MEN/CHENLEVENJ
	DOOR/OPHIEWOUDT/ EDECEA EDIM NUMMER



	



	MENSCHEN LEVENS
	DOOR SOPHIE WOIIDTS
	NUMMER 8
	UITGAVE N.V. DRUKKERIJ EDECEA – HOORN



	



	ZONDAGMORGEN
	HOOFDSTUK I
	Wat kon mijnheer Eberson vertellen!
	Vijftig paar glinsterende oogen waren vol spanning op den rustigen spreker gericht; vijftig kinderen bepaalden al hun aandacht bij het verhaal van het opgejaagde hert.
	O, dat arme dier. Zooals mijnheer daarover sprak. Je hóórde de honden blaffen, de aanvurende kreten van de jagers, het snuiven van de paarden. Je zag die pas nog vreedzame herten plots verschrikt voortspringen in het kreupelhout; lenige schuwe dieren. Je voelde de angst van dat ééne hert, dat groote dier, wegvluchtend door het bosch, steeds verder over rotsigen bodem, al sneller en sneller, want de jagers waren het dicht op de hielen.
	Gelukkig, ’t pad wordt rotsachtiger en moeilijker voor menschen te begaan; het met doodsvrees bevangen hert wint. Zie het springen over kloven, over scheuren. En de afstand tusschen het dier en zijn vervolgers vergroot. Maar nog is het niet veilig. Kogels flitsen langs den kop, schrammen zijn vel. Al angstiger vlucht het hert voort, al sneller. O, als het daar maar komen kon, ginds achter de rotshelling over die breede kloof! Daarover kunnen zijn wreede vijanden niet. En daarachter ruischt ook de beek. Het hert ruikt het frissche reeds. Strak staan de verwilderde oogen; het witte



	schuim vlokt om den fijnen bek, het vel is dof en vochtig. Weer een schot. Niet raak! Gelukkig! Eén sprong over den diepen afgrond het dier is er. Even blazend stilstaan. Weer een schot. Dan wéér verder. En dan is het veilig. Nu naar beneden, naar het vlietende water. Het hert schreeuwt onder het gaan, uitgeput, dorstig. Maar het is nu veilig. Over de kloof kunnen de jagers niet komen en het kreupelhout onttrekt het hert aan de oogen van zijn vervolgers. De jagers moeten nu terug: menschen met scherpe, moordende wapenen* en hun bloedgierige honden.
	En het gejaagde, hijgende hert! Zal het de frissche waterstroomcn bereiken? Zullen de bevende, ranke pooten hem dragen? Het moet toch, ja het moet. Daar ruischt de beek, daar stroomt het klare verkoelende water! Drinken daar, den brandenden dorst lesschen! Heel het lichaam trilt. Den kop vooruit, blazend schreeuwend. Zal hij neervallen? Neen! Neen! Het bergbeekje is bijna bereikt. Nog even de fijne hoefjes staan in het kabbelend beekje.
	Een kreet van blijdschap! Drinken. Met kristalhelder water kan het dier zijn dorst lesschen.
	Gelijk een hert schreeuwt naar de waterstroomen, alzoo schreeuwt mijn ziel tot U, o God.
	Een zucht van verlichting ontsnapt den kinderen: de luisterende klasse herademt. Het hert is er! Zijn vervolgers hebben hem niet. Het dier kan drinken, uitrusten; straks in de beek springen, zijn wonden wasschen. Veilig in de diepte van het dal. Ontkomen aan de jagersbende.
	De felle spanning in de klasse brak, tóch bleven de gezichtjes luisterend tot den spreker opgeheven.
	„Deze geschiedenis van het hijgende hert moeten jullie nooit vergeten, kinderen. Later zullen jullie dit alles nóg



	beter begrijpen. Want deze woorden zong David, toen hij vluchtte voor zijn zoon Absalom ”
	Weer verstrakten zich de kindergezichtjes tot luisteren.
	Zie David gaan, den machtigen koning. In den nacht weggevlucht. O, de wanhoop van David! Vervolgd door zijn eigen zoon. Gevlucht in de woestijn. Beangst, gejaagd, verlaten!
	Maar toch wist David, dat hij een God in den hemel had. En David dichtte dien nacht, in zijn eenzaamheid, bij het licht van maan en sterren: Gelijk een hert schreeuwt Want zonder God kón hij niet leven.
	En ook wij kunnen zonder God niet leven. Vaak begrijpen wij dat zelf niet goed. Wij kunnen daar met anderen bijna niet over spreken. Dat zit héél diep binnen in ons. Soms komt het naar buiten. Wanneer wij verdriet hebben. Wanneer de mensch veel angst doorleeft. Dan roepen, dan schreien wij om God. En we mógen met alle zorgen ook tot den Heere vluchten. Met alles wat ons verdriet doet en angst geeft. En Hij luistert altijd."
	De aandachtige stilte bleef, terwijl mijnheer verder vertelde van Jezus, die alle gejaagden tot zich riep.
	De Heiland, o, wat vertelde mijnheer mooi van Hem. En wat begrepen de meisjes en jongens nu Psalm 42 goed, toen zij daarvan het eerste vers zongen.
	Daarna klonk in het lokaal het gestommel van opstaande kinderen. Bij de deur stond mijnheer nu met de kaartjes, waarop het versje met tekst voor den volgenden Zondag stonden. Allemaal kregen ze er een. „De Heer is mijn Herder ’ luidde het opgegeven versje.
	„Ken ik al lang!" zei ’t zoontje van mijnheer Eberson tegen z’n vader.
	„Dan heb je het deze week gemakkelijk,” antwoordde deze



	lachend, terwijl hij aan Dolf Halfman en Greetje Mast het kaartje overreikte.
	„Hè, wat kan jouw vader toch mooi vertellen,” zei Greetje met een zucht tegen Frans Eberson. „Het mooist van allemaal!”
	„Zóó, en ik vind dat mijn vader ook mooi kan vertellen,” wierp Dolf Halfman tegen en schokte nijdig met de schouders.
	„Mijn vader vertelt véél mooier.”, hielp Frans Eberson Greetje.
	„Niet waar,” bitste Dolf. Hij gaf Greetje een duw en keerde zich boos van het tweetal af. Maar toch, hij moest het zichzelf bekennen, mijnheer Eberson vertelde prachtig. Hij luisterde altijd met zijn heele hart. Doch dat wilde Dolf voor zijn kameraadjes uit de buurt niet erkennen.
	Greetje lachte tegen Frans; dicht naast elkaar loopend gingen zij weg, lieten Dolf alleen met zijn ontstemming.
	Zie je, zoo ging het nu altijd. Hij bleef altijd alleen. Nu ging Frans weer weg met zijn buurmeisje. Hij kende Greetje al zoo lang: Frans kwam pas in de buurt wonen. En het ergste was, dat hij nu ook nog ging verhuizen. Dan zag hij Greetje heelemaal niet meer. Greetje, die hem altijd trouw bleef als de buurkinderen hem alleen lieten staan. Hij was bang voor ruwheid, bang om te ravotten, bang om zijn schoenen en kleeren vuil te maken. „Glazen Piet” noemden de groote broers en zussen van Greetje hem. Dat deed Greetje nóóit. Zij luisterde altijd aandachtig naar hem wanneer hij haar vertelde, dat hij later dominee wilde worden. „Glazen Piet” noemden hem al de buurjongens.
	Dolf kneep de vuisten ineen van verbeten woede. Wat kon hij er tegen doen? Een enkele maal speelde hij toch mee met de jongens, woester en feller, onbeheerscht wilder dan zij allen; maar het liep dan altijd op ongelukken of vechten



	uit. En dan droop Dolf beschaamd af. Neen, hij kon met de jongens niet opschieten. Op school niet en in de buurt niet.
	Maar met Greetje kon hij uren spelen. Greetje’s moeder kwam Zaterdags altijd bij zijn moeder werken. En dan kwam ’s middags Greetje. Wat speelden ze dan heerlijk in de timmermanswerkplaats van z’n vader.
	Gisteren hadden ze alles keurig opgeruimd. Alle krullen op een groote hoop. En toen was Dolf gaan preekenü Zijn gehoor bestond uit Greetje en haar poppen. Die poppen zouden straks de doopelingen voorstellen. Maar net wilde Dolf in vollen ernst gaan doopen, toen zijn moeder de werkplaats inkwam. Afkeurend keek zij het tweetal aan en vermaande: „Jullie mogen niet zoo spotten, dat is zonde.” Maar Dolf noch Greetje hadden gespot. Met een warm moederlijk gevoel had Greetje haar pop in Dolfs schoonen zakdoek gerold, en was geheel verdiept in het gewichtig gebeuren: de doop van haar pop.
	Dolf noch Greetje begrepen iets van moeders vermaning. Maar dit stond voor hen vast: kerkje spelen en doopen mocht niet meer!
	Maar dat hinderde niet. Platen kijken was óók prettig. Samen sjouwden zij den grooten zwaren Statenbijbel naar „hun” hoekje. Bekeken de platen en praatten over alle wonderen, die zoo’n grooten Bijbel voor hen bevatte
	tot zij wéér gestoord werden, nu door Greetjes moeder, die mopperde, dat ze de pas gepoetste sloten weer met hun warme vingers beduimelden.
	Alweer verjaagd waren zij maar gaan wandelen. Vlak achter hun woning liep een weidepad. Daar lachten zij hun kinderzorgen weer weg.
	Maar opeens lachte Greetje niet meer. Dolf vertelde haar, dat hij ging verhuizen. Heelemaal naar een ander deel van



	de stad; daar gingen ze in een héél groot huis met een mooien tuin wonen.
	Dolfs hart klopte hevig, terwijl hij ’t vertelde. Vader verbood hem er over te spreken, maar hij kon het niet laten Greetje in zijn geheim te betrekken.
	Langzaam en stil waren zij toen weer naar huis gegaan. Greetje onder den indruk van het vertrek van haar buurjongen, hij innerlijk trotsch op zijn gewichtig nieuws. Greet's moeder stuurde haar dochtertje dadelijk naar huis: zij moest haar groote zus gaan helpen. Zonder verder iets tegen hem te zeggen was Greetje toen naar haar huis gedraafd. Dat was gistermiddag, en nu was het Zondag en nu liep Greetje weg met Frans Eberson en zei, dat zijn vader niet mooi kon vertellen en liet hem alleen staan.
	Dolf kon het niet uithouden: hij holde Greet en Frans na en eer hij het wist had hij Frans achteropgesprongen en hem een flinken klap gegeven.
	Frans verschrikt, woedend, was direct tot vechten gereed. Wat? Slaan? Waarvoor? ’t Regende slagen, stompen, de vechtenden rolden over den grond. Greetje gilde, schold Dolf voor valscherd. Andere kinderen schaarden zich om de vechtenden heen. Ze vochten niet mee, hielpen geen van beide de jongens: dat kón je niet doen. Maar wie ’t won, zouden ze toejuichen!
	Ze wonnen geen van beiden. De vader van Frans kwam haastig aan, brak den kinderkring en scheidde de vechtenden.
	Frans begon zichzelf tegenover z’n vader te verontschuldigen. „Dolf begon! Nietwaar Greet? Hij sloeg me. Hij viel me in m’n rug aan. Zoo maar.”
	Dolf was al weggehold. Huilend, heelemaal van streek.
	Frans en Greetje vertelden, elkaar telkens in de rede vallend: „Dolf kon niet velen, dat u mooier vertelt dan z’n vader.”



	„Zoo. maar dat mogen jullie ook niet zeggen,” vond mijnheer Eberson.
	Greetje zweeg ten slotte maar. Ze kon wel huilen, zoo naar vond ze alles ineens. Want ze begreep Dolf toch ook wel een beetje. Voelde dat hij verdriet moest hebben. Maar ja, hij viel toch Frans valsch aan. Kijk, daar verdween hij om den hoek van de straat. Wat zou zijn vader kwaad zijn. Z’n blouse was gescheurd. Arme Dolf. Maar waarom wilde hij dan ook niet erkennen dat mijnheer Eberson zoo mooi vertelde?
	Grcet zuchtte. Zij vond het jammer. Ging Dolf nu maar niet verhuizen, dan kon ze het weer goed maken en eiken dag met hem spelen. Maar dat kon nu ook niet. „Mijn vader is rijk geworden,” pochte Dolf gisteren tegen haar. „We gaan in een heel groot huis wonen.” En zij bleef maar een gewoon arm buurmeisje. Nu kon ze zelfs Zaterdags niet meer bij Dolf gaan eten. Want haar moeder zou vast niet meer bij Dolf’s moeder gaan werken, wanneer ze zoo ver weg woonden.
	Schuw keek Greetje op naar de mooie breede ramen van Dolf’s huis, terwijl zij met Frans en z'n vader voorbij de werkplaats ging, waarboven de woning lag. Zou Dolf achter de gordijnen staan te kijken? De gordijnen bleven gesloten.
	Ze zou maar gauw naar haar eigen huis gaan. Daar stonden ze al voor het lage deurtje. Ze legde haar kleine hand in de uitgestoken hand van mijnheer Eberson.
	„Dag zus,” zei hij, het kleine meisje toeknikkend, „ga maar vast je versje voor een volgenden keer leeren.”
	De jongen lachte Greet vroolijk toe, was de vechtpartij alweer vergeten. „Dag,” vroolijk zwaaide hij z’n arm.
	„Jammer, dat hij," zoo dacht hij plots „niet met dat meisje op dezelfde school ging.”



	Nog eens keek hij om. „Dag,” klonk de heldere jongensstem. Greet’s lach schalde op.
	En in den erker, achter de gesloten gordijnen, stond Dolf. Hij had wel weer naar buiten willen draven. Maar dat mócht niet. Zondags mocht hij alleen op straat om naar de kerk en de Zondagsschool te gaan. Moeder sliep, vader deed of hij de krant las, maar dutte ook. Stil dook de jongen weg in een diepen stoel, de handen tot vuisten gebald, het hart vol wrevel en ontstemming.
	Toen kwam in zijn denken weer het mooie vertellen van mijnheer Eberson. Maar hij wilde er niet aan denken. En Zondag moest zijn vader vertellen! Waarom kon zijn vader niet zoo mooi vertellen? Waarom ging Greet met Frans naar huis? Hij vond alles even naar. ’t Was alles akelig om hem heen ook, eenzaam, vervelend! Dolf voelde zich ongelukkig. Zonder het te willen dacht hij weer aan het verhaal van mijnheer Eberson. „Wij mogen met alle dingen tot den Heere gaan. Ook als je verdriet hebt. Echt verdriet!” Maar hij kon toch niet bidden. Hij wilde niet bidden óók.
	En diep in z’n hart voelde hij het verlangen. Hij wist zelf niet waarnaar. En hij kón het niet zeggen. Ónmogelijk. Dat was het waar mijnheer Eberson van vertelde. Ja maar moeder zou daar niets van begrijpen en toch
	Vader opende zijn oogen, schoof de krant van zich af.
	„Wat zit je daar te droomen, jongen, waar denk je aan?” vroeg vader.
	„Mijnheer Eberson heeft zoo mooi verteld ”
	„Ach wat, jullie met mijnheer Eberson, jullie doen net of die alleen maar kan vertellen.” werd vader plots nijdig.
	„Nou, maar toch ” begon Dolf. Toen zweeg hij maar, want vaders woorden kwetsten hem meer dan hij zelf wel begreep.



	„Wat,” begon vader ineens, „wat heb jij uitgevoerd?” En op de gescheurde blouse wijzend, „Zoo, kwajongen, ga je daarvoor naar de Zondagsschool, wat is er gebeurd?” Maar voor de jongen antwoorden kon had vader hem een flinken draai om de ooren gegeven. „En nu vooruit, naar boven, je daagsche pak aan.”
	Moeder stond angstig bij de deur en hield Dolf tegen, die op vaders bevel naar boven wilde glippen. En dan kregen de ouders het heele verhaal van de vechtpartij te hooren.
	Toen was het de moeder, die begon te klagen. „Och, wat geeft die gescheurde jas: dat die Eberson den kinderen zóó den Bijbel verklaarde, dat was veel erger. Alsof het geloof zoo gemakkelijk was. Zoo te vertellen was de kinderen met een mooi verhaaltje op den verkeerden weg brengen ”
	„Mijnheer Eberson hééft ons niet met een mooi verhaal op den verkeerden weg gebracht,” rebelleerde de twaalfjarige jongen. „Hij heeft niet zoo-maar-raak verteld. Alleen van verlangen of je o nee ik weet ’t eigenlijk niet meer.” De woorden van den onderwijzer hadden te diep zijn hart geraakt, dan dat hij er critiek op kon velen. Doch zich verweren, verstaanbaar maken, kon óók niet.
	Moeder zuchtte. „Ik weet niet of ik er goed aan doe den jongen naar de Zondagsschool te laten gaan. Want ik weet niet of die mijnheer Eberson wel een „waar christen” is.”



	MOEDER EN ZOON
	HOOFDSTUK II
	Juffrouw Halfman liet zich afgemat op een stoel neervallen in het afgetakelde huis, waarin verhuisdrukte heerschte en waar iedere hoek ongezellig was. Wat een rommel! Ze kón niet meer.
	„Gunst, is moeder nou al moe,” had Dolf zooeven gevraagd. „’t Is pas 10 uur,” en zij hoorde vrouw Van der Mast in de keuken tegen Greetje zeggen: „Je ken wel zien hoe weinig zulke menschen gewend zijn, dadelijk zijn ze doodmoe. Ze zou ook maar eens dagen moeten wasschen en strijken, net als wij.”
	Nee, Dolf’s moeder had nooit gesjouwd, gezeuld en geploeterd in zwaar en grof werk. Jarenlang verzorgdezzitjt na het huwelijk van haar eenige en jongere zuster, het huishouden van haar vader met hulp van een dienstbode; flink aan te pakken was zij nooit gewend.
	In haar huwelijk met Halfman moest ze wel wat meer werk verzetten: vooral toen ze door de crisistegenslagen minder huishoudgeld kreeg. Maar met een flinke werkster als vrouw Van der Mast was het toch wel vol te houden.
	Doch nu leek het leven de niet meer jonge vrouw te zwaar. Halfman dreef zijn zin door, hij wilde weg uit deze buurt, weg uit dit huis, waarin zij opgroeide, moeder en vader



	verloor, trouwde en moeder werd; waarin zij zooveel bad en zooveel leed.
	Dat je toch zóó aan een huis hechten kon, overdacht Hermine. Overal kwamen de herinneringen je tegemoet. Juist nü!
	Beneden stoeide Dolf met Greetje; het luid gejuich der kinderen hinderde haar. Dat Greetje’s werk bleef staan was het ergste niet; vrouw Van der Mast haalde het verzuim van haar dochtertje wel in. Maar dat zoo’n jongen zoo weinig begrip had, dat hij niet zoo ongedwongen met meisjes spelen mocht. O, die jongen, dat kind, hoeveel strijd had zij al om dien jongen doorworsteld. Welk een verantwoordelijkheid een kind te hebben
	„’n Overdreven sentimenteel mensch is het,” zei Greetje’s moeder vaak, wanneer zij tegen buren of kennissen haar hart weer eens luchtte over het gezeur van juffrouw Halfman. ~ t Is een mensch, dat alle plezier voor d’r eigen en voor een ander bederft," beaamde de kruideniersvrouw. „En dat noemt ze zelf het eenig ware geloof ”
	Dat was het oordeel der buren over Dolf’s moeder en, helaas, het was verre van onjuist. En toch, hoe had zij zelf ook gehunkerd naar een gelukkig huiselijk leven; hoe was ook haar gebed om een geloof, dat bergen zou kunnen verzetten, menigmaal omhooggestegen.
	Jarenlang voor haar huwelijk leefde zij in een groot verlangen naar kinderarmpjes en trappelende voetjes, naar het geluk van een eigen gezin.
	Logeerden de kinderen van haar zuster in grootvader’s huis, dan trachtte zij de kleintjes te naderen. Maar zij, die altijd alleen was en nooit kinderen zag, wist de kleuters niet bezig te houden. Zij kón geen woordjes vinden om hen tot zich te trekken; zij kon beter in het gezelschap van ouderen



	praten over de bekeering van Gods volk, over de angst van zielsbehoud.
	Nadat Anton, haar vaders oudste knecht, haar ten huwelijk had gevraagd, trouwde zij spoedig en zij kreeg in haar huwelijk den stoeren werker steeds meer lief. En toen haar kindje zich aankondigde zonken voor een tijd de overdreven bekommeringen weg. Zij naaide, borduurde, breide en haakte en droomde van het wiegje, dat zij zelf in orde zou maken, van het kindje, dat daar straks zou slapen.
	Hermine voelde zich een jaar lang rijk, gelukkig en voldaan in al haar verlangens. Zij bezat haar man en het komende kindje.
	Maar plots verdreef, even voor de geboorte van Dolf, de angst voor den dood dat geluksgevoel. Als zij eens stierf een jaar vertreuzeld, zonder zekerheid te zoeken van een Borg te hebben; zonder de altijd overheerschende zonden vergeven te weten!
	~Bid voor me, man, toe bid voor me.” had zij wild angstig gesmeekt den avond toen Dolf geboren was. „Bid, dat ik mag blijven leven.”
	De vrouw, nu vermoeid neergezakt in de rommelige kamer, doorleeft wéér die bange oogenblikken, met aan ’t eind de vreugde: een levend kindje in de armen en direct daarop haar angstdroom, dien zij nóóit vergeten zal.
	Haar jongen, dien nacht ter wereld gekomen, was opgegroeid. Plots eenzaam ziet zij hem staan, aan den zeekant, aan den voet van de blinkende duinenrij. De zon straalt op het witte zand.
	Dolfs donkere krullende haren wapperen in den wind. Staalblauw welft zich de hemel boven hen beiden. Zij op



	het duin, hij bij het bewegende zilverlint van den golfslag. Het water rolt aan; tot bij zijn voeten kuiven en klotsen de golfjes in slingerende glinsterlijn.
	„Achteruit, m’n jongen, je wordt nat, je gaat te ver.”
	De jongen lacht en juicht, springt en plast tot hij plots staan blijft, moe en droomerig, op het natte, overspoelde zand.
	De hemel wordt zwart van wind en wolken; een stormwind giert. Hermine staat als verbijsterd op den duintop, steeds roepend om haar jongen, wien ’t water tot de knieën wast.
	„M’n jongen, kom toch, kom toch hier.”
	Hij kwam niet. De oogen vol woest genot kijkt hij rond. Een wreede lach ligt op zijn gelaat. Nu breidt hij de armen uit, maar ’t is of hij niet van die plaats weg kan. Toorn en woede bliksemen nu in zijn oogen, terwijl hij gilt: „Waarom moest ik in de wereld komen? Ik vraag je: Waarom moest ik komen?”
	Anton’s stem had haar toen uit dien bitteren angstdroom gewekt. Maar de schrille vraag bleef: „Waarom moest ik in de wereld komen?” O, als haar zoon eens onderging in den storm van het leven.
	Nooit keerde na dien ontstellenden droom onvermengde moedervreugd weer in haar hart. Zij werd opnieuw het ziekelijk overdreven bekommerde schepseltje. Nu niet alleen altijd maar tobbend over eigen zieleheil, doch nu ook belast met den eeuwigheidsangst voor haar zoon.
	Angst was de ondergrond van al haar denken. Dien angst sleepte Hermine voort als een zwaren last.
	Zij verdiepte zich in oude boeken en geschriften, geeselde zich met onbegrepen moeiten van anderen. De kerk en de



	predikanten waren te licht bevonden: vaders gezelschapskennissen wisten haar weer terug te vinden. Met haar oude vrienden sprak zij weer in den lichten klaagtoon, haar vroeger eigen, en betreurde met hen het „oppervlakkig” geloof van haar man.
	Tot voor kort luisterde Dolf gedwee, dicht naast moeder gezeten, naar de gesprekken der vromen, die moeders vrienden waren.
	Stil speelde hij thuis zijn spelletjes, en was bang voor vader, die zoo bulderen kon. Hij was een gemakkelijk kind; in zijn schuwheid andere kinderen mijdend, vuurden hun vermaken en verlangens hem nimmer aan om ook het zijne te eischen van den jongensleeftijd. Dolf kon niet fietsen, niet zwemmen, niet wandelen en niet knutselen: liefst droomde hij weg over een boek. Wanneer hem weleens gevraagd werd wat hij wilde worden, dan haalde hij de schouders op, of antwoordde: „’k Denk wel dominee.”
	Aan dit onkinderlijk bestaan was plots een eind gekomen. Het eerst door Greetje van der Mast, het dochtertje van de werkster, dat mooie, fijne meisje.
	Hermine, in haar goedhartigheid, kon het niet dulden, dat de moeder voldoende voedsel kreeg en Greetje, haar jongste meisje, doelloos rondliep. Dan kon Greetje uit school ook komen eten. En dat werden feestdagen voor Dolf. „Toe, moeder, bewaar wat voor Greetje,” het waren woorden waarmee hij, tot ergernis van vader, zoo’n dag begon. „Wat dacht die kwajongen wel, dat hij werkte voor de buurvriendinnetjes van z’n zoon!”
	Maar Greetje sleepte Dolf uit zijn eenzaamheid. Samen naar school en samen naar huis. Zonder Greetje zou Dolf geen pleizier künnen hebben. En samen zongen ze kinderversjes of een straatliedje!! Neen, er ging geen



	beschaafde invloed van Greetje uit, vond moeder: hoe kón het ook, het kind was uit een gezin, dat zonder God leefde. Toch wist ze niet hoe daar een einde aan te maken.
	En dan zweepten ook de jongens van Eberson Dolf tot meerder levenslust op. Frans en Ger, ja, eigenlijk al de kinderen uit dat drukke huishouden, dat pas in de buurt was komen wonen.
	Wat een vechtersbazen, wat een robbedoezen en wat een pretmakers! Zij vulden de heele straat met leven en gelach zoodra ze buiten waren en in huis was het net zoo. Orgelspelen, zingen, gehol over trappen en gangen. Juffrouw Halfman zuchtte wanhopig. En toen ze tegen mijnheer Eberson daarover eens klaagde, dorst hij zijn kinderen door hun doop tóch verbondskinderen te noemen. Zij mogen gerust vroolijk zijn, zeide hij. Kinderen behoeven zich niet als groote menschen te gedragen. En wij, als ouders zullen hen tot den Heiland trachten te brengen. Zuchten en peinzen zullen zij zeker ook genoeg moeten doen, laten wij hun nu hun spel en jeugdblijheid van harte gunnen.
	Hoofdschuddend had juffrouw Halfman den gelukkigen vader aangehoord en Dolf speelde nu graag met die vroolijke rakkers. En de jongens namen hem ook wel in hun kring op, doch Dolfs moeder constateerde dat met gemengde gevoelens. Toch kon Dolf niet van harte meedoen, nam hun scherts dadelijk voor ernst aan, en hun gestoei voor vechten. Dolf sloeg er dan zonder reden vinnig op los en vanzelfsprekend kreeg hij dan een pak slaag terug.
	De jongelui lachten Dolf uit om zijn lage cijfers, plaagden hem met zijn gedroom, maar zij hielpen den jongen toch met zijn lessen en Dolfs meester klaagde minder over gebrek aan ijver en wil. „Maar wat gaf dat allemaal, wanneer de jongen
	Menschenlevens 2



	door dat alles zijn stille vroomheid verloor,” jammerde de moeder zoo vaak.
	Ja, dat was dan toch wel een lichtpunt. Na de verhuizing zou moeder Dolf weer geheel voor zich alleen hebben. Zonder den invloed van Greetje en dat gezin van Eberson. dat schijnbaar zoo zorgeloos voortleefde.
	„O, die Pelikaan, kijk daar komt-ie-aan” Dolf, al luider galmend, naderde de huiskamer. Met luid gebonk smeet hij de deur open. „Moeder, vrouw Van der Mast vraagt of ze ’t fornuis kan gaan poetsen of dat ze voor de koffie moet gaan zorgen.”
	Zonder verder op moeder te letten of haar antwoord af te wachten, stoof hij de kamer door en trommelend op de ruiten, vervolgde hij:
	„Heel Holland zingt met luide stem:
	Leve onze jongens van de K.L.M.”
	„O, jongen, houd toch op, houd toch op. Hoe kan je toch zoo doen; bedenk toch, dat God je overal ziet.”
	Dolf lachte even. Zie je, daar had je moeder weer. Overal gepreek bij. En hij zei het óók: „Ja, dat geloof van u, dat hoort overal bij. Als we kerkje spelen, dan spot ik en als we dan zingen, spot ik. Nou zing ik wat gewoons en nou is ‘t ook weer niet goed!! Hè ’k wou dat ik een piano had.”
	„Dan kon je die straatdeunen spelen,” verzuchtte moeder,
	„’n Orgel dan. Bij Eberson hebben ze zoo’n fijn orgel. Alles kan je daarop spelen. De leukste versjes en daar is het altijd gezellig.”
	„’t Is maar goed, dat wij gaan verhuizen,” viel moeder klagend in, „ze maken je daar heelemaal ongeloovig.”
	„Daar? En op school dan? Op school leer ik die versjes



	toch óók? En meester, nou, die zeurt nooit over geloof en al die dingen.”
	„O kind, kind, dat je me dat niet eerder verteld hebt,” zei ze verschrikt. En in haar oververmoeidheid begon ze te snikken.
	Dolf schrok even. „Och moeder,” suste hij, „wat geeft dat nu toch?"
	Jammerend vervolgde ze: „Maar gelukkig, je gaat van die school af. Ja, je gaat nu tóch naar een andere school.”
	„Ja,” vervolgde Dolf nu weer overmoedig. „En mijn nieuwe school, die Mulo, is geen christelijke school. Juffrouw Eberson, waarvan u altijd wat te zeggen heeft, zei zelfs, dat ze niet begrijpen, dat ik naar die school toe moet.”
	„En ik begrijp niet, wat jij eigenlijk bij die menschen in huis doet,” klonk vaders stem plots door de kamer. „Ik had je gezegd beneden het gereedschap op te poetsen en in de kist te pakken. Alles ligt er nog precies eender en ’t mijnheertje staat zijn moeder van streek te maken.”
	„Mijnheertje” wipte weg, bang voor vaders harde hand. Gauw naar de werkplaats. In de gang beneden liep hij Greetje haast omver. „M’n vader is thuis, hou je ook maar uit de voeten. Greet.”
	Even later stond hij bij de groote gereedschapskist en verzorgde en verpakte het gereedschap. Op zijn bleek gezicht brandden nu roode vlekken. Heel den morgen gedraafd en gestoeid en nü moeder in angst gejaagd. Poeh wat zou ze weer zeuren. Met opzet vertelde hij nooit iets van school. En toch. wat was voor moeder ook alles naar. Hij voelde ook wel weer medelijden. Wat had ze ook altijd een hoofdpijn. Naar toch.
	Onwillekeurig zwierven zijn gedachten naar het gezin naast hem. Hij hoorde juffrouw Eberson nóóit klagen. Ze



	lachte altijd met haar jongens mee; dat was een échte moeder. Daar was altijd een prettige geest in huis. Zelfs na een woedend gevecht sloten ze dadelijk vrede. Er bleef geen zeurtoon hangen.
	Wéér dacht Dolf aan het vertellen van mijnheer Eberson in de Zondagsschool over het hijgende hert. Vreemd toch, dat er binnen in je zoo diep iets knagen kon wat je zelf niet begreep.
	Zou dat komen doordat het bij hem in huis nu nooit cens echt prettig en gezellig was? Zou het beter worden ginds in dat grootere huis?



