= IM HEIJERMANS = UIT TANTE S JEUGD



	



	



	



	UIT TANTE’S JEUGD.



	ONS SCHEMERUURTJE.
	V.
	H. MEULENHOFF – AMSTERDAM – 1916.



	UIT TANTE S JEUGD.
	IDA HEIJERMANS.
	GEÏLLUSTREERD DOOR BAS. v. d. VEER.
	H. MEULENHOFF – AMSTERDAM – 1916.



	„ 2e£, wil je even. -met rrve ‘ballen,’' Klem-Elsje.



	I.
	HET KWAM NIET UIT!
	W im, Jan, Bets, Cor, Zus en kleine Broer, het heele vroolijke troepje, drong om tante Kiek heen.
	„En nu vertellen, tante,” vleiden ze.
	„Wat?” vroeg tante Eiek.
	„Klein-Duimpje,” riep Cor.
	„Ajakkes,” zei Wim, „dat kennen we al lang. Toe tante, vertel eens wat uit den tijd, toen u zelf een kind was.”
	„Ben u ook wel eens een kind geweest?” vroeg Zns met heel groote, heel diepe vraag-oogen.
	„Of ik,” zei tante.
	„Heusch waar, echt waar?” informeerde Broer die tante zoo héél groot vond. Ze was dan ook groot. Ze had groote oogen, een grooten neus, een grooten mond, groote handen, groote voeten. Maar ze had ook een groot hart. Dat wisten de kinderen wel. Niemand die zóó troosten kon als tante, wanneer een van het kleine goedje verdriet had, en dat gebeurde nog al dikwijls. Wanneer je dan met je hoofd tegen tante’s schouder aanlag, wanneer haar arm rond je was, dan voelde je ook langzamerhand je verdriet weggaan. Ja, het was soms prettig een pop te breken, een knikker te verliezen, een tand te hebben die pijn deed, een klap te ontvangen, als je hem niet verdiend had, om door



	tante getroost te worden, om bij tante uit te huilen, die nooit iets gek of dwaas vond.
	„Wat kunnen jullie toch malle vragen doen, zei Jan. „Natuurlijk is tante Riek vroeger klein geweest.”
	„Had u toen ook een klein bed als ik?” vroeg Zus.
	„Zeker,” zei tante.
	„En een vader en een moeder,” vroeg Broer.
	„Ja jongen, zeker.”
	„En een grootmoeder?”
	„En broertjes en zusjes?”
	„Ja zeker, oom Dolf en tante Anna en oom Wülem en oom Karei waren toen ook klein.”
	„Leefde Moetje toen nog?” vroeg Bets.
	„Ja,” zeide tante Riek zachtjes. „Moetje was toen ons jongste zusje, met mooie blonde krulletjes en blauwe oogen. Kijk, ze zag er net uit als kleine Zus nu.”
	De kinderen zwegen en keken allen naar Zus, die nu plotseling iets voor hen kreeg, wat zij vroeger nooit gehad had. En tante Riek dacht zeker op eens aan lang vervlogen tijden, of zij vond het kleine meisje heel erg lief, want zij tilde Zus op haar schoot, waar zich het kind in tante’s arm vüjde.
	„Tante Riek”, vroeg zij, „was Moetje ook wel eens stout, toen zij nog een klein kindje was?”
	„Ja zeker ook wel eens.”
	„En u tante?” vroeg Wim.
	„Ik ben ook wel eens ondeugend geweest.”
	„Erg?” vroeg Cor.
	„Ja,” antwoordde tante beslist.
	„Hebt u wel eens gesnoept,” vroeg Oor met een kleur.



	„Ja,” zeide tante.
	„En gejokt?” vroeg Jan.
	„Ja, jongen, heel erg gejokt.”
	Bets keek tante met groote oogen aaji, want gisteren had zij gejokt en toen was tante streng geweest Als tante nu zelf vroeger ook gejokt had, dan was het toch met zoo erg, als Bets het ook deed!
	Tante verstond echter de taal der oogen en daarom zei zij: „Nu zal ik beginnen te vertellen uit den tijd toen ik klein was, heel klein.
	Tante Nanny was toen ziek.”
	ie is dat, tante Nanny?” vroeg Cor.
	„Tante Nanny is ook dood,” zei tante weer wat zachter. „Tante Nanny was mijn oudste zuster. Zij was el ,^ef ,en ik hie]d veel van haar. Zij was echter rkwijls ziek, en in den tijd waarvan ik spreek, lag zij m bed met haar been in gips, omdat de dokter bang was, dat zij kreupel zou worden.”
	„Wat is dat, gisp?” vroeg Broer, die een klein beetje lispelde. J
	„Jongen, hou je mond,” zei Wim, „laat tante nu vertellen, gips is gips.”
	„Ik zal het je straks uitleggen,” suste tante en zij vertelde verder. „ledereen had erg medelijden met haar. Ook onze grootmoeder. Dat was een heel oude vrouw van wie wij allemaal heel veel hielden en naar wie wij altijd heel graag toegingen. Misschien, omdat zij ons altijd wat gaf. Heel dikwijls kregen wij geld van haar, een stuiver of een dubbeltje, en daarvoor mochten wij koopen wat wij wilden. J



	„Op een dag, ik was toen acht jaar, ging ik naar grootmoeder.
	„Hier heb je een kwartje,” zei grootmoeder. „Maar dat is niet vgor jou. Dat is voorf ÏTanny. Daar mag ze wat lekkers voor koopen.”
	„Nanny was nw oudste zuster niet, tante Eiek?” vroeg Zus.
	„Kind, luister dan beter,” bromde Jan.
	Tan Eiek groote hand streelde Zusje’s kleine,
	fijne kinderkopje en tante Eiek vertelde verder:
	„Hier heb je een kwartje,” zei grootmoeder.
	„Ik was een beetje teleurgesteld. Ik had gerekend op een stuiver en nu was het heele kwartje voor Nanny.



