aannemen, dat er reeds voor bijna 7 eeuwen een slot Hoensbroeck moet bestaan hebben. Dit alleroudste huis het behoeft met het oog op de tallooze oorlogen van die tijden voorwaar geen verwondering te baren schijnt ten slotte verwoest of onbewoonbaar geworden te zijn, en in of omstreeks 1360 vernemen wij voor het eerst van den herbouw van het kasteel Hoensbroeck.
	Een zeer oude kroniek verhaalt dienaangaande: dye nueuwe stercke huysinge ten Broeck is gemackt oder gebout gewest ontrynt ynt jaer 1360 durch Heren Herman Hoen, Rydder, ende Vrouwe Cecilia van Borre, Heren ende Vrouwe ten Broeck, Vysscherweert, Spaubeck, etc. En al moge nu wellicht dit jaartal 1360 op eenige jaren na niet juist zijn, het geeft toch een voldoenden maatstaf van den ouderdom van het kasteel en van de macht reeds toen-
	maals van zijne bezitters. Hoewel van dit in 1360 gebouwde slot niets meer over is, en een nieuw huis met voorburcht in of omstreeks 1644 gebouwd is, zoo wil de overlevering, dat de ronde toren, staande op den westelijken hoek, nog afkomstig is en alleen is overgebleven van den ouden bouw. In ieder geval is deze toren van véél ouderen datum dan de overige gebouwen.
	Heer Herman Hoen, ridder, die in 1360 het kasteel herbouwd zou hebben, behoorde echter reeds tot de 4de generatie van het geslacht van Hoensbroeck, zoodat, willen wij iets over dezen stam mededeelen, wij een eeuw hoogerop ons verhaal moeten beginnen.
	Het kasteel Hoensbroeck; naar een oude teekening.
	Zooals wij hiervoor reeds opmerkten, vangt de geschiedenis van het geslacht Hoen, later genaamd Hoen tzo Broeck en Hoensbroeck, bewijsbaar reeds aan in 1277 en bezat het reeds vóór bijna 650 jaren aanzienlijke goederen in het land van Valkenburg. De stam



	In den hiervoor genoemden slag bij Weeringen, die 5 Juni 1288 gestreden werd, had de Hertog van Brabant de zege bevochten en was hij in het bezit van Limburg gekomen, waardoor van dit tijdstip af de invloed van Brabant ook in het nog onafhankelijke land van Valkenburg sterk merkbaar werd. Het is bekend hoevele vorsten betrokken waren in dezen geleverden strijd, hoe zwaar de verliezen wederzijds waren en hoe b.v. zelfs Reinald Graaf van Gelre, die 23 Mei 1388 zijn rechten op Limburg verkocht had aan Hendrik Graaf van Luxemburg en aan Walraven van Luxemburg en Ligny, in handen der vijanden was gevallen.
	Of Herman Hoen bij de gesneuvelde edelen behoorde, is niet bekend, wel, dat hij in ieder geval kort daarop is overleden. Zijn zoon en medestrijder Johan komt daarna voor in een Akensche oorkonde van 1294 als burgvoogd van het land van Valkenburg, en wordt daarin als getuige genoemd bij de schenking van goed bij Vaals gelegen, aan het stift van O. L. Vrouwe te Aken.
	Daar hij gehuwd was met Aleida, dochter van Ogier van Haren, Voogd van Maastricht, zou hij of zijn gelijknamige zoon het geweest zijn, die volgens overlevering zijn oorspronkelijk wapen vermeerderde met de roode dwarsbalken der van Haren’s.
	Uit het huwelijk van Hoensbroeck-van Haren waren verschillende kinderen gesproten, in de rechte stamlijn komt hier alleen ter sprake de zoon, die ook Johan genaamd was, daar uit diens huwelijk met Agnes, dochter van Johan Saecx genaamd van Wyck, het verdere geslacht afstamt.
	Van dezen Johan, die door oudere schrijvers,verkeerdelijk gezegd wordt gestorven te zijn in 1346, is thans bekend, dat hij in den slag bij Baesweiler sneuvelde. Wij houden hem overigens voor den Johan Hoen, ridder, die zich met eenige andere heeren en ridders verzette tegen den Landvrede, een verbond van meerdere vorsten en steden tot beslechting van geschillen enz., en die deswege in 1364 gestraft werd met verwoesting van zijn huis te Voerendaal en met verbanning voor één jaar uit het land.
	Zijn schoonvader Johan Saecx of Sack, die naar de plaats van zijn afkomst ook van W yck (bij Maastricht) genoemd wordt, was leenman van Valkenburg en komt voor als schoonzoon van Renier van Berne, drost van Valkenburg.
	Hiervoor is gezegd, dat JohAn II Hoen tzo Broeck die ook voogd van Maastricht moet zijn geweest —in den slag bij Baesweiler van 1371 gesneuveld zou zijn; dit blijkt n.l. uit de nog bewaard gebleven quitanties van de losgelden en schadeloosstellingen, die betaald zijn geworden voor de daarin gevangen genomen of gesneuvelde edelen.
	Deze slag bij Baesweiler -- één van die andere groote thans nog zoo bekende veldslagen vond zijne onmiddellijke aanleiding hoewel de oorzaak natuurlijk dieper lag in de berooving van Brabantsche kooplieden op Guliksch gebied. In stede van de roovers te straffen, nam Willem Hertog van Gulik ze in zijne bescherming, waarop de Hertog van Brabant, Wenceslaus, zich ten strijde rustte en weldra zijne eigene macht met strijders uit Henegouwen, Vlaanderen en Namen, zelfs uit Lotharingen en den Elzas, versterkt zag. De Hertog van Gulik bracht intusschen aan de andere zijde van den Rijn een aanzienlijk leger op de been, waaronder men de graven van den Berg, van Wied, van Heinsberg, van Nassau-Dillenburg, van Nassau-Hademar en veel meer anderen telde. Op 1000 zwaar bewapenden schatte men het Guliksche leger, dat der Brabanders op 2400 lansen.



	Te Maastricht waar Wenceslaus eene groote wapenschouw hield -—■ sloten nog talrijke Luikenaars zich bij hem aan en het behoeft geen verwondering te baren, dat ook de adel van het oude land van Valkenburg, waaronder heer Johan Hoen en zijn zoon Herman, onder den Brabantschen hertog medetrek. Den 20 Augustus 1371, zijnde Woensdag, trok hij (Wenceslaus) van Maastricht het land van Gulik in, en geen wederstand ondervindende, daar de vijand zich nergens liet zien, zette hij den volgenden dag zijn tocht op vijandelijken bodem voort, verkondigende zijn aankomst door het afbranden van eenige dorpen. De beide legers bevonden zich toen dicht bij elkander, niet verre van het dorp Baesweiler, op één uur afstands van Geelkerken, en wel zonder dat de Brabanders zulks vermoedden.
	Onverhoeds aangevallen door die van Gulik, verdedigden de Brabantsche Hertog en zijn bondgenooten zich zoo geweldig, dat de minder talrijke Duitschers af moesten deinzen en terugtrokken, en zelfs de hertogen van Gulik en Berg gevangen genomen werden. Onverwachts daagde echter Eduard Hertog van Gelre op. Deze bevond zich in Holland op bruiloftsfeesten met zijn aanstaande gemalin Catharina van Beieren. Nauwelijks echter vernomen hebbende van den opmarsch van hertog Wenceslaus, snelde hij den Gulikschen Hertog te hulp —• zijn bruid en de feesten ijlings verlatende en kwam hij juist op het veld bij Baesweiler, toen de Duitschers hun heil in de vlucht zochten. Onder vreeselijk krijgsgeschreeuw viel hij de Brabantsche ruiterij ter zijde aan; de vluchtende Duitschers kregen hierdoor nieuwen moed en werden weder aanvallers en ten slotte werd het leger der Brabanders geheel verslagen. Alle hooge vorsten en edelen aan Brabantsche zijde sneuvelden of werden gevangen genomen; onder de eerstbedoelden wier aantal meer dan 400 edelen bedroeg vindt men Guido van Luxemburg, onder de gevangenen den Hertog van Brabant zelf. Dat de overwinnaar, Hertog Eduard van Gelre, daags na den slag, verraderlijk vermoord werd door één zijner hoflieden, is bekend en behoeft hier niet verder verhaald te worden.
	Het is nu van dezen slag bij Baesweiler, dat nog bewaard zijn gebleven, de kwitanties der losprijzen, betaald door den ongelukkigen hertog Wenceslaus, tot vrijkooping zijner gevangen genomen bondgenooten en tot schadeloosstelling van de bloedverwanten der gesneuvelden, en onder degenen, die onder de banier van Maastricht aan den slag hadden
	De zuidelijke en de oostelijke gevel.



	deelgenomen, vindt men den gesneuvelden Johan Hoen en zijn gevangen genomen zoon Herman Hoen.
	Herman Hoen komt kort te voren reeds in eenige nog bewaard gebleven oorkonden voor. In 1371 heet hij Hermannus Huyn, miles, leenman van den Aartsbisschop van Keulen; hij zegelt in hetzelfde jaar voor Gerard van Cortenbach ; gevangen genomen bij Baesweiler, strijdende onder de banier van Maastricht, en in 1374 losgekocht voor 1162 „moutons”, (oude gouden munt). In hetzelfde jaar ontvangt hij van den chef van het korps, waaronder zijn vader gesneuveld was, deswege 471 „moutons” schadeloosstelling. Nog meerdere malen zegelt hij in 1374 voor andere gevangen genomen edelen: zijn wapen is steeds de 4 dwarsbalken met den leeuw over alles heen.
	Na den slag werd hij met 5 andere edelen aangesteld tot beëedigd rechter van den alstoen vernieuwden Landvrede. Blijkens de stadsrekeningen van Aken ontving hij in 1376 bij gelegenheid van de kroning van den Roomsch-Koning Wenceslaus, 4 „kwaarten” eerewijnvan wege de stad Aken. Evenals zijn vader was hij voogd van Maastricht, als hoedanig hij in 1377 voorkomt.
	Behalve al dit belangrijks, bekleedt Herman in de geschiedenis van het kasteel nog een allereerste plaats, primo omdat, volgens den in den aanvang dezer beschrijving aangehaalden geschiedschrijver, hij degene is geweest, die in of kort na 1360 het kasteel Hoensbroeck opnieuw geheel opbouwde ; aangezien echter zijn vader in dat jaar (1360) nog leefde, zal die opbouw wel kort na den slag bij Baesweiler zijn begonnen, dus na 1371. Secundo is Herman in de geschiedenis van Hoensbroeck zoo bekend, omdat te zijnen behoeve Hertogin Johanna van Brabant op 26 October 1388, de heerlijkheid Broeck, verhief tot een vrije Heerlijkheid met hooge, middele en lage jurisdictie.
	De desbetreffende oorkonde, gedagteekend Brussel op ten sess ent twinttichsten dagh van Octobris int jaer ons Hern duysent dry hondert tachtentich ende acht, houdt o.a. in; dat wi omme sunderlinghe gonst, die wy hebben tot onsen liven getruwen Her Herman Hoen van den Broecke, Ridder, omme den menichfuldigen denckelycken dinst, dyen hy ons gedaen heeft ende noch doen sal, ende omme menighen groten schade van rove ende van brande, dien hi omme onsen willen leden hefft, denselven Hern Herman end synen rechten anerven end
	De zuid-oostelijke gevel.



	naecommelinge gegeven hebben ende geven, erflic, ewelic end ummermer tewigen dagen te besitten, voir ons onse erven ende naecommelingen, hertogen of] hertoginnen van Brabant, dat dorpe, geheiten Inghenebroecke, in den kerspel van Herle, mitter heerlycheyt hoghe ende neder, etc.
	Bij dezen brief nu werd Broeck van Heerlen afgescheiden en werd ten behoeve van Herman Hoen, afstand gedaan van alle rechten, heerlijkheid, leenmannen en laten als de hertogen van Brabant in het dorp Heerlen, kring van den Broeck, plachten te hebben. Een en ander geschiedde echter met uitdrukkelijk beding, dat Heer Herman Hoen en zijne erven en nakomelingen, synen huys ende borch ten Broeck, met alle toebehooren van dien, alsmede de voorschreven heerlijkheid, gerecht en renten van den Broeck en van Vaesrade, te leen zouden houden, daarvan hulde en manschap zouden doen en deze zouden ontvangen ten Brabantschen leenrechte van de Hertogen van Brabant.
	En zoo is dus in 1388 de allodiale heerlijkheid Hoensbroeck een Brabantsch leen, doch tevens een vrye en hooge Heerlijkheid, geworden. De beweegredenen, die daartoe aanleiding hebben gegeven vonden wij in de oorkonde uitgedrukt, n.l. de groote en menigvuldige diensten, welke die van Hoen aan de Hertogen van Brabant hadden bewezen, alsmede de groote schade van rooven en branden, welke zij om der Hertogen wille hadden geleden. Daar de Hertogen van Brabant in de eerste helft der I4de eeuw in aanhoudenden strijd waren met de Heeren van Valkenburg, en de Heeren van Hoen steeds aan de zijde der Brabantsche Hertogen stonden, mag veilig aangenomen worden, dat de in de oorkonde vermelde „groote schade van rooven en branden” tengevolge van die omstandigheden geleden waren.
	De grenzen dezer in 1388 nieuw opgerichte vrije en hooge heerlijkheid Hoensbroeck zijn thans nog ongeveer dezelfde, als die der tegenwoordige gemeente van dien naam. Tot Hoensbroeck behoorden de volgende achterleenen: 1. de Hof van der Linden; 2. de Hof Twembergen (thans Lotbroek); 3. de Meulenhoff; 4. de Cleyne Gitsbach; 5. de Koninxbeempt (thans Wijngaertshof); 6. de Hof ter Hoeven en 7. het huis en hof Ter-Voirdt. Over het bezit van verschillende dezer achterleenen zijn in den loop der tijden door de Heeren van Hoensbroeck tal van processen gevoerd, welke wij hier echter niet kunnen bespreken.
	Heer Herman Hoen, ridder, die als leenman van Valkenburg in de leenboeken daarvan herhaaldelijk voorkomt, vindt men het laatst vermeld in het jaar 1397. Hij was ge-
	De ingang.



	huwd met Cecilia van Borne, Vrouwe van Visscherweert en Spaubeeck, waardoor deze heerlijkheden in de familie Hoen gebracht werden. Van de 7 kinderen uit dit huwelijk gesproten, volgde de oudste zoon, Nicolaas, zijn vader in de heerlijkheid Broeck (Hoensbroeck), op, de 3de zoon, Daniël geheeten, ontving de heerlijkheid Spaubeeck en is de stichter geworden van de spoedig uitgestorven linie Hoen tot Spaubeeck.
	Heer Nicolaas van Hoensbroeck, ridder, Heer van Broeck en Visschersweert, komt als Claes van den Brouke, ridder, voor in een nog bewaard gebleven Brabantsch charter van 1407 den anderen na 'jairsdach; hij heet daarin drossaard en ambtman van het land van Millen en belooft het slot te Millen bij eersten opeisch over te dragen aan den Hertog van Brabant. Dat met dezen Claes van den Broecke inderdaad een Hoensbroeck is bedoeld, blijkt verder uit zijn aan dit charter nog hangend zegel, vertoonende de 3 dwarsbalken met den leeuw over alles heen en uit het randschrift van het zegel, luidende; S. Claes Hoen milit.... Overigens bestaan er nog door hem bezegelde oorkonden van 1410 en I4I 5 en komt hij eenige malen voor in de leenregisters van Valkenburg. Hij overleed vóói 1429 en had bij zijne echtgenoote Catharina, dochter van Johan Maschereel, Heer van Wijnandsrade, en van Maria d’Oupey, minstens 6 kinderen, van welke de 2 oudste zoons achtereenvolgens zijn opvolgers in de heerlijkheid Hoensbroeck werden; uit den derden zoon, Johan Hoen, ridder, stamt de linie van Beverst, Yelroux en Plenevaulx, welke, zooals wij dadelijk zullen zien, de helft van de heerlijkheid Hoensbroeck in leenbezit heeft gehad. Herman, de oudste zoon van Claes of Nicolaas van Hoensbroeck, werd in 1429 door Brabant met deze heerlijkheid beleend en komt overigens nog voor in 2 leenacten, resp. van 1430 en 1442. Hoewel hij gehuwd was met Catharina van den Broich, \ rouwe van Dalhof, liet hij geen kinderen na, en bij zijn overlijden, omstreeks 1446, kwam de helft van de heerlijkheid ten Broeck aan zijn broeder Nicolaas en de andere helft aan zijn jongsten broeder, den hierboven reeds genoemden Johan Hoen, ridder, die echter zeer spoedig daarop overleed, waarop de zoon uit zijn huwelijk met Maria van Nanderen, Nicolaes Hoen geheeten, in 1447 met deze helft van Hoensbroeck werd beleend.
	Sedert dien tijd is tot 1621 de heerlijkheid Hoensbroeck in 2 helften gesplitst gebleven, welke afzonderlijk beleend werden; voor ons doel, de geschiedenis van het kasteel Hoensbroeck, volstaan wij met vermelding der lotgevallen van de eigenaars van die helft, die het kasteel bewoonden. Wat de eigenaars der andere helft betreft, deelen wij daarom alleen hier in het kort mede, dat van laatstgenoemden Nicolaas Hoen, die in 1454 °°k met middele en lage jurisdictie van Visscherweert werd beleend, de halve heerlijkheid Hoensbroeck in 1467 kwam op zijn jongeren broeder Johan van Hoen, Heer van Beverst, Velroux, Plenevaulx en Visscherweert en van dezen in 1522 op diens oudsten zoon Koelman Hoen tot Beverst, na wien diens twee zoons Johan en Reinier, na elkander resp. in 1563 en 1612, met de halve heerlijkheid Hoensbroeck beleend zijn geworden. Laatstgenoemde Reinier Hoen overleed zonder nakomelingen te Hoensbroeck in den Aldenhof in het begin van 1621; de halve heerlijkheid Hoensbroeck, alsmede zijne erfgoederen tot Esseneux, Spremont en Welten, vielen toen terug, het vaderlijke en moederlijke goed elk naar de zijde, van waar het gekomen was. Overigens vindt men op de stamtafel nadere bijzonderheden betreffenden dezen tak Hoen, die gedurende omstreeks 175 jaren in het bezit was van de helft der heerlijkheid, doch welke het kasteel niet bewoonde.



	De voorgevel van het kasteel



	



	Wij dienen thans terug te keeren tot Nicolaas van Hoen of van Hoensbroeck, den tweeden zoon van Nicolaas en Catharina Maschereel, die omstreeks 1446 zijn ouderen broeder Herman in de helft van Hoensbroeck opvolgde. Hij was gehuwd met Agnes Bock van Lichtenberg, bij wie hij 3 kinderen zou verwekt hebben, en overleed vóór 1473. Het was tijdens dat hij Heer van half Hoensbroeck was, dat het langjarige proces een aan vang nam omstreeks 1467 dat de heerlijkheid Hoensbroeck te voeren had tegen Heerlen. De kwestie liep over het volgende: hoewel Hoensbroeck een vrije heerlijkheid was, vrij van alle lasten of schattingen, en ofschoon het zoowel den ambtlieden van Valkenburg, als den scholtis van Heerlen aanbevolen was den Heer van Hoensbroeck in het bezit zijner Heer-
	lijkheid noch te storen noch te bemoeilijken, hadden die van Heerlen het ondernomen de Heerlijkheid te doen bijdragen in de schatting, welke aan Hertog Karel den Stoute bij zijne blijde inkomste was toegestaan. Het hieruit gesproten proces, begonnen omstreeks 1467, was onbeslist blijven rusten tot in 1478. Het zou te ver leiden, de gronden door beide partijen ter verdediging aangevoerd te bespreken, genoeg zij de mededeeling, dat bij vonnis van 19 Maart 1480 de Raad van Brabant, voor welken het proces aanhangig was, de gemeente Heerlen veroordeelde tot teruggave van de penningen, die Hoensbroeck in bedoelde schatting had betaald, benevens in de kosten van het geding.
	Zijn oudste, tevens eenige zoon, wederom Nicolaas geheeten, werd in laatstgenoemd
	De binnenplaats.



	jaar met de helft der Heerlijkheid Hoensbroeck beleend. Hij was kort te voren, 25 Nov. 1472, gehuwd met Johanna, dochter van Arnold van Corswarem en van Agnes van Warfusee. Het was onder zijn bewind, dat in 1480 het hierboven vermelde proces te zijnen voordeele werd beëindigd.
	Eén zoon en zes dochters ontsproten dezen echt, waarvan de zoon, Herman genaamd, in 1516 met de halve heerlijkheid Hoensbroeck werd beleend. Deze Herman van Hoensbroeck, die de eerste schijnt geweest te zijn, die den naam aldus voerde en zich niet meer geregeld Hoen of van Hoen noemde, komt in 1490 voor als kanonik der St.-Lambertuskerk te Luik en in 1537, ais leenheer van Hoensbroeck in een acte van verpanding van het huis ter Linden. Zijne echtgenoote was Maria, erfdochter van Godfried Burggraaf van Dauer, ridder, Heer van Lismael, Ham en Peterem, en van Catharina de Wydue. Beiden overleden vóór 1557 en schonken aan de armen te Hoensbroeck jaarlijks 13 vat rogge en maakten voorts stichtingen voor de kerk aldaar. Herman van Hoensbroeck zag gedurende de jaren, dat hij het bewind over de heerlijkheid voerde, het resultaat van het vrijsprekende vonnis van den Raad van Brabant van 1480 weder te niet gedaan, doordat tijdens de regeering van Karel V de heerlijkheid Hoensbroeck belastbaar werd verklaard en met de andere vrijheden, banken en onderbanken des lands van Valkenburg begrepen werd in de groote beden van 1546, 1554, 1559 en andere.
	Van hunne 12 kinderen, wier 16 kwartieren in 1859 nog op een oude geschilderde kwartierstaat bewaard gebleven waren, vermelden wij de volgenden: 1. Wolter, die volgt; 2. Nicolaas Hoen, Duitsch Ordens Commandeur, overleden 18 April 1567, wiens fraaie hier afgebeelde grafzerk, voorzien van zijne 8 kwartieren, te St. Truyen te zien is; 3. Gotthard, die eveneens volgt en 4. Johan, van wien de spoedig uitgestorven tak van Hoensbroeck tot Lismael afstamt.
	Wolter van Hoensbroeck, Heer van Hoensbroeck, Haeren en Oostham, komt voor in 1539, 1562 en 1570; bij zijn jaardienst in de kerk van Hoensbroeck, gehouden feria sexta
	Grafsteen van Nicolaas Hoen tzo Hoensbroeck te St. Truyen (f 1567).



	ante Dominicam Letare, worden telkens aan de armen 9 Brab. gulden of de waarde daarvan uitgereikt.
	In de buitengewone schatting van 22.000 gl. Brab., die tijdens zijn leven in 1570 over het land van Valkenburg geheven werd, bedroeg de aanslag van die Heerlicheyt van Her Hoensbroich mit haren tohehoiren, soe landt, weyden, heempden, bosschen, thienden ende anderssins, 765 gulden, zijnde het hoogste bedrag, waarvoor de zes heerlijkheden, die men voormaals in Valkenburg vond, waren aangeslagen.
	Hoewel Heer Wolter van Hoensbroeck gehuwd was met Mechtildis Huyn van Amstenrade, weduwe van Librecht van Hulsberg, liet hij bij zijn overlijden geen kinderen na, zoodat een zijner broeders hem in zijne bezittingen opvolgde.
	Deze, Gotthard van Hoensbroeck, was eerst kanonik der St.-Lambertuskerk te Maastricht; met de halve Heerlijkheid Hoensbroeck werd hij in 1576 beleend. Hij was toen reeds een man op leeftijd; 22 jaar te voren was hij gehuwd met Geertruid Scheiffart van Merode, dochter van Ulrich, Baron van Bornheim, en van Ursula van Hompesch.
	Van hunne 3 zoons, ontving de oudste, Herman genaamd, de heerlijkheid Oostham bij Hasselt, zijn tak stierf binnen een eeuw uit; Oostham kwam echter door aanhuwelijking, zooals we straks zullen zien, weder in de hoofdlinie terug. De tweede zoon van Gotthard van Hoensbroeck, Arnold geheeten, is de stamvader geworden van den in Limburg later zoo bekenden en hoog in aanzien zijnden tak der Graven van Hoensbroeck-Geul, o.a. verwant aan de Graven, later Vorsten van Hohenzollern-Hechingen ; deze tak stierf echter in 1792 uit.
	Van den derden zoon van Gotthard stamt echter de tegenwoordige familie van Hoensbroeck verder af. Deze, Ulrich geheeten, was geboren in 1561, komt voor van 1590 tot 1631 en overleed op het kasteel Hoensbroeck op 8 September van laatstgenoemd jaar. Hij was ruim 20 jaar lang Commissaris der Ridderschap en des lands van Valkenburg geweest en gaf in 1630 een huurcedul af aan Hendrik Kerckhoffs wegens den voorhof van het kasteel.
	In 1588 deed hij een zeer aanzienlijk huwelijk met de erfdochter van de heerlijkheid Haag bij Geldern, waardoor deze heerlijkheid met machtig kasteel in het bezit van zijn geslacht kwam, om later en ook thans nog de hoofdzetel te worden van het illustre geslacht der Markiezen en Rijksgraven van Hoensbroeck.
	Deze erfdochter heette Adriana Johanna van Boetberg, dochter van Adriaan en van Elisabeth van Bocholt. Behalve de heerlijkheid Haag, bracht zij ook het erfelijk ambt van Maarschalk van Gelder in de familie, welken titel het tegenwoordige hoofd van het geslacht na al die eeuwen thans nog rechtens draagt.
	Na haar overlijden is Ulrich van Hoensbroeck hertrouwd met Catharina von Spies zu Schweinsheim, wier wapen, gebeiteld in zwart marmeren steen, zich boven een haardstede in één der vertrekken van het kasteel bevindt.
	Uit beide huwelijken had hij kinderen, wij vermelden in onze mededeelingen hier alleen den oudsten zoon uit het eerste huwelijk, Adriaan genaamd.
	Hij was geboren in 1589, studeerde in 1606 aan de Hoogeschool te Leuven en is degene geweest, die in 1644 het tegenwoordige kasteel heeft gebouwd. Hij werd bij diploma van 12 Februari 1635 tot Rijksvrijheer verheven en was Commissaris der Ridderschap en daar hij den hoogen ouderdom van 86 jaar bereikte, verschijnt hij in talrijke acten van dien tijd.



	Het bestek dezer beschrijving laat helaas niet toe in bijzonderheden daarover te treden, wij wijzen er slechts op, dat hij in zijne laatste levensjaren in 1667 twee Fransche legers in het land van Valkenburg zag vallen wegens den oorlog, dien Frankrijk in dat jaar tegen Spanje aanving, en dat hij 5 jaar later nog bodewijk XIV zegevierend ons land zag binnen trekken, in 1673 de stad Maastricht bij verdrag zag overgeven en zelf de zeer zware oorlogslasten ondervond, die de Fransche intendants in 1674 en 1675 het benarde land van Valkenburg oplegden en waarvan tal van langdurige processen het gevolg waren.
	Adriaan stierf te Aken, waarheen hij zich wegens den oorlogstoestand had moeten begeven, op 17 Februari 1675 en was in 1627 gehuwd geweest met Anna Elisabeth van Loë tot Wissen, uit het Kleefsche, die kort te voren, op 24 September 1673 was overleden.
	Zijn op 16 September 1631 geboren zoon vermeerderde den luister van zijn geslacht nog meer; hij, Arnold Adriaan, raad-coustumier in het Souverein Hof van Gelder, wordt als Staatsman bijzonder geroemd. Hij was van 1671 tot 1684 buitengewoon gezant des Konings van Spanje aan de hoven van Berlijn, Parijs, Keulen en andere, maakte twee veldtochten onder Montecuculi en Souches mede en werd bij diploma van 30 Dec. 1675 wegens zijne buitengewone verdiensten door Koning Karet II van Spanje tot Markies verheven.
	Behalve de Heerlijkheden Hoensbroeck en Haag, verkreeg deze eerste Markies van Hoensbroeck de vroeger tot zijn tak behoord hebbende heerlijkheid Oostham, door zijn huwelijk (1652) met Anna Catharina van Hoensbroeck tot Oostham, laatste van dezen tak. Bovendien was hij heer van tal van heerlijkheden in België, Opper-Gelder en Kleef en evenals zijn vader en zijn rechte afstammelingen, erfmaarschalk van Gelder.
	Opmerking verdient voorts het feit, dat tijdens zijn leven, bij de verdeeling der ■drie landen van Overmaze, Hoensbroeck in 1662 onder het gebied van den Koning van Spanje terugkeerde.
	Na een korte periode van rust braken er voor het land van Valkenburg in 1688 opnieuw dagen van oorlogsgewoel en brandschatting aan, tengevolge van den in dat jaar opnieuw begonnen krijg tegen Frankrijk, welke eerst in September 1697 met den vrede van Rijswijk eindigde. Het geheele land van Valkenburg was toen bezet door Brandenburgsche troepen en de oude Markies Arnold Adriaan was in 1691 van Hoensbroeck moeten wegvluchten; op zijn kasteel teruggekeerd, stierf hij daar 27 October 1694.
	In tweede huwelijk had hij zich in 1660 verbonden met Dorothea Henriette de Cotereau tot Wesemaele, die 6 Feb. 1682 overleed, waarna hij voor de derde maal een •echtverbintenis sloot met Catharina Cecilia van Bocholtz, douairière van Wittenhorst.
	Zijn opvolger was uit zijn tweede huwelijk gesproten; deze, Markies Willem Adriaan, ondervond al spoedig voor zijne bezittingen al de nadeelen der talrijke plunderingen, die de einde 1700 uitgebroken Spaansche Successie-oorlog met zich medebracht; zoo richtte een Engelsch-Hollandsch leger in September 1702 groote verwoesting en brandschatting aan tot zelfs in het dorp Hoensbroeck.
	Bij het einde van dezen oorlog, na den vrede van Utrecht (April 1713), ging Hoensbroeck over tot het gebied van Oostenrijk.
	De toenmalige Heer van Hoensbroeck, Willem Adriaan, was geboren 30 Mei 1666; hij was, behalve heer van talrijke heerlijkheden, welke straks genoemd zullen worden, en erfmaarschalk van Gelder, ook Hoog-Drossaard van de stad Geldern, Raad-costumier in



	Hij stond aan zijn op hem volgenden broeder Paul Gajus Graaf van Hoensbroeck het sedert 1820 reeds geheel ontruimde kasteel Hoensbroeck af, welke laatste, geboren in 1852, bekend is als uitgetreden Priester van de Sociëteit van Jezus, en sedert 1895 gehuwd is met Gertrud Lettgau. Het kasteel zelf bleef echter in den onbewoonden en verwaarloosden toestand als te voren, daar laatstgenoemde Graaf van Hoensbroeck bij Berlijn woont.
	Is het daarom wonder, dat het eenmaal zoo trotsche slot al zeer veel op een bouwval begint te gelijken, dat het uitwendig, op zekeren afstand gezien, oogenschijnlijk vrij gaaf schijnt te zijn, maar daarentegen van binnen den meest rampzaligen aanblik biedt! De ruwe steenen brug naar het poortgebouw overspant een totaal vervuilde en dichtgegroeide gracht; op het voorplein treft allereerst een reusachtige mestvaalt, welke bij geen enkele Limburgsche hoeve ontbreekt de aandacht; gereedschappen, wagens, kippen, alles dooreen vormt den voorgrond; daarachter verrijst het gebouw in rooden, sterk-kleurigen baksteen, door de natuursteenen banden en raamomlijstingen afgewisseld en daardoor zéér pittig van kleureffect. De eigenlijke hoofdingang ligt links van den toegang. Met moeite bereikt men dezen door de ruige struiken, waarmede het plein is begroeid; een vierkante walmuur omsluit de gracht, een gemetselde brug brengt u naar den ingang. Maar wat een verval ook hier; verveloos zijn de deuren, geroest het beslagwerk, verweerd de steenen portiek, waarboven een fronton met gebeeldhouwde wapens; ook de aanblik van de architectonisch zeer fraaie binnenplaats met een zuilengalerij is die van vervallen grootheid; van een gevoelige zwelling zijn de kolommen, van een zuiver en smaakvol profiel de kapiteelen en sokkels; knap omlijst zijn de op deze binnenplaats uitkomende deuren ; aangenaam van verhouding zijn de rijzige, smalle kruisvensters, waarin echter elk spoor van glas ontbreekt en welke voor het meerendeel zijn dichtgemetseld; sierlijk zijn de gesmeed ijzeren stoepleuningen en de muurankers ; harmonisch van kleur is het metselwerk,
	Schouw in een der zalen.



	waartusschen rijkelijk van zandsteen is gebruik gemaakt; maar. ... behoeven wij het te herhalen, het geheel verkeert in zoodanigen bouwvalligen toestand, dat het aan den rijkdom van weleer nauwelijks kan doen herinneren.
	De straks genoemde ingang wordt geflankeerd door twee vierkante torens met koepelvormige toppen, die behalve hun sierlijke windvanen, op geenerlei versiering kunnen bogen.
	Links sluiten aan de torens zich de beide zijvleugels van het kasteel aan, welke met het voor- en achtergebouw de binnenplaats omsluiten. Het achtergebouw heeft twee hoektorens, waarvan de ronde, aan de Westzijde, kennelijk nog van middeleeuwsche herkomst is, terwijl de groote vierkante toren, vier verdiepingen hoog, tot den bouw uit de 17de eeuw behoort. Het is thans een holle romp, zonder één enkelen vloer en beneden staande blikt men in deze reusachtige schacht tot hoog in de nok van het spitse dak.
	Een halfronde kapel is in den achtergevel uitgebouwd, en bevat van binnen nog de verwaarloosde overblijfselen van een altaar, al de overige zalen zijn verlaten en vervuild; hier en daar wijst een schouw met gebeeldhouwde blazoenen op den vroegeren luister. Van tuinaanleg, van park, van plantsoen, zelfs van eenigszins onderhouden geboomte is geen spoor meer. Op de hierbij gereproduceerde teekening, welke door ons in Geldern werd gevonden, komen boomenrijen voor en bosschen in de onmiddellijke omgeving. Men neme echter omtrent de betrouwbaarheid van deze afbeelding eenige omzichtigheid in acht, daar het sterk bergachtige terrein waartusschen het kasteel Hoensbroeck hier zoo schilderachtig is gelegen, geen juist beeld geeft van de vlakke omgeving in werkelijkheid.



	Zegel van Lotharius Frans Markies en Graaf von en zu Hoensbroeck 1722—1796.



	TAFEL. XXVIII.



	



	



	



	HORNE
	HET land van Home, dat in de oudste leenregisters voorkomt onder den naam van „Baronie van Maasland” of „Baronie van het land van Eyck (Maeseyck)” heeft oorspronkelijk deel uitgemaakt van het graafschap Loon, waarvan het in later tijden als een mannelijk leen zou zijn afgespleten.
	Het bestond uit het dorp van dien naam en uit de gemeenten Halen, Buggenum, Nunhem, Roggel, Heythuysen, Neer, Geystingen, Ophoven en Heel, met welke laatste plaats men het aan Heel grenzende Beegden moet verstaan. Bovendien behoorden aan de Heeren en later Graven van Home, de heerlijkheden Weert, Wessem, Breugel, Bouchout en Cortessem, welke overigens met het land van Home in geen rechtstreeksche betrekking stonden. Tot de prerogatieven van den Heer behoorden voorts de erf voogdij over Thorn en Neeritter, het recht om in de Maas te visschen en om de delicten te straffen op beide oevers dezer rivier, in zooverre zij het gebied van Home langs stroomde.
	Een aanzienlijk deel der provincie Limburg werd derhalve eertijds ingenomen door het land van Home en het behoeft dus geen verwondering te baren, dat het derde kwartier van het Limburgsche wapen door het blazoen der Heeren van Home gevormd wordt. De drie jachthorens van keel op een veld van goud zijn daarin op hunne plaats, en ook afgescheiden van het uitgestrekte grondbezit, hebben de Heeren en Graven van dien naam een voorname rol gespeeld in de geschiedenis, niet alleen van Limburg en Brabant, maar ook in die van Nederland en België, en gedurende heel de latere middeleeuwen waren de Heeren van Home beroemd als onverschrokken krijgslieden en machtige ridders. Keizer Hendrik IV of Frederik II schonk hun de hooge waardigheid van erfelijk opperjagermeester van het H. R. Rijk en behalve aan de Heeren van Arkel, de Hertogen van Brabant en die van Kleef, waren zij zelfs in de middeleeuwen verwant aan de Koningen van Engeland en de Keizers van Duitschland.
	De oorsprong der heerlijkheid verliest zich volkomen in de nevelen der tijden. Sommigen meenen, dat zij reeds bestond ten tijde van Karel den Groote en in de iode eeuw, nadat de leen en erfelijk geworden waren, door aanhuwelijking in het bezit is gekomen van de Graven van Loon, die er een jongeren tak van hun geslacht mede beleenden. Anderen daarentegen nemen aan, dat zij reeds oorspronkelijk deel uitmaakte van het graafschap Loon.
	Hoe dit ook zij, van het begin der i4de eeuw af, treden de Heeren van Home in geregelde erfopvolging op, onder leenplicht aan de Graven van Loon, en sinds 1361 toen laatstbedoeld graafschap met het bisdom Luik werd vereenigd – aan de Bisschoppen van Luik.
	Ligt de oorsprong van het geslacht der Heeren van Horne alzoo geheel in het duister.



	ook over de stichting van het kasteel Home kunnen wij slechts gewag maken van overleveringen. B.v. van de volgende: Drusus, de Romeinsche veldheer, stichtte 50 kasteden aan de oevers van Maas en Rijn. Daar nu Home aan den Romeinschen weg lag, die van Tungrorum (Tongeren) naar Noviomagum (Nijmegen) voerde, en waarbij o.a. ook Reckheim, Heel, Kessel, Blerick en Cuyk werden aangedaan, behoorde Home hier ook waarschijnlijk bij. Keizer Julianus herbouwde 3 kasteden aan de oevers van de Maas.
	In hoeverre die stichting van Home door Romeinen een kern van waarheid bevat, willen wij buiten beschouwing laten, zonder dat nochtans onvermeld mag blijven, dat in de oude reeds lang niet meer bestaande kerk van Home, welke één der eerste Christentempels van ons land heette te zijn, twee Romeinsche gedenksteenen gevonden werden, onderscheidenlijk gewijd aan Mars en aan Mercurius, zoodat in ieder geval Romeinen te Home hebben verbleven.
	Over de eerste leden van het geslacht van Horne en hunne eventuëele verwantschap met de Graven van Loon, verkeeren wij zooals boven reeds werd opgemerkt tamelijk wel in het duister; wel worden in 1146, 1147 en 1166 personen van dien naam genoemd, doch het is zeer de vraag of deze eersten werkelijk van Horne’s, Heeren van het land van Horne, zijn geweest. B.v. een Engelbertus de Hornin, die tusschen 1138 en 1146 getuige is voor Arnold, Aartsbisschop van Keulen; uit niets blijkt helaas, dat hij een Horne is; in een charter van 1146 komt hij voor als Engilbertus de Hurnen.
	Twee broeders van Hornen wier voornamen in de oorkonde niet vermeld worden zijn in 1191 getuige voor Otto Graaf van Gelre en zijn vrouw Richardis bij eene schenking aan de abdij van Werden. Egelbertus de Horne is in of na 1196 getuige bij een verdrag tusschen den Graaf van Gelre en Hendrik Hertog van Brabant; opnieuw in 1203 bij een dergelijk verdrag. Hij heet daarin Ingelbertus de Horne.
	Een Gerardus de Horne, nobilis vir, komt voor in Geldersche oorkonden van 1219 en 1220.
	En Bertramus de Horne is in 1212 getuige voor Gerard Heer van Wassenberg, een zoon van den Hertog van Limburg. In 1219 komt voor het eerst in een oorkonde een Willem van Horne voor. Deze acte handelt over de voogdij van Wessem. Het dorp Wessem met den burcht te Buggenum en andere aanhoorigheden, benevens het dorp Esloo, waren in bezit van de abdij van St. Pantaleon te Keulen. Met toestemming van Engelbert, Aartsbisschop van Keulen, en van Hugo, Bisschop van Luik, staat nu, op 15 Mei 1219 reeds, de abt van St. Pantaleon Wessem met deze onderhoorigheden in erfpacht af aan Willem Heer van Horne, tegen een jaarlijksche rente van 14 Keulsche marken. Straks zullen wij zien, dat ruim 100 jaar later, deze erfpacht overging in feitelijk bezit.
	In 1243 verklaart Willem, die dan Heer van Horne en Altena heet, en die denkelijk een zoon van den voorgaande is, dat hij van den Graaf van Loon in leen heeft, alle recht en seculiere macht met al de rechten, welke de Graaf tot dusverre bezat in Neder Geystingen, voorts alle recht en gezag omnemque justitiam et postestatem seu dominium over de dorpen gelegen tusschen Geystingen en Masenburg (Mussenberch) en over de sterkte en de dorpen Horne, Beegden, Nunhem, Buggenhem, Halen, Roggel en Heythuysen; hij belooft steeds vasal te zullen blijven van de Graven van Loon, ego et mei successores erimus homines ligii dicti comitis et suorum heredum.



	zijn grootmoeder Maria van Horne één der 4 dochters was van dien Frederik van Horne Heer van Montigny, dien wij hierboven als één der zoons leerden kennen van den beroemden en edelen Graaf Jacob I van Horne (Zie ook de stamtafel).
	Toen Philips van Montmorency in 1540 tengevolge van de beschikking van zijn stiefvader Graaf van Home werd, was hij eerst ruim 16 jaar oud; zijne moeder, die vruchtgebruikster was, nam dan ook het bestuur over deze landen in handen. Reeds bij open brief van 26 Januari 1541 beloven Anna van Egmond en haar voorzoon Philips van Montmorency, dat zij hunne onderdanen van „Maasland” vrij zullen houden van alle lasten, schaden en processen, die uit hunne opvolging van Graaf Jan van Horne zouden kunnen voortvloeien. Deze voorzorgsmaatregel was niet onnoodig, want vanaf 1547 hadden moeder en zoon een langdurig proces te voeren tegen Philip’s grootmoeder en haar 2 zoons, n.l. tegen Maria van Horne douairière van Montmorency, Robert van Montmorency, Heer van Wyennesse en Philips van Montmorency, Heer van Hachecourt, die zich als pretendenten van het graafschap en de verdere goederen opwierpen. Toen Maria van Horne in 1558 overleed, zette haar zoon, de Heer van Hachecourt, dit kostbare proces voort.
	Het was in dien tijd, terwijl Anna van Egmond namens haar zoon het bewind voerde, dat Maria van Hongarije op het kasteel te Horn waar toen Jan van Waes kastelein was in 1543 vertoefd heeft; in dat zelfde jaar bezocht ook Karel V het slot.
	Intusschen geraakten de Heer van Home en zijn moeder, door de verschillende processen en door eene weelderige levenswijze al spoedig in voortdurende geldverlegenheid, waardoor zij genoodzaakt waren herhaaldelijk gelden op te nemen, hunne goederen met aanzienlijke bedragen te bezwaren of gedeeltelijk te verpanden. Vooral toen de opstand tegen Spanje begonnen was, kon men spreken van den berooiden toestand van het fortuin en was het crediet van den Graaf van Home in 1567 b.v. zoo laag gedaald, dat hij op al zijn heerlijkheden en goederen geen duizend kronen meer op interest kon bekomen.
	Reeds in 1546 was hij in het huwelijk getreden met Walburg van Nieuwenaar, een dochter van Vincent Graaf van Nieuwenaar en Anna van Wied. Zij hing den
	De Noordwestelijke hoektoren.



	De Noordoostelijke boek van het kasteel.



	



	mogelijk de noodig geachte veranderingen aan den grooten toren van het kasteel moeten worden aangebracht, zullende tot dekking der kosten de oude hoornen verkocht woiden.
	Intusschen zag één der laatstgenoemde pretendenten Willem Adriaan van Horne nog geenszins van zijne al dan niet vermeende rechten af. Hij was een afstammeling van dien Dirk Loef van Horne, dien wij op blz. 109 hiervoor als Heer van Heeze en Leende hebben leeren kennen en meer in het bijzonder van den tak, welke bekend is als Horne-Beaucignies. Zijn oudere broeder was Gerard Graaf van Beaucignies (t 1612), van wien de Prinsen van Horne-Beaucignies afstammen, uitgestorven in 1763, die mede tot de latere, doch vruchtelooze pretendenten op het land van Horne hebben behoord.
	In 1657 verlangde de zoon van Willem Adriaan van Horne, Jan Belgigus geheeten. Heer van Kessel en van Batenburg, en in 1630 gehuwd met Johanna Gravin van Bronckhorst-Baeenburg, met de aanspraken van zijn vader beleend te worden, doch werd afgewezen. De voorspraak der Staten van Holland in 1660 ingeroepen, kon hem niét baten. Hij moest zich met den blooten titel vergenoegen.
	Nog in 1676 deed zijn oudste zoon Willem Adriaan zijn aanspraken gelden en in 1678 op het vredescongres te Nijmegen en in 1697 op dat te Rijswijk kwamen de aanspraken dezer Heeren nog ter sprake.
	Het kasteel en het park aan de Zuidzijde,
	Laatstgenoemde Willem Adriaan van Horne, die zich in acten van zijn tijd betitelt



	als; graaf van en tot Home, vrijbaanderheer tot Batenburg en Kessel, erfburggraaf van het stift van Keulen, heer van Odenkercke, generaal der artillerie, gouverneur van Heusden, Gorinchem, Woudrichem en Loevesteyn, overleed dan ook in 1694 zonder ooit zijn rechten erkend gezien te hebben en een nieuwe stap werd nog in 1706 teh voordeele der familie gedaan door zijn weduwe Anna van Nassau, dochter van Willem Maurits van Nassau en kleindochter van den bekenden Justinus van Nassau, bastaardzoon van Willem den Zwijger. Zij overleed in den hoogen ouderdom van 96 jaar, den 2isten Januari 1740, in hetzelfde jaar, dat de Pruisische generaal baron von Sporck op last van Frederik den Groote het graafschap met 2000 man bezette, welke bezetting 14 September echter naar Maeseyck vertrok.
	Van het oorspronkelijke graafschap was intusschen reeds sinds lang niet veel meer overgebleven. Tusschen de jaren 1676—1680 versnipperde de Prins-Bisschop van Luik het graafschap tot kleine leengoederen. Hij verpandde n.l. geleidelijk de dorpen Beegden, Buggenum, Halen, Heythuysen, Neer en Roggel en verhief ze tot afzonderlijke heerlijkheden, die later alle verkocht werden, totdat de Fransche Revolutie aan al het heerlijk bezit een einde maakte.
	Isabella Justina Gravin van Horne (f 1734), de oudste der 3 dochters van Willem Adriaan van Horne en Anna van Nassau bovenvermeld, bracht door haar in 1701 gesloten huwelijk met Ernst Graaf van Bentheim-Steinfurt-Tecklenburg (f 1713) de pretenties op het graafschap Horne in dit Duitsche Vorstenhuis. Hieraan is het toe te schrijven, dat het rijke Bentheimsche archief te Burgsteinfurt ook een afzonderlijk archiefgedeelte bevat, betrekking hebbende op Horn. Vermeldenswaard daarvan is o.a. de aanwezigheid van een 49-tal copieën van oorkonden betreffende Horne, Altena en Weert, loopende van 1060 tot 1369, zoomede van talrijke acten tusschen 1433 en 1658 over de Graven van Horne en het land van Horne en van verschillende stukken familiezaken betreffend der Graven van Horne van 1656—1709. Voor een uitvoeriger geschiedenis over Horne. is bestudeering van dit archief dus onmisbaar. De Bentheim-Steinfurtsche pretendenten hebben tusschen 1694 en 1725 voortdurende onderhandelingen met Luik gevoerd over de teruggave van het graafschap. In 1791 werd door Lodewijk Graaf van Bentheim-Steinfurt het voor het Rijkskamergericht gevoerd wordende proces tegen Luik zelfs weder opgevat, waartoe een memorie werd gedrukt, getiteld: Mémoire et Recueil pour servir d l’histoire du comté de Looz, 1794, bevattende 67 pagina’s tekst en 56 pagina’s bijlagen. Ja, zelfs op het Congres te Weenen in 1814 werd door Bentheim over het graafschap Horne nog onderhandeld.
	Na zoovele pretendenten op de Hornsche nalatenschap te hebben vermeld, mogen wij ons verhaal niet eindigen, zonder mededeeling te doen van andere ernstige pretendenten, die in Duitschland zetelden en die ook tot na 1794 voor het Rijkskamergericht te Wetzlar processen gaande hielden ter verdediging hunner rechten. Het waren de Vrijheeren van Millendonck en van Knesebeck, afstammelingen langs vrouwelijke lijn van Walburgis van Horne, één der dochters op blz. 113 hiervoor vermeld van den bekenden Graaf Jacob I van Horne (Zie stamtafel).
	Ten behoeve dezer pretendenten werd in 1754 een zeldzaam voorkomend werkje gedrukt, getiteld Historische und genealogische Prüfungen über die von weiland Herrn, Grafen



	Johann, den 111 zu Horn, und Altena, des heiligen Römischen Reichs obristen Erb-Jdgermeisler, edlen Herrn zu ober und nieder Weert, Hulst, Waarden, Cortessem und Bedbuur, Erb-Schuzvoigt des kayserlichen freyen weltlichen Stiftes Thorn per fidei commissum familiae conventionale et perpetuum festgestellte Successions-Ordnung in der kayserlichen freyen Reichs-Grafschaft Hoorn, mit ausführlichem Bericht: wie das fürstliche Hochstift Lüttich sich desselben zum Nachtheil des nummehr abgestorbenen reichsfreyherrlichen Geslechtes von Millendonck, und dessen weiblichen Erbfolgere, der verwittweten Frau Prinzeszin von Croy-Solre, und derer Gevettere von dem Kneseheck zu Tylssen in der Alten-Mark Brandenburg, ab Anno 1614 absque ullo titulo angemasset, und sie dehenselben noch bis dato vorenthdlt.
	Deze verdediging, geschreven in den gezwollen stijl dier dagen en tamelijk verward, bevat 353 bladzijden tekst en 192 bladzijden bijlagen, waarvan vooral de bijlagen belangrijke bijzonderheden voor de geschiedenis van Home bevatten.
	Behalve tegen den Bisschop van Luik verweren deze pretendenten zich tegen de aanspraken hunner mede-pretendenten, den Graaf van Horne-Beaucignies, den Graaf van Solms, den Baron van Cerclair de Fontaine, de Gravin van Bentheim-Steinfurt en de Graven van Lalaing-Hoogstraten.
	In 1780 schijnen deze vereenigde rechthebbenden opnieuw een lijvige memorie te hebben doen drukken, eveneens te Wetzlar, en de oorlog met de pen tusschen de verschillende pretendenten was nog steeds niet ten einde en waren er te Wetzlar zelfs in 1794 de processen nog aan de orde, toen in 1793 het Bisdom Luik reeds door de Franschen vernietigd was en het kasteel te Horn met toebehooren bij de Fransche domeingoederen was ingelijfd.
	Als zoodanig werd het kasteel 23 Germinal VI (12 April 1798) publiek verkocht en voor 5.510.000 francs werd de heer Marcel Gerard Magnee, ten behoeve van zijn zoon, er eigenaar van.
	Het proces-verbaal van dezen verkoop geeft over den toenmaligen toestand de volgende nadere bijzonderheden:
	Marcel Gerard Magnee. f 1811. Naar een schilderij op het kasteel Home,
	Un vieux chateau en forme de Donjon construit en briques, servant de demeure au repreneur; ce batiment consiste en un corps de logis contenant au rez-de-chaussé trois chambres, dont deux planchêes, la troisième pavee en careaux de terre, trois cabinets planchés, deux



	cuisines dont une pavee en cayeaux de teyye, l'autre non pavee; uue seyye et un lavoiy.
	A l étage qualye chcimbyes a feu et qu%tye cabinets et uti coyyidoy; le tout suymontée de deux gyenieys et couveyt dun toit cn aydoises exigeant des yépayations tyès-considéyables.
	A gauche et en face de ce hatiment se trouvent quatre étahles d vaches dont Vun menagant ruine, sept toits d cochons, dont deux sont sur le point de crouler de ces étahles, Vun est couvert en ardoises, les autres en tuiles.
	Une tour, dont le rez-de-chaussé sert de laiterie, surmonté d’un grenier très-déjectueux, et d' un pigeonnier; ct fmalement une deuxième tour contenant un fourail surmonté d'un grenier.
	Ces diveys hatiments, qui contiennent quatye caves, foyment la clotuye d'une couy fovmée pay une poytecochèye, laquelle pay une digue même d la Basse Couy.
	De architect Ntcolas Duchers die het gebouw geïnspecteerd heeft, constateerde: ~que les toits du chateau et appendices en généyal, d l'exception de celui d'une touy et d'une partie de celui pyès de la poyte d'entyée, sont en tyès mauvais état, et réclament des yestauyations tyès conséquentes."
	De waarde van het gebouw, ~iel qu'il est compyis dans le mm de clotuye du Donjon", werd door Duchers geschat op 9500 livres.
	De opbrengst van meer dan vijf millioen francs mag dus inderdaad wel eenigszins boven de waarde geschat worden!
	Sindsdien is het kasteel Home reeds bijna 120 jaar in het bezit van de familie Magnee. Dit geslacht, dat uit Luik stamt met eenen Gaspar Magnee, die in 1638 in die stad een zoon Bartholemeus liet doopen, kwam op Horn met den kleinzoon van den laatstgenoemden. Deze, de hiervoor genoemde Marcel Gerard Magnee, opziener van de Staten van Luik en pachter van den Bisschop van Luik, in diens graafschap Horn, overleed op het kasteel 12 April 1811, in den ouderdom van bijna 88 jaar. Zijn zoon, Marcel Joseph, was nog te Luik, geboren in 1756; hij was advocaat en overleed te Roermond 3 December 1829. Zijn uit zijn huwelijk met eene jonkvrouwe de Bellefroid, die 6 Nov. 1846 op het kasteel Horn overleed, op het kasteel Horn in 1793 geboren zoon Robert Marcel Arnold, zag dus het levenslicht in het jaar, dat de
	Kijkje in het park achter het kasteel



	Franschen aan het Bisdom Luik een einde maakten en nog 5 jaren vóór het jaar 1798, waarin de familie het kasteel kocht. Later was laatstgenoemde heer Magnee, burgemeester van Horn en lid van de Provinciale Staten van Limburg. Hij overleed op het kasteel 15 Juli 1858, zijne weduwe, eveneens een jonkvrouwe de Bellefroid, overleefde hem ruim 15 jaren en stierf er 18 October 1873.
	Hun oudste zoon Leon Armand Hyacinthe, bekleedde dezelfde waardigheden als zijn vader en was bovendien lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Geboren op het kasteel in 1840, overleed hij daar op 14 April 1902, uit zijn huwelijk met eene Jkvr. Petit d’Oudenborgh (f 1906) slechts één zoon nalatende, Robert Theodore Octave Albert Josef Leon Magnee, geb. in 1883, die thans eigenaar van het kasteel is en dit met zijne echtgenoote, eene viccmtesse van Aefferden en twee kinderen winter en zomer bewoont.
	Inwendig met veel weelde ingericht en nagenoeg geheel gemoderniseerd, beperkt zich het bewoonde deel van het kasteel tot den zuidelijken vleugel, waarvan de gevels aan de zijde van de binnenplaats geen bepaald karakter vertoonen, maar aan den zuidkant naar het park, hoewel gerestaureerd en veranderd, duidelijk de sporen van een XVPi<: eeuwschen bouw verraden, al zijn de trapgevels ook onder een ruige vacht van klimop verscholen.
	Het gebouw van hier gezien, zich spiegelend in den grooten, door fraaie boomgroepen en kleurige bloemvelden omringden vijver, heeft dan ook als geheel in zijn uiterlijk weinig van het feodale behouden.
	Maar nadert men daarentegen van het oosten, wendt men den blik naar den forschen, korten hoektoren, waarachter men onmiddellijk een tweeden, slankeren, eveneens krachtigen, ronden toren ziet oprijzen, dan is de indruk nog volmaakt die van het middeleeuwsche slot, dat door alle tijden heen zijn uiterlijk van weerbaarheid heeft behouden.
	En al bleven van het aanvankelijke vijftal slechts de twee genoemde hoektorens over, de oorspronkelijke aanleg van de sterkte is hier met een oogopslag te herkennen.
	Home vormt een verhoogd gelegen halfronde burcht, met weergang en kanteelen en buitengewoon zware muren, uitwendig door breede steunberen geschraagd. De gracht welke eertijds het sterke rondeel omringde, is nu tot tuin herschapen; de brug, die het met den wal verbond, is tot een dam vervormd; de zware verdedigingsmuren werden in moderne tijden door een aantal halfronde openingen doorbroken, enkel dienend om zich een uitzicht vanaf het binnenplein te verschaffen. Onnoodig zal het wel zijn te zeggen, dat door deze verminking het karaktervolle uiterlijk zéér heeft geleden. Het is voornamelijk aan de westzijde, dat het onoordeelkundige van de herstelling het meest in het oog valt. Wat waarschijnlijk beschadigde of gebrokkelde muurkanten waren, heeft men nu keurig afgewerkt, trapsgewijze afgemetseld; ja zelfs een kleine, op kraagsteenen, uitgebouwde uitkijktoren aan den noordwestelijken uitkijktoren aan den noordwestelijken hoek, werd van zijn top beroofd en aan den bovenrand glad gemaakt.
	In de straks genoemde openingen werden ten overvloede karakterlooze, neo-gothieke balustraden aangebracht, welke men dus op de binnenplaats terugziet, waar zij nog meer met het geheele karakter van den bouw in strijd zijn.
	Voor het overige is veel van het muurwerk hier achter door een dikke laag van



	ambacht van Heemskerk gelegen, den Graaf op te dragen om voortaan in stede van de helft van zijns vaders huis van den Graaf in leen te houden. Een en ander blijkt uit twee oorkonden van 17 Mei 1328 in het Hollandsche leenregister ingeschreven, in eene waarvan Graaf Willem erkent, dat Jan van Riedwiic Willems sone van Velzen die helfte van al der husinghe ende werve daer die husinghe opstaet, binnen der uterster grafie metier helfte van der lane uytgaende alse groet als ter woninghe hehoirt, legghende tote Eemskerke ende hi van ons te liene held, vercoft heeft ten vryen eyghen Bartoude van Assendelf, en belooft dit huys, werf ende lane alze voirscreven Bartoude voirs. te waren als men een vry eyghen sculdich es te waren.
	De nieuwe eigenaar was bij opdracht zijns vaders Gerrit van Assendelft 8 November 1315 door den Graaf van Holland beleend met het schoutambt van Assendelft en was ongeveer terzelfdertijd getrouwd met Catharina, dochter van Dirk van den Wale, den bekenden hofmeester van Graaf Willem 111, welk huwelijk hem niet onvoordeelig moet zijn geweest.
	Dat Bartout zich vestigde op zijn nieuw-aangekochte bezitting blijkt uit eene acte van 5 Juni 1335. Na alle die huysinghe ende hoffstede, daer hy nu ter tiit op ende in woont mette hyemwerve binnen de uytterste graften, die laen, den laenacker ende den noorderen acker tusschen den laene ende Bauckensacker, uytgaende gehelicken aen den wech, ende 4 geerssen in den meersch van Smeetscampe in te meten zuytwaert, opgedragen te hebben aan heer Jan van Polanen, die inmiddels door koop van Graaf Willem eigenaar was geworden van het bovengenoemde slot Haarlem te Heemskerk, ontving hij dat goed op genoemden dag van heer Jan in leen terug, onder bepaling, dat het zoude vererven op zijne kinderen uit zijnen echt met Catharina van den Wale, en in de eerste plaats op zijnen zoon Gerrit.
	Inderdaad is Gerrit zijnen vader, bij diens enkele jaren later voorgevallen dood, in het bezit van dit leen opgevolgd. De ambachtsheerlijkheid Assendelft kwam toen echter aan zijnen ouderen broeder Dirk, die daarmede door Keizerin Margaretha op Heiligen Sacramentsdag 1346 werd beleend. Evenwel is Gerrit na Dirk’s dood een paar jaren later – Dinsdag na Palmzondag 1348 door Hertog Willem ook beleend met alsulc goet als Dirc siin broeder van ons hilt.
	In den nu volgenden heftigen partijstrijd dier dagen zal Gerrit van Assendelft niet werkeloos zijn gebleven en het is mogelijk daaraan te wijten, dat, toen Gerrit in 1392 overleed, zijn oudste zoon en leenvolger Bartout de beleening met het ambacht van Assendelft aanvankelijk niet kon erlangen. Lang is daarover onderhandeld, daar de Graaf van Holland beweerde, dat dit leen door den kinderloozen dood van Bartout’s oom Dirk van Assendelft aan de grafelijkheid was vervallen. Ten slotte werd hij op voorspraak van vrienden en tegen voldoening van eene bepaalde som op den laatsten December van het jaar 1392 met het ambacht van Assendelft beleend, evenals met de andere goederen door zijne voorvaderen van den Graaf van Holland in leen gehouden. Door den heer van Putten was hij reeds 7 Mei 1392 met het huis in het dorp Assendelft, waar zijn grootvader Gerrit van Assendelft in 1306 woonde, beleend. Of hij omstreeks dezen tijd door den toenmaligen bezitter van het slot Haarlem, heer Jan van Polanen, evenzeer met het huis Assumburg is beleend, is niet vermeld gevonden. Waarschijnlijk zal zulks wel hebben plaats gehad; zeker is dat Bartout kort daarop in het bezit van Assumburg was.



	In 1396 besloot Hertog Aelbrecht tot eenen krijgstocht in Friesland, waartoe van heinde en verre ridders en knapen werden ontboden. Ook Bartout heeft daaraan deel moeten nemen en is waarschijnlijk bij die gelegenheid tot ridder geslagen. In ieder geval heeft hij den ridderslag ontvangen vóór den tweeden Frieschen tocht, waartoe hij persoonlijk 3 Mei 1398 met vijf mannen werd opgeroepen.
	Omstreeks dezen zelfden tijd moet heer Bartout van Assendelft in het huwelijk zijn getreden met Cunera uter Wijk, dochter van Bartholomeus, gesproten uit eenen zijtak van het geslacht van Egmond. Niet lang heeft hun huwelijksgeluk mogen duren, want vrouwe Cunera blijkt kort vóór 7 April 1399 kinderloos te zijn overleden.
	Heer Bartout hertrouwde weinig tijds later met Nathalia, bastaarddochter van Hertog Aelbrecht, die door hem werd gelijftocht 13 December 1401. Ter zake van dit huwelijk heeft Hertog Aelbrecht de ambachtsheerlijkheid van Assendelft verheven tot eene vrije en hooge heerlijkheid.
	Ook dit huwelijk van den heer van Assumburg was niet van langen duur. Na hem een dochtertje te hebben gebaard, hetwelk spoedig overleed, stierf vrouwe Nathalia. Kort daarop 12 December 1404 kwam ook heer Bartout’s laatste schoonvader, Hertog Aelbrecht, te overlijden. Deze werd opgevolgd door zijnen zoon Willem, den vroegeren Graaf van Oostervant, die heer Bartout blijkbaar niet te best gezind was. Hij toch
	Het kasteel Assumburg in het begin der 17de eeuw. Naar een gravure van Vinckeboons.
	ui.
	9



	beweerde, dat de heerlijkheid Assendelft aan hem was vervallen door den dood zijner bastaardzuster en van haar dochtertje. Alleen door het geven eener geldelijke voldoening kon heer Bartout van den nieuwen Graaf van Holland 7 Februari 1405 de beleening met zijn erfgoed erlangen.
	Eerlang trok Hertog Willem het zwaard om met zijnen ouden tegenstander den heer van Arkel af te rekenen. Onder de Hollandsche edelen door den Hertog in April 1405 ontboden Dinxdaghes nae den Heylighen Paesdach naestkomende des avonts zich te Bodegraven bij hem te voegen om tegen Arkel op te rukken, behoorde ook heer Bartout van Assendelft, die ditmaal met drie glaviën moest opkomen. Nog werd hij in den zomer van hetzelfde jaar tot het beleg der Arkelsche sterkten Hagenstein en Everstein opgeroepen met vier mannen.
	Daarna kwamen rustiger tijden en is heer Bartout andermaal hertrouwd. Op zijn ver-
	zoek bevestigde Hertog Willem 26 Mei 1412 den lijftocht door hem gemaakt aan zijne vrouw Oda van der Horst. De voltrekking van dit huwelijk schijnt in het vorige jaar te hebben plaats gehad.
	Het is hier niet de plaats stil te staan bij heer Bartout’s verder leven, waarin hij veel tegenslag, grootendeels tengevolge van de binnenlandsche oorlogen uitgebroken na den dood van Hertog Willem, heeft moeten ondervinden. Het huis Assumburg toch ging inmiddels over aan heer Bartout’s jongeren broeder Dirk van Assendelft, met wien wij ons dus verder hebben bezig te houden. Deze schijnt reeds in 1413 op Assumburg te hebben gewoond, maar de leenrechtelijke overdracht door zijnen broeder zoude, naar wordt verhaald, eerst 20 April 1421 hebben plaats gehad.
	Het kasteel Assumburg in 1612. Naar een gravure van Rademaker.
	Dirk van Assendelft was blijkens eene acte van 4 November 1425 getrouwd met



	



	



	Christina van Cralingen, eene zuster van Margaretha van Cralingen, die als echtgenoote van zijnen trouwlustigen broeder heer Bartout voorkomt in 1422. Toen laatstgenoemde ondanks zijne herhaalde huwelijken in 1443 overleed zonder wettige kinderen na te laten, kwam zijn broeder Dirk ook in het bezit van diens andere erfgoederen. Met de heerlijkheid van Assendelft liet hij zich 23 November 1443 beleenen, maar dit leen droeg hij tenzelfden dage over aan zijnen oudsten zoon Gerrit. Aangezien het stamhuis der heeren van Assendelft, hetwelk in het dorp van dien naam stond, sedert 1399 niet meer in hun bezit was, en bovendien mogelijk reeds verdwenen, kreeg Gerrit van Assendelft 23 Augustus 1446 van Hertog Philips verlof de misdadigers uit zijne heerlijkheid te voeren op zijns vaders huis te Heemskerk, t.w. Assumburg.
	Tot zijnen dood is Dirk van Assendelft in het bezit van Assumburg gebleven. Als
	zijn, erfgenaam legde zijn evengenoemde zoon Gerrit 4 November 1455 in handen van den Graaf van Nassau als opvolger der heeren van Polanen den leeneed wegens dit goed af.
	Gerrit van Assendelft was in 1447 in het huwelijk getreden met Beatrix van Dongen, dochter van Jan en Catharina WiLLEMsdochter van Besoyen, wier grootvader Willem van Besoyen haar de heerlijkheid Besoyen c.a. ten huwelijk had gegeven. Met zijne vrouw stichtte hij de zoo bekende van Assendelft-kapel in de Groote of St.-Jacobskerk tp s-Gravenhage, in welke stad zij een woonhuis hadden, waarvan ook in het vervolg sprake zal zijn.
	Het kasteel Assumburg in 1630, Naar een gravure van Rademakf.r.
	Het is te begrijpen, dat de echtelieden in hun testament van 28 Juni 1482 in de eerste plaats verklaarden door hen gestichte kapel begraven te willen worden. Verder houdt dit testament in, dat Beatrix, in geval zij haren man zoude overleven, het huis Assumburg,



	het huis in het Westeinde in den Haag, de heerlijkheid en het huis Besoyen, benevens de heerlijkheid Heynenoord met het aldaar gebouwde landhuis zou hebben, en Claes, hun eenige zoon, de andere goederen onder verplichting zekere jaargelden aan zijne zusters uit te keeren; mocht echter Beatrix vóór Gerrit komen te overlijden, dan zou deze het slot Assumburg en het huis in den Haag behouden en Claes de heerlijkheid Besoyen ontvangen.
	Gerrit van Assendelft, die achtereenvolgens raad van den Hertog van Bourgondië en van den Aartshertog van Oostenrijk was, overleed volgens zijn grafschrift 9 October
	1486 en zijne vrouw Beatrix van Dongen, al. van Dalem, vrouwe van Besoyen, 3 Februari 1492. Laatstgenoemde zal dus nog eenige jaren in het genot van het huis Assumburg zijn geweest. Hunne prachtige graftombe in de Assendelft-kapel is in den loop der tijden deerlijk verminkt, maar er bestaat alle kans, dat hetgeen er nog van overig is en dat is niet weinig eerlang zal worden gerestaureerd.
	Gerrit’s eenige zoon en erfgenaam Nicolaas (Claes) van Assendelft, raad en kamerling van den Roomsch Koning Maximiliaan, was reeds tijdens het leven zijner ouders
	Graftombe van Gerrit van Assendelft en Jonkvr. Beatrix van Dalem in de Groote kerk te ’s-Gravenhage; gravure van P. v. Cuyck naar een teekening van G. v. Giessen.



	in het huwelijk getreden met de rijke erfdochter Aleid van Kijfhoek, dochter van Floris en jonkvrouwe Gillis van der Lecke. Dit huwelijk moet zijn voltrokken in 1485, toen Aleid nauwelijks vijftien jaren telde, en had een romantisch voorspel. Nicolaas toch had eenen ouderen broeder gehad, Johan van Assendelft, rentmeester van West-Friesland, tusschen wien en Aleid, oudt sijnde nu nog maer ses jaren, in 1476 reeds een huwelijk was beraamd. De dood trad echter tusschenbeiden en nam in den zomer van 1480 den ongeveer twintig jaren ouderen bruidegom, die destijds kastelein van Schoonhoven was, weg. Johan’s broeder Nicolaas, die hem 25 September 1480 in dit kasteleinschap opvolgde, nam bij contract van 3 November 1481 ook diens bruid over, met bepaling dat het huwelijk zou plaats hebben, zoodra zij de vereischte jaren zoude hebben.
	Het feit, dat Aleid van Kijfhoek rijk met aardsche goederen was gezegend en er nog meer te wachten had, was in verband met de verwarde tijdsomstandigheden oorzaak van haar zoo vroegtijdig huwelijk. Haar moeder was hertrouwd met den vurigen Hoek Jan van Naaldwijk, den gevreesden spitsbroeder van Jonker Frans van Brederode, zoodat er wel eenige kans bestond, dat hare goederen te eeniger tijd voor hare familie te loor konden gaan. Om die reden deed Aleid’s moeder in 1485 afstand te haren behoeve van zeer aanzienlijke goederen, als bijvoorbeeld de heerlijkheid en het huis Cralingen, van ouds Honingen genaamd, bij Rotterdam.
	De heer van Assumburg moet dus tengevolge van zijn huwelijk niet weinig in macht en aanzien zijn gerezen. Een lang huwelijksleven was echter niet voor hem weggelegd. Reeds 4 September 1501 overleed hij, zijne nog jeugdige echtgenoote met een groot aantal kinderen achterlatende. Ook hij werd in de Assendelft-kapel bijgezet.
	Zijne weduwe heeft tot haren dood, zoo het schijnt, hoofdzakelijk op Assumburg gewoond. Aan haar verblijf aldaar herinneren latere leenacten, blijkens welke zij in den jare 1525 zuidoostwaarts van het kasteel eenen nieuwen met grachten omgeven boomgaard heeft doen aanleggen.
	De oudste zoon van Nicolaas van Assendelft, naar zijnen grootvader van vaderszijde Gerrit geheeten en geboren in 1488, werd luttele jaren na zijns vaders dood naar Orleans ter studie gezonden, waar hij noch wesende beneden sijn twintich jaeren hem onhedachtelicke gegeven heeft in huwelicke staete met Katharine de Chasseur, naar wordt beweerd een weerts dochter, de welcke [weert), als hij haar heyde te samen vont, hem gedwongen heeft in presentie van notaris ende getuigen om haer te trouwen. Dit onberaden huwelijk is voor Gerrit’s geheele verdere leven en zelfs nog geruimen tijd na zijnen dood van onberekenbare gevolgen geweest.
	Wel toog de jeugdige echtgenoot en erfgenaam zijns vaders zonder zijne vrouw huiswaarts, maar deze reisde hem alras achterna en schonk hem eenen zoon Nicolaas. Tot Gerrit’s eer moet worden gezegd, dat, hoezeer hij zich ook schaamde voor zijne vrouw en haar niet bij zijne familie kon ontvangen, hij toch het eenmaal gesloten huwelijk heeft erkend en verder voor zijne vrouw en zijnen zoon zorg gedragen. Zelf bewoonde hij het ouderlijk huis in het Westeinde te ’s-Gravenhage en zijner vrouw schijnt hij een huis in de Hooge Nieuwstraat aldaar te hebben verschaft. Hij moet een man van groote bekwaamheid zijn geweest en zijn droevig huwelijksleven was geen beletsel, dat hij niet alleen raad in het Hof van Holland werd, maar zelfs het presidium van dat hooge college gedurende lange



	jaren heeft bekleed, vereenigd met het stadhouderschap der leenen van de grafelijkheid, en den ridderslag heeft bekomen.
	bia het overlijden zijner moeder, 13 Juli 153°. vielen hem nog enkele harer goederen ten deel, o.a. de bij Assumburg gelegen werf, waar het huis Haarlem had gestaan. Waarschijnlijk vond zijne vrouw in dit sterfgeval aanleiding hem lastig te vallen om meer van hem te verkrijgen. Zij betrok hem althans te dien einde in processen, waaraan 11 April 1532 een einde werd gemaakt bij eene overeenkomst, welke eene week later door Karei V werd bekrachtigd. \ olgens deze overeenkomst zou Catharina in het huis in de Hooge Nieuwstraat blijven wonen en een jaargeld van 600 Car. gulden genieten, maar dan ook afzien van alle verdere aanspraken. Voor de opvoeding van haren zoon, zou Gerrit zorg dragen, die zich verbond hem niet te zullen onterven, zoo hij zulks niet verdiende. Gerrit schijnt destijds dus reeds reden te hebben gehad te vreezen, dat van zijnen zoon niet veel terecht zoude komen. Een negental jaren later eindigde het leven van des jongelings moeder met een treurspel en mocht de jeugdige Nicolaas naar zijne moeder aarden, dan was ook voor hem inderdaad het ergste te duchten.
	De onwaardige vrouw van den heer van Assumburg, die met eenen kapelaan, twee kamervrouwen en een page, blijkbaar landslieden van haar, huishield, moest 11 Februari 1541 °P de óórpoort te s-Gravenhage (de welbekende Gevangenpoort) in arrest worden gesteld, wegens suspicie van muntmisdrijf. Aan het licht kwam, dat haar kapelaan twee jonge gezellen uit haar geboorteland had laten komen hun geneerende van munte te slaen en met deze technische hulp was zij in haar huis aan het werk getogen en had ook valsche munt in omloop gebracht. Bij vonnis van 9 April 1541 werd Catharina, die haar misdadig werk had bekend, veroordeeld tot den brandstapel, haar kapelaan moest het hoofd verliezen en de dienstboden en de page, die niet aan het misdrijf schuldig waren bevonden, maar toch op de hoogte daarvan waren geweest, werden verbannen. Bij wijze van gratie is Catharina niet levend verbrand, maar verdronken, welke terechtstelling 11 April 1541 plaats had. Al hetgeen zij bezat, werd verbeurd verklaard.
	Heer Gerrit van Assendelft, bij wien de eer van zijn geslacht bijzonder hoog woog, besloot thans zijnen eenigen zoon, wiens moeder door beulshanden het leven had moeten laten, voor den geestelijken stand te doen opleiden en deed hem achtereenvolgens tot subdiaken en diaken wijden. Zulks geschied zijnde moest de heer van Assumburg aan den landsheer vergunning verzoeken bij testament over zijne goederen te mogen beschikken, daar zijn zoon als wesende geestelick, geen wettelicke getrouwde kinderen, bequaem om te mogen succedeeren, zal mogen vóórtbrengen ofte afterlaten. Door Karei V werd hem dit octrooi verleend 26 Maart 1544< maar het duurde nog een drietal jaren, vóór hij daarvan gebruik maakte.
	Middelerwijl werd het kasteel Assumburg aanmerkelijk door hem verbouwd en besteedde hij veel moeite deze bezitting te verfraaien. In 1546 droeg hij verschillende perceelen land bij dit vernieuwde slot gelegen, aan Prins Willem van Oranje op, die middelerwijl in de erfgoederen der Polanen’s was opgevolgd, en ontving die gezamenlijk met het huis weder in leen terug. Bijzondere opmerking verdient ongetwijfeld, dat heer Gerrit, die kort te voren zijnen zoon en eenig wettig kind door diens geestelijke wijding van de opvolging in het bezit van Assumburg e.a. leengoederen had uitgesloten, desniettegenstaande al deze kosten aan



	uftc zijnen gecummitteerden, ten eynde aldair gheen rudesse, gewelt, violentie ufte invasie metterdaet ufte feytelycken en geschiede. Ook stelde Nicolaas zich onverwijld in het daadwerkelijk bezit van het slot Assumburg.
	Het is de begrijpen, dat zijne tegenpartij evenmin stil bleef zitten. Heer Otto van Assendelft, ridder, die kastelein en baljuw van der Goude (Gouda) was, stelde eerlang aldaar eenen substituut aan, welke aanstelling op zijn verzoek door het Hof van Holland werd bekrachtigd alzoe die suppliant alhier in den Hage geoccupeert is ruitte zaecke van ’t sterfhuys van zalige heer Geeryt van Assendelft daer deur hy nyet geschapen is lichtelicken toe
	te geraecken. Ook werd enkele weken later n Februari 1559 een curator aangesteld voor den veertien)arigen jonker Jan van Assendelft, zoon van wijlen Dirk, heer van Besoyen, legataris van zijnen oom heer Gerrit.
	Nicolaas van Assendelft, die nog steeds proost van Arnhem was, verzocht inmiddels den Paus absolutie zijner geestelijke wijding, welke alleen door dwang zijns vaders plaats had gehad.
	Het kasteel Assumburg in 1728. Naar een kopergravure,
	Met heer Otto van Assendelft en diens vrouw Johanna van Kruiningen, die niet konden ontkennen, dat Nicolaas een wettige zoon zijns vaders was en slechts uit ontzag voor dezen geestelijke was geworden, kwam hij 18 Mei 1559 overeen, dat hij tegen vrij zware



	geldelijke offers in het bezit der erfgoederen zijns vaders zoude komen en dat bij kinderloos overlijden de heerlijkheden Assendelft en Heemskerk benevens Assumburg het eigendom van heer Otto en diens nakomelingen zouden worden. Dat de vaderlijke nalatenschap voor Nicolaas echter niet in alle opzichten begeerenswaardig kan zijn geweest, blijkt uit eene acte van 20 Juli 1559, volgens welke hij daegelicx bij diversche persoonen zeer {wordt) geimportuneert voer zijn overleden heer vaeders schulden.
	Enkele maanden later 20 October 1559 verkreeg Nicolaas de gewenschte dispensatie en verlof tot het aangaan van een huwelijk, waarvan eerlang door hem gebruik
	werd gemaakt. Tot zijne wettige levensgezellin koos hij Wilhelmina van Haeften, dochter van heer Walraven, heer van Haaften, Hellu en Herwijnen, en Gerarda van Honselaer, maar deze schonk hem geene kinderen.
	Met zijnen bovengenoemden neef Johan van Assendelft, die krachtens testament van Nicolaas’ vader recht had op de heerlijkheid en het huis Cralingen bij Rotterdam, benevens andere goederen, had de nieuwe heer van Assumburg nog menig proces te voeren, vóór hij in het ongestoord bezit ook van die erfgoederen geraakte.
	Het kasteel Assumburg in 1728. Naar een kopergravure,
	Omtrent het kasteel Assumburg is uit die dagen weinig bijzonders bekend. Vermeldingswaardig is, dat 24 Januari 1566 een zestigtal boeren uit den omtrek, gewapend met stocken,



	Twee gevelsteenen met het jaartal 1610 wijzen er op, dat Gerrit van Assendelft in dien tijd Assumburg wijziging van eenige beteekenis moet hebben doen ondergaan. Het vertoonde zich in 1612 zooals op de beide hierbij gereproduceerde afbeeldingen door Vinckeboons en Rademaker.
	Op vijftigjarigen leeftijd overleed Gerrit van Assendelft in Juni 1617 ongehuwd op Assumburg, waarna zijne zuster Anna van Assendelft, sedert 1609 weduwe van Gerrit van Renesse van der Aa, heer van der Aa, Streefkerk en Nieuwlekkerland, daarmede als zijne erfgename 10 April 1618 werd beleend. Zij had slechts drie dochters, van wie de oudste Agnes van Renesse van der Aa, geboren 7 December 1597, in Augustus 1619 in het huwelijk trad met haren neef Nicolaas van Renesse van Elderen, heer van Vosmeer. Toen Anna van Assendelft 22 Februari 1626 overleed, was het deze dochter, die Assumburg c.a. erfde. Of zij sedert dien op dit kasteel heeft gewoond, schijnt twijfelachtig. Naar wordt verhaald, zoude zij, hare vaste woonplaats hebben gehad op het haar van haren vader toekomende huis ter Aa aan de Vecht en is zij, toen zij 11 Augustus 1634 overleed, aldaar begraven.
	Haar oudste zoon, de in 1624 geboren Gerard Frederik, werd in 1635 als erfgenaam zijner moeder met Assumburg en bijbehoorende heerlijkheden beleend, terwijl diens twee jaren jongere broeder Hendrik het huis ter Aa en hetgeen daarbij behoorde, bekwam. Hun vader was destijds nog in leven en zal voor zijne minderjarige zonen het beheer wel hebben gevoerd.
	De heer van Assumburg overleed ongehuwd op ruim acht-en-twintigjarigen leeftijd 10 Maart 1653, waardoor zijn evengenoemde broeder Hendrik ook zijne heerlijkheden in Ncord-Holland benevens Assumburg verkreeg. Van zijn rijke bezittingen heeft hij niet lang genoten ; ook hij stierf ongehuwd in de kracht zijner jaren, 5 Augustus 1660, en liet al zijne goederen na aan zijne zuster Anna van Renesse van Elderen.
	Slechts enkele jaren heeft Anna van Renesse de goederen der Assendelft’s bezeten. In 1664 maakte zij daarvan de heerlijkheden van Castricum en Cronenburg te gelde. Voor respectievelijk 33.000 en 25.000 gulden verkocht zij die aan Cornelis Geelvinck, raad der stad Amsterdam. Ook Assumburg en de overige heerlijkheden zouden eerlang in handen van Amsterdamsche patriciërs overgaan, doch dit geschiedde eerst na Anna’s dood. Zij overleed ongehuwd op vier-en-veertigjarigen leeftijd 22 Januari 1667. Haar universeele erfgenaam was haar neef George Frederik van Renesse, Baron van Elderen, Graaf van Masny, enz.
	Hek aan de westzijde.



	Wat hare nalatenschap te beduiden had, leert ons de daarvan 24 Februari 1667 opgemaakte en in „Oud-Holland” gepubliceerde inventaris. Nauwkeurig wordt daarin ook de geheele inboedel van Assumburg, waarvan de verschillende vertrekken een voor een worden genoemd, opgesomd. De geheele nalatenschap werd geschat op 418.100 gulden, waarvan Assumburg op 72.000 en het bekende huis van Assendelft in het West-einde te ’s-Gravenhage, hetwelk eerlang aan de Spaansche ambassade overging en thans het Engelsche gezantschap huisvest, op 33.000 gulden.
	George Frederik liet zich 15 Mei 1668 met Assumburg beleenen, maar haastte zich
	zijne nieuwe bezittingen grootendeels van de hand te doen. Oud-Haarlem verkocht hij aan Cornelius Fannius, maar het kasteel Assumburg met de heerlijkheden Heemskerk, Noorddorp en Hoogdorp werden voor 94.500 gulden het eigendom van Joannes Wuytiers, die daarmede 24 Januari 1669 werd beleend. Alleen de vrije heerlijkheid van Assendelft behield hij en liet hij bij zijnen dood in 1681 na aan zijnen, uit zijn huwelijk met Margaretha van Boeckholt gesproten zoon Maximiliaan Hendrik.
	De nieuwe eigenaar van Assumburg was in 1629 geboren en 21 December 1664 op het stadhuis te Amsterdam in den echt vereenigd met Debora Bake, dochter van eenen Am-
	De voorgevel.



	en vliegende kraanvogels boven het kasteel stoffeeren dat tafereel, dat in zijn decoratieve groepeering met zijn gestyleerd geboomte, veeleer als het ontwerp voor een rijk wandtapijt schijnt gedacht te zijn. Op den achtergrond onderscheidt men zelfs de bogen van een galerij welke veel overeenkomst met de „vierschaar” vertoont. Nog meer links is een poort te zien, en tusschen de boomen langs den wal ontwaart men een waterpoortgebouw, dat ook wederom voorkomt op Rademakers gravure van 1612.
	In deze details vertonnen de beide teekeningen overeenkomst, ook wat betreft de plaats van den uitgang.
	Het onaanzienlijke uiterlijk van den noordwest-gevel, de eenigszins verwarde samenstelling daarvan met allerlei, weinig aanzienlijke en uitsluitend tot praktisch gebruik bestemde uitbouwen, het ontbreken van behoorlijke vensters, dit alles geeft ons aanleiding tot de veronderstelling, dat aanvankelijk tenminste in de i6de en het begin van de i7de eeuw, de hoofdgevel van het kasteel aan den noord-oost kant was en dus de op de plaatjes voorgestelde zijde slechts een zijgevel. De hoofdingang zou dan gelegen zijn geweest tusschen den achtkanten toren en den hoogen, in trapgevels eindigenden vleugel, welke op de tweede, in 1630 gemaakte gravure van Rademaker, zoo goed te onderscheiden is.
	Voor deze veronderstelling bestaat te meer grond als wij vinden dat Roghman zijn teekening welke hier bij is gereproduceerd betitelt met: Het Huis Assemburg, ~op de rechter syde en van vooren
	Zoo zou dus de linkervleugel oorspronkelijk het hoofdgebouw zijn geweest en dus de zuidwestelijke gevel de achtergevel.
	Met het oog op den zeer symmetrischen opzet naar deze zijde, komt ons de gemaakte gevolgtrekking wel waarschijnlijk voor.
	In de ißde eeuw echter heeft door Mr. Jean Deutz de belangrijke verbouwing plaats gehad, waaraan Assumburg zijn tegenwoordige gedaante dankt. De hoofdgevel werd thans naar het Noordwesten verlegd, tusschen de noordelijke en westelijke torens; de versierde hoofddeur kwam nu ongeveer in het midden van dien gevel; daarvoor de deftige
	Overblijfselen van een schouw in een der vertrekken.



	gemetselde brug; het plein werd ontruimd en de gebouwen ter zijde tot oranjerie en stalgebouwen herschapen en in het verlengde van de brug vormde de rechte, beplante oprijlaan de as van den verder op geometrisch grondplan ontworpen aanleg van tuinen en plantsoenen.
	Rechte geschoren hagen omzoomden de gracht, de brug aan den noordkant verdween en rechte lanen tusschen geknipte hagen voerden langs de gracht naar den lusttuin.
	De noord-oostelijke en zuid-oostelijke vleugels van het huis werden verlengd, verloren hun karakteristieke trapgevels en het geheel werd tot een vrij eentonige architectuur omgewerkt, met lange rijen uniforme ramen en een nietszeggend dak.
	Hoe sterk springt thans het verschil in het oog tusschen dit nieuw-verbouwde gedeelte en het levendig silhouet ten zuidwesten, dat niettegenstaande alles zijn 16de eeuwsch karakter volkomen behield: breede ongebroken muurvlakken, met zeer enkele, zeer kleine vensters, massieve vierkante torens met trans en kanteelen, goed geproportioneerde daken, een krachtig, rijzig geheel met levendige licht- en schaduwpartijen.
	Dit uiterlijk heeft Assumburg aan deze zijde tot op den huidigen dag behouden. Ook op de binnenplaats bleef de straks genoemde „vierschaar” intact; aan de overzijde vormt een langs den zuid-west vleugel uitgebouwde gang de verbinding binnendoor tusschen voor- en achterbouw; daarboven vertoonen het muurwerk, de steenen kruiskozijnen met het
	Zuid-westelijke gevels.



	oude glas-in-lood, en de looden dakgoten een onmiskenbaar vroeg i7de eeuwsch karakter en in den kleinen onlangs herstelden toren dragen een tweetal steenen het jaartal 1610. De hoofddeur van het achtergebouw aan de binnenplaats heeft een iBde-eeuwsche omlijsting. Inwendig is alle rijkdom en versiering nagenoeg verdwenen. Wel ziet men in den noordelijken hoektoren de resten van een bodewijk XV schoorsteen, van een stuc-zoldering en op een ruw houten beschot enkele fragmenten van een fijner bewerkte betimmering. Elders staat nog een bodewijk XVI schouw; verderop bevindt zich een Empire kamer en in een klein vertrek is zelfs nog een schilderij als boezemstuk van den overigens vervallen schoorsteenmantel te zien of hangen overblijfselen van velours wandbekleeding te rotten. De trap in den zuid-westelijken vleugel vertoont een vrij goed bewaarde gesneden leuning en in de groote voorhal geeft het pleisterwerk van het plafond nog ongerept iBde eeuwsch ornament te zien; wat men ook vindt, gepolychromeerd bovendien met rood en verguld, —in een klein kabinet in den noord-oostelijken vleugel en grenzende aan de groote zaal. De fraaie betimmering die dit vertrek sierde, een monumentale pilaster-ordonnantie met paneelen, waarin verschillende attributen in gesneden hout, bevindt zich nu in de balzaal van het nabijgelegen kasteel Marquette, waar ook de groote marmeren vazen staan, welke vroeger de brug van Assumburg flankeerden. Naast de zaal, die nu kaal is en hol, ligt een klein kamertje, waarin nog stukken van een goed-bewaarde versiering van Chineesch lakwerk; het middenpaneel van het kleine plafond is zelfs nog volkomen gaaf. Merkwaardig is op den zolder van het achtergebouw, waar ook nog het geheel geroeste uurwerk staat een 'tongewelf dat voorheen de kapel overdekte, maar voor het overige is er niet veel meer in onbeschadigden toestand en de meeste vertrekken geven een hopeloos beeld van verwaarloozing tè aanschouwen.
	Om en buiten het kasteel is, met uitzondering van de oude linden-allee letterlijk niets meer van den vroegeren parkaanleg, noch van de plantsoenen, tuinen en boomgaarden meer over en vooral aan den zuidoostkant springt de kaalheid van het groote alleenstaande gebouw, eenmaal een voorname patricische huizinge, droevig in het oog.
	Een zijkant en de achtergevel.



	TAFEL XXX.



	



	



	



	MAROUETTE.
	HET thans zoo vredige, landelijke dorpje Heemskerk in Noord-Holland is in den loop der middeleeuwen herhaaldelijk het tooneel van bitteren strijd geweest. Betrekkêlijk dicht bij elkander verhieven zich daar onderscheidene burchten behoorende aan Hollandsche edelen, die meer dan eens aanvallen van het Friesche landvolk hadden te trotseeren, of zelf een werkzaam aandeel namen in den heftigen partijstrijd dier tijden.
	Omstreeks tien minuten gaans ten zuidoosten van het dorp verheft zich nog thans de reeds besproken Assumburg. Op ongeveer gelijken afstand van het dorp, maar in tegengestelde richting, ligt Marquette, hetwelk vóór 1612 het huis te Heemskerk was geheeten en het stamslot was van het oude riddermatige geslacht van Heemskerk, dat aldaar reeds in de dertiende eeuw zetelde. In die dagen was Marquette, hetwelk zich thans minder krijgswaardig voordoet dan Assumburg, ongetwijfeld uit een strategisch oogpunt van veel grootere beteekenis dan laatstgenoemd slot, zooals o.a. valt af te leiden uit het zware in 1800 helaas afgebroken rondeel, waarvan nog verschillende oude teekeningen over zijn en de grondsporen duidelijk zijn te zien.
	Volgens oude kronieken zoude dit rondeel een overblijfsel zijn geweest van de ter plaatse gebouwde sterkte door den Roomsch-Koning Willem 11, van wien wordt gezegd, dat hy dede maken dat huys tot Heemskerck tegen den West Vriesen, daer hy eenen geheeten Heer Gherrit van Heemskerc casteleyn af maecte, met condicien dat hy die Vriesen altiit in roere houden soude, ende nimmermeer laten rusten, met seker ghetal van cloecke mannen ende soudenieren, ende daer voor soude hem die Coninc doen geven lIIc ponden tsjaers, ende maecte hem daertoe haelliu van Kermerlant, om des wille oft saké geweest waer dat hem last van den Vriesen aen ghecomen hadde, dat hy dan theele bailliuschap hadde moghen uuthieden om dien last ende noot te wederstaen.
	Of dit wel geheel juist is, schijnt twijfelachtig. Zooveel is zeker, dat een heer Arnoud van Heemskerk in 1254 baljuw was van Kennemerland en tevens kastelein of burggraaf van Torenburcht, een kasteel bij Alkmaar, gesticht door Willem II om de West-Friezen in bedwang te houden. Of deze heer Arnoud nu ook het slot te Heemskerk heeft bezeten is niet bekend, maar zijn naam doet zulks wel vermoeden. Opmerking verdient in ieder geval, dat de heerlijkheid Heemskerk niet in het bezit van heer Arnoud en zijne nakomelingen is geweest, maar aan het riddermatig geslacht van Haerlem behoorde, hetwelk te Heemskerk eveneens een burcht bezat, zooals reeds bij Assumburg terloops is medegedeeld.
	Heer Arnoud van Heemskerk wordt ook nog in 1256, toen hij den i5den October met andere voorname Hollandsche en Zeeuwsche edelen beloofde den vrede tusschen Vlaanderen en Holland te zullen houden, kastelein van Torenburcht genoemd, maar later niet



	meer. Hij was een man van groot aanzien in zijnen tijd en komt in tallooze oorkonden voor. Wie zijne vrouw was, is niet bekend, maar zij moet eene bloedverwante van heer Henrik van Herpen en diens broeder Albert zijn geweest gesproten uit het edele geslacht van Kiuk van wie eerstgenoemde bij den mislukten aanslag op Keulen in den nacht van 14 op 15 October 1268 is doodgeslagen en de tweede gevangen genomen; immers de beide zonen van heer Arnoud verklaarden 17 Augustus 1271 onder het zegel huns vaders deswege geen wraak te zullen nemen.
	Heer Arnoud zelf was blijkens eene oorkonde van 25 April 1274 een bloedverwant van heer Jan Persijn, heer van Velzen. Met dezen en vele andere Hollandsche en Zeeuwsche edelen nam hij in het voorjaar van 1280 deel aan het beleg van het slot Vreeland aan de
	Vecht, hetwelk Graaf Floris heer Gijsbrecht van Amstel toen trachtte te ontweldigen
	Den 31 sten Mei 1290 werd door heer Arnoud van Heemskerk de verleening van tolvrijheid aan Heusden nog medebezegeld, maar weinig tijds later overleed hij. Waarschijnlijk werd de abdij van Egmond ruim door hem bedacht, want in het necrologium dier abdij wordt hij betiteld als pius. Blijkens het even genoemde charter van 1271 was zijn oudste zoon Gerard geheeten. Deze volgde zijnen vader in diens bezittingen op en was de eerste, die, zooals aanstonds zal blijken, bewijsbaar eigenaar is geweest van het thans Marquette geheeten slot te Heemskerk. Voorts erfde hij van zijnen vader de heerlijkheid van Lutteke Oosthuizen in Noord-Holland en gaf aan zijne onderzaten aldaar kort na zijn eerste optreden 21 September 1292 eene keur.
	Het Huis Marquette aan de voorzijde; naar een sepia-teekening van A. Rademaker, 1630. In het bezit van Jhr. Mr. Hugo Gevers.



	Na den moord op Floris V schijnt Gerard van Heemskerk in vrij ernstige verdenking te hebben gestaan van medeplichtigheid, althans hij behoort tot die edelen, die 2 Augustus 1296 zich verbonden te Haarlem in te komen en te verblijven tot hun onschuld zoude zijn bewezen. Van deze onaangename verdenking, welke Gerard zeker aan zijne politieke overtuiging te danken had, kon hij zich spoedig zuiveren en 4 Mei 1297 behoorde hij tot de edelen, die den lijftochtsbrief van Graaf Jan’s gemalin mede bezegelden. Na het overlijden van Graaf Jan in 1299 droeg Gerard van Heemskerk zijnen nieuwen landsheer Graaf Jan van Henegouwen zijn vry eyghen huus, dat men heet Eemskercke, 10 Januari 1300 op en bekwam het weder in leen terug met de bepaling, dat het zoude komen op zijne wettige nakomelingen en bij ontstentenis daarvan op den
	oudtsten ende op den naesten van der swaertsyde van den gheslachte van Eemskercke, die toequaeme van volre gheborte. Alsof dit nog niet voldoende ware, verbond Gheraerd van Heymskercke zich 30 Juli d.a.v. Graaf Jan en diens broeder Guy te dienen met lyve ende met goede ende met mynen huuse, also dat zy open huus hebben, ende my ende myne vrynde, die hore viande niet en ziin, des hues te bruyckene, en verklaarde een trouweloos man te zijn en zijne leengoederen verbeurd te hebben, zoo hij zulks niet na zoude komen.
	Het laat zich dus denken, dat Gerard in 1304 een werkzaam aandeel zal hebben genomen aan het verdrijven der Vlamingen, al wordt dit niet uitdrukkelijk vermeld. Wel schreef de regeering van Haarlem in eenen brief van 30 November 1306, dat de schade door
	Het Huis Marquette aan de achterzijde; naar een sepia-teekening van A. Rademaker, 1630. In het bezit van Jhr. Mr. Hugo Gevers.



	die van Heemskerk in den oorlog tegen de Vlamingen geleden, werd begroot op 150 pond en dat daar drie dooden waren te betreuren.
	Als knape bezegelde Gekard van Heemskerk de oorkonde van 11 Augustus 1305, volgens welke een ieder, die niet bewijzen kon dat hij edel van afkomst was, schotplichtig was, maar toen Graaf Willem 1 Mei 1306 de oude handvesten van Leiden bevestigde en aan deze stad nieuwe voorrechten gaf, behoorde hij tot de ridders, die daarbij tegenwoordig waren.
	In eerste huwelijk was heer Gekard van Heemskerk getrouwd met zekere Ada, die volgens het Egmondsche necrologium 4 Januari 1308 overleed. Zij vermaakte aan die abdij eene som van vijf pond, ter voldoening waarvan haar man 6 Februari 1316 voorloopig eene rente van 10 schellingen jaarlijks schonk. Spoedig na den dood zijner eerste vrouw hertrouwde heer Gekard met Elisabeth van Huissen, nagelaten dochter van den vermogenden Kleefschen leenman heer Everhard van Huissen. Ter opheldering van dit huwelijk diene, dat heer Gekard van Heemskerk zelf ook Kleefsch leenman was. Als opvolger zijns vaders was hij namelijk beleend met het goed te Wolferen, bij Valburg, en den korentol te Huissen, zijnde een borgleen van het destijds Kleefsche stadje Huissen in Gelderland. Na een zeer kortstondig huwelijksleven overleed Elisabeth op nog jeugdigen leeftijd, na bij testament van 28 November 1311 onder vele andere beschikkingen te hebben verklaard: mine nyeweste cledere ende mine honte clocke geve ic ter kerken van Heemskerke ende ter capellen mede te timmeren.
	Andermaal hertrouwde heer Gekard, thans niet met eene jonge dochter, maar met de weduwe van den Zeeuwschen edelman heer Jan Mulaerd, geheeten Beatrix van Haerlem, Willem’s dochter. Vrouwe Beatrix was eene zuster van de toenmalige vrouwe van Nederhorst en behoorde oorspronkelijk ook te Heemskerk thuis, al schreef zij zich nu ook vrouwe van Wissekerke, in Zeeland. Uit haar eerste huwelijk had zij minderjarige kinderen, waarover heer Gekard, wien zij eveneens kinderen schonk, voogd is geweest. Zijnerzijds had heer Gekard uit zijn eerste huwelijk evenzeer kinderen, van wie zijn oudste zoon, die evenals hij Gekard was geheeten, zijn slot te Heemskerk erfde. Waarschijnlijk overleed heer Gekard in 1333 en is het zijn gelijknamige zoon, die 2 April 1334 aan zijne onderzaten van Drei vergunde hun land de Hobreederkoog met eenen zomerdijk te omgeven. Den ridderslag ontving Gekard van Heemskerk junior vóór 1338, in welk jaar hij het ambt van baljuw van Amstelland bekleedde, hetwelk vele jaren vroeger ook door zijnen vader was vervuld.
	Zoo heer Gekard van Heemskerk bij den noodlottigen slag van Stavoren 26 September 1345 tegenwoordig is geweest, moet hij tot de zeer weinigen hebben behoord, die er het leven af hebben gebracht, want na dien komt hij nog meermalen voor. In 1347 was hij bij voorbeeld baljuw van Rijnland en Woerden voor Hertog Willem, wiens getrouwe aanhanger hij in vervolg van tijd is gebleven; zelfs viel hem de groote onderscheiding te beurt in 1351 door den Hertog naar Engeland te worden gezonden met den abt van Egmond, den heer van Egmond en een talrijk gevolg om ’s Hertogen huwelijk met Machteed, dochter van den Hertog van Lancaster, voor te bereiden.
	Als een der hoofden der Kabeljauwsche partij bezegelde heer Gekard van Heemskerk het verbond tusschen deze en Hertog Willem, 23 Mei 1350 gesloten tegen de Hoekschen. Een der voornaamste Hoeken, in dit verbond met name genoemd, was heer Dirk van



	Brederode, en het gelukte heer Gekard eerlang dezen machtigen tegenstander in handen te krijgen en binnen Heemskerk’s sterke muren gevangen te houden, zooals blijkt uit een door heer Dirk zelf gegeven charter van 24 Juli 1354. Heer Gekard was destijds zegelbewaarder van Willem V en komt ook voor op eene lijst van degenen, die de livrei van den Hertog en diens gemalin droegen, dagteekenende van het voorjaar van 1354. Nog in Januari 1355 was hij in leven, maar eenige maanden later moet hij zijn overleden. In het bezit van zijn huis te Heemskerk werd hij niet onmiddellijk opgevolgd door zijnen zoon heer Wouter van Heemskerk, ridder; immers 4 Juli 1355 droeg Hertog Willem de bewaring
	van dat huis en al wat daartoe behoorde, op aan zekeren Simon Haghen en werd last gegeven, dat een ieder die goed van heer Gekard onder zich had, dat aan Simon moest overgeven. De jaarwedde van Simon Haghen als ’s Hertogen bewaarder van Heemskerk werd bepaald op 200 pond Hollandsch, terwijl hij daarenboven jaarlijks een stel kleederen zoude ontvangen. Lang kan diens bestuur van Heemskerk echter niet hebben geduurd. Het volgend jaar noemde Hertog Willem heer Wouter van Heemskerk onsen trouwen ridder en was hij blijkbaar in het bezit van zijn vaderlijk erfgoed. Heer Wouter, die een van ’s Hertogen raden was, bezat daarenboven verschillende ambachten in Zeeland door zijn in het najaar van 1353 gesloten huwelijk met Margaretha, de minderjarige erfdochter
	Het Huis te Marquette in de 2de helft der 17de eeuw; gravure door J. Schijnvoet naar R. Roghman.



	van heer Arnoud van Haemstede, heer van Moermond, die een paar jaren te voren eenen gewelddadigen dood was gestorven.
	Nauwelijks had Hertog Aelbrecht in 1358 de teugels van het bewind voor zijnen krankzinnig geworden broeder Wllem in handen genomen, of donkere wolken pakten zich boven heer Wouter’s hoofd samen en zijn verder leven werd, dank zij zijne Kabeljauwsche gezindheid een treurspel gelijk.
	Een van de eerste regeeringsdaden van Hertog Aelbrecht was de aanstelling van den Hoek Reinoud van Brederode, zoon van den evengenoemden heer Dirk, tot baljuw van Kennemerland en deze werd, waarschijnlijk met heer Wouter’s medeweten, 2 November
	1358 door een aantal Kabeljauwen in de duinen bij Castricum overvallen. Wel bergde Reinoud zelf zijn leven, maar enkele der zijnen werden doodgeslagen. De schuldigen vloden vervolgens naar Heemskerk, waar heer Wouter een aantal hunner op zijn slot eene schuilplaats verleende, terwijl andere hoofden der Kabeljauwsche partij vervolgens binnen Delft en in Zeeland zich te weer stelden. Hertog Aelbrecht gaf onmiddellijk last aan heer Dirk van Polanen en heer Floris van Adrichem met een aantal Kennemers en Friezen het beleg te slaan voor het huis Heemskerk. Dapper weerde zich heer Wouter en het duurde meerdere maanden eer hij het hoofd moest buigen. Hertog Aelbrecht en zijn raad regelden de overgave 24 Maart 1359 in dezer voege, dat heer Wouter van
	’t Huijs Marquette, van vooren; naar een teekening van J. Stellingwerf, 1719. In het bezit van Jhr. Mr. Hugo Gevers.



