrekkelijk zijn, is een voor den gang van zaken in eene N. V. belangrijk instituut, dat der commissarissen, over welke in de wet op de N. V. gehandeld wordt door de artikelen 50 t/m 52b W. v. K.
Een wettelijke algemeene begripsomschrijving van het commissariaat is in eenig wetsartikel niet te vinden1; noch de aanwezigheid van een commissaris, noch de vervulling door hem van de werkzaamheden, die, indien hij wel aanwezig is, in een N. V. door hem worden verricht, zijn noodzakelijk 2 volgens de wet voor het bestaan eener Naamlooze Vennootschap.
Met betrekking tot de commissarissen worde eerst verwezen naar artikel 50 W. v. K., waarvan de tekst luidt :
Artikel 50 W. v. K.
BIJ DE ACTE VAN OPRICHTING KAN WORDEN BEPAALD, DAT ER EEN OF MEER COMMISSARISSEN ZULLEN ZIJN.
DE ACTE VAN OPRICHTING MOET DE TAAK VAN COMMISSARISSEN OMSCHRIJVEN.
De acte van oprichting kan inhouden de benoeming van commissarissen, zooals blijkt uit artikel 50c W. v. K, doch ook, dat er een of meercom-
1 Ontwerpen van wetten enz. 2e stuk pag. 218—219. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 273 pag. 338 en 340.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 272 pag. 337 en 338. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 148 pag. 253. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 60. G. Vlug ad art. 50 W. v. K. N°. 103 pag. 90. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 274. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 86 D. A. G. pag. 379 t/m 380. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 839 pag. 300. Volgens Duitsch en Fransch recht moeten in eene N. V. commissarissen zijn.



missarissen zullen zijn, d.w.z. zullen moeten of kunnen worden benoemd.
Het is voor de hand liggend, dat ook hier mogelijk is, dat bepaald wordt, dat bij aanwezigheid van sommige omstandigheden tot de benoeming van commissarissen zal moeten worden overgegaan, dat het van bepaalde vereischten, die vervuld zullen moeten zijn, afhankelijk wordt gesteld, hoeveel commissarissen zullen kunnen of moeten worden benoemd. In tegenstelling tot artikel 48 W. v. K. is het derhalve niet noodig, dat de eerste maal de benoeming der commissarissen geschiedt bij acte van oprichting.
Taak van commissarissen.
De taak van de commissarissen moet bij de acte van oprichting worden omschreven : een bij de wet nauwkeurig omschreven taak, waardoor hun beteekenis en aard precieselijk wordt bepaald, wordt gemist1, al moge dan ook, gezien het opschrift van de vijfde paragraaf, de werkzaamheid van den commissaris zich zeer zeker en zeer waarschijnlijk in de groote meerderheid der gevallen bewegen op het terrein van „het toezicht op het bestuur", onder welke benaming de werkzaamheid van de commissarissen met zeker evenveel reden kan worden gebracht, als het repressieve toezicht, dat gelegen is in het enquête-recht, terwijl de artikelen, voorkomende in de wet over commissarissen en over het enquête-recht niet geëtiqueteerd kunnen worden met het eerste gedeelte van het opschrift van paragraaf 5 der wet n.1. „van het bestuur", zooals blijkt uit artikel 52a W. v. K., volgens hetwelk de commissaris niet tot het bestuur behoort, en anderzijds in verband met dit opschrift, ter staving der voorgedragen meening, het niet onoordeelkundig gebruik der geschiedenis 2 genoemd mag worden ten bewijze van de toezichtstaak, die onder andere door de voorafgaande wetgeving gedurende zeer geruimen tijd aan den commissaris werd toebedeeld ; overigens wijst ook artikel 51a W. v. K. ondubbelzinnig in de genoemde richting : het ware onaannemelijk, dat de commissarissen bevoegd waren een bestuurder te schorsen, indien hem niet toezicht op den bestuurder gegeven was.
Ook al aanvaardt men, dat het houden van toezicht op het bestuur een der karakteristieke eigenschappen is van het commissariaat, zal het, indien zulks wordt gewenscht, dienstig zijn het in de acte van oprichting uitdrukkelijk te vermelden en wel op grond daarvan, dat het
1 Ontwerpen van wetten enz. 2e stuk pag. 218—219. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 149 pag. 253. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 273 pag. 338. G. Vlug t. a. p. ad artikel 50 W. v. IC. N°. 103 pag. 89 en 90. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 60. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 274. Het houden van toezicht is de eerste taak van commissarissen volgens: LyonCaën-Renatjlt-Amiaud, t. a. p. N°. 839 pag. 300 en N°. 840 t/m 840bis pag. 301 t/m 304 en artikel 25 der wet van 1869 en Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 95, D. A. G. pag. 427 en 429 vlg. Anm. 5 vlg. en § 96 D. A. G.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 271 pag. 337. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 149 pag. 253.
TAAK VAN COMMISSARISSEN.



TAAK VAN COMMISSARISSEN ; REGLEMENT.
tweede lid van artikel 50 W. v. K. de taaksomschrijving in de statuten uitdrukkelijk eischt en blijkens de wet o. a. in de artikelen 52a, 48d en 51 W. v. K. ook andere werkzaamheden dan toezicht, buiten toezicht en buiten-toezicht-voor-de-N. V. de taak der commissarissen kunnen zijn, zoodat zou kunnen worden staande gehouden, dat niet bij de akte van oprichting genoemd en toch door commissarissen gevoerd toezicht als onbevoegdelijk uitgeoefend moet worden beschouwd, al mag men wellicht uit het bestaan van artikel 51a W. v. K. afleiden, dat de wetgever het toezicht als een normaal deel der taak van commissarissen heeft beschouwd1.
Gevraagd wordt door de wet echter slechts een omschrijving der taak, niet een nauwkeurige regeling, die bij reglement gegeven kan worden blijkens het hiervolgende artikel 50a W. v. K.
Artikel 50a W. v. K.
BIJ EEN IN DE ACTE VAN OPRICHTING VOORGESCHREVEN REGLEMENT KUNNEN NADERE REGELEN WORDEN GESTELD NOPENS DE TAAK VAN COMMISSARISSEN OF DE VERDEELING DAARVAN OVER DE VERSCHILLENDE COMMISSARISSEN.
BEPALINGEN VAN DAT REGLEMENT STRIJDIG MET DE WET OF MET EENIGE WETTIGE BEPALING DER ACTE VAN OPRICHTING ZIJN NIETIG.
EEN REGLEMENT, ALS BEDOELD BIJ DE VORIGE LEDEN, GELDT TEGENOVER DERDEN EERST WANNEER HET IS NEERGELEGD TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER TER KENNISNEMING VOOR EEN IEDER. HETZELFDE GELDT VOOR WIJZIGINGEN IN DAT REGLEMENT.
Oordeelend naar de onderlinge verhouding van artikel 50 en 50a W. v. K. zal mogen worden gezegd, dat het voldoende is, wanneer in de acte wordt aangeduid het doel, dat men zich voorstelt door de werkzaamheid van de commissarissen te bereiken, al moge die ruime omschrijving in zijn practische toepassing tot moeilijkheden kunnen leiden in de verhouding tusschen algemeene vergadering, bestuurders en commissarissen. Een algeheel gemis van taak- of doelomschrijving in de acte van oprichting kan niet worden vervangen door de in die acte opgenomen bepaling, dat door bepaaldelijk aangewezen personen zal worden opgemaakt een reglement, houdende een nauwkeurige beschrijving der taak van commissarissen.
Nadere regelen nopens de taak der commissarissen kunnen slechts gegeven worden bij een reglement, voorgeschreven 2 bij de acte van op-
1 Prof. Mr. E. J. I. van der Heijden t. a. p. N°. 274 pag. 341.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 282 pag. 349. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 150 pag. 257. G. A. Vlug t. a. p. ad artikel 50a W. v. K. N°. 105 pag. 90.



REGLEMENT; ONDERDEEL DER OVEREENKOMST.
richting : hieruit volgt, dat bij afwezigheid van een bepaling in de acte van oprichting omtrent de verplichte tot standkoming van een reglement de commissarissen noch door de algemeene vergadering, noch ook door het bestuur zich een beperking behoeven te laten welgevallen ten aanzien van het verrichten van handelingen, die naar redelijke maatschappelijke interpretatie onder de wellicht ruime doelomschrijving kunnen gebracht worden ; wordt dan later eenige nadere regeling bij reglement van de taak der commissarissen gewenscht, dan zal daarvoor een opname in de acte van oprichting van een desbetreffend voorschrift noodig zijn.
Reglement onderdeel der overeenkomst.
Het reglement maakt onderdeel uit der overeenkomst, gesloten of te sluiten tusschen de N. V. en de commissarissen. Indien slechts een summiere omschrijving der taak van commissarissen gegeven is, en er door de acte van oprichting een reglement wordt gevorderd, staat tusschen de bij acte van oprichting benoemde commissarissen, hun benoeming aanvaard hebbende, en de N. V. vast, dat een nadere uitwerking hunner overeenkomst noodig is ; het is een natuurlijke gang van zaken, dat de nadere preciseering van het overeengekomene geschiedt door de oorspronkelijke partijen, dus de N. V. en commissarissen ; hieraan verandert niets door het feit, dat de eene partij dan vooraf zijn fiat geeft aan een regeling, door de andere partij opgesteld en op b.v. technisch gebied te ontwerpen. Het lijkt ook geenszins ongeoorloofd, dat, nu de wet er eenmaal vanuit gaat, dat de overeenkomst tusschen N. V. en commissarissen voldoende bepaald is, wanneer er maar overeenkomstig artikel 50 lid 2 W. v. K. een algemeene doel- en taakbepaling bestaat, de partijen, N. V. en commissarissen, een nadere uitwerking opdragen aan eenen derde of zich bij een door eenen derde gedaan voorstel neerleggen ; evenmin is het ongeoorloofd, dat de eene partij aan de wederpartij belooft zich te willen houden aan de regeling door een derde1 vast te stellen; steeds zal men echter den grondslag van de geldende kracht van het reglement tusschen partijen moeten vinden in de gesloten overeenkomst, ook dan, wanneer commissarissen worden benoemd, nadat vroeger een reglement was tot stand gekomen ; ook is er bij gebreke van afwijkende bepaling op dit punt, geen reden om een andere juridische voorstelling van den gang van zaken zich te maken met betrekking tot commissarissen, die door derden worden benoemd. De benoeming door een derde sluit geenszins uit, dat een overeenkomst tot stand komt tusschen de N. V. en den aangeduiden commissaris ; hierover worde nader gesproken bij de behandeling van artikel 50c W. v. K.
Dat de bepalingen van het reglement — derhalve niet, tengevolge van de onjuistheid van sommige gedeelten van het reglement, het geheele reglement — nietig zijn, indien zij in strijd zijn met de wet, inzoo-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 282 pag. 349. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 150 pag. 257.



REGLEMENT ; BEKENDMAKING DAARVAN.
verre afwijking daarvan niet geoorloofd is, is voor de hand liggend, zeker indien men het reglement beschouwt als deel uitmakende eener overeenkomst ; waar het reglement door partijen is bedoeld, althans wordt aanvaard als uitwerking der tusschen hen gesloten overeenkomst, mag de nadere uitwerking met den inhoud dier overeenkomst, de algemeene taakomschrijving, niet in strijd zijn en evenmin met andere wettige bepalingen van de acte van oprichting.
Bekendmaking, mede op de wijze, aangegeven in het derde lid van artikel 50a W. v. K., ware overbodig, indien de reglementen slechts konden inhouden regelen van zuiver internen aard tusschen de N. V. en de commissarissen ; zulks is echter niet het geval blijkens de wet zelf : immers uit meergenoemd artikel 52a W. v. K. blijkt, dat volgens de acte van oprichting commissarissen daden van bestuur kunnen verrichten, onder welk begrip „bestuur" in dat artikel „vertegenwoordiging" mede kan begrepen worden, zooals mede mag worden aangenomen op grond van de in het artikel aangehaalde aansprakelijkheid tegenover derden, terwijl het bovendien ook blijkt uit de regeling mogelijk gemaakt in artikel 47 W. v. K., volgens hetwelk voor het optreden naar buiten samenwerking van bestuur en commissaris door de acte als vereischte kan worden gesteld; terzake van deze en zoodanige andere punten, welke te weten voor derden in het maatschappelijk verkeer van belang is, heeft de wet bekendmaking1 voorgeschreven, evenals ook van wijzigingen in die punten. De bekendmaking moet geschieden door de nederleggingter-kennisneming van een ieder van het reglement of de aangebrachte wijzigingen. Over de taak van commissarissen spreekt behalve artikel 50 en 50a W. v. K. ook artikel 50è W. v. K., waarvan de tekst hier wordt opgenomen.
Artikel 506 W. v. K.
ALS COMMISSARIS WORDT BESCHOUWD EEN IEDER DIE, ZIJ HET OOK ONDER ANDEREN NAAM, BIJ DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP EEN TAAK VERVULT, WELKE BIJ EEN ZOODANIGE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IN DEN REGEL AAN EEN COMMISSARIS IS OPGEDRAGEN.
Het artikel handelt eveneens over de aanduiding en onderkenning in concreto van het commissariaat : wanneer naar het oordeel van den rechter in eenig geval zich de vraag voordoet, of iemand als commissaris eener N. V. kan worden beschouwd, dan is hij gerechtigd deze vraag te beantwoorden door middel van vergelijkingen : indien zoodanige werkzaamheden bij andere soortgelijke naamlooze vennootschappen in den regel zijn opgedragen aan een commissaris, zal ook de betreffende per-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 282 pag. 349. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 150 pag. 257. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 274. G. Vlug t. a. p. ad art. 50 en 50a W. v. K. N°. 104 en 105 pag. 90.



vertegenwoordiging door commissarissen.
soon als commissaris kunnen worden beschouwd, zelfs dan, wanneer hij door de acte van oprichting met een anderen naam wordt gesierd. Voor toepasselijkheid van art. 50b W. v. K. zal noodig zijn op de eerste plaats, dat er worde vastgesteld een voldoende vergelijking mogelijk makende gelijkenis, o. a. zoowel naar grootte, als soort en vervolgens, dat als regel de besproken taak is opgedragen aan commissarissen, m. a. w. dat in het groote meerendeel van de acten van oprichting van geschikte vergelijkingsobjecten vormende naamlooze vennootschappen aan daarbij of later daartoe benoemde commissarissen als taak is toebedeeld datgene, wat in de betreffende N. V. niet als taak van een commissaris werd genoemd. De beschouwing-als-commissaris van de in artikel 506 W. v. K. genoemde personen zal tengevolge hebben de mogelijkheid van toepassing op hen van voor commissarissen door de wet gegeven regelingen, waarvan o. m. kunnen worden genoemd artikel 50d en artikel 51c W. v. K.
Tot de taak van de commissarissen behoort ten laatste ook de vertegenwoordiging der N. V. indien er sprake is van een tegenstrijdig belang tusschen de N. V. en de bestuurders, zooals blijkt uit het hierna volgende artikel 51 W. v. K. :
Artikel 51 W. v. K.
TENZIJ BIJ DE ACTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, WORDT DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IN ALLE GEVALLEN, WAARIN ZIJ EEN TEGENSTRIJDIG BELANG HEEFT MET EEN OF MEER BESTUURDERS, VERTEGENWOORDIGD DOOR COMMISSARISSEN. DE ALGEMEENE VERGADERING IS STEEDS BEVOEGD EEN OF MEER ANDERE PERSONEN DAARTOE AAN TE WIJZEN.
Vertegenwoordiging door commissarissen.
Ook in dit artikel is niet een voldoende wettelijke aanduiding gegeven van het commissarisschap : blijkens den inhoud van het artikel zelve is de daar besproken taak van zoo uitzonderlijken en accidenteelen aard, dat daarin niet een typeering van de wezenlijke commissaristaak kan geacht worden gegeven te zijn1: bij de acte van oprichting kan de genoemde werkzaamheid immers ook aan de commissarissen onttrokken zijn; steeds kan door enkel normaal besluit der algemeene vergadering, zonder dat eenige bijzondere afkondiging of meerderheid vereischt wordt, de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de commissarissen of een of eenige der commissarissen worden geëcarteerd en door die van andere vervangen.
• Er is geenerlei reden aan te nemen, dat artikel 37d W. v. K. niet zou
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 273 pag. 339.



TEGENSTRIJDIG BELANG.
gelden1 ten aanzien van hetgeen is bepaald in den laatsten zin van artikel 51 W. v. K. ; wanneer dan ook al uitdrukkelijk in de acte is opgenomen, dat bij tegenstrijdig belang, als aangeduid in artikel 51 W. v. K., de vertegenwoordiging der N. V. zou geschieden door commissarissen, mag zoodanige clausule in de acte, gezien het wettelijk bestaan van den laatsten zin van artikel 51 W. v. K., niet zoodanig worden geïnterpreteerd, dat daarmede zou zijn bedoeld, dat sléchts door de commissarissen in genoemde gevallen de vertegenwoordiging zou kunnen geschieden, mag derhalve zoodanige clausule niet als uitzondering op den inhoud van den laatsten zin van artikel 51 laatste lid W. v. K. worden opgevat.
Bij het bestaan van een clausule of beding, waarbij uitdrukkelijk van de in den laatsten zin gegeven bevoegdheid zou worden afstand gedaan, is er o. i., terwijl artikel 37d W. v. K. slechts zegt, dat van de onderhavige bepaling niet mag worden afgeweken, — zonder uitdrukkelijk met nietigheid te bedreigen — toch reden genoeg te vinden in de terminologie van artikel 51 W. v. K. om aan te nemen, dat zoodanig beding rechtskracht mist : door den laatsten zin wordt immers zeer categorisch gezegd, dat de algemeene vergadering steeds bevoegd is om andere personen aan te wijzen.
Tegenstrijdig belang.
Er wordt in artikel 51 W. v. K. met betrekking tot de N. V. gezegd, dat hare vertegenwoordiging in alle gevallen, waarin zij een tegenstrijdig belang heeft met een of meer bestuurders, geschiedt door de commissarissen.
Waar de inhoud van artikel 51 W. v. K. een uitzondering bevat op den regel van artikel 47 W. v. K., volgens hetwelk de vertegenwoordiging in en buiten rechten geschiedt door het bestuur, is er aanleiding artikel 51 W. v. K. niet ruimer te interpreteeren, als volgens de grammaticale, mits redelijke lezing van artikel 51 W. v. K. toelaatbaar is 2.
Door artikel 51 W. v. K. wordt drieërlei gevorderd, namelijk ten eerste vertegenwoordiging der N. V., ten tweede een belang zoowel van N. V. als van directeur en ten derde tegenstrijdigheid dier belangen.
De wet spreekt ervan, dat in bepaalde gevallen de N. V. door de commissarissen wordt vertegenwoordigd en niet door haren directeur ; opdat er vertegenwoordiging door commissarissen kunne voorgeschreven zijn, is het noodig, dat er mogelijkheid van vertegenwoordiging zij ; dat er derhalve sprake zij van rechtshandelingen en wel van rechtshandelingen, waarbij de N. V. partij is : het is derhalve niet onjuist de gevallen, waar-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 277 pag. 344. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 137 pag. 232.
2 Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 97 D. A. G. pag. 444 t/m 447, waar uitdrukkelijk wordt geregeld, in welke gevallen de commissarissen „bevoegd" zijn ter vertegenwoordiging der N. V. op te treden nl. dan wanneer het gaat om „Rechtsgeschafte mit den Vorstandsmitgliedern" en tegen deze „von der Hauptversammlung beschlossenen Rechtsstreitigkeiten".



TEGENSTRIJDIG BELANG.
van art. 51 W. v. K. spreekt, nader aan te duiden, als de rechtshandelingen, in welker totstandkoming en uitvoering de N. V. vertegenwoordigde partij is ; in die gevallen, derhalve bij en in de al-of-niet totstandbrenging en uitvoering dier handelingen, moet de belangentegenstrijdigheid der N. V. eenerzijds en een of meer directeuren anderzijds geïncorporeerd zijn, derhalve belang van N. V. en directeur zijn, dat tegenstrijdig is. Het is niet aanvaardbaar, dat dergelijke belangentegenstrijdigheid van bestuurder met de N. V. slechts dan bij en in de al-of-niet totstandbrenging en uitvoering eener rechtshandeling aanwezig kan zijn, wanneer de bestuurder daarbij tegenpartij is of direct bevoordeelde in den zin van art. 1376 lid 3 juncto art. 1353 B. W. ; over het (tegenpartij zijn van den directeur wordt door artikel 51 W. v. K. niet uitdrukkelijk gesproken, zoodat dat geval noch door het artikel wordt uitgesloten, noch als het eenigst denkbare wordt beschouwd.
Een belangentegenstrijdigheid, gelijk door de woorden der wet gevorderd, kan ook dan aanwezig zijn, wanneer de directeur belangen van derden tegenstrijdig aan de belangen der N. V. verdedigt, indien tenminste het belang van den directeur door zijn voornoemd optreden gediend is1, hij derhalve bij de doorvoering der belangen der door hem vertegenwoordigde derden voordeel geniet, dat hij zonder dien niet genieten zou ; indien als denkbaar mag worden aangenomen het geval, dat een directeur zonder eenig eigenbelang de aan de belangen der N. V. tegenstrijdige belangen van derden voorstaat, ontbreekt het element, dat door artikel 51 W. v. K. voor zijn toepasselijkheid gevorderd wordt, n.1., dat de directeur een tegenstrijdig belang heeft; op grond van welke verhoudingen, toestanden en kwaliteiten er bij den directeur belang bestaat, is overigens geheel onverschillig.
Bij parallel loopen van gelijktijdige belangen van N. V. en haar directeur is artikel 51 W. v. K. niet toepasselijk.
Dat door het kunnen opkomen van N. V. en bestuurder voor hun belang eigen, afzonderlijk en gescheiden, wordt gevormd het geheel van gevallen, waarin de N. V. een tegenstrijdig belang heeft met een of meer bestuurders, en dus de vertegenwoordiging der N. V. zou moeten geschieden door een ander dan de bestuurder en de vertegenwoordiging door hem niet in overeenstemming zou zijn met de wet, is een interpretatie van art. 51 W. v. K., die door de woorden der wet nu eenmaal wordt geboden : in deze opvatting zou, wanneer van 2000 mud aangeboden steenkolen, eerste kwaliteit en 200 mud tweede kwaliteit, de directeur 25 mud eerste kwaliteit voor zich zeiven koopt en 1975 mud eerste kwaliteit plus 25 mud tweede kwaliteit voor de N. V., deze vertegenwoordiging niet geschied zijn overeenkomstig de wet en zelfs zou men zulks het geval kunnen achten, indien de directeur de 2000 mud eerste kwaliteit steenkolen voor de N. V. koopt, aangezien het aangaan van den koop en de
1Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 277 pag. 344. Prof. Mr. J. Eggens W. P. N. R. N°. 3169.



BESCHERMING VAN DERDEN, BEKRACHTIGING ; REGELING BIJ AKTE.
voorbesprekingen van den koop een der gevallen opleveren, waarbij een tegenstrijdigheid van belangen aanwezig is ; ook dan, wanneer de directeur eener N. V. een zeer gunstige order weet te verkrijgen voor zijne N. V., terwijl hij er als commissaris eener analoge onderneming belang bij had, dat die order door de laatstgenoemde N. V. verkregen werd, zou, niettegenstaande deze prijzenswaardige zelfoverwinning van den directeur, toch een geval aanwezig zijn, waarin de directeur der N. Y. met die N. V. een tegenstrijdig belang had en bij de voorbereiding en afsluiting der transactie, naar de wet, niet de aangewezen persoon was ter vertegenwoordiging der vennootschap.
Bescherming van derden en bekrachtiging.
Er is veel voor te zeggen op de onder artikel 51 W. v. K. te rangschikken gevallen toe te passen, naar analogie, de bepaling van artikel 1852 B. W. De directeur is, voorzoover niet daarop kenbare uitzonderingen zijn gemaakt, de gewone vertegenwoordiger der N. V. ; aan derden, die niet op de hoogte zijn, kunnen of moeten zijn daarvan, dat de directeur nu en in concreto eens niet vertegenwoordigingsbevoegd is, mag deze onbevoegdheid niet kunnen worden tegengeworpen.
Bij aanwezigheid van onbevoegdheid is, ook hier, bekrachtiging mogelijk1.
Regeling bij akte.
Het is niet ondenkbaar, dat een werking van zoo ruime strekking als door de woorden van art. 51 W. v. K. wordt geschapen, in de praktijk niet wordt gewenscht: het zal nuttig zijn alsdan dienaangaande een regeling in de statuten op te nemen.
Door art. 51 W. v. K. wordt de vertegenwoordigingsbevoegdheid niet alleen den directeur onthouden, die in concreto een tegenstrijdig belang heeft, doch zoodra een der bestuurders belanghebbende is, wordt het geheele bestuur buiten gevecht gesteld en gezien de niet ingeperkte bewoording van art. 51 W. v. K. zal men moeten aanvaarden, dat, behoudens andere regeling in de akte van oprichting, ook wanneer eenig belang bestaat bij eenig niet tot vertegenwoordiging bevoegd directeur, toch het bestuur of de tot vertegenwoordiging aangewezene directeur door commissarissen zal moeten worden vervangen.
Waar art. 47a W. v. K. niet toepasselijk is gemaakt op de commissarissen en art. 51 W. v. K. zegt, dat de vertegenwoordiging in de door het artikel bestreken gevallen zal geschieden door „commissarissen" en niet door eenig commissaris, zal het voorzichtig zijn, ter vermijding der opwerping, dat bij alle gelegenheden, die onder art. 51 W. v. K. vallen, het geheele koor van commissarissen zou moeten optreden, daaromtrent eenige regeling te treffen in de statuten. De mogelijkheid van zoodanige
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 277 pag. 344.



BENOEMING VAN COMMISSABISSEN.
regeling wordt door de bewoordingen van artikel 516 W. v. K. zeker niet uitgesloten.
Daarenboven bestaat nog de bevoegdheid, gegeven in den laatsten zin van artikel 51 W. v. K., n.1. om steeds tot benoeming over te gaan; deze strekt zich n.1. uit tot andere personen dan commissarissen, wier bevoegdheid tot vertegenwoordiging, zooals die van commissarissen, verdeeld, collectief, collegiaal of subsidiair en bij opvolging kan zijn geregeld 1.
Benoeming van commissarissen.
De benoeming van commissarissen wordt geregeld in het hiernavolgende artikel 50c W. v. K.
DE BENOEMING VAN COMMISSARISSEN GESCHIEDT, VOORZOOVER ZIJ NIET REEDS BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING HEEFT PLAATS GEHAD, DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS. HET BEPAALDE BIJ ARTIKEL 48a VINDT OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING.
ECHTER KAN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING WORDEN BEPAALD, DAT EEN OF MEER COMMISSARISSEN, DOCHTEN HOOGSTE EEN DERDE VAN HET GEHEELE AANTAL, ZULLEN WORDEN BENOEMD DOOR ANDEREN DAN DE ALGEMEENE VERGADERING.
Uit den samenhang van het zooeven geciteerde artikel en artikel 50 W. v. K., waarvan de inhoud vroeger werd weergegeven, volgt, dat de aanwezigheid van commissarissen vanaf het eerste oogenblik van het juridisch bestaan der N. V. niet noodzakelijk is, dat derhalve de benoeming van commissarissen bij de akte van oprichting niet noodig is ; zulks in tegenstelling met de regeling, gegeven ten aanzien der bestuurders, ten aanzien van welke soort functionarissen de eerste benoeming moet geschieden bij de akte van oprichting. De bepaling in het eerste lid van artikel 50c W. v. K., dat de benoeming geschiedt door de aandeelhouders en artikel 48a W. v. K. overeenkomstige toepassing vindt, veroorlooft een verwijzing naar hetgeen ten aanzien van die artikelen naar voren is gebracht. Er is echter een punt, dat afzonderlijk de aandacht vraagt.
Terwijl, ook wanneer de mogelijkheid van een bindende voordracht is geschapen ten aanzien van de benoeming van bestuurders, deze benoeming zelf toch in handen ligt van de aandeelhouders, is in artikel 50c W. v. K. een regeling mogelijk gemaakt, waarbij de benoeming aan de aandeelhouders is ontnomen en in handen gelegd van anderen dan de algemeene vergadering van aandeelhouders. Dit op het eerste gezicht zeer vreemde verschijnsel dient nader te worden beschouwd. Ook thans moge er vanuit worden gegaan, dat in onze wet geenerlei definitie ge-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 281 pag. 348.



BENOEMINGSRECHT VAN DERDEN.
vonden wordt van den commissaris of zijne taak of de rechtsverhouding, waarin hij staat. Dit gemis brengt het voordeel met zich niet gebonden te zijn aan wettelijke indicaties betreffende de juridische positie der commissarissen, zoodat de positie van iederen commissaris in concreto geheel afzonderlijk kan en moet worden beoordeeld en het geenerlei onrust hoeft te baren, indien men ten aanzien van den eenen commissaris een dienstbetrekking tegenover de N. V. aanwezig ziet en deze geheel of gedeeltelijk ziet ontbreken bij eenen anderen commissaris, wiens werk dan zal kunnen opleveren het verrichten van enkele diensten1.
Terwijl een commissaris wellicht in veel gevallen in dienstverhouding zal staan tot de N. V., behoeft dit in het geheel niet het geval te zijn met den commissaris benoemd overeenkomstig het tweede lid van artikel 50c W. v. K.
Benoemingsrecht van derden.
Ook is het geenszins ondenkbaar, dat die commissarissen tot taak hebben niet op de eerste plaats2 de belangen der N. V. practisch mede te behartigen, maar op de eerste plaats een toezicht te houden op den gang van zaken bij de N. V. ten behoeve van dengene, die zich bijzonder bij de N. V. heeft geïnteresseerd, maar daarom en daartegenover dan ook bijzonder goed wil op de hoogte blijven van den gang van zaken bij de N. V. zonder daarbij te zeer afhankelijk te zijn van de goedwillendheid en medewerking van bestuurders en andere commissarissen.
Wanneer iemand overeenkomstig artikel 40 W. v. K. een belangrijke leening wil verschaffen aan de N. V. of andere faciliteiten wil gunnen aan de toekomstige N. V. is het niet verwonderlijk, dat hij bedingt de aanwezigheid van een „toeschouwer", als zooeven aangeduid ; die toeschouwerstaak zal dan in de akte van oprichting moeten worden omschreven ; of bij een soortgelijke overeenkomst zal moeten worden in acht genomen het voorschrift van art. 40a van het W. v. K., op grond van b.v. het vermelde sub c, zal van den concreten inhoud der overeenkomst afhankelijk zijn.
Derden-commissaris, N.V. en derde.
De rechten en verplichtingen, de bevoegdheden en verplichtingen tusschen de N. V. en den overeenkomstig art. 50c lid 2 W. v. K. benoemden commissaris kunnen door dengene, die de bevoegdheid tot benoeming verkrijgt, worden bedongen en vastgelegd bij wege van vertegenwoordiging voor den direct of later te benoemen toeschouwer en op
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 283 pag. 349 en 350. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 152 pag. 259 en 260. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. N°. 839 pag. 301.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 285 pag. 351. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 154 pag. 261.



deze wijze kan de geheele rechtsverhouding tusschen de N. V. en den door een derde te benoemen commissaris geregeld worden b.v. ook de eindtermijn van de rechtsverhouding tusschen de N. V. en den aangewezen toeschouwer n.1. de dag, tot waarop de derde, die het benoemingsrecht verwierf, verklaart van de diensten van den functionneerenden toeschouwer niet meer gediend te zijn.
De rechtsverhouding tusschen den toeschouwer en den derde, die het benoemingsrecht verwierf, kan door deze beiden geheel los van wetsbepalingen worden geregeld : het is niet noodig, dat eene arbeidsovereenkomst bestaat ten aanzien van dengene, die de bevoegdheid had den derden-commissaris te benoemen, evenmin als ten aanzien van de N. V.; terwijl de mogelijkheid van dienstbetrekking en ondergeschiktheidsverhouding van den door een derde aangewezen commissaris tegenover dengene, die hem benoemde, in concreto al zeer dikwijls tot grooten twijfel aanleiding zal kunnen geven, is het zelfs theoretisch twijfelachtig of men niet eenigszins teveel zich vasthoudt aan de onder de gelding der oude wet tot stand gekomen voorstelling van de verhouding commissaris-tegenover-N. V., — zonder dat voor de instandhouding dier voorstelling onder de nieuwe wet voldoende aanleiding bestaat — door in 't algemeen een dienst- en ondergeschiktheidsverhouding van commissarissen tegenover eene N. V. voorop te stellen.
Met de juridische voorstelling, dat er, bij de benoeming van een commissaris door een ander dan de algemeene vergadering, drieërlei in elkaar ingrijpende, althans aan elkaar nauw verwante contracten aanwezig zijn, is de positieve regeling door de wetsbepalingen der nieuwe wet niet in strijd1: de eerste overeenkomst is die, waarbij de derde en de N. V. overeenkomen, dat eerstgenoemde het recht zal hebben tot benoeming, de condities vaststellen, waar in die te benoemen derde tegenover de N. V. zal staan, en het geheel van rechten en bevoegdheden, dat de N. V. zal moeten laten aan de door den derde benoemden commissaris, w. o. zelfs de verplichting van de N. V. om eenige uitkeering of betaling aan den door den derden benoemden commissaris te geven, begrepen kan worden, zonder dat daardoor een dienstverhouding tegenover de N. V. zou komen te bestaan of zelfs maar daarvoor een afdoende bewijs zou behoeven te zijn ; de tweede overeenkomst is die, welke tot stand komt tusschen den te benoemen commissaris en de N. V., welke overeenkomst door den derde, die het benoemingsrecht gekregen heeft, bij vertegenwoordiging is aangegaan voor den door hem alsnog te benoemen commissaris : door zijn optreden als zoodanig bekrachtigt laatstgenoemde de ten aanzien van hem verrichte vertegenwoordiging en verkrijgt tegenover de N. V. het geheel van rechten en verplichtingen, zooals dat is omlijnd door de besprekingen en de overeenkomst tusschen de N. V. en den derde, die het benoemingsrecht had ; de derde overeenkomst is die, welke
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 154 pag. 261.
derden-commissaris, n. v., derde.



MAXIMUM VAN DERDEN-COMMISSARISSEN.
werd of wordt aangegaan tusschen dengene, die het benoemingsrecht van een commissaris verwierf en dengene, dien hij als commissaris wenscht te benoemen.
Deze overeenkomst kan de taak omschrijven, die de commissaris voor den derde heeft te verrichten, het recht op belooning voor die werkzaamheden, enz.
Ten hoogste 1/3 derden-commissarissen.
Het tweede lid van artikel 50c W. v. K. doet nog enkele vraagpunten naar voren komen : in de akte van oprichting kan worden bepaald, dat ten hoogste een derde van het geheele aantal commissarissen zal worden benoemd door anderen dan de algemeene vergadering.
Wanneer een clausule wordt opgenomen in de akte van oprichting inhoudende, dat aan dengene, die volgens artikel 40 W. v. K. zich verbinden obligaties te nemen in een direct uit te geven obligatie-leening, het recht toekomt commissarissen te benoemen tot ten hoogste een derde van het heele aantal, dus wordt bepaald, dat ten hoogste een derde van het geheele aantal zal worden benoemd door de obligatiehouders, dan zal het aantal, dat kan worden benoemd door zoodanige obligatiehouders, worden bepaald, door een breuk (1,3) van het aantal, dat door de akte van oprichting is vastgesteld te moeten benoemd worden of aangesteld wordt, m. a. w. is het aantal der door den derde te benoemen commissarissen niet slechts afhankelijk van het getal dergenen, die worden benoemd, doch ook van het getal dergenen, die volgens de akte van oprichting moeten worden benoemd. Wanneer, in het gestelde geval, derhalve op een gegeven tijdstip door de algemeene vergadering uit hoofde van b.v. bezuiniging de benoeming van een commissaris in een opengevallen vacature wordt achterwege gelaten, mag dit niet worden beschouwd als een middel om de obligatiehouders in het aantal der door hen te benoemen commissarissen te beknibbelen. Eveneens is het aan zeer ernstigen twijfel onderhevig, of wederom in hetzelfde geval door een verandering der statuten, waarin eerst het getal commissarissen is bepaald op negen, zonder toestemming en medewerking der obligatiehouders voornoemd, het getal commissarissen kan worden teruggebracht tot zes met dien gevolge, dat het aantal, door de obligatiehouders te benoemen commissarissen, zonder meer door dat besluit der algemeene vergadering zou worden teruggebracht tot twee.
Het recht aan b.v. de vorenbedoelde adspirant-obligatiehouders gegeven door de verklaring, dat zij de bevoegdheid zullen hebben een derde van het geheele aantal commissarissen te benoemen, zal mede worden bepaald door het aantal van degenen, die zonder met den naam commissaris getooid te zijn, toch in wezen als zoodanig moeten worden aangemerkt.
Bij de akte van oprichting kan worden bepaald, dat een derde van het heele aantal commissarissen zal worden benoemd door anderen dan VI 36



SCHORSING EN ONTSLAG VAN COMMISSARISSEN.
de algemeene vergadering ; deze bepaling houdt uit den aard niet in, dat indien het dienstig wordt geacht de mogeüjkheid open te laten om toezicht te geven aan derden, de aanduiding van die derde personen reeds bij de akte van oprichting moet worden gedaan, hetzij soortelijk, hetzij persoonlijk. Evenmin als het wettelijk noodzakelijk is, dat er vanaf den aanvang der N. V. commissarissen bestaan — cf. ook artikel 50c lid 1 W. v. K. —, doch het optreden van zoodanige personen kan worden afhankelijk gesteld van diverse voorwaarden en omstandigheden, evenzeer kan zulks het geval zijn ten aanzien van door derden te benoemen commissarissen ; het is derhalve niet noodig, dat bij den aanvang der N. V. die derden zijn aangewezen, aan wie de bevoegdheid zal toekomen tot benoeming van commissarissen en dus evenmin, dat door aangewezen derden benoemde commissarissen van het begin der N. V. af zullen optreden. De akte van oprichting kan derhalve een geheel schema van mogelijkheden inhouden met betrekking tot al of niet aanwezigheid van het benoemingsrecht van derden van commissarissen, de voorwaarden, die vervuld moeten zijn, opdat reeds bepaaldelijk aangewezen derden commissarissen zullen mogen benoemen.
Het is ondoenbaar een geheele serie van voorbeelden op te stellen en te behandelen, die kunnen voorkomen met betrekking tot door derden te benoemen commissarissen. Waar men zich echter bij de nadere uitwerking van artikel ö( l ' W. v. K. bevindt op het terrein van het contractenrecht, zal een nauwkeurige regeling in de akte van oprichting en inachtneming van artikel 1374 lid 3 B. W. en artikel 1375 B. W. in concreto voorkoming en beslissing van moeilijkheden kunnen en moeten brengen. Eén daarvan zij nog aangestipt : indien aan derden de bevoegdheid tot benoeming van commissarissen is gegeven en de voorwaarden en omstandigheden, daartoe vereischt, zijn vervuld, zijn deze derden dan tot de aanwijzing van commissarissen verplicht, ook dan, wanneer daarin, naar hun inzien geenerlei belang meer is gelegen : zijn zij aansprakelijk tegenover de N. V. bij nalatigheid te dien opzichte ? De billijkheid in verband met den inhoud en den aard der gesloten overeenkomst zal ten deze licht en richtlijn moeten brengen, terwijl mag worden aangenomen, dat, wanneer de benoeming van commissarissen aan derden slechts ten hunnen voordeele is toegestaan, een verplichting tot het doen van zoodanige benoeming niet bestaat.
Thans dienen te worden behandeld de artikelen 50</, 50e en 51a W. v. K. waarvan de tekst luidt :
Artikel 50d.
EEN COMMISSARIS KAN DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING TEN ALLEN TIJDE WORDEN GESCHORST EN ONTSLAGEN ; INDIEN HET BETREFT EEN COMMISSARIS, OVEREENKOMSTIG HET LAATSTE LID VAN HET VORIGE ARTIKEL DOOR ANDEREN BENOEMD, KOMT UITSLUITEND AAN DEZEN HET RECHT TOT SCHORSING EN ONTSLAG TOE.



SCHORSING EN ONTSLAG VAN DERDEN-COMMISSARISSEN.
HET BEPAALDE BIJ HET TWEEDE LID VAN ARTIKEL 486 VINDT OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING.
Artikel 50e
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD, KUNNEN COMMISSARISSEN ALS ZOODANIG GENERLEI BEZOLDIGING GENIETEN, WELKE HUN NIET BIJ DIE AKTE IS TOEGEKEND.
Artikel 51a.
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING ANDERS IS BEPAALD ZIJN COMMISSARISSEN BEVOEGD IEDEREN BESTUURDER TEN ALLEN TIJDE TE SCHORSEN.
DE SCHORSING KAN TEN ALLEN TIJDE DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING WORDEN OPGEHEVEN.
Schorsing en ontslag van commissarissen.
De eerste zin van artikel 50d W. v. K. luidt hetzelfde ten aanzien van den commissaris, als artikel 486 W. v. K. luidt ten aanzien van den bestuurder en in zooverre kan dan ook voor de behandeling van dien zin verwezen worden naar hetgeen met betrekking tot de bestuurders in dat opzicht is gezegd1.
Ten aanzien van de beteekenis van „schorsing" moge ook verwezen worden naar hetgeen ten aanzien daarvan bij artikel 486 W. v. K. is gezegd, waarbij en in overeenstemming met het voorafgaande nog de aandacht erop worde gevestigd, dat de mogelijkheid van schorsing en ontslag niet noodwendig de verhouding van arbeidscontract meebrengt.
Schorsing en ontslag van derden-commissarissen.
De bepaling, dat, indien het een commissaris betreft, die door een ander dan de algemeene vergadering is benoemd, uitsluitend aan dien ander het schorsings- en ontslagsrecht toekomt, past in de opvatting, die voren gegeven is omtrent de rechtsverhouding tusschen N. V., derde en door dezen benoemden commissaris ; krachtens een ten zijnen behoeve en ten zijnen nutte strekkend recht is een commissaris benoemd door een derde, wiens belangen de commissaris binnen de perken van goede trouw en doelstelling der N. V. te behartigen heeft; het ligt in de lijn, dat aan den derde het recht van ontslag en schorsing toekomt en de N. V. niet op elk oogenblik door schorsing of ontslag een eind kan
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 287 pag. 353. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 154 pag. 261. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 275. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 61. Lyon-Caën-RenaultAmtaud t. a. p. N°. 839 pag. 301. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 87 lid 2 en 3 D, A. G. Anm. 18 t/m 25 pag. 389 en 391—392.