	BEZOEK EN AFSCHEID
	HOOFDSTUK Hl
	„Vrouw, zou je de familie Halfman deze week niet eens even opzoeken, voordat ze gaan verhuizen,” vroeg Eberson aan zijn vrouw, toen ze dien Zondagavond kleine Joop naar z’n bedje had gebracht. „Halfman vertelde mij, dat ze Donderdag verhuizen en ’t zijn toch oude kennissen. Door hem hebben we nu toch onze woning hier kunnen huren.”
	Juffrouw Eberson schokte onwillig met de schouders, haar anders vroolijk pittige oogen keken donker.
	„Och, wat moet ik er doen, man. Toen wij hier kwamen wonen hebben ze ons toch óók niet als oude kennissen begroet. En ik heb heusch geen lust de kennismaking te hernieuwen.”
	„Dat hoeft toch ook niet, vrouw. Zij gaan toch weg. En de juffrouw is ziekelijk,” vergoelijkte Eberson. Hij blies een gezellige rookwolk uit z’n pijp de kamer in. „Toe, moeder, ik zou maar even gaan.”
	„En dan zeg je ziekelijk? Ik noem het overdreven vervelend.” De jonge vrouw zei het scherper dan ze het meende.
	„Nou, overdreven vervelend dan. Maar dat is óók een kwaal.”
	„Best mogelijk, maar als je zelf van ’s morgens tot ’s avonds



	aanpakt, dan kan je dat zeuren van een ander moeilijk hebben.”
	„Ze is ouder dan jij, vrouw, en anders.”
	„Ja, anders zeker, maar ze is mij heelemaal niet sympathiek.”
	„En misschien hebben ze je hulp of raad wel noodig.”
	„Hulp kunnen ze betalen, en ik blijf liever rustig een oogenblikje zitten.”
	„Vriendendiensten zijn onbetaalbaar, vrouw, dat weet jij ook wel.”
	„’n Vriendendienst! Maar ik hou nu eenmaal niet van juffrouw Halfman.”
	„Dat moet je overwinnen, vrouw; zijn wij niet allen broeders?”
	„Dat zal juffrouw Halfman je niet nazeggen, denk ik. En zij moest ook maar eens wat meer aanpakken. Dan had ze minder tijd om aan al haar kwalen te denken.”
	„Och kom. moeder. Geef eerst maar eens een lekkere kop koffie en dan zien we verder.”
	Moeder schonk koffie en zette zich toen gezellig tegenover haar man. Frans, Gerry en Ria waren na kerktijd even naar grootmoeder gegaan en de kleintjes sliepen.
	Het bleef een poosje stil in de kamer. Moeder zat stil in een gemakkelijken stoel. „Vreemd,” dacht ze, „dat je ineens zulke scherpe dingen kon zeggen en het toch minder scherp bedoelen kon.” Zij had al spijt over haar onvriendelijke woorden van zooeven. En meteen zei ze tot haar man; „Wanneer ik dan nog even bij Halfman wil oploopen, dan moet ik het nu doen, vader. Morgen heb ik het te druk en in de week kan ik toch bijna niet weg.”
	„Dus dan moet manlief het offer brengen,” plaagde Eberson.



	„Neen beiden,” gaf zij terug. „Voor mij, dat ik de gezelligheid en jou moet achterlaten en voor jou, dat je je vrouw de deur uit ziet gaan.”
	„Gelukkig, dat zooiets voor ons een offer is,” voegde moeder er dankbaar aan toe.
	„Nu, dan ga ik maar even, dag vader.”
	„Wij allen broeders," herhaalde juffrouw Eberson in zichzelf, terwijl zij bij de familie Halfman aanbelde. „Mijn man denkt altijd het beste van een ander, ’k Wou dat ik zijn vroomheid, dat ik zijn liefde bezat.”
	Het duurde even, eer de deur werd opengetrokken en een barsch: „Wie daar??” weerklonk.
	„Ik ben het, juffrouw Eberson; kan ik even boven komen? Ik wilde u even goedendag zeggen.”
	„Komt u maar boven. Maar ik maak wel mijn excuus, want wij zitten midden in de verhuisdrukte.”
	Halfman stak haar een koude hand toe; Dolf groette even met een opgewekt „dag juffrouw”, maar bleef toch zitten lezen. En moeder zei zeurig: „Komt u maar hier zitten, juffrouw Eberson.”
	Wat was alles al kaal en ongezellig, merkte juffrouw Eberson bij zichzelf op. Zij was óók verhuisd met haar groot gezin, maar zóó ongezellig als hier, was het zelfs op den dag van de verhuizing niet geweest. Hoe kon een huisvrouw zoo zijn!
	Doch juffrouw Halfman’s wasbleek gezicht met de fletse oogen wekte dadelijk haar medelijden. Stil bleef deze voor zich uit kijken. Dolf keek niet meer op van zijn boek. Halfman legde zijn courant op zij. Of hij er wel in gelezen had?
	Hij zag er verveeld uit en geeuwde. Leek een beetje verlegen voor zijn oude kennisje.



	„Ik zat net te lezen over „Menschenleed en menschenstrijd”,” zei nu juffrouw Halfman op langzamen toon.
	„’k Stoor u toch niet?" vroeg juffrouw Eberson vriendelijk.
	„Och storen ”
	„Nu, ik kom maar even goedendag zeggen. En vragen of ik u soms ergens mee kan helpen. Met zoo’n verhuizing is een beetje hulp altijd welkom.”
	„’t Is vandaag Zondag, juffrouw Eberson.”
	Was dit een bestraffing? De jonge vrouw veerde ineens op. Dat aanvaardde ze niet.
	„Gelukkig wel,” gaf zij slagvaardig terug. „Juist op dezen dag heeft Jezus ons geleerd elkaar te helpen.”
	„Ja, zoo, zoo,” teemde juffrouw Halfman. „Maar dat is toch geen waarlijk geloof, juffrouw.”
	„Ja, dat is wel het geloof en ik wéét dat Jezus mijn Heiland is.”
	Juffrouw Eberson zei het eenvoudig en er trilde ontroering en dankbaarheid in haar stem.
	„Hoe weet u dat?” Al het lijzig-langzame vervlood in juffrouw Halfman. Als een rechter in een strafzitting zat zij tegenover haar bezoekster.
	„Wel, dat merk ik dagelijks. Zijn vrede Zijn liefde.” Dit laatste woord kwam er wat weifelend uit. Zeker, het verlangen om lief te hebben leefde diep in haar. Zij omvatte de haren, haar man, haar gezin. En zij verlangde ook God lief te hebben boven alles. Maar wat kwam je veel te kort, in je naaste liefhebben als je zelf.
	Juffrouw Halfman voelde de aarzeling en zij triompheerde.
	„Ja, dat zegt u wel, maar u weet dat niet zeker.”
	„Maar wat weet u daar toch van?” wierp de jonge vrouw tegen. „Wij kennen elkaar bijna niet.” Zij voelde zich weer driftig worden.



	„Ik weet genoeg van uw opvattingen, juffrouw. Die jongens van u bijvoorbeeld. Zoo zingen ze psalmen bij het orgel en zóó vechten ze."
	De jonge moeder kneep haar handen samen, perste de lippen op elkaar, om een bits antwoord te weerhouden.
	Halfman zag haar boosheid, die óók droefheid uitdrukte; en hoe zijn vrouws hard oordeel hem ergerde, kwam uit in zijn kort: „Och mensch, houd toch op met je wet-voorschrijven. Jóuw vrienden, die gelooven alleen, nietwaar?”
	Onder de woordenwisseling van man en vrouw was juffrouw Eberson opgestaan. De oogen met tranen, trillend haar lippen.
	„Ik‘zal maar heengaan: zoo’n twist doet heelemaal geen goed. Maar dit wil ik u nog graag zeggen, juffrouw Halfman: Ik ben blij wanneer mijn kinderen zingen, ik ben ook blij wanneer zij spelen en vroolijk zijn. En ik bid van ganscher harte, dat mijn kinderen eens de doopbelofte, die wij voor hen gegeven hebben, voor eigen rekening zullen nemen.”
	Dolf keek op van zijn boek. Hij zag de moeder van zijn buurvriendje in spanning aan. Voor het eerst in zijn leven hoorde hij zóó een moeder over haar kinderen spreken. Zijn moeder sprak altijd maar over straf en toorn, en dat maakte hem zoo angstig en verlaten.
	Zijn moeder merkte de aandacht op het vragende gezicht van den jongen en zei kort: „Stel het niet gemakkelijk voor, zóó gaan de kinderen zeker verloren.”
	[Juffrouw Eberson huiverde. „Haar kinderen, waarvoor zij mèt haar man zooveel bad, verloren?”
	En diep ernstig zei ze: „Toch is het zoo. Mijn kinderen zijn zeker extra druk en rumoerig. En toch wéét ik, dat ook Jezus mijn kinderen wil aannemen. Mijn kinderen, en uw jongen óók.”



	Toen stak ze juffrouw Halfman een hand toe en zei: „’t Spijt me dat het gesprek in in ja, wat zal ik zeggen, onvriendelijkheden ontaard is. Ik kwam naar u toe om u te groeten en u onze diensten aan te bieden.’’
	„Dat stel ik zeker op prijs,” viel Halfman in, met iets hartelijks in zijn stem. „Het is eigenlijk jammer, dat wij nu net gaan verhuizen, ’t Was goed voor Dolf vroolijke vriendjes te hebben.”
	„Goed voor Dolf!” juffrouw Halfman zuchtte bezwaard.
	„Goed voor Dolf!”
	„Mijn vrouw is oververmoeid door de verhuisdrukte,” verontschuldigde Halfman nu.
	„Dat merkte ik wel, Halfman. Toe, laat haar maar eens wat drinken. Ze raakt geheel van streek.”
	„Och moeder, wees toch kalm,” smeekte nu Dolf ongerust.
	„Ik doe beter met nu heen te gaan,” zei juffrouw Eberson zacht.
	Halfman liet haar uit. „U neemt dat ongelukkige gepraat niet kwalijk, hoop ik? ’t Is iederen dag zóó. Ik werkte vandaag wat in mijn kasboeken. Daar zweepte ze zich ook zoo over op, omdat het Zondag is.”
	„Dat behóórde u ook niet te doen,” zei juffrouw Eberson oprecht.
	„Neen, dat behóórt ook niet! Maar zoo’n Zondag is zoo eindeloos lang.”
	„Dat is je eigen schuld! Vroeger waren je Zondagen anders.”
	Vroeger
	Als vanzelf gingen hun beider gedachten terug, naar dien tijd, toen zij in eikaars leven véél beteekenden.
	Halfman’s oogen donkerden. „Praat daar maar niet over;



	dat is alles toch voorbij!” Mismoedig klonken zijn woorden. „En jij bent nu toch gelukkig?”
	„Dat is zoo, Halfman. Volkomen gelukkig.”
	„Ik heb je nooit vergeving gevraagd.”
	„Er is niets te vergeven,” viel de bezoekster strak in.
	Halfman voelde zijn fout.
	Als kinderen waren zij samen opgegroeid, als jongeman had Halfman vaak reden gegeven tot de gedachte, dat hij van haar hield. Maar tot een uitspreken was het nooit gekomen.
	En toen verloofde Halfman zich plots met de dochter van zijn patroon.
	Doch hoewel het meisje hem wel had mogen lijden, was het toch geen slag voor haar geweest. Zij was jong, gezond en levenslustig, ’t Had haar alleen gegriefd.
	Maar in haar gelukkig huwelijk met Eberson had zij haar jeugdvriendschap al lang vergeten. Het komen wonen naast de familie Halfman had oude herinneringen wakker geroepen, doch thans zonder eenige ontstemming.
	Halfman zweeg nu verward. Vlug ging de vrouw de trap af, met de gedachte haar man te vertellen van al dat dwaas gepraat der oudere vrouw. Haar hoofd bonsde. Wat een ongewone visitel
	„O, man. Wat zijn ze ongelukkig! Alle drie!” vertelde zij opgewonden, toen zij in de stille huiskamer zat. „’k Wou maar, dat ik niet gegaan was. Zoo’n geestelijk verward mensch. En wat krijgt die jongen voor een opvoeding. Halfman heeft ook zijn deel in de narigheid.”
	Ze zei het zonder leedvermaak, toch keek Eberson haar aan met een frons boven zijn oogen. Doch dadelijk daarop zei hij: „Wat een geluk, dat ik jou heb, vrouwtje.”



	„Wat een geluk, dat ik jou heb.” herhaalde zij ineens weer opgewekt.
	„En je moet je die overdreven opmerkingen van juffrouw Halfman maar niet aantrekken, hoor vrouw.”
	„Ik? Mij daar iets van aantrekken?” Nu lachte haar heele gezicht weer. „Nee hoor. Geen tijd om te zeuren. Veel te druk, daar gaat de bel al! Onze woelwaters!”
	„Moeder moeder!” riep Frans al toen hij nauwelijks in de gang was. „Op een bulletin stond iets over contracten en dat dan de crisis gauw voorbij is.”
	„Zoo, jongen, dat zou heerlijk zijn.”
	„Krijgen alle menschen dan weer werk?” vroeg Frans gretig.
	„Waarschijnlijk wel,” antwoordde vader.
	„O, moeder, als dan alles weer goedkooper wordt, dan eet ik stapels boterhammen.”
	„Fijn,” viel Gerry bij. Ofschoon zij zich niet goed kon indenken hoe dat was, een stapel boterhammen te krijgen.
	Al drie jaren duurde de crisis en moeder moest ook in het eten deelen zuinig zijn.
	Moeder keek bezorgd naar de groote kinderen en naar de dunne sneedjes brood op hun bordjes. De kinderen kregen te weinig. En dat in hun groeitijd.
	Vader deelde moeders zorg. Hij schoof vaak nog een boterham op het bord van z’n oudste jongen.
	„Vader, denk ook om je zelf,” fluisterde moeder dan zacht.
	Ja, het waren moeilijke tijden.
	Nu vouwde vader de handen en bad. Hij bracht alle zorgen van den tijd, van zijn gezin bij den Heiland, die de zijnen toch nimmer vergeet.



	KERSTVERLANGEN
	HOOFDSTUK IV
	Grcetje van der Mast vond het niets prettig in huis. Heelemaal niets gezellig. Morgen Kerstfeest en nu alles nog even ongezellig. Was dat nou Kerstfeestvieren? Moeder was oudergewoonte weer aan het schoonmaken en alles was even rommelig. Op gewone dagen ging moeder uit werken en met de Kerstdagen werkte ze in haar eigen huis. En Greetje moest meehelpen. Dit jaar zou het heelemaal niet prettig worden. Het kind voelde zich eenzaam, héél erg eenzaam. En dan het wonen in deze buurt; ver van alle kennissen en vrienden, ’t Kón wel niet anders, moest Greetje bekennen, maar toch
	Mijnheer Halfman verkocht het blok panden waar hij vroeger woonde en waarbij ook de woning van Greetje’s ouders hoorde. De nieuwe kooper wilde gaan verbouwen en wees de familie Van der Mast een andere woning aan; een étage, drie hoog in een rommelige straat. Greetje kon het daar met de buurkinderen niet vinden, zij zagen er zoo slordig uit. Hoe verlangde Greetje’s hart naar mooie dingen, naar gezelligheid, een huis met mooie meubels.
	Greetje verlangde ook naar Dolf Halfman, haar speelmakker uit de vroegere buurt, met wien zij opgroeide, maar wiens vader één der weinigen was die juist door de crisis



	veel verdienden. Dolf verhuisde, woonde nu „deftig en rijk , vond Greet en zij zag hem nooit.
	Greetje keek de kamer eens rond. Ja, de meubels glommen wel, maar gezéllig was het niet.
	Zij dacht aan een andere Kerstfeestviering. Zooals vroeger, met de kinderen van de Zondagsschool en bij de Ebersons. Maar 't was toch morgen Kerstfeest. Zou zij nu haar schoone jurk toch maar aantrekken? Och, waarom eigenlijk. Niemand lette immers op haar. Moeder dutte s avonds altijd en vader zakte óók in slaap boven zijn krant.
	Morgen Kerstfeest! Wéér vlogen haar gedachten naar de prettige Kerstfeestvieringen op de Zondagsschool. Wanneer mijnheer Eberson vertelde, wat was dan alles mooi.
	Mijnheer Eberson! Nooit zag ze iemand van haar oude kennissen. Zij bleven in dat huis wonen. Alléén dat pand had mijnheer Hallman niet verkocht. Wat vreemd eigenlijk, dacht Greetje. Verleden jaar mocht ze van mijnheer Eberson tóch nog op het Kerstfeest komen, al was ze voor de Zondagsschool toen al te groot.
	Maar dit Kerstfeest ging Greetje geheel zonder verwachting tegemoet; weggegaan uit de buurt waarin zij opgroeide, wèg van Dolf Halfman, van wien zij zooveel hield.
	Nu kon juffrouw Eberson haar niet meer boven roepen en prettig met haar praten over allerlei gezellige dingen. Maar vooral ook over den Heere in den hemel. Van Jezus en Zijn groote liefde voor kinderen.
	Hier bemoeiden de buren zich niet met elkaar. Alleen met ruzies of narigheid. Schuw trok Greetje zich altijd terug en dacht aan haar oude speelmakkertjes. Aan Dolf! Dolf was óók altijd alleen; en het was Greetje altijd of zij bij Dolf hóórde. Toen ging Dolf verhuizen, wég uit haar leventje.



	De boekjes en platen, van Dolf gekregen, bewaarde Greetje zuinig. Vaak hielpen die mooie verhaaltjes haar door lange eenzame Zondagen. Nu kon ze niet meer naar de Zondagsschool en naar de kerk gaan, dat dorst ze niet. Haar ouders dachten niet over kerkgaan en alléén dorst Greetje zeker niet.
	Zou ze maar plaatjes gaan kijken in vaders krant? Maar nee, die stonden vol over crisismoeilijkheden en allerlei vechtpartijen in het buitenland. Greetje vond het alles even naar.
	Nu was het huis schoongemaakt, maar Kerstfeest, écht Kerstfeest werd het toch niet.
	Met het hoofd op de fijngevormde handjes zat Greetje te droomen, alleen en stil.
	Als ver weg klonk moeders stem in de lange gang. Daar telkens nog bovenuit het kwetterend geluid van de buurvrouw. Ze praatten over het eten, natüurlijk over het eten, dacht Greetje verdrietig. Je hoorde niets anders dan over vechten en eten praten. Ging ze nog maar op school, dat zou prettig zijn. Wat zou ze graag leeren, heel veel leeren. Nu kon ze niets anders doen dan rondloopen en boodschappen halen voor moeder. Het hoofdje van het kind zakte neer op tafel, de handjes er plat onder. Morgen Kerstfeest feest Kerstverlangen
	~Kind, zit je alweer te droomen.” Moeders stem riep het meisje overeind. En alsof het verlangen in de oogen van het kind haar trof, voegde ze er goedig-ruw achter: „Vooruit, ga jij maar krentenbrood halen voor de Kerst. Er moet toch wat lekkers zijn!”
	Even blikte Greet blij op, dat moeder daarom dacht, dan zuchtte ze diep en dacht: „Alweer éten.”



	Zooals vroeger werd het toch nooit meer. O, die stage hunkering naar iets heerlijks, iets moois.
	Toen vroeg ze moeder of ze krentenbrood mocht halen in de stad, bij Hansen. Daar was het erg lekker en dat was toch wel even prettig, zoo n wandeling door de bijna feestelijk verlichte stad.
	Vlug liep ze even later door de stille straat, tot ze een levendiger stadsdeel bereikte. Daar roesde de fleurige drukte luid op; daar was het menschenbeweeg, tramgezoem en autogetoeter. Hè, wat waren de kerstboomen in de winkelstraten toch mooi, wat glinsterden de lichtjes als een sprookje over den singel. lets van vreugde rees op in Greetje s hart. De menschen, beladen met pakjes, of gearmd pratend, kéken zoo vroolijk. Kinderstemmetjes snapten, hooge prettige geluidjes.
	Ja, Kerstfeest moest toch ook haar iets heerlijks, iets bijzonders brengen! ’t Kon niet, dat t dagen als alle andere dagen zouden zijn!
	Greetjes stap veerde krachtiger op in de koestering van het plots-verwachtende in en om haar; vlug stapte ze door.
	Tot plots een golf van schrik door haar vroolijkheid sloeg.
	Een meisje, met twee jongens kwam daar aan. Een lief meisje met glanzende oogen en mooie blonde krullen onder de leuke muts uit. Zij lachtte met die twee, praatte luidop. En net terwijl Greetje passeerde, stak de grootste jongen zijn arm door die van het meisje en zij liet t toe, scheen het prettig te vinden. En die jongen was Dolf! Dolf! Al het blije in Greetje was weer weg. ’n Onzegbare bitterheid kwam in haar op. Dolf zag haar niet. Dolf, haar jeugdvriendje, ééns haar beschermeling.
	Hij was nu rijk overdacht ze en hoe zou hij haar kennen, haar.



	Met zware voeten ging het kind verder; verdrietig, alléén.
	Op het plein geurden de dennen. Tusschen ’t fantastisch lichtgespeel van de lampen timmerden mannen witte, ruwe voeten onder de kerstboomen. Koopers verdrongen zich om de uitstallingen van hulst en dennengroen. Jongens sjouwden met kerstboomen en bossen hulst. Kinderstemmen schalden vroolijk op.
	Het ongewoon rumoerige boeide Greetje toch weer. Fijn zoo n kerstboom te kunnen koopen! De kamer te mogen versieren met hulst en groen
	Kon ze toch maar naar de Zondagsschool. Maar zij werd te gróót. Vreemd, hóe kón je nu voor kerstfeestvieren te groot zijn.
	Een jongen liep woest tegen haar aan, maar zij vond geen rap scheldwoord, zooals anders. Diep uit haar hart klonk een kreet naar geluk, naar vreugde, naar vrede. Ze kon geen woorden vinden voor dat verlangen. In onstuimigen drang begeerde het meisje kerstvreugde en kerstheerlijkheid.
	Zonder er op te letten liep zij de stil pralende pracht van een heel grooten kerstboom voorbij. Ze kéék niet meer naar de tooverachtige etalages, waar roodomkapte lampen hun vreemden schijn wierpen. Zij dacht alléén maar aan de Zondagsschool en vooral aan dien middag, toen mijnheer Eberson verteld had van het hert, dat dorstte naar de waterstroomen.
	„leder mensch voelt vaak dien dorst; dat is: wij kunnen zonder God niet leven. Wij begrijpen dat zelf niet goed. het zit héél diep in ons. Soms komt het naar buiten, dan schreien wij om God. Maar wij mogen met alle zorgen tot Hem vluchten, en Hij luistert altijd. Hij kan ons helpen. Hij, de Heiland, geboren in een beestenstal. Het Kindje, liggende in de kribbe."
	Menschenlevens 3



	Al denkend en droomend liep ze tegen een heer op. Greetje deinsde achteruit.
	„Hallo, meisjelief, hallo!”
	„Mijnheer Eberson!”
	Als een kreet van bevrijding klonk Greetjes mtroep en groet. . . ...
	„Meiske, wat ben ik blij jou eens te zien!
	Warme belangstelling lag in die simpele woorden en het kindergezichtje hief zich blij naar hem op.
	„Ga je een eindje mee, Greetje?”
	„’k Mag kerstbrood halen voor moeder.”
	„Bij Hansen? Dan maak je een vergeefsche reis, ik kom er net vandaan en zelfs de etalages zijn leegverkocht. Zullen we samen naar Van Duin gaan? Dan praten we eens samen. Ik geloof, dat jou wat hapert, is het niet Greetjc?”
	„Och strak-wit was het fijne meisjesgezichtje.
	„Vertel eerst eens, hoe gaat het jullie daar in de nieuwe buurt? Kan jij daar wennen? Je liep zooeven weer te peinzen, hè; ik weet misschien wel waarover.
	Greet ging stil-gelukkig naast haar vriend, terwijl hij sPrak*
	In een boog liepen zij beiden om de kerstboomenmarkt heen. Hier, in de rustige donkerte van het ruime plein, kon zij tegen hem uitzeggen wat haar hartje bezwaarde. En deze vader en vriend begréép het verlangen van het kind, de onbevredigdheid met al ’t aardsche, dat verlangen om den Heiland te kennen in die hakkelend aarzelend uitgezegde zinnen.
	„Greetje, kom je morgen naar óns toe? Kom je morgen om Kerstfeest te vieren?”
	~In de Zondagsschool?” Verlangend klonk haar vraag, terwijl haar oogen glinsterden.
	„Natuurlijk, als je dat graag wilt. Dan gaan we allemaal



	tweeden Kerstdag. En morgen kom je bij ons thuis. De kinderen zullen dat vast prettig vinden.”
	„Morgen! Morgen!” Blijdschap doortrilde haar. Kerstdag toch vreugdedag, óók voor haar. Bij de familie Eberson komen, daar de mooie kerstversjes zingen, daar te hooren vertellen van Jezus. Jezus wiens Naam zij zoo dikwijls vragend-fluisterend uitsprak.
	t Was het kind of er plots een zilveren toon door haar arm leventje klonk, of ze een lieve stem beluisterde, die noodigde; „Greetje kom Greetje kom. De Heiland heeft je lief. Kom en zing mee van dat Kindje in de kribbe.”
	„’k Heb heel dikwijls over jou gedacht, Greetje,” klonk de stem naast haar, „We hebben ook gisteren nog over jou gepraat. Je weet niet, dat onze Gerry al zoo heel lang ziek is? Nu wordt het groote huishouden voor mijn vrouw tè druk. Toen dachten we aan jou; misschien kan jij mijn vrouw eiken dag wat komen helpen. Maar mijn vrouw dacht, dat de afstand wel te ver zou zijn.”
	„Eiken dag bij u komen? Wat zou ik dat heerlijk vinden.”
	’n Poosje liepen zij zwijgend door. Toen kroop twijfel op over die komende heerlijkheid.
	..Als moeder dat maar goed vind moeder laat mij alle boodschappen doen en als moeder uit werken gaat ruim ik alles op.”
	»Ja dat is lastig,” stemde Eberson begrijpend toe.
	„Maar ik zal eens met je moeder komen praten, hoor. En in ieder geval: morgen zal je toch wel mogen komen, nietwaar?”
	„O ja,” zuchtte Greetje ingelukkig, „dat is alvast erg prettig ”



	„En Greetje," vervolgde hij, terwijl hij afscheid nam, „wat je graag wilt moet je maar aan den Heere vragen. Als het goed voor ons is dan gebeurt het.”
	„En als moeder het dan niet wil, mijnheer?”
	„Ja dan moeten wij lééren dat God het anders, beter voor ons vindt.”
	„Dan zal ik er God om vragen,” zei het kind eenvoudig.



	GREETJE EN HENK
	HOOFDSTUK V
	Gestriemd door den feilen Oostenwind, met van kou trappelende voeten en ontevreden gezichten, groepten vrouwen en mannen uit het volk samen voor de deuren van het groote gemeentebureau. De mannen, als werkloozen wachtend om in de stempellokalen te worden toegelaten, werkzoekers en jonge mannen, die na een oproep zich kwamen melden voor sneeuwruimen of andere bezigheden. Werk! werk! dat was het verlangen van jonge, sterke kerels.
	Naast deze wachtenden vrouwen en kinderen, ook in groepjes wachtend tot de groote deuren zich zouden openen. Straks zouden er kleeding- en schoeiselbons, vlecsch- en boterbons worden uitgereikt. Steeds grooter werden de groepen, welke zich daarvoor kwamen aanmelden.
	Zij rilden van kou en trokken de versleten jassen dichter om zich heen.
	Met nijdige oogen kijkt een pootige vrouw uit het volk naar de kleurige uitstalling voor de ramen van een nabij gelegen winkel. Zalm, paling, visch en fruit. ~Daar mot je maar geld voor hebben. Wij kenne er naar kijken. En ’t is een schandaal,” mort ze, „den heelen dag ken je loopen. Huurbons en kolenbons en vleeschbons. Loopen om een paar schoenen voor je jongens, en wachten tot je er bij neervalt.



	Net als in den oorlog. Met geld ken je alles krijgen.”
	’n Keurig gekleed dienstmeisje wipt den vischwinkel uit. Onder perkament een paar groote schollen in een schaal. „Geef maar hier, zus, die lusten wij ook,” roept een der wachtende jongens haar jolig toe.
	„Ze gaat ze eerst voor je bakken,” zegt ironisch de vrouw weer. Nog steeds vergroot de groep zich. Een agent nadert, die straks de wachtenden in groepjes naar binnen zal laten gaan.
	Greetje van der Mast stond ook al een half uur in de snijdende kou. ’n Fijn mager figuurtje met een bleek gezichtje met groote vragende oogen. Ze was laat. Ze moest moeder helpen bij het kleedenkloppen voor mevrouw. „Als zij nu die vleeschbons maar kreeg, dan had vader weer eens een stevig maal vanmiddag,” redeneert ze in zichzelf.
	Om het meisje is geroezemoes van opklinkende stemmen; de één opstandig, de andere berustend: geen énkele blij.
	Ook Greetje voelt zich verdrietig. Ze is koud en ook hongerig.
	In moeders werkhuizen wordt ze, nu ze zoo groot is, niet meer te eten gevraagd. Sinds twee jaar gaat ze niet meer naar school, dus is ze van de schoolvoeding ook uitgesloten. Kon ze maar in betrekking gaan. Juffrouw Eberson had het zélf aan moeder gevraagd; maar er was in dezen tijd zooveel te loopen en te wachten, dat moeder, die eiken dag uit werken ging, haar dochtertje niet kon missen.
	„Toe moe, laat me gaan,” had Greetje gesmeekt. „Het is daar zoo gezellig en prettig.
	„Je moet bij die menschen evengoed sjouwen als voor je moeder, hoor! Blijf maar thuis!”
	Zoo was Greetje thuis gebleven.
	In haar hart glansde als een lichtende herinnering de



	laatste kerstfeestviering bij de Ebersons. Wat vertelde mijnheer mooi en hoe gezellig zongen ze.
	Met looden voeten was Greetje op Nieuwjaarsdag gaan zeggen, dat ze van moeder niet in betrekking mocht gaan.
	En het leven werd voor Greetje een eenzaam en moeilijk wachten op iets moois, iets heerlijks, dat toch ergens moest zijn.
	Greetje kijkt weer langs de groep wachtenden. Met een barsch gezicht loopt de agent heen en weer. Daar vlak bij de deur van de zaal, waar straks de bons uitgereikt worden, staat een groote jongen, ’t Is Henk, een jongen uit haar buurt; die jongen z’n vader heeft gestolen, weet Greetje.
	Net kijkt hij om. Tusschen de verkommerde vrouwengezichten ontdekt hij het blanke meisjesgezichtje.
	„Greetje,” roept hij, „wat kom je doen, kom eens hier.”
	Zij schudt het hoofd.
	„Kom maar gerust, wenkt hij weer. ,/Wat kom je doen?”
	„Vleeschbons halen,”
	„Geef hier je kaart. Ik breng ze voor je mee.”
	’n Kijvende vrouwenstem mengt zich in ’t gesprek, maar Henk is onverstoorbaar.
	„Ga naar huis, Greet. ’k Breng ze je straks wel.”
	En toen ze nog aarzelde: „Vooruit, meid, schiet op."
	~ ' ' Half onwillig gaat Greetje. Is het verkeerd? lets in haar waarschuwt haar voor naderend onheil. Wat zou moeder kijven. Ben je gek, om je kaart aan een vreemden jongen af te geven. Van bons zie je natuurlijk niks.
	Moeder raast gelukkig niet. Ze is net thuis uit haar morgen-werkhuis en vermoeid sloft ze naar de keuken, om koffie te zetten.
	n Zware tred op de trap, Henk mèt de bons. „.Buurvrouw,



	zes stuks, alsjeblieft. Je kan de bussen hier om den hoek laten halen. Dat is dichtbij voor Greet. En ’k heb een zak aardappels en een zakje kolen voor je meegebracht. Van de Kade, dat kost je niks. En hier heb ik een paar eieren, die mot je voor Greet koken.”
	Druk praat hij, zijn oogen streden het meisje, dat de hare neerslaat.
	„Och jonge, dat hoeft niet,” weert moeder af.
	„Dat mot wèl. Greet ziet wit; ben je moe, meid?”
	Er wordt niet gevraagd hoe hij aan dat alles kwam, maar de twijfel maakte hen onrustig. Toch kon moeder het niet laten Henk een kop koffie in te schenken, hoewel ze bezwaard over Henk en z n familie denkt. Z n vader „zit en z’n moeder? Nou, geen kwaad van een ander, maar
	Zoodra Henk vertrokken is zegt ze Greetje: „Je mot die knul maar niks meer laten halen, ’t Deugt er niet in huis, laat dat je zeggen van je moeder.”
	Greetje gelooft moeder dadelijk. Ze vindt Henk een raren jongen, ze is bang voor hem. Als ze niet zoo moe was geweest, zou ze ’t ook niet gedaan hebben.
	Moeder knikt begrijpend.
	’t Is toch wel jammer, dat ze het kind maar niet in betrekking liet gaan bij Eberson. Daar was ze veilig geweest.
	Of Greetje moeders gedachten raadde, zei ze: „Had me dan bij Eberson in betrekking laten gaan. Dat had ik graag gewild. En mijnheer kan zoo mooi vertellen. Weet u wel, ik heb het u laatst oververteld.”
	„Wat weet ik van jouw verhaaltjes,” bromde moeder gemelijk. „Zondagsschoolmeesters moet je ook in de gaten houden. Dat zie je aan Halfman. Mooi praten en zelf er rijk bij worden. En die zoon van ’m wordt net zoo.”
	Greetjes hart klopte heftig toen moeder Dolfs naam



	noemde. Dolf ging naar ’t gymnasium en Greetje ontweek hem1 beschaamd over haar versleten kleeren. Zij dacht aan dien Kerstavond, toen hij met dat leuke meisje liep.
	„Z n moeder is toch altijd erg goed voor ons geweest,” zei Greetje, als wilde ze toch iemand van Dolfs familie verontschuldigen.
	~Z n moeder, die is niet wijs met d’r gekke geloof en Halfman is een gierig mirakel,” bitste moeder.
	Greetje zweeg en peinsde. Ja, Dolfs moeder deed wel vreemd en kon erg zeuren. Maar toch was het of een stem diep in je óók haar gelijk gaf. jje kon je zoo opgejaagd voelen van binnen als door een wonderlijk verlangen. Zou dat niet kunnen zijn het „onbekeerde”, waarover Dolfs moeder altijd sprak.
	Of zou God je altijd liefhebben, zooals mijnheer Eberson vertelde?
	O, dat verlangen naar geluk, naar t mooie, ’t geheimzinnig lokkende leven om je heen.
	Naar iemand die je dragen kon naar het licht.
	Moeder stoorde haar overpeinzing met de mededeeling, dat ze in de buurt van vaders werk een goedkoopere woning kon huren en dat ze gingen verhuizen!