	Heemskerk sel ghaen van den huse te Heemskerke ende dat huus voirs. ons overleveren in onser ghenaden, behouden him ende sinen ghesellen, die niet op Kasterkemmerzand en waren, hoirs liif ende hore ghesonde, ende behouden heren Wouter ende sinen wive hore beyder heerlicheyt, ende behouden sinen ghesellen hoirs goeds.... Ende dat huus tot Heemskerke sellen wi besetten met luden, die haer Wouters viande niet en ziin. Ende hair Wouter ende ziin wiif zullen vrilic of varen van den huse ende bihouden alle hair tillegoed ende ymbodel, uuytgheset provanci ende sout ende dat der were des huus toebehoord. Tot zoover kwam heer Wouter er nog al genadig af, zoude men zoo zeggen, maar verder hielden de voorwaarden in, dat hij en zes zijner medestrijders naar eene nader door Hertog Aelbrecht aan te wijzen plaats
	in Holland of Zeeland zouden gaan en daar diens gevangenen zijn, tot de Hertog verder uitspraak zoude hebben gedaan, hetgeen binnen één jaar behoorde te geschieden. Door deze bepaling was heer Wouter’s toekomst verre van rooskleurig. Op ’s Hertogen last schijnt hij zich naar Zierikzee te hebben begeven om den verderen loop van zaken geduldig af te wachten. Meer dan een jaar verstreek vóór de Hertog er toe bereid bleek heer Wouter weder in genade aan te nemen tegen betaling van 7000 schilden, welk bedrag heer Wouter’s gade 30 December 1360 beloofde te zullen voldoen, daarvoor al haar goed, roerend en onroerend, leen en eigen verbindende.
	Eerlang kwam heer Wouter weder op vrije voeten. Sedert dien wordt hij als vroeger
	’t Huijs Marquette; naar een teekening van J. Stellingwerf, 1719. In het bezit van Jhr. Mr. Hugo Gevers.



	onder ’s Hertogen raden genoemd en nadat hij bij het huwelijksverdrag van Aelbrecht’s dochter Catharina met Hertog Eduard van Gelre i November 1368 zich borg voor den vader der bruid had gesteld, gaf deze deswege zes dagen later onsen lieven ende getrouwen Heere Wouter van Eemskerck belofte van schadeloosstelling. Oogenschijnlijk was er dus geen wolkje meer aan de lucht, maar daar hij niet tot de regeerende partij behoorde en ondanks zijn vroegere vernedering een machtig hoofd was der oppositie, was zijne toekomst verre van zeker.
	In hoeverre hij aanleiding heeft gegeven, dat nieuwe maatregelen tegen hem moesten worden genomen, blijkt niet, maar zeker is, dat hij zich in 1378 andermaal binnen Zierikzee in gijzeling heeft moeten begeven. Voor het gerecht aldaar zwoer hij den iBden Juli ten heiligste niet uit de gijzeling te zullen gaan dan met toestemming van Hertog Aelbrecht en beloofde hij: dat ick miin huus tote Eemskercke sal doen bewaeren dutter niemand op commen sal dan deghene, dien ick ’t bevolen hebbe ende miin daghelix huusgesinde, en daarenboven, dat hij niets van zijn goed zoude verkoopen dan met ’s Hertogen verlof.
	Het duurde tot 8 Juli 1379 eer heer Wouter weder vrijkwam. Op dien datum verklaarde de Hertog hem tot onser gonsten ende vrintschap genomen te hebben ende in onse gelove, ende goet getrouwe op hem geset hebben, geliicken als hy voortiits by ons geweest heeft, eer wy ons siins te beclaegen hadden. Tot welken prijs deze vriendschap werd gekocht, wordt daarbij niet vermeld. Veel heeft heer Wouter van Heemskerk aan zijne vrijheid echter niet meer gehad, want reeds 10 Maart 1380 overleed hij, zonder wettig kind, wettigen broeder of wettige zuster na te laten. Na den dood van Margaretha van Haemstede van Moermond, voorgevallen omstreeks 1367, was hij hertrouwd met Catharina van Asperen, die hem overleefde, maar deze schijnt evenmin als Bartholomeus uter Wike, die zich als erfgenaam van heer Wouter opwierp, veel profijt van diens nalatenschap te hebben gehad. Onmiddellijk stelde zich namelijk Hertog Aelbrecht in het bezit van heer Wouter’s goederen en toen hij een paar jaren later er toe overging den vroeger vastgestelden lijftocht zijner gemalin te vermeerderen, wees hij daartoe in de eerste plaats aan het huis te Heemskerk en de voormalige heerlijkheden van heer Wouter van Heemskerk.
	Op het huis Heemskerk voerde inmiddels weder een kastelein namens den Hertog het
	D’tooren, of het Rondeel uyt ’t huijs te Marquette aldus te zien 1720; naar een teekening van J. Stellingwerf. In het bezit van Jhr. Mr. Hugo Gevers.



	bewind. Als zoodanig fungeerde o.a. een van ’s Hertogen Beyersche onderdanen, Protwitz Sadelboger geheeten, die zijnen heer mede naar deze landen was gevolgd en wien die hevelinge van onsen huze tot Heemskerc mit allen sinen toehehoren 22 September 1392 werd opgedragen tot 24 Juni van het volgend jaar onder belofte, dat dit kasteleinschap alleen den 24sten Juni opzegbaar zoude zijn tegen dienzelfden datum van het daarop volgende jaar.
	Sadelboger heeft als kastelein van Heemskerk in het begin van Juni 1395 plaats moeten maken voor Floris van Alkemade, gewezen baljuw van Medemblik. Bij de overdracht waren raden en vrienden van Hertog Aelbrecht tegenwoordig en deze verklaarde den i4den Juni, dat Sadelboger aldaar aan Floris had overgegeven: dusent püen, drie donrebussen, twee orsmolensteene, twie quarnstiene ende twee bacoeven. Nog den 9den October 1398 bekwam de inmiddels tot ridder geslagen Floris van Alkemade van den Hertog op zekere voorwaarden verlof in de plaats van den vervallen molen te Heemskerk aldaar eenen nieuwen te bouwen, maar 5 November d.a.v. besliste Hertog Aelbrecht over het toekomstig lot dezer geheele bezitting in dien zin, dat heer Floris die eerlang over zoude moeten geven aan heer Herrit van Heemskerk, heer Herbern’s zoon.
	Met dezen heer Gerrit van Heemskerk, gesproten uit eenen zijtak van het oude geslacht, en die ook reeds in den afgeloopen zomer de Friezen had helpen bestrijden, kwam de Hertog namelijk overeen, dat hij hem onse huys tot Heemskerc mit allen sinen toehehoren als dunen, molen, zwanen ende anders mit allen goeden ende renten den huze voirs. toehehorende, zooals heer Floris van Alkemade thans in bevelinge heeft, ten erfleen zouden verleenen benevens het dorp Etershem, wanneer hij van 18 November 1398 tot 1 Mei 1399 met 200 gewapenden op eigen kosten de stad Stavoren voor hem zoude bewaren en tegen betaling van 2000 nieuwe Geldersche guldens in gereed geld. Daar echter de tijd waarvoor heer Floris tot kastelein was aangesteld, nog niet was verstreken, beloofde de Hertog heer Gerrit gedurende de jaren, dat hij nog niet het genot van Heemskerk zoude hebben, hem jaarlijks 100 Engelsche nobelen te zullen betalen.
	Deze overeenkomst, onmiddellijk gevolgd door betaling van 2000 nieuwe Geldersche guldens van de zijde van heer Gerrit, zooals uit ’s Hertogen quitantie daarvoor van 23 November 1398 blijkt, is eene bron van moeilijkheden geworden. Vooreerst scheen zij niet
	’t Adelijk Huis Marquette, toebehoorende den Heer en Mr. Joachim Rendorp. In het begin der 18de eeuw.



	geheel naar den zin van Hertog Aelbrecht’s zoon en aangewezen opvolger, den Graaf van Oostervant, die eerst 3 Februari 1399 den brief bekrachtigde tegen belofte, dat hij binnen het jaar na het overlijden van zijnen vader het huis Heemskerk zoude mogen lossen van heer Gerrit of diens erfgenamen tegen de daarvoor door dezen bestede som.
	Erger was het, dat heer Floris van Alkemade van deze overdracht niets wilde weten en daarover in heftigen twist geraakte met heer Gerrit, bij wien hij daarenboven ernstig in het krijt kwam te staan bij den door den Graaf van Oostervant in Friesland ondernomen krijgstocht. Tusschen beide ridders bleef het niet bij woorden, maar heer Floris ging zóóver, dat hij heer Gerrit lichamelijk kwetste. Om aan deze geschillen een einde te maken werden op gezag van den Hertog van weerszijden zegslieden benoemd, die in hunne uitspraak echter op geenerlei wijze het huis te Heemskerk mochten betrekken. De 30 Januari 1400 gedane uitspraak luidde, dat heer Floris met zes zijner bloedverwanten vóór 25 Juli eene bedevaart zoude moeten doen naar St. Jacob in Galitië en eene kapelrie van 40 pond Hollandsch ’s jaars fundeeren, waarvan heer Gerrit en zijne nakomelingen ten eeuwigen dage de begeving zouden hebben. Op niet-nakoming dezer uitspraak werd eene boete gesteld van 3000 oude schilden. Heer Floris meende evenwel, dat het niet met zijn eer was overeen te brengen deze uitspraak te volgen, vandaar dat de zaak hangende bleef en Hertog Aelbrecht en zijn zoon Willem benevens de raadslieden der kroon daarin gemengd werden. Deze maakten 14 Mei 1400 uit, dat het aannemen der uitspraak niet in strijd met heer Floris’ eer zoude zijn, en daarenboven beslisten zij, dat hij het huis Heemskerk binnen veertien dagen moest overleveren aan heer Gerrit, die hem de 1511 Hollandsche schilden zoude uitbetalen, welke hij daarop had staan. Inderdaad moet heer Gerrit kort daarop in het bezit van het slot Heemskerk c.a. zijn gesteld, maar het duurde tot 4 April 1411 eer hij, door den toen regeerenden Willem VI gedwongen, met heer Floris afrekende.
	Van Hertog Aelbrecht verkreeg heer Gerrit van Heemskerk 12 April 1401 niet alleen bevestiging van den lijftocht door hem aan zijne vrouw Johanna van Cronenburch gemaakt, maar ook machtiging de Friezen en die van Hamburg te beoorlogen en hun overal sfchade te berokkenen. Met den Hertog, wiens baljuw van Amstelland en Waterland hij in vervolg van tijd was, bleef hij op den besten voet. Half November 1404, dus nog geene maand vóór ’s Hertogen dood, rekende hij met dezen af, daar, zooals Hertog Aelbrecht toen zeide, onse ghetrouwe Gheryt van Heemskerke up desen tiit meyninghe ende wille heeft te trecken bi onser liever vrouwen ende nichten der Conincghinnen van Denemerken.
	In den eersten tijd na het optreden van den Graaf van Oostervant als Willem VI wordt van heer Gerrit van Heemskerk geen spoor gevonden, zoodat hij mogelijk geruimen tijd in Denemarken, of althans buitenslands vertoefde. In den zomer van 1407 bekwam hij voor enkele maanden eenen vrijgeleidebrief van Hertog Willem veylich binnen sinen lande van Zeelant te wesen, maar behoudelic, dat hy in miins heren jegenwoirdicheit niet comen en sal. Uit deze laatste toevoeging blijkt duidelijk hoe weinig de nieuwe landsheer heer Gerrit genegen was. Tot eene botsing kwam het echter niet; gedurende de geheele regeering verkreeg heer Gerrit telkens verlenging van de hem verleende veiligheid van lijf en goed, zonder verdere beperking, zoodat het hem vrij zal hebben gestaan ook op Heemskerk verblijf te houden.
	Onder de edelen, die 15 Augustus 1416 beloofden na den dood van Willem VI diens



	111.
	II
	De tuinen van Marquette in 17511 naar een origineele teekeniug op Marquette.



	



	dochter Jacoba te zullen huldigen als landsvrouwe was ook onze heer Gerrit, die daartoe wel niet uit vrije beweging zal zijn overgegaan. Zijne eigen positie was en bleef weinig zeker, zooals b.v. ook blijkt uit den vrij gelei debrief hem 14 Mei 1417 door ’s Hertogen tresorier gegeven, verbiedende dutter nyemant him enigen hinder of letsel an siin goede en dede durende KIIII dage lang na dat miin genedige here in sinen lande van Hollant gecomen sal wesen of hier en hynnen vier dagen lang, t.w. na opzegging.
	Den laatsten dag dierzelfde maand overleed Willem VI te Bouchain in Henegouwen zonder hier te lande te zijn geweest. Van zijne dochter Jacoba bekwam heer Gerrit eerlang eenen nieuwen vrijgeleidebrief en zij schijnt aanvankelijk te hebben getracht hem aan zich te verbinden door hem de hooge en lage heerlijkheid van Terschelling te verkoopen, denkelijk bij wijze van compensatie voor hetgeen hij nog van vroeger te vorderen had. Spoedig kwam het evenwel tot eene openlijke breuk, doordat heer Gerrit in het najaar van 1417, toen heer Walraven van Brederode zich op bevel der landsvrouwe vóór het slot te Heemskerk begaf om dit voor haar te bezetten, den toegang weigerde. Nadat heer Walraven den isten December vóór Gorinchem was gesneuveld, sommeerde de Hertogin heer Gerrit bij brief van 2 Januari 1418 nogmaals zijn slot voor haar te openen, maar deze koos toen openlijk partij voor haren oom Hertog Jan van Beyeren en daarmede was het lot van zijn kasteel beslist. Met wapengeweld werd dit vermeesterd en bij vonnis in den Haag geveld werd heer Gerrit onder verbeurdverklaring zijner goederen verbannen. Reeds den sden5den Februari verleende de Hertogin privileges aan heer Gerrit’s voormalige heerlijkheden van Oosthuizen en Etershem.
	Eén troost was het echter voor dezen bij brief van 15 Maart 1418 van Hertog Jan de belofte te erlangen, dat hij, omdat onse lieve getrouwe heer Geryt van Heemskercke, heer van Oesthuzen op dese tiit om onsen wille verloren heeft siin huys van Heemskercke mit al datter toe hoert, benevens de heerlijkheid van Oosthuizen, en het daarenboven te vreezen was, dat Jacoba hem niet zoude betalen hetgeen hij nog te vorderen had, geen vrede te zullen sluiten met zijne nicht of het land van Holland zonder heer Gerrit of zijne erven hersteld te hebben in zijne goederen en diens vorderingen en geleden schade te hebben afbetaald. Ook beloofde hij hem, dat zoo heer Gerrit na den vrede uit angst voor de tegenpartij zijn huis te Heemskerk niet zoude durven bewonen, hij dit van hem bij wijze van koop zoude overnemen.
	Als een van ’s Hertogen raden nam heer Gerrit begin Februari 1419 te Woudrichem zelf deel aan de vredesonderhandelingen met de gemachtigden van de Hertogin en haren gemaal Hertog Jan van Brabant. De verzoening kwam 13 Februari 1419 tot stand en daarbij werd ten aanzien van heer Gerrit bepaald, dat zegslieden binnen acht dagen de schade zouden begrooten door hem geleden, o.a. dat zijn huis en slot te Heemskerk t'eenemael neder geworpen is. Kort daarop beloofden de Hertog en Hertogin heer Gerrit 3500 Engelsche nobelen te zullen voldoen en bevestigden zij den lijftocht door hem met toestemming van Hertog Jan van Beyeren aan zijne tweede echtgenoote, Margaretha van Cralingen, gemaakt.
	Het volgend jaar ontbrandde de strijd evenwel opnieuw; thans werden de tegen Hertog Jan van Beyeren opstandige Hoekschen gesteund door den Bisschop van Utrecht en het Sticht. Heer Gerrit van Heemskerk nam daadwerkelijk deel aan den strijd en hield



	aanvankelijk Haarlem voor Hertog Jan bezet. Ook bij de inneming der stad Leiden was hij tegenwoordig. Vervolgens nam hij van 8 October 1420 tot 16 April 1421 het tresorierschap voor Hertog Jan waar. Middelerwijl zal het huis te Heemskerk door hem wel weder geheel of gedeeltelijk zijn herbouwd, althans weinig tijds later wordt daarvan weder melding gemaakt.
	Met anderen zijner raden machtigde Hertog Jan van Beyeren heer Gerrit om te Ingen in de Betuwe 26 Mei 1422 met die van Utrecht en Gelre te gaan onderhandelen om tot eenen vrede te geraken. In dien tusschentijd trof de Hertog met heer Gerrit’s echtgenoote en diens gemachtigde eene overeenkomst aangaande de betaling van zijne vorderingen, welke toen het aanzienlijke bedrag van 5200 nobelen beliepen.
	De vrede tusschen Hertog Jan en den Bisschop van Utrecht met hunne wederzijdsche medestanders kreeg 27 Juli 1422 zijn beslag, maar was, om welke reden dan ook, niet naar den zin van heer Gerrit van Heemskerk, die weigerde dien te bezegelen. Daar hij een machtig heer was en vermaagschapt aan verschillende voorname Utrechtsche geslachten, als b.v. dat van v. Zuylen van Nyvelt, waarvan meerdere leden destijds een rol van beteekenis speelden, lag hierin voor de Stichtschen eene ernstige bedreiging voor de duurzaamheid van den vrede en zij drongen er bij Hertog Jan dan ook op aan maatregelen tegen heer Gerrit te nemen. Zocals te begrijpen is, kon deze daartoe bezwaarlijk besluiten en na vele onderhandelingen werd den Domproost te Utrecht wederzijds verzocht uitspraak te doen. Bij diens onderzoek bleek, dat van de zijde van den Hertog te Ingen was toegezegd, dat Heere Gerrit in Holland, noch in Zeelant of daer onse Heer van Beyeren bemint heeft, niet comen en sal, Heer Gerrit en hadde die sounbrief eerst gegeven. Dienovereenkomstig was de Hertog 12 Mei 1423 verplicht heer Gerrit zijn land te ontzeggen voor der tiit dat hy de voernoemde soene belieft ende besegelt sal hebben.
	Hoewel heer Gerrit door den gemaakten vrede te erkennen het dus volkomen in zijne macht had naar Heemskerk terug te mogen keeren, bleef hij stijfhoofdig en is hij, zooals hij in 1424 aan Hertog Jan’s gemalin schreef, nutter woen ghevaren tot Boemel (.ZaÜ-Bommel), so na den lande van Hollant als ic wael wonen mach.
	Door den dood van Hertog Jan in 1425 kwam hierin geene verandering. Opmerkelijk
	Het koetshuis.



	is, dat toen Hertog Philips van Bourgondië den I3den Augustus van dat jaar aan zijne onderzaten van Holland, Zeeland en Friesland vóór zijne huldiging beloofde alle bekende schulden van zijne voorgangers te zullen voldoen, hij daarbij uitdrukkelijk melding maakte ook van die aan heer Gerrit van Heemskerk. Het laatst, dat wij van dezen hooren is in een merkwaardig stuk van 18 Februari 1427, waarbij zijn nieuwe leenheer Hertog Philips, wien hij echter wegens zijne gedwongen uitlandigheid nog geene hulde had kunnen bewijzen, ter bede van Hertog Jan’s weduwe ende sommiger anderen onser heymeliker vriende toestond aan heer Gerrit’s bovengenoemde echtgenoote en hare dochter diens heerlijkheden en goederen in Holland, Zeeland en Friesland, heymelic ende openhair, te aanvaarden, te verhuren en te gebruiken zonder evenwel daarvan de waarde te mogen verminderen of die te mogen vervreemden. In dezen brief zegt de Hertog te hebben vernomen, dat heer Gerrit op dese tiit vairdich ende gestelt is in Deenmarcken te trecken. Het is niet bijzonder waarschijnlijk, dat hij op zijnen gevorderden leeftijd een louter pleizierreisje naar Denemarken in den zin had; eerder is het te denken, dat hij in opdracht van den hem blijkbaar goedgezinden Hertog Philips, wien het niet onbekend zal zij n geweest, dat heer Gerrit reeds vroeger naar Denemarken was gereisd, andermaal derwaarts stond te trekken.
	Een paar jaren later is heer Gerriï buitenslands overleden en met zijn heengaan houdt eigenlijk het belangrijkste gedeelte der geschiedenis van het slot Heemskerk op. Wel is het ook in vervolg van tijd bijna voortdurend het eigendom geweest van in de geschiedenis zeer op den voorgrond getreden edelen of patriciërs, maar daarbij heeft dit hun kasteel geen rol van eenige beteekenis meer gespeeld.
	Heer Gerrit’s erfdochter Jonkvrouw Meyne (Clementia) van Heemskerk werd naar de gewoonte dier dagen onverwijld uitgehuwelijkt, onaangezien haren nog jeugdigen leeftijd. Hare huwelijksvoorwaarden van 25 Mei 1429 met Gijsbrecht van Vianen, oudsten zoon van heer Jan van Vianen, den toenmaligen raad, tresorier en zegelbewaarder van Jacoba van Beyeren, en Sophia Johanna van Herlaer, vrouwe van Noordeloos, hielden in de eerste plaats in, dat Ghiisbrecht der joncfrou van Heemskerck voirs. an him sal nemen in siinre bewaringe ende sol se truwen tot horen mondigen dagen, also vroech als dat wesen mach na den recht. Met haar ontving hij o.a. ten huwelijk die hofstede mitter
	Het inrijhek.



	duynen van Heemskerck ende alle die goede daer toe beboerende, hoe ende wair die gelegen siin, ende die heerlicheden van Oisthuysen ende Etershen mit horen toehehoren, terwijl hijzelf mede zou brengen de heerlijkheid en het goed van den Goye, maar voorloopig in de plaats daarvan de heerlijkheden en tienden van Noordeloos en Slingeland. Ten aanzien van het huis Heemskerk, in den voorgaanden oorlogstijd verwoest, hield dit verdrag verder nog in, dat Ghiisbrecht van der joncfrouwen reedtste goede sol vertymmeren opter hofstede tot Heemskerck to dusent Arnoldus gulden toe binnen tween jaren na datum des briefs ende die te corten van der medegave.
	Met alle Hollandsche leenen haars vaders werd Meyne vervolgens 9 April 1430 beleend. De feitelijke voltrekking van haar huwelijk moet een paar jaren later hebben plaats gehad,
	mogelijk omstreeks 27 Juli 1432, toen het echtpaar een gezamenlijk testament maakte. Daarbij besprak Gijsbrecht zijner vrouw het genot van zijne goederen te Noordeloos en Slingeland na zijnen dood en zij hem, zoolang hij niet hertrouwde, miin huys ende hofstede van Heemskerck mitter swaendrift ende mitter muelen daer toe behorende, ende voirt miin duynen tot Heemskerck mit allen hoeren toebehoren, uytgesceyden die thienden tot Heemskerck, waaraan hare moeder, die dit testament medebezegelde, gelijftocht was.
	Na den dood van Jacoba van Beyeren werd de inmiddels tot ridder geslagen Gijsbrecht van Vianen, heer van Noordeloos in 1434 raad van Hertog Philips van Bourgondië, als hoedanig hij in vervolg van jaren herhaaldelijk voorkomt. Hij bekwam
	De oprit.



	in 1447 van Hertog Philips verlof de in zijne heerlijkheden van Noordeloos, Nieuwkoop en Oosthuizen gevatte misdadigers naar zijn huis te Heemskerk te voeren, mits recht doende naar ieders plaatselijk gebruik.
	In of kort vóór 1458 overleed heer Gijsbrecht, in welk jaar zijne vrouw als zijne weduwe wordt vermeld. Gedurende en na haar huwelijk heeft zij waarschijnlijk haar hoofdverblijf gehad op het huis te Noordeloos. Merkwaardig is eene acte van 14 October 1467, waarbij zij haar slot te Heemskerk gedeeltelijk en op zekere voorwaarden voor den tijd van tien jaren verhuurde aan Jan van Assendelft Dirksz., broeder van den toenmaligen bezitter van het huis Assumburg, die voor hem borg bleef. Tegen betaling van 47 Engelsche
	nobelen en 40 stuivers kreeg Jan van Assendelft het genot van die husinghe ende ho ff stede van Heemskerck, te weten dat voerburch van den huse mit siin toebehoren, die grote koern scuyr by die voerste poert, alle hoemgaerden en voorts de tienden, pachthoenders, het recht van zwanendrift en zeker land bij het huis gelegen. Hij was gehouden het huis dackdicht te houden met uitzondering echter van het poertyerhuys byneden an die poert, daer sal hy onghehouden off wesen, maar die valbrugghe sal hy decken mit plancken, soedat men daer over riden ende varen mach. De verhuurster bedong verder nog, dat zij zou opten huse bliven alsoe langhe alst hoer belieft ende des jaers een maent off ses weken te comen legghen opten huse ende haers selfs cost te doen, ende dan sal sy houden ende ghebruycken die grote camer, die camer met leyen
	Het kasteel aan de zuid-oostzijde.



	ghedect, die zael mit die zotter daer hoven, die koken mit dat portael, die cappettaens camer, die nye camer, die an die zael ende an die koeken ghetymmert is ende die paertstal.
	Nog vóór de tien jaren voorbij waren, overleed heer Gijsbrecht’s weduwe en aangezien hare eenige dochter Gerarda haar reeds in den dood was voorgegaan, kwam Heemskerk c. a. toen aan haren onmondigen kleinzoon Joost, geboren uit het huwelijk van hare dochter met den vermogenden heer Arend van Strijen, heer van Zevenbergen.
	De jeugdige Joost werd 23 Juli 1475 onder hulderschap van zijnen vader beleend, maar overleed weinig tijds later, waardoor het huis Heemskerk het eigendom werd van zijne zuster Marie, voor wie haar vader den leeneed aflegde 19 Juni 1476. Vóór of in 1483 trad Marie in het huwelijk met Cornelis van Berghen heer van Grevenbroek, afstammeling van eenen natuurlijken zoon van Hertog Jan II van Brabant. In ovengenoemd jaar wordt deze Cornelis gezegd, vóór den aanvang van eenen veldslag tegen die van Luik, waarin hij gewond werd, tot ridder te zijn geslagen. Dat hij allengs een man van groot aanzien werd en zelfs in 1501 tot Ridder van het Gulden Vlies werd verheven, staat vast.
	Als raad, kamerling, schenker en niet het minst als maarschalk in actieven dienst genoot hij het volle vertrouwen van den Roomsch Koning Maximiliaan en als diens drost te Grave ontving hij aldaar in 1495 de huldiging zijner onderzaten.
	Met ’s Konings zoon Philips den Schoone en diens gemalin Johanna van Castilië toog hij in 1501 naar Spanje, maar later diende hij Maximiliaan en Kakel V weder als krijgsoverste in de Nederlanden, als hoedanig hij b. v. deelnam in den zomer van 1516 aan het ontzet van het door de Gelderschen belegerde Leeuwarden.
	Zijne vrouw, die hem niet op al zijne tochten zal hebben vergezeld, zal zelden op haar huis te Heemskerk hebben vertoefd. Zoo zij niet ten hove verkeerde, zal zij eerder verblijf hebben gehouden op het slot te Zevenbergen, hetwelk haar na haars vaders dood mede toebehoorde. Zij overleed in den zomer van 1529, waarna haar zoon Cornelis van Berghen, zich noemende heere van Zevenbergen, van Melyn, van Noirdelois, van Ranst, van Grevenbrouck, van Heeswijck, van Dynther etc. zich haastte zekeren Aernt Jansz.
	De gracht.



	van der Sluys te machtigen de leenen hem van zijne moeder aanbestorven te verheffen. Want zoo zegt hij •wy in persoene van meyninge siin te reysen nae Roemen. Deze gemachtigde kweet zich drie maanden later van zijne opdracht en zoo werd Cornelis behalve met het huis te Heemskerk en hetgeen daartoe van ouds behoorde, beleend met het slot en het land van Zevenbergen en de heerlijkheden van Noordeloos, Slingeland en Nieuwkoop.
	Cornelis’ reis naar Rome had ongetwijfeld ten doel den Paus om een hoog geestelijk ambt te verzoeken. Hij toch werd tot geestelijke gewijd en deed in 1538 zelfs als Bisschop zijne intrede in Luik. Zijne roeping tot den geestelijken stand moet echter niet bijzonder groot zijn geweest, want na het kinderloos overlijden van zijnen broeder Maximiliaan in 1544, deed hij onverwijld afstand van zijn bisdom om in de wereld terug te kunnen keeren en het genot zijner aanzienlijke erfgoederen te hebben. Een huwelijk ging hij evenwel niet aan en dientengevolge werd bij zijn kinderloos overlijden in 1560 zijn erfgenaam de oudste zoon zijner overleden zuster Marie, die met Louis de Ligne, Graaf van Barbancon, getrouwd was geweest. Deze leenvolger, Jan de Ligne, is in onze geschiedenis meer bekend als de Graaf van Aremberg, welken titel hij door zijn huwelijk met Mar-GARETHA VAN DER MARGE, dochter van Robbert van der Marck, Graaf van Aremberg, deelachtig werd.
	Uit den levensloop van den Graaf van Aremberg, die met huis Heemskerk c. a. 17 December 1560 werd beleend, zij er hier aan herinnerd, dat hij gouverneur onzer noordelijke provinciën is geweest en hoewel ijverig Roomsch Katholiek en getrouw aanhanger van het vorstenhuis, zich toch onderscheidde door een gematigd bestuur. Als krijgsoverste streed hij o. a. mede in 1557 en 1558 in de bloedige slagen bij St. Quentin en Grevelingen en liet hij ten slotte 23 Mei 1568 in den slag bij Heiligerlee tegen Graaf bodewijk van Nassau het leven. Zijne weduwe overleed op zeventig]arigen leeftijd in 1597 op het slot te Zevenbergen.
	Als erfgenaam van den Graaf van Aremberg werd 20 April 1569 zijn minderjarige zoon Karel met het huis te Heemskerk beleend. Ook hij bleef der Spaansche zijde getrouw en was o.a. in het leger van Parma vóór Oudenaarde in 1582 en Antwerpen in 1584. Later volgde hij den Graaf van Mansfelt als gouverneur der Nederlanden op. Door zijn in 1587 gesloten huwelijk met Anne de Croy klom hij tot Hertog van Aarschot en Prins van Chimay. Zijn slot Heemskerk heeft hij mogelijk in zijne kinderjaren gezien, maar later waarschijnlijk niet meer en toen hij door het sluiten van het twaalfjarig bestand over zijne Noord-Nederlandsche bezittingen weder de vrije beschikking verkreeg, aarzelde hij niet
	Marmeren vazen aan den oprit; afkomstig van het Huis Assumburg.



	die zoo spoedig mogelijk te gelde te maken. Voor die in het huidige Noord-Holland met het huis Heemskerk als middelpunt vond hij, naar men zegt voor de kapitale som van 135.000 gulden, eenen willigen kooper in eenen Henegouwschen edelman, wiens vader reeds de Staatsche zijde had gekozen en die zijnerzijds zijne erfgoederen in de Zuidelijke Nederlanden van de hand deed.
	De kooper was een man van vuur en staal, zij het ook met één arm en één been. Deze merkwaardige man was Jonker Daniël de Hertaing, heer van Marquette, die ondanks zijne ernstige verminking, welke had plaats gehad tijdens het beleg van Oostende in 1604, waarvan hij gouverneur was geweest, luitenant-generaal der cavalerie van de Vereenigde Nederlanden was. Hij kocht Heemskerk 11 Juni 1610, liet zich daarmede onverwijld beleenen en verzocht eenigen tijd later aan de Staten van Holland, zeggende, dat hij, geresolveert wesende in dienste deser vereenichde Nederlanden te continueren ende onder de loofjwaerdige regieringe ende -protectie van dien te leven ende te sterven, al zijne heerlijkheden en goederen in het gebied der Aartshertogen, waaronder zijn huis en heerlijkheid van Marquette, had verkocht en daarvoor het huis en de goederen van Heemskerk aangekocht, maar ongaarne den door zijnen vader en hem steeds gevoerden naam en titel van Marquette zoude verlaten den name van syne voors. gecofte huyse ende heerlicke goederen van Heemskerck te veranderen in Marquette. Ter ondersteuning van zijn verzoek deed hij een beroep op de door zijnen vader en door hemzelf gedurende meer dan 22 jaren bewezen diensten aan den lande. De Staten, willende den remonstrant in synen oprechte goeden yver noch meerder encourageren, stonden daarop 24 Maart 1612 toe, dat thuys by hem gecocht van den heere Grave van Arenberge gelegen in Heemskerck van nu voortaen ende gedurichlick sal genoemt worden het huys Marquette. Met zijn aldus verdoopte goed liet hij zich 17 Mei 1612 andermaal beleenen.
	Ongetwijfeld 'heeft het huis, waaraan in de laatste tijden zeker wel niet veel ten koste zal zijn gelegd, aanzienlijke herstellingen moeten ondergaan, om thans dezen edelman weder tot een waardig verblijf te kunnen strekken. Hoe verminkt deze krijgsman ook was, dacht hij er niet over op zijn nieuwe Marquette verder een rustig leven te gaan leiden en dat het hem ernst was zich hier in te willen burgeren, blijkt uit het feit, dat hij zich liet naturaliseeren. Ook werd hij in 1619 op aandringen van Prins Maurits beschreven in de Ridderschap van Holland en West-Friesland. In het volgend jaar trok hij weder te velde en maakte in het leger te Bisslick bij Wezel 6 September 1620 zijn testament, waarbij hij
	Daniël de Hertaing, Heer van Marquette; naar eene gravure van C. Ed. Taurel.



	Het kasteel van de oostzijde gezien.



	



	zijner echtgenoote het vruchtgebruik van Marquette vermaakte en bepaalde, dat dit het eigendom moest worden van zijnen oudsten zoon Willem, die echter gehouden zcude zijn aan ieder zijner jongere broeders Adriaan, Hendrik en Maximiliaan, die in geval van zijn kinderloos overlijden, successievelijk tot het bezit van Marquette zouden worden geroepen, jaarlijks 500 gulden uit te keeren.
	Ook in volgende jaren trok de heer van Marquette nog mede uit, maar op het laatst van zijn leven scheen er op zijn krijgsbeleid wel wat aan te merken, zoodat zijne vijanden zelfs mompelden van verraad. Hij overleed begin Maart 1626 als luitenant-generaal der cavalerie en gouverneur der stad Utrecht en werd in de kapel der kerk te Heemskerk met groote statie begraven.
	Ingevolge zijn testament werd zijn zoon Willem, in 1604 in den Haag geboren uit zijn eerste in 1603 gesloten huwelijk met Cornelia van der Mijle, na zijnen dood 17 April 1626 met Marquette beleend, maar deze stierf reeds in 1628 als ongehuwd kapitein der infanterie. Er schijnen toen moeilijkheden te zijn gerezen tusschen de weduwe van Daniël de Hertaing, te weten diens tweede vrouw Eleonora de Hennin, dochter van den Graaf van Bossu, en diens overige nagelaten zonen, waaraan door eene 22 April 1628 te ’s-Gravenhage gesloten overeenkomst een einde werd gemaakt. De weduwe zag af van haar vruchtgebruik en thans zou Marquette het eigendom worden van haren zoon Hendrik de Hertaing. Eerst 16 December 1632 verhief Hendrik, die destijds cornet bij de ruiterij in Statendienst was en 10 Juli 1613 was geboren, dit leen. Hij maakte in den Haag cranck te bedde liggende 9 Februari 1640 zijn testament, hetwelk eenen droeven kijk geeft op zijn bestaan en heengaan, immers hij verlangt, alzoo de heerlyckheyt ende goederen van Marquette ten tyde de zelve op my ziin gedevolveert, met verscheyde groote lasten ende uutgaende renthen heswaert waeren, ende dat ick omme my selven te doen voteren ende myne fortuyne te maecken myne voors. heerlyckheyt ende goederen felcken noch meerder ende meerder belast ende daerenboven myselven met veele andere loopende schulden geinvolveert hebbe, die ick tot quytinge van myne consciëntie ende voldoeninge dergener, die my gecrediteert hebben, gaerne in alle redelyckheyt zoude hebben afjgeleyt ende queten, dat Marquette en zijne verdere vaste goederen mette eerste bequame gelegentheyt zullen worden vercocht, en dat het dan na afdoening der schulden overschietende geld aan zijne moeder als universeele erfgename zal moeten worden ter hand gesteld, of bij haar vóór-overlijden aan zijnen broeder Maximiliaan. Ingevolge dit testament liet Eleonora de Bossu zich als erfgename haars zoons 29 October 1640 met Marquette beleenen en uit gelijktijdige inschrijvingen in het leenregister blijkt, dat de bij Marquette behoorende duinen enkele dagen te voren reeds waren verkocht. Het gelukte echter niet zoo spoedig voor Marquette zelf eenen kooper te vinden en zoo werd na Eleonora’s dood haar jongste zoon Maximiliaan 6 December 1657 met Marquette beleend. Deze zoon van den ouden generaal, die zelf ritmeester was der cavalerie, was getrouwd en had kinderen, maar ook zijne financieele positie was verre van schitterend. Onder anderen van Hendrik van Renesse, heer van Assendelft en eigenaar van Assumburg, had hij een aanzienlijk bedrag opgenomen. Het Hof van Holland werd hierin gemoeid en zoo volgde 28 Januari 1665 de executoriale verkoop van Marquette in den castelenie van den Hove van Hollant. Des anderen daags werd het goed aan Vrouwe Petronella van Wassenaer, douairière van der Mijle als de meestbiedende toegewezen voor een bedrag



	van ruim 33.333 gulden. Petronella van Wassenaer, weduwe van Adriaan van der Mijle, in zijn leven heer van der Mijle, Baccum, Dubbeldam, Alblas, Bleskensgraaf en St. Anthonispolder, deed het leen 18 Februari 1662 verheffen en liet het bij haren dood na aan hare ongehuwde dochter Maria Agati-ia van der Mijle, beleend 21 Juli 1702. Haar was het bezit van Marquette meer tot last dan genoegen cf voordeel, maar hoeveel moeite zij zich ook gaf zich daarvan te ontslaan, werden hare pogingen daartoe toch niet met succes bekroond. Eerst bood zij het oudt adelyk huys te Marquette, van outs genaemt het huys van Heemskerck, uit de hand te koop aan, het in de bekendmakingen van dat aanbod aanprijzende als jegenwoordig voorsten van veele plaisante salen, kamers, vertrecken, keuckens, stallingen, koetshuysen, alle geniacken, en daarbij alle de thuynen, boomgaarden, lanen, vijvers ende plantagies, groot in sijn omtreck omtrent de twintig morgen.
	Deze te-koop-bieding eindigde met de mededeeling: Die gadinge hebben omme te koopen, of de koop-conditien believen te sien, adresseren sich ten huyse van de Hoog Edele Gebooren Jonckvr. Maria Agatha van der Mijle, vrouwe van der Mijle, Marquette, etc., etc., woonende jegenwoordig aen de Delfse Treck-vaert tusschen de Hoorenbrugge ende de Tolbrugge tot Rijswijck, ofte aen Johan Bout, secretaris tot Rijswijck. Aan geen van beide adressen schijnt het storm geloopen te hebben van liefhebbers, vandaar dat de eigenares ten einde raad besloot aan de Staten van Holland en West-Friesland vergunning te vragen Marquette te verloten. Deze tegenwoordig ongebruikelijke wijze om zich van niet gemakkelijk te verknopen onroerend goed te ontslaan, was destijds in trek, getuige b.v. de in 1695 gehouden groote verloting met het slot Giessenburg en de heerlijkheid van Giessen-Nieuwerkerk en die van 1709 met het adellijk huis Raaphorst onder Wassenaar als hoofdprijs.
	De gevraagde vergunning werd in Mei 1709 verleend en 23 September d.a.v. had onder directie der heeren Hamilton en Blank de trekking plaats. Daar de winner van het groote lot evenwel volgens de lotings-conditiën de som van 40.000 gulden verkoos boven het bezit van Marquette, bleef de jonkvrouw van der Mijle de gelukkige eigenaresse van dit goed. Drie jaren later overleed zij ongehuwd en werd Marquette het eigendom van de eenige dochter harer oudste zuster, Wilhelmina Henrietta van Reede, gehuwd met Wigbold van der Does, heer van de beide Noordwijken,
	Mr. Joachim Rendorp, Heer van Marquette; naar een schilderij door Ridder van der Werff op Marquette.



	Langeveld en Offem. Zij liet zich 13 September 1713 met Marquette beleenen en overleed reeds in 1716, haren man met drie onmondige kinderen nalatende. Marquette viel toen haren oudsten zoon Steven ten deel, maar zijn vader oordeelde het bezit van dit oud-adellijk huis en goed weinig voordeelig voor zijnen zoon. Hij rekende het Hof van Holland vóór, dat de jaarlijksche opbrengst niet meer dan 694 gulden bedroeg, de lasten daarentegen ruim 589 gulden, zoodat niet veel meer dan 104 gulden ’s jaars overbleef voor het verrichten der noodzakelijkste herstellingen. Aangezien nu Mr. Joachim Rendorp hem voor Marquette 23.000 gulden bood, vroeg hij het Hof verlof tot verkoop in het belang van zijnen minderjarigen zoon. Dit verlof werd 26 Februari 1717 verleend en 12 Maart d.a.v. werd de koop gesloten en nadat Wigbold dit leen voor zijnen zeventienjarigen, destijds in den Haag woonachtigen zoon Jonker Steven van der Does, heer van de Lier, St. Anthonispolder etc. 23 Februari 1717 had verheven, droeg hij het 22 Maart d.a.v. aan den kooper over.
	Mr. Joachim Rendorp bekwam bij den koop niet alleen al hetgeen nagelvast was in het huis, maar uitdrukkelijk werden daarbij ook begrepen de behangsels en daarenboven de kapel in de kerk te Heemskerk. Hij woonde op de Heerengracht te Amsterdam, waar hij zaken dreef, en had vóór den aankoop van Marquette zijne fraaie buitenplaats Watervliet onder Velsen 28 Januari 1717 voor 50.000 gulden verkocht aan Mr. Joan Corver, zoodat hij dadelijk voldoende middelen zal hebben gehad om Marquette weder behoorlijk in te richten.
	Te Velsen was Mr. Joachim Rendorp, die 19 November 1671 was geboren, 22 April 1703 in het huwelijk getreden met Maria Catharina Meyners, die bijna tien jaren ouder was dan haar man en van minder voorname afkomst. Voor de kinderen, van wie de na te noemen zoon Pieter reeds enkele maanden vóór het huwelijk zijner ouders was geboren, heeft dit ongelijke huwelijk echter geene onaangename gevolgen had. Hun vader overleed te Amsterdam 16 Mei 1730 en hunne moeder op Marquette 12 Juli 1740.
	Eerst na den dood zijner moeder heeft Mr. Pieter Rendorp, die als erfgenaam zijns vaders 28 September 173° met Marquette werd beleend, daarvan het volle genot gehad. Hij was een man van groote gaven en vele ambten en waardigheden werden door hem
	Mr. Pieter Rendorp, Heer van Marquette; naar eene gravure van J. Houbraken naar de schilderij van Frans van der Mijn.



	bekleed, o.a. was hij herhaaldelijk Burgemeester der stad Amsterdam. In eerste huwelijk was hij 15 April 1727 aldaar getrouwd met Margaretha Calkoen, dochter van den Amsterdamschen schepen Nicolaas Calkoen en Wendela Klopper. Deze ontviel hem reeds 23 Januari 1728, vier dagen nadat zij hem eenen zoon had geschonken, wien de naam Joachim werd gegeven en van wien aanstonds zal worden gesproken.
	Den 25sten Januari 1731 hertrouwde Mr. Pieter Rendorp te Amsterdam met Agatha Maria Pancras, geboren 24 April 1700, weduwe van Mr. Jacobus Trip, dochter van Mr. Gerbrand Pancras, respectievelijk schepen en burgemeester te Amsterdam. Na den dood zijner moeder*liet hij Marquette naar den smaak van zijnen tijd aanmerkelijk verbouwen en ter herinnering daaraan in den voorgevel boven de deur zijn wapen met het jaartal 1741 aanbrengen, terwijl ook het stuc in de ruime vestibule nog heden ten dage de beginletters der namen van hem en van zijne tweede vrouw vertoont.
	In 1742 hield hij niet minder dan elf dienstboden, bezat eene koets met vier paarden en werd geschat op een jaarlijksch inkomen van meer dan 26.000 gulden. Hij overleed te Amsterdam, waar hij zijn hoofdverblijf had en een deftig huis op de Heerengracht bewoonde, 8 December 1760 en werd nauwelijks een jaar later, 28 December 1761, door zijne vrouw in den dood gevolgd.
	Marquette werd het eigendom van zijnen reeds genoemden zoon uit zijn eerste huwelijk Mr. Joachim Rendorp, die 23 April 1761 voor 55.000 gulden een huis op den Singel te Amsterdam kocht en zich 19 Mei d.a.v. met Marquette liet beleenen. Evenals zijn vader bekleedde hij tal van hooge ambten, waaronder ook meermalen het burgemeesterschap, en waardigheden in zijne vaderstad en daar buiten. Naar men zegt, was hij een man van veel smaak, ook op het gebied van architectuur, en werd de Muiderpoort te Amsterdam in 1774 volgens zijne plannen herbouwd. Aan Marquette zal door hem dus ook wel de noodige zorg zijn besteed, al schijnt dienaangaande niets bijzonders te vermelden.
	Aan Mr. Joachim’s welbesteed leven kwam 21 September 1792 te Amsterdam een einde. Uit zijn 7 December 1756 aldaar gesloten huwelijk met Wilhelmina Hillegonda Schuyt, geboren 26 December 1728 als dochter van den zeer vermogenden koopman Albertus Schuyt en diens tweede vrouw Anna Maria van der Does, waren hem vijf kinderen geboren, van wie de oudste vier jong overleden, zoodat Marquette het eigendom werd van het jongste, Mr. Willem Rendorp, geboren te Amsterdam 6 September 1769.
	Mr. Joachim Rendorp, Heer van Marquette; naar een schilderij, aan Tischbein toegeschreven, op Marquette.



	De nieuwe eigenaar van Marquette, wiens moeder 13 Mei 1802 te Amsterdam stierf, schijnt omstreeks 1800 te hebben doen afbreken hetgeen toen nog van het in den aanvang genoemde rondeel over was. Het besluit daartoe zal hij veeleer uit overwegingen van practischen aard hebben genomen, dan omdat hij als waardig zoon van zijnen tijd geene overblijfselen uit den feodalen tijd kon dulden. Gedurende de revolutie heeft hij zich namelijk achteraf gehouden en eerst na het herstel van onze onafhankelijkheid is hij meer op den voorgrond getreden. Te Amsterdam was hij na 1815 achtereenvolgens lid van den Raad en wethouder. Bij Koninklijk Besluit van 16 September 1815 werd hij met al zijne wettige nakomelingen in den Nederlandschen Adel verheven met het praedicaat van Jonkheer.
	Mr. Willem Rendorp was 22 April 1792 te Amsterdam in den echt vereenigd met Paulina Adriana Boreel, de zeventienjarige dochter van Mr. Jacob Boreel en JOHANNA BARBARA VOET VAN WINSSEN. Zijne echtgenoote overleed op Marquette 30 September 1823 en hij te Amsterdam 30 December 1827. Spoedig na zijnen dood, in 1828, werd de linkervleugel van het kasteel afgebroken en het overblijvende gedeelte, hetwelk ruimte in overvloed bood, grondig gerestaureerd. Sedert dien heeft het huis zich uitwendig nagenoeg vertoond zooals op den huidigen dag.
	De oudste zoon van Jhr. Mr. Willem Rendorp, de 3 November 1795 te Amsterdam geboren Jhr. Jacob Rendorp van Marquette, die aanvankelijk officier der cavalerie was, woonde na zijne pensioneering als burgemeester van Heemskerk op Marquette. Op lateren leeftijd zei de hij Heemskerk echter vaarwel en vestigde zich te ’s-Gravenhage, waar hij 30 Juli 1879 overleed. Den 25sten Februari 1869 was aldaar zijne echtgenoote Jonkvrouwe Agneta Margaretha Catharina Deutz van Assendelft, dochter van den eigenaar van Assumburg Jhr. Mr. Andries Adolph Deutz van Assendelft, met wie hij 12 Mei 1824 te Amsterdam was getrouwd, gestorven. Na gedurende ruim twintig jaren onbewoond te zijn geweest, werd Marquette, hetwelk het eigendom was geworden van de dochter van laatstgenoemd echtpaar, Jonkvrouwe Paulina Johanna Rendorp van Marquette, geboren te Amsterdam, 15 Juli 1829 en gehuwd te Heemskerk 7 Juni 1855 met Jhr. Jan Hugo Gevers, in 1888 betrokken door den 1 Juli 1858 op den huize Leeuwenhorst te Noordwijk uit dit huwelijk geboren zoon Jhr. Mr. Hugo Gevers. Deze bekleedde verscheidene jaren het burgemeesterambt van Heemskerk en behartigt als lid der Provinciale Staten van Noord-Holland nog heden de belangen der streek. Dadelijk bij zijne komst op Marquette
	lil.
	12
	Wilhelmina Hillegonda Schuyt; naar een schilderij, aan Tischbein toegeschreven, op Marquette.



	beijverde hij zich de nadeelige gevolgen van het gedurende zoo langen tijd onbewoond zijn van het kasteel op te heffen en sedert is hij nog steeds onafgebroken werkzaam dit zoowel als de naaste omgeving weder een zoo waardig mogelijk aanzien te geven, terwijl cok het bijbehoorende grondbezit aanmerkelijk door hem is uitgebreid. Voor Marquette is het te hopen, dat het nog gedurende eene lange reeks van jaren van de voortreffelijke zorgen van den tegenwoordigen eigenaar en zijne echtgenoote, Jonkvrouwe Pauline Adrienne van Lennep, met wie hij 21 November 1889 te Heemstede in het huwelijk trad en die hem vier kinderen schonk, moge genieten.
	Inwendig geheel naar de eischen des tijds ingericht met alle moderne gemakken als electrische verlichting en waterleiding voorzien, heeft het huis zijn iBde eeuwsch karakter niettemin geheel behouden en vooral het uitwendige vertoont zich, behoudens enkele noodwendige veranderingen, geheel als bij de door Mr. Pieter Rendorp uitgevoerde herstelling, waaraan het jaartal MDCCXLI, in het fronton boven den hoofdingang herinnert.
	De gevels zijn hier in natuursteen opgetrokken in den klassieken midden-achttiendeeeuwschen stijl; de toegang is door een poort in den zuid-oostelijken vleugel, aansluitend
	De vestibule.



	aan den oorspronkelijken ronden toren, welke van het oude huis Heemskerk nog het eenig zichtbare overblijfsel is, en welks eigenaardig i6de eeuwsch silhouet/Eruisvensters met kleine luikjes, en leien spits met peervormigen top, in gedachten naar het oude kasteel met zijn . * geestige trapgevels en hoektorens terugvoeren. Een uitgebreide verzameling afbeeldingen, waaronder verschillende fraaie oorspronkelijke teekeningen van Rademaker e. a., door den eigenaar gaandeweg bijeengebracht, houdt het beeld van Marquette levendig en [de verschillende hiernevens geplaatste reproducties zullen het den lezer gemakkelijk maken zich het kasteel in de I7de en ißde eeuw voor te stellen. Wat het allereerst de aandacht trekt
	is wel de aanwezigheid van het oude rondeel, dat op de prenten nog nagenoeg geheel ongeschonden te zien is en het huis tot een weerbare veste stempelt. Zooals wij boven zagen, werd in 1800 deze ronde burcht geheel gesloopt, na nog gedurende een deel van de iBde eeuw. als romantisch overblijfsel van den feodalen tijd, in den tuinaanleg te zijn opgenomen geweest. Dat het gekunstelde poortje met laag hek en door bepruikte borstbeelden geflankeerd, zooals het op de teekening van Stellingwerf in 1720 prijkt, weinig in overeenstemming is met den stoeren vestingbouw van weleer, behoeft geen betoog en alleen de toen heerschende opvatting in den tuinaanleg is daarvoor een stijl-historische verontschuldiging.
	De balzaal



	Op de in 1751 vervaardigde teekening is te zien hoe de tuin-compositie aan het bestaande rondeel was passend gemaakt, en dat de gedeeltelijk geometrisch, half-ornamentale lijnen van paden en „plantagiën” buiten de halfronde slotgracht, met de oude situatie tamelijk weinig rekening hielden. Het rechthoekige plein tusschen het rondeel en het huis was met een zestal regelmatig in een cirkel geplaatste lindeboomen beplant; deze, nu tot ware reuzen opgegroeide stammen bestaan nog en vormen een sieraad ten zuidoosten van het huis. De plaats van het verdwenen rondeel is evenwel in den grondvorm van het schiereilandje aldaar zonder veel moeite te herkennen, terwijl ook de voet van het zware muurwerk, dat de verbinding met den overigen bouw vormde, eveneens hier en daar nog is te zien. Behalve het rondeel is ook een deel van den zuid-oostelijken vleugel van Marquette afgebroken. Dit was blijkbaar in den tijd van Mr. Joachim Rendorp nog niet geschied; achter de hooge geschoren hagen, die den oprit ter weerszijden insloten, bespeurt men rechts op de afbeelding nog dit gedeelte van het gebouw, maar het wil ons vooikomen dat de sierlijke, ronde hoektoren, welke op alle andere teekeningen voorkomt, al reeds schijnt gesloopt. Zelfs was, naar de teekeningen van Rademaker aangeven, de vleugel van het slot naar het zuidoosten beschermd door twee zulke, met een gang aan elkaar verbonden torens, die een volmaakt vroeg i6de-eeuwsche architectuur vertoonen.
	Wat eveneens verdween, is de kapel, die links van den ingang een afzonderlijken uitbouw vormde, met een spits dak gedekt. Ten westen hiervan was het huis aanvankelijk smal en laag; later werd het hier hooger opgetrokken en zuidelijk naar het westen verlengd, zoodat het tegenwoordige huis met den ouden toestand deze afwijking vertoont, dat de vleugel naar het oosten korter, naar het westen langer werd, zoodoende als het ware min of meer in die richting is opgeschoven en waardoor de hoofdtoren, vroeger het middenpunt van het gebouwencomplex vormend, nü te veel rechts, het gebouw architectonisch onevenwichtig doet schijnen, terwijl de lange reeks van onbeduidende, iqd'-eeuwsche raamvormen het verdwijnen van de schoon geproportioneerde kruisvensters der I7de en jB<ie eeuw te meer doet betreuren. Door het af breken van den minder in het oog loopenden vleugel aan den noordoostelijken kant, heeft de architectuur van het huis niet noemenswaard geleden, maar daarentegen door den meerderen toevoer van licht en lucht eerder gewonnen en is dit in de eerste plaats aan het inwendige ten goede gekomen. De balzaal namelijk, waarin een uit het nabijgelegen kasteel Assumburg gekomen, zeer fraaie wandbetimmering opnieuw is opgesteld, heeft thans direct licht aan de noord-oostzijde, door één groot raam, dat in vorm en verhouding, uitmuntend bij de sierlijke Bodewijk XIY-boiserie past, en de kostelijke reliefs, de smaakvolle zoldering, de kostbare marmeren schouw, uitmuntend verlichtend, het wit en goud geschilderde vertrek toch in voornamen, stemmigen toon houdt. Even schoon, in rococo-vormen en in stuc uitgevoerd, is de groote vestibule, waarin boven de deuren in de medaillons de dooreengestrengelde initialen P R en A M P. de herinnering aan Mr. Pieter Rendorp en Agatha Maria Pancras levendig houden. Op voetstukken geplaatste marmeren borstbeelden langs de wanden voltooien dit vorstelijk interieur.
	De verdere vertrekken van Marquette zijn met de twee hier genoemde in smaakvolle overeenstemming; en uit alle geniet men een heerlijk uitzicht over het park, dat met fraaie boomgroepen en lanen, tusschen welige landerijen, zich tot aan den voet der duinen uitstrekt.



	TAFEL, XXXI.



	



	



	



	BER G H
	HET oude graafschap Bergh, in uitgestrektheid ongeveer overeenkomende met de tegenwoordige gemeente van dien naam, met bijvoeging van een aanzienlijk grondgebied thans onder Pruisisch oppergezag en van de stad Emmerik zelve, was het eigendom van een overoud en machtig geslacht van vrije Dynasten of Bannerheeren, die hunnen zetel te ’s Heerenberg hadden. Oorspronkelijk gelijk in rang met de Geldersche Graven en volkomen onafhankelijk, later leenmannen van de Hertogen van Gelderland, boette bij den vrede van Munster in 1648 de Graaf van den Bergh zijn opperheerlijk gezag in ten bate van de Staten van Gelderland.
	Deze heerlijkheid Bergh, in 1486 door Keizer Frederik ÏII tot Graafschap verheven, en wier Heeren wel te onderscheiden zijn van de Graven, later Hertogen van Berg in het Guliksche, omvatte in de 2de helft der i6de eeuw de volgende plaatsen en heerlijkheden: ’s Heerenberg, Beek, Zeddam, Didam, Gendringen, Ulft, Ketterden, Etten, de helft van de heerlijkheid Wisch waaronder Terborg, Varsseveld en Silvolde, Westervoort, Pannerden, Millingen, Dieren en eenig land tusschen ’s Heerenberg en Emmerik. Dit uitgebreide bezit, dat oorspronkelijk uit weinig meer dan het stadje ’s Heerenberg en omgeving had bestaan, was aldus gegroeid ten gevolge van huwelijken, erfenissen en aankoop en de Graven van den Bergh waren, behalve van het aldus omschreven Graafschap, bovendien Heer van tal van elders gelegen goederen en steden als: Boxmeer met St. Anthonis, Haeps en Sambeek, Homoet, Bijland, Hedel, Stevensweerd en Spalbeek, alle welke bezittingen korter of langer tijd in het bezit zijn geweest van het geslacht van den Bergh en derhalve in de ondervolgende regels nog meermalen vermeld zullen worden.
	Deze machtige Heeren hebben eeuwenlang hun hoofdzetel op het kasteel Bergh, gelegen binnen de omwalling van het stadje ’s Heerenberg, gehad en thans nog is het kasteel in bezit van den eigenaar der zeer uitgestrekte bezitting, welke een groot deel van het oorspronkelijke Berghsche graafschap omvat. Terwijl de bovenbouw van het tegenwoordige kasteel, waarvan eene beschrijving aan het slot van dit opstel zal volgen, na een brand in 1735 hoofdzakelijk is vernieuwd, dagteekenen toren en onderbouw uit de middeleeuwen, evenals de geheel afgezonderd staande lage ronde toren, daarom ook van belang, omdat hij het oude Bergsche archief welks oudste charter met 1224 aanvangt bevat, dat zorgvuldig geordend en geïnventariseerd, een schat van gegevens bevat, zoowel over de Heeren en Graven van den Bergh in het bijzonder, als over Gelderland en andere deden van ons Vaderland in het algemeen.
	Tot stamvader van het eerste geslacht van den Bergh werd algemeen aangenomen Constantinus de Melegarde, aan wien in 1064 door Otto Heer van Zutphen de kerkvoogdij over de eigenhoorigen der kerk te Zutphen werd opgedragen. Omstreeks 1120



	staat Constantinus de Monte die voogdij af aan Bisschop Theodoricus van Munster, erfheer van Zutphen. Er is naar het ons voorkomt echter geen enkele reden om de Constantinus de Monte te vereenzelvigen met den bijna 60 jaar vroeger voorkomenden Constantinus de Melegarde; gelijkluidendheid van een toenmaals meer voorkomenden voornaam mag daartoe toch niet als bewijs strekken, hoogstens zou men uit het feit van een zelfde voogdij, familieverwantschap tusschen hen kunnen aanvaarden. De overlevering wil, dat Constantinus de Monte uit het geslacht der Graven van Zutphen afstamde, waarvan latere geschreven geslachtslijsten in het kasteelarchief gevonden verkeerdelijk hebben aangenomen, dat het geslacht begint met een Hendrik van den Bergh, die een
	zoon was van Otto van Nassau, Graaf van Gelre. Deze Otto is echter blijkens navorschingen van één van Gelderland’s grootste geschiedkundigen als niet bestaan hebbende, van het tooneel verdwenen, en daardoor evenzoo de afstamming van den genoemden Hendrik van den Bergh uit hem. Wel is blijkens verschillende aanwijzingen de afstamming van Constantinus de Monte uit de Graven van Zutphen mogelijk en nog in 1544 verklaren Burgemeesters, Schepenen en Raad der stad Zutphen, dat wy van onsen vurvaderen noch hy onsen tyden nyewarlde anders gehoert noch vernomen hebben, dan dat die greffschap van den Berghe alletiit anhengich zy gewest ind noch is der greffschap van Zutphen, ind dat die Bergsche greffschap zy gewest ein broederscheidinge van die greffschap van Zutphen. Eene dergelijke
	Het Huis Bergh in de 16de eeuw; naar een oude kaart.



	verklaring was ook reeds in 1482 afgegeven door den Deken en het Kapittel, benevens door Burgemeesters, Schepen en Raad dier zelfde stad.
	Ten einde het aanzien te doen kennen, waarin het geslacht van den Bergh overigens reeds in de eerste jaren der 1100 stond, noemen wij eenige van hen, die in nog bestaande oorkonden vermeld worden.
	Gerhardus de Berge is in 1118 getuige voor Graaf Gerhard van Gelre bij de stichting van Wassenberg. Rabodo en Constantinus de Berge, gebroeders, zijn in 1166
	getuige voor den Bisschop van Keulen bij de stichting van het klooster van Meer, dezelfde Rabodo is met een Giselbert de Berge op denzelfden datum opnieuw getuige voor dezen Bisschop.
	Constantinus de Monte (of de Berg) is daarentegen in hetzelfde jaar 1166 getuige voor Keizer Frederik bij de bevestiging der privileges van de stad Duisburg. Hij wordt blijkens verschillende oorkonden nog als getuige vermeld van dezen Vorst in 1167, 1174 en 1180. Met zijn broeders’ zoon Rabodo komt hij (Constantinus) voorts voor in verschillende charters tusschen 1167 en 1191, waarin zij, nobiles geheeten, getuigen zijn voor
	Kaart, aangevend de eigendommen der Graven van den Bergh in Gelderland en Brabant; naar een prent in ~Histoire de la Souveraineté de ’s Heerenberg”, door C. A. Serrure.



	Philippus, Aartsbisschop van Keulen. Liber homo heet hij in een acte van 1172, waarin hij optreedt als getuige van Godfried Bisschop van Utrecht, terwijl hij ten slotte nog teruggevonden wordt in oorkonden van 1177, 1184 en 1186 van den Bisshcop van Osnabrück.
	In 1173 komt als getuige voor een Everwijn de Berge, die broeder heet van Rabodo, in 1190, 1200 en 1212 een Adam de Berge, en in 1218 opnieuw een Constantinus de Berg, alle welke vermeldingen wel het bewijs leveren, dat reeds in de vroegste tijden de leden van het geslacht van den Bergh eene belangrijke positie innamen.
	Met evengenoemden Rabodo van den Berg, broeders zoon van den van 1161—1191 voorkomenden Constantinus II van den Berg, kunnen wij de stamreeks van dit geslacht geregeld volgen.
	Behalve, dat hij, zooals wij hierboven zagen, voorkomt als getuige voor den Keulschen Aartsbisschop, is hij in 1179 een der stichters van het klooster Bethlehem bij Doetinchem. Hij is het ook dien de oude genealogieën verkeerdelijk vermelden als stammende uit Hendrik, eersten Heer van Berg, die een zoon van den niet bestaan hebbenden Orro Graaf van Gelre zou zijn geweest.
	Zijn zoon was Hendrik Heer van den Bergh, de eerste die in de stukken van het Archief op het Kasteel zelf, sedert 1224 wordt aangetroffen. Ook hij was een aanzienlijk Heer, 35 jaar lang, van 1224 tot 1259, komt hij in vele nog bestaande, zoowel Geldersche, Utrechtsche, Cleefsche als Keulsche oorkonden voor. Eenige dezer vermelden wij hier, b.v. in 1225 is hij arbiter voor Gelre tusschen dit Graafschap en het Bisdom van Utrecht, en in het volgende jaar komt hij als getuige voor in het verdrag tusschen Utrecht en Holland.
	Willebrand van Oldenburg, Bisschop van Utrecht, verklaart in 1228, dat Henricus de Monte, fidelis et consanguineus noster, met toestemming van zijn zoon Adam, afstand doet van het jus patronatus op de kerk te Doesburg ten behoeve van het klooster Bethlehem.
	Raad van Graaf Otto van Gelre heet hij in een charter van 1231, als miles komt hij voor in een oorkonde van hetzelfde jaar, waarin de Graaf van Virnenburg de stad Thorn aan Graaf Otto van Gelre geeft. Hij en zijn zoon Adam vindt men onder de nobiles, die in 1233 tegelijk met laatstgenoemden Graaf de oorkonde bezweren, waarbij het oppidum Arnhem tot eene civitas wordt gemaakt met dezelfde rechten als Zutphen, de rechtspleging uitgezonderd. In eene schenkingsoorkonde van 1245 van den Graaf van Loon aan het klooster Bethlehem, komt hij opnieuw met zijn zoon Adam als getuige voor.
	In het verdrag tusschen Utrecht en Gelre van 1235, bij den verkoop van Groenlo aan den Graaf van Gelre en in het charter verleend door Dirk, oudsten zoon van Cleve aan de inwoners van Wezel in 1241, vindt men zijn naam steeds vermeld.
	Emmerik, dat oorspronkelijk deel uitmaakte van Bergh, stond hij in 1237 af aan den Graaf van Gelre, terwijl hij behalve in nog een vrij aanzienlijk aantal andere Geldersche acten, ten slotte voorkomt in 1248 in het verbond tusschen den Bisschop van Osnabrück en den Aartsbisschop van Keulen. Het laatst vindt men hem vermeld in 2 oorkonden van 1259 J in de eene dateerende van 17 April van dat jaar als getuige voor laatstgenoemden prelaat, in de andere van 3 Mei d.a.v. als schenker van een tiende aan de zieke broeders van het meergenoemd en eertijds zoo aanzienlijk klooster Bethlehem.
	Zijn zoon en opvolger was de hierboven in 1228, 1233 en 1245 genoemde Adam van den Bergh; ook hij heet in die acten nobilis vir de Monte. Hoewel niet zoo talrijk als bij



	zijn vader, vindt men ook hem in eenige nog bewaard gebleven oorkonden terug. In 1256 doet hij eene schenking aan het klooster Bethlehem en in 1259 verkoopt hij aan Heer Simon van Gemen de Rabadoninckhof met alle toebehooren, gelegen bij Borken, aan welken hof de latere bezitters van Raesfeld hunnen naam ontleend zouden hebben. Dat hij ook den titel van ridder verwierf, blijkt uit zijne borgstelling voor Graaf Otto van Gelre bij gelegenheid van het in 1260 gesloten huwelijk van diens tweede dochter met Dirk, oudsten zoon van Graaf Dirk van Cleve.
	Adam I, die ook een kapel te ’s Heerenberg gesticht zou hebben, en wiens weduwe denkelijk de in 1272 vermelde domine ymagine de Monte is, komt na laatstgenoemd jaar niet meer voor en is opgevolgd door zijn zoon Frederik I. Deze domicellus de Monte begiftigde in 1272, nog onmondig zijnde, evenals zijn voorouders hadden gedaan, het klooster Bethlehem bij Doetinchem en komt nog eenmaal in 1279 in een oorkonde van dat convent als getuige voor. Overigens schijnt er weinig meldenswaards van hem te berichten.
	Hij was gehuwd met Hedwig van Oy, die in 1293 overleed en bij wie hij drie zoons Hendrik, Frederik en Adam verwekte, die in twee brieven van 1309 en 1310 als broeders vermeld worden.
	De laatstgenoemde dezer broeders komt reeds in 1301 als Heer van Bergh voor. Lang heeft Adam II niet over Bergh geregeerd; blijkens het Necrologium Eltense (het nabij ’s Heerenberg gelegen klooster van Elten) overleed hij reeds in 1312: „19 Kal. Febr. 1312 ohiit Adam nobilis totalitey ex omni geneulogia, dominus de Monte. Bij zijne echtgenoote Hedwig van Randerode, die in 1305 was overleden, had hij minstens 4 kinderen, waarvan de oudste zoon Frederik hem opvolgde.
	Frederik 11, Heer van den Bergh vindt men sedert 1318 in verschillende Geldersche
	Plattegrond van de stad ’s Heerenberg met het Hof van Bergh.



	oorkonden vermeld. Hij schijnt in zijn tijd nog al op den voorgrond getreden te zijn; belangrijk is een charter in het archief op het kasteel van 1319 waarin Reynold, erfzoon van den Graaf van Gelre, verklaart, dat hij Frederik Heer van den Bergh of zijn nakomelingen geen schatting zal afvragen. Op zijn aanraden en dat van andere edelen belooft in 1324 Reinald, zoen van den Graaf van Gelre, den burgers van Zutphen bij hunne oude 1 echten te zullen bewaren en wanneer hij Heer van het land geworden zal zijn, hunne handvesten en vrijheden te zullen vernieuwen. In de geschillen, welke diezelfde stad Zutphen eenige jaren later had met den Graaf van Gelre over de schepenkeur en andere zaken, is hij met eenige andere aanzienlijke edelen arbiter en het laatst komt hij voor in een oorkonde van 7 Juli 1330 handelende over dezelfde geschillen met die stad.
	Blijken? hetzelfde hiervoor reeds genoemde Necrologium van de abdij van Elten overleed hij 12 Juni 1331 te Kerkhellen onder Recklinghausen. Zijne echtgenoote was Elisabeth van Millen, overleden in 1355’ die de heerlijkheid Grebben aan haar man aanbracht, welke heerlijkheid echter door hun derden zoon weder werd verkocht en dus niet lang tot de bezittingen van het huis Bergh heeft behoord.
	Hij liet 5 kinderen na, van welke de 2 oudste zoons de derde zoon was Frederik van den Bergh, die Grubben bekwam hieronder nader vermeld zullen worden.
	De oudste, de nobilis vir Adam, dominus de Monte vindt men vermeld van 1337 tot 1354, in welk laatstgenoemd jaar hij ipso die Aniani confessoris (17 November) overleed, bij zijne gemalin Margaretha van Weerdenborg (t 1369) geen kinderen nalatende.
	Van Adam 111 valt nog te vermelden, dat hij door den Aartsbisschop van Keulen bevestigd werd in het aan zijn voorgangers toegekende recht om eigen munt te slaan te Gendringen en Etten. Blijkens een charter van 1346 erkent hij dit recht van den Keulschen aartsbisschop te houden.
	Zijn broeder en opvolger Willem van den Bergh is bekend, doordat hij tengevolge van zijn huwelijk met Sophia van Bylant, de erfdochter van Bylant, Millingen en Pannerden, deze bezittingen aan zijn eigen heerlijkheid toevoegde. Zij behoorden aan het kapittel van Emmerik, dat ze in erfpacht uitgegeven had aan het geslacht van Bylant.
	Toen Willem I in 1354 zijn broeder opvolgde, was hij minstens reeds 6 jaar met Sophia van Bylant gehuwd en dus reeds zelf een aanzienlijk Heer, die na zijn huwelijk steeds voorkomt als Heer van Bylant en in 1350 reeds als ridder wordt betiteld. Heer van Bergh en Bylant noemt hij zich, nadat hij in het bezit was gekomen van zijn broeders goed en als zoodanig vindt men zijn naam onder de eersten van Gelderland’s adel bij alle belangrijke gebeurtenissen vermeld. Wij noemen b.v. het verbond tusschen Gelre en Cleve van 1359 en de verschillende oorkonden, die bij gelegenheid van het huwelijk tusschen Eduard Hertog van Gelre en Catharina van Beyeren in 1368 werden bezegeld. Op St. Johansdag Baptist 1354 was hij door Hertog Reynald van Gelre beleend met alle de goederen en heerlijkheden Geldersche leenen welke zijne ouders in leen gehad hadden.
	Wat zijn eigen land Bergh betreft, hiervoor vermelden wij een acte van 1370, waarbij hij en zijn zoon Frederik een vergelijk maken met hun neef Dirk van Ulft over een erfwissel in Didam, van welken neef en diens 2 broeders hij drie jaren later Ulft toenmaals bekend door het daarbij behoorende zeer sterke kasteel afkocht, en een oorkonde van 1379, waarin hij aan ’s Heerenberg stadsrechten en privilegiën verleent. Het gebied van



	Naar eene teekening van \V. Schellinks uit de tweede helft der 17de eeuw



	



	Millingen gaf hij in 1365 als achterleen uit aan zijn dochter Elisabeth bij gelegenheid van haar huwelijk met Jan Heer van Lijnden. *
	In een acte van 10 September 1376 noemt Frederik Graaf van Meurs heren Wilhem herren van den Bergeind van Bylant, zijn maag en vriend, en van dit jaar tot zijn overlijden in 1387 treffen wij hem nog slechts in drie oorkonden aan, het laatst op 16 November 1385, zoodat hij de laatste jaren zijns levens weinig meer op den voorgrond is getreden.
	Zijn zoon Frederik, die in enkele acten te zamen met zijn vader optreedt, ontving tijdens diens leven in 1370 of 1371 de heerlijkheden Bylant en Pannerden. Als Frederik van den Berghe, heer van Bilant, staat hij 6 Jan. 1377 vermeld in den landvrede tusschen Jan van Blois en zijne gemalin met een gedeelte van Gelderland, zullende hij dien vrede met 5 gewapenden te paard helpen bewaren. In 1394 komt Frederik 111 van den Bergh voor als Raad van den Hertog van Gulik en overigens tot 1403 in meer andere oorkonden, waarin hij als getuige of wel zelf handelend optreedt. Op het laatst van zijn leven had hij geschillen met den Graaf van Cleve over hunne aanspraken op Emmerik, waarin Hertog Reinald van Gelre in het jaar na zijn dood, uitspraak doet. Hij overleed in October 1416 en met hem stierf het eerste huis der Heeren van den Bergh uit. Hij is de eerste der lange reeks Heeren van den Bergh, die in het Leenregister van Gelre deze lijst van bezitters van het Geldersche leen Bergh opent. In 1403 ontving hij het huis ten Berge met toebehooren van den Hertog in leen.
	Uit zijn in 1377 gesloten huwelijk met Catharina van Buren (f 1410) was slechts één dochter gesproten, Sophia van den Bergh, die echter vóór haar vader in 1412 ipso die Bedae preshyteri (26 Mei) overleed, doch door haar voor of in 1396 gesloten huwelijk met Otto van de Leck, Heer van Hedel, ridder, de vele goederen van haar huis in een nieuw geslacht bracht, dat der Heeren van de Leck, die later dezen naam lieten varen en bekend zijn geworden als Graven van den Bergh.
	De gemaal van Sophia van den Bergh was de jongste zoon van Johan van Polanen, Heer van de Lecke en van Breda, welke uit het huis der Heeren van Wassenaer, Burggraven van Leiden, stamde, en is zelf niet in het bezit van Bergh, Bylant en Hedel geweest, doch oefende de voogdij uit over zijn zoon Willem, toen deze in 1416 zijn grootvader Frederik 111, Heer van den Bergh opvolgde.
	Otto van de Leck, Heer van Hedel en van Almsteen (bij Dordrecht), die 1428 ipso die Quirinii (30 April) overleed, heeft een zekere rol gespeeld in de geschiedenis van ons land; zoo stond hij den Graaf van Cleve bij in diens in vereeniging met zijn broeder, den Graaf van der Marck, gevoerden strijd tegen Hertog Reinoud van Gulik en Hertog Willem van Berg en was hij tegenwoordig bij den tusschen hen op 7 Juni 1397 geleverden slag bij Keilen, waarbij de beide broeders van Cleve en van der Marck de overwinning bevochten. In het volgende jaar stond hij met een eigen korps van 100 krijgsknechten Hertog Albrecht, Graaf van Holland bij in diens expeditie tegen de Friezen.
	Bij gelegenheid van het in Maart 1404 gesloten huwelijk van zijn nicht Johanna met Engelbert Graaf van Nassau, beloofde hij met zijn broeders Hendrik en Dirk hem te zullen ondersteunen in alle geschillen, die FnGELBERT zou hebben en tevens de stad Breda te helpen verdedigen tegen een iegelijk, die hem zou willen aanvallen. Ten behoeve van Willem van Dongen staat hij in 1404 de heerlijkheid Zwaluwe af, waarop eerstgenoemde



	door Hertog Albrecht, als Graaf van Holland, daarmede wordt beleend. In Januari 1414 is hij met 2 andere edelen present in het aanzienlijke gezelschap van Willem, Paltsgraaf en Hertog van Beieren, Graaf van Henegouwen, Holland en Zeeland, en Adolf, Graaf van Cleve en van der Marck, als deze twee te Schoonhoven een overeenkomst treffen nopens de nalatenschap van wijlen Margaretha van Cleve, gemalin van Hertog Willem en zuster van Graaf Adolf voornoemd.
	Als getuige van dezen laatsten Graaf, die dan echter sedert 1417 Hertog is geworden, wordt hij door Adolf in acten van 1420 en 1424 betiteld als onsen lieven maech ind vrient. Zoo had Heer Otto in het geheele land allerlei belangen te behartigen en werd zijn werkzaamheid nog vermeerderd, toen hij van 1416 tot 1428 in betrekking kwam te staan tot de' heerlijkheden Bergh en Bylant. 29 September 1419 vinden wij hem en zijn zoon Willem van der Lecke, heer ten Berge end to Byland, knape, b.v. toegetreden tot een verbond van onderlinge hulp en verdediging, dat door eenige aanzienlijke Geldersche Heeren, Ridderen en Knapen van de partij der Bronckhorsten gesloten werd. Ook in het archief van het kasteel Bergh zijn de acten, waarin hij voorkomt bijzonder talrijk.
	Zooals hierboven werd medegedeeld was zijn zoon Willem van de Leck in 1416 zijn grootvader van moederszijde Frederik 111 van den Bergh, onder voogdij van zijn vader opgevolgd. Hij was toen eerst 12 jaar oud, geboren zijnde in 1404, en is, in 1424 meerderjarig geworden zijnde, met de talrijke bezittingen, welke zijn deel waren, beleend geworden. De omschrijving van zijn Geldersch leen Bergh willen wij hier doen volgen, omdat er duidelijk uit blijkt, waaruit dit toenmaals bestond; het huis en hof ten Berge, ’t gericht der stad Berg, het hoog- en laag gericht van Zeddam, Wijnbergen, Netterden, de schaapwaren en visscherijen aldaar, alle beleende mannen op ’t Gooy, het gericht van Elze, Wilhese, Groesenheze geheeten Spoelberg, Broekhezen en Hassent en leenmannen daarbinnen, het hoog en laag gericht tusschen Emmerik en den Berg, de gruit en munt te Diederen, en de tienden te Isenvoorde. Bovendien was hij beleend met verschillende Kleefsche (w.o. Bylant, Pannerden) en Utrechtsche leenen (b.v. den hof te Bengel), zoodat toen hij na het overlijden van zijn vader in 1428 ook de heerlijkheden Hedel en
	Toegang tot het voorplein.



	Almsteen bij zijne overige bezittingen kon toevoegen, de macht en het aanzien van het gebied der Heeren van den Bergh, zulke afmetingen aannam, dat zijn tijdgenocten hem den toenaam van den Rijke hebben gegeven. Willem II sloeg zijn eigen munt niet alleen te ’s Heerenberg, maar ook te Hedel, dat men toenmaals geheel als allodiaal goed beschouwde. Behalve aan landbezit was zijn invloed op staatkundig en maatschappelijk gebied steeds wassende. De altijd met geldgebrek kampende Hertog Arnold van Gelre vond in den Heer van den Bergh iemand, die ten koste van talrijke concessies en zelfs van afstand van grondgebied, steeds bereid was zijn Vorst financieel bij te springen.
	In de geschiedenis van de twisten van dezen ongelukkigen Hertog tusschen zijn volk en later met zijn zoon Adolf speelde de Heer van den Bergh dan ook de belangrijke rol van verzoenaar. In 1427 ontvangt hij van Arnold al de inkomsten uit het land de Hetter, in 1429 bezegelt hij het verdrag tusschen den Gelaerschen Hertog en den Bisschop van Utrecht. Een jaar later verbindt hij zich met de ook machtige Heeren van Wisch, van Asperen en van Ghemen om Hertog Arnold steeds met hunne diensten te steunen. In 1433 verpandt laatstgenoemde wegens aan hem geleende gelden aan Willem Heere ten Berge, ten Bylant en tot Hedel den markttol, het gericht en de heerlijkheid te Elten, hebbende hij, Willem, reeds het jaar te voren het patronaat over het klooster aldaar bekomen.
	Trouw stond hij Hertog Arnold wiens Raad hij sedert 1432 was, in zijne moeilijkheden bij, waarom hem zelfs door die van Nijmegen de toegang tot die stad werd verboden en de Hertog, dankbaar voor de ondervonden hulp, verklaarde dan ook, dat hij geen vrede met zijn opgestane onderdanen wilde sluiten, als in het vredesverdrag zijn bondgenoot, de Heer van den Bergh niet werd mede begrepen.
	Toch heeft hij ook ten laatste ongenoegen met den wankelmoedigen Vorst gekregen en trok hij zich gegriefd terug. Toen Willem II Heer van den Bergh op St. Cathrijnendach (25 November) 1465 overleed, had hij zijn reeds zoo uitgebreid gebied geleidelijk nog vergroot met de volgende heerlijkheden en leenen: Millingen (1434), Loil (1440), Beek (1444), Ulft (1453) en Didam (1456).
	Bij zijne gemalin Mathilda, dochter van Everwijn Graaf van Bentheim, Heer van Steinfurt, die reeds in 1445 was overleden, had hij verscheidene kinderen. De twee oudste
	De schanstoren.



	zonen waren Oswald en Ludolf; Oswald bekwam Bergh en de Cleefsche goederen, Ludolf ontving de heerlijkheid Hedel en vertoefde veelal aan het Hof van den Hertog van Bourgondië, Kakel den Stoute.
	Voordat Oswald, die 28 Feb. 1442 was geboren, Heer van den Bergh en Bylant werd, braken de oneenigheden tusschen Hertog Arnold en zijn zoon Adolf eerst met recht uit; de aanstaande Heer van Bergh, die ’s Hertogs zoon naar het Heilige Land had gevolgd, bleef na zijn terugkeer, in tegenstelling met zijn vader, Adolf’s zijde kiezen. Nadat Adolf door den Bourgondischen Hertog verraderlijk gevangen was genomen en laatstgenoemde zich van een groot deel van het Hertogdom had meester gemaakt, ondersteunde de Heer van den Bergh de Geldersche steden in hun tegenweer tegen den overweldiger. In de belangrijke handelingen van 1471 en 1472 van steden en ridderschap van Gelre tegenover Karel den Stoute, wordt Oswald van den Bergh aan het hoofd der edelen vermeld.
	Doch de oorlog tegen den Bourgondischen Vorst had voor Gelderland een minder gelukkig verloop en zoo zag Oswald een deel zijner goederen door het Bourgondische leger bezet. Tegen betaling van 600 gouden guldens kreeg hij zijn ontnomen goederen en huizen weder terug, en na het overlijden van Karel den Stoute en van Adolf van Gelre, steunde hij de zuster van dezen laatste, toen deze namens de kinderen van den overleden Hertog het regentschap waarnam.
	Toen Maximiliaan van Oostenrijk als echtgenoot van de eenige dochter van Karel den Stoute het plan van deze om geheel Gelderland aan zijn gezag te onderwerpen, trachtte voert te zetten en de Hertog van Cleve daarbij den Bourgondiërs zijn hulp verleende, veroverde deze laatste daarbij de Cleefsche goederen van den Heer van den Bergh en diens broeders, waaronder Byland, Millingen en Pannerden, maar gaf ze in 1479 weder aan hem terug.
	In de veete tusschen de Munsterschen en de Cleefschen stond Bisschop Hendrik van Munster in 1480 aan Oswald van den Bergh tegen betaling van een zekere som de onzijdigheid zijner landen toe.
	Dat het huis van Egmond, na den terugkeer van Adolf’s zoon Karel in 1492 een verwoede en wanhopige worsteling voerde tegen het huis van Oostenrijk is bekend en het zou ons te ver voeren daar hier nader over uit te weiden.
	Bij diploma d.d. Aken 10 April 1486 werd Oswald door Keizer Frederik 111 tot Graaf van het Heilige Roomsche Rijk verheven. Dit bracht hem in een eenigszins tweeslachtige positie tegenover den Gelderschen Hertog Karel van Egmond, wiens partij Oswald ongetwijfeld trok, terwijl hij als Duitsche Rijksgraaf een vorst uit het Habsburgsche huis als zijn souverein erkende, dus uit een huis waaraan de Geldersche Hertog wraak had gezworen. Daardoor is sedert dit tijdstip Oswald’s politiek altijd eenigszins wankelend geweest, dan weer zich verklarende ten gunste van Karel van Egmond, dan weer de zijde des Keizers kiezende, waardoor wij dan eens vinden, dat hij zich met den eerste (b.v. in 1500), dan weer met den laatste verzoent. In het kasteelarchief bevinden zich ook brieven van remissie van Koning Philips van Spanje van Januari 1504 ten behoeve van Oswald Graaf van den Bergh en zijne zonen Willem en Frederik van alles wat zij tegen hem hebben misdreven.
	Gedurende zijne regeering waarin hij o.a. omtrent 147° langdurige geschillen had



	met den Deken en het Kapittel te Emmerik over een rente uit Pannerden onderging zijn gebied opnieuw een belangrijke uitbreiding; in 1486 toch kocht hij van Hendrik Heer van Homoet en Wisch eerst het slot en de stad Terborgh en het huis en hof van Wisch en toebehooren en kort daarop de halve heerlijkheid Wisch, waarbij o.a. Homoet in de Betuwe; over de gevolgen van dien aankoop zullen wij hieronder nog handelen.
	Herhaaldelijk genoemd in verschillende belangrijke charters van Gelderland’s geschiedenis, overleed de eerste Graaf van den Bergh in 1506. Zijn echtgenoote, met welke hij vóór of op 20 Dec. 1456 gehuwd was, heette Elisabeth van Meurs, een dochter van den in die dagen zoo bekende op den voorgrond tredenden Vincent Graaf van Meurs. Aan deze zijne echtgenoote schonk Graaf Oswald in 1486 het slot en de heerlijkheid van Didam met een rente van 1200 gl., in tucht. Met zijn schoonvader had hij nog al eens kwestie over het niet uitbetalen van de huwelijksgift en over wanbetaling van geleende gelden, zoodat Oswald ten slotte 14.164 gouden guldens van den Graaf van Meurs te vorderen had, waarvoor hij de stad Crefeld met het slot Crackau van zijn schoonvader in onderpand kreeg.
	Behalve 4 dochters had hij 2 zoons, Willem en Frederik, welke laatstgenoemde van zijn oom Ludolf de heerlijkheid Hedel had ontvangen, doch zonder kinderen in 1513 stierf en reeds in 1511 al zijn goederen aan zijn neef Oswald II had gelegateerd, waardoor Hedel opnieuw aan den hoofdstam terugkwam.
	Van de dochters moeten wij alleen Walburg vermelden, omdat zij bij haar in 1495 gesloten huwelijk met Hendrik van Wisch, Heer van half Wisch, de in het bezit van haar vader zijnde andere helft van Wisch, als huwelijksgift medebracht, waardoor beide deelen weder vereenigd waren. De bepaling was hierbij echter gemaakt, dat die helft weder aan Bergh zou terugvallen, indien er geen descendenten van haar overbleven ; de twisten, welke van deze bepaling het gevolg waren, komen straks nog ter sprake.
	De oudste van Oswald’s zonen, Willem geheeten, die zijn vader in 1506 was opgevolgd, werd in het zelfde jaar door Philips van Bourgondië als Stadhouder-Generaal van Gelderland voor den Koning van Spanje, benoemd tot bevelhebber van Doesburg, op denzelfden dag, dat zijn broeder Frederik, de Heer van Hedel, tot kapitein-commandant van het slot te Zalt-Bommel werd aangesteld.
	Hij was toen 38 jaar oud, daar hij op St. Christinadag (24 Juli) 1468 was geboren, en 5 jaar na de aanvaarding van het bewind, op 3 Mei 1511, overleed hij te Zalt-Bommel. Gedurende den korten tijd van zijn regeering hield hij zooals uit het bovenstaande reeds valt op te maken de partij der Habsburgers tegen Karel van Egmond, ongeacht het feit, dat zijne gemalin tot laatstgenoemd huis behoorde. Zij heette Anna van Egmond, (t 1517) en bracht haar echtgenoot bij haar in 1503 gesloten huwelijk als eenige dochter en erfgename van Willem Graaf van Egmond, talrijke heerlijkheden aan, als: Boxmeer, Haeps, half-Sambeek, Stevensweerd en Spalbeek in het Luiksche en Ochten in de Betuwe.
	Zij hertrouwde met Jan Graaf van Virnenburg, en voerde gedurende de minderjarigheid van haar eenigen zoon Oswald bij Willem 111 Graaf van den Bergh verwekt, het bewind over diens goederen. De zoon uit haar 2(ie huwelijk, Philips van Virnenburg, werd in 1523 echter met Boxmeer beleend, doch verpandde deze heerlijkheid in 1533 aan Floris van Egmond, Graaf van Buren.
	Oswald II Graaf van den Bergh kon, toen hij ook in hetzelfde jaar van het over-
	111.
	13



	lijden van zijn vader, van zijn oom Frederik de heerlijkheid Hedel ontving, zich schrijven Graaf van den Bergh, Heer van Byland, Homoet, Hedel, Spalbeek, Ulft, Stevensweerd, half-Wisch. etc. Met Bergh en toebehooren werd hij, meerderjarig geworden zijnde, op 22 Oct. 1525 beleend. Hij vermeerderde die bezittingen door aankoop van het kasteel Nyenborg, dat Hertog Karel hem eerst ontnam, doch dat hem in 1544 door Keizer Karel V teruggeven werd, en andere goederen onder Randwijk en Heteren. Bovendien loste hij in 1545 de heerlijkheid Boxmeer in van Maximiliaan van Egmond, die haar in 1539 van zÜn vader Floris van Egmond had geërfd. In goede verstandhouding overigens ook levende
	met Hertog Karel van Egmond, is zijne regeering bekend door de hevige twisten, welke hij met zijn neef Joachim Heer van Wisch had.
	De haat tusschen Bergh en Wisch vond zijn oorsprong in den verkoop gedwongen door geldgebrek van half Wisch en andere goederen in 1486 door Hendrik Heer van Wisch aan Oswald I van den Bergh. Oneenigheden over de bruidschat van Walburg van den Bergh, Joachim’s moeder en over de erfopvolging van Hedel na den dood van hun gemeenschappelijken oom Frederik van den Bergh, deden de twisten in daden van geweld overgaan. Joachim van Wisch verraste een der huizen van zijn neef en stak dit in brand en van af dit oogenblik vindt men in het kasteelarchief talrijke bundels acten van
	Het kasteel aan de noordzijde.



	verzoeningen, klachten, uitspraken en rechtsgedingen over moorden en plunderingen, dan eenerzijds dan anderzijds gepleegd.
	In 1527 stond Walburg van den Bergh, weduwe van Wisch de helft van haar aandeel in de nalatenschap van haar broeder Frederik, Heer van Hedel, aan haar neef Graaf Oswald II af.
	Hertog Karel van Egmond kwam ten slotte gewapenderhand in de twisten tusschen Bergh en Wisch tusschenbeiden; in vereeniging met de troepen van Oswald, nam hij de sloten van Terborgh, Wildenborgh en Overhagen, welke Joachim bezet hield in en verklaarde
	bij uitspraak van 10 Aug. 1530 den Graaf van den Bergh te setten in der halver heerlijkheid van Wisch. De ratificatie van de overgave van Terborgh onderteekend door Graaf Oswald, Marlen van Rossem en eenige andere Geldersche krijgsoversten, berust nog in het kasteelarchief.
	Lang bleef het evenwel niet vrede tusschen beide Bannerheeren. Zes jaren later viel Joachim van Wisch met 2500 lansknechten in het graafschap Bergh, waar hij op danige wijze huishield. Oswald nam daarop den befaamden krijgsman Meinard van Ham in dienst, belegerde en veroverde het slot Zwanenburg, een verzamelplaats voor zijn vijanden, en
	De voorgevel



	nam eveneens brandende en plunderende wraak. Tot aan het overlijden van beide neven duurden die twisten voort. Oswald II Graaf van den Bergh overleed te Zutphen 10 Mei 1546 in den ouderdom van slechts 38 jaar. Hij was gehuwd met Elisabeth van Dorth, weduwe van Johan van der Horst; bij zijne gemalin, die reeds in 1545 was overleden, had hij minstens 4 kinderen, van welke de oudste zoon Willem IV Graaf van den Bergh, geboren in 1538, in 1547 dus nog onmondig zijnde met de Geldersche en Keulsche leenen werd beleend en na ter zake een overeenkomst met den Hertog van Cleve te hebben gemaakt, ook in 1565 na beëindiging hunner onderlinge geschillen, door laatstgenoemden Vorst ook met de Cleefsche leenen beleend werd.
	Over zijn merkwaardige en wisselvallige loopbaan willen wij hier een kort woord mededeelen.
	Bij het uitbreken der onlusten tegen den Landsvorst, Philips II van Spanje, kwamen de 4 Baanderheeren in Gelderland, waaronder zooals bekend verondersteld mag worden, ook Bergh telde, in eene moeielijke positie. In het algemeen genomen waren zij Spaanschgezind, eene gezindheid welke oorzaak was, dat zij na de afzwering van Philips door de Staatsgezinden niet meer ten Lands- en Quartiersdagen toegelaten werden, terwijl hun goederen zelfs in beslag waren genomen. Alleen zij, die later de oppermacht der Staten erkend hadden, werden weder verschreven, doch hunne rechten werden langzamerhand ingekort en gingen ten slotte daadwerkelijk geheel te loor.
	Bij het begin van den opstand tegen Spanje was Willem IV Graaf van den Bergh, die in 1556 gehuwd was met Maria van Nassau, eene zuster van Prins Willem I van Oranje, deze beweging aanvankelijk toegedaan, had het Smeekschrift der Edelen mede onderteekend en was in 1568 met verbeurdverklaring zijner goederen uit den Lande gebannen en Protestant geworden. Zelf reeds in het laatst van 1567 uitgeweken, eerst naar Keulen, toen naar Bremen, en ingedaagd zijnde, zag hij zijn stad, slot en graafschap Bergh op last van Alva in Juni 1568 in bezit genomen door Johan van Meeckeren, landdrost der graafschap Zutphen.
	Toen dan ook Prins Willem het plan opvatte om door een inval van verschillende zijden, het land van de Spanjaarden te verlossen, greep hij dadelijk deze gelegenheid aan en ontving hij de opdracht in het Zutphensche binnen te vallen. Bij deze gelegenheid vermeesterde hij in Mei 1568 het vroeger hem toebehoord hebbende kasteel Ulft, bekend om zijn zware muren, van waaruit hij zich ook van ’s Heerenberg poogde meester te maken. Inderdaad gelukte het in het einde der daarop volgende maand aan zijne troepen de stad en het slot Bergh in te nemen. Slechts kort kon Graaf Willem zich echter daar handhaven, spoedig vielen èn Bergh èn Ulft weder in handen der Spanjaarden. In December 1570 werden beide kasteelen weder door de Geuzen overrompeld en de Graaf van den Bergh, die zich toenmaals te Borken in het Munstersche bij onze grenzen bevond, verzamelde daar troepen om in het Zutphensche te vallen. Het kasteel Bergh was toen door ongeveer 300 tot 400 man bezet, doch op bericht van het aanrukken van een Spaansche macht van 6 vendelen onder Don Hernando en den stadhouder van Gelderland zelf, verlieten de Geuzen in Januari van het jaar 1571 zoowel Bergh als Ulft weder.
	Het is bekend, hoe in 1572 de geheele Graafschap in handen der Staatschen geraakte, die niet alleen ’s Heerenberg, doch ook zelfs Zutphen innamen, doch te vergeefs het beleg



	De toren, gezien van het zuiden.



	



	voor het sterke kasteel Ulft sloegen. Evenzeer behoeft hier niet nader uitgeweid te worden, hoe ook deze beweging ten slotte verliep en Graaf Willem weder op Duitsch grondgebied moest terugtrekken, waar hij als zwervend vluchteling tot 1576 rondtrok. Gedurende al die gebeurtenissen was de bekende Andries van Anderlecht, die in Aug. 1568 Johan van Meeckeren was opgevolgd, landdrost van Zutphen en van Bergh. Laatstgenoemd ambt bekleedde hij tot bovengenoemd jaar 1576. toen door de Pacificatie van Gent, welke ook Willem van den Bergh onderteekend had, deze laatste weder hersteld werd in het bezit zijner erfgoederen.
	Hoewel zijn inborst weinig vertrouwen inboezemde, wist Graaf Willem IV zich, schoon reeds met Parma in onderhandeling, met kwade bedoelingen als Stadhouder van Gelderland op te dringen en werd hij als zoodanig 25 November 1581 beëedigd. Zijne handelingen echter waren zoo dubbelzinnig, dat hij onder verdenking van landverraad den 3den Nov. 1583 gevangen werd genomen. Kort daarop weder ontslagen, koos hij in zijn eerzucht om Stadhouder van Gelderland te zijn, gekrenkt, in 1584 openlijk ’s vijands zijde, doch overleed reeds in November 1586 te Ulft, waar hij, nadat ’s Heerenberg na zijn afval door de Staatschen bezet was geworden, verblijf hield. Het is begrijpelijk, dat over een in een druk
	De hal.



	bewogen tijdperk als de eerste jaren van den Tachtig]arigen Oorlog levend persoon als Graaf Willem van den Bergh, boekdeelen vol te schrijven zouden zijn en waar onze beperkte ruimte dit niet toestaat, meenen wij belangstellenden voor zijn uitvoeriger levensloop te mogen verwijzen naar het bekende werk van wijlen Zutphen’s archivaris Mr. R. W. Tadema, getiteld: Willem Graaf van den Berg en zijne tijdgenooten.
	Van zijn eigen familieleven willen wij daarom hier nog alleen mededeelen, dat hij in 1577 gewelddadig zijn broeder Graaf Frederik diens huis Boxmeer ontnam. Graaf Frederik, die Spaanschgezind was, was daar in 1575 mede beleend toen zijn broeder Willem nog de Staatsche zijde hield, doch toen deze laatste tengevolge van de Pacificatie van Gent weder in deze landen kon komen, sloeg hij in 1577 het beleg voor dit kasteel en nam het met behulp der Boxmeerenaren in. De broedertwist over Boxmeer bleef doorduren tot 1597, toen graaf Frederik te Luik kwam te overlijden en deze bezitting van zelf aan graaf Willem’s weduwe bleef. Na zijn overlijden in 1586 voerde deze weduwe, Maria Gravin van Nassau, met goedvinden harer kinderen het bewind over zijne goederen. Het leenregister zegt dan ook bij de beleening van Bergh aan haar op 4 Maart 1596: beleent uut crachte ecner dispositie wijlen har es gemaels, graef Willem, hij haren sonen belieft ende bevestigt. Drie hunner zonen, Herman, Frederik en Hendrik hadden in 1584 met hun vader de partij der Staatsgezinden verlaten en den Koning van Spanje hun diensten aangeboden.
	Hoewel ’s Heerenberg na den afval van Willem door de Staatschen was bezet, schijnt men toch zijn weduwe als zuster van den grooten Prins Willem I te hebben ontzien; zoo sloeg men b.v. Bergh niet aan in de toenmaals van de andere Bannerijen geheven wordende contributiën. Intusschen overleed Maria de Gravin-weduwe in 1599 en toen hield ook deze gunst op en werd Bergh, evenals de overige deelen van het Kwartier van Zutphen, aangeslagen.
	Graaf Albrecht van den Bergh moge zich later, in 1653, met goed gevolg tot den Rijksdag te Regensburg gewend hebben, met de bewering, ja zelfs met het bewijs, dat Bergh voor meer dan 4 eeuwen van Gelderland en Zutphen afgezonderd en aan het H. R. Rijk onmiddelbaar onderworpen was geweest, en op dien grond toen weder als Vrije Rijks-
	De hoofdtrap.



	graaf zitting hebben genomen, Gelderland heeft zijne Lands Hoogheid over deze Bannerij niet meer laten varen en deze steeds tegen den Graaf gehandhaafd.
	De oudste der zonen van Graaf Willem van den Bergh en Maria van Nassau (zij hadden 16 kinderen gehad, van welke er drie jong stierven), n.l. Graaf Herman, volgens het Leenregister van Gelderland: Grave ten Berg, markgrave to Bergen op Soom, grave van Walhain, vrijheer ten Bilant, Wisch, Peruwez, etc., ridder van der orden des gulden vlieses, bannerheer des Furstendoms Gelre ende Graf schap Zutphen, werd 20 Juli 1610 met Bergh en toebehooren beleend; hij was geboren 2 Aug. 1558, had eerst aan de Staatsche zijde dapper gestreden en is als zoodanig bekend om zijne uitstekende houding bij de verdediging van Lochem. Door toedoen zijns vaders ock tot de Spaansche zijde overgegaan en van Godsdienst veranderd, werd hij Stadhouder van Spaansch Gelderland en Ridder van het Gulden Vlies. In 1603 was het voornamelijk aan hem te wijten, dat Prins Maurits het beleg, dat deze voor ’s Hertogenbosch had geslagen, moest opbreken.
	Tengevolge van het Twaalfjarig Bestand kwam hij weder in het bezit van zijn Graafschap; de hoofdplaats echter, ’s Heerenberg, bleef door Staatsche troepen bezet. Van de overige bezittingen zijns vaders was Boxmeer met Haeps en half-Sambeek aan zijn op hem volgenden broeder Graaf Frederik van den Bergh gekomen, die daar in 1600 mede beleend was en die straks nog ter sprake komt. De 3de broeder Adolf bekwam Homoet en Hedel, doch overleed ongehuwd als ritmeester in Spaanschen dienst te ’s Hertogenbosch in 1609, en de 4de zoon was Graaf Hendrik van den Bergh, Heer van Stevensweert, die eveneens straks nog ter sprake komt.
	Niet lang genoot Graaf Herman het hersteld bezit van zijn Graafschap, hij overleed reeds op 12 Augustus 1611 te Spa, en liet bij zijne echtgenoote Maria Mencia van Witthem, Markgravin van Bergen op Zoom, Gravin van Walhain, Vrouwe tot Borselen, enz. die hij 31 Juli 1610 getocht had aan zijn graafschap Bergh, slechts een eenige dochter Maria Elisabeth na. Eene rekening van de kerk te ’s Heerenberg zegt ons; Als hoe anno 1611 op Manendag Embricker kermis Unser Graff Hermann schwaches lijffs mit den gantzen hoffgezind van hier verlagen na Spade, aldar op Fr ij dag den 12 August stilo novo gestor fjen und doot na Bronlew gefuyrt, dar S. Exc. begraven, etc. Zijne weduwe hertrouwde 17 Oct. 1612 met Willem de Melun, Prins van Espinoy.
	In den toren der Brouwerij.



	Bovengenoemde Maria Elisabeth Gravin van den Bergh (daarmede beleend 6 Aug. 1612) en Markgravin van Bergen-op-Zoom, huwde op 15 jarigen leeftijd in 1627 haren vollen neef Albrecht Graaf van den Bergh, die een zoon was van den hierboven genoemden Frederik van den Bergh, Heer van Boxmeer, enz., een groot en dapper krijgskundige en een ervaren staatsman (J 1618), bij diens echtgenoote Francoise de Ravenel, Vrouwe van Ratigny.
	Zijn zoon, de hier bedoelde Graaf Albrecht, was in 1607 geboren en was in 1629 te Brussel met Boxmeer beleend, zijnde hij na groote twisten met zijn Boxmeerenaren, den I7(len Juli 1656 aldaar overleden. Zijne eerste echtgenoote, de Vrouwe van den Bergh, was reeds meer dan 23 jaar hem voorgegaan. Zij overleed in het kraambed te Boxmeer op 6 Januari 1633 en werd aldaar in de kerk in den grafkelder op het hoogkoor begraven. Zijn tweede echtgenoote, met wie hij in 1641 huwde, was Madeleine de Cusance, Gravin van Champlite, (| 1689), die hem verschillende kinderen schonk, waarover wij hieronder een en ander hopen te verhalen.
	Over de erfopvolging in het graafschap Bergh ontstonden na het overlijden van Maria Elisabeth van den Bergh de grootste twisten. Haar echtgenoot, Graaf Albrecht bovengenoemd, beweerde o.a. blijkens een brief van 28 Mei 1633, dat zijn overleden gemalin bij haar dood hem een levend kind had nagelaten, dat kort daarop eveneens overleden, zijn vader tot erfgenaam van Bergh had gemaakt. Hiertegen kwam Hendrik van den Bergh, hiervoor reeds genoemd als Heer van Stevensweert en Hedel, en oom van Albrecht op, en beweerde dat de regeerende Gravin zonder levend nakroost was gestorven en dat aan hem als naaste in den bloede de erfopvolging toekwam. Graaf Hendrik, die in het jaar te voren tot de Staatsche zijde was overgegaan en wiens invloed in de vereenigde gewesten dus niet gering was, zette zijne aanspraken kracht bij, door zijnen neef op het kasteel te ’s Heerenberg te belegeren, een staaltje van het vuistrecht,
	Hendrik Graaf van den Bergh. (1573—1638).



	dat men in den tijd van Frederik Hendrik, in den vollen bloei onzer Republiek, niet zou gezocht hebben. Een rechtsgeding was van deze pretenties het gevolg; de toenmalige landdrost van Bergh, Willem Jacob van den Boetzelaer, werd zelfs in 1634 hoewel voor den duur van zijn leven aangesteld – door Graaf Albrecht afgezet, omdat hij in het geding de zijde van Graaf Hendrik hield. Een voorloopig vonnis van 10 Juli 1633 was ten gunste van eerstgenoemden Graaf uitgevallen, doch de sententie definitief van 15 Augustus 1634 besliste ten gunste van Graaf Hendrik, zoodat deze toen Heer van het land van Bergh werd en daarop ook den afgezetten drost Boetzelaer weder handhaafde, die ook tot zijn dood in 1646 dit ambt bleef bekleeden.
	Graaf Hendrik was Gouverneur en Kapitein-Generaal van Gelderland d.w.z. van het Spaansch gebleven gedeelte, en generaal der artillerie en cavalerie enz. geweest en was te Bremen in 1573 geboren. Hij onderscheidde zich onder Spinola bij het beleg van Breda in 1624, doch ging in 1632 weder tot de Staatsche partij over, omdat hij zich door de Spanjaarden miskend achtte, die hem beschuldigden oorzaak te zijn van de verovering van ’s Hertogenbosch door Prins Frederik Hendrik in 1629.
	Lang heeft hij de Staten niet gediend, sedert 1634 Heer van Bergh geworden, woonde hij in 1636 te Elburg en overleed hij reeds 12 Mei 1638 te Zutphen. Hij huwde i°. in 1612 met Margaretha van Witthem, de zuster van de vrouw van zijn broeder Herman, erfdochter van Oud-Herlaer, St. Michielsgestel en Gemonde; zij overleed 27 Maart 1627 haar man één dochter nalatende.
	Een handschrift in het Weertsche Minderbroederklooster vermeldt haar begraven te Roermond op 4 Mei d.a.v.: Jacet in choro Ecclesiae ante Summum aram Illustrissima Heroina, Domina Margareta van Witthem ex Marchionibus Bergozomannis ori unda, uxor comitis Henrici van den Berghen, quae decessit anno 1627 die 27 martii.
	Graaf Hendrik hertrouwde in 1630 met Jeromina Catharina von Spauer. Nadat hij weder aan de Staatsche zijde gekomen was, vond hij het noodig zijn tweede huwelijk, dat door den Prior van het Monnikenklooster der stad Geldern was ingezegend, ook volgens de wetten hier te lande te doen bekrachtigen, waartoe op zijn verzoek de gebruikelijke proclamaties op 15, 22 en 29 Januari 1637 aan het raadhuis te Elburg werden afgekondigd en op laatstgenoemden datum zij voor twee schepenen dier stad in haer houwelyck geconfirmiert ende ingeseegent werden. Een ander huwelijk, dat hij volgens verschillende bronnen tusschen het eerste en dit tweede zou gesloten hebben, heeft nooit bestaan; wel wettigde hij 25 Feb. 1611 – dus vóór zijn eerste huwelijk twee natuurlijke, door hem verwekte bastaardkinderen, genaamd Herman Frederik en Anna Maria.
	Na zijn overlijden in 1638 vatte zijn neef Albrecht den rechtstrijd weder op en deze duurde nu tot 7 Sept. 1644. Op dezen datum werd eene schikking getroffen, waarbij de erfgenamen van Graaf Hendrik Bergen-op-Zoom bekwamen en de Berghsche Grafelijkheid aan Graaf Albrecht kwam. Over deze ingewikkelde rechtskwestie bevat het archief van het voormalige Hof van Gelderland alleen reeds een dossier van 4 dikke banden.
	Maria Elisabeth van den Bergh, de eenige dochter van Graaf Hendrik uit diens eerste huwelijk, bekwam dus Bergen-op-Zoom; zij huwde in 1641 Eitel Friedrich Vorst van Hohenzollern-Hechingen, uit welken echt slechts één kind geboren werd, Henriette Fran<joise Vorstin van Hohenzollern, erfdochter van Bergen-op-Zoom, Oud-Herlaer, Hedel,



	die in 1662 huwde met Frederik Maurits de la Tour d’Auvergne, Hertog van Bouillon.
	Graaf Albrecht van den Bergh, die sedert 1644 de Berghsche grafelijkheid bezat, beleefde 4 jaren later het sluiten van den vrede van Munster. Van af het jaar 1625 verminderden de staatkundige invloed en de bemoeiingen van de Graven van den Bergh langzamerhand en deze hielden met genoemden vrede geheel op. Zij bleven van dien tijd af slechts bijzondere personen, machtig door hunnen hoogen rang en hunne uitgebreide bezittingen, maar zonder zich met de staatkundige verwikkelingen van de Republiek der Vereenigde Nederlanden op eenige wijze in te laten. Graaf Albrecht overleed, zooals wij boven zagen, te Boxmeer op 17 Juli 1656, waarna de oudste zoon uit zijn tweede huwelijk, Frederik Frans, geboren te Boxmeer 1 Maart 1643, op 10 Sept. 1656 na doode zijns vaders, met de verschillende Geldersche, Kleefsche en Keulsche leenen werd beleend. Hij overleed echter reeds 11 April 1661 te Keulen, waar hij studeerde en werd evenals zijn ouders in de kerk te Boxmeer begraven.
	Zijn op hem volgende broeder Oswald Albert Frans, geboren te Boxmeer 4 Oct. 1646, werd zijn opvolger. Deze was reeds nog onmondig zijnde sedert 1657 met Boxmeer c.a. beleend en toen 21 April 1662 zijne beleening met Bergh en toebehooren volgde, waren deze beide heerlijkheden weder in één hand vereenigd. Daar hij in December van ditzelfde jaar als student te Leuven werd ingeschreven, voerde zijne moeder gedurende zijne minderjarigheid het bewind over zijne goederen.
	Gedurende dien tijd vinden wij haar betiteld als: Vrouwe Magdalene Gravinne van den Bergh, Marquise van Bergen {op Zoom), Gravinne van Walhain en Champlite, Baronne de Boxmeer, Bylant, Wisch, Peruwez, Vrouwe van Dixmuyden, Haeps, Sambeeck, Beersel, Braine VAlleud, Homoet, Millingen etc., Gendringen, Etten, etc., Vrouwe regente, uit welke titulatuur wel blijkt, welke bezittingen het grafelijk huis Bergh toenmaals in eigendom bezat. Het was ook onder haar regeering, dat van 1672 tot 1674 ’s Heerenberg onder Fransch bewind was; zij zelve en haar gezin en hofstaat waren natuurlijk Katholiek en hadden tot dusverre in een kapel op het kasteel den Katholieken eeredienst uitgeoefend, doch gedurende de genoemde jaren werd ook de kerk van de stad ’s Heerenberg aan de Katholieken terug gegeven, die toen hun godsdienstplichten openlijk konden uitoefenen. Juist doordat de Graven van den Bergh echter Roomsch waren, traden zij op staatkundig terrein nimmer op den voorgrond, werden zij, hoewel bannerheer van Gelre en Zutphen zijnde, nimmer op Land- en Kwartierdagen verschreven en hunne lotgevallen zijn dan ook alleen uit een zuiver plaatselijk oogpunt nog van belang.
	Oswald 111 Graaf van den Bergh huwde met Maria Leopoldina Catharina Gravin van Oost-Friesland en Rietberg Vrouwe van Mellerick, Esens, Stedensdorp en Witmunt, met wie hij 30 Dec. 1686 huwelijksvoorwaarden had gemaakt. Zoowel aan zijn kasteel te Boxmeer, doch vooral aan dat te ’s Heerenberg, in welk laatste hij meestentijds zijne residentie had, liet hij verbouwen. Voor het Berghsche kasteel, dat hij tusschen 1679 en 1701 grootendeels opnieuw opbouwde, richtte hij ook eene poort op met het opschrift:
	CoMes OsWaLDVs sIbI et posterls ereXlt.
	Boven den ingang van het slot zelve liet hij het volgende opschrift aanbrengen:
	Deo FaVente OsWaLDVs et LeopoLDlna eXstrVXerVnt.