	Om thms te komen, moest ik voorbij een winkel, waar heerlijke kussentjes te koop waren, de heerlijkste die men zich maar denken kon.”
	hieldrUine °f Witte?” Vro6g Broer’ die van kussentjes
	laat nu stil ziJn met zijn gekke vragen,” zei Willem. & ’
	„Stil, baas,” zei tante tot het heel klein ioneetie eJJ. hem °P haar andere knie; dan was hij altijd heel zoet en stil. J
	„Ik hield net als Broer heel veel van kussentjes en toen, het was heel leelijk en heel slecht, —gingik in den winkel, haalde het kwartje voor den dag en kocht voor vijf centen kussentjes van Nanny’s kwartje. Twee dubbeltjes kreeg ik terug.” J
	„Hè, tante,” riep Cor, die schrok.
	„Ik at van de kussentjes en vond ze heel lekker en maakte een groeten omweg om veel uit mijn zakje te kunnen snoepen, vóór ik thuis was. Maar toen ik dicht bij huis kwam, voelde ik mij toch niet erg op mijn gemak.
	oïn> f 1 ik’ t.oen ik thuis kwam, „grootmoe heeft mij 20 cent voor je gegeven.”
	„Heb jij niets gekregen?” vroeg Han.
	„Hee,” zei ik.
	' f „Ga dan maar een dubbeltje wisselen, dan mag iii vijf centen hebben.” s JJ
	„Ik had moeten zeggen, dat ik al voor vijf centen kussentjes gekocht had, maar dat durfde ik niet, en dus wisselde ik het dubbeltje en nam de vijf centen.
	„Zeg, kindertjes, jullie hebt wel eens iets gedaan,



	„Ik at van de kussentjes en vond ze heel lekker,



	wat niet goed was, hé? Wat voel je je dan ongelukkig met waar? De kussentjes vond ik niets lekker meer’ vooral ook, omdat ik ze in het geniep opeten moest!
	„Den volgenden dag kwam grootmoeder.”
	„He, tante,” riep Cor weer.
	„Wel Nan,” vroeg ze, „wat heb je voor mijn kwartie gekocht?” J
	„Een kwartje, grootmoe! Eiek heeft mij 20 cent gebracht.”
	„Ik was in de kamer en had mij wel willen verstoppen toen grootmoeder kwam.
	„Eiekje,” zei het oude mensch, „kind, heb ik je geen kwartje gegeven?” J ë
	„Neen, grootmoe,” loog ik, „het was 20 cent,” maar grootmoe aankijken, dorst ik toch niet.
	„Grootmoe, u zult u wel vergist hebben,” zei Eauny, „want als het een kwartje geweest was, zou Eiek mij het wel gegeven hebben.”
	„Dan heb ik mij zeker vergist,” zuchtte grootmoe; „och, m den laatsten tijd suf ik zoo dikwijls.”
	„Maar toen grootmoe weg was, riep Ranny mij bij zich en zei: „Riek, het is toch hensch waar, dat grootmoe je 20 cent voor mij gegeven heeft? Je deed daar net zoo raar, alsof je jokte.”
	„Ik heb niet gejokt,” zei ik.
	„Kijk mij dan eens goed aan, Eiek.”
	„En ik keek Nanuy aan; ik weet het nog heel goed en ik hield haar blik uit, omdat ik begreep, dat als ik het met deed, de waarheid mij, of ik het wilde of met, uit den mond zou komen.



	„Dan ishetgoed, Eiek,” zei Kanny en gaf mij een zoen.
	~Kindertjes, niemand, heeft ooit geweten, dat ik toen gejokt heb. Maar ik ben erger gestraft geworden dan wanneer ik mijn leugen bekend had. Ik was een heelen tijd bang, dat ik er ’s nachts hardop van droomen zou. Mijn zakje kussentjes heb ik weggegooid, omdat ik ze niet meer eten kon. Kanny’s vijf centen had ik wel in het vuur kunnen gooien.
	„O, kinderen, als ik er nn nog aan denk, dat ik toen zóó gejokt heb, dan schaam ik mij nog, nu, dat ik een groot mensch ben. Want
	„Je deed daar net zoo raar, alsof je jokte.”