	GROOTMOEDER EN GEWICHTIGE BESLUITEN
	HOOFDSTUK VI
	Juffrouw Eberson had bij haar groot gezin er vrijwillig nog een taak bijgenomen. Eberson’s moeder, sinds jaren aan huis gebonden, kon haar huishouden niet meer waarnemen.
	Dankbaar had Eberson zijn sterk vrouwtje aangezien, toen zij het voorstelde. Hij had het niet willen vragen, zijn vrouw had het al zoo druk. Zoo had dan grootmoeder onder luid gejuich van de jongens in de ruime voorkamer haar intrek genomen. Voor moeder moest een zonnige kamer ingeruimd worden.
	„Grootmoeder is eigenlijk de eenige verpersoonlijking van de rust in ons gezin,” zei juffrouw Eberson een paar weken na grootmoeders komst tot haar man, „Ze houdt veel van onze bengels, maar toch is het of het haar vaak tè woelig, te druk wordt. Overdag neemt ze vaak de vlucht naar haar kamer en pas als er vier of vijf naar school zijn, komt ze weer in de huiskamer. En dan maar weer breien, breien voor de jongens, die het maar weer al te haastig verslijten.
	„En wat zei grootmoeder nog méér? ’ vroeg Eberson lachend.
	„Hoe wéét jij dat nou? Ja, je hebt gelijk, ik heb vanmiddag een poosje met grootmoeder gepraat.



	.Ja, vrouwtje, jouw plotseling druk praten over grootmoeder, doet mij wel een ander gesprek vermoeden dan over drukke bengels en breiwerk.”
	»Och man, ik was vanmiddag zoo moedeloos. Jouw salaris wordt steeds kleiner en de jongens worden steeds grooter. Dat zei ik in een verdrietige bui óók tegen grootmoeder.”
	„En wat zei moeder toen?”
	„Och, niet veel. Ze vroeg: „Waar blijft de danktoon kind?”
	„De danktoon?”
	„Ja, dat je man nog een betrekking heeft en dat je een stel flinke, gezonde kinderen hebt.”
	„En toen heb jij erkend, dat ons moedertje gelijk had?”
	„Neen, met een kleur, haar hoofd iets gebogen, vervolgde juffrouw Eberson: „toen heb ik tegen moeder gezegd, dat ik het zoo dwaas van jou vond, dat je in deze tijden geld uit wilde gaan geven voor een christelijken vakbond."
	„Ah zoo!”
	„Ja, en daar weet moeder niet veel van en dus hebben we er maar niet verder over gepraat.”
	„Laten wij dan daar nog eens even over praten, moeder. We kunnen ook hierin elkaar toch best leeren begrijpen. Er is ons geleerd: werken en bidden. En dat leeren wij onzen kinderen straks ook weer. Maar een te lange arbeidstijd en een te laag loon, om een groot gezin te onderhouden, is niet recht in Gods oogen. Je mag, neen je moet strijden om verbetering. En dan, zooals ons moedertje vanmiddag tegen jou zei, nooit den danktoon vergeten. En wanneer een christelijke vakbond in zijn werken en strijd begrijpt, dat het óók gaat om onze kerken, om onze christelijke scholen, om onze kinderen, dan brengt het ons niet alleen stoffelijk voordeel.”
	„En vrouwtje, hoe denk je er nu over?”



	„Dat het oneerlijk zou zijn voor dat ideaal anderen alleen te laten werken, man.”
	„Dat wist ik wel verstandig, moeder.
	Een paar dagen na dit gesprek werd er ’s avonds gebeld. De jongens juichten al, dat er visite zou komen; stil, beduusd kwamen ze weer in de huiskamer terug. Frans, die opengetrokken had, bleef bedremmeld staan. Met veel drukte en het air van een weldoener stapte Halfman de kamer in.
	„Beste xnenschen, dat had jullie niet gedacht, hè?”
	„U heeft ons tenminste in een tijd niet opgezocht, zei juffrouw Eberson wat vinnig.
	„Drukke zaken, m’n beste juffrouw. Maar nu kom ik het goedmaken. Ik heb, zoo jullie wel weet, een goeden kijk op zaken. En nu heb ik aandeel genomen in een groote fabriek in Drenthe, van Stevendijk en Peters. Vanzelfsprekend heb ik er nu belang bij. dat ik van mijn vertrouwden ook weet hoe de zaak daar draait. Nu heb ik het recht daar een afdeelingschef aan te wijzen. En dadelijk dacht ik toen aan jou, Eberson.”
	„Ja, die fabriek ken ik. Ik hoorde echter pas, dat het personeel daar slecht betaald wordt, antwoordde Eberson.
	„Praatjes.” viel Hallman heftig in. „Praatjes van vakvereenigingen, anders niet. Of is veertig gulden per week niet best betaald? Het personeel woont bij de fabriek in vrije huizen, bijna voor niets.”
	,Ja, dat is een goed salaris.” antwoordde Eberson.
	Halfman sprong op. „Kerel, dat is dus afgesproken, zei hij hartelijk.
	Eberson schrok op. „Ja, ziet u. dat is wel wat gauw. Ik



	wil er graag eerst eens rustig met mijn vrouw over spreken.”
	Korzelig antwoordde Halfman: ..Moet je over zoo n voorstel nog denken? Dit is een verbetering zooals je niet licht meer zal worden aangeboden.”
	„U interesseert zich ineens wel erg voor onze belangen," zei juffrouw Eberson.
	,Ja, dat doe ik ook. Ik heb jullie jarenlang hier een te hooge huur laten verwonen en dat was verkeerd van mij. Nu wil ik probeeren dat goed te maken,”
	Juffrouw Eberson kleurde diep. „Ik heb u verkeerd beoordeeld, mijnheer,” zei ze zacht.
	Hij lachte voldaan. „Nu, beste menschen, ik heb mijn boodschap hier afgedaan, ik stap weer eens op.”
	Eberson liet Halfman uit. Toen hij weer in de kamer kwam zei z n vrouw: „Of z n geweten ook spreekt.”
	Eberson lachte. „Laten wij er dan maar uit leeren, dat een mensch gauw te hard oordeelen kan.”
	Den dag volgend op het onderhoud stond Halfmpn weer bij de Ebersons in de huiskamer.
	„Ja, menschen, ’t gaat gauw, maar we moeten besluiten.”
	Juffrouw Eberson voelde weer haar achterdocht opkomen, doch dorst het niet uit te spreken.
	Na een kort gesprek liet ze haar man met Halfman alleen. „Wat jij beslist vind ik ook goed, vader.”
	Eberson zag doodsbleek toen hij na Halfman’s vertrek in de huiskamer terugkwam.
	„We gaan, vrouw, ik heb het contract geteekend.”
	„Gaan?” Juffrouw Eberson voelde nu hoe lief haar de stad, haar woning hier was.
	«Vind je t toch niet goed? ’ vroeg Eberson ernstig.



	»
	„Goed? Och, ik weet het niet. Het gaat ineens 200 vlug, zoo overrompelend. Maar ik moet blij zijn en ik wil dankbaar zijn. Want het is een verbetering.”
	„Een héél huis. Een tuin! Verhuizen! Schitterend!”, juichten de jongens.



	GREETJE BRENGT ONTNUCHTERING
	HOOFDSTUK VH
	Juffrouw Eberson had een brief aan grootmoeder zitten schrijven. Grootmoeder was vóór de verhuisdrukte naar Eberson’s oudste zuster buiten de stad gegaan. Juffrouw Eberson miste haar en nu had zij in een langen brief haar hart eens uitgestort.
	Zij schoof het schrijfbloc van zich af en keek mijmerend door haar gezellige huiskamer.
	Wèg uit haar huis. Een nieuwe toekomst tegemoet. Soms voelde zij spijt over hun besluit om weg te gaan uit de stad. wèg uit de vertrouwde omgeving.
	Maar er waren toch zooveel voordeelen aan verbonden. Een grooter huis, een tuin. ’t Leek toch alles wel héél mooi.
	Eberson had de fabrieksdirectie in den avond bezocht,
	t Huis was toen niet te bezichtigen, maar ’t moest heel ruim en gerieflijk zijn.
	Alleen viel de werktijd niet mee. Maar de directie zou daarmede nog rekening houden, door het salaris nader vast te stellen.
	Halfman kwam nog eens oploopen en verklaarde: „Je boft. t Is een heele verbetering voor jullie gezin.”
	Ja, maar het veranderen deed tóch pijn!



	„leder woelt hier om verand ring»
	En betreurt het dag aan dag;
	Hunkert naar hetgeen hij zien zal,
	Wenscht terug ’t geen hij eens zag.
	zei juffrouw Eberson zacht voor zich.
	„Is het leven geen gestage jacht? vroeg zij zichzelf af.
	Eberson zei altijd; „Je voelt je onbevredigdheid net zoo lang tot je rust vindt in God. Die rust kan niemand of niets je geven.”
	Ook niet het vooruitzicht van positieverbetering.
	Met de hand op den brief aan grootmoeder droomde zij verder. Dit zou voorloopig wel de laatste rustige middag zijn; morgen begon ze met het inpakken. Zij dacht aan Halfman, die zonder onkosten voor een transportauto van de fabriek zou zorgen; aan zijn vrouw, die altijd in ieder gesprek een diepzinnige godsdienstigheid bracht, maar nimmer opgewekt scheen. Aan Dolf, dien weerbarstigen jongen, die niet leeren wilde
	Een zacht gebel rinkelde in de gang.
	„Blijf maar boven, Gerry,” riep juffrouw Eberson, „ik doe wel open.”
	Een klein figuurtje stond onder aan de trap.
	„Juffrouw Eberson.”
	„O, ben jij het, Greetje. Kom boven, kind.’
	Langzaam, hijgend klom Greetje naar boven.
	„Kom, doe je mantel uit; je blijft natuurlijk theedrinken.”
	„’k Houd m’n mantel liever aan,” weigerde Greetje schuchter. Haar slecht verzorgde kleeren hinderden haar.
	Niemand wist hoe vurig zij er naar verlangde om een fijne jurk te hebben en een mooien mantel. Haar trots pijnigde haar meer dan de kou!



	„Ik kom u even goedendag zeggen, juffrouw Eberson.”
	„Dat vind ik aardig. Maar hoe weet jij dat al, dat wij weggaan. t Kwam zelfs voor ons zoo onverwacht.”
	"Van van ” Greetje werd vuurrood, „van Dolf Halfman.”
	Juffrouw Eberson deed of zij Greetje’s verwarring niet merkte.
	Greetje begreep zélf niet hoe het kwam, dat vreemde, dat blije, omdat Dolf haar gisteren op straat aansprak. Maar ’t was een geluksmoment voor haar geweest.
	„Vond je t zoo prettig Dolf weer eens te ontmoeten?” vroeg juffrouw Eberson, met een moederlijk gebaar haar hand op Greetje’s smal schoudertje leggend.
	Het kind antwoordde niet, barstte plots nerveus in tranen uit. Toen, langzaam kwam het
	„Ik denk zoo dikwijls aan vroeger, aan u allemaal. Toen wij hier woonden, u en Dolf en ik.”
	„Kom, niet huilen, Greetje. Kun je, waar je nu woont, niet wennen?”
	~Nee, o nee. t Is daar nu naar in die buurt met al die mannen en jongens, die geen werk hebben. Vader verdient ook niet veel meer en Leen heeft geen werk.”
	„Kom. Greetje, nu eerst die tranen weg en dan drinken we gezellig een kopje thee en houden een ouderwetsch praatuurtje.”
	Het voorjaarszonnetje scheen prettig warm in de ruime kamer, het theewater zong gezellig-zachte deuntjes.
	Terwijl het meisje toekeek hoe juffrouw Eberson thee zette, schaamde ze zich over haar huilbui. En meteen dacht zij aan dien Zondag, lang geleden, toen mijnheer Eberson vertelde over dat gróót verlangen.
	Neen, zij wist niet wat dit verlangen was; diep opwellend
	Menschenlevens 4.



	uit haar hart. ’t Kind kon er geen woorden voor vinden, om uit te zeggen dat hunkeren naar geluk, dat diep in haar was.
	„Vertel me nu eerst eens hoe je het maakt, Greetje,” zei juffrouw Eberson, terwijl zij bijschoof. Zij nam het kleine handje van het meisje in de hare, ging stil bij haar zitten.
	Toen vertelde Greetje van thuis. Van vader, die voor alles onverschillig was, van moeder, die altijd werkte en sjouwde. Ook van Henk, dien ruwen, vreemden jongen, die zoo dikwijls zakken kolen en aardappels bracht.
	„Maar hij is toch zoo raar, juffrouw Eberson, ik oh, ik wou ik wou ”
	„Wat zou je willen, Greetje?”
	„Ik weet het niet, juffrouw. Net zijn als mijnheer Eberson, of nee, dat moeder was net zooals u. Ik weet het niet. Ik wil Jezus liefhebben. Ik weet niet hoe het moet.”
	Moeder Eberson zuchtte. Het verlangen in dit kind greep haar aan.
	„Lees je weleens in den Bijbel, Greetje?”
	„Nooit. De Bijbel ligt in Moeders linnenkast. Vader wilde laatst den Bijbel verkóópen. Maar dat wilde moeder niet.”
	„Vraag jij dan aan moeder of jij dien Bijbel gebruiken mag en dan zal ik opschrijven wat je daarin maar heel veel moet lezen. En, Greetje, bidt je weleens?”
	Greetje schokte met de schouders. „Ja nee ik geloof het wel. Juffrouw.”
	„Ik weet, dat je het wèl doet. Greetje. Misschien onbewust. Maar je moet tegen God spreken als tegen een vriend. Hij hoort je altijd. Je kunt Hem alles zeggen. Je kunt bidden voor je ouders, voor jezelf. Bid jij maar tot dien Vriend,



	Greetje, en zeg maar tegen Hem wat je nu tegen mij hebt gezegd.”
	„Henk wil, dat ik met hem mee ga wandelen, juffrouw.”
	Moeder Eberson begreep wat het meisje met deze geheel buiten het gesprek vallende woorden wilde zeggen.
	Al haar moederzorg ging uit naar dit kind. dwalend in eenzaamheid. Waarheen zou dat verlangen haar voeren?
	„Ga je weleens naar de kerk, Greetje?”
	„Nee juffrouw. Nu ik niet meer naar de Zondagsschool ga, hèb ik geen Zondagsche kleeren. En Henk is Zondags den heelen dag in huis. Als ik uit wil gaat hij mee.”
	„Waar gaan jullie dan heen?”
	Greetje zweeg, diep kleurend. Dit was voor juffrouw Eberson méér dan een antwoord.
	Jje moet dien jongen ontwijken, Greetje. Weigeren om met hem mee te gaan.”
	„Ja maar, juffrouw, hij brengt zooveel mee. Voor vader tabak en voor moeder koffie en thee. Hij weet ons altijd wat te bezorgen.”
	Moeder Eberson zuchtte.
	„Komt hij aan dat alles wel eerlijk, Greetje?”
	Greetje schudde het hoofd, „’k Geloof het niet, juffrouw. Hij haalt het ’s avonds op de Kade. Maar vader 2cgt: „Niet naar vragen maar, aanpakken.”
	„Brengt hij voor jou ook weleens wat mee?”
	„O ja. bijna altijd.”
	„Dan moet je beginnen met niets meer aan te nemen, Greetje: en dan moet je bidden of de Heere je wil helpen. Dan zal je zeker eens de sterkere kunnen zijn. óók over Henk, in het geloof. Wil je dat probeeren?”
	Greetje keek de juffrouw dankbaar aan.



	En de moeder in juffrouw Eberson begreep, dat de strijd zwaar, héél zwaar zou zijn voor dit tengere kind. Hoe kon zij zich onttrekken aan den veel cuJeren jongen, die de ouders met allerlei giften paaide en die door den vader zelf werd ingehaald?
	Toen klonk de bel en door de trapruimte klonken kinderstemmen op. Ook Gerry kwam de kamer binnen en keek met een nuffig gezichtje naar het armelijk gekleede meisje. De heele kamer was plots vol leefgerucht.
	Greetje, door Gerry’s blik pijnlijk getroffen, stond schuw op. Maar Hanny, spontaan, legde haar hand op Greetje’s schouder. „Leuk, Greet, dat je gekomen bent, waarom ben je zoo lang weggeblevcn?”
	„Ik kwam jullie gedag zeggen,” antwoordde Greetje zacht.
	„Wist jij dat dan al?” vroeg Gerry met genadige vriendelijkheid.
	„Ja, ik wist het, van Dolf Halfman,” triompheerde Greetje.
	„En,” toen ze Gerry’s verbazing met voldoening zag, vervolgend, „ik weet óók wat er met jullie huis gebeurt.”
	„Wéét jij dat?” informeerde juffrouw Eberson verbaasd.
	„Ja, het wordt verbouwd voor magazijnen. Moeder hoorde het in haar werkhuis. Halfman heeft nu ook dit pand verkocht, maar het moest leeg zijn.”
	Juffrouw Eberson moest zich vasthouden aan de tafel. Nu begreep zij Halfman’s vriendelijkheid. Wie weet wat een slechte betrekking haar man misschien aanvaard had op Halfman’s aandringen. Want dat Halfman hen in de val gelokt had, stond vast voor de ontstelde vrouw.
	„Kind, weet je dat wel zeker?” vroeg ze nog eens.
	Greetje schrok van het bleeke gezicht van juffrouw Eberson. Waarom ontstelde de juffrouw zoo? Ze kreeg het toch



	veel beter daar ginds in Zandwijk. Dat vertelde Dolf toch ook.
	Dolf zei gisteren:
	„M’n vader heeft voor Eberson een goede betrekking opgezocht.”
	„Dan heeft hij toch ook wel iets goeds gedaan, Dolf,” had Greetje gezegd, „en je moet niet altijd op je vader schelden.”
	„Ja, iets goeds, maar omdat hij er zelf nog meer voordeel in zag.”
	„Juffrouw, scheelt u wat?" vroeg Greetje bezorgd.
	„Nee hoor, ’k was alleen wat duizelig. Maar ’t is al weer over. Vertel me nu eens precies wat zei Dolf?”
	Greetje vertelde verward. Want dat Dolf haar aansprak, met haar praatte dat was het wat Greetje duizelend gelukkig gemaakt had; wat Dolf verteld had was voor Greetje van geen waarde.
	..Eh ja ik weet ’t niet precies. Dolf zei dat dit pand verbouwd zou worden en dat z’n vader er goed aan verdiende. Maar óók, dat mijnheer Eberson een goede betrekking kreeg.”
	Dat laatste deed juffrouw Eberson lichter ademen. Dus de betrekking was toch goed! Maar even later kroop de twijfel en het wantrouwen weer op.
	Greetje voelde, dat haar woorden verontrusting gewekt hadden. Gejaagd nam ze afscheid.
	Terwijl Greetje de trap af ging stoof Gerry op moeder af. „Moeder, wat is er toch?”
	„Ik denk wat moe van het drukke praten en van de vcrhuiszorgen.”
	Zij wilde de kinderen geen deelgenooten maken van den angst die haar overviel. Maar wat waren ze begonnen? Konden ze maar hier in de stad blijven. Een straal van hoop



	verlichtte haar denken. Vader had het contract wel geteekend, maar de bevestiging van de aanstelling had de directie nog niet gezonden. En misschien wilde vaders tegenwoordige patroon zijn goeden knecht wel houden.
	Wat vader zeggen zou?
	Moeder bleef den heelen middag stil en gedrukt. Zij bereidde het eten, gaf de groote meisjes aanwijzing voor het inpakken van hun eigen snuisterijen, stoeide met de kleinsten, maar het was niet de oprechte vroolijkheid, die moeder altijd kenmerkte.
	Onbewust had «Greetje een zwaren last op haar gewenteld; Wantrouwen en angst vervulden haar.
	Vader zag dadelijk bij zijn thuiskomst, dat moeder iets hinderde.
	Zij rilde toen Frans met rumoerige drukte een brief mee naar boven bracht.
	„HET contract,” doorflitste haar.
	Vader nam den brief aan. Zijn aanstelling. Precies zooals het hem door Halfman was voorgesteld.
	„’t Is nu in orde moeder,” zei hij zacht.
	„Was het maar in orde,” antwoordde zij bitter.
	Eberson keek zijn vrouw verbaasd aan. Vragen wilde hij niet in het bijzijn der kinderen, „Maar er was iets”.
	„Vader, weet u, dat ze dit huis gaan verbouwen?” vroeg Gerry onder het eten.
	„Neen, hoe zou ik dat weten? En waarvoor wordt het verbouwd?”
	Vader vorschte vragend moeder in de oogen. Doch moeder wendde zich af.
	„Van Greetje, vader. En die wist het van Dolf Halfman.”
	„Dan zal die ouwe er wel dik aan verdiend hebben," wierp Frans branie-achtig in het midden.



	„Niet schelden jij,” beval vader. Hij begon iets te begrijpen van zijn vrouws ontroering.
	„Vindt u dat dan eerlijk van Hallman, vader?" vroeg Gerry.
	„Ik vind dat de kinderen zich buiten de zaken van de ouders behooren te houden,” zei Eberson streng.
	De kinderen zwegen. Na het eten werden ze elk met een taak de kamer uitgezonden. De kleinsten werden naar bed gebracht. Moeder hunkerde om met vader alleen te kunnen zijn.
	„O man, we zijn bedrogen," snikte ze, zoodra ze met haar man samen was.
	„Dat zijn wel erg groote woorden, vrouwtje.”
	„Niets te groot, Halfman heeft ons verkócht.”
	„Dan toch met ons goedvinden”, vond vader. „Wij hebben ten slotte zèll de beslissing genomen.”
	„Nu ja, hij deed allerlei mooie beloften om ons hier weg te krijgen.”
	„Maar het salaris is daar toch goed”, weerlegde Eberson weer.
	„Ja, het salaris. Maar we wisten toch dat er geklaagd werd en dat het salaris vaak in het begin goed is en later, wanneer de menschen er eenmaal wonen, weer verlaagd wordt.”
	„We wisten het. Dat is juist. En we lieten ons door Hallman verzekeren, dat het praatjes van de vakvereeniging waren. Misschien zijn we te lichtvaardig en te snel in ons besluit geweest. Misschien misschien,” voegde hij er nadenkend aan toe „hebben wij den Heere niet gevraagd zooals het behoort.”
	„We kunnen toch nog hier blijven”, oordeelde jullrouw Eberson resoluut.



	Eberson schudde het hoofd. „Dat kan niet! Ik heb mijn woord gegeven."
	„En ik zeg dat Halfman gehuicheld heeft en ons met mooie praatjes weglokt om zichzelf een flinke som in de zak te steken.”
	„Niet zóó praten, vrouw.” Doch de ongerustheid teekende zich toch ook af op zijn open eerlijk gezicht.
	„Je weet niets zeker.”
	„Wat moeten we dan doen, man?”
	„Gaan! God zegt van den rechtvaardige: „Heeft hij gezworen tot zijn schade, evenwel verandert hij niet.” Ik heb vrijwillig die betrekking aangenomen. Was er zelfs blij mee. Ik vertrouw Halfman nog.”
	Er lag zulk een vastberaden trek op Eberson’s gezicht, dat zijn vrouw niets anders kon dan zwijgen. Hij wilde zijn gegeven woord niet breken; haar wantrouwen vond hij ongegrond.
	„Dan maar gaan,” zuchtte zij.
	Zou God ons daarmede iets te zeggen hebben?



	VERGEEF ONS ONZE SCHULDEN
	HOOFDSTUK VIII
	Juffrouw Eberson liep humeurig door haar nieuwe woning. Wat was alles tegengevallen. De donkere kamer, uitziend tegen een hoogen fabrieksmuur, de kleine voorkamer, doodsch aan het stille dorpsstraatje, de lange vochtige gang, de ongezellige slaapkamers onder schuine dakwanden. Alles even vochtig en wanneer de ramen even open stonden sloeg de fabrieksrook naar binnen. Hoe miste zij haar gerieflijke, gezellige stadswoning. En dan de menschen! De stugge dorpsbewoners bezaten zeker wel een goedheid, die zij echter niet wist te ontlokken; tegen haar bleven ze onvriendelijk en barsch.
	Haar hart was vol bitterheid. Niet tegen haar man, óch neen. Hij nam de betrekking aan, omdat hij hoopte dat zij het beter zou krijgen, dat de buitenlucht goed voor de kinderen zou zijn. En hij zag alles in den stralenden zonneschijn van buiten, zijn huis. zijn tuin, en dat vermooide alles.
	Toch viel het werk hem ook al tegen, ’t Werk was zwaar en er werd zonder betaling vaak veel langer werk gevergd dan in het contract bepaald was. En dat was het niet alleen. De verhouding tusschen directie en personeel was slecht en de chefs waren door het fabrieksvolk gehaat.



	Maar Eberson behield den innerlijken vrede.
	Wanneer zijn vrouw een erg verdrietig-booze bui had en haar woede tegen allen en in het bijzonder tegen Hallman luchtte, zei hij:
	„Vrouwtje, onze bedoeling is zuiver menschelijk geweest. Wij wilden graag vooruit. Dat Hallman ons onedel behandelde is zijn zaak, dat zal hij zeil voor God moeten verantwoorden. Laten wij opmerken wat God ons hier te zeggen heelt.”
	Maar jullrouw Eberson kon zich er niet bij neerleggen. Als het haar alleen betrol, dan zou ze het dragen. Maar het werk werd haar man te zwaar, de kinderen konden niet wennen, het wonen was in deze labriekswoning al heel ongezond. De bloemen in den tuin konden zells onder den labrieksrook niet leven. En dan onder vreemden!
	Moeder Eberson viel op een keukenstoel neer en snikte, het hart vol van haat tegen Hallman, die hen met leugens had weggelokt uit hun woning en werkkring.
	En nu lag boven Hanny ziek.
	O, Hallman.
	Moeder balde haar vereelt, doch lijn handje tot een vuist Hoe kón je. Kón ik j0u...,....!
	„Moeder, moesje,” klonk Hanny’s stemmetje door de zoldering heen.
	Moeder stond op en liep vlug naar boven.
	„Wel, kindje, wat wil je?”
	„Komt u een poosje bij me zitten, moek?”
	„Nee, kindje, dat kan toch niet. Moeder heelt beneden zooveel te doen.”
	..O ” Langgerekt zei Hanny het. Ze begreep het wel.
	„Wil je wat drinken, kindje?”



	„Nee. ’k wou u. moeke.”
	Moeder ???
	„Wel, Hanny?”
	„Wat beteekent: „Vergeef ons onze schulden”, zeg moeder?”
	Juffrouw Eberson keek als verschrikt op. Die Hanny toch; altijd van die wonderlijke vragen.
	„Schulden zijn zonden, lieverd. Wij bidden, dat de Heere ons onze zonden wil vergeven.”
	„o, z00,.,.....
	Hanny dacht nog na, dat wist moeder zeker.
	„Gelijk wij vergeven onzen schuldenaren”, moeke, wat is dat nou?”
	’n Beetje ongeduldig vroeg de kleine droomster het.
	Moeder ging nu toch maar even bij haar zitten. Ze moest haar kleine vraagstertje tevreden stellen. Zij moest haar kind uitleggen wat de Heere Jezus ons leeren wilde, toen hij Zijne discipelen deze woorden op de lippen legde.
	Wat was dat moeilijk, wat was dat ontzettend moeilijk, dit aan het kind uit te leggen, zelf met een hart vol wrevel en haat. Zij kon het nog wel ontloopen. Hanny zou tevreden zijn wanneer moeder zei; „’k Heb nu geen tijd.”
	Maar de vraag kwam terug. Met onfeilbare zekerheid. Hanny liet nóóit een vraag los. die haar hartje eenmaal beroerd had, Vooral nu zij ziek was en geen schoolwerk haar af leidde, had ze tijd tot peinzen.
	„Zou God mij deze vraag doen door middel van mijn kind?” vroeg juffrouw Eberson zich af.
	„O Heere, leer Gij mij tot mijn eigen heil die vraag beantwoorden. Leer mij mijn schuldenaar vergeven,”
	Met Hanny’s handje in de hare legde moeder haar dochtertje uit wat deze bede uit het volmaakte gebed beteekende,



	en terwijl zij sprak drong een blos van schaamte zich op.
	Neen, zij vertrapte die bede. Zij wilde Gods stem. die zeide: „Hebt uw vijanden lief", niet hooren.
	Maanden en maanden lang liep zij morrend en vredeloos rond. Zonder te gelooven dat God regeert. Hier was haar plaats, hier had God haar iets te zeggen.
	„Moeder, waarom huilt u?” vroeg Hanny, nadat moeder uitgesproken was en haar gevraagd had: „Begrijp je het nu, kindje?”
	„Dat zal moeder je later weleens vertellen. Jij bent moeders lieve meid.”
	Toen zij beneden kwam waren de kinderen al uit school. Gerry schonk bedrijvig thee. Zij keek naar haar vroolijk troepje. Hoe rijk was zij.
	En Halfman, met zijn rijkdommen? Een zieke vrouw en één jongen, die niet leercn wilde.
	Had zij dan reden zóó ondankbaar te zijn? Wat was ze haatdragend en slecht geweest.
	„Vergeef mij mijn schulden, Heere,” bad zij dringend, terwijl zij haar jongste in de armen nam, „en leer Gij mij mijn schuldenaren vergeven. Vergeef mij alles.”
	Toen Eberson een uur later thuiskwam zag hij reeds bij het tuinhekje, dat de somberheid geweken was. Er glansde weer een blij licht in moeders oogen. Zij kon niet vertellen. Het drukke kindertal roesde om haar heen. Maar vader begreep.
	’s Avonds, toen de kinderen sliepen, vertelde zij van haar beschaming van dien middag.
	„Ik weet het, man, het was God, die mij deze vraag door Hanny liet doen.”
	„Heerlijk, vrouwtje, dat je die vraag dan óók begrepen hebt,” zei Eberson zacht.