	Nakomelingen liet hij echter niet na, want hij stierf te ’s Heerenberg kinderloos den 2osten juni 1712; zijne gemalin overleefde hem nog geen 6 jaar, zij volgde haren echtgenoot 6 Mei 1718. In de kerk te Boxmeer, waar zij beiden begraven werden, herinnert een in 1741 opgericht zwart marmeren monument het tegenwoordige geslacht aan hun bestaan.
	Tct zijn erfgenaam had Oswald 111 benoemd zijn achterneef Frans Willem Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen, onder voorwaarde, dat deze den naam en het wapen der Graven van den Bergh zou aannemen. Aizoo kwam het derde geslacht van den Bergh op dit kasteel. _____________
	De nieuwe Heer was de tweede zoon van Meinhard Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen en van Johanna Catharina Victoria Gravin van Montfort, en kleinzoon van Maximiliaan Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen en (gehuwd in 1665) Maria Clara Gravin van den Bergh. Toen hij de talrijke Berghsche goederen erfde, was hij eerst 5 jaar oud, waarom zijne ouders het kasteel te Boxmeer voor het toezicht op het beheer der goederen gingen bewonen. Op 17-jarigen leeftijd in 1724 huwde hij met zijn nicht Maria Catharina Erftruchsessin Gravin von Zeyll (hun beider moeders waren Gravinnen van Montfort) en woonde hij toen op het kasteel Bergh. In 1735 brandde dit slot echter grootendeels af en vestigden zij zich op het kasteel te Boxmeer, waar beiden ook zijn overleden, hij den 23sten Februari 1737, zij op 24 Februari 1739.
	Van hunne 3 kinderen noemen wij : 1. Maria Joanna Josepha als oudste kind; aangezien zij later haar hier volgenden broeder in de Berghsche goederen opvolgde, komt zij straks nog ter sprake; 2. Johan Baptist Joseph Oswald Frans Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen, Graaf van den Bergh.
	Laatstgenoemde, geboren te ’s Heerenberg 24 Juni 1728, was dus evenals zijn vader geweest was nog minderjarig toen hij met Bergh, Boxmeer etc. beleend werd. Over de voogdij over zijn persoon ontstond een groot proces, toen, nadat zijn moeder in 1739 gestorven was, de Bisschop van Roermond, ingevolge het testament van zijn vader, die voogdij op zich wilde nemen. Zijn grootmoeder toch Johanna Victoria Gravin van Montfort verzette zich bij de Geldersche Staten tegen een momberschap van den Bisschop en zulks op aanstoken van den Hofraad Frans Anton van Eppeln, Heer van
	Grafsteen te ’s Heerenberg uit de i 5^e eeuw, betreffende het geslacht Van Groenen.



	den Raaihof, denzelfden aan wien de brand van het kasteel Bergh van 16 October 1735, waarbij een groot deel van het slot vernield was, werd toegeschreven. Deze trachtte door dit proces te ontkomen aan zijne verplichting tot het afleggen van rekening en verantwoording van zijn beheer en aan andere financieele verplichtingen, waarin hij weinig als een trouw hofraad scheen gehandeld te hebben.
	In 1747 huwde Johan Baptist, die bekend geworden is als de dolle graaf, met Maria Benonia Gravin van Lodron. De geschiedenis verhaalt, dat hij haar op haar portret gehuwd hebbende, in hooge mate ontstemd was over de geringe gelijkenis van de schoone beeltenis met de werkelijkheid. Hij legde zich den eersten nacht op het kasteel Boxmeer, waar zij toen vertoefden, met volle wapenrusting aan en met twee geladen pistolen in het echtelijk bed, waarop zijn jonge gemalin na den nacht in een ander vertrek te hebben doorgebracht den volgenden dag reeds vertrok en nimmer meer terugkeerde. Zij overleed in een klooster te Aken 2 Juli 1758. Na het vertrek van zijn vrouw leidde de dolle graaf een ongebonden leven en verteerde grcote sommen gelds; gewoonlijk verbleef hij te Boxmeer, waar hij allerlei buitensporigheden uithaalde. Het einde daarvan was, dat hij reeds in 1757 in het Minderbroedersklooster te Elten gevangen genomen werd en naar Wetzlar werd overgebracht, waar hij vele jaren bleef opgesloten. Later naar Hohenzollern vervoerd, overleed hij daar eerst 5 Mei 1781 en heeft zijn landen nimmer teruggezien. Dat dit vcor zijn kasteelen Bergh en Boxmeer, welke van toen af weinig meer bewoond werden, goed was, zal niemand durven beweren, verwaarloozing was van dit leeg staan het onvermijdelijk gevolg.
	Daar de dolle graaf zonder kinderen en zonder testament na te laten stierf, werd zijn oudere zuster als eenige en universeele erfgenaam van haar vader Frans Willem Graaf van den Bergh beschouwd en met haar overleden broeders heerlijkheden in 1782 beleend.
	Zij was de hierboven genoemde Maria Johanna Josepha, Vorstin van Hohenzollern, die toen reeds den ouderdom van 55 jaar bereikt had. Gehuwd in 1749 met haar neef Karel Frederik Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen, stond haar echtgenoot haar de regeering over de Berghsche goederen af. Niet vele jaren heeft zij het bewind daarover gevoerd, zij overleed 22 Februari 1787, twee maanden na haar gemaal, die 26 December 1786 was gestorven.
	De eenige zoon harer 3 kinderen volgde haar op; deze was Anton Aloysius Meinard Frans Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen, Graaf van den Bergh, geboren 12 Augustus 1762. Hij vertoefde slechts op geregelde tijden op zijne kasteelen Bergh en Boxmeer en zag in 1797 laatstgenoemde heerlijkheid bij de Fransche Republiek ingelijfd worden, terwijl zijn domeingoederen aldaar verbeurd verklaard werden. Hoewel hem later eene schadeloosstelling daarvoor werd uitbetaald, is de baronie van Boxmeer nooit meer in het geslacht der Graven van den Bergh teruggekeerd, doch bleef tot 1 Jan. 1800 aan de Fransche Republiek behooren, waarna deze ze afstond aan de Bataafsche Republiek.
	Het Graafschap Bergh met Didam, de heerlijkheden Gendringen en Etten en de halve hoogheid van Wisch bleven echter in het bezit van Vorst Anton Aloysius. Deze maakte al de lotswisselingen van het einde der 18de en het begin der i9de eeuw mede, en overleed 17 October 1831.
	Uit zijn in 1782 gesloten huwelijk met Amalia Zephyrine Vorstin van Salm-Kyrburg,



	geb. 1760, sproot zijn opvolger, wiens naam en titels waren; Kakel Anton Fredekik Meinhard Fidelius, Vorst van Hohenzollern-Sigmaringen, Burggraaf van Neurenberg, Graaf van Sigmaringen en Veringen, Graaf van den Bergh, Heer van Haigerloch en Woehrstein. Het kasteel, dat toen reeds sedert lang niet meer door de Graven van den Bergh bewoond werd, deed toen van omstreeks 1820 tot 1843 dienst als seminarie voor Katholieke geestelijken, later werd het gedeeltelijk als woonhuis af en toe verhuurd. Geboren 19 Feb. 1785, overleed hij 11 Maart 1853, uit zijn op 4 Febr. 1808 gesloten eerste huwelijk met Antoinette Marie Princesse Murat (1793— 1847) een eenigen zoon en 2 dochters nalatende.
	Eerstbedoelde, Karel Anton Joachim Zephyrin Frederik Mainrad, geboren 7 Sept. 1811, volgde in 1848 krachtens vrijwilligen afstand van zijn vader van 27 Augustus van dat jaar, dezen in de talrijke bezittingen op.
	Hij deed bij acte van 7 Dec. 1849 ten gunste van den Koning van Pruisen, hoofd van het gansche huis van Hohenzollern, tegelijk met zijn achterneef uit den tak Hohenzollern-Hechingen van diens vorstendom afstand van het vorstendom Sigmaringen en ontving daarvoor den titel van Hoogheid en de prerogatieven van een Prins gesproten uit het Koninklijk Huis. Hij was luitenant-generaal in Pruisischen dienst, commandant van de 14de divisie te Düsseldorf en chef van het 2Öste regiment infanterie. Gedurende zijn leven stierf in 1869 de tak Hohenzollern-Hechingen uit, waarna de Vorsten van Hohenzollern-Sigmaringen alleen den naam Hohenzollern voeren.
	2i October 1834 was hij gehuwd met Josephina Frederica Louise, dochter van den Groothertog van Baden. Zij overleed 19 Juni 1900, haar gemaal was den 2d«n Juni 1885 reeds gestorven. Verschillende kinderen ontsproten aan hun echt; 1. Leopold, de erfprins en later de opvolger van zijn vader, hij was geboren 22 Sept. 1835» trad ook in militairen dienst en volgt hieronder; 2. Stephanie, geboren in 1837, huwde Pedro V koning van Portugal; 3. Karel, geboren in 1839, is bekend geworden als Karel I Koning van Roemenië, en juist dezer dagen overleden; 4. Anton ; 5. Frederik, gehuwd met Louise van Thurn en Taxis, en 6. Maria, gehuwd met Philips Graaf van Vlaanderen en daardoor moeder geworden van Albert Koning van België.
	Grafsteen te ’s Heerenberg van Rutger van Arnhem t (Leenman van ’s Heerenberg in 1554 en zoon van Wessel.bastaard van Arnhem, raad van den Graaf van den Bergh en kastelein van Hedel) en Anna van Groenen f 1585.



	Vorst Leopold, hiervoor als oudste zoon genoemd, die in de geschiedenis bekend staat als de kandidaat voor den Spaanschen troon, waarom in 1870 de Fransch-Duitsche oorlog uitbrak, volgde in 1885 zijn vader in zijn regeering, dus ook in het Graafschap Bergh op; hij was in 1861 gehuwd met Antonia Princes van Saksen-Coburg, Infante van Portugal, geb. 1845. Overleden te Berlijn 8 Juni 1905, liet hij o.m. twee zoons na, van welke de oudste Wilhelm geheeten, zijn vader opvolgde, doch afstand deed van zijn recht als troonopvolger in Roemenië, waardoor de tweede zoon Ferdjnand juist in deze dagen zijn oom Karel I als Koning van Roemenië is opgevolgd.
	Wilhelm August Carl Joseph Peter Ferdinand Benedictus Vorst von Hohenzollern, Graaf van den Bergh, enz. geboren op het kasteel Benrath 7 Maart 1864, huwde in 1889 met Maria Theresia Prinses van Bourbon-Sicilië. Hij verkocht in 1912 ondershands het Graafschap Bergh, welke heerlijkheid meer dan 800 jaren lang door erfopvolging in het bezit van slechts 3 geslachten en nog nimmer verkocht was geweest.
	Nadat aanvankelijk vrees bestaan had, dat het kasteel onder sloopers handen zou vallen en het grondgebied in perceelen verkocht zou worden, kocht de heer J. H. van Heek, te Enschede, de geheele bezitting, waaronder de boschontginning Montferland en de Hettenheuvel en ving dadelijk aan met eene algeheele inwendige restauratie van het oude slot.
	Deze is dan ook werkelijk met de noodige zorg geschied en het meerendeel van de vertrekken hebben een oud karakter behouden. De moderne verbeteringen, noodig om het groote huis ook voor winterbewoning geschikt te doen zijn, zooals waterleiding en electrische verlichting storen niet; wat daarvan noodzakelijk zichtbaar is: buizen en geleidingen zijn in de ruime gewelfde kelders aangebracht en men is er in geslaagd ook de meestal zoo hinderlijke verwarmingstoestellen zooveel mogelijk aan het oog te onttrekken.
	De wanden van de groote vestibule, welke den ingang van het huis vormt, zijn geheel wit gehouden, evenals het stuc-plafond; de ietwat stijlkundig zonderlinge samenvoeging van de Bodewijk XIV lijnen van de zolderversiering en deur omlijstingen en de i6de eeuwsche schouw, met schuintoeloopende gothische kap, een I7de eeuwsche vuurkorf en een plaat met het jaartal 1563, was, blijkbaar steunend op aanwezige gegevens, niet geheel te vermijden, maar niettemin maakt het geheel, aangekleed met oude portretstukken, eikenhouten kisten en kasten een voornamen indruk. Een onbedekt gebleven, slechts in het midden als patroon gelegde steenen vloer, doet de uitgestrekte ruimte geheel het eigenaardige karakter van voorhuis behouden.
	Links is het trappenhuis, eveneens met wit gekalkte muren. Een bizonder fraaie, breed aangelegde hoofdtrap met ruime bordessen en sierlijk gesneden leuning, voert hier naar de eerste verdieping; midden in staat op slanken sokkel een kostbaar marmeren vrouwebeeld en langs de wanden geven een iBde eeuwsche glazenkast met aardewerk en blauw-Delftsche schotels wat kleur aan dit interieur. Ook de overige zalen, die voor het meerendeel door houten zolderingen met zware binten gedekt zijn, bleven in den ouden stijl en trekken zonder uitzondering de aandacht door haar buitengewoon groote afmetingen.
	Aan den noordwestelijken hoek van het kasteel bevindt zich de groote hoofdtoren, met daaronder de krachtige gewelfde kelders, waarin de ettelijke meters dikke muren gangen en trappen zijn uitgespaard. De toren, het oudste deel van het slot, heeft een



	vierkanten grondvorm, bevat vier verdiepingen en eindigt met een zware, op uitspringend metselwerk rustende borstwering en vier korte, op overkragingen gebouwde, achtkantige hoektorentjes met koepelvormige spitsen en windvanen.
	Muurankers in de vier wanden van den toren zijn in den vorm van een H en een B gesmeed, bedoeld als de beginletters van de woorden HUIS BERGH. Waar hier de hoektorentjes nu met daken gedekt zijn, valt des te meer het ontbreken van een top op den hoofdtoren in het oog; de teekening van Schellinks geeft een korten spits te zien, terwijl juist daarop de toppen der hoektorentjes afwezig zijn. Deze afbeelding dagteekent uit het laatst van de iyde eeuw, en nog vóór de verbouwing in 1679 door Oswald 111, Graaf van den Bergh begonnen en tot in 1701 voortgezet.
	Op Schellink’s prent, waar het slot van uit het westen gezien is afgebeeld, vertoont het zich als een door hooge ringmuren omringde, vrij in een gracht staande burcht, met een tweetal achtkantige hoektorentjes voor uitkijk. Aan den noordkant, daar, waar hij tegen den grooten toren aansloot, was de muur hooger opgetrokken en bevond zich de toegangspoort tot het slotplein, welke door een houten valbrug met den wal in verbinding stond.
	De hooge ringmuur van weleer, met zijn uitkijk-openingen, en schietgaten is nu tot even boven het plein verlaagd en de sterke muur door een dunne ijzeren leuning vervangen. De achtkantige toren, van een andere spits voorzien, flankeert thans den langen, naar het westen gekeerden hoofdgevel, waarin een breede dubbele trap van arduinsteen en een in laat-X7de-eeuwsche vormen prachtig gebeitelde omlijsting van de hoofddeurMe rijke decoratieve middenpartij zijn, en waar men het straks genoemde latijnsche opschrift leest.
	Als muurankers dienst doende gesmeed ijzeren letters HGZDBMMVB, zijnde de herinnering aan: Hermann Graf zu den Bergh, Markgraf, Marquis van Bergen op Zoom vormen tegelijk een versiering op het overigens geheel witte muurvlak.
	Tegen den kleinen zuidwestelijken toren sluit een korte, smalle vleugel, terwijl door het reeds vermelde, aan de buitenzijde gebeeldhouwde poortje tegen den hoofdtoren de ingang is tot het voorplein, dat met heesters en hoornen beplant, nu den voortuin van het huis vormt. Waar eertijds zich de nu door een aarden dam vervangen valbrug bevond, is de toegang gebleven. Het geheele kasteel is omringd door een opgehoogden buitenwal, welke, met zware boomen beplant, een schaduwrijke wandeling biedt en vanwaar men het bizonder schilderachtig gebouwen-complex uit verschillende gezichtspunten kan genieten.
	De voorpoort.
	111.
	14



	Dan ontwaart men ook nog den ronden schanstoren, het eenige overblijfsel van den middeleeuwschen tijd en komt men langs het buitenachtig begroeide oude Rentmeestershuis; bespeurt tusschen het loover door het schoone stadhuis van het stadje ’s Heerenberg, en bij de open plekken wendt de blik zich Rijnwaarts of over de in het verschiet wegwazen de heuvelen van het Montferland, die voor een groot deel tot de eigen gronden van Bergh behooren.
	Vierkante proef van een daalder van ’s Heerenberg van Graaf Willem IV. 1577'



	TAFEL XXXII.



	



	



	



	NYENRODE.
	WANNEER de „nieuwe ontginning”, waaraan het kasteel Nyenrode aan de Vecht zijnen naam ontleent, heeft plaats gehad, is niet bekend. De naam Nyenrode schijnt niet vóór de I4de eeuw voor te komen, maar toch zal het eerste huis, hetwelk te dezer plaatse stond, reeds vroeger hebben bestaan. Algemeen wordt aangenomen, dat heer (Gekard) Splinter van Ruwiel, die van 1277—1290 wordt vermeld en een jongere zoon van het riddermatig geslacht van Ruwiel was, hetwelk zijn stamslot aan de andere zijde van Breukelen had, de eerste bouwheer van Nyenrode en de stamvader van het geslacht van dien naam is geweest. Voor deze onderstelling zijn onderscheidene gronden aan te voeren en niet in de laatste plaats deze, dat heer Splinter van Ruwiel blijkens zijn zegel hetzelfde wapen voerde als de eerstvolgende Nyenrode’s. De stamvader van dit geslacht was Gijsbrecht van Nyenrode, een getrouw aanhanger der eerste Graven van Holland uit het Henegcuwsche huis in hunnen strijd tegen de Vlamingen.
	Den 20sten Juli van het critieke jaar 1304 beloofde Graaf Jan’s oudste zoon en latere opvolger Willem, toen de Vlamingen de stad Utrecht nog in hunne macht hadden, aan Gijsbrecht van Nyenrode voor het geval, dat hy belegen wert op synen huyse: dat wyne ontsetten sullen, jof doen ontsetten in goeden trouwen, en daarenboven; soo wat schaeden, dat hy ende syne vrienden liden door ons heeren ons oems (t.w. de Bisschop van Utrecht) dienst wille ende den onsen, dat wy hem die sullen doen gelden van deeses gestigts goede, jof van der vyande goede, ende dat wy oock niet versoenen en sullen wyne sullen hem ende syne vrienden mede versoenen.
	Kort daarop hebben de Vlamingen voor goed moeten aftrekken, maar daardoor verminderde niet het belang, dat de Graven van Holland bij het huis Nyenrode en zijne eigenaren hadden. Het kon hun namelijk niet onverschillig zijn in wiens handen dit slot, hetwelk de Vecht bestreek en van waaruit evenzeer het Sticht als ’s Graven eigen onderzaten konden worden bestookt, zich bevond. Luttele jaren later wist evengenoemde Willem, thans als Graaf van Holland, Gijsbrecht er toe te bewegen, dat hij hem den eigendom opdroeg van zijn huis, dat men hiet Nyenrode, ende enen vierdeel lants die gelegen is van den Broecdiick uitstreckende in die Vecht, daer dat huys op staet. Volgens den daarvan opgemaakten brief van 15 Augustus 1311, verleende de Graaf het hem vervolgens in erfleen op voorwaarde, dat het ’s Graven open huys si ende wesen sal, synen orhaer ende synen wille mede te doene, so wanneer hiis noot of te doen hevet. De Graaf van zijnen kant beloofde Gijsbrecht uitdrukkelijk alle daaruit voortvloeiende schade te zullen vergoeden, Gijsbrecht bij te staan en in geval van beleg te ontzetten. Inderdaad heeft Gijsbrecht van Nyenrode in dienst van den Graaf en diens oom Bisschop Guy grootelijks schade geleden. Van de 2000 pond, waarop die werd geschat, betaalde Willem 111 hem er



	500 af en zijnerzijds liet Gijsbrecht er 300 van vallen, zoodat de Graaf hem bij zijnen enkele jaren later voorgevallen dood nog 1200 pond schuldig was.
	Gijsbrecht werd in het bezit van Nyenrode opgevolgd door zijnen zoon Gerrit Splinter van Nyenrode, die ongetwijfeld naar Gijsbrecht’s vader was genoemd. Zijn roepnaam was Splinter, vandaar dat hij in oude stukken vaak kortweg als Splinter van Nyenrode voorkomt. Een van de eerste malen, dat de geschiedenis van hem gewaagt, t.w. in eene oorkonde van 16 October 1317, worden hem echter zijne beide voornamen gegeven. Ook die oorkonde doet zien, hoezeer de Graaf van Holland er op uit was de edelen
	op de grenzen van Holland en het Sticht gezeten, aan zich te verbinden. Toen was het Wouter van Mynden, een familielid van den befaamden heer Gijsbrecht van Amstel en mede aan de Vecht gegoed, die voor zich en zijne nakomelingen den Graaf van Holland met have en goed onbeperkt trouw beloofde, en onder de door hem gestelde borgen was ook de nieuwe bezitter van het naburige Nyenrode.
	Splinter heeft in vervolg van tijd evenals zijn vader met lijf en goed Graaf Willem gediend. Dat hij vermogend was, blijkt o.a. uit het feit, dat hij in 1321 borg bleef voor den Graaf tegenover Zweder van Montfoort en in 1327 voor den Bisschop ten opzichte
	Nyenrode omstreeks 1610. Naar eene kopergravure door Tlessel Gerrilsz. naar D. Vinckeboons



	van den Graaf. Laatstgenoemde gelastte 18 October 1329, ter afdoening van zijne hoogergenoemde schuld van 1200 pond, aan zijnen rentmeester van Noord-Holland dit bedrag aan Splinter te betalen door hem jaarlijks 130 pond uit de opbrengst der goederen van Wouter’s kinderen van Mynden uit te keeren. Uit eene quitantie van 1 December 1329 blijkt, dat Splinter toen reeds 450 ponden van dien rentmeester heeft ontvangen, hetgeen ongetwijfeld verband houdt met zijne 12 Maart 1330 aan den Graaf gedane belofte voor 400 pond zijn huis te zullen verbeteren.
	Ook met zijn persoon en ver van zijn eigen slot diende Splinter van Nyenrode de belangen van het Graafschap; zoo hield hij bijvoorbeeld in 1333 met andere edelen het
	kasteel te Geertruidenberg voor den Graaf bezet gedurende de moeilijkheden met Brabant. Ongetwijfeld zal hij ook ’s Graven zoon en opvolger, den onstuimigen Willem IV, in den oorlog tegen de stad Utrecht in den zomer van 1345 hebben gediend en mogelijk is hij vervolgens mede ten Friezen getrokken, waar Willem het leven liet. Maar wat daarvan ook zij, vast staat, dat Splinter dezen Graaf overleefde, want na door Willem 111 en Willem IV achtereenvolgens met zijn huis Nyenrode te zijn beleend, ontving hij dit ook van hunne opvolgster Margaretha. Deze beloofde hem 11 Mei 1346, waer dat saké, dat hi in enighen orloghe quame, dat wi ziin helper wesen zouden ende dat wiin niet en zouden laten verderven, wine souden in den zinen houden, alsoe verre als hiis aen ons bliven woude, ende worde ziin huus voirs. beleghen, dat wiit ontsetten zouden.
	Nyenrode omstreeks 1620. Naar eene latere penteekening toegeschreven aan H. Spilman.



	Niet lang daarna moet Splinter zijn overleden, Nyenrode nalatende aan zijnen zoon Gijsbrecht van Nyenrode. Deze bereikte eenen hoogen ouderdom en voorwaar niet in ledigheid, want zijn naam staat op menige bladzijde onzer geschiedenis geschreven. Hij was een geboren krijgsman en werd reeds vroeg tot ridder geslagen. Als maarschalk van Willem V in diens strijd tegen de aanhangers zijner moeder Keizerin Margaretha leidde hij in 1351 het beleg van het sterke slot Brederode, hetwelk hij in October van dat jaar vermeesterde.
	In 1354 volgde heer Gijsbrecht heer Jan van Bloemenstein op als baljuw van Kennemerland en Friesland, als hoedanig hij op het slot Nieuwburg bij Alkmaar resideerde. Op Nyenrode voerde in zijne afwezigheid Gijsbert van den Vliet het bevel, zooals blijkt uit den brief van 25 October 1355, waarbij Hertog Willem aan zijnen trouwen helper beloofde, dat, wanneer zijn huis Nyenrode in den hernieuwden krijg met het Sticht mocht worden ter neder geworpen, hij het hem, evenals alle andere te lijden schade, zoude vergoeden. In dezen oorlog met Bisschop Jan van Arkel, waartoe heer Gijsbrecht zelf, naar het heet, Willem V mede zoude hebben aangezet, is de heer van Nyenrode doodelijk gewond. Volgens de kronieken deed 14 Maart 1356 heere Ghiisbrecht van Nyenroede ridder, die een vroom striidtbaer man was, met veele ghewapende uut Hollandt, ridderen ende schiltknechten ende met veel vrome wapentuers een uitval uit Naarden, waar hij sedert den iBden Februari het bevel voerde, en versloeg de Stichtschen bij Soest. De maarschalk van den Bisschop was onder de gesneuvelden, maar hunnerzijds namen die Hollanders heer en Ghiisbrecht op haer piecken, die vol na dool was, ende liepen snellicken met hem ende herchden hem. Sedert duurt het eenigen tijd eer van onzen held weder sprake is. Het blijkt, dat hij van 19 November 1357 tot 7 April 1358 rentmeester van Amstelland, Waterland en den Zeevang is geweest. Hij moest aftreden kort nadat Hertog Aelbrecht het bestuur voor zijnen krankzinnig geworden broeder op zich had genomen. De reden hiervan is niet ver te zoeken, immers met Hertog Aelbrecht kwamen de Hoekschen aan het bewind. Heer Gijsbrecht kon zich nu, als zijnde een der voorvechters der Kabeljauwsche partij, naar de gewoonte dier dagen op het ergste voorbereiden. Aan dezen tegenslag in Holland zal het dan ook wel te danken zijn, dat hij zich met den Bisschop verzoende. Bij open brief van 11 Juni 1358 verklaarde hij: dat ic gelooft, gesekert ende gesworen hebbe enen eer santen vader in Gode mynen lieven Heere Haren Johan van Arckel, Biscop t Utrecht, dat ic voortaen siin beste doen sal, daer icket mit eeren doen mach sonder argelist, ende dat ic miin geenre hoogen gerechte onderwynden sal binnen siinre landen.
	Met zijne partijgenooten bleef heer Gijsbrecht voortdurend voeling houden en toen na den mislukten aanslag op den nieuwen baljuw van Kennemerland Reinout van Brederode, de zaken in Holland eenen ernstigeren keer namen, zooals bij Marquette is verhaald, aarzelde ook heer Gijsbrecht niet naar het zwaard te grijpen, maar thans om zijnen wettigen heer te wederstaan. Omstreeks den sden5den Maart 1359, toen de Hertog te Brussel was, kwam hij op last van den heer van Arkel aan het hoofd van een groot aantal Kabeljauwen binnen Delft en stelde zich daar te weer. Op het bericht hiervan keerde de Ruwaard ijlings terug en beraamde middelen om zich meester te maken van deze stad, welke het onderstond in gewapend verzet tegen zijn bestuur te komen. Een geregeld beleg volgde, waarbij heer Gijsbrecht zich zeer onderscheidde, maar het einde was, dat



	de stad zich 20 Mei 1359 bij verdrag overgaf, nadat de heer van Nyenrode met de zijnen was afgetrokken. De heer van Arkel verzoende zich 29 Mei d.a.v. met den Hertog, in welken zoen heer Gijsbrecht werd begrepen. Uit de rekeningen van den drost van Heusden blijkt evenwel, dat hij zijne goederen in het land van Heusden gelegen, welke jaarlijks omstreeks 110 pond opbrachten, niet vóór 1363 terug bekwam, zoodat de verzoening van 1359 slechts eene gedeeltelijke moet zijn geweest. Mogelijk heeft ’s Hertogen krijgstocht naar Gelderland in November 1362 aanleiding gegeven tot de nadere verzoening en heer Gijsbrecht’s herstel in het bezit zijner goederen.
	In den loop van het jaar 1363 treffen wij heer Gijsbrecht van Nyenrode, weder in de tegenwoordigheid van den Bisschop van Utrecht aan en bewees hij dezen zijne diensten bij de tot standbrenging van den vrede tusschen den Bisschap en de gebroeders
	Roderik en Wolter van Voorst en hunne aanhangers, welke 19 Juni 1363 werd gesloten. Ook in de eerstvolgende jaren komt hij als vriend van den Bisschop voor, maar toen in 1374 de strijd tusschen dezen en Hertog Aelbrecht opnieuw ontbrandde, streed heer Gijsbrecht mede aan de zijde van laatstgenoemde.
	Even te veren, 13 December 1373, droeg hij zijn slot Nyenrode c. a. over aan zijnen zoon Gerrit Splinter, zichzelf echter het vruchtgebruik voorbehoudende. Wat hiertoe aanleiding gaf, blijkt niet, maar zooveel is zeker, dat deze overdracht op den duur geene gevolgen heeft gehad, daar Splinter vóór zijnen vader overleed.
	Nyenrode in 1653. Naar eene teekening in ’s Rijks Prentenkabinet,
	Heer Gijsbrecht onderscheidde zich volgens de kronieken in het voorjaar van 1374 bij het beleg van het sterke Gildenburg bij Vreeswijk. Hij zou daar gewond in handen der belegerden zijn gevallen en vervolgens de overgave hebben bemiddeld. Rekeningen uit den tijd van dit beleg doen evenwel vermoeden, dat de zaak zich eenigszins anders heeft voorgedaan.



	In het begin van 1375 werd de vrede tusschen Holland en Utrecht weder gesloten, maar heer Gijsbrecht wordt niet genoemd onder de voorname edelen, die den vredebrief van den 2isten Maart medebezegelden. Uit andere stukken blijkt, dat hij des Bisschops vijand bleef. Zoo reisde in den loop van 1379 de baljuw van Rijnland, Willem van Naaldwijk, maarschalk van Noord-Holland, herhaaldelijk naar Utrecht om den vrede te verlanghen tusken den Biscop ende heren Ghiishrecht van Nuwenroden, en in 1380 zette deze niet alleen burgers der stad Utrecht op Nyenrode te water en brood gevangen, maar zelfs maakte hij zich meester van de persoon der echtgenoote van ’s Bisschops bevelhebber op Vreêland, Willem van Mynden. Over deze en andere gewelddaden van den heer van Nyenrode, die zich ook het maarschalkambt onderwond, klaagde de stad Utrecht in onderscheidene brieven aan den destijds te IJsselstein verblijvenden Bisschop haar nood. Blijkbaar overtuigd, dat klagen alleen geene verbetering in den toestand kon aanbrengen, trokken de burgers en schutters der stad Utrecht in 1380 uit naar Nyenrode om zich op den geweldpleger te wreken, maar deze bleef op zijn hechte stamslot veilig voor hunne aanvallen.
	Behalve met den Bisschop en de stad Utrecht leefde heer Gijsbrecht ook in oorlog met naburige edelen, onder wie in de eerste plaats mag worden genoemd heer Wouter van Amstel van Mynden, ridder, heer van Ruwiel, met sinen magen, vrienden, hulperen, knechten ende ondersaten. Beiden waren leenman en onderzaat van den Graaf van Holland en heer Gijsbrecht tevens diens raad, vandaar dat wij in 1384 den toenmaligen baljuw van Rijnland zien reizen bi heren Ghiisbrecht van Nyewenroed ende heren Wouter van Minen bi miins heren bevelinghe om een vrede twischen hem heyden te maken. Ook blijkt uit de Grafelijke registers, dat door den heer van Gommengies, den heer van Asperen en heer Bruisten van Herwijnen een wapenstilstand tusschen partijen werd bewerkt. De verzoening schijnt eerst later te zijn tot stand gekomen en bezegeld door het huwelijk tusschen heer Gijsbrecht’s zoon Jan en heer Wouter’s dochter Margaretha, hetwelk 16 Augustus 1392 werd geregeld. Middelerwijl moet ook eene verzoening tusschen den Bisschop en heer Gijsbrecht hebben plaats gehad, want uit eene oorkonde van 22 Februari 1388 blijkt, dat de heer van Nyenrode 3000 Fransche schilden van den Bisschop had te vorderen, waarvoor deze hem het maarschalk-ambt van Vredeland, hetwelk jaarlijks 1600 pond opbracht, gaf. De nieuwe maarschalk beloofde den Bisschop 30 Maart d.a.v. van die 1600 pond jaarlijks 400 pond 8 plakken uit te keeren aan den kastelein te Vredeland.
	Toen de Kabeljauwen zich 17 October 1391 nauw aaneen sloten en verbonden elkander en Hertog Aelbrecht bij te staan, evenals deze hen, behoorde ook heer Gijsbrecht van Nyenrode tot de verbondenen. Eerlang zou de binnenlandsche krijg in Holland met alle hevigheid opnieuw uitbreken en den in den oorlog vergrijsden heer van Nyenrode nog steeds in het harnas vinden. Met het Sticht bleef hij toen echter in vrede leven en den Bisschop zwoer hij omstreeks dezen tijd trouw als leenman wegens het huis en de hofstede van Wulverhorst niet verre van Linschoten. Dit huis had toebehoord aan heer Gerrit van Polanen, met wiens weduwe, vrouwe Lutgard van Wulverhorst, heer Gijsbrecht was hertrouwd. Den Graaf van Holland beloofde hij 9 Januari 1394» dat hij t huys Wlvenhorst houden ende bewaeren sal soo dat mynen heven Heer voorschreven of synen landen, vrinden ende ondersaeten geenen schade daerof geschien en sal.
	Van Hertog Aelbrecht bekwam heer Gijsbrecht, die hem reeds sedert 1373 tever-



	geefs om beleening met zijn aandeel in de nagelaten goederen der Persijn’s van Waterland verzocht, 21 September 1394, bij wijze van voorloopige genoegdoening, het recht van lossing van het gruit- of hopgeld binnen Haarlem, hetwelk voor 6000 oude schilden aan heer Willem van Cronenburch was verzet. Ongeveer twee jaren na dien is heer Gijsbrecht overleden. Zijn oudste zoon, de in 1373 genoemde Gerrit Splinter, was hem reeds jaren te voren in den dood voorgegaan, zoodat Nyenrode thans diens jongeren broeder Otto ten deel viel, die 3 November 1396 den leeneed aan den Graaf van Holland aflegde. Nog geen jaar later, omtrent St. Bavo (1 October) 1397, begaf zich
	heer Willem de Sart, een wakker ridder, die Hertog Aelbrecht ook tegen de Friezen heeft gediend, met twintig knechten naar het huis Nyenrode, dat hem op die Uit bevolen was te bewaren tot miins liefs heren behoef van Hollant. Om welke reden deze bezetting plaats had en hoelang deze heer Willem hier lag, blijkt niet.
	In 1398 werd Otto van Nyenrode, die inmiddels tot ridder was geslagen, door zijnen leenheer opgeroepen mede ten Friezen te trekken, evenals zijn broeder heer Jan van Nyenrode, die op het huis te Velsen woonde, het vroeger eigendom der Persijn’s, hetwelk door zijnen vader in 1391 was aangekocht en aan hem toen in leen
	Nyenrode omstreeks 1680. Naar een schilderij door J. Storck in het museum te Emden.



	gegeven. Heer Otto moest met 25 gewapenden opkomen, maar zijn broeder slechts met tien.
	Behalve in de Friesche krijgstochten diende heer Otto den Graaf van Holland ook in de Arkelsche oorlogen. Eerst nam hij in 1405 deel aan het beleg der Arkelsche sterkten Hagenstein en Everstein, en 12 October 1407 werd hij weder op zijn leen gemaand met vier man binnen Woudrichem dienst te komen doen.
	Heer Otto van Nyenrode was getrouwd met Heilwich van Vianen, heer Gijsbrecht’s dochter, die, naar het heet, eerst voor zijnen broeder Splinter bestemd was geweest, maar welk huwelijk door Splinter’s vroegtijdigen dood niet was voltrokken. Sedert dezen echt van heer Otto hielden hij en zijne leenvolgers aanzienlijke goederen in het Sticht van de heeren van Vianen in leen. Van zijne Hollandsche bezittingen gaf hij 14 Augustus 1412 de goederen van de Lier en Zouteveen aan zijnen zoon Jan bij diens huwelijk met Ida van Bylandt, heer Dirk’s dochter. Na dien datum wordt van heer Otto slechts bij uitzondering gewag gemaakt b.v. bij den 13 Februari 1419 te Woudrichen gesloten zoen tusschen Jacoba van Beyeren en haren oom Jan —, en treedt zijn zoon Jan meer op den voorgrond. Zelfs schijnt hij aan dezen kort daarop het slot Nyenrode te hebben overgedragen, al duurt het tot 2 November 1430 eer Jan van Nyenrode bij transport zijns vaders en behoudens diens lijftocht levenslang aan het slot, door Vrouw Jacoba werd beleend met thuys tot Nyenrode ende anders alle alsulke heerlichede, thienden, renten ende goede als hy van onser graeflicheit van Hollant te Hen gehouden heeft tot hair toe.
	In 1427, het jaar van den eindstrijd tusschen Jacoba van Beyeren en Philips van Bourgondië, waarin ook het Sticht eene groote rol speelde, verkreeg Johan van Nyenrode den 27sten Maart op voorspraak van heer Johan van Vianen, heer van Noordeloos, zijnen oom, en Gijsbrecht van Nyenrode, zijnen broeder, van den postulaat Rudolf van Diepholt en de stad Utrecht vergunning, in geval het Sticht met Holland of Gelderland in openlijken oorlog mocht geraken, dat Johan van Nywenrode voirsz., mit sinen kynderen, huusghesinde, mit synen slote, ghetymmere, hofstede tot Nywenrode, ende mit allen sinen erven, gueden, beesten ende have, merende ende onruerende, gheleghen binnen den lande des ghestichts van Utrecht, van dien veten ende oirloghe, stille, ledich ende veylich wesen ende sitten sall, voir ons postulaet, onsen steden, landen, luden, ende voir onser stat, onsen borgheren, ondersaten ende voir allen onsen hulperen ende hulpere hulperen, ingaende op datum des brieffs, duerende die veten uut, mits zelf ook volkomen neutraal blijvende.
	Ook Philips van Bourgondië vergunde 19 Augustus d.a.v. op dezelfde voorwaarde den gemeynen buyren ende ondersaten van Brueckelreveeu ende van Tienhoven, geseten in Jans gerechte van Nyenrode, dat zij tot 1 Mei a.s. in den oorlog tusschen hem en Jacoba en de stad en het Sticht van Utrecht veylich, vry ende ledich sitten sullen mit horen lyve ende goede, onbeschadicht van vangenisse, van reve, van brande ende anders.
	Den 3den Juli 1428 werd te Delft de vrede tusschen den Hertog en Vrouw Jacoba gesloten, waarna een tijd van betrekkelijke rust aanbrak, nader bestendigd door het overlijden van de ongelukkige Jacoba in 1436. Twee jaren later vernieuwde onze Jan van Nyenrode den leeneed wegens zijn voorvaderlijk slot en verdere Hollandsche leenen en lijftochtte hij zijne reeds genoemde vrouw aan zijne goederen in de Lier en Zouteveen. Ook zelf was hij leenheer en had hij een vrij groot aantal leenmannen, zoowel in het Sticht



	als in Holland gezeten. Uit eene verklaring van zestien leenmannen van den huize Nyenrode, d.d. 22 December 1451 b.v. blijkt dat zij voir der brugghen toe Nyenrode te rechte gheseten hebben, daer Johan van Nyenrode selve als een leenheer besproken heeft alle die goede, die Ghiisbert Dorlant bastaert van Nyenrode, sinen oom, tot desen daghe t0e.... van hem ende van den hove toe Nyenrode voirs. te lene houde, gelegen onder Niemandsvriend.
	Welbedaagd kwam Jan van Nyenrode i Juli 1454 te overlijden en 1 Augustus van het daarop volgend jaar werd zijn oudste zoon Gijsbrecht met zijne Hollandsche leenen beleend. Door Hertog Philips werd deze in 1460 aangesteld tot baljuw van Loosdrecht, Mynden en Tekkop, welk ambt hij vier jaren later overdroeg aan zijnen bastaardzoon Hendrik. Slechts één zoon, Johan geheeten, werd hem geboren uit zijn huwelijk met vrouw Eleonora van Borselen, weduwe van heer Johan van Buren, heer van Ewijk en Doddendaal, maar deze overleed kinderloos vóór zijn vader, na slechts kort getrouwd te zijn geweest met Margaretha van Egmond, die vervolgens hertrouwde met den Gelderschen
	edelman Godard Torck en bij dezen moeder werd van den na te noemen Willem Torck.
	Dat Gijsbrecht en zijne vrouw pieuse menschen waren, blijkt uit verschillende schenkingen door hen gedaan. O.a. stichtten zij 10 Juni 1467 eene kapelrie voor de ziel van hunnen overleden broeder Hendrik van Nyenrode ter eere van St. Jan Evangelist en St. Barbara in de door hen daartoe gebouwde kapel aan de zuidzijde der kerspelkerk te Breukelen, onder bepaling, dat het recht van begeving zoude blijven aan den bezitter en leenvolger van het huis Nyenrode.
	Nyenrode 15 Augustus 1745. Naar eene teekening door J. de Beyer.
	Van haren broeder, den bekenden heer Frank van Borselen, laatsten echtgenoot van Jacoba van Beyeren, erfde vrouw Eleonora in 1470 zeer aanzienlijke goederen, waaronder de heerlijkheid en het slot te St. Maartensdijk en het reeds beschreven kasteel Zuylen. Bij overdracht zijner vrouw werd Gijsbrecht van Nyenrode 2 Juli 1476 om die goede gunste ende liefte, welke zij het huis en goed van Nyenrode toedroeg, als bezitter daarvan met enkele andere dier goederen, te weten dat goet van Pendrecht, die hoghe



	heerlicheyt van der Lucht gelegen by Noortigerhout, en die amhochtsheerlicheyt van enen dorpe ende heye streckende van Langevelt noirtwairt uptie zee tusschen den duyndam ende den ouden sculpwech viifhondert roeden lanck, beleend, maar de overige vervielen bij haren dood in 1485 aan de kinderen uit haar eerste huwelijk gesproten.
	Gijsbrecht van Nyenrode overleed 13 December 1476, Nyenrode en verdere bezittingen nalatende aan zijn broeder Jan, die echter reeds den 27sten d. a. v. kwam te sterven. Deze was in eerste huwelijk getrouwd met Else van Darthuysen, die hem eenen zoon Johan had geschonken, aan wien thans Nyenrode toekwam. Zijne tweede vrouw
	Johanna van Montfoort overleefde hem en hertrouwde met Johan van Goor, heer van Heel.
	De tijden waren den nieuwen bezitter van Nyenrode weinig gunstig. Door het sneuvelen van Karel den Stoute bij Nancy miste zijn bloedverwant Bisschop David van Bourgondië eenen krachtigen steun en nu kwam weldra de zoo lang door hem onderdrukte stad Utrecht tegen hem in opstand. Nyenrode had Hollandsche bezetting en hield de zijde van den Bisschop, hetgeen ten gevolge had, dat die van Utrecht namen hoer bussen ende hoer scermen mede ende toghen voor Nyenrode ende lagen daer voor ende scoten daer do er ende weder doer, also dat diegheen, die daerop laghen, spraeck hielden met diegheen, die daer voor laghen; ende
	De voorgevels, van het zuiden gezien,



	sy gavent op, behoudelick koers Hijs, ende hoer goet dat most daer blyven, ende sy werden al gevanghen; ende die ruyters mit die borgers van Utrecht spolieerdent ende staeckent aen ende berndent; ende dit gescieden op onser Vrouwenavont Nativitatis (7 September 1481). Blijkens een raadsbesluit der stad Utrecht werden dadelijk na de inneming twee raadsleden afgevaardigd om die goede van Nyenroede the bescriven ende te vercopen totter stat oirbaer ende profiit. Den 25ste!! juli 1482, dus nog een jaar vóór de stad Utrecht door Maximiliaan met wapengeweld werd genomen, werd Jan van Nyenrode eindelijk met de hem toegevallen erfgoederen door den nieuwen landsheer beleend. Vóór zijnen dood, 14 Juli 1495, zal hij zijn zoo deerlijk
	gehavende kasteel wel weder geheel of althans gedeeltelijk hebben hersteld, want toen was de rust reeds sedert enkele jaren in het Sticht weêrgekeerd. Uit zijn huwelijk met Elisabeth van Zuylen van der Haer, dochter van heer Dirk, heer van Zevender, en Elisabeth van Zuylen van Nyvelt, liet hij twee dochters na, Josina en Johanna, van wie eerstgenoemde als leenvolgster haars vaders 29 September 1496 met Nyenrode en verdere Hollandsche leenen werd beleend onder hulderschap van haren bastaardoom Dirk van Nyenrode.
	De erfgename van Nyenrode moet destijds nog wel zeer jong zijn geweest, want acht jaren later was zij nog onmondig. In den aanvang van 1504 werd zij met hare zuster met
	De achtergevels, van het westen gezien.



	geweld van Nyenrode ontvoerd door Willem Torck, zoon van Godard en de reeds genoemde Margaretha van Egmond, die eene zuster was van den heer van IJsselstein.
	De oom der jonge dochters, Steven van Zuylen van der Haer, heer van Zevender, beklaagde zich over een en ander bij den Bisschop, maar vruchteloos en wendde zich ten slotte tot de Staten ’s lands van Utrecht. In zijn request zette hij uiteen, hoe dat int jaer 1504, omtrent den 15 dach in Februario, eenighe siin gecomen totten huyse van Nienrode mit geweldiger handt ende hebben aldaer met groot gewelt twee siinre sustcr kynderen, noch binnen horen mondigen jaren wesende, also dat sy haer selven tot geene saecken overgeven en mochten, ontvoerd, ende hebben aldaer oock grote fortse ende gewelt bedreven end enige dootgeslagen, dat hij herhaaldelijk doch tevergeefs bij den Bisschop had geklaagd en van den heer van IJsselstein en de ontvoerders zelfs dreigbrieven had bekomen. Hij verzocht den Staten nu de noodige stappen voor hem bij den Bisschop te willen doen en tevens de loslating der jongste dochter te bevorderen. De Staten zonden dit request met verdere stukken aan den toen op het slot Duurstede verblijvenden Bisschop, die den iBden Juni 1505 antwoordde, dat om verschillende redenen Steven over hem billijkerwijze niet had te klagen, immers hij had niet de juiste stappen gedaan, en daarenboven was Willem Torck een buitenlander. De zaak bloedde dood, zonder dat recht werd gedaan. Wel werd de jongste dochter geslaakt, maar Willem behield Josina voor zich als vrouw en vestigde zich eerlang op Nyenrode. Toen hij evenwel in 1507 te klagen had. dat eenige burgers en inwoners van Utrecht vóór het huis Nyenrode waren getogen en geplunderd en gebrandschat hadden in de naaste omgeving, werd hem evenmin recht gedaan.
	In den zomer van 1508 moesten de Hollandsche grenzen worden versterkt tegen de opdringende Gelderschen. Op Nyenrode werd toen weder bezetting gelegd, waarover Willem Torck’s neef Willem, bastaard van IJsselstein, het bevel kreeg. Al spoedig ondervonden de Stichtschen grootelijks overlast van deze krijgsknechten en zag de Bisschop zich genoopt bij schrijven van 15 October van dat jaar zijnen lieven vrundt Willem Torck te kennen te geven, woe die ruytheren ende knechten, die in uwen huyze tot Nyenrode liggende, unse undersaten dagelix uytten huyze vangen ende beschadigen, ende hem hoir huysraede, bedde, slapelakenen ende ander nemen, wellichs sich alsoe nyet en beboert, ende ons langer nyet to lyden en staet. Eene maand later blijkt de Vecht door de bezetting van Nyenrode zelfs te zijn toegepaelt, maar alle klachten over dit ongewenscht optreden bleven natuurlijk vruchteloos.
	Een aanslag der Hollanders onder heer Floris van Egmond, heer van IJsselstein, 28 December 1510 op de stad Utrecht gedaan, mislukte en had ten gevolge, dat de stad hare poorten voor de Gelderschen opende. Met dezen trokken die van Utrecht daarna onder aanvoering der burgemeesters Evert Soudenbalch en Goyert van Voirde uit om de sloten Nyenrode en Gunterstein te bemachtigen, waarin zij 26 Maart 1511 slaagden. Willem Torck werd bij die gelegenheid gevangen genomen en naar Utrecht gebracht. De Raad der stad Utrecht besloot des anderen daags: dat men thuys van Nyenrode ende Gintersteyn tot Breukelen op gisteren ingenomen tot der Staten behoef] ten gronde toe afjbreeken sal ende mette steenen daervan comende de Weert (eene voorstad van Utrecht) weeder sterken ende bemueren sal ter bester orber sonder langer vertrek, aan welk besluit dan ook onverwijld uitvoering is gegeven.



	De hal.



	



	Nadat de stad Utrecht en de Staten zich 30 Augustus 1511 met den heer van IJsselstein hadden verzoend, werd Willem Torck vergund de gevangenis te verlaten en in een particulier huis onder bewaking te blijven, mits oorvede doende. Tot zijne nadere rechtvaardiging verklaarde de heer van IJsselstein 10 October 1511, dat Willem als Hollandsch leenman in 1598 verplicht was geweest de bezetting van Nyenrode toe te laten, en dat hij met raad noch daad medeplichtig was aan den aanslag van 1510.
	Het is dus niet te verwonderen, dat Willem eerlang weder geheel op vrije voeten kwam en zich aan den herbouw van zijn slot kon wijden, maar hoezeer ook bij voortduring gesteund door den heer van IJsselstein, mochten hem zijne tallooze verzoeken om schadevergoeding in latere jaren gedaan, niet baten.
	Op aandringen der gilden vereerde de regeering der stad Utrecht Willem in 1526 eenen zilveren kop en besloot hem dien naar IJsselstein te zenden die wyle den greve van Buren tYselsteyn is.
	In datzelfde jaar ontbrandde de strijd echter opnieuw, maar Willem wenschte, dat zijn slot niet daarin werd betrokken en vroeg nog 13 October 1527 aan de Geldersche bevelhebbers en de drie Staten van Utrecht een stilzaet voor miin huys Nyenroden ende miin ghoet, so waer dat gheleghen is, onder borgstelling der vijf kapittelen te Utrecht. Spoedig daarop wijzigde de toestand zich echter, want de toenmalige zwakke Bisschop Hendrik van Beyeren, die op de Bourgondische partij steunde, werd door de stad Utrecht en de Gelderschen dermate in het nauw gedreven, dat hij op Nyenrode de wijk moest nemen. Hij beloofde Willem Torck 2 December 1527 datselve huys, der wyle dat wy dat inne hebben, op onsen coste alsoe te bewaren ende te versorgen, dat hy noch zyne er ff genamen des in ghenen schaden comen en sullen, ende hem tselve tendens desser vehede soe guet ende quaet weder over te leveren, als hy ons dat inne gedaen heeft, beeter ende nyet erger. Mocht het huis intusschen beleegen, geschooten, gebrant ofte, daer Godt voer zy, genoemen woerde, zoo beloofde de Bisschop de daaruit voortvloeiende schade te zullen vergoeden.
	Ook de abdis van Oudwijk en de nonnen dier abdij vonden toen, vluchtende voor de aanrukkende Geldersche benden, tijdelijk eene veilige schuilplaats op Nyenrode, vanwaar zij vervolgens naar het bagijnhof te Leiden verhuisden.
	Met hulp ook van Willem Torck werd de stad Utrecht vervolgens weder door den Bisschop, die inmiddels afstand van zijne wereldlijke heerschappij had moeten doen ten behoeve van Karel V, vermeesterd en weldra was het met het Geldersche schrikbewind in het Sticht geheel gedaan.
	Bernard van den Bongard. Naar een miniatuur in olieverf in het bezit van Graaf Fürstenberg zu Herdringen.
	in.
	.5



	Toen 27 October 1536 door de drie Staten van den lande van Utrecht voor het eerst eene lijst van ridderhofsteden werd opgemaakt, werd Nyenrode daarop gesteld.
	Uit zijn huwelijk werd Willem Torck slechts één zoon geboren, die op zeer jeugdigen leeftijd overleed, zijne verdere kinderen waren van het vrouwelijke geslacht, vandaar dat bij den dood van Josina Nyenrode het eigendom werd harer oudste dochter Elisabeth Torck. Deze werd beleend 27 Augustus 1539 onder hulderschap van haren man Bernard van den Bongard, ambtman van Grave, die vervolgens werd beschreven in de Ridderschap van Utrecht. Op nog betrekkelijk jeugdigen leeftijd verloor Bernard in 1549 het leven, naar wordt verhaald tengevolge eener wonde, bekomen door het barsten van een kanon. Intusschen had de vrouwe van Nyenrode hem onderscheidene kinderen gebaard, waaronder ook stamhouders. Zijzelve hertrouwde met Gijsbert van Coeverden en overleed als weduwe in 1578. Nyenrode werd toen het eigendom van haren zoon Floris van den Bongard, geboren in 1539.
	Floris werd met Nyenrode, de hooge heerlijkheid ter Lucht bij Noordwijkerhout en de hoogergenoemde ambachtsheerlijkheid 23 December 1578 beleend en bij herhaling in de Ridderschap van Utrecht beschreven, het laatst in 1580. Na dien leidde hij een meer teruggetrokken leven in verband met de tijdsomstandigheden. Evenals andere Stichtsche edelen werd Floris in April 1590 niet te zeer vertrouwd en naar Utrecht ontboden,, terwijl op zijn slot krijgsknechten werden gelegd. Een en ander had echter geene verdere gevolgen en zeker geene nadeelige voor Nyenrode, dat reeds zoo vaak de rampspoeden van den oorlog had moeten ondervinden en te boven komen.
	De bekende Buchell getuigt van het kasteel Nyenrode, toen hij dat in November 1594 zag, dat het plurimum auctum et restauratum was. Dezelfde schrijver verhaalt in Juli 1595 de begrafenis te hebben gezien van Vincent van Lockhorst, heer van Boekhorst, Eemstede en Sleeuwijk, hominis pecuniosissimi, wiens jongste dochter Maria zich in diezelfde maand verloofde met Bernard van den Bongard, zoon en toekomstigen leenvolger van den heer van Nyenrode, welke verloving, wegens het overlijden van den vader, zonder feestelijkheden plaats had.
	Deze Bernard was geboren uit het huwelijk van zijnen vader met Agnes van Aeswtjn, weduwe van Johan Schellart van Obbendorf, heer van Gurtzenich, Schinnen en
	Willem Vincent van Wittenhorst. Naar eene gravure van Th. Matham.



	Rosande. Zijne zuster Josina van den Bongard was in eerste huwelijk in 1581 getrouwd met den heer van Hemen, Joachim van Wijhe, hetgeen verklaart, dat zoowel Floris van den Bongard als zijne vrouw op het kasteel te Hemen stierven. Floris overleed in 1602 en Agnes in Januari 1608. Hun eenige zoon Bernard werd als erfgenaam zijns vaders 8 Mei 1603 met Nyenrode en verdere Hollandsche leenen beleend, maar schijnt geen rol van eenige beteekenis te hebben gespeeld.
	Zijne vrouw Maria van Lookhorst, die zooals boven bleek, rijk met aardsche goederen gezegend moet zijn geweest, overleed te Utrecht in Februari 1624. Van de drie zonen, die zij hem had geschonken, was er bij zijnen dood in November 1629 nog slechts één in leven. Deze, evenals zijn vader Bernard geheeten en in 1598 geboren, liet zich met Nyenrode c.a. 1 November 1630 beleenen. Al bekleedde ook hij om redenen van godsdienstigen aard geene hooge ambten of waardigheden, toch heeft hij zich tegenover het nageslacht verdienstelijk gemaakt en wel door de aanzienlijke verbouwing en verfraaiing, welke hij Nyenrode deed ondergaan kort nadat hij daarvan eigenaar was geworden. Het jaartal 1632 boven de deur brengt nog heden ten dage die verbouwing in herinnering en het kasteel, zooals het zich thans, dank zij de door den tegenwoordigen eigenaar uitgevoerde restauratiewerken vertoont, wijkt maar weinig af van den toestand, zooals die door de verbouwing in 1632 ontstond.
	Ongetwijfeld had deze verbouwing plaats om Nyenrode aantrekkelijker te maken voor de vrouw van Bernard’s keuze. In hetzelfde jaar toch trad hij in het huwelijk met Wilhelmina van Bronckhorst, vrouwe van Stad aan het Haringvliet en weduwe van Adolf van Rotenberg, heer van Zuthem en Staverden. Daar geene kinderen uit dit huwelijk werden geboren, werd Nyenrode bij Bernard’s dood in October 1641 het eigendom zijner zuster Anna. Zijne vrouw had echter levenslang het vruchtgebruik van Nyenrode. Zij trouwde nog in derde huwelijk met Willem Vincent van Wittenhorst, heer van Horst, Drongelen, Besoyen, Gansoyen enz., en overleed eerst 25 Mei 1669. Zij werd begraven te Horst in Limburg, waar ook haar man in 1674 eene laatste rustplaats vond.
	Anna van den Bongard, voor wie de rentmeester Johan Stoop 25 Augustus 1642 den leeneed wegens Nyenrode aflegde krachtens procuratie gepasseerd den i6den Juli van dat jaar ten huize van de vrouwe douairière van Nyenrode staande omtrent het St. Jans-
	Wilhelmina van Bronckhorst. Naar eene gravure van Th. Matham.



	kerkhof te Utrecht, daalde een vijftal jaren vóór de vruchtgebruikster ten grave en heeft dus nimmer op het kasteel gewoond. Hoewel tweemaal gehuwd, liet ook zij geene kinderen na. Haar eerste man was Cornelis van Matenesse, heer van Hazerswoude, Lookhorst en Sliedrecht en haar tweede echtgenoot Johan van Raesfelt, heer van Dodewaard en Heyen, die door de boeren te Heyen 5 Augustus 1657 werd doodgeslagen.
	Bij testament van 20 Augustus 1661 op het huis Oud-Teilingen of Lookhorst te Warmond gemaakt, besprak Anna van den Bongard Nyenrode aan hare nicht Maria van Wijhe, vrouwe van Hemen, welk laatste kasteel zij reeds in 1591 bij den dood haars vaders had bekomen, zooals op bladzijde 194 van het tweede deel van dit werk is verhaald. In herinnering worde hier slechts gebracht, dat Maria in 1609 was getrouwd met Gerhard van Reede, heer van Saesfelt en Buckhorst, die haar in 1656 door den dood ontviel, en dat zij zelve, na 24 September 1664 met Nyenrode te zijn beleend, 14 November 1670 te Ravestein overleed. Reeds te voren, 3 Juli 1669 dus dadelijk na het overlijden der vruchtgebruikster, was haar oudste kleinzoon Gerhard Adriaan van Reede, zoon van wijlen haren oudsten zoon Jan Joachim van Reede van Saesfelt, bij overdracht zijner grootmoeder met Nyenrode c.a. beleend.
	De nieuwe eigenaar beleefde droeve dagen en deerlijk werd in zijnen tijd het trotsche kasteel voor de zooveelste maal door oorlogsgeweld gehavend. Nadat de legers van den Zonnekoning in den zomer van het rampjaar 1672 Utrecht waren binnengerukt, namen zij ook bezit van het huis Nyenrode, ’twelk een uytnemend swaar gebouw, en derselver muuragie wel omtrent drie voeten dick was. De Franschen maakten het kasteel tot eene geduchte sterkte door zich achter en tusschen die swaare muuren, als mede daarvoor op 't neer-hoff, of desselfs poort-pleyn, met een forme van halve-maan of kleyne schans, seer sterk te verschansen. Wegens het voordeelig genot, dat sy daarvan genooten, beloofden zij den eygenaaren of inwoonderen, deselve plaats op hun vertrek te zullen ongeruïneert laaien, welke gelofte, zoo zij al werd gegeven', niet is nagekomen, zooals aanstonds zal blijken.
	In de dagelijksche aanteekeningen gemaakt door Mr. Everard Booth, raad-ordinaris
	Johan Ortt. Naar een schilderij van Nic. Maes.



	in den Hove Provinciaal van Utrecht, gedurende het verblijf der Franschen te Utrecht in 1672 en 1673 is ook eene enkele maal sprake van Nyenrode. Deze tijdgenoot noteerde b.v. den 22sten Januari 1673 onder meer, dat een schuyt vol menschen, die naer Amsterdam wouden vertrecken .... op het huys te Nyenrode.... aengchaelt waren, de mannen ende vrouwen ider in een besondere kamer gebracht ende aldaer gansch uytgekleed geweest, om te werden besichticht of geen brieven hadden verborgen by haer : sy waren ook wel 2 dagen sonder eeten daer gehouden en hadden andere grote miserien uytgestaen; en dat na teruggevoerd te zijn naar Utrecht de manspersonen, 27 in getal, aldaar geheel werden uitgeschud en geplunderd.
	Toen Hollandsche troepen 13 Mei 1673 Nieuwersluis bezetten en zich daar op hunne beurt verschansten, deden de Franschen door de hoeren de steene-niuur van Nieuwenroode omver haaien, om sich uit die plaats te beter te kannen defendeeren, maar op den duur moesten zij toch wijken en den 2den September van datzelfde jaar schreef Mr. Booth : Heden hebben de Franschen Breukelen verlaten, ende alvoren haere werken geslecht, het huys te Guntcrsteyn in brand gestoken ende den toorn doen springen; de Switsers waren noch gebleven op Nienrode, dat evenwel mede al was ondermijnd; en den 7den d.a.v.: Naer dat op gister de toorn van het huys te Nienrode was gesprongen, hebben de Switsers op heden weder derwaerts gegaen, en het huys voornoemt voorts geheel verbrand ende hier mede Breukelen gansch verlaten. Dat het kasteel bij die gelegenheid zóó zoude zijn verwoest, als eene kopergravure in „’t Ontroerde Nederlandt” wil doen gelooven, is stellig onwaar. Zonder eenigen twijfel heeft het huis zeer zwaar geleden, maar in hoofdzaak moeten de muren ongedeerd zijn gebleven.
	De ruïne werd door den eigenaar 10 Februari 1675 met de ambachtsheerlijkheid van Breukelen-Nyenrodesgerecht voor 40.000 gulden verkocht aan den te Amsterdam wonenden Johan Ortt. Deze was aldaar 24 Maart 1642 geboren en 5 Juli 1672 getrouwd met de twee-en-twintigjarige Anna Pergens.
	De kooper deed het kasteel als een phoenix uit zijne asch herrijzen, na zich daarmede 22 Februari 1675 te hebben doen beleenen. Ter rechterzijde van het huis deed hij eene
	Anna Pergens. Naar een schilderij van Nic. Maes.



	manége en ruime stallen bouwen, wel voor 50 paerden, daar hij een uitneemend liefhebber van was, gelijk hij ook zijns gelijken in ’t gansche Sticht, ja mogelijk in 't gansche Land, niet hadde van keurlijke rij- en koetspaerden, .... die alle in zijn eigen stoeterije geteelt wierden.
	Met zijne vrouw, bij wie hij geene kinderen had, maakte hij 21 Juni 1700, ouden stijl, zijn testament, volgens hetwelk de langstlevende hunner al het huisraad en de goederen staande huwelijk verworven in eigendom zoude bekomen en van het overige het vruchtgebruik. Als erfgenamen werden voorts aangewezen de kinderen van des testateurs overleden broeder Abraham Ortt, en wel in dier voege, dat diens zoon Johan Ortt ende by siin vóóroverlyden siin oudste soon, ende hy gebreeke van dien siin oudste dochter alleen sal hebben de ridderhofstad Nyenrode .... ende eindelyk ook onse heerlykheid van Breukelen met de tienden, tinsen, jus patronatus ende alle vordere gerechtigheden daertoe specterende niets daervan uitgesondert. Hoezeer Nyenrode den erflaters ter harte ging, blijkt uit de toevoeging: wordende onse voorgemelten neef in alle de voorgemelte goederen geinsiitueert met een ernstige recommandatie om van de inkomens der selve soo veel tot onderhoud van onse huise Nyenrode, desselfs plantagien te gebruicken als de redelykheid sal eysschen.
	Na den dood van Johan Ortt, voorgevallen 13 September 1701, werd dit testament 6 Maart 1702 plechtig op het huis Nyenrode geopend en 27 Juli d.a.v. de zeventienjarige neef en erfgenaam Johan Ortt daarmede beleend, die meerderjarig geworden, 17 October 1710 den leeneed deed vernieuwen. Anna Pergens was toen nog in leven en genoot dus van het haar gemaakte vruchtgebruik. Zij stierf eerst 27 December 1732 en werd bij haren man in den door hen gerestaureerden grafkelder der heeren van Nyenrode in het koor der kerk te Breukelen begraven
	Dat deze kerk haar zeer ter harte moet zijn gegaan, valt af te leiden uit de inscriptie boven den toreningang. Daarin toch heeft de dichter Lucas Rotgans, die destijds op de buitenplaats Kromwijk, tusschen Breukelen en Maarssen aan de Vecht gelegen, woonde, vereeuwigd, dat de herbouw van den toren, in 1705 volbracht, in de eerste plaats aan Vrouw Pergens yver voor Godts kerk te danken was. Zoowel van haar als van andere leden der familie Ortt, die vóór 1795 op Nyenrode hebben gewoond, hangen nog heden ten dage goed bewaard gebleven rouwborden in het koor der kerk.
	Door het overlijden van Anna Pergens in het daadwerkelijk bezit van Nyenrode gekomen, betrok haar neef Mr. Johan Ortt, die te Leiden had gestudeerd, in 1733 het kasteel. Hij kwam toen tot de onaangename ontdekking, dat onderscheidene belangrijke archiefstukken waren verdwenen. Bij onderzoek bleek hem, dat die deels door den tuynman waeren nae hem genoomen, deels waeren weggenoomen door de geweesene kookemijd van Vrouwe Anna
	Groot-zegel van „Johan Oort, Heer van Nienrode, Breukelen” (1675—1701).



	Pergens, die met de koetsier getrouwt en te Utrecht was gaan wonen. Gelukkig mocht hij er echter in slagen het verlorene, zij het ook niet geheel ongeschonden, weder terug te bekomen.
	Reeds 7 Juni 1714 had hij van de Staten van Utrecht de ambachtsheerlijkheid van Breukelen-Statengerecht voor 8300 gulden gekocht en 2 Juni 1715 was hij te Amsterdam in den echt getreden met Constantia Jacoba Hop, geboren aldaar 19 October 1690 en dochter van Mr. Cornelis en Constantia Loten. Het grootste gedeelte van zijn leven
	bracht hij te Amsterdam door, waar hij onder meer in de schepenbank heeft gezeten en een huis op de Keizersgracht bewoonde. Blijkens de rekeningen der kerk te Breukelen is hij in 1740 gestorven op den 24 October ’s morgens omtrent seven uuren, zeer subiet, en den 29sten d.a.v. in het ouderlijk graf begraven. In dien grafkelder vond ook zijne vrouw, die 15 Augustus 1748 te Amsterdam stierf, den 20sten dier maand eene laatste rustplaats.
	Uit hunnen echt waren zes kinderen geboren, van wie hun zoon Mr. Johan Ortt, geboren te Amsterdam 24 Juni 1721, den 3isten Maart 1741 als erfgenaam zijns vaders met
	Johan Ortt en Adriana Huydecoper met kinderen. Naar een schilderij van 1761 door J. Regius



	Nyenrode c.a. werd beleend. Ook hem bleven sterke banden aan de Amstelstad binden, waar hij in verschillende colleges zitting had. In eerste huwelijk trouwde hij aldaar 15 April 1749 met Adriana Huydecoper, die 31 December 1762 terzelfde stede overleed en 6 Januari 1763 in de kerk te Breukelen werd begraven. Zijne tweede vrouw, Dorothea Wijnanda Eyck, met wie hij reeds 7 Augustus 1763 te Breukelen in den echt werd vereenigd, overleefde hem en hertrouwde in April 1785 met den ruim zestigjarigen Amsterdamschen koopman Johan Michiel Bock. Mr. Johan Ortt sloot namelijk 21 September 1783 op Nyenrode voor goed de oogen, waarna bij scheiding en deeling van zijnen boedel, welke 24 December 1784 plaats had, de ambagisheerlijkheeden van Breukelen-N eyenrodc en Breukelen eertijds Staaten- en nu Ortsgerigten en de huyzinge en ridderhofstad Neyenrode cum appartinentibus werden toebedeeld aan zijnen uit zijn eerste huwelijk gesproten zoon Johan Ortt, die zich reeds den isten October met Nyenrode had laten beleenen.
	Op Nyenrode had hij 1 April 1775 het eerste levenslicht aanschouwd en op nog jeugdigen leeftijd was hij in zeedienst getreden. Als herinnering aan den slag bij Doggersbank, waaraan hij deel had genomen, droeg hij het naar aanleiding van dat feit geslagen eeremetaal en was thans kapitein ter zee onder de admiraliteit van Amsterdam. In latere jaren hield hij zich op Nyenrode met landbouw en veeteelt bezig en deed hij de bovengenoemde manége inrichten als koestal. Hij trouwde te Breukelen in eerste huwelijk 1 Augustus 1793 met Margaretha Feytama, die hem 8 Maart 1798 te Amsterdam eene dochter Sara Adriana schonk, van wie beneden nog sprake zal zijn.
	Krachtens artikel 25 der nieuwe staatsregeling van 1798 deed Johan Ortt in 1799 der Eerste Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam der Bataafsche Republiek schadevergoeding verzoeken voor de afschaffing der heerlijke rechten, welke voor hem een verlies van ruim 2210 gulden ’s jaars beteekende.
	Zijne bovengenoemde vrouw overleed op Nyenrode 13 Augustus 1804, waarna hij 24 October 1809 te Breukelen hertrouwde met Gijsberta Wilhelmina Schroyestein, uit welk huwelijk hem nog drie dochters werden geboren, de jongste 6 October 1813 en reeds 30 Maart van het volgend jaar kwam hijzelf op Nyenrode te sterven. Ingevolge zijn testament zou Nyenrode het eigendom worden zijner eenige dochter uit zijn eerste huwelijk, maar dit had zijne bezwaren, vandaar dat deze bezitting 30 Augustus 1817 in het openbaar werd verkocht. Eigenaresse werd toen Johan’s weduwe Gijsberta Wilhelmina Schroyestein, die Nyenrode tot haren dood 29 November 1848 bewoonde. Sedert dien wisselde het kasteel nog herhaaldelijk van eigenaar. Eerst kwam het 12 October 1849 bij openbaren verkoop aan Jhr. Willem Jan Adriaan van Romondt, die het echter 6 Augustus 1851 weder publiek deed veilen en toen werd de reeds genoemde oudste dochter van wijlen Johan Ortt, Sara Adriana, eigenaresse. Deze was, na met Jhr. Marinus Bonifacius Willem de Jonge van Zwijnsbergen getrouwd te zijn geweest, hertrouwd met Herman Jacob Bodewijk Heshusius en had vijf kinderen uit haar eerste huwelijk, maar na haar overlijden te Tilburg 10 December 1853, werd Nyenrode 19 April 1854, dus voor de derde maal binnen vijf jaren, publiek verkocht.
	Kooper werd Willem Hendrikus de Heus en na diens dood, voorgevallen te Utrecht 17 Februari 1872, ging Nyenrode bij scheiding zijner nalatenschap 10 Juni 1873 over aan zijnen uit zijn huwelijk met Sophie Antoinette de Bruyn geboren oudsten zoon Henri



	Guii.laume Arnaud de Heus. Ock deze bezat het kasteel tot zijnen dood, maar daarna werd het nog twee malen, 4 Juni 1903 en 28 December 1906, openbaar verkocht. Het goed werd deerlijk versnipperd, veel hout gekapt en het scheelde weinig of het eerbiedwaardige kasteel was in sloopers handen gevallen. Zooals zoo dikwerf, wanneer de nood het hoogste is, was ook thans gelukkig redding nabij. Uit handen van het consortium, hetwelk Nyenrode laatstelijk had gekocht, werd het 2 Januari 1907 aangekocht door Michiel Onnes, ondernemend Amsterdamsch koopman, die 18 Juni 1903 te Utrecht was getrouwd met Jeannette Cornelia Cockuyt.
	Was in de iyde eeuw vooral Nyenrode reeds op grooten afstand kenbaar aan het silhouet van den sierlijken toren, het behoort tot de verlangens van den nieuwen eigenaar ook dezen in zijn vroegere gedaante weder terug te brengen.
	Juist dezer dagen is men begonnen aan dien rechtmatigen wensch gevolg te geven en zijn de voorbereidende werkzaamheden tot wederopbouw van den toren aangevangen, terwijl ook tegelijkertijd de vernieuwing van de bruggen is onderhanden genomen. Als toegang tot het voorplein zal wederom een poort verrijzen, copie van de I7de eeuwsche poort met daarbij behoorende ophaalbrug, die ongetwijfeld niet weinig zal bijdragen tot verfraaiing van dit slot, dat ten spijt van zijn wisselende lotgevallen, niettemin zijn oud-Hollandsch karakter uitnemend heeft bewaard.
	Het muurwerk van kleurigen rooden baksteen met zandsteenen banden en versieringen, de goedgevormde kruiskozijnen met luiken waarop als in den ouden stijl, de kleuren van het Nyenrodesche wapen, rood en geel, prijken—, de sprekende ontlastingsbogen en frontons boven de vensters, de zonnewijzer in den gevel, de gebeeldhouwde wapens of monogrammen boven de door kloek beeldhouwwerk omlijste ingangen, passen volkomen bij elkaar en vormen met het leien dak, de toppen der kleine torens, de smeedijzeren bekroningen der schoorsteenen, waarvan de
	Het voorplein.



	windvanen in uitgeslagen en verguld ijzer nogmaals het bekende wapenschild der Nyenrode’s vertoonen, een samenstemmend geheel.
	In de volle breedte zich spiegelend in de gracht, gedeeltelijk omlijst door de hoog opgegroeide lindeboomen op het voorplein, maakt het huis bij het imposante van zijn lijnen, den behagelijken indruk van echt-Hollandsche intimiteit, met zelfs iets van dat eigenaardige knusse, dat vaak allerlei hoekjes of pleintjes in onze schilderachtige oude steden kenmerkt. Als eenmaal de nu nog te bouwen poort de open zijde van het voorplein aan de zijde van de brug iets meer komt insluiten, zal daardoor het huiselijke karakter van den voorhof nog verhoogd worden. En de nieuwe spits zal, behalve dat deze een gewenschte onderbreking kan zijn van de nü te lange, horizontale daklijn, tegelijkertijd de aandacht vragen voor het eigenlijke middelpunt van den bouw: den hoofdtoren, de kern waartegen de beide vleugels zich aansluiten, welke met elkaar een stompen hoek vormend, het plein aan de noordzijde omvatten.
	Rechts is, juist tegenover de brug, een ingang gelegen, met als bekroning het wapen van de oude Heeren van Nyenrode, gecombineerd met dat van de echtgenoote van den tegenwoordigen eigenaar.
	Aan het einde van de korte gewelfde dwarsgang, waartoe deze deur toegang geeft, is een uitgang en een brug, als verbinding met het park om het huis. De gang is, door het wegnemen van scheidingsmuren, feitelijk deel geworden van de groote hal rechts, welke met veel inzicht verbouwd en met smaak gemeubeld, een aantrekkelijke woonruimte vormt.
	Aan de noordzijde uitzicht biedend op de door het achter het huis gelegen park ingesloten in regelmatigen, I7de eeuwschen stijl aangelegde parterres, aan den zuidkant door een balustrade van de eenigzins hooger gelegen gang afgesloten, vertoont deze ruimte aan den anderen wand een fraaie i6de eeuwsche schouw, waarvan de met gebeeldhouwde en gepolychromeerde wapens versierde kap op zandsteenen consoles rust, die met Delftsche tegels, haardplaat en vuurkorf en het benoodigde gerei van blank
	Het inrij hek.



	geschuurd ijzer en helder gepoetst geelkoper is toegerust en waarbij de tinnen borden en kannen, tegen den schuinen boezem geplaatst, uitmuntend passen.
	De muren van de hal zijn echt-hollandsch gewit; de zolder is met zware eiken binten en gesneden sleutelstukken samengesteld; er hangt een koperen kroon met echte kaarsen; het aanwezige electrisch licht is zeer bescheiden door lampekappen getemperd er staat een hooge iBde eeuwsche wandklok : van de meubels, goede specimen van I7de eeuwsche, met donker leder bekleede stoelen fonkelen de koperen knoppen, vroolijk de spelende vlammen van het blokkenvuur weerkaatsend. Enkele uitgezóchte stukken van oude Meesters sieren de wanden, die rondom van oud-eiken lambrizeeringen voorzien zijn. Het geheel maakt den indruk van een schilderachtig, voornaam Hollandsch binnenhuis.
	Niet minder schoon is de groote zaal aan de overzijde in den noord-oostdijken hoek van het kasteel. Ook hier heerscht dezelfde rustige, oud-hollandsche stemming, maar voller van kleur, doordien de wanden met een hoogere eiken wandbetimmering zijn bekleed, waarboven geheel in den ouden toon vervaardigd, modern goudleder.
	Aan de zoldering, welker balken zijn beschilderd met de naamcijfers, jaartallen en wapens van de achtereenvolgende Heeren en Vrouwen van Nyenrode, hangt een groote, koperen luchter met drie rijen kaarsen. De schouw die van 1660 dagteekent, is ook van dit vei trek de eigenlijke hoofdversiering en zij is, als van ouds, voor een werkelijk houtvuur ingericht, terwijl men ten koste zelfs van eenige behagelijkheid, in alle interieurs tot nu toe, de zoo ontsierende moderne verwarmingstoestellen heeft geweerd.
	Het meubilair is met de omgeving in overeenstemming en bestaat uit goede voorbeelden van eiken kasten en kisten, stellen oud-Delftsch en oude schilderijen in zwarte lijsten. Een groot Perzisch tapijt bedekt het midden van den gladgeboenden vloer, welke met zeer veel zorg, uit stijf tegen elkaargedreven eiken planken is vervaardigd en daar-
	Het machinehuis.



	door een groote verbetering is, in de plaats van den meestal voorkomenden, veel te lichten, te onrustigen parketvloer, welker glinsterende nieuwheid vaak in een oude, stemmige omgeving zoo ontstemmend kan werken.
	Een aangrenzend vertrek is in rococo-stijl ingericht en hoewel het een schat van kostbare meubels, porcelein, kristal en allerlei smaakvolle antieke snuisterijen bevat, is het alsof dit interieur zich minder in de omgeving voegt en met de iyde eeuwsche kruisramen, welke men als zoo onafscheidelijk bij het huis gevoelt te behooren, in tegenspraak is.
	Op de bovenverdieping vindt men nog verschillende met smaak in den ouden geest gehouden vertrekken, waaronder vooral de slaapkamer, boven de groote zaal, de aandacht trekt.
	Uit de zooeven genoemde, naast de hal gelegen gang, voeren enkele treden in den eenigszins hooger gelegen, naar het zuidwesten zich ombuigenden vleugel, waarin behalve een allerintiemste eetkamer, zich de keuken bevindt, die met heel wat gepoetst koper en blauw-Delftsche tegels, onwillekeurig de binnenhuisjes van de 17de eeuwSche meesters in herinnering brengt.
	Door de hoofddeur met het jaartal 1632 en de naamcijfers Wen B: Wilhelmina van den Bronkhorst en Bernard van den Bongard, dooreengestrengeld, komt men de stoep af, weder op het voorplein, waar links aan den achtkanten hoektoren, de stal grenst, die nu op moderne wijze tot auto-garage is ingericht. Boven de hooge ingangspoort leest men het jaartal 1677, zoodat deze aanbouw door Johan Ortt zal zijn bewerkstelligd op de plaats, waar zich het hooge. met kanteelen voorziene gebouw bevond, dat nog uit de i6de eeuw dagteekenend, nagenoeg onveranderd was blijven staan. De tegenwoordige overdekte open waschplaats, met leien dak, rustende op gemetselde Tcskaansche zuiltjes, draagt eveneens een i7de eeuwsch stempel
	Het voorplein is overigens als tuin behandeld, bestaande in een ornamentalen aanleg van door stijf geknipte buxusplantjes omzoomde bloemperken, met smalle paadjes daartusschen en een breed rijpad er rondom heen. Een iBde eeuwsche zonnewijzer op piëdestal vormt het middenmotief van dezen aanleg en op de steenen borstwering die het plein aan den waterkant afsluit, staan bij den ingang van de brug, steenen vazen van denzelfden stijl.
	Juist tusschen de beide groote lindeboomen is de muur met een open balustrade, als bordes, eenigszins over het water uitgebouwd, waardoor onder het lommer een aantrekkelijk zitje wordt gevormd.
	Slechts door de gracht daarvan gescheiden, grenst het kasteel onmiddellijk aan den straatweg langs de Vecht. Vóór en achter het gebouw strekt zich in lange strooken het park uit. In het noordelijke gedeelte liggen de open siertuinen, naar den ouden aanleg gevolgd met oranjerie, „berceaux” en looden tuinbeelden en omsloten door lanen en een verhoogden wal met opgaand geboomte, waartusschen in het beloop der wandelpaden, hier en daar niet onduidelijk de oude aanleg der voormalige „plantagiën” te herkennen is.
	Ten westen van de gracht, welke zich hier als een halfrond om het kasteel heenbuigt, zet de aanleg zich in vrijere lijnen, met slingerende paden voort, de verbinding vormend met de zuidelijke strook die gedeeltelijk uit eilandjes is samengesteld, met struikgewas en hooger geboomte. Aan deze zijde liggen ook de ruime open hertenkamp en de volières,



	De groote zaal



	



	terwijl daartusschen een vijver, waarin allerlei in- en uitheemsche watervogels rondplassen, aan dit deel van den tuin een prettige levendigheid bijzet.
	Het bijgebouw, nu gedeeltelijk tot machinehuis ingericht, met zijn vlugge trapgeveltjes, kleurige luikjes en zorgvuldig in den ouden stijl gerestaureerd metselwerk, ligt ten zuiden van de brug en dichtbij is de hoofdingang met het door Mr. Johan Ortt in het midden van de iBde eeuw gebouwde inrijhek, waar de op de toppen der pijlers geplaatste wapenschilden en monogrammen de herinnering aan hem en zijn eerste gade Adriana Huydecoper levendig houden. Terwijl de gesmede ijzeren monogrammen O-E, terzijde van het hek, naar den stijl te oordeelen van lateren datum, de voorletters van den stichter en zijn tweede vrouw, Dorothea Wynanda van Eyck moeten zijn.
	Een aanlegsteiger, vlak tegenover den oprit, maakt Nyenrode ook van de rivier toegankelijk.
	Het groote aantal schilderijen, prenten en teekeningen uit vroeger dagen van dit belangwekkende huis, waarvan er verscheidene in het Rijksarchief te Utrecht bewaard worden, geeft ons nog aanleiding tot de volgende korte beschouwing.
	Hoe vóór de ióde eeuw de toestand was, hierover kunnen wij ons niet in gissingen wagen, omdat betrouwbare prenten ontbreken. De eerste afbeelding, waarmede wij kennismaken, in 1610 gemaakt, geeft het kasteel te zien van het oosten, dus van de zijde van de Vecht, en zal dus den bouw weergeven van Willem Torck uit het begin der i6de eeuw, wellicht na uitvoering van tegen het einde dier eeuw noodig geoordeelde herstellingen. Het kasteel met slotplein, door hooge muren omgeven, ligt midden in een gracht, en een valbrug, gedeeltelijk van hout, gedeeltelijk van steen, verbindt het met den oever. De hoofdingang bevindt zich in den toren, die niet met een spits, doch met een schuin dak gedekt is. Hooge vleugels met trapgevels vormen het hoofdgebouw, terwijl de westelijke vleugel nog kanteelen heeft. Een poort met wapens en beeldgroepen geeft toegang tot het terrein ten noorden van het slot. Op de plaats van den tegenwoordigen straatweg zien wij op de afbeelding tuinen, waarin onder de toeziende blikken van Slotheer en Vrouwe door de verschillende tuinlieden een groote bedrijvigheid wordt tentoongespreid. Toch komt ’t ons voor, dat op de prent, ter wille van het decoratief effekt, wat veel aan de betrouwbaarheid is geofferd; wat mogelijk te verklaren is uit de omstandigheid, dat deze gravure deel uitmaakt van een serie, ~de Jaargetijden” voorstellende, zoodat eenige fantasie of overdrijving hier wel te verontschuldigen schijnt.
	De teekening, ongeveer 10 jaren later gemaakt, geeft nog geheel denzelfden toestand te zien als de vorige; vanuit het zuiden gezien, herkent men hierop duidelijk de nog heden aanwezige kleine torens, op het ommuurde binnenplein, met een gebouw op den zuidoostelijken hoek. Zóó zal dus Bernard van den Bongard den toestand hebben gevonden, het laatstgenoemde stuk hebben doen afbreken, het binnenplein naar het zuiden hebben verlengd en aan die zijde als afsluiting de poort hebben doen bouwen, welker architectuur: toskaansche half-zuilen, met hoofdgestel en driehoekig fronton met wapenschild, geheel overeenkomt met den anderen gedateerden ingang van het huis. De zuidwestelijke vleugel onderging weinig veranderingen; het bovengenoemde stalgebouw, met de kanteelen bleef ongerept. Totale verbouwing onderging evenwel de oostelijke vleugel, die met het hooge



	dak en de peervormige torenspits nu een geheel I7de eeuwsch karakter verkreeg. Zoo zag Nyenrode er dus nog uit in het midden van die eeuw tot de komst van de Franschen in 1672. Wij zagen, wat voor het trotsche kasteel de gevolgen van hun verblijf waren. Een der bovenbedoelde gravures geeft den toestand te zien na de verwoesting; alleen de poort bleef staan, al het overige vertoont slechts de losstaande, geblakerde muren van een totaal uitgebrande woning! Wij mogen intusschen veilig aannemen, de zelfs nü nog aanwezige iragmenten van 1632 pleiten daarvoor dat de prent van 1674 schromelijk overdreven is en dat Johann Ortt, bij de door hem intusschen in korten tijd uitgevoerde herbouwing, meerdere gegevens tot zijn beschikking heeft gehad dan de ongelukkige gravure zou doen veronderstellen.
	Hoe het zij, de schilderijen van Storck, in 1680 gemaakt, waarvan er een hierbij is gereproduceerd voeren duidelijker dan eenige beschrijving het door Ortt vernieuwde huis voor oogen. De ingang aan den noordkant, met ophaalbrug naar het park, is duidelijk op de schilderij te zien, evenals de gedeeltelijk door het huis bedekte, aan den zuidwestelijken hoek gebouwde manéges, waarvan boven werd gewaagd. De toren werd eveneens weder opgebouwd, en ook de „plantagieën” werden door Ortt opnieuw uitgelegd.
	Zoo bleef het uiterlijk van Nyenrode geruimen tijd, totdat tusschen de jaren 1720 en 1730 de spits opnieuw van den toren verdween. Of de bliksem, dan wel een brand hiervan de oorzaak zijn geweest, schijnt niet bekend.
	De afbeeldingen geven verder geen ingrijpende veranderingen meer te zien; alleen de walmuur schijnt in latere jaren verlaagd te zijn geworden, waardoor het huis een vrijer uitzicht kreeg naar het zuiden. De toren was en bleef inmiddels van zijn top beroofd.
	Ook bracht de ig(ie eeuw weinig veranderingen, en hoewel meermalen wisselend van eigenaar, het uiterlijk van Nyenrode bleef in het algemeen intact; zelfs in 1830 had het kasteel nog zijn oude kruiskozijnen en in 1850 waren ook poort en ophaalbrug nog ongerept. Daarna schijnt de karakteristieke valbrug door een gemetselde brug te zijn vervangen, welker bogen en borstwering met het I7de eeuwsche kasteel weinig in overeenstemming zijn, terwijl het sloopen van de poort ook in de jaren tusschen 1850—’8o schijnt geschied te zijn. En verdere verbouwingen maakten het nog erger: leelijke raamvormen, neo-gothieke kanteelingen en torens zonder spitsen! Des te meer mogen wij ons verheugen, dat de herstelling van het eerwaardige kasteel, nu op oordeelkundige wijze is ter hand genomen en blijkens hetgeen reeds tot stand kwam, waarborgen biedt voor een ernstige voltooiing.



	TAFEL, XXXIII.



	



	



	



	WESTHOVEN.
	HET kasteel Westhoven op het eiland Walcheren in de onmiddellijke nabijheid van de bekende badplaats Domburg, was in vroeger tijden een ridderhofstede onder de voormalige heerlijkheid van Oostkapelle. Deze heerlijkheid, die eertijds een groot deel van het Noorden van het eiland Walcheren besloeg, is door koop en bij schenking geleidelijk in het bezit gekomen van de Abten van Middelburg en zoo vinden wij reeds in het jaar 1277, dat Westhoven een eigendom is van deze Abdij: curia Abbatis de Middelburgh qnae Westove appellahir. Hierdoor wordt het minder waarschijnlijk, dat het, zooals sommige oude schrijvers het voorstelden, aan de Tempeliers zou hebben toebehoord.
	Hoewel dus het jaar 1277 het eerste jaartal in de geschiedenis van Westhoven is, is het huis zelf reeds veel vroeger gesticht. De overlevering wil, dat Westhoven, zoowel als het nabijgelegen Duynbeek, gesticht zijn als verdedigingswerken tegen de invallen der Noormannen, terwijl anderen weder gemeend hebben, dat deze sloten door deze zeevaarders zelf gebouwd zijn om hunne veroveringen in deze gewesten te verzekeren. Hoe het zij, sedert de laatste helft van de I3de eeuw vindt men de bekende abdij van Middelburg als eigenares van ambachtsgedeelten in Oostkapelle en ook van het kasteel Westhoven, dat toen reeds een lusthuis van den Abt genoemd wordt.
	Westhoven van het noorden gezien; naar een teekening van 1674.
	Vanaf het jaar 1273 bestaan er nog talrijke oorkonden, waarbij de Abt van Middelburg en zulks meestal met toestemming van den Graaf van Holland als leenheer grootere en kleinere stukken land en tienden in Oostkapelle aankoopt, zoodat ten slotte in 1539) blijkens den leenbrief van dat jaar, nagenoeg het geheele ambacht van dien naam aan den Abt Floris Aerts van Schoonhoven woidt verlijd. Slechts een zeer klein gedeelte van Oostkapelle behoorde tot de domeinen van den Graaf.
	ui
	16



	Meergenoemde Abten, die dit Ambacht aldus, evenals de riddermatige hofsteden Duynbeek en Westhoven, als een goed en onversterfiijk leen ontvingen, zetelden op de thans nog zoo bekende Abdij te Middelburg, toenmaals ook genoemd het Convent der Kerk van St. Maria te Middelburg.
	Wilde men nu een lijst van de eerste bezitters van Westhoven geven, dan zou men al de namen der Abten, die aan het hoofd van het Mariaklooster hebben gestaan, moeten vermelden. Die lijst zou ons echter meestal al heel weinig wetenswaardigs verhalen; van sommige Abten is hun bestaan niet voldoende bewezen, de meesten der eerste Abten vindt men zelfs zonder achternaam, doch alleen bij hun voornaam vermeld. Ter bepaling der gedachte deelen wij daarom mede, dat op de lijst der Abten als 2iste Abt in 1344 de persoon van Johannes van der Goes compareert, omtrent wien wij hieronder alleen een en ander zullen verhalen.
	Vooraf willen wij alleen nog mededeelen, dat na het jaar 1277, Westhoven opnieuw genoemd wordt in 1290, in welk jaar op dit huis de zoen getroffen werd tusschen Graaf Floris V van Holland en Zeeland, en Wolphert van Borssele, heer van Veere. Deze zoen vond zijn aanleiding in de voortdurende twisten en oorlogen, die van Borssele en zijn voorzaten, die op Duynbeek woonden, met de bezitters van het nabijgelegen Westhoven hadden.
	Bovengenoemde Abt Johannes die met den naam van der Goes wordt vermeld als aanduiding zijner vermoedelijke geboorteplaats Goes werd in 1344 tot hoofd van het Mariaklooster (de Abdij van Middelburg) verkoren, dus kort vóór den tijd toen Holland en Zeeland, maar vooral Middelburg, beroerd werden door de twisten, welke ten gevolge van het overlijden van Graaf Willem IV ontstonden. Wij bedoelen den oorlog tusschen ’s Graven
	’t Huis Westhoven in 1695 ; naar een copie door I. Hildernisse van een oud schilderij



	zuster Keizerin Margaretha en haar zoon Willem. Voerde aanvankelijk na het overlijden van haren broeder, Margaretha het bewind over deze landen, in 1349 stond zij dit voorwaardelijk af aan haar bovengenoemden (tweeden) zoon. De jonge vorst aanvaardde dien afstand en gaf zelfs brieven uit, waarin hij uitdrukkelijk verklaarde, dat indien hij niet voldeed aan zijne verbintenissen jegens zijne moeder de goede ingezetenen desgelijks ontslagen zouden zijn van hunne beloften en eeden aan hem gedaan.
	Spoedig berouwde het hem echter zoo geschreven te hebben en trachtte hij de brieven, waarbij hij deze verklaring had afgelegd, wederom in handen te krijgen. Te Middelburg mislukte dit echter; Margaretha had daar in Abt Johannes een trouw dienaar, aan wien
	zij aanmerkelijke gunsten verleende als vergunning tot aankoop van groote stukken grond in Oostkapelle en gedeeltelijke vrijheid van beden.
	Nadat Willem een verdrag met eenige edelen en steden gesloten had, herriep Margaretha eenige dagen later haren vroegeren afstand en begon zij zich opnieuw te gedragen als vorstin en wettige gebiedster. In September 1350 verzoende hij zich met zijn moeder en ontsloeg hij allen van de eeden aan hem gedaan. Het getuigt wel van het aanzien, dat Abt Johannes genoot, dat hij als eenige geestelijke onder de getuigen in de oorkonde genoemd wordt. Toch was de vrede slechts schijnbaar hersteld en om haar zoon ter wille te zijn, bood Margaretha hem de heerschappij over Zeeland aan, welke deze ook in Februari 1351 op Walcheren aanvaardde. Abt Johannes heet in acten van dien tijd haar getrouwe kapelaan
	De achterkant van het kasteel in 1695; naar een schilderij van I. Hildernisse,



	en bleef dus voor de belangen van de Vorstin op dit eiland waken. Willem, naar het schijnt met Zeeland alleen niet tevreden, begon op raad zijner vrienden, ook weer te handelen als Graaf van Holland en onthief sommige steden van den eed, welken zij opnieuw aan zijne moeder hadden gedaan. Hiermede was de kiem gelegd voor nieuwe onlusten, beide partijen verzamelden hunne hulpbenden en weldra raakte men op verschillende punten slaags. Op Walcheren, tusschen Arnemuiden en Veere, verloor Willem den strijd en was hij gedwongen Zeeland te verlaten, waardoor Domburg, dat tot dusver met Middelburg getrouw gebleven
	was aan den pas voor de tweede maal gehuldigden jongen vorst, zich moest onderwerpen. Alvorens ook Middelburg in dit lot deelde, had de bekende slag op de Maas bij Zwartewaal plaats, waarbij Margaretha dusdanig verslagen werd, dat zij naar haar schoonbroeder, den Koning van Engeland, de wijk nam. Bij de reeks gunstbewijzen, welke Willem in Mei 1355 de stad, naar aanleiding van het voorgevallene toestond, is op te maken, dat hij en zijne raden gunstiger gestemd waren jegens de Middelburgsche burgerij, dan jegens de Middelburgsche geestelijkheid.
	Westboven in het einde der I7de eeuw; naar een kopergravure in de Nieuwe Cronyk van Zeeland door M. Smallegange. 1696.



	In hoeverre nu Westhoven van deze oorlogsjaren te lijden heeft gehad, is niet wel meer na te gaan, doch vermoedelijk heeft ook deze bezitting der Abdij van Middelburg door de woelingen schade gehad, immers in een oorkonde van datzelfde jaar 1355 is sprake van: doodslaegen, rove, brande, schattinge, regtenisse van live, vanghenissen, brekingen van huysen ende van vesten, dat in desen oorlogh om des oorloghs wil geschiet is.
	Na Margaretha’s dood verwierf Abt Johannes bij den zoon de gunst en het aanzien, welke hij voordien bij de moeder had bezeten. Vooral in 1356 ontmoeten wij Willem bij herhaling te Middelburg en in de Abdij en behoorde de Abt, blijkens de bestaande oorkonden, tot ’s vorsten raad.
	Toen Willem’s krankheid een Ruwaard noodzakelijk maakte, verlangden de Edelen, die vroeger Margaretha’s zijde hadden gehouden, als zoodanig zijn jongeren broeder Albrecht. Vele Edelen, die Willem’s zijde hielden, zagen liever het bewind in eigen handen, tengevolge waarvan, voornamelijk te Middelburg, opnieuw twisten uitbraken. Deze werden veroorzaakt doordat Willem’s raad en zegelbewaarder te Middelburg, heer Floris van Borssele van St. Maartensdijk, rentmeester van Bewester-Schelde, enz., tevens hoofd van een machtig geslacht, de afgifte weigerde van Willem’s zegel aan den nieuwen Ruwaard.
	Hij verzamelde een geduchte macht, waaronder de aanzienlijkste Zeeuwsche ridders en knapen en trok tegen Middelburg op, dat de poorten voor hem had gesloten. Het was
	Westhoven in de 18de eeuw, van het zuiden gezien; naar een waterverfteekening,



	in dezen strijd, dat Johannes van der Goes, de Abt van Middelburg, door zijn leenman Boudewijn van Brigdamme gedood werd.
	Na de bloedige daad verspreidde zich echter schrik onder de aanvallers, wien bovendien de tijding bereikte, dat de Ruwaard uit Holland in aantocht was om de hulde der Zeeuwen te ontvangen. Men trok dus af en zocht een schuilplaats buiten Zeeland, terwijl Hertog Albrecht den 23sten April 1358 te Middelburg door de Domburgers werd erkend. Alzoo eindigde de loopbaan van een van Middelburg’s merkwaardigste Abten. Ook zijn opvolger, Abt Pieter Hoek behoorde tot de raden van den Hertog. Het was waarschijnlijk op zijn eisch of klacht, dat in October van datzelfde jaar den regenten van Middelburg door Albrecht werd aangeschreven, dat Boudewijn van Brigdamme wegens aan den vorigen Abt gepleegden manslag, vervallen was verklaard van de tienden, welke hij van de Abdij bezat en dat de vorst „zijnen getrouwen Kapellaan”, den Abt en diens convent in zijne bescherming had genomen.
	Van de navolgers van Pieter Hoek vermelden wij den Abt Willem van der Does, die in 1401 bij zijne beleening met Westhoven verklaart, dat hij dit huis als een open huis voor den Graaf van Holland en Zeeland, Hertog Willem van Beieren, zijnen leenheer zal houden. De Abt beloofde daarbij voorts, dat huys niet onbruykig te maken, nog te destrueeren, nog doen doen in geene maniere. De vele Abten van Middelburg, die na den in 1405 overleden heer Willem van der Does eigenaar van Westhoven waren, hebben elkander in een lange rij opgevolgd in hunne waardigheid en bezit, zonder dat van hen veel te verhalen valt. De bescheiden in het archief der O. L. \ louwe Abdij te Middelburg en de kohieren van de goede Zeeuwsche leenen, berustende in het archief der voormalige Rekenkamer van Zeeland, zouden ons de namen dier geestelijke heeren en hun leenopvolging kunnen leeren kennen, doch meer dan hunne namen heeft van de meesten hunner de geschiedenis niet overgeleverd. Wij kunnen echter veilig aannemen, dat terwijl zoovele rijke Prelaten des zomers hun tijd sleten op hun lustverblijf Westhoven, dit huis ook niet ongewoon was hooge personen, zoowel vorsten als geestelijken, binnen zijn muren te zien
	Het kasteel van het westen gezien.



	onthalen. Zoo bezochten in 1500 Hertog Philips van Oostenrijk en zijne gemalin Johanna het kasteel en in 1517 vertoefde er hun zoon, de latere Keizer Kakel V, herhaaldelijk. In 1520 werd met Westhoven beleend een bastaardneef van Karel V, Maximiliaan van Bourgondië, Abt van Middelburg, zoon van Boudewijn, een bastaard van Hertog Philips.
	Karel V bevestigde ook in 1519 het door Westhoven steeds bezeten voorrecht van vrijdom van den Grafelijken Tol van lersekeroord, welk recht in 1582 na de verandering der landsregeering werd bevestigd. Opmerking verdient het feit, dat geen der andere Ridderhofsteden in Zeeland deze vrijstelling genoten, zoodat de eigenaars van Westhoven hierin een belangrijk privilegie hebben bezeten. Vooral in de laatste jaren van Keizer Karel’s regeering hebben de Abten Heer Floris van Schoonhoven, Heer Mathias van Heeswijck en Heer Nicolaas de Gastro het slot door aanbouwing aanzienlijk vergroot en verbeterd. Vooral laatstgenoemde, die in 1562 Bisschop van Middelburg werd, vertoefde meestentijds op het toen aanzienlijke en voornaam ingerichte huis.
	Niet veel jaren na dit tijdperk van luister, greep op Walcheren in 1572 de omwenteling plaats in landen kerkbestuur tengevolge van het veldwinnen van de nieuwe leer. In dit jaar werd Westhoven, dat vermoedelijk op verzoek van bovengenoemden Bisschop door de Spanjaarden van een bezetting was voorzien, door de Watergeuzen onder Barthold Entes van Menteda ingenomen en in brand gestoken. Het plunderen, branden en verwoesten door de krijgers van beide partijen zal ook hier het platte land getroffen hebben en wel gedurende twee volle jaren, totdat in 1574 Middelburg overging aan Staatsche zijde en het met het grondbezit van de Abdij van Middelburg ten einde liep. Zoodra toch was Walcheren niet van de Spaansche heerschappij ontheven, of de goederen der verbannen en gevluchte geestelijken werden door ’s Lands Staten ten behoeve der gemeene zaak aangeslagen en geleidelijk verkocht. Dit lot viel dan ook Westhoven in 1579 ten deel. Na de verwoesting door de Watergeuzen 7 jaar te voren, was het in zijn verval blijven staan en heet het dan ook in laatstgenoemd jaar een vervallen huysinge met grachten, boomgarden en bosschen.
	Het kasteel van het zuidwesten gezien.



	Kooper werd voor £ 1669 '.7:5 Joncker Hendrik Balfour, kolonel van een regiment Schotten in Statendienst. Niet lang is deze eigenaar van Westhoven geweest, daar hij vóór 10 Mei 1581 reeds was overleden. Zijn weduwe, Christina Kant, transporteerde op laatstgenoemden datum voor schepenen te Veere, voor haar zelf en voor haar zoon Guilliam Balfour het kasteel en toebehooren aan haar broeder Wouter Kant. Deze overdracht schijnt echter niet voltrokken te zijn, want 13 Juni 1583 geeft genoemde weduwe, namens haar zelf en haar onmondigen zoon Guillelmus Balfour, aan Wouter Cant en aan Bartholomeus Balfour, haren resp. broeder en schoonbroeder, opdracht om Westhoven te verkoopen.
	Eigenaar was eenige jaren later Pieter de Loiseleur, ridder, Heer van Villiers, die onder dezen laatsten naam bekend is als de schrijver van Prins Willem’s verantwoording tegen den door Koning Philips over hem uitgesproken ban. De heer van Villiers, die in 1587 als Heer van Westhoven voorkomt, kreeg twist met de aanhangers van Leycester in deze landen en verzette zich tegen |de door die partij genomen maatregelen. De twist liep zoo hoog, dat de Engelsche Gouverneur Russell hem op den weg tusschen Middelburg en Westhoven deed oplichten, doch hij ontkwam zijn aanvallers en overleed op het kasteel in 1590. Zijn weduwe was Johanna de Brichanteau; hun eenige dochter Maria de Loiseleur erfde de vaderlijke goederen en bewoonde met haar echtgenoot Mr. Pieter van den Baerse van 1598 tot 1607 het kasteel. Genoemde van den Baerse was van 1573 tot 1598 secretaris van Middelburg geweest en komt in 1592 reeds voor als gehuwd met de dochter van den Heer van Villiers. Denkelijk is dit echtpaar overleden, toen de weduwe van laatstgenoemden heer nog in leven was, waarom deze nog op 20 Mei 1610 met Westhoven werd beleend.
	De voorgevel van het noordoosten gezien.



	JOHANNA DE BrICHANTEAU, WCduwe van Pieter de Loiseleur verkocht echter eenige maanden later, den iSden October 1610, het kasteel aan Jacob Boreel, wiens geslacht het 88 jaar in bezit heeft gehad. Eenmaal in het bezit van een rijk gegoed Zeeuwsch geslacht, als dat der Boreel’s ging Westhoven weder een beteren tijd tegemoet.
	De nieuwe eigenaar van het kasteel, die bij den aankoop ervan reeds een man van 58 jaar was, is de eigenlijke grondlegger van het aanzien geweest, waarin dit geslacht sindsdien verkeerd heeft. Geboren te Middelburg 28 October 1552 als zoon van Pieter Boreel, een Middelburgsch koopman, en Catharina JoossENsdr., heeft Jacob Boreel een even verdienstelijken als omvangrijken werkkring gehad.
	Uitgeweken gedurende de eerste jaren van den 80-jarigen oorlog naar Engeland, vertoefde hij daar van 1567—1572 en zou hem dit verblijf in later jaren nog van dienst blijken te zijn. In 1574 diende hij onder den Prins van Oranje en sedert 1576 maakte hij deel uit van de stadsregeering te Middelburg, van welke stad hij o.a. in 1598 burgemeester was. Bovendien was hij van 1584 tot 1601 graaflijk muntmeester in Zeeland en lag hij in 1602 als kolonel van een regiment voetvolk voor Sluis. In 1609 presideerde hij de vergadering der Staten-Generaal te Bergenop-Zoom en was hij bovendien rekenmeester van Zeeland. Als rekenmeester komt hij nog voor in 1620. Belast met eene zending naar Koning Jacobus I van Engeland in 1618, werd hij in 1623 verheven tot knight. Behalve van Westhoven, was hij heer van St. Aagtekerke en van Domburg en overleed hij na een werkzaam leven in zijn geboorteplaats op 19 December 1636.
	Toen Jacob Boreel nog slechts kort heer van West-
	Het kasteel van het zuidoosten gezien,
	De binnengracht en de voet van den westelijken toren.



	hoven was, heeft men in 1611 er een oogenblik over gedacht om het kasteel geschikt te maken voor een Illustre School, doch dit plan schijnt spoedig opgegeven te zijn.
	Jacob Boreel is tweemalen gehuwd geweest; eerst in 1574 met Maria Passchiers, daarna in 1584 met Mayken Grimminck WiLLEMsdr.
	Uit beide huwelijken sproten kinderen, uit het tweede huwelijk o.a. een zoon Willem, die het voetspoor zijns vaders zou volgen en die ook heer van Westhoven werd.
	Dr. Willem Boreel, geboren te Middelburg 2 Maart 1591, vestigde zich te Amsterdam, waar hij aanvankelijk advocaat der O. I. Compagnie was. Zijne groote bekwaamheden deden spoedig de aandacht op hem vestigen en reeds op 36- jarigen leeftijd werd hem het gewichtige ambt van pensionaris dezer groote stad opgedragen. In later jaren wijdde hij zich geheel aan de diplomatie; zoo was hij in 1640 gedeputeerde van Hunne Hoog Mogenden naar Engeland ter conferentie over de geschillen tusschen de Engelsche en onze O. I. Compagnie, daarna ambassadeur-extra-ordinair aan het Hof van Koningin Christina van Zweden en vertoefde hij als ambassadeur te Stade en te Glückstadt. In 1644 met eene zending opnieuw in Engeland, was hij de laatste ig jaren zijns levens van 1649 tot 1668 ambassadeur der Republiek aan het hof van Frankrijk. Zoowel hij als zijne echtgenoote Jacoba Carel overleden te Parijs; zij op 'l7 Juni 1657, hij den 2gsten Sep_ tember 1668. Het Engelsche Hof beloonde zijne diensten door zijne verheffing bij diploma van Koning Karei I van 21 Maart 1645 tot Engelsch baronet. Olivier Cromwell als protector des rijks verhief hem 28 Juni 1653 tot baron en pair van Engeland, doch deze laatste titels werden niet bevestigd. Zijn stoffelijk overschot werd in 1669 van Parijs naar ’s-Gravenhage vervoerd en daar in de Groote Kerk bijgezet. Behalve van Westhoven was hij heer van Vreendijk, Vreenhove, Duynbeek, Steelant en Perenboom.
	Het nabij Westhoven gelegen Duynbeek had hij bij koop op 5 Maart 1637 verkregen van den toenmaligen eigenaar van dit leen Abraham Damisse Adriaanszn. Duynbeek ging na zijn overlijden over op zijn tweeden zoon Mr. Jacob Boreel, van wien het tegenwoordige
	Dr. Willem Boreel, ambassadeur, enz. (1591 —1668). Naar een geschilderd portret, eigendom van Ihr. Mr. J. W. G. Boreel van Hogelanden te Velsen.



	geslacht der Jonkheeren Boreel afstamt; Westhoven werd getransporteerd aan hun neef Johan Boreel, een zoon van Johan Boreel en Agnes Hayman, welke laatstbedoelde Johan Boreel een halfbroeder van den ambassadeur Dr. Willem Boreel was, uit het eerste huwelijk van diens vader.
	De nieuwe heer van Westhoven, geboren in 1621, overleed echter reeds in 1673, 4 jaar nadat hij er eigenaar van was geworden, waarna het huis in eigendom kwam aan den oudsten zoon van den voorlaatsten heer, n.l. aan Johan Boreel, geboren in 1627 uit het huwelijk van den ambassadeur Willem Boreel en Jacoba Carel.
	Deze Johan Boreel, die geen belangrijke rol gespeeld heeft als zijn grootvader, vader en na hem volgenden broeder, overleed in 1691, bij zijn echtgenoote Amaranthe van Vredenburch slechts een zoon Willem nalatende, die reeds in 1694 als kapitein van een compagnie voetknechten overleed. Na het overlijden van Johan Boreel is Westhoven nog gedurende eenige jaren gekomen aan zijn jongeren doch meer bekenden broeder Mr. Jacob Boreel, die toen reeds 61 jaar oud was en bekend is als burgemeester van Amsterdam en als ambassadeur bij verschillende buitenlandsche hoven en bij de vredesonderhandelingen zoowel te Nijmegen in 1678 als te Rijswijk in 1696 en 1697.
	Na zijn overlijden, dat op den huize Meeresteyn onder Velzen op 2i Augustus 1697 plaats vond, verkochten zijne erfgenamen in 1697 en 1698 bij twee verschillende acten Westhoven en töebehooren aan Johan van Reygersberg, heer van Couwerve enz., afstammeling uit een eveneens aanzienlijk, doch thans uitgestorven Zeeuwsch geslacht.
	Bij zijn overlijden liet hij dit bezit op 1 April 1717 na aan zijn weduwe Jacoba Ingels, die nog vele jaren er eigenares van is geweest. Immers eerst 1 Januari 1750 ging Westhoven over op haar zoon Mr. Jacob van Reygersberg, Heer van Kouwerve en Krabbendijke, gecommiteerde raad en raad ter Admiraliteit in Zeeland wegens Middelburg.
	13 December 1784 werd na zijn overlijden zijn nicht Jacoba van den Brande, dochter van Johan Pieter van den Brande en Maria van Reygersberg beleend met Westhoven. Zij was gehuwd met Mr. Johan Adriaan van der Perre, heer van Nieuwerve,
	Jacoba Carel (1607—1657), echtgenoote van Dr. Willem Boreel. Naar een geschilderd portret, eigendom van Jhr. Mr. J. W. G. Boreel van Hogelanden te Velsen.