SCHORSING EN ONTSLAG VAN DERDEN-COMMISSARISSEN.
maken aan de haar wellicht onaangename, maar voor den derde nuttige werkzaamheden van den door dezen benoemden commissaris.
Dat de derde, die een derden-commissaris heeft benoemd en volgens de wet ook gerechtigd is dezen te ontslaan, ook gerechtigd is zijnen derden-commissaris „te allen tijde" te ontslaan, wordt door de wet zeker niet uitdrukkelijk gezegd1, doch op zijn hoogst in het midden gelaten ; ook brengt de rechtsverhouding van den derde tot den derdencommissaris op zichzelf geenszins mede, dat zoodanige derde-commissaris ten allen tijde moet kunnen worden ontslagen.
Al moge worden aangenomen, dat de behartiging van de belangen van den derde, door wien een commissaris is benoemd, diens doel is, zal men, tenzij de taak van den door den derde benoemden commissaris zeer nadrukkelijk is omschreven, mogen aannemen, dat de werkzaamheid van den derden-commissaris niet indruischen mag tegen de belangen en de werkzaamheid-overeenkomstig-haar-doel-der-N. V. ; al is aan de N. V. de bevoegdheid onthouden den derden-commissaris te ontslaan, zoo houdt dit nog niet in, dat de N. V. machteloos staat tegenover derden-commissarissen en dengene, die hen benoemde. De derde kan van de N. V. slechts vorderen, dat de derden-commissaris worde toegelaten te verrichten datgene, tot verrichting waarvan de derde krachtens contract met de N. V. gerechtigd is te vorderen, dat de derde commissaris wordt toegelaten; het recht van den derden-commissaris om zelfstandig te vorderen tot eenige verrichting te worden toegelaten vindt zijn oorsprong in de overeenkomst, die door den derde, vertegenwoordigend den derden-commissaris, gesloten werd ; laatstgenoemde overeenkomst zal een uitwerking inhouden van de overeenkomst tusschen den derde en de N. V. gesloten ; bij moeilijkheden zal een beslissing in kort geding van den President der Rechtbank kunnen worden gevorderd en een beroep op wanprestatie of strijd met de uitvoering-te-goeder-trouw van de gesloten overeenkomst, of op artikel 1375 B. W., zal openstaan.
De op de zoojuist en boven aangegeven wijze ontstane rechtsverhouding tusschen derden-commissaris en de N. V. kan van dien aard zijn, dat die commissaris generlei bevelen van de N. V., doch slechts van dengene, die hem benoemde, heeft af te wachten, alsook dat de derdencommissaris de aanduiding zijner taak zal vinden en hooren van de N. V., terwijl tusschen deze twee uitersten allerlei variaties mogelijk zijn.
Schadevergoeding.
Wanneer schorsing of ontslag van een commissaris plaats heeft, kan dit grond zijn voor een verplichting tot het geven van schadevergoeding2;
1 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 154 pag. 261.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijdek t. a. p. N°. 287 pag. 353. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 154 pag. 261. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 61. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff pag. 275.



een uitdrukkelijke wetsbepaling was wellicht niet noodzakelijk voor die gevallen, waarin schorsing of ontslag een onrechtmatig karakter draagt, doch door het tweede lid van artikel 50d W. v. K. wordt alle twijfel opgeheven omtrent de mogelijkheid van schadevergoedingsverplichting door de in het tweede lid van artikel 50d W. v. K. vervatte verwijzing naar het tweede lid van artikel 486 W. v. K.
Het is, behoudens het bestaan van afzonderlijke bedingen daaromtrent, niet gemakkelijk zonder meer aan te nemen, dat, wanneer aan een derden-commissaris ontslag wordt gegeven of hij wordt geschorst, terzake daarvan door de N. V. tegenover dien commissaris schadevergoeding zou verschuldigd zijn of zou moeten worden betaald1; het vorenstaande zal zonder moeite kunnen worden aanvaard, indien kan worden aangenomen, dat de derden-commissaris op grond zijner contractueele verhouding tot den derde, voor dezen en al of niet mede ten bate van de N. V. werkzaamheden verricht; indien het contract tusschen den derde en den derden-commissaris door den derde ten onrechte wordt verbroken, zal er schadevergoeding denkbaar zijn, evenals bij niet of niet juiste nakoming van welk ander contract ook en indien er tusschen deze personen bestaat een verhouding van arbeidscontract, hetgeen niet noodzakelijk is, zullen de desbetreffende regelingen ook toepassing kunnen vinden.
Mitigatierecht.
Aangenomen, dat het subject van de verplichting in het besproken geval niet is de N. V., doch de derde, die den commissaris benoemde, blijft ter bespreking de vraag, wat de strekking en de gevolgen zijn van het tweede lid van art. 50d W. v. K„ dat het bepaalde bij het tweede lid van art. 486 W. v. K. overeenkomstige toepassing vindt.
Het tweede lid van dat artikel zegt, dat den bestuurders, die slechts door de algemeene vergadering kunnen worden benoemd, bij ontslag, indien naar aanleiding van dat ontslag door de vennootschap schadevergoeding verschuldigd is, door den rechter een naar zijn inzien niet bovenmatige schadevergoeding kan worden toegedeeld.
Geldt dit den rechter gegeven mitigatierecht ook voor het geval een derden-commissaris door den derde wordt ontslagen ; houdt de overeenkomstige toepassing van het tweede lid van art. 486 W. v. K. slechts in, dat de rechter het mitigatierecht heeft bij ontslag door de N. V van een door de algemeene vergadering benoemden commissaris of brengt de overeenkomstige toepassing van art. 486 W. v. K. ook mede, dat indien een derden-commissaris door dien derde wordt ontslagen, den rechter hetzelfde mitigatierecht zal toekomen ?
De plaatsing van het tweede lid van art. 50d W. v. K. achter de ver-
1 Prof Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 287 pag. 353. Mr. l)r L E Visser t. a. p. n°. 154 pag. 261.
SCHADEVERGOEDING ; MITIGATIERECHT.



MITIGATIERECHT ; BEZOLDIGING.
melding der schorsingsmogelijkheid, zoowel door de algemeene vergadering als door den derde, levert zeker een formeel argument op voor de bevestigende beantwoording der vraag 1; twijfel blijft echter mogelijk, ook niettegenstaande die plaatsing van het tweede lid van art. 50d lid 2 W. v. K., op grond van den verschillenden aard der rechtsverhouding en het verschillende doel der geschapen rechtsverhoudingen ; de commissaris, door de N. V. benoemd, sloot rechtstreeks met deze zijne overeenkomst met het doel de belangen der N. V. op de hem opgedragen wijze te behartigen ; de door den derde benoemde commissaris verkrijgt in laatste instantie zijn werkkring van den derde en zeker heeft hij in niet geringe mate mede de belangen van dezen te behartigen. Bij de laatste opvatting van de taak van den derden-commissaris, is er niet zoodanige en zoovele wezenlijke gelijkheid of gelijkenis tusschen de beide materieele rechtsverhoudingen, dat, waar het rechterlijke mitigatierecht slechts uitzondering is in het contractenrecht, in de formeele plaatsing eener nog eenigszins dubieuze wetsbepaling voldoende grond voor de overeenkomstige toepassing van artikel 486 W. v. K. bij ontslag van derden-commissarissen kan worden gevonden.
Het tweede lid van artikel 50d W. v. K. zegt, dat het tweede lid van artikel 486 W. v. K. overeenkomstige toepassing vindt : „overeenkomstige" toepassing is er zeker, wanneer bij ontslag door de algemeene vergadering van haar commissaris mitigatie door den rechter zal mogelijk zijn.
Echter is om tot overeenkomstige toepassing te kunnen geraken geenszins noodig artikel 486 W. v. K. toe te passen bij ontslag door een derde van zijn commissaris.
En is er voldoende reden aanwezig om, wanneer een derden-commissaris wekelijks voor den derde in de N. V. eenige werkzaamheden verricht ten bate van den derde en overeengekomen is, dat zulks gedurende drie jaren zal geschieden en eventueel verschuldigde schadevergoeding vooraf is vastgesteld, voor die overeenkomst het bestaan van een rechterlijk mitigatierecht te aanvaarden ?
Het verschil tusschen de commissarissen der algemeene vergadering en de derden-commissarissen komt ook uit bij de behandeling der bezoldiging van commissarissen.
Bezoldiging.
Waar de wet, voor de mogelijkheid van bezoldiging van een commissaris als zoodanig, als voorwaarde stelt, dat toekenning der bezoldiging zal geschieden bij de akte van oprichting, is het niet onwaarschijnlijk, dat er sprake is van de commissarissen, wier bezoldiging komt ten laste der N. V., waaronder derhalve, krachtens speciaal beding, ook
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 287 pag. 353. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 154 pag. 261.



BEZOLDIGING ; SCHORSING DOOR COMMISSARISSEN.
wel een derden-commissaris kan vallen ; er is geen aannemelijke reden waarom de derde, door wien een derden-commissaris wordt benoemd, niet gerechtigd zou zijn dezen voor zijn diensten te bezoldigingen zonder dat dienaangaande in de akte van oprichting iets is bepaald ; de taak van de commissarissen door derden benoemd, kan van dien aard zijn, dat het rechtstreeksche voordeel dier werkzaamheden niet aan de N. V. ten goede komt, doch dat deze werkzaamheden, verricht binnen het kader van het doel der N. V., geheel ten goede komen aan den derde, zoodat ook voor de toekenning van eenige bezoldiging door de N. V. zelfs elke denkbare grond zou ontbreken.
Tenzij bij de akte van oprichting anders is bepaald, moet de toekenning der bezoldiging bij de akte van oprichting geschieden : de gespecificeerde aanwijzing van bezoldiging aan commissarissen voor werkzaamheden als zoodanig, vergoeding in eenigerlei zin, voor eenigerlei prestatie-als-zoodanig, zal derhalve door de akte van oprichting moeten geschieden1.
Tenzij bij de akte van oprichting anders is bepaald, is er geen mogelijkheid, dat vaststelling of nadere vaststelling van eenige bezoldiging kan plaats hebben.
Door de akte van oprichting kan worden bepaald, dat aan commissarissen of aan sommige commissarissen bezoldiging ten laste der N. V. kan toekomen, de hoegrootheid van iedere bezoldiging, de — eventueel-in-vorm-verschillende — bezoldiging der commissarissen ; het is echter evenzeer mogelijk, dat in de akte van oprichting wordt vastgelegd, dat de toekenning der bezoldiging op andere nader aangegeven wijze zal geschieden ; het is diensvolgens niet onmogelijk te achten, dat in het reglement, waarvan gesproken wordt in artikel 50a W. v. K. behalve de nadere taaksomschrijving ook voorkomt de behandeling van de bezoldiging der opgedragen werkzaamheden.
Zonder regeling bij of krachtens de akte van oprichting kan een commissaris generlei bezoldiging genieten ; dit moet worden verstaan in dezen zin, dat, bij afwezigheid van bepaling in of krachtens de akte van oprichting, een commissaris ten laste der N. V. bezoldiging verkrijgend voor prestaties-als-zoodanig, deze verkrijgt zonder schuld zijdens de N. V., zoodat deze gerechtigd is het betaalde terug te vorderen en gene verplicht is het ontvangene terug te betalen.
Schorsing door commissarissen.
In artikel 51a W. v. K. is aan commissarissen de bevoegdheid gegeven iederen bestuurder ten allen tijde te schorsen, tenzij bij de akte van oprichting anders is bepaald ; echter is de schorsing een maatregel van
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 286 pag. 353. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 155 pag. 261 en 262. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 275.



SCHORSING DOOR COMMISSARISSEN ; GEVOLGEN DER SCHORSING.
zoodanig ernstigen aard, met name ten aanzien van een directeur eener N. V., en is zij ook juridisch van zoozeer uitzonderlijken aard, dat moet worden bedacht, dat zij slechts binnen die grenzen en zóó door commissarissen mag worden gehanteerd, als hen uitdrukkelijk is toegestaan.
Commissarissen, zegt het artikel, zijn bevoegd te schorsen ; de bewoordingen van het artikel laten derhalve — naar Nederlandsch spraakgebruik beoordeeld — toe den uitleg, dat de schorsingsbevoegdheid aan iederen commissaris en aan iederen commissaris afzonderlijk toekomt; naar de terminologie van het artikel is derhalve niet noodig optreden ten deze der commissarissen in eenig verband, met een bepaalde meerderheid of slechts gezamenlijk; echter is het voorschrijven door de akte van oprichting van het optreden der commissarissen in eenig verband, als zooeven aangeduid, mogelijk ; waar de wet den afzonderlijken commissaris bevoegdheid toekent en afwijkende bepaling in de akte van oprichting mogelijk laat, is er geen bezwaar tegen aan te voeren, dat aan alle commissarissen of sommige hunner of alle, of alle behoudens een of twee met name of soortelijk genoemden, de schorsingsbevoegdheid onthouden wordt ; het is zeer wel denkbaar, dat aan een derdencommissaris de bevoegdheid tot schorsing der bestuurders wordt ontnomen, hetgeen bepaaldelijk dan zou kunnen voorkomen, indien de taak aan den derden-commissaris gegeven, op de eerste plaats strekt tot behartiging der belangen van den derde, die benoemde, voor zoover zulks binnen de grenzen van het doel der N. V. en met inachtneming van de goede trouw mogelijk is.
Gevolgen der schorsing.
Schorsing doet voor den tijd van haar duur de bevoegdheid ophouden van den bestuurder, die aan hem toekomt krachtens wet of akte van oprichting en ontneemt aan den bestuurder het recht tot uitoefening van zijn taak en ook de verplichting daartoe, althans onder normale omstandigheden. Zij ontneemt den bestuurder het recht tot uitoefening van zijn taak, zoodat de directeur, die gedurende zijn schorsing werkzaamheden zou uitvoeren of doen uitvoeren, die eenige schade meebrengen voor de N. V., welke gewoonlijk als in de uitoefening van het bedrijf mogelijke en derhalve te vergeven schade wordt aangemerkt, onder de aanwezigheid van schorsing wel schadevergoedingsplichtig zal kunnen worden geacht.
De schorsing doet ook ophouden de verplichting tot vervulling zijner taak voor den geschorsten commissaris, zoolang de schorsing niet is opgeheven : de niet-vervulling zijner werkzaamheden kan hem niet als grond tot ontslag worden aangerekend. Dit brengt echter niet mee, dat de geschorste commissaris niet grovelijk tekort zou komen in zijne verplichtingen, voor hem jegens de N. V. uit zijn contract met haar gesloten voortvloeiende, indien hij daden nalaat, waardoor aan de N. V. groote schade wordt bespaard en waarvan de verrichting hem mogelijk is ; de



SCHORSING TEN ALLEN TIJDE ; ONRECHTMATIGHEID; SCHADEVERGOEDING.
geschorste directeur zal krachtens de overeenkomst met de N. V. verplicht zijn een door hem waargenomen begin van brand ruchtbaar te maken en zoo noodig te blusschen ; niet alleen brengt de tenuitvoerlegging te goeder trouw van zijne overeenkomst dit mede, doch bovendien ligt zoodanige verplichting blijkens uitdrukkelijke wetsbepaling in zijne bij overeenkomst aangegane verbintenissen opgesloten, in de gevallen waarin deze een arbeidsovereenkomst is : artikel 1639cZ B. W. zegt, dat een arbeider hoort te doen en na te laten wat een goed arbeider in gelijke omstandigheden behoort te doen of na te laten. Hoever de werking gaat der schorsing zal mede in concreto moeten worden beoordeeld ; de bestaande rechtsverhouding beëindigt zij zeker niet; er is echter geen reden om aan te nemen, dat partijen — toekomstig directeur en N. V. — niet bevoegd zouden zijn de gevolgen te regelen der schorsing en b.v. te bepalen, dat schorsing stilstand van salaris zou meebrengen.
De schorsing doet voor den tijd van haar duur de bevoegdheid van den directeur ophouden ; derhalve ook de eventueele vertegenwoordigingsbevoegdheid van den directeur, doch niet diens vertegenwoordigingsmacht, zoodat hij, gedurende den tijd van zijn schorsing naar buiten optredend, als vertegenwoordiger der N. V. deze aan den derde, met wien hij handelde, verbindt, zeker indien deze derde te goeder trouw is en voor zoover en zoolang deze geacht kan worden te goeder trouw te zijn, niettegenstaande het feit, dat de schorsing overeenkomstig artikel 17 der Handelsregisterwet in het handelsregister is ingeschreven.
Schorsing van iederen bestuurder te allen tijde ; onrechtmatigheid, schadevergoeding.
Iedere bestuurder kan ten alle tijde worden geschorst, hetzij hij benoemd is buiten, hetzij uit een bindende voordracht ; de werkzaamheid en het eventueel beoogde nuttig effect van een uit een bindende voordracht benoemden directeur kan op deze wijze worden illusoir gemaakt zonder dat degene, aan wien het opmaken der voordracht toekwam, daartegen directe maatregelen kan nemen en deze moeilijkheid kan slechts vermeden worden door dienaangaande een bepaling op te nemen in de akte van oprichting.
Het moet immers blijkens de bewoordingen van artikel 51a W. v. K. mogelijk worden geacht ten aanzien van bestuurders, van welken aard dan ook of ten aanzien van sommige hunner, te bepalen, dat commissarissen hen niet of slechts onder bepaaldelijk aangegeven omstandigheden kunnen schorsen.
Door te bepalen, dat commissarissen ten alle tijde bevoegd zijn te schorsen, geeft de wet te kennen, dat de commissarissen zonder eenige medewerking of toestemming en niettegenstaande naar voren gebrachte en gepretendeerde rechten van den betrokken directeur onder en niettegenstaande welke omstandigheden dan ook, doch bij eventueele beperking zijner bevoegdheid, binnen de grenzen daarvan, door volmaakt



SCHADEVERGOEDING ; OPHEFFING DER SCHORSING.
eenzijdige wilsverklaring jegens den bestuurder de schorsing teweeg brengen, zoodat deze zich voor geschorst heeft te houden, ook dan wanneer hij weet, dat de schorsing geschiedt niettegenstaande den tegenover gestelden wil der algemeene vergadering van aandeelhouders, op welke een beroep hem achteraf zal openstaan.
De bepaling, dat commissarissen ten alle tijde tot schorsing bevoegd zijn, houdt in, dat hunne schorsing, vallend binnen de eventueel aan commissarissen aangelegde grenzen hunner bevoegdheid, tegenover de bestuurders steeds effect heeft, alsmede, dat zij tegenover elk en een ieder onherstelbaar en onveranderbaar, rechtens als geschied moet worden beschouwd ; die bevoegdverklaring houdt echter geenszins in, dat de commissaris jegens de N. V. niet kan gehouden zijn tot schadevergoeding, indien hij door de schorsing zijn verplichting tegenover de N. V. niet behoorlijk is nagekomen en schade van de schorsing het gevolg is ; de schorsing zal aan derden, uit wier bindende voordracht de geschorste bestuurder werd gekozen, generlei rasht tot schadevergoeding opleveren tegenover de N. V. of tegen den commissaris, door wien de schorsing werd verricht, aangezien het recht tot het opmaken van een bindende voordracht niet insluit het recht tegenover de N. V. of dier commissarissen, dat een uit die voordracht gekozen bestuurder zal worden gehandhaafd, noch ook de schorsing in het algemeen kan worden beschouwd als te zijn in strijd met de goede zeden in het maatschappelijk verkeer ; wel kan de schorsing aanleiding geven tot een schadevergoedingsactie van den geschorsten directeur tegenover de N. V. ; het is eveneens niet ondenkbaar te achten, dat de schorsing een rechtstreeksche onrechtmatige daad van den commissaris tegenover den bestuurder oplevert ; indien de schorsing als directeur opzettelijk geschiedt om door die schorsing of de gevolgen daarvan voor den goeden naam van den geschorste dezen een te verwachten voordeel te doen ontgaan, is de onrechtmatigheid aanwezig en artikel 1401 B. W. toepasselijk, indien aan de overige vereischten van dit artikel is voldaan.
Opheffing der schorsing.
De wetgever heeft niet overvloedig aandacht besteed aan het schor singsrecht, dat door hem aan de commissarissen werd verleend. Het rechtskarakter der schorsing kan uit de bewoordingen en den samenhang van deze in het eerste lid van artikel 51a W. v. K., nog wel voldoende worden vastgesteld, doch de wet laat o. a. open de vraag of de schorsing kan geschieden voor bepaalden tijd en of de commissaris een door hem voor bepaalden of onbepaalden tijd gegeven schorsing zelfstandig kan opheffen, dan wel de opheffing der schorsing slechts door de algemeene vergadering kan worden gegeven en eindelijk of de mogelijkheid van opheffing van gedane schorsing ook aan anderen naast de algemeene vergadering zal kunnen worden gegeven.
Al beantwoordt men ten aanzien van het in artikel 486 W. v. K..



OPHEFFING DER SCHORSING.
aan de algemeene vergadering gegeven schorsingsrecht, bevestigend de vraag, of de schorsing voor bepaalden tijd kan worden gegeven, dit brengt niet mede de noodzakelijkheid zulks ook te doen ten aanzien van het aan de commissarissen verleende schorsingsrecht. Waar aan de algemeene vergadering ten aanzien van het haar verleende schorsingsrecht uit der aard de bevoegdheid niet kan worden ontzegd, de schorsing op het door haar gewilde tijdstip te beëindigen, heeft hetgeen zin aan te nemen, dat zij niet ook vooraf den duur der schorsing zou kunnen vaststellen. Anders is de toestand bij de toepassing van het aan de commissarissen verleende schorsingsrecht. Ten aanzien daarvan zegt het tweede lid van artikel 51a W. v. K., dat zij ten alle tijde door de algemeene vergadering kan worden opgeheven ; van opheffing der schorsing door den commissaris, die haar oplegde of door eenigen anderen commissaris, spreekt de wet niet ; waar nu aan de algemeene vergadering in het algemeen in de N. V. alle zoodanige bevoegdheid toekomt, die niet op eenigerlei wijze aan anderen is verleend, kan uit het zwijgen der wet met betrekking tot de opheffingsbevoegdheid der commissarissen eenerzijds en de uitdrukkelijke bepaling der wet met betrekking tot de opheffingsbevoegdheid van de algemeene vergadering anderzijds, worden afgeleid, dat de opheffingsbevoegdheid den commissarissen, op grond der wet alleen en buiten bepaling in de akte, niet toekomt.
Al ontbreekt nu ten aanzien van commissarissen het argument, dat met betrekking tot de algemeene vergadering deed besluiten tot dezer bevoegdheid om een schorsing voor bepaalden tijd te doen, toch behoeft niet aanvaard te worden de meening, dat de schorsing door commissarissen niet voor bepaalden tijd kan geschieden. Redelijkheid en eisch van praktijk pleiten veeleer voor de mogelijkheid van schorsing voor bepaalden tijd door commissarissen en wanneer de schorsing door commissarissen slechts voor onbepaalden tijd kon geschieden, had het minder zin en beteekenis, dat in het tweede lid van artikel 51a W. v. K. met nadruk wordt gezegd, dat de opheffing door de algemeene vergadering kan geschieden „ten alle tijde" ; deze toevoeging krijgt meer inhoud, doordat de algemeene vergadering ook de bevoegdheid heeft de schorsing op te heffen binnen den tijd, waarvoor zij door commissarissen werd verleend, al mocht die tijd bepaaldelijk zijn vastgesteld.
Het is waar, dat door het bestaan van het tweede lid van art. 51a W. v. K. het recht der algemeene vergadering tot opheffing der door commissarissen gegeven schorsing ten eenenmale onaanvechtbaar en onaantastbaar is geworden op grond van artikel 37 W. v. K., doch de mogelijkheid dit resultaat te bereiken, behoeft niet de eenige drijfveer te zijn geweest voor den wetgever tot het opnemen van het in art. 51a W. v. K. gegeven voorschrift en er is derhalve geen reden de uitdrukkelijke verleening aan de algemeene vergadering van een haar toch al toekomend recht niet te gebruiken als argument voor de zooeven aangenomen meening, dat commissarissen niet bevoegd zijn de door hen opgelegde schorsing op te heffen.



rechterlijke bevoegdheid ; ontvankelijkheid.
Aan de algemeene vergadering is het onaantastbaar recht gegeven tot opheffing der schorsing, doch er is generlei bepaling, die verhindert, dat de bevoegdheid tot opheffing der schorsing, door commissarissen gedaan, naast de algemeene vergadering óók aan anderen, waaronder ook commissarissen, kan worden verleend : een zoodanig geval kan bijvoorbeeld aanwezig zijn, indien aan den gedelegeerden commissaris, met uitsluiting van anderen, de bevoegdheid tot schorsing is verleend en aan de gezamenlijke commissarissen (college van commissarissen) de opheffingsbevoegdheid ten aanzien der schorsing wordt verleend.
Rechterlijke bevoegdheid ; ontvankelijkheid.
Het feit, dat aan de algemeene vergadering de bevoegdheid is gegeven om ten alle tijde eene door commissarissen opgelegde schorsing op te heffen, is niet voldoende reden om aan te nemen, dat niet-ontvankelijkheid van den eischer of onbevoegdheid van den rechter zou aanwezig moeten worden geacht, indien laatstgenoemde door den eischer wordt geadieerd, voordat hij terzake der schorsing een beroep heeft gedaan op de algemeene vergadering en van deze een uitspraak omtrent de al of niet handhaving der schorsing, door commissarissen gegeven, heeft verkregen.
Er is niet aanwezig een zoodanige wetsbepaling, die, in afwijking van de op dit stuk bestaande dwingend rechterlijke wetsbepalingen, tot deze conclusie dwingt1.
Ten aanzien van deze schorsing mag overigens worden toepasselijk geacht, datgene, wat met betrekking tot de rechterlijke bevoegdheid is gezegd bij de behandeling van de schorsing, gegeven door de algemeene vergadering.
Artikel 516 W. v. K. heeft zijn behandeling reeds gevonden op pagina 371 enz.
Artikel 51c W. v. K. luidt :
HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 47c, 47d, 47e en 49a VINDT OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING TEN AANZIEN VAN COMMISSARISSEN.
Ten aanzien van commissarissen wordt door dit artikel overeenkomstige toepassing 2 voorgeschreven van de genoemde artikelen.
Door de regeling, die opstelt „overeenkomstige" toepassing ten aanzien van „commissarissen" wordt uitgesloten, dat, zonder eenige modi-
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 275 pag. 342.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 289 pag. 354 en 355. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 157 en 157a pag. 263—265. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraat! pag. 276. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar t. a. p. pag. 61 en 62. G. Vlug t. a. p. ad art. 51c n°. 111 pag. 91. Lyon-Caën-Renattlt-Amiaud t. a. p. N°. 841 pag. 304. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 99 D. A. G. Anm. 1 t/m 3 pag. 453—454.



OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING VAN ART. 47C, ild, 47e EN 49a W. V. K.
ficatie of wijziging, de voorschriften in genoemde artikels voor bestuurders gegeven, zouden gelden voor alle commissarissen.
Het lijkt derhalve minder houdbaar 1 een volkomen toepassing van genoemde artikelen te eischen, indien de positie van eenig commissaris in concreto niet gelijk of overeenkomstig is aan de positie van een directeur : een opvallend verschil tusschen bestuurders en commissarissen, dat zich ook practisch kan voordoen, is daarin gelegen, dat bestuurders steeds hetzij direct, hetzij indirect de door hen te vervullen taak krijgen opgedragen door de N. V. en diensvolgens natuurlijkerwijze voor de vervulling dier taak zeker ten aanzien van de N. V. verantwoordelijk zijn, terwijl ten aanzien van commissarissen het niet noodzakelijk is, noch dat zij door de algemeene vergadering (N. V.) worden benoemd, noch dat zij van de N. V. de door hen te vervullen taak opgedragen krijgen. Van het laatste kan het tegendeel het geval zijn ten aanzien van de derden-commissarissen ; deze kunnen de opdracht hunner taak ontvangen van de derden, die hen hebben benoemd en binnen en met inachtneming der grenzen, voorgeschreven door wet en goede trouw, billijkheid en overeenkomst kan de derde hen een taak opdragen, die geheel staat buiten wil, wensch en regeling van werkzaamheid van de N. V.
Toepasselijkheid ten aanzien van derden-commissarissen ?
Waar alsdan noch benoeming, noch opdracht van taak van de ïn. V. uitgaat, is het niet gemakkelijk aan te nemen, dat de in artikel 47c lid 1 W. v. K. vermelde, uit contract voortvloeiende aansprakelijkheid zou mogen worden toepasselijk geacht ten aanzien van een zooeven aangeduiden derden-commissaris.
Contractueele verplichting tot vervulling der opgedragen taak — als behandeld in artikel 47c W. v. K. — bestaat, althans behoeft te bestaan, met betrekking tot het soort derden-commissarissen, van wie zoo juist gesproken werd, slechts ten aanzien van aen derde, die hen benoemde en de opdracht gaf: niet tegenover de N. V. Zal zoodanige commissaris, als waarvan de rede, voor de behoorlijke vervulling der hem opgedragen taak contractueel tegenover de N. V. verantwoordelijk zijn, dan zal zoodanige verplichting uit eene zelfstandig daartoe strekkende overeenkomst moeten voortvloeien.
Hier buiten staat, dat de derden-commissaris, wien zoodanige taak als bovenomschreven is toegedacht, tegenover de N. V. aansprakelijk is voor alle daden, die, buiten eenig contractueel verband, in strijd met het recht en al zóó onrechtmatig zijn verricht ; evenzeer bestaat zoodanige aansprakelijkheid tegenover een ieder, derde of aandeelhouder, die door onrechtmatige daden veroorzaakte schade hebben geleden 2.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 289 pag. 355.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 289 pag. 355. Mr. Dr. L. E. \ isser t. a. p. N°. 157a pag. 265. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 276.



TEN AANZIEN VAN DERDEN-COMMISSARISSEN ?
Bij aanwezigheid van een als boven aangeduiden derden-commissaris is derhalve niet aanwezig — behoeft tenminste niet aanwezig te zijn — de in artikel 47c lid 1 W. v. K. bedoelde aansprakelijkheid tegenover de N. V. ; bij afwezigheid van die aansprakelijkheid kan de hoofdelijkheid, waarvan in het tweede lid sprake is, ook al zou de taak, die aan den derden-commissaris is opgedragen, in concreto dezelfde zijn, als die, welke aan commissarissen der N. V. is opgedragen, zich slechts uitstrekken tot de commissarissen door de N. V. benoemd.
Wel is mogelijk, dat het optreden van den derden-commissaris het fait d'excuse is voor den commissaris der N. V., waarop deze zich kan beroepen tot uitsluiting zijner aansprakelijkheid.
Niet uitgesloten is, dat aansprakelijkheid voor 't geheel van den gewonen en den derden-commissaris tegenover de N. V. bestaat n.1. indien deze gezamenlijk een onrechtmatige daad hebben verricht en er overigens voldoende gronden zijn om hen in casu en voor die concrete onrechtmatige daad beide en tesamen aansprakelijk te achten.
Ook al bestaat zoodanige aansprakelijkheid voor het geheel, zal toch van toepasselijkheid van artikel 47d W. v. K. geen sprake kunnen zijn, waar deze afzonderlijke en bijzondere regeling slechts geschreven is voor het geval, dat er in beginsel uit contracten hoofdelijk aansprakelijke personen aanwezig zijn, hetgeen nog nader wordt gedemonstreerd door den inhoud van artikel 47e W. v. K., zeggend, dat van rechtsvorderingen betrekkelijk de overeenkomst tusschen N. V. en (den bestuurder), den commissaris, de arrondissementsrechtbank kennis neemt.
Uit deze bepaling en uit de afwezigheid van soortgelijke bepalingen voor de overeenkomst, gesloten tusschen den derden-commissaris en den derde, moet worden afgeleid, dat de in artikel 47e W. v. K. opgestelde regeling, niet toepasselijk is op de verhouding, de overeenkomst van den derde en den derden-commissaris.
Waar door artikel 51c W. v. K. aan de artikelen 47c, 47a', 47e en 49a W. v. K. overeenkomstige toepassing wordt gegeven ten aanzien van commissarissen en door deze aldus veranderd gelezen artikelen derhalve geregeld wordt de verhouding van commissarissen tegenover de N. V., kan van toepassing der aansprakelijkheids-bepalingen, ook bij aanwezigheid van meerdere derden commissarissen van de soort als bovengenoemd, ten aanzien en tegenover den derde, die hen benoemde, geen sprake zijn.
Ook overeenkomstige toepassing van artikel 49a W. v. K. wordt door artikel 51c van dat wetboek opgesteld. Eerstgenoemd artikel gaat uit van de kwijting, terzake van zijn beheer, aan den bestuurder door de N. V. verleend ; in het geval, waarin eenig commissaris tegenover de N. V. generlei verantwoording heeft, welk geval voren telkens werd verondersteld, ontbreekt een der elementen voor de mogelijkheid van toepassing en derhalve komt toepassing van artikel 49a W. v. K. ten aanzien van zoodanigen derden commissaris niet ter sprake.



commissarissen-pand; wijze van vestiging; verdere analogie.
Commissarissen-pand.
Over pandrecht op aandeelen van commissarissen spreekt art. 51 d W. v. K., waarvan hier de inhoud volgt :
HET BIJ ARTIKEL 48d BEPAALDE GELDT MEDE VOOR PANDRECHT OP AANDEELEN VAN EEN COMMISSARIS TER VERZEKERING VAN DIENS VERPLICHTINGEN, MET DIEN VERSTANDE, DAT BIJ DE TOEPASSING ZAL WORDEN GEHANDELD GELIJK BIJ GEMELD ARTIKEL IS VOORGESCHREVEN VOOR HET GEVAL DAT ER GEENE COMMISSARISSEN ZIJN.
Van een „overeenkomstige" toepassing wordt niet gesproken in dit artikel1, dat een regeling geeft het zakenrecht en derhalve dwingend recht betreffende.
Niettegenstaande het dwingend rechterlijke karakter der regeling, die door artikel 51 d W. v. K. gegeven wordt, kan toch uit de woorden van het artikel niet worden afgeleid, datgene, waarvoor artikel 51 d W. v. K. met groote mate van waarschijnlijkheid moet geacht worden geschreven te zijn.
Wijze van vestiging toepasselijk.
Wanneer door artikel 51 d W. v. K. wordt gezegd, dat artikel 48<Z W. v. K. mede geldt voor pandrecht op aandeelen van een commissaris, dan wordt daardoor gezegd, dat de in artikel 48d W. v. K. gegeven voorschriften betreffende de wijze van vestiging van het pandrecht, onder inachtneming van de bijzondere dienaangaande in artikel 516 W. v. K. vervatte bepaling, ook toepasselijk zijn bij de vestiging van pandrecht op aandeelen van commissarissen.
Verdere analogie met artikel 48d W. v. K.
Verder gaat het verband tusschen artikel 48<2 en art. 5ld W. v. K., door laatstgenoemd artikel gelegd, in strikten zin niet : het geval waarvoor de vestigingsvoorschriften van artikel 48d W. v. K. mede geldend worden gemaakt, wordt niet mede omschreven door art. 48d W. v. K., doch slechts door artikel 51 d W. v. K. Terwijl nu door art. 48tf W. v. K. duidelijk wordt aangegeven, dat alleen sprake is van een pandrecht ten behoeve der N. V., kan dit in artikel 516 W. v. K. slechts zijdelings worden afgeleid uit het voorschrift, dat voor de vestiging van het pandrecht steeds noodig zal zijn het optreden van een of meer aandeelhouders bij de akte van oprichting of door de algemeene vergadering aangewezen : het zou geen zin hebben aandeelhouders, door de algemeene vergadering aangewezen, te doen optreden, indien die aandeelhouders niet optraden ter behartiging der belangen der N. V.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 288 pag. 353, 354. Mr. l)r. L. E. Visser t. a. p. N°. 157 pag. 264.