	EEN WEERZIEN
	HOOFDSTUK IX
	In onbarmhartig gegloei brandden de zonnestralen op de onafzienbare huizenrij. Tegen de ramen hier en daar een zonnescherm, om de hitte af te weren, voor de meeste hingen lappen of oude kleeden, om de afmattende warmte buiten te houden.
	Wat baatte het in de kleine, rommelige vertrekken, waar groote gezinnen samenleefden, waar waschluchten zich vermengden met etensluchtjes.
	Ook in de woonkeuken van de familie Van der Mast was het rommelig benauwd. En terwijl Greetje haar eigen fijn ondergoed al wasschend en spoelend door haar handen liet gaan, maakte haar moeder ruzie over dat verkwistende extrawasschen.
	„Daar had ik eens mee aan moeten komen/* snauwde moeder, „toen ik jong was.”
	„O, dat weet ik allang,” viel Greetje in. „Toen u jong was droegen de kinderen wat de moeders voorschreven en werd er buiten de wasch om nóóit een stuk goed gewasschen.”
	„Zoo, ik was in geen geval zoo brutaal tegen m’n moeder als jij. Wij hadden vroeger eerbied voor onze ouders en dat is nou ver te zoeken.”
	De vrouw laveerde nijdig tusschen emmers en teilen door,



	die het loopen in de kleine keuken bijna ónmogelijk maakten.
	Moeder v. d. Mast zette koffie en scheen de booze bui alweer vergeten. Greetje lachte eens tegen moeder. Moeder was nog zoo kwaad niet, kon alleen over die nieuwerwetsche fratsen danig te keer gaan. Moeder kon het niet begrijpen, dat haar dochter anders was dan de meisjes uit haar eigen jeugd. Dat kon je moeder niet kwalijk nemen, maar het maakte toch, dat ruzies niet uitbleven.
	Geraas van een voorbijrijdenden trein over den dijk deed beiden opkijken. Het glas rinkelde, de grond dreunde.
	~Dat is de trein van 11 uur al,” merkte Greet op. Dit deed moeder opschrikken en met een: „Sakkerloot, ik moet nog aardappels halen,” ging ze de keuken uit.
	~Hè, nou eens even frisch de ramen en deuren tegen elkaar open,” praatte Greet in zichzelf. „Moeder wil geen ramen open. Dat tocht, maat het is hier om te bezwijken.” Zij haalde de gordijnen open, schoof het raam omhoog, gooide de deur wijd open. ’n Frissche luchtstroom trok door de keuken, verkoelde het brandende gezichtje, waarom de krullen vochtig plakten. En toen maar weer verder Wasschen. haar eigen mooie goed. In die kleeren verbeeldde je je iemand anders te zijn. Even richtte zij zich op en keek in den spiegel, doch dadelijk wendde zij zich af. Nee, nu was ze heelemaal niet aantrekkelijk of mooi. Als Henk haar nu zag, zou hij haar niet om haar liefheid vleien. Ze hield niet van Henk, heelemaal niet. Hij was lomp en ruw. maar. kon toch tegen haar weleens erg lief zijn. En hij was royaal tegen haar en de hcele familie.
	Ze hadden al dien tijd, dat vader en Leen niet werkten, toch van alles gehad. Hoe Henk er aan kwam? Z’n vader, die al eens „gezeten” had, kon daar allicht meer over vertellen. Maar in elk geval. Henk bracht het en dat was het



	voornaamste. Dat hij daardoor meende rechten te kunnen doen gelden op Greetje, vonden nóch moeder, noch vader erg. En ’t was een hartelijke kerel, wat wou je meer, vond vader.
	Och, wanneer hij altijd vriendelijk en stil was, dan dacht Greetje wel, dat ze van hem zou kunnen houden. Maar hij kon zoo wild en ruw zijn, zoo geweldig grof. Dan nam hij Greetje mee naar een danszaal, waar het Greetje een hel toescheen. De meiden dronken daar net zooveel als de jongens en rood en warm hingen ze uren half dansend gesleept in de armen van de jongens. Greetje zag dan een duivelsche vervoering in de oogen van de jongens en zij ijsde van de omgeving en gruwde óók van Henk.
	Onwillig keerde ze zich dan van hem af, tot hij weer kwam smeeken om haar gunst, met werkelijk iets zachts in zijn stem en oogen.
	Hoe ingelukkig nam hij dan haar fijne handjes, hoe ontroerend beloofde hij niets leelijks meer te zullen doen, als zij dan maar van hem wilde houden.
	Was het zijn liefde waarnaar Greetje al heftiger verlangde? O, dat pijnigend, ingehouden verlangen, waarvan zij geen reden en waarvoor zij geen uitweg wist. Waarom huilde zij telkens zonder aanleiding, wat drukte haar met onzegbare zwaarte? De wereld om haar was vol leed en leelijkheid, vol ellende, waarvan zij duizelde. Zouden alle menschen het zoo ellendig om hen heen vinden?
	Ze dacht dan aan de familie Eberson, haar vroegere buren. Nooit hoorde ze meer iets van hen. Maar die menschen hadden het geluk toch wel gevonden.
	Maar zij? Heel haar leven wachtte zij op iets moois, iets fijns en nimmer kwam er iets wonderbaars, iets van al ’t heerlijke, waarnaar zij verlangde, waarvan zij droomde. Zou



	nu heusch het leven, dat zij leidde met moeder* vader, de broers en de buren, het leven zijn? Armoede, werkloosheid, sjouwen in hitte en kou? Zij kón, zij wilde het niet gelooven.
	Beleefden zij met hun allen dan ooit echt geluk? Zoo iets feestelijks, dat je omhoog hief, naar boven, uit den tredmolen van dit bestaan; in het licht!
	O, die klacht, die nooit tot rust te brengen kreet, diep in je. Die Henk allerminst begreep, nooit begrijpen zou. Evenmin als moeder begreep wat er in haar omging.
	Even hield het meisje op met wasschen. In haar vragende oogen lag de bede om oplossing van al die ondoorgrondelijke raadsels in haar.
	Dan schrok zij op. Beneden hoorde zij moeders stem. Als moeder haar nu nog aan het wasschen vond, begon ze weer over het getreuzel met dat lorrige goed, over tijd- en zeepverspilling te jammeren.
	Gelukkig, de buurvrouw van tweehoog hield haar aan de praat. Nu gauw opschieten, om haar mooie goed gewasschen te krijgen. Een tijdlang werkte Greetje gehaast door, voorover gebukt, de handen in het lauwe water. Hè, ondragelijk heet die zon op je hoofd. Toch lekker, die tocht over je rug: nog maar even open laten, zoodra moeder boven kwam moest alles weer dicht. Je laat de warmte juist binnen, beweerde moeder.
	Gelukkig, dat was klaar. Nu moest ze nog een werkpak van vader meewasschen. Bah, zij trouwde nooit met een werkman. Haar hart ging uit naar mooie, fijne dingen.
	„De huur, Greetje.”
	Greetje, al boenend op vaders zwaar werkpak, had de huisheer niet gehoord, die, beneden begonnen, eindelijk tot de derde etage-vóór was opgeklommen.



	„De huizen zijn verkocht, we krijgen een nieuwen huisbaas, ’ had Greetje’s moeder de vorige week verteld. „De opzichter zei, dat hij voor het laatst kwam, wie de nieuwe eigenaar was, dat wist hij niet."
	Greetje keerde zich verbaasd om. „De huur, Greetje." Was dat Dolf’s stem? Dolf Halfman, kwam diè om de huur?
	„Ja, daar sta je zeker van te kijken, hè Greet. Ik huisbaas. Hoe vind je dat? Vader heeft al de panden hier gekocht, wat zeg je daarvan?"
	„Ik zeg niks,” antwoordde Greetje. Zij schaamde zich over haar verhit, armelijk uiterlijk. Tóch sloeg een golf van blijheid door haar, om het onverwachte weerzien.
	„Hoe gaat het jullie allemaal?” vroeg ze eindelijk.
	„Met m’n vader best.” Lachend plofte Dolf neer op den wankelen keukenstoel, naast een teil met waschgoed.
	„Is je moeder nog altijd ziek 0f.... eh.... ja, zoo vreemd?”
	„Vreemd en ziek, allebei, Greetje. O, Greet, wat ben je groot geworden.”
	„Gróót niet,” zei Greet.
	Dolf trok haar naar zich toe; zij lachte in zijn oogen.
	..Zeg, wil jij nog dominee worden?” Meteen probeerde zij los te komen.
	„Ik dominee? Die bui is al lang over. Ik word niks, mijn vader heeft geld genoeg.”
	„O, zoo. Greetje maakte nu met haar kleine krachtige vingers zijn handen los, die in een stevigen greep om haar middel lagen. Vlug wipte ze weg, de voorkamer in.
	Dolf keek het meisje met bewonderende oogen na, terwijl zij op de groote kast toeliep. Wat een fijn figuurtje, wat een schattig snuitje!!
	Greetje kwam terug en reikte Dolf de huur en de stempelkaart over.
	Menaohenlevens 5.



	Terwijl Dolf het geld aannam, keek hij haar lokkend aan. „Je bent warm, zeg. Maar je staat hier leelijk op den tocht.”
	„Leelijk,” vroeg Greetje, terwijl zijn oogen haar mooi gezichtje vasthielden.
	„Ja, jij mooi meisje, je staat leelijk op den tocht,” herhaalde Dolf, haar fijn schertsen onmiddellijk begrijpend.
	Dolf probeerde Greetje weer te grijpen.
	„Tocht, ja net, het lijkt wel of die meid het er om doet. Alles weer tegen elkaar open.” raasde moeder, die vlug naar boven kwam. Het nieuwtje, dat Halfman de nieuwe eigenaar was en z’n zoon boven was. had ze beneden al gehoord.
	Zij zette den zwaren emmer aardappelen neer en zakte op een stoel neer. Haar blik vloog van de een op den ander. Wat was er met die jongelui? Wat had die student met haar Greetje te maken? Die jongen hield het meisje vast met z’n oogen. „Oude liefde roest niet,” zegt het spreekwoord wel en ze kenden elkaar van kindsaf. Maar die jongen hoorde toch niet meer bij Greetje. Heelemaal niet. Dacht zoon kind nou, dat het heusch wat zou worden met dien kwajongen?
	„Kom jij nou elke week om de huur,” vroeg zij achterdochtig.
	„’k Weet het niet, misschien wel. Als ik zin heb.”
	„Zoo, jullie schijnen het goed te hebben; ik zag je vader laatst in een auto. Je moet er maar slag van hebben om het geld bij elkaar te halen.”
	„Ik zal het wel voor hem opmaken, vrouw Van der Mast,” antwoordde Dolf.
	Fel verlangend waren zijn oogen op Greetje gericht, ’n Vreemde verwarring deed Greetje blozen.
	Moeder zag het. ,Je hoeft Greet niet zoo aan te kijken. Ze is in elk geval ver beneden je stand tegenwoordig.”



	„Ik begrijp u niet.” deed Dolf hoog. „Ik heb niets met uw opmerkingen te maken,” en met deze woorden keerde hij zich nijdig af.
	Het juichte en schreide tegelijk in Greetje. ’t Juichte om het weerzien van Dolf. ’t Schreide om zijn laatste woorden.
	Wat beduidde zijn liefheid tegen haar?



	GREETJE’S STRIJD
	HOOFDSTUK X
	De dagen die nu volgden waren voor Grcetje moeilijk en heerlijk tegelijk. Het kort afscheid van Dolf en ook zijn woorden, dat hij geen dominee wilde worden. Dat zou heerlijk zijn. Dolf dominee. Dan zou hij zeker een antwoord weten op al die vreemde vragen in haar. Op al dat onbegrepene, dat haar zoo hevig verontrustte. En dan dat lief-zijn van Dolf. O. als hij van haar houden kon, en dan dominee worden. Het was te mooi. En Greetje moest het toegeven, het optreden en spreken van Dolf was niet als van iemand die begéérde predikant te worden. Neen het was eigenlijk na dit gesprek allemaal nog moeilijker geworden. En toch, wat deed Dolf Hef tegen haar.
	Halve nachten lag ze wakker, dan angstig opgeschrikt door een voorbijrijdenden trein, met vlug voorbijsnellende lichtjes, en als dan eindelijk de laatste trein voorbij was, dan deed de stilte haar nog angstiger worden. Tot een paar uren daarna het vroege rangeeren weer begon en ze nog niet sliep. Al eenzamer voelde ze zich en in die uren dacht ze aan de Zondagsschool, aan de versjes die haar de schoonheid -an den hemel zongen. Zou Jezus haar daar kunnen brengen. Zij hoorde van Hem, en toch was zij zoo ver van Hem af.
	Want wat hielp het of zij lag te denken aan een hemel



	en alle schoons. Zij moest om in haar leven wat glans te brengen, mee met Henk, naar de helverlichte danshuizen. En al voelde zij zich dan, thuisgekomen, nog armer, ellendiger en eenzamer, toch ging ze telkens weer met Henk mee, wiens brute kracht ze vreesde.
	Zoo brak eindelijk de Zondag aan en, hoewel in Greetje’s diepst verlangen leefde de gedachte dat Dolf dien Maandag misschien weer om huur zou komen, toch had ze Henk beloofd met hem en de vriendinnen en vrienden dien Zondag te gaan roeien.
	Met een stel rumoerig schel-pratende jongelui dreef ze den Zondagmorgen op de groote plassen. Zacht gleed het bootje over het glinsterend water, langs de weilanden waarin het vee rustig graasde.
	Wat was alles mooi buiten, dacht ze. Daarvan te genieten met Dolf! Wat grappig die lenige paarden, stoeiend en dravend. Wat leuk die stekeltjes zoo naast zich door het water te zien wegschieten. Hoe mooi die takken van vruchtboomen over het water.
	Op een eilandje, midden in die groote plas, omzoomd door wuivend riet, waren ze uitgestapt. De anderen stoeiden, zoenden, stoven elkaar na. ’t Leek Greetje een ontwijding. Tusschen hoog gras was ze stil gaan zitten, haar hart vol heimwee en toch vol stralende feestelijkheid. Zouden die prachtige, lichte wolkenschepen tegen de helblauwe lucht je nu zoo den hemel in kunnen brengen?
	’t Licht van dien zonnedag voelde zij opjubelen in haar ziel. Maar Henk stoorde dat stil genieten. Hij liet zich naast haar vallen en zei dingen die haar ergerden. Nü vooral. Vaak zei hij van die rare dingen, doch dan liet ze hem maar praten. Nu ergerde het haar en ze wist het zekerder dan ooit: ze hield niet van Henk en ze zou nooit met hem trouwen.



	Onder het naar huis varen was ze wel weer wat kalmer. Die ruwe lompe jongen deed toch wel weer zoo lief en vriendelijk. Hij leidde haar af door te vertellen hoeveel hij verdiende in de fabriek. Wat hij voor haar koopen kon. En Greetje, verlangend naar mooie dingen, luisterde weer en dacht dat het toch eigenlijk raar was dat moeder niet wilde dat Henk een mooie jurk voor haar kocht.
	Ja, nü schold moeder op Henk. Maar èn vader èn moeder hadden hem eerst op alle mogelijke manieren ingehaald. En toen zij ziek was. Waar haalde Henk toen toch alles vandaan. Druiven en perzikken bracht hij haar zelfs.
	Greetje zuchtte, achterovergeleund in het bootje. Het was warm en zoo’n heele dag buiten maakte vermoeid. Soezend dacht ze weer verder, nou, als Henk haar dan niks geven mocht dan ging ze zelf op ’t fabriek werken. Dan zou ze het zelf verdienen, maar mooie kleeren moest ze hebben.
	En als ze mooie kleeren had, misschien dat dan Dolf.
	Nog dienzelfden avond begon ze er over. Moeder speelde op, maakte zich zoo kwaad dat ze niet meer eten kon; Greetje haalde haar schouders op, keek vader aan, die heel even lachte.
	Vanaf dat oogenblik wist Greetje dat ze ’t winnen zou, dat ze zou gaan werken om mooie kleeren, mooie dingen, zélf te kunnen koopen.
	Het gaan naar de fabriek was Greetje wel heel erg tegengevallen. Zij kón zich niet aanpassen aan de ruwe scherts van haar collega’s en Henk, die nu door haar gaan naar de fabriek kans zag haar bij het naar huis gaan op te wachten, zag ze meer dan ooit.
	De andere meiden waren jaloersch op haar; dat zij dien



	gezellig-royalen Henk ingepalmd had. En die jaloerschheid prikkelde haar toe te geven en steeds meer avonden uit te gaan.
	Als Dolf toch maar kwam. Dat was de klacht, de zucht die ze niet tot zwijgen kon dwingen.
	En toch sjouwde ze weer mee met Henk, met de vriendinnen die hij soms allemaal vrij hield, naar de dancings.
	Dan genoot ze wel. Wild en fel en heftig, als in een roes. Haar liefde en verlangen naar Dolf leefde dan vaag in haar, als in een wazig droombeeld.
	Denkend over Dolf liep Greetje naar huis. Gelukkig, ze had Henk niet aan de fabriekspoort gezien. Nu zou ze gauw naar huis gaan en vanavond eens lezen. Ze was moe.
	’n Bekend schel fluitje deed haar omkijken. Henk natuurlijk! Breed en groot, een vale hoed achter op z’n groote blonde kop.
	„Meid, ik loop me dood. We waren wat laat, maar ik eet dadelijk wel een paar sneden brood. Ik breng eerst jou weg.”
	Toch wel leuk, dacht Greetje. Voor haar verzuimde hij nu zijn middagmaal.
	„Greetje, ga je mee vanavond naar Het Gebouw. Een fijne avond, zeg!”
	„Och, wat heb je er an,” weerstreefde Greetje.
	„Ook ’n vraag. Lol natuurlijk, ’t Is wat je noemt, we gaan met een heel stel,” vertelde Henk, aandringend. „Nel en Lien gaan ook." Met zijn sterke arm om haar heen trok hij haar tegen zich aan.
	Even had ze het gevoel, dat hij haar wel dragen kon, het heele, lange moeilijke leven door. Ja, Henk hield toch wel van haar.
	„Moeder wil niet, dat ik eiken avond er uit ga,” zei ze



	nu. „En moeder wil niet dat ik met jou mee ga," stootte ze uit.
	„Ook een uitvlucht, jij stoort je nogal aan je moeder. Je mocht van je moeder ook niet naar de fabriek. En niet met mij mee? Vroeger haalde ze me zelf in huis.”
	Henk won. Zeker, natuurlijk, Greet deed waarin ze zin had. Ze zou komen.
	„Nou tot vanavond dan; acht uur, onder de klok, dag.” Greetje versnelde haar pas. Ze had langzaam geloopen met Henk. Nu had ze bijna geen tijd om te eten. Innerlijk huiverde ze nu om de afspraak met Henk. Ze was liever thuisgebleven.
	’s Avonds terwijl moeder sliep en vader deed of hij las, maar ook zacht snorkte, kleedde ze zich aan.
	Toen ze buiten kwam, regende het. Teruggaan om een andere jas aan te trekken. Dan werd het nóg later, nee, doorloopen maar.
	Bij Henk gekomen begon hij direct: „Meid, je bent nat, kom we zijn al laat, vooruit in een taxi, dan regen je niet natter.”
	Als Henk zoo optrad, haar richtend naar zijn wil, voelde ze zich toch wel de beschermde. Even was het wel prettig bij Henk.
	Met een vaart waren ze nu bij Het Gebouw gekomen en Henk rekende toch nu weer erg onhandig af. Nee dacht Greetje, dat was toch ook niet waarnaar ze verlangde.
	Stralend lag de zaal. Opwindende dansmuziek lokte. Stil zat ze naast Henk aan een tafeltje. Ze was ineens zoo moe. En dadelijk zou Henk willen dansen, uren en uren aaneen.
	„Wat ben je stil,” zei Henk zich over haar heen buigend,
	„’n Beetje moe. En vanmiddag heibel gehad thuis.”



	„Laat ze kletsen. Kom mee meid, dan dansen we alle narigheid weg.”
	„Schat,” fluisterde Henk opgewonden. Hij wist zich benijd met dit mooie meisje. „Zeg,” fluisterde hij opeens, „kijk die lange bleeke knul eens kijken. Ken jij dien vent soms?”
	De oogen van het meisje volgden de richting van Henk’s wijzenden vinger.
	Een huivering doorvoer haar. Ze trilde in Henk’s armen.
	Dolf!!! Al het bloed liep weg uit haar gezichtje.
	„Wat mot die knul.” Wantrouwend-jaloersch stootte Henk die woorden uit. „Wat mot die van jou?”
	„Wel niks, ’t is de zoon van onzen huisbaas. Anders niks.”
	Met alle kracht herstelde Greetje zich van haar verbazing en ontroering. En.... iets in haar juichte. Dolf’s oogen volgden haar onafgebroken. Zou hij om haar
	„Wat mot die jongen van jou,” hield Henk aan.
	„Ik weet het niet,” antwoordde Greetje mat. Dolf hier.... waarom?
	Na den dans viel ze vermoeid aan een der tafeltjes neer. Zonder aarzelen baande Dolf zich een weg door de volte en kwam bedaard naast haar zitten, deed of Henk lucht was.
	Henk trilde, trok Greet overeind en danste in wilden hartstocht opnieuw met haar. In verbeten woede zochten zijn oogen den ander, terwijl Greetje willoos in zijn armen hing.
	„Meid, wat ben je ongezellig,” koelde hij zijn woede op Greet.
	„Kan ik het helpen dat ik zoo moe ben,” zei ze deemoedig. Ze schrok van Henks boos-jaloersche oogen.
	Het zwak-hulpbehoevende in haar stem verteederde Henk.
	„Kom, vooruit meid. laten we een borrel nemen voor de schrik.”



	Greetje probeerde nu vroolijk te kijken, leunde moe-hulpzoekend tegen hem aan. Dat was naar zijn zin. Hij vond Greetje zoo klein-lief, heel wat interessanter dan die fellokkende meiden.
	Eindelijk was het sluitingstijd. Nog een eindje om, stelde Henk voor, wild verlangend het mooie meisje voor zich alleen te hebben.
	„Nee, ik ga naar huis, weerstreefde Greetje,
	„Je vader heeft wacht en je moeder snorkt als een os,” weerlegde Henk, „het komt er nou op geen half uur op aan.”
	„ t Kan me niet schelen,” antwoordde Greet kort. „Ik ga naar huis.”
	Bij haar woning schrok ze opnieuw. Vlak voor haar woning zag ze een lange gedaante Dolf Dolf, die op haar wachtte in den nacht. Wilde vreugd doortrilde haar.
	„O, is het dat? brieschte Henk. In één sprong was hij bij Dolf.
	„O, Dolf, hij slaat je dood,” gilde Greetje.
	„Geen angst, Greetje, ’ riep Dolf zich tegenover de brute kracht bewust van zijn lenige vlugheid.
	Met een lenigen draai wrong hij zich los en schoot weg.
	Greetje had de kans om naar binnen te glippen en zag net Dolf als een pijl wegschieten, terwijl Henk met flikkerende oogen een oogenblik staan bleef.
	Terwijl ze naar bed ging, waren haar gedachten bij Dolf. O, die jongen hóórde niet in zoon dancing. Als hij daar kwam om haar..., ja dan maar als hij er graag kwam, dan zou hij haar ook niet tot steun kunnen zijn,
	Greetje was bang en wist het niet te verwerken.



	Den volgenden morgen wachtte Henk haar op. Week en zacht.
	„Greetje, toe, zeg dat je niet van dien slungel houdt, toe, zeg, dat je van mij bent,” smeekte hij.
	Greetje dorst niet te weigeren, omdat ze vreesde dat hij zich op Dolf zou wreken.
	Maar ze hield niet van Henk zou ze kunnen bidden dat ze nooit met Henk hoefde te trouwen?



	DOLF’S OUDERS
	HOOFDSTUK XI
	Dolf’s vader, de „rijk geworden huisbaas”, zat in het kille licht van de electrische lampen achter zijn bureau; een trek van ergernis op zijn onvriendelijk gezicht.
	}a, hij had fortuin gemaakt, dat-was zeker. Maar zijn leefwijze en zijn huishouden kostten zoo ontzettend veel. En Dolf smeet het geld met handen vol weg.
	Nu rustte zijn oog mét nauw verbeten woede op een stapel papieren. Huurverlaging en nog cens huurvcrlaging. En weigeren kon hij het niet; dan verhuisden z’n huurders en dat scheelde nog meer in de inkomsten. Stuk voor stuk zag hij de brieven en aanteekeningen in. Kijk, hier v. d. Mast, 50 cents verlaging gevraagd. Z’n opzichter had het toegestaan. Die lui konden het toch best betalen. Alles had daar werk en die meid, die Greet, was op de fabriek. Nóg onaangenamer werden z’n gedachten. Greet op wie Dolf zoo dol was.
	Die jongen, die jongen. Hoeveel had hij zich van dat kind voorgesteld, toen het voor de eerste maal in z’n armen lag. En nu
	Halfman sloot de oogen en dacht aan de voorbije jaren.
	Hij zag zich weer krullenjongen in de werkplaats van Landsman. Daar maakte hij z’n eerste werkstuk, daar zag hij



	voor het eerst Hermine, het stille dochtertje van z’n baas. Daar had hij gewerkt en de liefde van het meisje gewonnen. Het tien jaar oudere meisje had zich aan den flinken jongeman gehecht.
	Zijn moeder had het hem ontraden. Nóg hoort hij haar zeggen: „M’n jongen, zet dat uit je hoofd. Je bent te jong en daarbij: jij bent arm en haar vader heeft flink geld.”
	„Dat is het minste”, had hij overmoedig gezegd. En zijn geest spitste zich al meer om geld te verdienen, altijd maar werken, werken en geld verdienen. Hij was jong, maar onder rijn vrienden stond hij al gauw bekend als een „goochemen gierigaard”. Doch dat deerde hem niet. Hij zou zijn doel bereiken. Geen ander handelde zóó voordeelig als hij. Velen gaven hem opdracht tot koopen en verkoopen en met wellust streek hij het vaak te hooge commissieloon op. „Niets voor niets geld geld”, dat werd zijn lijfspreuk.
	Eens ontroerde hij onder een preek, waarin de dominee ernstig waarschuwde voor de gierigheid. Ontsteld gaf hij den inhoud van zijn flink gevulden portemonnaie in de collecte, vol schuldbesef. Thuis vertelde hij Hermine van zijn ontroering, en haar lof hielp hem over den spijt heen, die eigenlijk al weer diep in zijn hart brandde over het „verlies” van zooveel geld.
	Vaak zag hij benijdend naar andere jongelui, hoe heerlijk zorgeloos die waren. Maar dan rees zijn doel voor oogen: geld verdienen, véél geld.
	Zoo leefde hij een ijverig vlug werkman, gerespecteerd door z’n baas, doch beslist als schoonzoon geweerd.
	Herjmine wilde haar vader niet trotsecren, doch zij behield de liefde van Anton’s hart. Dan maar wachten, stil wachten en werken.
	Toen werd de oude heer ziek, ging z’n zaken inkrimpen.



	De oudste dochter vroeg, door eigen zorgen gedwongen, moeders erfdeel op en ten slotte kreeg de oude baas tegenslagen door de ontrouw van zijn compagnon. I
	Daarom besloot hij dat het toch wel goed zou zijn Hermine toestemming te geven met den handigen knecht te trouwen.
	’t Meisje werd steeds stiller en vreemder, zat het liefst bij de gezelschapsmenschen. Zij koesterde een groote vereering voor deze vromen, die altijd weer wisten te vertellen van hun wonderlijke bekeeringen en zij leefde in stage onrust over haar eigen zonden.
	Vader vond dat zijn dochter te ver ging met haar overpeinzingen. Dus gaf hij zijn dochter graag aan den flinken jongen. Als zij zelf een huishouden had zou dat zeurige wel over gaan.
	Het huwelijk werd zonder veel drukte voltrokken. Het leven ging voor beiden weer eender voort. Slechts even bracht Dolf’s geboorte een verandering; maar voor Anton bleef er slechts één doel: geld verdienen.
	Het bezit van een zoon wakkerde in Halfman te meer de zucht naar geld aan. En zijn zaken groeiden! Hij verhandelde van alles, huizen, schepen, landerijen. Hij ontbrak bij geen enkele verkooping en het met schijnbaar verlies gekochte bracht hem toch weer winst.
	Doch wat gaf hem nu dat alles, nu de jongen zoo verkeerd wilde? Van een droomerig, gedwee kind was hij tot een uitgaand jongmensch opgegroeid. Moeders schuld natuurlijk. Zij was óók de oorzaak dat hij met allen godsdienst spotte. Eerst ging hij graag met moeder mee. Uren zat hij in het gezelschap te luisteren, niets begrijpend.
	Maar later liet Halfman z’n zoon de vrije school bezoeken. Daar vertelde meester de dingen anders; daar leerde hij door



	z’n makkers twijfelen of hetgeen moeder hem leerde wel waar was.
	„Dat komt omdat je uit zuinigheid den jongen naar die school stuurde”, verweet Eberson Halfman eens.
	„Neen”, had Halfman ontkend, „dat komt omdat mijn vrouw met haar overdrijving tegenzin heeft gewekt.”
	O, die afkeerigheid van kerk en geloof smalend op vader, spottend met moeder.
	Smalend doch ten onrechte, vroeg Halfman zich plots af.
	Met een vermoeiden trek om de dunne lippen keek Halfman zijn kantoorvertrek rond. In stijl gemeubileerd, eenvoudig, doch kostbaar. Sinds kort woonde hij nu hier op de Kade. Bijna vluchtig had hij kort geleden zijn vrouw medegedeeld: „’k Heb een heerenhuis gekocht op de Kade. Zorg jij voor de meubileering of zal ik het doen?”
	„Verhuizen? Al weer grooter?” had Hermine vol schrik gevraagd.
	Boos was hij uitgevallen; „Jij met je gezeur. Wil je het huis in orde maken of niet? Dan geef ik een firma de inrichting in handen. Ook goed, beter nog zelfs.”
	’t Groote huis werd ingericht. Zonder moeders meubelen, waarvan ze bijna geen afstand kon doen. En al verspilde Dolf handen geld aan de inrichting van zijn kamers, Halfman sloot er ditmaal de oogen voor. Hij wilde royaal zijn, omdat dit huis hem de gelijke deed worden van de voorname kennissen, menschen, die vooraan stonden op de beurs.
	De gelijke? Halfman lachte ironisch. Dwaas dat hij het wilde gelooven. Bleef hij voor hen niet de gewone timmerman?
	Intusschen was toch de droom uit zijn jeugdjaren werkelijkheid geworden. Als hij nu Dolf maar tot studeeren kon



	krijgen. Werd hij geen dominee, dan maar iets anders, doch student zóu z’n zoon worden.
	En als Dolf dan ook maar niet meer naar die Greet omkeek.
	Een angst om z’n zoon dwong hem tot nadenken. Hoe handelde hij zelf? Waren de woorden, die hij plichtsgetrouw dien middag las, ook niet op hem van toepassing: ~Ik heb gedwaald als een verloren schaap zoek uw knecht zal het einde eenmaal vrede zijn”, herhaalde hij zacht voor zich uit.
	Het einde; vrede. Halfman zuchtte uit heel zijn hart. In zijn hart leefde die vrede niet. Rekenen, altijd maar rekenen. Of dit voordeclig uitkwam en daar winst op te behalen was. Geld, geld. Maar dat gaf géén vrede. Neen, innerlijke onrust, onbevredigdheid
	En boven in haar slaapkamer bad zijn vrouw,
	De rijkdom van haar man pijnigde haar als een schuld. De weelde om haar benauwde. Haar jongen leefde in vijandschap tegen God. De droom na de geboorte van Dolf scheen waarheid te worden. Wanneer zij den jongen vermaande zei hij grimmig: „Als ik verloren ga, is het uw schuld.”
	O, dat snerpende verwijt, die angst om man en kind.
	Vaak dacht ze den laatsten tijd over de Ebersons. Juffrouw Eberson zei haar eens dat ze wist dat haar Verlosser leefde. Maar zij geloofde dat óók voor haar kinderen. Zij waren kinderen des Verbonds.
	Was Dolf dat dan niet?
	Graag had zij nu eens met juffrouw Eberson gesproken.
	Vaak had zij haar man naar die familie gevraagd, maar Halfman gaf haar telkens een ontwijkend antwoord.
	„Ik zal u wel eens zeggen wat er aan de hand is, moeder”.



	had Dolf gehoond. „Vader heeft die menschen met een omweg en allerlei beloften uit hun woning gehaald, om dat blok huizen te laten verbouwen en te verkoopen. Hij heeft daar flink aan verdiend.”
	Hermine had haar man er naar gevraagd, maar vader beweerde dat Dolf loog. „Die Eberson heeft door mij een best baantje gekregen.”
	Zou Dolf liegen? Hij vertelde toch óók dat Frans Eberson studeerde en dat kón toch niet als die menschen het slecht hadden.
	Dolf, m n jongen. Al de liefde van het moederhart trok naar haar kind. Wat was hij op een hellend vlak. Met Greetje v. d. Mast, z’n oude buurmeisje, ging hij vaak ’s avonds uit. Dansen erkende hij brutaalweg.
	In smartelijke verwarring bad zij voor haar kind. O, kon zij toch haar jongen bij den Heiland brengen.
	Plots dacht zij aan de woorden: „Jacob heb Ik liefgehad en Ezau heb Ik gehaat.”
	„Als haar jongen nu Ezau was?”
	Menschenlevens 6,



	GAAN?
	HOOFDSTUK XII
	„Ja, vrouwtje, als je nu werkelijk Halfman zijn handelwijze vergeven hebt, moet je dit toonen door de daad!
	Eberson keek zijn vrouw ernstig aan terwijl hij dit zei. Op zijn vriendelijk gezicht lag de uitdrukking van een moe, afgewerkt mensch. Toch sprak er vastberadenheid uit zijn blik
	Juffrouw Eberson verfrommelde de enveloppe, die zij in de hand had tot een bal.
	„Als ik er weer aan denk wat Halfman ons aangedaan heeft vooral joü, man. Uit geldzucht, dan
	„Ja, vrouwtje, dan moet je je schuldenaren vergeven. Denk eens aan Hanny’s vraag en jouw antwoord aan het kind. Dat was goéd!”
	„Maar ’t verdriet komt eiken dag terug: we wennen hier nooit, en het werk valt jou zoo zwaar, maar tegen Hanny heb ik toch heusch niet gehuicheld.”
	„Neen, gehuicheld heb je niet, vrouwtje.” De man stond op en sloeg zijn arm om de schouders van zijn vrouw. „Dat bestaat niet. Maar wij weten dat Job zegt: „Heeft niet de mcnsch een strijd op aarde”. Dien strijd moeten wij óók strijden.”
	„Beteekent dat dan, dat wij ons kind aan dien, dien, dien...”
	Juffrouw Eberson kon óf dorst geen woorden te vinden



	om Halfman aan te duiden met een naam, dien overeenkwam met haar innigste denken.
	Eberson legde zijn driftig vrouwtje de hand op den mond.
	„Kijk eens, vrouw, je ziet de dingen toch heusch een beetje verkeerd. Jij behoeft de familie Halfman geen gunst te bewijzen door Gerry af te staan. Dat wordt niet eens van je gevraagd. Maar Gerry wil in betrekking. Zij heeft zélf op de advertentie geschreven. Jij hebt hulp genoeg van Hanny en Miep en laten we maar eerlijk zijn, wij hebben eters genoeg aan onze tafel. Gerry’s verdiensten zouden ons niet onwelkom zijn. Wij hebben goedgevonden, dat Gerry op die advertentie schreef. Daar was niets tegen. Nu krijgen wij antwoord. Halfman schrijft ons dat hij ruim 60 brieven en aanbiedingen kreeg. Hij vond het prettig dat onze dochter er bij was en hij schreef dadelijk terug. Gerry krijgt geen zwaar werk; ’t is voor wat gezelschap van z’n vrouw. Ze krijgt daar zeker goed eten, zij is in de stad bij haar oude vriendinnen en bij onze familie. Mij dunkt daar is heel veel voor te zeggen. Al heeft ze er nu niet veel zin in om er heen te gaan.”
	„Juist, zelf heeft ze ook niet veel zin meer en en e ’t is bij Halfman.”
	„Juist, het is bij Halfman. Dus wanneer jij dit offer brengt, dan doe je niet meer dan je plicht”. En zich vooroverbukkend zei hij: „Zullen we het samen probeeren moeder?”
	Moeder kon haar tranen niet inhouden en zuchtte: „O man, wat ben jij toch ontzaglijk veel beter dan ik.”
	Eberson lachte. „Nee, vrouwtje, heelemaal niet. Jij bezit weer zooveel kracht en moed, die ik mis. God gaf ons aan elkaar en wij vullen elkaar aan. En ik ben eiken dag opnieuw dankbaar dat ik jou heb.”
	„En mijn drift en mijn heftigheid.”