	zie je, wat je in stilte doet, is veel erger, dan wat je eerlijk bekent. Je moet er aan denken, ’s avonds, als je heel stil in je bed ligt en niemand zich met je bemoeit dan je zelf. Zoo’n jokken, die niet uitkomt, is als een wondje dat je altijd pijn doet, omdat niemand er naar kijkt. Zie je, kinderen, als je iets gedaan hebt, wat niet goed is, en dat doen alle kinderen op hun beurt, en je vertelt het dan aan je moeder, of aan een ander groot mensch, die veel van je houdt, en dat groote mensch heeft dan ernstig met je gesproken, of je hebt de straf gehad die je verdiende, dan is het toch of je weer vroolijk begint te worden; dan heb je een gevoel binnen in je lijf, alsof je heel vuil was en een lekker frisch bad hebt gekregen. Ik heb nog wel eens meer gejokt, maar nooit heb ik er zooveel verdriet van gehad als dien eenen keer, dat het niet uitgekomen is. Toen voelde ik mij zoo diep ongelukkig, en ik schaamde mij zóó, maar zóó erg over mijn leugen, dat ik niet meer had kunnen en durven vertellen, wat ik gedaan had.”
	Tante zweeg en de kinderen zwegen.
	~Tante,” zei Wim heel zachtjes, ~weet n wel van dat gebroken glas? Dat had ik gebroken en niet de poes.”
	„Ik ben blij, dat je bet mij zegt, Wim.”
	„Mag ik het nieuwe glas uit mijn spaarpot, betalen, tante?”
	„Doe dat, jongen,” en tante zette de kinderen van haar schoot af en gaf Wim een hartehjken zoen.
	„Tante Eiek,” riep Broer, ~ik heb suiker gesnoept.”



	„Maar dat zal Broer nu stellig wel niet meer doen,” zei t&iite.
	..Nee.” zei Broer, met ernstig, dik bakkesje.
	”lk geloof niet, dat ik gejokt heb na verleden keer, verklaarde Jan.
	„Ik ook niet,” riepen de anderen.
	„Toe, tante, vertel nu verder.
	~Ben anderen keer. Hoor de klok eens, het is al acht uur.”
	En tante stak het licht aan, gaf den kinderen hun glas melk en bracht het levendige troepje naar bed.
	11.
	WAAROM DB KINDEREN VADER ZOO HARTELIJK VERWELKOMDEN.
	Tante zat alleen met de kinderen aan tafel. Vader zon pas later thuis komen eten, omdat hij heel veel werk had, dat af moest.
	Verbeeld n tante,” zei Bets, „er is een nieuw kind bij” ons op school gekomen en ze zeggen, dat d er vader in de gevangenis zit.”
	Ja” zei Wim opkijkend van zijn bord rijst, ~ja, hensch tante. Hij moet nog twintig j aar in de gevangenis zitten. Hoe heet ze ook weer, Jan?



	„Marie van der Kist,” zei Jan.
	„Zóó heet ze,” riep Cor.
	Tante dacht na. Van der Kist Ja, dat was de naam van een man, die iets slechts, iets héél slechts gedaan had.
	••”\ie.e1Sel^k’ hè’ tante>” zei Bets, al etende. „Maar wij hebben afgesproken niet met haar om te gaan Verbeeld je met zoo’n kind, die d’r vader in de gevangenis zit.” &
	„Nou van onze klasse zal ook niemand met d’r om willen gaan,” zei Cor.
	„Jullie zijn nog veel te klein om je met alles te bemoeien,” zei Jan.
	De vier kinderen gingen op dezelfde school. Zns en Broer waren nog te klein; die bleven thuis.
	„Dat vind ik ook,” zei Wim. „U ook niet Tante?”
	lante gaf geen antwoord. Zij hoorde niet of wiide met hoeren. ZwiJgend a* zij voort, slechts Broers servetje recht trekkend. J
	„Als je ’t niet wist, zou je niks an d’r merken,” gine im door. ~Ze ziet er net uit als andere kinderen.”
	„Hoe weten jullie het?” vroeg tante.
	en jongen uit mijn klasse wist het,” antwoordde Wim, „en die heeft het verteld.”
	„De heele school weet het nou,” rien Cor De laagste klasse ook.” ’ ”
	„Zoo,” zei tante en meer niet. Toen begon Broer te knoeien en te eten op een manier, die de grooteren altijd aan het lachen bracht.
	„Vieze jongen,” riep Zus met haar ernstig gezichtje.



	Zij had dan ook heel wat meer verstand van nette tafelmanieren dan de kleine vent, want zij was bijna anderhalf jaar ouder dan hij.
	Nu spraken de kinderen over iets anders, totdat het maal gebruikt was.
	„Wie helpt me afruimen?” vroeg tante. „We moeten gauw alles weg zetten, want ik ga vertellen.”
	„Vertellen, dol,” juichten de kinderen. Het wès dan ook een verrassing voor hen, want in de week gebeurde het maar zelden, dat tante vertelde.
	Wim, Jan, Bets, Cor, Zus en Broer, allen hielpen mee. Héél spoedig dan ook was de tafel afgeruimd en de huiskamer had weer die gezellige netheid der verteluurtjes.
	Op een hoek der tafel lag een servet gespreid, waarop alles klaar stond voor vader, als die kwam eten.
	„Ikke op de knie van tante Eiek,” riep Broer en hij zat er reeds, vóór tante hem had kunnen optillen.
	„Ik op een stoof,” riep Zus en haar uitverkoren, plekje was dra in orde gebracht, op een stoof, heel dicht tegen tante aan; een heel klein blond meisje tegen een groote vrouw in een donkere japon.
	Wim lag languit op den grond met zijn hoofd op zijn elbogen; de drie anderen zaten op stoelen.
	„Begin nou, tante,” vleide Oor.
	„Toen ik klein was,” begon Tante, „ging ik op school net als jullie, De scholen waren toen niet hetzelfde als nu, maar daar wil ik nu niet over vertellen. De kinderen waren wèl hetzelfde als nu; zij waren ondeugend en vroolijk, zij snoepten, zij plaagden, zij jokten; zij deden



	Ons Schemeruurtje. V.
	2
	Heel dicht tegen tante aan.