ENQUÊTERECHT.
Dat het in artikel 51 d W. v. K. bedoelde pandrecht slechts kan gevestigd worden op aandeelen van een commissaris ter verzekering van diens verplichtingen „als zoodanig", vindt men niet gezegd in het artikel en zal zijne argumenteering wel daarin moeten vinden, dat uit het artikel, zooals gezien, is af te leiden, dat er sprake is van een pandrecht ten behoeve der N. V. en dat er gesproken wordt van verplichtingen inplaats van van schulden of schuldverbintenissen.
Dat het in art. 51d W. v. K. besproken pandrecht slechts kan worden gevestigd op aandeelen van een commissaris in de N. V., ten behoeve waarvan het pandrecht gegeven wordt en waarvan hij commissaris is, kan uit artikel 51 d W. v. K. zelf moeilijk worden afgeleid. Gezien het verband, waarin het artikel staat tot andere artikelen, met name tot artikel 48d W. v. K„ alsook tot de in het vorig artikel genoemde artikelen 47c, 47d, 47e en 49a W. v. K., is het echter zeer aannemelijk, dat ook tot het pandrecht op dat soort aandeelen het besproken artikel moet worden beperkt.
Wanneer gezocht wordt naar een grond, waarom niet de bestuurders als vertegenwoordigers der N. V. mogen optreden bij de vestiging van pandrecht op aandeelen van commissarissen ten behoeve der N. V., is een positief-rechterlijk en zelfs andersoortig argument daarvoor moeilijk te vinden, temeer, waar het zeer waarschijnlijk moet worden geacht, dat, wanneer een commissaris ten behoeve van zijne N. V. pandrecht wil vestigen ter verzekering van de nakoming zijner verplichtingen, doch op andere aandeelen, dan die in het maatschappelijk kapitaal der betrokken N. V., de bestuurders wel zullen kunnen optreden ter vertegenwoordiging der N. V. en bovendien ongetwijfeld bestuurders, mits maar aandeelhouders zijnde, door de akte van oprichting of door de algemeene vergadering van aandeelhouders kunnen worden aangewezen.
De vestiging van het pandrecht overeenkomstig artikel 51 d W. v. K. is slechts mogelijk, wanneer het pandrecht strekt ten behoeve der N. V. , uitgesloten is dus de vestiging van een pandrecht overeenkomstig dit voorschrift ten bate van den derde, die hem benoemde, door den derden commissaris.
Enquêterecht.
Waar de artikelen 52, 52a en 52b W. v. K. reeds vroeger werden behandeld (pag. 378, 487, 496) en aldaar de inhoud dier artikelen werd vermeld, komt thans ter behandeling het enquête-recht, dat geregeld is in de artikelen 53 t/m 54c W. v. K., welke thans volgen :
Artikel 53.
OP SCHRIFTELIJK VERZOEK VAN EEN OF MEER HOUDERS VAN AANDEELEN, TEN MINSTE ÉÉN VIJFDE GEDEELTE VAN HET GEPLAATSTE KAPITAAL UITMAKENDE, OF EEN ZOOVEEL GERINGER BEDRAG ALS BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING



ENQUÊTERECHT.
ZAL ZIJN BEPAALD, KAN DE ARRONDISSEMENTSRECHTBANK BINNEN WIER RECHTSGEBIED DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP GEVESTIGD IS, EEN OF MEER PERSONEN, DIE NIET BESTUURDER OF COMMISSARIS DER VENNOOTSCHAP ZIJN, BENOEMEN TOT HET INSTELLEN VAN EEN ONDERZOEK NAAR HET BELEID EN DEN GANG VAN ZAKEN VAN DE VENNOOTSCHAP, HETZIJ IN HAREN GEHEELEN OMVANG, HETZIJ MET BETREKKING TOT EEN GEDEELTE DAARVAN OF TOT EEN BEPAALD TIJDVAK.
HET VERZOEK KAN AAN DE RECHTBANK SLECHTS WORDEN GEDAAN, INDIEN DOOR DEN AANDEELHOUDER OF DE AANDEELHOUDERS IN HET VORIGE LID BEDOELD, TEVERGEEFS EEN DERGELIJK VERZOEK TOT HET BESTUUR EN DE COMMISSARISSEN, ZOO DIE ER ZIJN, EN TOT DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS IS GERICHT.
HET VERZOEKSCHRIFT, MET REDENEN OMKLEED, WORDT IN TWEEVOUD INGEDIEND. EEN EXEMPLAAR DOET DE GRIFFIER ONVERWIJLD AAN DE VENNOOTSCHAP TOEKOMEN.
DE RECHTBANK BEHANDELT HET VERZOEK MET DEN MEESTEN SPOED IN RAADKAMER EN BESLIST NA VERHOOR OF BEHOORLIJKE OPROEPING VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP ; PARTIJEN VERSCHIJNEN HETZIJ BIJ PROCUREUR, HETZIJ BIJGESTAAN DOOR HAAR PROCUREURS. DE RECHTBANK KAN, ALVORENS TE BESLISSEN, DE VERSCHIJNING VAN ALLE BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN GELASTEN EN, OOK AMBTSHALVE, GETUIGEN EN DESKUNDIGEN HOOREN.
Artikel 53a.
DE RECHTBANK WIJST HET VERZOEK AF WANNEER NIET BLIJKT VAN GEGRONDE REDENEN OM AAN EEN JUIST BELEID EN EEN GOEDEN GANG VAN ZAKEN TE TWIJFELEN EN DAT DE VERZOEKER OF VERZOEKERS DE DOOR DE RECHTBANK TE BEPALEN ZEKERHEID HEBBEN GESTELD VOOR DE VOLDOENING VAN DE OP HET ONDERZOEK VALLENDE KOSTEN.
INDIEN DE RECHTBANK HET VERZOEK AFWIJST KAN ZIJ TEGELIJKERTIJD DEN VERZOEKER OF DE VERZOEKERS VEROORDEELEN TOT VERGOEDING VAN DE SCHADE AAN DE VENNOOTSCHAP DOOR DE INDIENING VAN HET VERZOEK VEROORZAAKT.
Artikel 536.
GEDURENDE DRIE WEKEN NA DEN DAG DER BESCHIKKING VAN DE RECHTBANK KUNNEN ZOOWEL DE VERZOE-
VI 37



ENQUÊTERECHT.
KER OF DE GEZAMENLIJKE VERZOEKERS, ALTHANS ZOOVELEN HUNNER ALS TESAMEN TENMINSTE ÉÉN VIJFDE GEDEELTE VAN HET GEPLAATST KAPITAAL VERTEGENWOORDIGEN, ALS DE VENNOOTSCHAP, IN BEROEP KOMEN BIJ HET GERECHTSHOF. HET MET REDENEN OMKLEEDE BEROEPSCHRIFT WORDT IN TWEEVOUD INGEDIEND. EEN EXEMPLAAR DOET DE GRIFFIER ONVERWIJLD AAN DE WEDERPARTIJ TOEKOMEN. OVERIGENS IS HET BEPAALDE BIJ DE ARTIKELEN 53 EN 53a VAN OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING.
TEGEN DE BESCHIKKING VAN HET HOF IS GEEN VERDERE VOORZIENING TOEGELATEN, BEHOUDENS CASSATIE IN HET BELANG DER WET.
Artikel 53c.
DE DOOR DEN RECHTER BENOEMDE PERSONEN ZIJN GERECHTIGD TOT INZAGE VAN DE BOEKEN EN BESCHEIDEN DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, WAARVAN DE KENNISNEMING TOT RICHTIGE VERVULLING VAN HUNNE TAAK NOODIG IS. DE WAARDEN DER VENNOOTSCHAP MOETEN HUN, DESVERLANGD, WORDEN GETOOND.
HET IS DEN MET HET ONDERZOEK BELASTEN PERSONEN VERBODEN HETGEEN HUN NOPENS DE ZAKEN DER VENNOOTSCHAP BLIJKT, VERDER BEKEND TE MAKEN DAN HUNNE OPDRACHT MET ZICH BRENGT.
Artikel 53f/.
WANNEER AAN EEN MET HET ONDERZOEK BELAST PERSOON INZAGE VAN BOEKEN OF BESCHEIDEN DER VENNOOTSCHAP WORDT GEWEIGERD, ZAL DE PRESIDENT VAN DE ARRONDISSEMENTS RECHTBANK BINNEN WIER RECHTSGEBIED DE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD OP VERZOEK VAN DIEN PERSOON, NA VERHOOR OF BEHOORLIJKE OPROEPING VAN HET BESTUUR DER VENNOOTSCHAP, DE BEVELEN GEVEN, WELKE DE OMSTANDIGHEDEN NOODIG MAKEN; DAARONDER BEGREPEN HET BEVEL AAN DE OPENBARE MACHT OM VOOR ZOOVEEL NOODIG BIJSTAND TE VERLEENEN EN DE LAST OM EENE WONING BINNEN TE TREDEN, WANNEER DE PLAATS, WAAR DE BOEKEN OF BESCHEIDEN ZICH BEVINDEN, EENE WONING IS OF ALLEEN DOOR EENE WONING TOEGANKELIJK. TEGEN DEN WIL VAN DEN BEWONER WORDT NIET BINNENGETREDEN DAN NA VERTOON VAN DEN LAST VAN DEN PRESIDENT.
DE OPROEPINGEN GESCHIEDEN DOOR DEN GRIFFIER.
HETZELFDE GELDT, INDIEN WORDT GEWEIGERD DE WAARDEN DER VENNOOTSCHAP TE TOONEN.



ENQUÊTERECHT.
Artikel 54.
INDIEN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING OF BIJ OVEREENKOMST AAN ANDEREN DAN AANDEELHOUDERS DE BEVOEGDHEID IS TOEGEKEND HET SCHRIFTELIJK VERZOEK TE DOEN, ALS BEDOELD BIJ ARTIKEL 53, VINDT HET BEPAALDE BIJ DAT ARTIKEL EN DE DAAROP VOLGENDE ARTIKELEN ZOOVEEL MOGELIJK OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING.
Artikel 54a.
HET VERSLAG VAN DE UITKOMST VAN HET ONDERZOEK WORDT TER GRIFFIE VAN DE RECHTBANK VOOR DE VENNOOTSCHAP, DE AANDEELHOUDERS, DE BESTUURDERS EN DE COMMISSARISSEN EN, IN HET GEVAL BEDOELD BIJ HET VORIGE ARTIKEL, MEDE VOOR HEN, WIEN DE DAAR OMSCHREVEN BEVOEGDHEID IS TOEGEKEND, TER KOSTELOOZE INZAGE NEDERGELEGD.
TEN SPOEDIGSTE NA DE NEDERLEGGING GEEFT DE GRIFFIER DAARVAN KENNIS AAN DEN VERZOEKER OF DE VERZOEKERS EN AAN DE VENNOOTSCHAP.
Artikel 546.
DE KOSTEN VAN HET ONDERZOEK WORDEN VOLDAAN DOOR DEN VERZOEKER OF DE VERZOEKERS.
DE RECHTBANK KAN NA KENNISNEMING VAN HET VERSLAG BEPALEN, DAT DIE KOSTEN GEHEEL OF GEDEELTELIJK ZULLEN WORDEN VERGOED DOOR DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, DOOR EEN OF MEER HARER BESTUURDERS OF COMMISSARISSEN PERSOONLIJK, OF DOOR EEN OF MEER ANDERE PERSONEN IN HAREN DIENST. TEGEN DERGELIJKE VOORZIENING, WELKE OOK AMBTSHALVE KAN WORDEN GETROFFEN, DOCH NIMMER DAN NADAT DEGENE, WIEN VERGOEDING VAN KOSTEN WORDT OPGELEGD, IS GEHOORD OF BEHOORLIJK OPGEROEPEN, STAAT GEEN RECHTSMIDDEL OPEN ; BEHOUDENS CASSATIE IN HET BELANG DER WET.
DE OPROEPINGEN GESCHIEDEN DOOR DEN GRIFFIER.
Artikel 54c.
DE ARTIKELEN 53 TOT EN MET 53d, 54a EN 546 ZIJN OP EEN NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, WELKER AKTE VAN OPRICHTING AANDEELEN AAN TOONDER NIET TOELAAT, ALLEEN VAN TOEPASSING INDIEN EN VOOR ZOOVER DE AKTE VAN OPRICHTING ZULKS BEPAALT.



VOOR AANDEELHOUDERS EN DERDEN.
Recht van aandeelhouders; mogelijk van aandeelhouders en derden.
Het enquête recht is het recht toekomend aan aandeelhouders volgens wet of overeenkomst en aan andere dan aandeelhouders volgens overeenkomst1, om op de door de wet aangegeven wijze te vorderen, dat een onderzoek zal worden ingesteld, overeenkomstig de door de wet gegeven regelen, naar het beleid en den gang van zaken bij de vennootschap, wanneer er gegronde redenen aanwezig zijn om aan een juist beleid en goeden gang van zaken te twijfelen.
Terwijl in het algemeen de beslissing over de in het belang der N. V. en der aandeelhouders te nemen maatregelen en de juistheid en doelmatigheid daarvan ligt in handen der algemeene vergadering, wier op regelmatige en rechtmatige wijze genomen meerderheidsbesluit voor allen, ook voor de tegenstemmers verbindende is, wordt door de regeling van arfikel 53 W. v. K. e. v. de zoojuist aangegeven regel doorbroken en ontvankelijk een door de aandeelhouders gedane vordering tot het instellen van een onderzoek, mits zijn in acht genomen de door de zooeven genoemde artikelen gestelde voorwaarden en vereischten; zonder de uitdrukkelijke regeling in die artikelen gegeven, zou een vordering van dien inhoud, door aandeelhouders ingesteld, niet ontvankelijk zijn en rechtsgrond missen; thans echter kunnen de aandeelhouders afwijken van de meerderheidsmacht der algemeene vergadering en aan sommige aandeelhouders bij akte van oprichting de bevoegdheid verleenen om het in de artikelen 53 en volgende W. v. K. behandelde enquêterecht uit te oefenen.
De verleening van het enquêterecht, bij overeenkomst aan aandeelhouders, vindt toepassing ten aanzien van aandeelhouders in Naamlooze Vennootschappen, wier akte van oprichting aandeelen aan toonder niet toelaat : terwijl bij zoodanige vennootschappen het enquêterecht niet door de wet aan aandeelhouders wordt toegekend, kan zoodanige toekenning aan aandeelhouders wel geschieden bij akte van oprichting, de overeenkomst tusschen de aandeelhouders.
Door middel eener overeenkomst kan het enquêterecht ook ten deel vallen aan anderen dan aandeelhouders, b.v. obligatiehouders en houders van winstbewijzen ; de wet spreekt in artikel 54 W. v. K. van de verleening van het enquêterecht aan anderen dan aandeelhouders bij akte van oprichting of bij overeenkomst, waaruit wel mag worden afgeleid dat de overeenkomst, waardoor aan anderen dan aandeelhouders het recht toekomt, geheel los kan staan van de oprichting en de akte van oprichting, doch wat niet zóó moet worden begrepen, dat, indien bij
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 305 en 306 pag. 371—373. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 159 pag. 267 en 268. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 286 en 287. C. Vlug t. a. p. ad art. 53 N°. 115 pag. 91. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. ad § 118 D. A. G. pag. 516—527 : Sonderprüfung zur Prüf ung von Vorganger der Geschaf tsf ührung. Zij komt echter uitsluitend toe aan aandeelhouders.



REQUESTPROCEDURE ; VERZOEKSCHRIFT.
akte van oprichting aan anderen dan aandeelhouders het enquêterecht zou worden toegekend, zij dit anders dan door overeenkomst zouden verkrijgen.
Het door de wet verleende enquêterecht, dat niet bij overeenkomst kan worden teniet gedaan, vindt zijn inhoudsomschrijving in artikel 53 W. v. K. en spreekt over aandeelhouders, die, mits voldoende aan artikel 53 lid 2 W. v. K., een schriftelijk verzoek aan de Rechtbank kunnen richten ; artikel 54 W. v. K. bepaalt, dat, wanneer bij N. V.'s, waarin toonderaandeelen al dan niet zijn toegelaten, aan anderen dan aandeelhouders de bevoegdheid wordt gegeven om het in artikel 53 W. v. K. bedoelde schriftelijk verzoek te doen, artikel 53 e. v. W. v. K. zooveel mogelijk overeenkomstige toepassing vinden; artikel 54c W. v. K. stelt vast, dat, wanneer in het bij dat artikel bedoelde geval aan aandeelhouders enquêterecht is verleend, alle voorafgaande artikels, met uitzondering van alleen artikel 54, van toepassing zijn.
Voorop staat derhalve, dat, ook bij Naamlooze Vennootschappen, welker akte van oprichting aandeelen aan toonder niet toelaat, bij akte van oprichting of bij latere overeenkomst aan derden, niet aandeelhouders het enquêterecht kan worden verleend, op welk enquêterecht dan zooveel mogelijk de bepalingen toegepast worden van artikel 53 e. v. W. v. K.
Alvorens over te gaan tot behandeling van artikelen 54 en 54c W. v. K. dient eerst aandacht te worden geschonken aan de artikelen, waarop deze, in bepaald opzicht uitz jnderingen zijn.
Requestprocedure; verzoekschrift.
De uitoefening van het gerechtelijke enquêterecht is het slot eener request-procedure. De processueele regeling vervat in artikel 53 v. W. v. K. wijst daarop overduidelijk 1. De procedure vangt aan met een verzoekschrift, gericht aan de Arrondissements-rechtbank, binnen wier rechtsgebied de naamlooze vennootschap gevestigd is ; de behandeling van het verzoekschrift geschiedt in Raadkamer en waar de beslissing ook onder de behandeling der zaak dient te worden gerangschikt en ten aanzien van dat voorname gedeelte der behandeling van het verzoek geen uitzondering wordt gemaakt, mag worden aangenomen, dat ook de beslissing der zaak in Raadkamer geschiedt en uitspraak op het verzoek niet ter openbare terechtzitting plaats heeft ; opdat het verzoek zal kunnen worden toegestaan is noodig, dat blijkt2, dat er gegronde redenen zijn om aan een juist beleid en een goeden gang van zaken te
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 365 t/m 368. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 159, 159a, 1596 pag. 267 t/m 269. Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. ad § 118 D. A. G. III anm. 13 pag. 520—521.
2 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 159& pag. 269. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff pag. 286. Wellicht eenigszins anders Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 367.



twijfelen, zoodat bij deze procedure niet behoeven te worden in acht genomen de voorschriften van het vierde boek van het Burgerlijk Wetboek, noch betreffende de bewijsvoering, noch wat aangaat de verdeeling van den bewijslast en voldoende is, dat voor de Rechtbank is gebleken, aannemelijk is, dat er gegronde redenen bestaan om aan een juist beleid en een goeden gang van zaken te twijfelen.
Oproeping en verhoor der N. V.
De beslissing geschiedt na verhoor, althans behoorlijke oproeping der N. V.1, zegt het vierde lid van artikel 53 W. v. K., en gezien de indicaties, die er voor aanwezig zijn, dat er sprake is van een request-procedure, is het niet onaannemelijk, dat de behoorlijke oproeping zal hebben te geschieden door den Griffier der Rechtbank, in welk geval een oproeping per aangeteekend schrijven zeker als behoorlijke oproeping zal kunnen worden aangemerkt ; waar een uitdrukkelijke opdracht aan den griffier in de wet ontbreekt, welke wel is gegeven met betrekking tot de toezending aan de N. V. van een duplicaat van het ingediende verzoekschrift, is niet onaanvechtbaar de zoojuist weergegeven meening, dat door den griffier der Arrondissementsrechtbank de behoorlijke oproeping om in Raadkamer te verschijnen zou moeten geschieden, en is wellicht ook verdedigbaar de meening, dat de Rechtbank kan gelasten aan de verzoekers om de tegenpartij, de N. V., in rechte te roepen, in welk geval de Rechtbank, waar zij, bij gebreke van wetsbepaling, vrijelijk kan oordeelen over het behoorlijke der oproeping, tevens zal kunnen bepalen op welke wijze, bij exploit of bij aangeteekend schrijven, de oproeping zal moeten geschieden om door haar als behoorlijk te worden aangemerkt.
Verhoor N. V. zonder oproeping.
Zeker heeft de N. V. de bevoegdheid om, ook al zou zij niet of niet behoorlijk zijn opgeroepen, zich in Raadkamer te doen hooren.
Zelfstandigheid van partijen en Rechtbank.
In overeenstemming met het karakter van request-procedure is ook de bepaling, dat partijen verschijnen, hetzij door middel van een procureur, hetzij zelf kunnen verschijnen en optreden in rechten, waarbij zij dan worden bijgestaan door een procureur of meerdere procureurs ; de verschijning van een partij, geheel zonder procureur, schijnt door de wet niet te zijn toegelaten.
Ook in den laatsten zin van het laatste lid van art. 53 W. v. K. wordt een regeling getroffen, die slechts met een request-procedure goed te vereenigen is : de Rechtbank kan voor en ter voorbereiding harer be-
1 Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 118 lid 4 D. A. G. pag. 521.
OPROEPING EN VERHOOR DER N. V. ; BEHANDELING.



WIJZE VAN OPROEPING VAN GETUIGEN.
slissing de verschijning gelasten van alle bestuurders en commissarissen en, ook ambtshalve, getuigen en deskundigen hooren. De toevoeging „ook ambtshalve" aan den regel, die spreekt over het hooren van getuigen, mag niet in dien zin worden verstaan, dat de last tot verschijning van alle bestuurders en commissarissen door de Rechtbank slechts op verzoek zou kunnen worden gegeven ; de genoemde toevoeging is blijkens de interpunctie van den laatsten regel van het laatste lid alleen betrekkelijk tot het hooren van getuigen en deskundigen ; de Rechtbank heeft de bevoegdheid om de verschijning te gelasten van alle bestuurders en commissarissen, waarvan de bedoeling geen andere kan zijn dan om gegevens te verkrijgen b.v. aangaande de reden tot weigering van het gedane verzoek tot enquête of betreffende de al of niet aanwezigheid van gegronde redenen om aan een juist beleid en een goeden gang van zaken te twijfelen, terwijl in de aan de Rechtbank gegeven bevoegdheid om alle bestuurders en deskundigen voor zich te doen verschijnen, niet mag worden geacht opgesloten te liggen een uitsluiting van haar bevoegdheid om ambtshalve degenen, die directeur of commissaris zijn der N. V. als getuigen of deskundigen voor zich te doen verschijnen ; waar aan de Rechtbank de bevoegdheid is gegeven alle bestuurders en commissarissen voor zich te doen verschijnen moet aangenomen worden, dat zij ook de bevoegdheid heeft slechts sommige der bestuurders en/of sommige commissarissen en gezamenlijk en/of afzonderlijk te doen verschijnen, b.v. tot het verschaffen van gegevens betreffende een tak van dienst, die bijzonderlijk tot de taak van den opgeroepen directeur of commissaris behoorde.
Wijze van oproeping der getuigen, enz.
Dezelfde moeilijkheid, die zich bij de oproeping der N. V. voordoet, n 1. door wien moet geschieden het in rechte roepen der N. V., doet zich ook voor ten aanzien van de bestuurders en commissarissen, wier verschijning wordt gelast, zelfs indien hunne verschijning zou worden gelast als getuige of deskundige. Een practische oplossing van de moeilijkheid, ontstaan door de niet geheel afdoende regeling der wet, kan worden gevonden in de opdracht door de rechtbank aan een der partijen om omtrent eenig punt bewijs bij te brengen.
Zeer aannemelijk — zulks in verband met den aard der procedure ■— lijkt, dat door de Rechtbank zelfstandig de oproeping zal kunnen worden bewerkstelligd, zij het dan wellicht niet door een oproeping uitgaande van den griffier der Rechtbank, dan toch door middel van de hulp van een deurwaarder, zooals ook in andere wetten niet ongebruikelijk is1.
De Rechtbank kan, ook ambtshalve getuigen en deskundigen hooren ; door deze, ten aanzien der Rechtbank facultatieve, formuleering komt duidelijk tot uiting, dat aanbod van getuigen- of deskundigenbewijs ook
1 Vergelijk artikel 66 der Faillissementswet.



QUORUM VOLGENS ARTIKEL 53 W. V. K
door partijen kan geschieden ; de aard der procedure, als requestprocedure, brengt mee, dat de Rechtbank geenszins aan of door dit aanbod gebonden is 1. Het verzoekschrift, dat in tweevoud moet worden ingediend, waarvan een exemplaar door den griffier onverwijld aan de N. V. moet worden toegezonden, moet met redenen zijn omkleed.
Hoezeer aannemelijk is de beslissing, dat in het verzoekschrift niet kan worden volstaan met het simpele verzoek tot het doen plaats hebben van eenig daarin omschreven onderzoek, is toch anderszins niet aanvaardbaar, dat een zeer gespecificeerde argumenteering van het verzoek zal behoeven plaats te hebben en mag aannemelijk worden geacht een duidelijke formuleering van het verzoek en een bondige aanduiding van voldoende gegevens, die, mits gebleken, aanleiding kunnen zijn om aan te nemen, dat er gegronde redenen zijn om aan een juist beleid en een goeden gang van zaken te twijfelen.
Een der redenen, waarmede het verzoekschrift zal moeten omkleed zijn, zal zijn, dat het verzoek aan bestuurders, commissarissen en algemeene vergadering, bedoeld in het tweede lid van artikel 53 W. v. K., tevergeefs is gericht; het zooeven genoemde tweede lid bepaalt immers, dat het verzoekschrift slechts aan de Rechtbank kan worden gericht, indien aan de vereischten, door dat tweede lid gesteld is voldaan; deze bestaansreden zal moeten worden opgenomen onder de redenen, waarmede het verzoekschrift moet zijn omkleed, en in de gevallen, waarin, zooals later hieronder te behandelen, op geoorloofde wijze is afgeweken van de algemeene regelen van artikel 53 en volgende W. v. K. in den zin als door artikel 54c W. v. K. wordt aangegeven en toegelaten, zal het vervuld zijn van de bij contractueele wijziging gestelde vereischten moeten worden opgenomen in het verzoekschrift.
Quorum volgens artikel 53 W. v. K.
Het verzoekschrift kan naar de wet, in artikel 53 W. v. K., worden ingediend door een 2 of meer aandeelhouders, samen houdende minstens een vijfde van het geplaatste kapitaal of zooveel minder, als bij de akte zal zijn bepaald, door welke regeling het via de akte van oprichting mogelijk wordt, dat het in artikel 53 W. v. K. behandelde enquêterecht wordt uitgeoefend door één aandeelhouder, houder van één aandeel van f 100 ; het recht zal steeds toekomen 3 aan het door de wet aangegeven aantal aandeelhouders, houdende de door de wet aangegeven hoeveelheid aandeelen, al kan dan tegelijk en daarnaast worden bepaald, dat één aandeelhouder met één aandeel van honderd gulden en nog wel een bij name genoemde, het enquêterecht hebben zal.
1 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 1596 pag. 268.
2 Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. ad § D. A. G. anm. 14 pag. 521: de hoegrootheid der fractie (Vio des Gründkapitals) is niet wijzigbaar.
3 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 159 pag. 267.



STREKKING ; JUIST BELEID EN GOEDE GANG VAN ZAKEN.
Strekking van het enquêterecht.
De strekking van het verzoekschrift is te verkrijgen de benoeming door de Arrondissementsrechtbank van een of meer personen tot het instellen van een onderzoek. Ten aanzien van deze te benoemen personen wordt door de wet geen andere beperking aangelegd, dan dat zij niet zullen mogen zijn bestuurder of commissaris der N. V.1; waar andere beperkingen niet zijn aangelegd, kunnen derhalve geen juridische bezwaren worden aangevoerd daartegen, dat een of meer der verzoekende aandeelhouders zelf in de commissie van onderzoek of als onderzoekers zullen worden benoemd. Benoeming van bepaalde personen kan wel worden verzocht, doch de Rechtbank is aan zoodanig verzoek geenszins gebonden en kan diegenen benoemen, die haar het meest geschikt voorkomen ; ook ten aanzien van het te benoemen getal is de Rechtbank niet gebonden aan het verzoekschrift; dat wat krachtens het wettelijk geregelde enquêterecht gevorderd kan worden, mits wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden, is de benoeming van een of meer onderzoekers, niet van bepaalde onderzoekers en ook niet van hetzij slechts één, hetzij meerdere onderzoekers of bepaalde onderzoekers.
Juist beleid en goede gang van zaken.
Artikel 53 W. v. K. zegt weliswaar in 't algemeen, dat de benoeming gevraagd kan worden van personen tot het instellen van een onderzoek naar het beleid en den gang van zaken, doch artikel 53a W. v. K. laat uitkomen, dat bedoeld is door de wet te verkrijgen een beantwoording van de vraag, of over het geheele terrein van werkzaamheden van de N. V., of van een gedeelte daarvan, of beide of een van beide al of niet gedurende bepaalden tijd, wel een juist beleid is gevoerd en een goede gang van zaken aanwezig is. Laatstgenoemd artikel gaat zoover, dat het de toewijzing van het verzoek onmogelijk maakt voor het geval er niet direct blijkt van gegronde redenen om te twijfelen aan een juist beleid en een goeden gang van zaken : het schrijft immers aan de Rechtbank imperatief de afwijzing voor als onregelmatigheid niet waarschijnlijk is ; deze regeling is geheel begrijpelijk, waar inlichtingen over den goeden gang van zaken kunnen verkregen worden en worden verkregen langs den gewonen weg der algemeene vergadering en de j aarlij ksche verantwoording.
Door artikel 53a Wetboek van Koophandel wordt gevorderd voor de toewijsbaarheid van het verzoek, dat zal blijken van gegronde redenen om te twijfelen : meer dan een op summier bewijs gegronde overtuiging van de Rechtbank omtrent de aanwezigheid van gegronde redenen wordt niet gevorderd ; wat gegronde redenen zijn zal eveneens aan de Rechtbank telkens in het concrete geval ter beoordeeling staan ; zoowel de
1 Dr. Dr. Fr. Schlegelberger t. a. p. § 119 lid 2 D. A. G. pag. 523 en anm. 5 pag. 524.



JUIST BELEID, GOEDE GANG VAN ZAKEN ; VERZOEK AAN BESTUUR.
beslissing over aanwezigheid van redenen en de verleening van de qualificatie van gegrondheid aan die redenen moeten als beslissingen van feitelijken aard worden aangemerkt.
Het object van twijfel is juist beleid en een goede gang van zaken, waaronder veel meer1 dan enkel en alleen de juridische juistheid van de gedragingen en beslissingen kan worden gebracht en het geheele terrein van werkzaamheden der N. V., onder allerlei aspecten beschouwd, en zeker ook de doelmatigheid van de handelingen kan worden begrepen, weshalve het als een daad van wijs beleid moet worden beschouwd, dat de wetgever in het laatste lid van artikel 53 W. v. K. aan de Rechtbank uitdrukkelijk nog eens de bevoegdheid verleende tot het ambtshalve hooren van getuigen.
Het is niet noodzakelijk, opdat een onderzoek zal kunnen worden gelast, dat er gegronde twijfel bestaat omtrent den goeden gang van zaken op het oogenblik der beslissing ; er is geen aanleiding om aan te nemen, dat een onderzoek zal moeten worden geweigerd, indien vaststaat, dat, hoewel er geen reden is om te twijfelen aan den momenteelen goeden gang van zaken en het oogenblikkelijk beleid, zulks wel het geval is ten aanzien van een verleden periode in het leven van de N. V.; zelfs indien de N. V. bij monde van haar bestuurders een naar dezer verklaring volledig overzicht heeft gegeven van de plaats gehad hebbende onregelmatigheden, is het niet uitgesloten, dat een onderzoek zal worden toegestaan ; de bewoordingen van de wet beperken de mogelijkheid van onderzoek niet tot verondersteld aanwezig wanbeleid, verklaringen van directeuren hebben niet in zich de garantie van volledigheid en juistheid.
Wanneer blijkt, dat de aanvrager geenerlei belang had bij het onderzoek, kan zulks voor de Rechtbank aanleiding zijn om zelfs bij gebleken wanbeleid de kosten te laten voor de aanvragers.
Voorafgaand verzoek aan bestuur, enz.
Opdat het verzoek aan de Rechtbank zal kunnen worden gedaan, dit is met goed gevolg zal kunnen worden gedaan, derhalve door de Rechtbank zal kunnen worden ontvangen, is noodig, dat vooraf wordt gericht een dergelijk verzoek tot bestuur en eventueele commissarissen en tot de algemeene vergadering, als in het tweede lid van artikel 53 W. v. K. is omschreven.
Het vereischte, dat aan de in het tweede lid genoemde personen een diergelijk verzoek moet worden gedaan, slaat zoowel op den schriftelijken vorm2, als op den inhoud ; het verzoek aan die personen te richten zal derhalve schriftelijk moeten geschieden, slechts een onderzoek door een benoemde commissie of persoon, niet door klager of klagers
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 366. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 118 lid 2 D. A. G. en anm. 15 pag. 521: Unredliehkeit oder grosze Verletzungen der Gesetzes oder der Satzung.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 366.



VOORAFGAAND VERZOEK AAN BESTUUR ENZ.
zelf kan worden geeischt en datgene, waaromtrent onderzoek wordt gevraagd, zal niet kunnen verschillen bij de in het tweede lid genoemde personen en bij de rechtbank : de redelijkheid brengt mede, dat, indien men zonder gerechtelijke maatregelen zijn doel kan bereiken, daarvan geen nutteloos gebruik zal worden gemaakt1. Dit wordt door het tweede lid met nog even zooveel woorden tot uiting gebracht doordat het zegt, dat het verzoek tevergeefs moet zijn gericht, zonder dat derhalve personen zijn benoemd tot het doen van eenig onderzoek ; de dergelijkheid van het verzoek brengt immers mede, dat de inhoud daarvan is de benoeming van een of meer personen tot het instellen van een onderzoek en het vergeefsche van het verzoek is derhalve gelegen in het niet benoemd worden eener commissie of van eenig onderzoeker en niet in de al of niet en min of meer juiste en uitgebreide uitvoering der opdracht 2: al was het niet onredelijk aan te nemen, dat toegang tot de Rechtbank open zou staan, indien het verzoek in dien zin tevergeefs was, dat een ernstig onderzoek niet wordt ingesteld, de woorden van de wet, die een bij zonderen maatregel regelt, laat een zoodanig ruime interpretatie niet toe ; indien de onjuistheid of onvolledigheid van het ingestelde onderzoek zijn oorzaak vindt in een onregelmatigheid in of bij de benoeming of anderszins de min of meer directe schuld ligt bij de bestuurders of commissarissen enz., kan wellicht worden aangenomen, dat de inwilliging van het gedane verzoek slechts schijnbaar en dus niet de facto heeft plaats gehad en derhalve nog beroep op de Rechtbank openstaat.
Het verzoekschrift behoeft volgens de wet, die spreekt van „het bestuur en de commissarissen" niet tot ieder bestuurder of commissaris afzonderlijk gericht te zijn ; ook is eenige opvolging met betrekking tot het richten van het verzoekschrift aan het bestuur, commissarissen en algemeene vergadering niet voorgeschreven.
Voor de toewijsbaarheid van het verzoek is mede 3 noodig, dat door den verzoeker of de verzoekers is gesteld zekerheid voor de voldoening van de op het onderzoek vallende kosten.
De Rechtbank heeft de te stellen zekerheid te bepalen ; dit zal moeten geschieden voor dat de einduitspraak door de Rechtbank plaats vindt en zal bij eenvoudige beschikking in Raadkamer kunnen
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 366. Mr. Dr. L. E. Visser t.a. p. N°. 159a pag. 268. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 286. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 118 lid 2 D. A. G. pag. 516 en anm. 13 pag. 521.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 366. Confer ook Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff pag. 286. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 159a.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 367. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n °. 1596 pag. 269. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff is van meening, dat het verzoek moet worden toegewezen, wanneer blijkt hetzij van gegronde redenen voor twijfel, hetzij dat verzoekers de voorgeschreven zekerheid hebben gesteld.



SCHADEVERGOEDING.
geschieden ; de zekerheid strekt voor de voldoening van de kosten op het onderzoek vallende 1, onder welk onderzoek moet worden verstaan het door een of meer door de Rechtbank te benoemen personen naar het beleid en den goeden gang van zaken in te stellen onderzoek.
De wet bepaalt, dat zekerheid moet worden gesteld voor de voldoening van de op het onderzoek vallende kosten : zij laat echter in het midden, welke soort van zekerheid zal moeten worden geboden, waaruit mag worden afgeleid, dat door de Rechtbank genoegen kan worden genomen met alle mogelijke vormen, waardoor in het dagelijksch maatschappelijk verkeer zekerheid wordt verstrekt, al vallen deze ook niet onder de door de wet gekende en geregelde vormen van persoonlijke of zakelijke zekerheid ; waar door de wet wordt voorgeschreven, dat alvorenê het onderzoek kan worden gelast moet blijken, dat zekerheid reeds gesteld is, zal het stellen en goedkeuren van zoodanige zekerheid eenige juridische attentie vereischen, en een onderzoek naar de gestelde zekerheid zal ook ongetwijfeld tot de taak der Rechtbank moeten geacht worden te behooren : er moet immers blijken, dat de voldoening der kosten op het onderzoek vallende, is zeker gesteld, hetgeen niet hetzelfde is als het feit, dat op eenigerlei wijze een zekerheid is gesteld. Uit den aard moeten, behalve de kosten op het onderzoek vallende, die door artikel 546 lid 1 W. v. K. ten laste der verzoekers gebracht worden, door deze ook de gewone griffierechten worden voldaan.
Schadevergoeding.
Door artikel 53a lid 1 W. v. K. wordt gezegd, dat de Rechtbank het verzoekschrift afwijst, indien niet blijkt, dat aan de daargestelde vereischten is voldaan. Hier vindt men dus slechts een imperatief voorschrift tot afwijzing van een ingesteld verzoek in de beide genoemde gevallen ; daaruit kan derhalve niet worden afgeleid, dat het niet mogelijk is, dat diverse voorwaarden en vereischten kunnen zijn gesteld en moeten zijn vervuld, opdat het verzoek kan worden toegestaan ; met name zal zulks het geval kunnen zijn ten aanzien van het vervullen der door art. 54c W. v. K. gestelde voorwaarden.
Indien de Rechtbank hetzij op grond van imperatief voorgeschreven redenen, hetzij om niet imperatief voorgeschreven redenen, het gedane verzoek afwijst, kunnen de verzoekers worden veroordeeld tot vergoeding van schade door de Vennootschap door de indiening geleden en deze veroordeeling zal door de Rechtbank geschieden tegelijk met de afwijzende beschikking.
1 Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. § 118 lid 4 D. A. G. pag. 516 en anm. 16 pag. 521 en 522 en § 121 D. A. G. lid 4 pag. 525 en anm. 8 en 9 pag. 526 en 527. Zekerheid wordt voor ontstane schade gesteld en de kostenregeling door § 121 uitdrukkelijk gegeven.



hooger beroep ; termijn, vorm, inhoud.
De schade-oorzaak wordt door de wet schijnbaar zeer ruim gesteld 1; zij zal omvatten alle schade door de indiening van het verzoek veroorzaakt ; zij sluit in de kosten, die de N. V. heeft moeten maken tot verschijning voor de Rechtbank, de reis en verblijfkosten van degenen, die haar aldaar vertegenwoordigen ; daaronder zou ook wellicht kunnen geacht worden te vallen de schade aan de N. V. opgekomen, doordat het ruchtbaar werd, dat een onderzoek naar het juist beleid en den goeden gang van zaken werd gevraagd ; waar in artikel 53a W. v. K. geenerlei voorschrift wordt gegeven betreffende de toepasselijkheid van eenige oorzakelijkheidstheorie, kan daarin een rem worden gevonden voor den lust der geprikkelde N. V. om zich door een uitgebreiden schade-eisch op hare aanvallers te wreken.
Het zal dienstig zijn, met de toewijzing van schade voorzichtig te werk te gaan, waar naar wetsvoorschrift de schadetoewijzing geschieden kan tegelijkertijd met de afwijzing en naar het 4e lid van artikel 53 W. v. K. de Rechtbank het verzoek met den meesten spoed in Raadkamer behandelt.
De Rechtbank kan de schadeveroordeeling doen tegelijk met de afwijzing van het verzoek. Zij is daartoe niet verplicht. Zij kan ook op de gronden en onder de omstandigheden, vermeld in artikel 53a W. v. K., schadevergoeding toewijzen op een later tijdstip.
Deze zal dan kunnen worden toegewezen, indien de eischeres stelt, dat de Rechtbank een door verzoekers gedaan verzoek heeft afgewezen, dat zij daardoor schade leed, en deze schade wordt erkend of bewezen : eenige onrechtmatigheid of schuld behoeft derhalve niet te worden gesteld.
Hooger Beroep: termijn, vorm, inhoud.
Van de door de Rechtbank gegeven beslissing kan beroep2 worden ingesteld bij het Gerechtshof, waaronder de Rechtbank ressorteert; de termijn voor het hooger beroep begint te loopen daags na de beschikking en duurt drie weken ; het hooger beroep geschiedt middels een beroepschrift, zegt de wet, en waar aangaande dit beroepschrift, het wezen, den inhoud en den vorm daarvan iedere bijzondere omschrijving ontbreekt, is het niet onwaarschijnlijk, dat mag worden aangenomen, dat dit beroepschrift is een verzoekschrift, en derhalve door artikel 53b W. v. K. niet wordt gederogeerd aan artikel 345 lid 1 W. v. B. Rv. Het beroepschrift wordt in tweevoud ter Griffie ingediend en door den Griffier wordt voor de expeditie van één exemplaar aan de wederpartij zorg gedragen.
1 Dr. Dr. F. Schlegelberger t.a, p. anm. 16 ad § 118 D. A. G. pag. 521—522 en anm. 9 ad § 121 D. A. G. pag. 526—527. Ook in het Duitsche recht vindt men een zelfde ruime omschrijving, waaronder t. a. p. worden genoemd „Creditschadigungen (§ 824, D. B. G. B.) en „sittenwidrige Schadenzufügung" (§ 826 D. B. G. B.).
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 367. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 160 pag. 269—270.



HOOGER BEROEP ; GERECHTIGDEN.
Het beroepschrift moet met redenen zijn omkleed. Dat aangegeven zullen moeten worden de middelen, op welke het hooger beroep gegrond is, wordt daardoor wel voldoende duidelijk, als eisch gesteld. Minder duidelijk is, of meerdere vereischten kunnen worden gesteld, die zullen moeten zijn vervuld, opdat het beroepschrift met redenen omkleed zal mogen heeten. Aangezien het Hof tot het geven eener beslissing zal moeten op de hoogte zijn van al het verhandelde in eersten aanleg en van de naar aanleiding daarvan door de Rechtbank gegeven beslissing, gebiedt de voorzichtigheid al deze bescheiden bij het hooger beroep in het geding te brengen en het beroepschrift en de bescheiden in zoodanig verband te brengen, dat een overzicht voor het Hof mogelijk is.
De voorschriften van artikel 53 en 53a W. v. K. vinden overeenkomstige toepassing bij de behandeling voor het Hof, tegen welks beslissing door partijen geen voorziening meer is toegelaten : slechts cassatie in het belang der Wet is nog denkbaar.
Gerechtigden.
Hooger beroep kan worden ingesteld door de N. V., door den verzoeker of gezamenlijke verzoekers of een gedeelte daarvan, mits uitmakend een vijfde gedeelte van het geplaatste kapitaal.
Het hooger beroep kan derhalve steeds worden ingesteld door den verzoeker of de gezamenlijke verzoekers, ook al vertegenwoordigen zij niet een/vijfde van het geplaatste kapitaal1, doch een zooveel geringer bedrag als volgens artikel 53 lid 1 W. v. K. voldoende was, om het verzoek in eerste instantie te kunnen doen. Dit volgt op de eerste plaats uit de interpunctie, de komma, die de verzoekers of gezamenlijke verzoekers afscheidt van de door het „althans" ingeleide gerechtigden. Het zou bovendien hoogst eigenaardig zijn, dat door het artikel, regelend het hooger beroep, de bevoegdheid daartoe alleen werd gegeven aan gezamenlijke verzoekers of een gedeelte daarvan, mits in beide gevallen samen houdende een/vijfde gedeelte van het maatschappelijk kapitaal, waar er geen enkele reden is aan de genoemde gerechtigden-tot-deneersten-aanleg het hooger beroep te onthouden.
Het is op zich zelf eigenaardig, doch begrijpelijk en aanvaardbaar, dat de bevoegdheid tot het instellen van het hooger beroep gegeven wordt aan een gedeelte der personen, die het verzoek in eerste instantie deden, aangezien daarvoor immers door het eerste lid van artikel 53 W. v. K. slechts gevorderd wordt, dat door de optredende personen wordt vertegenwoordigd een/vijfde gedeelte van het maatschappelijk kapitaal, doch het ware onaanvaardbaar te noemen, dat, terwijl door artikel 53 W. v. K. de indiening van het verzoekschrift is toegestaan aan houders van aandeelen, die een door de akte van oprichting genoemd minder
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 301 pag. 367. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 160 pag. 269—270.