	„Ach kom, en nu verder geen kwaad van mijn vrouw spreken, dat kan ik niet goed vinden,” lachte Eberson.
	In den tuin klonken de drukke jolige stemmen van hun jongens. Gerry voerde het hoogste woord. ~Ja, ik wil nu liever ook niet, maar ik durf best.” En nogeens nadrukkelijk herhalend: „Ik durf best, maar toch ”
	„En ik zou niet willen werken bij dien kerel, die vader hier zoo’n slechte betrekking aangepraat heeft,” zei Miep.
	„Ja, maar moeder zegt, dat wij hem dat vergeven moeten,” zei Gerry plots ernstig. Toen ineens een beetje mat: „Jullie begrijpt toch, dat ik ook liever niet weg wil, ’k zou eigenlijk maar weer het liefst heelemaal niet weggaan. Maar het is noodig. En hoe lang ben ik nu al bezig om een betrekking te zoeken? Er komt hier zooveel personeel uit het buitenland.”
	„Ga maar gauw,” plaagde Frans, een luchtigen toon opvattend, „we kunnen je hier best missen.”
	„Dat meen je niet,” riep Gerry een beetje teleurgesteld.
	Ze hield zooveel van Frans, haar studentikozen broer, op wien zij zoo trotsch was.
	„Nee, dat meende ik niet,” zei Frans goedig, „maar ik zou het toch mooi van je vinden als je ging.”
	„En dan moet je Halfman maar eens flink de waarheid zeggen,” spoorde Miep aan.
	„En je laat je daar niet drillen, hoor," voegde Frans er aan toe.
	„Dat kan je denken,” bravourde Gerry, „dat nooit! Maar ik zal eens probeeren het die rare mevrouw Halfman naar den zin te maken.”
	„Zing maar eens voor haar, of je danst eens met haar rond. Kijk zoo,” en meteen pakte Frans z’n zus bij de schouders en trok haar mee naar de serre.



	Eberson en zijn vrouw hadden het gesprek der kinderen met aandacht gevolgd.
	„Jouw voorbeeld man,” zei moeder eenvoudig. „Kinderen van een anderen vader zouden zóó nooit over Halfman kunnen spreken. Nu gaat ónze Gerda toch, zonder dat wij er meer over behoeven te spreken.”
	„Ja vrouw, gelukkig vergeten kinderen spoedig. Ook beroert verdriet hen niet lang. En ik dank God dat onze grooteren geen wrok koesteren. Ook tegen Halfman niet.”
	„Wat zal ik blij zijn als ik weg ben”, riep Gerry, nog stevig vastgehouden door Frans.
	„Jij blij?” lachte Frans. „Straks brul je bij ons afscheid. En kan de dame-huishoudster al diners klaar maken?”
	„Vanzelfsprekend,” antwoordde Gerry plechtig.
	„Ook alles inderdaad gaar?” informeerde Frans belangstellend.
	Met daverend geweld stormde het troepje de gang in. „Kalm wat in huis, jongens,” maande vader. En moeder
	voegde erbij: „Je mag bij die zieke mevrouw Halfman wel wat rustiger zijn.”
	Gerry’s gezichtje verstrakte.
	Ze keek plots wat schichtig naar den brief van Halfman die op tafel lag.
	„Zeg paps,” ’t meisje legde haar arm op vaders schouder „ze zeggen allemaal, dat ik het er slecht zal hebben.”
	„Kom, kom, meiske, dat denk ik niet. Anders zouden wij je toch zeker niet laten gaan. Druk zal je het er zeker niet hebben. En je moet je voornemen je te géven. Niet in de eerste plaats aan je eigen belangen en genoegen denken. Wie liefde geeft zal liefde ontvangen.”
	„Wat is Gerry liefffff”, lachten luid op de jongens.



	„Jongens, nu is ’t uit,” kwam vader tusschenbeide. „Nu kalm aan tafel, eten en naar bed.”
	Onder het bidden besefte Gerry ineens wat zij zou missen wanneer zij vaders stem niet meer zou hooren.
	Wat gedrukt bleef zij op toen de jongsten naar bed waren. Moeder praatte nog eens rustig met haar. Vertelde dat mevrouw wat vreemd was in haar geloofsopvattingen. Makkelijk zou het zeker niet zijn. Maar moeder zou voor haar bidden. Met die heerlijke zekerheid ging Gerry ook naar bed.
	Toch lag ze nog heel lang wakker. Hoe zou ze daar alles vinden? Zou Halfman nog zoo’n gierig mensch zijn? Ze herinnerde zich mevrouw Halfman niet goed meer. Maar Dolf wel. Zij noemden hem vroeger glazen Piet. Nu was hij dat lang niet meer, volgens Frans. Hij fuifde nu maar raak en studeeren deed hij nooit.
	Enfin, met dien jongen had ze heelemaal niks te maken.



	HALFMAN’S FIASCO
	HOOFDSTUK XIII
	Halfman liep met groote stappen de woonkamer op en neer; ’n bewijs voor de huisgenooten, dat hij zich driftig maakte of geen raad met z’n plannen wist.
	Toen Halfman met zijn voorstel, een jong meisje in de huishouding te nemen, bij Hermine was gekomen, had zij hem eerst verbaasd, daarna verontwaardigd aangestaard.
	„’n Meisje in de huishouding? Wat had dat te beteekenen? En Saar was er toch voor het werk!”
	Halfman voerde aan, dat Saar te oud werd en het huis was zoo groot.
	Hermine bleef tegenwerpingen maken.
	Maar Halfman verdedigde 2ijn plan. „Ja, vrouw, ik wil wat meer gezelligheid in huis. Jij bent zelden aan tafel en bekommer jij je er dan heelemaal niet om, dat Dolf door dat onhuiselijk leven op verkeerde paden gaat?”
	Verschrikt staarde de moeder haar man aan. „Ik me daar niet over bekommeren? O, man, je moest eens weten hoe ik daar onder gebukt ga. Maar ik kan den jongen niet vasthouden, ik kan niet.”
	„Dan zal ik het probeeren, vrouw.”
	„Door een jong meisje? Wat moet dat nu voor hem beteekenen? Wie weet wat een moeiten we daarmee in huis halen.”



	„Niets geen moeiten. Wanneer jij tenminste als moeder optreedt en je plichten als huisvrouw vervult.”
	’t Was er uit. Lang, héél lang had dit verwijt in Halfman’s hart geleefd. Nu stootte hij de verwijten uit.
	Met groote starre oogen keek Hermine hem aan. Haar lippen beefden, spreken kon ze niet.
	Schoot zij te kort? Zij? Die gebeden had tot er geen gebed meer bleef Zij?
	Toen was Saar de kamer binnengekomen. Zij had natuurlijk geen woord van het gesprek gemist.
	Al troostend zei ze: „Laat m’nheer maar doen wat hij wil, als hij óns maar niet met zoo’n wereldsch schepsel lastig valt.”
	Juist de felle tegenstand van de twee vrouwen had Halfman tot doordrijven geprikkeld.
	Stapels brieven ontving hij op zijn advertentie. En ten slotte had hij Gerry Eberson geschreven, ’n Stille hoop was in hem. Misschien bracht dit frissche, vroolijke kind z’n vrouw tot gezonder begrippen.
	Halfman wist sinds lang niet hoe het de familie Eberson ging. Maar dat het leven voor hen moeilijk was, kon hij begrijpen. De fabrieken betaalden in dezen tijd steeds minder. En in Halfman kwam even een gevoel van berouw. Hij had die eenvoudige, vertrouwende menschen toch minder eerlijk behandeld maar misschien kon hij het aan de dochter goedmaken, suste hij zichzelf.
	En als Dolf dan wat meer gezelligheid in huis vond. misschien was dan dat gezeur met die fabrieksmeid ook uit. Maar niets was er wat den jongen aan huis bond. Hermine bemoeide zich niet met de huishouding, kwam zelfs zelden aan tafel. En in huis was Saar baas. Ja, er moest een prettige



	stemming in huis komen en Dolf moest het thuis gezellig vinden. En dat zou hij met geld zien te bereiken!
	Halfman leed om zijn zoon, méér dan hij voor iemand bekennen wilde. Voor zijn omgeving deed de vader of hij den jongen haatte. En hij dacht soms zelf, dat hij zulks deed.
	Dat die jongen toch niet verder wilde studeeren; Dolf bleef weigeren, omdat hij niet genoeg geld mee kon krijgen.
	~Geef me flink wat geld, dan verdwijn ik voor een poos,” had Dolf gesard, „en anders blijf ik.”
	Maar nu zou hij z’n zoon binden aan huis en misschien dat er nog veel te redden viel. Gèld had hij genoeg.
	Hermine zat met een doodongelukkig gezicht, toen Halfman gereed stond Gerry Eberson van den trein te halen.
	Zoo goedmoedig als ’t kon had hij gevraagd: „Toe, vrouw, ontvang dat meisje nu vriendelijk: het zal je heusch meevallen en ’t is voor Dolf gezellig.”
	Hermine had hem daarop weer veel verwijten gedaan en Halfman had gezwegen. Maar met onfeilbare zekerheid voelde hij, dat hij fiasco geleden had.
	Fiasco. In de opvoeding van z’n zoon.
	In z’n huwelijk met Hermine.
	In z’n heele leven, ondanks de rijkdommen die hij verwierf.
	Fiasco fiasco! ’t Dreunde in zijn hersens, terwijl hij opnieuw begon de kamer op en neer te loopen. Heen en weer. Fiasco fiasco!
	De gangklok sloeg. Halfman keek op z’n horloge. Gelukkig. het was tijd.
	„’k Ga nu maar naar den trein, Hermine.”
	„Ga je gang.”
	Halfman sloeg met daverend geweld de voordeur achter zich dicht. Je zou



	„Fiasco ja, dat was waar.”
	Maar nu zou hij toch probeeren de zaken te veranderen, ’t Zou gezellig worden Dolf zou die Greet laten loopen —■ Hermine moest met Gerry opschieten hij wilde het. En wanneer het met Hermine toch op conflicten zou uitloopen, dan zou hij Gerry bij zich op ’t kantoor nemen.
	En dadelijk zou hij Gerry vertellen wat z’n bedoelingen waren, ’t Was een handig kind en zij zou hem helpen.
	Toch bleef het dreunen in z’n hoofd: f-i-a-s-c-o. En terwijl de trein het station binnenreed en Gerry’s vlugge tred hem tegemoet klonk, hoorde hij ook daarin de cadans: fiasco.
	En Halfman besefte, dat deze strijd verloren was, vóórdat de wapens elkaar gekruist hadden.



	OUDE BEKENDEN
	HOOFDSTUK XIV
	In de zitkamer van het groote heerenhuis op de Kade stond de ontbijttafel keurig gedekt.
	Het kristal van de kaasstolp ving in fijne regenboogkleuren de stralen van het ochtendzonnetje op. Het zilver glansde naast zachtgeel van ’t servies. Het theewater zong gezellig in het bronzen keteltje.
	Bloemen geurden op tafel en op ’t groote buffet. En bij de theetafel stond Gerry Eberson, jong en stralend als de blijde zon. Opgewekt begon ze haar taak.
	„Je begint nu morgenochtend maar te doen of jij de baas bent,” had Halfman haar gisteravond gezegd. „Ik ben om acht uur beneden, zorg dus voor thee en ontbijt.”
	Onder Saartje’s protest had Gerry de tafel gedekt. Saar gromde: „Dek maar met een servet, hij is toch in vijf minuten klaar.”
	„Ja, maar ik niet, Saar. En ’t is veel gezelliger de heele tafel gedekt. En waarom zouden we ’t servies niet gebruiken?”
	„Omdat ik straks alles weer af moet wasschen. Meneer geeft er niks om.” mopperde Saar.
	„Maar ik wèl, Saar. En ik zal alles weer opruimen.”
	Nu straalde het morgenlicht vroolijk over de gezellig gedekte tafel, nu kleurden de bloemen vroolijk in de groote



	vaas, het water zong gezellig en Gerry was vol goeden moed.
	Ze had mijnheer Halfman’s bedoeling gisteravond dadelijk gevat, ’t Ging te onverschillig, te ongezellig hier. Niets huiselijk; en mevrouw was zenuwziek.
	En Gerry dacht aan moeders goede raadgevingen.
	„Vóór alle dingen: gééf je, kind. God heeft den blijmoedigen gever ook den gever van vriendelijkheid en hulpvaardigheid lief. Halfman heeft een ongezellig huiselijk leven. Doe je best daar zon te brengen.”
	En dat wilde Gerry. ’t Scheen haar een ideaal verstandig en hartelijk te zijn; zich onmisbaar te maken. Ze zou mevrouw met liefde verplegen en helpen.
	Dien eersten morgen had ze haar taak met lust opgevat.
	Met een verrast gezicht trad Halfman de kamer binnen en met werkelijke vriendelijkheid keek hij naar Gerry’s vroolijk figuurtje.
	„Goedenmorgen, mijnheer.”
	Het harde, bijna wreede viel van zijn gezicht weg nu hij Gerry’s vroolijken groet beantwoordde.
	„Goedenmorgen, meiske. Al bij de hand?”
	„Dat spreekt toch vanzelf, mijnheer. Aan ’t ontbijt moet ik toch present zijn en ’k heb trek ook.”
	Halfman lachte.
	„De thee 's gezet, mijnheer. Wilt u sterke of slappe thee?”
	„Och, dat schenk ik maar in zooals het uitvalt. Saar zet de thee zooals zij het lekker vind.”
	Nu lachte Gerry. „O,” zei ze begrijpend.
	„Wat, o?”
	„Wel, nu begrijp ik waarom Saar er op stond zelf thee te zetten.”
	„Saar!” riep Halfman forsch. „Saar!”
	„Wil ’k Saar bellen, mijnheer?" vroeg Gerry.



	„Bellen? Dan zou je wat hooren, m’n kind. Saar is de baas in huis tot nog toe.”
	Saar slofte langzaam aan en mopperde grommend: „Wat wou m’nheer?”
	„Heb jij thee in de keuken?”
	„Natuurlijk heb ik thee.”
	„Drink ze dan maar op,” zei Halfman ongewoon vroolijk. „Maar voortaan zet Gerry thee voor ons allemaal.”
	Saar antwoordde niet, liep naar de tafel, sneed een paar boterhammen af en verdween, in zichzelf brommend: „’t Wordt hoe langer hoe gekker hier in huis; maar dat zal ’m geld kosten.”
	„Ziezoo, die is vertrokken,” spotte Halfman. „Geef jij mij nu een lekker kopje thee, Gerry, dan ontbijten we samen.”
	„Moet mevrouw ook een kopje thee, mijnheer?”
	„Welja, probeer het maar. Ze wordt anders niet graag zoo vroeg gestoord.”
	Er lag spot tegen mevrouw in Halfman’s toon en dat ontging de gevoelige Gerry niet.
	Alsof hij haar afkeuring aanvoelde, vervolgde hij: „Heeft mijn vrouw je heelemaal niet gezegd hoe zij 't hebben wilde?”
	„Neen, mijnheer.” Gerry stond een beetje beduusd bij de theetafel. Die ouwe Saar was erg onvriendelijk geweest en mevrouw zeurde gisteravond klagend: „Kind, ach, ik heb geen werk voor je.”
	„Mevrouw, ik dacht ” had Gerry gestameld.
	„Ik heb al zooveel gedacht, kind, en gezucht.”
	O, wat was dat gisteravond alles vreemd geweest. Vermoeid van de lange spoorreis en in groot verlangen om haar koffer met al de vertrouwde dingen van thuis uit te pakken, was ze direct na haar komst in dit groote huis naar het voor



	haar bestemde kamertje gegaan; daar was ze gebleven tot Saar haar met bitse stem riep voor het avondbrood.
	’t Was ongezellig aan tafel en de zoon was niet thuisgekomen.
	„Doe nu morgenochtend alles maar zooals je ’t zelf goed vind, Gerry/’ had Halfman vriendelijk gezegd.
	„Wil mevrouw mij niet zeggen wat ik te doen heb en hoe zij het wil hebben?” had Gerry hulpeloos gevraagd.
	Daarop had mevrouw gezegd geen werk voor haar te hebben.
	Dus nu had ze vanmorgen alles gedaan zooals zij dacht, dat het goed was. Gerry was handig, maar toch wist ze niet goed hoe ze hier nu zelfstandig alles moest regelen, terwijl die twee vrouwen haar komst schijnbaar met tegenzin hadden tegemoetgezien.
	Gerry keek de kamer eens rond. Onberispelijk schoon: de meubels gewreven, koperwerk glimmend, geen vlekje op deuren of behang. Maar ook nergens ’n slingerend boek of tijdschrift, nergens gezelligheid.
	„Waarom maakt u ’t niet gezellig in huis?” vroeg Gerry plots.
	„Och, kind, ’t is alles te schoon, te mooi, te kostbaar, k Ben al blij, dat ik een levend wezen aan t ontbijt zie, antwoordde Halfman korzelig.
	„Komt mevrouw nooit aan ’t ontbijt, mijnheer?
	De thee geurde, en met een hartelijk knikje reikte Gerry Halfman zijn thee aan.
	Hij nam het kopje aan, en zei bijna heftig:
	„Neen, ’k zit hier altijd alleen.”
	Toen, met een blik op haar verschrikt gezichtje, veel zachter: „Mijn vrouw is patiënte, al jaren. Dokter zegt, dat



	ze afleiding moet hebben, maar die gunt ze zichzelf niet. En ze maakt het voor zichzelf en voor anderen moeilijk. Enfin, alles went. Als mijn vrouw m’n jongen nu maar de deur niet uitjoeg met die dwaas overdreven denkbeelden.”
	Gerry kleurde. Zij begreep niet goed hoe mijnheer tegen haar zóó over zijn huiselijk leed kon klagen.
	„Dat is uw zoon, hè mijnheer?” vroeg ze, afleidend wijzend naar een jongensfoto, die aan den muur hing.
	Wat raar zag dat kind er uit. Zoo stijf; Gerry dacht aan haar eigen jolige broers.
	„Ja dat is Dolf. Zóó was hij vijf jaar geleden, nü is hij grooter dan ik; en veranderd, ja, héél veel veranderd.” Als tot zichzelf zei hij deze laatste woorden.
	„Slaapt Dolf nu nog?” vroeg Gerry belangstellend. „Werkt hij bij u op het kantoor? Moet hij dan niet geroepen worden?”
	Mijnheer zette zijn theekop neer, harder dan noodig was en schoof z’n stoel met een ruk achteruit.
	„Ja, hij slaapt nog. Natuurlijk slaapt hij nog. Werken? Bij mij op kantoor? Niks voert hij uit. Studeeren moest hij, maar dat wil hij ook niet. Leeren? Nooit. Op school niet, op ’t gymnasium niet en nu voert hij heelemaal niets uit.”
	Ger schrok van dien uitval. Frans had haar weleens wat van Dolf verteld, maar dat z’n vader zoo over hem sprak, dat was toch wel heel erg.
	Zij besloot ineens maar een dubbele poging te wagen om hier in dit gezin wat meer orde en gezelligheid te brengen. Ze zou mevrouw een kop thee gaan brengen en Dolf wekken.
	De deur was nog niet geheel toe, toen Halfman opsprong en druk de kamer begon op en neer te loopen.
	t Liep mis. Hij zag ’t reeds den eersten dag. Hermine



	wilde met Gerry niet ópschieten. En Dolf? Hoe zou dat gaan?
	Hoor, daar klonk een vroolijke stem door de hal: „Dolf! Half negen!!! Halffff negen!” Toen verdween Gerry met haar blad met thee en beschuit in mevrouws kamer. Hoe zou dat afloopen?
	Een kwartier later kwam Dolf beneden. Halfman zag het met verbazing. Die Gerry verrichtte wonderen. Meestal kwam Dolf pas tegen 12 uur beneden.
	„Goeienmorgen, Gerry. Wat een vroolijk dagbegin! Zeg ken je me nog?”
	„Ja, natuurlijk, maar ik ” Gerry was verbaasd in Dolf zoo’n heer te zien.
	„Wilt u thee mijnheer?” vroeg ze wat beduusd.
	„Sedert hoe laat ben ik mijnheer?” vroeg Dolf lachend. „Ik heet Dolf. Zeg je iets anders, dan luister ik niet. En nu vooruit, een lekker kopje thee,” vervolgde hij, terwijl hij met een plof in den fauteuil viel. Hij floot een wijsje en haalde schel uit.
	„Dolf, je stoort je moeder met je lawaai, kalm wat,” maande vader.
	„Moeder ligt natuurlijk al te zuchten en zich te ergeren over ons zondig gelach,” spotte Dolf.
	Gerry keek hem eens aan. De bitterheid in zijn toon ontstelde haar.
	Het lichte verwijt en de verwondering in Gerry’s oogen hinderde den jongen meer dan het uitvaren van vader.
	„Dat snap jij natuurlijk niet, Ger?”
	Gerry schudde het hoofd. Thuis met de zussen en broers onder elkaar hadden ze ook wel een rake critiek; maar nóóit raakte die het geloof van de ouders. Dat stond veel te hoog



	in het denken der kinderen. Het meisjesgezicht stond nu heel ernstig.
	„Nu, zucht jij er maar niet over. ’k Heb reuzehonger,” zei Dolf. Hij sloeg met de vuist op tafel en keek Gerry gewild verstoord aan.
	Halfman ergerde zich opeens over het gepraat van Dolf en was door Gerry’s ontstemming gehinderd.
	Vriendelijk vroeg hij: „Wilde mevrouw zooeven thee hebben, meiske?”
	„Mevrouw zei alleen: „Zet maar neer.” Zij had al thee gedronken."
	„Thee van Saar. De koningin van ons huis,” lachte Dolf uitbundig.
	Maar ondanks dit lachen kwam er een rimpel in zijn voorhoofd; een vreemd contrast met zijn vroolijk gelach.
	Gerry keek met gemengde gevoelens naar Dolf.
	Zij had gisteravond bij de avondboterham dadelijk naar Dolf gevraagd. De oude meid, die mee aan tafel at, zweeg onheilspellend; mevrouw zuchtte en mijnheer zei kort: „Uit" Zij vond de stemming heel onprettig; koud, ongezellig. Wat een verschil met thuis. Die avondmaaltijd thuis was altijd het prettigst. Allemaal thuis, en allemaal wat te vertellen. En na het eten dankte vader voor alles wat dien dag genoten was. Hoe warm legde vader dan de belangen van zijn kinderen en het gezin neer voor Gods troon.
	En hoe koud klonk hier mijnheers formuliergebed, Hoe onvriendelijk sprak hij over Dolf. Dat was toch wel heel erg naar voor Dolf en
	„Moeder ligt meest den halven dag te jam—me—rennnn Ger!"
	Verbaasd zette Gerry bij dien languitgerekten zin haar kopje neer en keek Dolf strak en afkeurend aan.
	Meuschenlevens 7.



	„Wat is er?” vroeg Dolf, die haar best begreep.
	„Och niets.”
	Gerry besloot nu te zwijgen en af te wachten, maar haar sympathie voor den jongen daalde plots.
	Dolf voelde het en wilde het weer goed maken.
	„Zullen wij vanmorgen samen de stad eens ingaan, Oer. H Lijkt zulk mooi weer.”
	„Ik? Uitgaan? ’k Ben toch hier voor de huishouding?
	„Wat mij betreft mag je wel gaan,” viel Halfman opeens in. . ,
	„Maar mijnheer, mevrouw dan? Ik kan toch kopjes wasschen, de kamer opruimen en misschien iets voor mevrouw doen?”
	„*t Kan allemaal, maar ’t hoeft niet/’ oordeelde Halfman. „Ik zal dan maar zeggen hoe ik het wil. Als ze hier mets voor je te doen hebben, is er werk genoeg voor je op mijn kantoor. En vandaag doe je wat je wilt. Probeer vanmiddag maar eens goede vrienden met m’n vrouw te worden. Ga dus vanmorgen maar met Dolf mee.
	„Moet Dolf dan niet werken?" vroeg Gerry nieuwsgierig en maar half tevreden gesteld met Halfman s uiteenzetting.
	„Werken kan ik altijd nog,” zei Dolf. „en mijn vader verdient wel voor twee. En ik vind dat
	„Ik vind het erg raar, dat jij zóó over je vader en moeder spreekt,” viel Gerry afkeurend in.
	„Zóó, dat is spijkers met koppen slaan,” zei Hallman tevreden. (>
	„Toe, Gerry, geef den Bijbel maar eens aan.
	Hij sloeg den Bijbel open en las op onverschilligen, konden toon, als slechts een plichtsvervulling.
	Stil dankte Hallman; Gerry dankte mee, terwijl Dolf met toch iets van bewondering naar haar keek.



	Toen kwam Saar binnen en Dolf begon dadelijk: „Zoo, geliefde Saar, goed geslapen?”
	„Nee, kwajongen. Denk je dat ik het niet gehoord heb, dat je vannacht om twee uur nog leven maakte. Is dat een tijd om thuis te komen?”
	Gerry stond weer voor een nieuw raadsel.
	Een dienstbode* die den zoon des huizes de les las.
	Dolf lachte om Gerry’s verwondering. „Ja, zie je, Ger, zóó gaat het hier. Saar deelt de lakens uit.”
	„Jullie bent vreemde menschen, hoor,” antwoordde Ger en vroeg toen vriendelijk: „Saar* kan ik iets voor je doen?”
	„Welnee. Niks. 't Is vandaag kamerdag en de werkster zit al in de keuken.”
	„Je hoort het, Gerry,” snerpte Halfman. „Laten we nu rtlaar ineens afspreken, dat je iederen morgen om tien uur bij mij op kantoor komt helpen.”
	Met een grimmig gezicht verliet Halfman tegelijk met Saar de kamer en de jongelui bleven alleen.
	Dolf keek zijn oüd-buurmeisje nu met bewondering hartelijk aan.
	„Leuk, dat jij er bent, Ger. Je kunt niet gelooven hoe onmogelijk saai het in huis is. Blijf je lang, Ger?”
	Het meisje vond de gedachte hier lang te moeten blijven heel onaangenaam.
	Zij ontweek zijn vraag daarom en zei: „Jouw ouders zijn zoo heel anders dan de mijne. Ik heb zoo n leuken vader En m n moeder! Dat is een schat!”
	„Ja, ik herinner mé jouw ouders nog heel goed.” En opeens, vreemd-ernsti<J: „Weet jij ’t nog, Gerry, dat jouw vader cens op de Zondagsschool zoo mooi verteld heeft van dat hert. Dat vergeet ik nooit. Nóóit!”
	Gerry schudde het hoofd. „Ik ben daar misschien niet bij



	geweest. Ik ben ouder dan jij en misschien ging ik toen niet meer naar de Zondagsschool.”
	~'k Heb toen nog met jullie Frans gevochten om Greetje v. d. Mast.”
	„Was dat eigenlijk om haar?” vroeg Gerry verwonderd. „Ja, van die vechtpartij, dat weet ik nog goed. Jij vloog Frans aan. Zoo onverwacht van achteren, wij vonden je toen valsch,” vertelde ze oprecht.
	„’k Was niet valsch. Alleen jaloersch. Ik voelde me zoo eenzaam.”
	Gerry’s hart was nu weer vol belangstelling voor den jongen.
	Plots vroeg ze: „Zeg, Dolf, waarom leer je toch niet? Je bereikt zóó toch zeker niets?”
	„’k Hoef niets te bereiken. M’n vader heeft geld genoeg.” En van onderwerp veranderend: „Nu, hoe is t? Ga je mee de stad in?”
	„Ja, even verkleeden, ’k ben zoo terug.
	„Wat wil je? De stad in of naar ’t Park?” vroeg Dolf toen zij beiden buiten stonden.
	„Hè, éérst naar ’t Park. Daar is t zoo mooi.
	„Overvaren dan”, besliste Dolf.
	Samen stapten ze nu in vroolijken pas voort.
	Om hen heen roesde de vreugde en de bedrijvigheid van een nieuw begonnen dag.
	Bezige kerels sjouwden aan de Kade en op reeds stoomende booten.
	Toeterende scheepjes sneden snel door het glinsterende water; de zon twinkelde vroolijk, weerkaatst in de ramen der hooge huizen en in het water. Wat was de stad, haar geboortestad toch mooi.
	Gerry’s gezichtje straalde van blijheid en levenslust.