	Welsinge en Everswaard, die den Stadhouder van Holland als Eerste Edele van Zeeland op de Statenvergaderingen representeerde en die later extra-ordinaris gedeputeerde wegens Zeeland was naar de Staten-Generaal. Deze onderhield het slot op weelderige wijze, zoodat tijdens zijn verblijf het kasteel een der deftigste en aanzienlijkste buitenplaatsen van Walcheren genoemd wordt. Het was in dien tijd ook, dat de later zoo bekende van der Palm, van 1788 tot 1794 op Westhoven huisonderwijzer was.
	De heerlijkheid Nieuwerve was 12 December 1757 door Mr. van der Perre voornd. gekocht van Laurens Lampsins; hij vermaakte haar bij testament van Dec. 1790 aan zijn vrouw Jacoba van den Brande, na wier overlijden Nieuwerve in 1796 overging aan haar
	nicht Adriana Wilhelmina Magdalena Schorer, die ze door haar huwelijk in het ge slacht van baron van Doorn bracht.
	Na het overlijden van Jacoba van den Brande, de echtgenoote van Mr. Johan Adriaan van der Perre, ging Westhoven 10 Maart 1796 over op de dochter van haar broeder Johan Pieter van den Brande, heer van Gapinge, echtgenoot van Susanna Maria Trezel Bevers.
	I-)e boomgaard
	De nieuwe eigenares Wilhelmina Cornelia van den Brande, die bij haar overlijden vrouwe van Westhoven, Domburg en Bath heet, was geboren te Middelburg 14 Maart 1779 en overleed aldaar 21 November 1826. Zij was gehuwd met Adriaan Kaspar Cornelis



	Slicher, eerst officier der cavalerie, daarna burgemeester van Middelburg, die 27 April 1776 te Gouda was geboren en te Middelburg den i4<Icn Maart 1808 overleed.
	Als zijn weduwe kocht Wilhelmina Cornelia van den Brande op 9 October 1817 een deel van de ambachtsheerlijkheid Domburg en wel het grootste der 5 hoofdpartijen waarin deze heerlijkheid steeds verdeeld is geweest, zijnde BiB-|- gemeten 48 roeden.
	Uit haar huwelijk sproten 5 kinderen, waarvan de tweede zoon Mr. Johan Jacob Slicher na het overlijden zijner moeder in 1826 eigenaar van Westhoven en toebehooren en van het bovenvermeld gedeelte van het Ambacht Domburg werd.
	De nieuwe eigenaar, wien door enkele schrijvers abusievelijk het predicaat van Jonkheer
	wordt toegekend, was geboren te Middelburg 18 Februari 1802; hij studeerde aan de Hoogeschool te Leiden, waar hij in 1826 promoveerde en was later lid der Provinciale Staten van Zeeland en lid der Tweede Kamer. Ook de Nederlandsche Leeuw sierde zijn borst. Hij was gehuwd met Emilie Jacqueline Frederique Esser, bij wie hij 2 dochters naliet, van welke de jongste haar oudere zuster was reeds in 1871 gestorven gehuwd met Mr. F. J. W. F. baron van Pali.andt-Westervoort, de heerlijkheid Domburg erfde. Westhoven ging echter niet op haar over, want toen hun vader Mr. J. J. Slicher den 25sten April 1880 te ’s-Gravenhage overleed, was hij reeds sedert lang geen heer van Westhoven meer. In 1862 had hij Westhoven publiek te Middelburg doen verkoopen. Het veilingsbillet luidde:
	De tuinmanswoning



	Op Woensdag den 16 April 1862 des middags ten 12 ure zal in het Nederlandsch Logement in de Abdij te Middelburg, in het openbaar ten overstaan van den Notaris Pieter van de Grapt, hij opbod en afslag te koop worden aangeboden:
	Het van ouds bekende kasteel Westhoven gelegen in het Eiland Walcheren, Provincie Zeeland, nabij de badplaats Domburg, met uitgestrekte bosschen, wandelingen, bouwlanden en wegen, beplant met zware eiken, olmen, essen en andere hoornen, voorts met de daarbij behoorende koetshuizen, stallingen, tuinmans- en boschwachters-woningen, broeikassen, broeibakken en verdere gevolgen, zanten ter grootte van 32 Bunders, 65 Roeden, 33 Ellen, enz.
	Kooper werd Jhr. Mr. Jacques Phoenix Boddaert, geboren te Middelburg 1 April 1811, rechter in de arrondissementsrechtbank aldaar. Hij overleed te ’s-Gravenhage 12 December 1885 en is tweemalen gehuwd geweest, beide malen met eene barones van Heeckeren van Brandsenburg, beide zusters, bij wie hij 9 kinderen verwekte.
	Vijf jaar voor zijn overlijden dus in 1880 —, bij zijn vertrek naar den Haag, ontdeed de heer Boddaert van wien te zeggen valt dat hij zijn eigendom onberispelijk verzorgd heeft zich van deze bezitting. Koopster was zijne zuster Jkvr. Pauline Peronne Cornelie Boddaert, sedert 34 jaar reeds weduwe van den heef Johan Cornelis de Bruyn. Zij was, evenals haar broeder, geboren te Middelburg, waar zij 3 Februari 1905 overleed. Het kasteel bleef na dezen verkoop jarenlang onbewoond, totdat het in 1889 werd ingericht voor herstellingsoord voor kinderen, waartoe het zich door de rustige en boschrijke omgeving uitmuntend leent.
	Na het overlijden van mevrouw de Bruyn geboren Boddaert, kwam het kasteel aan haar eenige dochter Wilhelmina Johanna de Bruyn, die thans nog de eigenares is en die de stichting van kinderherstellingsoord al die jaren voortbestendigd heeft. Geboren te Middelburg 21 Feb. 1842, bewoont zij het kasteel ter Hooge bij Koudekerke, waar zij op 20 Sept. 1913 haar echtgenoot door den dood verloor. Deze laatste, Willem Arnold graaf van Lynden, eerst kapitein der infanterie, later burgemeester van Koudekerke en lid der Gedeputeerde Staten van Zeeland, heeft bij zijne echtgenoote geen kinderen verwekt, zoodat het toekomstig lot van Westhoven onzeker is.
	Dat het gebouw, bij de uiterst vredelievende bestemming welke het vervult, in zijn uiterlijk niettemin iets van het oude, krijgshaftige karakter behouden heeft, dankt het aan zijn vier torens, welke in den loop der eeuwen, in uiterlijken vorm niet veranderd zijn.
	Wel is zeer zeker na den brand in 1572, het hoofdgebouw grootendeels vernieuwd, de twee zware hoektorens hiervan dragen echter onmiskenbaar het stempel van hun middeleeuwsche herkomst, waarin latere herstellingen geen ingrijpende wijzigingen hebben gebracht; de breedere, korte, noordelijke toren heeft met zijn uitgemetseld bogenfries, kanteelen en stompen top, zelfs nog geheel en al den oud-feodalen vorm behouden.
	Gegevens betreffende het eigenlijke gebouw, waaruit de toestand tusschen het einde der i6de eeuw en gedurende het verblijf der Boreels in de I7de eeuw valt op te maken, bezitten wij niet. De bekende afbeeldingen dagteekenen alle omstreeks het einde der I7de eeuw, en met kleine afwijkingen onderling, welke meer aan de onnauwkeurigheden der teekeningen kunnen toegeschreven worden dan aan veranderingen in het kasteel zelf, gelijken zij in hoofdzaken op elkaar.
	,Het kasteel van Westhoven in voortvden het Vertrek en Lusthuis der Abten van d’Abdie



	in Middelburg, met wijde en diepe grachten omringt, heejt noch sijne sware Toornen, en Muuren, nevens sijne Vertrekken en Kameren. (alleen het achterste deel wat vervallen zijnde) met de Huising, Boomgaarden en Landen daer onder hehoorende”, schreef Smallegange in 1696.
	Het slot bestond toen uit twee door een steenen brug verbonden deelen, n.l. uit het hoofdgebouw en een afzonderlijken voorburcht, aan drie zijden door gebouwen omsloten, door een poort met een brug toegankelijk en twee torens, de nü nog bestaande op de hoeken. Ook aan de zijden verbonden bruggen den voorburcht met den oever.
	Het kasteel zelf zag er in hoofdzaak uit als in den tegenwoordigen toestand, met dit kenmerkend onderscheid, dat het in plaats van de groote ramen van nu, kruisvensters met luiken had, op de kopergravure gesloten en daarentegen op de schilderij van 1695 ongesloten voorgesteld.
	Buiten de gracht schijnen volgens deze laatste afbeelding nog stalgebouwen en schuren te zijn geweest, rondom een pleintje, dat door een muur en hocge poorten was omsloten en gelegen ten zuiden van het kasteel. De tweede prent van Hildernisse geeft Westhoven van uit het oosten te aanschouwen en de teekenaar blijkbaar worstelend met de moeielij Ikheden der perspectief, gunt ons een kijkje binnen den voorhof, welke in den westelijken hoek een overdekte galerij te zien geeft, die zeer duidelijk aan een middeleeuwsche kloostergang herinnert en dus wellicht nog een overblijfsel van de oude abdij zou kunnen zijn. Deze voorburcht is verdwenen en het voorplein in werkelijkheid van heel wat bescheidener afmeting dan de teekening uit 1695 zou doen vermoeden is nu slechts aan twee zijden geflankeerd door de gebruikelijke bouwhuizen, welker ovale vensters de iBde eeuw verraden. Waar zich het poortgebouw bevond is nu een lage muur, terwijl de beide oude hoektorens zich op vrij poovere wijze aan de pannen daken der twee bijgebouwen aansluiten.
	Midden op het zonnige voorplein staat thans een reusachtige linde, waarvan de stam niet minder dan twee meter middellijn heeft.
	De oranjerie.



	Aan de overzijde van de gracht, verbonden met een nietig houten brugje, staat de oranjerie; klein poortgebouw met klokketorentje, en daarachter liggen boomgaard en tuinen.
	Heerlijk bosch, met prachtige wandelingen, vormt de naaste omgeving van het op zeer korten afstand van de zee gelegen Westhoven.
	Hel inrijhek; naar een oude waterverfteekening,



	TAFEL. XXXIV.



	



	



	



	LIM B R I C H T.
	OP eenen afstand van slechts luttele kilometers van Sittard, in noordwestelijke richting, verheft zich het kasteel Limbricht bij het dorpje van dien naam. Het slot is gebouwd op eenen rondom in het water gelegen kunstmatigen heuvel, die van veel hoogeren ouderdom is dan het huidig kasteel, hetwelk met uitzondering der fundeeringen eerst dagteekent uit de eerste helft der zeventiende eeuw. Naar men wil zou de burchtheuvel reeds door de Romeinen zijn opgeworpen. Zeer waarschijnlijk klinkt dit niet, maar het staat vast, dat in de naaste omgeving meermalen Romeinsche oudheden zijn gevonden, getuige o.a. de in 1817 opgegraven steenen doodkist, welke thans bij de kerk dienst doet als ... . regenbak. De kerk staat aan de overzijde van de slotgracht, waarover vroeger te dezer plaatse eene brug lag, en het is zeker merkwaardig, dat de noordelijke kerkmuur, welke uit de vroege middeleeuwen dagteekent, nog een toegemetseld Romaansch poortje te zien geeft, waardoor uitsluitend de kasteelbewoners over genoemde brug kerkwaarts plachten te gaan.
	De voorburg van het oosten gezien.
	De geschiedenis van Limbricht in de vroege middeleeuwen, en zelfs nog wat later, is echter in nevelen gehuld. Niet alleen schijnen vooralsnog de noodige gegevens te ontbreken om die geschiedenis tot klaarheid te brengen, maar ook moet de historieschrijver in dit geval met meer dan gewone omzichtigheid te werk gaan, immers Limbricht werd oudtijds veelal Limburg geheeten en kan dus licht worden verward met de andere gelijknamige plaatsen.
	In hoeverre de heeren van Limbricht uit de dertiende eeuw afstamden van het Hertogelijk Limburgsch huis, zooals wel wordt aangenomen, en het kasteel zijnen vroegeren naam „Limburg” dus aan het oude stamhuis kan hebben ontleend, is moeilijk uit te maken.
	111.
	17



	Ook is de onderstelling, dat die heeren van Limbricht en de eerste heeren van het aan Limbricht grenzende Born van één en denzelfden stam zouden zijn geweest, niet van grond ontbloot.
	Dat de heerlijkheid Limbricht eene vrije Rijksheerlijkheid zoude zijn geweest, kan bezwaarlijk worden toegegeven. Wel hebben de heeren dezer plaats daarvan nu en dan den schijn aangenomen en eigen munt geslagen, maar ook andere, evenmin onafhankelijke heeren, zoowel in deze streken als elders, hebben zulks gedaan. Hierbij dient niet te worden vergeten, dat de heeren van Limbricht vooral na 1400, toen Born, Sittard en Susteren aan Gulik kwamen, eene bijzondere positie innamen, daar hun gebied een enclave in het Guliksche vormde. In het midden der zeventiende eeuw, toen zij daarvan de bezwaren
	maar al te zeer ondervonden, erkenden zij zelf: dat het huys ende heerlyckheyt van Limberch van over de joo ende meer jaeren leenroerich is geweest van den leenhove van Brabant, siinde de heerlyckheyt oyck verheven geweest van den leenhove van Valckenborch. Een feit is het, dat Herman, heer van Limburg in 1318 erkende castrum nostrum de Lymbourch van den Hertog van Brabant in leen te houden als een open huis; dat de voorburg van het slot met de daaraan verbonden heerlijke rechten van ouds een leen van Valkenburg, en dat de bijbehoorende landen tusschen Born en Millen, met annexe rechten, een leen van Loon zijn geweest.
	Met genoemden Herman, heer van Limburg, betreden wij vasteren bodem, al schijnt het niet te gewaagd als zijne voorgangers aan te nemen personen als heer Herman van Limburg, vermeld in 1260 en volgende jaren, en heer Gerlach, heer van Limburg, die in 1273 voorkomt. Herman’s nageslacht is spoedig uitgestorven en [slot en heerlijkheid
	Het voorplein, oostzijde.



	kwamen door het huwelijk van de erfdochter Geertruid, vrouwe van Limburg aan het geslacht der heeren van Stein aan de Maas. Met haren zoon Arnold, heer van Stein verkocht zij in 1372 zeker goed aan den Hertog van Gulik en diens gemalin, aan welke acte nog haar zegel hangt, vertoonende een gedeeld wapenschild, rechts Stein en links Limburg, zijnde drie kepers evenals het wapen der vroegere heeren van Born, met het omschrift: S(igülum) Gertrudis de Lemborch. Een paar jaren later is deze vrouwe van Limburg, of Limbricht zooals wij duidelijkheidshalve in het vervolg zullen zeggen, overleden en kwam dit goed aan haren evengenoemden zoon Arnold, heer van Stein, die eenigen tijd te voren tot ridder was geslagen.
	Deze nieuwe heer van Limbricht geraakte eerlang in moeielijkheden. Hij toch zag zich in 1381 genoodzaakt te beloven aan zekeren heer Adam van Berghe, ridder, hém jaarlijks 300 gouden schilden uit te zullen keeren onder verband van zijn slot en heerlijkheid Limbricht, en wel in dier voege, dat heer Adam of zijne erven bij niet betaling van éénen termijn gerechtigd zouden zijn de hand daaraan te slaan, hetgeen ook inderdaad in vervolg van tijd schijnt te hebben plaats gehad. Krachtens deze overeenkomst het heer Adam zich 3 September 1381 met Limbricht beleenen voor zoover het Valkenburg betrof; 20 October d.a.v. verkreeg hij soortgelijke brieven van de leenkamer van Loon en evenzeer zal hij door den Hertog van Brabant zijn beleend.
	De voorburg met de brug naar het kasteel



	Kort vóór 1390 overleed heer Arnold, heer van Stein en Limbricht en vererfden zijne bezittingen, bij gebreke van nakomelingen, op de kinderen zijner zuster, behoorende tot het Hollandsche geslacht van der Merwede. De oudste zoon, heer Daniël van der Merwede, die nu heer van Stein werd, heeft van deze erfenis niet veel genoegen beleefd. Niet alleen ontweldigde zijn jongere broeder Arnold hem in 1391 het slot te Stein, maar toen hij met een aantal getrouwen daarvóór verscheen om het weder te vermeesteren, werden hij en de zijnen door Gulikschen overvallen en gevangen genomen. Geruimen tijd hebben zijne vijanden, behoorende tot het geslacht van Pallandt, hem op hun slot te Bredenbent gevangen gehouden, en kostte deze gevangenschap hem reeds zware offers, nog erger werd het, toen hij acht jaren later andermaal in handen van deze zijne vijanden viel. Hoe aanzienlijk de prijs was, waarvoor hij zich heeft moeten loskoopen, blijkt uit eene acte van 7 Februari 1400, waarbij de Graaf van Holland hem deswege vergunde van zijne Hollandsche leenen te verkoopen tot eene waarde van 200 oude schilden jaarlijks. Niet lang overleefde heer Daniël deze beproevingen, welke, zoo men den Hertog van Gulik gelooven mag, niet geheel onverdiend waren, want de Hertog schreef reeds 20 December 1391 aan den Elect van Luik, toen deze bij hem aandrong op spoedige invrijheidstelling van zijnen getrouwen raad heer Daniël en de zijnen, dat het bekend was, wie boeslich der hene van Steyne mit uns ind unsen undersoyssen gevaren hait.
	Partij trekkende van het feit, dat heer Daniël niet dan dochters naliet, maakte zijn broeder, die afwisselend voorkomt als Arnold van der Merwede en Arnold van Stein en de ridderlijke waardigheid blijkbaar deelachtig is geworden bij den eersten krijgstocht van den Graaf van Holland Hertog Aelbrecht van Beyeren tegen de Friezen, zich andermaal meester van het slot te Stein. Eene oude kroniek der landen van Overmaas en aangrenzende gewesten zegt ons: int jaer MCCCCII due waert dat huys te Steyn gewonnen van Her Arnolt van Steyn, dee due woende te Trips, inde hee want af] siins broder Danels kynderen. Blijkens eenen brief van Hertog Aelbrecht besliste zijn zoon Jan, de evengenoemde Elect van Luik, vervolgens, dat heer Aernt joncfrouwe Margriet heren Danels siins broeders voirscreven oudste dochter, die opten huze te Steyn was, leveren soude in onsen lande van Hollant, maar hieraan werd niet voldaan, vandaar dat de Hertog last gaf aan Herbern van Leeuwen de jonkvrouw zoo mogelijk van het huis te Stein te halen en in Holland te brengen, overmids dat sy meest dair gegoet ende van magen bewant is ende sy oic anders verderflic beschaet geweest soude hebben.. Van deze opdracht heeft Herbern zich weten te kwijten en diensvolgens kreeg hij 25 Mei 1403 van zijnen heer belofte van schadeloosstelling. De erfdochter van der Merwede en Stein werd binnen het jaar door den Graaf van Holland uitgehuwelijkt aan Willem van Brederode.
	Hoewel een en ander meer de geschiedenis van Stein dan die van Limbricht betreft, dient het hier te worden verhaald, daar genoemde personen evenzeer op Limbricht rechten hadden en deden gelden, zooals nader zal blijken.
	Heer Daniël van der Merwede en heer Arnold van Stein schijnen eenen broeder Jan te hebben gehad. Althans in 1400 komt een Jan, heer van Lympurgh voor, die eveneens met het Merweedsche wapen zegelde. Nakomelingen heeft deze blijkbaar niet gehad en waarschijnlijk is hij weinig tijds later overleden. Heer Arnold was getrouwd met Catharina, dochter van bovengenoemden heer Adam van Berghe, pandheer van Lim-



	bricht, zooals o.a. blijkt uit eene schenking door hem in 1416 gedaan, opdat het kapittel der St. Peterkerk te Sittard vier jaargetijden zoude doen voor dat heerschap van der Meerweyden, van Stein ende van Lymborch, ende mit naemen mich Arnold voorschreven ende vrouwe Catherine miin wetliche huysvrouwe der Godt hegnade, und heer Adam van Berge, mynen swegerheer ende heer tot Lymborch.
	Of heer Arnold daarna met hulp van heer Johan van Loon, heer van Heinsberg, Lewenberg en-Gennep, zijnen schoonvader heeft afbetaald en zoodoende in het bezit van Limbricht is gekomen, is niet te zeggen. Maar zooveel is zeker, dat hij 10 Februari 1423
	met den heer van Heinsberg eene overeenkomst sloot, krachtens welke heer Arnold het huys zo Lymberg nu vortan siin leven lanck selve bewonen ind truwelichen verwaren sal, de opbrengsten met dezen zal deelen en hem bezegelde brieven geven, dat hij het sloss, lande, luden ind herlicheit zo Lymberg mit allen yren rechten_ ind zubehoire niet dairan uiszgescheiden, vor sich ind syne erven na synen doit myme genedigen here van Heynsberg ind synen erven erfflich ind umberme gegeven, upgedragen ind dairup verziehen hait sonder argelist. Onder de verdere bepalingen dezer overeenkomst komt ten aanzien van Limbricht deze voor, dat schout, schepenen, boden, mannen en onderzaten van Limbricht voortaan hulde en eed
	Het kasteel van het oosten gezien.



	zullen doen aan den heer van Heinsberg als erfheer en aan heer Arnold als liifjzuchter.
	Omstreeks 1425 is heer Arnold van Stein overleden. Limbricht werd toen echter niet het eigendom van den heer van Heinsberg, maar verviel aan heer Arnold’s nicht Margaretha van der Merwede, vrouwe van Stein, echtgenoote van Willem van Brederode. Dit echtpaar haastte zich deze bezitting over te doen aan Henrik van Welckenhuysen, die, zoo het schijnt, getrouwd was met eene dochter van den vroegeren pandheer heer Adam van Berghe. De heer van Heinsberg moet reeds in 1423 beducht zijn geweest, dat Henrik van Welckenhuysen de met heer Arnold van Stein gesloten overeenkomst ten opzichte van Limbricht niet zoude eerbiedigen, want hij eischte destijds dat heer Arnold hem ter bekrachtiging van het accoord brieven zou geven bezegeld door drie zijner mannen, in de eerste plaats door Henrik van Welckenhuysen.
	Aangaande Henrik van Welckenhuysen is met betrekking tot Limbricht niet veel meer bekend, dan dat hij deze heerlijkheid, voor zoover leenroerig van Loon, 14 Mei 1426 ontving, mits opdragenisse WILLEMS VAN BrEYDENRODE, here toe Steyne, als wettich man ende momber Margreten siinre gesellinen, die tierst ontjangen hadde nae doet heren Arnolts wilen van Steyne, here te Lymhorch, ritters, haers oemen.
	Als erfgenaam van zijnen vader heer Adam van Berghe en krachtens zekere brieven heeft ook Willem van Berghe, knape, 6 Augustus 1448 dit leen verheven, maar in het feitelijk bezit van Limbricht schijnt hij niet te zijn geweest. De leenregisters geven trouwens geen duidelijk beeld van de verervingen van Limbricht in dezen tijd, want zij vermelden, dat Scheyfart van Merode, here tot Hemersberge, 13 Maart 1451 met het huis en de heerlijkheid van Limbricht werd beleend zooals heer Scheifart, wijlen zijn vader, die had bezeten, zonder dat de beleening van laatstgenoemde daarin te vinden schijnt te zijn.
	De poort van den voorburg.



	Volgens genealogieën trouwde Catharina, de erfdochter van Henrik van Welckenhuysen, met Jan Scheiffart van Merode en was deze de vader van Henrik Scheiffart van Merode, die in 1451 met Limbricht werd beleend. Een en ander is echter nog zoo zeker niet, zelfs schijnt de leenman van 1451 niet Henrik maar Willem te hebben geheeten, blijkens zijne herbeleening van 8 Januari 1457, welke acte spreekt van heer Willem Scheiffart van Merode, ridder. Een groot bezwaar is het, dat de leden dezer familie zich vaak met weglating van hunne voornamen Scheiffart van Merode of Scheiffart van Lymborch noemden.
	Zoo werd 22 September 1515 een Scheiffart van Limburg met het Loonsche gedeelte van Limbricht beleend na doode van heer Willem Scheiffart van Merode, ridder, en tot overmaat van ramp vermeldt deze acte niet hunne familiebetrekking. Ook een klaarblijkelijk door denzelfden persoon in 1527 aan de leenkamer van Valkenburg afgegeven, onderteekende renversaalbrief wegens den voerhoff vor der borch zu Lymborch en annexe heerlijke rechten geeft geen licht, daar hij zich toen SCHEYFFART VAN MERODE here zu Lymborch noemde. Intusschen schijnt te mogen worden aangenomen, dat deze heer van Limbricht Johan was geheeten en dezelfde is als Johan Scheiffart van Merode, oudste zoon van den heer van Hemmersbach, die in 1501 trouwde met vrouwe Anna van Vlodorp, weduwe van heer Joost van Hemert, heer van Nederhemert, ridder. Zijn oudste zoon was naar den patroon der kerk te Limbricht Salvius geheeten en volgde hem blijkens het Valkenburgsche leenregister in 1532 in het bezit van Limbricht op. In de boeken dier leenkamer staat hij nog ten jare 1539 als volgt ingeschreven: Selwiin Scheyffart is manne van leene van den huyse, herlicheyt ind anders tot Lymmerich by Sittart gelegen mytten toehehoirtten, soe wye dat sulchs toe leene gehoirt acne dye hoecheyt voirs.
	Het jaar daarop was hij dood en liet Willem Scheiffart van Merode zich den 27ste!! September door den Hertog van Brabant beleenen met het huys ende die borch tot Lympourch by Sittart gelegen, als ’s Hertogen open huis, na doode van zijnen grootvader
	De stoep.



	heer Willem Scheiffart van Merode, zijnen vader Jan Scheiffart van Merode en zijnen broeder Salvius, die alle drie verzuimd hadden het leen te verheffen, zoodat nu een viervoudig heergewaad was verschuldigd.
	Behalve broeders had Willem Scheiffart van Merode ook eene zuster Anna gehad, die in eerste huwelijk getrouwd was geweest met Johan van Goor, erfvoogd en heer van Eys, en hertrouwd was met Johan Vercken, drost te Born. Laatstgenoemde moet de dochter zijner vrouw uit haar eerste huwelijk niet weinig te kort gedaan hebben, want haar oom Willem schonk 15 Augustus 1540, onder voorbehoud van levenslang vruchtgebruik, aan zijne nicht Maria van Goor, gehuwd met Johan van Strijthagen, en hare kinderen om goed te maken alsulck onrecht ende groot bedrogh door Johan Vercken zaliger jegens haar gepleegd en om sunderlinge oersaecken hem daertoe bewegende, het huys ende heerlyckheyt van Limbricht by Sittart mit allen haren toebehoir.
	In het begin van 1545 overleed Willem Scheiffart van Merode. Hij was getrouwd met Agnes van Kendenich en liet bij haar onmondige kinderen na. Ten behoeve dier kinderen en voor zichzelf verzocht Willem’s broeder Johan Scheiffart van Merode, heer van Hemmersbach, alsulck leenguet des huys ende heerlicheyt Lymarchs, soe wi sulchs aent huys ende heerlicheyt van Valkenborch toe leene gehoert, en werd daarmede beleend 26 Augustus 1545, zonder dat hierdoor te kort werd gedaan aan de schenking aan Maria van Goor en haren echtgenoot. Dat er evenwel eerlang moeilijkheden rezen en daarbij ook de kinderen van Anna Scheiffart van Merode bij Johan Vercken eene rol speelden, kan geene verwondering wekken. Het kinderloos overlijden van genoemden heer van Hemmersbach in 1559 schijnt de kroon op het werk te hebben gezet. Schier eindelooze processen werden voor het leenhof van Valkenburg en dat van Brabant gevoerd en de Strijthagen’s zagen zich het slot en de heerlijkheid van Limbricht ontgaan. Zelfs de Hertog van Gulik werd in deze quaesties door partijen betrokken en de leeneed aan hem op hoop van gewin afgelegd. Ten slotte werd in 1569 beslist, dat Willem’s zoon Johan Scheiffart van Merode zoowel de heerlijkheden van Hemmersbach en Sindorf, als die van Limbricht zou bezitten en dat deze bij zijnen dood zouden komen aan Maria Scheiffart van Merode.
	Middelerwijl was de opstand tegen Spanje uitgebroken en in 1568 zag het kasteel te Limbricht voor het eerst de Spanjaarden binnen zijne muren. Hoe die daar hebben huisgehouden, is ons niet omstandig bekend. Blijkbaar heeft het slot sedert Spaansche bezetting gehad en is de eigenaar metterwoon getogen naar Hemmersbach. Vandaar schreef hij 16 Februari 1586 eenen brief om zich te beklagen, dat de kapitein, die op Limpurgh lag, zijne veldvruchten had aangeslagen, en de inwoners en onderdanen zijner heerlijkheid grootelijks last ondervonden van de daar gelegerde krijgsknechten door hunne requisities. In het midden der I7de eeuw werd door den toenmaligen heer van Limbricht beweerd, dat toen zijn voorganger in 1586 hadde gepresumeert de voors. heerlyckheyt te submitteren aen den Gulicksen Raede van Dusseldorp, soo heeft den Hertoge van Parma het slot van Limborch doen innemen ende besetten met eene compagnie peerden soo lange ende totter tiit toe, dat allen attentaten ende prejudicien siin gecasseert ende gerepareert geweest.
	Omstreeks 1590 is Johan Scheiffart van Merode kinderloos overleden en deze bezitting het eigendom geworden van zijne zuster Maria Scheiffart van Merode, die



	Het kasteel van het westen gezien.



	



	14 Mei 1590 den leeneed deed afleggen. Na haren dood kwam Limbricht aan eene andere Maria Scheiffart van Merode, weduwe van Adolf van der Horst, die het leen 27 Juni 1614 ter Valkenburgsche leenkamer liet verheffen. In de Loonsche leenboeken komt hare beleening op den ioden December 1617 voor en daaruit vernemen wij, dat zij toen vor leibschwachhevt selbsten niit schreiben kann. Zij was ook vrouwe van Hemmersbach en Sindorf, en maakte 11 April 1615 te Keulen haar testament. Daarbij vermaakte zij laatstgenoemde heerlijkheden aan Johan (van) Vercken, maar dat gantze haus Limburgh, met al hetgeen daarbij behoorde, besprak zij aan de Strijthagen’s. Kort nadat zij 14 September 1618 door de Brabantsche leenkamer was beleend, stierf zij.
	Johan van Strijthagen en Maria van Goor schijnen vier kinderen te hebben gehad. Hun eenige zoon Johan van Strijthagen, heer van Kerpen, was reeds sedert lange jaren overleden en zijne weduwe Eva van Eysch was hertrouwd met Johan Colin, heer van Beusdael. De dochters waren Maria, echtgenoote van Nicolaas (van) Breyll en daarna van Melchior Tzevel, Wilhelmina, gehuwd met Willem van Nesselrode, en Anna getrouwd met Dirk Straborch, blijkens processtukken betreffende de eveneens aan de Scheiffart’s van Merode toebehoorende heerlijkheid van Clermont. De Jan van Straebach, die zich 28 Januari 1619 door de Valkenburgsche leenkamer met huis, slot en heerlijkheid van Limmerich bij Sittard liet beleenen na doode van Maria Scheiffart van Merode, schijnt een zoon van laatstgenoemd echtpaar te zijn geweest. Voor de geschiedenis van
	Het kasteel Limbricht circa 1825; litho van Jobard naar eene teekening van v. Aefferden,



	Limbricht is hij geen persoon van eenige beteekenis geweest, want dit goed werd niet zijn bezit, maar kwam aan de oudste dochter Maria van Strijthagen, die 10 September 1619 werd beleend.
	De tweede zoon uit haar eerste huwelijk, evenals zijn vader Nicolaas van Breyll geheeten, werd vervolgens heer van Limbricht. Het huidige kasteel en de voorburg zijn door hem omstreeks 1630 gebouwd. Boven den ingang van het slot prijkt nog heden een steen met de wapens van hem en zijne echtgenoote Maria van Eynatten, dochter van Frans en Elisabeth van Heumen van Odenkirchen. Ook boven de inrijpoort van den voorburg is een dergelijke steen ingemetseld geweest, maar deze moet in 1795 der revolutie ten offer zijn gevallen. Vocrts houden de wapens in de na te noemen schouw in het kasteel zelf nog de herinnering aan dezen bouwheer, zijne vrouw en hun beider moeders levendig.
	Uit den boedel van Maria Scheiffart van Merode werd hem een boekje toegezonden, waarin de rechten van den heer van Limbricht waren opgeteekend. Dit boekje, hetwelk ons in afschrift bekend is, te vinden achterin het oudste doopboek van Limbricht ten raadhuize, vangt aan met de mededeeling: ons Joncker Joncker Johan van Merode, her zo Limbricht und Hammersbach der ist ons gewaldiger hen, en getuigt verder: ons Joncker is auch Paus in seinen kircken. Inderdaad was de heer van Limbricht een machtig heer en dat Nicolaas van Breyll zich in zijne heerlijkheid ook terdege heeft doen gelden, is hem op lateren leeftijd, toen zijn eigen onderzaten zich met uitheemsche vijanden vereenigden, duur komen te staan.
	Die uitheemsche vijanden waren de Hertogen van Gulik, die juist sedert den tijd, dat het kasteel in vollen luister was herrezen, hun uiterste best zijn gaan doen om het door hun gebied omsloten Limbricht ook aan zich ondergeschikt te maken. De eerste pogingen daartoe aangewend in de jaren 1630—1632 faalden. Toen trad eene betrekkelijke rust in tot 1647, in welk jaar Nicolaas van Breyll zich genoodzaakt zag naar Brussel te trekken om tegen Gulik de hulp van zijnen Brabantschen leenheer in te roepen. Van 3 October 1647 tot 20 Maart 1648 vertoefde hij daar ter stede en niet zonder succes.
	Ruim twee jaren later werd door de Gulikschen een andere weg met den heer van Limbricht ingeslagen : Op den April 1650 is het gebeurt, dat int midden van den nacht hun voir den huyse van Limberch hebben gevonden ontrent de drie duysent mannen, soa soldaten als ingesetenen van den lande van Gulick, gewapent met roers, spiessen, hantgranaten, axen, hylen, hamers, sagen ende andere sorten van instrumenten dienelyck tot een soo weerdich exploit. Deze horden zijn gepasseert die gr echten ende vyvers van den huyse ende met gewelf aftreckende die pallesaden hebben hun van den huyse meester gemaeckt ende tselve geheel van onder tot boven ende van alle canten uuytgeplundert, soo verre oock, dat men niet gespaert en heeft die capelle castrael, den kelck, patene ende andere kerckelycke ornamenten. Alles werd geroofd, in sulcker vuegen dutter niet een paer schoenen en is overgebleven geweest. Hiermede niet tevreden hebben zij voorts alle deuren ende vensters, kisten ende casten mitsgaders allen tgeene sy niet en conden ewech brengen, in stucken geslagen ende vernielt. Hebbende vervolgens uuytgeplundert den voirhoff, die duyven op het tack doot geschooten, ende daer niet meer vindende om te rooven, bederven ende vernielen, hebben hun getransporteert in den garde ofte thuyn van den voors. huyse, alles destruerende ende vernielende, uuyttreckende ende mede nemende die jonge boomen, die eenichsints herplantbaer waeren, ende d'andere affcappende. Dit alles



	geschiedde van den dry uren snachts totten seven smorgens en zij hebben den heere van Limhurch falie canten gesocht roepende ende schreuwende met luyder stemme, dat sy dien ouden schelm souden vermoorden, conden sy hem hebben, ende dat sy het casteel souden demolieren. Nicolaas van Breyll wist er echter het leven af te brengen en zijn slot werd niet geslecht. De door hem in dezen nacht geleden schade werd begroot op 20.000 patagons. Zooals te begrijpen is, zocht hij zijn heil bij zijnen wettigen heer te Brussel. Teruggekeerd op zijn kasteel werd hij daar nogmaals belaagd.
	Den iBden October van hetzelfde jaar hebben Guliksche onderzaten met soldaten van Sittard en een aantal ingezetenen van Limbricht zelf hun in den middernacht voor de tweede reyse meester gemaect van den voors. huyse van Limberch, tselve geheelyck uuytgeplundert, allen die pampieren ende documenten verbrandt ende den heere gesocht met opset van hem te vermoorden, den welcken seer qualyck van hun getracteert geweest hebbende, hem heeft gesalveert in eenen gewelffden thooren, daer sy geen acces en conde hebben tot synen persoon sonder het casteel aff te branden; hebbende ondertusschen desselfs huysvrouwe, wesende eene bejaerde matrone, met slaegen ende stooten soo onmenschelyck getracteert, dat sy peryckel heeft geloopen daervan te sterven. De heer van Limbricht berekende door dezen overval eene schade van 12.000 patagons te hebben geleden, afgescheiden van het niet te taxeeren en onherstelbare verlies van zijn archief. Onmiddellijk is hij naar Brussel gereisd om zijn beklag te doen en den I2den November gaf Aartshertog Leopold last in het kasteel een Spaansch garnizoen te leggen. Vier maanden bleef het slot bezet, hetgeen Nicolaas van Breyll op 2800 patagons te staan kwam. Hijzelf keerde daar eerst later terug, maar niet voor goed, want hij moest zich ook daarna nog een vrij langdurig verblijf te Brussel getroosten ter behartiging zijner belangen. Het schijnt, dat vooral zijn recht van molen en brouwerij een deel zijner onderdanen te drukkend voorkwam, en het is opmerkelijk dat tijdens den tweeden overval ook de molen is vernield.
	De kerk van Limbricht.



	Zijn zoon en opvolger is op Limbricht omstreeks dezen tijd op last van den Hertog van Gulik gesaiseert en naar de residentie Düsseldorf gevoerd, waar hij eenige weken in arrest heeft moeten doorbrengen. Daaromtrent ontbreken echter uitvoerige inlichtingen.
	De oude Nicolaas van Breyll overleed 2 Maart 1655 en werd in de kerk te Limbricht begraven, waar ook zijne echtgenoote 10 Mei 1664 eene laatste rustplaats vond. Hij werd in het bezit van Limbricht opgevolgd door zijnen evengenoemden, eenigen zoon Herman Wijnand van Breyll, die zich haastte als erfgenaam zijns vaders zijnen Brabantschen leenheer hulde te bewijzen.
	Of deze heer van Limbricht nog meer gewelddaden van de zijde van den Hertog
	van Gulik heeft moeten ondervinden, dan wel diens suprematie noodgedwongen heeft geduld, schijnt niet bekend. De tijden, welke hij beleefde, waren overigens reeds ernstig genoeg en de groote Europeesche oorlog, die in 1672 ontbrandde, zal den heer van Limbricht menig benauwd oogenblik hebben bezorgd. Toch slaagde hij er in zijn goed voor de oorlogsfakkel te bewaren. Op zijn verzoek werd namelijk door le Comte Destrades, chevalier des ordres du Roy, lieutenant general de ses armées, te Maastricht 19 Juli 1673, dus ruim twee weken nadat deze belangrijke vesting door de Franschen was genomen, sauvegarde verleend voor le village de Limbricht, ensemble dans les tenes et domaines qui en deppendent. Zoo bleef Limbricht voor den ergsten Franschen moedwil gespaard, maar drie jaren later dreigde
	Het voorplein, zuidwestzijde.



	gevaar van de andere zijde, toen namelijk de Staatschen Maastricht zochten te heroveren. Ook hierin werd voorzien, want de Prins van Oranje gaf eenen brief van sauvegarde int leger voor Maestricht den 10 Juli i6y6 voor het huys ende heerlyckheden Limbricht, Enickhuysen ende Gittickhoven, gelegen by Sittert int landt van Gulich, toebehoorende den Heer Baron van Limbricht, met alle d'appendentien ende dependentien aen- ende onderhoorige goederen, d'ingesetenen aldaer, mitsgaders die van hunne respective familien. Op grond van deze door den Prins verleende sauvegarde gaf de generaal-majoor van den Keurvorst van Brandenburg Wolf Ernst vrijheer von Eller den 25sten d.a.v. op lijf en leven last aan de onder hem staande officieren en soldaten zoowel de ambten Millen en Born als de heerlijkheid Limhourg te ontzien.
	Ditmaal werd Maastricht niet vermeesterd en nu was het nogmaals geraden zich voor de Franschen te hoeden. Gewilliglijk verleende daarop Michel Dumouceau, intendant pour sa Majesté d Maestrecht, namens zijnen meester sauvegarde voor le chasteau et village de Limbricht et dependances pres de Zittardt, tot 31 Maart 1678. Vóór dien datum, te weten den gden Februari 1678 kwam Herman Wijnand van Breyll reeds te overlijden, waarna hij bij zijne ouders in de kerk te Limbricht werd bijgezet. Uit de bewaard gebleven stukken betreffende een in den zomer van 1674 vóór schout en schepenen van Limbricht gevoerd, in verschillende opzichten merkwaardig heksenproces, is men geneigd af te leiden, dat deze heer van Limbricht, die van een en ander niet onkundig was, een weinig verlicht man is geweest. Het arme slachtoffer, eene oude weduwe, werd in de maand Juli 1674
	Het voorplein, noordoostzijde.



	openlijk beschuldigd van hexerei oder quaede zauherei. Na vele dwaze verhooren en betichtingen, en een onmenschelijk leven in den kerker, werd zij den 9den October daarin dood gevonden, zijnde met een strop geworgd, welken dood men voor zelfmoord heeft willen doen doorgaan.
	De overleden heer van Limbricht werd in het bezit zijner erfgoederen opgevolgd door zijne beide nog in leven zijnde zusters Johanna Helena en Elisabeth Cecilia van Breyll, die 4 Februari 1679 den leeneed deden afleggen. Beiden waren ongehuwd en eerstgenoemde droeg het geestelijk gewaad. Na 4 December 1684 over hare erfgoederen te hebben beschikt ten voordeele van hare nicht Justina Helena Bentinck, van wie aanstonds nog sprake zal zijn, maakte zij 20 Augustus 1686 als abdis te Susteren haar testament, waarbij zij eene mis op Zon- en feestdagen in de kapel van Dicteren stichtte en een paar religieuse legaten maakte. Zij overleed den isten September d.a.v. en werd in hare abdijkerk begraven, waar nog haar grafsteen is te zien.
	Over hare nalatenschap en met name Limbricht ontstonden nu oneenigheden tusschen hare zuster Elisabeth Cecilia van Breyll en de kinderen van hare, reeds 29 Maart 1674 gestorven zuster Maria Elisabeth, die getrouwd wasgeweest met Johan Willem Bentinck, heer van Wolfrath, overleden 10 Augustus 1674. Die kinderen, te weten Justina Helena Bentinck, gehuwd met Gerard Assueer de Horion, (Frans) Nicolaas Bentinck, heer van Wolfrath, Otto Ignatius Bentinck en Maximiliaan Bentinck kwamen ten slotte 7 Juni 1687 met hunne tante overeen, dat zij jouyra tout sa vie de la tene es seigneurie de Lymbricht, ses appendances et appertenances et qu'apres sa morte les dits seigneurs Barons de Bentinck en jouyront heritablement, en wel in dier voege, dat de oudste in het bezit van Limbricht zal komen en zijnen broeders uitkeeringen in geld zal doen.
	De vrouwe van Limbricht deed in 1688 de hierneven afgebeelde, fraaie, marmeren memorietafel in de kerk te Limbricht stellen bij de plaats, waar hare familieleden en voorgangers in het bezit van het kasteel waren begraven.
	In Februari 1705 achtte zij blijkbaar den tijd gekomen maatregelen te nemen met het oog op haar eigen eventueel verscheiden. Den sden5den dier maand maakte zij op haar slot haar testament, waarbij zij vier jaargetijden instelde, t.w. voor hare grootmoeder Maria van Strijthagen en hare beide broeders Franciscus en Arnoldus van Breyll, verschillende familieleden en haren huis-kapelaan bedacht, en meinen vielgeliebten herrn vetten Frantz Nicolas Freiherrn von Benting, Ihrer Churfürstlicher Hoheit zu Pfaltz cammerer und ambtman der beyden ambter Milten und Bon, zum universal erben meiner allinger verlastenschaften, so lehn als allodial güthcr, benoemde. Ook schreef zij een kort briefje aen minen erfgename, van dezen inhoud; lek onderscreven bekenen, dat min bar geit, dat ick tol nou dato in rourede hebben, bestaet in dry dousent rixdaler, seggen 3000 rixdalen. Sicnatum Limbricht den 5 Febriarie 1703, en geteekend I. C. Baronne de Breijll.
	Na 4 Januari en 1 Maart 1707 nog enkele beschikkingen te hebben getroffen, overleed zij en kwam Limbricht aan haren voornoemden neef. Niet lang mocht deze in het genot van slot en goed zijn, want reeds 6 Februari 1710 stierf ook hij, zooals een rouwbord met zijn wapen, opgehangen in het portaal der kerk, mede aangeeft.
	Uit zijn huwelijk met Odilia Maria von Kolff, die eerst 29 Juli 1725 op het kasteel, te Limbricht het tijdelijke met het eeuwige verwisselde, waren hem een aantal kinderen



	geboren, van wie zijn oudste zoon Adriaan Constant Bentinck thans in het bezit van Limbricht kwam.
	Het is niet waarschijnlijk, gezien de positie door zijnen vader aan het Keurvorstelijk hof te Düsseldorf ingenomen, dat Limbricht zich tot dien tijd van Gulik onafhankelijk heeft kunnen houden, maar zoo dit al het geval heeft mogen zijn, is daarin tijdens dezen heer van Limbricht verandering gekomen, immers nauwelijks meerderjarig geworden bekwam Syne Excellenz Freyherr von Bentinck zu Lembrich in 1720 zitting in de Guliksche Ridderschap wegen Lembrich. Van nachtelijke overvallen is in zijnen tijd dan ook geen sprake meer en het kasteel doorleefde gouden dagen, vooral nadat Adriaan Constant 3 October 1729 in het huwelijk was getreden met Anna Francisca van Bocholtz tot Lobberich, en vijftien kinderen successievelijk op het slot werden geboren en hetzij in de kerk, hetzij in de slotkapel gedoopt. Was zijn vader gezien ten hove, hij was zulks in niet mindere mate. Reeds op vrij jeugdigen leeftijd was hij Keurvorstelijk geheimraad en sedert klom hij tot president van het Guliksch en Bergsch Kamergerecht. Zijn vorst beloonde zijne verdiensten door hem tot ridder zijner Leeuwenorde te benoemen.
	Zijne zuster Maria Clara Theresia Isabella Justina Antonia, die sedert 7 Juli 1745 abdis te Susteren was, overleed in 1778 en krachtens haar testament van 15 April 1769 kwam hij nog in het bezit harer erfgoederen, maar kort daarop is hij gestorven. Blijkens het doodboek van Limbricht overleed Dominus Adrianus Constanties Liber Baro de Bentinck, dominus in Limbricht et Einighausen, Hemmersbach,
	111.
	i 8
	Grafmonument in de kerk te Limbricht.



	Sindorff, Woljrath, Lohberich, Witten, Vlaten, etc. op tachtig]arigen leeftijd te Düsseldorf, na eene langdurige ziekte, 13 Augustus 1779, omstreeks 8 uren des avonds en werd hij den 13den in het koor der kerk te Limbricht begraven. Zijne weduwe overleefde hem nog bijna acht jaren en stierf 5 Mei 1787. Twee dagen later daalde Domina Anna Francisca L. B. de Bochholz de Lobberich, regens domina in Limbricht, Wolfrath, Lobberich, etc. etc. bij haren man ten grave.
	Met den luister, welke op Limbricht in deze eeuw was ten toon gespreid, was het nu spoedig gedaan. Het kasteel |en de heerlijkheid werden het eigendom van hun dertiende kind, den roden September 1749 geboren, Maximi-LANUS JOSEPHUS HyACINTHUS Alexander, die eerlang voor de revolutie de wijk moest nemen naar Düsseldorf en zijn vermogen ten zeerste zag slinken. Uit dien hoofde zag hij zich genoodzaakt het oude erfgoed van de hand te doen en sloot met dat doel 24 April 1807 te Luik eene overeenkomst, welke nader werd bekrachtigd te Aken 19 December 1810. De verkooper Max Joseph von Bentinck noemde zich daarin Hochkammer-president en de kooper, Henri Joseph Michiels, werd aangeduid als Mitglied der Ehrenlegion und maire zu Ruremonde, terwijl de koop gold die ehemalige Herrschaft und Kastel Limbricht mit allen ab- und dependances.
	De kooper, die destijds veertig jaren oud was en, zooals bovenstaande aanhaling reeds doet zien, in Napoleontischen dienst stond, werd door zijnen Keizer bij decreet van 3 Februari 1813 verheven tot Chevalier de I’Empire. In datzelfde jaar stond hij zijn kortelings verworven kasteel af als Jiospitaal voor de soldaten van het Fransche leger, waarvan een zeer ruim gebruik werd gemaakt. Van 14 November 1813 tot 6 Januari 1814 werden omstreeks 7000 soldaten te Limbricht verpleegd, die aan eene besmettelijke ziekte waarschijnlijk typhus leden. Hoezeer die ongelukkigen daarvan te lijden hebben gehad, valt op te
	Schouw in de zaal.



	maken uit het feit, dat er in genoemd kort tijdsbestek niet minder dan 683 stierven, die bij elkander werden begraven in eene weide, welke nog heden het Fransche kerkhof wordt genoemd. Ook het dorp, welks pastoor zich bij de verpleging buitengewoon verdienstelijk maakte, heeft in die dagen zeer te lijden gehad; niet alleen moesten zware hnancieele offers worden gebracht, maar ook 73 zijner inwoners bezweken aan dezelfde ziekte.
	Na den val van Napoleon en de daarop gevolgde staatkundige wijzigingen trad de heer van Limbricht in Nederlandschen staatsdienst en de door hem gekozen wapenspreuk: Alles door en voor den Koning, toen hij bij Koninklijk Besluit van 17 October 1822, n°. 29, werd verheven in den Nederlandschen Adel en hem de . titel van Baron, overgaande bij recht van eerstgeboorte, werd verleend, was hem geen ijdele klank.
	Op 55-jarigen leeftijd overleed H. J. Baron Michiels van Kessenich als Staatsraad in buitengewonen dienst 2 October 1825 te Roermond. Hij was 24 Juli 1793 te Utrecht in het huwelijk getreden met Cornelia Jacoba Bosch, geboren aldaar 4 Juli 1773 en overleden te Roermond 23 Maart 1839. Bij deeling hunner nalatenschap werd Limbricht toebedeeld aan hunnen tweeden zoon Jhr. Mr. Frans Bernard Hubertus Michiels van Kessenich, die 9 November 1829 in zijne geboortestad Roermond was getrouwd met zijne nicht Jonkvrouwe Jeanne Fran(;oise Pauline Michiels van Ver- DUYNEN.
	Deze eigenaar van het oude kasteel werd 8 Mei 1842 benoemd in de Ridderschap van het Hertogdom Limburg en was achtereenvolgens lid der Provinciale Staten van Limburg, der Gedeputeerde Staten van genoemd Hertogdom en van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Hij overleed 1 Juni 1881 te Roermond, waar ook zijne vrouw 28 November 1876 is gestorven, sedert wanneer Limbricht behoort aan hunnen oudsten zoon Mr. Lodewijk Ferdinand Hubert Baron MICHIELS VAN Kessenich, geboren te Roermond 20 November 1840 en aldaar woonachtig.
	Het kasteel is sinds geruimen tijd onbewoond, en al wordt het dak onderhouden, verval is duidelijk waarneembaar. Reeds van uit de verte gezien, verheft het zich als een sombere, grauwe klomp boven het glooiende, kale land; hoe meer men ’t nadert, hoe meer het groote
	Zijkant van de schouw.



	vierkante gebouw, waarvan de eentonige lijnen alleen door den stompen maar karakterrollen toren zijn onderbroken, in rijzigheid schijnt te winnen. Eenzaam staat ’t op een vrij steden, zich uit het water verheffenden heuvel.
	Toch ligt het kasteel niet zóó geïsoleerd als men op een afstand zou meenen. Een brug, tegenover den ingang, verbindt het met een uitgestrekten voorburg, die met zijn kale muren en eindeloos lang dak, van buiten gezien het toppunt van somberheid lijkt, maar waarbinnen de aantrekkelijke bedrijvigheid van een groote, welvarende hoeve heerscht. Koeien en paarden, schapen en varkens, hoenders en eenden, vormen een levendige stoffage van het voorplein, welks uitgestrektheid voor den binnentredende eén verrassing is. Het rechthoekige plein is aan drie zijden door pachterswoning, stallen en schuren afgesloten, doch aan de noordzijde is ’t open, wat een vollen blik gunt op het kasteel, dat nu, van nabij gezien, nog massaler, nog verweerder, maar tevens nog indrukwekkender lijkt.
	Een breede onderbouw bevat de kelders, met zware gewelven, en mergelblokken duiden hierbinnen op den ouden bouw; zooals de schietgaten rondom op de vroegere verdediging.
	Daarboven bestaat het kasteel uit twee verdiepingen. Een dubbele trap, een poortvormige ingang, een kleine vestibule, over het onmiddellijk daarachter gelegen met onkruid begroeide binnenplein, en men is in de hal van de huiskapel. De renaissancedeur met Jonische pilasters is hier het eenige wat aan den I7de eeuwschen luister herinnert. Rechts bevindt zich de toren die de trap bevat, en om den cour groepeeren zich de verschillende kale, verlaten vertrekken, waarin hier en daar nog slechts een enkel spoor van vroegere weelde: een marmeren schoorsteenmantel met het wapen van Breyll, een gegoten ijzeren stookplaats met het jaarcijfer 1681, een ijzeren haardplaat met een goed geconserveerde voorstelling van Tobias. Alleen de groote zaal, aan de noordzijde van het huis gelegen, bevat eenige meerdere overblijfselen, zooals een gebeeldhouwden schouw met de wapens: Strijthagen, Breyll, Eynatten en Heumen, een portretstuk op den boezem dat leden der familie Bentinck moet voorstellen, fraaie mascarons en zeer merkwaardige, gebeeldhouwde consoles in den vorm van leeuwen. In de zoldering ziet men fraai gesneden balkstukken met jachttafereelen: honden en herten, afgewisseld door boomen; terwijl de wand hier en daar met nagenoeg vergane gobelins is bedekt.
	De vensters van de buitengevels hebben den I7de eeuwschen kruisvorm, en de forsche natuursteenen blokken van hun omlijsting, in afwisseling met de roode baksteen der muren, verleenen aan het geheel een karakter, dat meer met de fransche gevels uit den tijd van Bodewijk XIII overeenkomst vertoont dan met de bouwwerken der noordelijker gewesten.
	Munt te Limbricht geslagen in 1488.



	TAFEL XXXV.



	



	



	



	R U U R L O.
	HET kasteel Ruurlo, hetwelk door zijne ligging behoort tot de fraaiste van ons land, kenmerkt zich op het eerste gezicht niet door bijzonder hoogen ouderdom. Toch moet terzelfder plaatse reeds in de middeleeuwen een huis hebben gestaan, al zijn de berichten dienaangaande uiterst schaarsch.
	De naam Ruurlo luidde oorspronkelijk Roderlo en reeds zeer vroeg komen personen met den naam van Roderlo voor. In welke betrekking deze stonden tot het oude huis Ruurlo is niet uit te maken. Eerst met eenen Steven van Roderlo, die in den aanvang der veertiende eeuw nu en dan wordt vermeld, betreden wij een oogenblik vasteren bodem, immers het oudste Geldersche leenregister, hetwelk van omstreeks 1326 moet dagteekenen, zegt, dat Steven van Roderlo helt den hof te Roderlo ende alle sin guet, dat hi daer heft. Daarna is de geschiedenis echter weder vrij duister en of het waar is, dat Ingram van Holthuisen, gehuwd met Jutte van Roderlo, erfdochter van eenen verder onbekenden Lambert van Roderlo, Ruurlo in 1355 zoude hebben overgedragen aan eenen anderen Steven van Roderlo is moeilijk te zeggen. In ieder geval vinden wij later Ingram’s zoon Roelof van Holthuisen in het bezit van Ruurlo. Aanvankelijk komt deze voor als Roelof van Holthuisen, als hoedanig hij bijvoorbeeld in den Zutfenschen landvredebrief van 2 Februari 1375 wordt aangeduid, maar later ook als Roelof van Roderlo.
	Vóór 1383 trad deze Roelof in het huwelijk met Bertha van Ampsen, dochter van Henrik, bezitter van het huis Ampsen onder Lochem, en Ermgard van Dorth. In genoemd jaar verkocht het echtpaar goed aan de kerk te Keppel en zes jaren later besprak Roelof zijner vrouw 53 alde schilden uut den goede van Roderlo, met heerlickheyt, luyden ende allen synen tobehoor.
	Toen Hertog Willem 16 Februari 1402 was overleden en zijn broeder Reinald hem als Hertog van Gelre en Graaf van Zutfen was opgevolgd, vernieuwde Roelof bij die gelegenheid Roelof van Roderlo geheeten in hetzelfde jaar den leeneed wegens die her schap van Roderlo met heuren tohehoren, maar weinig tijds later moet hij kinderloos zijn overleden. Door verschillende personen werd vervolgens aanspraak op dit aanzienlijk leengoed gemaakt. Zoo liet zich daarmede in 1404 beleenen zekere Henrik van Roderlo, die reeds in vroegere jaren voorkomt als partijgenoot van Frederik van der Ehze tegen den heer van Bronckhorst, en in 1405 Elisabeth van Holthuisen, dochter van Kracht, broeder van Ingram voornoemd. Wie van hen beiden in het daadwerkelijk bezit van Ruurlo is geweest, blijkt niet; mogelijk was het zelfs een derde, die zoo gelukkig was, want kort nadat in 1420 Bernt van Roderlo als erfgenaam zijns vaders Henrik zich met dit goed had laten beleenen, werd die herschap ende herlickheyt van Roderlo met huse, have end allen heuren



	tohehoren ook verheven door Jacob van Heker, en wel zooals hc die gecocht heeft van Johan van Heker. Deze Johan van Heker, die met zijnen zoon Henrik Ruurlo inderdaad 14 Mei 1420 had verkocht aan Jacob van Heker, beweerde daartoe gerechtigd te zijn als oldeste manhuert en recht erfghename van Roelof van Holthuisen, zijnen neef. Daar Roelof’s vader Ingram in 1365 zwager wordt geheeten van zekeren Henrik van Heker, laat het zich denken, dat deze de vader van den verkooper Johan van Heker in 1420 was. De verwantschap kan echter vooralsnog niet geheel worden opgehelderd.
	Jacob van Heker, of van Heeckeren zooals wij hem hier zullen noemen, is de stamvader van het huidige geslacht van Heeckeren en van den tegenwoordigen eigenaar van Ruurlo. Hij was in eerste huwelijk getrouwd met de weduwe van Roelof van Holthuisen, Bertha van Ampsen, die als erfgename haars vaders Henrik van Ampsen 21 November
	1412 door den Hertog van Gelre met het goed oud-Ampsen in het kerspel van Lochem werd beleend, bij welke gelegenheid Jacob voor haar den leeneed aflegde.
	Blijkbaar is Jacob van Heeckeren niet dadelijk in het ongestoord bezit van Ruurlo geweest. Immers in het Geldersche leenregister kan worden gezien, dat in 1424 niet alleen hij daarmede nogmaals werd beleend, maar ook bovengenoemde Bernt van Roderlo en in de derde plaats Machteed van Hernen, weduwe van Johan van Merwick, als erfgename harer moeder, te weten bovengenoemde Elisabeth van Holthuisen, die na met Evert van den Holte getrouwd te zijn geweest, was hertrouwd met Wolter van Hernen. Laatstgenoemde Machteed zou nog in hetzelfde jaar of in den aanvang van 1425 zijn hertrouwd met zekeren Jan Baldersch, met wien zij 19 Septembei I425 afstand van haar vermeend recht op Ruurlo heet te hebben gedaan ten behoeve van Jacob
	De achterzijde van het kasteel in 1732; naar eene teekening door C. Pronck



	van Heeckeren, die daaraan in 1429 zijne tweede echtgenoote Elisabeth van Keppel genaamd van Oelde tochtte.
	Het laatst komt Jacob van Heeckeren voor in 1436, toen hij onder de knapen van het kwartier van Zutfen den verbondbrief van den igden April tusschen Ridderschap en steden ’s lands van Gelre bezegelde. Een paar jaren later is hij overleden met achterlating van eenen minderjarigen zoon Evert, geboren uit zijn tweede huwelijk, voor wien zijn oom Evert van Keppel genaamd van Oelde in 1440 den leeneed wegens Ruurlo aflegde. Met dezen gezamenlijk hechtte hij 21 November 1449 zijn zegel aan bovengenoemden verbondbrief van 1436. Zelf verhief hij zijn leen in 1465 en vernieuwde hij den eed in 1473 en 1484. Dit zijn echter niet de eenige gevallen, waarin de geschiedenis melding van hem maakt. In allerhande meer of minder belangrijke stukken uit de tweede helft der vijftiende eeuw wordt de heer van Ruurlo Evert van Heeckeren vermeld. Zoo zien wij hem her-
	haaldelijk optreden als lid der Ridderschap van de Graafschap sedert omstreeks 1460, als drost van Borculo van wege Gijsbrecht, heer van Bronckhorst en Borculo 1471—1481. In Juli van laatstgenoemd jaar zag Evert, die een getrouw aanhanger was geweest van Hertog Adolf en zijn leven lang tegen het Bourgondische en Oostenrijksche huis heeft geijverd, zich genoodzaakt trouw te zweren aan Maximiliaan. Hij en zijne hooge lotgenooten verklaarden toen bij geheime notarieele acte van 1 Augustus 1481, dat zij noodgedrongen en uit vrees voor lijf en goed den eed hadden afgelegd, maar niet wilden geacht worden te kort te doen aan het ontwijfelbaar recht der kinderen van wijlen Hertog Adolf. Het is dan ook niet te verwonderen, dat hij behoorde tot de leden der Ridderschap, die met de steden 21 Februari 1499 besloten Karel van Egmond als Hertog te erkennen.
	Behalve zijn vaderlijk erfgoed Ruurlo bezat Evert van Heeckeren, door zijn huwelijk met Eylarda van Metelen, hetwelk 3 Augustus 1458 tot stand moet zijn gekomen, ook
	De voorzijde van het kasteel in 1743; naar eene teekening door J. de Beyer.



	de havezate Nettelhorst bij Laren, nadat Eylarda’s beide broeders kinderloos waren overleden. Zij schonk haren man eenen zoon Jacob van Heeckeren, die zijne ouders niet of slechts zéér kort moet hebben overleefd; met Ruurlo noch Nettelhorst is hij beleend geworden. Beide goederen vielen in de eerste jaren der i6de eeuw aan zijnen nauwelijks geboren zoon Evert ten deel. Jacob van Heeckeren was namelijk 22 Maart met Aleid van Keppel en reeds in 1509 werd hun onmondige zoon Evert onder hulderschap van zijnen oom Dirk van Keppel met Ruurlo beleend en in het volgend jaar eveneens met Nettelhorst. Aleid, die eene halve eeuw later nog in leven was, had als Jacob’s weduwe recht op 50 molder roggen ’s jaers uit den hof] te Roderlo. Waarschijnlijk bewoonde
	zij het huis Ruurlo tot Evert’s meerderjarigheid. Deze legde persoonlijk den leeneed af 7 Juli 1532 en trad kort daarop in het huwelijk met Acnes van Hackfort, dochter van Berend, heer van Hackfort en Margaretha van Egmond genaamd Baeck, want reeds in 1534 gaf hij met zijne vrouw eene quitantie aan zijne schoonouders wegens de bruidschat. Zijn schoonvader was de bekende krijgsoverste van Hertog Karei, voor wien de bijna voortdurende oorlogstoestand, waarin Gelderland in de eerste helft der zestiende eeuw verkeerde, niet onvoordeelig is geweest. De zooveel jongere Evert van Heeckeren schijnt zich in den krijg minder te hebben onderscheiden en ook in de politieke geschiedenis dier dagen wordt zijn naam slechts zelden aangetroffen. Bekend is alleen, dat hij van wege de
	De achterzijde van het kasteel.



	Ridderschap der Graafschap het Geldersche erfverdrag van 27 Januari 1538 bezegelde, volgens hetwelk bij kinderloos overlijden van Hertog Kakel het Hertogdom Gelre en Graafschap Zutfen aan Willem van Gulik en Kleef zoude komen. Dienovereenkomstig legde hij 26 October 1538, na den inmiddels voorgevallen dood van hertog Kakel, den leeneed wegens Ruurlo, zoowel als Nettelhorst, af in handen van Hertog Willem, en nadat deze bij het verdrag van Venlo 7 September 1543 afstand had gedaan, zwoer Evert zijnen nieuwen leenheer Kakel V 5 Juli 1544 trouw, evenals hij zulks 28 Mei 1556 nogmaals moest doen na het optreden van Philips 11. Dat hij een van diens raden in Gelderland was, blijkt o.a. uit eenen aan hem gerichten brief d.d. 15 Juni 1561 van Burgemeesters,
	schepenen en raden der stad Zutfen, die te klagen hadden, dat de boeren van Ruurlo zich hadden verbonden geen turf (uit het Ruurloosche broek) meer stadwaarts te voeren, niettegenstaande zij te Zutfen niet alleen gewoon waren ter markt te gaan, maar oick in faerligen kriechsznocden ind tiden oeren thojlucht plegen to soicken.
	Uit Evert’s bovengenoemden echt zijn dertien kinderen bekend, maar oude genealogieën zeggen, dat zijne vrouw hem niet minder dan 24 kinderen schonk en hij daarenboven 25 bastaaiden had. Er was dus alle reden voor hem orde op zijne zaken te stellen vóór zijn heengaan. Met zijne vrouw maakte hij in 1552 een testament, waarbij hij zijnen jongsten zoon, evenals hij Evert geheeten, Nettelhorst besprak, maar synen oltsten soon Jacob
	De watermolen



	alle syne erven ende goeder in den kerspel van Ruerlo gelegen, so leen als vry wesende, met heyde, weyde, torve, twyge, nyet uutgescheyden, met allen leenluyden tot Ruerlo gehorende, met alle eygen ende horigen luden, die [op siins vaders sterfdag in den kerspel van Ruerlo wonen. Op dit testament liep Evert vervolgens eenigszins vooruit door zijnen zoon Evert reeds 18 Maart 1557 Nettelhorst over te dragen. Jacob echter kwam eerst na zijns vaders dood in 1562 in het bezit van Ruurlo en verhief dit leen 21 Juni 1563, na driemaal een uitstel van enkele maanden te hebben bekomen. Te voren 24 Februari 1562 was hij reeds beleend met het goed Westerholt in het kerspel van Lochem bij overdracht zijns oudooms Reinier van Keppel.
	In de Ridderschap der Graafschap werd Jacob van Heeckeren, nauwelijks meerderjarig geworden en nog tijdens het leven zijns vaders, sedert 1555 beschreven en compareerde hij tot zijnen vroegtijdigen dood, welke 28 Juni 1579 voorviel. Hij was een ijverig voorstander der Staatsgezinde partij en werd dientengevolge 8 Maart 1574 door Requesens uitgesloten van het algemeen pardon. Als lid der Ridderschap van het Zutfensch kwartier was hij 5 Juni 1578 mede-afgevaardigde om met Graaf Jan van Nassau de artikelen te beramen, waarop deze als stadhouder van Gelderland zoude worden aangenomen.
	Kort na het tot stand komen van de Unie van Utrecht in den aan vang van het volgend jaar, was de heer van Ruurlo 26 Februari tot Raad in het Hof van Gelderland benoemd. Zijn heengaan in die moeilijke dagen zal dus een verlies van beteekenis zijn geweest. Voor Ruurlo zelf was het dit zeker niet minder, want dat hij zich veel aan dit kasteel gelegen liet liggen, bewijst nog heden ten dage het jaartal 1572 in den zwaren vierkanten toren.
	Uit zijn huwelijk met Sibilla van Pallandt, dochter van Johan en Elisabeth van Voorst en Keppel, welk echtpaar wij op Keppel hebben ontmoet, was hem slechts één dochtertje geboren, Margaretha geheeten, dat kort vóór haren vader was overleden.
	Joost van Heeckeren ; naar een anoniem schilderij van 1611 in het museum te Haarlem.



	Ruurlo vererfde dus op zijnen jongsten broeder Joost van Heeckeren tot Diepenbroek, die 3 December 1580 met dit aanzienlijk erfgoed werd beleend. Jacob’s weduwe schijnt zich veel van diens boedel te hebben toegeëigend en van den huyse tho Ruirloo op Wesell gevuyrt te hebben veele gereedes guets und gerackheits, hetgeen voor haren zwager Joost, die zijns broeders schulden moest betalen, verre van aangenaam was. Zij hertrouwde weinig'tijds later met Johan van Wijhe, heer van de Pol te Dreumel, en overleed kinderloos.
	Behalve Ruurlo erfde Joost van Heeckeren van zijnen broeder Jacob ook het hooger genoemde goed Westerholt, hetwelk hij evenwel niet behield, maar 28 Mei 1600 overdroeg aan Jurrien van Keppel, drost van ter Borg.
	Evenals Jacob werd ook Joost beschreven in de Ridderschap der Graafschap en wel van 1576 tot 1619. Ook heeft hij in 1582 en 1583 in de Schepenbank der stad Zutfen gezeten. Hij slaagde, waarschijnlijk door betaling eener aanzienlijke geldsom, er in Ruurlo voor vijandelijken moedwil te behoeden, maar zag zich dan ook in 1601 evenals den anderen edelen, die onder viands sauvegarde sitten, het recht betwisten om op land- en kwartierdagen te verschijnen.
	Drie malen is Joost getrouwd, maar met zijne kinderen hij had er op zijn minst zeventien is hij niet bijzonder gelukkig geweest. In eerste huwelijk trouwde hij in 1571 met Acnes van Haeften, dochter van Alard en Cunegonda van Keppel. Deze ontviel hem in 1587, na hem zeker vier zonen en vier dochters te hebben gebaard. Vervolgens hertrouwde de heer van Ruurlo op huwelijksvoorwaarden van 28 November 1589, o.a. medebezegeld door zijnen reeds meerderjarigen zoon Evert, met Jaspar(ina) van Raesfeldt, dochter van Reinier, drost van Borculo, en Stevina van Mechelen. Dit huwelijk was slechts van zeer korten duur, want na hem éenen zoon te hebben geschonken, overleed ook deze vrouw en hertrouwde Evert An 1592 met Henrica van Bevervoorde, dochter van Berend en Anna Grubbe, bij wie
	Agnes van Haeften; naar een anoniem schilderij in het museum te Haarlem.



	hij nog zes dochters verwekte. Verscheidene zijner zonen hebben den mannelijken leeftijd bereikt en zijn in Staten-dienst tegen Spanje op het veld van eer gevallen. Het doet dan ook tragisch aan uit het Geldersch leenregister te móeten vernemen, dat Joost mitz af sterven syner acht soonen Ruurlo 19 Maart 1614 vermaakte syner oltsten dochter Agnes van Hekeren, huysfrou Wigbolts de Rode van Hekeren, ende so sy voor haren vader sterft, syner oltsten dochter van syn leste vrou Henrica van Bevervord, dan levende, mitz dat die leenvolgersche haren susteren elx in stirpes sal uutkeren 11.000 gulden. Kort te voren, 9 Februari 1614, was deze zijne laatste vrouw overleden en in de kerk te Ruurlo begraven, aan een vierde
	huwelijk en de mogelijkheid op mannelijke nakomelingschap schijnt Joost dus niet meer te hebben gedacht.
	Met de inwoners van Ruurlo, daartoe bij trommelslag opgeroepen, hield hij in 1618 eene wolvenjacht, maar de jagers hadden geen verlof daarvoor gevraagd aan den landdrost der Graafschap; zoodat zij door het Hof van Gelderland tot eene geldboete werden veroordeeld.
	De oranjerie in het park.
	Joost overleed in 1619 en werd toen inderdaad door zijne bovengenoemde dochter Agnes in het bezit van Ruurlo opgevolgd; de beleening had 15 Januari 1620 plaats.
	De vrouwe van Ruurlo was in Mei 1606 in het huwelijk getreden met Wigbold de Rode van Hekeren, jongsten zoon van Wolter, heer van Overlaer en de Heest, en Jacoba



	De groote toren,



	



	vrouwe van Warmelo. Aanvankelijk had zij met haren man te Zutfen gewoond, maar toen zij eigenaresse van Ruurlo werd, woonde zij te Bredevoort, in welke sterkte haar echtgenoot destijds als majoor het bevel voerde.
	Op grond van het bezit van Ruurlo werd Wigbold de Rode van Hekeren 7 September 1620 geadmitteerd in de Ridderschap der Graafschap en het volgend jaar verhuisde hij wegens zijne benoeming tot wachtmeester-generaal der Graafschap weder van Bredevoort naar Zutfen. Zijne nieuwe waardigheid bekleedde hij tot zijnen dood 16 April 1636.
	Hoewel Wigbóld en zijne vrouw dus te Zutfen hunne vaste woonplaats hadden, hebben
	zij ook Ruurlo nu en dan betrokken en naar het schijnt deden zij in 1627 den nog bestaanden kleinen vierkanten toren van het kasteel bouwen.
	Nadat de oudste van hun destijds nog in leven zijnde zonen, WoiTEßgeheeten, 13 November 1631 te Ruurlo in het huwelijk was getreden met Anna Christina van Pallandt, dochter van Johan, heer van Keppel.en Elisabeth van Raesfeldt, vestigde deze zich op het kasteel. Wolter was reeds 25 Mei 1630 toegelaten in de Ridderschap der Graafschap uit hoofde van zijn bezit der havezate Diepenbroek onder Laren, een erfgoed zijner moeder, en werd na den dood zijns vaders sedert 16 Mei 1636 beschreven voor Ruurlo, met welke laatste bezitting hij na het overlijden zijner moeder 8 Februari 1637 den ioden Mei d.a.v. werd beleend.
	De vijver



	In verschillende ambten en waardigheden bewees Wolter dE Rode van Hekeren den lande zijne diensten, en niet het minst onderscheidde hij zich als curator der provinciale academie te Harderwijk, als hoedanig hij van hare oprichting in 1647 af tot 1664, toen hij om gezondheidsredenen zijn ontslag moest nemen, werkzaam is geweest. Hoezeer zijne bemoeiingen voor het welzijn dier hoogeschool op prijs werden gesteld, blijkt uit het feit, dat hij in 1666 uit erkentenis een gouden penning ter waarde van honderd gulden ontving.
	Hoewel deze heer van Ruurlo wordt geroemd als een bijzonder kundig man, moet hij toch geen goed financier zijn geweest, of wist hij, hetgeen ook mogelijk is, zijnen kinderen niet de noodige zuinigheid te doen betrachten. Een feit is het, dat hij in 1664 en volgende
	jaren genoodzaakt is geweest geldsommen op te nemen onder verband zijner Ruurlosche goederen, hetgeen niet zonder gevolgen is gebleven.
	Bij den aanvang van het rampjaar 1672 zagen Wolter en zijne vrouw zich genoodzaakt den Landdag te verzoeken hunnen zoon Adolf de Rode van Hekeren, luitenant in garnizoen te Nijmegen, te mogen onterven, daar hij in weerwil van haer ende tot misnoegen van vrunden ende verwanten sigh met houwelicxbeloften geëngageert heeft met seecker vrouwspersoon, Lysebeth van Ewiick genoemt, een schipper- ende herhergiersdochter binnen de voors. stadt. Deze onterving werd den iBden Maart toegestaan en reeds 27 April d.a.v. overleed Wolter, waarna zijn oudste zoon Wigbold de Rode van Hekeren zich als zijn leenvolger 7 Mei 1672 met Ruurlo liet beleenen. Wigbold’s moeder stierf eerst in Maart 1676.
	De achterzijde van het kasteel



	De gracht
	111,
	*9



	



	Toen na het terugtrekken der Franschen rustiger tijden aanbraken, nam Wigbold zitting in de Ridderschap der Graafschap en in hetzelfde jaar 1677 trad hij in het huwelijk met Catharina Sybilla Schimmelpenninck van der Oye, dochter van Alexander, heer van Voorstonden, en Anna van Wisch.
	In 1680 werd de heer van Ruurlo door zijnen broeder Joost de Rode van Hekeren, zoo voor zich als voor zijne drie zusters, in rechte aangesproken, omdat hij sedert het overlijden hunner ouders de vruchten ende opcomsten van de haevesaete Ruirlo ende voorts van de andere goederen genoten ende opgebeurt had, zonder hun eenige uitkeering noch rekening en verantwoording te doen. De ouderlijke nalatenschap blijkt dermate met schulden bezwaard te zijn geweest en Joost en zijne zusters zóó weinig geneigd of in staat ook daarin hun aandeel te dragen, dat Wigbold dit proces schijnt te hebben gewonnen. De financieele moeilijkheden, waarmede hij te kampen had, waren echter van dien aard, dat hij zich reeds spoedig genoodzaakt zag bij de familie zijner vrouw geldelijken steun te verzoeken. Die hulp werd hem geboden door zijn zwager, den ritmeester Adriaan Schimmelpenninck van der Oye tot Voorstonden, maar wezenlijke verbetering zijner positie bleef uit en in 1684 zag Wigbold aankomen, dat Ruurlo door hem en de zijnen niet langer zoude kunnen worden behouden. Om dit zoo mogelijk nog te voorkomen knoopte hij onderhandelingen aan met den heer van Enghuizen, Robbert van Heeckeren. Van de toen beraamde in pand geving schijnt echter niet te zijn gekomen en Wigbold geraakte vervolgens geheel afhankelijk van zijnen reeds genoemden zwager. Deze liet zich met de heerschaft van Roderlo, huys, hoff, boomgaert, ap- en dependentien van dien 20 Maart 1686 beleenen, maar luttele dagen later overleed hij, Ruurlo nalatende aan zijne nicht Anna Schimmelpenninck van der Oye, dochter van zijnen broeder Hendrik, die het leen reeds 30 April 1686 deed verheffen.
	Ook de nieuwe vrouwe van Ruurlo moet slecht bij kas zijn geweest, zooals blijkt uit het opnemen van geldsommen en de overdracht van Ruurlo door haar in 1694 aan haren neef Alexander Schimmelpenninck van der Oye tot Holthuysen, myts voldoende als siin eigen schuit aen de erfgenaemen van de borgermeester Kreinck tot de Bele alsulcke personele en reële schulden, als de juffrou transportante aen deselve erfgenaemen schuldich is. Alexander werd 24 April 1694 met Ruurlo beleend, maar kwam niet aanstonds in het bezit daarvan.
	Jacob Derk van Heeckeren; naar een anoniem schilderij op Ruurlo.



	Ondanks de verschillende wisselingen van eigenaar in de laatste jaren waren Wigbold de Rode van Hekeren en zijne vrouw nog steeds op het kasteel blijven wonen, zij het ook als huurders. Hierin kwam eerst verandering na Wigbold’s dood, voorgevallen in den voorzomer van 1698. Zijne kinderlooze weduwe maakte op den huyse Ruirlo den 20 Junii i6gB eenen inventaris van den boedel, welke eenen droeven blik geeft op de benarde omstandigheden, waarin zij achterbleef, en het is niet te verwonderen, dat zij ten slotte ten behoeve van Alexander 24 September 1698 afstand deed van al het recht, hetwelk zij nog op Ruurlo zoude kunnen doen gelden.
	Wigbold’s broeder Joost de Rode van Hekeren, die als zijn erfgenaam onder beneficie van inventaris optrad, liet zich
	4 October 1698 met Ruurlo beleenen. Hij schijnt zijn vaderlijk erfgoed wel te hebben willen lossen tegen betaling der daarvoor indertijd door Adriaan Schimmelpenninck van der Oyë geschoten penningen, maar Alexander wilde van eene eventueele inlossing niet hooren, zeggende, dat Joost niet het recht had die te vorderen en dat hij niet alleen was beleend met Ruurlo, maar ook in het rustig bezit daarvan was. Op den duur is van eene inlossing dan ook niets gekomen en Alexander bleef eigenaar. Van Joost vernemen wij met betrekking tot Ruurlo alleen nog, dat hij 8 Februari 1699 aan Walraven van Heeckeren, heer tot Nettelhorst, landdrost der Graafschap Zutfen enz., overgaf all miin actie, recht en pretensie soo ick hebbe op de papieren, maeggescheyden en andere contracten het huys en familie der heeren van Heeckeren
	Assueer van Heeckeren: naar een schilderij door Serin, op Ruurlo.
	Henrietta J. E. A. NV. van Laer; naar een schilderij door Serin, op Ruurlo.



	concernerende, en soo op den huyse Ruyderloc onder miin broeder zaligers papieren altoos siin berustende geweest. Ook blijkt, dat de zoo beproefde weduwe van laatstgenoemde, Catharina Sibilla Schimmelpenninck van der Oye, in 1700 universeele erfgename is geweest van hare bovengenoemde nicht Anna Schimmelpenninck van der Oye, krachtens testament van 22 Octoher 1693. Ware het niet, dat Anna in 1694, zooals gezegd, hare rechten op Ruurlo aan haren neef den heer van Holthuysen had overgedaan, dan zou dit goed in 1700 dus weder aan Wigbold’s weduwe zijn gekomen.
	Behalve Ruurlo bezat Alexander ook Holthuysen en Voorstonden, op grond waarvan hij in de Ridderschap van Veluwe werd beschreven. Hij trad in 1701 in het huwelijk met Anna van Appelthorn, dochter van
	Frans en Anna Frenck, en legde in de volgende jaren veel aan Ruurlo ten koste. Hij overleed 15 April 1724. Zijn oudste zoon Assueer werd als zijn erfgenaam 17 Juni d.a.v. met Ruurlo beleend, maar bleef niet lang in het bezit daarvan. Na met zijne vrouw Adriana Sophia van Eck, met wie hij 18 November 1725 te Arnhem in het huwelijk was getreden, dit leen 7 December 1726 voor de som van 21.000 gulden te hebben verbonden aan Jacob Derk van Heeckeren, droeg hij het 19 September 1727 aan dezen over en zoo kwam Ruurlo weder in het bezit van afstammelingen der vroegere eigenaren.
	Jacob Derk van Heeckeren, heer van Enghuizen, toch stamde in den vierden graad af van Evert van Heeckeren, heer van Ruurlo, en Agnes van Hackfort. Hij was gedoopt te Zutfen 16 December 1665
	Jacob Derk Carel van ITeeckeren; naar een schilderij door Tischbein, op Ruurlo.
	Johanna Juliana van Wassenaar; naar een schilderij door Tischbein, op Ruurlo.



	en gedurende lange jaren burgemeester dier stad. Voorts bekleedde hij van 1706 1712 het landdrostambt der Graafschap, hetwelk hij in laatstgenoemd jaar aan zijnen oudsten zoon Frans Jan overdroeg blijvende evenwel het daaraan verbonden voorzitterschap van Gedeputeerden tot 1740 bekleeden en was sedert nog lid der admiraliteit van de Maas en van het hof van Gelderland.
	De nieuwe eigenaar deed het kasteel alras aanmerkelijk verbouwen. Aan hem en zijne vrouw Heilwich Charlotte van Lynden, dochter van Frans, heer van Hemmen en Blitterswijk, en Charlotta van Brienen, herinneren o.a. nog de wapens van Heeckeren en Lynden met dat van Ruurlo als surtout in den voorgevel, en den windwijzer met de beide eerstgenoemde wapens op den kleinen toren.
	Zijne vrouw overleed te Zutfen 2 Juli 1728, en aangezien Ruurlo was aangekocht na hun laatste gemeenschappelijke testament, d.d. 30 Januari 1725, bracht Jacob Derk 2 November 1728 onder afwijking daarvan, voor zoover noodig, een erfmaaggescheid tusschen zijne drie zonen tot stand. Daarbij werd aan den tweeden, Assueer geheeten, o.a. toebedeeld die heerschajt van Roderlo in de Graefschap Zutphcn gelegen met alle sijne onderhorige goederen, so leen als allodiael, so als ’t selve door onse ouderen is aengekogt van den HoogWelGehoren Heer Asweer Schimmelpenninck van der Oye en Vrouwe Sophie van Eck, met alle melioratien van timmeringen en plantages. Bij overdracht zijns vaders werd Assueer van Heeckeren, die in 1699 was geboren en 15 November 1719 aan de universiteit te Harderwijk tot doctor in de rechten en de philosophie was gepromoveerd, vervolgens 12 November 1728 met Ruurlo beleend. Nadat hij g Januari 1730 te Zutfen in het huwelijk was getreden met Henrietta Johanna Elisabeth Agatha Walrave van Laer, dochter van Hendrik, heer van Keil, Rees, Engelenburg en Lichtenberg, en Johanna Henrietta van Keppel, stond zijn vader hem 25 Juni 1731 op zekere voorwaarden alle inkomsten der heerlijkheid van Ruurlo af in plaats van de hem bij zijn huwelijk beloofde 1500 gulden ’s jaars.
	Door den dood van haren eenig overgebleven broeder, den zeventien jarigen Hendrik Alexander van Laer, 31 Augustus 1732, erfde Assueer’s vrouw aanzienlijke goederen, als de havezaten Engelenburg en Keil, hetgeen evenwel geene nadeelige gevolgen had voor het huis Ruurlo. Immers toen de bekende teekenaar van kasteelen AnDries Schoemaker
	Willem Hendrik Alexander Carel Baron van Heeckeren van Keil; naar een schilderij door Hodges, op Ruurlo.



	in datzelfde jaar een bezoek aan Ruurlo bracht, was men daar noch aan besig met timmeren om het volgens het hesteck vorder op te maken, zooals hij mededeelt.
	Toch hield Mr. Assueer van Heeckeren niet op het eenigszins afgelegen Ruurlo, maar binnen Zutfen zijn hoofdverblijf, in welke stad hij evenals zijn vader, die Z2 April 1749 te Zutfen overleed, afwisselend het schepenambt en burgemeesterschap bekleedde van 1719—1766. Ook was hij raad ter admiraliteit in Friesland, lid van den Raad van State, curator der academie te Harderwijk, ordinaris gedeputeerde ter vergadering van H. H. M. wegens het kwartier van Zutfen en raad en rekenmeester van Gelderland. Zijne vrouw overleed te ’s-Gravenhage 25 November 1756 en hij 13 October 1767 te Zutfen, waarna hun oudste zoon Jacob Derk Carel van Heeckeren, geboren te Zutfen 31 October 1730, als erfgenaam zijns vaders 19 November 1768 met Ruurlo werd beleend.
	Een teruggetrokken leven op het gemoderniseerde kasteel schijnt dezen heer van Ruurlo, die meer bekend is als „de heer van Keil”, welk erfgoed zijner moeder hij reeds tijdens het leven zijns vaders had bezeten, niet te hebben toegelachen. Na eene zorgvuldige opvoeding te hebben genoten en gedurende enkele jaren aan de universiteit te Leiden, werwaarts hem een Duitscher Johan Philip Guts of Goths als mentor was medegegeven, in de rechten te hebben gestudeerd, was hij 29 November 1752, zijnde, toen edelman van de kamer van Prins Willem IV, in de Ridderschap der Graafschap geadmitteerd. Later werd hij kamerheer van Prins Willem V, die hem in 1780 ook tot zijnen stalmeester benoemde. Bij den Prins stond hij in hooge gunst en tijdgenooten erkennen, dat de heer van Keil een kundig man was, maar dat de Prins zijne raadgevingen niet steeds opvolgde. Behalve zijne hofcharges bekleedde hij nog andere hooge ambten en waardigheden. Onder meer werd hij hij resolutie der Staten-Generaal van 27 Maart 1775 aangesteld tot groot-baljuw van het Vrije van Sluis in Vlaanderen, en in 1777, na door de Graafschap gecommitteerd te zijn geweest in den Raad van State, gedeputeerd naar de Generaliteits-rekenkamer.
	Aan het Stadhouderlijk Hof te ’s-Gravenhage trad hij 20 November 1771 in het huwelijk met Johanna Juliana van Wassenaer, de 24 December 1739 geboren dochter van wijlen Pieter, heer van Starrenburg, en Anna Arnoldina van Boetzelaer.
	Geertruida Sara Agatha van Pabst van Bingerden naar een schilderij door Hodges, op Ruurló.



	De havezate Engelenburg c.a. te Brummen, waarmede hij 13 December 1757, na den dood zijner moeder was beleend, verkocht hij 30 Juni 1774.
	Bij den aanvang der revolutie overleed deze regent van het ancien régime en dienaar van het huis van Oranje op 65-jarigen leeftijd aan eene sleepende ziekte 11 Juli 1795 te Zutfen. Ondanks de omwenteling was hij, naar men zegt, wegens de algemeene achting, welke hij zich had weten te verwerven, niet afgezet als landdrost der Graafschap. Zijne vrouw overleed op Ruurlo 12 November 1811 en werd den i6den d.a.v. te Zutfen begraven. Hun eenige zoon, Willem Hendrik Alexander Carel van Heeckeren, geboren] te ’s-Gravenhage 12 Augustus 1774, erfde bij den dood zijns vaders Ruurlo, Keil en Lichtenberg, maar achtte het wegens de tijdsomstandigheden meer geraden zich in het buitenland op te houden dan op zijn voorvaderlijk kasteel. Het was dan ook te Oldenburg, dat zijn huwelijk met Geertruida Sara Agatha van Pabst, geboren te Amsterdam 4 April 1774 als dochter van Johan Maurits, heer van Bingerden en Wolfswaard, en Sara Agatha Hop, 1 October 1800 werd ingezegend. Blijkens de acte, waarbij hij 8 October 1803 met zijne vrouw de heerlijkheid en goederen van Lichtenberg onder Wisch verkocht, woonde hij destijds te Emmerik; het contract werd door de verkoopers evenwel op den huize Ruurlo geteekend. Bij het herstel onzer onafhankelijkheid zwierf hij echter niet meer in den vreemde en zijn staat van dienst, welke met het jaar 1814 een aanvang neemt, doet geenszins voor dien van zijnen vader onder. Bij Koninklijk Besluit van 28 Augustus 1814 n°. 14, werd hij benoemd in de Ridderschap van Gelderland, van welk destijds staatkundig lichaam hij in latere jaren voorzitter is geweest. Na eenen tijd lang zitting te hebben gehad, in de Tweede Kamer der Staten-Generaal en ook het ambt van hoofdschout van Doesburg te hebben uitgeoefend, volgde hij in 1825 zijnen zwager J. C. E. Graaf van Lynden op als Gouverneur der Provincie Gelderland, welke waardigheid
	Mr. Willem Baron van Heeckeren van Keil; naar een schilderij door P. de Josselin de Jong (1899), op Ruurlo.



	hij tot 1846 bekleedde, toen hij op zijn verzoek werd ontslagen en als erkenning zijner verdiensten tot Minister van Staat werd verheven en. met het Grootkruis der Orde van den Nederlandschen Leeuw begiftigd, terwijl hij reeds jaren te voren tot Staatsraad in buitengewonen dienst was benoemd. Ook is hij, evenals zijn vader, Commandeur der Ridderlijke Duitsche Orde, Balye van Utrecht geweest. Aan zijn welbesteed leven kwam 24 Juli 1847 op zijn kasteel te Ruurlo een einde, waarna dit erfgoed evenals Keil het eigendom werd van zijnen jongsten zoon Mr. Willem Baron van Heeckeren van Kell, die van zijne 15 Januari 1866 eveneens op Ruurlo overleden moeder ook het oud-adellijk goed en huis Bingerden in de gemeente Angerlo erfde. Als Burgemeester van laatstgenoemde gemeente begon deze heer van Ruurlo, die 1 Juli 1815 op dit kasteel was geboren, zijne loopbaan. Achtereenvolgens klom hij tot lid van Gedeputeerde Staten van Gelderland, Directeur van het Kabinet des Konings en Minister van Buitenlandsche Zaken (in het ministerie-Kappeyne), en hij kon er zich op beroemen zoowel Koning Willem I, Willem 11, Willem 111, als onze huidige geëerbiedigde Koningin te hebben gediend als kamerheer in buitengewonen dienst.
	Eerst 10 Februari 1914 ontsliep hij op zijn voorvaderlijk kasteel. Het grootste gedeelte zijns levens, voor zooverre hij dit tengevolge 'zijner verschillende ambtsbezigheden niet in de Hofstad doorbracht, sleet hij op Bingerden en niet op Ruuilo. Dit kasteel werd bewoond door zijne oudere zuster Sophia Wilhelmina Baronesse van Heeckeren van Kell, geboren te Emmerik tijdens haars vaders vrijwillige ballingschap 17 Mei 1807, gewezen hofdame onzer eerste Koningin. Zij overleed op Ruurlo 1 Maart 1895, maar haar naam wordt nog steeds met eerbied en dankbare erkentenis in de gemeente harer inwoning genoemd, want men is daar niet vergeten het vele goede, hetwelk Freule Sophie gedurende eene lange reeks van jaren heeft gedaan. Haar broeder Willem was in eerste huwelijk getrouwd te Renswoude 19 October 1843 met Sophia Johanna Justine Baronesse Taets van Amerongen, dochter van Joost Gerard Godard, heer van Renswoude, geboren te Utrecht 7 Juli 1817 en overleden te Arnhem 25 April 1861. In laatstgenoemde stad hertrouwde hij 3 December 1868 met Albertina Maria Gravin van Limburg Stirum, die 30 April .1835 was geboren en 24 October 1889 te ’s-Gravenhage overleed. Uit zijn eerste huwelijk had hij zes kinderen, van wie zijn oudste zoon Willem Hendrik
	Sophia Wilhelmina Baronesse van Heeckeren van Keil naar een schilderij door Hendriks, op Ruurlo.



	Alexander Carel Baron van Heeckeren van Keel, geboren op het huis Bingerden 13 Augustus 1846, thans eigenaar van Ruurlo is.
	Aan de velen die des zomers het vriendelijke dorp Ruurlo bezoeken, is het „kasteel”, aan den weg naar Vorden gelegen, wèlbekend, temeer daar met groote bereidwilligheid ook de wandeling in het fraaie park is toegestaan.
	Ruurlo trekt niet de aandacht door een opvallend bouwkundig schoon, ook het middeleeuwsche slot valt er niet dadelijk in te herkennen, maar als type van een voorname, breed-opgezette heerenhuizinge der i7de eeuw, vertoont het veel karakter, terwijl de groote.
	vierkante zuidwestelijke toren, in constructie en onderdeden duidelijk een i6de [eeuwsch karakter verraadt.
	De natuursteenen blokken en banden die den baksteen afwisselen, de langgerekte vorm der smalle vensters, die met driehoekige frontons, waarin schelpvormen voorkomen, bekroond zijn, de sterk sprekende borstweringlijsten welke de verdiepingen aanduiden, de achtkantige uitkijktoren boven het koepelvormig dak uitstekend, laten omtrent den tijd van den bouw weinig twijfel. In de lijst leest men het jaartal 1572, wa-t doet wijzen op het tijdstip van de verbouwing; de geheele romp evenwel is veel ouder en moet uit de middeleeuwen dagteekenen.
	De zaal.



	De eetzaal,



	



	Dat de ramen nu moderne groote ruiten vertoonen, dat een dunne ijzeren leuning de weleer forsche balustrade van het dakplat vervangt, dat eindelijk het zoldervenster een kennelijk i9de eeuwschen boogvorm te zien geeft, dat alles doet aan den stijl van den toren weinig afbreuk.
	Het rechthoekige hoofdgebouw draagt den stempel der I7de eeuw, met in de iBde eeuw gemaakte verfraaiingen, waarvan als de voornaamste de omlijsting van den hoofdingang kan genoemd worden, met de straks vermelde wapenschilden van Heeckeren, Lynden en Ruurlo in de bekroning. Ook hier is het aanbrengen van grootere glasruiten de voornaamste verandering, evenals in den kleinen noordoostelijken toren, welks dak en peervormige top geheel den vorm van 1627 behielden.
	Blijkens de teekening van de Beijer stonden in het midden der iBde eeuw klassiek geprofileerde schoorsteenen op de hoeken, waren de dakvensters en de kroonlijst rijker versierd, bevatten de vensters een kleine, meer stijlvolle roedenverdeeling en was de stoep door gebeeldhouwde vazen geflankeerd; voor het overige bleef de voorgevel ongewijzigd, met uitzondering van een kleinen dakruiter, die nu in het midden de door het wegnemen der schoorsteenen vrij eentonig geworden daklijn onderbreekt. De zij- en achtergevels ondergingen door verbouwing eenige meerdere, weliswaar architectonisch niet ingrijpende veranderingen. Een vergelijking van den hedendaagschen toestand met de teekening van Pronck maakt dit duidelijk. Het zijn de kleine aanbouwen van den zuidelijken vleugel, die als torentjes werden afgedekt, en het aanbrengen van een trapgevel aan de achterzijde, terwijl door het wegbreken van een twee verdiepingen hooge verbinding met den kleinen toren, deze daardoor wat geïsoleerd is komen te staan, waartegen evenwel ruimschoots opweegt dat het huis aan dien kant wat meer lucht en licht heeft bekomen en daarmede uitzicht aan die zijde op het schoone park.
	Een houten brug, die op de teekening van 1732 fe zien en van hef kasteel onmiddellijk naar de tuinen leidde, is nu meer naar links verlegd en verbindt onder het lommer van het hoog opgegroeide geboomte de beide oevers van de gracht.
	Vóór het huis ligt een ruim voorplein met een brug, waar op iedere post de wapens Heeckeren en Laer voorkomen.
	Evenals de meeste Nederlandsche kasteden is ook Ruurlo door water omringd en hoe ook wederom die spiegelende oppervlakte aan de schoonheid van de ligging ten goede komt, bewijzen de beide grootere afbeeldingen op blz. 280 en 289.
	In breede lijnen in den landschapstijl der i8de eeuw aangelegd, met statige boomgroepen, en kostbare gewassen, met uitgestrekte, goedonderhouden gazons en schoone vijvers, met goedgeplaatste tuinsieraden, een welvoorziene oranjerie en een weelde van bloemen en struiken, maakt het park, dat het huis omgeeft, Ruurlo tot een aantrekkelijk lustverblijf van voorname allure. Buiten den aanleg strekt het park zich nog verder uit als wild bosch, met rechts en links fraai hout en groen blijvende gewassen.
	In overeenstemming met die statige omgeving is de stil-voorname inrichting der zalen ■en vertrekken, met hun smaakvollen rijkdom van zeldzame meubels en hun kostbare verzameling familieportretten.
	Het meerendeel dier deftige vertrekken is in het begin der iBde eeuw ingericht en versierd geworden met fraaie in stuc uitgevoerde plafonds.



	Dat in de torenkamer is van 1706 en vertoont de wapens Schimmelpenninck—Appelthorn ; ook het plafond daarboven op de eerste verdieping in den toren is van hetzelfde jaar. Die in de achterkamer en het aangrenzend kabinetje zijn in 1717 vervaardigd.
	Opmerkelijk is de versiering met oranjeboomen in dat van de groote zaal, in 1750 gemaakt. Even fraai zijn de deuren en deuromlijstingen gedeeltelijk afkomstig van het kasteel de Voorst terwijl ook de schoone sloten eveneens van dit kasteel overgebracht ■— door hun kunstig ciseleerwerk de aandacht verdienen.
	Voegt men daarbij de moderne gemakken van centrale verwarming, electrisch licht, telefoon, enz., zooals deze in latere jaren op Ruurlo zijn aangebracht, dan kan van dit kasteel ten volle getuigd worden, dat het in alle opzichten den roem der Nederlandsche kasteden hoog houdt.
	Zegel van Kvert van Heeckeren, hangende aan de in den tekst genoemde oorkonde van 21 November 1449.



	TAFEL XXXVI.



	



	NAAM-REGISTER.
	♦ In dit register zijn alléén de namen opgenomen van hen, die in de geschiedenis der behandelde kasteden een rol hebben gespeeld; niet de talrijke namen van wereldlijke en kerkelijke vorsten, die in algemeen-staatkundig of chronologisch verband vermeld werden. Dit is gedaan om den omvang niet onnoodig te vergrooten, hetgeen het raadplegen minder gemakkelijk zou hebben gemaakt. De namen in de genealogische tafels, die, voor zoover er iets over hun dragers wordt medegedeeld, ook in den tekst voorkomen, werden om dezelfde reden niet in het register opgenomen.
	Bij het alphabetiseeren zijn familienamen, die op verschillende manieren gespeld werden, onder één hoofd ondergebracht; b.v. Hoorne, Horne, Hornes, Hurn, Heurne, alle onder Hoorne.
	Achter den naam vindt men het nummer van het deel vermeld, en vervolgens het artikel en de bladzijde. De afkortingen der namen van de kasteden behoeven niet verklaard te worden.
	A.
	Aa, v. d., zie Renesse, v.,
	Aarschot, zie Ligne.
	Abcoude, Jacob v., I (Amer.), 47 II (Heeze), 211.
	Abcoude, Sweder v., I (Amer.), 47 (Doorw.), 215.
	Abcoude v. Meerten, Margaretba v., 111 (Assumb.), 138.
	Ackersdyck, Cornelis, I (Maur.), 96.
	Acquoy, Jutta v., I (Doorw.), 216.
	Adolf Frederik, hertog v. Holstein, I (Doorw.), 234.
	Adrichem, Floris v., 111 (Marq.), 156.
	Adrichem, Izaak, v. I (Moerm.), 260.
	Aebinga v. Humalda, Philips I (Amer.), 59.
	Aefferden, Frans A. v., I (Well), 39.
	Aefferden, Geerlach v., II (Rosendaal), 30.
	Aelbrechtzone, Ghysbrecht, I (Zuylen), 194.
	Aelst, Catharina v., I (Maur.), 88.
	Aelst, Reynier v., I (Maur.), 88.
	Aeswijn, Agnes v., 111 (Nyenr.), 226, 227.
	Aeswijn, Beatrix v., I (Kepp.), 3.
	Aes wijn, Jutta v., I (Kepp.), n, IT (Are.), 269.
	Aghrim, baron v., zie Reede, (Godard v.,).
	Agris, Aleyda Ab, I (Borgh.), 300, 301.
	Ahaus, Johanna v., I (Kepp.), 8.
	Ahaus, Ludolf v., I (Kepp.), 8.
	Aine, Charlotte S. d’, II (Heeze), 225.
	Alberts, Th., II (Helm.), 179.
	Aedenburg, Antonia A. v., I (Doorw.), 228.
	Aldenburg, Charlotte S. v., I (Doorwerth), 334, 236.
	Aldenburg, Sophia E. v., I (Doorw.), 328.
	Aldenburg Bentinck, Carl R. A. v., II (Zuylst.), 82.
	Aldenburg Bentinck, Frederik G.
	U. W. v., II (Weid.), 130.
	Aldenburg Bentinck, Godard J. G. Ch. v., I (Amen), 77, II (Zuylst.), 82.
	Aldenburg Bentinck, Karei v., I (Doorw.), 236.
	ALEvvijN.MargueriteH., II (Weid.), 130.
	Alkemade, Flor is v., 111 (Marq.), 159, 160. zie ook Coulster.
	Aller, Claes v., II (Rosend.), 30, 31.
	Almaras, Anna d’, I (Moerm.), 255.
	Almelo, Egbert v., I (Recht.), 155.’
	Alpen, Elbert v., I (Doorw.), 216.
	Alpen, Rutger v., I (Welk), 25.
	Altkna, Dirk v., 111 (Home), no.
	Alydt Gerritsdr., II (Nederh.), 96.
	Amerongen, Beerte v., I (Amer.), 47.
	Amerongen, Elias v., I (Amer.), 47, 48, 49.
	Amerünga, Thericus comes de, I (Amer.), 47.
	Amerongen, v., zie Barre v. Amer.
	Amerongen, v., zie Taets.
	Ampsen, Bertha v., 111 (Ruurlo), 277.
	Ampsen, Henrik v., 111 (Ruurloj, 277.
	Ampsen, Mya v., II (Cann.), 50.
	Amstel, Anton v., II (Doorn.), 256.
	Amstel, Gijsbert v., II (Doorn.), 232, 253. 256.
	Amstel v. Mynden. Cornelia v., II (Doorn.), 245.
	Amstel v. Mynden, Gerrit v., II (Doorn.), 243, 244.
	Aemstel van Mynden, Jacob v., I (Maur.), 90, II (Zuylst.), 73.
	Amstel v. Mynden, Jacob v., II (Doorn.), 243.
	Amstel v. Mynden, Johanna v„ II (Doorn.), 242, 244.
	Amstel v. Mynden, Joost v., II (Doorn.), 242, 244.
	Amstel v. Mynden, Josina v., 11.
	Amstel v. Mynden, Margaretha v., 111 (Nyenr.), 216.
	Amstel v. Mynden, Sweder v., II (Doorn.), 243.
	Amstel v. Mynden, Wilhelmina v., II (Doorn.), 242.
	Am stel v. Mynden, Wouter v., 111 (Nyenr.), 216.
	Amstel v. Myndkn v. Bovenholt, Jacob v., II (Doorn.), 245;
	Amsxenrade, Mechtildis Huyn v., 111 (Hoensbr.), 91.
	Amstenraedt, v., zie Huyn.
	Andelot, Marie Th. Th. d’, I (Eysd.), 147.
	Anderkecht, Andries v., 111 (Bergh), 199.
	Anholt, Rudolf v., II (Heeze,), 216
	Aneholt, Stephamis de I fZuylen.), 185.
	Anholt, zie Suilen v.,
	Anna Paulowna. koningin, I (Bilj.), 124.
	Ansembourg, d', zie Marchant, de
	Appels, Adriana, 111 (Rensw.), 45.
	Apeethern, Agnesa v., II (Hern.), 186, 189.
	Apelthern, Anna v., 111 (Ruurlo), 293.
	Apelthern, Christina v., II (Hern.), 189.