TENUITVOERLEGGING ; EXHIBITIEVERPLICHTING.
dan een/vijfde van het geplaatste kapitaal groot bedrag b.v. een/zevende daarvan vertegenwoordigen, deze personen geen hooger beroep van de door de Rechtbank gegeven beslissing zouden kunnen instellen.
Tegen de beschikking van het Hof staat aan partijen geen voorziening open ; immers kan volgens het tweede lid van artikel 53 W. v. K. tegen zoodanige beschikking alleen worden ingesteld cassatie in het belang der Wet, welk middel niet door partijen kan worden ingesteld ; overeenkomstig artikel 96 lid 2 R. O. kan de cassatie in het belang der Wet slechts worden ingesteld na en tegen de gevallen beslissing van het Hof.
Ten uitvoerlegging.
Na de omschrijving van den weg, die bij de instelling en behandeling van het verzoek tot verkrijging van de bevoegdheid tot het doen van een onderzoek moet worden gevolgd, behandelt de wet in de boven reeds geciteerde artikelen 53c, 53d, en 54a W. v. K. de tenuitvoerlegging van de verkregen rechterlijke toestemming tot het in te stellen onderzoek.
Exhibitieverplichting van boeken, bescheiden en waarden.
Aan de bij rechterlijke beschikking benoemde personen is door de wet het recht tot inzage van boeken en bescheiden der N. V. verleend x, voor zoover de kennisneming daarvan tot richtige vervulling van hun taak noodig is. Door den omvang van hun taak wordt de omvang van deze hen door de wet gegeven gerechtigdheid mede begrensd. Naar artikel 53 lid 1 W. v. K. kan het onderzoek verzocht en toegestaan zijn over het beleid en den gang van zaken van de Vennootschap, hetzij in den geheelen of in den gedeeltelijken omvang, hetzij over een bepaald tijdvak.
Het is derhalve in aansluiting daaraan zeer wel mogelijk, dat niet alle boeken en bescheiden der N. V. voor de benoemde personen benoodigd zijn om hun taak naar behooren te kunnen vervullen en evenzeer is het denkbaar, dat de vertooning der waarden der N. V. niet noodzakelijk is voor de richtige vervulling der aan de benoemde personen opgedragen taak.
In den tweeden zin van het eerste lid van artikel 53c W. v. K. wordt gezegd, dat de waarden desverlangd aan de benoemden moeten worden vertoond en ofschoon een uitdrukkelijke beperking van de vertooning der waarden tot de gevallen, waarin en voor zoover dit voor de mogelijkheid van richtige vervulling der taak noodig is, ontbreekt, zal zulks toch moeten worden aangenomen, wijl het niet aanvaardbaar is, dat de wetgever aan eene N. V. zonder gebleken noodzakelijkheid, de openbaring harer activa te doen, zou hebben opgelegd.
In ieder geval zal bij weigering der N. V. om waarden te vertoonen
1 Prof. Mr. E. J. J.van dek Heijden t. a. p. N°. 302 pag. 368—369. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 161 pag. 270—271. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 121 D. A. G. anm. 2 pag. 525.



de President der Rechtbank bij het geven van de bevelen, die de omstandigheden noodig maken, met een en ander kunnen rekening houden.
De waarden der Vennootschap zullen moeten worden vertoond, zegt artikel 53c W. v. K., en de verplichting tot vertooning daarvan wordt gesanctioneerd door het laatste lid van artikel 53d W. v. K. Volkomen duidelijk en afdoende is de bepaling der wet in dit opzicht niet: wanneer onder „Waarden der N. V." moet worden verstaan de waarden, die aan de N. V. toebehooren, zullen de benoemde onderzoekers niet de bevoegdheid hebben om te vorderen, dat hun worden vertoond de waarden, die de N. V. van derden, bijvoorbeeld in bewaring onder zich heeft, al kan dan uit boeken en bescheiden zijn gebleken, dat de N. V. waarden — gelden en/of waardepapieren — van derden in bewaring of in pand onder zich heeft en al omvat het opgedragen onderzoek het geheele terrein van den gang van zaken en het beleid der N. V.
Het is zonder wetsbepaling niet zonder meer aanvaardbaar, dat de exhibitie-verplichting aan de N. V. opgelegd ten aanzien van waarden, ook in 't algemeen omvat de waarden niet aan de N. V., doch aan derden toebehoorende.
Schriftelijk verslag; zwijgplicht der onderzoekers.
Het laatste lid van artikel 53c W. v. K. verbiedt den benoemden personen hetgeen hen nopens den stand der zaken der N. V. blijkt, verder bekend te maken dan hunne opdracht met zich brengt1; met deze bepaling kan vergeleken worden artikel 54a W. v. K., voorschrijvende, dat een schriftelijk verslag 2 van de uitkomst van het onderzoek ter Griffie ter kostelooze inzage zal worden gelegd voor de in dit artikel genoemde personen. Bij die vergelijking is op te merken, dat „hetgeen nopens de zaken der Vennootschap blijkt" veel ruimer van inhoud is dan „de uitkomst van het onderzoek'' : ook dan, wanneer opdracht tot onderzoek op een beperkt terrein is gegeven, is het mogelijk, dat bij en naar aanleiding van dat onderzoek gegevens omtrent personen en zaken aan het licht treden, die met den goeden gang van zaken en een juist beleid, zij het dan ook in een ander tijdvak, in strijd zijn ; zoodanige gegevens zullen niet behooren voor te komen in het verslag van de uitkomst van het onderzoek, doch zullen ook naar artikel 53c W. v. K. laatste lid niet mogen worden bekend gemaakt ; in beide gevallen tenzij het noodzakelijk ware voor het uitbrengen van een richtig verslag 3.
Het verbod tot bekendmaking verder dan de opdracht met zich brengt, werkt niet alleen ten aanzien van de zaken, die den met het onderzoek
1 Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 121 lid 3 D. A. G. anm. 5 pag. 525, 526, bijzondere regeling der geheimhouding: im Interesse des gemeinen Nüszens von Volk und Reich.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 303 pag. 369—370. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 161 pag. 271.
3 Dr. Dr. E. Schlegelberger ad § 121, lid 2, D. A. G. pag. 525.
EXIHBITIEVERPLICHTING ; VERSLAG ; ZWIJGPLICHT.



SCHRIFTELIJK VEESLAG ; NEDERLEGGING EN INZAGE.
belaste personen blijken, doch ook met betrekking tot de personen, aan welke de bekendmaking zal mogen geschieden.
Eenige bekendmaking behalve aan de personen, genoemd in artikel 54a W. v. K. mag niet worden gedaan ; mededeeling aan andere dan deze personen brengt de opdracht niet mede en had het zoo even genoemde artikel niet uitdrukkelijk en zonder ten aanzien van eenig onderzoek een uitzondering te maken bepaald, dat al de daar genoemde personen van de uitkomst van het onderzoek zich kunnen op de hoogte stellen, dan ware het zeer betwijfelbaar of mededeeling aan eenig ander dan hem, die verlof tot het doen instellen van het onderzoek verkreeg, wel op zijn plaats was.
Thans zal echter mogen worden aangenomen, dat mededeelingen omtrent hetgeen bij het onderzoek is gebleken, mits binnen de grenzen van een redelijke uitvoering der verstrekte opdracht, aan de in artikel 54a W. v. K. genoemde personen ook mag geschieden buiten het in artikel 54a W. v. K. genoemde schriftelijke verslag van de uitkomst van het onderzoek. Mededeelingen, die hetzij wat personen, hetzij wat zaken betreft, de door artikel 53c W. v. K. getrokken grenzen te buitengaan, zullen volgens artikel 273 W. v. Sr. een strafbaar feit kunnen opleveren, alsmede bij aanwezigheid der overige vereischten schadevergoedingsverplichting op grond van onrechtmatige daad kunnen medebrengen. Door de vergelijking van art. 54a W. v. K. met het laatste lid van art. 53c W. v. K. heeft eerstgenoemd artikel volledige behandeling gevonden, behoudens eenige kleinere opmerkingen, die hier nog mogen volgen.
Het verslag van de uitkomst van het onderzoek geschiedt schriftelijk, zooals blijkt uit het feit, dat het ter inzage moet worden gelegd. Volgens art. 54a W. v. K. moet worden nedergelegd een schriftelijk verslag van de uitkomst van het onderzoek ; hoewel door de wet niet wordt gesproken van een beredeneerd verslag van de uitkomst van het onderzoek, zal toch het geven van een zoodanig verslag gewenscht en zeker niet verboden zijn, al dient uit voorzichtigheid rekening er mede te worden gehouden, dat mededeelingen, van hetgeen nopens de zaken der N. V. blijkt, niet verder zal mogen geschieden dan de redelijke uitvoering der verkregen opdracht met zich brengt.
Nederlegging en inzage.
De nederlegging van het verslag zal door de met het onderzoek belaste personen ter Griffie der Rechtbank moeten plaats hebben. Hoewel dienaangaande door de wet niets is bepaald, is het niet onwaarschijnlijk, dat door de Rechtbank de aanwijzing van een redelijken termijn zal geschieden, binnen welken het dienstig wordt geoordeeld, dat het verslag zal worden uitgebracht en nedergelegd.
Een beëediging der personen, die met het instellen van het onderzoek worden belast, wordt door de wet niet vermeld, gelijk ook ontbreekt
VI 38



EXHIBITIE VERPLICHTING I SANCTIE.
een regeling van de mogelijkheid van afzetting van een of meer der benoemde personen1.
Het is niet aannemelijk, dat deze en andere moeilijkheden kunnen worden voorkomen, door het verzoek aan de Rechtbank te richten, tot benoeming van deskundigen tot het doen van het onderzoek : de wettelijke regeling in het W. v. B. Rv. voor deskundigen en hun onderzoek gegeven, wijkt op zeer vele punten af van de in artikel 53 e. v. W. v. K. gegeven voorschriften, terwijl de strekking van het deskundigenonderzoek volgens het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is de voorlichting van den rechter in de procedure, de strekking van het door artikel 53e. v. W. v. K. behandelde onderzoek de informatie van de door de wet genoemde personen, buiten procedure.
De gehaaste mededeeling door den Griffier der Rechtbank moet geschieden aan de verzoeker(s) en aan de N. V., dus bijvoorbeeld den derde, aan wien het enquêterecht uitdrukkelijk werd verleend en aan de N. V. ; hoewel de mededeeling van de nederlegging slechts behoeft te geschieden aan verzoeker(s) en N.V., komt krachtens wetsbepaling het recht tot inzage steeds toe aan aandeelhouders, ook aan die aandeelhouders 2, van welke de aanvraag tot het onderzoek niet uitging, aan de bestuurders, ook dan wanneer zij geen aandeelhouders zijn en aan commissarissen, derhalve ook aan de derden-commissarissen.
De inzage van het schriftelijke verslag is in afwijking van artikel 17 sub 5 van het Tarief van Justitiekosten, wetten van 28 en 29 December 1843, kosteloos.
Door de wet wordt niet bepaald gedurende welken tijd het verslag ter inzage ligt.
Sanctie.
Door artikel 53d W. v. K. wordt de sanctie gegeven op de aan de tot het doen van onderzoek benoemde personen verleende recht tot inzage van boeken en bescheiden en verificatie der waarden der N. V. en dezer exhibitieverplichting : wanneer eenig met het onderzoek belast persoon daarom verzoekt middels een schriftelijk tot den President der Rechtbank gericht request, zal de President zoodanige bevelen geven, als de omstandigheden, naar zijn inzien, noodig maken en wel na verhoor of behoorlijke oproeping van het bestuur der N. V. ; waar de wet zegt, dat de President de bevelen zal geven, die de omstandigheden noodig maken, zal Hij, indien de met het onderzoek belaste persoon inzage wenscht in bescheiden of boeken, die tot het hem opgedragen onderzoek niet betrekkelijk zijn, de verleening van eenig bevel kunnen weigeren.
De oproeping van het bestuur der N. V. geschiedt in opdracht van den President der Rechtbank door den Griffier.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 303 pag. 370.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 303 pag. 370. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 161 pag. 171.



In de beoordeeling der bevelen, die door de omstandigheden worden noodig gemaakt, is de President der Rechtbank geheel vrij.
Van de mogelijkerwijs door den President te geven bevelen wordt door de wet afzonderlijk en uitdrukkelijk genoemd ten eerste het bevel aan de openbare macht om, voor zooveel noodig, bijstand te verleenen en ten tweede de last om een woning binnen te treden, wanneer zich in die woning boeken, bescheiden of waarden der N. V. bevinden, of de doorgang door zoodanige woning noodzakelijk is om tot de boeken, bescheiden of waarden te geraken.
Niettegenstaande de uitgebreide aan den President der Rechtbank gegeven bevoegdheid, lijkt het twijfelachtig of de Bank, bij welke de N. V. een safe-loket heeft, verbreking door de sterke macht zal hebben te gedoogen.
Verzoekers debiteurs der kosten: vergoeding van verzoekers.
De schuldplichtigen met betrekking tot de kosten van het onderzoek zijn, naar den inhoud van artikel 546 W. v. K., zij, die het verzoek tot het onderzoek hebben gedaan en die volgens artikel 53a W. v. K. zekerheid voor de voldoening dier kosten moeten hebben gesteld ; zij zijn daarvan de schuldenaren 1, op hen en de door hen gestelde zekerheid kunnen de kosten worden verhaald, zooals mede blijkt uit artikel 546 W. v. K., al is het volgens artikel 546 lid 2 W. v. Iv. mogelijk, dat de rechtbank kan bepalen, dat de algeheele of een gedeelte van de kosten zullen worden vergoed door de N. V. of andere genoemde personen.
Aangezien de aangestelde onderzoekers en de verzoekers niet in contractueele verhouding staan 2 en een contractueele verplichting tot betaling van een bepaald bedrag aan kosten derhalve niet bestaat, zal, bij gebreke van overeenstemming-achteraf omtrent de gemaakte kosten, de vaststelling daarvan aan de rechtbank moeten worden gevraagd.
In deze procedure kan de rechtbank eventueel ambtshalve de in artikel 546 W. v. K. bedoelde vergoeding vaststellen.
Het ware niet ondienstig geweest, indien de wet eenige bevoegdheidvooraf had toegekend aan de Rechtbank, die de personen, belast met het doen van het onderzoek, heeft te benoemen, ten aanzien van de op het onderzoek vallende kosten ; het gevaar is niet denkbeeldig, dat de met het onderzoek belaste personen in deze verkregen werkzaamheden een gunstige gelegenheid meenen te vinden tot grondige verhooging hunner gewone inkomsten ; nu de verplichting tot voldoening der kosten op de verzoekers is gelegd door wetsbepaling, kan de onredelijkheid van vergoeding voor werkzaamheden niet worden gekeerd door middel van wetsbepalingen, voor overeenkomsten gegeven en beschermend goede zeden en goede trouw, terwijl artikel 14 Wet A. B. geen toepasselijkheid kan vinden,
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 304 pag. 370. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. N°. 162 pag. 271—272.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 303 en 304 pag. 371.
VERZOEKERS DEBITEURS DER KOSTEN ; VERGOEDING.



VERGOEDING DIER KOSTEN.
aangezien in casu geen wet is aan te geven, op de goede zeden betrekking hebbende, welke door een onredelijke opvoering van belooning voor werkzaamheden zou worden geschonden.
Toch zal moeten worden aangenomen, dat de rechter met inachtneming van billijkheid, goede trouw en gebruik den juisten inhoud dezer verbintenis uit de wet zal mogen vaststellen 1
Een uitzonderlijke bepaling houdt in het tweede lid van artikel 546 W. v. K.
Hierin wordt gezegd, dat, hetzij op verzoek, hetzij ambtshalve de Rechtbank kan bepalen, dat de kosten van het onderzoek geheel of gedeeltelijk zullen worden vergoed aan de verzoeker(s), die volgens het eerste lid tot betaling daarvan gehouden zijn ; deze beschikking constitueert voor den verzoeker een recht tegen degenen, aan wie door deze beschikking een vergoedingsverplichting wordt opgelegd en in den omvang, als bij de beschikking bepaald en kan als executoriale titel worden beschouwd.
Deze beschikking kan gegeven worden op verzoek of ook ambtshalve.
Het verzoek tot verkrijging eener beschikking betreffende vergoeding van kosten kan door degenen, die vragen om het enquêterecht te doen toepassen, worden gedaan bij het oorspronkelijk verzoekschrift, bedoeld in art. 53 W. v. K. b.v. ten laste der N. V., voor het geval uit de resultaten van het toe te stane onderzoek zou blijken van een niet juiste gang van zaken bij de N. V. Het verzoek kan ook worden gedaan bij zelfstandigen en afzonderlijken eisch, nadat het schriftelijk verslag van de uitkomst van het onderzoek is gedeponeerd, waaruit eventueel kan blijken, bij wie de schuld aan of aanleiding tot den slechten gang van zaken of onjuist beleid gelegen is.
De beschikking kan door de Rechtbank ook ambtshalve worden verleend : voor degenen, die de lijdelijkheid van den rechter niet aanhangen, een zeer opvallende reden tot groote verheugenis.
De rechtbank kan ambtshalve een beschikking geven omtrent de kosten : eenige verplichting daartoe harerzijds en eenig recht zijdens de verzoekers bestaat niet: iedere wettelijke bepaling, waarop dit zou kunnen worden gegrond, ontbreekt; met name kan van toepasselijkheid van artikel 56 W. v. B. Rv. geen sprake zijn.
De vergoedingsplicht kan worden opgelegd aan de N. V., aan bestuurders, commissarissen en aan een of meer andere personen in haren dienst ; de reden voor de belasting dezer personen zal moeten worden gezocht in hunne persoonlijke aansprakelijkheid voor gebleken slechten gang van zaken en onjuist beleid ; het is in die opvatting begrijpelijk, dat degene, aan wien vergoedingsplicht dreigt te worden opgelegd, vooraf wordt gehoord, althans tot verhoor wordt opgeroepen ter zijner verdediging tegen de belastende feiten, die aan de rechtbank zijn gebleken bij
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 304 pag. 370.



ARTIKEL 54 EN AFWIJKING VAN ARTIKEL 53 VLG. W. V. K.
kennisneming van het verslag, welke kennisneming voorwaarde is voor de mogelijkheid van veroordeeling, gelijk zulks ook het geval is met het door het artikel voorgeschreven verhoor of de behoorlijke oproeping, welke door den Griffier der rechtbank zal moeten geschieden.
De wet bepaalt, dat een voorziening, den vergoedingsplicht betreffende, niet kan worden getroffen dan, onder andere, na behoorlijke oproeping : een vergissing ter Griffie met betrekking tot het al of niet plaats gehad hebben der behoorlijke oproeping is niet ondenkbaar : ook dan, wanneer zoodanige vergissing zou kunnen blijken te hebben plaats gehad, bestaat geen rechtsmiddel dan cassatie in het belang der wet.
Artikel 54 en 54c W. v. K.
Thans volgt nog de behandeling der artikelen 54 en 54c W. v. K.
Zoowel artikel 54 als artikel 54c W. v. K. bezigen een terminologie, welke duidt op de mogelijkheid van beperkingen, hetzij van de werking, hetzij van den inhoud van artikel 53 W. v. K.: artikel 54 W. v. K. zegt, dat de voorafgaande artikelen zooveel mogelijk overeenkomstige toepassing vinden, artikel 54c W. v. K. doet die artikelen alleen van toepassing zijn, indien en voor zooverre de acte van oprichting zulks bepaalt.
De minst soepele bepaling der twee genoemde artikelen is nog wel artikel 54 W. v. K., ofschoon dit niet voorschrijft, dat de voorafgaande artikelen zooveel mogelijk zullen worden toegepast, doch slechts zooveel mogelijk overeenkomstige toepassing voorschrijft. Toch houdt deze naar den schijn zeer ruime omschrijving niet een zeer uitgebreide bevoegdheid tot wijziging in : op de eerste plaats zegt de wet, dat alleen dan, wanneer overeenkomstige toepassing niet mogelijk is, afgeweken wordt van de voorafgaande bepalingen, doch bovendien mag als zeker worden aangenomen, dat van de bepalingen van artikel 53 tot en met 53d en artikel 54a en 546 W. v. K. niet mag worden afgeweken ; deze artikelen immers geven een regeling van procesrecht, voorschriften betreffende de taak en de bevoegdheden der rechterlijke macht, bepalingen van dwingend recht, die geen inbreuk door contractueele regeling gedoogen.
Afwijking van artikel 53 vlg. W. v. K.
Mogelijkheid de bepalingen van artikel 53 en volgende W. v. K. overeenkomstige toepassing te geven, is altijd dan aanwezig, indien niet contractueel eenige rechtsgeldige bepaling is gemaakt, die aan de toepassing daarvan in den weg staat ; waar door contractueele regeling niet kan worden geraakt aan al datgene, wat van dwingend rechtelijken aard is in de artikelen 53 e. v. W. v. K., zal afwijking slechts mogelijk zijn ten aanzien van het eerste lid van artikel 53 W. v. K.
Afwijking van het tweede lid van artikel 53 W. v. K., dat de mogelijkheid om een verzoek tot de rechtbank te richten afhankelijk maakt van een verzoek tot het bestuur en de commissarissen, zoo die er zijn,



ARTIKEL 54 EN AFWIJKING VAN ARTIKEL 53 VLG. W. V. K.
en tot de algemeene vergadering van aandeelhouders, is niet geoorloofd, waar niet aannemelijk kan worden geacht, dat het adieeren van bestuur, commissarissen en algemeene vergadering van aandeelhouders niet een onderdeel is der dwingend rechtelijke regeling van het enquêterecht.
Zooals uit de woorden der wet in artikel 53 W. v. K. uitdrukkelijk blijkt, is het vervullen der daar gestelde vereischten een voorwaarde voor de aandeelhouders gesteld, opdat zij zullen kunnen gaan gebruik maken van de dwingende rechterlijk geregelde request-procedure tot het doen geschieden van een onderzoek ; het is voor de hand liggend en redelijk, dat, wanneer aandeelhouders wenschen, dat een onderzoek zal worden ingesteld naar het beleid en den gang van zaken bij de N. V., zij eerst zullen moeten trachten hun doel te bereiken via de instanties, genoemd in het tweede lid van art. 53 W. v. K. en speciaal via de algemeene vergadering, dit is de vergadering van al degenen, aan wie het belang, gelegen in juist beleid en goede gang van zaken, in even groote mate geacht moet worden ter harte te gaan, als aan de houders van het geringe gedeelte van het geplaatste kapitaal, waaraan het enquêterecht kan zijn toegekend.
Het is anderszins niet onbegrijpelijk, dat, den derde, voor wien het enquêterecht mag worden geacht speciale waarde te hebben, indien de uitoefening ervan omringd is door de objectieve zorg der rechterlijke macht, weinig gelegen is aan een onderzoek door een of meer personenniet-bestuurder-of commissaris derN. V.,doch aangewezen door de N. V., die volledig gerechtigd is tot de benoeming van aandeelhouders met wier belangen, de belangen van den derde-obligatiehouder, houder van winstbewijzen, zeer licht zeer strijdig kunnen zijn, terwijl door de benoeming van zoodanige onderzoekingscommissie op verzoek van den derde, deze zou zijn afgesneden van een van meer garantie van objectiviteit voorzien onderzoek door personen, door de rechtbank benoemd, zoodat het aan derden verleenen van de bevoegdheid om het schriftelijk verzoek, in artikel 53 W. v. K. bedoeld, derhalve het verzoek aan de rechtbank te doen, practisch een wassen neus zou zijn.
Al lijkt het op voornoemde gronden niet onredelijk aan te nemen, dat, bij de N. V., wier akte toonderaandeelen toelaat, aan derden de bevoegdheid kan worden verleend zich te wenden tot de rechtbank zonder dat daarvoor als voorwaarde is gesteld, dat eerst de lijdensweg van artikel 53 lid 2 W. v. K. is bewandeld, de bewoordingen van artikel 54 W. v. K. laten in dit opzicht geen twijfel. Slechts met betrekking tot de bevoegdheid wordt door dit artikel een regeling gegeven en mogelijk gemaakt, zooals ook artikel 53 W. v. K. daarvan een regeling geeft. Overigens blijft overeenkomstige toepassing dus over de geheele lijn mogelijk.1
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 305 pag. 372.



ARTIKEL 54c EN AFWIJKING VAN ART. 53 EN VLG. W. V. K.
Het is in strijd met geenerlei bepaling betreffende het vennootschapsrecht, noch ook met eenige andere wetsbepaling, noch ook met openbare orde of goede zeden, dat door de N. V. aan eenen derde bij overeenkomst en los van artikel 53 vlg. W. v. K. de bevoegdheid wordt gegeven om door middel van door hem zelf aangestelde deskundigen een onderzoek te doen instellen betreffende welk punt van het leven der N. V. dan ook.
Artikel 54 W. v. K. behandelt de bevoegdheidsverleening bij overeenkomst aan derden om te doen het schriftelijk verzoek, vermeld in artikel 53 W. v. K. Het lijkt een aanvaardbare meening, dat bij genoemd contract kan worden bepaald, dat onder bijzondere voorwaarden en in bijzondere gevallen slechts aan de derden zal toekomen de bevoegdheid om het in artikel 53 W. v. K. genoemde recht uit te oefenen.
Afwijking van artikel 53 vlg. W. v. K.
Ook de terminologie van artikel 54c W.v.K. duidt op de mogelijkheid om bij de toepasselijkverklaring der artikelen 53 tot en met 53d en 54a en 546 W. v. K. tegelijkertijd afwijking daarvan mogelijk te maken ; deze afwijking kan echter blijkens de bewoordingen van het artikel slechts beperking zijn1; bij naamlooze vennootschappen, waarvan de acte van oprichting aandeelen aan toonder niet toelaat, is de al of niet toepasselijkheid van de artikelen betreffende het enquêterecht en dus de uitoefening van het enquêterecht afhankelijk van den wil der aandeelhouders, neergelegd in de acte van oprichting ; indien de aandeelhouders het enquêterecht willen toelaten is het bestaanbaar ; het is derhalve redelijk, dat de bepaling der wet, dat de toepasselijkheid alleen bestaat, voor zoover de acte van oprichting zulks toelaat, beperkingen door de aandeelhouders mogelijk maakt van de toepasselijkheid der artikelen 53 tot en met 53c? en 54a en 54b W. v. K.
Beperking van toepasselijkheid zal dus denkbaar zijn door verzwaring of vermeerdering der voorwaarden, van wier vervulling de mogelijkheid van uitoefening van het rechtelijke enquêterecht wordt afhankelijk gemaakt ; zoo zal het mogelijk zijn, dat verhoogd wordt het breuksdeel van het maatschappelijk kapitaal, dat zal noodig zijn, om van het gerechtelijk enquêterecht te kunnen gebruik maken ; ook zal het getal houders van de benoodigde aandeelen kunnen worden verhoogd, gelijk het uit den aard dan ook denkbaar is om tegelijk en met elkaar-in-verband te regelen het getal aandeelhouders en getal aandeelen, dat noodig zal zijn, terwijl ook niet is uitgesloten, dat slechts aandeelhouders van een bepaald soort of bepaaldelijk aangewezen aandeelhouders het enquêterecht zullen kunnen uitoefenen.
Denkbaar is ook, dat geeischt zou worden, dat de aandeelhouders slechts de bevoegdheid zullen hebben tot het gebruik van het gerechtelijk
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 306 pag. 372.



ARTIKEL 54c EN AFWIJKING VAN ART. 53 EN VLG. W. V. K.
enquêterecht, indien zij daartoe goedkeuring verkregen hebben van den voorzitter van den raad van commissarissen.
Beperkingen zijn ook denkbaar ten aanzien van het voorwerp van onderzoek : er kan worden vastgesteld, dat slechts ten aanzien van eenig gedeelte van den gang van zaken enquêterecht zal kunnen worden uitgeoefend, bijvoorbeeld alleen ten aanzien van de finantieele gestie, gevoerd door de N. V. of ten aanzien van nog een bepaald onderdeel daarvan, bijvoorbeeld de al of niet voldoende solide belegging door de N. V., wier bedrijf hypotheekbedrijf is; het enquêterecht kan wellicht slechts periodiek, na verloop van bepaalden tijd, bijvoorbeeld om de 2 jaar worden uitgeoefend.
Uitsluiting van derden?
Slechts bij uitzondering zijn volgens de wet de artikelen 53 tot en met 53d en 54a en 546 W. v. K. toepasselijk gemaakt op N. V.'s, wier statuten aandeelen aan toonder niet toelaten. Deze artikelen spreken slechts over het recht der aandeelhouders.
Het is nu minder waarschijnlijk1, dat op grond van artikel 54c W. v. K. niet zou kunnen worden aanvaard, dat bij overeenkomst het enquêterecht overeenkomstig artikel 53 tot en met 53d en 54a en 546 W. v. K. aan anderen dan aandeelhouders kan worden toegekend.
Zeker kan een derde door overeenkomst met de N. V. eenig onderzoeksrecht, los van de door de wet gegeven regeling, verkrijgen.
§ 6. VAN DE ONTBINDING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP. Artikel 55 W. v. K. luidt :
DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP WORDT, ONVERMINDERD HET BEPAALDE BIJ ARTIKEL 376 ONTBONDEN :
1°. DOOR HET VERSTRIJKEN VAN DEN BEPAALDEN TIJD ;
2°. DOOR EEN DAARTOE STREKKEND BESLUIT VAN DE ALGEMEENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS ;
3o. DOOR HARE INSOLVENTIE, NADAT ZIJ IN STAAT VAN FAILLISSEMENT IS VERKLAARD.
Artikel 55 W. v. K. niet limitatief.
Het artikel geeft gevallen aan, waarin de ontbinding der N. V. intreedt, doch is niet 2 de eenige plaats, waar de gevallen te vinden zijn, waarin ontbinding der N. V. intreedt; het artikel zelf verwijst reeds
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. N°. 306 pag. 373.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 373 t/m 3751 pag. 447 t/m 450. Prof. Mr. W. L. P. A. Moi.engraaff t. a. p. pag. 293. Lyon-Caën-Renault-



ARTIKEL 55 W. V. K. NIET LIMITATIEF ; EENMANSVENNOOTSCHAP.
naar artikel 37b W. v. K. ; evenzeer vindt men nog een aanduiding van gevallen, waarin de ontbinding der N. V. intreedt in artikel 1700 Burgerlijk Wetboek, dat opstelt, dat alle niet op openbaar gezag ingestelde zedelijke lichamen blijven bestaan totdat zij uitdrukkelijk zijn ontbonden volgens hunne instellingen, reglementen of overeenkomsten of totdat het doel of voorwerp der vereeniging ophoudt.
Wanneer men mede aanvaardt, dat de N. V. een species is van de soort „zedelijke lichamen" kunnen derhalve de bepalingen van artikel 1700 en 1702 B. W. thans mede beslissing geven bij moeilijkheden, die zich voordoen terzake van de ontbinding der N. V.
Volgens eigen instelling, reglement of overeenkomst heeft dan de ontbinding der N. V. plaats in de gevallen, genoemd in artikel 37b en 55 W. v. K. ; ontbinding kan dan ook en daarnevens plaats vinden, wanneer het doel of voorwerp der vereeniging ophoudt.1
Eenmansvennootschap.
Door de toepasselijkheid van artikel 1700 en 1702 B. W. wordt tevens een beslissing gegeven, op de wet berustende, betreffende de vraag of een naamlooze vennootschap blijft voortbestaan, waarvan alle aandeelen zijn gekomen in één hand.
Men maakt zich ongetwijfeld niet schuldig aan onbescheiden interpretatie der bepalingen van artikel 1700 en 1702 Burgerlijk Wetboek, wanneer men beweert, dat men daarop de bestaanbaarheid baseeren kan der N. V., wier aandeelen in één hand zijn geraakt ; het doel der vereeniging houdt niet op, wanneer de aandeelen der vereeniging N. V. in één hand zijn geraakt, noch ook het voorwerp der vereeniging en derhalve blijft de N. V. als niet op openbaar gezag ingesteld zedelijk lichaam bestaan.
Artikel 1702 B. W. schrijft voor, dat bij de ontbinding de overblijvende leden of wel het laatst overblijvende lid tot liquidatie moeten overgaan en vooronderstelt zoodoende het bestaan van het zedelijk lichaam met één lid vóór de ontbinding en vóór de likwidatie.
Bij de behandeling der moeilijkheid of de rechtspersoon kan bestaan met één lid, de N. V. met één aandeelhouder, wordt als argument terecht gebezigd het contractueele karakter van de privaatrechtelijke vereenigingen en als tegenargument het bestaan van den rechtspersoon buiten en los van zijne leden.
Amiaud t. a. p. n°. 903 t/m 908 pag. 495 t/m 500 speciaal n°. 904. Confer ook Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 203 D. A. G. pag. 856—865.
In anderen zin :
Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 167, pag. 278—279. Mr. Dr. M. Polak „Overzicht" pag. 37, Handboek pag. 424—425. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar ad artikel 55 pag. 140. G. Vlug t. a. p. ad artikel 55 n°. 120 pag. 92. Ontwerpen van wetten enz. (Bui,infante) 2e stuk pag. 224.
1 Confer Mr. E. J. J. vak der Heijden en Lyon-Caën-Renault-Amiaud ter plaatse aangegeven in de vorige noot.



DOEL EN VOORWERP DER N. V. J INSOLVENTIE NA FAILLIETVERKLARING.
Aangenomen mag worden, dat de wetgever, zooals zooeven aangegeven, niet heeft nagelaten ten deze eene oplossing te geven, die bovendien steun vindt in de geschiedenis.1
Een N. V. zonder leden is onbestaanbaar. Uit artikel 1699 B. W. mag daartoe, a contrario geredeneerd, worden besloten en aan dezen uitleg past artikel 1702 B. W. zich aan, terwijl hij wordt gesteund door de historie.
Doel en voorwerp der N. V.
Wanneer het doel der vereeniging ophoudt, houdt naar artikel 1700 B. W. het zedelijk lichaam en derhalve ook de N. V. op te bestaan.
Het doel der vereeniging houdt op niet alleen dan, wanneer het doel, dat de vereeniging zich had gesteld, is bereikt of niet meer kan worden bereikt door het feitelijk wegvallen of onmogelijk bereikbaar worden van hetgeen men zich te bereiken had voorgesteld, doch ook dan, wanneer de leden van de bereiking van het doel der vereeniging hebben afgezien, waaruit derhalve mag worden afgeleid, dat de leege N. V., de N. V., die haar doel heeft opgegeven, ophoudt te bestaan. 2
Ook van het ophouden van het voorwerp der vereeniging wordt gesproken door artikel 1700 B. W.
Theoretisch zijn ongetwijfeld doel en voorwerp der vereeniging naast elkaar denkbaar 3 ; als voorwerp der vereeniging zal moeten worden beschouwd die zaak, waarop de werkzaamheid (der leden) der vereeniging gericht is ; bij een N. V. tot exploitatie van de „Heelpeel" een schitterend gelegen ven, dat schoone gelegenheid tot zwemmen en andere geneugten biedt, is die Heelpeel voorwerp der vereeniging ; wordt dit ven door een aardbeving van den aardbol weggevaagd, dan is het voorwerp der vereeniging verdwenen ; het doel is door de exploitatie winst te behalen.
Al zijn theoretisch doel en voorwerp der vereeniging te onderscheiden, zal practisch het vervallen van het voorwerp der vereeniging wel het ophouden van het doel tengevolge hebben.
Insolventie na faillietverklaring.
Onder de gelding van de bepalingen der oude wet op de N. V. ging deze van rechtswege teniet, wanneer 75 % van het „maatschappelijk"
1 Mr. C. W. Opzoomer, Burgerlijk Wetboek 9e deel, ad artikel 1699 en 1700 B. W. pag. 206—207. Weifelend Mr. Diephttis Burgerlijk Recht, deel 7, n°. 1047, 1048 pag. 697 en 698.
Over de H. V. wier aandeelen alle in één hand zijn.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 94 pag. 94 en 95 en n°. 373 pag. 447.
D. Veenenbos, N. Y. III pag. 76 en 107. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 292. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 167, pag. 279 n°. 9 pag. 24 en 25. Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 37. Mr. Dr. H. F. A. Völlmar ad artikel 55 pag. 140.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 374 en 375 pag. 447 en 448. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 117 pag. 199, 200 noot 146.
3 Mr. C. W. Opzoomer t. a. p. ad artikel 1699 en 1700 pag. 203. Mr. C Diephtjis t. a. p. n°. 1046 pag. 696, 697.



insolventie na faillietverklaring.
kapitaal was verloren gegaan ; een dusdanige bepaling ontbreekt in paragraaf 6 van de nieuwe wet op de N. V., handelende over de ontbinding der N. V., terwijl de omstandigheid, dat het kapitaal is verloren gegaan niet kan worden gebracht onder de omschrijving van artikel 1700 B. W., onder den tenietgang van het voorwerp der N. V.
De toepassing van artikel 471 (oud) van het Wetboek van Koophandel gaf een trieste aanblik : een onderzoek der jurisprudentie betreffende de toepassing van het artikel over een lange reeks van jaren wijst uit,dat het artikel practische toepassing miste en dat de jurisprudentie wellicht ter vermijding van de vele moeilijkheden, die toepassing van het artikel zou hebben meegebracht en waarvoor een wettelijke regeling niet bestond, zich beijverd heeft aan te nemen, dat het artikel in de gegeven gevallen niet of niet meer toepasselijk was.
Een niet gering gedeelte dezer beslissingen vindt zijn grond in de overweging, dat weliswaar op een bepaald moment in het verleden het kapitaal kan zijn gedaald beneden het minimum peil, voorgeschreven door artikel 47, doch dat de stand der middelen wederom lang zich heeft hersteld.
Het is daarom een verstandige daad te achten, dat de wetgever ter vervanging van artikel 47 (oud) Wetboek van Koophandel heeft opgenomen als een der gronden voor de ontbinding der N. V. hare insolventie, nadat zij in staat van faillissement is verklaard : al behoeft het bezit van activa niet noodwendig gerekend te worden tot de wezenskenmerken van een rechtspersoon, is het toch zeer begrijpelijk, dat ten aanzien van een rechtspersoon (N. V.), waarvan het doel is in het handelsverkeer winst te behalen middels haar kapitaal, het vereischte van bezit van activa wordt gesteld ; de wetgever heeft zich ten deze niet gebonden aan een fixum, de ontbinding der N. V. treedt niet, zooals onder de oude wetgeving, in bij het verlies van een breuksdeel van het kapitaal; het verdwijnen van eene N. V. uit het handelsverkeer is afhankelijk gemaakt van de aanwezigheid van insolventie, na een voorafgaande verklaring door de Rechtbank, dat die N. V. verkeert in den toestand van opgehouden hebben te betalen.
Het is niet onwaarschijnlijk, dat door deze regeling het handelsverkeer zich grootendeels zal weten te bevrijden van het schadelijk optreden van N. V. zonder activa en die dus geen verhaal bieden voor de door haar aangegane verplichtingen.
Opdat artikel 55 lid 3 W. v. K. in werking treedt, is niet voldoende, dat door de Rechtbank is verklaard, dat de N. V. verkeert in den toestand van opgehouden hebben te betalen, daarvoor is ook noodig, op de genoemde verklaring der Rechtbank volgende insolventie ; pas op het oogenblik derhalve van de insolventie treedt de ontbinding in en zij werkt niet terug tot het oogenblik der faillietverklaring, aangezien door de insolventie volgende op de faillietverklaring en niet door faillietverklaring, mits gevolgd door insolventie, de N. V. ontbonden wordt.1
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 379 pag. 452. Mr Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 170 pag. 281—282. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. § 203



INSOLVENTIE NA FAILLIETVERKLARING.
Insolventie als bedoeld in artikel 55 W. v. K. is ongetwijfeld dan aanwezig, indien zich voordoet het geval voorzien in artikel 173 der Faillissementswet, dus indien op de verificatievergadering geen accoord aangeboden of aangenomen wordt of de homologatie definitief geweigerd is : de wet verklaart, dat de boedel dan van rechtswege in staat van insolventie is. Dit artikel omvat noodwendig het geval, dat een accoord wordt ontbonden1.
Het lijkt betwijfelbaar of de tekst van artikel 55 lid 3 Wetboek van Koophandel ertoe dwingt, aan te nemen, dat er slechts dan is insolventie der N. V., wanneer aanwezig is de toestand en de omstandigheden, aangegeven in artikel 173 Faillissementswet.
Insolventie der N. V. zal evenzeer mogen worden aangenomen, indien de Rechtbank, na te hebben vastgesteld, dat de N. V. meerdere schulden ' heeft en verkeert in den toestand van opgehouden hebben te betalen, de beslissing neemt omschreven in artikel 16 der Faillissementswet, dus op voordracht van den Rechter-Commissaris, en gehoord de eventueel aanwezige commissie van schuldeischers, het faillissement opheft bij gebrek aan baten ; artikel 55 W. v. K. eischt slechts insolventie na faillietverklaring en er is meer reden tot het aannemen van een grondige insolventie, indien door de Rechtbank de opheffing overeenkomstig artikel 16 der faillissementswet wordt bevolen, dan wannneer de toestand van artikel 173 der faillissementswet intreedt2.
Van afwikkeling van den boedel van een N. V., wier faillissement wordt opgeheven vóór de verificatievergadering overeenkomstig de faillissementswet door den faillissementscurator kan geen sprake zijn, aangezien het faillissement is opgeheven ; na de verificatievergadering opgetreden opheffing doet de afwikkeling door den curator ophouden.
Vereffening, voor zooveel noodig, van den boedel eener zoodanige N. V. zal hebben te geschieden door degenen, die door de wet of akte van oprichting daartoe zijn aangewezen ; wanneer een naamlooze vennootschap niettegenstaande de insolventie als zoodanig aan het verkeer blijft deelnemen, zullen degenen, die direct of indirect, voor haar optreden, voor dit optreden naar buiten aansprakelijk zijn, daar hem dit als het plegen van een onrechtmatige daad kan worden aangerekend ; onverminderd de aansprakelijkheid dier niet meer bestaande N. V.
Indien door de crediteuren een accoord wordt aanvaard en door de Rechtbank overeenkomstig artikel 153 en 151 Fw. het accoord is geho-
D. A. G. sub 3 pag. 856 en anm. 9, 10 en 11 pag. 858 en 859 ; echter „tritt die Auflösung der A. G. mit der Eröffnung des Verfahrens ein", Lyon-caËn-Renaui.tAmiaud t. a. p. n°. 907 bis pag. 499 en 500 en n°. 906 en 9066is ; het faillissement is naar het fransche recht niet „cause de dissolution" ; indien 3/4 van het maatschappelijk kapitaal verloren is gegaan, kan op eventueel verzoek de rechtbank uitmaken of de N. V. „peut continuer ses opérations sans danger" en zoo niet de ontbinding uitspreken.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 379 pag. 452.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 372 pag. 452.



ONTBINDINGSBESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING.
mologeerd, wordt door de wet aangenomen, dat er geen dringende redenen zijn, dat de N. V., wier aangeboden accoord wordt gehomologeerd, uit het handelsverkeer zal verdwijnen.
Volledige voldoening van de crediteuren der N. V. nadat insolventie na faillietverklaring is ingetreden, heeft geen invloed op den rechtstoestand dier N. V. ; zij is en blijft ontbonden.
Besluit der algemeene vergadering.
De ontbinding der N. V. treedt volgens artikel 55 sub 2 W. v. K. ook in door het daartoe strekkend besluit van de algemeene vergadering van aandeelhouders; uitsluiting van dezen ontbindingsgrond is niet toegestaan, waar de wet dat niet uitdrukkelijk toelaat1.
Er is geen aanduiding in de wet te vinden, noch ook voldoende aanleiding om daartoe te beslissen, dat zoodanig besluit niet zou kunnen worden genomen met werking tegen een bepaalden dag of onder voorwaarde van het intreden van een bepaalde gebeurtenis. 2
De woorden van artikel 55, 3° W. v. K., sprekend van een daartoe (tot ontbinding) strekkend besluit en artikel 55b W. v. K., dat spreekt van een besluit tot ontbinding, dat moet worden aangekondigd, naast de ontbinding, waarvan opgave moet worden gedaan ten kantore van het handelsregister, wijzen geenszins in de richting van een verbod van een besluit tot ontbinding met tijdsbepaling of voorwaarde, doch vooronderstellen veeleer het tegendeel.
Het is derhalve mogelijk, het besluit te nemen, dat op 1 Januari van het volgende jaar de N. V. ontbonden zal zijn, of dat zij zal ontbonden zijn, zoodra de N. V. hare fabrieksgebouwen tegen een bepaalden prijs zal hebben kunnen van de hand doen ; niet aanvaardbaar lijkt een ontbindingsbesluit onder ontbindende voorwaarde.
Wanneei' het besluit der algemeene vergadering, strekkende tot ontbinding der N. V., inhoudt een verandering, een wijziging van de akte
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 377 pag. 450. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 169 pag. 280—281. Indien mag worden aanvaard dezens meening, dat de statuten voor de geldigheid van zoodanig besluit voorwaarden kunnen stellen, wordt daardoor zeker praktisch mogelijk, dat de wetsbepaling van artikel 55 lid 2 W. v. K. wordt gefrustreerd ; alvorens alsdan tot een ontbindingsbesluit, zonder het ingetreden zijn der gestelde voorwaarde, te kunnen komen moet dan volgens Mr. Dr. Visser eerst een besluit tot statutenwijziging worden genomen ; dit beteekent, dat door de (ongewijzigde) statuten het ontbindingsbesluit gedurende zekeren tijd of onder zekere voorwaarde onmogelijk is en het mag betwijfeld worden of hierdoor artikel 37d W. v. K. niet wordt geschonden. Lyon-Cakn-RenattltAmiaud t. a. p. n°. 86710 pag. 384. Dr. Dr. P. Schlegelberger t. a. p. ad § 203 sub 2 D. A. G. en anm. 6 pag. 858. Dit besluit kan steeds genomen worden en krachtens uitdrukkelijke vermelding in de genoemde wetsbepaling zijn bijzondere voorwaarden en stemmen meerderheden als vereischten toegelaten.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 377 pag. 450. Dr. Dr F. Schle¬
gelberger t. a. p. anm. 6 pag. 858 ad § 203 D. A. G. een ontbindingsbesluit onder
tijdsbepaling wordt wèl. onder voorwaarde niet door hem aanvaard.



ONTBINDINGSBESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING.
van oprichting1, zullen alle voorschriften, tot zoodanige wijziging betrekkelijk, ten deze toepasselijk zijn, o. a. zoowel wat betreft de oproeping tot de vergadering, waarin men voornemens is het beëindigingsbesluit der N. V. te nemen, als wat betreft de voorgeschreven vorm, voorwaarde van werking, neergelegd in artikel 45dW. v. K., als verplichting tot publicatie en de wijze daarvan, geregeld in artikel 45e W. v. K.
Een wijziging van de akte van oprichting zal in een besluit tot ontbinding zeker gelegen zijn, indien daardoor wordt beoogd den levensduur der N. V. korter te maken dan den tijd, waarvoor de N. V. was aangegaan ; anders zal moeten worden beslist, indien genomen wordt een besluit tot ontbinding van eene N. V., die bij gebreke van een bepaalden tijd in de akte van oprichting moet worden geacht voor onbepaalden tijd te zijn aangegaan.
Bij gebreke van een bepaling in de akte van oprichting, betrekkelijk tot den tijd, gedurende welken zij zal bestaan, kan het nemen van een besluit, waardoor het einde der N. V. wordt vastgesteld, niet worden aangemerkt als een wijziging van de akte van oprichting.
In die gevallen, waarin het ontbindingsbesluit is te beschouwen als eene wijziging der akte van oprichting, zullen derhalve naast elkaar moeten worden inachtgenomen de voorschriften tot de wijziging eener akte van oprichting betrekkelijk en artikel 55b W. v. K., waarvan de tekst hier volgt.
Artikel 55b Wetboek van Koophandel:
EEN BESLUIT TOT ONTBINDING DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP MOET WORDEN AANGEKONDIGD IN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT. VAN DE ONTBINDING WORDT TEVENS OPGAVE GEDAAN TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER TER INSCHRIJVING. ZOOLANG EEN EN ANDER NIET IS GESCHIED, WERKT DE ONTBINDING NIET TEGENOVER DERDEN, DIE TE GOEDER TROUW VERKLAREN, DAT DIE HUN ONBEKEND WAS.
De aankondiging van het besluit tot ontbinding der N. V. zal derhalve moeten geschieden in den vorm, aangegeven door artikel 45e W. v. K, indien men tenminste noodzakelijkheid van dubbele publicatie in de Nederlandsche Staatscourant wenscht te vermijden.
Behalve de aankondiging in de Nederlandsche Staatscourant van het besluit tot ontbinding, moet van de ontbinding opgave worden gedaan ten kantore van het Handelsregister ; het besluit tot ontbinding, voor de juridische geldigheid en bestaanbaarheid waarvan (indien daarvoor) de ministerieele verklaring voorwaarde is, moet in den vorm van afschrift of uittreksel, naar artikel 45e W. v. K, worden geplaatst in de Nederlandsche Staatscourant; indien na de verkrijging der Ministerieele
Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. anm. 6 pag. 858 ad § 203 D. A. G.



ONTBINDINGSBESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING ; BESCHERMING VAN
DERDEN TE GOEDER TROUW.
verklaring de tijd is aangebroken, in de gewijzigde akte bepaald, zal van de ontbinding opgave moeten worden gedaan ten kantore van het H andelsregister.
Wanneer door het ontbindingsbesluit eene verandering in de akte van oprichting niet plaats heeft, is slechts van artikel 55b W. v. K. de naleving noodzakelijk en behoeft derhalve slechts vorm vrije aankondiging van het besluit tot ontbinding plaats te hebben, alsmede opgave van de ontbinding ten kantore van het Handelsregister.
Bij aanwezigheid van andere wijzen van ontbinding dan door besluit der algemeene vergadering van aandeelhouders, eischt de tweede zin van artikel 556 W. v. K. toch steeds opgave der ontbinding ten kantore van het Handelsregister ; bij de ontbinding ingevolge artikel 37b W. v. K. wordt tevens gevorderd aankondiging van het vonnis in de Nederlandsche Staatscourant1.
Bescherming van derden-te-goeder-trouw.
Hetzij het ontbindingsbesluit eene verandering inhoudt der akte van oprichting, dan wel zulks niet het geval is, zal, wat betreft de werking van het ontbindingsbesluit tegenover derden, gelden de bepaling, die dienaangaande gegeven wordt door artikel 55b W. v. K. ; in beide gevallen zal nog opgave van de ontbinding ten kantore van het Handelsregister moeten zijn geschied, opdat de mogelijkheid zij uitgesloten, dat een derde kunne pretendeeren, dat tegen hem de ontbinding niet werkt, omdat hij te goeder trouw kan verklaren, dat de ontbinding hem onbekend was ; na de door het artikel gevorderde dubbele bekendmaking, werkt de ontbinding ook tegenover derden, al zouden zij te goeder trouw kunnen verklaren, dat de ontbinding hun onbekend was ; aangezien door artikel 55b W. v. K. een regeling wordt gegeven van het tijdstip, van wanneer af de ontbinding der N. V. werkt tegenover derden en niet een regeling van het tijdstip, tot waartoe het beroep op de destijds bestaande onbekendheid kan worden gedaan, is het niet uitgesloten door deze wetsbepaling, dat een derde na de dubbele bekendmaking van artikel 55b W. v. K. verklaart, dat op het oogenblik, waarop hij vóór 'de bekendmakingen in rechtsverhouding trad tot de N. V., met de plaats gehad hebbende ontbinding onbekend was en waar ook andere wetsbepalingen in dien geest ontbreken en bovendien geen andere redelijke grond aanwezig is om in casu de bescherming van derden te goeder trouw te beperken, mag zeker worden aangenomen, dat het doen van het beroep op de goede trouw ook na de beide aankondigingen mogelijk is, mits vóór de bekendmakingen met de N. V. gehandeld werd 2.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 378 pag. 451.
2 Prof. Mr E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 378 pag. 451. Mr. Dr. L. E. Visser t. a p. n°. 169 pag. 281. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. § 204 D. A. G. en anm. 2 pag. 865 en § 15, D. H. G. B., Staubs Kommentar zum Handelsgesetzbuch, Erster Band, erste Halfte pag. 111 vlg.



HET VERSTRIJKEN VAN DEN BEPAALDEN TIJD.
Ofschoon zou kunnen worden betwijfeld, of de terminologieën „derden, die te goeder trouw verklaren, worden beschermd" en „bescherming moet worden aangenomen van derden te goeder trouw"', elkander naar hunne taalkundige beteekenis geheel dekken, lijkt het aannemelijk, dat de door artikel 55b W. v. K. gebruikte terminologie in dien zin moet worden verstaan, dat beschermd worden zij, die zonder schuldige onbekendheid met de plaats gehad hebbende ontbinding der N. V. vóór de bekendmakingen met haar hebben gehandeld1.
Behalve van de ontbinding, waarvan door artikel 55b W. v. K. de opgave wordt vereischt ten kantore van het Handelsregister, wordt, daarnaast staande, besproken en gevorderd de opgave betreffende „de zaak" door artikel 18 der Handelsregisterwet.
Gevorderd wordt door artikel 55b W. v. K. aankondiging der ontbinding, terwijl hetzelfde artikel behandelt de niet-werking der ontbinding ten aanzien van derden, aan wie zij onbekend was ; de ontbinding werkt derhalve eerder ten aanzien der aandeelhouders intern, dan tegenover derden-te-goeder-trouw extern ; tegenover de laatsten wordt de werking der plaats gehad hebbende ontbinding opgeschort.
Behalve ten aanzien van de verschillende ontbindingswijzen in artikel 55 W. v. K. genoemd, vindt men de aanvaarding der fictie van het bestaan der niet meer bestaande N. V. ook bij toepassing van artikel 37b W. v. K., de wijze van ontbinding, waarnaar door artikel 55b W. v. K. zijdelings verwezen wordt en dat zijne behandeling reeds vroeger gevonden heeft ; het is zeker niet onredelijk in deze door de wet getroffen regeling een aanwijzing te vinden van richtlijnen voor die gevallen, waarin ook van niet bestaande Naamlooze Vennootschappen kan gesproken worden en waarvan een uitdrukkelijke wettelijke regeling ontbreekt 2.
Het verstrijken van den bepaalden tijd.
Een bijzondere uitweiding naar aanleiding van artikel 55 sub 1 W. v. K. is te vinden in artikel 55a waarvan de tekst hier volgt :
Artikel 55a W. v. K.
WANNEER DE TIJD, WAARVOOR DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP IS AANGEGAAN, VERSTREKEN IS ZONDER VERLENGING VAN DEN DUUR DER VENNOOTSCHAP DOOR TIJDIGE WIJZIGING DER AKTE VAN OPRICHTING, WORDT NIETTEMIN DE DUUR DER VENNOOTSCHAP VAN RECHTSWEGE MET EEN JAAR VERLENGD, INDIEN VÓÓR HET VERSTRIJKEN VAN DEN TIJD, WAARVOOR DE VENNOOTSCHAP WAS AANGEGAAN, DE ALGEMEENE VERGADERING VAN
1 Prof. Mr. E. J J. van der Heijden t. a. p. n°. 378 pag. 451. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 169 pag 281.
2 Prof. Mr. E. J. J van der Heijden t. a p. n°. 400 1 pag. 479 en n°. 157 pag. 183 t/m 186.



VERLENGING VAN RECHTSWEGE.
AANDEELHOUDERS HEEFT BESLOTEN TOT EEN WIJZIGING VAN DE AKTE, STREKKENDE TOT VERLENGING VAN DEN DUUR DER VENNOOTSCHAP, EN TEVENS DAT BESLUIT IN AFSCHRIFT IS NEERGELEGD TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER, TER KENNISNEMING VOOR EEN IEDER, EN AANGEKONDIGD IN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT EN IN EEN DER NIEUWSBLADEN DER GEMEENTE, WAAR DE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD OF, BIJ GEBREKE VAN EEN IN DIE GEMEENTE VERSCHIJNEND NIEUWSBLAD, IN EEN DER NIEUWSBLADEN DER PROVINCIE, IN WELKE DE VENNOOTSCHAP IS GEVESTIGD.
Verlenging van rechtswege.
De regeling van artikel 55a W. v. K. komt daarop neer, dat, wanneer niet tijdig is gezorgd door menschelijk ingrijpen voor het voortleven der N. V. na den tijd voor haar dood vastgesteld, van rechtswege nog een levenstijd van een jaar wordt toegestaan, indien al pogingen zijn gedaan om de N. V. in het leven te houden en deze pogingen, wellicht door oorzaken, onafhankelijk van den wil der belangstellenden, niet tot resultaat hebben geleid ; een en ander mits aan bepaalde door het artikel genoemde voorwaarden zij voldaan1.
Het is niet onmogelijk, dat de niet tijdige verlenging niet geheel kan gebracht worden voor rekening van degenen, die voor die verlenging hadden zorg te dragen ; de tijd, benoodigd voor de totstandkoming der wijziging wordt niet alleen door hen bepaald ; al kan theoretisch worden opgesteld, dat zoodanig tijdig de maatregelen voor de verlenging moeten worden getroffen, dat deze te gewenschter tijd hunne werking hebben, is het mogelijk, dat in het zeer gevarieerde praktische leven zoodanige feiten en noodzakelijkheden voorkomen, dat de schuld niet altijd op de schouders der vennooten kan worden gelegd.
Het is daarom een daad van wijs beleid, dat de wetgever door invoering van artikel 55a W. v. K. moeilijkheden heeft voorkomen, als zich bij afwezigheid van zoodanige regeling vroeger hebben voorgedaan.
Artikel 55a W. v. K. geldt ten aanzien van vennootschappen, die voor bepaalden 2 tijd zijn aangegaan.
Zooals uit den tekst van het artikel ook zelf blijkt, geschiedt derhalve de verlenging van de in de akte van oprichting vermelden levensduur der N. V. door een wijziging der akte van oprichting, waarvoor derhalve de in artikel 45a W. v. K. aangegeven vorm is voorgeschreven.
De gunstige bepaling van artikel 55a W. v. K. geldt, onder voorwaarde van vervulling van andere voorwaarden, indien de duur der N. V. is verstreken zonder tijdige wijziging der akte van oprichting.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 361 pag. 444—445. Mr. Dr. L. E. Visser t. a p. n°. 168 pag. 279—280. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 293.
2 Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 293.
VI 39



VERLENGING VAN RECHTSWEGE.
Hieronder moet worden verstaan zonder tijdig in rechte werkende wijziging der akte van oprichting ; een wijziging immers der akte van oprichting kan blijkens artikel 45d W. v. K. de facto aanwezig zijn en derhalve ook de facto tijdig bestaan, zonder dat zoodanige wijziging rechtskracht heeft ; waar uit de bedoeling van artikel 55a W. v. K. blijkt, dat de levensduur der N. V. van rechtswege wordt verlengd indien zij niet door menschelijk door het recht gesanctioneerd toedoen is verlengd, moet worden aangenomen, in weerwil van wellicht anders luidende enkel grammaticale interpretatie, dat een de jure werkende wijziging is bedoeld door artikel 55a W. v. K.
De duur der vennootschap wordt van rechtswege met een jaar verlengd.
Het is tengevolge van de bepaling van het artikel en deszelfs zin, zonder meer duidelijk, dat dit jaar aanvangt op het oogenblik, waarop het door de akte van oprichting bepaalde leven der N. V. eindigde.
Het is juist mede de opzet van den wetgever geweest, noodelooze lacunes in het bestaan der N. V. te vermijden, gedurende welke het ironische noodlot bijvoorbeeld schenkingen aan zoodanige rechtspersonen zou kunnen doen opkomen.
Aangezien van rechtswege een verlenging van den duur der vennootschap plaats heeft, zal een door de wijziging der akte van oprichting verkregen verlenging van den duur der vennootschap ook aanvangen op het oogenblik van afloop van het door rechtswerking verkregen levensjaar ; wanneer vóór het verstrijken van den oorspronkelijken termijn, genoemd in de akte van oprichting, de akte van wijziging ter) departemente is ingediend en daarin gevraagd wordt een verlenging met een tijd van bijvoorbeeld 25 jaar, dan zal deze termijn, ook al mocht de ministerieele verklaring gegeven worden vóór de expiratie van het van rechtswege verkregen levensjaar, pas aanvangen op het oogenblik, van de expiratie daarvan ; indien werd gevraagd eene verlenging met een termijn van bijvoorbeeld 25 jaar vanaf den dag der verkrijging der ministerieele verklaring, vangt de verlenging, indien zoodanige redactie door het departement zou worden goedgekeurd, niettemin aan op het oogenblik van expiratie, van het eindigen van het van rechtswege verkregen jaar, al moet dan worden aangenomen, dat de door en tengevolge der wijziging der akte verkregen verlenging eindigt vijf en twintig jaar na den dag der verkrijging der ministerieele verklaring ; er is geenerlei reden, aan te nemen, dat door de akte van oprichting de van rechtswege verkregen gunst van verlenging van een jaar zou kunnen worden tenietgedaan.
Een der voorwaarden, die vervuld moeten zijn, opdat van rechtswege de duur der vennootschap met een jaar worde verlengd, is, dat de algemeene vergadering van aandeelhouders vóór het verstrijken van den oorspronkelijken termijn moet hebben besloten tot een wijziging der akte van oprichting, de verlenging der N. V. ten doel hebbend.



Evenals elk besluit der algemeene vergadering van aandeelhouders, zal ook dit besluit op nietigheidsgronden overeenkomstig artikel 46a W. v. K. kunnen worden aangevochten ; wanneer de nietigverklaring door den rechter wordt uitgesproken, zal dan dus achteraf blijken, dat een rechtens beteekenis hebbend besluit door de algemeene vergadering voor het verstrijken van den oorspronkelijken levenstermijn niet werd genomen, zoodat derhalve bij het eindigen van dien termijn ontbinding der N. V. intrad, aanvrage tot verlenging van den oorspronkelijken termijn onmogelijk is geworden en vanaf het eindigen van den oorspronkelijken termijn een niet bestaande N. V. aan het rechtsverkeer heeft deelgenomen.
De tweede voorwaarde is, dat het besluit tot verlenging in afschrift is neergelegd ten kantore van het Handelsregister, opdat een ieder daarvan kunne kennisnemen ; het besluit tot verlenging moet naar artikel 45c W. v. K. zijn neergelegd in een notarieele akte ; ten aanzien van de in artikel 55a W. v. K. gevraagde afschriften is eenige eisch van authenticiteit niet gesteld.
Ook aangaande den vorm van aankondiging van liet besluit in de Nederlandsche Staatscourant en in een gemeentelijk of subsidiair provinciaal nieuwsblad is geenerlei vorm voorgeschreven.
Opdat de verlenging van rechtswege van den levensduur der N. V. kunne plaats grijpen, is noodig, dat op het oogenblik van beëindiging van den oorspronkelijken statutairen termijn alle door de wet gestelde vereischten gezamenlijk zijn vervuld ; aangezien de wet dienaangaande geenerlei bepaling geeft, is het niet noodig, dat de vervulling der door de wet gestelde vereischten elkaar binnen een bepaald tijdsbestek opvolgen ; indien men bij het nemen van het besluit tot verlenging van oordeel is geweest de ministerieele verklaring op de verlenging te zullen verkrijgen vóór het verstrijken van den oorspronkelijken statutairen termijn en men later tot het inzicht komt, dat zulks toch niet geheel zeker is, kan door voldoening alsdan aan de door artikel 55a W. v. K. gestelde publicatie-verplichtingen alle gevaar bezworen worden.
Waar de verlenging naar artikel 55a W. v. K. verkregen wordt door een wijziging in de akte van oprichting en geen afwijkende of bijzondere bepalingen dienaangaande gegeven zijn, zal artikel 45e W. v. K. moeten worden inacht genomen en zal de openbaarmaking moeten plaats hebben in de Nederlandsche Staatscourant bij middel van notarieel afschrift of uittreksel.
Bij gebreke van bekendmaking geldt ook het laatste lid van artikel 45e W. v. K. na het jaar der verlenging van rechtswege.
Ontbinding.
De artikelen 55c tot en met artikel 56h W. v. 1\. geven de regeling van de beëindiging der N. V.
VERLENGING VAN RECHTSWEGE ; ONTBINDING.



ONTBINDING ; VOORTBESTAAN TER LIQUIDATIE.
Artikel 55c W. v. K. luidt :
NA HARE ONTBINDING BLIJFT EENE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VOORTBESTAAN VOOR ZOOVERRE DIT TOT DE VEREFFENING HARER ZAKEN NOODIG IS.
BIJ DE TOEPASSING DER BEPALING VAN HET EERSTE LID VAN ARTIKEL 37c ZULLEN AAN DEN NAAM DER VENNOOTSCHAP AAN HET SLOT WORDEN TOEGEVOEGD DE VOLUIT GESCHREVEN WOORDEN „IN LIQUIDATIE".
De ontbinding der N. V. brengt mede de beëindiging der N. V.
Voortbestaan ter liquidatie.
Eehter duurt het bestaan der N. V. voort voor zoover en zooals door artikel 55c W. v. K. wordt omschreven, derhalve voor zooverre dit tot de vereffening harer zaken noodig is1.
Uit den aard der zaak is in concreto te beoordeelen, welke daad als vereffeningsdaad mag worden beschouwd en er kunnen zich ten dien aanzien zoodanige moeilijke grensgevallen voordoen, dat het niet ondienstig geweest was, indien ten aanzien van den rechtstoestand van derden, die met de in liquidatie verkeerende N. V. een naar hun op goede trouw gevormd oordeel een vereffeningsdaad verrichten, in de wet eenige regeling was gegeven.
Evenals met betrekking tot de N. V., die van den aanvang af rechtens niet heeft bestaan, heeft de wet ten aanzien van het optreden van de N. V. buiten haar vereffeningsgebied een geheel bevredigende wettelijke regeling niet gegeven, doch bij de berechting der zich telkens voordoende gevallen, zal zeker naar de mogelijkheid van bescherming van derden te goeder trouw moeten worden gevraagd.
De wetgever heeft nagelaten eenigen naderen maatstaf aan te geven voor de noodzakelijkheid van het voortbestaan der N. V. ter vereffening.
Deze noodzakelijkheid zal inderdaad van geval tot geval wisselend en derhalve in dat opzicht van feitelijken aard zijn ; het kan echter moeilijk tegenstand ontmoeten aan te nemen, dat, wanneer de zaken der N. V. na hare ontbinding blijken van dien aard te zijn, dat zij bij haar voortbestaan zou hebben moeten geacht worden te verkeeren in den toestand van opgehouden hebben te betalen, zij, tot de richtige vereffening van de zaken dier N. V., moet worden geacht voort te bestaan, opdat zij kan worden failliet verklaard2 en de semipubliek rechtelijke afwikkeling kunne
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 381 pag. 455. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 171 pag. 282—283. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 294. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. n°. 909 pag. 501 sub b en tome second, première partie, n°. 366 vlg. pag. 363 vlg. Dr. Dr. E. Schlegelberger t. a. p. § 210 D. A. G. pag. 875 vlg.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 381 pag. 456. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 171 pag. 282 en 283 en de jurisprudentie bij dezen geciteerd, H. R. 5 Febr. 1892, W. 6152. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 294.



VOORTBESTAAN TEE LIQUIDATIE.
volgen, die het faillissement is ; wanneer de toestand aanwezig is van opgehouden hebben te betalen, heeft de wetgever het op gronden, aan het openbaar belang ontleend, beter geoordeeld, dat de vereffening van een boedel geschiedt door den curator onder toezicht van den Rechtercommissaris, dan door willekeurige liquidateuren.
Aan de aanvaarding van het voortbestaan der N. V. tot de verkrijging eener faillietverklaring, staat niet in den weg het feit, dat de wet als een der gevallen van ontbinding der N. V. opstelt insolventie na hare faillietverklaring.
Nu door de wet wordt gesteld, dat de N. V. heeft voortbestaan voor zoover ter vereffening noodig is, is het wel zeer twijfelachtig, of de noodzakelijkheid van het voortbestaan der N. V. tot vereffening harer zaken, zoover kan geacht worden te gaan, dat de overdracht van aandeelen in de ontbonden N.V. steeds en zonder meer zou mogelijk zijn, op de wijze als is aangegeven in de artikelen 39a en 396 W. v. K. ; dat intern de aandeelen worden geacht te blijven voortbestaan, laat zich begrijpen met het oog op de verdeeling, distributie der baten en schulden der N. V. ; minder makkelijk is in te zien, dat de mogelijkheid van beteekening aan de N. V. of erkenning door haar van de overdracht noodzakelijk — gemakkelijk is niet voldoende volgens het voorschrift der wet — zou zijn tot de vereffening harer zaken.
Voor ieder bijzonder geval zal dienen te worden nagegaan of ter vereffening het voortbestaan der N. V. moet worden aangenomen ; zelfs wanneer gedurende de vereffening tenuitvoerlegging van het in artikel 48rZ W. v. K. bedoelde pandrecht noodig zal zijn, is daardoor niet in het algemeen vastgesteld, dat overdracht van de aandeelen zal moeten plaats hebben ; het in betaling verblijven, genoemd in artikel 1202 B. W. zal ook kunnen worden toegepast.
De toestand van ontbinding der N. V. is bestemd om tot een eind te worden gebracht, zooals blijkt uit het feit, dat de naam der ontbonden N. V. naar buiten niet meer mag worden gebruikt zonder dat daaraan de volledige aanduiding „in liquidatie" verbonden is ; nog blijkt dit wijders uit de oogenblikkelijk volgende regeling van de vereffening der ontbonden N. V.
Een directe sanctie op de naleving van dit voorschrift is in artikel 435ter W. v. S. gegeven ; met name wordt door de wet aan de niet naleving van dit voorschrift niet verbonden het niet werken der liquidatie der N. V. tegenover derden; aangezien het tweede lid van artikel 55c W. v. K. een voorschrift inhoudt, op te volgen door de met de liquidatie belaste personen, zal, indien bij nalatigheid in dat opzicht tengevolge daarvan schade geleden wordt, schadevergoedingsplicht der liquidateuren mogelijk zijn.
Ontheffing van het in het tweede lid van artikel 37c W. v. K. gegeven voorschrift kan in het tweede lid van artikel 55c W. v. K. niet worden gevonden, al zal de doelmatigheid van artikel 37c W. v. K. lid 2 in den toestand van vereffening der N. V. wel grootendeels verdwenen zijn.



VEREFFENAARS ; BENOEMING.
Vereffenaars.
Wie de vereffening der ontbonden N. V. zullen volvoeren wordt geregeld in het thans hier opgenomen artikel 55d W. v. K.
Artikel 55d W. v. K. luidt als volgt :
INDIEN NOCH BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING, NOCH BIJ BESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING VEREFFENAARS VAN DE NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP ZIJN AANGEWEZEN OF BENOEMD, TREEDT HET BESTUUR ALS ZOODANIG OP.
DE BEPALINGEN OMTRENT DE BENOEMING, DE SCHORSING, HET ONTSLAG, DE BEVOEGDHEDEN, DE PLICHTEN EN DE AANSPRAKELIJKHEID VAN BESTUURDERS, VINDEN TEN AANZIEN VAN DE VEREFFENAARS DER NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP OVEREENKOMSTIGE TOEPASSING, ONVERMINDERD HET BEPAALDE BIJ ARTIKEL 55c, EERSTE LID.
INDIEN NOCH BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING, NOCH BIJ BESLUIT DER ALGEMEENE VERGADERING ANDERS IS BEPAALD, HEBBEN DE COMMISSARISSEN TEN AANZIEN VAN DE VEREFFENAARS DE ZELFDE TAAK ALS HUN VOOR DE ONTBINDING TEN AANZIEN VAN HET BESTUUR WAS OPGEDRAGEN.
Benoeming.
Indien aanwijzing der vereffenaars of benoeming van dezulken niet heeft plaats gehad, zijn volgens wetsbepaling, die geacht moet worden deel uit te maken der tusschen de N. V. en den bestuurder tot stand gekomen overeenkomst, de bestuurders verplicht, de vereffening te doen1 ; dit geval doet zich ook voor, wanneer de vroeger benoemde of aangewezen vereffenaar wordt ontslagen en een ander vereffenaar niet gelijktijdig wordt benoemd ; deze vereffeningstaak is een andere als de bestuurstaak ; het bestuurdersschap is iets wettelijks anders als het Vereffenaarschap2; door de ontbinding der N. V. is een einde gemaakt aan de overeenkomst, zooals die ten aanzien van het bestuur der N. V. tusschen haar en de vroegere bestuurders bestond; door de wet wordt met betrekking tot de personen der bestuurders slechts bepaald, dat
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 382 pag. 457. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 172 pag. 284. Prof. Mr. W. L. P. A. Moi.enoraa.ff t. a. p. pag. 294. Dr. Dr. F. Schleoerberofr t. a. p. § 206 D. A. G. pag. 867 vlg. : „die Abwicklung besorgen die Vorstandsmitglieder als Abwickler"; tenzij acte of besluit der algemeene vergadering anders beslissen. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. n°. 909 sub a pag. 500 : indien de acte van oprichting zwijgt geschiedt de benoeming door de algemeene vergadering.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 382 pag. 458. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 171, pag. 283, n°. 172 pag. 284. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff pag. 294. Confer ook de jurisprudentie bij beiden laatstgenooemde aangehaald o. a. Hof Amsterdam 15 Februari 1889, W. 5736.



BENOEMING ; RECHTSTOESTAND.
zij het zullen zijn, die bij gebreke van andere regeling als vereffenaar, als zoodanig zullen hebben op te treden ; door de wet wordt niet gezegd, dat de rechtsverhouding tussehen den oud-bestuurder-vereffenaar der N. V. en den vereffenaar en de ontbonden N. V. bij voortduring het zelfde gebleven is en derhalve de rechtsverhouding van bestuurder tot N. V., zooals die voorheen was, is blijven voortbestaan.
Dat zulks niet het geval is mag worden afgeleid niet alleen uit het eerste lid van artikel 55d W. v. K., dat spreekt van het „als zoodanig ' optreden der bestuurders, doch ook uit de algemeenheid van het tweede lid van dit artikel, dat spreekt van een overeenkomstige toepassing op de vereffenaars van voor bestuurders geldende bepalingen, welke overeenkomstige toepasselijkverklaring toch een differentieering naar wezen inhoudt ; de toepasselijkverklaring is algemeen in dien zin, dat zij ook geldt voor vereffenaars-oud-bestuurders.
Rechtstoestand.
Het gevolg van het niet blijven voortbestaan der oorspronkelijk tussehen bestuurder en N. V. geldende rechtsverhouding kan zich op allerlei punten pijnlijk doen gevoelen, doch wellicht kan de pijnlijkheid in dezen zeer economischen tijd doeltreffend worden geillustreerd door het feit, dat de salarisverhouding, die tussehen N. V. en bestuurder bestond, zonder meer, dus zonder nadere regeling dienaangaande in de akte van oprichting, niet blijft voortbestaan en derhalve eventueel een beroep op artikel 1637'/ lid 1 en 2 B. W. noodzakelijk zal kunnen zijn \ indien althans mag worden aangenomen, dat de verhouding tussehen vereffenaar en de te vereffenen N. V. er eene is van dienstverhouding ; alsdan gelden ook artikel 1639 en 1639rf B. W.
In ieder geval zal billijkheid en gebruik ernstig kunnen meespreken bij de bepaling van den inhoud der overeenkomst bestaande tussehen vereffenaar-bestuurder en N. V.
Ook in ander opzicht kan dit zich manifesteeren n.1. daardoor, dat niet alle bepalingen, die door de wet voor de regeling der bestuurdersfunctie gegeven worden, door haar zouden zijn toepasselijk gemaakt op de positie van den vereffenaar, waarover aanstonds zal kunnen gesproken worden.
Het bestuur treedt slechts dan op als vereffenaar, indien bij akte van oprichting of besluit der algemeene vergadering vereffenaars niet zijn aangewezen of benoemd.
Vereffenaars voor de ontbonden N. V. bestaan er slechts dan, indien definitieve en persoonlijke aanwijzing van specifiek genoemde personen in de akte van oprichting, alsmede aanneming van deze vereffenaarsopdracht door de aangewezen personen, heeft plaats gehad.
1 Prof. Mr. E. J J. van der Heijden t. a. p. n°. 382 pag. 458.



RECHTSTOESTAND ; DIENSTBETREKKING.
Ook bij benoeming door de algemeene vergadering, zal, opdat kan worden gezegd, dat er vereffenaars zijn bij de intreding der ontbinding der N. V., specifieke aanduiding der vereffenaars en aanneming moeten hebben plaats gehad.
Het lijkt niet onjuist, het eerste lid van artikel 55d W. v. K. zóó te lezen, dat, indien er noodzakelijk dringende vereffeningsdaden moeten plaats hebben, die in het belang eener goede likwidatie in redelijkheid niet kunnen worden achterwege gelaten, de bestuurders ook vooralsnog als vereffenaars zullen moeten optreden.
Ook indien enkele aanduiding der vereffenaars in de akte van oprichting heeft plaats gehad, moet een verandering dier aanwijzing door een besluit der algemeene vergadering worden aangemerkt als een wijziging der akte van oprichting, hetgeen de noodzakelijkheid van vervulling der daarvoor gegeven regels medebrengt.
Het geval, dat bij de ontbinding der N. V. een definitieve vaststaande benoeming van vereffenaars niet heeft plaats gehad, kan zich onder andere dan voordoen, indien, gezien het tweede lid van artikel 55d W. v. K. in de akte van oprichting ten aanzien van de te benoemen vereffenaars een oligarchische clausule is opgenomen en de benoeming gedurende de ontbinding zal moeten plaats hebben, indien tot dan toe en zelfs wellicht ingevolge de bepaling der akte van oprichting het opmaken der bindende voordracht moest worden nagelaten.
Behalve de bepalingen tot de benoeming der bestuurders betrekkelijk zijn ook die tot hun schorsing betrekkelijk, toepasselijk gemaakt door het tweede lid van artikel 55d W. v. K. ; hun schorsing kan derhalve geschieden zoowel door de algemeene vergadering, als door de commissarissen, waarover in het laatste lid van het thans behandelde artikel gesproken wordt; hun bevoegdheid tot schorsing van directeuren berust niet op artikel 51a W. v. K. via het laatste lid van artikel 55d W. v. K., waar immers slechts gesproken wordt van de taak van de commissarissen, doch op artikel 51a W. v. K. via artikel 55d lid 2 W. v. K., waarin wordt gezegd, dat de bepalingen omtrent de schorsing van bestuurders, overeenkomstige toepassing vinden.
De bepalingen betreffende ontslag, bevoegdheden, plichten en aansprakelijkheid der bestuurders zijn mede van overeenkomstige toepassing verklaard, zoodat derhalve moet worden aangenomen, dat aan „het bestuur" de verefEeningstaak toekomt.
Gegevens betreffende vereffenaars moeten worden gedaan overeenkomstig de Handelsregisterwet.
Dienstbetrekking.
Het lijkt niet gewaagd en is juist om mede op grond van de in het tweede lid van artikel 55d W. v. K. vermelde toepasselijkverklaringen aan te nemen, dat er tusschen de ontbonden N. V. en de vereffenaars



FORUM, VESTIGING VAN PANDRECHT.
normaliter zal bestaan een arbeidsovereenkomst1; in het algemeen zal ondergeschiktheidsverhouding tusschen vereffenaar en N. V. niet kunnen worden ontkend ; de vereffenaars zullen zich o. a. voor zoover mogelijk hebben te houden aan de aanwijzingen der N. V. bij de vereffening en met name ten aanzien van de verzilvering voor liquidatiedoeleinden niet vrij zijn 2.
Forum.
Nu ten aanzien van ieder der in artikel 55d W. v. K. genoemde onderwerpen, de desbetreffende ten aanzien van bestuurders gegeven regelingen zijn toepasselijk verklaard en de toepasselijkverklaring van artikel 47e W. v. K. is achterwege gebleven, zal dit artikel niet-toepasselijk kunnen worden geacht; men zou de bewoordingen van artikel 55d lid 2 W. v. K. buiten zijn grenzen moeten uitbreiden, om tot toepasselijkheid van artikel 47e W. v. K. te kunnen geraken ; de competentieregeling, zooals in artikel 47e W. v. K. gegeven, kan niet gebracht worden onder een der in artikel 55d lid 2 W. v. K. opgesomde punten ; nu de wet'toepasselijkverklaring van de uitzonderlijke regeling van artikel 47e W. v. K. heeft achterwege gelaten, welke regeling bovendien een publiekrechtelijk karakter heeft, en ook andere artikelen, rakende de verhouding tusschen N. V. en bestuurders niet toepasselijk kunnen worden geacht, is er geen recht bij het stilzwijgen der wet artikel 47e W. v. K. toepasselijk te achten3 ; de bepaling van het forum, waarbij de handhaving van de in artikel 55d lid 2 W. v. K. genoemde regelen moet worden gevraagd, is uit den aard iets anders dan de toepasselijkverklaring der in artikel 55d W. v. K. genoemde punten.
Vestiging van pandrecht.
Behalve artikel 47e W. v. K. zal ook artikel 48d W. v. K. toepassing moeten missen ; al is door artikel 55d lid 2 W. v. K. vastgesteld, dat de bevoegdheden, plichten en aansprakelijkheid der vereffenaars worden bepaald naar en door de dienaangaande voor de bestuurders gegeven regels, daaruit mag nog niet worden afgeleid, dat de bijzondere en uitzonderlijke wijze van pandvestiging, met betrekking tot bestuurders gegeven, ook ten aanzien van vereffenaars toepassing vindt.
Ten overvloede heeft artikel 55d lid 2 W. v. K. nog vastgelegd, dat de toepasselijkheid van de daar genoemde regeling wordt beperkt door het vereffeningsdoel, zooals in het eerste lid van artikel 55c W. v. K. wordt aangegeven.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 382 pag. 458. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 172 pag 28S. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 295. Lyon-Caën-Renault-Amiaud, tome second. première partie n°. 378 pag. 376 en 377 : le liquidateur est mandataire.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 386 pag. 461.
3 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 283 pag. 459. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 172 pag. 284.