	net dezelfde dingen die nn nog beknord worden.”
	„Moest u wel eens school blijven tante,” vroeg Jan, voor wien wel eens de schooldagen zeven in plaats van zes uren lang waren.
	~Ja jongen, maar daaraan denk ik toch niet met verdriet terug. Maar wel aan den tijd, toen ik ongeveer elf jaar oud was. Toen werd ik geplaagd, omdat ik een leelijk klein meisje was, dat er dikwijls heel slordig uit zag, en lang zoo netjes niet als de rijke kinderen, die ook bij ons op school waren. Oom Dolf en tante Anna gingen niet op dezelfde school als ik, en oom Willem en oom Karei waren nog te klein om school te gaan.”
	„En ons gestorven Moetje?” vroeg Zns.
	„Die was toen ook te klein,” zei tante en kaar vingers gingen streelend over Znsje’s blonde krulletjes.
	„Enne, neef Piet?” vroeg Broer om iets te vragen.
	„Daar heb je hèm weer met zijn malle kletsvragen,” zei Winti’s geërgerde stem van den grond.
	Even moest tante haar lippen drukken op Broers bolle wangetje en toen ging zij door:
	„Ku dan, ik was een leelijk kind. Ik was mager en bleek, had heel kort haar, en zag er heelemaal niet uit als een meisje, dat de menschen dadelijk aardig vinden. Ik was ook snibbig en kattig.”
	„Niet waar,” riep Bets, „dat kan niet.”
	„Hensch, Bets, het was zoo. En tante Nanny, die dood is, was er dikwijls genoeg bedroefd over; maar op school was ik veel kattiger dan thuis, omdat ik geplaagd werd. O, kinderen, het is verschrikkelijk



	geplaagd te worden; het is bijna het ergste wat een kind overkomen kan, als je zoo heelemaal alleen staat tegenover anderen.
	Eeus had mijn moeder een jurk voor me laten maken uit een japon van een tante van mij. Het was een heel leehjke jurk met groote ruiten, waarin ik nog magerder dan anders leek. En ik had laarzen aan, die me veel te groot waren.”
	„Dat was niet aardig van uw moeder om u zoo eek naar school te laten gaan,” zei Jan.
	„Mijn moeder kon er niets aan doen, want zij was arm en zij had me ook liever mooie jurkjes en keurige laarsjes gegeven.” ë
	„Waarom liet ze u dan op een rijke school gaan,” vroeg Wim. & ’
	„Omdat er op die school heel veel geleerd werd, en mijn moeder vond dat ik knap worden moest.
	„Maar laat me nu verder gaan.
	„U kinderen wat herinner ik mij nog goed den dag, dat ik voor het eerst met die malle jurk en die veel ■f . ,gr°°te laarzen school kwam. Ik zie nog alles zoo duidelijk voor me, alsof het gisteren gebeurd was en dan zie ik een groote hoop kinderen en daarin stond een klem, leehjk meisje; dat was ik. Eu al die kinderen schreeuwden en de een trok aan mijn jurk en de ander aan mijn mantel.
	„Magere kat,” riep er een.
	„Waar heeft je moeder die ruiten gekocht,” vroec een ander. & ’ 8
	„Wat voelde ik mij ongelukkig, diep ongelukkig.”



	En tante zei het met zulk een treurige stem, dat Broer zachtjes zoentjes op haar hand gaf, Zus haar kleine kopje dichter tegen haar aan drukte en Wim onbeweeglijk haar lag aan te staren.
	„De juttronw,77 ging tante voort, „had niets gemerkt, want als de kinderen mij plaagden, dan deden ze het op straat.
	„O, ik herinner mij nog, dat het een prachtige lentedag was. Maar ik zag niets van de blauwe lucht; ik
	voelde niets van het heerlijke windje; ik voel de alleen dat ik geplaagd werd en dat ik diep ongelukkig was. Ik voelde me zoo klein, zoo leelijk, zoo mal
	„Magere kat,” riep er een.



	aangekleed, en niemand die mij verdedigde, niemand die op mij lette.”
	Tante zweeg even en geen der kinderen sprak een woord. De pendule op den schoorsteen tikte slechts heel regelmatig: tik—tak, tik—tak.
	~Toen ging de schooldeur open,” vertelde tante weer, „en ik stormde naar binnen en ik vloog op mijn plaats, blij van de wreede meisjes af te zijn. En mijn buurvrouw in de bank schoof zoo ver mogelijk van mij af, omdat zij zeide vies van mij te zijn.
	„En ik verlangde naar twaalf uur, ik snakte ernaar. Ik kon niet opletten, omdat ik dacht aan plagen. En toen eindelijk, eindelijk de bel ging, toen rende ik naar huis en ik zei, dat ik niet meer naar school wilde, dat ik een andere jurk moest hebben. Nooit, kinderen, nooit, nee in mijn heele leven niet, heb ik gehuild, zooals ik toen gehuild heb.”
	Tante’s stem was steeds meer gedaald. Weer zweeg zij en weer heerschte in de kamer de stilte, waarin niets anders gehoord werd dan het tik-tak der pendule.
	„Toen liet tante Nanny mij bij zich aan bed komen, ze lag toen nog in bed, en zij troostte mij en zij zeide, dat ik school moest gaan om knap te worden en dat er geen andere jurk en geen andere laarzen voor mij waren. Maar dien middag hoefde ik niet naar school te gaan. Moeder ging naar de juffrouw en vertelde dat ik geplaagd was geworden; en den volgenden dag had ik mijn jurk met ruiten en mijn veel te groote schoenen weer aan. Ik ging zoo laat mogelijk naar school om de deur open te vinden en ik nam een omweg om maar