	Appelthorn, Frans v.. 111 (Ruurlo), 293-
	Appelthern, Geertruid v., I (Doorw.), 215.
	Appelthern, Robert v., I (Doorw.), 315 TI (Hem.), tB6, 189
	Appelthern, v, zie Redderen v. App. v.,
	Arberg, Albert J. v., IJ, (Helm.), 179, 182.
	Arberg, Antoine U. v., II (Helm.), 178.
	Arberg, Maximiliaen N. E. J. v., II (Helm.), i~g, 180.
	Arberg, Nicolaas v., II (Helm.), 179.
	Aeberg, Nicolaas A. v., II (Helm.), 180.
	Arcen, zie Schendt en Gelder.
	Arenberg, Albertina A. v., I (Borgh.), 298, 299.
	Aremberg, Anna v., 111 (Home), 114.
	Arenberg, Robert v., I (Borgh.), 291, II (Heeze), 216.
	Aremberghe, 7AeCrny-Chim.-Aremh.,v.
	Aremberg, v., zie Ligne en Marck.
	Arendaet.. Aleydis v.. I (Well), 27, II (Arc.l, 261.
	Arendael, Beatrix v., I (Well), 27.
	Arendael. Jan v., I (Well), 26.
	Arendael, Johanna v., I (Well), 27.
	Arendael, Koelman v., I (Well), 25, II (Are.), 261.
	Arendael, Salentijn v., I (Well), 25.
	Argenteau, Catharina v., I (Borgh.), 297.
	Argenteau, Jan v., I (Borgh.), 298.
	Argenteau, Maria d’, 111 (Rensw.), 31.
	Arkel, Hermanna v., I (Kepp.), 7.
	Arckel, Isabella v., 111 (Home), 110.
	Arkel, Jan v., II (Rosend.), 29.
	Arckel, bisschep Jan v., 111 (Rensw.), 23, 25, 27, 28, 33.
	Arckel, heer Jan v., 111 (Rensw.), 24, 27, 28.
	Arckex, v. Bochoven, Johanna v., 111 (Rensw.), 33.
	Arkel, Maria v., II (Rosend.), 29.
	Arckel, Robbert v., 111 (Rensw.), 23,. 24, 25, 26, 28., 111 (Nyenr.), 214, 215.
	Arckel, Robbert, bast. v., zie Rensttoude.
	Arkel, Willem v., II (Rosend.), 28.
	Arnhem, Anna v., II (Midd.), 8.
	Arnhem, Bernard v., I (Bilj ), 117.
	Arnhem, Diederik v., II (Rosend.), 33.
	Arnhem, Elisabeth v., II (Midd.), 7, 111 (Geyst.), 8.
	Arnhem, Gerrit v., I (Amer.), 47.
	Arnhem, Hendrina v., I (Bilj.), 117, 118.
	Arnhem, Jacoba v., II (Rosend.), 34.
	Arnhem, Johan v., I (Doorw.), 231, 232. II (Rosend.), 32, 33, 34, 40, 44.
	Arnhem v. Kernheim, johan v., II (Midd.), 8.
	Arnhem, Johanna v., II (Midd.), 5.
	Arnhem, Johanna M. v., I (Doorw.), 231, II (Rosend.), 33, 34.
	Arnhem, Margriet v., 111 (Geyst.), 5, 8.
	Arnhem, Mechteld v., I (Amer.), 47.
	Arnhem, Robert v., II (Rosend.), 31, 33-
	Arnhem, Seger v.. I (Doorw.), 221 II (Cann.), 53,
	Arnhem, Wijnandt v., (II Midd.), 5.
	Arnold, heer v. Stein, 111 (Limbr.), 259.
	Arntzenios, G. C., II (Weid.), 130.
	Asperen, Jutta v., I (Doorw.), 216.
	Asperen, v., zie Polanen, v.
	Assendelft, Anna v., 111 (Geyst), 14—16.
	Assendelft, Anna v., 111 (Assumb.), 139-
	Assendelft, Bartout v., XII (Assumb.), 127, 128. 129, 130, 131.
	Assendelft, Catharina v., II (Helm.), 174.
	Assendelft, Cornelis v., 111 (Assurflb.), 138.
	Assendelft, Dirk v., 111 (Assumb.), 128, 130.
	Assendelft, Elisabethv., 111 (Geyst.), 15-
	Assendelft, Floris v., 111 (Assumb.), 135. 138-
	Assendelft, Gerrit v., 111 (Assumb.), 128.
	Assendelft, Gerrit v., 111 (Assumb.), 131-
	Assendelft, Gerrit v., 111 (Assumb.), 133- 134. 135, 136, 138, 139, 147-
	Assendelft, Jan v., 111 (Assumb.), 136, 137-
	Assendelft Dirksz., Jan v., 111 (MarqJ, 167.
	Assendelft, johan v., 111 (Geyst.), 14.
	Assendelft, Johan Gerritsen v., 111 (Assumb.), 133.
	Assendelft, Nicolaas v., 111 (Assumb.), 132, 133. 134, 135. 136, 137, 138.
	Assendelft, Otto v., 111 (Assumb.), 135. 136, 138.
	Assendelft, zie Deutz.
	Assendelft, zie Renesse.
	Assel, Rutger v., 111 (Home), 103.
	Asperen, Aleyd v., 111 (Rensw.), 25, 26.
	Asperen, Catharina v., 111 (Marq.), 158.
	Asperen, Otto v., II (Vord.), 139.
	Athlone, graven v., zie Reede, Godard v.\ Reede, Frederik Chr. v.\ Reede, Godard A. v.\ Reede, Frederik W. v.\ Reede, Frederik Chr. R. v.\ Reede, F. W. v.; Reinhard, D. J. v.\ Reede, George G. H. v.\ Reede, Willem, G. Fr. v..
	Auvergne, Mathilde v., II (Helm.). 162.
	A vennes, Guy v., 111 (Marq.), 153.
	Averhoui.t, jan A. d', I (Zuylen), 206, 207.
	Aylva, Anna J. v., I (Kepp.), 19.
	B.
	Baar, Margaretha v., I (Zuylen), 187.
	Baden, Josephine F. L. v., 111 (Bergh), 207.
	Baeck, Margaretha v., II (Midd.), 6.
	Baeck, Margaretha Egmond gen.. 111 (Ruurlo), 280.
	Baerle, johan v., II (Are.), 262.
	Baerse, Pieter v. d., 111 (Westh.), 248.
	Baerle, Willem v., I (Well), 25.
	Bake, Debora, 111 (Assumb.), 140, 141.
	Baldbrsch, Jan, 111 (Ruurlo), 278.
	Balfour, Bartholomeus 111 (Westh.), 248.
	Bai.four, Guilliam, 111 (Westh.l.
	Balfour, Hendrik, 111 (Westh.), 245.
	Bammelroy, Peter L. E., I (Well), 40.
	Baren, Jan v., I (Amer.), 59.
	Barfus, Hans A. v., I (Bilj.), 121.
	Barlaimont, Claude v., II (Helm.), 176.
	Bartolt Gysbertsz., I (Doorw.), 218.
	Batenburg,, Dirk v., II (Helm.), IÖ4.
	Batenburg, Gerard v., II (Hern.), 185.
	Batenburg, Gijsbrecht v., II (Helm.), 164.
	Batenburg, heer v., 111 (Rensw.), 26, zie ook Bronckhorst.
	Bassenheim, v., zie Walpot.
	Beaucignies, zie Hoorne.
	Beaufort, Emilia S. M. de, II (Helm.), 181.
	Beaufort, Julius J. A. de, II (Helm.), 181.
	Becanus, Elisabeth, I (Zuylen), 203.
	Beesde, Gerbrand v., II (Nederh.), 95.
	Beesde, Otte v., II (Nederh.), 95.
	Beesde, Willem v., II (Nederh.), 95.
	Beieren, Ernst v., bissch. v. Luik, 111 (Home), 118.
	Beieren, Ferdinand v.. bissch. v. Luik, 111 (Home), 118.
	Beieren, Hendrik v., I (Recht.), 164, 111 (Nyenr.), 225.
	Beieren, Nathalia v., 111 (Assumb.), 129.
	Beissel v. Gymnich, Elisabeth, I (Borgh.), 291.
	Bekesteyn, v., zie Heemskerck,
	Bell, zie Visschenich.
	Bele, zie Kreinck t. d. Bcle.
	Bellaere, de, zie Gradv, de,
	Bellefrotd, jonkvr. de, 111 (Home), 124, 12$.
	Belvière, Maria C. de, II (Hern.), 198.
	Bemmel, Aleid v., II (Midd.), 8.
	Bemmel, Casijn v., I (Doorw.), 224.
	Bemmel, Geertruid ïh. R. v., II (Doorw.), 246.
	Bemmel, Jacob B. v., II (Doorn.), 246, 249.
	Bemmel, Jan A. v., II (Doorn.), 246.
	Bemmel, Johan B. v., II (Doorn.), 246.
	Bemmel, Lubberta L. v., II (Doorn.), 246.
	Bemmel, Maria A. G. v., II (Doorn.), 246.
	Bentheim, Arend v., I (Kepp.), 11.
	Bentheim, Diederik v., II (Helm.), 163.
	Bentheim, Elisabeth v.. II (Helm.), 164.
	Bentheim, Everwijn v., I (Recht.), 164.
	Bentheim, Jan v., I (Recht.), 155.
	Bentheim, Johanna v., II (Helm.), 163.
	Bentheim, Mathllda v., 111 (Bergh), 191.
	Bentheim-Steinfurt, Everwijn v., 111 (Bergh), 191.
	Bentheim-Steinfurt-Tecklenburg, Ernst v., 111 (Home), 122.



	Bentheim-Steinfurt, Bodewijk v., 111 (Home), 122.
	Benthem, Ada v., II (Zuylst.), 69.
	Bentinck, Adriaan C., 111 (Limbr.), 273-
	Bentinck, Antoinette W., II (Midd.), 16.
	Bentinck, Corel A. F., II (Midde.), 16.
	Bentinck, Christiaan F. A., I (Doorw.), 235-
	Bentinck, (Frans) N., 111 (Limbr.), 272.
	Bentinck, Hans W., I (Amer.), 69, 81. II (Midd.), 21, 111 (Duiv.), 74.
	Bentinck, Hendrik, II (Rosend.), 31.
	Bentinck, Henry Ch. A. F. W. II (Midd.), 16.
	Bentinck, Jan C., II (Midd.), 16.
	Bentinck, Johan A., I (Doorw.), 235.
	Bentinck, Johan W., 111 (Limbr.), 272.
	Bentinck, Justina H., 111 (Limbr.), 272.
	Bentinck, Margaretha, 111 (Duiv.), 65.
	Bentinck, Maria C. Th. I. J. A., 111 (Limbr.), 273.
	Bentinck, Maximiliaan, Til (Limbr.), 272.
	Bentinck, Maximilanus J. H. A., 111 (Limbr.), 274.
	Bentinck, Otto 1., 111 (Limbr.), 272.
	Bentinck, Willem F. Chr., II (Midd.), 16.
	Bentinck, Willem G. F., I (Doorw.), 236.
	Bentinck, William, I (Doorw.), 236.
	Bentinck v. Rhoon, Willem, I (Doorw.), 234.
	Bentinck, zie Aldenhurg-Bent.
	Bentinck en Waldeck-Limpurg, Willem C. Ph. O. v., II (Midd.), 17 (Weid.), 130.
	Bentinck en Waldeck-Limpurg, Willem F. Ch. H. v., II (Midd.), 17.
	Berentrade, Riquin v., II (Midd.), 3,
	Beresteyn, Christiaan v., I (Maur.), 96, 97-
	Beresteyn, Christiaan P. v., I (Maur.), 97-
	Beresteyn, Gijsbert v., I (Maur.), 97. 98.
	Beresteyn, Jacob v., I (Maur.), 97.
	Beresteyn, Maarten C. v., I (Maur.), 97-
	Beresteyn, Thomas v., I (Maur.), 95. 96.
	Berck, Carel A. v., II (Heeze), 223.
	Berg, Mr. Johan v. d., 111 (Rensw.), 44.
	Berg, Adolf v., I (Well.), 26, 111 (Home), 112.
	Berge, Gerhardus de, 111 (Bergh), 183.
	Berge, Rabodo, 111 (Bergh), 183, 184.
	Berge, Constantinus de, 111 (Bergh), 183, 184.
	Berge, Giselbert de, 111 (Bergh), iBf.
	Berge, Everwijn de, 111 (Bergh), 183.
	Bergen, Jan v., 111 (Assumb.), 127.
	Bergh, Adam I v. d., 111 (Bergh), 184, 185.
	Bergh, Adam II v. d., 111 (Bergh), 185.
	Bergh. Adam 111 v. d.. 111 (Bergh), 186.
	111.
	Bergh, Adolf v. d., 111 (Bergh), 201.
	Bergh, Albrecht v. d., 111 (Bergh), 200, 202, 203, 204.
	Bergh, Anna M. v. d., 111 (Bergh), 203 I (Well), 37.
	Bergh, Elisabeth v. d., 111 (Bergh), 189.
	Bergh, Frederik I v. d., 111 IBergh), 185.
	Beegh, Frederik II v. d., 111 (Bergh), 185, 186.
	Bergh, Frederik 111 v. d., 111 (Bergh), 189, 190. ’
	Bergh, Frederik v. d., 111 (Bergh), 200, 201, 202.
	Bergh, Frederik F. v. d., 111 (Bergh)*. 204.
	Bergh, Hendrik I v. d., 111 (Bergh), 182, 184.
	Bergh, Hendrik II v. d., 111 (Bergh), 185.
	Bergh, Hendrik 111 v. d., I (Well.), 37, I (Doorw.), 223 II (Rosend.), 33 II (Midd.), 15 II (Heeze), 219 111 (Bergh), 201, 202, 203.
	Bergh, Herman v. d., 111 (Bergh), 201, 203.
	Bergh, Herman Fr. v. d., I (Well.), 37, 38, 111 (Bergh), 203.
	Bergh, Justina v. d., I (Zuylen), 187.
	Bergh, Maria C. v. d., 111 (Bergh), 205.
	Bergh, Maria E. v. d., 111 (Bergh), 201, 202, 203.
	Bergh, Oswald I v. d., II (Doorn.), 239, 111 (Bergh). 191, 192, 193, 194.
	Bergh, Oswald II v. d., 111 (Berghj, 193, 194. I9S. 196.
	Bergh, Oswald 111 A. F. v. d., 111
	(Bergh), 204, 205, 209.
	Bergh, Sophia v. d., 111 (Bergh), 189.
	Bergh, Walburg, 111 (Bergh), 193, 194, 195.
	Beegh, Willem I v. d., 111 (Bergh), 186.
	Bergh, Willem II v. d., 111 (Bergh), 189, 191.
	Bergh, Willem 111, 111 (Bergh), 193.
	Bergh, Willem IV v. d., 111 (Bergh), 196, 199, 200.
	Bergh, Willem IV v. d., I (Well), 37, X (Bilj.), 113, 114, 111 (Bergh), 196 v. v.
	Bergh, Anton v. Hohenzollern, v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Anton A. M. F. v. Hoh., Sigm., v. d., 111 (Bergh), 206.
	Bergh, Karei v. Hoh., v.d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Karei A. F. M. F. v. Hoh., Sigm., v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Karei A. J. Z. F. M. v. Hohenzollern, v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Frans W. v. Hohenzollern, v. d., 111 (Bergh), 205, 206.
	Bergh, Frederik v. Hohenzollern, v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bkrgh, Johan B. J. O. F. v. Hoh., Sigm., v. d., 111 (Bergh), 205, 206.
	Bergh, Leopold v. Hqh., v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Maria v. Hoh., v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Maria J. v. Hoh., Sigm., v. d., 111 (Bergh), 205, 206.
	Bergh, Stephanie v. Hoh., v. d., 111 (Bergh), 207.
	Bergh, Willem A. C. J. P. F. B. v. Hoh., v.d., 111 (Bergh), 208.
	Berghe, Adam v., 111 (Limbr.), 259, 260, 262.
	Berghe, Catharina v., 111 (Limbr.), 260, 261.
	Berghe, Cornelis v., bissch. v. Luik, 111 (Home), ii7.
	Berghe, Willem v., 111 (I.imbr.), 262.
	Berghen v. Grevenhoek, Cornelis v., 111 (Marq.), 168, 169.
	Berghen, Oede v., I (Znylen), 193.
	Perkenwoüde, v., zie Capellen.
	Berlaer, v., zie Berthout gen. v. Berl.
	Berne, Reinier v., 111 (Hoensbr.), 82.
	Berthout, Floreys, II (Helm.), 162.
	Berthout, Sophia, II (Rosend.), 25, 27.
	Berthout, Wouter, II (Helm.), 162.
	Berthout gen. v. Berlaer, Catharina, II (Helm.), 164, 167, 170, 173, 174.
	Berthout gen. v. Berlaer, Jan I, II (Helm.), 162,
	Berthout gen. v. Berlaer, Jan 11, II (Helm.) 161, 163.
	Berthout gen. v. Berlaer, Jan 111, II (Helm,). 164, 167.
	Berthout gen. v. Berlaer, Jan IV.
	II (Helm.), 157, 164, 167, 168, 169, 170.
	Berthout gen. v. Berlaer, Bodewijk II (Helm.), 163.
	Berthout gen. v. Berlaer, Walraven, II (Helm.), 164.
	Bes, Elisabeth M. de, II (Helm.), 180.
	Besoyen, Catherina Willemsd. v., 111 (Assumb.), 131.
	Besoyen, Dirk v., 111 (Assumb.), 131.
	Besoyen, Willem v., 111 (Assumb.), 131-
	Bestebroer, N., I (Zuylen), 193.
	Bethune, Euphemie J. Gh. de, II (Hern.), 198.
	Bethune, Guillaume Aug. A. M. de, II (Hern.), iqB.
	Bethunf. de Bousbecque, Maria A. B. A. J. Eug. M. de, II (Hem.), 198.
	Bevers, zie Trezel Bevers.
	Bevervoorde, Berend v., 111 (Ruurlo), 283.
	Bevervoorde, Bernt v., II (Weid.), 120.
	Bevervoorde, Dirk v., II (Zuylst.), 71, 72.
	Bevervoorde, Hadewig v., II (Vord.), 148.
	Bevervoorde, Henrica v., Til (Ruurlo), 283.
	Bicker, Geertruid 111 (Assumb.), 142.
	Bingerden, v., zie Pahst v. Bing.
	Birckexvei.t, Otto G. v., I (Borgh.), 305-
	Blankenburg, tot, zie Vygh.
	Blankenheim, Frederik v., II (Rosend.), 29.
	Bi.isia, a, zie Heyden, v. d.,
	Blitterswijk, Hendrik v., I (Well), 25.
	20



	Blitterswijk, Sibrecht v., I (Well), 25-
	Blitterswijk, zie Lijnden v. Hemm. en Blittevsw.
	Bloemenstein, Jan v., II (Nederh.), 93, 111 (Nyenr.), 214.
	Blois, Jan v„ 111 (Bergh), 189.
	Blois, v., zie Chatillon, v.,
	Blois, zie Isendoorn, d
	Bobart, v., advocaat, I (Doorw.), 231. 232.
	Bocholt, Elisabeth v., 111 (Hoensbr.), 91.
	Bocholtz, Catharina C. v., v. Wittenhorst, 111 (Hoensbr.), 92.
	Bocholtz, Margaretha A. F. v., I (Eysd.), 141.
	Bocholtz tot Lobberich, Anna F., 111 (Limbr.), 273.
	Bock, Johan M., 111 (Nyenr.), 232.
	Bock v. Lichtenberg, Agnes, 111 (Hoensbr.), 89.
	Bock van Straelen, Seger oie, I (Well), 25.
	Bockhoven, v., zie A rekel en Qem.
	Boddaert, Jacques Ph., 111 (Westh.), 254.
	Boodaert, Pauline P. C., 111 (Westh.), 254.
	Bodelenbergh Schirp, Ursula v. d., II (Midd.), (10).
	Boeckholt, Margarethe v., 111 (Assumb.), 140.
	Boecop, Margriet toe, II (Rosend.), 33.
	Boeder, Pieter v., I (Zuylen) 197.
	Boetbekg, Adriana J. v., 111 (Hoensbroek), 91.
	Boetberg, Adriaan, 111 (Hoensbr.), 91.
	Boetbergen, Anna S. v., T 222.
	Boetselaer, Anna v., I (Amer.), 59.
	Boetzei.aer, Anna A. v., ITT (Ruurlo), 295.
	Boetselaer, Floris H. v., I (Recht.), 170.
	Boetzelaer, Rutger v. d., II (Hemd, 189.
	Boetzelaer, Wessel v. d., II (Hern.), 189.
	Boetselaer, Willem J. v., I (Recht), 170 111 (Bergh), 203.
	Bogerman, Reinier, I (Kepp.), 11.
	Boinenborch gen. v. Honstein, Johan v., II (Doorw.), 241.
	Bolheim, v., zie Hompesch.
	Bongard, Anna v. d., II (Hern.), 197.
	Bongard, Bernard v. d., 111 (Nyenr.), 226, 227, 236, 239.
	Bongard, Floris v. d., 111 (Nyënr.), 226, 227.
	Bongard, Josina v. d., II (Hern.), 194 111 (Nyenr.), 227.
	Bongard, Anna v. d., 111 (Nyenr.), 227, 228.
	Bongarx, Govert v. d., I (Eysd.), 132, 133. 134. 136. '
	Bongarx, Staes v. d., I (Eysd.), 134, 135, 136.
	Bönninghausen, Lothar von, I (Doorw.), 223.
	Bönninghausen, Lothar C. A. v., II (Doorn.), 246.
	Booth, Mr. Everard, 111 (Nyenr.), 228, 229.
	Bor, Willem, I (Doorw.), 221.
	Borch, Arend v. d., II (Vord.), 154.
	Borch, Allard Ph. v. d., II (Vord.j, 151. 153-
	Borch, Allard Ph. R. C. v. d., II (Vord.), 153-,
	Borch, Frederik W. v. d., II (Vord.), 153-
	Borch, Tohan v. d., 111 -Rensw.), 28, 33-
	Borch, Paulus A. v. d., II (Vord.), 154.
	Bokch, Willem F. E. v. d., II (Vord.j, 154.
	Boreel, hr. v. Duynbeek, Mr. Jacob, 111 (Assumb.), 142, 111 (Marq.), 177.
	Boreex,, Jacob, 111 (Westh.), 249.
	Boreel, Jacoba M. M., 111 (Assumb.), 144.
	Boreel, Johan, 111 (Westh.), 251.
	Boreel, Maria, 111 (Assumb.), 142.
	Boreel, Paulina A., 111 (Marq.), 177.
	Boreel, Pieter, 111 (Westh.), 249.
	Boreel, Willen*, 111 (Westh.), 250, 251.
	Boreel, Mr. Willem, 111 (Assumb.), 144.
	Boreel van Hooglanden, Wendela E., I (Amer.), 77.
	Bormans, Amelia C., I (Well), 39.
	Borne, Cecilia v., 111 (Hoensbr.), 80.
	Borre, Aernoud v., I (Amen), 47.
	Borre V., Dyderic, I (Amer.), 47.
	Borre, Heynric, I (Amen), 47.
	Borre v. Amerongen, Diederic, I (Amer.), 47.
	Borre van Amerongen, Johan, I (Amer.), 47.
	Borre v. Amerongen, Willem, II (Zuylst.), 73.
	Bors v. Waveren, Cornelia M., 111 (Assumb.), 142.
	Bors v. Waveren, Mr. Cornelis, 111 (Assumb.), 142.
	Bors v. Waveren, Elisabeth J., 111 (Assumb.), 144.
	Borssele, Alienora v., I (Zuylen), 194, 196, 111 (Nijenr.), 219.
	Borssele, Floris v., I (Zuylen), 188, 191, 192, 193.
	Borssele, Frank v., I (Zuylen), 188, 194 111 (Nijenr.), 219 I (Amen), 48.
	Borssele, Wolfert v., I (Moerm.), 245, 246, 111 (Westh.), 242.
	Borssele v. Zuylen, Dirc v., I (Zuylen), 191, 194.
	Bosch, Cornelia J., 111 (Limbn), 27;.
	Bosch, Jacobus F. J., I (Eysd.), 147.
	Bose, Udo de, II (Hern.), 190.
	Bosinchem, Hubert v., I (Zuylen), 185.
	Bossu, zie Hennin.
	Bourgondië, Johanna v., I (Zuylen), '95-
	Bovenholt, v., zie Amstel v. Mijnden, v..
	Bourbon-Sicilië, Maria Th., v., 111 (Bergh), 208.
	Bout, Johan, 111 (Marq.), 174.
	Bouwens, Willem A., I (Doorw.), 233.
	Brabant, Hendrik v., 111 (Home), 102.
	Brabant, Jan II v., II (Heeze), 211, 111 (Marq.), 168.
	Brabant, Jan 111 v., II (Heeze), 208, 209.
	Brabant, Jan IV v., II (Heeze), 208.
	Brabant, Johanna v., I (Eysd.), 132 II (Heeze), 206, 208 111 (Home), 104, 106.
	Brakel, Anna v., II (Doorw.), 245.
	Brakel, Sweder v., II (Doorw.), 245.
	Brande, Jacoba v. d., 111 (Westh.j, 251, 252.
	Brande, Johan P. v. d., 111 (Westh.), 251, 252.
	Brande, Wilhelmina C. v. d., 111 (Westh.), 252.
	Brandsenburg, v., zie Heeckeren v. Brands.
	Brandsenbürg, Johansdr., Lutgera v., II (Cann.), 50.
	Brandt, Daniela Th., II (Helm.), 180.
	Brantsen, Geertruida S. A., I (Kepp.), 19.
	Breda, zie Polanen.
	Bredenhorst, en zie Rechteren t. Rechteren.
	Brederode, Diederic v., I (Eysd.), 131, 132, 111 (Marq.), 155.
	Brederode, Frans v., 111 (Assumb.), 133-
	Brederode, Jan W. v., I (Doorw.), 223-
	Brederode, Reinoud v., I (Eysd.), 131, 132. 111 (Marq. 156, II (Nijenr.), 214.
	Brederode, Walraven v., 111 (Assumb.l, 138 111 (Marq), 163.
	Brederode, Willem v., 111 (Limbr.), 260, 262.
	Brempt, heer v., I (Well), 34.
	Brempt, Isabella G. v., I (Kepp.), 16.
	Brempt, Rutger v., I (Zuylen), 185.
	Breugel, C. v., I (Recht.), 173.
	Breyi.l, Arnoldus v., 111 (Limbr.), 272.
	Breyll, Elisabeth C. v., II (Limbr.), 272.
	Breyll, Franciscus, 111 (Limbr.), 272.
	Breyll, Herman W. v., 111 (Limbr.), 270, 271.
	Breyll, Johanna H. v., 111 (Limbr.), 272.
	Breyll, Maria E. v., 111 (Limbr.), 272.
	Breyll, Nicolaas (v.), 111 (Limbr.), 267, 268, 269, 270.
	Brichantf.au, Johanna de, 111 (Westh.), 248, 249.
	Brienen, Johan v., 111 (Rensw.), 35.
	Brienen, Johanna v., 111 (Rensw.), 36.
	Brigade de Kemlandt, Eusébie de, I (Borgh.), 306.
	Brigade de Kemlandt, Pierre O. M. Fr. L. de, I (Borgh.), 306.
	Brigdamme, Boudewijn v., 111 (Westh.), 246.
	Brimeu, Karei v., I (Kepp.), 12.
	Broechoven, Arentv.,l (Maur.), 87, 88.
	Broechoven, Willem v., I (Maur.), 87.
	Broeckhuysen, Adriaan v. 111 (Geyst.), 4,5, 6, 8.
	Broeckhuysen, Adriana. v. 111 "(Geyst.), 6,7, 8.
	Broeckhuysen, Agnes v., I (Kepp.), 10.
	Broeckhuysen, Agnes Alards. V., 111 (Geyst.), 5.



	Broeckhuysen, Alard v., 111 (Geyst.), 5-
	Broeckhuysen, Elisabeth v., I (Well), 25-
	Broeckhuysen, Henrica v., 111 (Geyst.), 4.
	Broeckhkysen, Johan v., I (Well), 26, lil (Geyst.), 2,3, 4, 5.
	Broeckhuysen, Jóhanna v., I (Well), 25.
	Broeckhuysen, Mechteld v., I (Well), 25.
	Broeckhuysen, Willem v., 111 (Geyst.), i.
	Broeckhuysen, ritmeester Willem v., I (Bilj.), ii7.
	Broich, Catharina v. d., 111 (Hoensbr.), 86.
	Bronckhorst, Everardus v., I (Moerm.), 255.
	Bronckhorst, Gijsbert v., I (Doorw.), 217.
	Bronckhorst, Wilhelmina v., 111 (Nyenr.), 227, 236.
	Bronckhorst, Willem v., I (Zuylen), 188.
	Bronckhorst-Batenburg, Johanna v., 111 (Home), 121.
	Brongkhorst en Borculo, Gijsbrecht v., 111 (Ruurlo), 279.
	Bronckhorst tot de Pol, Eustatius, 111 (Assumb.), 141, 142.
	Brouart, Jacqueline, I (Maur.), g 6.
	Brugge, Johanna v., 111 (Home), 113.
	Brugge, Bodewijk v., 111 (Home), 113.
	Bruhl, Catharina W., I (Maur.), 97.
	Brunswijk, Elisabeth v., II (Are.), 267.
	Bruyn, Johan C. de, 111 (Westh.), 254.
	Bruyn, Wilhelmina J.de, 111 (Westh.j, 2 5,4.
	Bruyn, Sophie A. de, 111 (Nyenr.), 233.
	Bruyns, Catharina, II (Zuylst.), 76.
	Bruyns, Peter, 111 (Assumb.), 146, 147.
	Bücherus, Georgius, I (Bilj.), 113, 114.
	Büchheim, zie Schonhorn.
	Buckhorst, zie Reede v. Saest. en Buckh.
	Buel, Maria L. v., I (Borgh.), 302, 306.
	Bugghe, Sofia, 111 (Duiv.), 50.
	Bugghe, Jan, 111 (Duiv.), 50.
	Bülow, v., I (Bilj.), 124.
	Buren, Aleid v., II (Are.), 262.
	Buren, Arnold v., II (Are.), 257, 258, 259.
	Buren, Catharina v.. 111 (Bergh), 189.
	Buren, Elisabeth v., I (Zuylen), 194.
	Buren, Gijsbert v., II (Cann.), 50.
	Buren, Jan v., I (Zuylen), 194.
	Buren, Johan v., II (Are.), 259, 260, 261, I (Well), 27, 111 (Nijenr.), 219.
	Buren, Johanna v., II (Hem.), 193.
	Buren, Ötto v., II (Hern.), 186 II (Are.), 257, 258, 259, 260, 280.
	Burgh, v., zie Hoorn, v.,
	Bürman, Mr. Johannes, 111 (Duiv.), 66.
	Buxbergen, tot, zie Ripperda.
	Bye, Abraham de, heer v. Albrantswaard, 111 (Rensw.), 43.
	Bye, Godefridus die, I (Maur.), 87.
	Bylaer, Wolfgang v., 111 (Duiv.), 59.
	Bylandt, Adriaen v. I (Well), 28.
	Bylandt, Augustina W. L. A. v., I (Amer.), 77.
	Bylandt, Catharina v., I (Well), 32.
	Bylant, Dirck v., II (Doorn.), 233, 234. 235.
	Bylant, Elisabeth v., II (Doorn.), 235.236.
	Bylandt, Hendric v., I (Well), 27, 28.
	Bylandt,,-,lda. v., . 111,-(Nyenr.), 218.
	Bylant Dirkszn., Johan v., II (Doorn), 233, 234, 235, 236, 237. 240.
	Bylandt, Otto v.. I (Wall), 27.
	Bylant, Otto v., I (Kepp.), 3.
	Bylant, Otto v., 111 (Rensw.), 36.
	Bylandt, Sophia v., I (Doorw.), 217, 218, 221.
	Bylakt, Sophia v., II (Doorn.), 236, 237, 238, 239, 240.
	Bylant, Sophia v., 111 (Bergh), 186.
	Bylandt tot Reidt, Agnes v„ I (Borgh), 294.
	C en K.
	Calkoen, Margaretha. 111 (Marq.i, 176.
	Calkoen, Nicolaas, 111 (Marq.), 176.
	Kalkum, Johan F. v., I (Doorw.), 22,5.
	Kalkom, gen. Leuchtmar, Johan F. v., I (Doorw.), 223.
	Kammen, Jacques van der, I (Maur.), 93-
	Cammingha, Wijtzs v., I (Doorw.), 224.
	Camp, Sophia v. d., I (Fraeyl.), 269, 270.
	Kant, Christina, 111 (Westh.), 248.
	Capellen, Alexander v. d., I (Kepp.), 16.
	Capellen, A. Ph. v. d., 111 (Duiv.),66.
	Capellen v Berkenwoude. Maigaretha v. d., 111 (Assumb.), 141.
	Karel V. 111 (Westh.), 247.
	Kakel XII v. Zweden, I (Kepp.), 18.
	Garel, Jacoba, 111 (Westh.), 250, 251.
	Carp, Anna M.. II (Helm ), tBi.
	Casembroot, Anna de, 111 (Rensw.), 45-
	Casembrot, Jan de, I (Zuylen), 204.
	Cassel, Willem v., I (Maur.), 83.
	Gastro, Nicolaas de, 111 (Westh.), 247.
	Cats, Willem v., I (Moerrn.l,
	Cattenbroec, Otto v., I (Doorw.), 215.
	Kattendijke, v., zie Huyssen.
	Keetklaak, Geertruida, I (Fraeyl.), 278.
	Kell, v., zie Heeckeren v. Keil.
	Celles-Montigny, Porothea Th. cle, I (Dourw.), 224.
	Kemlandt, de, zie Brigade, de
	Kemp, Cornelia J„ I (Moerm.), 256.
	Kemp, Pieter, I (Moerm.), 254, 255, 256.
	Ken, hofprediker, II (Zuylst.), 78.
	Kendenich, Agnes v., 111 (Limbr.), 264.
	Keppel, Bernardus, I (Amer.), 72.
	Keppel, v., zie Pallandt v. Kepp.
	Keppel, Aleid v., 111 (Ruurlo), 280.
	Keppel, Beatrix v., I (Recht.), 155.
	Keppel, Beatrix v., I (Kepp.), 4, (Recht.), 135.
	Keppel, Claes v., II (Cann.), 50.
	Keppel, Cunegonda v., 111 (Ruurlo), 283.
	Keppel, Dirk v., I (Kepp.), 2.
	Keppel, Dirck v., IX (Cann.), 50.
	Keppel, Dirk v., II (Cann.), 53.
	Keppel. Dirk v., 111 (Ruurlo), 280.
	Keppel, Elsebe v., II (Midd.), 3.
	Keppel, Hendrica v., I (Recht.), 169.
	Keppel, Henric v., I (Zuylen), 195, II (Cann.), s°. 53-
	Keppel, Johan v., II- (Cann.), 53.
	Keppel, johanna H. v., 111 (Ruurio), 294.
	Keppel, Joost v., I (Recht.), 168.
	Keppel, Jurrien v., 111 (Ruurlo), 283.
	Keppel, Reinier v., 111 (Ruurlo), 282,
	Keppel gen. v. Oelde, Elisabeth v., 111 (Ruurlo), 2yg.
	Keppel gen. v. Óelde, Evert v., 111 (Ruurlo), 279.
	Keppel, Wolter v., I (Kepp.), i, 2,3, I (Recht.), 155.
	Kervel, Sweder v., I (Kepp.), 12.
	Cerclalr, René de, 111 (Home), 118.
	Cerfontaine, Caroline M. A. J., I (Eysd.), 147.
	Kese, Christophorus, I (Bilj.), 114.
	Kessenich, v;, zie Michiels v. Kess.
	Keuchenius, Robertus ,1 (Bilj.), 118.
	Ceva, generaal de, I (Eysd.), 147.
	Charrière, Isabella de, I (Zuylen), 206, 207.
	Chasseur, Katharine de, lll(Assumb.), i. 33. 134-
	Chatillon v. Blois, Jan v., I (Zuylen), 188, TI (Rosend.), 28, II (Cann.), 49.
	Child Villiers, Frederik W., II (Midd.), 16.
	Chimai-Aremberghe, zie Croy-Chim.- Aremb., v.,
	Chimay, zie Ligne.
	Killegrew, Mary, II (Zuylst.), 76.
	Killegrew, William, II (Zuylst.), 76.
	Kirchberg, de, zie Wijmar, de
	Claerhout, Jacques v., II (Helm.), 176.
	Clant, II (Weid.), 134.
	Clant v. Ludema, Anna, I (Fraeyl.), 263.
	Clant v. Stedum, Egbert, I (Fraeyl.), 263.
	Kleef, Adolf v., 111 (Hqrne), 106, 112.
	Cleve, Catharina v., II (Hosend.), 29.
	Cleef, Dirk v., II (Hern.), 185, 111 (Home), 106, II (Heeze), 206, 207.
	Kleef, Dirk v., 111 (Bergh), 184, 185, 189.
	Kleef, Dirk VIII v., I (Kepp.), 4.
	Cleef, Elisabetli v., II (Heeze), 208, 210, 211, 111 (Home) 109.
	Kleef, Engelbertus v., 111 (Home), m.
	Cleef, Ermengarde v., II (Heezc), 206, 111 (Home), 105. 106.
	Kleef, Jan v., I (Kepp.), 10, (Recht.), 158, II (Rosend.), 28.
	Cleve, Johan v., II (Midd.), 6, 9.
	Kleef, Johan v., 111 (Home), 106.
	Kleef, Loef v., I (Kepp.), 2.
	Kleef, Margaretha v., 111 (Bergh), 190.
	Kleef, Willem v.. I (Borgh.), 293.
	Kleffzaill, Steven, I (Recht.), 168.
	Clercq, zie v. d. Lek de,
	Cleve, JR„ II (Cami.), 61, 63.
	Clingf.r, Maximiliaan, I (Bilj.), 114.



	Clooster, Adolf v. d., II (Midd.), 14.
	Clooster, Agnes v. d.. I (Recht.), 169.
	Clooster, Occa v. d., II (Midd.), 14.
	Klopper, Wcndela, lil (Marq.), 176.
	Cluyten, Arnoldus v. d., I (Maar.), 84.
	Clifford, Sara J., 111 (Assumb.), 143.
	Clifford, Geörge, 111 (Assumb.), 143.
	Knijphausen, Anna v., I (Doorw.). 234-
	Cocq, Rudolf de, II (Hern.), 186.
	Cocq gez. Chatillon, de, II (Cann.), 54.
	Cock v. Hemert, Johan de, I (Doorw.j, 217. 218.
	Cock v. Neerijnen, Johanna de, I (Bilj.), 112.
	Cock v. Neerijnen, Lijsbeth de, I (Maur.), 89.
	Cock v. Nerijnen, Robbert, 111 (Duiv.), 58.
	Cock v. Ópijnen, Catharina de, I (Recht.), 163.
	Cocq v. Opijnen, Jan de, II (Cann.), 49.
	Cock v. Opijken. Walrave d, I (Maur.), 90.
	Cocq v. Waardenburg, Agnes de, 111 (Geyst.), 2.
	Cockuyt, Jeannette C., 111 (Nijenr.), 233- .. „
	Coeverden, Gijsbert v., 111 (Nijenr.), 226.
	Coebel, Aert ,111 (Assumb.), 135.
	Köhne, predikant, I (Doorw.), 228.
	Coevorden, Reinald v., I (Recht.), 159, 164.
	Cogex, Theresia J. M., 1 (Well), 40.
	Coinget, zie Quinget.
	Kolff, Odilia M. v., 111 (Limbr.), 272.
	Colin, Johan, 111 (Limbr.), 267.
	Collasius, I (Amer.), 82.
	Collen, Cornelia A. v., 111 (Assumb.),
	Collot d’Escury, Elisabeth H. E., I (Zuyien), 208.
	Colverschoten, Margaretba v., vr. v. Rijnensteijn, 111 (Rensw.), 35.
	Colijn de Nole, Jacob, I (Amer.), 53» 55*
	Coninck, Alexander de, I (Amer.), 56.
	Corbach, Johann v., I (Recht.), 160.
	Korff, Maria, grav. v. gend Schmising-Kerssenbroek, 111 (Geyst.), 21.
	Corswarem, Arnold v., 111 (Hoensbr.), 9°.
	Corswarem, Johanna v., 111 (Hoensbroek), 90.
	Cortenbach, Adolf v., II (Helm.), 175, 176.
	Cortenbach, Alexander v., II (Helm.), 177- TT ;TT ,
	Cortenbach, Charles v., II (Helm.), 176, x 7- TT ,TT , ,
	Cortenbach, Edmond v., II (Helm.), 'JL .. TT ,TT„,m T
	Cortenbach, Gerard v., II (Helm.), Ï73- /lT , .
	Cortenbach, Gerartv.,lll (Hoensbr.), 84- „ ,
	Cortenbach, Isabella F. v., IX (Helm), 179, 182, 183, 184.
	Cortenbach, Iwan v., II (Helm.), 173. 174- yt X 1 ,
	Cortenbach, Jan I v., II (Helm.), 167, 170, 173.
	Cortenbach, Jan 11, v., II (Helm.), 173. 174-
	Cortenbach, Jan 111 v., II (Helm.), 173. 174- , ,
	Cortenbach, Jan IV v., II (Helm.), 174-
	Cortenbach, Jan V v., II (Helm.), 175.
	Cortenbach, Joost v., II (Helm.), 174, 175-
	Corver, Mr. Joan, 111 (Marq.), 175.
	Coster, Herman Asz., I (Maur.), 95.
	Cotereau tot Wesemaele, Dorothea H. de, 111 (Hoensbr.), 92.
	Cottrel, Geertruijt, II (Helm), 167.
	Cottrel, Peter, II (Helm.), 167.
	Coulster, Agatha v. d., gez. v. Alkemade, 111 (Rénsw.), 36.
	Coulster, Willem v. cl., 111 (Rensw.), 36- .
	Couten, Maria L., v., I (Fraeyl.), 277.
	Coymans, Isabella, 111 (Assumb.), 142.
	Kralingen, Elburg v., 111 (Duiv.), 54.
	Cralingen, Christina v., 111 (Assumb.), 131.
	Cralingen, Margaretha v., 111 {Assumb.), 131.
	Cralingen, Margariet 111 (Marq.), 163.
	Kramp, Catharina, I (Well), 40.
	Kramp, Maria, J (Well), 40.
	Kramp, Melchior, I (Well), 40.
	Crayenhorst, Mehaut v., 111 (Duiv.), 49- T m
	Kreinch tot de Bele, 111 (Ruurlo), 291.
	Kriekenbeek, Arnold v., II (Are.), 259, 260.
	Kriekenbeek, Willem v., II i,Arc.), 259, 260.
	Croenendael, de, zie Grady, de
	Croix, de la, zie Sueur, Ic
	Cronenburgh, Johanna v., 111 (Marq.), 160.
	Cronenburgh, Willem v., 111 (Nijenr.), 217.
	Cronesteyn, v., zie Oem.
	Croy, v. Renthy, Anna v., 111 (Home), 118.
	Croy, Anne de, 111 (Marq.), 169.
	Croy, Anna v., II (Heeze), 218.
	Croy-Chimai-Aremberghe, Isabella v., II (Helm.), 178.
	Kruiningen, Johanna v., 111 (Assumb.), 136.
	Cuenre, Hillegond v., II (Weid.), 119.
	Culenborg, Cornelia v., I (Zuylen), 196, 197, 198.
	CutEMBORCH, Cunera v., II (Zuylst.), 73- . , .
	Cuijeenburch, Dirk v., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 35.
	Culemeorgh, Elisabeth v., I (Amer.), 50, 1 (Zuylen), 196 111 (Rensw.), 36.
	Culemborgh, Éverwijn v., I (Amer.), 48, 49. 50.
	Culemborgh, Gerrit v., I (Amer.), 47, 48, 49, I (Zuylen), 194.
	Cuijlenburgh, Gerrit v., heer v. Maurick, 111 (Rensw.), 34.
	Cuijlenburgh, Gerrit v., heer v. Cuylenb., de Leek, Hagesteyn en Ackoy, 111 (Rensw.), 34.
	Cuijlbnsurch, ,Gerrit v.( heer v. Renswoude, 111 (Rensw.). 34.
	Cuiji.enburch, Gerrit v., 111 (Rensw.), 35. 36.
	Culemborgh, Hubert v., I (Amer.), 47 I (Zuylen), 185.
	Culemborgh, Jan I v., I (Zuylen), 185.
	Culemborg, Jasper v., X (Amer.), 50. (Zuylen), 194, 195, 196.
	Culemborgh, Johan v., I (Amer.), 48.
	Cuijlenbubch, Johan v., heer van Renswov.de, 111 (Rensw.), 36, 39.
	Culenborgh, Jutte v., II (Zuylst.), 70.
	Cuijleneurch, Margaretha v., vr. v. Renswoude, 111 (Rensw.U 39-
	Cuijlenburch, Swedcr v., 111 (Rensw.), 35-
	Cüijlen'BUrch, Willem v., heer v. Ke«swoude, 111, (Rensw.), 35, 36.
	Culemborg, v., zie Schenck.
	Cuijlenburch v. Rijsenburch, Geertruid v., II (Doorn.), 24.5.
	Cumptich, de, zie Vicq, de
	Cusanie, Madeleine de, 111 (Bergh), 202.
	Cuyck, heeren v., 111 (Rensw.), 2;.
	Cuyck, Henric v., II (Helm.), 167.
	Kuyk, Jacomina, 111 (Rensw.), 42.
	Cuyck, Jan v., II (Helm.), 167.
	Cuyckins, Henricus, I (Doorw.), 212.
	Kijfhoek, Aleid v., 111 (Assumb.), 133.
	Kijfhoek, Floris v., 111 (Assumb.), 133-
	D.
	Daell tot Eyi.t, Richmund L. D. v., II (Doorn.), 249.
	Dalwich, Maria C. v., II (Doorn.), 246, 249.
	Dalwigh zu Lichtenfels, Franz K. J. H. K. v., II (Are.), 279.
	Dalwigh-Lichtenfels, Franz H. M. A, S, v., II (Are.), 279.
	Darthuysen, Else v., 111 (Nijenr.), 220.
	Dauer, Godfried v., 111 (Hoensbr.), 90.
	Dauer, Maria v., 111 (Hoensbr.), 90.
	Dedem, Johanna Ph. v., II (Vord.), 154- , %
	Deutz, Andries A., 111 (Assumb.), 143.
	Reutz, Mr. Jan, 111 (Assumb.), 141. 142, 148.
	Deutz, Maria, 111 (Assumb.), 143.
	Deutz van Assendei.fi, Agneta M. C., 111 (Marq.), 177.
	Deutz v. Assendelfx, Mr. Andries A., 111 (Assumb.), 144, (Marq.), 177.
	Deutz v. Assendelft, Mr. Cornelis, 111 (Assunib.), 143, 144.
	Deutz v. Assendelft. Jhr. Mr. Jacob M., 111 (Assumb.), 145.
	Deutz v. Assendelft, Jean, 111 (Assumb.), 142, 143.
	Diepenbrock, Sweder v., I (Zuylen), I9S- .
	Diepenbroeck, Walburch v., II(Weld.), H –
	Diepenbroeck, Walburch v., Tl(Midd.), 7- _ _
	Diepenbroek, tot, zie Hecckeren t. THeprnbr,
	Diest, Jan v., II (Rosend.), 26.
	Diest, Johanna v., I (Borgh.), 290.
	Diest, zie Peunis.



	Dillenburg, zie Nassau-Dill.
	Dirck Hendricksz., I (Bilj.), 106.
	Dirck Lenertsz., I (Doorw.), 217.
	Does, Anna M. v. d., 111 (Marq.), 176.
	Does, Elisabeth v. d., II (Nederh.), 94.
	Does, Steven v. d., 111 (Marq.), 175.
	Does, Wigbold v. d., 111 (Marq.), 174, 175-
	Does, Willem v. d., 111 (Westh.), 246.
	Does, v. d., tot Noordwijk, 111 (Renswoude), 43.
	Doornik, Borre v., I (Kepp.), 3.
	Doornick. Geertruid v., II (Doorn.), 234-
	Dornick Ottensz., Walter v., I (Doorw.), 216.
	Doirnick, Willem v., II (Doorn.), 233.
	Domburgh, Jacob v., I (Well), 28 111 (Geyst.), 9, 10.
	Domburg, Maria v., 111 (Geyst.), 9.
	Donck, Claes v. d., II (Are.), 262.
	Donck, Johanna v. d., II (Are.), 262.
	Dongen, Beatrix v., al. van Dalem, vr. v. Besoijen, 111 (Assumb.), 131, 132-
	Dongen, Jan v., 111 (Assumb.), 131.
	Dongen, Willem v., 111 (Bergh), 189.
	Doorwerth, Aleyd v., I (Doorw.), 216.
	Dorenweerd, Berend v., I (Doorw.), 215, 244.
	Dorenweerd, Hendric v., I (Doorw.), 215.
	Dorenweerd, Robert v., I (Doorw.), 216.
	Doorslagh, Godcrt van den, I (Amer.), 60.
	Dorth, Bertha v., II (Vord.), 138.
	Dorth, Dirck v., II (Rosend.), 33.
	Dordt, Elisabeth v., 111 (Bergh), 196.
	Dorth, Ermgard v., 111 (Ruurlo), 277.
	Dorth, Ermgard E. v., II (Rosend.), 3i. 33-
	Dorth, Isabella v., I (Well), 3
	Dorth, Seyno van, II (Rosend.)\ 33.
	Doubleth, Cornelia, 111 (Rensw.), 43.
	Drakenburg, Bertha v., I (Amer,), 47.
	Drakenburg, Frederic v., I (Amen), 47-
	Drakenburg, Josina v., II (Nederh,), 99.
	Drakesteyn, v., zie Reede, v.,
	Driel, Alard v., II (Hern.), 189, 190, 192.
	Driel, Elisabeth v., II (Hern.), 190.
	Driel, Otto v.. II (Hem.), 189, 190.
	Drongelen, Jan, heer v., 111 (Geyst.), i –
	Droste tot Visscherinck, Henrick, II (Midd.), 13.
	Druten, Heimerik v., II (Doorn.), 234.
	Duckers, Nicolas, 111 (Home), 124.
	Duivenvoorde, Adriaan v., 111 (Dui. ven voorde), 56, 60.
	Duivenvoorde, Arent v., 111 (Duiv.), 49, 50, 52, 53, 54, 56. 57, 59.
	Duivenvoorde, Arnoud v., 111 (Dmv.), 49.
	Duivenvoorde, Claes, bast. v., 111 (Dmv.), 53.
	Duivenvoorde, Dirk v., 111 (Duiv.), 53-
	Duivenvoorde, Floris v., 111 (Duiv.), 49-
	Duivenvoorde, Florys A., bast. v., 111 (Duiv.); 53.
	Duivenvoorde, Gijsbert v., 111 (Duivenvoorde), 55.
	Duivenvoorde, Jan v., 111 (Duiv.), 49. 54. 55. 56, 57. 59, 60.
	Duivenvoorde, Machteld v., 111 (Duiv.), 52.
	Duivenvoorde, Wouter v., 111 (Duiv.), 49.
	Duivenvoorde, zie ook Wassenaar.
	Duras, Anna v., II (Hern.), 195.
	Durrants, of zie Wroth.
	Duyst, v. Voorhout, Hendrik, heer v. Moerkerken, 111 (Rensw.), 43.
	Duyst, v. Voorhout, Maria, vr. v. Moerkerken. 111 (Rensw.), 43.
	Dijckhuijsen, Allardt, I (Fraeyl.), 271.
	B.
	Eck, Adriana S. v., 111 (Ruurlo), 293, 2Q4-
	Eck, Henrik v., II (Vord.), 144, 147.
	Eck, Michiel v., II (Vord.), 143, 147.
	Eck, Vrijdag v., II (Vord.), 147, 148.
	Eck v. Panthaleon, Dirck v., I (Amer.), 62.
	Eck v. Panthaleon, Johan W. v., I (Amer.), 75.
	Ecken, Johan v., I (Eysd.), 134.
	Eduard, II v. Engeland, II (Rosend.), 25.
	Eede, Hendrik v., 111 (Rensw.), 42.
	Eede, Jacoba v., 111 (Rensw.), 42.
	Eeghen, Louise H. v., 111 (Rensw.), 46.
	Eel, K., I (Doorw.), 236.
	Eerde, Anna v., II (Vord.), 148.
	Eerde, Herman v., II (Vord.), 148.
	Eerde, tot, zie Renesse, v.
	Egberts, Anthonis, II (Midd.), 8.
	Egberts, Willem, II (Midd.), 8, 11.
	Egbekts gen. v. Middageten, Godert, II (Midd.), xi, 12, 13.
	Egeren, Margriet v., II (Hern.), igi, 194, 203.
	Egmond, Albertina v., II (Heeze), 219.
	Egmond, Anna v., 111 (Home), 114, 115, 116, 111 (Bergh), 193.
	Egmond, Arnold v., II (Rosend.), 29, 30.
	Egmond, Bertha v., 111 (Rensw.), 34.
	Egmond, Eleonora v., I (Zuylen), 201, II (Heeze), 219.
	Egmond, Floris v., I (Maur.), 90, I (Zuylen), 197.
	Egmond, Floris v., 111 (Bergh), 194, 111 (Nijenr.), 222, 225.
	Egmond, Francoise v., I (Zuylen), 201, 202.
	Egmond, heer v. IJselstein, Frederik v., 111 (Home), 114.
	Egmond, Jan v., I (Zuylen), 194, 195, 196, 201.
	Egmond, Jan v., II (Bosend.), 29.
	Egmond, Karei v., II (Are.), 265, 266, 267, 268, 269, II (Rosend.), 30, 31, 32, 34, II (Zuylst.), 71, II (Hern.), 192, 193. 194, II (Heeze), 216.
	Egmond, Lamoraal v., I (Zuylen), 201, 202, II (Heeze), 219, 111 (Home), 114.
	Egmond, Margaretha v., 111 (Nijenr.), 219, 222.
	Egmond, Maximiliaan v., II (Weid.), 121, 111 (Bergh), 194.
	Egmond, Sabina v., I (Zuvlen), 201, 111 (Home), 118.
	Egmond, Willem v., I (Well), 26, I (Recht.), 160, II (Rosend.), 30, 111 (Bergh), 193.
	Egmond gen. Baeck, Margaretha, 111 (Ruurlo), 280.
	Egmond v. Buren, Floris v., 111 (Bergh), 193.
	Egmond v. Gaveren, Philips v., I (Zuylen), 201, 202, II (Heeze), 219.
	Eze, Johan v. d., II (Midd.), 3.
	Ehse, v. d., zie Heeckeren, v.
	Ehze, zie v. Lintelo, v. d.
	Elderen, v., zie Renesse, v.
	Elias, Constantia, II 113.
	Elias, Pieter, II (Nederh.), 113.
	Enfield, Baron of, II (Zuylst.), 79.
	Engeland, Eleonora v., I (Zuylen), 186, II {Rosend.), 25, 26.
	Enghuizen, v., zie Heeckeren v. Engh.,v.
	Ennetieres, Marie V. F. J. d’, II (Hern.), 198.
	Ennetieres d'Hust, Victor Th. d’, II (Hem.), 198.
	Enninck, Jacob, I (Fraeyl.), 271.
	Entes v. Menteda, Barthold, 111 (Westh.), 247.
	Enthenich, Jan v., I (Recht.), 159.
	Epinoy, zie Melun.
	Eppeln, Frans A. v., 111 (Bergh), 205.
	Erckelens, v., zie Groef), de
	Erp, Henrica v., I (Well), 28, I (Maur.), 90, I (Zuylen), 198.
	Esden, Simon v., I (Eysd.), 131.
	Esselingen, Hans H., I (Doorw.), 231, 233-
	Essen, Hendriksdr., Luitgert v., II (Weid.), 119.
	Essen, Margriet v., II (Vord.), 140.
	Essen tot Helbergen, Carel v., II (Rosend.), 48.
	Essen tot Swanenburg, Maria Hadewie; v., II (Cann.), 56.
	Esser, Emilie J. F., 111 (Westh.), 253.
	Evers, Marianne, I (Well.), 43.
	Everwijn, Theodorijck, 111 (Duiv.), 59.
	Ewuck, Lysebeth v., 111 (Ruurlo), 288.
	Ewsum, Ermgard v., I (Recht.), 163.
	Eijck, Dorothea W., 111 (Nijenr.), 232, 239.
	Eijll, Jacob v.. 111 (Geyst.), 10, 13.
	Eijll, Johan v., TI (Are.), 262, 111 (Geyst.), 6,7, 9, 10.
	Eijll, Maria v., 111 (Geyst.), 14.
	Eijll, Matthijs v., 111 (Geyst.), 5.
	Eijll, tot, zie Daell, v.
	Eynatten, krans v., 111 (Limbr.), 268.
	Eynatten, Maria v., 111 (Limbr.), 268,
	Eysch, Eva v., 111 (Limbr.), 267.
	Eijnde, Jacqueline v. d., I (Moerm.), 250.
	F,
	Fagel, Hendrik, I (Zuylen), 206.
	Fagel, Johanna C., I (Zuylen), 206.
	Falckenstein, Wilhelm W. v., I (Well.), 30.
	Fannius, Cornelius, 111 (Assumb.), 140.



	Farnsum, tot, zie Ripperda, v.
	Feltz, Johanna van der, I (Welk), .33.
	Feuquières, de, zie Pas, de
	Feytama, Margaretha, 111 (Nijenr.), 232.
	Fick, Jan, I (Amer.), 66.
	Floris V, 111 (Westh.), 242.
	Fosse, La, I (Amer.), 62.
	Fraeyi,ema, Hillebranda, I (Fraeyl.), 263.
	Fraeylema. Oesbrandt, I (Fraeyl.), 263.
	Fraeylema, Reneke, I (Fraeyl.), 263.
	Francius, Petrus, I (Doorw.). 232.
	Frederik de Groote, I (Doorw.), 235.
	Frederik Hendrik, prins, I (Doorw.), 223, I (Maur.), 95, II (Zuyl.), 75, 76, 81.
	Frenck, Anna, 111 (Ruurlo), 293.
	Fridag v. Gödens, Franz H. v., I (Doorw.), 228.
	Friedrich Wilhelm, v. Brandenburg, I (Doorw.), 223.
	Fugger v. Kirchberg en Weissenborn, Anna R. F. J. C. v., II (Helm.), 180.
	Fugger v. Kirchberg en Weissenborn, Franfois G. v., II (Helm.), 180.
	Fouchier, Antoinette de, 11 (Heeze), 219.
	GK
	Gaesbeek, zie Home.
	Galen, Berend v., I (Kepp.), 17.
	Gavre, Olympe Th. M. H. de, II (Helm.), 17Q.
	Gebert, schoolmatres, I (Doorw.), 232.
	Gedern, zie Stolberg-Gedern.
	Geelvinck, Cornelis, 111 (Assumb.), 139-
	Geer, Johanna E. de, II (Heeze), 225, 226.
	Geertruid, vrouwe v. Limburg, 111 (Limbr.), 259.
	Geffex, Cornelia (Neeltje) v., II (Nederh.), no.
	Gelder, Adolf A. R. v., II (Are.), 276, 277.
	Gelder, Christiaan Aug. v., II (Are.), 278.
	Gelder, Johan G. v., II (Are.), 277.
	Gelder, Marcelis v., II (Are.), 275, 276, 277, 111 (Geyst.), 15.
	Gelder, Margaretha v., II (Are.), 275.
	Gelder, Otto J. Aug. v., II (Are.), 278.
	Geloes, Constantin C. F. M. G. de, I (Eysd.), 147.
	Geloes, GuiÜaume A. M. B. de, I (Eysd.), 146.
	Geloes, Hubert M. F. de, I (Eysd.), 146.
	Gei.oes, Renó J .M. A. de, I (Eysd.), 147.
	Gei.oes, Theophile Ch. D. M. C. M. de, I (Eysd.), 147.
	Gelre, Dirk v., II (Are.), 269, 270.
	Gelre, Eduard II v., I (Kepp.), 4,7, II (Rosend.), 26, 27, 28.
	Gelre, Eduard bast. v., II (Are.), 261.
	Gelre, Gerhard v., 111 (Bergh), 183.
	Gelre, Maria v., II (Are.), 260.
	Gelre, Otto v. Nassau, gr. v., 111 (Berghl, 182, 184, 185.
	Gelre, Reinald I v.. (Midd.). 2. 3, II (Rosend.), 2;.
	Gelre, ReinaM II v., II (Rosenci.). 25, 26, 27, 48.
	Gelre, Remalcl 111 v., II (Rosend.), 26, 27.
	Gelre, Reinald IV v., II (Rosend.), 29.
	Gelre, Reinier ,bast. v., II (Are.), 265, 266, 267, 268, 269. 270, 275.
	Gelre, Willem I v., II (Herm.), 190.
	Gelre, Wijnand v., II (Are.), 270.
	Gemen, Simon v., 111 (Bergh), 185.
	Gemen gend. Probsting, Elisabeth v., II (Vord.), 143.
	Gemminga, Emanuel, I (Fraeyl.J, 270.
	Genève, Clériade de, II (Heeze)', 219.
	Genève, Gasper de, II (Heeze), 219.
	Gent, Josina v., II (Doorn.), 241.
	Gent, Otto F. v., II (Vord.), 152.
	Gent, Sophia A. M. v., II (Vord.), 152.
	Gent, Wilhelmina v., II (Vord.), 152.
	Gerlach, heer v. Limburg, 111 (Limbr.), 258.
	Gervven, v., zie Millingh v. Gerwen.
	Gevers, Jhr. Mr. Hugo, 111 (Assumb.), 145. (Marq.), 177, 158.
	Gevers, Jhr. Jan H., 111 (Marq.), 177.
	Geysteren, Machteld, douair. v., 111 (Geyst.), i.
	Gheei., Elisabeth v., I (Maur.), 89.
	Ghemen, Herman 111 v., I (Zuylen), 188.
	Ghemen, Jan v., I 217.
	Ghore, Robrecht v., 111 (Home), 104.
	Ghysbrecht Aelbrechtzone, I (Zuylen), 194.
	Ginckel, zie Reede-Ginckel, v.,).
	Gistelle, Joost v., II (Helm.), 174.
	Gistelle, Margaretha v., II (Helm.), 174.
	Glymes, Jacob de, II (Heeze), 218.
	Godeken Aleydenzn., II (Doorn.), 232.
	Gödens, v., zie Fridag, v.
	Goes, Adriaen v. d., I (Kepp.), 17, 111 (Geyst.), 15.
	Goes, Johannes v. d., 111 (Westh.), 242, 243, 246.
	Goes, Willem v. d., I (Kepp.), 17, 111 (Geyst.), 15.
	Goes v. Dirxland, v. d., II (Cann.), 61.
	Goltstein, Catharina v., I (Doorw.), 222.
	Goltstein, Reiniera Ch. v., II (Vord.),
	Gommengies, 111 (Nijenr.), 216.
	Goslinga, Dodonea L. v., II (Weid.), I 2Q.
	Gonzague de Mantoua, Cecile 1., II (Helm.), 178.
	Gonzague de Mantoua, Lodewijk, II (Helm.), 178.
	Goor, Elisabeth v., 111 (Geyst.), 6, 8.
	Goor, Johan v., 111 (Nijenr.), 220.
	Goor, Johan v., 111 (Limbr.), 264.
	Goor, Maria v., 111 (Limbr.), 264, 267.
	Goths, zie Guts.
	Goude, Dirc. v. d., I (Moerm.), 249.
	Goude, Sophia v. d., I (Moerm.), 249.
	Goudriaan, zie Schagen en Warfuse.
	Grady de Bellaire, Hélène A. de, I (Borgh.), 306.
	Grady de Croënendaal, Marie R. A. de, II (Are.), 279.
	Graess, Elisabcth v., II (Cann.), 53.
	Graess, Joost v., II (Cann.), 53.
	Graes tot Pleckenpoel, Joost v., II (Midd.), ii.
	Grambergen, Bernardt, I (Doorw.), 233-
	Grevenuroeck, Johan v., II (Are.). 275.
	Grevenbroeck, Johan v. Arckel v., 111 (Rensw.), 31, 32, 33, zie ook Berghen.
	Grimbergen, Aernout v., I (Kepp.), 1.
	Grimbergen, Geeraert D. v., I (Kepp,),,i.
	Grimbergen, Wouter B. v., I (Kepp.), 1.
	Grimminck Willemsdr., Mayken, 111 (Westh.), 250.
	Grobbendonck, II (Helm.), 177.
	Grobbendonck, v., zie Schets.
	Groeff v. Erckelens, Geertruyd de, I (Maur.), 93.
	Groeff v. Erckelens, Hendrick de, I (Bilj.). 106, 111 (Rensw.), 39.
	Groenen, Henricus v., I (Zuylen), 187.
	Groenewegen, Maria M., I (Maur.), 97.
	Groesbeek, Anna v., I (Eysd.), 139, 140.
	Groesbeek, Elisabeth v., 111 (Geyst.), 10.
	Groesbeeck, Jan v., II (Cann.), 55.
	Groesbeek, Sophia v., I (Recht.), 159.
	Gronsvelt, Catharina v., X (Eysd.), 134-
	Gronsvelt, Hendrik v., I (Eysd.), 134, 136. 139-
	Gronsvelt, Jan II v., I (Ej'sd.), 132, 133- 134, 136. 154-
	Gronsvelt, Johanna v., I (Eysd.), 139.
	Groot,. Johanna C. de, I (Maur.), 97.
	Grotart de Os, Godefridus, I (Maur.), 87.
	Groulart, Steven, I (Borgh.), 302.
	Grubbe, Anna, 111 (Ruurlo), 283.
	Gruithuis, Arent v. d., I (Doorw.), 216.
	Gruuthuse, Gherselis v. d., I (Bilj.), 105.
	Gruuthuse, Goossen v. d., I (Bilj.), !°5-
	Gulik, Gerard v., I (Zuylen), 186, 111 (Home), :og.
	Gulik, Johanna v., II (Rosend.), 29.
	Gulik, Maria v., II (Are.), 260.
	Gulik, Philippa v., 111 (Home), 110.
	Gulik, Reinoud v., 111 (Bergh), 189.
	Gulpen, Margaretha v., II (Helm.), 176.
	Guts, (Goths), Johan Ph., 111 (Ruurlo), 295.
	Gyldenlöw, TTlrik F., I (Doorw.), 224, 228, 231.
	Gymnicii, v., zie Beissel.
	Gysbertsz., Bartolt, I (Doorw.), 218.
	H.
	Habsburg, Everhard v., II (Heeze), 208.
	Hack, Hubert, 111 (Rensw.), 35.
	Hackfort, Agnes v., 111 (Ruurlo), 280, 293-



	Hackfort, Berend v., I (Bilj.), in, I (Recht.), 164, II (Vord.), 140, 143, 111 (Ruurlo), 280.
	Hackfort, Catharina v., II (Vord.), 143, 144, 147.
	Hackfort,Gerritv.,ll (Vord.), 139,140.
	Hackfort, Henrik v., II (Vord.), 140.
	Hackfort, Henricav., II (Vord.), 144.
	Hackfort, Jacob v., II (Vord.), 139, 140.
	Haeften, Agnes v., 111 (Ruurlo), 283.
	Haeften, Alard v., 111 (Ruurlo), 283.
	Haeften, Derck v., I (Kepp.), 10, I (Doorw.), 221.
	Haeften, Wilhelmina v., 111 (Assumb.), 137, 138.
	Haeften, Walraven v., I (Doorw.), 221, 111 (Assümb.), 137.
	Haeke v. d. Rutenbergh, I (Recht.), 155-'
	Haemstf.de, Adolf v., I (Moerm.), 254.
	Haemstede, Aernoud v., I (Moerm.j, 249, 250, 261, 111 (Marq.), 156.
	Haemstkde, Agatha v., I (Moerm.), 254.
	Haemstede, Floris v., I (Moerm.), 249, 250.
	Haemstede, Jan v., I (Moerm.), 249, 250.
	Haemstede, Margaretha v., I (Moermond), 249, 111 (Marq.), 158.
	Haemstede, Witte v., I (Moerm.), 247, 248, 249, 255, 111 (Duiv.), 49.
	Haer, v. d., zie Zuylen, v.
	Haerlem, Beatrix v., 111 (Marq.), 154.
	Haerlem, Heilwig v., II (Nederh.), 92.
	'Haerlem, Willem v., 111 (Marq.), 154.
	Haersma, Hans H. v., II (Nederh.), 113.
	Haersolte, Margaretha v., I (Recht.), 171.
	Haghen, Simon, 111 (Marq.), 155.
	Haghen, Steven v. d. I (Zuylen), 204.
	Halen, Godert v., 111 (Home), 104.
	Halewijn, Catharina v., II (Helm.)? *75-
	Halewijn, Jacob v., IX (Helm.), 175.
	Halewijn, Louis v., II (Helm.), 176.
	Halmael, Jr., A. v., I (Fraeyl.), 275.
	Ham, Meinard v., 111 (Bergh), 195.
	Hamale, Jean v., 111 (Rensw.), 40.
	Hamale, Philips v., 111 (Rensw.), 40.
	Hamale, Philips v., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 40, 41. (Rensw.), 40.
	Hamale, Willem v., 111 (Rensw.), 40.
	■Hamale, Willem v., en Monceau, 111
	Haman, Arnoldus J., I (Moerm.), 259.
	Hamal, Arnold v., I (Borgh.), 289, 290.
	Hamal, Margaretha, I (Borgh.), 290.
	Han de Martigny, Henriette Th. du, II (Helm.), 180.
	Hannasch, Anna G., II (Doorn.), 249.
	Harcourt, Maria v., II (Rosend.), 29.
	Hardenbroeck, Govert J. A. v., I (Bilj.), 128.
	Hakdenbroeck, Gijsbert v., X (Bilj.), 114.
	Hardenbroek, Johan F. W. K. v., I (Bilj.), 124, 127.
	Hardenbroek v. ’s Heeraarsberg en Berg-Ambacht, Karei J. G. v., II (Weid.), 130.
	Haren, Adam v., I (Borgh.), 287, 289.
	Haren, Agnes v., I (Borgh.), 289.
	Haren, Aleida v., 111 (Hoensbr.), 82.
	Haren, Anna W. v., I (Bilj.), 122.
	Haren, Carolina W. v., I (Bilj.), 122.
	Haren, Geertruida W. A. v., I (Bilj.), I 22.
	Haren, Oda v., I (Borgh.), 287.
	Haren, Ogier v., I (Borgh.), 287, 288, 310, 111 (Hoensbr.), 82.
	Haren, Onno Z. v., I (Borgh.), 287.
	Haren, Willem v., I (Borgh.), 287.
	Harff, Adam v., 111 (Geyst.), 5, 6.
	Harff, Godard v., I (Doorw.), 221.
	Harff, Godart v., 111 (Geyst.), 4,5, 6, 14.
	Hartsinck, Caecilia, I (Bilj.), 124.
	Hartstnck, zie Matselis, v.
	Has, GijsbeH, I (Bilj.), 114.
	Hayman, Agnes, 111 (Westh.), 251.
	Haveri.en, Margaretha v., II (Helm.), 163.
	Hawkins Whitsted, Sir James, I (Doorw.), 236.
	Hechingen, zie Hohenzollern.
	Hedel, Frederik v., 111 (Bergh), 193, 194, zie ook Leek.
	Hedel, Ludolf v., 111 (Bergh), 192.
	Heeck, J. H. v., 111 (Bergh), 208.
	Heeckerf.n, v., zie Rode v. Heeck.
	Heeckeren, Andries v., II (Weid.), 118, 119.
	Heeckf.ren, Griete v., II (Weid.), 118, 119.
	Heeckeren, Heilwich Ch. B. v., I (Kepp.), 18.
	Heeckeren, Jacob D. C. v., XI (Weid.). 130.
	Heeckeren v. Brandsenburg, A. P. v., 111 (Westh.), 254.
	Heeckeren v. Brandsekbuag, E. C. v., 111 (Westh.), 254.
	Heeckeren tot Diepenbroek. Joost v., 111 (Ruurlo), 283.
	Heeckeren v. d. Ehse, Aleid v., I (Recht.), 159.
	Heeckeren v. d. Ehse, Evert v.. I (Recht.), 158.
	Heeckerem v. d. Ehse, Frederic v., I (Recht,), 157, 158, 159, 182.
	Heeckeren v. Engnuizen, Frans J. v., 111 (Ruurol), 294.
	Heeckeren v. Enghuizen, Jacob D. v., 111 (Ruurlo), 291, 293.
	Heeckeren v. Enghuizen, Marguerite Chr. v., I (Recht.), 174.
	Heeckeren v. Enghuizen, Robbert v.. 111 (Ruurlo), 201.
	Heeckeren v. Kell, Jacob D. C. v., 111 (Ruurlo), 295.
	Heeckeren v. Kell, Sophia W. baronesse v., 111 (Ruurlo), 297.
	Heeckeren van Keel, Mr. Willem baron v., 111 (Ruurlo). 296, 297.
	Heeckeren v. Kell, Willem H. A. v., 111 (Ruurlo), 296.
	Heeckeren v. Kell, Willem H. A. C. baron y., 111 (Ruurlo), 298.
	Heeckeren v. Molecaten, Douair. v., II (Cann.), 61.
	Heeckeren tot Nettelhorst, Walraven v., 111 (Ruurlo), 292.
	11kfxkeren v. Overlaer, Elisabeth J. E. v., I (Recht.), 174.
	Heeckeren v. Rechteren, Adolt v., I (Recht.), 163, 164, 168.
	Heeckeren v. Rechteren, Anna v., I (Recht.), 168.
	Hekckeren v. Rechtkren, Frederic v., I (Recht.), 160, 161, 162, 163, II (Doorn), 240.
	Heeckeren v. Rechteren, Hendrick v., I (Recht.), 168, 169.
	Heeckeren v. Rechteren, Johan v., I (Recht.), 161, 162, 163, 168.
	Heeckeren v. Rechteren, Otto V., I (Recht.), 160, 163, 168.
	Heeckeren v. Rechteren, Sweder v., I (Recht.), 159, 160.
	Heeckeren t. Roderlo, Johanna v., I (Recht.), 170.
	Heeckerfn v. Ruurlo, Agnes v., 111 (Ruurlo), 284.
	Heeckeren v. Ruurlo, Assueer v., 111 (Ruurlo). 292, 294, 295.
	Heeckeren v. Ruuri.o, Evert v., 111 (Ruurlo), 279, 280, 293, 302.
	Heeckeren v. Ruurlo, Henrik v., 111 (Ruurlo), 278.
	Heeckfren v. Ruuelo, Jacob v., 111 (Ruur'o), 278, 279, 280, 281, 382, 283.
	Heeckeren v. Ruurlo, Johan v,( 111 (Ruurlo), 278.
	Heeckeren v. Ruurlo, Margaretha v., 111 (Ruurlo), 282.
	Heeckeren v. Wassenaer, Maria C. v„ II (Midd.), 17, (Weid.), 130.
	Heeckeren, v., zie de Rode v.
	Heeckeren v. Voorst, zie Voorst.
	Heemskerk, Arnoud v., 111 (Marq.), Isi. 152.
	Heemskerk, dementia v., 111 (Marq.), 165, 166, 167, 168.
	Heemskerk, Gerard v., 111 (Marq.), 152, 153, 154, 155.
	Heemskerk, Gerbrand v., II (Nederh.), 95-
	Heemskerk, Gerrit v., 111 (Marq.), 151.
	Heemskerk, Gerrit v., 111 ’ (Marq.), 159, 160, 163, 164, 165.
	Heemskerk, Herbem v., 111 (Marq,), 159.
	Heemskerk, Wouter v., I (Moerm.), 249. 250, 111 (Marq.), 155, 156, 157, 158.
	Heemskerck v. Bekesteyn, Bernardina v., II (Doorn.), 245.
	Heemskerck v. Bekf.steyn, Cornelis F. v., II (Doorn.), 245.
	Heemskkrck v. Bekesteyn, Hendrina J. v., II (Doorn.), 246, 249.
	Heemskerck v. Bekesteyn, Johan J. v., II (Doorn.), 246.
	Heemskerck v. Bekesteyn, Maria G. v., II (Doorn.), 246.
	Heemstede, Dirk v., II (Nederh.), 95.
	Heemstede, Machteld v., II (Nederh.), 95-
	Heemstra, E. M. bar. v., I (Bilj,), 123.
	Heer, Jan de, II (Nederh.), 110.
	lleerdt, Goert v., I (Bilj.), 114,
	Héermael, H., 111 (Assumb.), 138.
	Heeswijck, Dirk v., II (Hem.), 186.
	Hf.eswijck, Mathias v., 111 (Westh.), 247.
	Heeze, Herbertus v., II (Heeze), 205, 230.



	Heiden, Gerrit v., II (Hern.), 190.
	Heim, Henrica P. v. d., II (Vord.), 154.
	Heinsberg, Dirk v., graaf v. Looz, 111 (Rensw.), 26.
	Heinsberg, Godfried v., 111 (Home), 106.
	Heinsberg, tot Dalenbroeck, Godard v., 111 (Home), no.
	Heinsberg Loon, Johanna v., 111 (Home), iio.
	Heinsberg, zie Loon v. Heinsb.
	Heinsius, syndicus, I (Fraeyl.), 265.
	Helbergen, tot, zie Essen, v.
	Hell, Casyn v. d.. II (Rosend.), 34.
	Hell, Cousyn v. d., I (Recht.), 168.
	Hellemans, Carel, I (Zuylen), 203.
	Helmich, Splinter. I (Well.), 33, 34, 111 (Geyst.), 10,1 (Bilj.), 113, II (Are.), 274.
	Helmond, Hezelo de, II (Helm.), 158.
	Helmond, Walram v., II (Helm.), 170.
	Hemert, Gijsbert v., I (Amer.), 49, 50, 54-
	Hemert, Jan v., ï (Amer.), 50, 53, 54.
	Hemert, Johan Gijsbertszn. v., II (Doorn.), 237, 238, 239, 240.
	Hemert, Joost v., I (Amer.), 49, 53, (Doorw.), 218, II (Doorn.), 239, ill (Limbr.), 263.
	Hemert, Peter v., I (Doorw.), 218, II (Doorn.), 239.
	Hemert, Reynier v., I (Amer.), 53, 54.
	Hemert, Staaskin v., X (Doorw.), 218, II (Doorn.), 239.
	Hemert, zie de Cock v.
	Hemmen, v., zie Lijnden v. Hemm.
	Hendrik I v. Brabant, II (Helm.), 158, II (Heeze), 205, 206.
	Hendrik II v. Brabant, II (Helm.), i6o.
	Hendrik 111 v. Brabant, II (Helm.), 160.
	Hendrik IV, I (Bilj.), 105.
	Hendrik Casimir, I (Fraeyl.), 266.
	Hendrickzn., Dirck, I (Bilj.), 106.
	Henegouwen, Guy v., 111 (Nijenr.), 211.
	Henegouwen, Margaretha v., 111 (Assumb.), 128. 111 (Bergh), 213, 214.
	Hennin v. Bossu, Eleonora de, 111 (Marq.), 173.
	Hknning, Christian, I (Bilj.), 124, 128.
	Herenthout, Catharina S. v., I (Moerm.), 254.
	Herlaer, v. Noordeloos, Sophia J. v., 111 (Marq.), 165.
	Herman, heer v. Limburg, 111 (Limbr.), 258.
	Hernando, don ,111 (Bergh), 196.
	Hernen, Agnes v., II (Hern.), 186.
	Herken, Dirk v.. II (Hern.), 185.
	Hernen, Elisabeth v., II (Hern.), 186.
	Hernen, Gerhard v., II (Hern.), 185, 186.
	Hernen, Hendrik v., II (Hern.), 190.
	Hernkn. Machteid v., 111 (RuurlM, 278. ■
	Hernen, Willem v., II (Hern.), 185, 186.
	Hernen, Wolter v., 111 (Ruurlo), 278.
	Hernen, zie v. Wijhe, v.
	Herpen, Albert v., 111 (Marq.), 152.
	Herpen, Henrik v., 111 (Marq.), 152.
	Hbrroitskercke, Jacob v., zie Serooskerke, J. v.
	Hertaing, v. Marquette, Adriaan de. (Marq.), 173.
	Hertaing, v. Marquette, Daniël de, 111 (Marq.), 170.
	Hertaing, v. Marquette, Hendrik de, (Marq.), 173.
	Hertaing, v. Marquette, Maximiliaan de, (Marq.), 173.
	Hertaing, v. Marqueite, Willem de, 111 (Marq.), 173.
	Hertefeldt, Geertruid M. A. v., II (Doorn.), 346.
	Hertefeldt, Goswijn A. v., II (Doorn.), 249.
	Hertefeldt, geb. v. Bemmel, Maria A. G. v., II (Doorn.), 246.
	Hertefeldt tot Polsweerdt, Joost H. v., II (Doorn.), 246.
	Hervoet, Hendrik v., II (Are.), 276.
	Herwen, Aleyt v., II (Cann.), 50.
	Herwen, Claes v., II (Cann.), 50.
	Herwen, Reynart v., II (Cann.), 50.
	Herwitnen, Bruisten v., 111 (Nijenr.), 216.
	Hese, Hadewich v., II (Nederh.), 9;.
	Herman J. L., 111 (Nijcnrode}, 232.
	Hesius, zie Hoorne, Willem van
	Hessen-Kassel, Emilia v., I (Doorw.), 228.
	Hessen-Kassel, Karei v., I (Doorw.), 2?3-
	Hessen-Homburg, Wilhelmina M. v., I (Doorw.), 234.
	Hessen-Philippsthal, Wilhelm v., I (Recht.), 173.
	Heuckelom, Ótto v., heer v. Asperen, 111 (Rensw.), 25.
	Hoekelom, Otto v., 111 (Rensw.), 34.
	Heumen v. Odenkirchen, Elisabeth v., 111 (Limbr.), 268.
	Heurn, zie Hoorne.
	Heus, Willem H. de, 111 (Nijenr.), 232.
	Heus, Henri G. A. de, 111 (Nijenr.), 233-
	Heusden, Sophia v., II (Heeze), 206.
	Heyden, Alexander A. J. C. v. d., II (Doorn.), 249.
	Heyden, Alexander E. C. C. v. cl., II (Doorn.), 250.
	Heyden, Clemens F. W. v. d., II (Doorn. , 249.
	Heyden, Johan E. C. v. d., II (Doorn.), 246.
	Heyden, Jodocus H. A. A. J. J. v. d., II (Doorn.), 249.
	Heyden, Willem J. J. v. d., II (Doorn.), 249.
	Heyden a Blisia, Kdmond C. v. d., I (Borgh.), 305.
	Heyden a Blisia, Jan W. v. d., I (Borgh.), 302, 305.
	Heyden a Bi.isia, Maria L. v. d., I (Borgh.), 305-
	Heyden-Hompesch, Wilhelmina C. D. v., I (Recht.), 174.
	Heym, Aernt, I (Maur.), 90.
	Heym, Aert, I (Maur.), 89, 90, 93, 95.
	Heym, Godfried, I (Maur.), 89.
	Heym, Goessen, I (Maur.), 89.
	Heym, Hendrick, I (Maur.), 95, 96.
	Heym, Jan, I (Maur.), 89, 90, 93.
	Heym, Johannes, I (Maur.), 84, 87.
	Heym, Maria de, I (Maur.), 93, 95,
	Hinojossa, Clara de. 111 (Duiv.), 63.
	Hinojossa, Mr. Peter de, 111 (Duiv.), 63,
	Hillf.rath, zie Schcnch.
	Hinckaert, Helena, 111 (Rensw.), 40.
	Hinckart, Joanna, II (Helm.), 173.
	Hinckart, Philippus, II (Helm.), 173.
	Hochepied, Elisabeth de. I (Moerm.), 256.
	Hochsteden, Maria E. L. v., II (Arc.l, 278.
	Hochstedt, vrouwe van, I (Well.i, 28.
	Hodenpijl, Maria v., II (Nederh.), 95.
	Hoek, Pieter, 111 (Westh.), 246.
	Hoemen, Godert v., II (Cann.), 50.
	Hoen, Herman, 111 (Hoensbr.). 80, Bx, 82, 83, 84, 85, BÓ.
	Hoen, de, van Cartils, 111 Hoensbroeck), 81.
	Hoen, Johan, til (Hoensbr.), 81, 82, 8.3, 84.
	Hoen tot Spanbeeck, Daniël, 111 (Hoensbr.), 86.
	Hoen, Nicolaas, 111 (Hoensbr.), 86, 90.
	Hoen, Johan v„ 111 (Hoensbr.), 86.
	Hoen tot Bevert, Johan, 111 (Hoensbroeck), 86.
	Hoen tot Beverst, Reiruer, 111 (Hoensbr.), 86.
	Hoen tot Bevert, Koelman, 111 (Hoensbr.), 86. zie ook Hnenslroeck.
	Hoen, zie Lippe v. d.
	Hoenbraken, Heyniken v., II (Vord.), 138.
	Hoensbroeck, Adriaan v., 111 (Hoensbr.), 91, 92.
	Hoensbroeck, Anton C. v., I (Eysd.), 145.
	Hoensbroeck-Geul, Arnold v., 111 (Hoensbr.), 91.
	Hoensbroeck, Arnold A. v., 111 (Hoensbr.), 92.
	Hoensbroeck, Clemens W. J. B. v., 111 (Hoensbr.), 96, 97.
	Hoensbroeck, Frans A. A. J. Ph. v., 111 (Hoensbr.), 95.
	Hoensbroeck, Frans E. v., 111 (Hoensbr.), 96, 97.
	Hoensbroeck, Cotthard v., 111 (Hoensbr.), 91.
	Hoensbroeck, Herman v., 111 (Hoensbr.), 86, 90.
	Hoensbroeck, Isabella A. v., I (Eysd.), 142.
	Hoensbroeck, Isabella A. Ph. v., I (Eysd.), 146.
	Hoensbroeck, Isabella M. R. A. v., 111 (Geyst.). 20.
	Hoensbroeck, Karei v., v. Hillersrath, 111 (Hoensbr.), 97.
	Hoensbroeck, Lotharius F. H. V. v., 111 (Hoensbr.), 96.
	Hoensbroeck, Maria A. L. v., 111 (Geyst.), 20.
	Hoensbroeck, Maria Catharina v., 111 (Hoensbr.), 95.
	Hoensbroeck, Nicolaas v., 111 (Hoensbr.), 86, 89.
	Hoensbroeck, Paul C. 111 (Hoensbr.), 98.



	Hoensbroeck, Ulrich v., 111 {Hoenstaoeck), <3l.
	Hoensbroeck, Ulrich A. D. H. J. v., I (Eysd.), 145.
	Hoensbroeck, Willem A. v., 111 (Hoensbr.), 92, 95.
	Hoensbeoeck, Wilhelm F. A. A. A. H. R. T. M. v., 111 (Hoensbr.), 97.
	Hoensbroeck, Wolter v., 111 (Hoensbroek), 90.
	Hoensbroeck tot Lismael, Johan, 111 (Hoensbr.), 90.
	Hoensbroeck tot Oostham, Anna C., 111 (Hoensbr.), 92.
	Hoensbroeck v. Oostham, Herman v.t 111 (Hoensbr.), 91.
	Hoensbroeck, v. zie ook Hoen.
	Hoensbroeck, v., zie Renesse.
	lloeofft, Isabella A., 1 (Zuylen), 205, II (Heeze) , 225.
	Hoevel. Aleida 0. F., II (Doorn.), 249.
	Hoevelick, heer v., I (Bilj.), 108.
	Hoeveel, v., zie Wolf v. H.
	Hoeven, Philippina B. v. d., II (Nederh.), 109.
	Hoffer, Cornelia, I (Moerm.), 256.
	Hogendorp, Mr. Diderik J. v., 111 (Assumb.), 143.
	Hogkndorp, Sara J. v., I (Bilj.), 123, 124.
	Hohendorff Georg, W. v., II (Nederh.), 108.
	Hohenlohe, Philips v., II (Helm.), 176.
	Hoheni.ohe, graaf v., I (Bilj.), 113.
	Hohenzollern-Hechingen, Eitel Friedrich, v., 111 (Bergh), 203.
	Hohenzollern-Hechingen, Henriette F. v„ 111 (Bergh), 203.
	Hohenzollern-Sigmaringen, Frans W. v„ 111 (Bergh), 205.
	Hohenzollern-Sigmaringen, Karei F. v., 111 (Bergh), 206.
	Mohknzoi.i.krn-Sigm aringen, Maximiliaan v., 111 (Bergh), 205.
	Hohenzollern-Sigmaringen, Meinhard v., 111 (Bergh), 205.
	Holbach, Charles M. de, II (Heeze), 225.
	Holbach, Francois A. de, II (Heeze), 224, 225.
	Holbach, PaulH. Th., II (Heeze), 225.
	Holstein, zie Stael v.
	Holte, Evert v. d., 111 (Ruurlo)," 278.
	Holthuisen, zie Schimmelpcnninek v. d. Oye tot Holth.
	Holthuisen, Elisabeth v., 111 (Ruurlo), 277, 278.
	Holthuisen, Ingram v., 111 (Ruurlo), 277, 278.
	Holthuisen, Kracht v., 111 (Ruurlo), 277.
	Holthuisen, gen. v. Roderlo, Roelof v., 111 (Ruurlo), 277.
	Homoet, Elisabeth v., I (Kepp.), 9.
	Homoet, Hendric v., I (Doorw.), 216, 217, I (Kepp.), 10, II (Doom.), 236.
	Homoet, Johan v., I (Kepp.), 9.
	Homoet, Johan v., I (Kepp.), 9, II (Doorn.), 239, 240.
	Homoet, Margaretha v., I (Doorw.). 218, 221, II (Doorn.), 239.
	Homoet, Maria v., I (Doorw.), 218, 221, II (Doorn.), 239, 240.
	Homoet, Reinald v., I (Doorw.), 217, 218, II (Doorn.), 236, 237, 238, 240.
	Homoet en Wisch, Henrick tot, II (Doorn.), 240, 111 (Bergh), 193.
	Hompesch, Ursula v., 111 (Hoensbr.), 91.
	Hompesch v. Bolheim, Ursula v., I (Borgh.), 293- '
	Hompesch, zie Heiden-Homp. v.
	Honert, van den, I (Amer.), 71.
	Honnepel, Catharina v., II (Doorn.), 241.
	Honselaer, Gerarda v., 111 (Assumb.), 137-
	Honseler, Hendrik v., I (Welk), 25.
	Honseler, gend v. d. Velde, Johan v., II (Are.), 260.
	Honstein, v., zie Boinenborch, v.
	Hontsschoten, Johanna v., II (Heeze), 211.
	Hooge, Joost v. d., I (Moerm.), 250.
	Hoogeveen, Mr. Dirk v., 111 (Rensw.), 43-
	Hoogland, Maria v., I (Moerm.), 254.
	Hoogstraten, Eleonora v., 111 (Home), ii7.
	Hoop, Abraham J. v. d., I (Fraeyl), 278.
	Hoop, Jan N. v. d., I (Fraeyl.), 278.
	Hoop, v. d., zie Thuessink, a.
	Hoorn, Johan v., II (Rosend.), 35.
	Hoorn, Petronella W. v., II (Rosend.), 35-
	Hoorn v. Burgh, Jan C. v., I (Moerm.), 260.
	Hornes, Anna C. v., I (Doorw.), 223.
	Horne, Arend v., I (Kepp.), 7.
	Hoorne, Arnout v., II (Heeze), 210, 211, 215.
	Horne, Bertramus de, 111 (Home), 102.
	Horne, Dirk v., 111 (Horne), 106, 109.
	Horne, Dirk Loef v., 111 (Home), 109, 121.
	Horne, Floris v., v. Montmorency, v. Montigny, 111 (Horne), 114, 116.
	Horne, Frederik v., 111 (Home), 113, 115.
	Hornes, George v., I (Zuijlen), 201.
	Hoorne, George v., II (Heeze), 219.
	Hoorne, Gerard v., II (Heezej, 206, 207.
	Hoorne, Gerard II v., II (Heeze), 209.
	Hörne, Gerard v., 111 (Home), 104, 105, 106.
	Horne, Gerardus de, 111 (Horne), 102.
	Horne, Helwiges v., 111 (Horne), 103.
	Horne, Heriman v., I (Bilj.), 105.
	Horne, Jacob I v., 111 (Home), m, 112, 122.
	Horne, Jacob IX v., 111 (Home), 113, 114.
	Horne, Jacob 111 v., 111 (Horne), 114.
	Hoorne, Jacob v., II (Heeze), 215.
	Hoorne, Jan v., II (Heeze), 206.
	Hoorne, Jan v., II (Heeze), 211, 212.
	Horne, Jan v., 111 (Home), 114, 115, 117.
	Hurne, Johan v., 111 (Home), 114.
	Horne, Johan v., 111 (Home), 106.
	Horne, Johan v., bissch. v. Luik, 111 (Home), 113, 114.
	Horne, Isabella J. v., 111 (Home), 122.
	Hoorn*, Maarten v., II (Heeze), 218.
	Hoorne, v., II (Heeze), 215.
	Hoorne, Maria v.. II (Heeze), 219.
	Horne, Maria v., v. Montmorency, 111 (Home), 115.
	Hookne, Maximiliaan v., II (Heeze), 206, 215, 217.
	Hoorne, Philips v., II (Heeze), 206, 212, 215. 218.
	Horne, Philips v., v. Montmorency, 111 (Horne), 114, 115, 116.
	Hoorne, Sabina v., II (Heeze), 219.
	Horne, Walburgis v., 111 (Home), 113, 122.
	Horne, Willem v„ 111 (Horne), 102.
	Horne, Willem v., 111 (Home), 106, 109, no. in.
	Hoorne, Willem 111 v., II (Heeze), 206.
	Hoorne, Willem IV v., II (Heeze), 205, 206.
	Hoorne, Willem V v., II (Heeze), 208, 209.
	Hoorne, Willem v., (Hesius), II (Heeze), 218, 219.
	Horne en Altena, Willem v., 111 (Home), 102, 103, 104.
	Horne-Beaucignies, Gerard v., 111 (Home), 121.
	Horne-Beaucignies, Jan B. v., 111 (Home), 121.
	Horne-Beaucignies, Willem A. v., 111 (Home), 118, 121, 122.
	Horne-Gaesbeek, Philips v., 111 (Home), 112.
	Hoorne, v., zie Loef v. Hoorne.
	Hop, Constantia J., 111 (Nijenr.), 231.
	Hop, Mr. Comelis, 111 (Nijenr.), 231.
	Hop, Sara A., 111 (Ruurlo), 296.
	Hope, Adrian E., II (Nederh.), 109, 110.
	Hope, Henry Ph., II (Nederh.), 109, 110.
	Hope, John (Joan), II (Nederh.), log, 110.
	Hope, Thomas, II (Nederh.), 109.
	Hora Siccama, Johan, I (Fraeyl.), 276, 278, 285.
	Hora Siccama, Wiardus, I (Fraeyl.), 278.
	Hornin, Engelbertus de, ÏII (Home), 102.
	Horion, Ferdinande L. de, II (Helm.), 180.
	Horion, Gerard A. de, zll (Limbr.), 272.
	Horst, Adolf v. d., 111 (Limbr.), 267.
	Horst, Alfert v. d.. II (Nederh.j, 92, 93. 94. 95-
	Horst, Dirk v. d., II (Nederh;), 95, 96, 99-
	Horst, Ernst v. d., II (Nederh.), 92.
	Horst, Gijsbert Dirixsz. v. d., II (Nederh.), 96, 99.
	Horst, Johan v. d., 111 (Bergh), 196.
	Horst, Oda v. d., 111 (Assumb.), 130.
	Horst, v. d., zie Wulven, v.
	Hove, Leo Alex. v., II (Heeze), 220.
	Hovel, Heinrich v., I (Zuylen), 183.
	Hoyer, Cornelis Th., I (Moerm.), 260.
	Hoyer, Willem, I (Moerm.), 260.
	Huissen, Elisabeth v., 111 (Marq.), 154.



	Huissen, Everhard v„ 111 (Marq.), 154.
	Hulsberg, I.ibricht v., 111 (Hocnsbr.), 91.
	Hulseboom, Gerrit, II (Cann.), 67.
	Huwalda. v., zie Aebinga.
	Hus, zie We.rner.
	Hust, d’, zie Ennetiircs, ï.
	Hutinck, Berndt, I (Kepp.), 12.
	Huydecoper, Adriana, 111 (Nijenr.), 232, 239.
	Huydecoper, Henriette J. W., 111 (Rensw.), 46.
	Huygens, Everard, I (Bilj.), 122.
	Huyn v. Amstenraedt, Arnold, I (Eysd.), 139, 140.
	Huyn v. Amstenßaedt, Jan, I (Eysd.), 1.39.
	Huyn v. Amstenraedt, Jan W., I ’ (Eysd.), 140.
	Huyn v. Amstenraedt, Johan, I (Bilj.). 117.
	Huyn v. Amstenraedt, Maria, I (Eysd.), 140.
	Huyn v. Amstenrade, Mechtildis, 111 (Hoensbr.), 91.
	Huyssen v. Kattendyke, Lonise, C. W„ II (Rosend.), 36.
	I.
	Isabella, v. Henegouwen, II (Heeze), 208.
	Isebree, Catharina M., I (Moerm.), 260.
	Isendoorn, Hendrik v., II (Cann.), 49, 62.
	Iskndoorn, Mechtcld v., Woutersclr., 111 (Rensw.), 34.
	Isendoorn, v., zie Pieck, v.
	IsENDOor.N a Blois, Elbert v., II (Cann.), 54, 55, 56.
	Isendoorn a Blois, Elbert G. v., II (Cann.), 57.
	Isendoorx a Blois, Fredericus C. Th. v., II (Cann.), 58.
	Isendoorx a Blois, Frederik J., II (Cann.), 57, 67.
	Isendoorn v. Blois, Hendrik v., II (Cann.), 55-
	Isendoorn a Blois, Jan H., II (Cann.), 56, 57.
	Isendoorn a Blois, Jan H. J., II (Cann.), 57.
	Isendoorn v. Blois, Johan V., II (Cann.), 54.
	Isendoorn a Blois, Marlen v., II (Cann.), 55.
	Isendoorn a Blois, Marten A. v., II (Cann.), 56.
	Isexdoorn a Blois, Philibert v., I (Borgh.), 294 301, 305.
	Isendoorn A Blois, Reinier A. L. v., II (Cann.), 58.
	Isendoorn a Blois, Reynder C. v., II (Cann.), 57.
	Isendoorx a Blois, Willem v., I (Borgh.), 302.
	Isendoorn a Blois, Wolter F. V., I (Borgh), 30T, 302.
	Ittere, Hendrik v., II (Helm.), 158.
	Ittere, Jan v., II (Helm.), 158.
	Itteren, Mechteld v., I (Borgh.), 288.
	Itterne, heer v., I (Zuylen), 183, 184.
	Ittersum, Agnes v., II (Weid.), 122.
	Ittersum, Kobert v., I (Recht.), 164, 168.
	Ittersum, Wolf v., I (Recht.), 161.
	J.
	Jaarsveld, v., zie Vlanen.
	Jacoba van Beieren, I (Doorw.), 267.
	Jan I v. Brabant, II (Helm.), 160, 161.
	Jan II v. Brabant, II (Helm.), 161.
	Jan 111 v. Brabant, II (Helm.), 161, 163.
	Jenneken, I (Doorw.), 218.
	Jong v. Rodenburgh, Catharina Chr. J. de, I (Maur.),’9B.
	Jonghelinck, Jacques, I (Amer.), 55.
	Jonge v. Zwijnsbergen, Anna M. É. A. de, II (Helm.), 181.
	Jonge v. Zwijnsbergen, Jhr. Marinus B. W. de, 111 (Nijenr.), 232.
	Joossensdr., Catharina, 111 (Westh.), 249.
	Joseph 11, keizer, 111 (Hoensbr.), 96.
	L.
	Laer, Gela v., I (Fraeyl.), 263.
	Laer, Hendrik A. v., 111 (Ruurlo), 294.
	Laer, Henriëtta J. E. A. W. v., 111 (Ruurlo), 292, 294.
	Laer v. Kell, Hendrik v., 111 (Ruurlo), 294.
	Lafosse, zie Fosse, La,
	Lalaing, Alcxander v., 111 (Home), 118.
	Lalaing, Anthonie v., I (Zuylen), 196, 202.
	Lalaing, Antoine v., 111 (Rensw.), 36.
	Lalaing, Cornelia v., 111 (Rensw.), 40.
	Lalaing, Johan v., 111 (Home), 118.
	Lalaing, Margaretha v., X (Zuylen), 203.
	Lalaing, Philips v., gr. v. Hoogstraten en Rennenberg, 111 (Rensw.), 40.
	Lalaing, v. Renxhy, Èmanuel v., 111 (Home), 118.
	Lalaing v. Hoogstraten, Albert F. v., 111 (Home), iiB.
	Lalaing v. Ville, Philips v., I (Zuylen), 201.
	Lampsins, Laurens, 111 (Westh.), 252.
	Lancester, Machteld v., 111 (Marq.), 154.
	Langerak, Jan v., I (Recht.), 160.
	Langerack, Margaretha v., II (Doorn), 234, 235.
	Lannoy, I (Bilj.), 121.
	Lannoy, Johanna v., II (Heeze), 215.
	Lanschot, Augustinus J. A. v., I (Maur.), 98.
	Lanseron, v., zie Quadt.
	Lantscroon, Johan v., I (Zuylen), 202.
	Lare, Pieter v., 111 (Duiv.), 59.
	Laruelle, II (Heeze), 211, 220.
	Launay, Blanche E. Ch. M. J. de, I (Eysd.), 147.
	Lavaux, Susanne de, I (Borgh.), 305.
	Lawick, Cunera van der, I (Bilj.), 112.
	Lawick, Geertruid v., 111 (Rensw.), 45.
	Lawick, Martha van der, I (Bil.), 112.
	Leck v. Hedel, Otto v. cl., 111 (Bergh), 189, 190.
	Leck, Hendrik v. d., 111 (Bergh), 189.
	Leck, Dirk v. d., 111 (Bergh), 189.
	Leck, Willem v. d., 111 (Bergh), 189.
	Lecke, Gilles v. d., 111 (Assumb.), 133.
	Lecke, Gijsbrecht v. d., II (Are.), 257.
	Lecke, Pieter v. d., II (Are.), 257.
	Lecke, zie Polanen.
	Ledenberch, Charlotte v., I (Zuylen), 204.
	Ledenberch, Gillis v., I (Zuylen), 203.
	Ledenbergh, Swana v., I (Zuylen), 202, 203, 204, II (Nederh.), 102.
	Leenen, Willem, II (Rosend.), 48.
	Leerodt, Agatha v., II (Helm.). 177.
	Leeuwen, Herbern' v., 111 (Limbr.), 260.
	Leeüwens, hopman, 111 (Geyst.), 10.
	Lek de Clercq, Cornelis v. d., I (Moerm.), 260.
	Lek de Clercq, Johan F. v. d., I (Moerm.), 260.
	Lemire, II (Heeze), 220.
	Lenertsz., Dirck, 1 (Doorw.), 217.
	Lenerts, Hermen, I (Recht.), 167.
	Lennep, Adrienne v., 111 (Marq.), 178.
	Lennep, Carel v., I (Bil).), 112, 117.
	Lennep, Cunera v., I (Bilj.), 117.
	Lennep, David v., I (Moerm.), 256.
	Lennep, Geurt v., I (Bilj.), 117.
	Lennep, Frank K. v., I (Bilj.), 114.
	Lennep, Johan v., I (Bilj.), 114, 117.
	Lennep, johanna v., I (Bilj.), 112, 114, 117-
	Lennep, Margriet v., I (Bilj.), 117.
	Lennep, Roelandina v., I (Bilj.), 117.
	I..ENNEP, Roelof v., I (Bilj.), m, 112, 113. ”4. ”7-
	Lennep, Werner v., I (Bilj.), 117.
	Lettgau, Gertrud, 111 (Hoensbr.), 98.
	Leuchimar, Johann F. v. Kalkum gen. I (Doorw.), 223.
	Leuven, Aleida v., II (Helm.), 162.
	Leuven, Maria v., II (Helm.), 160. 184.
	Lewe tot Asinga, Willem A., I (Fraeyl.), 264.
	Leven, Gerard von der, I (Welk), 27.
	Leven zu Hohengeroldseck, Sophia Ch. M. A. W., gravin v. d., 111 (Hoensbr.), 96.
	Liauckama, Jel v., I (Doorw.), 224.
	Lichtenberg, v., zie Procys.
	Lichtenfels, zu, zie Dnlwish, v.
	Liedel, Guillaume L. J. B. de, I (Well.), 43-
	Liedel, Jürgen, I (Welk), 40.
	Liedel, Pierre G.. de, I (Welk), 43.
	Liedel, Sophia de, I (Welk), 43.
	Liedel, Willem, I (Welk), 40.
	Liedekercke, Adriaen v., II (Heeze), 212.
	Liefdael, Margaretha v., II (Midd.), 14.
	Lienen, Arnt v., II (Hern.), igo.
	Liere, Jacoba, bar. v., 111 (Duiv.), 65.
	Lyscap, Katherina, I (Maur.), 87, 88.
	Liescep, Ghiselbertus, I (Maur.), 83, 87, 88, 104.
	Liescep, Johannes, I (Maur.), 83, 87.
	Lyscap, Ódas I (Maur.), 87, 88.
	Lyscap, Truda, I (Maur.), 87.