	Plots merkte Gerry, dat Dolf gaapte.
	„Wat is dat? Ben je nog niet uitgeslapen, zeg?” Toen, zich Saar’s uitval herinnerend, met licht verwijt: „O ja, je bent zoo heel laat thuisgekomen, hè?”
	„Ja, dat ben ik, wat zou dat?” bitste Dolf.
	Gerry keek hem van terzijde aan en zei niets.
	„Wil je weten waar ik was? ’k Wil het jou wel vertellen, Ger. Wij spraken daarstraks over Greetje van der Mast. Mijn jeugdvriendinnetje. Had ze in een paar jaar niet gezien. Toen kocht vader daar in die oude buurt huizen en daar woonde Greetje. Met huurophalen ontmoette ik haar. En ik hou van haar ik hou van haar.”
	„Daar is toch niets tegen,” meende Gerry.
	„Voor jou niet. Jouw ouders zouden het misschien ook wel begrijpen. Maar mijn vader scheldt haar voor fabrieksmeid. Ik mag niet met haar omgaan; en mijn vader was toch vroeger ook maar knecht, méér niet. ’t Is om haar, dat ik zoo laat thuiskom. Ze dwingen haar thuis om een jongen te nemen, die weleens voor wat levensmiddelen zorgt, ’n Gemeenc bruut. Greetje is doodsbang voor hem. En nu zorg ik overal te zijn waar zij met dien kerel heen gaat. Gisteravond waren ze in een danszaal.”
	„Dolf, ga jij dan óók naar die dancing?”
	„Ja, waarom niet?”
	„En dan Dolf, Greetje is dus verloofd, dus jij mag haar niet achterna loopen.”
	„Zoo, mag dat niet?” snauwde Dolf. „Als zij toch niet van dien kerel houdt? Zij houdt van mij, van mij alleen. Dat weet ik zeker.”
	„Dan moet jij toch beginnen met haar niet te volgen op plaatsen waar jullie niet hooren. Jij niet en Greetje evenmin. Je moet op eerlijker wijze te werk gaan. Dolf.”



	„Dat wil ik ook wel. Maar ik heb alles en iedereen tegen. Als moeder zich maar eens met Greetje wilde bemoeien.” Dolf’s stem werd week. „Maar moeder mijdt haar om haar uitgaan en ongeloof en voor vader is zij te arm.” Dolf lachte opeens weer luid en schel. Hij rekte zijn leden en tuurde schijnbaar achteloos naar een bootje, dat puffend den steiger naderde.
	Tijdens het riviertochtje sprak Gerry niet. Geheel was ze in beslag genomen door de schoonheid van de breede rivier, waarover telkens groote schaduwen, vielen. Spelend sloegen golfjes tegen het bootje en flikkering van zon en water was rondom haar. Stil stond ze voor zich uit te kijken. In de verte lag de brug met fraaie bogen; druk was daar het menschengewoel.
	Dolf wachtte niet op het vastleggen van de loopplank. Met frissche jeugddurf sprong hij over een breede streep water aan wal. Rustig volgde Gerry.
	„Fijn op die voorplecht, hè.”
	„Kijk, Gerry, dat zou ik willen,” riep hij, wijzend op een stoomer, die trots de breede rivier afvoer. „Dat is de boot die naar Indië gaat. Daar zou ik heen willen. In oerwouden doordringen en vechten met de natuur!”
	„Studeer dan, wordt ingenieur voor Indië,” raadde Gerry.
	„Dat wil moeder niet. Haar Dolffie in gevaar.” Grappig, half huilend, zei de jongen het.
	„Hè, Dolf, spreek toch niet zoo raar over je ouders,” vroeg Gerry.
	„M’n ouders,” zei Dolf smalend. Maar meer dorst hij toch niet te zeggen.
	Gerry ging er ook niet verder op in. Zij begon iets van Dolf te begrijpen. „Vroeger wilde je dominee worden, nietwaar?”



	„Vroeger ” De jongen schopte woest het grind vooruit, zoodat de steentjes ver weg vlogen.
	„Vroeger! Toen was ’k een beste jongen. Maar ik ben ’t geloof gaan haten, Ger. En ik wil geen huichelaar zijn.”
	„Mijn ouders huichelen niet. Dolf.”
	„Nee, de jóuwe niet,” zei Dolf bitter.
	Onder de zware beuken van 't Park liepen de twee menschenkinderen nu zwijgend. Elk met eigen gedachten, moeiten en strijd. De bladeren lagen al zoo dik op de paden, dat ze een goudgeel tapijt vormden; het ruischte zacht bij het loopen onder hun voeten. De stralen van de zon boorden in dikke lichtbundels door het reeds gedunde loover en tooverden wiegelende lichtkringels en vlekken.
	De herfstschoonheid stemde Gerry ernstig en in een warm gevoel hem te helpen, zei ze: „Ik zou Greetje graag eens weerzien.”
	Blij keek Dolf op. „Dan zal ik \yeleens verzinnen hoe dat kan,” zei hij dankbaar.
	Opgewekt stapten ze nu huiswaarts en Gerry meende, da) haar verblijf bij de famjlie Halfman toch wel mee kor vallen.
	Als een looden last viel daarom bij haar thuiskomst het gesprek met mevrouw op haar.
	Mevrouw was eindelijk uit haar kamer te voorschijn gekomen en was dadelijk door Saar naar de kamer geleid, waar de tafel met bloemen gedekt stond.
	Mevrouw besloot dadelijk het meisje onderhanden te nemen.
	En toen Gerry van de frissche morgenwandeling thuis kwam, waren haar eerste woorden op Gerry’s blijden groet:



	„Kind, kind, hoe kan je zoo lichtzinnig zijn. Weet je dan niet,, dat al dit geschitter maar ijdelheid is?”
	Dolf wenkte Gerry, trok haar méé de kamer uit.
	„Geef geen antwoord, Gerry, en zie je nu, dat er met moeder niet te praten is? Trek je er niets van aan, hoor.”
	Gerry kón niet antwoorden.
	Ze vluchtte naar boven, naar haar kamertje. Daar in de eenzaamheid zat ze met gevouwen handen op den rand van haar bed.
	„Heere, help Gij met hier den juisten toon te vinden.
	O, wat zou ’t moeilijk zijn hier te leven.
	Gelukkig dat zij morgen naar Halfman’s kantoor kon gaan om te werken.
	Haar gedachten vlogen naar huis. „Lieve allemaal,” zei ze zachtjes. „Lieve moeke.”
	Daar viel haar blik plots op een brief. Heerlijk, van Frans! Wat een dikkerd al!
	Vier vijf kleine velletjes kwamen er uit de enveloppe. Van allemaal een briefje.
	Beneden in de hal luidde de gong.
	’t Was de ongeduldige slag van iemand, die niet in z’n humeur is.
	Nog boven hoorde Gerry Halfman’s booze stem. Een vloek! Wéér drie brieven om huurverlaging.
	Ger huiverde.
	„Hoor m’n vader eens,” spotte Dolf, vlak achter Gerry op de trap. „Home sweet home.”
	Gerry kwam de kamer in, lijkwit. Moeder waarschuwde wel: „Je zult je moeten aanpassen, kindje”; maar moest ze daar aan wennen?



	Doch ze wilde winnen; ze zou haar best doen. Hoe graag zou ze hier wat vreugde brengen.
	Ze vond èn mevrouw èn Dolf te beklagen.
	En Halfman onsympathiek!



	GREETJE’S VERWACHTING
	HOOFDSTUK XV
	„Greet, wordt eens wakker en lees me eens even voor wat die huisbaas nou weer te schrijven heeft.”
	Greetje draaide zich om en keek met verwarde oogen haar moeder aan.
	’t Was haar vanmorgen onmogelijk geweest op te staan. Dreunende pijnen in haar hoofd en een moe. ellendig moe gevoel in haar rug deden haar terugvallen. Vader, meest ruw en onverschillig, toonde zich toch dezen morgen vol zorg voor zijn teer, bleek dochtertje. Ze moest maar in bed blijven. Hij zou de fabriek wel bericht sturen.
	Nu lag Greetje stil te soezen; steeds weer overdenkend haar leeg, eenzaam leven. O, dat vermoeiende uitgaan, dat dansen. Die steeds groeiende angst en afkeer! Dat brandende hunkeren naar iets hoogers, iets beters. Een vreemd verlangen was er in haar. Naar wie toch? Naar Dolf? Wist ze maar wat Dolf wilde.
	Verlangde Dolf ook naar haar? Vaak had hij gewacht bij de fabriekspoort; eens hadden ze samen gcloopen, héél, héél ver geloopen. Veel hadden ze toen gepraat, maar toch De vraag had haar op de lippen gelegen: „Dolf, waarom kom je telkens in de dancing? Dolf, vind je het daar prettig? Kom je daar om mij met Henk te zien? Dolf, wat bedoel je?



	Greetje had niet durven vragen.
	Hoe zou zij Dolf willen omringen met zorg en hartelijkheid. Zij wilde het bittere, dat nooit uit zijn trekken week, ofschoon hij lachte, verdrijven. Kón zij haar verlangen maar uitzeggen, haar wil om goed te zijn, naast hèm. Met hèm.
	Hoe het leven dan verder met Dolf zou zijn, daarover dacht Greetje niet. Zij droomde geen droom van zijn rijkdom, zijn geld. ’t Bleef alles onbestemd. Maar heerlijk en héél mooi. Greetje hield van Dolf en niet van dien grof-wilden Henk, voor wien zij bang was.
	’t Meisje hoorde moeder wel. Maar ’t was of haar de kracht ontbrak de oogen open te houden.
	„Kom, Greet, kijk nou!” gebood moeder ongedujdig, met een papier op Greetje's kussen uitgespreid.
	’t Meisje heesch zich verward overeind. „Nou, ’t is een brief van den huisbaas. Hij geeft geen huurverlaging. En laat me nou met rust.”
	„Wel heb ik van m’n leven. Wat een gierig stuk mensch. Geen huurverlaging, dat wordt mooi.”
	„Ach, moeder, die huizen zijn hier al zoo laag in huur en dan in deze oude huizen hebben ze veel reparaties altijd.”
	„Nou wordt-ie heelemaal goed. Me dochter spreekt de huisbaas voor. Denk je soms nog, dat Dolf zin in je heeft ook. Wees maar gewaarschuwd voor dat volk. Je hebt Henk genomen en nou je ’m hebt, hou je hem. Begrepen?”
	Greet schrok van moeders heftigheid, legde vermoeid haar hoofd op het kussen neer.
	Moeder had gelijk! ’t Was waar. Dolf sprak haar wel vaak aan. Maar nóóit, nóóit sprak hij er over, dat hij van haar hield. En moeder moest eens weten hoe diep de afkeer voor



	Henk in haar was. Alleen angst voor zijn sterke knuisten bond haar aan Henk.
	„’n Rijke jongen, hè?” kijfde moeder. „Reken er maar op, dat Henk er op los rammelt als hij ’t merkt.”
	Ja, dat wist Greet ook wel. Haar stem beefde toen zij smeekte: „Maak u toch niet zoo boos, moeder. Er is immers niets, heelemaal niets tusschen Dolf en mij.”
	Niets? Niets? Greetje klemde de lippen op elkaar. Moeder zakte met den gewraakten brief af naar de buurvrouw; die zou misschien ook wel zooiets moois ontvangen hebben.
	Lusteloos bleef Greetje liggen. Ongestilde honger was in haar. Zij zonk weg in de armoede van haar leven, waaraan zooveel ontbrak. Neen, al die kleine mooie dingen, die zij zich, ondanks moeders gekijf, veroverde, bevredigden haar niet. Wat hield ze van mooie kleeren. Nooit kleedde en kapte zij zich als de fabrieksmeisjes, zij wist zich een meisje apart, door de heele bende eigenlijk niet tot de hunne gerekend. Zij wist zich ook hun meerdere in beschaving, ze las graag en veel. Kon zij haar leven toch maar opheffen uit die donkerte tot het licht!
	Ze voelde zooveel wenschen binnen in haar, die zij niet naar buiten kon brengen, die haar verstikten.
	Greetje kon niet verder leven zóó, kón niet met Henk door ’t leven gaan, kón niet gelukkig zijn in deze omgeving. Zij kon niets, niets! Nutteloos en vreugdeloos was haar leven. Niemand die haar voor iets moois, iets goeds, iets heerlijks noodig had.
	En toch, onbewust verwachtte zij een sterken arm, die haar helpen en wegtrekken kon.
	Telkens weer hoopte Greetje, dat Dolf met haar spreken, haar begrijpen zou.
	Dolf zelf was óók niet gelukkig. Dat voelde Greetje. Wat



	zou hem hinderen? Zijn moeder was wel een vreemd mensch en z’n vader! Greet wist zeker, dat Halfman nooit dulden zou, dat Dolf met haar zou trouwen.
	Vooruit, ze zou maar opstaan, misschien wachtte Dolf haar wel aan de poort vandaag. En dan vanmiddag maar weer naar de fabriek. Toch draaide de kamer voor haar oogen, maar ze zette door.
	Terwijl zij zich langzaam kleedde keek zij naar de tjilpende rumoerige musschen in de bloembakken buiten. Die kwetterden vrij en blij, klapwiekend in de blauwe lucht. Zij zat hier gevangen als in een kleine kooi.
	Een lang vergeten liedje kwam in haar gedachten.
	Hij, die geen vogeltje vergeet. •
	Die mijn behoeften kent en weet,
	Die trouwe Vader weet gewis
	Wat voor Zijn kind het nuttigst is.
	Trouwe Vader. Wat zou het heerlijk zijn een vader te hebben, die je begreep. Haar vader was wel goedig, maar dacht nergens over na. En moeder babbelde met buren en getrouwde dochters alleen maar over huishouden en prijzen. Maar dat er iets hoogers, iets beters was, dat het leven waarlijk mooi kon maken, dat voelde ook moeder niet.
	Moeder had de huur klaar gelegd. Mopperend en scheldend op den rijken huisbaas. Hè, als Dolf nu straks eens huur kwam halen. Wat zou ze dan graag eens rustig praten met hem. Niet op straat, niet in de dancing, maar hier in hun stille voorkamer. Een blij gevoel vervulde haar weer. ’t Kon toch. Zij voelde zich ineens sterker, opgewekter.
	Jeugdherinneringen kwamen in haar op. Het schoolgaan met Dolf, het spelen in Halfman’s werkplaats. Ja, ‘zij was



	toch Dolf’s oudste jeugdvriendinnetje. Met de handen gevouwen, de oogen nu stralend, keek Greetje naar den zachtblauwenden herfsthemel.
	„De huur, juffrouw.” Greetjc schrok op uit haar mijmering. Daar beneden klonk niet de grove stem van Halfman, maar zij hoorde, dat Dolf bij de buurvrouw stond en het standje over de geweigerde huurverlaging aanhoorde.
	„Wat mij betreft betaal je heelemaal niks," hoorde zij Dolf zeggen. _
	Greetje rukte gejaagd de deur van de voorkamer open. De zon straalde op de bloeiende geraniums, tintelde op het koper theelichtje. Greetje’s schaduw viel in de nu zon-verlichte gang. Dolf klopte nu op de deur van de achterwoning. De buurvrouw daar kwetterde ook weer al haar grieven uit. En voor Greetje’s verwachtende oogen stond Gerry Eberson. „Dolf’s meisje,” doorflitste haar in een schrik.
	..Dag ”
	Greet moest zich aan de deur vasthouden. Weg was haar geluksgevoel, weg, alles wèg.
	„Komt u binnen,” vroeg zij toonloos.
	~U? Ken je Gerry Eberson niet meer, Greetje?”
	„Jawel, ik ken u wek maar, maar eh ”
	„Maar, maar, wat nou? Hoe maak jij het? ’k Ben expres met Dolf meegekomen om de huur hier te halen. Ik wilde jou zoo graag eens zien. Hoe gaat het? Ben je ziek? Dolf zei, dat je om 12 uur meestal thuis bent, maar nu is het nog vroeger. Wat zie je wit, Greetje.”
	Gerry praatte aan één stuk door en keek naar het fijne figuurtje, ’n Fel blosje kleurde nu het mat-witte gezichtje. Koortsig stonden de groote vraagoogen. „Ben je alleen thuis?”



	„Ja!" Kort klonk het. Die Gerry was natuurlijk haar mededingster, misschien al verloofd met Dolf.
	Gerry keek vreemd op bij dat bitse antwoord. Zij merkte hoe die donkere blik ineens weer verhelderde toen Dolf tusschen hen door de kamer insprong en meteen op een stoel neerviel.
	„Kijk, Ger, Greetje is nou mijn liefste huurklant.” Meteen sprong hij weer op, pakte Greetje bij de tengere schouders en blikte haar recht in de groote verlangende oogen.
	Greetje lachte nu gelukkig en een groote innigheid voor Dolf uitte zich in heel haar wezen.
	Toen liet Dolf haar los. Zijn blik ging langs de beide meisjes. Gerry flink, stevig en trotsch. Greetje tenger, maar lief, o zoo Hef.
	Het water begon te ruischen. Met rustige beweginkjes maakte Greetje aanstalten koffie te zetten. Een blijde glans op haar gezichtje. Jammer dat Ger Eberson er nu bij was.
	„Gerry is bij ons in huis,” vertelde Dolf, alsof hij haar gedachten raadde. „Vader wilde wat gezelligheid in huis. En ik ben er blij om.”
	Greetje’s blos verdiepte zich. Zij was niet blij.
	Als in een droom schonk Greetje koffie. Gerry zat stil voor zich uit te kijken nu, ’n beetje ontstemd. In lichte vreugd, als vlindertjes vlogen Greetje’s en Dolf’s woorden heen en weer, vol onuitgesproken genegenheid, ja liefde
	Liefde! Gerry zag nu Dolf en Greetje samen. En zij begreep van zichzelf niet hoe zij daar nu kregel onder worden kon. Dolf had haar toch volkomen openhartig van zijn liefde voor Greet verteld. Wat wilde zij dan nu opeens en wat mankeerde haar?
	Ondanks deze zelfbestraffing maande zij Dolf wat voort te maken. Onwillig stond Dolf op. Maar voor Greetje was dit



	ineens weer een blijde zekerheid: Dolf hield niet van Gerry Eberson zooals hij van haar hield. Zij wist het nu zéker.
	En Gerry had het ook wel gemerkt, overdacht Greet. Zou ’t haar tegenvallen? Maar Gerry bezat zooveel. Lieve ouders, leuke broers en zusjes, ’n prettig tehuis. En zou Gerry haar dan Dolf’s liefde niet gunnen?
	Weer maande Gerry tot vertrek.
	Met een zonnig lachje groette zij Dolf. En in haar juichte het. Dolf schonk haar de voorkeur, haar. En dat mooie meisje liet zelfs duidelijk merken, dat haar dat slechts matig beviel.
	Ze liet haar voornemen, dien middag naar de fabriek te gaan, varen. Droomen wilde zij van het wonderland, van het leven, de liefde.
	Een oogenblik ontroerde haar de gedachte aan Henk. Maar dadelijk duwde ze die ver weg in haar denken. Zij had nóóit, nóóit van Henk gehouden.
	Zou zij nu het geluk kunnen grijpen?



	GERRY NAAR HUIS TERUG
	HOOFDSTUK XVI
	Al dadelijk bij haar, komst bij de familie Halfman had Gerry het gevoeld: „het gaat niet.”
	In het begin ging het schijnbaar goed; de omgang met Saar scheen wel mee te vallen. Wilde Gerry ’s morgens voor haar en mijnheer dekken met het mooie servies: best. Maar dan moest Gerry dat zelf allemaal opruimen eer ze op ’t kantoor ging helpen. Zóó verkoos Saar het en zoo vond mevrouw het goed.
	Met Dolf kon ze goed opschieten, zij won zijn vertrouwen. Met Dolf ging ze huren ophalen en Gerry merkte heel goed, dat Halfman dat prettig vond. Urenlange gesprekken voerden zij samen op de noodeloos langgerekte wandelingen. Het streelde Gerry s trots, dat zij den jongen begreep, dat hij nu om haar zelfs werk voor z’n vader wilde doen.
	„Ger, jij moet mij niet voor slechter aanzien dan ik ben. k Ben misschien wel minder ongeloovig dan jij denkt. Als ik zulke ouders had als jij!”
	Het waren prettige wandelingen met Dolf, waarop oude vertrouwelijkheid als vanzelf weerkwam en jeugdherinnerin* gen beiden deden lachen.
	„Weet je wel. dat wij jou glazen Piet noemden,” plaagde Ger vroolijk.
	Menschenlevens 8.



	.Och, jullie waren aardig voor me. Maar op t gym zagen ze op me neer. Ik ben er tóch ingekomen. Door m’n geld m’n tracteeren. Ik wilde meedoen. M’n vader heb ik getreiterd door veel geld weg te smijten. Maar echt pleizier had ik nooit. Gezelligheid evenmin. Een tehuis had ik niet; moeder zeurde of lag in bed en voor vader bestond alleen imaar: geld, geld, geld!
	In hartstochtelijke bewogenheid sprak Dolf dan en Derry voelde mee zijn verdriet.
	VWUUt xx*v,v, ' # – „Zie je,” ging hij eens voort, „dat geknoei om jouw ouders van die woning af te krijgen heeft me ook dol gemaakt. Voor een paar honderd gulden voordeel een gezin te verjagen en een huishouden ongelukkig te maken.”
	„Ongelukkig dat is niet waar. Dolf. Mijn ouders zijn heel gelukkig. Vader en moeder kunnen daar in die streek niet wennen en het salaris valt tegen. Maar mijn ouders hebben een waar geloof, Dolf. en ze hebben het je vader allemaal vergeven.”
	„Dat is geweldig fijn van je vader ” riep Dolf geestdriftig. „Maar dat neemt mijn wrok tegen mijn vader niet weg. Vader staat voor niets. Hij moet zijn doel bereiken ten koste van alles en iedereen. Als hij maar geld ziet.
	Gerry had gehuiverd bij deze woorden.
	„Dat mag je toch zoo niet zeggen, Dolf: laten we probeeren of jullie leven nu niet anders kan worden.
	Zoo was Gerry’s belangstelling voor Dolf oprecht geweest, tot den dag van hun bezoek bij Greetje.
	Halfman had haar opgedragen de huren te gaan innen. Zonder dat vader het wist was toen Dolf met Gerry meegegaan.
	„Moet je daar huren halen? Zeg, Gerry, waarom gaat vader zelf niet? O, ik begrijp ’t al. Hij durft zeker niet,”



	smaalde de jongen. „Jij moet de kastanjes voor hem uit het vuur halen over de geweigerde huurverlaging en de bedreigingen van huuropzegging. Knap zeg! Maar ik ga met je mee, dan spreken we misschien gelijk Greetje. Dan zorgen we, dat we tegen koffietijd daar zijn.”
	Doch deze ontmoeting was een teleurstelling voor beide partijen geworden.
	„Ben je werkelijk van plan met Greetje te trouwen,” ondervroeg Gerry koel en scherp, zoodra ze buiten waren.
	Dolf ontweek Gerry’s vraag.
	„Gerry, ik merkte het straks al, je bent jaloersch. Jaloerschü! Dat vind ik bijzonder, ’ plaagde hij opgewonden.
	Geërgerd had Gerry zich toen van Dolf afgekeerd.
	„Jaloersch? Dwaas, die je bent. Maar je bent gemeen om haar t hoofd op hol te brengen.”
	Verbaasd door haar drift was Dolf midden op straat blijven staan.
	„Ger, luister nu eens. Ik weet wel, dat jij niet jaloersch bent in den zin zooals jij dat nu opvat. Vergeef het mij maar.”
	Gerry lachte flauw en zei kort: „Wat bedoel je dan wèl, dan moet je zéggen wat je bedoelt.”
	„Kijk, ik wil het tegen jou nog eens bekennen, dat ik van Greetje hou. Ik wist het langen tijd zelf niet. Maar nu weet ik het weer heel zeker."
	„Maar, Dolf, je kunt toch niet met haar trouwen? Het kan toch niet. Jullie stand en ontwikkeling loopen te ver uiteen.”
	„Stand en ontwikkeling! t Is wat. Greet is een fijn, lief kind. Tot nu toe heb ik eigenlijk niet over trouwen met Greetje gedacht. Ik verlangde alleen naar haar lief persoontje."



	„Je zult je moeder er groot verdriet mee doen, Dolf.
	,ja, dat weet ik ook wel. Maar ik kan ’t niet helpen. Net zoo min als moeder ’t helpen kan, dat ik haar niet begrijp.”
	Gerry zweeg, nog steeds donker kijkend en Dolf vervolgde: „Moeder heeft altijd te klagen en te zeuren. Wat heb ik nu voor een leven. O, een moeder te hebben als jij hebt, zeg Gerry. Moeder heeft me nooit écht jong laten zijn. Ik wil nu genieten van het leven. Ik wil me uitleven. Ik wil Greetje!
	Gerry wilde het zichzelf niet bekennen, maar die woorden „ik wil Greetje” verwijderden haar innerlijk van Dolf. Zij ergerde zich over zijn keus. Was zij dan toch jaloersch, zooals Dolf gezegd had? Gerry wist het zelf niet. Wel was haar ideaal iets voor Dolf te beteekenen. hem tot werken en studie aan te sporen.
	„Als je Greetje wilt. dien je nu toch zeker te gaan werken, zei’ze. maar er klonk geen zachtheid of warmte in haar toon. . _
	„Werken! Studeeren? Eer ik afgestudeerd ben, is Greetje dood. Ik wil haar nu weghalen uit die buurt, uit de handen van dien Henk. Nü. Begrijp je dat niet, zeg, Ger, begrijp je dat niet?”
	Een donker verlangen glansde toen in Dolf’s oogcn.
	Sinds dat gesprek ging Gerry niet meer met Dolf wandelen!
	Gcrry had het ook, ondanks haar goede voornemen hef en geduldig te zijn, toch met mevrouw te kwaad gekregen.
	Zij mocht van mevrouw geen versjes zingen, géén wijsjes op ’t orgel spelen.
	En Gerry had in deze dagen vaak zoon verlangen haar hart vol onbestemde gedachten, te uiten in een biddend lied.
	Dat had mevrouws verontwaardiging opgewekt.



	„Kind, je bent net als je moeder. Ik weet het nog goed van vroeger. Die zong ook zoo lichtvaardig die geloofsliederen.”
	Dat verdroeg Gerry niet. Moeder! Moeder? De liefste, de beste moeder die er bestond lichtvaardig? Haar verstandig moedertje
	„Ik wilde, dat ik als mijn moeder kon zijn, mevrouw. Dat mag u niet zeggen; wat is dat slecht van u.” Heftig, zichzelf niet meer meester, had Gerry opgespeeld. Mevrouw had een zenuwaanval gekregen en Saar had Gerry met een duw de kamer uitgezet.
	Nog stond ze bedremmeld in de gang, luisterend naar het gejammer van Saar, toen mijnheer Halfman de voordeur binnenkwam.
	„Wat is er hier aan de hand, Ger?” vroeq hij verbaasd.
	'' ****** v-o. . Tiwv,y mi v Liuaaou. „Dat ik weg wil. dadelijk weg. Mevrouw heeft mijn moeder beleedigd.”
	Halfman begreep, dat er met zijn vrouw wel niet te praten zou zijn. Met teleurstelling moest hij erkennen, dat van zijn verwachtingen niets was overgebleven.
	Hij probeerde toch nog Gerry te bewegen althans de maand uit te blijven.
	„Niet zoo n wild besluit, meisjelief. Kom dan den gehcelen dag maar op t kantoor, dan zullen die conflicten hier wel achterwege blijven.”
	Zoo kreeg Gerry haar vaste plaats op Halfman’s kantoor.
	Daardoor kreeg zij weer meer met Dolf te maken en bemerkte zij hoe hij vaak Greetje even aansprak. Greetje, die eiken dag een paar maal voorbijkwam. Zij wilde Dolf niet in moeilijkheden brengen door er Halfman opmerkzaam op te maken. Zij vreesde die uitbarstingen. Maar het deed haar pijn hen samen te zien praten en lachen. Dolf was niet de



	lichtzinnige jongen, zooals hij zich voordeed. Hij kon zorgzaam zijn en werkelijk liefhebben. Wat hield hij van Greetje.
	Maar zij, Gerry hield óók van Dolf. Meer dan ze zelf begreep.
	Dolf werkte meer dan vroeger in vaders zaak. Dat stelde Gerry met trots vast; jammer, dat het haar niet gelukte hem de studie te doen opvatten.
	In de eerste week vond Gerry het werken op kantoor wel prettig; dat ze mevrouw noch Saar op den dag ontmoette, gaf haar weer wat rust. Conflicten kwamen nu niet voor en het kantoorwerk viel haar wel mee.
	Toch rezen ook hier weer onvermoedde moeilijkheden. Dolf moest de geïnde huren aan Gerry afdragen, maar daarmee bleef hij gedeeltelijk achter. „Kom, Gerry, niet zeuren. Een paar menschen hebben niet betaald en ik heb m n zakgeld maar vast genomen en het gelijk een beetje verhoogd. M’n ouwe heer kan het toch niet op, hij heeft het ook maar bij elkaar geschraapt.”
	Dit was nu al de derde week, dat Dolf er omheen draaide.
	En toch zelfs in deze moeilijkheden met Dolf gaf zij Halfman in haar gedachten de schuld. Al haar weerzin tegen hem brak dan baan. Ze begreep niet hoe moeder altijd nog weer vriendelijk over hem kon schrijven, t Was een een neen, Gerry kon geen geschikt woord vinden, dat ten volle haar tegenzin en verachting uitdrukte.
	Ook dezen middag zat zij in het kantoortje te werken met een gezichtje donker van ernst. Moeder schreef gisteren en den brief hield zij nu weer in haar hand: „Vader is ziek. Hij kon het werk niet volhouden. Dokter zegt, als hij op deze fabriek en in deze omgeving nog langer moet werken, dan



	verliest hij voorgoed zijn gezondheid. Zou mijnheer Halfman voor vader niet een betrekking weten?”
	Gerry had moeder nog niet veel over de moeilijkheden geschreven. Zij wilde het telkens opnieuw probeeren. En moeder zou zeker schrijven: „Vader en ik vinden, dat je geduldig moet zijn.”
	Alleen Frans wist van haar kwesties met Halfman en Dolf en hij schreef: „Zusjelief, zorg dat je dat achtergehouden geld van Dolf krijgt. Ze zijn allebei net eender als het op geld aankomt. Pas op jezelf!”
	Net kwam Halfman het kantoortje binnen, terwijl ze nog eens de laatste regels van moeders brief las. ’t Meisje merkte daardoor niet in wat een stemming haar patroon was. Zij vouwde rustig haar brief dicht, nam haar pen op en legde die ook weer neer. Even draalde zij. Zou zij Halfman vertellen van vaders ziekte? Hem nu maar dadelijk moeders verzoek overbrengen? Zij kón met hem bijna niet over thuis praten.
	Nog dacht zij even na, toen Halfman met een paar groote woorden op haar toekwam en haar heftig het luie nietsdoen verweet. „Eén niksdoener, één geldopmaker is genoeg hier. Begrepen!”
	Halfman’s boosheid keerde zich tegen Gerry. Omdat het haar niet gelukt was Dolf van Greetje af te trekken. Dat kon hij haar niet verwijten, maar wél, dat de kas niet klopte en zij Dolf niet tijdig had laten af rekenen.
	Dat zij daaraan verkeerd gedaan had wist zij, maar ze was nu niet in een stemming om dat te erkennen.
	„Wat denkt u wel. Ik nietsdoen? U weet dat zelf beter; ik las een brief van m’n moeder en daar kunt u niets tegen hebben.”