	niemand van de andere kinderen tegen te komen. Ze lieten mij echter met rust, maar niemand bemoeide zich met me. Ik was op straat, heel alleen.”
	„En,” ging tante op anderen toon voort, .„hoe heette dat meisje, waarvan je van middag aan tafel sprak?”
	„Marie van der Kist,” zei Cor.
	„Och, kinderen, wat heb ik met dat schaap te doen. Ik weet wat plagen is, wat moet die stumper zich ongelukkig voelen.”
	„Wij hebben haar niet geplaagd,” zei Wim zachtjes. „Wij willen niet met d’r spreken, omdat d’r vader in de gevangenis zit. Hij heeft....”
	„Sst,” viel tante in de rede. „Maar ik zie het groote verschil niet tusschen plagen en links laten liggen. Die Marie moet zich nog eenzamer gaan voelen dan ik. Want zie je, kinderen, als ik thuis'kwam, troostte Nanny mih mijri lieve zuster Nanny, (en ook vader en ook moeder. Maar als die Marie thuis komt ”
	Tante eindigde haar zin niet. Zij legde Broer makkelijk tegen zich aan. De kleine jongen lag zóó lekker warm en zoo rustig, dat hij ingedut was.
	„Kijk, kinderen, je bent wel jong, maar ik wou toch ernstig met je praten. Wat Marie’s vader gedaan heeft, is erg, héél erg. Maar zij kan het niet helpen, nietwaar? Zij was een arm klein kindje, toen haar vader dat leelijke, dat verschrikkelijk leelijke deed. Nu begint zij al groot genoeg te worden om daar verdriet over te hebben en wanneer zij dan nog door jullie geplaagd wordt....”
	„Maar mijnheer wil niet, dat we plagen,” zei Jan vergoelijkend.



	„Ja, maar,” zei tante, „je moet meer doen dan nietplagen, je moet lief, bizonder lief tegen haar zijn, omdat jullie zóó veel gelukkiger bent dan dit arme kind.
	„Jullie moeder is d00d,.,.” Tante’s stem was even heel onzeker. „Maar o, je moeder was zóó lief tegen iedereen.”
	Wim verwoog zich even. Hij, de oudste van het zestal, zag in zijn herinnering een vrouw, tegen wie hij moeder had gezegd, en die mooie, zachte blauwe oogen had gehad.
	„Als je moeder op dit oogenblik met je sprak, zou zij hetzelfde zeggen als ik, want zij a wilde van haar kleuters brave menschen maken.
	„Jullie hebt ook een vader, en een vader van wien de menschen niets dan goeds zeggen. Als jullie voorbijgaat, dan zeggen die menschen: kijk, dat zijn de kinderen van dien flinken van Bos. En als Marie van der Kist voorbijgaat, dan zeggen die menschen: daar heb je de dochter van dien man in de gevangenis. Dat is heel treurig voor haar, en daarom moeten jullie, die zooveel vóór hebt, heel lief tegen haar zijn en heel veel medelijden met haar hebben.
	„Want, kinderen, als ik thuis kwam, bitter bedroefd, omdat ik geplaagd was, dan werd ik lief getroost en dan vergat ik mijn verdriet weer. Maar die arme Marie heeft misschien een moeder, die nog meer verdriet heeft dan zij, en broertjes en zusjes, die net zoo geplaagd worden als zij....
	„Verbeek je eens, dat jullie vader was als die van der Kist, wat zou dat ongelukkig wezen!” Net ging de deur open en de vader kwam binnen.



	Donker en zwart leek hij in het gat der deur en toch zagen de kinderen hem beter dan anders.
	En plots was het hééle troepje op, zelfs Broer, die nog slaapdronken was. Met buitengewone hartelijkheid werd de man door zijn kinderen begroet.
	~Dank u, dank u!” zeiden hun kussen en handdrukken.
	En toen mochten zij nog een half uurtje opblijven, waarin zij over alles en nog wat babbelden.
	~Tante,” vroeg Bets den volgenden morgen, „mag ik dat mooie sprookjesboek aan Marie leenen?”
	„Je bent een lieve meid,” zei tante en ze kneep haar nichtje in de wangen.
	„Tante, ik zal ’r een mooi plaatje geven,” zei Oor.
	„En als iemand ’r plagen durft, zullen Jan en ik hem op zijn kop geven, niet waar Jan?”
	„Of ik,” antwoordde Jan.
	Toen maakte tante de boterhammentrommeltjes klaar, en met liefde in haar heele gezicht keek zij de vier kinderen na, die vroolijk naar school gingen.
	111.
	VAN OOM FRANS.
	Een vrije schoolmiddag! Buiten was het groezeliggrauw. In de verte kon je hemel en aarde bijna niet