	Lyscop, zie Lyscap en Liescep.
	Lieshout, Margaretha Hdr. v., II (Helm.), 167.
	Ligne, Louis de, 111 (Marq.), 169.
	Ligne, gr. v. Aremberg, Jan de, 111 (Marq.), 169.
	Kigne, Karei de, gr. v. Aretnberg, bast. v. Aarschot, pr. van Chimay, 111 (Marq.), 169, 170.
	Ligne, Lamoraal v., I (Zuylen), 203.
	Limburg, Ermengarde v., II (Helm.), 161,
	Limburg, Walraven v., I (Eysd.), 131.
	Limburg-Stirum, Agnes C. v., I (Well.), 38.
	"Limburg Stirum, . Albertina, M. v., 111 (Rüurlo), 297.
	Limburg-Stirum, Bernard A. v., I (Well.), 37-
	Limburg-Stirum, Cecilia J.,11 (Heeze), 228.
	Eimburg-Stirum, Josina E. A. S. v., I (Fraeyl.), 278.
	Limburg-Stirum, Juliana P., I (Well.), 39-
	Limpurg, zie Rechteren-Limp., v.
	Limpcrg-Speckfeld, Amalia A. F. v., I (Recht.), 172.
	Limpurg-Speckfeld, zie Rechteren-Limp.-Speckf.
	Lintei.o, Anna M. D. v., II (Vord.), IS*.
	Lintelo, Cbnstiaan K. v., I (Kepp.), 18, II (Vord.), ijl.
	Lintelo, Sophia D. v., I (Kepp.), 18.
	Lintelo, Timan J. v., I (Recht.), 171.
	Lintelo v. d. Ehze, Anna D. v., II (Weid.), 129.
	X.ippe gen. Hoen, Dirck v. d., I (Well.), 31, II (Are.), 269, 270.
	Lippe, gen. Hoen, Jasper v„ d., 111 (Geyst.), 9, 111 (Home), 117, 118.
	Linteren, Cecilien v., I (Zuylen), 192.
	Linteren, Raes v., I (Zuylen), 192.
	Lobberich, tot, zie Bocholtz t. Lobb.
	Lochum, Gerrit Pietersz., v., I (Zuylen), 202.
	Lookhorst, Adam v., I (Zuylen), 202, 203, 204, II (Nederh.), 102.
	Lookhorst, Anna E. v., I (Zuylen), 202, 204, II (Nederh.), 102.
	Lookhorst, Cornelis v., I (Zuylen), 203, 204.
	Lokhorst, Johanna v., 111 (Duiv.), 56.
	Lookhorst, Maria v., 111 (Nijenr.), 226.
	Lookhorst, Vincent v.t I (Zuylen), 203, 111 (Nijenr.), 226.
	Lodewijk XIV, I (Bilj.), 118.
	Lodron, Maria B. v., 111 (Bergh), 206.
	Eoe, Maria E. F. bar. dc, 111 (Geyst.), 20.
	Eoë tot Wissen, Anna E. v., 111 (Hoeusbr.), 92.
	Loë tot Wissen, Alexandrina M. v., 111 (Hoensbr.), 97.
	Lok tot Wissen, Mathilda F. v., 111 (Hoensbr.), 97.
	Loe, heer v., zie Broeckhuysen, Johan.
	Loef v. Hoorne, Dirk, II (Heeze), 211.
	Loef v. Kleef, Diederik, I (Zuylen), 186.
	Loiseleur, Maria de, 111 (Westh.), 248.
	Loiseleur, Pieter de, 111 (Westh.), 248, 249.
	Lom, Gerhardus v., I (Well.), 38.
	Loon, graven v., 111 (Home), 101, 102.
	Loon en Chimay, Arnold, 111 (Home) 103.
	Loon, Diderik v., 111 (Home), 109.
	Loon, Godfried II (Godart) v., 111 (Home), no.
	Loon, Margaretha v., II (Heeze), 206.
	Loon, v. Heinsberg, Johan v., 111 (Limbr.), 261.
	Loten, Constantia, 111 (Nijenr.), 231.
	Loudon, Constantia A., II (Rosend.). 36.
	Löwendal, generaal, graaf v., I (Borgh-). .305.
	Lu, Gotfried de, II (Helm.), 167.
	Lu, Theodorica de, II (Helm.), 167.
	Lüps, Johann H., I (Bilj.), 127.
	Lüps, Johann H. W., I (Bilj.), 127.
	Lützerode, Johan R. v., II (Are.), 276.
	Lützerode, Johanna M. v., II (Are.), 276.
	Luxemburg, Guido v., 111 (Hoensbr.), 83-
	Luxemburg, Hendrik v., 111 {Hoensbroeck), 82.
	Luxemburg, Jan v., I (Znylenl, 196.
	Luxemburg, Johan v., I (Amer.), 50.
	Luxemburg, Tohanna v., II (Helm.), 168, 169.
	Luxemburg en Ligny, Walraven v., 111 (Hoensbr.), 82.
	Luxemburg, Wenzeslaus v., I (Eysd.), 132, 133, II (Helm.), 168, 170.
	Lijnden, Cunera v., 111 (Rensw.), 36.
	Lijnden, Johanna A. v., 111 (Rensw.), 44.
	Lijnden, Diederik v., I (Well.), 38.
	Lijnden, Dirk R. B. v., II (Cann.), 61.
	Lijnden, Eduard v., II (Cann.), 61.
	Lijnden, Godert J. K. v., II (Nederh.), 113-
	Lijnden, Heilwich Ch. v., 111 (Ruurlo), 294.
	Lijnden, Jan v., I (Recht.), 164, 111 (Bergh), 189.
	LijNDEN, J. C. E. graaf v., 111 (Ruurlo), 296.
	Lijn’den, Willem A. v., 111 (Westh.), 254.
	Lijnden v. Hemmen en Blitterswijk, Anna v., II (Hern.), 197.
	Lijnden v. Hemmen en Blitterswtjk, Frans v., 111 (Ruurlo), 294.
	M.
	Magnee, Bartholemeus, 111 (Home), 124.
	Magnee, Caspar, 111 (Home), 124.
	Magnee, Leon A. H., 111 (Home), 125,
	Magnee, Marcel G., 111 (Home), 123, 124.
	Magnee, Marcel J., 111 (Home), 124.
	Magnee, Robert M. A., 111 (Home), 124, 125.
	Magnee, Robert Th. O. A. J. L., 111 (Home), 125.
	Malagamba, Joseph, I (Well.), 34.
	Malsen, Johanna v., I (Maur.), 95.
	Manderscheid-Virnenburg, Cuno II v., 111 (Home), 113.
	Mansfelt, graaf v., 111 (Marq.), 169.
	Mansfeld, Karei v., II (Helm.), 176.
	Mantoua, de, zie Gonzague.
	Marchant d’Ansembourg, Mathilde J. A. M. de, II (Are.), 279.
	Marck, Adolf v. d., I (Borgh.), 288.
	Marcq, Margaretha v. d., 111 (Marq.), 169.
	Marcq, Robbert v. d., gr. v. Aremberg, 111 (Marq.), 169.
	Marckolf, Èlisabeth v., II (Rosend.), 32.
	Margeixe, Arnold de la, I (Eysd.), 141, IS3-
	Margelle, Arnold Th. A. de la, I (Eysd.), 142, 145.
	Margelle, Godefridus U. de la, I (Eysd.), 141, 142.
	Margelle, Guillaume dc la, I (Eysd.), 140, 141.
	Margelle, Jean G. de la, I (Eysd.), 139, 140, 141.
	Margelle, Marie Alex. de la, I (Eysd.), 145.
	Margeixe, Marie A. A. Ph. F. G. de la, I (Eysd.), 145.
	Maria Stuart, II (Zuylst.), 76.
	Marlborough, II (Zuylst.), 79.
	Marquette, zie Hertaing en Rendorp.
	Marselis Hartsinck, Maria A. v., II (Heeze), 228.
	Martigny, de, zie Han, du
	Maschereel, Catharina, 111 (Hoensbroeck), 86, 89.
	Maschereel, Johan, 111 (Hoensbr.), 86.
	Massow, Elisabeth W. v., I (Recht.), 174.
	Matenesse, Cornelis v., 111 (Nijenr.), 228.
	Matenesse, Maria v., vr. v. Warmond, 111 vDuiv.), 55.
	Mauderic, Katheline v., I (Maur.), 88.
	Mauderic, Oeda v., I (Maur.), 88.
	Maurick, Hendric v., I (Maur.), 88.
	Maurits, Prins, II (Helm.), 158, 177.
	Maximiliaan v. Boürgondie, iil (Westh.), 247.
	Mechelen, Floris v., II (Rosend.), 25.
	Mechelen, Stevina v., 111 (Kuurlo), 283.
	Mechet.en, Willem B. v., I (Recht.), 155-
	Meeckeren, Bernharda v., I (Bilj.), til.
	Meeckeren, Dirck v., II (Hern.), 194.
	Meeckeren, Ehsabeth v., II (Hern.j, 191.
	Meeckeren, Herman Gadertszn. v., II (Hern.), 191.
	Meeckeren, Herman Udo’s zn. v., II (Hem.), 190, 191, 204.
	Meeckeren, Johan v., 111 (Bergh), 196, 199.
	Meeckeren, Udo v., II (Hern.), 191.
	Meeren, Johan v. d., 111 (Dniv.), 58.
	Meerten, Johan V., 111 (Rensw.), 35.
	Meerten, v., zie Abcoude.
	Melegarde, Constantinus de, 111 (Bergh), 181, 182.



	Melun, Willem de, 111 (Bergh), 201.
	Melun, grav. d'Epinov, Philippota de, 111 (Home), 113.
	Mendoza, Mencia de, 111 (Duiv.), 71.
	Menteda, v., zie Entes v. Ment.
	Merode, Albert v., I (Borgh.), 299, 300.
	Merode, Anna de, II (Helm.), 176.
	Merode, Gheert v., I (Borgh.), 293.
	Merode, Geertruid Scheiffart v., 111 (Hoensbr.), 91.
	Merode, Ulrich v., baron v. Bornheim, 111 (Hoensbr.), 91.
	Merode, Herman Ph. v., I (Borgh.), 298.
	Merode, Jan v., I (Amer.), 59.
	Merode, Jan Ph.. I (Borgh.), 295, I (Doorw.), 222.
	Merode, Maria E. A. gravinne v., I (Maur.), 96.
	Merode, v., zie Scheiffart v. Mer.
	Merveldt, Catharina v., I (Amer.), 56.
	Mervelt, Adolf v.. II (Midd.), 11.
	Merwede, Arnold v. d., II (Limbr.), 260, 261, 262.
	Merwede, Daniël v. d., I (Moerm.), 249, 111 (Limbr.), 260.
	Merwede, Jan v. d., 111 (Limbr.), 260.
	Merwede, Margaretha v. d., 111 (Limbr.), 262.
	Merwede, Margriet v. d., 111 (Limbr.), 260.
	Merwick, Johan v., 111 (Rnurlo), 278.
	Metelen, Eylarda v., 111 (Ruurlo), 279, 280.
	Meteekrkamp, Adriaan J. P., II (Hern.), 198.
	Metternich, Eleonora Magdalena Anna von, 111 (Geyst.K 16.
	Metternich, Lothar v., 1 (Well), 34.
	Metternich, zie Wolff-Melt.
	Meurs, Adoll v., zie Nieuwenaar.
	Meurs, Cunigunda v., I (Kepp.). 7.
	Meurs, Diederik v., I (Kepp.), 7.
	Meurs, Elisabeth v., ITT (Bergh), 193.
	Meurs, Frederik v., I (Eysd.), 133. 139, I (Börgh.). 289, 111 (Home), 111, 112, 111 (Bergh), 189.
	Meurs, Johan v., II (Are.), 259.
	Meurs, Johanna v., II (Heeze), 215.
	Meurs, Johanna v., 111 (Home), m, 112.
	Meues, Vincent v.. 111 (Home), 114, 111 (Bergh), ioj.
	Meyden, Leonora C. v. d., II (Nederh.), 104.
	Meyners, Maiia C., 111 (Marq.), 175.
	Micault, Eleonora. I (Moerm.), 253.
	Michiels v. Kessenich, Jhr. Mr. Frans B. H., 111 (Limbr.), 275.
	Michiels v. Këssenich, Henri J. 111 (Limbr.), 274, 275.
	Michiels v. Kessenich, Mr. Lodewijk F. H.t baron, 111 (Limbr.), 275.
	Michiels v. Verduynen, JeanneF. P., 111 (Limbr.), 275.
	Middachten, Agnes v., II {Midd.), ii, (Cann.), 53.
	Middachten, Anna v., l\ (Midd.), 9, 10, 11, 12, 13, 15.
	Middachten. Anthonis v.. II (Midd.), 7,8, 9, ii.
	Middachten, Arnt v., II (Midd.), 6,7, 24.
	MiddAchten, Barbara v., II (Midd.), 8, ii, 14.
	Middachten, Carel v., II (Midd.), 8, 9, 10.
	Middachten, Christoffel A. v., II (Midd.), 13.
	Middachten, Elsebe v., II (Midd.), 5. 7, II (Weid.), 119, 120.
	Middachxen, Ererabolt v., II (Midd.), 2.
	Middachten, Evert v., II (Midd.), 1, 2.
	Middachten, Frederik v., II (Midd.), 2.
	Middachten, Geertruid v., II (Zuylst.), 70, II (Vord.), 140.
	Middachten, Goirt v., II (Midd.), 8, ii.
	Middachxen, Hendrik Evertsz. v., XI (Midd.), 2,3, 4,5, 8, 9.
	Middachten, Hendric v., I (Doorvv.), 217.
	Middachten, Hendrick v., I (Doorw.), 222.
	Middachten, Henrica v., II (Midd.), 10.
	Middachten, Herman v., II (Midd.), 6,7, II (Weid.), 119, 120.
	Mithdac, Jacobus de, II (Midd.), 1.
	Middachten; Johan v., II (Midd.), 5, 6.
	MiD dachten, Margaretha v., II (Midd.), 9.
	Middachten, Margriet v., I (Doorw.), 222.
	Middachten, Meyne v., II (Midd.), 2.
	Middachten, Ursula v., II (Midd.), 10, 12, 13.
	Midi.um, Elisabeth W. v., I (Maur.), 97.
	Millen, Elisabeth v., I (Borgh.), 287, II (Bergh), 186.
	Mii.len, Jan v., I (Borgh.), 287.
	Millendonck, v., 111 (Home), 122.
	Millingh v. Gerwen, Lambert, II (Helm.), 179.
	Mirbach, Johann von, I (Welk), 37.
	Moermand, zie Haemstede.
	Moermont, a, zie Schuylenhurgh.
	Moersbergen, v., zie Wad, de
	Mogge Pous, Anna J. E., I (Moerm.), 260.
	Mogge Pous, Marinus, I (Moerm.), 260.
	Moggf, v. Renesse, Johanna C., X (Moerm.), 256.
	Molecatén, v., zie Heeckeren. v.,
	Mom, Anna, II (Doorn.), 245.
	Monceau, 111 (Rensw.), 40, 41.
	Monjoy en Valkenburg, Dyedcric v., I (Eysd.), 131.
	Monster, Jan v., I (Recht.), 168.
	Margaretha v., lIÏ (Home), 103.
	Monte, zie Berg.
	Montens, Catalina, I (Moerm.'). 255,
	Montfoort, Barbara v., II (Heeze), 218.
	Montfoort, Ha.ze v., II (Zuylst.), 69.
	Montfoort, Jan v., II (Heeze), 218.
	Monxfoort, Johanna v., 111 (Nijenr.',, 220.
	Montfort. Johanna C. V., XII (Bergh), 205, 206.
	Montfoort, Roelof v., II (Zuylst.), 69
	Montfoort, Sweder v., I (Doorw.), 221, II (Doorn.), 239, 240, 111 (Nijenr.), 212.
	Montigny, zie Celles-Montigny, de,
	Montigny, Floris v., v. Montmorency, v. Home, 111 (Home), 116.
	Montigny, Frederik v., 111 (Home), ii 3.
	Montigny, Jan v., 111 (Home), 110.
	Montigny, Johanna v., 111 (Home), 110.
	Montigny, Isabella v., II (Heeze), 211.
	Montigny, Robertv., 111 (Home), 110.
	Montmorency, Eleonora v., 111 (Home), 117, 118.
	Montmorency, Filips v., 111 (Home), 114, 115, 116.
	Montmorencv, Floris v., 111 (Home), 114, 116.
	Montmorencv, heer v. Nevele, Josef v., 111 (Home), 114.
	Montmorency, Margaretha de, II (Heeze), 215.
	Montmorency, Robert v., 111 (Home), ii S*
	Morrien, Vrede v., II (Weid.), 123,
	Mossel, Catherina Joh., 111 (Rensw.), 45-
	Mossel, Jacob, 111 (Rensw.), 45.
	Mulaerd, Jan, 111 (Marq.), 154.
	Mulert tot Voorst, Johan, I (Recht.), 169.
	Munster, Agnes v., II (Weid.), 127.
	Munster, Margaretha v., I (Recht.), 170.
	Munster, Maria v., II (Vorcl.), 143, 147.
	Munster, Roelof v., I (Recht.), 163, 164.
	Munster, Sondag v., II (Vord.), 143.
	Munster, ïheodoricus v., 111 (Bergh), 182.
	Munster tot Surenberg, Unico v., II (Weid.), 130.
	Murat, Antoinette M., 111 (Bergh), 207.
	Muys, Peter, I (Ooorw.), 225, 231.
	Mutsenich, advocaat, I (Borgh.), 300.
	Mijle, Adriaan v. d., 111 (Marq.), 174.
	Mijle, Cornelia v. d., 111 (Marq.), 173.
	Mijle, Marie A. v. d., 111 (Marq.), 174.
	Mijnden, Willem v., 111 (Nijenr.), 216.
	Mijnden, Wouter v., II (Nederh.), 92, 111 (Nijenr:),—2J2, 213.
	Mijnden, v., zie Amstel, v.
	Myrlaer, Jacob v., I (Well.), 25.
	Myrlaer, Johan v.. I (Well.), 25.
	N.
	Naaldwijk, Jan v., 111 (Assumb.), 133-
	Naaldwijk, Wilhelmina v., II (Heeze), 218.
	Naaldwijk, Willem v., 111 (Nijenr.), 216.
	Nagell, . Clara E. v., II (Vord.), 151.
	Nageel, Johanna M. v., II (Vord.), 154.
	Nageel, Justinus E. H. v., II (Vord.), 154.
	Nahuys, Huibert G. v., II (Weid.), 130.
	Nandkren, Maria v., 111 (Hoensbr.), 86.
	Nassau, Anna v., 111 (Home), 122.



	Nassau, Engelbert v., 111 (Bergh), 189.
	Nassau, Jan v., I (Amer.), 47.
	Nassau, Justinus v., 111 (Home), 122.
	Nassau, Willem M. v., 111 (Home), 122.
	Nassau-Dillenburg, Maria v., I (Well.), 37, 111 (Bergh), 196—200.
	Nassau-Odijk, II (Zuylst.), 77.
	Nassau-Zuylenstein, Frederik v., II (Zuylst.), 76, 77, 80, 87.
	Nassau-Zuylensxein, Henriette v., XI (Midd.), 15, I (Amer.), 76.
	Nassau-Zuylenstein, Maria v., II (Zuylst.), 80.
	Nassau-Zuylenstein, Willem v., II (Zuylst.), 78, 79.
	Nassau-Zuylenstein, Willem H. v., II (Zuylst.), 79.
	Nassau-Zuylenstein, William Henry, II (Zuylst.), 80, 81.
	Natewisch, v., zie Zuylen, v.,
	Nederhorst, v., zie Reede, v.
	Neerijnen, v., zie Cock, de.
	Nellensteyn, Clasina C. v., 111 (Rensw.), 46.
	Nesselrode, Anna v., I (Zuylen), 198.
	Nesselrode, Anna S. P. v., X (Eysd.), 145-
	Nesselrode, Charlotte v., II (Are.),
	Nesselrode, Willem v., 111 (Limbr.j, 267.
	Nettelhorst, tot, zie Heeckeren t. Nettelh.
	Neukirchen, gend. Nijvenheim, Johan G. L. A. v., 111 (Duiv.), 66.
	Neukirchen gend. Nijvenheim, Gooswina, G. v., II (Rosend.). 35, 37.
	Nevele, zie Montmorency.
	Nicolson, Dundas, I (Recht.), 173.
	Nieuwenaar, Adolf v., v. Meurs, 111 (Home), iiB.
	Nieuwenaar, Vincent v., 111 (Home), 115-
	Nieuwenaar, Walburg v., 111 (Home), iij, 117. 118.
	Nole, de, zie Colijn.
	Noordeloos, Jan II v., 111 (Rensw.), 27.
	Noordeloos, zie Herlaer.
	Noortwijk, Anna v., vr. v. Obdam, Spanbroek en Opmeer, 111 (Duiv.), SS*
	Noordwijk, zie Does, v. d.
	Noot, Derick, II (Doorn.), 238.
	Nijdeggen, v., zie Schenck v. Nijd.
	Nijenrode, Dirk, bast. v., 111 (Nijenrode), 221, 222.
	Nijenrods, Elisabeth Torck v., 111 (Nijenr.), 226.
	Nijenkode, Ernst v., XI (Zuylst.), 73, 74. «2-
	Kijenrode, Geertruid v., I (Amer.), 53. 54. 55. H (Zuylst.), 74. 75. H (Nederh.), 100.
	Nijenrode, Gerrit Splinter v., 111 (Nijenr.), 212, 213, 214, 215, 217, 218.
	Nijenrode, Ghijsbrecht Dorlant, bast. v., 111 (Nijenr.), 219.
	Nijenrode, Gijsbert v., I (Amer.), 48, I (Zuylen), 194.
	Nijenrode, Gijsbrecht v., 111 (Nijenr.), 211, 214, 215, 216, 217. 218, 219, 220.
	Nijenrode, Hendrik v., 111 (Nijenr.), 219.
	Nijenrode, Hendrik, bast. v., XII (Nijenr.), 219.
	Nijenrode, Jan v., 111 (Nijenr.), 217, 218, 219.
	Nijenrode, Jan v.. 111 (Nijenr.), 220.
	Nijenrode, Johan v., ÏII (Nijenr.), 220, 221.
	Nijenrode, Johanna v., 111 (Nijenr.), 221, 222.
	Nijenrode, Josina v., 111 (Nijenr.), 221, 222, 226.
	Nijenrode, Otto v., 111 (Nijenr.), 217. 218.
	Nijevelt, v., zie Zuylen, v.
	Nijkercken, Thomas v., 106, 107,
	Nijvenheim, zie Neuktrchen, v.
	O.
	Obbendorf, v., zie Schellart.
	Obdam, zie Wassenaer-Obd., v.
	Odenkirohen, v., zie Heumen v. Odenk.
	Odinck, tot, zie Virmondt, v.,
	Oelde, Elisabeth v. Keppel gen. v., 111 (Ruurlo), 279.
	Oelde, Evert v. Keppel gen. v., 111 (Ruurlo), 279.
	Oem, Claes, 111 (Rensw.), 32, 33, 34.
	OEM, Jan, 111 (Rensw.), 33.
	Oem, v. Bochoven, 111 (Rensw.), 33.
	Oem v. Cronesteyn, Floris, 111 (Duiv.), 55.
	Oem v. Wijngaerden, Daniël, I (Moerm.), 255.
	Oem v. Wijngaerden, Emerentia, II (Nederh.), ioi.
	OEM v. Wijngaerden, Gerrit, II (Nederh.), ioi.
	OEM V. WIJNGAERDEN, JaCob, 111 (Duiv.), 55, 57.
	OEM V. WIJNGAERDEN, Jacoba, I (Moerm.), 255.
	Oever, Herman ten, I (Recht.), 171,172.
	Oldenburg, Anton 1 v., I (Doorw.), 224, 225, 227, 234.
	Oldeneel tot Oldenzeel, Charlotte Th. M. A. v., II (Cann.), 58.
	Onnes, Michiel, 111 (Nijenr.), 233.
	Oostendorp, zie Raesfelten, v.
	Oost-Friesland en Rietberg, Maria L. C. v., 111 (Bergh), 204, 205.
	Oostervant, graaf v., II (Rosend.), 28.
	Oostrum, Cornelia v., I (Amer.)„s.6, 59.
	Op ten Noorth, Johan, I (Doorw.), 226, 227.
	Opijnen, zie de. Cocq van
	Orth, Abraham, 111 (Nijenr.), 230.
	Orth, Johan, 111 (Nijenr.), 229, 230, 231, 232, 236, 239, 240.
	Orth, Sara A., 111 (Nijenr.), 232.
	Os, de, zie Grotarl.
	Otto IV v. Duitschland, II (Helm.), 159, 184.
	Oude, Leendert de,
	OULTREMONT DE WARFUSEE, Louis A. E. d’, I (Eysd.), 147.
	Oupey, Maria d’, 111 (Hoensbr.), 86.
	Outrein, Johannesd’, II (Rosend.), 34, 40.
	Overlaer, V., zie Heecheren, v.
	Oy, Hedwig v., 111 (Bergh), 185.
	Oy, Willem v., II (Hern.), 192.
	Oye, v. d., zie Schimmelpenning, v. d., Oye,
	Oye tot Holthuysen, v. d., zie Schimmelpenninck v. d. Oye tot Hollh.
	Oyenbrugghe, Aernout v., I (Zuylen), 184.
	P.
	Pabst v. Bingerden, Geertruida S. A. v., 111 (Ruurlo), 295, 296.
	Pabsx v. Bingerden, Johan M. v., 111 (Ruurlo), 296.
	Palick, zie Scherpensecl, v.
	Pallandt, Adolf W. v., I (Kepp.), 17.
	Pallandt, Adolf W. C. W., I (Kepp.), iB, 19.
	Pali andt, Adriaen W. v., I (Kepp.), 17-
	Pallandt, Agnes A. v., I (Kepp.), 17.
	Pallandt. Anna Chr. v., 111 (Ruurlo), 287.
	Pallandt, Anna M. C. v., II (Are.), 277,
	Pallandt, Catharina v., II (Are.), 275.
	Pallandt, Daniël v., 111 (Rensw.), 31.
	Pai,landt, Edmond v., 111 (Rensw.), 36-
	Pallandt, Elbert v., I (Kepp,), 12.
	Pallandt, Floris v., II (Heeze), 217.
	Pallandt, Frederick v., I (Kepp.), 15.
	Paixandt, Frederik J. W. v., I (Ktepp.), 19. ll' (Rösend.), 36.
	Pali.andt, Frederik W. F. v., I (Kepp.), 17-
	Paij.andt, Frederik W. F. Th. v., I (Kepp.), 18.
	Pallandt, Johan v., I (Kepp.), 12, 16.
	Pallandt, Johan v., 111 (Ruurlo), 282.
	Pallandt, Johan F. v., I (Kepp.), 16.
	Pallandt, Karei W. v., I (Kepp.), 17.
	Pallandt, Marcelis v., II (Are.), 275.
	Pallandt, Margareet v., I (Zuylen), 198.
	Pallandt, Margaretha v., I (Well.), 34.
	Pallandt, Maria v., 111 (Geyst.), 9.
	Paj.landt, Reinhard J. Chr. v., II (Rosend.), 36.
	Pallandt. Sibiliav., 111 (Ruurlo), 282.
	Pallandt, Werner v., I (Well.), 26.
	Paixandt v. Keppel, Johan v., 111 (Ruurlo)', 287.
	Paelandt-Wesïervoort, F. J. W. F. v„ 111 (Westh.), 253.
	Palm, v. d., 111 (Westh.), 252.
	Pancras, Agatha M., 111 (Marq.), 176, 180.
	Pancras, Mr. Gerbranó, II (Marq.), 176.
	Panthaleon, v., zie Eek, v.
	Parma, landvoogd, I (Kepp.), 15, 16.
	Pas de Feuquières, Antoine M. de, I (Well.), 40.
	Pas de Feuquières, Charles de, I (Well.), 39.
	Pas de Feüquiêres, Henri de, I (Well.), 39.
	Pas de Feuquières, Isaac, I (Well.), 39-



	Pas de Feuquières, Manasses, I (Well.), 39.
	Pas de Feuquiêres, Maximiliaan de, I (Well.), 39.
	Passchiers, Maria, 111 (Westh.), 250.
	Patin, Guy, I (Fraeyl.), 276.
	Perre, Tohan A. v. d., 111 (Westh.l, 251, 252.
	Persijn, Jan, 111 (Marq.), 152.
	Pergens, Anna, 111 (Nijenr.), 229, 230.
	Pesser, Dorothea, II (Nederh.), 107.
	Peter de Groote, I (Kepp.), 18.
	Petersheim, Oda v., II (Are.), 265.
	Pftit, Henricus, II (Nederh.), 110.
	Petit d’Oudenborgh, jkvr., 111 (Home), 125.
	Peunis v. Dl EST, Machteld, II (Nederh.), 100, 111 (Rcnsw.), 41.
	Philippsthal, zie Hessen Phil. v.
	Piccardt, Gualthorus, I (Fraeyl.l, 275.
	Piccardt, Hendrik, I (Fraeyl.), 271. 272, 275.
	Piccardt, Hendrik 0.. I (Fraeyl.), 277.
	Piccardt, Henrica J.. I (Fraeyl,), 277.
	Piccardt, Johan, I (Fraeyl.), 277.
	Piccardt, Occo, I (Fraeyl.), 277.
	Pieck, Anna, II (Hern.,, 194.
	Pieck, Arnt Franckszn., II (Doorn.), 237-
	Pierrepont, Frances, I (Doorw.), 236.
	Pieck, Maria, ll'(Midd.), 11.
	Pieck v. Isendoorn, Herman, II (Midd.), g, 14.
	Pieck v. Isendoorn, Theodora, TI (Midd.), 13.
	Pielat, Jacob Chr., II (Heeze), 225.
	Pierrepont, Hugo v., I (Eysd.), 131.
	Pierrepont Bentinck, George W., I (Doorw.), 236.
	Pipenroy, Eraert v., I (Doorw.), 224.
	Pipenroy, Sophia A. v., I (Doorw.j, 224.
	Fittingen, Jan v., I (Eysd.), 139.
	Platea, Petrus de, II (Helm.), 170.
	Pleckenpoel, tot, zie Graes, v.
	Plencker, Anne S. W., II (Helm.), 180.
	Plencker, Hendrik W.. II (Helm.), 180.
	Pleys, Johan, II (Dqorn.), 232.
	Pi.OEbK, Jotianna, II (Vord.), 139.
	Ploech, Reinald, I (Bilj.), 105.
	Ploos, (Ploys), II (Doorn.), 232.
	Pluyms, Hendrina, II (Helm.), 180.
	Poelgeest, Gerardt v., I (Maur.), 96.
	Poelwijk, Hendrik v., I (Doorn.), 221.
	Poelwijck, Willem v., II (Doorn.), 2 34-
	Pol, v. D., zie Wijhe. v. d. Pol.
	Polanen, Alferada v., I (Recht.), 160.
	Polanen, Dirk v., 111 (Marq.), 156.
	Polanen, Gerrit v., 111 (Nijenr.), 216.
	Polanen, Jan v., 111 (Assumb.), 128.
	Polanen, Otto v., I (Kepp.), 8.
	Polankn van Asperen, Cunigunda V.. I (Kepp.), 9. I (Recht.), 160.
	POLANEN VAN ASPEREN, Johan, I (Kepp.), 8, I (Recht.), 160.
	POLANEN ,V. D. LECKE EN BREDA, Johan, 111 (Bergh), 189.
	Poll, Evert v. d., I (Recht.), 168.
	Poll, Goosen v. d., II (Nederh.), 96.
	Poll, Johanna v. d., II (Nederh.), 96.
	Polten, Hendrik v., II (Nederh.), no.
	Pompen, Fr. Aurelius, 111 (Home), 112.
	Pons, Susanne de, I (Fraeyl.), 276.
	Porqoin, Adolf, I (Moerm.), 255.
	Porquin, Cesar, I (Moerm.), 255.
	Porquin, Louis, I (Moerm.), 255.
	Portland, zie ïlentinck.
	Pott, Foyse, II (Zuylst.), 70.
	Pott, Mattheus, II (Zuylst.), 70.
	Proeys v. Lichtenberg, Jan, II (Zuylst.), 70.
	Punder(e), Nicolaes (de), II (Are.), 294, 275.
	Putten en Strijen, Oda v., II (Heeze), 208, 111 (Home), 109.
	Pynssen v. d. Aa, Gerrit M., heer van Deyl en Willescop, 111 (Rensw.), 44.
	Pynssen v. d. Aa, Maria Jacoba, 111 (Rensw.), 44.
	Pynssen v. D. Aa, Otto, 111 (Rensw.), 44-
	Pyrmont, zie Waldeck-Fyrm., v.
	Q.
	Ouadt v. Lanscron, Sophia, I (Borgh), ' 293-
	Quesnes, Eleonora v.( 111 (Home), 110.
	Quentin de la Tour, Maurice, 1 (Zuylen), 206.
	Quinget, Gaspar, I (Zuylen), 202, 203.
	Quinget, Catharina, I (Zuylen), 203.
	Quint, Johan, I (Amen), 60, 71.
	R.
	Raephorst, Gerrit v., IX (Nederh.), 92, 94-
	Raephoest, Hadewig v., II (Nederh.), 92.
	Raephorst, Haze v., II (Nederh.), 94.
	Raephorst, Herpertv.,ll (Duiv.), 57
	Raesfelt, Agnes M. v., II (Midd.), 14.
	Raesfeld, Agnes S. v., I (Recht.), 172.
	Raesfelt, Christina v., II (Cann.), 53.
	Raesfeld, Elisabeth v., I (Kepp.), 16.
	Raesfeldt, Elisabeth, 111 (Ruurlo), • 287.
	Raesfelt, Goossen v., II (Midd.), 5.
	Raesfeldt, Jaspar(ina) v., lil (Ruurlo), 283.
	Raesfelt, Johan v., II (Midd.), 5, 6.
	Raesfelt, Joban v., heer v. Dodewaard, 111 (Nijenr.), 228.
	Raesfelt, Johan v., heer v. Twickel, II (Weid.), 127.
	Raesfelt, Jutta v., II (Midd.), 5.
	Raesfelt, Margaretha v., II (Midd.), 13-
	Raesfelt, Reinier v., II (Midd.), 12, 13. 14. 19-
	Raesfeldt, Reinier v., 111 (Ruurlo), 283.
	Raesfeld, Sandrina v., I (Kepp.), 15.
	Raesfelt, Sophia M. v., II (Weid.), 127. 131.
	Raesfelt, Steven A. v., II (Midd.), 12, 13.
	Raesfelt, Ursula Ph. v., X (Amen), 71, II (Midd.), 14, 18, 20.
	Raesfelt, Willem v., II (Midd.), 14.
	Raesfelt ten Oostendorp, Goosen v., II (Weid.), 121, 122.
	Raesfelx tot Komburg, Goosen v., II (Midd.), 10, 12.
	Randerode, Hedwig v., 111 (Bergh), 185.
	Randwijck, Arndt v., II (Hceze), 223. 111 (Rensw.), 36.
	Randwijck, Anna M. v., II (Ileeze), 223.
	Randwijck, Carolina U. Ph. v., II (Heeze), 226.
	Randwijck, Gijsbert v.( 111 (Rensw.), 36.
	Randwijck, Joost v., 111 (Rensw.), 36.
	Randwijck, Rutger v., 111 (Rensw.), 36.
	Rapin, schoolmr., de, I (Doorw.), 232.
	Rappard, Jacob G. v., I (Doorw.), 240.
	Rappardus, Henricus, II (Nederh.), 110.
	Ravenel, Francoise de, 111 (Bergh), 202.
	Ray, Maria C, de, I (Borgh.), 299.
	Receveur, E., 111 (Hoensbr.), 96.
	Rechteren, Elisabeth v., I (Kepp.), 11.
	Rechteren, Frederic, v. Heeckeren gen. v., I. (Kepp.), 9, 10.
	Rechterex, heer v. Voorst, Frederik v., II (Are.), 269.
	Rechteren, Frederica v., II (Are.), 269, I (Kepp.), 11.
	Rechteren, jan v., I (Kepp.), 9.
	Rechteren, Joachim A. v., I (Recht.), 170, 171, 173.
	Rechte ren, Joachim H. A. v., I (Recht.), 172.
	Rechteren, Johan R. B. R. v., I (Recht.), 173.
	Rechteren, Johan Zeger v., I (Recht.), 171, 172.
	Rechtere*, Josina E. v., I (Recht.), 173-
	Rechteren, Maria v., 111 (Duiv.l, 66.
	Rechteren, Otto v., I (Kepp.), 9.
	Rechteren, Rudolf B. V. v., IX (Vord.), 152.
	Rechteren, Sophia J. v„ II (Vord.), 153-
	Rechteren, Swederv., I (Recht.), 160, I (Kepp.), g.
	Rechteren, v., zie Heeckeren, v.
	Rechteren-Almelo, Adolf H. v., I (Recht.), 172, 111 (Duiv.), 66.
	Rechteren v. Almelo, Johan v., I (Recht.), 170. II (Hern.), 195.
	Rechteren-Almelo, Sophia C. v., I (Recht.), 173-
	Rechterex v. Appeltern, Jacqueline H. A. F. v., I (Recht.), 174.
	Rechteren-Limburg, Adolf F, L. v., I (Recht.), 173, 174.
	Rechteren-Limpurg, Adolf Z. v., I (Recht.), 174.
	Rechterex-Limpurg, Frederik 1,. Chr, v., I (Recht.), 173.
	Rechteren-Limpurg, Jacob H. v., I (Recht.), i/4.
	Rechteren-Limpurg-Speckfeld, Jotian E. A. v., I (Recht.), 173.
	Rechteren t. Rechteren, Adolf v., I (Recht.), 169, 170.



	Rfxhteren t. Rechteren en Bredenhorst, Zeger v., I (Recht.), 170.
	Rechteren v. Voorst, Frederik v., II (Doorn.), 241, I (Doorw.), 221.
	Rechteren v. Voorst, Johan v., I (Doorw.), 221, II (Doorn.), 240.
	Rechteren v. Voorst, Reijner v., II (Doom.), 241.
	Recke, Anna M. v. d., II (Are.), 277, 278.
	Recke zu Horst, Johanna E. A. v. d., I (Bilj.), 122.
	Reede, Adriaan v., I_(Amer.), 55, 56.
	Reede, Adriaan v., 11, (Hern.), 195.
	Reede, Adriaan R. v., II (Hern.), 195, 196, 197.
	Reede, Agnes Goertsdr. v., II (Midd.), 8.
	Reede, Agnes v., II (Nederh.), 102, II (Vord.), 140.
	Reedk, Aleid v., I (Amer.), 55 II (Zuylst.), 74.
	Reede, Anna E. v., II (Nederh.), 102.
	Reede, Christina R. v., I (Amer.), 77.
	Reede, Elisabeth M. v., I (Amer.), 77.
	Reede, Elisabeth M. v., II (Zuylst.), 81, II (Midd.), 16.
	Reede, Frederik v., II (Nederh.), ióo, I (Amer.), 55, 56.
	Reede, .Fxederik A. v., heer v. Renswoude (Reriswi), 43.
	Reede, Frêderik Chr. v., II (Midd.), 15, I (Amer.), 75.
	Reede, Frederik Chr. R. v., II (Midd.), 15, I (Amer.), 76.
	Reede, Frederik H. v., 111 (Rensw.), 43-
	Reede, Frederik W. v., II (Midd.), 15.
	Reede, George G. H. v., I (Amer.j, 76, II (Zuylst.), 81.
	Reede, Gerard (Gerrit) v., I (Amcr.), 55, II (Nederh.), 100, ioi, 102, 103.
	Reede, Gerard v., v. Renswbude, 111 (Rensw.), 24.
	Reede, Gerard v., heer v. Nederhorst, 111 (Rensw.), 41.
	Reede, Gerard v., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 42, 43.
	Reede, Goderd Fr. v., heer v. Renswoude (Rensw.), 43.
	Reede, Gerhard v., 111 (Nijenr.), 228.
	Reede, Gerhard A. v., 111 (Nijenr.), 228, II (Hern.), 197.
	Reede, Godard v., XX (Nederh.), ioi, 102, I (Amer.), 68, 71, 72, 75, 81, 82, II (Zuylst.), 74.
	Reede, Godard A., II (Zuylst.), 80, I (Amer.), 59, 6s, 76.
	Reede, Goert v„ IX (Midd.), 8, II (Nederh.), 99, 100, 101, I (Amer.), 53. 54. 55. 56.
	Reede, Hendrik v., II 140.
	Reede, Johan v., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 41, 42, 43.
	Reede, Johan v., heer v. Renswoude (Rensw.), 43.
	Reede, Johanna v., I (Kepp.), 9.
	Reede, wed. Rammelman, Johanna v., II (Weid.), 127.
	Reede, Lucia v., I (Recht.), 170.
	Reede, Margaretha v., II (Ca'nn.), 56, 57-
	Reede, Maria M. v., 111 (Rensw.), 44.
	Reede, Maria W. v., I (Amer.), 77.
	Reede, Reinier Reinhard v., I (Amer.), 76, II (Midd.), 15, 21.
	Reede, Reinhard D. J. v., I (Amèr.), 76.
	Reede, Ursulina Chr. R. v., II (Heeze), 225, 228.
	Keede, Wilhelmina H. v., 111 (Marq.), 174.
	Reede, Willem G. F. v., II (Midd.), 15, 16, I (Amer.), 77.
	Reedk v. Amerongën, Catharina v., II (Héeze), 223.
	Reede-Glnckel, Godert v., II (Midd.), 14, 15, 20.
	Reede-Ginckel, Jacoba H. v., II (Midd.), 16.
	Reede v. Drakesteijn, Agnes v.( I (Zuylen), 203, 204.
	Reede v. Nederhorst, Anna E. v., I (Zuylen), 204, 205.
	Reede v. Nederhorst, Gerard v., I (Ztiylen), 202, 204.
	Reede v. Saesfelt, Anna v., II (Hern.), 197.
	Reede v. Saesfelt, Cornelia v., II (Hern.), 197.
	Reede v. Saesfelt, Heilwich Th. v., II (Hem.), 197.
	Reede v. Saesfelt, Jan J. v., II (Hem.), 197, 111 (Nijenr.) 228.
	Reede v. Saesfelt, Joachemina v., II (Hern.), 197.
	Reede v. Saesfelt, Johanna v., II (Hern.), 197.
	Reede v. Saesff.lt en Buckhorst, Gerhard v., II (Hern.), 195, 196.
	Rendorp, Mr. Joachim, 111 (Marq.), Ï75, 776, 180.
	Rendorp, Mr. Pieter, 111 (Marq.), 175, 178, 180.
	Rendorp, Mr. Willem, XII (Marq.), 176.
	Rendorp v. Marquette, Jhr. Jacob, 111 (Marq.), 177.
	Rendorp v. Marquette, Paulina J. v., 111 (Marq.), :77.
	Renesse, Anna v., 111 (Geyst.), 16.
	Renesse, Hadewig v., 111 (Duiv.), 57.
	Renesse, Jan v., ï (Moerm.), 245, 246, 247, 248, 249, 262.
	Renesse, Lijsbeth v., 111 (Duiv.), 55, 56.
	Rknesse, Margaretha v., I (Moerm.), 249.
	Renesse, Maria A. M. J. B. v., I (Eysd.), 147.
	Renesse, Vincent v., 111 (Duiv.), 55.
	Renesse, v., zie Mogge.
	Renesse v. d. Aa, Johan v., II (Zuylst.), 74.
	Renesse v. d. Aa, Gerrit v., 111 (Assumb.), 139.
	Renesse v. d. Aa, Margriet v., II (Vord.), 149.
	Renesse v. Assendelft, Hendrik v., 111 (Marq.), 173.
	Renesse tot Eerde, Adolf v., II (Vord.), 149.
	Renesse v. Elderen, Alexandrina Anna, 111 (Geyst.), 19.
	Renesse v. Elderen, Anna v., 111 (Assumb.), 139.
	Renesse v. El deren, Anna Maria, gravin v. Hoensbroeck, 111 (Geyst.), 19.
	Renesse v. Elderen, Anna M. J. v., II (Cann.), 57, 67.
	Renesse v. Elderen, Frans Hyacinth, 111 (Geyst.), 19.
	Renesse v. Elderen, George F. v., 111 (Assumb.), 139, 140.
	Renesse v. Elderen, Gerard F. v., 111 (Assumtj.), 139.
	Renèsse v. EÉderen, Hendrik v., 111 (Assumb.), 139.
	Renesse v. Ei,DF.KKX, Maximiliaan H. v., II (Cann.), 57, 67, 111 (Assumb.), 140, 141.
	Renesse v. Elderen, Nicolaes, 111 (Assumb.), 139.
	Renesse v. Elderen, Sophia A. v., II (Vord.), 149.
	Renesse v. Elderen, Willem v., II (Vord.), 149.
	Renesse v. Warfusé, Alexander v., II (Heeze), 211, 220.
	Renesse, v. Warfusé, Reinier v., II (Heeze), 219.
	Renesse v. Wulven, Margriet v., II (Zuylst.), 74.
	Rengers, Anna E., I (Fraeyl.), 275, 277.
	Rengers, Evert, I (Fraeyl.), 275.
	Rengers, Gratia, I (Fraeyl.), 263.
	Rengers, Johan, I (Fraeyl.), 263.
	Rengers, Osebrant, I (Fraeyl.), 263.
	Rengers, Osebrantt J., I (Fraeyl.), 263, 264, 265, 266, 269, 270, 271, 272, 275, 276, 277.
	Rengers, Seino, I (Fraeyl.), 263.
	Rengers, Seino H., I (Fraeyl.), 263, 286.
	Rengers, Sweder, I (Fraeyl.), 263.
	Rengers v. Oldenhüis tot den Post en Heixum, Johan, I (Fraeyl.), 263.
	Rennenberg, Anna v., I (Zuylen), 198.
	Rennenberg, Anna, gravin v., 111 (Rensw.), 40.
	Rennenberg, Frans v., I (Zuylen), 198.
	Rennenberg, Herman v., I (Zuylen), 197, 198, 201.
	Rennenberg, Tohan Frans v., X (Zuylen), 198.
	Rennenberg, Willem v., I (Zuylen), 196, 197, 198.
	Rennenberg, zie Lalaing.
	Renswoude, Gerrit v., 111 (Rensw.), 34-
	Renswoude, Gerrit v., 111 (Rensw.), 35-
	Renswoude, Robbert v., 111 (Rensw.), 28, 33.
	Renswoude, zie Reede.
	Renthy, zie Cray en Lalaing.
	Reuschenberg, Anna M. v., IX (Helm.), 178.
	Reuschesberg, Tan v., II (Helm.), 176, 177.
	Reuschenberg, Philippine. v., II (Helm.), 176.
	Reuschenberg, Willem v., XI (Helm.) 176.
	Rheidt, Beatrix v., I (Welk), 26.
	Reidt, Joost v., I (Bilj.), 114.



	Reinkink, Johan J. v., I (Fraeyl.), 277.
	Keijgersberg, Jacob v., 111 (Westh.), 251.
	Reijgersberg, Johan v., 111 (Westh.), 251.
	Reijgersberg, Maria v., 111 (Westh.), 251.
	Rhoon, v., zie Bentinch.
	Rhenen, Godfried v., I (Bilj.), 105.
	Richardt, Marcellis v., I (Borgh.), 305.
	Rieeeek, Abraham v., I (Bil.), 122.
	Riebeek, Elisabeth A. M. v., I (Bilj.), 122.
	Rietberg, zie Oost-Friesland.
	Rietwijk, Jan v., 111 (Assumb.), 127, 128.
	Ripperda, Adolf, II (Vord.), 147.
	Ripperda, Anna M., II (Vord.), 150, 152, II (Weid.), 128.
	Ripperda, Georg, II (Vord.), 151.
	Ripperda, Gijsbert W., II (Vord.), 151.
	Ripperda, Hayo, II (Vord.), 144.
	Ripperda, Josina M., II (Vord.), 151.
	Ripperda, Margaretha E., II (Weid.), 128, 129, II (Vord.), 151.
	Ripperda, Maria A., II (Vord.), 152.
	Ripperda, Maurits, II (Vord.), 144, 147. 155-
	Ripperda, Maurits C. G. W., II (Vord.), 150. 151. II (Weid.). 128, 129.
	Ripperda, Maurits H., II (Vord.), 149, 150.
	Ripperda, Peter V., II (Vord.), 148, 152.
	Ripperda, Unico, II (Vord.), 150, 151, II (Weid.), 121, 122, 124, 127, 128, 133. 134-
	Ripperda, Vincent W., II (Vord.), 150.
	Ripperda, Willem H. C., II (Vord.), 150, II (Weid.), 128.
	Ripperda tot Boxbergen, Eggerich, II (Weid.), 122, 123.
	Ripperda tot Farnsum, Jacob v., II (Midd.), 13.
	Ripperda tot Vorden, Agnes v., II (Weid.), 124.
	Ripperda tot Weldam, Johan, II (Weid.), 122, 123, 127.
	Riviere, Aleydis v. d., I (Zylen), 192.
	Rietvelt, Cornelis v., I (Amer.), 66.
	Robijn, priester, 111 (Duiv.), 64, 65.
	Rochford, Earl of, II (Zuylst.), 79, 80. 81.
	Rode v. Heeckeren, Adolf de, 111 (Ruurlo), 288.
	Rode van Heeckeren, Eusebia J. de, II (Rosend.), 3;, 36, 111 (Duiv.), 66.
	Rode v. Heeckeren, Joost de, 111 (Ruurlo), 292.
	Rode v. Heeckeren, Wigbold de, 111 (Ruurlo), 284, 288, 291, 292.
	Rode v. Heeckeren, Wolter de, 111 (Ruurlo), 284, 287, 288.
	Rodenburgh, v., zie Jong, de,
	Roderlo, tot, zie Heeckeren, v.
	Roderlo, Roelof v., Holthuisen gen v., 111 (Ruurlo), 277, 278.
	Roesmont, Godscalc, I (Maur.), 88, 89.
	Romburg, tot, zie Raesfelt, v.
	Romondt, Jhr. Willem j. A. v., 111 (Nijenr.), 232.
	Rosande, Dirck heer v., 111 (Geyst.), 5.
	Rosenhahn, Maria, I (Maur.), 98.
	Rolshuizen, Margaretha v., II (Are.), 276.
	Rosen, Karei H. H. de, I (Borgh.), 306.
	Rosen, KarelS. de, I (Borgh.), 302, 306.
	Rosen, Maria A. L. de, I (Borgh.), 306.
	Rosen, Michiel H. de, I (Borgh.), 305.
	Rossum, Johan v., II (Cann.j, 54, ÏI (Doorn.). 240.
	Rossem, johanna v., II (Zuylst.), 70.
	Rossem, Joost v., II (Arc.l, 270.
	Rossem, Maarten v., I (Well.), 31, I fMaur.), 90, I (Bilj.), 106, II (Heeze), 216, II (Cann.), 53, 54, 62, 67, 68, I (Zuylen), 197, 111 (Rensw.), 39, 111 (Bergh.), 195.
	Rossem, Margaretha v., II (Cann.), 54.
	Rossem, Martina v., I (Doorw.), 221, 111 (Geyst.), 14.
	Rossem Goossensdr., Sophia v., II (Doorn.), 235, 236, 237.
	Rossum, Walravia v., I (Recht.), 168.
	Roever, Aernout de, II (Helm.), 164.
	Rover, Dirc die, II (Helm.), 164.
	Rotenberg, Adolf v., 111 (Nijenr.), 227.
	Rutenbergh, Stephania v. d., I (Recht.), 160.
	Rutenbergh, v. d., zie Hacke.
	Ruurlo, Bernt v., 111 (Ruurlo). 277, 278.
	Ruurlo, Jutte v., 111 (Ruurlo), 277
	Ruurlo, Lambert v., 111 (Ruurlo), 277.
	Ruurlo, Roelof v., 111 (Ruurlo), 277.
	Ruurlo, Steven v., 111 (Ruurlo), 277.
	Ruurlo, zie Heeckeren v. Ruurlo.
	Ruygrock, v. d. Werve, Agnes, 111 (Geyst.), 10.
	Rutenborch, Adriana v.d., II (Weid.), 120.
	Rtjytenborch, Dirck v., II (Weid.), 124.
	Rutenborch, Frederiksdr., Johanna v., II (Cann.), 53.
	Ruytenborch, Jutta v., II (Midd.), 8.
	Rutenborch, Steven v., II (Cann.), 53.
	Ruyter, Johanna de, I (Doorw.), 221.
	Ru wiel, Gerard Splinter v., 111 (Nijenr.), 211.
	Rijnensteijn, Johan v., 111 (Rensw.), 28, 32, 33.
	Rijsenburch, v., zie Cuylenburch v,.
	Rijsenburg, v., zie Vianen, v.
	S en Z.
	Saarwerden, Frederik v., I (Eysd.), 136.
	Sadelboger, Protwitz, 111 (Marq.), 159-
	Saecx, Johan, gend v., Wijde, 111 (Hoensbr.), 82.
	Saecx, Agnes, 111 (Hoensbr.), 82.
	Saesfelt, v., zie Reede v. Saesf., v.
	Saksen-Coburg, Antonia v., 111 (Bergh), 208.
	Salm-Kyrburg, AmaliaZ., 111 (Bergh), 206.
	Salsborch Henrick, I (Recht.), 164.
	Sande, Reynken v. d., II (Hern.), 191.
	Sandick, Lucie B. v., I (Bilj.), 122.
	Sandra Veldtman, Hendrik de, I (Fraeyl.), 276, 278, 280, 283, 284.
	Sandra Veldtman, Hermanna L. Ch. de, I (Fraeyl.), 276, 278.
	Sast, Willem de, 111 (Nijenr.), 217.
	Sasse v. IJsselt, Leopold F. j. I. v., I (Well.), 43-
	Saulx, Pentecoste de la, 111 (Rensw.), 3i-
	Saulx, Wouter de la, 111 (Rensw.), 31.
	Savage, Elisabeth 8., II (Zuylst.), 80.
	Savoye, Margaretha v., 111 (Home), U –
	Sayn-Wittgenstein, Augusta v., I (Doorw.), 228.
	Scarpord, Margaretha, I (Moerm.),24Ó.
	Schaesbkrg, Eugenia L. v., 111 (Hoensor.), 97.
	Schaffelaar, Jan v., II (Rosend.), 31, 37-
	Schagen, fam. v., 111 (Geyst.), 15.
	Schagen, Adriana v., 111 (Geyst.), 15, 16.
	SchageN, Albertina Louisa v., 111 (Geyst.), 15, 16.
	Schagen, Dirk v., heer v. Goudriaan, 111 (Geyst.), 15. 16.
	Schagen, Elisabeth v., 111 (Geyst.), 14, 15, 16.
	Schagen, Jan v., 111 (Geyst.), 15, 16.
	Schaumburg, v., zie Snouckaert v. Schaumb.
	Scheepens, W. C. L. H., II (Doom.), 250.
	Scheffer, J. W. F., I (Doorw.), 240.
	Scheiffart, Selmön, 111 (Limbr.), 263.
	Scheijfart v. Merode, 111 (Limbr.), 262.
	Scheiffart v. Merode, Anna, 111 (Limbr.), 264.
	Scheiffart v. Merode, Coenraad G., I (Borgh.), 291, 292.
	Scheiffart v. Merode, Frederik, I (Borgh.), 290.
	Scheiffart v. Merode, Henrik, 111 (Limbr.), 263.
	Scheiffart v. Meeode, Herman, I (Borgh.), 293, 294, 298.
	Scheiffart v. Merode, Jan, 111 (Limbr.), 263.
	Scheiffart v. Merode, Johan, 111 (Limbr.), 263, 264, 268.
	Scheiffart v. Merode, Margaretha, I (Eysd.), 136, 139.
	Scheiffart v. Meeode, Maria, 111 (Limbr.), 2(74, 267.
	Scheiffarx v. Merode, Reinier, I (Borgh.), 292, 293.
	Scheiffart v. Merode, XJlrich, I (Borgh,), 293.
	Scheiffart v. Merode, Ursula, I (Doorw.), 222, I (Borgh.), 298.
	Scheiffart v. Merode, Werner W., I (Borgh.), 294.
	Scheiffart v. Merode, Willem, 111 (Limbr.), 263, 264.
	Schellart, Walraven A., 111 (Geyst.), 19-
	Schellart v. Gurtzenich, Adam Willem, 111 (Geyst.), 16.
	Schellart v. Gurtzenich, Maria Henrica, 111 (Geyst.), 16.
	Schellart v. Obbendorf, Adam (Daem), I (Doorw.), 221, 111 (Geyst.), 9. 13. 14-



	Schellart v. Obbendorf, Adam Alexander, 111 (Geyst.), 19.
	Schellari v. Óbbendorf, Adam (Daem) W., I (Doorw.), 222, 223, 111 (Geyst.), 16.
	Schellard zu Obbendorf, Elisabeth H., gravin v., 111 (Hoensbr.), 95.
	Schellart v. Obbendorf, Frederik, 111 (Geyst.), 6.
	Schellart v. Obbendorf, Kr et! erik, heer v. Schinnen en Gurtzenich, 111 (Geyst.), 9-
	Scheelart v. Obbendorf, Johan, I (Doorw.), 221, II (Midd.), 9, 111 (Geyst.), 8, 14, 111 (Nijenr.), 226.
	Schellart v. Obbendorf, Johan, 111 (Geyst.), 14. 15-
	Schellart v. Obbendorf, Johann A. v., I (Doorw.), 223,224, 225, ITl(Geyst.) 16.
	Schellart v. Obbendorf, Johan Vincent, 111 (Geyst.), 15, 16, 22.
	Schellart v. Obbendorf, Johan Willem Josef Bernard 111 (Geyst,). 19.
	Schellart v. Obbendorf, Maria H., 111 (Geyst.), 22.
	Schellart v. Obrendorf, Philips Frederik Airbrosius, Til (Geyst.), 16.
	Schellart v. Obbendorp, Reinier, II (Midd.), 10.
	Schellart v. Obbendorf, Theresia 111 (Geyst.), 20.
	Schellarx v. Obbendorf, Vincent, 1 (Doorw.), 222, 111 (Geyst.), 14, 16.
	Schellart v. Obbendorf, Willem J., I (Borgh.), 298.
	Schellart v. Obbendorf, Wijnant, 111 (Geyst.), 7.
	Scheltinga, M. v., II (Weid.), 130.
	Schenck, Harten, I (Well), 33, I (Eysd.), 139.
	Schenck v. Culemboeg, Hubert, I (Doorw.), 215.
	Schenck v. Nijdeggen, Aleid, II (Are.), 266, 269, 111 (Geyst.), g.
	Schenck v. Nijdeggen, Arnold, 111 (Hoensbr.), 95.
	Schenck v. Nijdeggen, Dirk, II (Are.), 262, 111 (Geyst.), 9.
	Schenck v. Nijdegg, Élisabeth, I (Well.), 28.
	Schenck v. Nijdeggen, Henrik v., I[ (Are.), 262.
	Schenck v. Nijdeggen, Maarten, I] (Are.), 270.
	Schenck v. Nijdeggen, Wijnand, II (Are.), 262, 266.
	Schenck v. Toutenbürg, Cunigonda. I (Recht.), 168.
	Schenck v. Toutenburg, Gcorge, I (Zuylen), 197.
	Schermbeek, Jan v., I (Recht.), 168.
	Scherpenzeel, Anna M. v., 111 (Duiv.), 63.
	Scherpenzeel, Jacob v., heer v. Offem, 111 (Duiv.), 63.
	Scherpenzeel, Theodora v., 111 (Duiv.), 60.
	Scherpenseel, gen. Palick, Gerrit v., II (Rosend.), 32.
	Scherpenseel gen. Palick Gerritsz., Willem v., II (Rosend.), 32, 33, 34.
	V., I , 33, 3^. Schets v. Grobkkxdonck, Anthonie, I (Maur.), 94, 95.
	111.
	Schilder, Jhr., I (Fraeyl.), 269.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. ÓVE, Doure, II (Cann.), 50.
	Schimmelpenninck v. d. Oye, Andries, II (Rosend.), 48.
	Schimmelpenninck v. d. Oye, Anna, 111 (Ruurlo), 291, 293.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. OyE, AsSUCer, 111 (Ruurlo), 293, 294.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. OYE, Catharina S., 111 (Ruurlo), 291, 293.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. ÓyE, Sophia, II (Vord.), 154.
	Schimmelpenninck v. d. Oye, W. A.
	A. J., bar., 111 (Duiv.), 69.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. OyE TOT Holthuysen, Alexander, 111 (Ruurlo), 291, 292, 293.
	Schimmelpenninck v. d. Oye tot Voorstonden, Adriaan, 111 (Ruurlo), 291, 292.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. OYE TOT Voorstonden, Alexander, 111 (Ruurlo), 291.
	SCHIMMELPENNINCK V. D. OVE TOT Voorstonden, Hendrik, 111 (Ruurlo), 291.
	Schloissnigg, Anna E. N. v., I (Well.), 43-
	Schloissnigg, Franz J. v., I (Welk), 43.
	Schloissn igg, Franz P. v., I (Well.), 43-
	Schi.oissnigg, Franz S. C. N. v., I (Well.), 43.
	Schmising-Kerssenbrock, zie Korff.
	Schoemaker, Andries, 111 (Ruurloj, 294
	Schoening, Hans A. v., I (Bilj.), 121.
	Schönborn zu Wiesentheid-Buchheim, Anna K. M. S., 111 (Hoensbr.), 95.
	bCHONBORN, Lothanus F. v., 111 {Hoensbr.), 96.
	Schoonderbeek, tot, zie Voorst tot Schoond.
	Schoonhoven, Floris v., 111 (Westh.), 247.
	Schoonhoven, Floris A. v., 111 (Westh.), 341.
	Schoonhouwen, Goedart v., I (Eysd.), 135. 136.
	Schoonvorst, Coenraad v., I (Eysd.), 134- 135. 136.
	Schoonvoerst, Enghelbrecht v., I (Eysd.), 135.
	Schoonvorst, Reinoud v., I (Eysd.), 134. 136.
	Schorer, Adriana W. M., 111 (Westh.). 252.
	Schrogestein, Gijsberta W., 111 (Nijenr.), 232.
	Scriver, Wijnand, I (Bilj.), 105.
	Schut, Hendrick Grsz., I (Amer.j, 66.
	Schuylenburgh, Jan v., I (Moerm.), 256.
	Schuylenburch, Jeanne H. G. v., I (Doorw.), 240.
	Schoylenburch, Pieter v., I (Moerm.), 255, 256.
	Schuylenburgh a Moermont, Maria M., I (Moerm.), 256.
	Schuyt, Albertus, 111 (Marq.), 176.
	Schuyt, Wilhelmina H., 111 (Marq.), 176.
	Selbach, Coen v., II (Vord.), 143.
	Selbach, Kort v., I (Recht.), 167, 168.
	Seldeneck, Frederik v., II (Zuylst.), 72. 73-
	Seldeneck, Hans v., II (Zuylst.), 73.
	Seldeneck, Jacob v., II (Zuylst.), 73.
	Zeller, Johanna v., II (Hern.), 192.
	Selys-Lonchamps, Michacl F. R. de, I (Borgh.), 306.
	Serooskerke, Hieronymus v., I (Moerm.), 250, 253.
	Serooskerke, Jacob v., I (Moerm.), 249, 250, 261, 262.
	Serooskerke, Philibertv., I (Moerm.), 253. 254.
	Serooskerken, v., zie Tuyl, v.
	’t Zerssen, Margarite v., I (Bilj.), 114.
	Sevender, Arnolda v., 111 (Rensw.), 34-
	Sevbnder, Claes v. d., 111 (Kensw.), 32. 33, 34-
	Sevender, Willem v., 111 (Rensw.), 34.
	Zeyll, Maria C. v., 111 (Bergh), 205.
	Sigmaringen, zie Hohenzollern.
	Zirick, Frederic v., I (Recht.), 155.
	Sirixe, Costijn v., I (Moerm.), 245.
	Slicher, Adriaan K. C., 111 (Westh.), 2<3-
	Slicher, Cornelia P., 111 (Assnmb.), 143-
	Slicher, Elisabeth, I (Moerm.), 250.
	Slicher, Johan J., 111 (Westh.), 253.
	Slichtenhorst, Arent v., I (Doorw.j, 215, 221, 223.
	Slochteren, v., zie Thuessink, a,
	Sloet, Arend, II (Vord.), 154.
	Sloet, Johanna Ph. H. G., II (Vord.), 154.
	Sloet v. Tauxenburg, Isabella A., II (Weid.), 130.
	Sluse, Agniese v. d., I (Moerm.), 249.
	Sluse, Aernoud v. d., I (Kepp.), 4.
	Sluse, Jutta van der, I (Kepp.), 4.
	Sluys, Aernt Jansz. v. d., 111 (Marq.), 169.
	Smallevei.dt, Bartholomeus, I (Maur.), 95. 97-
	Smith, Huibrecht, I (Moerm.), 259.
	Smullinck, Derck, II (Rosend.), 30.
	Snouckaert v. Schaümburg, Aibert, II (Heeze), 220, 223.
	Snouckaert v. Schaumburg, Albert C., II (Heeze), 223.
	Soege zu Hulgel, Harmen, 111 (Duiv.), 58.
	Solms, Amalia v., II (Zuylst.), 76.
	Solms George E. v., 111 (Home), 118.
	Solms-Braunfels, gravin wed. v., I (Doorw.), 234.
	SOMBREFF WILLEMSDR., Elisabeth V., II (Doorn.), 235.
	Sonsfeldt, zie Wittenhorst-Sonsf. v.
	Soudenbaixh, Elisabeth v., II (Doorn.), 241.
	Soudenbalch, Evert, II (Zuylst.), 72, 73, 111 (Nijenr.), 222.
	Soudenbalch, Gerrit, II (Zuylst.), 72.
	Spaen, Alexanderv., I (Bilj.), 117, 118, 121.
	Spaen, Alexander B. v., I (Bilj.-), 121.
	Spaen, Alexander D. v., I (Bilj.), 122.
	Spaen, Alexander J. v., I (Bilj.), 124.
	Spaen, Friedrich W. v., I (Bilj.), 121.
	21



	Spaen, Johan F. W. v., I (Bilj.), 122, 123, 124.
	Spaen, Justina v., I (Bilj.), 128.
	Sparenwoude, Maria v., II (Doorn.), 243-
	Spauer, Jeromina, C. v., 111 (Bergh), 203.
	Speckfeld, zie Limpurg-Sp., v.
	Spies zu Schweinsheim, Catharina v., 111 (Hoensbv.), 91.
	Splinter, wed. v. Boymer, Catharina, II (Weid.), 127.
	Splinter, Willem, II (Weid.), 117, 118.
	Splinter, zie Ruwiel en Nijenrode.
	Spoor, Elisabeth M„ II (Helm.), 180.
	Spoor, Geertrui, I (Zuylen), 203.
	Spoor, Willem L. J., II (Helm.), 180;
	Sporck, v., 111 (Home), 122.
	Stade, Ot van der, I (Bilj.), 106.
	Stael v. Holstein, Jan, I (Well.), 27.
	Stakenborch, v., zie Lieshout, v.
	Starrenburg, zie Wassenacr-Starr.
	Starte, Jan ten, I (Recht.), 164, 167.
	Steenbergen, Aleyt v., II (Cann.), 49. 50.
	Steenbergen, Anna v„ II (Cann.), 56.
	Steenbergen, Hendrik v., II (Cann.), 49.
	Steenbergen, Peter v., II (Cann.), 49.
	Steenbergen, Willem v., II (Cann.), 49.
	Steengracht, Jhr. Mr. Hendricus A., 111 (Duiv.), 66. 69.
	Steengracht, Jhr. Nicolaas J., 111 (Duiv.), 66. 69.
	Steenhuys, Alexander F. v., II (Hern.), 198.
	Steenhuys, Anthonius B. F. v., II (Hern.), 198.
	Steenhuys, Jacobus F. A. v., II (Hern.), 198.
	Steenhuys, Marie J. v., II (Hern.), 198.
	Steenhuys, Philip H. v., II (Hern.), 197, 198.
	Steenhuys, Victoire Ch. Gh. v., II (Hem.), 198.
	Steenhuys, Willem F. v., II (Hern.), 198.
	Steenre, v. Weerde v. Middachten, Evert v., II (Midd,), 3, 4.
	Steenre, Herman v., II (Midd.), 3, 4.
	Steenre, Meyne v., II (Midd.), 3.
	Steenwijk, Koen v., I (Recht.), 169.
	Steenwijk, v., zie Vos, de
	Stein, Arnold v., 111 (Limbr.), 260, 261, 262.
	Stepraedt, J. Reinier v., I (Well.), 40.
	Stepraedt, Ödilia L. Ch. v.. I (Well.), 40.
	Stepraed, Reinier v., II (Are.), 273.
	Sterck, Guerdt, I (Kepp.), 15.
	Steyn, Arnoud v., I (Moerm.) 249.
	Sticke, Arnd, II (Weid.), 121.
	Sticke, Eleonora v., II (Weid.), 120.
	Sticke, Gese, II (Weid.), 119.
	Sticke, Hendrick, II (Cann.), 50.
	Sticke, Johan, II (Weid.), 119, 120.
	Sticke de Jonge, Johan, II (Weid.), nq.
	Sticke, Jutte v., II (Weid.), 120, 129.
	Sticke, Mya, II (Cann.), 50.
	Sticke, de Oude, Pelgrim, II (Weid.), 119.
	Stommel, Sophia v., II (Cann.), 49, 55.
	Stirüm, Anna M. v., I (Well.), 38.
	Stirum, zie Limburg-St.
	Stolberg-Gedern, Franfoise C., II (Helm.), 180.
	Stoop, Johan, 111 (Nijenr.), 227.
	Stoot, Jan, I (Maur.), 83.
	Straborch, Dirk, 111 (I.imbr.), 267.
	Straebach, Jan v., II (Limbr.), 267.
	Straetman, Beerntje, I (Bilj.), 117.
	Stralen, Arnold voogd v.. II (Are.), 257, 258, I (Well.), 25.
	Stralen, Elisabeth v., II (Are.), 257.
	Stralen, Johan v., 111 (Geyst.), 1.
	Stralen, Gudolf, voogd v., 111 (Geyst.), i.
	Straelen, v., zie Bock, de
	Straten, Anna v. d., 111 (Geyst.), 4.
	Strattmann, v., heer, I (Doorw.), 228.
	Struecken, Arnold, I (Borgh.), 289.
	Strijen, Jacoba E. v., II (Weid.), 129, 130.
	Strijen v. Zevenbergen, Arend v., 111 (Marq.), 168.
	Strijen v. Zevenbergen, Joost v., 111 (Marq.), 168.
	Strijen v. Zevenbergen, Marie v., Til (Marq.), 168.
	Strijen, zie Putten en Strijen, v.
	Strijthagen, Anna v., 111 (Limbr.), 267.
	Strijthagen, Johan v., 111 (Limbr.), 264, 267.
	Strijthagen, Maria v., 111 (Limtr.), 267, 268, 272.
	Strijthagen, Wilhelmina, 111 (Limbr.), 267.
	Zuanei.dis, Alej'dis, I (Bilj.), 105.
	Zuaneldis, Ava, I (Bilj.), 105.
	Zuaneldis, Gertrudis, I (Bilj.), 105.
	Si'eür de la Croix, Cathevine Chr. le, I (Maur.), 98.
	Zutphen, Ótto v., 111 (Bergh), 181.
	Zuylen, Alieonora v., I (Zuylen), 188, 191.
	Zui.en, Diderick v., I (Zuylen), 187.
	Zuylen, Elisabeth v., I (Zuylen), 188.
	Sulen, Geraert v., I (Zuylen), 183, 184, 185.
	Zulen, Hadewig v., I (Zuylen), 186.
	Zuylen, Heylwig, v., I (Kepp.), 7.
	Su(i)len, Hendrik v., I (Zuylen), 185, 186.
	Zuylen, Herberich v., I (Zuylen), 188.
	Sulen, Hermen v., II (Nederh.), 100.
	Zuylen Hermansz., Herman v., II (Nederh.), 99.
	Zu(i)len, Jan v., I (Zuylen), 185, 186.
	Zulen, Jan bastaard v., I (Zuylen), 188.
	Zuylen, Johanna v., I (Zuylen), 185.
	Sule, Petrus de, I (Zuylen), 185.
	Zuylen, Peter v., I (Zuylen), 186.
	Sulen, Stephanus de, I (Zuylen), 185.
	Su(i)len, Steven v., I (Zuylen), 185, 186, 188, 214.
	Su(i)len, Swederv.,l (Zuylen), 185,186.
	Sule, Theodoricus de, I (Zuylen), 185.
	Sulen, Vredericus de, I (Zuylenj, 188.
	Zuylen, Wouter v., II (Zuylst.), 69.
	Suilen en Anholt, Hendrick v., I (Zuylen), 185.
	Zuylen v. d. Haer, Elisabeth v., 111 (Nijenr.), 221.
	Zuylen v. d. Haer, Dirk v., 111 (Nijenr.), 221, II (Nederh.), 99.
	Zuylen v. d. Haer, Steven v., 111 (Nijenr.), 222.
	Zuylen v. d. Haer, Josina v., II (Nederh.), 95.
	Zuylen v. Natewisch, Gcertruid v., TI (Zuylst.), 72.
	Zuylen v. Natewisch, Gerrit v., II (Zuylst.), 70.
	Zuylen v. Natewisch, Henrick v., II (Zuylst.), 70.
	Zuylen v. Natewisch, Hillegond v., II (Zuylst.), 72.
	Zuvlen v. Natewisch, Johan v., II (Zuylst.), 6q, 70.
	Zuylen v. Natewisch, Wouter v., II (Zuylst.), 70, 71, 72.
	Zuyi.kn v. Nyevelt, Elisabeth v., II (Doorn.), 256, 111 (Rensw.), 35, (Nijenr.), 221.
	Zuylen v., v. Nyevelt, Gijsberta, 111 (Rensw.), 34.
	Zuijlen v. Nijevelt, Hadewich v., II (Rosend.), 33.
	Zuijlen v. Nievelt, Jeanne M. C. v.. I (Bilj.), 124.
	Zuylen v., v. Nyevelt, Mechteld v., 111 (Rensw.), 43.
	Züijlen v. Nijevei.t, Odilia v., II (Cann.), 54. 5,5-
	Zuylenstein, zie Nassau-Zuyl., v.
	Zuytland, Catharina v., I (Moerm.), 255-
	Zuytland, Iman v., I (Moerm.), 255.
	Swanenborch, Anna v., II (Vorcl.), 148.
	Swanenburg, tot, zie Essen, v.
	Sweerts de Landas, Ermgarda G., II (Heeze), 223.
	Sweerts de Landas, Maerten Ch., II (Heeze), 223.
	Swieten, Boudewijn v., I (Amer.), 49.
	Swieten, Catharina v., 111 (Duiv.), 50.
	Swieten, Dirc v., I (Amer.), 49.
	Swieten, Hugo v., I (Zuylen), 194.
	Swieten, Josina v., 111 (Rensw.), 36.
	Swieten, Willem v., I (Amer.), 49.
	Zwijnsbergen, v., zie Jonge v. Zwijnsbergen, de
	Sijpesteijn, Cornelis A. v., I (Moerm.), 256, 259, 260.
	Sijpesteijn, Maria M. v., I (Moerm.), 256.
	T.
	Taets v. Amerongen, Belia, 111 (Rensw.), 35.
	Taets v. Amerongen, Gerard M., Til (Rensw.), 45.
	Taets v. Amerongen, Jacob A., heer v. Deyl, 111 (Rensw.), 46.
	ïaets v. Amerongen, Jan K., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 46.
	Taets v. Amerongen, Johan, 111 (Rensw.), 35-
	Taets v. Amerongex, Joost G. G., 111 (Ruurlo), 297.
	Taets v. Amerongen, Joost G. G., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 46.
	Taets v. Amerongen, Leonard, 111 (Rensw.), 44, 45,



	Taets v. Amerongen, Leonard J., heer v. Renswoude, 111 (Rensw.), 46.
	Taets v. Amerongen, Mr. Maximüiaan J. L., heer v. Renswoude, 111 (Rensw ), 46.
	Taets v. Amerongen, Sophia J. J., 111 (Ruurlo), 297.
	Talhout, Gerrit, II (Rosend.), 30.
	Tautenburg, v., zie Sinet v. T.
	Tenkinck, Johanna, II (Rosend.), 33.
	Tengnagel, Machteld, II (Vord.), 140.
	Tex, Cornelis J. den, II (Hern.), 198.
	Teyi.ingen, 111 (Duiv.), 71.
	Thiennes, Thomas de, 111 (Geyst.), 16.
	Thiennes, Maria de, 111 (Geyst.), 16.
	Thuessink v. d. Hoop, Abraham J. Th. a, I (Fraeyh), 278.
	Thuessink v. d. Hoop v. Slochteren, Evert J. Th. a, I (Fraeyl.), 279.
	Tiell, Elsebeen v., II (Hern.), 190, 191.
	Tiell, Gerrit v., II (Hern.), 191.
	Tiell, Lubbert v., II (Hern.), 191.
	Tinnen, Judith K. v. d., II (Doorn.), 246.
	Tombe, J. W. des, I (Moerm.), 245, 247.
	Torck, Ada C., II (Rosend.), 36.
	ïorck, Assueer J., II (Rosend.), 35, 36, 111 (Duiv.), 66.
	Torck, Assueer L. A., II (Rosend.), 36.
	Torck, Elisabeth, 111 (Nijenr.), 226.
	Torck, Frederick, I (Doorw.), 221.
	Torck, Frederik S. A., 111 (Duiv.), 66.
	Torck, Frederik W., II (Rosend.), 35, 36, 111 (Dmv.), 66.
	Torck, Godard, 111 (Nijenr.), 219.
	Torck, Helena, 111 (Geyst.), 13.
	Torck, HenrietteCh. A., 111 (Duiv.), 66.
	ïorck, Henriêtte J. A., I (Kepp.), 19, 20.
	Torck, Lubbert, II (Rosend.), 34.
	Torck, Lubbert A., II (Rosend.), 34, 35. 44-
	Torck, Maria M., II (Vord.), 152, 153.
	Torck, Reinhard J. Chr., II (Rosend.), 35. 37-
	ïorck, Willem, 111 (Nijenr.), 219, 222, 225, 226, 239.
	Tour d’Auvergne, Frederik M. de la, 111 (Bergh), 204.
	Toutenburg, v., zie Schenck.
	ÏRAZlgnies. Anna v., I (Borgh.), 290.
	Tremoïlle, Charlotte A. de la, I (Doorw.), 227, 228, 234, 239.
	Tremoïlle, Henri Ch. de la, I (Doorw.), 228.
	Tremouïlle, Margaretha cle la, II (Heeze), 212.
	Treschouw, Anna S., 111 (Assumb.), H –
	Tresmes, graaf de, I (Fraeyh), 263, 264.
	Trezel Bevers, Susanna M., 111 (Westh.), 252.
	Tzevel, Melchiör, 111 (Lirabr.), 267.
	Trip, Dirk, II (Weid.), 129.
	Trip, Mr. Jacobus, 111 (Marq.), 176.
	Trip, Jan, II (Rosend.), 35.
	Trip, Maria, 111 (Assumb.), 145.
	Tromp, Dina 0., I (Maur.), 97.
	Tromp, M. H., I (Maur.), 98.
	Tryr, Jan, I (Doorw.), 217.
	Tunbridge, Viscount, II (Zuylst.), 79..
	Tuyl v. Serooskerken, Anna E. Chr. A. v., I (Amer.), 76, II (Heeze), 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Carel E. v., I (Zuylen), 208.
	Tuyl v. Serooskerken, Diederik J. v., I (Zuylen), 205, 206.
	Tuyl v. Serooskerken, Dorothea v., II (Neclerh.), 108..
	Tuyl v. Serooskerken, Frederik Chr. H. v., II (Heeze), 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Frederik L. S. F. v., I (Zuylen), 208.
	Tuyi. v. Serooskerken, Godard v., II (Nederh.), 107.
	Tuyll v. Serooskerken, Godard W.
	v., II (Nederh.), 104, 109.
	Tuyll v. Serooskerken, Hendrik J. v., I (Zuyl.), 204, 205, II (Nederh.), 103.
	Tuyl v. Serooskerken, Hendrik W. J. v., II (Heeze), 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Isabella v., I (Zuylen), 206.
	Tuyl v. Serooskerken, Jan D. v., II (Heeze), 227, 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Jan M. v., II (Heeze), 224, 225, 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Karei Aug. M. H. v„ II (Heeze), 228.
	Tuyle v. Serooskerken, Reinout v., II (Nederh.), 102.
	Tuyl v. Serooskerken, Reinout C. v., II (Heeze), 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Reinout D. v., II (Heeze), 225, 226, 228.
	Xuyi.l v. Serooskerken, Reinout v., I (Zuylen), 205, 206, II (Nederh.), 104, II (Heeze), 225.
	Tuyl v. Serooskerken, Réné v., I (Zuylen), 204.
	Tuyl v. Serooskerken, Samuel J. v., II (Heeze), 228.
	Tuyll v. Serooskerken, Trajectina A. E. v., II (Nederh.), 104.
	Tuyl v. Serooskerken, Ursule A. Aur. v., II (Heeze), 225, 228.
	Tuyl v. Serooskerken, Willem R. v., I (Zuylen), 206, 207, 208.
	Twickel, Jhr., I (Fraeyl.), 269.
	Twickelo, Agnes v., II (Weid.), 120, 121.
	Twickelo, Johan v., II (Weid.), 120, 121, 129.
	Twickelo tot Twickel, Johan v., II (Weid.), 120.
	Twickelo, Jutte v., II (Weid.), 120, 121, 122.
	Tyll, Tilman v., I (Welk), 28.
	ïyt, Jacob, I (Maur.), 88.
	U en V.
	Vaesken, I (Eysd.), 134, 135.
	Valkenburg, Beatrix v., I (Eysd.), 132-
	Valkenburg, Dirk v., I (Borgh.), 287.
	Valkenburg, Reinold v., I (Borgh.), 288.
	Valkenburg, Walraven v., I (Borgh.), 287.
	Valkenburg, Walraven v., 111 (Rensw.), 27.
	Valckenner, Gheercken, I (Eysd.), 134. 135-
	Varick, Catharina v,, II (Nederh.), 96.
	Vehlen, Alexander y., II (Helm.), 177.
	Velen, Herman v., I (Kepp.), 11.
	Vehlen, Maria v., II (Helm.), 177, 178.
	Vehuze, v. d., zie Lieshout, v.
	Velde, v. d., zie Honseler, v.
	Velsen, Gerard v., 111 (Assumb.), 127.
	Velsen, Willem v., 111 (Assumb,), 127, 128.
	Venningen, Charlotte v., II (Cann.), 57-
	Vkrcken, Johan, 111 (Limbr.), 264.
	Verdugo, I (Kepp.), 15, 16.
	Verduijnen, v., zie Michiels v. Verd.
	Verheven v. Citters, J., I (Moerm.),
	260, 261.
	Vicq, Jacoba H. de, I (Zuylen), 206.
	Vicq de Cumptich, Hypolite de, II (Hern.), 198.
	Vianen, Gijsbrecht v., 111 (Marq.), 165, 166, 167.
	Vianen, Gerarda v., 111 (Marq.), 168.
	Vianen, Heilwich v., 111 (Nijenr.), 218.
	Vianen, Jan v., 111 (Marq.), 165.
	Vianen, Johan v., 111 (Nijenr.), 218.
	Vianen, Maria v., 111 (Duiv,), 54.
	Vianen, Sweder v., I (Doorw.), 215.
	Vianen v. Rijsenburg, Johanna v., II (Zuylst.). 72. 73-
	Ville, de, zie Lalaing, v.
	Villiers, Frederik W. Ch., I (Amen), 77, II (Zuylst.), 81.
	Villiers, zie Child VUL
	Virmondt. Anna v., I (Well.), 31, II (Weid.), 123.
	Virmondt tot Odinck, Ambrosius V., II (Weid.), 123.
	Virneburg, Cunegonda v., 111 (Rensw.), 24.
	Virnenburg, Jan v., I (Recht.), 159, 111 (Bergh), 193.
	Virnenburg, graaf v., 111 (Bergh), 184.
	Virnenburg, Philips v., 111 (Bergh), 193-
	Virnenburg, Robrecht v., I (Recht.), 159-
	Virnenburg, zie Manderscheid.
	Visbeeck, Margaretha v., II (Midd.), 9.
	Visschenich, Andries v., gend Bell, 111 (Geyst.), 6, 8.
	Visscherinck, tot, zie Droste.
	Vladeracken, Deynalt v., I (Maur.), 89.
	Vladeracken Deynaltsone, Hendrick v., I (Maur.), 89.
	Ulft, Dirk v., 111 (Bergh), 186.
	Vlierden, Johannes v., I (Maur.), 84.
	Vliet, Gijsbrecht v. d., 111 (Nijenr.j, 214.
	Vlodorp, Adriaen 8., I (Well.), 34.
	Vlodorp, Alvareda v., I (Well.), 34.
	Vlodorp, Anna v., 111 vLimbr.), 263.
	Vlodorp, Balthasar v., I (Well.), 32.
	Vlodorp, Willem v., 111 (Geyst.),' 4.
	Vlodorp, Willem v., I (Well.), 33.
	Vlodorp tot Leutij, Catharina, I (Borgh.), 293.
	Vlooswijck, Nicolaas v., II (Nederh.), 107.
	Ulriks, Paulus 0., I (Doorw.), 234.
	Voet v. Winssen, Johanna 8., 111 (Marq.), 177.



	Vollenhoven, Hillegonda J. v., 111 (Assumb.), 145.
	Voltaire, I (Doorw.), 235.
	Voorhout, v., zie Duyst.
	Voorde, ten, zie Vorden, v.
	Voorne, Henri v., I (Moerm.), 245.
	Voorne, Hülegonde v., I (Moerm.), 245.
	Voorne, Robert v., I (Maur.), 95.
	Voerst, Anna v., II (Cann.), 55.
	Voorst, Elbert v., II (Cann.), 55.
	Voorst, Elisabeth v., II (Vord.), 139.
	Voorst, Frederick v., I (Doorw.), 221, II (Are.), 270.
	Voorst, Herman v., I (Recht.), 155.
	Voerst, Jan v., I (Zuylen), 188.
	Voorst, Johan v., I (Doorw.), 221.
	Voorst, Johanna v., I (Kepp.), 8, II (Vord.), 139.
	Voorst, Lutgardis v., I (Recht.), 155, 157, 182.
	Voorst, Margaretha v., II (Are.), 270.
	Voorst, Margriet v., II (Doorn.), 241.
	Voorst, Margaretha v., I (Recht.), 157.
	Voorst, Maria v., 111 (Duiv.), 63.
	Voorst, Otto v., I (Kepp.), u.
	Voorst, Roderik v., I (Kepp.), 4,7, I (Recht.), 155, 156, 111 (Nijenr.), 215.
	Voorst, Sweder v., I (Kepp.), 4,7, I (Recht.), 155, 156, 158, II (Doorn.), 241.
	Voorst, Walrave v., I (Doorw.), 221.
	Voorst, Walravina v. 111, (Geyst.), 9.
	Voorst, Wilhelmina v., II (Doorn.), 241, 242, 243, 244.
	Voorst, Wolter v.t I (Kepp.), 7 I (Recht.), 159, I (Zuylen), 188, 111 (Nijenr.), 215.
	Voorst en Keppel, Elisabeth v., 111 (Ruurlo), 282.
	Voorst, t., zie Mulert.
	Voorst, v., zie Rechter cn, v.
	Voorst tot Heteren, Reynder v., II (Doorn.), 244.
	Voorst tot Schoonderbeek, Catharina v., II (Weid.), 124.
	Voorst tot Schoonderbeek, Elbert v., II (Weid.), 124, II (Doorn.), 241.
	Voorst tot Voorst, Johanna M. v., II (Doorn.), 250.
	Voorstonden, zie Schimmelpennüick v. d. Oye tot Voorst.
	Vorden, Berend v., II (Vord.), 137, 138. 139-
	Vorden, Ermgard v., II (Rosend.), 33.
	Voirde, Goyert v., 111 (Nijenr.), 222.
	Vorden, Johan v., II (Vord.), 137.
	Vorden, Willem v., II (Vord.), 137.
	Vorden, tot, zie Ripper da.
	Vos v. Steenwijk, Anna de, II (Weid.), 124.
	Vos v. Steenwijk, Herman de, II (Rosend.), 31.
	Vos v. Steenwijk, Jan A. G. de, II (Nederh.), 108, 109.
	Vos v. Steenwijk, Pelgrim de, II (Rosend.), 31.
	Voss, Hendrick, I (Kepp.), IJ.
	Vosterman, Jan, I (Borgh.), 301, 302.
	Vosterman, Maria H., I (Borgh.), 301, 302.
	Vredenburgh, Amaranthe v., 111 (Westh.), 251.
	Vresen, Gerrit, II (Nederh.), 92.
	Vresen, Jutte, II (Nederh.), 92.
	Vriesendorp, J. J., I (Moerm.), 260.
	Utenengh, Philippota, II (Doorn.), 242. 243.
	Utenhoven, Elisabeth v., II (Helm.), 164.
	Utenhoven, Jan v., II (Helm.), 164.
	Vijgh, Arnt, II (Hern.), 194.
	Vijgh, Hendrik, 111 (Rensw.), 36.
	Vijgh, Joost, II (Midd.), 13.
	Vijgh, Rutgera, II (Hern.), 194.
	Vijgh tot Blankenburg, Hendrik, II (Hern.), 193.
	w.
	Wachtendonck, Arnolda v., II (Midd.), 4.
	Wael, Bartholomeus de, I (Amer.), 56.
	Wael v. Moersbergen, Catharina M. de. II (Midd.). 14.
	Waardenburg, Johan v., 111 (Geyst.), 4-
	Waardenburg, zie Cocq.
	Waes, Jan v., 111 (Home), 115.
	Waldeck, Elisabeth v., I (Welk), 39.
	Waldeck-Limpurg, zie Bentinck.
	Waldeck-Pyrmont, Caroltna M. E. Ch. Chr. L. v., II (Midd.), 16.
	Wale. Catharina v. d., 111 (Assumb.), 128.
	Wale, Dirk v. d., 111 (Assumb.), 128.
	Walle, Gheryt v. d., I (Bilj.), 106.
	Walle, Johan v. d., I (Bilj.), 106.
	Walpot v. Bassenheim, Otto, I (Borgh.), 294.
	Warfusee, Agnes v., 111 (Hoensbr.), 90.
	Warfuse, gravin v., 111 (Geyst.), 15.
	Warfusee, de, zie Oultremont, d'
	Warfusé, v., zie Renesse v. Warf., v.
	Warin, Clara W. E., II (Nederh.), 113, 116.
	Warin, Constantia J. A., II (Nederh.), 113, 116.
	Warin, Jacob N., II (Nederh.), 113.
	Warme, Christoffel, I (Bilj.), 117.
	Warmelo, Jacoba v., 111 (Ruurlo), 287.
	Warninckhof, Henrica v., II (Weid.), 120.
	Wassenaer, Anna Ch. E. v., I (Kepp.), 17-
	Wassenaar, Andries, bast. v., 111 (Duiv.), 60.
	Wassenaer, Arent v., I (Doorw.), 224.
	Wassenaar, Dirk v., 111 (Duiv.), 49.
	Wassenaer, Frederik W. v., I (Bilj.), 122.
	Wassenaer, Louisa I. H. v., I (Amer.l, 76, II (Midd.), 15.
	Wessenaar, Margaretha v., 111 (Duiv.), 60.
	Wassenaer, Odilia v., II (Cann.), 55, 56, 67.
	Wassenaer, Philips v., II (Nederh.), 91, 111 (Duiv.), 49.
	Wassenaer, v. d. Mijle, Petronella, 111 (Marq.), 173, 174.
	Wassenaer, v., zie Heeckeren.
	Wassenaer v. Duivenvoorde, Anna S. v„ 111 (Duiv.), 66.
	Wassenaer v. Duivenvoorde, Arent, 111 (Duiv.), 63, 64, 65, 76.
	Wassenaer v. Duivenvoorde, Jacob 111 (Duiv.), 65.
	Wassenaer v. Duvenvoorde, Jacoba M. v., II (Rosend.), 35, 111 (Duiv.), 66.
	Wassenaer v. Duivenvoorde, Jhr. Johan v., 111 (Duiv.), 60.
	Wassenaer v. Katwijk, Frederik H. v., 111 (Duiv.), 66.
	Wassenaer-Obdam, Carel G. v., II (Weid.), 129, 130.
	Wassenaer-Obdam, Jacob J. v., II (Weid.), 129.
	Wassenaer-Obdam, Jacob U. W. v., II (Weid.), 130.
	Wassenaer-Obdam, Maria C. v., II (Weid.), 130.
	Wassenaer-Obdam, Unico W. v., II (Vord.), 152, II (Weid.), 128.
	Wassenaer Starrenburg, Johanna J. v., 111 (Ruurlo), 293, 295.
	Wassenaer Starrenburg, Pieter v., 111 (Ruurlo), 295.
	Wassenaar v. Warmond, Joh. v., 111 (Dmv.), 55, 60.
	Wassenberg, Gerard v., 111 (Home), 102.
	Water, Jutta te, I (Fraeyl.), 263.
	Waveren, v., zie Bors.
	Weede, Cornelis v., II (Doorn.), 244.
	Weede, Frangoise Maria v., I (Zuylen), 208'.
	Weede, George J. v., I (Bilj.), 117.
	Weerde v. Middachten, v., zie Steenre v. Weerde v. Midd. v.
	Weerdenborgh, Margaretha v., 111 (Bergh), 186.
	Wees, Balthasar v., I (Amer.), 50, 54.
	Wees, Christoffel v., I (Amer.), 54.
	Wees, Johanna v., II (Hern.), 194, 111 (Rensw.), 36.
	Weeze, Johan v., II (Are.), 270.
	Weichs zur Wenne, Carl C. freih. v., 111 (Geyst.), 20.
	Weichs zür Wenne, Gaspar, 111 (Geyst.), 21.
	Weichs zür Wenne, Clemens M. H., 111 (Geyst.), 20, 21.
	Weichs zur Wenne, Joseph, 111 (Geyst.), 21.
	Weichs de Wenne, Maria J. C. H. de, I (Well.), 44.
	Weissenwolff, Andrea v., I (Doorw.), 225.
	Welckenhuijsen, Catharina v., 111 (I.imbr.), 263.
	Wf.lckenhuijsen, Henrik v., 111 (Limbr.), 262, 263.
	Weldam, Hendrik v., II (Weid.), 118.
	Weldam, Wolter v. d., II (Weid.), 117, 118, 136.
	Welderen, Bernard v., II (Rosend.), 33-
	Welderen, Bernt v., II (Hern.), 194.
	Weltzien, Ludwig v., I (Doorw.), 228.
	Wenceslaus, Roomsch-Koning, 111 (Hoensbr.), 84.
	Wenne, de, zie Weichs de.
	Werner, gen. Hees, Willem, 111 (Geyst.), 13.
	Werve, Paulina v. d.; I (Moerm.), 250.



	Werve, v. D., zie Ruygrock.
	AVesselman, Carel F., Ü (Helm.), 180, 181.
	AVesselman, Peter, II (Helm.), 180.
	Wesselman v. Helmond, Carel F., II (Helm.), 181.
	AVesselman, Pieter A., II (Helm.), 181.
	Westreenen, Johanna C. v., II (Heeze), 227, 228.
	Westerholt, Agnes v., I (Recht.), 168, II (Midd.), 14.
	AVesterholt, Jacob v., II (Midd.) 14.
	Westervoort, zie Pallandt-Westervoort.
	Wevelinchoven, Florens v., 111 (Rensw.), 34.
	AVichmans, Anna M. J., I (Well.), 40.
	Wickrade, Jan v., 111 (Geyst.), 4.
	AVickrade, Johan v., II (Are.), 262.
	AVied, Anna v., 111 (Home), 115, 116.
	AA’ierus, Johannes, I (Welk), 32.
	AAtesentheid, zie Schönhorn.
	Wike, Bartholomeus uter, 111 (Marq.), 158.
	AATlbrennink, I (Amer.), 71.
	Willem I, graal v. Holland, II (Helm.), 160, 162, 184.
	Willem 111 v. Henegouwen etc., II (Heeze), 206.
	Willem IV v. Henegouwen, II (Heeze), 208.
	AATllem 11, prins, II (Zuylst.), 76.
	Willem 111, prins, I (Amer.), 82, II (Midd.), 21, II (Zuylst.), 76, 77, 78, 79, 88, I (Eysd.), 142, 145,1 (Fraeyl.), 272, 275, 277, 285.
	Willem Lodewijk, graaf, I (AVell.), 33.
	Willink, Ananias, 111 (Assumb.), 145.
	AVillink, Josina J., 111 (Assumb.), 145.
	AA'ilp, Belia v., II (Midd.), 7.
	AVilp, Evert v., II (Midd.), 7, 111 (Geyst.), 8, I (Doorw.), 215.
	Winckelhuysen, Anna v., II (Are.), 275.
	Windisch Gratz, Marie E. C. W. A. zu, 111 (Hoensbr.), 97.
	Wingfield, Thomas M., II (Zuylst.), 74-
	AVinssen, Godschalk v., 111 (Rensw.), 35*
	AATnssen, zie Voet.
	AA’isch, Agnes v., I (Doorw.), 216.
	AVisch, Agnes D. v., I (Doorw.), 216.
	Wisch, Anna v., 111 (Ruurlo), 291.
	Wisch, Berend v., II (Rosend.), 30.
	Wisch, Dirk v., II (Midd.), 5, II (Hern.), 186, 189.
	AATsch, Gijsbert v., I (Zuylen), 195.
	Wisch, Hendrick v., II (Midd.l, 5, II (Hern.), 186, I (Doorw.), 216, 111 (Bergh), 19?, 194.
	AA'isch, Hendrik v., II (Heeze), 216.
	Wisch, Henrica v., II (Rosend.), 32.
	Wisch, Jan v., I (Recht.), 155. I (Znylen), 195.
	Wisch, Joachim v., IT (Midd.), 7, 111 (Bergh), 194, 195.
	Wisch, Steven v„ II (Doorn.), 236.
	Wisch, Stevina v., I (Doorw.), 216.
	Wissekerke, Agatha v., I (Moerm.). 250, 261.
	Wissen, zie Loë.
	Witsen Elias, Maria C., II (Nederh.), ”3-
	Witt, Johan de. I (Fraeyl.), 271.
	Wittenhorst, fam. v., 111 (Geyst.), 15.
	Wittenhorst, Aleid v., 111 (Geyst.), 15, 16.
	Witteniiorst, Johan v., I (Doorw.), 22i, 111 (Geyst.), o, 16.
	Wyttenhorst, Margartha v., TI (Helm.), 177.
	Wittenhorst, Maria v., I (Doorw.), 221, 111 (Geyst.), g.
	Wyttenhorst, Walraven v., TI (Helm.), 177.
	Wittenhorst, Willem V. v., 111 (Nijenr.), 237.
	Wittenhorst, zie Bocholtz.
	WITTENHORST-SONSFELTD, Carl C. V., II (Vord.), 152.
	Wittgenstein, zie Sayn-Wittgenstein, v.
	Witthem, Margaretha M. v., I (Well.), 37-
	Witthem, Maria M. v., 111 (Bergh), 201, 203.
	Wolf v. Hof.vell, Gerrit W„ II (Weid.), 128.
	Wolff, Johanna v. d., I (Moerm.), 260.
	Wolff-Metternich, Levin M. P. M. H., II (Are.), 279.
	Wolframsdorf, Johann G. v., I (Recht.), 172.
	Wolters, Dr. Richard, I (Well.), 44.
	Wolthers, Adelgonda Ch., I (Fraeyl.j, 278, 284.
	Woude, Jacob v. d., II (Nederh.), 94.
	Woude, Mabelia v. d., II (Nederh.), 94.
	Wouwere, Jan B. v., I (Borgh.), 299.
	Wouwere, Sara v., I (Borgh.), 299, 30°.
	Wrede, Wilhelmina v., II (Are.), 275.
	Wroth, Jane, II (Zuylst.), 78.
	Wroth of Dureants, Sir Henry, II (Zuylst.), 78.
	Wulven v. d. Horst, Alfert v., II (Nederh.), 91, 92.
	Wulfen, Peter E. v., I (Doorw.), 223.
	Wulven, v„ zie Renesse, v.
	Wulverhorst, Lutgard V., 111 (Nijenr.), 216.
	WURTEMBERG, PMlippota V., 111 (Home), ii3.
	Wurtemberg, en Montbeliard, XJlrich v., 111 (Home), 113.
	Wuytiers, Toannes, 111 (Assumb.), 140, 141.
	Wij, Dirck v., I (Doorw.), 217.
	Wljchersz., Henrick, I (Bilj.), 114.
	Wijdue, Catharina de, 111 (Hoensbr.), 90.
	Wijhe, Alijt v., II (Hern.), 191.
	Wijhe, Christina v., II (Hern.), 195.
	Wijhe, Herman v., II (Hern.), 190, 191, 192.
	Wijhe, joachim v., II (Hern.), 193, 194, 111 (Nijenr.), 227.
	Wijhe, Johan v., II (Hern.), 193.
	Wijhe, Hermanszn., Johan v., II (Hern.), 191.
	Wijhe, joachemina v., II (Hern.), 194, 195-
	Wijhe, Joachima v., I (Recht.), 170.
	Wijhk, Maria v., II (Hern.), 194, 195, 196, 111 (Nijenr.), 228.
	Wijhe, Otto v., II (Hern.), 194.
	Wijhe, Reinier v., II (Hern.), 191, 192, 193. 194. 203-
	Wijhe v. d. Pol, Johan v., 111 (Ruurlo), 283.
	Wijk, Cunera uter, 111 (Assumb.), 129.
	Wijk, Bartholomeus uter, 111 (Assumb.), 129.
	Wijlack, Adolf v., II (Doorn.), 236.
	Wiji.ack, Dirck v., II (Doorn.), 236.
	Wiji-ICK, Dirk v., II (Vord.), 148.
	Wijlick, Maria v., II (Vord.), 148.
	Wijmar, Christiaan Aug. C. v., II (Are.), 278.
	Wijmar, Marie K. J. v., II (Are.), 279.
	Wijmar de Kirchberg, Christaan j. M. H. de, II (Are.), 279.
	Wijngaerden, v., zie Olm v. Wijng.
	X.
	Xanetis, Ruthgerusde, I (Zuylen), 183.
	Y en IJ.
	Young, Lucy, II (Zuylst.), 80.
	IJsendoorn, Wouter v., II (Zuylst.'l, 69.
	IJsselsteijn, Arnoud v., 111 (Rensw.), 25.
	IJsselsteijn, Margriéte Ghijsbrechts v., 111 (Dmv.), 50, 55.
	IJsselsteijn, Jan v., I (Moerm.), 259, 860.
	IJsselstein, Willem bast. v., 111 (Nijenr.), 222.



	



	



	



	



	



	



	



	



	



	



	



	NEDERLANDSCHE KASTEELEN EN HUN HISTORIE



	



	Nederlandsche Kasteelen EN HUN HISTORIE
	DOOR Jhr. Mr. W. A. Beelaerts van Blokland, Secretaris van den Hoogen Raad van Adel,, Dr. H. E. VAN GELDER^ Archivaris der Gemeente ’s-Gravenhage, W. Wynaendts van Resandt
	EN K. Sluyterman
	HOOGLEERAAR AAN DE TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT
	DERDE DEEL
	MET 231 AFBEELDINGEN VAN HET IN- EN UITWENDIGE DER KASTEELEN, EN VAN PRENTEN, TEEKENINGEN, POR PREI TEN, ZEGELS, ENZ., TUSSCHEN DEN TEKST, EN 12 BUITENTEKSTPLATEN
	AMSTERDAM UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „ELSEVIER” 1915



	Amst. Boek- en Steendrukkerij, v/h. Ellerman, Harms & Co., Amsterdam,



	kantelen 1
	VAN DE HAND van professor Ter KuMe is in de serie „De Schoonheid van ons Land”, deel XIII (Uitg. Mij Contact) een werk over onze kastelen verschenen, dat. hoewel het geen aanspraak op volledigheid maakt, een bijzonder goed overzicht geeft van wat er is en geweest is. Er is dit keer eens wat meer aandacht aan de gebouwen zelf besteed, terwijl gewoonlijk, zoals in de drie delen van Moes-Sluyterman, de geschiedenis van de bewoners of, zoals in het verder aardige en uitvoerig geïllustreerde boek van Jongsma—Doosjes, een onbruikbare, en zelfs in het historische verre van juiste tekst gebracht wordt. Dit is in feite de eerste keer dat een goed en bruikbaar overzicht van de Nederlandse kastelen naar hun verschillende types verschijnt.
	Een van de moeilijkheden bij het samenstellen van een dengelijk boek is het, te kiezen wat men in een gegeven omvang* wel en niet kan brengen. Tenslotte doet een auteur zijn persoonlijke keuze, waar een ander met evenveel recht iets anders tegenover kan stellen. Wanneer ik enige onvervuld gebleven desiderata vermeld, doe ik dat dan ook uitsluitend om in het licht te stellen, dat ons bezit méér bevat, wat zeker een plaats in dit werk zou verdienen. Ik mis dan bovenal de Donck, dat juweel der 18e eeuw, het meest gaaf bewaarde dat wij hebben; voorts de Slangenburg met zijn goed gespaarde interieur; en ook de huizen aan de Vecht en het zo voortreffelijk bewaarde Oostermeer vallen nauwelijks buiten het kader van het boek. Hoe verminkt ook zou toch bij de reeds zo zeldzaam overgebleven genus der woontorens die van Heer (Limburg) wel te noemen geweest zijn. Is de fagade van ■ Eerde, met de bijzonder mooie opgang, : alleen omdat zij meer bekend is voorbij gegaan ter wille van de achterzijde? Jammer vind ik. dat over het algemeen behalve van Heeze juist de interieurs van huizen die voor het publiek toegankelijk zijn. wenden afgedeeld. Ik zou ook m plaats van het overbekende Popta-slot en het dito, zwaar gerestaureerde Muiderslot, met een van heinde en ver bijeengegaarde inrichting, bijzonder graag eens de totaal onbekende en prachtige Gothische schoorsteen van het Oude Loo gezien hebben.
	■ Dit zijn echter détails, die mijn ver-I heugenis over het verschijnen van dit Hboek nauwelijks verminderen. Ik hoop Hvan ganser harte, dat dit zo aantrekkelijk Huitgevoerde boek met zijn over het al-
	Hans Sibbelee moge bijdragen om de belangstelling voor ons zo bedreigde bezit aan kastelen op te wekken. Sedert de oorlog worden er slechts enkele meer goed bewoond en onderhouden, en de toekomst ziet er voor vele zeer donker uit. Zelfs de beroemde tuinen van Middachten zijn ten offer gevallen. En wanneer men de over het algemeen toch zo bescheiden omvang van wat ons rest aan kastelen vergelijkt met het, ook relatie . zoveel groter aantal en formaat dat Frankrijk en Engeland in goed onderhouden staat siert, dan mogen wij professor Ter Kuile zeer dankbaar zijn, dat hij eens weer de aandacht g&iestigd heeft op ons nog altijd boeiend en .important bezit en zijn problemen.
	portanu cu



	VOORBERICHT.
	Bij het afsluiten van het derde, laatste deel van „Nederlandsche Ivasteelen en hun historie” hebben wij weinig toe te voegen aan hetgeen reeds in het tweede deel door ons gezegd is, over de wijze waarop wij het werk van E. W. Moes meenden te kunnen voortzetten. Slechts willen wij mededeelen, dat ten slotte wel nog enkele wijzigingen gebracht zijn in de oorspronkelijke keuze der kasteden, dat echter de wijze van behandeling weer dezelfde is, die in de vorige deden gevolgd werd. En dan zij hier nogmaals onze dank gebracht aan de bezitters der kasteden, en aan allen, die door hunne aanwijzingen, inlichtingen of hulp ons het samenstellen van dit werk zoozeer hebben vergemakkelijkt,
	en niet weinig veraangenaamd.
	K. SLUYTERMAN.
	W. A. BEELAERTS VAN BLOKLAND.
	H. E. VAN GELDER.
	W. WIJNAENDTS VAN RESANDT.



	



	INHOUD.
	Bladz.
	GEYSTEREN 2 1
	RENSWOUDE1 23
	DUIVENVOORDE 3 49
	HOENSBROECK 1 79
	HORNE1 101
	ASSUMBURG2 «7
	MARQUETTE2
	BERGH 1 181
	NYENRODE 2 211
	WESTHOVEN 1 241
	LIMBRICHT2 257
	RUURLO 2 277
	1. Historisch gedeelte door W. Wijnaendts van Resandt.
	2. „ „ „ W. A. Beelaerts van Blokland.
	3, Geheel bewerkt „ H. E. van Gelder.



	



	



	



	GEYSTEREN,
	HOEWEL het niet waarschijnlijk is, dat Geysteren, hetwelk op den linker-Maasoever ligt aan de Brabantsche grens, van ouds tot de voogdij van Stralen heeft behoord, is het blijkbaar toch op de eene of andere wijze het eigendom geworden van de voogden van Stralen. De eerste maal, dat dit Geysteren met zekerheid wordt genoemd, is in 1251, toen Machteld, douairière van Geysteren, met haren zoon Ludolf, voogd van Stralen, aan het klooster Bethlehem dertig Keulsche denariën opdroeg uit goed gelegen aan de overzijde van de Maas in de parochie van Welk Na dien verloopen volle vijftig jaren zonder dat heeren of vrouwen van Geysteren worden genoemd. In 1304 evenwel blijkt Geysteren nog eigendom van het geslacht van Stralen te zijn geweest, zij het ook van een jongeren tak. Met den Graaf van Gelre had Johan van stralen, nauei, destijds geschil of Geysteren zijn vrij eigen goed of van den Graaf was. Hieraan kwam 8 Juli een einde doordat Johan den Graaf Geysteren opdroeg en ver klaarde dit voortaan van hem in leen te zullen houden. Gelijkerwijze had hij hem twee ■dagen te voren reeds zijn slot te Vronenbroek c.a. opgedragen en dit in leen terugontvangen.
	Zegel van heer Johan van Broeckhuysen, heer van Loe en Geysteren, 1444—1451 –
	Het oudste Geldersche leenregister, dagteekenende van omstreeks 1326, zegt: Jan van Geysteren helt vun den Gveve tguet te Vyonebtoke ende tguet te Geysteyen, ülso cils de ghelegen sin, ende sin modey heeft oey liiftocht aen den guede te Geysteyen. Wie deze Jan van Geysteren was, moet voorloopig eene open vraag blijven. Daar hij blijkbaar geen ridder was, zal hij niet identiek zijn met voornoemden heer Jan van Stralen. Hogelijk was hij diens zoon en zijne moeder de weduwe van heer Jan.
	Ook verder heerscht nog de grootste duisternis ten aanzien van de geschiedenis van Geysteren in de veertiende eeuw. Omstreeks den aanvang der vijftiende eeuw behoorde Geysteren aan het geslacht van Broeckhuysen, hetwelk zijne bakermat in het naburige, eveneens aan de Maas gelegen Broekhuizen had. Hoe dit geslacht in het bezit van Geysteren is gekomen, blijkt niet uit het Geldersche leenregister. Daarin wordt alleen gezegd, dat Willem van Broeckhuysen, ’s Hertogen raad en erfhofmeester, in 1415 werd beleend met de heerlijkheid Geysteren zoowel als met het nabijgelegen Oostrum. Laatstgenoemde heerlijkheid, welke met die van Spraland een geheel uitmaakte, had vroeger behoord aan Willem’s vader, heer Willem van Broeckhuysen, die onlangs was overleden. Naar wordt gezegd, zoude deze Geysteren in 1401 hebben gekocht.
	Tusschen 1424 en 1429 is Willem van Broeckhuysen kinderloos overleden, waar-
	111.
	I



	door huis en heerlijkheid Geysteren het eigendom werden zijner nog in leven zijnde moeder als zijne naaste erfgename in graad. Deze, Agnes de Cock van Waardenburg geheeten, die haren man het slot Waardenburg in de Betuwe had aangebracht, droeg Geysteren in 1429 over aan haren zoon Johan van Broeckhuysen, heer van Loe, die zijnen vader in het erfhofmeesterambt van Gelre was opgevolgd. Gedurende eene reeks van jaren wordt deze Johan telkens en telkens in de geschiedenis genoemd en hij schijnt een gevreesd ridder te zijn geweest.
	In 1431 zou hij door velen van den Gulikschen adel zijn ontzegd, wegens zijn aandeel in de brandstichtingen en strooperijen door de Gelderschen in Gulikerland gepleegd. Dat
	hij geen vriend van Gulik was, blijkt uit het feit, dat hij behoorde tot degenen, die de overeenkomst tusschen Hertog Arnold en den Hertog van Kleef 28 October 1433 gesloten en gericht tegen den Hertog van Berg en het land van Gulik, medebezegelde.
	Van vreedzameren aard was zijn optreden in 1436, toen hij tot het verbond tusschen de Ridderschap en steden ’s lands van Gelre, hetwelk eene vernieuwing was van dat van 1418 en willekeur van de zijde van den Hertog moest tegengaan, toetrad.
	De buitenzijde van het poortgebouw.
	Toen Hertog Arnold hem in 1442 had belast met eene diplomatieke zending en hij op reis was getogen om zich daarvan te kwijten, werd hij, naar wordt verhaald, omtrent de Brabantsche paalsteden door den Graaf van Meurs, met wien hij in onmin leefde, aangehouden, maar hij moet spoedig weder op vrije voeten zijn gesteld.