COMMISSARISSEN ; VERDEELING VAN HET VERMOGEN.
Commissarissen.
In het laatste lid van artikel 55d W. v. K. heeft de wet doen uitkomen, dat zij voor de vereffening van de zaken der N. V. noodig acht het voortbestaan van de bestaande commissarissen1; het artikel stelt immers vast, dat, tenzij de akte van oprichting in concreto of een besluit der algemeene vergadering in concreto anders bepaald heeft, de taak der commissarissen ten aanzien der vereffenaars dezelfde is, als zij was ten aanzien der bestuurders ; waar hier verwezen wordt naar akte van oprichting en besluit der algemeene vergadering in verband met slechts de taak der commissarissen, is het niet twijfelachtig, dat de rechtsverhouding tusschen N. V. en commissarissen blijft voortbestaan.
Verdeeling van het vermogen.
Zeer belangrijk voor de materieelrechtelijke zijde der vereffening is het thans volgende artikel 56.
Artikel 56 W. v. K. luidt :
HETGEEN NA DE VOLDOENING DER SCHULDEISCHERS OVER IS GEBLEVEN VAN HET VERMOGEN EENER ONTBONDEN NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP, WORDT AAN DE AANDEELHOUDERS EN ANDERE RECHTHEBBENDEN IN VERHOUDING TOT IEDERS RECHT UITGEKEERD; ONVERMINDERD DE BEVOEGDHEID DER VEREFFENAARS OM, INDIEN DE STAAT VAN DEN BOEDEL DAARTOE AANLEIDING GEEFT, EEN UITKEERING BIJ VOORBAAT TE DOEN.
Het artikel handelt over de distributie van het vermogen der ontbonden N. V. en over degenen, die daarop recht kunnen doen gelden.
Daaronder vallen op de eerste plaats en krachtens op de wet gegrond recht en worden als zoodanig afzonderlijk en alleen genoemd de schuldeischers der N. V. ; op de eerste plaats 2 komen de crediteuren, aangezien al de goederen eener debitrice voor hare verbintenissen aansprakelijk zijn, zooals in artikel 1177 B. W. wordt vermeld, terwijl blijkens de uitdrukkelijke bepaling van artikel 36 W. v. K. de wet niet wil weten van een boedelverdeeling, waarbij de rechtverkrijgenden uit den boedel
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 384 pag. 460. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 173 pag. 285—286. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 294. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. ad § 206 D. A. G. pag. 867 vlg. en § 209 D. A. G. pag. 872 en 874 Anm. 15. Lyon-Cakn-Renault-Amiauu t. a. p. n°. 909 pag. 501 : les commissaires cessent leur fonctions.
2 G. Vlug t. a. p. n°. 123 en 124 pag. 93. Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 388 pag. 464. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 175, 176 pag. 287 en n°. 177, pag. 289. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 294. Mr. Dr. M. Polak, Overzicht pag. 38. Lyon-Caën-Renault-Amiaud t. a. p. n°. 910 pag. 502. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p. pag. 208—209, D. A. G. pag. 871— 872 en 873 speciaal sub D en § 212 D. A. G. pag. 881—883.



WINST, WINSTSOORTEN.
aansprakelijk zouden worden voor de schulden ; slechts na de voldoening der schuldeischers kan aan anderen dan de schuldeischers iets ten goede komen, behoudens de met allerlei zorgen omringde uitkeering bij voorbaat, bij de regeling waarvan aan de crediteuren alle bevoegdheden tot bescherming van hun recht gegeven zijn ; onder „schuldeischers" in artikel 56 W. v. K. zal men hebben te verstaan de „zaakschuldeischers".
Winst, winstsoorten.
Naast de door de wet genoemde crediteuren, kunnen als rechthebbenden op het vermogen der N. V. nog worden aangewezen personen, die krachtens overeenkomst of wet tot winst (bedrijfs-, jaar- of absolute winst bij beëindiging der N. V.) gerechtigd zijn, de houders van winstbewijzen, van genusscheinaktien, voor zoover zij niet hun voldoening reeds vooraf ontvangen hebben, aandeelhouders en derden, die tot het saldo der ontbonden vennootschap gerechtigd zijn, laatstgenoemde derden wederom krachtens overeenkomst.
Wat na de voldoening der schuldeischers van het vermogen der N. V. overblijft, wordt aan de aandeelhouders en andere rechthebbenden uitgekeerd in verhouding tot ieders recht1.
Onder het vermogen der ontbonden N. V. kan dan ook een bepaald gedeelte moeten gequalificeerd worden met den term „winst" ; de door de wet gebruikte terminologie brengt geenszins mede, dat het aannemen van het kunnen bestaan van winst op het oogenblik der ontbinding der N. V. uit den booze zou zijn, in dien zin, dat al hetgeen boven het aan de zaakschuldeischers toekomende bedrag aanwezig is, als excedent der ontbonden N. V. zou moeten worden beschouwd ; wanneer eene N. V. door besluit der algemeene vergadering in den loop van een boekjaar wordt ontbonden, kan op dat moment zeer wel door het bedrijf verkregen winst, die ook overigens uitdeelbaar is, zijn verkregen ; goede trouw in de uitvoering en billijkheid zouden, wanneer aan derden een recht op zoodanige winst is toegekend, zich er tegen verzetten, het tusschentijds verworven bedrag niet als winst te beschouwen.
Deze opvatting, dat bij vereffening der ontbonden N. V. na de voldoening der zaakschuldeischers, winstuitkeering moet geschieden, is o. a. van belang ter bescherming der derden-winstgerechtigden, al of niet preferent gerechtigd op winst boven de aandeelhouders.
Winst moet in casu op dezelfde wijze worden omschreven, als geschiedde gedurende het bestaan der N. V. ; er is geen voldoende reden, om derden tot winstgerechtigden bij de ontbinding en vereffening der N. V. een voordeel te doen opkomen tengevolge van het feit, dat het verder vormen van reserves, of het instandhouden daarvan in meerdere of mindere mate reden van bestaan mist ; winstuitkeering aan de derden
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 390 pag. 465 t/m 468. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 295. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 175— 176 pag. 287 t/m 289.



winst, winstsoorten, saldo.
winstgerechtigden moet geschieden met inachtneming van dezelfde wijze van winst berekening, als plaats vond bij de gewone jaarlijksche winstuitkeeringen.
Het recht der derden-winstgerechtigden op winstuitkeering zal kunnen bepaald zijn bijvoorbeeld na vooraf reserves uit de behaalde jaarwinst te hebben afgetrokken.
In zoodanig geval zal ook bij de ontbinding en vereffening aan derden geen grootere winst behoeven te worden uitgekeerd, terwijl ook vroeger gekweekte reserves ten hunnen aanzien op dit moment niet winst vormen gaan.
Ten aanzien der aandeelhouders moet als winst worden beschouwd, al datgene, wat aanwezig is aan vermogen der N. V., boven het bedrag wat noodig is tot dekking der zaakcrediteuren en het bedrag van het geplaatste kapitaal ; krachtens overeenkomst kunnen ook andere dan aandeelhouders tot deze soort winst gerechtigd zijn.
Aangezien het vermogen der N. V. mede bestaat uit gedane stortingen op aandeelen en artikel 39d W. v. K. bepaalt, dat, tenzij anders is bepaald, aan alle aandeelen in verhouding tot hun bedrag gelijke rechten en verplichtingen verbonden zijn, moet ook reeds op enkel wettelijken grondslag worden aanvaard de stelling van Prof. v. d. Heijden, dat „de terugbetaling van het kapitaal-saldo moet geschieden naar evenredigheid der nominale bedragen der geplaatste aandeelen op den grondslag van voorafgaande volstorting van alle geplaatste aandeelen".1
Tot de uitbetaling aan anderen dan aandeelhouders, is er voor de gerechtigden een titel tot opvordering daarvan aanwezig ; bij de verdeeling van het excedent onder de aandeelhouders moet geoordeeld worden aan de hand van den laatsten zin van het eerste lid van artikel 1702 B. W. en van het eerste lid van artikel 55c W. v. K. : wanneer bij de ontbinding en vereffening der N. V. meerdere aandeelhouders aanwezig zijn, zal er een verdeeling, een scheiding en deeling van het voordeelig saldo plaats hebben ; is er slechts één aandeelhouder bij de ontbinding en vereffening aanwezig, dan zal de wijze van eigendomsverkrijging voor dezen laatsten aandeelhouder inderdaad in persoonlijke toeëigening gelegen zijn ; tot deze conclusie dwingt de overweging, dat op de N. V. de bepalingen, met betrekking tot het zedelijk lichaam gegeven, van toepassing zijn en de noodzakelijkheid van overeenstemmenden uitleg van artikel 1702 B. W. en artikel 55c W. v. K. ; deze overeenstemmende uitleg is mogelijk en derhalve geboden ; door artikel 1702 B. W. worden als wijzen van eigendoms ver krijging genoemd scheiding en deeling en toeëigening, tengevolge waarvan zal moeten worden aangenomen, dat de wet onder datgene, wat noodig en noodzakelijk is ter vereffening der N. V. niet begrijpt het blijven voortbestaan,
1 Prof Mr, E. J. J. van der Heijden tap. n°. 390 pag. 468. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaf!' t. a. p. n°. 295. Anders: Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 176 pag. 289.



opdat de aandeelhouders het resteerende excedent zullen verkrijgen ; bleef de N. V. bestaan, dan zou voor de verkrijging van het resteerende excedent door de aandeelhouders noodig zijn overdracht aan dezen en niet mogelijk scheiding en deeling of toeëigening.
Uitkeering bij voorbaat.
De vereffenaars hebben, indien de staat van den boedel daartoe aanleiding geeft, bevoegdheid een uitkeering bij voorbaat te doen ; bij voorbaat is in dit artikel genoemd de uitkeering, die aan anderen dan de zaakcrediteuren geschiedt, vóórdat voldoening van het aan dezen verschuldigde heeft plaats gehad ; opdat zoodanige uitkeering zal kunnen plaats hebben, is noodig, dat de staat van den boedel daartoe aanleiding geeft ; opdat zulks het geval zal kunnen zijn, is een onvoorwaardelijk vereischte, dat met zekerheid vaststaat de mogelijkheid van integrale en onbelemmerde voldoening der zaakcrediteuren, en waar door de wet slechts wordt gevorderd, dat de staat van den boedel tot de uitkeering bij voorbaat aanleiding zal geven, is het voor de vereffenaars niet onmogelijk op grond der aanwezigheid van dit surplus alleen een uitkeering bij voorbaat te doen.
Aan de vereffenaars wordt gegeven de bevoegdheid tot het doen van een uitkeering bij voorraad ; eene daartoe strekkende verplichting is den vereffenaars niet opgelegd.
Voorschriften betreffende de wijze van afwikkeling.
De formeele afwikkelingsregelen voor de ontbonden N. V. worden gevonden in de artikelen 56a tot en met 56/ W. v. K., waarvan de tekst hier volgt.
Artikel 56a W. v. K. luidt als volgt :
EENIGE UITKEERING, ALS BEDOELD BIJ HET VORIG ARTIKEL, MAG NIET GESCHIEDEN DAN NA VERLOOP VAN TENMINSTE TWEE MAANDEN, NADAT ZIJ DOOR DE VEREFFENAARS DOOR MIDDEL VAN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT EN HET BIJ ARTIKEL 55a BEDOELDE NIEUWSBLAD IS AANGEKONDIGD ONDER MEDEDEELING, DAT HET PLAN VAN UITKEERING, HOUDENDE DE GRONDSLAGEN DER VERDEELING, TER KENNISNEMING VOOR EEN IEDER IS NEERGELEGD TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER EN BIJ HET KANTOOR DER VENNOOTSCHAP, INDIEN DAT KANTOOR NOG BESTAAT.
BINNEN DIEN TIJD KAN IEDER BELANGHEBBENDE TEGEN DE UITKEERING OF DE WIJZE VAN VERDEELING IN VERZET KOMEN.
DIT VERZET GESCHIEDT BIJ EEN AAN DE VEREFFENAARS
UITKEERING BIJ VOORBAAT ; WIJZE VAN AFWIKKELING.



WIJZE VAN AFWIKKELING.
TEN KANTORE DER ONTBONDEN VENNOOTSCHAP, OF BIJ GEBREKE VAN ZOODANIG KANTOOR, AAN DE WOONPLAATS DES VEREFFENAARS OF INDIEN ER MEERDERE ZIJN, VAN EEN HUNNER, BETEEKEND, EXPLOOT MET DAGVAARDING VAN DEZEN VOOR DE RECHTBANK VAN HET ARRONDISSEMENT, WAARIN DE VENNOOTSCHAP GEVESTIGD IS, TENEINDE TE HOOREN VERKLAREN, DAT DE UITKEERING NIET OF VERMINDERD MET EEN DOOR DEN RECHTER VAST TE STELLEN BEDRAG ZAL GESCHIEDEN, DAN WEL DAT DE UITKEERING ZAL GESCHIEDEN NAAR ANDERE DOOR DEN RECHTER VAST TE STELLEN GRONDSLAGEN.
DOOR HET EXPLOOT VAN VERZET WORDT DE AANGEKONDIGDE UITKEERING GESCHORST, TOTDAT HET VERZET IS INGETROKKEN OF DAAROP BIJ RECHTERLIJK GEWIJSDE IS BESLIST.
Artikel 566 luidt als volgt :
de in het Vorig artikel vermelde rechtbank kan,
HANGENDE EEN GEDING ALS BEDOELD BIJ DAT ARTIKEL, NA AFLOOP VAN DEN DAARBIJ GESTELDEN TERMIJN VAN TWEE MAANDEN, OP VERZOEK VAN DE VEREFFENAARS OF EEN OF MEER ANDERE BELANGHEBBENDEN, DE VEREFFENAARS MACHTIGEN TOT EEN VOORLOOP1GE UITKEERING, DOOR DE RECHTBANK ZOODANIG TE BEPALEN, DAT DE BELANGEN DERGENEN, DIE IN VERZET ZIJN GEKOMEN NIET WORDEN BENADEELD.
DE RECHTER GEEFT ZIJNE BESLISSING NIET DAN NA VERHOOR OF BEHOORLIJKE OPROEPING VAN DEGENEN, DIE IN VERZET ZIJN GEKOMEN.
PARTIJEN VERSCHIJNEN HETZIJ BIJ PROCUREUR, HETZIJ BIJGESTAAN DOOR HAAR PROCUREURS.
GEDURENDE DRIE WEKEN NA DEN DAG DER BESCHIKKING VAN DE RECHTBANK KUNNEN ZOOWEL DE VERZOEKERS ALS DEGENEN, DIE VERZET HEBBEN GEDAAN, IN BEROEP KOMEN BIJ HET GERECHTSHOF.
TEGEN DE BESCHIKKING VAN HET HOF, TE GEVEN MET INACHTNEMING VAN HET BEPAALDE BIJ HET TWEEDE LID, IS GEEN VERDERE VOORZIENING TOEGELATEN, BEHOUDENS CASSATIE IN HET BELANG DER WET.
Artikel 56c W. v. K. luidt als volgt :
DE IN ARTIKEL 56a VERMELDE RECHTBANK KAN OP VERZOEK VAN EEN OF MEER BELANGHEBBENDEN BEVELEN, DAT HETGEEN DE VEREFFENAARS VAN DE NAAMLOOZE



WIJZE VAN AFWIKKELING.
VENNOOTSCHAP ONDER ZICH HEBBEN GEHEEL OF GEDEELTELIJK ZAL WORDEN IN BEWARING GEGEVEN HETZIJ TER PLAATSE TOT HET ONTVANGEN VAN GERECHTELIJKE CONSIGNATIEN AANGEWEZEN, HETZIJ ELDERS OP DE VOORWAARDEN DOOR DEN RECHTER TE BEPALEN.
INDIEN HET VERZOEK DOOR ANDEREN DAN DE VEREFFENAARS IS GEDAAN, BESLIST DE RECHTBANK NIET DAN NA VERHOOR OF BEHOORLIJKE OPROEPING VAN DE VEREFFENAARS.
TEGEN DE BESCHIKKING VAN DE RECHTBANK IS GEENE VOORZIENING TOEGELATEN, BEHOUDENS CASSATIE IN HET BELANG DER WET.
OVER HETGEEN INGEVOLGE DIT ARTIKEL IS IN BEWARING GEGEVEN, KAN SLECHTS WORDEN BESCHIKT MET MACHTIGING DER RECHTBANK.
Artikel 56d luidt als volgt:
DE BEDRAGEN, WAAROVER NIET BINNEN ZES MAANDEN NA DE BETAALBAARSTELLING DER LAATSTE UITKEERING IS BESCHIKT, WORDEN IN BEWARING GEGEVEN TER PLAATSE TOT HET ONTVANGEN VAN GERECHTELIJKE CONSIGNATIEN AANGEWEZEN.
Artikel 56e W. v. K. luidt als volgt :
BINNEN EEN MAAND NA HET VERSTRIJKEN VAN DEN BIJ HET VOORGAAND ARTIKEL GENOEMDEN TERMIJN ZULLEN DE VEREFFENAARS TER PLAATSE DOOR HEN AAN TE WIJZEN, MITS GELEGEN IN DE GEMEENTE, WAAR DE ONTBONDEN NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP LAATSTELIJK GEVESTIGD IS GEWEEST, ALSMEDE TEN KANTORE VAN HET HANDELSREGISTER VAN DIE PLAATS HUNNE REKENING EN VERANTWOORDING NEERLEGGEN, TENEINDE ALDAAR GEDURENDE DRIE MAANDEN TER INZAGE VOOR EEN IEDER TE VERBLIJVEN ; DEZE TERMIJN VANGT AAN DAAGS NADAT DE NEDERLEGGING IN DE NEDERLANDSCHE STAATSCOURANT EN HET BIJ ARTIKEL 55a BEDOELDE NIEUWSBLAD AANGEKONDIGD IS.
INDIEN BINNEN DIEN TERMIJN DE VEREFFENAARS NIET ZIJN GEDAGVAARD TOT HET DOEN VAN REKENING EN VERANTWOORDING, OVEREENKOMSTIG DE ARTIKELEN 771 EN VOLGENDE VAN HET WETBOEK VAN BURGERLIJKE RECHTSVORDERING, WORDT DE DOOR HEN NEDERGELEGDE REKENING EN VERANTWOORDING GEACHT TE ZIJN GOEDGEKEURD.



wijze van afwikkeling.
Artikel 56/ W. v. K. luidt als volgt :
INDIEN ACHTERAF NOG EEN SCHULDEISCHER OP KOMT OF VAN HET BESTAAN VAN EENE BATE BLIJKT, KAN DE RECHTBANK, OP VERZOEK VAN EEN BELANGHEBBENDE, DE VEREFFENING HEROPENEN EN, ZOO NOODIG, VEREFFENAARS BENOEMEN.
DE VEREFFENAARS ZIJN BEVOEGD, VAN DE AANDEELHOUDERS EN DE ANDERE IN ARTIKEL 56 BEDOELDE RECHTHEBBENDEN HET DOOR IEDER TE VEEL ONTVANGENE TERUG TE VORDEREN.
Uitkeeringen.
Voor iedere uitkeering, waarvan in artikel 56 W. v. K. gesproken wordt, is door artikel 56a W. v. K. een voorwaarde gesteld ; artikel 56 W. v. K. spreekt van tweeërlei uitkeering, n.1. van een uitkeering bij voorbaat en van een zoodanige, die geschiedt, nadat de voldoening der zaakcrediteuren heeft plaats gehad ; het doen van ieder der beide uitkeeringen, anders dan onder die voorwaarden, is verboden1; al behoeft zulke betaling niet zonder meer als nietig te worden beschouwd, zal het op die wijze ten onrechte verkregene kunnen worden teruggevorderd, indien door de betaling aan den verkrijger meer is uitgekeerd dan aan hem verschuldigd is, hetzij tengevolge van de gerechtigdheid der zaakcrediteuren of de gerechtigdheid van anderen, niet-zaakcrediteuren.
De voorwaarde door artikel 56a W. v. K. gesteld, is het verloopen zijn, zonder verzet, van twee maanden, nadat de aankondiging van de voorgenomen uitkeering is geschied, zoowel in de Nederlandsche Staatscourant, als in het Nieuwsblad genoemd in artikel 55a W. v. K., zoodat de aan vangstermijn van den termijn van twee maanden derhalve is het tijdstip van verschijning van het laatstverschijnende der genoemde bladen ; behalve het voornemen tot uitkeering, moet worden medegedeeld, dat „het plan van uitkeering, houdende de grondslagen der verdeeling1' is neergelegd.
Uit den aard der zaak begint deze termijn slechts te loopen onder voorwaarde, dat nederlegging werkelijk heeft plaats gehad.
Plan van uitkeering, houdende grondslagen.
De beteekenis van deze bewoordingen kan verschillend zijn al naar gelang de rede is van een uitkeering na voldoening der zaakscrediteuren, dan wel van een uitkeering bij voorbaat te doen.
1 Prof Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 389 pag. 464. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 177 en 177a pag. 289 t/m 291. Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag. 295. G. Vlug t. a. p. n°. 125 pag. 93. Ter zake van bescherming van crediteuren zie ook: Dr. Dr. E. Schlegelb erger t. a. p. § 208 en § 213 D. A. G. pag. 871 en 883 vlg. Lyon-Caën-Renault-Amiaitd tome second, première partie n°. 380 pag. 378—379.



GRONDSLAGEN DER VERDEELING ; NEDERLEGGING.
Hoewel het plan van uitkeering niet behoeft in te houden een rekening en verantwoording, aangezien immers het afleggen daarvan afzonderlijk geregeld wordt in artikel 56e W. v. K., zal de inhoud daarvan toch van dien aard moeten zijn, dat een ieder, wiens belangen met het al of niet doen eener uitkeering of de wijze van de verdeeling gemoeid zijn, uit het plan van uitkeering duidelijk kan zien, of en in hoeverre met zijn rechten en belangen is rekening gehouden.
Wanneer voldoening der crediteuren heeft plaats gehad, zal zulks moeten worden vermeld, alsmede hoe hoog dit bedrag was en of het geheele resteerende saldo in eens wordt uitgekeerd, dan wel slechts een gedeelte daarvan voorloopig tot uitkeering komt ; wanneer een uitkeering bij voorbaat zal geschieden, zal het plan van uitkeering dienen in te houden, dat en of voldoening der zaakscrediteuren tot het voor hunne voldoening benoodigde bedrag is gereserveerd en op eenigerlei wijze veilig is gesteld.
Door de wet wordt uitdrukkelijk aangegeven, dat het plan van uitkeering moet inhouden „de grondslagen der verdeeling" ofschoon, zooals daareven opgemerkt, niet mag worden aangenomen, dat deze grondslagen der verdeeling den eenigen inhoud van het plan van uitkeering zouden vormen.
Onder „grondslagen der verdeeling" moeten zoowel feitelijke, als juridische grondslagen daarvan worden verstaan.
Verschillende soorten van juridische grondslagen werden reeds behandeld bij de bespreking van het vorige artikel en een zeer groote variëteit daarvan is nog mogelijk, zoowel wat betreft verdeeling van winst als van (overig)saldo tengevolge van contractueele regeling, die uit den aard dient te worden geobserveerd.
Als feitelijke grondslag der verdeeling, die ook zal dienen te worden vermeld, kan bijvoorbeeld worden genoemd het feit, dat de vereffenaars, wanneer niet het geheele saldo ineens tot uitkeering komt, hebben gemeend, bepaalde gerechtigden bij de eerste uitkeering in het geheel niet of slechts gedeeltelijk te moeten voldoen, in verband met een gemakkelijkere en economischer wijze van voldoening bij verdere afwikkeling van den boedel ; naast dit voorbeeld zijn uit den aard ook vele andere feitelijke grondslagen te noemen ; waar de wet geen duidelijke omschrijving geeft van datgene, wat is te verstaan onder „het plan van uitkeering, houdende de grondslagen der verdeeling", kan slechts in het algemeen worden gezegd, dat mededeeling moet worden gedaan van de juridische en feitelijke grondslagen en andere gegevens, bij afwezigheid waarvan belanghebbenden gedwongen zijn, te grijpen naar het in artikel 56a W. v. K. genoemde verzetmiddel.
Accountantsvoorlichting kan zeer dienstig zijn.
Nederlegging.
De nederlegging der vereischte bescheiden moet geschieden ten kanVI 40



nederlegging ; verzet.
tore van het Handelsregister, waar de N. V. gevestigd is/was (artikel 37e W. v. K. lid 2) en ten kantore der vennootschap, indien dit — wat niet een vereisehte blijkt te zijn — na de ontbinding is blijven voortbestaan : op beide plaatsen moet kennisneming voor een ieder mogelijk zijn.
Verzet.
Binnen den tijd van twee maanden na de aankondiging, kan verzet1 worden gedaan ; door een exploit van verzet wordt geschorst de aangekondigde uitkeering, een verlenging van den termijn tot het doen van verzet voor andere personen heeft dit verzet niet tengevolge : de termijn van twee maanden is een fatale termijn voor ieaer en voor goed ; betwijfelbaar is of in eerste instantie voeging alsnog toegelaten, dan wel uitgesloten moet worden geacht.
Het verzet kan geschieden tegen de uitkeering of tegen de wijze van verdeeling, door iederen belanghebbende ; derhalve door de zaakscrediteuren tegen het plaats vinden van eene uitbetaling aan anderen en door de gerechtigden tot winst of saldo tegen de wijze van verdeeling ; het is echter ook denkbaar als practisch van belang, dat aandeelhouders of andere tot winst of saldo gerechtigden zich tegen uitkeering (op een bepaald moment) verzetten, en de ruime omschrijving der wet, die in het algemeen spreekt van „belanghebbenden", noch ook de geest der wet brengt bezwaren mede tegen de opvatting, dat door anderen dan zaakscrediteuren verzet kan worden gedaan tegen het plaats grijpen der uitkeering.
Het verzet geschiedt bij exploit van dagvaarding, beteekend aan de vereffenaars, die als zoodanig partij zijn in deze procedure, ten kantore der ontbonden vennootschap, of indien zoodanig kantoor ontbreekt, aan de woonplaats van slechts één der vereffenaars, terwijl de relatieve competentie blijft bepaald worden door de plaats van vestiging der N. V. ; aangezien overigens geen afwijkende bepalingen zijn gemaakt, geldt voor de in artikel 56a W. v. K. genoemde dagvaarding al datgene, wat voor de dagvaardingen is voorgeschreven in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, bepaaldelijk betrekkelijk datgene, waarvan gesproken wordt in artikel 53 W. v. B. Rv, het onderwerp en de middelen van den eisch en de duidelijke en bepaalde conclusie ; de conclusie der dagvaarding wordt door artikel 56a W. v. K. uitdrukkelijk omschreven ; een voldoende duidelijke en bepaalde conclusie is derhalve aanwezig, indien wordt gevraagd een vonnis, dat de uitkeering niet of niet zooals zij is voorgenomen, zal mogen geschieden of vaststelling door den rechter van het bedrag, waartoe uitkeering zal mogen geschieden, of van de grondslagen, waarnaar de uitkeering zal hebben te geschieden ; uit den aard der zaak is het geoorloofd, toelating slechts van een bepaaldelijk in de dagvaarding omschreven uitkeering of op bepaaldelijk genoemde grondslagen berustende, te vragen.
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p n°. 391 pag 469. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 1776 pag. 291.



VERZET ; VOORLOOPIGE UITKEERING.
Zoowel in het eene als in het andere geval, zullen door de verzetdoende partij voldoende feitelijke en juridische gegevens moeten worden verstrekt, die de door 't artikel genoemde conclusie wettigen ; den rechter is immers bij deze procedure niet gegeven een aparte en uitgebreide bevoegdheid tot eigen onderzoek.
Wanneer naar het verzetsmiddel wordt gegrepen op grond der afwezigheid van voldoende gegevens in het plan van uitkeering, is het zeer wel denkbaar, dat den rechter in den loop der procedure duidelijk wordt, dat er geen bezwaren bestaan tegen de uitkeering, zooals en in de mate, gelijk die, na verderen uitleg in rechte, in het plan van uitkeering blijkt te zijn bedoeld ; hij zal dan niet kunnen verklaren, dat het verzet ten onrechte heeft plaats gehad, daar er immers niet is voldaan aan het vereischte van een plan van uitkeering, houdende grondslagen. Er zal eerst een plan van uitkeering, houdende grondslagen, moeten worden neergelegd. De rechter kan niet bevelen, dat uitkeering zal geschieden naar het plan van uitkeering, waartegen verzet werd gedaan, zooals dat na nadere toelichting-in-rechte blijkt bedoeld te zijn ; de wet geeft hem die bevoegdheid niet, het nederleggen van een duidelijk plan van uitkeering is een essentieel vereischte.
Al wekken de door de wet gebruikte bewoordingen, nl. „de dagvaarding om te hooren verklaren'' den schijn alsof van een simpel declaratoir vonnis sprake zal zijn, is zulks geenszins het geval : veeleer is er sprake van rechtstoestandvaststellende vonnissen met, naar hun aard, werking tegenover al degenen, die bij de ^erdeeling betrokken zijn1, althans na verloop van den voor verzet openstaanden termijn en bij aanwezigheid van gewijsde.
De aangekondigde uitkeering wordt door het exploit, waarvan als zoodanig de dagteekening vaststaat, geschorst ; zij zal niet eerder kunnen geschieden, dan na intrekking van het verzet, of na beslissing op het verzet bij rechterlijk gewijsde, mits na verstrijken van den termijn van 2 maanden ; aangezien geen afwijkende bepalingen dienaangaande zijn gemaakt, zal moeten worden aangenomen, dat voor intrekking van het verzet noodig is de beëindiging der bij dagvaarding aangespannen procedure overeenkomstig de regels van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering.
Waar ook ten dien aanzien geen afwijkende bepalingen zijn gemaakt, is mogelijk, dat van de beslissing in de verzetprocedure wordt ingesteld hooger beroep en cassatie.
Voorloopige uitkeering.
Het is een zeer practische en gezonde maatregel, door den wetgever neergelegd in artikel 566 W. v. K., waar een regeling wordt getroffen, waardoor wordt vermeden, dat de afwikkeling van den boedel der
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 391 pag. 469. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. ]77c pag. 293.



VOORLOOPIGE UITKEERING.
Naamlooze Vennootschap wordt stilgelegd voor een grooter gedeelte, dan door de verzetprocedure wordt noodig gemaakt.
Daarom is bepaald, dat de Rechtbank kan machtigen tot een voorloopige uitkeering1 door haar zoodanig bepaald, dat door die uitkeering niet kunnen worden benadeeld de belangen van hen, die in verzet zijn gekomen.
De belangen dergenen, die verzet hebben gedaan, worden in artikel 566 W. v. K. door de wet alleen genoemd als richtsnoer voor de rechtbank bij de bepaling van de voorloopige uitkeering ; het is echter weinig twijfelachtig, dat de rechtbank, aan wie werd verzocht, naar artikel 56a W. v. K., om de daar genoemde regelingen te treffen, bij de verleening der machtiging en de bepaling van de voorloopige uitkeering zal rekening houden met alle factoren, die naar haar inzicht, een volgens artikel 56a W. v. K. gevraagde regeling bepalen ; zoo is het ook mogelijk, dat de rechtbank, niettegenstaande zulks zonder benadeeling van crediteuren doenbaar zou zijn, weigert machtiging tot het doen eener voorloopige door haar te bepalen uitkeering te verleenen ; de wet zegt dan ook slechts, dat de rechtbank bevoegd is om machtiging te verleenen, doch legt haar geenszins verplichting daartoe op, indien maar de uitkeering zonder benadeeling van hen, die verzet gedaan hebben, kan geschieden.
Aangezien gronden voor verzet kunnen zijn gelegen in het bedrag der uitkeering of in de wijze der verdeeling, zal de inhoud der door de rechtbank te treffen bepaling met deze genoemde factoren hebben rekening te houden.
Eene machtiging tot voorloopige uitkeering kan door de rechtbank slechts geschieden na afloop van den in artikel 56a W. v. K. genoemden termijn ; pas dan is de mogelijkheid tot het doen van verzet gesloten ; waar de wet voorschrijft, bij eventueele verleening der machtiging, rekening te houden met de belangen van degenen, die verzet hebben gedaan, is het voor de hand liggend, dat het geven van eene beslissing niet geschieden mag, vooraleer de termijn tot het doen van verzet verstreken is ; een verzoek tot machtiging tot voorloopige uitkeering, nadat eenig verzet is gedaan, doch voordat de genoemde termijn van twee maanden is verstreken, behoeft niet niet-ontvankelijk te worden verklaard, doch de beslissing daarop kan worden aangehouden tot na afloop van den genoemden termijn.
Het verzoek kan worden gedaan door de gezamenlijke vereffenaars of een belanghebbende en geschiedt bij verzoekschrift.
Vóór het geven eener beslissing is de rechtbank verplicht te hooren degenen, die verzet hebben gedaan.
Hunne oproeping heeft te geschieden door den Griffier der Arrondissements-rechtbank ; verzoekers en degenen, die verzet hebben gedaan en
1 Prof. Mr. E. J. J. van der H eijden t. a. p. n°. 392 pag. 470. Mr. Dr. L. E.
isser t. a. p. n°. ] lid pag. 293—294. G. Vlug t. a. p. ad art. 566 n°. 126 pag. 93.



VOORLOOPIGE UITKEERING ; VOORLOOPIGE INBEWARINGEVING.
door de wet eenigszins eigenaardig „partijen" worden genoemd, kunnen optreden, hetzij vertegenwoordigd, hetzij bijgestaan door procureur.
Een hooger beroepstermijn van drie weken staat aan partijen open bij het Gerechtshof tegen de beslissing der Rechtbank ; het Hof moet eveneens hooren degenen, die verzet hebben gedaan ; geenerlei verdere voorziening is mogelijk dan cassatie in het belang der wet.
Voorloopige inbewaringgeving.
Gedurende den loop der vereffening kunnen groote waarden tot latere uitkeering aanwezig zijn bij de vereffenaars.
Met betrekking tot de bewaring van de gelden der ontbonden N. V., wordt door artikel 56a W. v. K. een regeling gegeven ; ten aanzien van deze bewaring kan eene beslissing gegeven worden door de rechtbank, in artikel 56a W. v. K. genoemd.1
Zij zal daartoe kunnen overgaan, nadat een daartoe strekkend verzoekschrift aan haar is ingediend ; de wet spreekt immers van een verzoek, dat aan de rechtbank wordt gedaan, terwijl bovendien de gevraagde beslissing niet van contradictoiren aard behoeft te worden geacht te zijn, zulks blijkens het feit, dat het verzoek kan worden gedaan door de vereffenaars zeiven, die blijkens het tweede lid van artikel 56c W. v. K. moeten worden gerangschikt onder de in het eerste lid genoemde belanghebbenden.
De belanghebbenden van artikel 56c W. v. K. kunnen meerdere en andere zijn, dan de direct rechthebbenden op den te liquideeren boedel der ontbonden N. V.
Het verzoek strekt tot verkrijging van een bevel aan de vereffenaars, om hetgeen onder hen berust van de N. V. geheel of gedeeltelijk in bewaring te geven.
Het bevel kan betrekking hebben op al hetgeen de vereffenaars onder zich hebben van de N. V., derhalve lichamelijke roerende zaken ; onlichamelijke zaken hebben de vereffenaars nooit „onder zich" en artikel 1731 B. W., handelend over de bewaargeving spreekt van eenig „goed", dat in natura zal moeten worden teruggegeven ; wel echter is mogelijk het bevel tot inbewaargeving van de bewijspapieren van aan de ontbonden N. V. toekomende rechten, alsmede van zoodanige papieren, zonder het houden en hebben waarvan eenig recht niet kan worden uitgeoefend.
De bewoordingen der wet, inhoudende, dat het bevel tot inbewaringgeving kan worden gegeven van hetgeen de vereffenaars onder zich hebben van de naamlooze vennootschap, beteekent niet, dat eigendom der naamlooze vennootschap aanwezig moet zijn ; noch grammaticale, noch logische interpretatie dwingen tot dien uitleg, zoodat ook het bevel tot bewaring kan worden gegeven ten aanzien van datgene, waarvan
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p n°. 393 pag. 471. Mr. Dr. L. EVisser t. a. p. n°. 174 pag. 286—287. G. Vlug t. a. p. ad artikel 56c n°. 127, pag. 93-



VOORLOOPIGE INBEWARINGGEVING.
de N. V. slechts houdster of bezitster is ; twijfelachtig is, of ten deze een uitzondering moet worden gemaakt ten aanzien van de goederen, die de N. V. in pand houdt van derden.
Het zal als voldoende omschreven verzoek moeten worden aangemerkt, wanneer wordt verzocht, dat de rechtbank zal bevelen, dat alle contanten der N. V-, zoowel die, welke op het oogenblik van het verzoek aanwezig zijn, als die, welke zij in den loop der vereffening zal ontvangen, in bewaring moeten worden gegeven; ofschoon deze en'soortgelijke omschrijvingen veel nadere preciseering kunnen toelaten, is het niet aannemelijk, dat op dien grond niet-ontvankelijkverklaring van het gedane verzoek zou moeten worden uitgesproken, zoowel op grond van het feit, dat de wet zelve zeker niet in den weg zou staan aan de ontvankelijkheid van een verzoek, om „het geheel", dat is alles, wat de vereffenaars onder zich hebben, in bewaring te geven, en het verzoek tot verkrijging van een bevel tot bewaring van alle goederen van een bepaald soort voldoende omschreven mag worden geacht, als op grond daarvan, dat bij het stellen van den eisch van zeer scherpe omschrijving van het verzoek de toepassing van het nuttige voorschrift van artikel 56c W. v. K. uitermate moeilijk zal worden en slechts mogelijk voor degenen, die van den stand van zaken der ontbonden N. V. op de hoogte zijn ; waar bovendien de rechtbank de bevoegdheid en niet de verplichting heeft, om naar aanleiding van een gedaan verzoek een bevel tot inbewaringgeving te verstrekken, kan de niet-ontvankelijkverklaring op grond van te weinige preciseering gemakkelijk achterwege blijven.
Het is als geoorloofd te beschouwen, dat het request inhoudt het verzoek tot verkrijging van een bevel tot inbewaringgeving hetzij ter plaatse aangewezen tot het ontvangen van gerechtelijke consignatiën, hetzij elders en in het laatste geval overeenkomstig de door den rechter te bepalen voorwaarden, zonder dat het verzoekschrift aanduiding van gewenschte voorwaarden behoeft in te houden ; wanneer bevel wordt gegeven tot inbewaringgeving ter plaatse, aangewezen tot het ontvangen van gerechtelijke consignatiën, kan het bevel geenerlei nadere voorwaarden inhouden, daar het eerste lid van artikel 56c W. v. K. de mogelijkheid van het stellen van voorwaarden blijkens de interpunctie slechts verbindt aan andersoortige inbewaargeving en eerstgenoemde inbewaringgeving door zijn eigen wettelijke regelen wordt geregeerd.
De inhoud der voorwaarden staat aan de rechtbank ter vaststelling vrij.
Zij zullen onder meer kunnen inhouden de vaststelling van het bedrag, dat bij de totstandkoming der overeenkomst van bewaargeving aan den bewaarnemer zal mogen worden voorgesteld.
Een bijzondere voorwaarde is door de wet zelve aan de inbewaargeving —- ook dan, wanneer deze geschiedt elders, dan ter plaatse, aangewezen voor het ontvangen van gerechtelijke consignatiën — verbonden door het derde lid van artikel 56c W. v. K., bepalende, dat beschikking



BETAALBAARSTELLING VN CONSIGNTAIE.
over het inbewaring gegevene slechts mogelijk is met machtiging der rechtbank ; waar de wet zegt, dat eenige beschikking zonder machtiging niet kan geschieden, moet worden aangenomen, dat opeisching van den bewaarnemer zonder aanwezigheid van machtiging geen rechtsgevolg heeft, als rechtens niet bestaande moet worden beschouwd en dat de bewaarnener bij zoodanige opeisching niet verplicht is tot afgifte en bij afgifte zonder machtiging en met de wetenschap van de noodzakelijkheid en afwezigheid daarvan, de bewaarnemer voor de eventueele nadeelige gevolgen daarvan kan worden aansprakelijk gesteld.
Eenige bijzondere sanctie is door de wet niet gesteld op de naleving door de vereffenaars van het door de rechtbank gegeven bevel tot inbewaargeving ; de niet naleving zal uit den aard een reden tot ontslag zijn, dat kan gegeven worden door de commissarissen, indien de N. V. deze kent, of door de algemeene vergadering van aandeelhouders, en kan ook grond zijn tot verplichte vergoeding van kosten, schaden en interessen, doch eenig middel om de bevolen inbewaargeving te bewerkstelligen staat aan de belanghebbenden rechtstreeks, op wier verzoek het bevel gegeven werd, niet ten dienste.
Waar een richtige vereffening naast zekerheid voor de gerechtigden ook voldoende liquiditeit der activa vordert, is het begrijpelijk, dat het tweede lid van artikel 56c W. v. K. voorschrijft, dat de vereffenaars door de rechtbank moeten worden gehoord, althans behoorlijk moeten worden opgeroepen ; slechts cassatie in het belang der wet is tegen de beschikking der rechtbank mogelijk.
Betaalbaarstelling en consignatie.
Artikel 56d W. v. K. geeft een wettelijk voorschrift betrekkelijk tot een bepaald gedeelte der laatste uitkeering ; het artikel zegt immers, dat het gedeelte der laatste uitkeering, waarover niet is beschikt, gestort kan worden in de kas der gerechtelijke consignatiën.1
Aangezien het artikel handelt over „eene uitkeering", betreft het niet de zaakscrediteuren, zooals uit de in artikel 56 W. v. K. gemaakte tegenstelling blijkt, en worden deze geenszins door den inhoud van artikel 56d W. v. K. beheerscht en moeten derhalve tegenover en door hen de gewone rechtsregels worden inachtgenomen.
Zij, wier rechten bepaald worden door artikel 56d W. v. K., zijn de rechthebbenden op eene uitkeering uit dat gedeelte van het vermogen, dat is overgebleven, nadat de zaakschuldeischers zijn voldaan, derhalve aandeelhouders en andere rechthebbenden, krachtens bijzondere daartoe strekkende overeenkomst.
Ten aanzien van deze gerechtigden tot eenige uitkeering, zegt de wet, dat zij binnen een bepaalden tijd moeten beschikken over het hun toe-
1 Prof. Mr. E. J. J. van deb Heijden t. a. p. n°. 394 pag. 472 en 473 Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 174 pag. 286, 287 G. Vlug t. a. p ad art. 56d W. v. K. n°. 128 pag. 93.