	van elkaar scheiden. Op de velden lag vuil-witte sneeuw, want de motregen die langzaam, eentonig erop neersiepelde, deed de sneeuw tot een kledderige pap worden, waarmee noch gooien, noch glijbaantje-spelen mogelijk was. Op de wegen was het één modder al modder; je bleef erin vastkleven; het was heelemaal geen weer voor de kinderen om buiten te ravotten. En dus bleven zij binnen, toch wel genietende van de vrije uren, waarin je zoo heerlijk lui op een stoel lezen kon, of iets anders doen waarvan je veel hield.
	Tante was bezig een rommelkast uit te halen, belangrijk werkje in de oogen der kinderen, want uit de hoekjes kwam wel eens iets dat de kinderen nooit gezien hadden.
	~Tante,” vroeg Bets, ~mogen we in dat album kijken?”
	„Ja,” zeide tante.
	Bets op een stoel met het album op haar schoot; Oor achter haar en Zus en Broer naast haar om mee te kijken.
	Stijf en star zagen de verbleekte photografieën de kinderen uit het album aan: portretten van mannen en vrouwen die een boek, of een mandje, of bloemen in de hand hadden, tegen een stoel of trapje leunden, en anders, heel anders gekleed waren dan de menschen, die de kinderen om zich heen zagen.
	„Kijk, da’s tante Eiek,” riep Oor, wijzende op een portret waarop tante nog leek, ofschoon zij nu heel veel ouder was.
	„En daar heb je oom Dolf!”



	Wim en Jan, die aan een landkaart bezig waren, moesten nu ook het album zien.
	„Da’s moeder,” zei Wim. „Met waar, tante?”
	Tante kwam kijken.
	„Ja, dat was jullie moeder, toen zij vijftien jaar was.”
	Opmerkzaam zagen de kinderen het portretje aan.
	„Ik vind toch niet dat ze op Zus leek,” zei Bets.
	„Jawel, jawel,” zei Jan, „kijk maar eens, dezelfde krullen.”
	En Zus werd gemonsterd door de vier oudsten
	„Tante, wie is dat?” vroeg Wim en wees op een ander jong-meisjesportret.
	„Tante ISJanny die dood is,” verklaarde tante.
	„En dat,” vroeg Jan; en zijn vinger rustte op een fotografie, waarop een jonge man met krullend haar en levendige oogen stond afgebeeld.
	„Dat,” zei tante haastig, „dat is oom Frans.”
	„Oom Frans!” riepen de kinderen.
	„Oom Frans!” herhaalde Wim, „maar tante, die kennen we niet.”
	„Ikke ken alleen oome Dolf, en oome Karei, en oome Willem,” zei Broer.
	„Is oome Frans ook dood?” vroeg Jan.
	„Dat weet ik niet, kinderen,” zei tante, met een blik die naar buiten tuurde, naar de droevig-grauwe sneeuw. Twaalf vragende kinderoogen waren op tante gericht. Wie was die oom Frans, dien zij niet kenden en die ook niet dood was?
	„Als ik klaar ben met mijn werk, na bet eten, zal ik jullie over oom Frans vertellen,” zei tante. „Maar



	me dan niet meer storen, anders kom ik niet klaar,”
	„Hè ja, vertellen,” juichte Zus.
	En de kinderkopjes bogen weer naar elkaar toe over het album, terwijl tante zachtjes in de kamer op en neer ging met oogen die keken, alsof zij over iets mijmerde.
	En toen de lamp haar kring van licht over de tafel wierp, en buiten alles in de groote stilte scheen te slapen, zaten de kinderen om tante heen, die het album voor zich open had liggen.
	„Oom Frans,” vertelde tante, „was een oudere broer van me. Hij had krullend haar en zwarte oogen. Kijk nog eens naar zijn portret.”
	„Wat heeft-ie in z’n hand?” vroeg Broer.
	„Tante, laat hem naar zijn bed gaan,” knorde Wim; „hij stoort altijd met zijn idiote vragen.”
	„Nee, niet na bed,” zei Broer met een hangend lipje.
	Tante streek Broer over zijn bolletje en ging door; ~Ik heb heel veel van Frans gehouden. Hij waszoo’n vroolijke jongen. Hij verzon altijd allerlei aardige grappen, en iedereen hield veel van hem. Hij werd later naar een school buiten de stad gezonden, omdat hij zoo vlug leeren kon; en als hij dan thuis kwam, dan was het altijd een soort feest. Moeder bakte iets lekkers....”
	„Watte?” vroeg Broer.
	„Hou toch je mond, akelige jongen,” zei Wim.
	Weer streek tante’s hand over Broers kopje en tante



	vervolgde: „Vader kwam zoo vroeg mogelijk van zijn kantoor, en wij kinderen, wij stelden ons aan met Frans van wat-ben-je-me. Hij kon zóó aardig met ons spelen.” En even hield tante op, als zag zij het verleden weer voor zich. Daarop ging zij zachter door: „Toen brak er een tijd aan, dat Frans slechts zelden meer thuis kwam. En als hij kwam, dan was hij niet zoo vroolijk meer als vroeger, en hij speelde niet meer met ons. Waarom, dat wisten wij niet; maar wel merkten wij, kinderen, dat vader en moeder somtijds treurig waren.
	„Eens, toen we aan tafel zaten, een paar dagen vóór Nieuwjaar, kwam Frans plotseling binnen.
	„Wij kinderen liepen op hem toe en schreeuwden: „Daar is Frans!” Maar hij zei ons bijna niet goeden dag en ging aan tafel zitten. Ik zal niet heel gauw dien middag vergeten. Vader en moeder zeiden geen woord en Frans zat heel stil. Toen zwegen wij ook. Ik was toen zoo wat negen jaar, en dan begin je al zoo’n beetje te begrijpen, of er iets is wat je ouders verdriet doet.
	„En na tafel werden we allemaal de kamer uitgestuurd en vader en moeder spraken een heelen tijd met Frans. Den volgenden dag ging hij weer weg en hij zei ons allemaal goeien dag. Het was een Donderdag, en Zaterdag daarop zou het Onwejaar zijn.
	„Frans,” vroeg ik, „kom je terug met Ouwejaarsavond?”
	„Hij antwoordde niet, maar gaf me een zoen. En na dien Donderdag,” ging tante zachter door, „heb ik hem nooit meer terug gezien.”
	Weer zweeg tante.