	In 1444 werd de heer van Geysteren door zijnen heer gemachtigd eene overeenkomst met den Bisschop van Luik te sluiten. Van die reis teruggekeerd gespte hij het oorlogszwaard weder aan en streed 3 November 1444 dapperlijk in den slag bij Linnich tegen die van Gulik, na door Hertog Arnold vóór den aanvang van het gevecht tot ridder te zijn geslagen. De Gelderschen moesten evenwel de nederlaag lijden en de heer van Geysteren behoorde onder de gevangenen. Uit deze gevangenschap geslaakt, schijnt zijne verhouding tot den Hertog eerlang wederzijds reden tot klachten te hebben gegeven, zóó zelfs dat de Ridderschap en steden tusschen beide moesten komen. Op eene dagvaart te Nijmegen gehouden deden deze 10 Maart 1445 eene voorloopige uitspraak, welke tevens doet zien, dat
	de Graaf van Meurs op heer Johan was gebeten, omdat deze zijn goed, hetwelk in het land van Kessel was gelegen, ten onrechte met landrecht zoude hebben afgewonnen. De uitspraak luidde, dat in deze en andere zaken op eene nadere dagvaart te Goch eindvonnis zoude worden gewezen, maar dat, wat de hoofdzaak betrof, Johan van Broichusen miins heren genaden bidden sall daer he siin genaden in vertornt hed, dat siin genaden hem dat vergheven wille, en deze die vergiffenis.ook schenken zoude. Ten bewijze dat beide partijen zich hierbij neerlegden, werd deze uitspraak door hen zelf bezegeld. Aangenomen mag worden, dat de heer van Geysteren inderdaad dadelijk weder in genade is aangenomen; 29 December 1445 wordt hij weder vermeld als ’s Hertogen raad.
	De binnenzijde van het poortgebouw.



	Het volgend jaar had hij nogmaals het ongeluk in gevangenschap te geraken. Toen was het de heer van Buren, die in den strijd tegen zijnen wettigen landsheer en broeder heer Jan van Broeckhuysen in handen wist te krijgen, maar deze werd dra voor 3000 gulden door zijnen meester gelost. Dezen bewees hij in den zomer van 1449 met den erfkamerling Jan van Wickrade en den erfvoogd van Roermond Willem van Vlodorp den onschatbaren dienst, dat hij hem weder met zijne tegen hem opgestane onderzaten verzoende, zij het ook noodgedrongen op harde voorwaarden. Kort daarop besloot de Hertog ter bede-
	vaart naar Rome en het Heilige Land te gaan en de heer van Geysteren deelde dit voornemen. Vóóraf deed hij 10 Mei 1450 eene stichting in de kerk te Geysteren en maakte hij met zijne van der Straten, den isden Mei zijnjtestament, waarbij hij o.a. het klooster der reguliere koorheeren te Oostrum stichtte, waarvan de goederen bij zijne spoedig na de vestiging gevolgde opheffing aan het klooster Sand te Stralen werden geschonken.
	De bekende Waardenburgsche kroniek zegt, na, te hebben medegedeeld, dat Johan van Broichusen, ritter, heer tot Loe ind Geisteren, erfhoefmeister des lands van Gelre, tegenwoordig was bij de beleening van Johan van Waardenburg met Broekhuizen, Waardenburg en Ammerzoden door Hertog Arnold des Dinsdags na St. Catharina 1445: Dese heer Johan van Broechusen was een oude oem van desen Johan van Werdenberch voirs. ende toech pelgrimaedse tot Jherusalem ende voirt na sunte Katherinen, dair hi in den wege ende velde doet bleef sonder geboiri gelaten ende liet dat erfhoef mei steratnpt op desen Johan van Werdenberch sinen neve voirs.
	Reeds 8 September 1451 kwam tusschen heer Johan’s weduwe, die een twaalftal jaren later te Keulen overleed en aldaar bij de Predikheeren werd begraven, en diens naaste familieleden eene regeling van zijne nalatenschap tot stand, waarbij onder meer werd bepaald, dat Geysteren het gezamenlijk eigendom zoude worden van Adriaan van Broeckhuysen en heer Godard van Harff, echtgenoot van Henrica van Broeckhuysen.
	Hoewel Adriaan van Broeckhuysen dus slechts op de helft van Geysteren aanspraak
	De ingang.



	kon maken, liet hii zich in 1457 als erfgenaam van heer Johan zoowel met Geysteren als met Oostrum en Spraland in hun geheel beleenen. Bij zijne eedsvernieuwing in 1465, toen Hertog Adolf aan de regeering was gekomen, ontving hij echter slechts de helft dier heerlijkheden. De andere helft werd toen niet verheven door heer Godard van Harff, maar door heer Thijs van Eyll, ridder, en bij diens beleening staat in het Geldersch leenregister aangeteekend: wint dit leen in voor schuit van Gadert van Harve, ridder, ende synen soon Daem.
	Heer Matthijs van Eyll behoorde zelf sedert 1452 ook tot de erfgenamen van den overleden heer van Geysteren, te weten door zijn huwelijk met Agnes van Broeckhuysen, dochter van heer Johan’s broeder Alard, en bekwam op dien grond in 1465 de 150 oude Frankrijksche schilden uit het huis en de heerlijkheid Waardenburg, welke indertijd bij broederscheiding den gebroeders Johan van Broeckhuysen, heer van Loe en Geysteren, en Alard van Broeckhuysen waren toebedeeld.
	Wel behoorde nu de ééne helft van Geysteren aan Adriaan van Broeckhuysen en de andere aan heer Matthijs van Eyll, maar eene eigenlijke deeling had niet plaats. Eerst hunne nakomelingen hebben die, zooals beneden zal blijken, in 1502 bewerkstelligd.
	Na eerst in Kleefschen dienst tezijngeweest,heeftheerMATTHijs van Eyll omstreeks 1465 de zij de gekozen van Hertog Adolf, wiens raad en hofmeester hij werd. In groote mate genoot hij diens vertrouwen en zoude den Hertog mede hebben aangezet tot de schandelijke gevangenneming van diens vader, Hertog Arnold. Als banierdrager der overwinnende Gelderschen sneuvelde heer Matthijs 23 Juni 1468 in den slag bij Stralen tegen den Hertog van Kleef en nog in hetzelfde jaar werd zijn oudste zoon Johan als zijn erfgenaam o.a. met half Geysteren beleend.
	Adriaan van Broeckhuysen was in 1452 getrouwd met Margriet van Arnhem, dochter van heer Dirk, heer van Rosande, en had bij haar slechts eene eenige dochter:
	De brug over de^binnengracht.



	Adriana van Broeckhuysen, die in 1476 in eerste huwelijk trouwde met Frederik Schellart van Obbendorf en na diens dood met Andries van Visschenich gend. Bell. Ook Adriaan heeft den ridderslag ontvangen, maar uit zijn leven valt niet veel bijzonders te verhalen. Hij overleed vóór of in 1484 en werd nog lange jaren door zijne weduwe overleefd. Daar het niet blijkt, dat heer Adriaans erfgenamen aanstonds na zijnen dood in het bezit van zijn gedeelte van Geysteren zijn opgevolgd, heeft zijne weduwe daarvan mogelijk in den eersten tijd het genot gehad.
	Middelerwijl had Godard van Harff, als zoon en erfgenaam van heer Godard van
	Harff, zich in 1473 met de andere helft van Geysteren laten beleenen. Niet alleen had hij eenen ouderen broeder Adam, die naar leenrecht heer Godard’s erfgenaam in Geysteren zoude zijn geweest, maar ook slaagde hij er niet in zich ten nadeele van Johan van Eyll het leenbezit van half Geysteren te doen toewijzen. In het vervolg hebben de van Harff’s dan ook geene aanspraken meer op dit goed doen gelden.
	Johan van Eyll was in den zomer van 1483 in het huwelijk getreden met Elisabeth van Goor. Hij bezegelde 18 Augustus 1494 het verbond tusschen Hertog Karel eenerzijds en den Roomsch-Koning Maximiliaan en diens zoon Philips anderzijds, in welk stuk hij wordt genoemd eyn here to Geysteren. In 1495 behoorde hij tot de gemachtigden van
	De buitenzijde van het poortgebouw met de brug over de buitengracht.



	Hertog Kakel tot het sluiten van een verdrag van onzijdigheid tusschen het land van Kessel en het land van Kuik met de stad Grave, welk verdrag den lóden April van dat jaar door den Hertog werd bekrachtigd. Ook bezegelde hij vanwege de Ridderschap 31 Maart 1501 het bestand tusschen Hertog Karei en den Hertog van Kleef.
	Toen de edelen van het kwartier van Roermond zich 5 Februari 1503 nader verbonden om hunnen landsheer trouw te blijven, zooals bij Arcen breeder is medegedeeld, werden onder hen in één adem genoemd Jan van Eyll, Wynant Schelart van Obbendorp,
	heren tot Geysteren. Laatstgenoemde was een zoon van Adriana van Broeckhuysen uit haar eerste huwelijk en schijnt sedert kort de haren vader toebehoord hebbende helft van Geysteren te hebben bekomen, hoewel hij eerst in 1504 daarmede werd beleend. In 1502 was de overeenkomst tot stand gekomen, volgens welke het overste huys met de halve gracht tusschen den voorburg en de wal het eigendom werd van Wijnand en zijne erfgenamen, terwijl de voorburg, of het lage huis, met de andere helft der gracht aan Johan werd toegewezen. Deze verwierf zich in 1505 eene andere belangrijke bezitting in het Overkwartier, namelijk den burg en het huis Baerle onder Maasbree gelegen. Hij stierf in 151 O)
	De gracht om het kasteel en een gedeelte van het poortgebouw



	zijn gedeelte van Geysieren evenals van Oostrum en Spraland nalatende aan zijnen na te noemen gelijknamigen zoon.
	De weduwe van heer Adriaan van Broeckhuysen, Margriet van Arnhem, liet zich 16 Maart 1506 na den dood der kinderen harer zuster Elisabeth, gehuwd met heer Evert van Wilp, met het huis en de heerlijkheid Rosande bij Arnhem beleenen, welke zij tenzelfden dage overdroeg aan hare dochter Adriana en haren schoonzoon Andries van Visschenich gend. Bell, die vervolgens overeenkwamen, dat hun zoon en stiefzoon Johan Schellart van Obbendorf het voor hen zou bewaren. Andries was van 8 November 1496 af Hertog Karel’s ambtman te Venlo en Erkelens en in het land van Kriekenbeek geweest, maar had [omstreeks 1505 de zijde van den Hertog, die hem 2800 goudgulden schuldig was gebleven, verlaten en was tot de Bourgondische partij overgegaan, voor welke hij ook het slot Rosande openhield. Zooals wij boven zagen, hield ook zijn stiefzoon Wijnand evenals Johan van Eyll aanvankelijk de zijde van Hertog Karei. Hierin kwam echter verandering, zooals reeds daaruit blijkt, dat Johan’s zoon Johan van Eyll na den dood zijns vaders den leeneed in 1512 aflegde niet in handen van Hertog Karei te Arnhem, maar bij diens tegenstander te Grave. Zelfs moeten de Bourgondiërs zich eerlang in het bezit van Geysteren hebben gesteld, immers toen 21 Juli 1513 een bestand voor den tijd van vier jaren werd gesloten tusschen Keizer Maximiliaan en Aartshertog Karei eenerzijds en Hertog Karei van Egmond anderzijds, werd wel bepaald, dat laatstgenoemde het gansche land van Kessel zoude behouden, maar daarvan werd uitgezonderd idt huys ind heerlicheyt van Geysteren mit allen renthen ind guederen dairtoe gehoerende, die in handen der Key. Mat. ind miins genadichsten heeren des eirtzhertougen die tiit des bestants hlyven sullen. Johan’s moeder, Elisabeth van Goor, was toen nog in leven. Zij legde in 1525 den eersten steen van den op enkele schreden van het kasteel Geysteren staanden, bijzonder fraaien kerktoren, hetgeen nog in herinnering wordt gebracht door eenen boven de torendeur ingemetselden gedenksteen met inschrift:
	Anno XV°XX 1111 en een doe lacht jou ff er Liisbet weduwe van Eyl dis tams den ir sten steen. Zij overleed 10 December 1528 en -werd bij haren man in deze kerk begraven. Haar
	Grafzerk van Jan van Eyll, heer van Geysteren, en zijne vrouw Maria van Domburg in de kerk te Geysteren.



	zoon Johan van Eyll trad in het huwelijk met Maria van Domburg, dochter van den bekenden Zeeuw heer Jacob van Domburg, ridder, heer van St. Aachtekerke en St. Janskerke, die als stadhouder van Hertog Karel van Egmond in het Overkwartier een slecht beheer voerde en de wijk nam een tekort van meer dan 3000 goudgulden nalatende, waaronder ook zijn schoonzoon de heer van Geysteren moest lijden. Deze overleed in 1545 en werd evenals zijne vrouw, die hem nog vele jaren overleefde, in de kerk te Geysteren bijgezet onder eene zerk, welke daar nog is te zien en hierbij is afgebeeld.
	Het hooge huis te Geysteren behoorde destijds aan Frederik Schellart van Obbendorf, heer van Schinnen en Gurtzenich, die daarmede 13 December 1533 als erfgenaam zijns vaders Johan was beleend, welke Johan op zijne beurt erfgenaam was geweest van zijnen bovengenoemden broeder Wijnand.
	Frederik had wegens Geysteren zitting in de Ridderschap van het Overkwartier en werd 18 Juni 1539 krachtens resolutie van den Landdag ook met het huis Rosande beleend, hetwelk door hem werd herbouwd.
	In den laatsten strijd tegen Karei V, wiens partij hij was toegedaan, leed hij grootelijks schade en beklaagde zich bij diens ambtman te Grave. Deze bracht daarvan 5 April 1543 rapport uit, waarin staat; zijn guederen in den lande van Cuyck werden hem des verbotshalven oick onthulden ende niet hetailt, ende seyt, hij is een heer van Scheyn, gelegen in den lande van Valckenhorch, dat hem die Gelressche aff hebben gebrant, dair hij cost halt; insgelijcx is hij nu te Gheystren, dair hy nu oick huys halt, en verder zegt hij te hebben: huys ende hof} tot Rueremund, dair hij ende zijn ouders altijt borgers ende ingesetenen zijn geweest.
	Frederik trouwde met Maria van Pallandt, die vóór of in 1551 overleed, en volgde haar in 1557 in het graf, zijn aandeel in Geysteren en Oostrum en Spraland nalatende aan zijnen zoon Adam (Daem) Schellart van Obbendorf. In 1558 trad deze in het huwelijk met de nog zeer jeugdige erfdochter van Doorwerth, Walravina van Voorst, dochter van Johan en Maria van Wittenhorst, die eerst ten huwelijk was beloofd aan Jasper van der Lippe gend. Hoen, zoon van Dirk en Aleid Schenck van Nydeggen, vrouwe van Arcen. Wegens Geysteren werd hij tot 1579 de Ridderschap van het Overkwartier beschreven, maar ook herhaaldelijk wordt hij op de
	Grafzerk van Jacob van Eyll, heer van Geysteren, en zijne eerste vrouw Elisabeth van Groesbeek in de kerk te Geysteren.



	Veluwe genoemd, waar zijne tegenwoordigheid door zijne zeer aanzienlijke nieuwe bezitting niet zelden zal zijn geëischt.
	Met den voorburg en de andere helft der heerlijkheid Geysteren was na het overlijden van Johan van Eyll in 1546 beleend zijn zoon Jacob, die daaraan in 1557 en 1571 zijne eerste echtgenoote Elisabeth van Groesbeek, met wie hij in 1550 was getrouwd, tochtte. Behalve deze bezitting had Jacob van Eyll nog goederen in Zeeland en Holland, afkomstig van zijne grootouders van moederszijde heer Jacob van Domburg en Agnes Ruygrock van de Werve, t.w. de heerlijkheid St. Aachtekerke en het huis te Werve te
	Rijswijk, met welk laatste hij in 1561 na den dood zijner moeder werd beleend.
	Toen zijne evengenoemde vrouw 5 Februari 1574 overleed, liet hij haar in de kerk te Geysteren begraven en een prachtige grafzerk vervaardigen, welke bestemd was ook eenmaal zijn stoffelijk overschot te dekken. Daarvan is echter niets gekomen, tengevolge van den inmiddels uitgebarsten binnenlandschen krijg, waarvan ook Geysteren ruimschoots zijn deel zoude hebben.
	Het kasteel aan de noordzijde.
	Hopman Splinter Helmich, dien wij reeds meermalen te Well en Arcen hebben ontmoet, teekende in 1580 in zijn dagboek aan: Den 28en Januari quamen etliche soldaten uyt Venlo van hopman Leeuwens veendel op het huysken te Gysteren. Voortdurend hadden sedert



	Het kasteel van het westen gezien.



	



	dien het eigenlijke slot en de voorburg Staatsche bezetting. Zoo lag in April 1580 op thuys te Gysteren een geheel escadron en later telkens een half vendel. Helmich, die zelf met de helft van zijn vendel op Well lag, zond 5 October 1580, zijnen luitenant met de andere helft naar het huis te Geysteren en deze bleef aldaar tot 10 Maart 1581, toen hij zich weder bij zijnen hopman te Well voegde, so die schansmeester Willem Werner, ghenaemt Hus, dat huys Gysteren afgehroocken had, met ordannancie van die heren der naerder Geünieerde Provinciën.
	Het is niet duidelijk, of toen het slot of de voorburg is afgebroken. Dat niet alles ten
	gronde toe was geslecht, of althans een van beide in de eerstvolgende jaren is hersteld, volgt uit deze aanteekening van hopman Helmich in 1585: Den Decemhris heeft der vyant •dat huys Blitterswijk ende Gysteren ingenomen ende beset. Wat tot dusverre van Geysteren was gespaard gebleven, moest het eerlang ontgelden: Den Ben Januarii is de vyant weder van Gysteren afgetogen ende hebben dat huys in brant gesteecken.
	Verder wordt er van Geysteren geene melding meer gemaakt. De droevige overblijfselen zullen dan ook wel weinig meer te beteekenen hebben gehad en het kan geen verbazing wekken, dat Jacob van Eyll, die inmiddels was hertrouwd met Helena Torck, un 1592 zijn gedeelte van Geysteren overdroeg aan Adam Schellart van Obbendorf,
	De binnenplaats.



	die van toen af dus weder eigenaar der geheele heerlijkheid was. Tot deze overdracht zal mogelijk ook hebben medegewerkt de dood van Jacob’s eenige kind Maria van Eyll, die verloofd was met Adam’s oudsten zoon Johan Schellart van Obbendorf. Jacob zelf overleed weinig tijds later te Rijswijk op zijn huis te Werve, den 3osten November 1592, en zijne tweede vrouw in 1595 te Gouda.
	Adam Schellart van Obbendorf schijnt zich tijdens den oorlog in Gulik te hebben opgehouden. Na het overlijden zijner eerste vrouw in 1584 hertrouwde hij met Martina van Kossem, weduwe van Godard van Harff. Hij overleed in 1602, waarna zijn oudste zoon uit zijn eerste huwelijk,. Johan Schellart van Obbendorf, die als erfgenaam zijner moeder reeds heer van Doorwerth was, zich in het volgend jaar met Geysteren, Oostrum en Spraland liet beleenen. Weldra moet echter eene scheiding der ouderlijke nalatenschap hebben plaats gehad, op grond waarvan J ohan’s jongere broeder Vincent Geysteren c.a. bekwam, welke leenen hij in 1605 te Grave verhief. De nieuwe heer van Geysteren werd in 1607 lid der Staten van het Overkwartier en bleef dit tot zijnen vroegtijdig voorgevallen dood in 1616. Hij trouwde met Elisabeth van Schagen, dochter van Johan en Anna van Assendelft,, die kort na zijnen dood 26 Januari 1617 voor haren oudsten zoon Adam en diens broeder, die nog minderjarig waren, pro indiviso de door haren man in leen gehouden goederen deed verheffen. Dat zij zich aan deze goederen veel gelegen liet liggen, blijkt o.a. daaruit, dat zij gedurende het twaalfjarig bestand herhaaldelijk goederen bijkocht, o.a. te Haps en Escharen. Zij leefde nog in 1635, maar is waarschijnlijk niet lang daarna gestorven.
	Nadat Adam en zijn broeder Johan, meerderjarig geworden, 26 November 1638 den leeneed wegens Geysteren hadden vernieuwd, maakte zij in 1640 eene deeling der ouderlijke
	Een hoek van de binnenplaats.



	nalatenschap, waarbij de laatstelijk bijgekochte goederen aan Johan kwamen, terwijl Geysteren zelf aan den oudsten zoon Adam Schellart van Obbendorf verviel. Krachtens dit bezit werd Adam 2 December 1645 toegelaten tot de Ridderschap van het Overkwartier.
	In 1648 had de heer van Geysteren een proces voor het Hof van Gelderland te Roermond te voeren tegen de schepenen en ingezetenen van Venray over zijne rechtsmacht in zijne heerlijkheid Oostrum en Spraland. Hem werd toen niet alleen de middelbare, maar ook de hooge jurisdictie, waarover reeds meer strijd was geweest, toegewezen.
	Na de totstandkoming van den Munsterschen vrede beraamde Adam plannen voor den herbouw van het kasteel. Dat van het huis Geysteren in de eerste helft der I7de eeuw geene melding wordt gemaakt in de krijgsgeschiedenis, is nog geen bewijs, dat er destijds niets meer van over was. Integendeel, het is zeer waarschijnlijk, dat de eigenaren er in dien tijd, zij het ook op meer bescheiden voet, verblijf hebben gehouden. Er moet dus eene andere reden voor dat zwijgen zijn, want ook al had het huis toen geene strategische waarde gehad, kan nog van plundering of brandstichting in die dagen licht sprake zijn geweest.
	Let men op het feit, dat de Schellart’s evenals de Schagen’s en Wittenhorsten het geloof hunner vaderen getrouw zijn gebleven, maar evenwel geene vijanden van de Staten en de Oranje’s zijn geworden en de familie niet zelden te ’s-Gravenhage zoowel als te Brussel verkeerde, terwijl ook de portretten der Aartshertogen en der Oranje’s van ouds de wanden der eetzaal op Geysteren hebben gesierd, dan ligt de onderstelling voor de hand, dat Geysteren in dezen tijd wederzijds is gespaard geworden op grond van brieven van sauvegarde.
	De thans nog bestaande voorpoort van het kasteel is eene schepping van Adam Schellart van Obbendorf, zooals de boven den ingang ingemetselde, steen met de wapens van hem en zijne vrouw benevens het jaartal 1658 uitwijst. Zijne vrouw Aleid van Wittenhorst, dochter van Jan, heer van Drongelen, en Adriana van Schagen, volle zuster van Adam’s moeder, was toen reeds sedert vier jaren overleden. Ook hij stierf eerlang—l662 Geysteren nalatende aan zijnen zoon Johan Vincent, die in Maart 1657 na den dood van Marcelis van Gelder, heer van Arcen, was aangesteld van wege Koning Philips, tot landdrost van Kessel, nadat hij dezen vorst 70.000 ponden had geschoten.
	In 1661 bekwam Johan Vincent als erfgenaam van zijnen hooger genoemden oom Johan Schellart van Obbendorf ook diens goederen.
	Een paar jaren later werd tusschen den heer van Geysteren en zijne nicht Albertina Louisa van Schagen, wier vader Dirk, heer van Goudriaan, evenals Johan Vincent’s grootmoeder Elisabeth van Schagen uit het huwelijk van Jan van Schagen en Elisabeth van Assendelft was gesproten, een huwelijk beraamd, voor de voltrekking waarvan Pauselijke dispensatie werd gevraagd, maar niet te spoedig verkregen. De huwelijksafkondiging had 13 Juli 1664 te ’s-Gravenhage plaats. 28 Januari 1665 werd door Adriaan van der Goes uit die plaats naar Weenen aan zijnen broeder Willem geschreven: Den Hartog van Hanover is eergisteren avont omtrent vier uyren hier gecomen, ende vercleede hem datelyck om te gaen op een hael, dat tot de Gravinne van Warfuse ofjte douwagere van Goudriaen sonde wesen, en gedanst wiert bij de derde dochter van dat huys, die de bruyt is met de heer Schellaert, heer van Geisteren; ’t is nu meer als vijff maenden, dat van Romen dispensatie verwacht werdt, want sijn sous-germains; men geeft voor dat de brieven vermist sijn ende



	de dispensatie verleent; maer hier sijnder die daerover qualyck spreecken. en seggen, dat het is opgehouden om noch meer gelts uyt te puyren; ’t waer meer reputatie voor de Paus, dat d’oorsaeck van die opspraeck hier in het land schoude. Op dat hael is alweer misnougen geweest, omdat de suster van de Graeff van Hoornes, de tweede niet en danste of hij de hartoge van Hannover wiert opgehaelt, die met de bruytssuster de tweede danste, heeft sy voorts niet willen dansen, soodat al de vreucht van de vastenavondt, die nu maer eerst heeft begost, wel een crack mocht crygen.
	Weinig tijds later moet het huwelijk op het stadhuis in de hofstad zijn voltrokken. Daarna moet Johan Vincent alras er toe zijn overgegaan zijn slot te Geysteren aanmerkelijke wijziging en uitbreiding te doen ondergaan. Hij is de man, wien wij voor altijd dank verschuldigd zijn voor dien wonderlijken arcadenbouw, waarvan hij de gedachte uit het verre zuiden moet hebben medegebracht, maar waarvan de uitvoering zeker niet gemakkelijk was, daar het eenmaal bestaande gebouw daarin moest worden opgenomen. De voltooiing van dit werk heeft zijne vrouw nauwelijks mogen beleven. Hetzelfde jaar toch, waarin die blijkens eenen gedenksteen plaats had, overleed de vrouwe van Geysteren. In het kerkregister werd deze droeve gebeurtenis als volgt ingeschreven: Mevrouw Albertina Louisa van Schagen vrouwe tot Geesteren etc. storff in 't 2 kinderbedde den 1 september 1666 tusschen 9 en 10 uhre voormiddags, het soontjen des avonts te vooren een weynich geboren ende van de vroevrou gedoopt sijnde. De herinnering aan haar wordt nog bewaard door een gebrandschilderd glas van hetzelfde jaar in de kapel te Meerselo en de wapens, welke op de binnenplaats van het slot in de muren zijn aangebracht. Die wapens verbeelden namelijk de vier kwartieren van Johan Vincent en zijne echtgenoote, t.w.
	Reeds in het volgend jaar is de heer van Geysteren hertrouwd. Zijne tweede gade was zijn nichtje Maria Henrica Schellart, dochter van Adam Willem, heer van Gurtzenich, die hem een groot aantal kinderen baarde.
	Johan Vincent, die bij Keizerlijk diploma van 7 November 1674 tot Graaf des Heiligen Roomschen Rijks was verheven, overleed 27 April 1683 omtrent 7 uhren ’s avonds. Zijn naaste leenvolger was zijn oudste zoon uit zijn tweede huwelijk Adam Willem, maar deze sneuvelde reeds 1 Juli 1690 in den slag bij Fleurus, waardoor Geysteren, Oostrum en Spraland het erfdeel zijns broeders Johan Albrecht werden.
	Deze liet zich in 1691 met Geysteren beleenen en werd deswege 21 October van hetzelfde jaar in de Ridderschap beschreven. Oostrum en Spraland stond hij in 1698 af aan zijnen jongeren broeder Philip Frederik Ambrosius, maar bij diens dood bekwam hij deze heerlijkheid weder terug.
	In den herfst van 1698 trad de heer van Geysteren in het huwelijk met Eleonora Magdalena Anna von Metternich, der Churfürstin zu Pfalz Hofdame und Kammerfrdulein.
	Zagen wij dat de heer van Arcen 13 September 1713 te Gelder tegenwoordig was bij de inhuldiging van Koning Frederik Willem I van Pruisen, ook de heer van Geysteren



	111
	2
	Het kasteel van het zuiden gezien



	



	bleef ter begroeting van zijnen nieuwen landsheer niet achter. Hij was en bleef echter in Keur-Paltsischen dienst, waarin hij het tot generaal-luitenant der cavalerie bracht, en welke hem noodzaakte zijn vaste woonplaats in de vorstelijke residentie Düsseldorf te hebben. Vele onderscheidingen vielen hem ten deel; onder meer werd hij ridder en vervolgens Commandeur der St.-Hubertus-Orde. In 1730 verwisselde hij het tijdelijke met het eeuwige en liet zijne heerlijkheden in het voormalig Overkwartier na aan zijnen in 1700 te Düsseldorf geboren zoon Johan Willem Josef Bernard, die daarmede 12 Februari 1731 werd beleend.
	Evenals zijn vader was de nieuwe heer van Geysteren krijgsman van beroep en stond als kapitein in Keizerlijken dienst. Zijn hierneven af geheeld portret, hem in harnas voorstellende, prijkt nog heden op Geysteren, al heeft het door den loop der j aren wel eenigermate geleden.
	Slechts enkele jaren was hij in het bezit van het voorvaderlijk kasteel, want reeds omstreeks 1740 is hij overleden. Uit zijnen echt met Alexandrina Anna Gravin van Renesse van Elderen, dochter van Frans Hyacinth en Anna Maria Alexandrina Gravin van Hoensbroeck, die vóór haar huwelijk chanoinesse te Mons was geweest, was hem een zoon Adam Alexander geboren, die nog verre van meerderjarig was, toen hij met Geysteren c.a. 22 Augustus 1740 werd beleend. Het kasteel werd toen nog, zoo het schijnt, door zijne grootmoeder in vruchtgebruik bezeten. Daarna braken er voor Geysteren stille, zeer stille dagen aan, want Adam Alexander bleef metterwoon te Düsseldorf of vertoefde op het hem sedert den dood van Walraven Adam Schellart in 1767 eveneens toebehoorende erfgoed Schinnen, maar niet op Geysteren.
	Zooals zijn hierbij gereproduceerd portret reeds doet onderstellen, was hij een man van verfijnden smaak en mogelijk reeds daarom minder geëigend tot het leven op een meer afgelegen kasteel. Hij begon zijnen loopbaan in 1757 als kamerheer en stond in hoog aanzien bij het Keurvorstelijk hof, waarvan hij in 1782 den titel van Geheimraad ontving. Overigens was hij zoowel in de Geldersche, als in de Guliksche en Bergsche Ridderschap beschreven.
	Dat hij van feestelijkheden niet afkeerig was, getuigen op Geysteren de beeltenissen van een groot aantal zijner gasten aan een gecostumeerd feest door hem te Düsseldorf
	Johan Willem Josef Bernard Graaf Schellart van Obbendorf, heer van Geysteren. Naar een anoniem schilderij op Geysteren.



	gegeven. Zijne huiselijke omstandigheden waren echter niet bijzonder gelukkig. Zijne gade Isabella M. R. A. Gravin van Hoensbroeck ontviel hem reeds een drietal jaren na zijn huwelijk, na hem een dochtertje Theresia te hebben geschonken, dat te Düsseldorf op jeugdigen leeftijd door een ongelukkig toeval kwam te overlijden.
	Bij het klimmen zijner jaren gingen ook zijne hnanciën er niet op vooruit, deels tengevolge van de tijdsomstandigheden, maar ook wegens zijn te weelderig leven.
	Toen Adam Alexander zijn einde voelde naderen, maakte hij 25 Januari 1804 te Düsseldorf zijn testament en stelde daarbij tot zijne universeele erfgename in Maria Anna Louise Gravin van Hoensbroeck, de bijna dertigjarige dochter van den broeder zijner overleden vrouw. Reeds 7 Februari 1804 moest het testament worden geopend en van dien dag af, zoude het der erfgename van Geysteren, die te Venlo woonde als gewezen chanoinesse van de door de Franschen opgeheven vermaarde abdij van Thorn, niet aan huwelijksaanzoeken hebben ontbroken.
	Haar 8 April 1806 te Venlo gesloten huwelijk met den drie jaren jongeren Karl Gaspar Freiherr von Weichs zur Wenne was voor Geysteren de dageraad van een nieuw leven, immers het echtpaar vestigde zich op het oude slot en sedert bleef het voortdurend door de eigenaars bewoond. Helaas moest die weder in gebruikneming van het kasteel echter ten gevolge hebben, dat verschillende wijzigingen en moderniseeringen werden aangcbracht, welke in onze dagen zoo terecht worden betreurd.
	In 1815 werd Geysteren, evenals Arcen, van Pruisisch, Nederlandsch grondgebied, hetgeen tengevolge had, dat Charles Caspard Baron de Weichs de Wenne bij Koninklijk besluit van 16 Februari 1816 mede werd benoemd in de Ridderschap der Provincie Limburg en 8 Mei 1842 na de afscheiding van België in die van het Hertogdom Limburg.
	De vrouwe van Geysteren overleed op haar kasteel 19 Maart 1846 en haar man ontsliep mede aldaar 25 October 1850. Hun oudste zoon Clemens Marie Hubertus, die 12 Mei 1807 op Geysteren was geboren en na volbrachte studie in de rechten 18 October 1838 was getrouwd met Maria Emma Francisca Baronesse de Loe, kwam vervolgens in het bezit van Geysteren. Als lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal en van de Provinciale Staten van Limburg behartigde hij zoowel de lands- als de meer plaatselijke belangen.
	Adam Alexander Graaf Schellart van Obbendorf, heer van Geysteren. Naar een anoniem schilderij op Geysteren.



	De levensavond van dit echtpaar werd versomberd door den plotselingen dood van hunnen veelbelovenden jongsten zoon Joseph, student in de rechten aan de universiteit te Leiden, die 29 Juni 1884 bij het zwemmen in de Maas bij Geysteren verdronk.
	Mr. Clemens Marie Hubertus Baron de Weichs de Wenne overleed op Geysteren 27 December 1893 en zijne vrouw 6 September 1902 te Venray. Hun oudste zoon, Gaspar, geboren te Schinnen 5 Januari 1845, die tijdens het leven zijner ouders op het kasteel Wenne in Westfalen had gewoond en 19 September 1876 in het huwelijk was getreden met Maria Gravin von Korff gent. Schmising-Kerssenbrock, vestigde zich na den dood zijns vaders op Geysteren.
	Niet alleen voor zijne uitgestrekte bezitting, maar ook voor de gemeente zijner inwoning sedert tal van jaren is hij wethouder van Wanssum – is en wordt bij voortduring veel door hem gedaan, niettegenstaande het verlies van zijn gezichtsvermogen. Geholpen door een bijzonder sterk geheugen bestuurt hij met groote energie zijn goed en houdt op ongedwongen wijze met zijne gade, die hem negen kinderen, waaronder meer dan eenen stamhouder, schonk, de zoo bekende Limburgsche gastvrijheid hoog.
	Het huis biedt inderdaad voor vele gasten plaats.
	Om de straks genoemde binnenplaats groepeeren zich ontelbare zalen en vertrekken. Men waant zich hier eerder in een Italiaanschen hof en de sierlijke gewelven en rondbogen, rustend op slanke Toskaansche zuilen, doen levendig aan de gebouwen van Genua en Florence herinneren. De zacht klaterende fontein, in het Zuiden altijd aanwezig, ontbreekt slechts; het gemis wordt door plantengroepen min of meer vergoed. De vele ijzeren stangen die de lichte constructie bijeen houden, duiden aan dat de Limburgsche bodem hier niet denzelfden vasten steun bood als de rotsbodem waarop de Genueesche paleizen zich verheffen; ook de cementbepleistering van het muurwerk heeft niet de bekoring van de fijnere natuursteen; de in kleine ruiten verdeelde vensters hebben niets Italiaansch. Maar toch, als het zonlicht langs de kolommen glijdt en de architectuur door diepere schaduwen teekent, als een blauwe zomerlucht zich boven de daken welft, zie dan is die binnenplaats van een groote schoonheid.
	Of echter die eenige verbinding van de vertrekken door de open lucht, in ons ruw klimaat, in den winter als sneeuw en regen naar binnen jagen, doelmatig is, mag betwijfeld worden.
	Isabella M. R. A. Gravin van Hoensbroeck. Naar een anoniem schilderij op Geysteren.



	Deze architectonisch regelmatige zuilenbouw vormt het middelpunt van het kasteel. Min of meer verward sluiten zich de door verschillende verbouwingen ontstane deelen hierom heen aan.
	Ziet men Geysteren uitwendig, dan treft het dadelijk hoe het als bouwwerk totale eenheid mist. Als een groote klomp, zonder een duidelijk bestemd silhouet, rijst, op een klein eilandje geplaatst, zich ontwikkelend uit een halfrond grondplan, dit kasteel uit de slotgracht omhoog. Allerlei uitbouwen met vensters van verschillende afmetingen en verhoudingen, waarvan sommige met enkele, andere met dubbele bogen zijn overspannen; hier en daar trapgevels; een verscheidenheid van dakvensters, sommige met, de overige zonder frontons; daken van allerlei helling en vorm, dit alles vormt een zoodanig samengegroeid geheel, dat zelfs de gissing naar de verschillende perioden, waartoe sommige gedeelten van den bouw terug te brengen zouden zijn, onmogelijk is.
	Niettegenstaande deze stijl-historische onduidelijkheid, gaat van dit eigenaardige huis, in uitwendigen vorm zoo volkomen afwijkend van elk bekend kasteel-type, ja dat zelfs niet schilderachtig is, een zeer bizondere, bijna sprookjesachtige bekoring uit.
	Ook de interieurs, hooge zalen met donkere betimmeringen, kostbare wandbekledingen, waarop tal van familieportretten, en gedekt door wonderfraaie zolderingen maken een aantrekkelijken indruk. Zeer merkwaardig is het plafond van de groote eetzaal, bestaande uit diepliggende vakken, waarop in krachtig stuc-relief allerlei voor een eetzaal toepasselijke tafereelen zijn afgebeeld, benevens de wapens van Johan Vincent Schellart van Obbendorf en diens tweede vrouw Maria Haurica Schellart. Naar werkwijze en kleedij der voorgestelde figuren te oordeelen moeten deze in de laatste jaren der i7de eeuw zijn gemaakt.
	Door twee zware steenen bruggen is het slot met den oever verbonden. Die ten Westen, later aangebracht, leidt naar den tuin, die voor den ingang voert naar het voorplein, dat door het poortgebouw met zijn twee vleugels is omsloten.
	Behalve enkele arcaden aan de binnenzijde en een vierkante klokketoren, biedt ook dit gebouw als architectuur weinig merkwaardigs, al laat zich in de eenvoudige omlijsting van de poort, welke met het jaartal 1658 gedagteekend is, de stijl der i7de eeuw herkennen.
	Vak uit het plafond van de eetzaal. (Pleister-relief).



	TAFEL XXV



	



	



	



	RENSWOUDE.
	ZO hebben wi een goet ghecoft, dat gheleghen is in den kerspel van Rienen gheheyten Riinreaert ende Noerraert, mit alle sinen toehehoren, dat men nu ter tiit gemeenlic heyt Riinswoude", aldus lezen wij in eene oorkonde van des Vrydages nae sunte Odulfsdach (16 Juni) 1363, waarin heer Jan van Arckel, Bisschop van Utrecht, aan zijn neef Robbert het goed Renswoude in leen overdraagt.
	Het was omstreeks 1345, dat Bisschep Jan van Arckel van de Burgemeesters, Sche penen, Raad en gemeene burgers van Rhenen, de landstreek Rijnreaardt en Noorderaardt, zijnde een gemeene weide der burgers dier stad, gekocht had, want in of omstreeks genoemd jaar beleende hij zijn broeder Robbert van Arckel met die guede tot Riinswoude ende die tienden van denselve guede ten dienstmansrechten.
	Is in dezen tijd dus sprake van het goed Renswoude, een huis van dien naam vinden wij vooreerst nog niet vermeld. De hofstad, gelegen in de heerlijkheid Renswoude, heette dan ook oorspronkelijk Burchwal. Nog in 1642 werd verklaard, dat alleen Burchwal riddermatig was en inderdaad de ridderhofstad Renswoude was. Van dit huis is niets meer over en het tegenwoordige kasteel staat denkelijk niet ver van de plek waar eens Burchwal op stond.
	Renswoude in het begin der 18de eeuw; naar een schilderij in het kasteel.
	Vóór wij de mededeelingen over Renswoude en hare eigenaars aanvangen, verdient het wellicht aanbeveling de 4 belangrijke datums uit de geschiedenis dezer heerlijkheid meer naar voren te brengen. Het zijn deze:
	1. Omstreeks 1345 (zie boven) eerste vermelding van Renswoude als eigendom van Bisschop Jan van Arckel,



	2. 27 October 1536. Renswoude wordt door de Staten van Utrecht als ridderhofstad erkend en als zoodanig op de lijst der riddermatige huizen gesteld, waardoor deszelfs eigenaar mits bovendien van riddermatige geboorte en als zoodanig erkend beschreven kon worden in het Lid der Edelen en Ridderschap van Utrecht, om van andere voorrechten niet te spreken.
	3. 1654. Gekard van Reede van Renswoude bouwt ter vervanging van het oude huis Burchwal, het kasteel Renswoude.
	4- 20 September 1674. Op aandrang van Prins Willem 111 van Oranje verheffen de Staten van Utrecht de Ambachtsheerlijkheid Renswoude tot een Hooge en Vrije Heerlijkheid.
	Na deze 4 belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van Renswoude meer op den
	voorgrond gebracht te hebben, keeren wij weder tot hare eerste heeren, uit den stam tan Arckel terug.
	Heer Robbert van Arckel, ridder, Heer van Renswoude, Bergambacht, Stolwyck, Vlist, zoon van Jan, Heer van Arckel, en Cunegonda van Virneburg, heeft een korte, doch schitterende loopbaan gehad. Zijn broeder, de Bisschop, besloten voor langer tijd buiten ’s lands te verblijven, met weinig vergenoegd om te leven en aan zijn Sticht de kosten der hofhouding te besparen, ten einde daardoor de door zijn voorganger Bisschop Jan van Diest verpande goederen en inkomsten geleidelijk te kunnen inlossen, droeg gedurende zijne afwezigheid in 1345, het wereldlijk bestuur van zijn bisdom op aan zijn broeder Robbert van Arckel, den eersten Heer van Renswoude.
	Het kasteel iu 1749; naar een teekening van J. de Beyer.
	Heer Robbert had daardoor het beleg voor de stad Utrecht te verdragen, dat



	Willem IV, Graaf van Holland en Henegouwen in datzelfde jaar zoo onverwacht en onder nietige voorwendsels voor haar geslagen had en dat met een voor deze bisschoppelijke stad zoo vernederend verdrag eindigde.
	Hij huwde einde van 1346 met Aleyd van Asperen, Vrouwe van Asperen en Hagestein, oudste dochter van Heer Otto van Heuckelom, Heer van Asperen, ter gelegenheid van welk huwelijk Bisschop Jan van Arckel aan Heer lJsselsteyn eenige goederen in leen geeft, die weleer de heeren van Cuyck in leen hadden gehad. Na zijn huwelijk hield hij Asperen, Hagesteyn en Gasparnweerde ter leen van Holland. In
	hetzelfde jaar 1346 bezegelt heer Robbert voor zijn broeder den Bisschop, de door dezen verleende privilegiën aan Almelo.
	In 1346 dus in hetzelfde jaar kreeg de Bisschop van Luik, Engelbert van der Marck over de beleening van het graafschap Loon of Looz twist met zijn kapittel en zijn stad Luik, in welken twist hij in een kort daarop gevolgd gevecht niet ver van Luik, het onderspit had gedolven. Engelbert van der Marck riep nu de hulp van den Hertog van Brabant in tegen zijne Luikenaren en omstreeks de helft van Juli van het volgende jaar 1347 trok laatstgenoemde Hertog Luikerland binnen, gevolgd door zijn oudsten zoon Hendrik, Hertog van Limburg, door den isjarigen Reinald, Hertog van Gelderland,
	De achterzijde van het kasteel.



	door Dirk van Heinsberg, Graaf van Looz, denzelfden, om wien de twist begonnen was, ieder vergezeld van een schitterenden stoet van ridders en knapen, waaronder in het gevolg van den Gelderschen Hertog, de Heeren van Cuylenburg, van Batenburg, van Oy en ook de heer van Renswoude Robbert van Arckel, welke evenals de meeste der andere ridders niets met den twist had uit te staan, doch die hunne ridderlijke neigingen en hun prikkel naar roem overal trachtten te bevredigen, waar schitterende wapenfeiten plaats zouden kunnen vinden.
	Op de vlakte tusschen Hannut en Walef greep nu op 21 Juli 1347 de groote slag plaats tusschen den Hertog van Brabant en zijn verbondenen met hunne ridders en knapen tegen
	de Luikenaars, welke met een vernietigende nederlaag der laatsten eindigden. Beliep het aantal gesneuvelden der Luikenaren 1500, ja zelfs door anderen op 10.000 geschat, ook de overwinnaars leden zware verliezen, o.a. sneuvelde de eerste heer van Renswoude Robbert van Arckel.
	Daar zijn huwelijk kinderloos was, verviel Renswoude weder aan den Bisschop, die er in 1363 dus eerst 16 jaar later één der 2 bastaardzoons van zijn gesneuvelden broeder mede beleende.
	Toegang tot de brug.
	Na haar kortstondige echtverbintenis met Robbert van Arckel, werd zijn weduwe Aleid, de Vrouwe van Asperen, door den Graaf van Holland in 1348 verloofd aan Jan



	II van Noordeloos, doch dit huwelijk schijnt niet tot stand te zijn gekomen, waarop zij gehuwd is met Walraven van Valkenburg, die zich in 1357 noemde heer van Born, Sittard, Herpen en Asperen. Zij overleed omstreeks 1366.
	Van 1347 tot 1363 was de bekende Bisschop Jan van Arckel dus heer van Renswoude, zonder dat hij dit goed in leen uitgaf. Het zou het bestek dezer beschrijving niet toelaten, indien wij hier in bijzonderheden zouden willen treden over het leven van dezen heer, die geroemd wordt als een voortreffelijk man, begaafd met vele deugden. Hij was op 23 Juli 1340 tot Bisschop van Utrecht verkozen, en werd in 1342 door den Paus als zoodanig benoemd.
	14 April 1364 gekozen tot Bisschop van Luik, overleed hij aldaar op 1 Juli 1378.
	In 1363 zooals wij boven zagen dus één jaar voordat hij naar Luik vertrok transporteerde hij aan Robbert, den bastaardzoon van zijn broeder Robbert van Arckel Renswoude. De nog bestaande acte van overdracht in het hoofd van dit opstel reeds vermeld en dagteekenende van Vrijdag na St. Odulfsdag 1363, is bijzonder uitvoerig.
	De brug.
	Eerst wordt daarin vermeld, dat Johan Heer van Arkel, oudste broeder van Bisschop Jan en van Heer Robbert hen, na hun vaders overlijden, afgegoed had van de erfenis hun van hun vader aanbestorven. Daarna, dat Bisschop Jan en Heer Robbert elkander wederkeerig erfgenaam gemaakt hadden van al hun wereldlijk goed, zoodat hun oudste broeder de tegenwoordige heer van Arkel daar niets van zal kunnen
	Poort in het park.



	erven. Nadat dit magescheid tusschen de 3 broeders gemaakt was, zoo deelt de oorkonde verder mee, had de Bisschop het goed Renswoude gekocht (dus na het tijdstip waarop zijn vader Jan, Heer van Arkel, gestorven was) en had hij zijn broeder Robbert ermede verleid. Aangezien nu het goed Renswoude ingevolge voornoemde bepaling in bovenbedoeld magescheid weder op den Bisschop was vererfd, ~so hebben wi om Gods wille ende om siin (Robberts) zielens wille dit voors. goet mit alle sinen tobehoren ghegheven ende verleent, gheven ende verlyen mit desen tieghenwoerdigen brieve Robbrecht van Rynswoude
	heren Robbrecht onsen broeder voerseyt bastaertzoen van ons ende van onsen nacomelinghen Bisscopen t' Utrecht te houden in dienstmans stat".
	Ten slotte houdt deze oorkonde nog de volgende bepaling in. Indien Robbert van Renswoude zonder wettige nakomelingen sterft, zal het goed Renswoude komen op den anderen bastaardzoon van heer Robbert van Arckel, Johan van der Borch geheeten. Mocht ook deze laatste zonder wettige afstammelingen overlijden, dan zal Renswoude vervallen aan Johan van Rynensteyn, bastaardzoon van Bisschop Jan van Arckel en eerst als ook deze geen descendenten heeft, wordt het goed vermaakt aan de kapel van ter Horst.
	De vroegere aanleg van het park; naar een teekening in het kasteel.
	Robbert bastaard van Arckel, ridder, ook bekend als Robbert van Renswoude,



	De westelijke en zuidelijke gevels.



	



	was dus sedert 1363 Heer van Renswoude, bovendien was hij Heer van ter Zijl, van Grevenbroeck en Hammont en Burggraaf van Montenaken. Met zijne verschillende titels komt hij nog al eens in nog bestaande oorkonden voor. Zoo vindt men hem b.v. tusschen 1383 en 1390 in de registers en rekeningen van het Bisdom Utrecht als volgt vermeld:
	item her Robrecht van Rynswoude, ridder, heere to Grevenbroeck, hout dat goed to Rynswoude mit synen tohehoren in den kerspel van Scerpenseel.
	Reeds in een acte van 1375, waarbij hij geld leent aan de stad Utrecht, wordt hij ridder
	en burggraaf van Montenaken genoemd, terwijl hij in 1393 door den Domproost beleend wordt met ter Zijl onder Cothen. In 1394 had hij geschil met het klooster Mariëncroon te Heusden en in 1396 overleed hij.
	Hij was gehuwd met Pentecoste (niet Elisabeth zooals men wel vermeld vindt) de la Saulx, weduwe van Daniël van Pallandt en dochter van Wouter de la Saulx en Maria d’Argenteau, bij wie hij verscheidene kinderen naliet, die zich niet meer van Arckel noemden, doch van Grevenbroeck, naar de voornaamste bezitting, waarvan zij toen heer waren. Van den oudsten zoon van Robbert, bastaard van Arckel, Johan van Grevenbroeck genaamd, spruit dan ook het eertijds zoo bekende en aanzienlijke
	De achterzijde van het kasteel.



	geslacht van Grevenbroeck, dat voornamelijk in Brabant bekend is geweest en dat nog langen tijd heeft voortbestaan. Het wapen der Grevenbroecks de 2 beurtelings gekanteelde dwarsbalken met een uitgetanden zoom als breuk herinnerde nog aan hun -afkomst uit het huis van Arckel.
	Intusschen hebben deze van Grevenbroecks nimmer Renswoude in bezit gehad.
	In of kort vóór 1390 draagt Robbert bastaard van Arckel ook bekend als Robbert van Renswoude het goed op aan Claes Oem ,welke laatste bij opdracht van Johan van Rynensteyn, ridder, bastaard van Arckel, reeds sedert 1383 in het bezit was gekomen
	van andere nabij Renswoude gelegen goederen, als het gericht en de tiende te Emmichmsen en verschillende hoeven en borgsteden in het kerspel van Rhenen en van Woudenberg.
	In dezelfde hierboven aangehaalde registers en rekeningen lezen wij dan ook omstree s genoemd jaar: item Claes Oem hout Reynreaert ende N order art in den kerspel van Kienen, item dat huys ende hofstede mit gericht, tins ende tiende to Rynswoude in den kerspel van Scerpenseel, tot een borchleen ter Horst.
	Huisjes aan den straatweg, tot Renswoude behoorende.
	Uit al het vorenstaande blijkt dus, dat Johan van Rynensteyn, bastaardzoon van Bisschop Jan van Arckel, nimmer heer van Renswoude is geweest, zooals door verschillende schrijvers wordt medegedeeld. Dit was ook volgens de bepalingen van de hierboven



	uitvoerig medegedeelde oorkonde van 1363 onmogelijk, omdat Renswoude eerst op hem kon vererven, indien zijn neven Robbert van Renswoude en Johan van der Borch zonder wettige afstammelingen stierven, hetgeen niet het geval is geweest, daar uit den eerstgenoemden dezer neven de wijdverbreide familie van Grevenbroeck rechtstreeks afstamde.
	Wèl bezat Johan van Rynensteyn verschillende goederen vlak bij Renswoude gelegen, welke hij in 1383 opdroeg aan Claes Oem, terwijl deze Claes omstreeks 1390 ook in het bezit kwam van Renswoude, tengevolge van de hierboven medegedeelde opdracht van Robert bastaard van Arckel, zoodat toen al die goederen in één hand vereenigd waren.
	Claes Oem komt in verschillende acten ook voor als Claes van (der) Sevender. Wie hij was en waar hij vandaan kwam, is niet met zekerheid vast te stellen. Waarschijnlijk behoorde hij tot dat geslacht Oem, dat afstamt uit de verbintenis tusschen eenen Claes Oem, ridder en schout van Dordrecht (1325) met JOHANNA VAN ArCKEL VAN BOChoven, die met zijn afstammelingen eveneens het wapen Arckel met of zonder den zoom als breuk gevoerd hebben. Kleinzoon van dit echtpaar kan nu zijn de nieuwe heer van Renswoude Claes Oem; in ieder geval leefde in dien tijd een Nicolaes Oem, die van 1369—1374 in Loozsche leenacten voorkomt, in 1371 gevangen genomen was bij Baesweiler, in het jaar daarop hofmeester is van Jan van Arckel, toen Bisschep van Luik; in 1373 als schepen van Luik beleend wordt met een halve molen in Brusteym en in 1374 met het volle wapen van Arckel zonder breuk zegelt. Deze Claes Oem had een broeder Jan Oem, van wien de in Brabant later zoo bekende familie Oem van Bochoven, ook alleen van Bochoven geheeten, afstamt, wier leden steeds met Arckel en den zoom als breuk gezegeld hebben. Het staat dus niet vast of de Claes Oem, die van 1369—1374 te Luik voorkomt dezelfde is als de Claes Oem, die in 1383 en 1390 bij Rhenen gegoed wordt en zich later van Sevender noemt; beiden hebben tot de familie van Arckel in ieder geval in betrekking gestaan, en ik houd hen dan ook voor één en denzelfden persoon (of wel hoogstens voor vader en zoon), te eerder omdat, als de Luiksche Claes
	lil
	3
	De zuidzijde van het kasteel.



	Oem in 1374 zegelt, zijn helmteeken denzelfden oliphantskop vertoont, dien de van Sevenders als cimier boven hun op Arkel gelijkend wapen bezigden.
	In 1390 bepaalde Bisschop Florens van Wevelinchoven op verzoek van Claes van Sevender, dat hij bij zijn overlijden door zijn oudsten zoon in Renswoude zal worden opgevolgd en bij vooroverlijden van dien zoon, door zijn oudste dochter. Claes van der Sevender was bovendien beleend met een tiend uit de goederen Borgstede, Gelyn (Glind), Langelaar, Veenschoter Biereveld en Huygenbosch gelegen in de kerspelen van Barneveld en Scherpenzeel. In April 1409 wordt echter Otto van Hoekelom met dit leen beleend ~so Claes van der Soevender des nutgegaen is”.
	Hij overleed in of kort vóór 1414 en was gehuwd met Mechteld van Isendoorn Woutersdr., bij wie hij 1 zoon en 3 dochters won. Deze kinderen komen, evenals hun vader in zijn later leven, nimmer meer voor met den naam Oem, doch noemden zich steeds van Sevender. Hun wapen is echter weder het Arckelsche wapen, behoudens verschil van kleuren en van helmteeken.
	In 1414 werd Willem van Sevender na doode zijns vaders beleend met Renswoude, doch reeds spoedig daarop overleed hij ongehuwd en werd zijn zuster Arnolda in 1417 met dit goed beleend.
	Arnolda van Sevender, Vrouwe: van Renswoude, was gehuwd met Gerrit van Cuylenburch, Heer van Maurick, zoon van Heer Gerrit van Cuylenburch, ridder, Heer van Cuylenburch, de Leek, Hagesteyn en Ackoy, bij Bertha van Egmond. Zij overleed reeds vrij spoedig, haar man 3 kinderen nalatende, waarna hij hertrouwde met Gijsberta van Zuylen van Nyevelt, die hem nog 4 kinderen schonk.
	Aanvankelijk vertoefde hij, evenals zijn vader, veel in Gelderland, en komt hij 0.a., in 1400 voor in het testament van Hertogin Catharina van Gelre; na zijn huwelijk is hij en deze tak van zijn geslacht meer in het Utrechtsche verbleven. Hij wordt nog vermeld in 1426, 1441 en 1449. Heer van Renswoude is hij evenwel niet geweest, daar na den dood zijner eerste vrouw, hun oudste zoon, ook Gerrit van Cuylenburch geheeten, irr 1423 met Renswoude wordt beleend.
	De kerk van Renswoude (achterzijde).



	In 1436 vernieuwde deze den leeneed, denkelijk toen meerderjarig geworden. Hij was ook Heer van Akersloot en huwde met Belia Taets van Amerongen, dochter van Johan Taets van Amerongen en van Margaretha van Colverschoten, Vrouwe van Rynensteyn.
	Hij is voor 27 Februari 1459 overleden, en liet behalve eene dochter, twee zoons na die beiden Heer van Renswoude zouden worden. De oudste, wederom Gerrit geheeten, werd 27 Februari 1459 met Renswoude beleend; hij was evenals zijn vader Heer van Akersloot en werd in 1479 aangesteld tot Drost van Leerdam; vóór Paschen 1485 was hij echter reeds overleden. Hij was tweemalen gehuwd en liet bij zijn eerste vrouw, Elisabeth van Zuylen van Nyevelt, weduwe van Godschalk van Winssen, 2 kinderen na, waarvan de zoon hem opvolgde in de heerlijkheid Akersloot. De eenige zoon uit zijn tweede huwelijk met eene VAN VIANEN VAN JAERSveIt, kreeg Renswoude.
	Deze zoon, Dirk van Cuylenburg geheeten, werd ii April 1485 nog onmondig zijnde met Renswoude beleend; meerderjarig geworden deed hij 28 Maart 1498 zelf den leeneed, doch 4 jaar later, maakte hij in tegenwoordigheid van Hubert Hack, Pastoor, Gerrit en Sweder van Cuylenburch, Johan van Meerten, Maarschalk, en Johan van Brienen, op 28 October 1502 een accoord met zijn oom Willem van Cuylenburch, waarbij hij aan dezen Renswoude opdraagt.
	Willem van Cuylenburch, Heer van Renswoude sedert 1502, heeft weder meer in Gelderland vertoefd dan de vorige heeren van Renswoude. Hij zendt 1466 aan Hertog



	Adolf van Gelre een ontzegsbrief, is in 1475 dedingsvriend voor Arnt van Randwyck en in 1484 Drost van Weerd. In 1496 heeft hij geschil met de erfgenamen van Otto van Bylant, den voorman zijner eerste echtgenoote, over gelden afkomstig van wijlen Gijsbert en Rutger van Randwyck; zijn ter zake in dat jaar aan Hendrik Vygh als man van Johanna VAN Wees en aan Joost van Randwyck afgegeven kwijtingsbrief berust nog, van een zegel met zijn gevierendeeld wapen voorzien, in het archief te Arnhem. In October 1500 draagt Hertog Karel van Gelre hem een huis te Wageningen op.
	Willem van Cuylenburch, Heer van Renswoude, was tweemalen gehuwd, i°. met Cunera van Lynden, weduwe van Otto van By'lant, en 20. met Johanna van Brienen, dochter van Johan van Brienen tot Byssel, uit Harderwijk. Uit zijn eerste huwelijk had hij slechts één dochter, doch bij zijn tweede echtgenoote, behalve 4 dochters, twee zoons, die beiden heer van Renswoude zouden worden.
	De oudste dier zoons, Gerrit van Cuylenburch, wordt 27 Mei 1516 als erfgenaam zijns vaders met Renswoude beleend. Opnieuw daarmede beleend den 7 Maart 1518, overleed hij ongehuwd in 1523, waarna zijn broeder Johan hem opvolgde in dit leen.
	Johan van Cuylenburch, Ridder, sedert 31 Juli 1523 Heer van Renswoude, was een meer op den voorgrond tredend persoon, dan zijn jongste voorgangers. Behalve van Renswoude, was hij Heer van Abbendorp, Opmeer en Vuursche, en compareert hij in 1530, 1531 en 1549 in de Ridderschap van Utrecht. In 155° ontving hij van het Capittel van St. Jan in eeuwige erfpacht de heerlijkheid de Vuursche en toebehooren. Bovendien was hij schout van Utrecht en watergraaf van de Vecht en komt hij in 1555 voor als executeur van het testament van Elisabeth, Vrouwe van Cuylenburch uit den oudsten tak van zijn geslacht weduwe van Antoine van Lalaing, als deze de heerlijkheid Culemborg nalaat aan Edmond van Pallandt.
	Heer Johan overleed in 1557 en was gehuwd met eene rijk gegoede edeljonkvrouwe uit Zuid-Holland, Agatha van den Coulster gezegd van Alkemade, Vrouwe van Opmeer, Wildeveenen, Moercapel, Hodenpijl, Souteveen, Rhynsaterwoude, Soetermeer, Alkemade, Soeterwoude, Sevenhuysen, Segwaart, de Lier, enz., dochter van Heer Willem van den Coulster en Josina van Swieten, bij wie hij geen zoons, doch slechts 4 dochters won.
	Het was terwijl deze gebroeders Gerrit en Johan van Cuylenburch heeren van Renswoude waren, dat de zeer langdurige twisten tusschen het Sticht en Gelderland begonnen, die zoovele jaren deze streken, waaronder ook Renswoude en omgeving, zouden doen lijden van plundering en brandschatting. De aanleiding dier oorlogen was, zooals bekend mag zijn, het feit, dat de oude Bisschop van Utrecht Frederik van Baden in 1516 ten behoeve van Hertog Philips van Bourgondië afstand van zijn bisdom had gedaan. Wel weigerden de Staten van het Nedersticht aanvankelijk hunne toestemming tot deze overdracht, doch ten slotte moesten zij hunnen tegenstand opgeven en op 9 Mei 1517 deed Philips van Bourgondië aan het hoofd van 900, meest prachtig uitgedoste ruiters zijne plechtige intrede in de hoofdstad van het Sticht. Hertog Karel van Gelre, niet geneigd den reeds zoo machtigen Bourgondischen Vorst ook invloed in Utrecht te gunnen, bovendien gebelgd door PhiLiPS’ eisch, dat Gelderland afstand zou doen van Friesland, Groningen en Groningerland, begon na vruchtelooze onderhandelingen zijn gezag gewapenderhand in de Noordelijke provincies te handhaven.



	Het inwendige van de kerk.



	



	Het zou te ver voeren alle .krijgstochten en strooperijen door de wederzijdsche gezaghebbers ondernomen, te vermelden; het spreekt van zelf, dat het platteland geducht van dit alles had te lijden en hoewel de strijd aanvankelijk in Overijssel, Drenthe en Friesland gevoerd werd, was ook het Neder-Sticht meermalen getuige van den doortocht van Geldersche ruiters onder Maarten van Rossem, Hendrik de Groeff van Erkelents en anderen. Zoo rukte b.v. op 5 Augustus 1527 het Geldersche krijgsvolk de stad Utrecht binnen, waar het geruimen tijd al de macht in handen had. Zoo werd in November 1527 Rhenen en het slot ter Horst door de Gelderschen verrast en hoewel geen berichten van belegeringen of verwoesting van het huis Renswoude tot ons zijn gekomen, zoo mag toch veilig worden aangenomen, dat ook deze heerlijkheid rijkelijk de treurige gevolgen zal hebben ondervonden van een zoo in hare onmiddellijke nabijheid gevoerden krijg. Zoo is b.v. nog bewaard gebleven de lijst van brandschatting, welke de Gelderschen, na onder Maarten van Rossem hun zegevierenden intocht tot zelfs in ’s-Gravenhage te hebben gehouden, oplegden aan Hilversum, Bussum, Blarikum, Laren, Huizen, Eemnes, Baarn, Schalkwijk, Woudenberg, Tul en ’t Waal, Houten, Renswoude, Bunschoten, Koten, Over- en Nederlangbroek, Hoogland, Leusden, Amerongen, Leersum, Bunnik en Vechten.
	Deze déclaration des hrantschatz en Hollande et autre hrantschatz au quartier d' Utrecht dateert van Maart en September 1528; Renswoude compareert als volgt op deze lijst:
	~Le hrantschat de ceulx de Rynswoude porte 111 c (300) ftorins d’or, qui font 111IcXXlivres, dont a esté payé la moitié portant 11CX livres".
	In October 1528 werd de vrede tusschen Gelderland en het Bourgondische huis afgekondigd en trad dus weder een tijdperk van rust voor de geteisterde streken in.
	Zooals hiervoor werd medegedeeld, had Johan van Cuylenburch, de toenmalige Heer van Renswoude, slechts 4 dochters, die ieder bij het overlijden van hare ouders, eenige der vele hun toebehoorende heerlijkheden ontvingen.
	De oudste dochter Margaretha ontving Renswoude, waarmede zij, 17 Augustus 1558 werd beleend, bovendien Emmickhuysen, Rynsaterswoude, Lier enf Alkemade. In het zelfde jaar van het overlijden van haar vader, in 1557, was ZÜ ook weduwe geworden; haar echtgenoot, met wien zij eerst op 5 October 1550 te Utrecht was gehuwd, was een aanzien-



	lijk Luiksch edelman, Philips van Hamale, Baron van Monceau, Heer van Marchiennes au Pont, Othée, Hellen, Warfusée, Suerbempde, Kersbeeck, Poelgeest; hij was zoon van Jean van Hamale, Heer van Monceau en Helena Hinckaert, Vrouwe van Marchiennes au Pont. Geboren in 1510 en overleden te Brussel den 6 October 1557, had hij een even verdienstelijke als aanzienlijke loopbaan achter zich. Edelman van Keizer Karei V, nam hij reeds in 1535 deel aan de expeditie tegen Tunis, in 1542 kapitein in dienst des Keizers, 10 Mei 1555 Generaal; bovendien was hij Kastelein van Dinant, Opperhofmeester van den Hertog van Savoye, Gouverneur en Kapitein-Generaal van Gelder en Krijgsraad des Konings.
	Toen zijn echtgenoote met Renswoude beleend werd, was hij reeds overleden, en nog 51 jaar lang overleefde zijne weduwe hem, totdat zij, bijna 80 jaar oud, in 1608 overleed. Zij maakte 24 Jan. 1607 haar testament en werd te Utrecht in de kerk van St. Johannes Baptiste begraven. Zij overleefde dan ook hare 3 kinderen, zoodat bij haar dood, één der zoons van haar eenigen gehuwden zoon de heerlijkheid Renswoude ontving. Deze zoon van haar, Willem Baron van Hamale en Monceau, geboren 6 Nov. 1551, overleed reeds 14 Juni 1582, na te Mechelen 28 Dec. 1576 met Cornelia van Lalaing (t 15 Nov. 1610) gehuwd te zijn, eene dochter van den uit de eerste jaren van den 80-jarigen oorlog zoo bekenden Philips van Lalaing, Graaf van Hoogstraten en Rennenberg, bij Anna, Gravin van Rennenberg.
	Van de 3 kinderen van Willem van Hamale ontving de oudste zoon, ook Willem geheeten, Monceau, Alkemade, Lier en Zouteveen, en kreeg de jongste zoon, Philips, de heerlijkheden Renswoude, Rynsaterswoude, Emmickhuysen en Brecht.
	Het is te begrijpen, dat de verwantschap met aanzienlijke Katholieke Belgische families als de Hamale’s, de Monceau’s, de Lalaing’s en de Rennenberg’s, de bewoners van Renswoude den Katholieken godsdienst deden blijven aanhangen en nog tot het einde van
	Johan van Reede, heer van Renswoude, in 1645. Naar de gravure van Joannes Meyssens naar W. Hollar.



	het Twaalfjarig Bestand gold Renswoude als één der meest Katholieke ridderhofsteden van Utrecht.
	Zoo verhaalt een zestiendeeuwsch schrijver, tijdgenoot van de douairière van Monceau en Renswoude, hoe nog in het begin van 1606 een te Utrecht vertoevend Jezuiet ten huize van de Vrouwe van Urk, weduwe van den heer van Soudenbalch, door den onderschout en zijn handlangers werd gezocht en dat toen de heer van Renswoude met ontbloot zwaard op de trap dier huize het verder binnendringen van dien gerichtsman belette, waardoor de gezochte kon ontkomen. Deswege met eenige andere personen bij openbaar verdict gedagvaard om te Utrecht voor het gericht te verschijnen, was de heer van Renswoude zoo verstandig niet persoonlijk te compareeren, doch zond een gemachtigde om hem wegens het voorgevallene te verdedigen.
	Hoewel in deze mededeeling sprake is van den heer van Renswoude, zoo leefde Margaretha van Cuylenburch, douairière van Hamale, Vrouwe van Renswoude toen nog, en zal de schrijver dezer kroniek den jongen heer van Renswoude bedoeld hebben, haar jongsten kleinzoon, die na haar dood Renswoude zou bekomen.
	7 December 1609 werd deze Philips baron van Hamale met Renswoude beleend; hij was toen bijna 27 jaar oud en overleed te Antwerpen in 1656 op 73 jarigen leeftijd.
	De loop der zaken in de Republiek der Vereenigde Nederlanden zal dezen Katholieken edelman er toe gebracht hebben, om zich van zijne aldaar gelegen bezittingen geleidelijk te ontdoen en zoo verkocht hij, na 13 jaar Heer van Renswoude en Emmickhuysen te zijn geweest, deze goederen aan Johan van Reede, Domdeken van Utrecht, die 27 Februari 1623 door de Staten ermede beleend werd.
	Hierdoor kwam voor het eerst een Heer op het huis, die den Hervormden Godsdienst aanhing en die behoorde tot het oorspronkelijk uit Munsterland stammende, zoo roemruchtige geslacht van Reede, dat over Overijssel, naar de meer westelijk gelegen provinciën was gekomen en dat zoo bijzonder rijk gegoed zou zijn, zoowel in Gelderland en Overijssel, als in Utrecht.
	De nieuwe heer van Renswoude was het 9e kind der 13 kinderen van Jonker Gekard van Reede, Heer van Nederhorst, en Mechteld Peunis genaamd van Diest, zijnde
	Johan van Reede, heer van Renswoude, f 1682. Portret van na 1652.



	deze zijne ouders reeds uitvoeriger vermeld in het artikel over het kasteel Nederhorst. Hij was in 1593 geboren en was in 1620 Domdeken van Utrecht geworden, zoodat toen hij in Februari 1623 Heer van Renswoude werd, hij nog weinig op den voorgrond was getreden. Spoedig zou dit anders worden, in 1634 wordt hij geëligeerde Raad van Utrecht, en spoedig daarop gecommitteerd ter Staten-Generaal, in 1644 ambassadeur naar Engeland en door Koning Karei I verheven tot erfelijk Engelsch Baron; van 1652 tot 1671 en in 1674 was hij President der Staten van Utrecht en in 1672 gezant naar Denemarken.
	Ook in de plaatselijke geschiedenis van zijne heerlijkheid treedt zijn naam het meest op den voorgrond. In 1633 verkenen de Staten van Utrecht op zijn verzoek aan Renswoude het Schepenrecht, instede van het huurrecht, in 1639 bouwde hij er de Hervormde kerk eene afbeelding van het inwendige is aan dit opstel toegevoegd, zoomede den daarbij behoorenden familiegrafkelder. In 1654 bouwde hij ter vervanging van het oude huis Burchwal, het tegenwoordige kasteel Renswoude en op 3 September 1674 werd, op aandrang van den Prins, voor hem Renswoude door de Staten van Utrecht van Ambachtsheerlijkheid tot Vrije en Hooge heerlijkheid gemaakt.
	Het huis Emmichuisen met andere partijen land had hij op 7 September 1637 leenroerig gemaakt aan de Domproostdije van Utrecht. Johan van Reede, vurig aanhanger van het huis van Oranje, zooals uit tal van gebeurtenissen van zijn tijd, voldoende is te staven, was b.v. degene, die in April 1674, den Edel Mogenden voorstelde om het Stadhouderschap en het Capitein- en Admiraal-Generaalschap van Utrecht op te dragen aan Prins Willem 111 en zijn wettige afstammelingen, waartoe door de Staten onmiddellijk werd besloten.
	Hij overleed te ’s-Gravenhage den 7 Februari 1682 in den hoogen ouderdom van bijna 89 jaar, werd begraven nevens zijne echtgenoote in den grafkelder te Renswoude, doch heeft het uitsterven van zijn tak, zeker tot zijn groot leedwezen, als het ware nog kunnen zien gebeuren.
	Uit zijn op 16 Juni 1616 gesloten huwelijk met Jacoba van Eede, geboren in 1594, overleden 22 September 1671, dochter van Hendrik van Eede en Jacomina Kuyk, waren 3 zoons en 5 dochters geboren.
	Gerard van Reede, heev van Renswoude, f 1666.
	Den 24 Februari 1640 droeg hij Renswoude aan de Staten van Utrecht op, ten behoeve van zijn oudsten zoon Gerard van Reede, die naar aanleiding hiervan in de Ridderschap



	van Utrecht werd beschreven, en wel wegens het huis Burchwal „zijnde dit alleen riddermatig, en inderdaad de ridderhofstede Renswoude”. (Het tegenwoordige huis Renswoude was toen nog niet gebouwd). Deze zoon werd echter niet met de Hooge- en Vrije Heerlijkheid beleend, deze heeft Johan van Reede tot zijn dood aan zich gehouden. Emmichuysen kwam aan den jongsten zoon van Johan van Reede, Frederik Hendrik geheeten, die ook Heer van Schonauwen en Lier was, van wien het door zijn dochter in een tak van het geslacht van der Does tot Noordwijk kwam.
	Gekard van Reede, de oudste zoon, was totdat hij zitting nam in de Ridderschap, in militairen dienst, later was hij gedeputeerde in den Raad van State, en overleed hij 22 December 1666. Hij was in 1646 gehuwd met Mechteld van Zuylen van Nyevelt, weduwe van den luitenant-kolonel Abraham de Bye, Heer van Albrantswaard. Zijne vrouw, die 27 Juli 1699 dus 33 jaar na hem overleed, had hem 8 kinderen geschonken.
	Toen Gerard van Reede in 1666 overleed en zijn vader Johan van Reede door de Staten in Mei 1667 opnieuw met Renswoude werd beleend, droeg deze de Ridderhofstad denzelfden dag op aan zijn oudsten kleinzoon, één der hierboven bedoelde 8 kinderen. Deze, ook Johangeheeten, geboren in 1647, was ritmeester en overleed nog geen 3 jaar na deze beleening, op 18 Januari 1670 te Utrecht.
	Aangezien hij ongehuwd was, werd zijn jongere broeder Goderd Frederik van Reede op ii Januari 1671 met Renswoude beleend. Ook deze was in militairen dienst, hij was kapitein, doch overleed reeds in 1681, eveneens ongehuwd. Hierop werd de derde en laatste kleinzoon van Johan van Reede, die nog altiid in leven was, den s December 1681 met Renswoude beleend.
	Frederik Adriaan van Reede, Heer van Renswoude, na het overlijden van zijn grootvader in 1682 ook Vrijheer daarvan, was toenmaals nog ongehuwd. Hij huwde te Delft 24 Juni 1685 met Maria Duyst van Voorhout, Vrouwe van Moerkerken. Zij was toen kinderlooze weduwe van Mr. Dirk van Hoogeveen, Veertigraad van Leiden, was te Delft geboren 22 Januari 1662 als dochter van Hendrik Duyst van Voorhout, Heer van Moerkerken, Burgemeester van Delft, en van Cornelia Doubleth, en overleed in den hoogen ouderdom van 92 jaar te Utrecht 26 April 1754.
	Haar echtgenoot was ruim 15 jaar eerder gestorven, te Utrecht op 11 December 1738 en had evenals zijn grootvader een belangrijke loopbaan achter zich.
	Mechteld van Zuylen van Nyevelt (f 1699), Wed. van Abraham de Bye, later gehuwd met Gerard van Reede van Renswoude.



	Als lid van de Ridderschap van Utrecht, vanwege die provincie afgevaardigd ter Staten-Generaal, was hij gedurende den Spaanschen successie-oorlog gedeputeerde te velde. Als zoodanig bevond hij zich in 1708 te Brussel tijdens het beleg door den Keurvorst van Beieren en was het aan hem en zijn medegedeputeerde Mr. Johan van den Berg te danken, dat dit beleg moest worden opgebroken, aan welk feit een gedenkpenning herinnert, op welke beider beeltenis en naam voorkomt.
	In 1712 was hij afgezant der Republiek bij de vredesonderhandelingen te Aken en in het volgende jaar als zoodanig bij den vrede te Utrecht.
	Veel heeft hij ook aan het kasteel Renswoude doen verbouwen en verbeteren, doch toen hij op 80 jarigen leeftijd overleed, liet hij geen nakomelingen na. In de kerk te Renswoude, waar hij werd begraven, werd zijn wapen met 16 kwartieren opgehangen. Bij zijn dood vermaakte hij zijn geheele bezit aan zijne weduwe, die 23 Februari 1740 door de Staten met Renswoude werd beleend.
	Bij haar testament van 10 Maart 1749 vermaakte zij na haar overlijden tot erfgenamen van haar geheele inkomen het Stads Kinderhuis te Utrecht, het Weeshuis van Delft en het Weeshuis van ’s-Gravenhage, ieder voor 1/3 deel, door welke beschikking de oorsprong werd gelegd voor de nog bekende „Fundatiën van Renswoude”.
	De heerlijkheid Renswoude en Emmichuisen met de talrijke daarbij beboerende landerijen, venen, molen, tienden, pachten en tijnsen, kwam ingevolge hetzelfde testament, aan haar nicht Maria Jacoba Pynssen van der Aa, douairière van Leonard Taets van Amerongen, die 19 November 1754 met Renswoude werd beleend. Zij was een der 2 dochters van Gerrit Maximiliaan Pynssen van der Aa, Heer van Deyl en Willescop, en diens ie vrouw Johanna Antonia van Lynden, Vrouwe van Geeresteyn en een kleindochter van Otto Pynssen van der Aa en Maria Magdalena van Reede, welke laatste een dochter was van dien Johan VAN Reede van Renswoude, die de eerste Vrijheer van Renswoude was geweest.
	Frederik Adriaan van Reede, heer van Renswoude, f 173^*



	Zij was 25 Maart 1725 te Utrecht gehuwd met Leonard Taets van Amerongen, Ontvanger der beden van Brabant en Drost van Valkenburg en Daelhem, die echter reeds 1 Mei 1736 te Utrecht was gestorven. Van 3 zoons uit hun huwelijk stammen alle nog bestaande takken van het geslacht Taets van Amerongen.
	Toen zijne weduwe in 1754 Vrouwe van Renswoude werd, was zij reeds sedert 1736 ten behoeve harer onmondige kinderen beleend met de heerlijkheid Natewisch, bovendien was zij Vrouwe van Deyl, welke heerlijkheid haar vader van diens moeder Geertruid van Lawick had geërfd en bezat zij goed te Cadzand in Staats-Vlaanderen, afkomstig van haar schoonmoeder Anna de Casembroot.
	Nog 12 jaar is zij Vrijvrouwe van Renswoude geweest; toen zij 28 October 1766 overleed, kwamen Deyl en Renswoude aan haar tweeden zoon Gerard Maximiliaan Taets van Amerongen, die echter eerst op 1 Mei 1769 met Renswoude werd beleend.
	Hij was geboren 6 Juli 1727, was Ontvanger van ’s lands penningen van de provincie Utrecht, Raad ter Admiraliteit in Friesland, Kanunnik ten Dom, en lid der Staten van Utrecht. Hij huwde te Haarlem 13 September 1759 met Catharina Johanna Mossel, dochter van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië Jacob Mossel en Adriana Appels. Zij was geboren te Negapatnam op de kust van Coromandel (Britsch-Indië) in Januari 1741 en volgde haar echtgenoot, toen deze in Sept. 1787, de zijde der Patriotten gekozen en als President van de Staatschgezinde Staten van Utrecht een hoofdrol in de troebelen van die dagen gespeeld hebbende, uitweek en verbannen werd wegens het houden van onwettige Statenvergaderingen. Niet lang overleefde hij deze gebeurtenis, 8 Maart 1788 overleed hij te Douay; hij werd te Renswoude in de kerk begraven, alwaar ook zijn rouwbord met 8 kwartieren werd opgehangen.
	Maria Duyst van Voorhout, vrouwe van Renswoude (f 1754), echtgenoote van Frederik Adriaan van Reede van Renswoude.



	Zijn weduwe met 4 jonge kinderen achtergebleven, woonde eerst te Douay, toen te Antwerpen, waar zij 6 Augustus 1795 overleed.
	Haar oudste zoon Leonard Jacob Taets van Amerongen, geboren te Utrecht 24 Nov. 1766, werd 1 Maart 1799 ingeschreven als Heer van Renswoude, doch overleed ongehuwd te Nancy 24 Juli 1811. Zijn op hem volgende broeder Jacob Adriaan (f 1842) was Heer van Deyl, terwijl de 3e zoon Joost Gerard Godard in 1802 Renswoude bekwam ingevolge eene op 25 April van dat jaar tusschen de 3 gebroeders gemaakte overeenkomst, onder verplichting de andere erfgenamen in 12 jaar tijds uit te koopen. Kort na 1804 vestigde hij zich weder op Renswoude, daar de ballingschap door de veranderde politieke omstandigheden ook van zelf reeds lang was opgeheven. In den Franschen tijd was hij maire van Renswoude en président de I’Assemblée du canton de Rheenen. Hij was geboren op Renswoude den 9 Juli 1769 en huwde te Utrecht 22 Maart 1816 met Clasina Cornelia van Nellensteyn, dochter van den Heer van Broekhuizen en Darthuizen. Joost Gerard Godard Baron Taets van Amerongen, heer van Renswoude en van Deyl (1842) werd 25 April 1822 erkend tot den Nederlandschen Adel te behooren met de titels van baron en barones op alle wettige afstammelingen; hij was lid van de Provinciale Staten van Utrecht en Kamerheer i.b.d. des Konings en overleed op Renswoude 21 Oct. 1850.
	Uit zijn hiervoor vermeld huwelijk met Clasina Cornelia van Nellensteyn, die ruim 3 jaar te voren, 5 Februari 1847, op Renswoude was gestorven, sproten 3 dochters en 1 zoon, welke laatste: Mr. Maximiliaan Jacob Leonard Baron Taets van Amerongen, geboren te Utrecht 29 Augustus 1821, ingevolge scheiding en deeling der ouderlijke nalatenschap met zijne zusters d.d. 5 Februari 1852, Vrijheer van Renswoude en Heer van Deyl werd.
	Hij was evenals zijn vader lid der Provinciale Staten van Utrecht en Kamerheer i.b.d. en het was tijdens zijn leven, dat de heerlijkheid in 1855 geducht geteisterd werd door den bekenden watersnood van dat jaar. Op Renswoude overleden den 6 December 1901, werd hij opgevolgd door zijn uit zijn huwelijk met Jkvr. Henriette Jacqueline Wilhelmine Huydecoper gesproten zoon Jan Karel Baron Taets van Amerongen, geboren te Zeist 2 Juli 1852, die nog tegenwoordig met zijne gade en meerdere zijner kinderen het kasteel bewoont.
	Hij is oud-burgemeester van Renswoude en gehuwd met Louise Henriette van Eeghen, terwijl de oudste zoon uit dit huwelijk, Maximiliaan Jacob Leonard genaamd, thans burgemeester van de gemeente Renswoude is.
	Het huis, dat men ten westen van den straatweg naar Ede, aan het einde van een oprijlaan ziet liggen, maakt een grootschen, voornamen indruk, is in baksteen opgebouwd en bestaat uit een massieven middentoren van vijf verdiepingen en daartegen sluitende zijvleugels. Eveneens vierkante torens, met spitse leien daken en peervormige bekroningen vormen de hoeken.
	Een vierkant voorplein is aan de zijden door de bouwhuizen, aan den voorkant door een hoog, gesmeed hek afgesloten en een brug, door sierlijke witte vazen geflankeerd, over de vierkant om het kasteel loopende gracht, verbindt het met den oever.
	Al kan Renswoude niet op rijke gevels bogen, de groote verscheidenheid in hoogte der verschillende deelen waaruit het gebouw bestaat, in wel overwogen evenwichtigheid



	gegroepeerd, geven aan het geheel een levendigheid van silhouet en een aangename licht- en schaduwwerking.
	Daarbij voegt zich nog de omstandigheid, dat het groote huis zich in het water ten volle spiegelt, wat vooral bij den sterk gewitten achtergevel van een zeer decoratieve werking is, terwijl groote boomgroepen de omlijsting vormen.
	Waar zich 'nu aan den westkant van den vijver een groot grasveld, met verspreide boomgroepen bevindt, was, zooals uit de oude teekening van den aanleg, die zich in het kasteel bevindt blij kt] een ornamenta'al aangelegde bloemtuin, geheel als parterre aangelegd. Terwijl daarachter, nog meer westelijk, zich een tweede kleinere, eveneens rechthoekige vijver bevond.
	Rechtlijnige wandelpaden omzoomden dit geheel en sloten zich aan bij de verder volkomen geometrisch opgevatte indeeling van den omliggenden tuin. Ook zuidelijk van het kasteel lag een vierkante bloemhof, aan den oostkant begrensd door een half cirkelvormig waterbekken.
	Meerdere kleine waterbassins lagen op verschillende plaatsen, waar zij telkens het centrum van een gedeelte der tuincompositie vormend, daaraan de noodige levendigheid bijzetten.
	Behalve den ten zuidwesten gelegen moestuin, welke geheel rechtlijnig was ingedeeld, waren de omliggende plantages door slingerpaden doorsneden en eindelijk was het geheele terrein, dat den vorm van een eenigszins onregelmatigen vijfhoek had, door grachten geheel omgeven
	Als verlengde van de groote oprijlaan legde men een zeer langgerekten vijver aan en deze is heden ten dage, oostelijk van den straatweg, te zien.
	Zooals de aanleg ontworpen werd bleef deze niet. Latere tijden brachten in het uiterlijk daarvan veranderingen, waardoor het landschappelijk schoon van de onmiddellijke omgeving van het huis Renswoude zeer heeft gewonnen, omdat de fraaie gazons, de trotsche boomgroepen, de kleurige bloemstruiken, de hier en daar geplaatste vazen of beelden, afgewisseld met de verschillende waterpartijen, een bizonder aantrekkelijk.
	De schouw in de zaal.



	schilderachtig geheel vormen, temidden waarvan het huizen-complex zeer voordeehg ni+Vnmt. . .
	" Maar vraagt men, of wellicht het oorspronkelijke, streng-systematisch opgezette plan, dat in zijn geometrische lijnen zoo volmaakt bij het 17de eeuwsche gebouw paste, nu na een paar eeuwen met zijn vol-uitgegroeide boschgroepen, niet nog schooner ware geweest, dan moet daarop stellig een bevestigend antwoord gegeven worden.
	“ De eenigszins verder gelegen kerk in 1639 gebouwd, heeft tot grondplan een kort-armig kruis, terwijl een achtzijdige koepel het gebouw overdekt. De lichtkoepel, inwendig door een achttal Jonische zuilen gedragen, is van schoone verhouding en geeft aan het" betrekkelijk kleine lokaal een imposanten indruk van ruimte.
	Gedenkpenning op het 55-jarig huwelijk van Johan van Reede en Jacoba van Eede, geslagen in 1661.



	TAFEL XXVI.



	



	



	



	DUIVENVOORDE.
	¥ JIER voirmaels was een Heere van Wassenaer die wan ~£ 1. twee sonen: des de oude bleef Heer van Wassenaer nae zijns heren vaders doot. De ander hiete Philips van Wassenaer, daer af zijn gecomen die van Duvoirde .... Dese heer Philips voorscreven wan twee sonen; de eerste hiet Heer Arent van Duvenvoirde; de ander hiet heer Jan van Duvenvoirde. Dese Heer Arent van Duvenvoirde wan eenen soon Floris van Duvenvoirde, ende zijne broeders: Floris wan Arende; Arent wan Heer Arent die noch levet....”
	Zoo schreef blijkens de laatste woorden ongeveer in 1360 een oude kroniekschrijver, maar hoe nuttig zijn opgave ook wezen moge om de oude stamlijst der heeren van Duivenvoirde op te maken, zij laat deze heeren toch als in een schemer. En ook overigens weten wij nog weinig van hen. De eerste Philips, die in 1226 door zijn ouderen broeder Dirk van Wassenaar, als hoofd van dat geslacht, beleend werd met Duivenvoorde, komt ook nog een paar malen in oude stukken voor, als edelman en ridder in de omgeving van de Hollandsche graven, zijn vrouw wordt verondersteld een dochter van den heer van Strijen te zijn geweest, maar overigens blijft hij onbekend. Ook van zijn zoon Arent weten wij weinig meer dan dat hij in 1258 met Duivenvoirde verleid werd en bij zijn vrouw Mehaut van Crayenhorst eenige kinderen had van wie Floris hem opvolgde, die met zijn broer Wouter in 1301 voor Veere sneuvelde in den welhaast wanhopigen strijd der Hollanders tegen de overmachtige Vlamingen. En in 1304 beleende Willem, de oudste zoon van den Hollandschen graaf, Floris’ kinderen met de verschillende goederen, die hun vader van den graaf in leen gehad had dan ook „om swaer verlies dat Arnoud van Duvenvoerde ende sine zusteren hebben geleden in ons heren dienst ons vaders”. Even later zou het mogelijk wezen de bezittingen in rust te aanvaarden, toen de gelukkige tocht van Witte van Haemstede, in weinige weken Holland van de Vlamingen had bevrijd. Het spreekt wel vanzelf dat de gunst van den graaf dezen Arent van Duivenvoorde ten deel viel, maar zij vererfde niet op zijn gelijknamigen zoon, dien wij in 1348, vijf jaar na zijns vaders dood wel als getuige vinden bij het vredesverdrag tusschen Willem V en zijne moeder Margaretha, maar blijkbaar als partijganger van de laatste. Eerst in 1357 vergeeft graaf Willem hem ~sinen euvelen moed” en scheldt hij hem „alle sine hroken'’’ kwijt.
	Wapen van Duivenvoorde in de 16de eeuw.
	111.
	4



	Deze Arent dezelfde dien de kroniekschrijver bedoelde in zijn hiervoor aangehaalde woorden: „die noch lever, komt uit de verschillende gegevens reeds wat duidelijker naar voren. Wij weten dat hij gehuwd was met Sofia Bugghe, dochter van Jan, een rijk Delftsch poorter, die trouwens ~cnape,'‘ was, en Catharina van Swieten, eene verwantschap, die Arent’s Kabeljauwsche neigingen wellicht verklaart. Maar bovendien kennen wij zijn testament van 1382, dat ons, zij het ook slechts even, het oog doet slaan in het leven van een vermogend veertiende-eeuwsch edelman.
	Vermogend waren de van Duivenvoorde’s zeker, ook al lijken ons de kapitaal-cijfers
	heel laag, zoo wij niet verdacht zijn op een enorm verschil in de waarde van het geld, en op het feit, dat het belangrijkste deel van inkomen en bezit uit landbouwproducten en goederen bestond. Nog bij den kleinzoon van dezen Arent, die zelf ook weder Arent heette was dat zoo. Uit zijn 21 April 1465 opgemaakte huwelijksche voorwaarden blijkt dat bijvoorbeeld duidelijk. Daarin wordt opgesomd wat hij aan Margriete Ghijsbrechts van Ysselsteyn ten huwelijk bracht, en omdat dit ons tevens een overzicht geeft van den rijkdom, laat ik een deel van het stuk hier volgen;
	„In den eersten soe brenget Aernt van Duvenvoirde voirs. an joncfrouwe Mergriete Gijsbrechts dochter van Ysselsteyn voirn. al dustanige goeden als hier nae volgen, te
	Het kasteel uit het zuiden gezien.



	weten die Hofstede van Duvenvoirde mit allen sijnen toebehoeren ende mit sultanighe vijf ende sestich morgen lants diewelke vijf ende tsestich morgen lants omtrent die voirsz. hofstede gelegen sijn; item die corentiende van Voirschoeten mitten smaeltienden; item die corentiende van Wateringen mitten smaeltiende; item die smaeltiende tot Rijswijc; item die smaltiende tot Eyckenduynen ende tot Sceveninck; item zestien morgen lants tot Rijswijc, daer heeft Aernt sijn broeder uut vier pont tsiaers; item erffpachten tot Voirburch; item dat ambachtsheerschappie van Noortigerhout mitten mannen ende tijns, ende ses pont jaers heeren geit uten schoete ende anders sijn toebehoeren; item die ambachtsheerlicheit op 't Wout mit sijnen toebehoeren; item
	in Maeslant 27 morgen lants; item an die Schie ende Cralingen 26 pont payments tsjaers; item uten scote tot Voerscoten 10 pont jaers ende uten Mey-scote 4 pont jaers herengelts; item uten scote in den Ketel 4 pont 15 scellingen herengelts tsjairs; item uten tollen tot Vlaerdingen 5 pont sjaers; item tot Lakevelt 24 morgen lants; item tot Pijnnaken 5 morgen lants; item an die Westsijde van Duvenvoirde een woninge mit een huys ende mit 6 morgen lants; item dat halve veer van Doenslant”.
	Het zijn dus grootendeels óf landerijen, óf tienden van hun opbrengst. Slechts enkele malen is dit een bedrag in geld, al begint dat toch wel meer te worden dan in 1382. Het huwelijksgoed der vrouw bijvoorbeeld, dat geschat wordt op 200 beiersche guldens ’sjaars,
	Uitzicht over de brug vóór het huis,



	bestaat geheel uit geld-opbrengsten. Maar hoeveel kan men met die kleine geldbedragen doen! In het testament van 1382 bijvoorbeeld krijgt de kapelaan van Voorschoten dertig scellingen ’s jaars om daarvoor drie maal per week naar het graf van den edelman te gaan om zijn „ziele te ghedencken als hi misse doet". Een ander geestelijke krijgt tien schellingen voor een wekelijksche mis. Hij kan dat ook gekapitaliseerd krijgen als 5 pond; het geld gaf dus toenmaals 10 %, wel een bewijs hoe zeldzaam het was. Meent men dat dit voorbeeld niet veel zegt, omdat het hier arme dorpspastoors gelden zou, die met weinig tevreden waren, dan roep ik uit hetzelfde testament de adellijke jofferen uit het rijke stift van Rijnsburg op, die zeker omdat des erflaters zuster Machteld er eertijds abdis was begiftigd werden met „10 pond, om een pond sjaers mede te copen mijn memorien mede te doen, ende dit pond den vrouwen jaerlix te gheven elc in haer hant". Elk der dames kreeg dus zeker niet meer dan een onnoozele schelling of stuiver. Men kan hieruit ook de gevolgtrekking maken, dat de 24 pond die Arent aan de armen van Voorschoten vermaakte een zeer royale gift vertegenwoordigden.
	Ook trouwens, dat het leven nog wel zeer eenvoudig moest wezen, niet slechts in het adellijke klooster, maar ook in het adellijke kasteel. De heer zelf, —ik haal hier nog steeds Arents testament van 1382 aan, komt dat bevestigen, als hij de volgende beschikkingen maakt: „Item bespreec ic minen wive dat heste bedde niet tween den besten dekenen, twe die beste paer slaeplaken, twe die beste oercussen ende al hoir cleder die te horen live behoren." Buiten dat had de weduwe natuurlijk hare bij de huwelijksche voorwaarden overeengekomen „duwarie”, die uit het goed moest worden voldaan, het meubilair immers, zeker niet overvloedig, behoorde bij het huis. Tegenover de bijzondere gift aan de moeder kregen ook de beide
	De voordeur.



	zoons hun ~haernasche ende al dat te haren live behoert, ende haer paerde mit haren toebehoren; item Dirc minen sone minen gruwen heynst, ende Arend minen sone een jonc swart vooV\ Ook, ■— de middeleeuwer was oprecht in zulke dingen, en kende zijn plicht! voor „Claes minen bastaert zone” wordt gezorgd: hij krijgt ~4 pond hollands uien tienden te Eyckendunen”; dit scheen het gewone bedrag te zijn, want des erflaters basterdbroeder ~Heer Florijs Aerntssone” had ook nog zoo lang hij zou leven op 4 pond sjaars recht.
	De beide zoons in dit testament genoemd erfden weinige jaren later hun vaders goed In 1386 werd de oudste, Arent, door den graaf beleend met de goederen die zijn vader van de graaflijkheid in leen gehad had niet Duivenvoirde, dat immers niet een grafelijk, maar een leen der Wassenaers was, en wel het ambacht van Noordwijkerhout, de ~tijnse ende 13 pont goet ghdts sjaers tot Voerburch met 40 hoenre; item 8 daghe dienste van den luderi\ Het laatste vooral was een welkom recht.
	Maar reeds in 1387 ontnam hertog Aelbrecht hem alweder het leen van Noord wij kerhout. Blijkbaar omdat de Duivenvoordes niet tot de vrienden van den hertog behoorden en de partij van Willem van Oostervant hadden gekozen, zooals meer voorname edelen, wier invloed door ’s hertogen raadslieden te veel bekort was. De bovengenoemde straf werkte niet tot verbetering, want in 1393 was Arent alweder met den hertog in geschil. Het gold toen het feit, dat hij als baljuw van Rijnsburg zijn plicht niet gedaan had bij gelegenheid dat daar Heer Willem van Herwijnen mishandeld was. Hij werd ervoor in een boete veroordeeld en eerst na de betaling daarvan kreeg hij 21 Juli 1394 vergiffenis van Hertog Aelbrecht. De kroniekschrijvers Gouthoeven o.a. hebben uit die vergiffenisschenking afgeleid, dat Arent zou medeplichtig geweest zijn aan den moord van jonkvrouw Aleid van Poelgeest, en dat tengevolge van dien hij zou zijn verbannen en Duivenvoorde zou zijn „gedestrueerd”. Ten onrechte: hoezeer overigens de gevoelens ten opzichte van ’s hertogen machtige minnares geweest mogen zijn, hij behoorde tot de moord-
	Arent van Duivenvoorde en Theodora van Scherpenzeel, naar een schilderij op Duivenvoorde.



	bedrijvers niet, en de gevolgtrekking van de vernieling van het kasteel vervalt dus ook.
	Deze Arent IV was gehuwd met Elburg van Kralingen en werd in 1394 gevolgd door zijn zoon Jan I, die met Maria van Vianen huwde en reeds in 1462 gestorven moet
	zijn. Immers den 17 Dec. van dat jaar wordt zijn zoon Arent V met zijns vaders goederen enz. beleend. Hij was toen nog ongehuwd, maar dat zou niet lang duren. Den 21 April 1465 althans werden de huwelijksche voorwaarden opgemaakt tusschen hem en Margriet, de
	Duivenvoorde en omgeving in 1611, naar de kaart van Rijnland door Floris Balthasarsz.



	dochter van Gijsbregt van Ysselsteyn, waaruit wij hiervóór reeds enkele bepalingen aanhaalden.
	Reeds den i Oct. 1483 werd hun zoon Jan II met zijns vaders goederen door den graaf beleend, en ook weder eenige jaren daarna (1491) vinden wij omtrent zijn huwelijk met Lijsbeth van Renesse bepalingen gemaakt. Dat het vermogen der Duivenvoordes in dien tusschentijd niet was achteruitgegaan, mag wel blijken uit de verklaring van Lijsbeth’s kant: zij en „Vincent haer broeder met onsen vrienden en maghen sijn te vreden van den goeden des voirs. Jans van Duvoirde sonder eeneghe declaratie of specificacie daer af te hebhene ofte te begherene want wij als van dien genoech geinformeert ende te binnen zijn”. De Renesses brachten tegenover dien bekenden rijkdom in ~alle die tienden erven renten, huysen en anders becuerlike ende onbecuerlike goeden in den landen van Gelre in de Veluwe ende Betuwe”.... Een en ander werd op een opbrengst van 200 riinserulden geschat.
	Deze Jan van Duivenvoorde was de eerste van zijn tak, die hoogheemraad van Rijnland was, in welk waterschap de Duivenvoordes sedert een belangrijke rol speelden. Weliswaar begon het voor dezen Jan niet aangenaam, want nadat hij de functie sedert 1503 had bekleed, werd hij in 1515 door Karei V afgezet en eerst in 1525 weer erin hersteld. Hij stierf 31 Augustus 1544.
	Jan had vier zusters en twee broeders. Twee der zusters werden non, de beide anderen huwden, de oudste met Jacob Oem van Wijngaarden, baljuw van Zuid-Holland en schout van Dordrecht, de jongste met Floris Oem van Cronesteyn, pensionaris van Dordrecht, in welke huwelijken de verwantschap der adellijke Hollandsche geslachten met de stedelijke patriciërs en den beambten-adel wordt geïllustreerd. Ook de beide broeders dienen vermeld te worden en dat wel, omdat uit den oudsten, Gijsbert, en diens tweede vrouw Anna van Noortwijk, vrouwe van Obdam, Spanbroek en Opmeer, de tak der Wassenaars-Obdam gesproten is, terwijl uit den jongeren, Jan, en Maria van Matenesse, vrouwe van Warmond, de tak van Wassenaar-Warmond kwam. Beide zijtakken hebben aan de Republiek een voortreffelij ken vlootvoogd geleverd. De ~admiraal van Warmond” maakte de eerste moeilijke periode van den tachtig-jarigen oorlog mede, Obdam trad op om te helpen haar heerschappij op zee te handhaven, zijn tragisch maar glorieus einde is algemeen bekend.
	Johan van Duivenvoorde A°. 1608, naar een schilderij op Duivenvoorde.



	In vergelijking met hem hebben de bewoners van Duivenvoorde-zelf een weinig roemvol bestaan gehad. Maar dat neemt niet weg, dat ook zij de publieke zaak dienden en hun geslacht alle „wisselingen des lots” van zijn vaderland getrouw heeft gevolgd. En als wij het in zijn geheel overzien, dan geeft het bovendien een treffend voorbeeld van de positie van den ouden adel in het hoe langer hoe meer burgerlijk wordende Holland.
	Tot den Jan van Duivenvoorde toe, die met Lijsbeth van Renesse gehuwd was, was in de positie van den adel nog niet zooveel verandering gekomen, tenzij deze, dat de kleinere landadel, en de jongere zoons uit de grootere geslachten, voor zoover zij niet in hof- of krijgsdienst gingen, hun heil hadden gezocht binnen de steden, waar zij een patriciaat vormden onder begunstiging van de Bourgondische en Oostenrijksche landsvorsten, die wel den steun en hulp der steden zochten, maar die van de democratische stroomingen daar niet al te best gediend waren.
	Niet slechts de stedelijke ambten verwierven zij daar, of ook de rijke patri – ciërsdochters, doch wat wel het meest van beteekenis was, bovendien maakten zij zich, in de economische revolutie, die het begin der i6<te eeuw kenmerkt, nog meer dan vroeger reeds de stedelijke kapitaalbelegging eigen, het oude landbezit omzettend in dat van op rente uitgezet geld.
	Tot dien kleineren adel behoorden de Duivenvoorde’s ook, zij het dan tot den rijksten, en het hoofd van het geslacht kon zich daardoor nog van de verlokkingen der steden vrij houden, maar, zooals wij reeds zooeven opmerkten, de anderen verwantschapten zich telkens met het stedelijk patriciaat, moge het ook al zóó edel, zóó vermogend zijn als het geslacht der Oems.
	Maar aan den anderen kant: hadden de Duivenvoorde’s ook aan de eenvoudige hoven der Hollandsche graven een rol gespeeld, bij de Bourgondiërs en Oostenrijkers hadden zij die niet kunnen volhouden, misschien ook niet willen volhouden, omdat zij zich als Hollanders daar niet zoo tehuis gevoelden. De regeering van Karei V echter was er op uit dergelijke gevoelens te ontzien, en wij vinden Jans oudsten zoon Arent in 1545 met de bezittingen zijns vaders beleend, en gehuwd met Johanna van Lokhorst als „hoveling” in ’s keizers omgeving. Maar zijn dood al in 1558 stuitte de mogelijkheid eener hoogeic positie. De erfenis ging over op zijn broeder Adriaan, priester, kanunnik en deken van de O. L. Vrouwekerk te Dordrecht.
	Maria van Voorst A°. 1608, naar een schilderij op Duivenvoorde.



	De kanunnik, van wiens bastaardkinderen er een, Arent, als krijgsoverste onder Maurits zich zéér verdienstelijk maakte, tot hij in 1602 bij het beleg van Ostende stierf, zou zich op het laatst van zijn leven bij de hervormden hebben aangesloten. Zekere berichten daaromtrent ontbreken, maar onwaarschijnlijk is het niet, als wij zien, dat zijn naaste bloedverwanten dat ook deden. Onder de onderteekenaars van het verbond der edelen waren verschillende Duivenvoorde’s en onder hen ook een van des kanunniks oomzeggers, Arent, de oudste zoon van zijn broeder Jan en Hadewij van Renesse. Deze Arent, die in 1578 zijn oom in het bezit van Duivenvoorde zou opvolgen, ging nog verder dan dit eerste, in zijn gevolgen zoo belangrijk, maar in opzet niet ver strekkend verzet. Hij sloot zich nauw bij Brederode aan en vergezelde dien op zijn tocht door Holland. Zijn optreden waarbij zijn neef Jacob Oem van Wijngaerden zijn wapenbroeder was had dan ook reeds in 1568 een banvonnis van Alva’s Raad ten gevolge. In het typisch-kleurige Fransch van dien tijd staat daarin : ... .Ce dit de Duvenvoirde chargé d'avoir favorisé la ditte Nouvelle Rcligion et comme ennemy de VAnchienne, avoir esté et séjourné longtemps contre le gré de l'Evesque de Hairlem avecq un Gentilhomme surnommé (Herpert van) Raephorst et leurs Serviteurs, a V Abhaie d'Egmont, disant y estre envoyez et venus par charge du Seigneur de Brederoede leur Maistre, y dissipans inutilement nuict et jour les biens de la ditte Ahbaye, comme sy le tout eust esté a Vabandon et, Requis de la part du dit Evesque, Abbé du dit Monastère, de rien voulloir partir pour les Festes de Noel, lors prochaines, afpn qu'il pouvroit a repos célébrer la solempnité du dit jour, répondit qriils y faysoyent leur compte de rien partir sans estre contremandé dudit de Brederoede leur Maistre, proférant plusieurs parolles infames et injurieuses contre icelluy Evesque, se portant aussy fort irrévéremment la veille du dit Noel vers luy, tant en FEglise qriailleurs sans respecter le service divin ny le Sainct Sacrament, disant aussy au dit Evesque, venant des Vespres, et mectant la main sur ses espaules et usant des menasses: ~nous voullons scavoir parquoy nous avez faict commander de nous en retirer, ne dites rien de nous plusque rien avez veu ou ouy ou nous prendrons a vous et aux vostres, et qrien deans 15 jours il verruit aultre chose, Ayant aussy séduict aulcuns Religieux du dit Monastère, qui depuis ont porté peu de respect aux dit Evesque leur Abbé.
	Het kasteel in 1680, naar een gravure van Elandt.