REKENING EN VERANTWOORDING.
komende, daar bij gebreke daarvan de vereffenaar gehouden zal zijn die bedragen te storten in de consignatiekas ; de zorg voor de verkrijging van het hun toekomende is door de wet gelegd op de rechthebbenden zelf, waaruit mag worden afgeleid, dat de vereffenaar voor de betaling geen zorg heeft en volstaan kan met de betaalbaarstelling, waaruit mede volgt, dat de kosten, op de betaling vallende, ook komen ten laste van de gerechtigden tot de uitkeering ; indien door een rechthebbende een bepaalde wijze van overmaking wordt verzocht, zal de vereffenaar, die daartoe overgaat, gerechtigd zijn de kosten van overmaking op de verschuldigde uitkeering in te houden.
De verplichtingen van den vereffenaar beperken zich derhalve tot de betaalbaarstelling der uitkeering en de eventueele storting in de consignatiekas ; de betaalbaarstelling bestaat in de naar de concrete omstandigheden in redelijkheid voldoende ruime mededeeling daarvan, dat de vereffenaar bij aanvrage tot uitbetaling zal overgaan.
Datgene, waarover niet is beschikt binnen zes maanden na de betaalbaarstelling der laatste uitkeering, moet worden gestort in de consignatiekas.
Hebben er terzake eener vereffening meerdere uitkeeringen plaats, dan bestaat de in artikel 56d W. v. K. genoemde verplichting voor de vereffenaars derhalve niet ten aanzien van datgene, waarover van de vroegere uitkeeringen niet wOrdt beschikt, doch is hij slechts verplicht tot consignatie van ook deze bedragen, indien zes maanden na de betaalbaarstelling der laatste uitkeering der vereffening zijn verloopen.
Rekening en verantwoording.
Binnen een maand — aldus artikel 56e W. v. K. — na het verstrijken van den in artikel 56d genoemden termijn van zes maanden na de betaalbaarstelling, moet door de vereffenaars een rekening en verantwoording worden neergelegd *.
Het voorwerp dezer rekening en verantwoording is de door hen verrichte vereffening.
Gerechtigd tot rekening en verantwoording is uit den aard degene, in wiens opdracht de vereffening is geschied, derhalve de N. V., de algemeene vergadering van aandeelhouders.
Aangenomen kan niet worden, dat geen andere personen tot ontvangst van rekening en verantwoording gerechtigd zouden zijn ; door artikel 56e W. v. K. wordt opgesteld, dat de neergelegde rekening en verantwoording wordt geacht te zijn goedgekeurd, indien geen dagvaarding
1 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 395 en 396 pag. 471 t/m 475. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 178 en 178a pag. 295 t/m 298. Dr. Dr. F. Schlegelberger t. a. p § 214 D. A. G. lid 1 pag 886 en anm. 3 op deze paragraaf pag. 887. Lyon-CaËn-Renault-Amiand, tome second, première partie n°. 403 pag. 397. Zoowel naar duitsch als naar fransch recht komt de rekening en verantwoording f0e aan de algemeene vergadering.



REKENING EN VERANTWOORDING.
overeenkomstig artikel 771 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is geschied binnen den termijn van drie maanden, gedurende welken de rekening en verantwoording heeft ter inzage gelegen „voor een ieder' ; was de N. V., de algemeene vergadering van aandeelhouders de eenige gerechtigde tot rekening en verantwoording, dan ware onbegrijpelijk het verband, dat door het eerste en tweede lid van artikel 56e W. v. K. gelegd wordt tusschen de nederlegging der rekening en verantwoording ter inzage van een ieder en de aanwezig geachte goedkeuring der rekening en verantwoording.
Al moge daaruit geenszins worden afgeleid, dat een ieder gerechtigd zou zijn rekening en verantwoording te vragen, — aangezien daarvoor „gevoerd beheer" of uitdrukkelijke wetsbepaling noodig zou zijn — geeft het leggen van dit verband door den wetgever zeker de bevoegdheid, om in het thans behandelde geval rekengerechtigdheid en rekenplichtigheid te aanvaarden tusschen degenen, tusschen wie de aard der tusschen hen bestaande rechtsverhouding zulks medebrengt, onder wie dan ook de individueele aandeelhouders en de andere derden-gerechtigden tot het saldo zullen mogen worden gerekend.
Binnen den termijn van een maand na het verstrijken van den tijd in artikel 56d W. v. K. genoemd, moet een rekening en verantwoording worden neergelegd ; op deze rekening en verantwoording zullen de daarop voorkomende uitkeeringen gedekt mogen worden geacht door de goedkeuring of bij gebrek aan verzet overeenkomstig artikel 56a W. v. K., de door de gerechtigden afgegeven bescheiden of het consignatiebewijs ; de uitbetalingen aan crediteuren, door de van deze afkomstige kwitanties en de voor hun recht bij de N. V. bestaande bewijspapieren.
De nederlegging moet geschieden op een plaats, door de vereffenaar» aan te wijzen, in de gemeente waar de N. V. laatstelijk gevestigd was en ten kantore van het handelsregister van die plaats van vestiging.
De nederlegging en de duidelijke aanwijzing van de plaats, waar de nederlegging ter inzage voor een ieder is geschied, moet door de vereffenaars worden bekend gemaakt in de Nederlandsche Staatscourant en het nieuwsblad, verschijnend in de zooeven genoemde gemeente, of bij gebreke daarvan in het provinciaal nieuwsblad.
Indien dagvaarding overeenkomstig artikel 771 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering niet is geschied, wordt de rekening en verantwoording geacht te zijn goedgekeurd; deze actie vervalt dus na den tijd van drie maanden na het verschijnen van de laatst uitkomende courant, waarin werd gepubliceerd, Nederlandsche Staatscourant of gemeentelijk of provinciaal nieuwsblad.
Voor degenen, die niet tot het vragen van rekening en verantwoording gerechtigd zijn, is de door artikel 56e W. v. K. mogelijk gemaakte inzage in de rekening en verantwoording van belang met het oog op de kennisneming van de rechten en ontvangsten van hunne eventueele debiteuren.



HEROPENING DER VEREFFENING.
Heropening der vereffening.
Mede blijkens artikel 56ƒ W. v. K. is de vereffening voorloopig gesloten bij aanwezigheid van een goedgekeurde rekening en verantwoording : indien „achteraf" blijkt van aanwezigheid van een bate, die niet opgenomen was in de rekening en verantwoording of een nieuwe schuldeischer opkomt, kan de vereffening worden heropend.1
Beëindigd is de vereffening niet, zoolang er nog baten zijn, die hebben toebehoord aan de ontbonden N. V. en niet zijn in handen gekomen van crediteuren of gerechtigden tot het saldo.
De goedkeuring der rekening en verantwoording, betreffende de vereffening — voor zoover zij is geschied — ontheft den vereffenaar van zijn aansprakelijkheid tegenover degenen, aan wie hij rekenplichtig is.
Tenzij uitdrukkelijk of stilzwijgend de taak der vereffenaars naar den wil der partijen door de goedgekeurde rekening en verantwoording is geëindigd, zullen de eenmaal benoemde vereffenaars bij een eventueele heropening der vereffening wederom als zoodanig hebben op te treden 2 ; de rechtbank zal derhalve hare bijzondere, haar door artikel 56/ W. v. K. toegedeelde taak, om zoonoodig vereffenaars te benoemen, slechts hebben te vervullen, indien naar den wil van partijen door en bij de goedkeuring der rekening en verantwoording de taak der vereffenaars beëindigd was, of van de vereffenaars sommige zijn overleden of buiten staat hunne taak te vervullen.
Wanneer van het bestaan van een bate achteraf blijkt, kan de rechtbank de vereffening heropenen.
Verplicht tot heropening is zij derhalve niet : wanneer zij de bate van te geringe waarde acht, om ter liquidatie daarvan in het redelijk beoordeeld belang van den verzoeker heropening der vereffening te bevelen^ kan zij zulks nalaten ; dit kan als gerechtvaardigde eisch van praktijk worden beschouwd, uit juridisch oogpunt kan het tot eigenaardige gevolgen leiden ; de onder een bewaarnemer berustende zeer weinig waardevolle aan de N. V. in eigendom behoorende zaak zal door de tot het saldo gerechtigden niet zelfstandig kunnen worden opgevorderd en zij zal zonder juridischen grondslag practisch zijn eigendom zijn en blijven.
Ook dan, wanneer nog een schuldeischer achteraf opkomt, kan door de rechtbank heropening van de vereffening worden bevolen, en de vereffenaars zijn bevoegd, van de aandeelhouders en andere gerechtigden het teveel ontvangene terug te vorderen ; teveel ontvangen omdat de aandeelhouders en andere gerechtigden tot het saldo eerst dan eenige aanspraken kunnen doen gelden, wanneer de crediteuren ten
1 Prof. Mr. E. J J. van der Heijden t. a. p. n°. 397 en 398 pag. 475 t/m 477. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 179 pag. 298—299.
2 Prof. Mr. W. L. P. A. Molengraaff t. a. p. pag 296 en 297 en de aldaar aangehaalde beslissing van den H. R. 16 Maart 1906 W. 8353, i. c. van belang voor zoover het bestuur afwikkelde. Dr. Dr. E. Schlegelberger t a. p. § 214 D. A. G. lid 4 en anm. 16/20 pag. 889 en 890 : door uitdrukkelijke regeling staat hier vast, dat nieuwe vereffenaars moeten worden benoemd of de oude opnieuw benoemd.



volle zijn voldaan en door de goedkeuring der rekening en verantwoording geenszins rechten van crediteuren worden teniet gedaan ; het is dan ook eenigszins eigenaardig, dat de rechtbank tot de heropening der vereffening kan, doch niet behoeft over te gaan.
Meer bevredigend zou zoodanige regeling zijn geweest, waarbij de rechtbank eventueel de kosten van eene heropening der vereffening zou hebben kunnen brengen ten laste van den crediteur, die de heropening vroeg, of een regeling analoog aan artikel 1083 B. W. in plaats van aan artikel 171 en 191 der Faillissementswet.
Blijkens de bewoordingen der wet zijn de vereffenaars bij heropende vereffening en aanwezigheid van niet voldane crediteuren zelfstandig en rechtstreeks bevoegd tot opvordering van de aandeelhouders en andere tot het saldo gerechtigden.
Het verzoek tot heropening der vereffening en benoeming van vereffenaars kan worden gedaan door belanghebbenden ; een ieder, ook wanneer hij niet is crediteur der N. V. of gerechtigd tot het saldo, doch voldoende belang kan bewijzen, bijvoorbeeld de crediteur van een tot het excedent gerechtigde, kan heropening der vereffening vragen en verkrijgen.
Na de heropening der vereffening kan een nieuwe rekening en verantwoording plaats hebben, de voorafgegane rekening en verantwoording blijft daardoor onaangetast.
Aangezien naar de wet op de N. V. met name uit artikel 55c lid l j° lid 2 en artikel 56 t/m 56/ W. v. K. blijkt, dat, naar die wet, vereffening èn voldoening van crediteuren èn van gerechtigden tot het saldo omvat, zal de faillissementscurator, wanneer hij tot de vereffening geroepen is, deze beide groepen van personen moeten voldoen.
Ter verkrijging der heropening moet een daartoe strekkend verzoekschrift worden ingediend bij de rechtbank in artikel 56a W. v. K. genoemd ; de samenhang en de regeling der vereffening in de wet geeft voldoende grond, om zulks te aanvaarden.
Afzonderlijke vereffeningen.
De vereffeningsregeling gegeven in artikel 55d W. v. K. en volgende, is niet toepasselijk in geval van faillissement, of in het geval bedoeld in artikel 376 W. v. K., zooals blijkt uit artikel 56g W. v. K., waarvan hier de tekst volgt :
Artikel 56gr W. v. K.
DE ARTIKELEN 55d TOT EN MET 56/ VINDEN GEEN TOEPASSING IN GEVAL VAN FAILLISSEMENT, NOCH OOK IN HET GEVAL, BEDOELD BIJ ARTIKEL 376.
Voor die gevallen wordt door artikel 56gr W. v. K. uitdrukkelijk die
AFZONDERLIJKE VEREFFENINGEN.



boeken en bescheiden.
regeling uitgesloten ; de voor die gevallen aangeduide regelingen gelden alsdan1.
Boeken en bescheiden.
Omtrent de boeken en bescheiden der ontbonden N. V. wordt door de wet een afzonderlijke regeling gegeven in artikel 56h W. v. K.
Artikel 56h W. v. K. luidt :
TENZIJ BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING HIEROMTRENT ANDERS IS BEPAALD, BLIJVEN NA AFLOOP DER VEREFFENING DE BOEKEN EN BESCHEIDEN DER ONTBONDEN NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP GEDURENDE DERTIG JAREN BERUSTEN ONDER DEN PERSOON, DAARTOE AANGEWEZEN BIJ DE AKTE VAN OPRICHTING OF, BIJ GEBREKE VAN ZOODANIGE AANWIJZING, DOOR DE ALGEMEENE VERGADERING BENOEMD.
INDIEN EEN BEWAARDER ONTBREEKT, KAN IEDER BELANGHEBBENDE DE RECHTBANK VAN HET ARRONDISSEMENT, WAARIN DE ONTBONDEN VENNOOTSCHAP LAATSTELIJK GEVESTIGD WAS, VERZOEKEN EEN BEWAARDER AAN TE WIJZEN.
TEGEN DE BESCHIKKING VAN DE RECHTBANK IS GEEN RECHTSMIDDEL TOEGELATEN, BEHOUDENS CASSATIE IN HET BELANG DER WET.
ELKE BEWAARDER IS GEHOUDEN ZIJNE AANWIJZING OF BENOEMING ALS ZOODANIG TER INSCHRIJVING OP TE GEVEN AAN HET KANTOOR VAN HET HANDELSREGISTER, WAAR DE ONTBONDEN VENNOOTSCHAP WAS INGESCHREVEN
DE AANDEELHOUDERS DER ONTBONDEN VENNOOTSCHAP OF HUNNE RECHTVERKRIJGENDEN KUNNEN DOOR DE RECHTBANK, IN HET TWEEDE LID BEDOELD, WORDEN GEMACHTIGD TOT INZAGE VAN DE BOEKEN EN BESCHEIDEN, INDIEN ZIJ AANTOONEN ALS ZOODANIG BIJ DIE INZAGE EEN REDELIJK BELANG TE HEBBEN.
Gedurende dertig jaar na afloop der vereffening, blijven zij 2 onder een daartoe aangewezen persoon ; bij heropening der vereffening zal deze termijn na beëindiging van deze heropende vereffening aanvang nemen.
Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 399 pag. 447. Mr. Dr. L. E. Visser t. a. p. n°. 170 pag. 281 en 282 : er ia niet voldoende reden ter plaatse aangevoerd, waarom artikel 55c W. v. K. geheel of gedeeltelijk niet toepasselijk zou moeten worden geacht.
2 Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden t. a. p. n°. 400 pag. 477 en 478 Mr. Dr. L E. Visser t. a. p. n°. 180 pag. 299 en 300 Dr. Dr. E. Schlegelberger t. a p. § 214 D. A. G. 1'd 2 en 3 pag. 886 en anm. 11 t/m 15 pag. 888—889.



BOEKEN EN BESCHEIDEN.
Zij blijven berusten onder den persoon, die daartoe is aangewezen, hetzij bij de akte van oprichting, hetzij door de algemeene vergadering van aandeelhouders, hetzij door de Arrondissements-rechtbank, binnen wier ressort de N. V. laatstelijk gevestigd was.
Uit den contractueelen aard der opdracht krachtens akte van oprichting of besluit der algemeene vergadering volgt, dat de taak van bewaarder slechts rust op dengene, die de genoemde opdracht aanvaardde, en zich dus eenige beslissing omtrent en veiligstelling van een salaris kan verzekeren ; hetzelfde mag worden aangenomen ten aanzien van de benoeming door de Arrondissements-rechtbank.
De rechtbank benoemt, indien een bewaarder ontbreekt ; zoowel dus, wanneer nooit een bewaarder is benoemd, als wanneer de benoemde bewaarder is overleden, of door onbekwaamheid buiten staat is geraakt die functie waar te nemen en in beide gevallen op een daartoe tot haar gericht verzoekschrift van degenen, die bij de richtige bewaring bewijzen belanghebbenden te zijn en zonder hoogere voorziening, behoudens cassatie in het belang der wet.
De aanvang van artikel 56h W. v. K. laat toe, dat bij akte van oprichting afgeweken kan worden van hetgeen in het eerste lid is bepaald.
De bewaarder is verplicht opgave van zijn optreden te doen ten kantore van het Handelsregister der ontbonden N. V. ; de sanctie hierop is vervat in artikel 25 H. R. W.
Hij is verplicht tot het geven van inzage aan de aandeelhouders en hunne rechtverkrijgenden, die, na bewijs van hun belang bij de inzage, daartoe door de rechtbank gemachtigd zijn ; het verleenen van inzage zonder voornoemde rechtelijke machtiging is hem ten aanzien van de genoemde personen in de aangeduide omstandigheden niet verboden.







BEHANDELDE ARTIKELEN.
Naamlooze Vennootschap. ^RT gjz
Art. Blz. 39a 172,173,233,244,253,254,255,
36 172,173,174,176,189, 202, 203, 257, 259, 260, 261, 263, 266,
206, 207, 210, 218, 280, 312, 267, 269, 276, 363, 617.
332, 368, 622. 396 173,202,247,253,259,261,262,
36a 186. 187, 209, 368. 263, 264, 265, 266, 267, 269,
366 172, 207, 208, 209, 219, 220. 270, 271, 280, 351, 486, 617.
36c 172,183,207,210,212,213,217. 39c 266, 267.
36 d 186,198,200,207,216,217,232. 39d 172,202,268,624.
36e 173,179,180,181,206,207,209, 40 180,181,182,183,199,206,220,
213, 217, 218, 219, 226, 291, 279, 280, 281, 282, 284, 285,
292, 311, 472, 473. 292, 465, 529, 563.
36/ 220,221,222,223,278,286,290, 40a 183,201,203,217,273,274,278,
291, 473, 486, 490, 496, 505. 279, 280, 284, 285, 286, 287,
36;/ 198,205,206,215,220,221,222, 288,289,291,292,293,295,
223, 290, 473, 474, 486, 490, 296, 297, 299, 304, 307, 352,
505, 509, 510. 385, 465, 529, 563.
37 173,174,218,223,224,459,575. 406 272,273,287,293,294,295,296, 37a 224, 225. 316, 385, 431, 486, 506, 507, 376 173,186,211,219,225,226,227, 508.
228, 229, 230, 605, 611, 612, 40c 272, 273, 278, 287, 296, 297.
639. 40d 183, 273, 274, 287.
37c 198,204,217,230,231,278,617. 41 198, 199, 269, 274, 278, 297,
37d 171,172, 210, 220, 231, 367, 390, 299, 300, 301, 302, 303, 304,
391, 399, 410, 422, 453, 455, 306, 307, 356.
461, 474, 494, 500, 529, 530, 41a 204, 278, 297, 307, 308, 309, 310,
P\F\Q FitSQ «OQ ^1
37e 211,212,213,231,341,342,630. 416 204,217,239,297,314,316,317,
37/ 231, 232. 318, 321, 322, 323, 324, 326,
38 199, 232, 240, 241, 242, 243, 268, 327, 328, 329, 330, 334, 335,
272, 352, 424. 336, 346, 386.
38a 172,197,198,202,205,271,272, 41c 197,198,204,271,272,278,297,
273, 274, 278, 280, 286, 287, 314, 328, 329, 330, 333, 334, 303, 351, 352, 480. 335, 336, 337, 339, 340, 342,
386 173, 174, 202, 274. 345, 386, 448.
38c 197, 199, 243. 246, 351. 41 d 331,335,336,337,339,340,341,
38 d 199,246,247,248,249,250,251, 343,344,345,346,474.
252, 270, 351. 41e 211,331,335,336,337,339,340,
38e 250, 251, 252. 342, 343, 344, 345, 346.
39 202,252,264,265,266,268,269, 41/ 331,332,333,335,336,337,339,
270, 351, 352, 486. 340, 342, 343, 344, 345, 346.



Art. Blz.
41 g 198, 331, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 344, 345, 346.
41 h 278,316,322,329,331,332,335.
42 260, 322, 347, 357, 358, 367, 368,
370, 390, 391, 392, 431, 486, 496.
42a 233, 312, 349, 357, 358, 371, 372, 373, 374, 375, 376, 403, 404, 431.
426 217, 349, 357, 369, 370, 379, 431, 464, 486.
42c 278, 296, 297, 322. 349, 357, 359,
360, 361, 365, 392, 496. 42<Z 172, 201, 202, 268, 275, 277, 278, 280, 298, 303, 304, 307, 312, 315, 318, 321, 327, 328, 349, • 354, 355, 356, 357, 358, 379, 464, 465.
42e 235, 236, 275, 298, 305, 318, 319, 320, 322, 346, 353, 354, 355, ■}QQ qqo
43 280, 357, 384. 385, 389, 412,
413, 414, 426, 428, 429, 434, 486.
43a 369, 370, 390, 391, 392. 436 370, 393, 394, 397, 398, 400, 406, 431, 433.
43e 233, 242, 245, 275, 393, 395, 397,
398, 399, 400, 401, 404, 406, 409, 431, 432, 433, 486.
43d 188, 245, 393, 395, 396, 397, 398,
399, 401, 406, 409, 426, 427, 431, 432.
43e 245, 390, 392, 394, 395, 396, 398,
401, 431, 432, 433. 43/ 396, 401, 405, 411, 430. 43g 400, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 409, 410, 411, 412, 430, 459, 468, 470, 481, 482, 533, 534.
43 h 369,370,401,403,405,411,412,
430, 459, 481, 482.
44 211, 405, 406, 411, 412, 459. 44a 203, 242, 267, 275, 367, 403, 413,
414, 419, 420, 422, 423, 424, 425, 426, 430, 431, 435, 447, 452, 453, 456, 458, 464, 486, 490.
446 201,217,232,234,236,241,242, 268, 269, 275, 312, 327, 328, 367, 414, 424, 425, 426, 431, 434, 435, 436, 437, 438, 439,
Art. Blz.
440, 441, 442, 445, 446, 447,
455, 456, 458, 480.
44c 280, 431, 434, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 458.
44 d 275,329,412,431,453,454,455,
456, 459, 461, 484.
45 217, 275, 280, 385, 386, 387, 412,
431, 459. 460, 461, 462, 463, 464, 466, 468, 469, 483. 45a 201,275,431,460,461,464,465,
466, 468, 613. 456 406,407,409,411,430,468,471,
500, 533, 534. 45c 415,416,431,461,468,469,470, 474, 475, 486, 615.
45 d 181,197,207,218,329,337,340,
344, 345, 431, 468, 469, 470, 472, 473, 610, 614. 45e 431,459,468,470,471,473,610, 615.
45/ 431, 468, 470, 471, 474, 483.
46 428, 429, 431, 464, 474, 475, 476, 480, 483.
46a 272, 278, 303, 340, 342, 346, 358, 359, 403, 404, 431, 476, 477, 479, 480, 481, 482, 483, 484,
4-R^ 4-QQ
466 245, 385, 392, 395, 398, 428. 429, 430, 431, 432, 433.
47 190,214,215,222,251,264,293,
295, 388, 389, 414, 434, 470, 486. 487, 488, 491, 492, 493, 500, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 509, 510, 511, 535, 5SQ ^40
47a 264, 491, 492, 493, 497. 538, 539,
541, 561.
476 215, 221, 222, 223, 294, 295, 493, 497, 504, 510, 538, 539, 541,
542, 543, 544.
47c 216, 264, 269, 374, 377, 493, 538, 539, 540, 541, 544, 545, 546, 577, 578, 580.
47d 215, 372, 493, 538, 539. 544, 545,
546, 547, 548, 578, 580. 47e 486, 487. 493, 494, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 518, 578, 580, 621.
48 217, 280, 489, 505, 527, 529, 530,
'SSI fS"l9 tSFizl
48a ! 217,234,237,433,459,489,527,



Art. Blz. Art. Blz.
528, 530, 531, 532, 533, 534, 55a 612, 613, 614, 615, 628.
562. 556 610, 611, 612.
486 380,388,389,492,494,495,496, 55c 474,615,616,617,621,624,639.
500, 501, 512, 513, 519, 522, 55d 229, 433, 486, 618, 619, 620, 621.
523, 524, 525, 526, 527, 538, 622, 639.
567,569,570,574. 56 201,236,275,313,327,464,622.
48c 217,431,433,494,507,527,528, 623, 635, 639.
535, 536. 56a 625, 628, 629, 630, 632, 633, 637.
48<Z 217, 240, 258, 277, 278, 308, 419, 639.
431, 495, 527, 549, 550, 551, 566 626, 631, 632.
552, 553, 579, 580, 617, 621. 56c 626, 633, 634, 635.
48e 385, 507, 508, 553. 56d 627, 635, 636, 637.
49 369. 370, 379, 380, 431, 553. 56e 627, 629, 636, 637.
49a 382,383,384,495,501,518,553, 56/ 229, 625, 628, 638, 639.
578, 580. 56? 229, 639.
496 378. 381, 495. 56'h 229, 474, 615, 640, 641.
50 280, 336, 553, 555, 556, 557, 562.
50a 555, 557.
506 557, 558. Burgerlijk Wetboek
50c 234,389,433,466,489,553,556, § J weiooeK.
562, 563, 565, 566. 362 421.
50d 433, 558, 566, 567, 569, 570. 457 293.
50e 566, 567. 495 422.
51 527,551,555,558.559,560,561, 501 197.
562 502 197
51a 373, 388, 488, 494, 498, 500, 519, 555 254.
521, 555, 566, 567, 571, 573, 582 175-179, 184, 185, 280.
574, 575, 620. 639 255, 256.
516 370,372,374,376,388,431,562, 668 194, 244, 254, 255, 257,258.
579. 670 244.
51c 264, 372, 378, 494, 558, 576, 578. 795 249.
51 d 579, 580. 810 418.
52 372, 378, 381, 580. 812 418. 52a 486,487,488,489,490,491,492, 947 309.
493, 494, 495, 496, 497, 501, 1051 249.
554, 557, 580. 1052 420.
526 433, 496, 497, 509, 553, 580. 1083 639.
53 211,233,242,273,388,580,585, 1107 382, 383, 518.
586, 588, 589, 590, 594, 595, 1129 266, 268.
598, 600, 601, 602, 603, 604. 1146 268.
53a 581, 589, 592, 593, 594, 599. 1147 268.
536 581, 593. 1165 249.
53c 582, 595, 596, 597. 1177 320, 622.
53 d 211,582,595,596,598,601,603, 1196 418,550.
604. 1198 419, 552.
54 389,583,584,585,601,602,603. 1199 255. 54a 583,595,596,597,601,603,604. 1201 258.
546 583, 592, 599, 600, 601, 603, 604. 1202 309, 553, 617.
54c 388,486,583,585,588,592,601, 1274 246.
603. 1283 l 524, 547.
55 186, 604, 605, 607, 608, 609, 612. 1284 I 524, 547.
VI
41



Art. Blz. Art. Blz.
1285 523. 1639d 573, 619.
1301 249. 1639o 525.
1302 175, 249. 1639A 525.
1303 515. 1639o j 522, 525, 526.
1328 265. 1639p | 380.
1329 265. 1639r 521, 524, 525.
1331 265. 1639< ! 521.
1335 267. 1639m' 51^-515.
1349 181—187. 1639® 514—515.
1353 183, 279, 560. 1640 375.
1355 175. 1654 186.
1358 187. 1655 176, 202, 203, 205, 280,
1359 191-193. 302, 356.
1364 195. 1656 204.
1365 289. 1661 207.
1366 289. 1662 205.
1371 230. 1664 203.
1374 237, 238, 402, 431, 461, 1668 203, 249.
481, 519, 526, 533, 566. 1671 356.
1375 172, 244, 262, 402, 566, 1672 356.
568. 1683 200, 387.
1376 560. 1684 175.
1377 249, 264, 277, 313. 1688 197, 200.
1378 387. 1690 176, 177, 178, 185, 218, 224 1380 294. 1691-
1395 303. • 1702 176, 177, 179, 245.
1401 208, 269, 542, 543, 544, 1691 177.
574. 1694 527.
1403 269, 506. 1696 455.
1416c 495. 1697 180.
1421 256. 1698 177.
1424 255. 1699 606.
1438 265. 1700 178, 605, ,606, 607.
1453 262, 263, 449. 1701 178, 197, 200, 244, 245.
1467 194, 255. 1702 228, 313, 805, 606, 624.
1476 263, 449. 1726 249.
1484 190, 209. 1727 249.
1487 249, 289. 1731 633.
1518 276, 277. 1756 552.
1528 172. 1765 552.
1529 172. 1802 299, 305.
1570 479. 1803 299.
16376 375. 1804 299.
1637c 512. 1805 299.
1637p 536. 1806 299.
1637? 535, 536, 619. 1829 190, 505.
1637x 524. 1833 491, 501, 502, 503.
1637e 513. 1835 191, 499.
1638d 520. 1836 190.
1638n 537. 1843 220, 294, 542 543, 544.
1639 515, 526, 619. 1844 I 190.



Art. Blz. Abt. | Blz.
1852 192, 195, 561.
1855 192, 195. Wetboek van Koophandel.
1908 475. x 224, 465.
1910 248. 9_^ 904.
1917 254-259. 3 2U.
1935 224. a 99*^
1947 511. 5 OH'
1954 485. 14 174 213.
1989 382, 518. 15 174'
2014 249 276 36 (°ud) 1T1' 21°"
2014 249, 276. 37 (oud) 218> 2ig.
Wet houdende Algemeene Bepalingen. 42 (oud) ^72, 244, 260.
14 | 213, 599. 47 (oud) 252' 607.'
50 (oud) 219.
Registratiewet. 51 (oud) 222, 223, 179.
33 I 185. 63 221, 543-
297 255.
Wet van 22 April 1855.
5 111 Wet op de Rechterlijke Organisatie.
10 178, 225, 226, 228. 41 515.
12 178, 203. 53 342.
13 178. 96 595.
14 178.
^ '7lS Wetboek van Burgerlijke Rechts-
Wet op het Notariaat. vordering.
1 415- i S'
21 207. 5 63°"
29 208. 538 227.
30 415, 416, 468, 469, 475. r? "ïV"
31 415, 416, 475. 94 ^70.
34 460, 469. *25® 516.
38 260, 290. *256 516, 517.
40 29°' 291 • 19fi 91?' 919' Mfi
41 290, 291. 126 211, 212, 516.
42 292. 237 511.
73 m » 479, 480.
Handelsregisterwet. 286 480.
Zo l 4oU.
2 211, 224. 288 480.
8 216, 223, 329, 474. 298 224.
17 474, 500, 520, 573. 321-323 226.
18 230, 612. 345 rqq
22 215, 216, 473. 749 25l! 25 641. 771 637.
782 381.
Handelsnaamwet. 839 292
1 | 224. 840 292.



Faillissementswet.
Art. Blz.
2, lid 6 176.
16 608.
25 228.
42 264, 382, 383, 518.
49 383.
68 252.
69 252.
123 250.
151 608.
153 608.
171 639.
173 228, 608. 191 i 229, 639.
Blz\
Wet van 14 Mei 1814 (Stbl. 1814,
n°. 58) 362
Art. 18-19. Besluit van 8 Dec.
1814 (Stbl. 111) 362
Besluit van 22 Deo. 1814 (Stbl.
113) 362
Art. 30, 70, 71, 72, 73, 74. Wet
van 7 April 1913 362
Art. 65, 66, 67. Besluit van 5 Aug. 1913 (Stbl. 345) 362
Wetboek van Strafrecht.
Art. I Blz.
273 597.
336 I 378.
435ier ' 231, 617.



PLAATSAANDUIDING t. a. v. behandelde onderwerpen.
De cijfers duiden de bladzijden aan.
Aanbeveling. 534.
Aandeel 199-200 ; bedrag van — 200-202 ; definitie van — 232-233 ; — soorten 233-243 ; — op naam 243 ; — aan toonder 245 ; — bewijs 276 ; - register 269-271 ; levering van — 253-262 ; toedeling van — bij scheiding 266- 268 ; uitgifte van toonder— 245 ; eigen — 308-315 .
Aandeelhouder. Wie kunnen — zijn 200-203 ; aansprakelijkheid van vorige
— 263-264 ; ontslag van vorigen — 263-264 ; regresrechten van — 265 ; gelijkgerechtigdheid van — 268-269 ; verplichtingen van — 274-276 ; N. V. — van eigen aandeelen 312-314 ; rechten van — als zoodanig 464-465 ; inroeping van nietigheid door — 480-482 ; enqueterecht van — 584-585 ; algemeene vergadering van — 384-385 ;
Aanduiding der wijze van teruggave van stortingen — 326-329.
Aanhechting van afschriften — 289-291.
Aansprakelijkheid van bestuurders (36f en g W. v. K.) 221-223 ; — van vorige aandeelhouders 263-264 ; balans — van bestuurders en commissarissen 377-379 ; — van bestuurders en commissarissen na kwijting 381-384 ; — van bestuurders tegenover derden en N. Y. 537-539 ;
— van bestuurders tegenover derden 541-543 ; — van bestuurders tegenover N. V. 544-549.
Aard der vertegenwoordiging door bestuurders 504-506.
Aanvechtbaarheid der schorsing van bestuurders 520.
Aanvullend en dwingend recht 170-173.
Agio 351-352.
Agenda der algemeene vergadering 405-409.
Afwijking van de hoofdelijke aansprakelijkheid der bestuurders 546-549.
Afwikkeling. Wijze van — 625-628.
Acte van oprichting. Vorm en inhoud der — 207, 216-217 ; gebruik der Nederlandsche taal in de — 207-208 ; wijziging der — 459.
Acte van wijziging 468.
Balans en winst- en verliesrekening 347 v.v. ; bekendmaking van — en winst- en verliesrekening 359-361 ; tot standkoming van — en winsten verliesrekening 369 v.v. ; deskundigen voor opmaking van — winsten verliesrekening 371-377 ; inzage van ontwerpen van — en winsten verliesrekening 379 ; —vaststelling 379-380 ; —aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen 377-379.
Bedrog t. a. v. de deelneming 192-196.



Begrenzing der bevoegdheid der algemeene vergadering 386 ; — der wijziging der acte van oprichting 468-470.
Beheer. Het —•, beperking van het —- 501-504.
Bekrachtiging 288, 289, 292 ; — van het reglement van commissarissen 557-558.
Benoeming van balansdeskundigen 371-377 ; — van bestuurders 527—530 ;
— van commissarissen 561-563 ; —- van vereflenaars 618-619.
Beperking van het stemmental 442-445.
Besluit der algemeene vergadering 611—612 ; nietigheid van —■ der algemeene vergadering 476 v.v.
Betaalbaarstelling 635-636.
Bevoegdheid overschrijving van —■ door bestuurders ingeval van artikel 40b W. v. K. 294-297 ; rechterlijke — 512-515 ; — tot bfieenroeping der algemeene vergadering 393.
Bewijs van niet volstorting 247-250 ; —kracht der notulen der algemeene vergadering 475-476.
Bezoldiging van quasi-bestuurders 494 ; —• van bestuurders 535-537 ; — van commissarissen 570-571.
Bestuur 486 v.v. daad van het — en machtiging daartoe 496-497; samenstelling van het — 497-500 ; taak van het — 501 v.v. ; rechtsverhouding van het — en de N. Y. 510-511 ; organisatie van het — 539-541 ; aansprakelijkheid van het — tegenover derden 541-543 ; aansprakelijkheid van het — tegenover de N. V. 544—549 ; onrechtmatige daad van het — 506.
Bestuurders. Aansprakelijkheid van —• ingeval van 30f en g W. v. K. 221-223; onbevoegdheid van —- volgens artikel 40b W. v. K. 293-294 ; overschrijding van bevoegdheid van — 294—297 ; balansaansprakelijkheid van — 377-379 ; aansprakelijkheid van — na kwijting 381-384 ; benoeming van — 527-530 ; rechten en verplichtingen van — 534-539 ; bezoldiging der —■ 535-537 ; aansprakelijkheid der — tegenover derden en N. V. 541-549 ; karakter der dienstbetrekking van —■ 525-526.
Bouwrente 301-304 ; beteekenis van — 298-301.
Bovenmatigheid van schadevergoeding 524—525.
Boeken en bescheiden. Bewaring van — 640-641 ; exhibitie van — 595-596.
Bijeenroeping ter vergadering 393 ; —■ ter voorgeschreven — 395 ; machtiging van aandeelhouder tot —- ter voorgeschreven —- 395-396 ; machtiging van aandeelhouders tot —- ter niet voorgeschreven — 398-401 ;
— tot niet voorgeschreven -— 397.
Certificaat 361-367.
Consignatie 635-636.
Commissarissen 553 v.v. taak van — 554—555 ; reglement voor — 555-557 ; bekendmaking van reglement voor — 557-558 ; vertegenwoordiging door — 559-562 ; benoeming van —- 561-563 ; derden — 563-565 ; maximum aantal derden— 565-566 ; schorsing en ontslag van derden— 567-568 ; bezoldiging van — 570-571 ; — pand 579 ; — gedurende verefiening 622 ; balansaansprakelijkheid van —- 377-379.
Concessie 324-326.
Curateele ten aanzien der deelneming 191.
Definitie der N. Y. 173-176; — van aandeelen 232-233.
Deelneming. Vervallen der — als vennoot 186-189 ; — en inbreng van aandeelhouders niet oprichters 189-192 ; bedrog, dwang, dwaling, dood, curateele t. a. v. — 190 v.v.



Derden. Inroeping van nietigheid van besluiten der N. Y. door —• 480-482 ; aansprakelijkheid van bestuurders tegenover -—• 537-543 ; —commissarissen 563-568 ; bescherming van — te goeder trouw 611-612, 467 ; enquêterecht van — 584—585.
Deskundigen 371 377.
Dividendbewijs 276-278.
Doel der N. V. 213-216 ; — en voorwerp der N. V. 606.
Dood t. a. v. de deelneming 192-196.
Dwaling t. a. v. de deelneming 192-196.
Dwang t. a. v. de deelneming 192-196.
Eenmansvennootschap 605 606.
Eigen aandeelen. Verkrijging van — 308-315 ; overdracht van —• 307-308 ; geoorloofde verkrijging van —• 309 ; andere wijzen van verkrijging
— 310-312.
Enquêterecht 580-584 ; —- van aandeelhouders en van derden 584—585 ; strekking van -— 589-590.
Evenredigheidsbeginsel 438-439.
Exhibitieverplichting 595-596.
Faillissement t. a. v. de deelneming 192-196 ; volstorting bij — 251-253 ; wijziging der statuten gedurende — 474-475 ; insolventie na — 606-609.
Gebondenheid der N. V. 510.
Gebruik der Nederlandsche taal 307-308.
Gelijkgerechtigdheid der aandeelhonders 268-269.
Gemachtigde tot stemming ter algemeene vergadering 490-491.
Gevallen van ontbinding der N. V. 604-605.
Gevolgen der schorsing door commissarissen 572-573.
Handelingsonbekwamen t. a. v. bestuur 497-500.
Hooger beroep met betrekking tot vermindering van het kapitaal 344-345 ;
— met betrekking tot het enquêterecht 593-595.
Inbewaringgeving. Voorloopige — 632-635.
Inbreng. Deelneming en — van aandeelhouders-niet-oprichters 189-192; wijze van voldoening aan — verplichting 203-207 ; — van goederen 282-283.
Inhoud der acte van oprichting 207, 216-217.
Inroeping der nietigheid van besluiten der algemeene vergadering 477, 480-482.
Insolventie na faillietverklaring 606-609.
Inzage van ontwerpen van balans- en winst- en verliesrekening 379 ; —■ van het verslag der enquêtecommissie ; — van plan van uitkeering houdende grondslagen 628-630.
Jaarvergadering 389-393.
Kapitaal en vermogen der N. V. 198-199 ; gestort, geplaatst, maatschappelijk — 231-232 ; —vermindering 314—320 ; vermindering van „maatschappelijk" — ; wijze van —vermindering 334-340, 345-346 ; —vermindering buiten artikel 41d t/m 41g W. v. K. 345-346 ; —verhooging 347.
Koopman. De N. V. is — 223-224.
Kosten der enquête 599-601.
Kwijting 380-381 ; aansprakelijkheid na — 381-384.
Levering van aandeelen 253-261.
Leiding der algemeene vergadering 427^28.
Lot. Beslissing door —• of anderszins 454-456.