	„Is hij dan niet gekomen op Ouwejaarsavond?” vroeg Bets.
	„Frans,” vroeg ik, „kom je terug met Ouwejaarsavond ?”
	„Nee,” zei tante, „maar dat wou ik jullie nu ver-



	tellen.” Doch tante wachtte even, want er werd geheld.
	„Toe, Wim, maak even open.”
	Wim ging de kamer uit, opende de deur en in de gang klonken mannestappen.
	„Da’s oom Willem,” zei Jan beslist.
	En het w&s oom Willem, die boven kwam. Tijd tot goeden avond zeggen had hij niet, want Oor zei: „Wees nou stil, oom Willem. Nou moet je niet gek doen, want tante vertelt van oom Frans.”
	„Zoo,” zei oom Willem, „vertelt tante van oom Frans; dan zal ik luisteren.” En hij nam een stoel.
	„Wij waren gewoon Ouwejaarsavond te vieren met elkander, en dan mochten wij allemaal opblijven tot na twaalf uur, en dan wenschten we vader en moeder een gelukkig nieuwjaar. Zoo was het ook op den avond, waarvan ik spreek. Nan lag op de canapé met kussens, zoo gemakkelijk, alsof zij in bed lag. We waren allemaal bij elkaar; alleen Frans ontbrak.
	„Komt Frans niet?” vroegen we.
	„Moeder schudde van nee. Dat was nog nooit gebeurd, dat wij een Ouwejaarsavond vieren zonder Frans, onzen oudsten broer. Daardoor waren we misschien wat stiller dan anders, ook omdat Nanny het leven niet goed velen kon. Vader en moeder waren ook heel stil.
	„Toch kregen we als anders chocolademelk met krentenbrood. Het was ondertusschen al laat geworden. Wij kinderen keken naar de klok, want het was altijd een wedstrijd, wie het eerst er bij zou zijn om met klokslag twaalf te wenschen. Daar klonk de eerste slag en wij drongen om vader en moeder heen, en toen....



	o, kinderen, ik zal het nooit vergeten, hoe oud ik ook word.... toen begon vader opeens te huilen. O, ik had hem nog nooit zien huilen!”
	Tante’s stem beefde, en oom Willem stond plotseling op en ging bij het raam staan, alsof daar buiten iets bizonders te zien was.
	„En moeder,” ging tante na een poosje zwijgens voort, „moeder zei iets in hetFransch wat ik wel begreep; zij zei: „denk om de kinderen.” En toen ging vader de kamer uit en toen, o, ik herinner mij alles van dien avond, toen begonnen de booten op de rivier te fluiten en te gillen, wat zij altijd deden op Ouwejaarsavond om twaalf uur. Wat klonk het somber en
	Chocolademelk met krentenbrood.



	akelig, alsof er nare dingen zouden gaan gebeuren.
	~Heel stil gingen we toen naar bed. Maar ik lag nog lang wakker. Ik kon den slaap niet vatten.
	„Ik boorde vader beneden heen en weêr loopen, ik dacht aan Frans, want ik begreep dat vader om hèm gehuild had.
	„En zoo was het ook. Later heb ik begrepen, dat Frans iets leelijks gedaan had, en daarom was hij uit ons land weggegaan. Waar hij nu is, ik weet het niet en wij weten het geen van allen. Misschien is hij dood, misschien is hij ergens in een ver land. Maar als ik aan hem denk, dan zie ik zijn krullende haren en zijn vroolijke zwarte oogen voor me, maar dan zie ik ook vlak naast hem mijn schreienden vader. Hij was een groote, sterke man, kinderen, en ik heb hem maar drie keer in mijn leven zien huilen: toen Nanny stierf en toen moeder stierf, en dien eenen keer, dien Ouwejaarsavond, waarvan ik je vertelde.”
	„Zou hij toen uit verdriet gehuild hebben?” vroeg Bets.
	„Ja,” antwoordde tante. „En nu kinderen, nu ik ouder ben, nu begrijp ik, dat vader nooit met méér verdriet gehuild heeft, dan toen om Frans.”
	„Tante,” zei kleine zus met zoo’n ernstig gezichtje en met zoo groote blauwe oogen, dat tante haar even een zoen moést geven, „verheel’ u als vader eens om ons huilde!”
	„Nou nog mooier,” zei Wim, „Vader huilen om ons!”
	„Ben je klaar met vertellen, tante Eiek?” vroeg oom Willem, die zich weer bij het groepje had gevoegd.