	„Alweer je familie.”
	„Alweer? Wat wilt u daarmee zeggen?” stoof Gerry op. „Hebt u mijn ouders nog niet genoeg aangedaan, door ze uit hun woning te lokken, om een voordeelige verbouwing te laten uitvoeren? Ik begrijp niet, dat u één rustig uur heeft met geld, dat u op zoon manier verkreeg.”
	Gerry’s oogen fonkelden woedend, terwijl ze recht voor hem kwam staan.
	* Hij trad achteruit, bang. laf.
	Zóó zag hij nog nimmer een vrouw; en dan zoo’n tenger meisje.
	Achteruit liep hij, naar de deur.
	Die laffe houding wekte plots Gerry’s lach op.
	Zij, jong ding, joeg den gevreesden huiseigenaar van zijn eigen kantoor!
	„Weest u maar niet bang,” spotte zij. „Maar u moest eens weten hoe verachtelijk ik u vind.”
	Een vroolijk fluiten klonk in de gang en Dolf kwam binnen.
	„Zóó, dat is ook niet tegen mij.” zei hij. sarrend.
	Halfman keerde zich driftig om.
	„Wat en nu dadelijk de deur uit, jullie allebei.”
	„Dat kunt u tegen mij gerust zeggen,” zei Gerry vastberaden. „Geeft u mij m’n salaris maar, dan vertrek ik vandaag nog.”
	~Dat gebeurt niet,” brulde Halfman. „Blijven zal je. Deze heele maand nog, begrepen?”
	„Net zoo u wilt,” antwoordde Gerry kalm.
	Halfman voelde zich door dit kind verslagen. Zijn blik zocht Dolf, doch deze had bij de uitbarsting meteen het kantoor weer verlaten.
	Woedend zette Halfman zich voor zijn bureau.
	Gerry tegenover hem werkte rustig door.



	Hoe langer hij naar dat gebogen meisjeshoofd keek, hoe meer zakte zijn boosheid.
	Tot er niets overbleef dan een hunkeren, dat zijn zoon iets van de liefde van dit meisje voor haar ouders voor hèm zou hebben.



	HET WILDE PLAN
	HOOFDSTUK XVII
	Greet zat droomerig voor zich uit te staren. Dan opeens, klonk angstig haar stem: „Ik durf Henk niet af te zeggen, o moeder, ik durf niet. ’k Ben zoo bang, hij is zoo sterk.
	„Ach, kind, wat zeur je toch. neem dien jongen of zeg hem af, uit.”
	„Ja, uit!” Greetjc schokte ongeduldig met de schouders. „U weet zelf wel hoe ik aan hem gekomen ben. hoe hij me nou vasthoudt. En u hebt hem steeds weer in huis gehaald. Alleen omdat hij wat steunbons voor je machtig kon worden en weleens een mud aardappels op zolder kwam gooien. Daarom moet ik nou met hem mee.”
	Weer zat Greetjc stil. denkend aan Dolf, verlangend naar hem van wien zij wèl hield.
	„Ja, ’t is lam,” begon moeder weer, „maar ik zou nou maar geen heibel maken.”
	Toch merkte moeder wel hoe bang Greet voor Henk was. Ze sidderde wanneer ze Henk s zwaren stap op de trap hoorde. En wat zag ze bleek. Het kind scheelde vast en zeker iets. Maar wat? Zou ze toch wat aan de hand hebben met dien zoon van hun huisbaas? Vanmiddag zagen de buren hen wéér samen.
	Greetje dacht óók aan dien middag. „Greetje, o, ik hou



	zoo van je, zoo onzegbaar veel. Greetje, ik heb altijd alleen naar jou verlangd, naar jou, naar jou. Vader wil dat ik zal studeeren, maar ik ga niet eerder voor hij mij beloofd heeft, dat ik jou mag hebben.”
	O, die heerlijk zachte woorden. Nog klonken ze na in haar verlangend hartje.
	In groote verwarring had ze toen alleen gevraagd: „Dolf, waarom ben jij dan niet flinker, waarom kom jij in de dancing? Jij kunt toch wel anders uitgaan?”
	En dat antwoord stond in haar hart gegrifd: „Om jou, meiske, om jou!”
	„Om mij?” stamelde ze gelukkig verlegen.
	„Greetje, ik zou liever met jou wandelen, thuisblijven, Greetje, met jou zou ik weer naar de kerk kunnen gaan, Greetje, met jou! Toe, blijf er vandaan. Ik zal je beschermen tegen Henk.”
	„Haal jij me dan weg?” had ze gesmeekt. Toen dook plots Dolf’s vader op en hij schaamde zich op dat oogenblik niet op straat een scène te maken. Hun twiststemmen hielden de menschen in die drukke straat staande.
	Terwijl Greet al de ellende en de vreugde van dien middag opnieuw doorleefde, spon ook moeder weer voort aan haar gedachten. De buren hadden haar van die ruzie op straat verteld en zij wist, dat die Halfman in staat was zich op de een of andere manier te laten gelden. En dan kreeg zij natuurlijk geen nieuw behang, geen zink op haar gootsteen. Misschien zei die kerel haar de huur van deze goedkoope woning wel op.
	„Zeg, dat gepraat met dien kwajongen van Halfman moet nu maar eens uit zijn,’ viel moeder opeens ruw uit. „Denk je, dat ik voor jouw pleizier op straat wil komen te staan.”



	Greetje had geen lust tot een woordenwisseling. Met een „Kom, moeder, ik ga weg” stond ze op. een pijnlijke trek op het wit-vermoeid gezichtje.
	Vanavond zou ze zich ziek houden. Met Henk ging ze nu niet meer mee, dat stond voor haar vast. Nooit meer. Langzaam liep ze verder, verder, genietend van het late najaarszonnetje. Het drukke autogetoeter en tramgebel hinderde haar, het menschengeloop joeg haar op. O, eens heerlijk buiten te zijn, heelemaal buiten, in de stilte. Met Dolf. Maar dat kon tóch niet. Neen, dat kón niet gebeuren. Ze moest eigenlijk maar naar de fabriek gaan. Dan had ze de middagverdienste nog.
	Dien middag vlotte het werk in de fabriek echter nog minder dan anders. Keer op keer stootte haar mee-werkster haar aan. „Meid. dan toch. sufferd, ik schiet niet op door jou.”
	Intusschen snorden de machines onverstoorbaar, ruischte het fabrieksgeroes door. Om 4 uur gingen de groote lichten aan, de zaal stond in een hellen schijn, zoodat niemand meer luieren kón. Doch Greetje toefde in een verre wereld
	De brommend'Zware sirene, die ver over de huizenzee galmde en neerdreunde in de fabriek, gaf het teeken van ophouden.
	In breede slierten verlieten de meisjes de zalen, roffelden de trappen af en verdrongen zich bij den portier, om zich op hun nummers af te melden. Daarna slenterden zij de poort uit, sommigen stil, anderen luidruchtig, maar allen vermoeid.
	Greet hield zich afzijdig van al de anderen, sloeg een zijweg in, om Henk te ontloopen. die haar vaak met snelle stappen inhaalde. Gauw naar huis, wat eten en dan de deur uit, wèg, waar Henk haar niet vinden zou. Wilde of kón



	Dolf niet doorzetten, toch, in elk geval met Henk was ’t uit. Voorgoed. Eerst maar hem ontwijken, zoolang mogelijk. Daarna Greetje dorst niet verder te denken. Zij liep nu langs de haven. De hemel welfde zich strak-donker boven haar, duizenden sterren twinkelden vroolijk. Beneden, in het donkere water, spiegelden lichtjes van verre schepen en van de straatlantaarns aan de overzijde. De kade was verlaten, het laden en lossen aan den oever lag stil. Doodmoe, ’t hart vol vage verlangens en ’n stekende pijn, zette zij zich even op een stapel planken, die daar afgedekt met zeilen aan den waterkant stond. Hier zou ze willen blijven, trek in eten had ze toch niet. Hier wachten tot ’t heel laat was en Henk zeker niet meer zou komen. Heerlijk, die stilte hier. ’n Geur van dorrende bladeren, op de kade samengewaaid tot hoopjes, hing in de lucht. Greetje sloot de oogen, mijmerde, droomde. Vaag en onbestemd waren haar gedachten. Benauwd zwoegde haar borst. Plots schrok zij op. Droomde zij? Dolf’s stem noemde haar naam neen, zij droomde niet. Dolf stond vóór haar, legde zijn handen op haar schouders.
	Dolf, die niet langer wachten of weifelen wilde.
	Gerry had bij haar vertrek, haar eigen liefde wegduwend, gezegd: „Dolf, breek met Greetje of neem haar. Zóó bereik je niets en je verwoest je eigen leven en dat van Greetje.”
	Dat was waar. De spanning in huis werd onverdraaglijk. Vanmiddag die herrie met vader op straat. Vaders dreigementen!
	Thuisgekomen had Dolf vader willen naderen. Hij kón Greet niet loslaten. Hij wilde dadelijk zijn studie opvatten, als hij Greetje mocht hebben. Het was redelooze geldzucht alleen, waarom vader Greetje niet als dochter zou dulden. Greetje zijn meisje. Met oogen als sterren, met haar zacht, lief gezichtje.



	Vader had niet willen luisteren en Dolf was vast besloten nu door te zetten.
	Hoe lang reeds pijnigde hij zich met Greetje te weten in handen van dien bruut. Hij merkte telkens weer de schuwheid, waarmede Greetje de liefkoozing van Henk onderging, en hoe telkens, zooals ook nu, haar oogen hem smeekend aanzagen. Al de ridderlijkheid van zijn jong, dapper, bereidwillig hart ontwaakte voor dit teere meisje.
	Gisteravond! Hij kon nog niet begrijpen, dat hij toen Henk niet was aangevlogen. Hoe kón hij dat teere, hijgende Greetje zóó meesleepen in het dansen. Heel den nacht had zij zóó voor hem gestaan, hulpeloos overgeleverd, hèm smeekend aanziend. Hij voelde de spanning van het meisje, dat wachtte, wachtte of iemand haar uit de handen van dien jongen weghalen dorst. Hij zou dat doen. Hij zou vader dwingen zijn toestemming te geven.
	„Greetje.” Aarzelend, bijna verlegen sprak de jongen dien naam uit. „Greetje."
	Zij duizelde. Was zij wakker? Maar voor haar stond Dolf, met wijdopen armen en met een verlossende zucht gleed zij tegen hem aan. Om hen heen de fluweelen donkerte van den avond. In de verte het pinkelend licht.
	Als het onzeker, pas beginnende lied van een vogel, blijop, aarzelend jubelend, zóó uitten deze twee harten zich in zachte woorden. Kenden zij elkaar niet reeds jaren? Wisten zij zóó van eikaars zorgen en leed, strijd en verlangen, welke zij nu elkaar beleden in geestdriftige en stille aandacht?
	~Klein meisje, ik heb altijd van je gehouden, vanaf ons samengaan naar de Zondagsschool. Moet ik jou beschermen, zeg, tegen Henk? Ben je nu nog bang, Greetje?”
	Zij knikte en biechtte hem haar verlangen hem lief te mogen hebben, voor hem alles te zijn.



	„Ik zal gaan leeren, Greet, ik wil nu wat bereiken, om jou!”
	„Jongen, het is bijna zeker, dat je vader je verstoot om mij, en dan bereik je niets, heelemaal niets.”
	„Dan kies ik een vak, voor jou wil ik werken.”
	Greetje’s oogen straalden. Geen Henk bestond er meer, geen fabriek, geen armelijk tehuis, geen omgeving waarboven haar verwachtend hartje wilde uitvliegen.
	„Meiske, en dan blijf je altijd bij me daar ”
	„Daar zullen we het eerst nog weleens over hebben." Een donkere gedaante, die ongemerkt nader was gekomen, en achter den stapel planken woord voor woord beluisterd had, sprong te voorschijn. En met deze woorden stortte hij zich op Dolf, terwijl een flits van een mes flikkerde in de avonddonkerte.
	Bezwijmd zakte, opzij van den stapel, Greetje ineen.



	ONTWAAKTE GEWETENS
	HOOFDSTUK XVIII
	Halfman was uit z’n humeur. Danig uit z’n humeur. Gerry was vertrokken en met haar de zon en gezelligheid uit het huis. Ja, dat bijdehande ding mocht hij toch wel, ondanks haar brutaal optreden. Zelfs het feit, dat zij hem ronduit gezegd had, dat ze een hekel aan hem had, doofde zijn sympathie voor Gerry niet. Wat kon dat meisje hem raak de waarheid zeggen, zóó, dat hij nijdig opstoof. En toch was deze vrijmoedige houding hem liever dan het altijddurende geklaag van z’n vrouw. Hij was een gierigaard en z n leven was mislukt.
	Dat Dolf toch niet van dat meisje houden kon. Nu liep hij den ganschen dag achter die fabrieksmeid aan. En in huis ging ’t weer denzelfden gang. Gerry’s stem niet meer aan ’t ontbijt. De tafel half gedekt. Dolf ’s avonds laat thuis en ’s morgens lang uitslapen. Niets uitvoeren en als hij huur ging innen niet alles afdragen. Dat was zijn zoon. En dat kwam natuurlijk door die meid. Dat hij zich vanmiddag niet meer beheerschen kon en herrie op straat maakte. Wat een schande voor z'n naam!
	Woedend liep Halfman z’n kamer op en neer. En dan die brief. Z’n hart klopte onrustig.
	Hij had na Gerry’s vertrek den brief gevonden, dien Gerry



	dien middag van haar moeder ontvangen had. Den brief, waarover hij toen zoo’n ruzie gemaakt had. Dien middag, dat hij zich door dat meisje verslagen voelde.
	’t Ging de familie Eberson slecht. Door hèm, door zijn „bemiddeling”. Had Dolf die Gerry maar gevraagd, dan had hij aan dat meisje wat goed kunnen maken.
	Zoo probeerde hij zichzelf wat rust te geven, maar ook dat lukte niet.
	Halfman schoof zijn boeken wrevelig van zich af. Hij miste Gerry’s pittig figuurtje, haar helder oordeel, haar vroolijke stem.
	Halfman staarde doelloos naar buiten. De wingerd vlocht zich tusschen het groen van den klimop. In den tuin gloeiden de roode dahlia’s, strakblauw welfde de hemel zich. Maar het herfstschoon ontroerde hem noch gaf hem rust.
	De post afleiding. Halfman ging naar de deur om de post in ontvangst te nemen. Brieven en tijdschriften. Eerst de post maar en dan wat probeeren te lezen.
	De dagbladen las hij nóóit. Effectennoteeringen, marktberichten en huizenveilingen, alléén die berichten hadden zijn aandacht.
	Na een uur schoof Halfman weer zijn papieren ter zijde. Wéér gingen zijn gedachten naar Gerry. Hij stond op, balde zijn vuist. Dat een vrouw hem zóó doorzien had en hem dat openlijk zeggen dorst. En toch, ze had gelijk.
	Eindelijk sloeg Saar op de gong. Met weerzin stond hij op. Hoe zou hij zich houden tegenover Dolf? De frons tusschen zijn oogen verscherpte zich, toch kwam er ook een wonderlijke zachtheid in zijn denken. Kon de jongen het eigenlijk helpen? Wat had de jongen voor opvoeding gehad? Wat een omgeving. Hij zou de scène maar vergeten en maar wat met den jongen praten.
	Menschenlevens 9,



	Dolf was er niet en kwam ook onder den maaltijd niet opdagen. Niemand die zich ongerust maakte; de jongen bleef wel meer in de stad eten, en hij had geld genoeg van de huren bij zich, overlegde Halfman nu weer bitter. Vanavond zou de kwajongen afdragen, dat stond vast.
	Hermine zuchtte meer dan gewoon dien middag en het ergerde Halfman ontzettend. Zij at niet, schoof langzaam nadrukkelijk het bord van zich af.
	Saar alleen rammelde haar verontwaardiging over Dolf uit. „Moet ik den heelen avond weer zitten wachten op dien jongen?”
	„Wacht dan niet, mensch,” beet Halfman af.
	„Dat kan ik heelemaal niet doen. ’k Heb den jongen van zijn geboorte af verzorgd.”
	„Ach, hou op met je gezeur,” snerpte Halfman.
	Na den ongezelligen maaltijd trok Hallman weer gauw naar zijn kantoor. Hermine ging weer naar bed. In de keuken rammelde Saar overdreven hardhandig met het vaatwerk.
	Weer nam hij de tijdschriften op en weer verschoof hij het stapeltje. Wat bezielde hem toch. Met groote stappen ijsbeerde hij de kamer heen en weer.
	Nogeens probeerde hij te lezen. „Een verhaal voor groote
	kinderen”.
	„Werden wij maar als de kinderen” zoo las hij „Eenvoudig en geloovig.”
	Halfman zuchtte diep.
	Als de kinderen! Neen. Hij was een man geworden
	Maar een man in boosheid.
	Van het verhaal zwierven zijn gedachten naar zijn kind, zijn jongen. Die straks misschien niet eens kwam slapen onder het ouderlijk dak. Die heenzwierf, wie weet waar. Misschien



	wel weer in die dancing, waar hij door zakenrelaties meermalen werd opgemerkt. Zou hij Dolf daar eens opbellen? Hem bevelen dadelijk thuis te komen? Neen, met zachtheid zou hij het probeeren, z’n jongen lokken tot nieuwe, bijna niet gekende vertrouwelijkheid.
	Halfman liet zich in een gemakkelijken stoel achterover vallen. Hij sloot de oogen. Oude herinneringen overmeesterden hem. Zijn jeugd, zijn houding tegenover Eberson’s vrouw, zijn werken als Zondagsschoolonderwijzer. Zijn plichtverzaking als man en vader, zijn leugens tegenover de Ebersons. Wat moest hij veel goedmaken, wat had hij véél misdaan. Hij moest schuld belijden, tegenover allen, tegenover God het eerst, het meest. De klok sloeg 12 uur. Halfman schrok op. Dolf nog niet thuis.
	Door de gang klonk de slofstap van Saar. Een hoofd om de deur. „Heeft meheer nog wat noodig? Blijft uwé op. Gaat u anders gerust maar slapen, ik slaap toch niet voor de jongen in huis is.”
	Het inmengen van Saar bracht hem opnieuw uit z’n humeur.
	„Niets noodig en ga jij maar slapen. Voor den jongen zorg ik wel, daar kan je op rekenen.”
	„Wat een man toch,” bromde Saar, de trap op strompelend.
	Nog even talmde hij; toen besloot hij toch ook maar naar bed te gaan. Dit wachten was toch ook doelloos.
	Op de slaapkamer begon zijn vrouw over Dolf’s uitblijven, maar t was hem of de kracht hem ontbrak zich opnieuw boos te maken. Mislukt was zijn leven, alles verkeerd, alles vruchteloos. En hij begon toch zoo goed! Hoe had hij geleefd? De brief van juffrouw Eberson aan haar kind opende hem de oogen. Schuldgevoel en bitterheid streden in zijn hart.



	Wat een opvoeding kreeg Dolf. En dit waren nu de resultaten, ’s nachts om 1 uur nog niet thuis, en niemand wist waar de jongen zat. Had Dolf maar zoo’n verstandig moedertje gehad als juffrouw Eberson, Maar had hïj zelf niet veel fout gedaan?
	Hij zou eens met zijn jongen praten. Misschien zou dat den jongen helpen.
	En morgen, het allereerst zou hij naar de familie Eberson gaan en goedmaken wat nog goed te maken viel.
	Plots, door de nachtstilte rinkelde de telefoon.
	In een oogwenk had hij de hoorn van den haak; hij moest zich steunen onder het luisteren, doodsbleek leunde hij tegen den muur.
	Zijn vrouw merkte het. Nog nooit had ze de telefoon aangeraakt. In geen jaren was ze zoo vlug geweest. Nu vloog ze op het toestel aan, luisterde méé.
	„Allebei gewond, zéér ernstig,” hoorde zij nog zeggen.
	’n Ver geritsel in hun ooren. Afgebeld!
	„Dolf gevochten,” stootte hij uit.
	Werktuigelijk greep hij naar zijn kleeren, t waS of er een mist voor zijn oogen trok.
	Hermine zag het en hielp haar man. Geen oogenblik dacht zij aan kwalen, hoofdpijnen of koude nachtlucht.
	Vastberaden haalde zij haar eigen, sinds jaren niet gedragen, mantel uit de kast.
	„Ga jij mee?”
	Saar verscheen in de deur. „Juf, o juf, wat is er?
	„Ga jij maar naar je bed,” snauwde Halfman haar af.
	„Nee, Saar, je moet niet naar bed gaan. Er is een ongeluk gebeurd. Dolf heeft gevochten; maak voor de haard aan, zorg voor kruiken, maak dat Dolf’s kamer warm is en zet koffie. Wij gaan Dolf halen.”



	’n Wondere geestkracht ontwaakte in haar. Zij, de moeder, was het, die haar man nu leidde.
	En in Halfman was een verwijt; „,Is dat de vergelding voor al de ongelukkigen, die ik door mijn geldzucht tot slachtoffers maakte?”



	WEL LAAT NIET TE LAAT
	HOOFDSTUK XIX
	Voor Dolf’s moeder was het een voor zichzelf dagelijksch terugkeerend verwijt over haar leven zonder werk, zonder energie. Neen, erger nog, een diepe smart, dat zij geen moeder voor Dolf was geweest, zooals God het van haar eischte, want nooit had zij haar jongen op sterke liefdearmen gedragen. Schuldig voelde zij zich tegenover haar jongen. In zijn moeilijkste jaren bleef zij een vreemde voor hem. En nu lag haar jongen, wreedruw geknakt in den levensstorm. In zijn koortsangsten riep hij nóóit om moeder. Z’n moeder, die hij in zijn gezonde jongensdagen ontweek om haar angstig geklaag, kon hem op zijn ziekbed geen rust geven. Altijd weer was zijn angstgeroep om Greetje, zijn meisje, dat hij helpen en redden moest. Uren achtereen riep hij ijlend Greetje’s naam, totdat zijn stem, schor en dof, hem begaf.
	„Kon dat meisje maar hier komen,” verzuchtte de dokter, „misschien geeft haar nabijheid hem eindelijk rust.” Maar dat kon niet. Greetje lag met een zware longontsteking in het ziekenhuis. Dien herfstavond, zittend op den stapel planken aan de rivier, had zij kou gevat, daarna de emoties met Dolf en het woedend gevecht tusschen de beide jongens hadden haar teer gestel een knak gegeven, dien zij, volgens de dokters, wel niet te boven zou komen.



	Dolf’s moeder had er in dien schrikkelijken nacht beslist op gestaan, dat haar jongen naar zijn eigen thuis zou worden vervoerd. Halfman had het afgeraden. Hoe graag hij zijn jongen mee wilde nemen, ziekenhuisverpleging zou beter voor hem zijn. Heftig had Dolf’s moeder zich verzet.
	„Zou zij haar jongen niet kunnen verplegen?"
	Weg waren alle kwalen en zwakheid. Met klimmende verbazing hadden Halfman en Saar gezien hoe juist de moeder regelend optrad en hoe helder zij dacht en handelde.
	Eén gedachte bezielde haar: vechten voor zijn leven, strijden om hem te behouden; haar jongen mocht niet sterven in zijn zonde. Nacht aan nacht waakte zij bij zijn bed, Hoe wild hij ook opsprong, hoe woest hij zich ook wendde, de altijd zwakke vrouw beheerschte hem volkomen.
	Er bleef niets over van haar slappe houding. Haar gezicht slonk tot een fijne smalte, de altijd dof-starende oogen glansden, haar bewegingen werden vlug, haar denken helder.
	Dolf lééfde nog, kón leven, had dokter gezegd. Langzaam werden de buien van wildheid minder, de koorts werd minder.
	Haar jongen kón leven, kon genezen. Weemoed om hetgeen voorbij was dempte in de suizelende nachtstilte dien jubel. Zij kreeg haar jongen weer, haar jongen, haar overdreven overgeestelijk leven weggedreven van den God des Verbonds.
	In haar vrees hem te verafgoden, toonde zij haar kleinen jongen haar moederliefde nooit. Zij dankte God, dat Hij haar jongen broertjes en zusjes onthield, in haar angst om zielsbehoud voor haar kind. En denkend aan eigen kwalen, merkte zij niet hoe de wereld om haar heen leed. De wereld van haar gezin rondom haar.
	In die nachten leerde Hermine waarlijk moeder te zijn, terwijl Dolf onrustig sluimerde en zij elke beweging bewaakte.



	In lange tafereelen trok haar gansche leven haar voorbij, en zij betrok ook haar mans gierigheid bij haar zonden. Dat weten striemde haar fel; ik ben geen goede vrouw voor Anton geworden, ik haalde hem neer en liet hem verkeerd gaan.
	Veel hadden man en vrouw in die lange waak-nachten gesproken. Zij hadden in eikaars leven geblikt zooals nooit te voren. Beiden een leven vol angst en strijd, vol verlangen naar vrede. Anton’s onrechtvaardigheid en geldzucht. Hermines leven in zelfbeklag en vermeende kwalen.... Schreiend beleed zij: „Ik schoot te kort in moederliefde, in moederwijsheid, in moederkracht.”
	Ze kón niet meer denken, alleen haar gebed bleef, nu kort in weinig woorden
	„O Heere vergeef ”
	Eindelijk scheen bij Dolf beterschap in te treden. De diepe steekwond genas, de val die de bewusteloosheid bracht zou blijkbaar géén verdere gevolgen hebben en Dolfs ademhaling werd rustiger. Nóg witter, nu de koorts was geweken, lag Dolf en sliep.
	„Begin van beterschap,” constateerde dokter tevreden.
	Begin van beterschap, begin van een nieuw leven. Naast deze blijdschap brak toch weer de twijfel door bij Hermine. „Kan ik ooit goedmaken wat mijn opvoeding bedierf?”
	Een lichte zucht van den patiënt riep de moeder tot de werkelijkheid terug. Nu niet peinzen, nü had haar jongen haar nog noodig. Zij draaide het licht aan en temperde het meteen.
	Dolf had zijn oogen op en keek moeder bewust vriendelijk aan.
	„Moeder,” fluisterde hij, „moedertje.”



	Wat had zij zelden dien naam in teederheid van Dolf's lippen vernomen. Had haar jongen haar dan tóch herkend, haar nabijheid gevoeld in die wilde koortsaanvallen, wanneer zij meende dat alle bewustzijn geweken was.
	„Lief moedertje,” stamelde hij weer en zijn zachte witte hand streelde haar wang.
	„M’n jongen, mijn jongen, je wordt beter,” juichte zij ingehouden.
	Dolf knikte, zijn blik hield moeder innig vast.
	„Vader,” fluisterde hij zacht „vader?”
	Hermine belde dadelijk. Halfman kwam, verschrikt gewekt in zijn altijd onrustige slaap.
	„Vrouw, laat mij waken, smeekte hij nog een paar uren geleden, ofschoon hij wist dat zij weigeren zou.
	„Wat is er? Erger? vroeg hij dof, zijn stem hecsch van angst.
	„Neen, béter, vader, béter!”
	Dolf, weer met gesloten oogen liggend, lichtte zijn hand omhoog. „Vader, vergeef vergeef ”
	„Ik moet jou ook vergeving vragen” zei vader verward, knielend bij zijn eenigen jongen.
	„Vader, t is zoo moeilijk ’k wilde liefde, vrede. O moeder dat was het groot verlangen. Dat verlangen kent Greetje ook. Ik hou zoo van haar. Is zij dood?”
	Een flauwte beving den doodzwakken jongen.
	Moeder verzorgde hem en na enkele oogenblikken keerde het bewustzijn terug.
	„Nu slapen jongen, en niet praten. Morgen zullen wij samen over Greetje praten.”
	Dolf lachte, sloot de oogen, een glans van geluk over het bleek gezicht.
	Toen sliep Dolf rustig in.



	Lang, heel lang bleven man en vrouw in de aangrenzende kamer tezamen.
	Schijnbaar onverschillig biechtte Halfman: ~Ik heb Dolf verkeerd opgevoed, ik heb Greetje onrecht aangedaan, ik heb de Ebersons in het ongeluk gestort.... om geld, om geld. Ik loog tegen jou, ik zei dat Eberson een goede betrekking had, maar ik had er alleen voordeel van, ik alleen. En hij is de eenige niet, er zijn er nog véél meer die ik benadeelde.”
	Na zijn biecht gingen ze voor ’t eerst met een rustig gevoel slapen. Dolf zou beter worden, véél zou er in hun leven veranderen.
	De nieuwe morgen brak stralend door toen Dolf volkomen helder ontwaakte.
	„Vandaag zal ik probecren iets van al het kwaad dat ik den menschen deed, goed te maken. Vrouw, wil jij me helpen?” vroeg Halfman aan het ontbijt.
	„Graag, help jij mij dan?” smeekte zij.
	„Ik zal beginnen met Eberson,” zei Halfman.
	„En ik begin bij jullie,” antwoordde Hermine zacht.