Ministerieele verklaring 217-221 ; — t. a. v. wijzigingen 470-473.
Machtiging van aandeelhouders tot bijeenroeping van algemeene vergadering 395-396, 398-401. es
Matigingsrecht van den Rechter 523-524.
N. V. Definitie der— 273-276 ; ontstaan derrechtspersoonlijkheids bezittende vereeniging 176—180 ; ontstaan van rechten en verplichtingen voor de — 180-186 ; kapitaal en vermogen der — 198-199 ; de aandeelen der — 199-200 ; naam en plaats van vestiging der — 210-213 ; doel der 213—216 ; uitgaande stukken der — 230—231 ; —- houdster van eigen aandeelen 312-314.
Notarieele acte van oprichting 176 v.v. '• — van wijziging 468.
Nietigheid der besluiten der algemeene vergadering 476 v.v. ; —gronden 482-484 ; inroeping der — in rechte 477-480 ; inroeping der — door derden belanghebbenden en aandeelhouders 480-482 ; aard van het vonnis uitsprekende de — van een besluit 477-480 ; gevolgen der — 477^480 ; termijn voor instellen der actie tot verklaring der — 484^86
Oligarchische clausule 488-489, 530-531.
Omvang van de vertegenwoordiging door het bestuur 507.
Onrechtmatige daad van het bestuur 506.
Ontbinding der N. V. 604-641 ; gevallen van — der N. V. 604-612 ; vordering tot — door O. M. 225-229.
Ontheffing van stortingsverplichting 271-272 ; vormen van — 334 ; teruggave tegenover — 330-331 ; omstandigheden der — 331-332 ; geoorloofde — 272-274.
Ontslag van vorige aandeelhouders 263-264 ; — van bestuurders 521-523 ; • van quasi-bestuurders 494 ; — van commissarissen en derden-commissarissen 567-568.
Organisatie van het bestuur 539-541.
Overgang van verplichtingen uit het aandeel 261-262.
Overdracht der rechten uit het aandeel 253-261 ; — van eisen aandeelen der N. Y. 307-308.
Plaats van vestiging der N. V. 210-213 ; — der algemeene vergadering 410.
Plan van uitkeering 628-629 ; nederlegging van — 629-630 ; verzet tegen — 630-631.
Pand verleening door bestuurders der N. V. 551-553 ; —verleening door quasi-bestuurders der N. V. 495 ; —verleening door commissarissen 579 ; —verleening door vereffenaars 621.
Quasibestuurder. Toepasselijkheid van wetsbepaling t. a. v. — 488-497 ; gemachtigde tot stemming ter algemeene vergadering 490-491 ; vertegenwoordigingsdaden van — 491-493 ; andere dan vertegenwoordigingsdaden van — 493 ; competentieregeling t. a. v. — 493-494 ; schorsing en ontslag van — 494 ; bezoldiging van — 494.
Quorum ter algemeene vergadering 499 ; volgens artikel 53 W. v. K.
Rechten van aandeelhouders als zoodanig 464—465 ; — en verplichtingen van bestuurders 534-539.
Rechterlijke bevoegdheid en procesregels t. a. v. het bestuur 512-515.
Rechtsvordering op grond van artikel 49a W. v. K. 518.
Reglement voor commissarissen 555-557 ; bekendmaking van — 557-558.
Regresrecht van aangesproken aandeelhouders 265.
Rekening en verantwoording der vereffenaars 638-639.
Rente van stortingen 298-307 ; bouw— 301-304.
Reserve vorming 323-352 ; karakter van de — 352-355 ; soorten van — 352-355 ; verliesdelging anders dan uit — 355-357.



Sanctie op voorschriften betreffende de algemeene vergadering 411-412.
Schuldvergelijking. Verbod van — 274.
Stemgerechtigden. Quorum van — 458-459.
Stemgerechtigdheid. Algemeene — 435-436.
Stemmen. Gelijke aandeelbedragen, gelijke - 439 ; volstrekte meerderheid van — 456-458 ; blanco — 458.
Stemming. Evenredigheidsbeginsel t. a. v. de — 438-439 : beperkend evenredigheidsbeginsel t. a. v. de — 439 ; verbod van gunstiger beperking t. a. v. de — voor grootere aandeelbedragen 440-441 ; wijze van — 459.
Stemrecht. De in hun — te beperken aandeelhouders 441—142 ; vrije regeling van het — 445 ; uitdrukking van het •— in breukcijfers 445-447 ; wettelijke beperking van het — 447-453 ; —systemen 436-437.
Stemmental. Beperking van het — 442-445.
Schorsing. Definitie, omvang, werking van — 519-520 ; — en ontslag van quasiebestuurders 494 ; aanvechtbaarheid der — 520 ; onrechtmatige — 521 ; opheffing der — 521-522; - - der bestuurders door commissarissen 571-572 ; gevolgen der — der bestuurders door commissarissen 572-573 ; onrechtmatigheid der — der bestuurders door commissarissen en schadevergoeding 573-574 ; opheffing dier — 574—576 ; — en ontslag van commissarissen en derden-commissarissen 567-568.
Samenstelling van het bestuur 497-500.
Schadevergoeding bij uitoefening van het enquêterecht 592-593.
Schriftelijk verslag bij uitoefening van het enquêterecht 597.
Stukken. Uitgaande — der N. V. 230-231.
Storting. Ontheffing van verplichting tot — 271-274 ; teruggave van — 314 ; voorwaarde voor en beperking van teruggave van — 318 ; gevolgen van teruggave van — 321; aanduiding der wijze van teruggave van — 326-329 ; teruggave van — tegenover ontheffing 330-331.
Sonder rechte 463.
Taak van het bestuur 497 v.v. ; — van commissarissen 554-555.
Teruggave van stortingen 314 ; voorwaarde voor en beperking van — van storting 318 ; gevolgen van — van storting 321 ; aanduiding der wijze van — van stortingen 326-329 ; — van stortingen tegenover ontheffing 330-331.
Terugbetaling buiten aanwezigheid van winst en/of regeling in de acte 334 v.v.
Toebedeeling van aandeelen bij scheiding 266-268.
Toekenning van bevoegdheden aan anderen dan de algemeene vergadering 387-388.
Uitgaande stukken der N. V. 230 231.
Uitkeering bij voorbaat 625 ; voorloopige — 631-633.
Vaststelling van balans- en winst- en verliesrekening 379-380.
Verantwoording. Rekening en — 636-638.
Vereffenaars. Benoeming van — 618-619 ; rechtstoestand van — 619-621; forum der — 621 ; pandrecht gegeven door — 621.
Vereffening. Commissarissen der N. V. gedurende de — 622 ; winst en verliessoorten bij — 623-625 ; heropening der — 638-639 ; speciale soorten van — 639-640.
Vergadering. Hoogste macht bij de algemeene — van aandeelhouders 384-385 ; beperking der bevoegdheden der algemeene — 386 ; toekenning van bevoegdheden aan anderen dan de algemeene —• 387-388; jaarvergadering, termijn der —, gewone — 389-393 ; bevoegdheid tot bijeenroepen eener voorgeschreven algemeene — 395, eener niet voorgeschreven algemeene — 397 ; machtiging van aandeelhouders tot bij-



eenroeping eener voorgeschreven algemeene — 395-396, eener niet voorgeschreven algemeene — 398-401 ; vorm en termijn van oproeping ter algemeene — 401-405 ; agenda der algemeene — 405 -409 ; plaats a;f!m?ene — 410 ; bijwoning der algemeene — bij gevolmachtigde Ait' , J.T°nmg der algemeene — door anderen dan aandeelhouders 447-422 ; leiding der algemeene — 427-428 ; sanctie op voorschriften tr ilde algemeene 411—412 ; raadpleging der aandeelhouders anders dan in algemeene — 428-433 ; andere dan algemeene — van aandeelhouders 433 -435.
Vergoeding van kosten bij enquête 599-606.
Verlenging van den duur der N. V. 613-615.
Verlies. Winst en — 319-321 ; —delging anders dan uit reserve 355-357 •
winst- en —rekening 347, 357-359, 368 v.v.
Vermindering van maatschappelijk kapitaal 332-334 ; —procedure 340-345 Vermogen. Kapitaal en — der N. V. 198-199, 278-280 ; verdeeling van het
— der N. V. 622 v.v.
Verplichtingen van aandeelhouders 274-276.
Vertegenwoordiging. Schriftelijke — bij de oprichting der N. V. 208-210 ;
— der N. V. door het Bestuur 504-511 ; aard der — 504-506 ; omvang der — 507 ; — buiten rechten 507-510 ; — in rechte 510-512 ; — der N. V. door commissarissen bij tegenstrijdig belang 559-562.
Vervallen der deelneming als vennoot 186-189.
Vervanging van bestuurders 526-527.
Verzet tegen plan van uitkeering 630-631.
Verzoek aan bestuurders tot instelling eener enquête 590-592.
Vestiging. Plaats van — der N. V. 210-213 ; — van pand 551-553 ; 495 579, 621.
Volstrekte meerderheid van stemmen 456-458.
Voortbestaan der N. V. ter liquidatie 616-618.
Vorm der acte van oprichting 207 ; — van ontheffing van storting 334.
Winst 318 , - en verlies 319—321 ; —verdeeling 314 ; — en verliesrekening
_ 347, 357-359, 368 ; —uitkeering 347 ; — en —soorten 623-625.
Wijze van voldoening aan inbrengverplichting 203-207 ; — van kapitaalsvermindering 334-340, 345-346 ; — van stemming 459 ; voorschriften __ betreffende de — van afwikkeling der N. V. 625-628.
Wijziging der acte van oprichting 459 v.v. ; uitsluiting der — der acte van oprichting 461—463 ; notarieele acte van —- 468 : —- gedurende faillissement 474-475.
Zekerheidstelling door bestuurders 549-553 ; — door quasibestuurders 495 ;
— door commissarissen 579 ; — door vereffenaars 621.



ARTIKEL 36 W. v. K.
Dit artikel geeft de criteria, aan de hand waarvan kan worden nagegaan of in concreto van een N. V. sprake is.
Hof Amsterdam 18 December 1931, N. J. 1932, 207.
H. R. 20 Mei 1932, N. J. 1932, 1598.
Een stelsel, waarbij de oprichters gezamenlijk en onverdeeld tot het geheele aantal der door hen genomen aandeelen deelnemen, ware in strijd met een der wezenlijke kenmerken van de oprichtingshandeling eener N. V. Rechtbank Haarlem 1 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 54.
Door de oprichting eener N. Y. worden rechtsbetrekkingen gevestigd tusschen elk lid en de overige leden gezamenlijk, niet tusschen elk lid en de overige leden persoonlijk.
Rechtbank Utrecht 18 November 1914, N. J. 1915, 77.
De naleving van hetgeen in de statuten als plicht aan den nieuwen rechtspersoon is opgelegd kan slechts van dezen worden gevorderd, en slechts deze kan voor het nalaten daarvan worden aansprakelijk gesteld. Rechtbank Utrecht 18 November 1914, N. J. 1915, 77. Hof Amsterdam 5 Januari 1917.
H. R. 8 Februari 1918, N. J. 1918, 329.
De N. Y. zelve is niet aansprakelijk voor het honorarium van notaris,
wien door de oprichters opdracht is gegeven tot werkzaamheden voor het
oprichten der N. V., doch slechts de oprichters.
Rechtbank Rotterdam 28 Februari 1928, N. J. 1928, 1290.
Rechtbank Groningen 12 Mei 1922, N. J. 1923, 999.
De N. V. is niet te beschouwen als partij bij de acte van oprichting.
Rechtb. Rotterdam 3 Maart 1917, N. J. 1917, 1207.
Rechtbank Rotterdam 30 September 1921, N. J. 1923, 269.
Hof 's-Gravenhage 5 April 1918, N. J. 1919, 838.
ARTIKEL 36a W. v. K.
Rechtbank Roermond 1 Mei 1924, N. J. 1924, 1269. Hof 's-Hertogenbosch 14 April 1925, N. J. 1926, 54.
Rechtbank Utrecht 8 October 1924, N. J. 1925, 634.
ARTIKEL 36c W. v. K.
Bij strijd over de vraag, of eene N. Y. in Nederland gevestigd is, moet beslist worden naar de feiten, niet naar de criteria, die in artikel 37e W. v. K. worden aangegeven, om te beoordeelen, wat door de wet op de N. V. wordt verstaan onder de plaats van vestiging.
Rechtbank Rotterdam 28 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 211.
Rechtbank 's-Gravenhage 3 Juli 1931, N. J. 1932, 21.



ARTIKEL 36<Z W. v. K.
Rechtbank Haarlem 1 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 54.
ARTIKEL 36e W. v. K.
Vóór de aanwezigheid der Ministerieele verklaring bestaat niet een rechts persoon N. V.
Hof 's-Gravenhage 9 October 1933, N. J. 1934, 148.
Kantong. 's-Gravenhage 23 November 1934, N. J. 1935, 1061.
Voor dien dag bestaat tusschen de vennooten onderling een verhouding van maatschap.
Rechtbank Rotterdam 27 Mei 1936, N. J. 1938, N°. 411.
ARTIKEL 36gr W. v. K.
De bestuurder is uit hoofde van dit artikel aansprakelijk voor alle handelingen, aangegaan vóór de bekendmakingen.
H. R. 6 Januari 1930, N. J. 1930, 993.
ARTIKEL 37b W. v. K.
Ontbonden wordt op grond van werkzaamheid in strijd met de openbare orde en de goede zeden eene N. V., die pandbrieven heeft uitgegeven, op grond daarvan, dat de curator in het faillissement dier N. V. niemand heeft aangetroffen, die de belangen der N. V. bleek te behartigen, noch ook een boekhouding, waaruit van administratie der pandbrieven bleek, noch ook bescheiden, waaruit van het bestaan van eenige dekking dier pandbrieven bleek.
Rechtbank Amsterdam 28 September 1933, N. J. 1934, 1089.
ARTIKEL 37c W. v. K. i. v. m. artikel 55;.- W. v. K.
In een dagvaarding, uitgaande van eene N. Y. „in liquidatie" ontbrak deze laatste aanduiding. Hieraan verbond de Rechtbank nietigheid der dagvaarding in de contradictoir gevoerde procedure op grond daarvan, dat deze artikelen in verband met artikel 5 B. Rv. zouden zijn van openbare orde.
Rechtbank Amsterdam 7 December 1934, N. J. 1935, 252.
ARTIKEL 37,; W. v. K.
Met de regeling van dit artikel wordt niet zonder meer bedoeld een regeling der rechterlijke bevoegdheid inzake vorderingen, die niet artikel 47e W. v. K. betreffen.
Kantong. 's-Gravenhage 3 Juli 1931, N. J. 1932, 21.
Rechtbank Rotterdam 28 Januari 1937, N. J. 1938, N°. 211.
De plaats van vestiging van het filiaal, dat een overeenkomst aanging, en niet die van het hoofdkantoor, is maatstaf ten aanzien van art. 1429B.W. Rechtbank Rotterdam 26 Juni 1931, N. J. 1932, 69.
ARTIKEL 38 en 38c W. v. K.
Het op naam (van den minderjarige) stellen van aandeelen, levert voor het aandeelhouderschap geen bewijs op, nu betwist is, dat zulks op rechtsgeldige wijze geschiedde.
Rechtbank Amsterdam 22 Juni 1931, W. 12384.



Aandeelen in portefeuille, omschreven als zoodanige, waarvan de uitgifte binnen de grenzen der statuten mogelijk is.
Particuliere arbitrage (Prof. Mr. E. J. J. van der Heijden, Mr. Sonsbeek en Mr. Smit) 20 Dec. 1930 A. R. (Bijv. W.) 148.
Aandeelen in portefeuille omschreven als zoodanige tot uitgifte waarvan besloten is.
Rechtb. Amsterdam 30 November 1917, N. J. 1918, 1014. Hof Amsterdam 27 Juni 1919, N. J. 1919, 415.
Het oorspronkelijke aandeel (bewijs) aan toonder kan door de certificaathouders worden opgevorderd van het administratiekantoor.
Rechtbank Amsterdam 29 Mei 1931, N. J. 1932, 453.
Hof Amsterdam 3 Maart 1932, W. 12449.
ARTIKEL 38a W. v. K.
Artikel 38a, derde lid, heeft de beperkte strekking om beroep op compensatie tegen de vordering tot storting op aandeelen te beletten ; dit voorschrift mag als uitzondering op het recht van schuldvergelijking niet buiten deze kennelijke strekking worden uitgebreid. H. R. 11 Januari 1935, N. J. 1935, 521.
ARTIKEL 38e W. v. K.
Tegen het beroep van den door den curator eener failliete N. V. tot volstorting aangesproken aandeelhouder op een verklaring van het bestuur dier N. V., dat het aandeel is volgestort, is de vordering tot valschheidsverklaring, door den curator ingesteld, ontvankelijk.
H. R. 12 Januari 1934, N. J. 1934, 1565.
ARTIKEL 39 W. v. K.
De N. Y. kan door een gerechtelijke uitspraak niet worden gedwongen tot erkenning van eischer als aandeelhouder door inschrijving in de registers en boeken.
Rechtbank Haarlem 21 October 1930, N. J. 1931, 851.
ARTIKEL 39a W. v. K.
Afwijking van de leveringsregelen uit dit artikel is niet geoorloofd. Rechtbank Maastricht 17 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 42.
Het ontbreken van een titel aan de overdracht mag worden tegengeworpen ook aan de N. V.
Rechtbank Amsterdam 5 April 1932, N. J. 1935, 879.
Rechtbank Amsterdam 11 April 1930, N. J. 1932, 309. Hof Amsterdam 6 November 1931, N. J. 1932, 309.
Beperking van overdracht door het eischen bijv. van toelating als aandeelhouder door het bestuur, is geoorloofd.
Rechtbank Maastricht 17 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 42.
Nu de schriftelijke verklaring door de statuten der N. V. vereischt voor de overdracht van aandeelen, ontbreekt, heeft eigendomsoverdracht niet plaats gegrepen.
Hof Arnhem 7 November 1934, N. J. 1935, 849.



ARTIKEL 396 W. v. K.
Vordering tot volstorting tegen een aandeelhouder na overdracht zijner aandeelen aan een derde, — zonder dat die overdracht is ingeschreven in het register van aandeelhouders — toegewezen.
Hof 's-Gravenhage 22 Februari 1937, N. J. 1937, N°. 984.
Het artikel is niet van toepassing, indien de vorige aandeelhouder zijn aandeel heeft overgedragen onder heerschappij der oude wet.
Rechtbank Amsterdam 7 Febr. 1930, N. J. 1930, 1270. H. R. 30 Januari 1931, N. J. 1931, 764.
ARTIKEL 40 W. v. K.
Tegen de executie eener vordering op eene N. V. kan deze beroep doen op een tegenvordering haar toekomend wegens door haar toen reeds benoemden directeur aan den executant gedane leveranties, toen de N. V. reeds in oprichting was.
Hof 's-Gravenhage 25 Juni 1934, N. J. 1934, 1507.
Vergelijk ook Rechtbank Utrecht 9 Januari 1924, N. J. 1924, 972.
Rechtbank 's-Hertogenbosch 16 November 1923, N. J. 1924, 1054.
Hof Leeuwarden 10 Februari 1926, W. 11564.
H. R. 17 Dec. 1926, N. J. 1927, 257.
ARTIKEL 40a sub d W. v. K.
Volstorting van aandeelen door inbreng van koopmansgoederen reeds onder de oude wetgeving toegelaten.
Rechtbank Groningen 25 Juni 1926, N. J. 1927, 813.
Rechtbank 's-Gravenhage 22 Januari 1924, W. 11280.
ARTIKEL 41 W. v. K.
Geldleening of aandeelhouderschap.
Hof 's-Hertogenbosch 10 November 1925, W. 11566.
ARTIKEL 41a W. v. K.
Dit artikel is van openbare orde ; nietigheid geldt echter slechts voor zoover bij de betroffen transactie de statuten zijn overschreden. Rechtb. Rotterdam 19 Februari 1935, N. J. 1935, 1368.
Door den inkoop van eigen aandeelen gaat het aandeel niet door schuldvermenging te niet, althans indien deze ingekocht zijn om ze als vermogensbestanddeelen te blijven bezitten. De N. V., die eigen aandeelen bezit, is niet van zelf gewone en volledige aandeelhoudster. De N. V. heeft geen stemrecht en neemt niet deel aan de liquidatie en de verdeeling van het saldo ; ten aanzien van de dividend uitkeering dienen de aandeelen op gelijken voet te worden behandeld als die, welke zich in handen van derden bevinden.
Arbitrale uitspraak Batavia 11 October 1933, N. J. 1933» 1710.
ARTIKEL 42 W. v. K.
Doel en karakter van jaarbalans, winst- en verliesrekening ?s rekening en verantwoording van door het bestuur der N. V. gevoerd beheer en de resultaten daarvan aan de aandeelhouders.
Hof 's-Gravenhage 19 Februari 1931, N. J. 1931, 1080.
Anders H. R. 11 December 1931, N. J. 1932, 157.



ARTIKEL 42a W. v. K.
Accountant, die benoemd was om regelmatig toezicht te houden op de boekhouding der vennootschap en zijn benoeming aanvaard had tegen belooning per jaar berekend, kan onmiddellijk worden ontslagen ; gevolgen dezer eenzijdige opzegging.
Rechtbank Amsterdam 18 Februari 1936, N. J. 1936, N°. 515.
ARTIKEL 42c W. v. K.
Uit de voorwaarden der administratie volgt, dat niet het administratiekantoor den eigendom verwierf van de aandeelen, die het in administratie nam, maar de certificaathouders den eigendom dier aandeelen behielden of verkregen.
Rechtbank Amsterdam 29 Mei 1931, N. J. 1932, 453.
Hof Amsterdam 3 Maart 1932, W. 12449.
Aan den eisch van volledigheid in den zin van art. 42c W. v. K. is voldaan, indien de hier bedoelde afschriften volledig zijn naar hun inhoud. Kantong. Rotterdam 3 Maart 1933, N. J. 1933, 1238.
Onder „volledige afschriften" vallen volledig weergegeven afschriften, al ontbreekt daaraan de onderteekening daarvan, dat zij volledig afschrift zijn.
Rechtbank Rotterdam 18 Mei 1933, N. J. 1934, 1420.
ARTIKEL 42d en 42e W. v. K.
Deze artikelen verzetten er zich niet tegen, dat overeengekomen wordt, dat bij de berekening van het winstaandeel, hetwelk een werknemer der N. V. als loon zal genieten, geen rekening wordt gehouden met in vorige jaren geleden verliezen.
Hof 's-Hertogenbosch 21 September 1937, N. J. 1938, N°. 101.
ARTIKEL 43 W. v. K.
Als algemeene vergadering in den zin van artikel 46a moet worden aangemerkt elke bijeenkomst van aandeelhouders, waarvan de deelnemers, bijeen zijn met den wil de hoogste macht in de N. V. uit te oefenen. Rechtbank Amsterdam 27 Juni 1933, N. J. 1934, 1073.
ARTIKEL 436 W. v. K.
Ten aanzien van een N. Y. vallende onder art. 466 W. v. K. is het zeker geoorloofd te bedingen, dat de oproeping ter algemeene vergadering van aandeelhouders kan uitgaan van de aandeelhouders zelf ; daargelaten wordt in deze beslissing of ten aanzien van een N. V. wel vallende onder art. 466 W. v. K. bij de statuten kan worden bepaald, zulks i. v. m. art. 37d W. v. K., dat de genoemde bevoegdheid zal toekomen aan aandeelhouders zonder tusschenkomst van den President der Rechtbank en zonder toepassing van artikel 43c, 43d en 43e W. v. K. H. R. 11 Februari 1932, N. J. 1932, 999.
Bij de statuten kan de bevoegdheid tot bijeenroeping in een algemeene vergadering van aandeelhouders worden gegeven aan een zoodanig aantal aandeelhouders, als vertegenwoordigen een vijfde van het maatschappelijk kapitaal; al mocht er aan dit quorum dan iets ontbreken, is er toch geen sprake van onwettigheid der vergadering, indien alle aandeelhouders, ter algemeene vergadering aanwezig zijn.
Rechtbank Maastricht 17 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 42.



De algemeene vergadering had, nu bij de acte van oprichting niets anders is bepaald, moeten zijn bijeengeroepen door het bestuur, zoodat de bijeenroeping door één van de twee bestuurders, zonder medewerking van den anderen, niet op wettige wijze is geschied.
H. R. 6 April 1936, N. J. 1936, N°. 1045.
ARTIKEL 43c W. v. K.
De in dit artikel genoemde termijn van 6 weken kan door den President
der Rechtbank in kort geding worden bekort.
President Rechtbank Arnhem 11 December 1933, N. J. 1934, 592.
ARTIKEL 43d W. v. K.
Het in dit artikel bedoelde redelijk belang is niet afzonderlijk privé belang van iemand, die aandeelhouder is, doch het belang van een aandeelhouder in die qualiteit als lid der N. Y.
President Rechtbank Zutphen 28 Augustus 1931 N. J. 1931, 1348. Het doel der vergadering moet worden in aanmerking genomen bij de beoordeeling van het redelijk belang.
President Rechtbank Groningen 11 Januari 1934, N. J. 1934, 122.
Voorziening bij den President in kort geding tegen diens aanwijzing van een voorzitter der algemeene vergadering van aandeelhouders is niet mogelijk. De President trad op grond van art. 436 W. v. K. op als gewone rechter ; daartegen kan de President in kort geding geen beschikking geven.
Hof Amsterdam 18 October 1934, N. J. 1934, 1731.
Pres. Rechtbank Amsterdam 4 October 1932, N. J. 1934, 17.
ARTIKEL 43^ W. v. K.
Schorsing van een commissaris is niet rechtsgeldig indien bij den oproep tot de algemeene vergadering van aandeelhouders niet is aangegeven, dat over die schorsing zal worden gehandeld. Al zegt art. 50 W. v. K, dat een commissaris ten allen tijde kan worden ontslagen, dit neemt niet weg, dat die algemeene vergadering tot het nemen van besluiten bevoegd moet zijn overeenkomstig de in het algemeen daarvoor geldende voorschriften.
Rechtbank Amsterdam 22 Maart 1935, N. J. 1936, N°. 327.
ARTIKEL 44 W. v. K.
Het niet voltallig zijn der algemeene vergadering eener N. V., die niet is belegd ter plaatse, waar de N. V. gevestigd is, heeft enkel onwettigheid der genomen besluiten tengevolge.
Rechtbank Maastricht 17 Juni 1937, N. J. 1938, N°. 42.
ARTIKEL 44a W. v. K.
De vordering tot nietigverklaring, ingesteld door aandeelhouders eener N. V., die niet zijn in staat gesteld om de vergadering bij te wonen, omdat de secretaris van commissarissen geweigerd heeft, de van tevoren bij hem te deponeeren aandeelen in ontvangst te nemen, moet worden toegewezen. Ook de wel toegelaten aandeelhouders kunnen niettegenstaande hun aanwezigheid en deelneming aan de stemming, een beroep op nietigheid doen.
Hof 's-Gravenhage 30 Juni 1930, N. J. 1930, 1497.



Do trustee oefent eigen zelfstandig recht uit en moet niet als gemachtigde (tot stemming) ter algemeene vergadering worden aangemerkt. Rechtbank Amsterdam 10 April 1934, N. J. 1934, 1014.
De statutenbepaling, dat een aandeelhouder ter algemeene vergadering zich slechts door een anderen aandeelhouder kan doen vertegenwoordigen, is een ontoelaatbare afwijking van art. 44a W. v. K.
Pres. Rechtbank Rotterdam 18 Juni 1935, N. J. 1936, N°. 274.
Wanneer iemand voor de N. Y. aandeelhoudster stemmen ter vergadering uitbrengt, treedt hij als orgaan der N. V. op en niet als haar gemachtigde, treedt derhalve de N. Y. zelve op.
Rechtbank Zwolle 26 Februari 1936, N. J. 1938, N°. 159.
Een Commissaris-aandeelhouder eener N. V. kan niet èn zelf èn bij gemachtigde een algemeene vergadering bijwonen.
Rechtbank Amsterdam 22 Maart 1935, N. J. 1936, N°. 327.
ARTIKEL 446 W. v. K.
Een houder van een oprichtersbewijs kan ter algemeene vergadering
geenerlei aandeelhoudersrecht uitoefenen.
Rechtbank Rotterdam 2 Januari 1936, N. J. 1936, N°. 1025.
Ook al eischen de statuten, mondelinge stemming, toch kan rechtsgeldig een besluit genomen worden op andere wijze, bijv. door stilzwijgend aan te nemen een voorstel van den voorzitter tot aanneming van het besluit. Hof 's-Hertogenbosch 25 October 1927, N. J. 1934, 926.
ARTIKEL 46 W. v. K.
De notulen der algemeene vergadering van aandeelhouders zijn slechts te beschouwen als huiselijke papieren in den zin van art. 1918 B. W. Hof Amsterdam 30 Maart 1932, N. J. 1932, 910.
ARTIKEL 46a W. v. K.
De nietigheid kan worden ingeroepen bij elke gelegenheid, waarbij van den rechter krachtens de wet rechtspraak wordt verzocht.
Kantong. Rotterdam 15 November 1930, N. J. 1931, 97.
Rechtbank Rotterdam 5 Februari 1931, N. J. 1931, 234.
H. R. 11 Mei 1931, N. J. 1931, 857.
H. R. 18 Mei 1932, N. J. 1932, 1704.
De aandeelhouder, die de nietigheid inroept van een anti-statutaire handeling, behoeft daarbij niet alle belanghebbenden in het geding te roepen. Van een anti statutaire handeling van welk orgaan der N. V. dan ook, kan de nietigheid worden ingeroepen.
Rechtbank Arnhem 29 October 1931, N. J. 1932, 1187.
Een pandbriefhouder kan, bij schending daardoor van zijn rechten de nietigheid vorderen der overdracht der activa, op grond van een besluit der algemeene vergadering.
Hof Amsterdam 27 Juni 1935, N. J. 1935, 1352.
Aanwezigheid van kwade trouw en beroep daarop bij repliek. Rechtbank Utrecht 27 April 1932, N. J. 1934, 938.
De artikelen 43c, 43d en 43e W. v. K. zijn niet verder toepasselijk dan de acte van oprichting bepaalt.
Pres. Rechtbank Arnhem 21 Maart 1931, N. J. 1931, 493 H. R. 11 Februari 1932, N. J. 1932, 999.
VI 42



ARTIKEL 47 W. v. K.
Uit de omstandigheden van het geval mag worden afgeleid, dat voldaan is aan het door de wet gestelde vereischte, dat voor het teekenen van handelspapier boven f 2500 de medewerking der meerderheid der commissarissen noodig is.
Hof 's-Gravenhage 12 Januari 1933, W. 12639.
H. R. 17 November 1933, N. J. 1934, 671.
Nu de afrekening met cliënt slechts is geteekend door één directeur, terwijl de statuten van appellante bepalen, dat alle stukken, die een kwijting inhouden, geteekend moeten zijn door twee directeuren, is de Bank daardoor niet gebonden.
Hof Leeuwarden 16 Januari 1935, N. J. 1935, 1393.
De bepaling der statuten, dat in de aangegeven gevallen de directie noodig heeft de goedkeuring van commissarissen, heeft niet uitsluitend interne 'werking, doch is bestemd om naar buiten te werken.
Hof Amsterdam 9 December 1937, N. J. 1938, N°. 427.
Het aankoopen van een onroerend goed valt onder het begrip „daad van eigendom" bedoeld in art. 1833 lid 2 B. W. en dientengevolge ook onder het begrip „beheer van haar vermogen" in artikel 47 W. v. K. Rechtbank Amsterdam 29 April 1937, N. J. 1938, N°. 145.
Vgl. ook Rechtbank Breda 29 October 1929, N. J. 1930, 522.
Optreden in rechte van eene N. V. „vertegenwoordigd door haar directeur".
Rechtbank Arnhem 29 October 1936, N. J. 1937, N°. 283.
Het is niet wetsvereischte, dat in de dagvaarding word vermeld, dat de N. Y. in rechte optreedt door middel van een overeenkomstig de statuten met de noodige volmacht toegerust orgaan. Door een latere toestemming worden de zonder vereischte toestemming verrichte handelingen gedekt. Rechtbank 's-Gravenhage 8 October 1936, N. J. 1937, N°. 820.
Ingevolge artikel 47 W. v. K. kan alleen het bestuur eener N. Y. op vraagpunten worden gehoord.
Hof Amsterdam 13 December 1934, N. J. 1935, 252.
Bekrachtiging eener overeenkomst, onderteekend door niet alle statutair
voorgeschreven organen, is mogelijk.
Hof 's-Gravenhage 25 April 1932, N. J. 1932, 1709.
Onrechtmatige beroepsdaden van den directeur eener N. V. binden dien directeur en de N. V. hoofdelijk tot vergoeding.
Rechtbank Roermond 20 Juni 1930, N. J. 1931, 455.
Voor eene door eene N. V. gepleegde octrooi-inbreuk is naast de N. V.
ook haar directeur aansprakelijk.
Rechtbank Rotterdam 5 Juni 1931, N. J. 1932, 196.
ARTIKEL 47a W. v. K.
Dit artikel heeft niet willen afwijken van het uitgangspunt der wet, dat bij meerhoofdigheid der directie bij optreden naar buiten, gemeenschappelijk overleg der leden der directie onderling moet mogelijk zijn. Kantonger. Amsterdam 17 Mei 1935, N. J. 1937, 720.
ARTIKEL 47b W. v. K.
De directie eener N. Y. moet tegenover derden beschouwd worden als



lasthebster dier N. \ . Nochtans kan de onbevoegdheid van den lasthebber door den lastgever niet worden ingeroepen tegenover derden te goeder trouw, die redelijkerwijze i.v.m. de eischen van het verkeer in bepaalde gevallen mochten vertrouwen, dat de lasthebber de hem verleende macht niet was te buiten gegaan.
Hof Amsterdam 26 April 1933, N. J. 1934, 98.
Artikel 47b beoogt niet een verbintenis van den bestuurder naast die der N. \ . te vestigen. In casu zijn de bestuurders niet aansprakelijk, omdat de handelingen, welke zij met overschrijding hunner bevoegdheid zouden hebben begaan, de vennootschap wel gebonden hebben, zooals uit de omstandigheden mag worden afgeleid.
Rechtbank Haarlem 20 Maart 1934, N. J. 1935, 665.
Hof Amsterdam 1 April 1937, N. J. 1937 N°. 1053.
Voor toepasselijkheid van art. 476is noodig, dat de directeur zijn bevoegdheid overschreden heeft, en dat dit ook bij dagvaarding wordt gesteld. Rechtbank Amsterdam 21 April 1933, W. 12640.
Aansprakelijkheid tegenover derden van directeuren en commissarissen eener N. V. voor publicatie van bedrieglijke, immers veel te gunstige jaarverslagen, balans- en winst- en verliesrekening der N. V., waardoor dezer pandbrieven verhandeld werden tegen een prijs, die de werkelijke waarde verre overtrof.
Hof 's-Gravenhage 19 Februari 1931, N. J. 1931, 1080. H. R. 11 December 1931, N. J. 1932, 157.
ARTIKEL 47c W. v. K.
Tot de verplichtingen, welke dit artikel den bestuurders oplegt, kunnen niet behooren handelingen, welke op zich zelf met wet of statuten in strijd zijn.
H. R. 6 April 1936, N. J. 1936, N°. 1045.
Na het gegeven optreden van den directeur der N. V., kan van de N. V. niet worden gevorderd de dienstbetrekking te laten voortduren. Hof Arnhem 29 April 1936, N. J. 1936, N°. 793.
ARTIKEL 47e W. v. K.
De rechtsvordering moet betrekking hebben op d.w.z. voortvloeien uit een overeenkomst tusschen de N. V. en den bestuurder. De kantonrechter is dus onbevoegd kennis te nemen van een vordering tot schadeloosstelling wegens onrechtmatig ontslag door een bestuurder ingesteld.
Kantong. Amsterdam 4 September 1931, N. J. 1931, 1636.
Van toepasselijkheid van artikel 47e kan slechts sprake zijn indien de vordering strekt om de tegenpartij te noodzaken tot naleving van voor haar uit de overeenkomst voortvloeiende verplichtingen of haar de gevolgen van de niet naleving daarvan te doen dragen.
De vordering tot betaling van gelden door den directeur uit de kas der N. \ . tot betaling van privé-schulden aangewend, valt niet daaronder. Rechtbank Assen 24 Mei 1932, N. J. 1933, 1067.
De vordering (bedoeld in het vonnis der Rechtb. Assen dd. 24 Mei 1932) is als gegrond op wanprestatie betrekkelijk tot de overeenkomst tusschen N. V. en bestuurder.
Hof Leeuwarden 18 Januari 1933, N. J. 1933, 1403.



De vordering tot ontruiming eener directeurswoning behoort krachtens dit artikel tot de bevoegdheid der rechtbank.
Kantong. Rotterdam 24 April 1931, N. J. 1932, 18.
Al is eischers curandus thans niet meer directeur, doch reiziger der N. V., dit neemt niet weg, dat de vordering tot betaling van ingehouden directeurssalaris betreft de overeenkomst tusschen N. V. en directeur, zoodat de Kantonrechter onbevoegd is.
Kantong. Amsterdam 9 October 1935, N. J. 1936, N°. 606.
ARTIKEL 486 W. v. K.
Ontslag van den directeur eener N. V. wegens dringende reden. Hof Arnhem 29 April 1936, N. J. 1936, N°. 793.
Opheffing van schorsing van den directeur eener N. Y. valt onder de competentie van den President der Rechtbank in kort geding.
Pres. Rechtbank Rotterdam 27 Augustus 1936, N. J. 1937, N°. 782. Pres. Rechtbank Rotterdam 8 September 1936, N. J. 1937, N°. 783. Pres. Rechtbank. 's-Gravenhage 21 Mei en 8 Juni 1935, N. J. 1937, N°. 412.
Ontstentenis is aanwezig, wanneer de directie feitelijk haar functie niet uitoefent, dus ook wanneer de eenige directeur onwettig is ontslagen. Rechtbank Arnhem 29 October 1931, N. J. 1932, 1187.
Hof Arnhem 17 Januari 1933, N. J. 1933, 1085.
ARTIKEL 48c W. v. K.
Wanneer door de akte van oprichting of door de algemeene vergadering het salaris van den directeur niet is bepaald kan dit door de Rechtbank met inachtneming der billijkheid worden bepaald.
Rechtbank Haarlem 17 Januari 1933, N. J. 1933, 1228.
ARTIKEL 50W.V.K.
Handelingen van een commissaris eener N. V. binnen den formeelen kring zijner bevoegdheid verbinden alleen de N. V.
Hof 's-Gravenhage 19 Februari 1937, N. J. 1937, N°. 890.
De commissaris, die in strijd met de waarheid gunstige inlichtingen verschaft over den toestand der N. V., is tegenover derden aansprakelijk voor de daaruit voor dezen voortvloeiende schade.
H. R. 11 Maart 1937, N. J. 1937, N°. 899.
ARTIKEL 50a W. v. K.
De taak der commissarissen moet geacht worden in strijd te zijn met de goede zeden omdat te nauw verband is gelegd tusschen het privebelang van den commissaris en zijn werkzaamheden als zoodanig.
Rechtbank Amsterdam 12 Februari 1937, N. J. 1938, N°. 348.
Nu de statuten alleen spreken van de mogelijkheid eener winstuitkeering aan commissarissen, heeft een arbeidsovereenkomst tusschen N. V. en commissaris, dezen rechtgevend op een salaris van f 5000, nooit bestaan. Hof Arnhem 26 Mei 1937, N. J. 1937, N°. 1060.
ARTIKEL 51c W. v. K.
Commissarissen zijn gehouden tot vergoeding van schade, voortvloeiend uit wanprestatie en onrechtmatige daad.



Rechtbank Zwolle 29 Juni 1935, N. J. 1936, N°. 35.
Rechtbank Groningen 14 December 1934, N. J. 1935, 93. Hof Leeuwarden 20 Mei 1936, N. J. 1936, N°. 910.
H. R. 25 Juni 1937, N. J. 1937, N°. 1095.
ARTIKEL 52a W. v. K.
Onder de in dit artikel genoemde rechten t. a. v. de N. V. behoort ook het recht op salaris.
Rechtbank Amsterdam 30 November 1934, N. J. 1935, 1302. Nu gedaagde is blijven optreden op de wijze, waarop de directeur eener N. V. pleegt op te treden, moet hij geacht worden het directeurschap definitief te hebben aanvaard, waaraan niet afdoet, dat hij niet definitief door de algemeene vergadering is aangesteld.
Rechtbank Almelo 19 Juni 1935, N. J. 1936, N°. 60.
ARTIKEL 55 W. v. K.
Nu de N. V. is opgericht in 1911 en aangegaan tot 1 Januari 1935 en deze termijn niet is verlengd, was zij op dien datum ontbonden. Rechtbank Utrecht 4 Februari 1937, N. J. 1937, N°. 862.
Het staken van het bedrijf, dat door een andere bank werd overgenomen, het aftreden van alle functionarissen en het opheffen van alle bijkantoren heeft niet tengevolge, dat de bank in casu rechtens niet meer zou bestaan. Rechtbank Groningen 14 December 1934, N. J. 1936, N°. 508.
ARTIKEL 55c W. v. K.
Uit artikel 55c lid 2 j°. 37e W. v. K. j° artikel 5 W. v. B.Rv. volgt, dat de dagvaarding die niet inhoudt „in liquidatie" nietig is, zijnde de genoemde bepalingen van het wetboek van Koophandel van openbare orde. Rechtbank Amsterdam 7 December 1934, N. J. 1935, 252.
Borgtocht gegeven ten behoeve eener N. V. strekt zich zonder meer niet uit tot schulden door haar aangegaan, nadat zij door verloop van tijd was ontbonden en in staat van liquidatie verkeerde.
Rechtbank Haarlem 9 Februari 1937, N. J. 1937, N°. 468.
ARTIKEL 55d W. v. K.
Op grond van artikel 46a kan de al of niet rechtsgeldigheid van een ontslag als liquidateur niet worden onderzocht bij wege van requestprocedure van artikel 20 der Handelsregisterwet.
Kantong. Rotterdam 15 November 1930, N. J. 1931, 97.
Rechtbank Rotterdam 5 Februari 1931, N. J. 1931, 234.
ARTIKEL 56e W. v. K.
Van den vereffenaar kan het doen van rekening en verantwoording enkel gevorderd worden door de N. Y. zelve, niet ook door den aandeelhouder. Rechtbank Rotterdam 9 Mei 1932, N. J. 1932, 1161.