	Et en oultre usé de semblables insolences au Cloistre de Heylo avecq le dit Raephorst et aultres ses complices, y faisant traicter leurs Personnes, Serviteurs, Chevaulx et Ckiens aux grands despens du dit Cloistre".
	De episode is, in al haar ruwheid, niet onvermakelijk. De kerkvorst, de rijkste van Holland, wien zijn tijdgenooten waarschijnlijk niet zonder grond met den bijnaam „dronken Klaasje” gedachten, onmachtig om tegen de ruwe rabauwen van roofridders de zorgzaam bijeengedragen schatten van zijn kelders en zijn geldschrank, die hij zelf juist zoozeer noodig had, te verdedigen, en die ze per slot zijn broederen in Heiloo op het dak zendt. En daartegenover de ridders-zelf die niet heelemaal onschuldig aan de beeldstormerij en in de steden, de vermoeienissen kwamen vergeten en met knechten, paarden en honden goeden sier maakten in het welvoorziene convent!
	Maar vooralsnog trokken zij aan het kortste eind. Met het banvonnis viel niet te spotten
	en de vlucht naar Engeland was onvermijdelijk. In een merkwaardige Engelsche acte ontmoeten wij hem daar op een oogenblik, dat zeker zijn uiterlijke omstandigheden niet in overeenstemming waren met zijn stand. Het is de volgende verklaring: ~Kennelyck si] eenen yder bij desen publycken Instrumente, dat in den Jare Ons Heren Jesu Christi duysent vijffhondert een ende tseventich, int XIIP jare van de regeringe van onse Souveraine Vrouwe Elisabeth, bij de Gratie Godts van Engelant, Vranckrijck ende Yerlandt Coninginne, Beschermerssc des Geloofs etc., op den XVen dach van de maend van Maerthe, voor my Lewwis Felicx, Notaris Publicq personelyck gecompareert zijn den Eersamen Harmen van Soege zu Hulgel, ende van Lyfflandt Edelman, neve van de seer eerlycke vrouwe de Marquise \an Noorthampton, van den ouderdom van vierentwintich 'jaren off daer omtrent, Robbart Cock van Nerinnen, Edelman van den ouderdom van acht ende dertich Jaren, off daer omtrent. Johan van der Meeren van den ouderdom van achtentwintich jaren mede Edelman, Niclaes
	Het kasteel in 1712, naar een gravure van J. Lamsvelt



	Tijssoon van Amsterdamme van de ouderdom van tweeëntwintig jaren off daer omtrent, Theodöryck Everwijn van den ouderdom van vijfenveertich jaren ow daeromtrent ende Wolffgang van Bijlaer van den ouderdom van vijjentwfntich jaren of} daeromtrent, vreempt Coopman, ende Pieter van Lare out drie ende twintich jaren off daeromtrent, d'welcke den ernstigen Versoucken ende Instantie van den Heere Arent van Duvenvoorde gebooren uyt de Stadt van Utrecht, bij hare Beden haer behoorlych ende oprechtelijck affgenomen geseyt geaffirmeert ende geposeert hebben, waer te wesen, dat den vorseyden Aerent van Duvenvoorde, Soone ende Erffgename van Heer Johan van Duvenvoorde overleden, is een Edelman, geboren van een Edel huys ende geslachte soo wel van zijns vaders als moeders zijde.... zegge voorts.... te weeten dan den voorz Arent van Duvenvoirde omme saeckén van concientie, ende ter oirsaecke hij was eene vant getal van dien die met de Prince van Orangien ende andere Princen ende Edelluyden hadden onderteykent ende gesworen tegen de Spaensche Inquisitie, gedrongen waren te vluchten ende te versaecken de plaetse har er geboorte.... geschr. in de Stadt van Londen (15 Maart 1571)”. Spreekt het niet vanzelve, dat de zoo verjaagden de grootste vijanden werden van het Spaansch bewind ? Duivenvoorde vinden wij dan ook in 1572 als ~collonel der Watergeuzen” voor den Briel terug. In October daarna bezette hij, met zijn neef van Warmond, Schoonhoven. In 1573 werd hij krijgscommis-
	Ontwerp-teekening van D. Marot voor den langen wand der groote zaal,
	Ontwerp-teekening van D. Marot voor den korten wand der groote zaal.



	saris en aan verschillende wapenfeiten in die benauwde jaren neemt hij deel. Toen, na heidens ontzet, Holland veiliger werd, kwam hij tot rust en nam hij aan het bestuur der provincie Holland als lid der Ridderschap een ijverig aandeel. Onder de acte van afzwering van Philips II staat ook zijn handteekening. Even te voren (1578) had hij van zijn oom Adriaan Duivenvoorde geërfd, dat hij betrok. Waarschijnlijk was hij toen eerst kort gehuwd, met Theodora van Scherpenzeel want zijn oudste zoon, Jan, werd pas in 1577 geboren.
	Deze Jan, die in 1600 met de goederen van zijn vader verleid werd, nam aen ouaen familienaam der Wassenaers weder aan, overwegende dat de hoofdtak van het geslacht met Margaretha van Wassenaer in 1557, of, zoo men wil, met Andries, bastaard van Wassenaer in 1597 was uitgestorven, terwijl hij ook den jonkheerstitel geregeld voerde. Jhr. Johan van Wassenaer van Duivenvoorde, zooals hij dus heette (gelijktijdig zien wij ook de Wassenaers van Warmond en van Obdam hun naam veredelen) was in 1603 hoogheemraad, in 1625 dijkgraaf van Rijnland; van 1609—1617 was hij Gedeputeerde in de Rekenkamer, en daarna tot zijn dood in 1645 lid van het College van Gecommitteerde Raden, na ■ 1629 ook grootzegelbewaarder en na 1620 ook luitenant-houtvester van Holland, stadhouder van de leenen der grafelijkheid, en curator van de Leidsche Hoogeschool. Een eerbiedwaardig getal van meest alle ook zeer lucratieve betrekkingen en wij kunnen ons begrijpen dat hij het was, die de wat al te eenvoudige —en zeker ook in de jaren 1566—’74 nog al toegetakelde woning op Duivenvoorde op royale wijze liet verbouwen en die zich in den Haag, waar hij zoo vaak wezen moest, een flink huis
	Ontwerp-teekening van D. Marot voor den schoorsteenwand der groote zaal.
	Ontwerp-teekening van D. voor het plafond der groote zaal.



	De naar ontwerpen van D. Marot uitgevoerde groote zaal (1717).



	



	zetten liet. In 1615 kocht hij bovendien voor niet minder dan ruim 60.000 gld., uit de erfenis der Wassenaars, de heerlijkheid Voorschoten.
	Eerst gehuwd met een Geldersche jonkvrouw, Maria van Voorst, trad hij na haar dood in 1610 in het huwelijk met Clara de Hinojossa, dochter van Mr. Peter, voorzitter van het Hof van Holland afstammeling van den Spaanschen beambten-adel uit de dagen van Karei V.
	Door deze betrekkingen, deze aanzienlijke huwelijken, die hem bovendien ook met den beambten-adel verbonden, en dezen rijkdom, gepaard aan de oude glorie van den naam, door dit alles herleefd, waren de Wassenaers op de meest aangeziene plaats in de burgerlijke, maar voor deftigheid toch buitengewoon gevoelige Hollandsche maatschappij geklommen. De schatrijke regenten uit de groote steden, Pauw, de Graef, Cromhout, de Witt, Bicker en hoe zij heeten mogen, mochten zich al sieren met de namen der heerlijkheden, die zij uit de desolate boedelkamer van den adel hadden aangekocht, zij zagen toch nog met onbewimpelden eerbied naar den stamboom, die zoo onbetwist tot diep in den graventijd opliep. Naast stedelijke patriciërs kwamen nu ook in grooter getal de edelen uit het oosten om de dochters en jongere zonen uit het huis voor hunne kinderen vragen.
	Jan’s zoon Arent in 1610 geboren eerst student maar daarna in krijgsdienst overgaande en als zoodanig ritmeester van een „regiment te paard”, keerde na zijn vaders dood (1645) ook tot de betrekkingen van deze terug en was eveneens lid der ridderschap, gecommitteerde raad, groot-zegelbewaarder, stadhouder der leenen en luitenant-houtvester tot zijn dood in 1679.
	Dadelijk na zijn vaders dood huwde hij, in de eerste dagen van Januari 1646 met Anna Margaretha van Scherpenzeel, dochter van Jacob, heer van Offem. Was dit huwelijk tegen zijn vaders wensch? Misschien omdat de vrouw katholiek was, of althans katholieke neigingen had? Het is niet onmogelijk. Wat anders te denken van de volgende curieuse mededeeling in de Resolutiën der Staten van Holland van 9 Nov. 1647: ~/s geleesen een
	Arent van Wassenaar (f 1674) en Anna Margaretha van Scherpenzeel (f 1662), naar een schilderij op Duivenvoorde.



	Remonstrantie van Heer Arent van Wassenaer Heer van Duvenvoorde etc., houdende in efjecte, dat hem een soon geboren zijnde op den deser maendt, deselve niet alleenlick sonder s’ijn weten, maer oock tegen sijnen danek is gedoopt gheweest hij eenen Paepschen Priester genoemt Robijn, versoeckende daerin te mogen worden voorsien . De Staten besloten onmiddellijk hun medelid der Ridderschap in deze, in onze oogen min of meer huiselijke
	aangelegenheid, die echter toen blijkbaar heel anders bekeken werd, ter wille te zijn en droegen den Fiscael op de schuldigen te straffen, maar den 12 November werd gerapporteerd, dat deze wel order had gegeven ~denselven Paep Robijn te apprehenderen, maer hetselve tot noch toe geen succes en heeft gehadt”.
	Hoe het verder gegaan is weten wij niet; wel is het opvallend, dat na deze beide zoons
	Handteekeningen en zegels van Jacob en Arent van Wassenaer-van Duyvenvoorde Pieter van Wassenaer Starrenburg, Willem van Wassenaer—van Ruyven (en Johan van Arnhem) (i bept. iööör



	• in 1646 was er ook een geboren geen kinderen geboren werden voor 1658, zoodat de geschiedenis met den „Paep Robijn” wellicht ook tot een tijdelijke verwijdering tusschen de echtgenooten aanleiding gegeven heeft; van het Roomsch-gedoopte zoontje is verder niets bekend.
	De oudste zoon Jacob in 1646 geboren volgde zijn vader op, maar niet in zijn hooge betrekkingen, die in handen kwamen van personen uit de nadere omgeving van den Prins. Wel kreeg hij in 1678 zitting in de Ridderschap maar eerst in 1689 werd hij Gecommitteerde Raad, slechts het dijkgraafschap van Rijnland verkreeg hij terstond in 1679, nadat hij reeds hoogheemraad was sedert 1674. In 1668 was hij gehuwd met Jacoba, barones van Liere, die de heerlijkheid der beide Katwijken aan het geslacht bracht. Den 1 Dec. 1669 werd hun oudste zoon Arent gedoopt. Deze studeerde eerst te Leiden, vestigde zich, als ruwaard en baljuw van den lande van Putten (1691) te Brielle, waar hij in 1695 in de vroedschap kwam. In 1701 huwde hij daar met Margaretha Bentinck, dochter van den bekenden hertog van Portland, en kort daarna (in 1703) werd hij baljuw van Hulst, in 1709 lid van de Ridderschap van Holland, in 1710 drost van Breda en eindelijk president van de Grafelijkheids-Rekenkamer in den Haag. Het was na deze terugkeer in Holland, dat hij Duivenvoorde restaureeren liet. Even tevoren had hij bijna een jaar in Engeland doorgebracht als gezant der Republiek bij de troonsbestijging van George I. Dergelijke gezantschappen waren wij herinneren het ons bijvoorbeeld uit Huygens’ dagboeken bijzonder gezocht door de Hollandsche aristocratie, en naar evenredigheid deftig en kostbaar! Trouwens de schoonzoon van Bentinck was daar op zijn plaats, en aan geld ontbrak het hem niet, zijn weduwe (hij overleed in 1721) stond later in den Haag te boek voor een inkomen van
	lil.
	5
	Jacob van Wassenaar (f 1707) en Jacoba van Liere (| 1693), naar een schilderij op Duivenvoorde.



	30.000 gld., een voor dien tijd zéér aanzienlijk bedrag, en toen had zij natuurlijk aan hare drie kinderen reeds het hun toekomende uitgekeerd.
	Die kinderen waren alle drie dochters, de zoons stierven allen vóór hun vader zoodat met haar de oudste tak der Wassenaers van Duivenvoorde uitstierf en het stamhuis in eene andere familie kwam. De oudste dochter Anna Sophia, in 1724, gehuwd met haar vollen neef Frederik Hendrik van Wassenaer-Katwijk is waarschijnlijk tot haar dood 1730 eigenaresse van Duivenvoorde geweest. In 1731 wordt haar jongere zuster Jacoba Maria ermede beleend. Het daarop volgende jaar 28 Augustus huwde deze met Frederik Willem Torck, lid van de Geldersche ridderschap en in tal van hooge betrekkingen in zijn gewest werkzaam. Zij hadden slechts één zoon Assueer Jan Torck, die na den dood van zijn moeder Duivenvoorde en de heerlijkheden Voorschoten en Veur erfde. Hij bewoonde het kasteel echter niet wel het huis te ’s-Gravenhage. Curieus is het te zien, dat de huur die hij ervan ontving, – in 1777 van Mr. Johannes Bukman, na 1785 van A. Ph. van de Capellen niet meer dan 400 gulden bedroeg. Torck had bij Eusebia Jacoba de Rode van Heeckeren een zoon Frederik Sigismund Alexander Torck, die 21 Nov. 1793 met die heerlijkheden beleend werd. Hij was echter niet in staat zijn zaken zelf te besturen, zoodat hij tot zijn dood in 1817 onder curateele stond. Daar zijn zuster Henriette Christina Alexandrine Torck, gehuwd geweest met Adolf Hendrik graaf van Rechteren, reeds overleden was, vererfden zijn bezittingen op haar dochter: Maria, gravin van Rechteren, gehuwd met Johan Gijsbert Ludolf Adriaan baron van Neukirchen genaamd Nijvenheim, en daar ook zij slechts eene dochter hadden, kwam reeds in 1830 het kasteel wederom in een andere familie door het huwelijk dezer dochter met Jhr. Nicolaas Johan Steengracht.
	Hun zoon, Jhr. Mr. Hendricus Adolphus Steengracht, de bezitter van de weleer beroemde schilderijencollectie in den Haag, bezat tot zijn dood in 1912 Duivenvoorde, dat toen vererfde op den tegenwoordigen
	Het kasteel in 1729. naar een gravure van Spilman.
	Het kasteel in 1729, achterzijde; naar een gravure van Spilman.



	Het kasteel uit het zuidoosten gezien.



	



	eigenaar W. A. A. J. baron Schimmelpenninck van der Oye, kleinzoon van de zuster van den vorigen eigenaar.
	De beide heeren Steengracht hebben veel aan het onderhoud en de restauratie van het kasteel gedaan. Aan hen is het dan ook voornamelijk te danken, dat het huis een sieraad is van de omgeving van den Haag, en dat het zich nog vertoont met eene waardigheid evenredig aan de aanzienlijke geslachten, die het in den loop van bijna zeven eeuwen in een niet onderbroken verband van afstamming en aanhuwelijking hebben bewoond. Want dit is wel merkwaardig, dat tot nu toe nog nimmer één acte van koop en verkoop van dit goed is opgemaakt. Het is als zoodanig misschien eenig in ons land!
	Gaan wij, nu wij de geschiedenis der bewoners kennen, het kasteel-zelf nader beschouwen, dan valt er bij dit eerste der echt-Hollandsche kasteelen, dat in dit werk opgenomen is, wel een enkele opmerking van meer algemeenen aard te maken. Immers, het is zonder twijfel merkwaardig, dat men, om fraaie oud-Nederlandsche kasteelen te zien, juist niet wezen moet in die gedeelten van ons land, waar overigens de rijkste voorbeelden onzer bouwkunst gevonden worden. En dat nog wel niettegenstaande daar, —in Holland bedoel ik, toch evenzeer groote, aanzienlijke kasteelen verrezen zijn als in het Geldersche, het Overijsselsche en het Limburgsche, ja zelfs niettegenstaande, over het algemeen genomen, de rijkdom der Hollandsche edelen die van de anderen overtrof.
	Een zoo algemeen verschijnsel kan niet toevallig zijn, en als ik het zou moeten verklaren
	Kinderen van Jacob van Wassenaer en Jacoba van Liere, circa 1678; naar een schilderij op Duivenvoorde.



	zou ik juist met dien grooteren rijkdom verband willen zoeken door hem voor de oude kasteelen verderfelijk te achten. Door den rijkdom kon de edelman zich de weelde veroorloven van het zetten van een geheel nieuw huis, of althans van een ingrijpenden verbouw van het hem niet meer bevredigend slot zijner voorouders, terwijl in het oosten des lands de zuinigheid drong tot een zich tevreden stellen met weinig beteekenende aanbouwen of vertimmeringen.
	Maar nog iets anders werkte daarna in diezelfde richting. Terwijl ginds de oud-adellijke geslachten elkaar als eigenaars opvolgden, kwamen hier al betrekkelijk vroeg de stedelijke patriciërs de edellieden verdringen, en in de zeventiende eeuw was zelfs reeds verre-
	weg het grootste deel der Hollandsche kasteelen in handen van rijke regenten geraakt. Zij zeker konden niet veel gevoelen voor de overgeleverde middeneeuwsche bouwwerken, tegenover wier ongeriefelijke inrichting dus geen piëteit voor behoud kon komen pleiten. Hunne woningen in de stad, ruim gebouwd naar den jongsten smaak, hadden hen verwend en zij verlangden van hunne buitenplaatsen, behalve een zwierige verlenging hunner al te gewone familienamen, ook een wezenlijk genoegen: zoowel de huizen als de wandeldreven en waterpartijen, de moestuinen en de boomgaarden, alles moest naar hun zin en smaak worden ingericht. Wij kunnen eigenlijk niet vinden, dat zij daarin ongelijk hadden, ook al moeten wij erdoor bijna alle herinneringen aan het middeneeuwsche Hollandsche slot missen !
	De groote vijver uit het noorden gezien.



	Ook ten slotte was de krijgskans onzen kasteelen niet gunstig, en veel wat de middeneeuwen gespaard hadden, werd slachtoffer van wraak- en plunderzucht in de eerste tien jaren van den 80-jarigen oorlog.
	Van het schitterende kasteel der Egmonds, waarvan in het eind der zestiende eeuw Claes van der Heck zoo’n aardig schilderijtje maakte, vindt men te Egmond aan den Hoef nauwelijks de plaats terug waar het eenmaal stond; van het slot der Brederode’s vermag de bekende ruïne toch maar zéér onvolledig een denkbeeld te geven; het groote huis ter Horst, stamslot der oude Wassenaars, Teylingen, Poelgeest, Naaldwijk, Capelle, Asperen, Arkel, welke namen ons talrijke bladzijden onzer oude kronieken in het geheugen roepen, zij zijn alle verdwenen. Slechts het door Floris V gebouwde Muiderslot en het oude Loevestein bewaren nog de oude vormen van het ridderslot, dat ook vesting was en wezen moest. Met de oude herinneringenbewaren zij echter nog jongere en aan deze misschien danken zij hun behoud naast het feit, dat zij tot publieke doeleinden werden gebruikt en dus niet zoo gemakkelijk slachtoffers werden van den bouw- of vernielzucht van latere bewoners.
	Doch ook reeds van een tweede reeks van adellijke verblijven is in Holland het grootste deel verdwenen. Het zijn de groote huizingen, die de aanzienlijke heeren in de dagen der Bourgondische en vooral der Oostenrij ksche hertogen begonnen te zetten, toen de renaissance nieuwe vergezichten opende en daardoor nieuwe behoeften in het leven riep. Lustverblijven had men toen noodig, ingericht en versierd naar den weelderigen smaak, dien men Franschen en Italianen had afgekeken. Het schitterendst voorbeeld daarvan was waarschijnlijk wel het kasteel van Breda, door Hendrik 111 van Nassau, nadat hij in 1524 met de schatrijke, prachtlievende Mencia de Mendoza gehuwd was, grootendeels nieuw gebouwd, volgens de
	De achterzijde van het kasteel uit het zuidwesten gezien.



	plannen van den Italiaan Thomas Vincidor van Bologna, terwijl de Zuid-Nederlander Bernard van Orley de patronen teekende voor de kostelijke wandtapijten, die de rijke bekleeding der groote zalen vormden.
	Trouwens de economische onzekerheid en de woelingen, in de tweede helft der zestiende eeuw reeds vrij spoedig begonnen, deden de bouwlust wel wat verminderen, en eerst in de laatste jaren dier eeuw, toen de vorming der nieuwe Republiek verzekerd was en de welvaart in alle kringen weder begon te stijgen, terwijl de rijkdom veiliger werd, kwam die bouwlust terug, om ook ten laatste een nieuwe periode voor het Hollandsche landhuis te openen.
	Niet alleen waar bestaande kasteelen en buitenverblijven in de ellendige oorlogsjaren geducht te lijden hadden gehad, maar ook waar zij nog gespaard waren, zien wij dan de vermogende eigenaars tot belangrijke verbouwingen en veelal zelfs tot nieuwbouw overgaan.
	Het spreekt vanzelf, dat de kasteden, die uit deze dagen dateeren niet zoo zeldzaam zijn als de andere. Toch is ook van hen en van de in de I7de en iBde eeuw verrezene het grootste deel verdwenen, of, vooral in de eerste helft der 19de eeuw zoo veranderd, dat het nu onherkenbaar is. Het wijzigen van de geveltoppen en van de vensters, en dan het pleisteren der muren, waren daarvoor wel de meest werkzame middelen. Men behoeft de prentwerken van Lutgers (± 1856) maar eens door te zien om overtuigd te worden hoeveel toen reeds, in de hoogtij der plasterij, onherstelbaar was vernield I
	Van de enkele ons gebleven buitenverblijven uit de eerste helft der zeventiende eeuw, is het huis Duivenvoorde onder Voorschoten wellicht het best bewaarde en zeker het meest illustere voorbeeld; het heeft in zijn algemeenen opzet betrekkelijk weinig geleden en de latere wijzigingen zijn geschied met voldoende zorg, zoodat aan het vroeg zeventiend’- eeuwsche karakter betrekkelijk weinig schade werd toegebracht. In zooverre althans.
	Achter het kasteel.



	dat het op het eerste gezicht nog als een vroeg-zeventiende-eeuwsch bouwwerk aandoet.
	Dat neemt niet weg, dat het toch gedeeltelijk nog veel ouder is, inwendig. Het lijkt mij vrij zeker dat het groote middenpand reeds deel zal hebben uitgemaakt van het oude kasteel, waarvan de geschiedenis teruggaat tot op 1226. Dat oude kasteel was niet zeer groot, althans Buchelius, die het op zijn omzwervingen zag, zeide ervan in een der allereerste jaren der I7de eeuw, dat het huis Duvenvoirde heel wat minder aanzienlijk was dan het geslacht, dat het bewoonde, het huis te Warmond, van een anderen tak der familie stelde hij er beschamend tegenover.
	De groote hal, die nu nog terstond bij het binnenkomen imponeert, moet daar dan vroeg
	reeds aanwezig geweest zijn als voornaamste vertrek. Terzijde stonden waarschijnlijk kleine torens, althans aan den linkervleugel, waar wij er nog een vinden afgebeeld op een gravure uit de tweede helft der zeventiende eeuw. Muur- en houtwerk doen in het achtergedeelte van dien vleugel nog wel heel oude herinneringen spreken. Waarschijnlijk was het voorplein met een muur omgeven, waarin een poort, waarvóór dan de brug over de gracht lag.
	Toen in de eerste jaren van het stadhouderschap van Frederik Hendrik allerwegen de weelde begon toe te nemen en vooral de bouwlust der voorname regenten groot was, hield ook de rijke, aanzienlijke heer van Duivenvoorde het niet langer uit in zijn eenvoudig kasteel. Hij liet zich, in 1625 ongeveer, een groot huis zetten in den Haag, op den hoek van Kneuterdijk en Lange Voorhout. Het staat er nog vrijwel onveranderd, ■—- behoudens dan
	De heerenkamer.



	de ramen, die, als bijna altijd, gewijzigd zijn en het doet in zijn bouwtrant, zooals Weissmann opmerkt, sterk aan invloed van Hendrik de Keyser denken. De gissing is mogelijk, dat hij dit huis betrok zoodra het voltooid was en toen denzelfden bouwmeester opdroeg om ook Duivenvoorde geheel te verbouwen. Grootendeels kreeg het huis toen zijn tegenwoordigen vorm. Aan den linkervleugel evenwel liet men een deel van het oude bouwwerk staan en trok men slechts een hooger voorgebouw op. Een niéuwe poort, de raamverdeeling, en het dak dragen alle het karakter van die verbouwing, welke zoo ingrijpend was, dat het geheele kasteel erdoor getypeerd werd. Houtsnijwerk in de gang van den linkervleugel draagt, met het wapen van Duivenvoorde ook het jaartal 1627, dat wij als dat der voltooiing mogen aanmerken.
	Ruim tachtig jaren later had het huis weer veranderingen te ondergaan. De heer van Duivenvoorde was in 1701 gehuwd met een dochter van Hans Willem Bentinck, den grooten vriend van Willem 111, en hij volgde den smaak van dien vorst en van Bentinck, toen hij Daniël Marot opdroeg Duivenvoorde te moderniseeren. De Koning had Marot tot zijn bouwmeester aangesteld, Bentinck had hem zijn groote huis aan het Lange Voorhout te ’s-Gravenhage doen veranderen, Fagel liet hem een ruime woning zetten in het Noord-einde, de neef van Wassenaer-Obdam dacht over een kostelijk paleis in den hoek van den Kneuterdijk, wat was natuurlijker dan dat Wassenaer-Duivenvoorde ook zijn Marot-zaal moest hebben?
	In de eerste plaats werd de linkervleugel onder één dak gebracht, zoodat alle onregelmatigheid aan het gebouw werd ontnomen, slechts de ongelijkheid der verdiepingen in rechter- en linkervleugel bleef bestaan en in verband daarmede bleef er ook een verschil in de raamverdeeling, dat echter eerst bij nauwkeuriger beschouwing opvalt. Typisch is
	Arent van Wassenaer (f 1721), Anna Margaretha Bentinck (f 1763) en hun zoon Jan Jacob Brielanus van Wassenaer (f 1717)» naar een schilderij op Duivenvoorde.



	het dat de achttiende eeuwsche verbouwer, die zorgvuldig de vroeg-zeventiende-eeuwsche dakvenstertjes met hun geestige looden duiven op den nok spaarde, waar hij ze vond, in het dak dat hijzelf maken moest, dat is dus boven den zuidelijken gevel, een tweetal vensters aanbracht in zijn eigen trant. Men kan dat op de bladzijde 50 opgenomen afbeelding duidelijk zien en zal dan tevens kunnen opmerken, hoe het nieuw-opgetrokken achtergedeelte met het reeds uit 1627 dateerende voorstuk in verdiepingshoogte verschilt, wat uit de raamverdeeling blijkt. Om hetzelfde verschil tusschen de voorgevels van linker- en rechtervleugel niet zoo sterk te doen spreken, heeft men later de ramen der bovenste verdieping van den eerste aan de voorzijde gedicht.
	Terwijl dus de oudere vóórbouw uitwendig door Marot onaangeroerd gelaten werd, heeft hij toch inwendig nog veranderingen aangebracht. Immers de kleine voorkamer aldaar werd naar aanwijzingen van den bekwamen bouwmeester nieuw betimmerd en van grooter vensters voorzien.
	Maar veel ingrijpender en belangrijker was, wat hij deed met de groote zaal, welke reeds vanouds gelijkvloersch het geheele vooruitspringende deel van den rechtervleugel had ingenomen. Hij bracht er een der plafonds in, die zoo terecht tot zijn roem hebben bijgedragen; dan verdeelde hij de wanden in met stucwerk versierde vakken, en bestemde voor elk dier vakken een portretstuk van de elkaar sedert 1640 opgevolgd hebbende heeren
	liet kasteel in iBs6, naar een steendruk van Lutgers.



	en vrouwen van Duivenvoorde, boven den schoorsteen kwamen dan de nog oudere stamvader en moeder. Zijn ontwerp-teekeningen voor dit werk worden hierbij gereproduceerd, met een afbeelding van de zaal-zelve, die slechts in onderdeden tenslotte iets anders geworden is. Het geheel maakt inderdaad den door Marot en zijn lastgever bedoelden indruk van voornamen rijkdom en deftige verheerlijking van het illuster geslacht.
	Het is de Arent van Wassenaer-Duivenvoorde, die deze verandering verordende, door wien ook boven de voordeur een steen werd geplaatst, waarin gegrift staat:
	PRAETORIUM HOCCE
	EX WASSENARIORUM STIRPE ANTIQUISSIMA CONDITUM
	DIDERICUS PHILIPPO FRATRI FEUDI TITULO DONAVIT,
	ANNO AERAE CH. MCCXXVI.
	VESTUSTATE TEMPORUM PENE COLLAPSUM
	ET SAEPIUS DEINDE REFECTUM,
	FIRMAVIT, INSTAURAVIT, AUXIT, HORTIS ORNAVIT
	ARNOLDUS, BARO WASSENARIODUVENVORDIUS
	PHILIPPI CONTINUAE MASCULORUM SERIAE
	DECIMUS SEXTUS SUCCESSOR ET HAERES
	ANNO AERAE CH. MDCCXVII.
	POSTERIS FAVEAT NUMEN SUPREMUM.
	Dit inschrift spreekt behalve over het huis, ook over de tuinen. En niet ten onrechte; behoorde oorspronkelijk althans in de I5de eeuw ongeveer 65 morgen land onmiddellijk tot het kasteel, in de 17de eeuw was dit reeds 100 morgen geworden en een steeds grooter deel daarvan was aan zijn oorspronkelijke bestemming van bouw en weiland onttrokken en tot bosch en tuin gemaakt. Terwijl wij op de aardige kaart van Floris Balthasarsz van 1611 (blz. 54) nog slechts betrekkelijk weinig aanleg rondom het huis zien, laat vooral de hiervóór (blz. 57) opgenomen gravure van Elandt een uitgebreiden, regelmatigen parkbouw vermoeden. Wij zien in de beide rechthoekige siertuinen ter wederzijde van het huis den stijl van den tijd hoogtij vieren in de kunstige perkvormen, en daaromheen rechte lanen van hoog opgaand hout alles omgeven. Het ~hortis ornavit’’'1 van baron Arent moet wijzen op een nog veel verder uitgebreid plantsoen, waarvan wij nu nog de sporen terugvinden, wanneer ondanks de grillig loopende lanen en vijvers een rechte
	Maria gravin van Rechteren, naar een schilderij op Duivenvoorde.



	boomenreeks opvalt, of een plots afbuigend water aan de oude grens van het gebied herinnert, totdat de recht ommuurde moestuin ons geheel naar de iyde eeuw verplaatst.
	Die grilligheid dateert uit de eerste helft der 19de eeuw, toen de door prins Frederik hierheen gebrachte Petzold niet slechts diens buitens maar ook verschillende andere naar een nieuwen en toen zoo aantrekkelijk gevonden stijl veranderde. De vijvers op Duivenvoorde werden vergroot en in vorm en aaneensluiting gewijzigd; allerlei nieuw hout werd geplant, ook op de omliggende graslanden en, terwijl wel overal breede maar toevallig schijnende vergezichten werden uitgespaard, werd het voorheen zoo openliggende huis vrijwel geheel aan het gezicht onttrokken.
	Nog een ingrijpende verandering ging daarmede gepaard: het water vlak rondom het huis werd gedempt en een rijweg en oprit gelegd dwars voor vleugels en binnenplaats. De muur en de poort vervielen, en de binnenplaats werd een eigenaardig omsloten vóórplein. Op de vóór den oprit noodige balustrade langs den vijver plaatste men de oude zandsteenen tuinvazen uit Marots dagen. En zooals het met klimop en wilde wingerd begroeide huis, zich daarachter nu vertoont, met zijn spiegelbeeld in het breede rustige water moge het niet meer nauwkeurig het oude kasteel wezen uit de iyde eeuw, er is toch een zoo gelukkige samenwerking tusschen oude vormen en nieuwe veranderingen, tusschen begroeiing en omgeving van water en boomen en heesters, dat de bekoring zeker niet minder is. In Duivenvoorde met zijn hooge gevels en elegante daken, waarvan geestige met looden
	In het park.



	duiven gekroonde venstertjes de strakheid breken, en waaraan slanke schoorsteenen nog meer relief geven, met zijn wijd-uitliggend park van prachtig hout en telkens verrassende waterpartijen, in Duivenvoorde is ons gelukkig een onzer oude Hollandsche buitenplaatsen op zijn allerbest bewaard.
	En toch, ook over dit kasteel was in het begin der slooplustige I9de eeuw bijna het doodvonnis geveld geweest! Immers in de memorie, die de voogd van de minderjarige bezitster in 1828 over zijn beheer uitbracht, even vóór zij in het huwelijk trad met den overgrootvader van den tegenwoordigen eigenaar schreef hij: „Bij het aanvaarden der voogdij was het kasteel te Duyvenvoorde zeer vervallen, men zeyde, dat den heer van Nijvenheim voornemens was hetzelve af te breecken, dog den voogd zig hier toe niet bevoegd achtende heeft hetzelve zoveel doenlijk wederom in staat gesteld, zo dat het thans gewoonlijk verhuurd word, ■— hieruit zijn intusschen tamelijk groote kosten voortgesproten....”
	Zilveren rederijkersplaat ter eere van Duivenvoorde, 1707; naar het origineel op Duivenvoorde.



	TAFEL XXVII,



	



	



	



	HOENSBROECK.
	IN het voormalige land van Valkenburg, eenmaal rijk aan tal van adellijke huizen en kasteelen, trekt nog altijd het kasteel Hoensbroeck hoe dikwijls men het ook terugzie aan door eene grootschheid, die tusschen Maas en Rijn hare wedergade niet vindt. Gelegen in den driehoek, welken men tusschen de plaatsen Maastricht, Aken en Sittard trekken kan, ligt daar in het dal van de Geleen het dorp Hoensbroeck, in welks onmiddellijke nabijheid het thans reeds zoovele jaren verlaten, maar nog trotsche kasteel van dien naam zich verheft.
	Eenig is het feit, dat de heer van Hoensbroeck in rechte en in mannelijke lijn uit een geslacht stamt, dat reeds in 1288 op dezelfde plek bekend was, nimmer is deze bezitting verkocht, een eerbiedwaardig getal van meer dan 625 jaren zijn de Hoen’s zooals de van Hoensbroecks oorspronkelijk genoemd werden —■ onafgebroken heeren van Broeck geweest, en nog altijd bloeit dit geslacht in den stam der Mark- en Rijksgraven van dien naam met allen luister voort, en al heeft deze familie reeds sedert meer dan een eeuw haar verblijf naar het buitenland verplaatst, zoo vertegenwoordigt zij toch het laatste overblijfsel van den oud-Valkenburgschen adel.
	Men meent, dat de naam Hoen oorspronkelijk woud beduidde; aldus genaamd naar een uitgestrekt bosch, dat eertijds de vruchtbare valleien en de heuvels van het land van Valkenburg overdekte en waarvan thans nog overblijfselen aangetroffen worden.
	In ver gelegen tijden, waarvan uitteraard geen oorkonden meer bestaan, ontstond uit één der heeren van dit woud, de stam Hoen, die bewijsbaar met 1277 optreedt en toen reeds tot de machtigste geslachten van Limburg behoorde. Naar hun bezit te Broeck grond met broekachtige of moerasachtige ligging —, komen deze eerste Hoen’s aanvankelijk ook voor als Hoen tzo Broeck, waaruit ten slotte de naam Hoensbroeck op natuurlijke wijze is ontstaan.
	Even natuurlijk is het, dat de heeren Hoen, reeds machtige ridders in de i3de eeuw, ter beveiliging van hunne beduidende allodiale goederen in dit gedeelte van Valkenburg, er toe zijn overgegaan om een sterk slot te midden hunner erfgoederen te bouwen en het behoeft voorzeker geen betoog, dat om en in de nabijheid van dit slot het dorp verrees, dat thans nog als Hoensbroeck om zijne schilderachtige ligging bekend is.
	Wanneer nu voor het eerst het kasteel der heeren Hoen gebouwd is, hierop moeten wij het antwoord schuldig blijven, omdat deze gebeurtenis zich verliest in de nevelen der vroegere eeuwen. Waar reeds in de laatste helft der 1200 machtige heeren Hoen tzo Broeck, blijkens nog bestaande oorkonden, voorkomen, daar is het aan geen redelijken twijfel onderhevig of deze zullen reeds een versterkt huis bezeten hebben, zoodat wij dus alleen kunnen



	der Hoen tzo Broeck verdeelde zich met behoud van naam en wapen in talrijke zijliniën, terwijl behalve deze zijtakken, er nog eenige adellijke geslachten in Limburg bestaan hebben, waarin de naam Hoen voorkomt, o.a. de Hoen van Cartils, doch met andere wapens, en zonder dat blijkt, dat zij tot de heeren van Hoensbroeck in betrekking stonden. Intusschen al die zijliniën en andere geslachten Hoen zijn uitgestorven en alleen het geslacht Hoensbroeck bloeit nog voort.
	Waar hier de geschiedenis van het kasteel Hoensbroeck in de nu volgende regels nader verhaald zal worden, daar kan het wel niet anders of een groot deel dier mededeelingen zal gewijd moeten zijn aan de leden van het geslacht van Hoensbroeck, omdat het slot al die eeuwen alléén in het bezit van deze familie is geweest. Het wapen der Hoen tzo Broeck is in zilver 4 roode dwarsbalken met een goud gekroonden, getongden en genagelden dubbel-
	staartigen zwarten leeuw over alles heen. De overlevering wil, dat de roode balken afkomstig zouden zijn van het adellijk geslacht van Haren uit Maastricht en dat Johan Hoen zijn oorspronkelijk wapen, den zwarten leeuw, na zijn huwelijk met eene dochter uit genoemd geslacht van Haren omstreeks 1300 vermeerderd zou hebben met haar wapen, waaruit het sedert gevoerde en boven beschreven blazoen ontstaan zou zijn. Dit nu is niet meer te bewijzen, daar het oudst nog bewaard gebleven zegel der Hoensbroeck’s van 1369 dateert en daarop dus èn de balken èn de leeuw te zamen reeds voorkomen.
	De eerste, dien wij uit dezen huize vermeld vinden, is Herman Hoen, ridder, die met zijn zoon Johan in 1288 in den bekenden slag van Woeringen streed. Deze Herman is denkelijk dezelfde als de ridder Hoen, die in 1277 zijn huis te Aken afstond tot stichting van het Witte Vrouwenklooster aldaar.
	Het kasteel met de voorpoort en een schanstoren.
	m.
	6



	De voorpoort.



	



	het Souverein Hof aldaar, Geheimraad van den Koning van Pruissen en Stadhouder en Kanselier der Leenen.
	Kort voor zijn overlijden werd hij bij diploma van i September 1733 door Keizer Karei VI tot Rijksgraaf verheven, en 18 Juni 1735 overleed hij op het kasteel Haag bij Geldern. Hij was in 1695 gehuwd met Elisabeth Henriette Gravin van Schellard zu Obbendorf, die 17 Nov. 1727 overleed en bij wie hij 7 kinderen verwekte.
	De oudste zoon volgde zijn vader in 1735 op; Frans Arnold Adriaan Johan Philip Markies en Rijksgraaf van en tot Hoensbroeck, was geboren 31 Mei 1696 en bekleedde tal van gewichtige en hooge ambten. Op jeugdigen leeftijd was hij reeds in 1713 afgevaar-
	digde voor Gelder en Overmaze bij de vredesonderhandelingen te Utrecht, later werd hij K. K. Geheimraad van Staat, en bekleedde hij in Geldern dezelfde ambten als zijn vader. In 1736 erfde hij van zijn tante Maria Catharina van Hoensbroeck, douairière van Arnold Schenck van Nydeggen van Hillenrath (f 1709), de gezamenlijke Schencksche nalatenschap, waardoor hij o.a. werd Markies van Hillenrath, Heer van Blijenbeek, Afferden, Swalmen en Asselt, Brempt en bezitter van het huis Witthem bij Nieuwstad en van de heerlijkheid Grubbenvorst. Hij stierf op het kasteel Hillenrade bij Roermond den 22 Augustus 1759 en was gehuwd (in 1720) met Anna Katharina Maria Sophia Gravin von Schönborn zu Wiesentheid-Buchheim, overleden op het kasteel Hoensbroeck
	Het kasteel van het zuidwesten gezien.



	5 November 1760 en aldaar in den grafkelder begraven. Niet minder dan 25 kinderen waren dezen echt ontsproten, slechts de op 20 December 1722 te Hoensbroeck geboren zoon Lotharius Frans Hyacinth Victor kan, als eigenaar van Hoensbroeck, een oogenblik onze aandacht vragen.
	Hij werd 3 dagen na zijne geboorte te Hoensbroeck ten doop gehouden door niemand minder dan Lotharius Franciscus von Schönborn, Aartsbisschop en Keurvorst van Mainz. Nadat hij in 1760 zijn vader was opgevolgd, droeg hij tot titels: Markies van en tot Hoensbroeck, Graaf van het Heilige Roomsche Rijk, Baron van Bellinghoven, gebiedende Heer in Haffen en Mehr, Nieuwkerck en Winternam, Aldekerck en Eyll, Vernam en Sevelen, Reust en Schaephuysen, St. Anthonisberg, Stenden, Ruynen en Ruynerwald„ Pont, Veert, Wetten, Kapellen, Kevelaar en Klein-Kevelaar, Heer tot Afferden en Blij enbeeck, Swalmen, Asselt en Grubbenvorst, der Voogdij en des Nederambts Geldern.
	Hij was voorts K. K. Geheim Staatsraad en Kamerheer, Stadhouder der Oostenrijksch Valkenburgsche landen, erfmaarschalk en erfelijk afgevaardigde van Gelder, Hoog-Drossaard der stad Geldern, enz. In 1781, bij de inhuldiging van Keizer Jozef 11, bevond de Markies en Rijksgraaf van Hoensbroeck zich onder de afgevaardigden van Limburg en der landen van Overmaze. Zijn zegel vindt men aan het slot van dit artikel afgebeeld.
	Hij overleed op Hoensbroeck 20 Augustus 1796 en heeft dus op het laatst van zijn leven de hevige onlusten bijgewoond, welke sedert 1789 tegen het gezag van Keizer Jozef II in de Oostenrijksche Nederlanden uitbraken.
	Ook van de daarop gevolgde Fransche revolutie heeft Hoensbroeck alle wisselingen,, door inkwartieringen, lichtingen en plunderingen medegemaakt, zonder dat echter de wapens, teekenen van adel, boven den ingang van het kasteel in steen gebeiteld, gelijk elders, door de verwoestende bijl werden beschadigd.
	Uit zijn in 1762 gesloten huwelijk met Sophia Charlotte Maria Anna Walbürga Gravin von der Leven zu Hohengeroldseck, met wie hij in Augustus van zijn huwelijksjaar plechtig te Hoensbroeck werd ingehaald, sproot o.a. een zoon:
	Clemens Wenceslaus Johan Baptist Markies en Rijksgraaf van en tot Hoensbroeck, geboren op het kasteel Haag 10 Mei 1776, die dus op nog geen 20 jarigen leeftijd zijn vader in diens talrijke bezittingen opvolgde. Daar hij, 68 jaar oud, den 14 Oct. 1844 overleed, beleefde hij het dat Hoensbroeck in 1815 niet meer aan Oostenrijk kwam, doch begrepen werd in het nieuw opgerichte Koninkrijk der Nederlanden, dat het vervolgens in 1830 onder Belgische heerschappij kwam en sedert het jaar 1839 deel uitmaakte van het Hertogdom Limburg en daardoor thans tot de provincie van dien naam behoort. Bij besluiten van den Koning van Pruisen van 15 Dec. 1827 en 16 Mei 1842 werd hij resp. bevestigd in zijn titel van Pruissisch Graaf en erkend als Pruissisch Markies; doordat zijn oudste zoon Frans Egon van Hoensbroeck, die straks volgt, bij besluit van den Koning der Nederlanden van 8 Mei 1842 benoemd werd in de ridderschap van Limburg met den titel van Graaf, behoort het geslacht ook tot den constitutioneelen Nederlandschen adel.
	Clemens Wenceslaus voornoemd, die meestentijds in België en te Keulen vertoefde, was o.m. Geheimraad, erfmaarschalk van Gelder, Stadhouder der Oostenrijk Valkenburgsche landen en Hoog-Drossaard der stad Geldern geweest; hij verkocht in 1841 de goederen te en bij Grubbenvorst afkomstig uit de Schencksche nalatenschap van 1736 aan E. Receveur



	te Luik en overleed te Keulen den 14 October 1844 en is twee malen gehuwd geweest, 1. met Alexandrina Maximiliane Barones von Loë tot Wissen en 2. met Eugenia Ludovica Gravin von Schaesberg, uit welk laatste huwelijk een zoon Kakel, die de heerlijkheid Hillenrath ontving.
	Uit het eerste huwelijk sproot de hierboven genoemde Frans Egon, die 1 Juli 1805 op het kasteel Haag geboren, in April 1842 genaturaliseerd wrerd als Nederlander en toen Heer van Hoensbroeck, Haag, Blijenbeek en Buschfeld genoemd werd. Behalve lid der Ridderschap van Limburg, was hij Kamerheer van den Koning van Pruisen en Baljuw van de Malthezer Orde voor Westphalen. Hij overleed 19 Dec. 1874 op het kasteel Haag, op
	welk slot het geslacht sedert het einde der iBde eeuw steeds vertoefd heeft; zijne eerste huwelijksjaren had hij echter op het slot Blijenbeek doorgebracht.
	Uit zijn in 1840 gesloten huwelijk met Mathilda Franziska Barones von Loë tot Wissen, overleden te Remagen 19 Dec. 1903, sproten 9 kinderen, die allen weder Pruissigch onderdaan zijn en tot den adel van dit Koninkrijk behooren. Het vijfde dezer kinderen, Wilhelm Franz Anton Aloys Appolinaris Hubert Rudolf Timotheus Marie Markies en Graaf von und zu Hoensbroeck, geboren in 1849, is thans hoofd van het geslacht, en bewoont met zijne gemalin Marie Eleonora Carolina Wilhelmine Augustine Prinses zu Windisch Gratz het kasteel Haag bij Geldern.
	De achterzijde.
	ui.
	7



	In oorkonden van 1248 en 1256 erkent ook Willem van Horne, zijn zoon, den Graaf van Loon als zijn leenheer. Heet Heer Willem in de bovenmedegedeelde oorkonde van 1243 ook heer van Altena, de overlevering wil, dat de heerlijkheid Altena met de stad Woudrichem door het huwelijk van Margaretha van Montbeliard-Altena met Willem van Horne, aan het huis van Home was gekomen. Deze heerlijkheid van Altena, te voren een Kleefsch leen, was sedert 1332 een leen van het graafschap Holland.
	Ook in eenige Geldersche oorkonden van 1235, 1236, 1237, 123& en 1244 komt dominus Wilhelmus de Hurnen of de Horne als getuige voor. Deze Willem zou in 1247 overleden zijn.
	In 1255 doen de echtelieden Wilhelmus en Helwigis de Hurne, blijkens eene Kleef-
	sche oorkonde, eene schenking aan de abdij Sterkrade. Deze Willem, zoon van den voorgaande, overleed in 1264. Zijn gelijknamige zoon Willem komt eveneens tot 1301 in tal van oorkonden voor. In 1271 als Reinald Graaf van Gelre de vrijheid van de tol te Lobith aan die van Arnhem bevestigt, komt Wilhelmus de Horne met eenige andere edelen daarbij voor als nohilis vir et nostris consiliaris. Belangrijk is een Latijnsche oorkonde van 1275 te Geldern over de rechten van Rutger van Assel op een gedeelte van de Maas en hare oevers bij Asselt, opgemaakt op last en met goedkeuring van Reinald Graaf van Gelre en Zutphen en van Willem Heer van Horne en diens opperleenheer Arnold van Loon en Chinay.
	Wilhelmus nobilis vir de Horne et Aleydis uxor mea de Bernhamme geven in 1278 aan de broeders van het Duitsche Huis van St. Marie in Betlehem een tiende in Nusselder.
	Albeelding van het kasteel Horne in de 17de eeuw. Naar een prent van R. Ie Loup.



	In 1279 is de edele heer Wilhelmus de Horne getuige voor Reinald I, Graaf van Gelre en Hertog van Limburg, als deze aan de stad Duisburg hare privilegiën verzekert.
	In 1281 vindt men Heer Willem van Horne nog eens vermeld in een oorkonde der abdij Sterkrade; hij heet daarin dominus de Hurne, Wilhelmus nomine en in een Geldersche oorkonde van hetzelfde jaar, waarin hij borg blijft voor Reinald Graaf van Gelre en Hertog van Limburg, komt hij eveneens aldus voor. Met zijn zoon Willem komt de Heer van Horne voor in een dergelijke oorkonde van 1282, waarin dezelfde Vorst verklaart, dat zij aan de abdij van Thorn het rechten van beden in de villa Thorn verkocht hebben.
	Heer Willem van Horne en Altena vinden wij ten slotte in 1285 vermeld als Heer van Heeze, als hij met toestemming van zijn voornoemden oudsten zoon Willem, eene schenking doet aan het klooster Keizerbosch van het patronaatrecht der kerken te Heeze en Leende.
	Deze oudste zoon stierf voor zijn vader en nog in 1301 zegelt de heer van Home als Willem here van Hoerne een leenbrief afgegeven door Dirk VII Graaf van Cleve. Hij sneuvelde in 1304 in den slag voor Zierikzee.
	Zijn tweede zoon en opvolger is Gerard van Horne, die niet in 1294 zooals algemeen wordt aangenomen, doch minstens tien jaren eerder gehuwd was met Johanna van Brabant.
	Als Heer van Home komt hij reeds voor in een te Maastricht berustenden brief van 1305, waarbij Geraet here van Horne enz. aan Robrecht van Ghore, zijn neef, zijn leen Werrenberg (Waerenbergh) geeft, zooals dit aan Godert van Halen toebehoord had. Deze brief is nog voorzien van het ruiterzegel van heer Gerard met tegenzegel. Waerenbergh komt nog in tal van latere stukken als leen van Home voor.
	Hij was bovendien Heer van Altena, van Perweis, van Herlaer en van Heeze en Leende, waardoor wij hem terug kunnen vinden bij de beschrijving van het kasteel Heeze en waardoor het ons mogelijk is een paar daarin voorkomende, onjuistheden hieronder te kunnen verbeteren.
	Met de titels van dominus de Hurne, de Perweis et de Herlair komt hij voor in een Guliksche oorkonde van 1324, zoodat hieruit blijkt, dat hij inderdaad beide laatstgenoemde heerlijkheden in bezit had. Hij was het die zich geheel meester maakte van het aan zijn voorvader in erfpacht uitgegeven gebied van Wessem. 27 April 1329 draagt Gerard van Horne ondanks eene bedreiging door den Keulschen Aartsbisschop met
	Het kasteel Home in het midden van de 19de eeuw. Naar een lithografie.



	excommunicatie het allodium der stad Wessem met aanhoorigheden op aan Willem Graaf van Gulik en ontvangt het van dezen weder in leen terug. Sindsdien was Wessem eene erfelijke rijksheerlijkheid in het bezit der Heeren van Home, die door persoonlijken leenband aan de Graven van Gulik en sinds 1402 toen Gulik met Gelder vereenigd werd aan de Hertogen van Gelderland waren verbonden.
	Een gelijk lot had de heerlijkheid Weert 23 jaar eerder reeds ondergaan. Oorspronkelijk oefenden de Heeren van Home hierover de voogdij uit voor het kapittel van St. Servaas te Maastricht, doch in 1306 wist Gekard van Horne het kapittel er toe te brengen, dat aan hem de voornaamste rechten werden afgestaan. Sedert dien was de stad Weert de hoofdplaats van het land van Horne, de heeren hadden er hun gewoon verblij fen hunne munt. Al hebben de Heeren en later de Graven van Horne, meestal op het huis te Weert geresideerd, zoo was het slot te Home toch van niet minder belang, omdat daar de Staten van het land van Horne vergaderden, het Leenhof zijn zittingen hield en de Hoogdrossaard met zijn dienaren er zetelde.
	De heerlijkheid Weert was aanvankelijk voor een deel, later in haar geheel, een Geldersch leen. In het oudste leenactenboek van Gelderland van 1326 leest men: Item de her van Hoerne helt van den greve de vochdye van Thor{e)n, eyn deel van den dorpe te Wirte ende dat dorp te Bek et.
	Voorts vinden wij bij de beschrijving van het kasteel Heeze herhaaldelijk bewijzen van het hooge aanzien, waarin Heer Gekard stond, getuige de vele malen, dat hij als borg voor de aanzienlij ksten in den lande optrad, dan wel als huwelijksvriend de huwelijksvoorwaarden van hen bezegelde. Zoo ontving hij in 1318 op het toenmalige kasteel Heeze den Graaf van Cleve, zijn zwager, met een stoet van Brabantsche en Kleefsche edelen, ter vereffening van het geschil, dat eerstgenoemde met den Graaf van Holland over het recht van beleening van Heusden had.
	Lit tal van nog bestaande Kleefsche oorkonden blijkt toch, dat Irmgard van Cleve, met wie hij na het overlijden zijner eerste gemalin in het huwelijk was getreden, een zuster, en niet zooals bij de beschrijving van Heeze is medegedeeld, een dochter van den Kleefschen Graaf was. Bovendien was dit huwelijk veel vroeger gesloten, dan in 1323 zooals men
	De westzijde van het kasteel.



	daar en elders vermeld vindt, wijl uit verschillende acten blijkt, dat de kinderen uit dit tweede huwelijk in 1343 niet alleen reeds meerderjarig waren, doch één hunner ook reeds een zoon had, die mede zegelt. Dat hij in 1333 zou zijn overleden is evenzoo onjuist, evenals dat zijn tweede gemalin Irmgard reeds in 1330 gestorven was. Er bestaan toch nog oorkonden, waaruit afdoende blijkt, dat Gerard Heer van Horne, enz., op 18 Febr. 1331 reeds niet meer tot de levenden behoorde, en dat Irmgard van Cleve, zijn tweede echtgenoote, in 1350 nog in leven was. (Zie hieronder).
	Ten slotte was Willem, zijn opvolger in Heeze, niet zijn oudste, doch de derde zoon, hetgeen blijkt uit de deeling der vaderlijke goederen, welke zijn (Gerard’s) zonen in 1343 maakten, en waren deze uit het tweede en niet uit het eerste huwelijk gesproten.
	Eenige dier te Düsseldorf bewaard gebleven oorkonden betreffende Gerard van Horne en zijn kinderen, willen wij hier vermelden. Hij bezegelt 21 Sept. 1318 als getuige de erfscheiding tusschen Dirk Graaf van Kleef, en diens broeder Johan. 30 September 1324 verpandt Gerardus dominus de Hurne, de Perweis et de Herlair, voor 100 pond aan Godfried van Heinsberg, zijn hoeven, molen en tienden te Buggenum, Bremhout, Nunhem en Roggel.
	Kort vóór 1331 was hij overleden; in een oorkonde van 18 Februari 1331 treffen Irmgard, weduwe van Gerard Heer van Horne, en haar oudste zoon Dirk, een overeenkomst met hun broeder en oom Dirk Graaf van Cleve, betreffende de heerlijkheid Heusden, waarbij beide partijen overeenkomen, dat ieder een gelijke helft daarvan zal bezitten.
	Dat Gerard behalve den hiergenoemden zoon Dirk, meer kinderen naliet, leert ons een oorkonde van 20 April 1343, dus van 12 jaar later, waarin Dirk Graaf van Cleve met Johan zijn broeder en andere edelen een erfdeeling bekrachtigen, welke tusschen Dirk van Horne, Heer van Cranenburg en zijn broeders gemaakt was: her Didderic van Hurne, here van Cranenborgh, Jan, Willaem, Otte ende Everart, siin broedere, siin comen tot uns tot Bedebur ende siin mit hoeren vrien wille aen ons ende aen hoer moeder, vrouwe Yrmgarden van Cleve, wylner vrouwe was te Hurne, onser liever suster, etc. Tegen schadeloosstelling aan zijne 4 broeders en met behoud van lijftocht voor de moeder ontvangt Heer Dirk alle erfnisse, guede, renthen, heerlicheyde ende gherichten, die vervallen siin van dode sheren van Hurne, siins' vaders.
	Denkelijk waren daarmede alle Kleefsche goederen en leenen bedoeld, en waren de heerlijkheden Horne en Heeze reeds te voren vermaakt aan den derden zoon Willem geheeten, immers deze bezegelt met zijn zoon Gerard dit bovenbedoeld magescheid en heet dan: heren Willem, den here van Hurne, {ende) heren Gherit sinen zone, onsen lieven neve.
	De oudste zoon, Dirk van Horne, ridder, Heer van Cranenburg, die dus in het Kleefsche bleef, en bij de gevangengenomen edelen in den slag van Baesweiler behoorde, komt nog in talrijke Kleefsche en Geldersche oorkonden voor, b.v. in 1348 en in 1350 beide malen in één acte met zijn moeder vroywe Yrmgard van Cleve, eyrmaels vrowe van Hurnen, en met Johan van Hurne, zijn broeder. Hij heet nimmer Heer van Horne, doch afwisselend Heer van Cranenburg en Heer van Perweis. Bij scheidgericht van Hertogin Johanna van Luxemburg en Brabant levert hij in 1370 voor 37.000 gouden schilden den burg, de stad en het land van Cranenburg uit aan Adolf Graaf van Cleve. Het laatst komt



	He toegang tot het kasteel: aan de oostzijde,



	



	Heer Dirk van Horne, Heer van Perweys, in 1377 voor. Ook zijne andere broeders vindt men in meerdere oorkonden nog terug, wij zullen ons alleen met den Heer van Home zelf bezig houden.
	Deze, Heer Willem van Horne, Ridder, dien wij uitvoeriger vermeld vinden in de reeds meer aangehaalde beschrijving van het kasteel Heeze, was in 1315 gehuwd met Oda van Putten en in tweede huwelijk in 1332 met Elisabeth van Cleve. Hij was het die in 1334 Heeze van allodiaal bezit een Brabantsch leen maakte, en die blijkens eenige Brabantsche verbondsbrieven als eerste der ridderschap aldaar, vermeld wordt. Ook in eenige Geldersche oorkonden vindt men hem vermeld; zoo bezegelt hij met tal van andere aanzienlijke geestelijken en wereldlijke heeren op 1 Maart 1333 de huwelijksvoorwaarden tusschen Gekard, zoon van Willem Graaf van Gulik en Margaretha, oudste dochter van Reinald Graaf van Gelre. Het verbond te Gent op 3 December 1339 tusschen den Hertog van Brabant en den Graaf van Vlaanderen gesloten, wordt door hem bezegeld. Hij overleed in 1345. Zijn oudste zoon, uit zijn eerste huwelijk —, die in 1342 de heerlijkheden Heeze en Leende van zijn vader had bekomen en die hiervoor in 1343 bij de erfscheiding tusschen zijn ooms reeds vermeld werd, volgde hem op, doch sneuvelde in hetzelfde jaar in den bekenden slag te Stavoren tegen de Friezen.
	Lit het tweede huwelijk van Heer Willem waren meerdere zoons geboren; wij noemen; Willem, die in 1345 Heer van Home werd, Arnold (f 1389), bekend als Bisschop van Utrecht en van Luik, en Dirk Loef van Horne, welke beide laatsten o.a. Heeze en Leende bekwamen. De afstammelingen van dezen laatstgenoemden Dirk Loef van Horne kunnen wij nu verder buiten beschouwing laten, omdat zij de van Horne’s zijn, die in het opstel over het kasteel Heeze uitvoerig besproken werden en vervolgen wij dus ons verhaal over den ouderen tak van dit geslacht, welke meer bepaaldelijk het land van Horne in eigendom had.
	Willem van Horne voornoemd, komt in Februari 1357 als Heer van Horne en van Altena voor, als hij huwelijksvriend is aan de zijde van zijn bloedverwant Graaf Diderik van Loon, als deze namens zijn broeders zoon Godart van Heinsberg tot
	De ingang.



	Dalenbroeck, huwelijksvoorwaarden maakt met Philippa, de dochter van Willem Hertog van Gulik.
	Het was tijdens zijn leven in 1361, dat het graafschap Loon aan den Bisschop van Luik verviel, die dus leenheer van Home werd. De redenen, waarom Luik hier in de rechten van Loon trad, zouden eene te uitgebreide verhandeling uitlokken, om daarover bij deze beschrijving in bijzonderheden te kunnen treden, genoeg zij daarom de wetenschap, dat de Heeren van Home voortaan, voor dit deel van hun uitgebreide bezittingen den leeneed aan den Luikschen Bisschop deden.
	Willem van Horne, die gehuwd was met Isabella van Arckel, overleed in 1381. In 1390 eerst vindt men de beleening van zijn gelijknamigen zoon Willem met de heerlijkheid Horne. Deze laatste was toen reeds meer dan 16 jaar de echtgenoot van Johanna van Heinsberg-Loon, want 20 Mei 1374 werd zij door haar gemaal geliftocht end gewedompt aan zijne goederen. Zij was een dochter van Godfried II of Godart van Loon, Heer van Heinsberg, en is vóór haar echtgenoot gestorven. De overlevering verhaalt, dat deze Heer Willem van Horne met vele zijner bloedverwanten den heldendood stierf op het slagveld van Azincourt in 1415.
	Er zijn echter gronden aanwezig om dit verhaal sterk in twijfel te mogen trekken. Immers in een oorkonde te Roermond van 20 Augustus 1416 lezen wij: Wer Willem here van Huerne, van Altena, ind van Kortershem, duen kont allen luyden also alse wer vurtiits in levenden live vrouwen Johannen van Heynsberge onser liever gesellynnen der Gott gedenck, onsen son Willem here tot Huerne, tot Altena, ende tot Kortershem onse vurgh. lande over hebben (ge)laten. etc.
	Hieruit blijkt voldoende, dat Heer Willem in Augustus 1416 nog in leven was, en toenmaals aan zijn gelijknamigen zoon, zijne landen had afgestaan, denkelijk met recht van vruchtgebruik voor zich zelf. Misschien is hij eerst in 1420 overleden, omdat in dat jaar een Willem van Horne bovenbedoelde zoon dan met Horne werd beleend.
	Hierboven werd ook genoemd de heerlijkheid Kortershem of Cortessem; deze een oude heerlijkheid in België, niet verre van Hasselt gelegen, eveneens een leen van Loon en later van Luik zou aan het geslacht gekomen zijn, doordat Dirk van Altena Cortessem in 1243 aan den zoon van zijn zuster, Willem van Horne, vermaakt zou hebben.
	Willem van Horne, de gemaal van Johanna van Heinsberg-Loon, overleed dus na 1416 en werd opgevolgd door zijn gelijknamigen zoon Willem, die in 1417 in het huwelijk trad met Johanna van Montigny. Zij was een dochter van Jan van Montigny en Eleonora van Ouesnes en had haar eenigen broeder Robert zonder kinderen na te laten in denzelfden slag van Azincourt zien vallen, in welken de overlevering ook haar schoonvader heeft doen sneuvelen. Zij erfde de bezittingen haars broeders en was dus sedert 1415 Vrouwe van Montigny.
	Er schijnt van Willem, den Heer van Horne en zijn gemalin weinig bekend te zijn, alleen blijkt uit verschillende stukken, dat zij beide groote weldoeners zijn geweest van het klooster der Cauliten te Nunhem en dat men daarin nog tot aan de opheffing van dat klooster tijdens de Fransche revolutie, ter dankbare herinnering vier jaargetijden voor hen hield.
	Ook Heer Willem schijnt, evenals zijn vader ten opzichte van hem zelf had gedaan,



	reeds vóór 1428 afstand van het bestuur over zijne landen te hebben gedaan, want na dien tijd vindt men het bestuur steeds in andere handen en wordt van hem geen gewag meer gemaakt. Hij stierf te Aken den 21 Juli 1433 en werd in de Dominicaner-kerk thans St.-Pauluskerk aldaar begraven. Zijn zoon Jacob liet later boven zijn vader's graf een prachtig monument oprichten, dat vóór 1833 bij eene vernieuwing der kerk ongelukkigerwijze afgebroken werd.
	Toen Heer Willem in of vóór 1428 het bestuur zijner landen in andere handen overliet, was zijn eenige zoon Jacob nog onmondig, ja zelfs nog niet ouder dan 2 jaar, daar hij vermoedelijk eerst in 1426 was geboren. Gedurende zijne minderjarigheid treedt blijkens verschillende nog bestaande oorkonden Frederik van Meurs op als momhre des lands van Hoerne.
	Graaf Frederik was wel de aangewezen persoon om tijdens Home geen Heer had er de voogdij van op zich te nemen. Hij was een aanzienlijk ridder, die van 1418 tot 1448 zijn Graafschap regeerde en wiens naam bij alle wapenfeiten van de Neder-Rijnlanden genoemd werd. Onder de in 1431 opgerichte Orde van het Gulden Vlies behoorde hij tot de eerste 25 toegelaten ridders.
	Behalve dit alles, had de Heer van Home hem ook om andere redenen uitgekozen, om namens hem zijn land te besturen. Bij onderlinge overeenkomst der wederzij dsche ouders was Jacob van Horne als kind reeds verloofd met een der dochters van Graaf Frederik van Meurs bij diens echtgenoote Engelberta van Cleve verwekt.
	Het zou echter nog lange jaren duren tot 1448 eer het huwelijk van Jacob van Horne met Johanna van Meurs voltrokken werd.
	Reeds in 1439 op 13 jarigen leeftijd meerderjarig verklaard, kwam hij in het bezit van zijn talrijke heerlijkheden en kon hij zich van toen af aan schrijven: here te Huerne, te Altena, te Cortesscm en te Montigny. Met Home en met Cortessem werd hij 10 December 1439 door het leenhof van het graafschap Loon, dat te Curingen (eerst later te Hasselt) was gevestigd, namens den Bisschop van Luik beleend.
	De binnenplaats.
	Met de Geldersche leenen. de heerlijkheid Weert en Monnikkenland tusschen Brakel en Loevestein —, met Wessem, de voogdij van Thorn en Beeckt, werd hij 26 Januari 1441 te Goch in het Geldersche Overkwartier beleend.
	Jacob I Heer en sedert 145° Graaf van Horne is wel een der merkwaardigste



	persoonlijkheden in de geschiedenis van het land van Home geweest en men kan het slechts betreuren, dat de beperktheid van dit opstel niet gedoogt in den breede over al zijne daden uit te weiden. Voor wie daar over meer wenscht te weten, verwijzen wij naar het schoone verhaal over Jacob den Eerste, Graaf van Horne van Fr. Aurelius Pompen, aan wiens belangwekkende mededeelingen wij verschillende bijzonderheden meenden te mogen ontleenen.
	Al spoedig in 1444 in krijg gewikkeld, door de vijandelijkheden die wegens de opvolging in het hertogdom Gelre waren ontstaan tusschen Arnoud van Gelre en Adolf van Kleef eenerzijds tegen Adolf van Berg en Frederik van Meurs anderzijds, schijnt ook de jonge Heer van Horne, die zich bij eerstgenoemde partij had aangesloten, zich met zijne wapenknechten naar het oorlogsterrein te hebben begeven. 3 November 1444 kwam het tot een geweldigen slag bij Linnich aan de Roer, welke met een zware nederlaag voor den Gelderschen Hertog eindigde. Heer Jacob keerde hierop naar zijne landen terug en liet het zwaard voor vele jaren rusten.
	Bij gelegenheid van zijn huwelijk ontving hij in 1448 de heerlijkheid Borne bij Sittard van zijn schoonvader. Deze bezat ze in pandbezit, wijl Reinoud IV van Gelre in 1421 deze heerlijkheid voor 10.000 gl. aan Graaf Frederik van Meurs had verpand.
	Belangrijk is het verhaal over den tocht, welken Heer Jacob in 1450 naar het Heilige Land ondernam; helaas zou de beschrijving zijner reis- en lotgevallen te veel plaats vergen; genoeg zij te vermelden, dat hij 2 November van dat jaar met zijn gevolg op zijn terugreis te Brussel feestelijk werd ontvangen. Te Jerusalem tot ridder geslagen, viel hem nog in December van hetzelfde jaar de hoogste waardigheid ten deel, welke hem verleend kon worden, n.l. zijne verheffing door Frederik 111 tot Graaf van het Heilige Roomsche Rijk.
	Gelijken tred met de vermeerdering van zijn aanzien hield ook de uitbreiding zijner bezittingen. Zijn land van Altena liet hij in 1451 en 1465 geheel bedijken, bijzondere zorg koesterde hij voor de vrijheden en privilegiën van zijn steden Weert (1446) en Woudrichem (1466); in 1458 kwam hij in het bezit van Bouchout, een Luiksch leen, in België, nabij de grenzen van het graafschap Horne, en in 1458 kocht hij de heerlijkheden Cranendonck en Eindhoven: alles een getuigenis van Graaf Jacobs klimmende macht en rijkdom.
	Te midden van al dien voorspoed ontviel hem op 2 April 1461 op het kasteel te Woudrichem zijne gemalin Gravin Johanna van Meurs; zij liet hem verschillende kinderen na, waarvan een viertal hunner hierna nog ter sprake zal komen. Het overlijden zijner echtgenoote was de aanleiding tot de oprichting in 1462 door Graaf Jacob van het bekende Observantenklooster der Minderbroeders te Weert; van zijne genegenheid aan deze zijne stichting gaf hij aanhoudend blijk en tusschen December 1467 en April 1472 werd de Graaf zelf monnik, Minderbroeder, en na misschien aanvankelijk korten tijd in het klooster te Hulst te zijn geweest, vinden wij hem niet lang daarna in het door hem gestichte en zoo begunstigde klooster te Weert.
	Voordat Graaf Jacob in Pater Jacobus veranderde, nam hij in 1465 nog deel aan de vijandelijkheden tusschen de Luikenaars en hun Bisschop; hij stond met Philips van Horne-Gaesbeek (die later met zijn dochter Margaretha huwde) en den Graaf van Nassau, aan het hoofd van de partij des Bisschops en diens oom Philips van Bourgondie en tot Maart 1466 wordt zijn naam in dien opstand genoemd, doch sinds dit jaar schijnt Graaf



	Jacob zich teruggetrokken te hebben uit de groote woelingen van zijn tijd. Het teekenen en bezegelen van het huwelijkscontract van zijn zoon Frederik in 1467 is de laatste daad, welke hij vermoedelijk als regeerend vorst gedaan heeft. Met wijze voorzichtigheid kon hij het land besturen, met vasten greep het zwaard hanteeren, maar als het gedruisch rondom hem was weggestorven, en hij gezeten was in de stilte, alleen met zich zelf, dan hoorde hij eene stem waarschuwend opklinken uit zijn ziel: Vanitas vanitatum!
	Hij deed dan op 44 jarigen leeftijd afstand van zijne bezittingen ten behoeve van zijn zoon Jacob 11, die, geboren in 1450, toenmaals ongeveer 20 jaar oud was en reeds echtgenoot was van Philippota van Wurtemberg, dochter van Ulrich Graaf van Wurtemberg en Montbeliard en van Margaretha van Savoye.
	Behalve dezen zoon vermelden wij nog van zijne kinderen: Frederik, geboren omstreeks 1451, die in 1467 huwelijksche voorwaarden maakt met Philippota de Melun, Gravind’Epinoy en welke zoon de heerlijkheid Montigny ontving; Johan, geboren in 1458, die in 1483 Bisschep van Luik werd en in 1505 na een bestuur vol oorlogen en twisten overleed, en Walburgis gehuwd met Cuno II Graaf van Manderscheid-Virnenburg, wier nakomelingschap later het voornaamste aandeel heeft gehad in den successiestrijd over het land van Home (Zie stamtafel).
	Jacob I overleed als monnik in het klooster te Weert den 3den Mei 1488 en werd aldaar in de kerk vóór het hoogaltaar begraven; een tegen den muur der kerk aangebrachte gedenkplaat houdt zijn deugden en daden in herinnering voor het nageslacht. Zijn zoon Jacob 11, die dus omstreeks 1468 reeds de erflanden van zijn geslacht had ontvangen behalve Montigny dat aan zijn broeder Frederik ten deel was gevallen werd eerst 15 Nov. 1484 met Home beleend.
	Zijn eerste gemalin was in 1475 gestorven, waarna hij hertrouwde met Johanna van Brugge, dochter van Bodewijk van Brugge, ridder van het Gulden Vlies, Prins van Steenhuize, Graaf van Winchester, Heer van Gruuthuizen en van Heemstede. Zij overleed in 1502 en werd volgens haar wensch begraven in het Observantenklooster te Mechelen, waar een fraai grafschrift haar zerk versierde.
	111.
	In het park.
	8



	Jacob II heeft een verre van gelukkige regeering gehad. Eerst zijn naam niet met eere genoemd in de verraderlijke gevangenneming en onthoofding van Willem van der Marck, het Everzwijn der Ardennen (1485), toen ondervindende de wraak en de woede van de geheele machtige familie van der Marck, die over het bisdom Luik en het graafschap Home dood en verwoesting bracht, en 3 jaar lang gedurende deze Luiksche oorlogen in de gevangenis opgesloten tot 1490, geraakte hij zoozeer in schulden, dat hij reeds in 1487 zijn geheele graafschap verpandde aan zijn oom Vincent Graaf van Meurs, Heer van Borne. Later beweerde hij, dat deze verpanding ongeldig was, deed hij zijn oom een proces aan, en belegerde hij in 1494 te vergeefs den Graaf van Meurs op het kasteel te Weert, dat aan dezen indertijd was ingeruimd. Wel loste in 1495 of 1496 zijn broeder Johan, de Bisschop van Luik, het graafschap weder in, doch denkelijk wegens zijne onbekwaamheid heeft hijzelf het niet meer terug ontvangen.
	Zijn zoon Jacob 111 werd in 1500 door dezen Bisschop met Home en Cortessem beleend, doch aanvaardde slechts onder pretest de beleening, omdat zijn vader toen nog in leven was. Eerst 8 December 1502 stierf deze in den ouderdom van 52 jaren en werd hij in de kloosterkerk te Weert voor het hoogaltaar naast zijn vader'begraven.
	Behalve de verpanding van zijn graafschap, had Jacob II nog zijne bezittingen verminderd door in 1482 reeds Cranendonck en Eindhoven te verkoopen aan Frederik van Egmond, Heer van IJsselstein, van wien deze heerlijkheden door de Egmond’s van Buren aan het huis van Oranje-Nassau zijn gekomen, voerende onze Koningin Wilhelmina thans nog den titel van barones van Cranendonck.
	Vermelding verdient hier de overlevering, dat de stamvader van thans tot den Nederlandschen adel behoorende familie der Jonkheeren van Heurn, n.l. Johan van Hurne, geb. in 1479, een bastaardzoon zoude zijn geweest van dezen Jacob II Graaf van Horne, verwekt bij Anna Gravin van Aremberg. Ook deze van Heurn’s voeren de drie horens in hun wapenschild.
	Jacob 111 van Horne, de oudste wettige zoon, hoewel 3 malen gehuwd, stierf kinderloos in 1531, waarna zijn broeder Jan van Horne hem in zijne bezittingen opvolgde. Deze werd 27 Augustus 1531 door het leenhof van Curingen met Horne en Cortessem beleend, doch toen hij in 1540 zelf overleed, liet hij evenmin kinderen na.
	Zijne gemalin Anna van Egmond had echter uit haar vorig huwelijk met Jozef van Montmorency, Heer van Nevele (begraven in 1530 te Weert bij de Minderbroeders), o.a. twee zoons, Philips en Floris van Montmorency, beiden bekend door de voorname rol, die zij in de vaderlandsche geschiedenis gedurende de eerste jaren van den 80-jarigen oorlog hebben gespeeld.
	Graaf Jan van Horne had voorziende dat met hem de tak der Graven van Horne zoude uitsterven bij octrooi van 23 Juni 1538 van zijn neef, den Bisschep van Luik toestemming bekomen om over zijne leengoederen te beschikken.
	Bij testament van 28 November 1540 bepaalde hij, op grond dier toestemming, dat met recht van vruchtgebruik aan zijne gemalin Anna van Egmond, zijne landen Horne, Weert, Wessem, Bouchout en Cortessem zouden toevallen aan den voornoemden Philips van Montmorency, voorzoon zijner vrouw.
	Toch stamde deze langs vrouwelijke lijn ook uit het geslacht van Horne, omdat



	Protestantschen godsdienst aan en trachtte de nieuwe leer ook in het graafschap van haar gemaal in te voeren. Ook haar schoonmoeder, Anna van Egmond, was de Hervorming welgezind en in een oude kroniek te Weert leest men nog van de verschillende manieren, waarop beide vrouwen trachtten de prediking der Hervormden te begunstigen. Intusschen heeft de nieuwe leer in het land van Home en Weert nimmer aanhangers onder de bevolking gevonden.
	Over Philips van Montmorency’s rol in den opstand der Nederlanden tegen Philips 11, den Koning van Spanje, behoeft hier niet verder uitgeweid te worden, 5 Juni 1568 werd hij in onze vaderlandsche geschiedenis meer bekend als de ongelukkige Graaf VAN Hoorne met zijn medestander Lamoraal van Egmond op last van Alva wegens oproer en majesteitsschennis te Brussel onthoofd. Wij maken hier de opmerking, dat de schrijfwijze Hoorn eene onjuistheid is, welke de Noord-Nederlanders, die een stad Hoorn in West-Friesland kenden, geleidelijk hebben ingevoerd; de naam is echter volgens de oudste stukken Home met vele varianten; Hora, Hoerne, Huerne, Hurne, het thans nog bestaande dorp heet dan ook officieel Hora, doch in den volksmond Heur.
	De rampspoedige Graaf van Home, wiens stoffelijk overschot in de parochiekerk van Weert werd bijgezet, alwaar sinds 1841 zijn graf door een sierlijke zerk wordt gedekt, liet geen kinderen na; in zijn testament daags voor zijne onthalzing gemaakt, schonk hij 100 guldens aan de Minderbroeders te Weert en 100 kronen aan de armen dier stad en stelde hij voorts zijn broeder Floris tot zijn universeelen erfgenaam aan.
	Deze laatste is de in onze geschiedenis bekende ongelukkige Heer van Montigny, die naar Spanje gezonden om Philips II tot zachtmoedigheid en toegevendheid te stemmen, daar gevangen werd gehouden en in 1570 in den kerker van Simancas op bevel van Alva werd gewurgd.
	Wijl ook Floris geen kinderen naliet, verklaarde het leenhof van Curingem bij vonnis van 18 December 1570, dat het land van Home bij gebrek aan mannelijk oir en bij faute de relief aan den Bisschop van Luik in zijne hoedanigheid van Graaf van Loon was vervallen.
	Filips de Montmorency, Graaf van Hoorne. f 1568. Naar een schilderij op het kasteel ChantiJly.
	Tegen dit vonnis zijn verschillende belanghebbenden opgekomen, omdat het geen



	rekening hield met het fidei-commissum van Graaf Jan van Horne, waarbij door den Luikschen Bisschop Cornelis van Berghe in 1538 was toegestaan, dat het leen Horne aan den spinrok kon vervallen, waardoor de leenheer afstand had gedaan van zijn rechten. Intusschen nam de toenmalige Bisschop, Gerard van Groesbeeck, ingevolge bovenvermeld vonnis van het Hof van Curingen in 1570 daadwerkelijk bezit van het Graaf schap en werd hij alom als Graaf erkend en gehuldigd.
	Alvorens nu aan te geven wie de pretendenten op het land van Horne waren, willen wij met een enkel woord vermelden, wat er met de overige heerlijkheden van den Graafvan Horne, welke immers alle verbeurd verklaard waren, is gebeurd.
	Cortessem en Bouchout ontving Eleonora van Montmorency, douairière van den Graaf van Hoogstraten, een zuster van de twee ongelukkige broeders, in Januari 1571 in leen. Deze beleening is echter eveneens het voorwerp geweest van langdurige twisten, totdat in het midden der I7de eeuw de Baronnen van Renesse in het rustig bezit ervan zijn gekomen.
	Op Weert en Wessem deden eveneens tal van rechthebbenden zich gelden, totdat bij het tractaat van 9 April 1609 te Antwerpen gesloten tusschen de Aartshertogen en de Staten-Generaal, bepaald werd, dat alle confiscatiën veroorzaakt door de vorige troebelen van weerszijden zouden ophouden. Na het huis van Egmond kwam Weert en Wessem in 1620 aan de Prinsen van Chimay, die hun bezit hebben gehandhaafd tot de Fransche revolutie.
	De voogdij van Thorn kwam aan den Bisschop van Luik, terwijl het land van Altena in 1590 door de weduwe van den Graaf van Home, Walburg van Nieuwenaar, met vele schulden bezwaard, voor 90.000 gulden verkocht werd aan de Staten van Holland.
	Thans nog een woord over de talrijke pretendenten op het Graafschap Hom, nadat de Bisschop van Luik er bezit van had genomen.
	In de eerste plaats de hiervoor genoemde Eleonora van Montmorency, Gravindouairière van Hoogstraten, die in 1572, 1573 en 1575 te vergeefs aanspraak maakte op en beleening verzocht met het land van Home. Vervolgens Jasper Hoen van der
	Walburg Gravin van Nieuwenaar. f 1600. Naar een schilderij op het kasteel Chantilly.



	Lippe, die in 1585 als schuldeischer van Eleonora van Montmorency, wegens wanbetaling van achterstallige renten in het bezit gesteld wenschte te worden van het graafschap Home. En dan Anna van Croy, Markgravin van Renthy, als moeder van Alexander en Johan van Lalaing, verwekt bij wijlen Emanuel van Lalaing, Graaf van Renthy en Gouverneur van Henegouwen, die in 1592 aanspraken maakte wegens de verwantschap harer kinderen met Eleonora van Montmorency. Voorts Adolf van Nieuwenaar, Graaf van Meurs en Stadhouder en Gouverneur van Gelderland, die in 1581 zijn aanspraken indiende. Hij was wel de voornaamste pretendent, omdat hij gehuwd was (in 1578) met Walburg van Nieuwenaar, de onterfde weduwe van den onthoofden Graaf van Horne. Graaf Adolf van Nieuwenaar kwam echter niet vele jaren daarna, in 1589, te Arnhem om bij het springen van een vat buskruit en zijn weduwe overleed kinderloos te Utrecht 25 Mei 1600.
	In haar testament van 28 October 1594 had zij het graafschap Meurs vermaakt aan Prins Maurits van Nassau, onder voorwaarde dat de Hervormde godsdienst er gehandhaafd zcu worden, hare pretentiën op het graafschap Horne en op de heerlijkheden Weert, Wessem, Cortessem en Bouchout en de voogdij van Thorn legateerde zij aan George Everhard Graaf van Solms gehuwd met Sabina van Egmond.
	Deze laatste verkocht in 1603, als weduwe, hare aanspraken op de Hornsche nalatenschap aan Rene de Cerclair, baron van Fontaine en Breuil, die 28 Juli 1603 bij het leenhof het verzoek deed om beleend te worden.
	Met toestemming van Ernest van Beieren, den Luikschen Bisschop, nam hij inderdaad in October d.a.v.- bezit van het kasteel en van het land van Horne, doch het Luiksche Domkapittel verzette zich krachtdadig daartegen en riep de hulp in van de Spaansche bezetting te Roermond, welke in 1604 het kasteel overrompelde, de Cerclair gevangen nam en hem 6 maanden in hechtenis hield, onder voorwendsel, dat hij het slot in handen van de Hollanders had willen overleveren.
	De Spanjaarden gaven Horne daarop aan het Luiksche bisdom terug en in Febr. 1614 besloot de Bisschop, thans Ferdinand van Beieren, met het oog op eventuëele verrassingen er een sterke bezetting te leggen. Om de kosten daarvan te dekken verpandde hij zijne heerlijkheid Spy.
	Rene de Cerclair, die zich nog steeds Graaf van Horne bleef noemen en zich in 1604 tot het Rijkskamergericht te Wetzlar gewend had met een klacht tegen het Luiksche Domkapittel wegens zijne gewelddadige uitzetting, verkocht wegens schulden in September 1614 zijne aanspraken aan de Staten van Holland, die hoewel natuurlijk vruchteloos reeds in October d.a.v. bij het leenhof van Curingen om beleening ermede verzochten. De Cerclair ontkende later deze overdracht en toen in 1626 de Hollandsche Staten hunne aanspraken verkochten aan Willem Adriaan van Horne, baron van Kessel, Gouverneur van Heusden, protesteerde hij tegen dit transport.
	Intusschen was in hetzelfde jaar 1626 een nieuwe pretendent zich bij de vele anderen komen voegen, n.l. Albert Frans van Lalaing, Graaf van Hoogstraten, zich noemende Graaf van Horne, Baron van Cortessem en Heer van Altena. Ook zijn aanspraken hadden natuurlijk geen gevolg, want de Luiksche Bisschoppen gevoelden zich heer en meester van Horne. In 1618 verbiedt b.v. de Bisschop aan de landlieden van zijn graafschap Horne om de afgevallen eikels op te rapen, en in 1631 gelast deze kerkvoogd, dat zoo spoedig



	klimplanten aan het oog onttrokken, evenals trouwens met het meerendeel van de buitenmuren het geval is, waaraan de begroeiing evenwel een groote bekoring en schilderachtig aanzien geeft, bij de verweerde, grove steenen harmonisch passend. Al dat groen verzacht hier en daar de omtrekken of scherpere kanten van gerestaureerde, nieuw herstelde gedeelten, doet het eigenlijke kasteel, nu niet meer door grachtwater omgeven, als het ware natuurlijk uit de eveneens groene omgeving oprijzen en verhoogt niet weinig het romantische effect, waar de openingen tusschen het hooge omringende geboomte een verfassenden blik op het bouwwerk gunnen.
	In het begin van dit opstel werd van een mogelijke stichting van Home door de Romeinen gesproken. Al geven de geschiedverhalen daaromtrent geen bepaald licht, zoude het gewaagd zijn, hier deze veronderstelling te uiten, als wij zien hoe de geheele aanleg van het slot veel overeenkomst vertoont met andere, ons door de Romeinen nagelaten sterkten, waarvan o.a. de Burcht te Leiden een voorbeeld is, en waaraan wij bij het binnentreden door de poort van Home onwillekeurig worden herinnerd.
	Zegel van Willem Heer van Home in hel begin der 14de eeuw.



	ASSUMBURG.
	HET slot Assumburg, hetwelk niet verre van Heemskerk in Noord-Holland nog trotsch zijne tinnen verheft, kan op eenen eerbiedwaardigen ouderdom bogen. Het eerste huis te dezer plaatse, waarvan de geschiedenis gewag maakt, droeg echter nog niet den naam Assumburg. Die naam komt, voor zoover bekend, het eerst voor in 1454, maar nog in veel lateren tijd wordt dit kasteel wel als thuys te Assum aangeduid. Wanneer men deze laatste benaming vergelijkt met de vroegere van het in de onmiddellijke nabijheid van het slot zich bevindende Assumerhek (de tol ter vervanging van het vóór 1662 bestaan hebbende veer) t.w. het veer te Assum, en zelfs in 1397 dat veer geheten Assem, dan is de herkomst van den naam Assumburg geen raadsel meer.
	In dï tweede helft dsr dertiende eeuw werd het huis aangeduid als Willaems woninghe van Velsen. De Willem van Velsen, die daar destijds verblijf hield, was mogelijk een bloedverwant van Gerard van Velsen, den befaamden moordenaar van Floris V. maar het familieverband is niet met zekerheid aan te wijzen. Er is trouwens betreffende dezen Willem van Velsen niet veel meer bekend, dan dat hij eenen zoon Jan van Rietwijk had, die na zijns vaders dood diens binnen dubbele grachten gelegen huis, hetwelk voor de helft leenroerig was van den heer van het naburige slot Haarlem te Heemskerk, bezat.
	Het kasteel Assumburg in 1594. Naar de kaart van Peter Bruyns.
	In het begin der veertiende eeuw was eigenaar van laatstgenoemd huis Jan van Bergen, gesproten uit het vermaarde riddermatige geslacht der van Haarlem’s. Deze liet bij zijnen dood in den nazomer van het jaar 1321 geene wettige zonen na, waardoor zijne leenen, waaronder genoemd slot, aan den Graaf van Holland terugvielen. Jan’s leenmannen waren toen verplicht hunne achterleenen aan Graaf Willem 111 te verzoeken en in het Hollandsche leenregister staan zij dan ook te boek onder het opschrift: Dit sien dieghene die haer Hen ontfaen hebben van minen here, dat si plaghen te houden van Jan van Berghen. Daar lezen wij ook : Jan van Riedwiic heeft ontfaen van minen here Willaems halve woninghe van Velsen buten der uterster graft ende ene halve lane, die daeran leghet, ende 3 halve hoeve lands.
	Niet lang bleef Jan van Rietwijk eigenaar van zijn vaderlijk huis. In het voorjaar van 1328 verkocht hij het als vrij eigen goed aan Bartout van Assendelft en verzocht daartoe ’s Graven toestemming, welke hij verkreeg door ander goed, insgelijks in het



	dit goed besteedde zeggende: „Wat bij mijne nakomelingen in eer en reputatie gehouden zal worden”.
	Dat bij heer Gerrit van Assendelft de eer van zijn geslacht boven alles ging, blijkt ook uit zijn testament van 24 April 1547, waarbij hij wat betreft Assumburg, tot zijnen erfgenaam en leenvolger instelde Otto van Assendelft, zoon zijns broeders Floris, omme die onspreckelicke affectie ende begeerte, die ick (testateur) altijd gehadt hebbe ende noch tegenswoordich hebbe mijn geslachte ende afkompste in waerde ende reputatie ende grootheyt te houden. Krachtens dit testament zou heer Gerrit’s zoon Nicolaas, die destijds proost van Arnhem was, echter wel zijn legitieme portie ontvangen.
	Aan dit testament voegde heer Gerrit negen jaren later, ziek te bed liggende en mogelijk een spoedig einde verwachtende, nog enkele schikkingen toe. Het duurde evenwel nog tot 5 December 1558 eer hij het tijdelijke met het eeuwige wisselde. Onmiddellijk trof zijn zoon Nicolaas maatregelen om zich de vaderlijke nalatenschap ten spijt van zijnen neef Otto van Assendelft te verzekeren. In de eerste plaats wist hij reeds twee dagen later van het Hof van Holland eene acte van sauvegarde ende defentie te bekomen. Daarbij werd toegestaan, dat tien of twaalf deurwaarders in het sterfhuis in het Westeinde te ’s-Gravenhage zouden worden gesteld met last aldaer te blijven ende bescermen den persoen van den voers. heer Niclaes ende Aert Crebel (eenen door Nicolaas reeds aangestelden bewaarder)
	Het kasteel Assumburg in 1646. Naar een gravure door Roghman



	staven, bijlen, zwaerden, haecken, knevelstaven ende ander hantgeweer, den kastelein hebben bevolen de poort te openen en bij weigering zich met geweld toegang tot het kasteel hebben verschaft en vier koeien weggehaald, die benevens twee ketels en een pot door den baljuw der heerlijkheid Assendelft uit eene nalatenschap waren genomen, sustineerende dat zijn heer gerechtigd was tot een vijfde gedeelte daarvan. Het verwoede landvolk toog vervolgens naar Beverwijk en sloeg aldaar ten huize van den burgemeester de hand aan den baljuw zelf, welk misdadig optreden den Procureur-Generaal van het Hof van Holland 4 Februari d.a.v. aanleiding gaf te gelasten, dat de schuldigen zouden worden gevat, naar de Vóórpoort te ’s-Gravenhage gebracht en gestreng gestraft.
	Weldra wijzigden zich de tijdsomstandigheden dermate, dat Nicolaas, ook al werden hem zijne bezittingen niet meer door zijne naaste familieleden betwist en al stelden zich zijne onderzaten niet meer tegen hem te weer, toch niet in het rustig genot van een en ander zal zijn geweest. Zelf viel hij in verdenking met de verbonden edelen te hebben gesympathiseerd, maar hoewel vaststaat, dat hij aanvankelijk hunne partij was toegedaan, schijnt hij zich later evenwel te hebben teruggetrokken. Hij overleed in Augustus 1570 te Burtscheid bij Aken, waar hij de baden gebruikte, na aldaar bij testament van den i2den dier maand tot zijnen universeelen erfgenaam te hebben benoemd Floris van Assendelft, kleinzoon van hoogergenoemden heer Otto en zoon van Cornelis van Assendelft en Margaretha van Abcoude van Meerten. Voorts had Nicolaas aan zijne vrouw het vruchtgebruik en aan zijne vier natuurlijke kinderen legaten gemaakt.
	De nieuwe heer van Assumburg was noch een kindt verre beneden zijn jaere en het Hóf van Holland bevestigde 12 September 1570, nadat Nicolaas’ weduwe Wilhelmina van Haeften, het testament van haren man had vertoond, de daarbij over Floris van Assendelft benoemde voogden. Een hunner, Jongheer Heynrick Heermael, legde des anderen daags voor zijnen pupil den leeneed wegens Assumburg c.a. af.
	Toen drie jaren later Alkmaar door de Spanjaarden tevergeefs werd belegerd, zal Assumburg wel van het krijgsvolk te lijden hebben gehad, maar bijzonderheden schijnen dienaangaande niet bekend.
	Naar het heet overleed Floris van Assendelft reeds in 1578, achttien jaren oud. Door zijnen dood kwam Assumburg c.a. aan zijnen vader Cornelis van Assendelft. Deze deed Nicolaas’ weduwe een proces aan, haar het vruchtgebruik betwistende en uitbetaling van zekere geldsommen vorderende. Wilhelmina van haren kant, die inmiddels was hertrouwd met Walraven van Brederode, meende ook het een en ander te vorderen te hebben, o.a. daar zij de dienaren van Cornelis, die 27 October 1568 was verbannen, tijdens diens uitlandigheid had bezoldigd evenals de soldaten, die cp Assumburg gelegerd waren geweest. Ten slotte kwamen partijen tot een accoord, krachtens hetwelk o.a. het huis Assumburg en de heerlijkheden Assendelft, Heemskerk en Castricum. en de landen van het voormalig huis Haarlem met alle inkomsten het volle eigendom werden van Cornelis van Assendelft.
	Cornelis van Assendelft overleed op den huize Assumburg in 1600 en werd in het bezit daarvan opgevolgd door zijnen zoon Gerrit, den laatsten mannelijken telg van zijn geslacht, die in het bezit van dit voorvaderlijk kasteel was, waarmede hij 5 Juni 1601 werd beleend.



	sterdamschen koopman. Ook hij deed aldaar zaken en was te dier stede aangeslagen voor een vermogen van drie tonnen gouds. Zijn huwelijk bleef kinderloos en zoo werd bij zijnen dood in 1674 zijne vrouw krachtens testament eigenaresse van Assumburg en verdere heerlijkheden. Zij liet zich met Assumburg c.a. 12 Augustus 1675 beleenen en hertrouwde in 1676 met eenen Gelderschen edelman, Eustatius van Bronckhorst tot de Pol, beschreven in de Ridderschap van Nijmegen, ambtman van Beest en Renoy, deken en kanunnik van het kapittel te Oirschot, en raad ter admiraliteit op de Maze wegens de Ridderschap van Gelderland.
	Ook dit huwelijk bleef kinderloos. Debora overleed in 1678 en 2 Februari 1679 werd
	haar tweede echtgenoot als haar erfgenaam met Assumburg beleend. Op zijne beurt hertrouwde hij en wel met Margaretha van der Capellen, vrouwe van Berkenwoude, die hem evenmin kinderen schonk. Hij verkocht het kasteel Assumburg met toebehooren, benevens de heerlijkheden van Heemskerk, Noorddorp en Hoogdorp 14 Februari 1694 aan Mr. Jean Deutz, die den 2Ósten d.a.v. voer 57.000 gulden ook de vrije heerlijkheid van Assendelft kocht van hoogergenoemden Maximiliaan Hendrik van Renesse, Graaf van Masny, Baron van Floeren, etc. Eerstgenoemde koop had echter voorloopig geen gevolg, daar de executeuren van den boedel van Debora Bake 27 Februari 1694 die goederen in arrest deden stellen.
	Toen Eustatius.van Bronckhorst 31 Maart 1697 op zijn huis Pollenbering te Bemmel
	De gracht van het zuidwesten gezien.



	in Geldeiland overleed, was deze zaak nog hangende en volgens zijn testament door hem aldaar 17 Januari 1696 gemaakt, waarbij hij in de eerste plaats herriep dat van 3 en 4 Maart ïógi: gemaakt op den huize Assumburg, volgde zijne vrouw hem in zijne rechten ten opzichte van Assumburg c.a. op. Eerst 14 September 1707 liet deze zich daarmede beleenen en droeg een en ander vervolgens aan Mr. Jean Deutz over, die eindelijk 4 April 1708 met het huis en bijbehoorende goederen werd beleend.
	Al kreeg nu de verkoop van 1694 eerst in 1708 zijn beslag, toch bewoonde Mr. Jean Deutz, die een voornaam bankier en groothandelaar te Amsterdam was en zitting in den raad dier stad had van 1692 tot zijnen dood in 1719, reeds in dien tijd het kasteel. Ook is zijne moeder Geertruid Bicker, weduwe van Jean Deutz, aldaar 7 Januari 1702 overleden.
	Assumburg, hetwelk hij in het vervolg gedurende de zomermaanden betrok in stede van zijn huis op de Heerengracht te Amsterdam, deed Mr. Jean Deutz aanmerkelijk verfraaien naar den smaak dier dagen en daaromheen een prachtig park met waterpartijen en plantsoenen aanleggen. Een duidelijk beeld van het slot Assumburg van die dagen geven de hierbij gereproduceerde kopergravures.
	Uit zijn i April 1692 gesloten huwelijk met Maria Rokeer, dochter van den Amsterdamschen burgemeester Mr. Jacob Boreel,. vrijheer van Duynbeek, St. Aecht en Meeresteyn, en Isabella Coymans, was hem 26 Mei 1693 een zoon Jean Deutz geboren, die bij zijnen dood 19 November 1719 het kasteel Assumburg en de heerlijkheden van Assendelft, Heemskerk, Hoogdorp, Noorddorp en Reewijk erfde en zich in vervolg van tijd, evenals zijne nazaten, Deutz van Assendelft noemde.
	Een jaar vóór den dood zijns vaders lB April 1718 was hij in het huwelijk getreden met Cornelia Maria Bors van Waveren, wier vader, Mr. Cornelis, ook tot de Amsterdamsche regenten behoorde. Hijzelf werd in 1725 tot schepen van Amsterdam verkoren. Hooge ambten schijnt hij overigens niet te hebben bekleed. Hij overleed in zijne vaderstad
	De noordelijke hoektoren.



	io Februari 1741 en liet zijne vrouw en kinderen niet onbemiddeld achter. Eerstgenoemde werd in 1742 geschat op een jaarlijksch inkomen van 20 a 22.000 gulden en overleefde hem tot 1 December 1763.
	Zijn oudste zoon, Jean Deutz van Assendelft, geboren i October 1725, erfde Assumburg en zijne andere heerlijkheden. Den 28sten November 1752 trad deze nieuwe heer van Assumburg in het huwelijk met de achttienjarige Sara Jacoba Clifford, dochter van een zeer gezienen Amsterdamschen koopman efi bankier Geörgè Clifford en Anna Sara Treschouw. Slechts kort mochten zij gezamenlijk het huis op de Keizersgracht te Amsterdam, of het kasteel Assumburg bewonen. Reeds 13 Mei 1755 werd hij zijner gade ontnomen zonder kinderen bij haar te hebben verwekt. De jeugdige weduwe hertrouwde enkele jaren later met den secretaris van Amsterdam Mr. Diderik Joan des H. R. Rijks Graaf van Hogendorp, heer van Steenhuysen, Baron van St. Jan-ten-Steen en Glossenberghe, weduwnaar van Cornelia Petronella Slicher. Assumburg en de omliggende heerlijkheden haars mans, die een vermogen van 285.242 gulden naliet, werden echter niet haar deel, maar kwamen aan Jean’s broeder, den 22 Februari 1730 geboren Mr. Cornelis Deutz van Assendelft.
	Na den 22sten September 1756 met Assumburg c.a. door den Prins van Oranje te zijn beleend, trouwde hij 12 October d.a.v. met zijn bijna 23-jarig nichtje Maria Deutz, dochter van Andries Adolph, vrijheer van den Weenaart, en Cornelia Abigael van Collen. In het volgend jaar werd hij raad in de vroedschap van Amsterdam, als hoedanig hij zitting had tot 1 November 1770, toen hij op zijn verzoek werd ontslagen.
	Door aankoop vermeerderde hij bij verschillende gelegenheden zijn onroerend bezit in deze streken. Zoo kocht Mr, Cornelis Deutz van Assendelft, vrijheer van Assendelft en Assumburg, heer van Heemskerk, raad en commissaris der stad Amsterdam, meesterknaap van Brederoode, etc. etc. etc. 23 April 1761 voor 12.700 gulden de hojsteede van ouds genaamt het oud adelijk huis Meeresteyn, met de huysinge en annexe landerijen,, en 10 Juli
	Westelijke hoek van de binnenplaats.



	1780 voor 9.200 gulden de heerlijkheden van Wijk-aan-Duin en Wijk-op-Zee. Van zijne tante Elisabeth Jacoba Bors van Waveren, die 16 September 1771 overleed, erfde hij meer dan een millioen gulden, welk accres van zijn vermogen ongetwijfeld ook Assumburg ten goede zal zijn gekomen.
	Zijne echtgenoote werd 4 October 1784 in de Nieuwe kerk te Amsterdam begraven en hijzelf stierf op Assumburg 17 Maart 1788. Zijn zoon Mr. Andries Adolph Deutz van Assendelft, die 6 November 1764 te Amsterdam het eerste levenslicht had aanschouwd, volgde hem in het bezit van Assumburg en bijbehoorende heerlijkheden op.
	In 1790 zat deze in de schepenbank van Amsterdam en van 1791 tot 1795 als raad in de vroedschap dier stad. Door de omwenteling trad hij op den achtergrond, maar hierin kwam dra verandering bij het herstel onzer onafhankelijkheid : 9 April 1814 werd hij tot lid der Staten-Generaal benoemd en 28 Augustus d.a.v. tot lid der Ridderschap van Holland, en na van 1815 tot 1818 in de Tweede Kamer te hebben gezeten, verhuisde hij vervolgens naar de Eerste Kamer. Ook in zijne geboortestad speelde hij een rol van beteekenis. Hij werd n.l. 19 April 1821 burgemeester van Amsterdam en bekleedde aldaar sedert 15 Maart 1824 het wethouderschap. Het laat zich dan ook denken, dat hij meer in zijn huis op de Keizersgracht zal hebben gewoond dan op Assumburg, al zal hij daar in de zomermaanden wel eenige verpoozing hebben gezocht. Den juni 3:833 is hij te Amsterdam overleden.
	Uit zijnen 25 September 1785 te Heemskerk gesloten echt met Jacoba Margaretha Maria Boreel, vijftienjarige dochter van den Amsterdamschen raad Mr. Willem Boreel
	Jhr. Mr. Andries Adolph Deutz van Assendelft (1764—1833); naar een schilderij van Tischbein in het kasteel Marquelte



	en Maria Trip, die hem 3 December 1816 in het graf was voorgegaan, waren hem twaalf kinderen geboren, t.w. acht zonen en vier dochters. Zijn jongste zoon Jhr. Mr. Jacob Maarten Deutz van Assendelft, geboren te Amsterdam 6 October 1803, erfde Assumburg met de vrije heerlijkheid van Assendelft. Hij trad in de Amstelstad lB3B in het huwelijk met Josina Johanna Willink, dochter van Ananias, lid der [Provinciale Staten van Noord-Holland en Directeur der Nederlandsche Bank, en Hillegonda Josina van Vollenhoven. Alleen gedurende de zomermaanden werd Assumburg door dit echtpaar bewoond, het overige gedeelte des jaars woonden zij te Amsterdam.
	Jhr. Mr. Jacob Maarten Deutz van Assendelft overleed op Assumburg 30 September 1858 en liet geene kinderen na. Zijne weduwe bleef des zomers het oude kasteel bewonen, maar toen zij 15 December 1867 te Amsterdam de oogen sloot, wachtte Assumburg een droevig lot. Geen der naaste familieleden en erfgenamen toch betrok het huis. Eerlang werd het van den kostbaren inboedel ontdaan en na verloop van een aantal jaren, waarin verval niet uitbleef, werden tot besluit nog fraaie betimmeringen, deuren, spiegels, schoorsteenmantels e.d. uit het slot verwijderd om in het naburige kasteel Marquette weder eene eervolle plaats in te nemen. De eigenaar van laatstgenoemd kasteel, Jhr. Mr. Hugo Gevers, die door geboorte en huwelijk aan de laatste eigenaren en bewoners van Assumburg was vermaagschapt, wilde dit oude bouwwerk echter niet aan algeheelen ondergang prijsgegeven zien en aan hem is het te danken, dat het kasteel met den naasten omtrek 18 September 1911 eigendom van het Rijk werd.
	Onder leiding van den Rijksbouwmeester zijn verschillende herstellingen aangevangen.
	ui.
	Jacoba Margaretha Maria Boreel (1770—1816), echtgenoote van Jhr. Mr. A. A. Deutz van Assendelft; naar een schilderij van Tischbein in het kasteel Marquette.
	I 0



	welke zoover wij weten, er zich toe moeten blijven beperken om het gebouw voor verder verval te behoeden en dus niet den omvang van een volledige restauratie zullen krijgen. In de eerste plaats ontbreken hiertoe de noodige volledige historische gegevens en maakt de samenstelling van het gebouw, uit deden bestaande van verschillende tijdperken, een stijlhistorisch overzicht ondoenlijk, maar in de tweede plaats is het terrein om het huis, dat in eigendom aan het Rijk overging, zeer beperkt.
	Het bestaat in een strook van ten hoogste enkele meters ter weerszijden, met het voorplein en de oranjerie links, van de stalgebouwen aan de overzijde slechts de gevel, benevens de oprijlaan van knoestige oude lindeboomen, zoodat van een breeden, eenigszins passenden uitleg geen sprake kan zijn.
	Uit den vervallen toestand van het kasteel en de overblijfselen in de omgeving valt intusschen een grootsche opzet af te leiden en geholpen door oude gravures, welke in overvloedig aantal bestaan, krijgt men een denkbeeld van Assumburg in de tijden van zijn grooten bloei.
	Waar het hoofdgebouw zelf zich op het oogenblik vrijwel als een bouwval vertoont, waar van den vroegeren parkaanleg geen sporen meer te vinden zijn en wij in de rechtlijnige indeêlihg der tegenwoordige bieten- en rapenvelden van den oorspronkelijken geometrischen tuinaanleg slechts iets kunnen herkennen, en waar eindelijk het inwendige een beeld geeft van totale verwaarloozing, zijn wij des te dankbaarder de verschillende afbeeldingen tot gids te kunnen nemen.
	De vergelijking van sommige der gravures met de kort geleden gemaakte fotografische opnamen toont aan dat Assumburg, wat algemeene omtrekken betreft, in den loop der eeuwen niet veel ingrijpende verandering onderging.
	De zuidwestelijke gevel vooral, met zijn twee zware vierkante hoektorens en kleinere middentoren, vertoont groote overeenkomst met de aan de kaart van Peter Bruyns ontleende en in 1594 gemaakte afbeelding.
	Het achtkante torentje tegen den hoek van den grooten zuidelijken toren aangebouwd, draagt op de teekening een spitsen top; in werkelijkheid is deze toren ter halver hoogte afgebroken en het zich op de hoogte der tweede verdieping bevindende, door een borstwering omgeven plat, draagt den naam van „schavot” en staat in verbinding met een vertrek in den toren waarvan de geschiedenis gewaagt als de „gevangenis”, waar volgens de overlevering, „de gravin van Egmond” had gevangen gezeten.
	De dubbele dikke deur met zware sloten, grendels en schaftgaten, de aanwezigheid van een paar geroeste handboeien verleenen in elk geval aan dit lokaal de noodige griezeligheid. Of het schavot ooit dienst heeft gedaan, weten wij niet, maar in elk geval:
	„Dit moet ik hier nog van Assumburg verklaren,
	Hoe het in hooger macht een hooge Vierschaar spant,
	Tot straffe van ’t geboeft, tot zuivring van het Land”.
	De galerij, welke op de binnenplaats tegen den noord-oostelijken vleugel is aangebouwd, draagt inderdaad nog den naam „Vierschaar” en schijnt werkelijk bij het oefenen van rechtspleging, gebruikt te zijn.
	Als bouwkunstig fragment is deze galerij stellig het merkwaardigste en tegelijkertijd het



	oudste deel van het slot en een i6de eeuwsch overblijfsel van vóór de groote verbouwing door Gerrit van Assendelft, in het begin der i7de eeuw!
	Bogen en kolommen vertoonen zelfs duidelijk gothieke'vormen en afgaand op de profileering van de arcaden en de voetstukken der zuilen zou men geneigd zijn de herkomst van deze bouwdeelen in de i5de eeuw te zoeken, ware het niet dat deze veronderstelling door het ornament op de kapiteelen, dat duidelijke i6de eeuwsche renaissance motieven vertoont, werd weersproken.
	Keeren wij tot de teekening van Bruyns terug, dan is op te merken dat Assumburg rondom in het water gelegen, door een brug aan den noordelijken hoek verbonden is aan
	den wal, waar verschillende dienstgebouwen ten noordwesten van het eigenlijke kasteel om een klein plein gelegen waren.
	In het begin der i7de eeuw bestond deze brug daar ter plaatse nog.
	De voormalige „Vierschaar” op de binnenplaats.
	De prent van Vinckeboons geeft duidelijk te zien hoe deze brug zich van den oever afbuigend, toegang geeft naar een ingang links van den noordelijken hoektoren. De afbeelding zou nog aan de betrouwbaarheid kunnen doen twijfelen, de teekenaar toch liet aan de fantasie voor het overige vrij spel; een valkenier met lange speer gewapend komt de brug af, vergezeld van een drietal bassende honden, welke de bewoners, deftige luiden in rijke kleedij, tegemoet snellen; een pauw, een kat, een papegaai, zwemmende eenden in de gracht