	HOOP OP GOD
	HOOFDSTUK XX
	Eberson zat in een gemakkelijken stoel in de serre. Een ongewoon warm Octoberzonnetje verspreidde zijn heldere stralen over den tuin met kleurige herfstasters. De zonwarmte deed den nog niet geheel herstelden patiënt goed. Op zijn door lijden geteekend gezicht lag een trek van blijde rust, gelijk alles om hem heen rust en vrede ademde.
	In zijn hand hield hij het kalenderblaadje dat hem dezen morgen zulk een grooten troost bracht.
	Die mijns harten vrede zijt
	En de eenig ware ruste,
	Reine bron van klare lusten,
	Zuiv’re bron van zaligheid.
	Buiten U is niets dan strijd,
	Niets dan moeiten, niets dan zorgen.
	Laat mij, in Uw rust geborgen.
	Rusten straks in eeuwigheid.
	„Buiten U niets dan strijd. Niets dan moeiten, niets dan zorgen, herhaalde Eberson, Neen, zonder den Heiland waren de zorgen niet te verdrijven, was de levensstrijd niet te winnen.
	Met ontroering dacht hij aan zijn vrouw. Hoe verloor zij



	dien heerlijken vrede zoo ras, hoe kwam het, dat zij hun zorgen den laatsten tijd zoo morrend droeg, dat de haatgedachten tegen Halfman zoo opbruischten? Het was waar, Halfman had hen met voorstellen, die mooi schenen, hier naar dit dorp laten trekken, en toen de crisistegenslagen, zijn ziekte, die zooveel gekost had, ’t viel alles zwaar te dragen. De kinderen groeiden voorspoedig op, maar hun behoeften werden daarmede ook grooter.
	Frans studeerde uit een beurs, de jongen leefde zuinig, maar hij verdiende vanzelfsprekend ook niets en kon toch als student niet geheel zonder zakgeld.
	Gerry kwam weer terug. O. zij ontvingen hun overspannen, zenuwachtig meisje met open armen, maar t was weer een mondje meer en ook haar verdienste hield op.
	Wat was ’t leven zwaar voor zijn vrouw. Eberson wist het wel. Vanmorgen liet ze hem een grootc schoenmakersrekening zien. Voor het eerst na zijn ziekte vertelde ze hem weer iets van haar zorgen. Ja, acht paar rappe voeten vroegen om verzorging. De altijd goed gevulde linnenkast, altijd moeders trots, raakte leeg, de winterjassen van de jongens werden dun en kaal.
	Arm vrouwtje, tobbend moedertje. Hij zorgde met haar mee. Het was hem vaak een niet te verduren kwelling, dat zijn steeds kleiner wordend salaris en zijn ziekte zijn vrouwtje een te zwaren last oplegden. Maar vooral was zijn bezorgdheid over haar morrende opstandigheid. Dat haar Godsvertrouwen was verdonkerd, dat zij niet, zooals vroeger, Halfman vergaf, maar bijna dagelijks „dien kerel haar zorgenbestaan weet. Oók al sprak zij het niet altijd uit.
	Gisteravond lazen zij samen in het Bijbelsch dagboek.
	„Wat moet ik bij dit ongeluk zeggen? Heere, Uw wil geschiede! Ik heb verdiend beproefd te worden. Gewis, ik



	moet het dragen: ach, droeg ik het slechts met geduld, totdat de storm voorbij is en het beter worde. Hoop op God!”
	~Laten wij dat doen, vrouw,” had Eberson gezegd. „Hopen op God, want Hij is onze God.”
	„Och man, ik weet het wel, ik ben den laatsten tijd zoo moedeloos. Eigen zorgen tel ik niet, maar dat jullie te kort komen.”
	„Dat komen we niet, vrouw. En laten wij hopen, dat de tijden spoedig beter worden.”
	Stilzittend overdacht Eberson weer dat gesprek met z’n vrouw en hij vouwde de handen en bad voor dat trouw zorgende moedertje voor zijn kinderen.
	Dan tuurde hij naar binnen en zag alleen Gerry in de huiskamer.
	„Waar is moeder, meiske?” vroeg Eberson zacht.
	„Boven, vader, boven, k Geloof dat moeder erge hoofdpijn heeft, zij wilde alleen zijn.”
	Eberson ademde verlicht. Boven! Hij begreep het! Moeder moest alleen zijn, moeder léérde berusten. Nu zou zij komen op de goede plaats.
	„Laat zij willen en niet willen
	Wat Gij wilt en niet en wilt,”
	bad hij vóór zijn vrouw mèt haar in stilte mee.
	En boven boog de moeder zich. Neen, ’t waren niet alleen de zorgen om het bestaan; haar gansche hart. vol van haat, opstandig, deed haar nu vol zelfbeschuldiging en beschaming tot den Heiland vluchten. Vergeef ons onze schulden, bad zij eiken morgen met haar man mee. Gelijk wij vergeven onzen schuldenaren. En zij vergaf niet, want telkens en telkens weer stak de slang van haat haar kop op. Zij haatte Halfman om



	zijn oneerlijk optreden, waardoor zij meer dan ooit in zorgen geraakten. En promotie? Loonsverhooging? Zoogenaamd door Eberson’s ziekte waren de kansen hierop verkeken. Maar juffrouw Eberson wist beter. In den tijd dat ze hier woonde had ze méér dan voldoende gehoord, om te weten hoe onbarmhartig hier het personeel behandeld werd; hoe de krachten, „wanneer ze te duur werden”, onder allerlei voorwendsels op straat werden gezet of de loonen werden verlaagd. Lager werd het loon en de zorgen werden steeds grooter.
	Maar welk een gemis aan liefde, aan hoop, aan geloof en Godsvertrouwen was er in haar. ’t Was of er geen God in den hemel leefde, aan Wien zij haar zorgen kon toevertrouwen.
	Met gebogen hoofd beleed zij haar twijfel. „O Heere, ik deed verkeerd, help Gij, Gij kunt het ”
	Plots trof orgelspel haar oor. Vader was aan ’t orgel gaan zitten. Zij kende zijn zachten aanslag zoo goed. Nu zong hij:
	O mijn ziel, wat buigt g’ u neder,
	Waartoe zijt g’ in mij ontrust;
	Voedt het oud vertrouwen weder,
	Zoek in ’s Hoogsten lof uw lust.
	Menigwerf heeft Hij uw druk
	Doen verand’ren in geluk;
	Hoop op God, sla ’t oog naar boven.
	Want ik zal Zijn naam nog loven.
	Hoop op God! ’t Was de biddende moeder of plots de zon door den nevelsluier brak. de zon van Gods liefde. Hoop op God!
	Zacht zong vader verder met zijn zwakke, toch warm-diepe stem:



	Maar de Heer zal uitkomst geven.
	Hij, die 's daags Zijn gunst gebied.
	’k Zal in dit vertrouwen leven ”
	Ja, leven, leven, weerklonk het in haar hart. Het leven met God, het licht brak door de wolken van haar onwil en haat. Over haar beschreid gezicht lag een glans van hernieuwd Godsvertrouwen.
	Met een blijde uitdrukking in de oogen daalde zij de trap af. Vader zat nog steeds achter het orgel, doch bij haar binnenkomen draaide hij zich naar haar toe.
	„Is ’t in orde?” vroeg hij, zijn vrouw vol liefde aankijkend.
	~Ja, tis in orde. man. God Zelf heeft mij Zijn les geleerd.”'
	Eberson keek blij op. „Ja, vrouw, als God ons Zelf leert, dan kunnen wij zeggen: „Uw Naam zij geprezen, omdat Gij gewild hebt, dat dit lijden en deze verzoeking over ons komen zou.”
	De vrouw knikte. „En nu moet jij gaan rusten, man. Je spande je al te veel in, dat mag nog niet.”
	De man liet zich vermoeid in den stoel vallen, zijn vrouwtje had alweer gelijk.
	„Waar is Gerry?” vroeg zij plots.
	„Naar het postkantoor. Er was een aanzegging voor een aangeteekenden brief.”
	„Aangeteekend? Wat kan dat zijn?”
	„Ja, dat weet ik ook niet. Ik vermoed, dat Gerry op het kantoor bij Halfman een fout heeft gemaakt, iets verkeerd heeft geboekt of zoo en dat hij nu zijn papieren stuurt om het uit te zoeken.”
	„Dat zou de eenige mogelijkheid zijn, dunkt me.”
	De ouders behoefden niet lang te raden. Daar kwam Gerry al aanstuiven, een gezonde kleur op de wangen van ’t harde



	loopen. Zij was zelf ook geweldig nieuwsgierig, ’t Was van Halfman; wat zou er aan de hand zijn?
	Gerry dacht aan Dolf. Want zij hield toch wel veel van hem. Zou hij doorgezet hebben met Greetje? Die trof het toch wel. Wat zou Halfman dan nijdig zijn. Inwendig genoot zij van die boosheid.
	Toen nam de nieuwsgierigheid weer de overhand en in afwachting keek ze naar vader.
	Met onzekere hand had hij de enveloppe geopend.
	Vier bankbiljetten van honderd gulden zaten er in. Verder een schrijven:
	„Beste vrienden.
	Ik heb jullie jaren geleden met onware beloften uit jullie woning gehaald. Geldzucht was mijn eenige drijfveer. Het geld, dat ik daardoor bemachtigde, komt jullie toe, met de rente.
	Ik heb na Gerry’s heengaan een brief van jullie aan je dochter gevonden, waarin ik las, dat je graag weer hier in de stad wilde komen. Ik heb alles gelezen en alles begrepen. Wil je mijn opzichter worden, zoo spoedig als het je mogelijk is uit je betrekking weg te gaan?
	En ten slotte: Mag Gerry onmiddellijk komen? Er is Dolf iets heel ernstigs overkomen. Weken heeft hij tusschen leven en dood gezweefd. Mijn vrouw is nu uitgeput door het waken. Wij hebben véél geleerd, de les was hard en moeilijk.
	Saar is ook oververmoeid. Help jij ons en stuur Gerry. Maar bovenal: vergeef ons wat wij misdeden. Ik hoop je spoedig te bezoeken, zoodra ik zonder zorg mijn jongen verlaten kan. Stuur Gerry, dat zal voor mij het bewijs zijn, dat je mijn schuld vergeven hebt.”



	/, Vaders stem werd zacht van ontroering. Schreiend zei moeder: „O man, o Gerry je vaders geloof is niet beschaamd. Dat God ons zóó helpen zou ”
	Gerry hield zich goed. „Fijn, moeder, nu heeft u geld. wij allemaal terug naar de stad en ik alvast een betrekking.”
	Moeder lachte om haar opgewonden dochter.
	Ineens weer krachtig regelde moeder: ~Vader gaat een paar uur naar bed en terwijl zal ik jouw koffer pakken. Zeg vader nu gedag en laat broer een telegram wegbrengen, dat je vandaag nóg voor den avond komt.”
	Doch voordat vader zijn meisje liet gaan bad hij mèt zijn vrouw en dochter en eindigde dankend:
	Want Gods goedheid zal uw druk
	Eens verand’ren in geluk.
	Hoop op God!
	Menschenlevens 10.



	GESTILD VERLANGEN hoofdstuk xxi
	In de nooit volkomen rust wordende stilte van het ziekenhuis lag Greetje bijna bewegingloos neer. Met een zware longontsteking en zenuwuitputting was ze dien noodlottigen avond, waarop de beide jongens om haar bezit gevochten hadden, bewusteloos naar het ziekenhuis gebracht.
	Het helder, scherpe winterlicht viel over de bedden, het stralende vrieszonnetje vervroolijkte de ruime zaal.
	Greetje’s blik zag de zieken wereld om haar als van ver. Het verleden lag achter haar als een benauwde droom, waarvan de angst nog in haar hoofd nabonsde. Heel dat leven van zorgen en verlangen, van uitgaan en leven in fabriek en danszaal, van hoop en vrees scheen nu afgesloten.
	Eén oogènblik had Greetje de vreugd gekend haar aardsche liefde beantwoord te weten. Als in een bliksemflits verfonkelde die vreugd, drukte de last van angst en verlangen haar opnieuw.
	Dolf! Dolf; haar wegzwevende gedachten zochten immer hem.
	De eerste weken van haar ziekte wist zij niet, dat hij na de worsteling met Henk gewond en met zware koorts neerlag.
	Totdat na weken van angst Halfman zelf bij haar was gekomen. Wat was Halfman veranderd. Hoe vriendelijk sprak



	hij: „Ik heb je onrecht aangedaan, Greetje. Ik ben liefdeloos en geldgierig geweest. En met jouw en veel anderen heb ik ook jouw ouders slecht behandeld. Ik hoop, dat ik veel goed zal kunnen maken.”
	Greetje voelde zich dan weer kind, het buurnleisje, dat in Halfman’s werkplaats met Dolf speelde.
	Gretig zag ze in die ziekenhuisdagen uit naar elk bericht van Dolf. Angstig was zij toen Dolf’s vader haar voor de eerste maal bezocht, doch verlangend zag ze nu naar‘zijn komst uit.
	Hoe somber was hij bij zijn eerste bezoeken geweest, totdat hij op een morgen de blijde tijding bracht, dat het ergste nu geleden was, dat de dokter veel hoop gaf op Dolf’s herstel.
	Halfman had de smeekende vraag in Greetje’s oogen begrepen: „Mag Dolf mij liefhebben?”
	Als een tooverzang klonk Halfman’s geruststellend antwoord: „Jij zult ons een dochter zijn, ttieiske.”
	Zöo waren Dolfs vader èn zijn moeder vol zorg voor het meisje. Overvloedig bloemen en fruit zonden zij, alles wat dokter maar toestond.
	Nu zou Greetje Volkomen gelukkig geweest zijn, als de vrees om te sterven haar niet benauwde. Zij kón zoo niet heengaan, zij kon niet.
	En over dien angst kon ze ook met Halfman niet praten. Zij bleef. Ondanks Zijn vriendelijkheid, schuw voor hem; haar zielestrijd kon zij hem niet uitzeggen.
	Doch met welk eeh vreugd vernam zij, dat Halfman getracht had zijn groote fout tegenover Eberson goed te maken, dat deze nu weer terug kwam.
	Om de verhuizing te regelen moest juffrouw Eberson vaak in de stad zijn en zij vetzüitnde dan nooit Greetje te bezoeken.
	Zoo heerlijk vertrouwd kon Greetje haar mager handje in



	die van haar vriendin leggen en fluisterend zeggen wat haar zoo angstig maakte.
	Bij haar laatste bezoek had Greetjc haar gezegd zoo bang te zijn niet meer beter te worden. Te moeten sterven, terwijl zij niet kón.
	Zacht had juffrouw Eberson toen voor haar opgezegd:
	Zondaar, zoekt gij rust en vrede.
	Levenslust en stervensmoed?
	Niets deelt u de wereld mede.
	Alles vindt g’ aan Jezus’ voet.
	Kom, o kom met al uw nooden.
	Vrede wordt u aangeboden.
	Vlucht dan, eer gij sterven moet,
	Met uw zonden aan Jezus’ voet.
	„Vlucht dan, éér gij sterven moet,” dreunde het na in Greetje’s hoofd. Sterven? Zij, nog jong, sterven? Nu, met de blijdschap dat Dolf beter werd en hij haar zou koesteren in zijn liefde?
	Bange nachten vol ontzetting en doodsangst volgden. Zij kón niet.
	Weken kropen voorbij, waarin de vrede verre bleef en waarin zij ook Dolf niet zag.
	Totdat Eberson haar bezocht. Als een kreet klonk het hem tegen: „Ik kan zoo niet sterven.”
	Meer kon zij niet onder woorden brengen, maar al haar strijd van de laatste weken vooral lag daarin opgesloten.
	Het verlangen, dat dit meisjesleven aldoor gepijnigd had, in het zoeken naar schoonheid en geluk.
	„Greetje, weet je hoe je dat wèï kunt? Wanneer je jezelf aan Jezus geeft, die aan het kruis voor jou gestorven is. Dan



	is jouw sterven een overgaan in heerlijkheid, veilig gedragen door Jezus’ armen. Dan vervult Hij al je verlangen.”
	„Jezus, Jezus," fluisterde toen Greetje. Van dien Jezus vertelde Eberson haar al zoo lang geleden.
	„Meester, weet u nog, dat u eens vertelde van het dier, dat eindelijk rust vond? Ik heb ook altijd zoo verlangd naar rust; dat was eigenlijk verlangen naar God.”
	Toen had Eberson haar lang gesproken van den Heiland, die ook voor haar stierf en haar rust wilde geven.
	Dat uur was voor Greetje beslissend. De verkregen zekerheid, dat zij Jezus mocht toebehooren, deed haar blijdschap lichten over de donkere schaduwen van lijden en dood henen.
	Hoe verlangde zij er naar Dolf te vertellen van haar gevonden Heiland.
	Doch hij kon nog steeds niet komen, maar trouw kwam Gerry en vertelde heel veel over Dolf.
	De beide meisjes waren elkaar genaderd in deze weken van ziekte en strijd. Strijd om lichaams- en zielsbehoud.
	Nog volgden er moeilijke uren voor Greetje. Zij had een vermoeiend verhoor van de justitie te ondergaan, met ten slotte de mededeeling, dat Henk gestraft zou worden. Zij voelde het wèl als een opluchting, dat hij haar niet bereiken kon, doch zijn straf bezwaarde haar. In de stilte van de ziekenzaal bad zij óók voor Henk.
	In de eerste weken kwam Greetje’s familie wel op bezoek. Langzaam werden de bezoeken minder, ’t duurde zoo lang en zij hadden niet veel tijd voor ziekenbezoek. Alleen moeder bezocht haar trouw; ’s Zondags kwam vader ook. Greetje sprak dan heel weinig. Volkomen tevreden was ze wanneer zij vader en moeder bij haar bed zag zitten. Ze glimlachte zwak wanneer er gesproken werd over „beter worden”.
	Ze genas niet, ze zou niet beter worden, dat wist Greetje



	nu zeker. Zij las het in de oogen van den dokter en de zusters.
	Zij verlangde ook niet beter te worden, nu zij Jezus als haar Verlosser kende.
	Alleen Dolf het verlangen naar hem deed haar soms verlangen te mogen leven.
	Eberson had Dolf van Greetje’s strijd verteld. Ook Dolf’s ouders luisterden met groote ontroering.
	In Hermine s hart klonk nu geen veroordeeling over Greetjes blijdschap en geloofsvertrouwen, neen, het dreef de oudere vrouw tot het jonge meisje.
	Hoe blij was Greetje Dolf’s moeder te spreken, maar haar eenig groot verlangen bleef Dolf bij zich te hebben.
	En toen Dolf eindelijk mocht komen, was zij niet in staat tot spreken, en moest hij op dokters advies spoedig heengaan.
	Groot was dien avond weer het verlangen te blijven leven, beter te worden, met Dolf samen verder te gaan.
	Maar ook dien strijd volstreed Greetje. Zij had stervensmoed aan Jezus’ voeten gevonden.
	Toen Dolf weer kwam, kon zij er rustig over spreken.
	„Greetje, ik kan er niet in berusten, dat jij heen zal gaan," was zijn stille klacht. „Juist nu wij altijd bij elkaar mogen blijven. O, als je nu eens beter kon worden, zou moeder je bij ons laten wonen, dat weet ik zeker.”
	’t Meisje had zacht geglimlacht.
	„’t Is beter zoo; het is héél goed zoo. Onze families schelen zoo véél. Dat zou steeds moeilijkheden geven. Zóó is het beter. Dolf. En zal je nu gaan leeren? Zal je nu heusch dominee worden? Vertel dan anderen van Jezus. Zooveel menschen voelen het verlangen, doch zij weten niet wat het te beteekenen heeft. Een dominee kan het zoovele menschen



	zeggen. Zal je het doen. Dolf? Zal je vooral ook de kinderen van den Heiland vertellen?”
	Dolf kon niet antwoorden.
	Bijna opgewekt, alsof ze nog eenmaal alles met Dolf wilde bespreken, of ze nog éénmaal met Dolf haar gansche leven wilde bezien, vervolgde ze: „Frans Eberson wordt ook dominee, Weet je nog, dat jullie eens zoo gevochten hebben over het vertellen van mijnheer Eberson? Hij zei, dat jouw vader net zoo mooi kon vertellen.”
	„Dat vechten was eigenlijk ook om jou,” antwoordde Dolf en beider gedachten gingen naar de stille kade, waar eenige maanden geleden ook twee jonge menschen vochten om Greetje's bezit.
	En nu
	Greetje praatte weer door, jeugdherinneringen van ernst en spel. Door hun tranen heen lachten de beide jonge menschen, de een liggend voor de poort van den dood, de ander staande voor een nieuw levensplan.
	Een tijdlang zaten zij stil. Toen fluisterde Greetje, terwijl haar stem wegzonk: „Dolf, Dolf.”
	„Ja, kindje, wat is er?”
	„Ik ga naar Jezus. Zal ik jou daar weerzien?
	Dolf wist niet te antwoorden, knikte vaag.
	Toen ging de deur open. Eberson kwam de zaal binnen. Dolf mocht niet weggaan. Blijven smeekten haar oogen. Even groette Eberson, toen nam hij, zooals altijd, den Bijbel en las.
	Vermoeid luisterde Greetje, haar klein uitgeteerd handje in Dolf’s groote hand.
	Ook de andere zieken luisterden. Krachtig en vredebrengend klonk het Evangelie van eeuwen her: „Komt allen tot Mij, die vermoeid en belast zijn en Ik zal u rust geven.”



	Toen de nacht viel bleef die belofte Greetjes denken vasthouden. Rust geven.
	Niets deelt u de wereld mede.
	Alles vindt g’ aan Jezus’ voet,
	Alles! Greetje kon de wereld loslaten, óók de wereld van liefde voor Dolf.
	Vermoeid voelde Greetje zich, doodelijk vermoeid, maar Jezus wilde haar dragen over de breede doodsrivier.
	In deze weken had zij Jezus leeren kennen in al Zijn liefde. Leeg lag thans het leven achter haar, immer in hunkerend, onvervuld verlangen, maar nu wenkte de eeuwige heerlijkheid.
	Buiten dwarrelden de sneeuwvlokken, in ontelbare menigte, de aarde sierend met een witheid, die niet van deze wereld is. En in de groote zaal, vol lijdende, half sluimerende zieken, lag een jong menschenkind, in Christus gewasschen witter dan sneeuw niet meer van deze wereld.
	Toen Dolf, ’s nachts geroepen, op de zaal kwam en langzaam op het smalle ledikant toeliep, schrok hij terug. Greetje lag daar, onbeweeglijk, de handen als in gebed gevouwen en om haar diep weggezonken oogen speelde een glimlach.
	Greetje’s strijd was volstreden.
	Onbewust was zij heengegaan tot de Bron des Levens, tot God, naar Wien zij in haar leven ook immer onbewust had gesmacht.



	INHOUD
	Hoofdstuk. Blz.
	I. Zondagmorgen 3
	11. Moeder en zoon 12
	111. Bezoek en afscheid 21
	IV. Rustverlangen 29
	V. Greetje en Henk 37
	IV. Grootmoeder en gewichtige besluiten 42
	VII. Greetje brengt ontnuchtering 47
	VIII. Vergeef ons onze schulden 57
	IX. Een weerzien 61
	X. Greetje’s strijd 68
	XI. Dolf’s ouders 76
	XII. Gaan? 82
	XIII. Halfman’s fiasco 87
	XIV. Oude bekenden 91
	XV. Greetje’s verwachting 106
	XVI. Gerry naar huis terug 113
	XVII. Het wilde plan 122
	XVIII. Ontwaakte gewetens 128
	XIX- Wel laat niet te laat 134
	XX. Hoop op God 139
	XXI. Gestild verlangen 146



	In de E D E C E A-E DITIE verschenen reeds vroeger:
	No. 1. H. W. Aalders: „Zwoegers”.
	No. 2. S. Williams: „Een zware strijd”.
	No. 3—4. A. P. Siviter: „Binnen de paleispoorten”, 2 dl.
	No. 5. Cris Vanellus: „De buit van Carthago”.
	Een spannend jongensboek.
	No. 6. G. J. Peelen: „De ongerepte uitzet”.
	No. 7. P. A. de Rover: „Wolken en zon”.
	Een boek voor jongens en meisjes van B—l4 jaar.
	Deze werken werden door de pers zeer gunstig beoordeeld.
	Men kan de boeken, die in deze editie verschijnen, bestellen bij de plaatselijke colporteurs tegen betaling bij ontvangst, zonder vooruitbetaling dus. Levering door de uitgeefster, Drukkerij Edecea te Hoorn, geschiedt alleen na ontvangst van het verschuldigde per postwissel, in postzegels of storting op postrekening 32404. Men kan zich daar ook opgeven voor één of meer van de reeds verschenen of nog te verschijnen nummers, mits men daarvoor gelijktijdig de gelden stort.
	Elke maand ongeveer verschijnt een boek.
	De prijs is 25 ct. per nummer ingenaaid en 70 ct. gebonden.
	Wij vestigen er speciaal de aandacht op, dat de boeken der Edecea-Editie ook verkrijgbaar zijn in den
	Spoorwegboekhandel.
	Men waardeere de poging om goede lectuur tegen lagen prijs onder het volk te brengen en vrage op reis naar deze boeken, ook al ziet men ze niet. Op de belangrijkste stations zijn ze verkrijgbaar in de kiosken op de perrons, in de wachtkamers of vestibule. Wij ontvangen gaarne bericht, indien bij navraag blijkt, dat ze op bepaalde stations niet in voorraad blijken te zijn.
	Uitnemende reislectuur!



	ALS DEEL 3 EN 4 DER EDECEA-EDITIE VERSCHEEN
	ANNA PIERPONT SIVITER:
	BINNEN DE PALEISPOORTEN
	TWEE DEELEN
	UITTREKSEL UIT DE PERSBEOORDEELINGEN:
	Anna Pierpont-Siviter Is, naar wij meenen, in de beschrijving van de geschiedenis van Nehemia, den Schenker aan het hof van koning Artaxerxes geslaagd. Zij heeft zich in haaf materie uitnemend Ingeleefd en haar winst gedaan met wat de opgravingen in de laatste tientallen van jaren aan het licht hebben gebracht. Zij heeft het gebeuren voor den critischen lezer aannemelijk gemaakt en aan haar personen kleur en vorm weten te geven. Er zit dus ernstige studie achter. En dan valt er voor een oplettend lezer wel wat te leeren. Aanbevolen onder beding dat men het niet te Jonge lezers In handen geeft. „Het Zoeklicht”.
	Wij kunnen de lezing van dit boekje genre Ben Hur gerust aanbevelen en zijn van oordeel, dat de drukkerij in een behoefte voorziet door zulke waarlijk goede en uiterst goedkoops lectuur onder het volk te brengen. Tal van véél duurdere boeken zijn het lezen lang zoo goed niet waard en werken niet half zoo ontwikkelend als deze. „Friesch Dagblad”.
	Moge vooral onze rijpere jeugd dit mooie boek lezen. Want en dit is de groote verdienste van de schrijfster de echte en ware vaderlandsliefde wordt in dit boek op uitnemende wijze geteekend. „Chr.-Hist. Weekblad v. Zuid-Holland”.
	Dit boek geeft ons de levensgeschiedenis van Nehemia en doet dat zóó uitnemend, dat het welbekende Bijbelsche verhaal over dezen held des geloofs nieuwe waarde voor u krijgt; geen spoor hier vanverromantlseeren der heilige geschiedenis, maar het levendig uitbeelden der Bijbelsche stof, „Groninger Kerkbl. der Ned. Herv. Gem.”



	ALS DEEL 5 DER EDECEA-EDITIE VERSCHEEN:
	DE BUIT VAN CARTHAGO
	UITTREKSEL UIT DE PERSBEOORDEELINGEN:
	Het „gegeven” Is er wel naar, om er lets avontuurlijks van te maken. Alles bij alles heeft de schrijver het er wat dik opgelegd. Maar ’t Is een boeiend boek. En de Tikker we kunnen van hem niet zeggen, dat de zucht naar goud hem te pakken had. lets te ondernemen lag meer in zijn aard en dan pakte hij flink aan en zette door. Er zat bovendien in dat karakter een andere trek, een heel mooie; dat hij voelde voor zijn medemenschen. Het tegenovergestelde van den egoïst. „De Graafschapper”.
	„De buit van Carthago” is een boek vol avonturen, zeergeschikt voor groote jongens, die het voortdurend in spanning zal houden; het speelt in het milieu der zeevaarders en in het centrum Amsterdam der 17e eeuw. „Gron. Kerkblad der Ned. Herv. Gem.”
	Het boek schildert ons het leven van een Amsterdamschen kwajongen. De schrijver is hier en daar wat erg fantastisch, maar het is toch zeer leuk geschreven. Voor jongens een boek om te verslinden en dan voor één kwartje! „Eilanden-nieuws”.
	„De buit van Carthago” Is een spannend jongensboek, dat zoowel in het gezin als in een jeugd-bibliotheek een plaatsje dubbel waard is. Het zal zeker niet veel op zijn plaats liggen, maar meestal in de handen zijn.
	Het geeft ons een verhaal van een echten Hollandschen jongen, die in den tijd onzer vaderlandsche historie, toen de Hollandsche ondernemingsgeest zijn toppunt had bereikt, echter voor niets terugdeinzend, met taaie volharding zijn doel wist te bereiken.
	„De Rotterdammer”.
	Het boek „De buit van Carthago” van Gris Vanellus heb ik met klimmende belangstelling gelezen. Dat is een echt spannend verhaal, waarvan onze groote jongens zullen smullen. Een en ander groepeert zich om de figuur van den „Tikker”, een ronden Hollandschen jongen, die natuurlijk naar zee gaat. ’t Verhaal toch speelt in den tijd, toen ons land nog groot was ter zee. ’t Milieu, waaruit de knaap komt, is fijn geteekend. ’t Zeemansleven in een tijd van geweldige avonturen is prachtig beschreven, ’t Slot is buitengewoon spannend. De stijl is met dit alles in overeenstemming. Cris Vanellus is een bekwaam schrijver.
	Ik weet bij ervaring dat onze jongens dit boek met graagte lezen. Gezien den prijs lijkt ’t mij als klasseleesboek zéér geschikt. De drukkerij Edecea heeft hier voor zeer weinig geld iets heel goeds geleverd.
	In hun eigen belang raad ik mijn collega’s van onze christelijke scholen aan met dit boek niet alleen kennis te maken, maar ’t zoo mogelijk in te voeren als klasseleesboek. Ik kan ’t hartelijk aanbevelen. K., Hoofd der Chr. School te H.



	ALS DEEL 6 DER EDECEA-EDITIE VERSCHEEN:
	DE ONGEREPTE UITZET
	door G. J. PEELEN.
	UITTREKSEL UIT DE PERSBEOORDEELINGEN:
	„De ongerepte uitzet” Is van een gehalte, dat voor dure hoeken in geen enkel opzicht onder doet. Frissche, pittige lectuur, modem en vlot geschreven, met een gezond-christelijken inslag. Het streven: de heste christelijke lectuur onder het volk te brengen voor 25 cent per boek, verdient ons aller lof, en de wijze waarop Edecea het najaagt, de hoogste waardeering. Op deze manier worden hoogere dan zakelijke belangen gediend.
	„Vrije Westfries”.
	Het geheel is een boeiend verhaal. En dan zoo’n boek van 158 pagina’s voor één kwartje!
	Moge dit werk van Edecea voldoende gewaardeerd worden, opdat zij er mee kan voortgaan. „De Gids”.
	Dit verhaal, vol realiteit en zonder gefantaseerde onwerkelijkheid, moest gelezen worden door de duizenden die thans mee doen aan den roep om meerdere bewapening.
	Wij hopen dat velen het zullen lezen. „Chr. Hist. Weekblad”.
	Het is een ontroerende geschiedenis, die ook van veel oorlogsleed verhaalt. Dit boek kunnen we van harte aanbevelen.
	„De Voorzorg”.
	Een goed verhaal, dat eerst speelt in Duitschland tijdens den oorlog en dan in ons land. Een verhaal van oorlogsellende, maar met een goeden afloop. „Onze Vacatures”.



	ALS DEEL 7 DER EDECEA-EDITIE VERSCHEEN:
	WOLKEN EN ZON
	DOOR P. A. DE R O V E R
	EEN VERHAAL VOOR JONGENS EN MEISJES VAN 8-14 JAAR
	UITTREKSEL UIT DE PBRSBEOORDEELINGEN:
	„Wolken en Zon” is geschreven voor jongens en meisjes en uitnemend geschreven! Ijsvermaak, sleedjerijden, de spanning van het naderend rapport, maar ook het ziekenhuis, waarin de kameraad geopereerd wordt, de oom uit Indië met zijn verrassingen, en het goede en ongekunstelde christelijk geloof, dat aan alles wijding geeft. „Herv. Gron. Kerkblad”.
	Dit heel mooie boek van Piet de Rover, zooals we ’t altijd maar wat oneerbiedig zeggen, was voor m’n negenjarige dochter een ware kerstverrassing. „Overtuigd voorstandster” van de spelling-Marchant, als zij is, vond ze ’t fijn, dat nu eens „niet zoo maar zo” is gèschreveh. Voor een deel had ze er iets van door de radio beluisterd. Het verhaal heeft haar van ’t begin tot het eihd geboeid en ook de overige hulsgenooten smulden er van. Het is ’n boek dat den ouderen het besef bijbrengt, dat het echt kinderlijk geloof onontbeerlijk is, en dat het de kinderen dichter voert tot hun Vader in den hemel. „Ons Reisblad”.
	Dat de jeugdige lezers werkelijk genieten van de levendig geschetste tooneelen, bleek ons uit de praktijk. Wie van goede en goedkoope lectuur houdt, zij de Edecea-Editie van harte aanbevolen. „Onze Klaroen”.
	Voor den inhoud niets dan lof. Echte, leuke Hollandsche jongens en meisjes wordeh in dit boek geteekend. Wat kunnen ze ravptten, wat kunnen ze gepeperde 'Woorden gebruiken. Maar het christelijk gezinsleven heeft toch een stempel gedrukt op deze jongelui. In hun woorden wordt gemist wat laag en gemeen is. En de solidariteit tusschen de klasgenooten blijkt wel het meest in het oprecht meeleven met Kees, die voor een blindedarmoperatie naar het ziekenhuis moet. „De Rotterdammer”.
	De uitgever vroeg mij ot ik dit boek geschikt acht als klassëleesbdek op onze christelijke school.
	Dat doe ik zéér zeker.
	Om Inhoud, stijl eri strekking. Volkomen geschikt.
	Oók om de prijs: 25 cent voor een boek van ongeveer 150 bladzijden.
	Oók om ’t gebruik van de spelling-Marchant.
	Ik beveel het al mijn collega’s van harte aan.
	’t Vijfde en zesde leerjaar zullen er van genieten!
	H. A. v. d. Hoven van Genderen, hoofd der Oranje-Nassauschool, te Rotterdam.



	ALS No. 9 VAN DE EDECEAEDITIE ZAL VERSCHIJNEN:
	DE GROOTE LIEFDE
	DOOR M. VAN DER STAAL
	Wat is het, dat de wereld overwint? Is het niet de
	Liefde? Ziedaar met een enkel woord aangegeven, wat DE GROOTE LIEFDE, door M. van der Staal, tot den lezer te zeggen
	heeft. De oude Harder is op een vreeselijke wijze door den rijken heer Baardman bedrogen geworden. Daarom heeft de oude Harder dezen man gehaat. Maar de Liefde kwam in zijn hart. Gods groote Liefde en déze Liefde overwon. De jonge Harder haatte, toen hij alles wist, eveneens. En voor hem, den wetenschappelijk-geschoolden man, was de strijd misschien nog zwaarder dan hij voor den vader was
	geweest. Maar als dan de jonge Harder in het eenvoudige dorp in aanraking komt met heel eenvoudige menschen maar innig-geloovende christenen komt langzamerhand ook in zijn hart het groote licht. Ook hij leert de Groote Liefde kennen, Gods Liefde Een oud gegeven? Ja, maar de schrijver zou u, wanneer hij dit wilde, de personen kunnen aanwijzen, die in meerdere of mindere mate hebben belééfd, wat hij in zijn verhaal
	vertelt.
	De Groote Liefde, oud als de wereld, blijft voor den mensch
	immer nieuw.
	Stuur ons een briefkaart of een visitekaartje en u ontvangt omgaand onze volledige catalogus.