	„Ja”, zei tante.
	„Nou, dan wil ik ook wel eens wat vertellen van vroeger, maar niet zoo treurig als jij, tante Riek”.
	„Hè ja”, riepen de kinderen.
	Maar tante wees op de klok en toen beloofde oom, dat hij den volgenden Zondag komen zou om het vroolijke verhaal te doen.
	IV.
	oom Willem vertelt.
	„Oome Willem”, zei Cor, „vertel nou is wat vrééselijk geks!”
	„Wat vrééselijk geks”, herhaalde oom Willem, en hij legde zijn vinger tegen zijn neus, fronste zijn wenkbrauwen en vroeg: „Heeft tante Riek jullie wel eris van ouwe Sien verteld? Met? Nou, luister dan”.
	En ze schoven allen in een kring, de kinderen en tante, en vader die ook thuis was.
	„Ouwe Sien”, begon oom Willem, „was een schoonmaakster, die moeder helpen kwam van ’s morgens tot ’s avonds. Herinner je je ze nog wel, tante Riek?”
	„Of ik”, antwoordde tante.
	„Ouwe Sien”, ging oom door, „was een klein menschje, dat ik nooit anders gekend heb dan met een klein gerimpeld gezichtje en bruine haren. Toen
	Ons Schemeruurtje. V.
	3



	ze al heel oud was, had ze nog geen enkel grijs haar”.
	„Je verhaal is nog niks gek, oome Willem”, viel Cór in de rede.
	„Ik begin ook pas”, verdedigde oom zich. „Nu dan, ouwe Sien was heel goed voor ons en werd nooit boos als we haar plaagden, wat nog al eens gebeurde, want ze kon verschrikkelijk suffen, en bovendien kon de stumper niet al te best zien. Ze was heel erg bijziende. Dat en haar sufferigheid maakten, dat zij zich heel dikwijls vergiste”.
	„Waarom hield uw moeder ze dan”, vroeg Bets.
	„Omdat ze anders nergens meer terecht kon komen. Maar nu wou ik je vertellen, wat er eens met ouwe Sien gebeurde.
	„Het was op een Zaterdagavond. We moesten in het bad....”
	„Dat zijn wij gisteren geweest, oome Wim”, viel Broer in de rede.
	„St, vent”, vermaande tante Eiek.
	„We moesten in het bad. Moeder zou ons wasschen, als altijd. Het was tusschen licht en donker, maar daar moeder heel zuinig was, werd het gas niet opgestoken. Ouwe Sien had echter de zeep vergeten. „Sien”, riep moeder, wil je de zeep bovenbrengen?”
	„Ja mevrouw”, riep Sien terug, en ze slofte de trappen op en gaf moeder een bakje met zeep. Eerst werden de kleintjes gewasschen: oome Dolf en oome Karei.
	„Hoe gek”, zei Bets, „de kleintjes, als je aan die groote oom Dolf denkt”.



	„Houden jullie toch je mond, met je in-de-redeyallen,” bromde Wim.
	„Wat een slechte zeep is dat, zei moeder”, ging oom Willem weer door. „En moeder boende flink de kinderen en gebruikte veel zeep, omdat ze niet schuimde. Toen werden we afgedroogd. „Wat kleeft die zeep”, bromde moeder, terwijl zij de handdoeken over de kinderen wreef. Eindelijk waren Dolf en Karei klaar en zaten ze met schoone witte kousen, schoone hemden en schoone hansoppen aan de tafel van de
	kinderkamer, en wachtten ze op de boterham, die we altijd na het bad kregen.
	, ,Bien”, riep moeder weer, „breng eens de boterhammen en de appelstroop voor de kinderen boven”.
	„Dat vind ik minder wijs van je moeder,” zei de diepe stem van vader. „Met die stroop maakten ze zich toch immers weer dadelijk vuil! Zeg, tante Eiek, geef jij de kinderen ook stroop na het bad?”
	„Ja mevrouw”, riep Sien.
	„Hè, toe va”, smeekte Wim, „laat oom Willem nu door vertellen.”



	„In mijn tijd kregen we stroop na het bad”, zei oom Willem kalm. „Met waar, tante Eiek? In elk geval, moeder riep onze Sien om een boterham met appelstroop voor Dolf en Karei. En Sien bracht den pot met
	stroop en moeder smeerde ze dik op de boterhammen. Het begon al knapjes donker te worden, maar moeder die aan gasrekeningen dacht, stak nóg geen licht aan. Ze zette de boterhammen met stroop voor de twee
	Begonnen ze hard te huilen.



	jongetjes in hun heldere hansopjes. En die hapten erin met groote monden, want na een lekker bad heb je honger, niet waar? En toen.... en toen,... toen, o kinderen.... toen begonnen ze alle twee in eens zoo hard te huilen, zóó hard, dat moeder schrok.
	„Wat is er, wat is er?” vroeg ze.
	„Maar de jongens antwoordden niet, doch huilden met groote open monden.
	„Verschrikt stak moeder het licht aan.
	„Er zit zeep in mijn mond,” huilde Dolf, en Karei gilde huizen hoog.
	„Wat was er nou gebeurd? Ouwe Sien had moeder stroop gegeven om de kinderen te wasschen en groene zeep om op de boterhammen te smeren!”
	„Verheel je,” juichte Broer, „een boterham met groene zeep.”
	„En toen.... en toen?” vroeg Oor.
	„Nou,” ging oom Willem door, „toen stopte moeder Dolf en Karei nog eens in het bad en waschte ze over met echte zeep.”
	„Hoe vrééselijk gek,” zei Cor. „Toe, oom, vertel nog eens wat van ouwe Sien.”
	„Ja, ja,” zei oom Willen, „die Sien kon erg soezen, niet waar, tante Eiek?”
	Tante knikte.
	„Eens hadden we menschen te eten. Een deftige mevrouw en een deftige mijnheer.
	„Sien,” vroeg moeder, „zal je goed voor het eten zorgen ?”
	„Ja, mevrouw,” zei Sien. Moeder kon niet naar het



	eten kijken, want ze moest gaan wandelen met de deftige mevrouw. En daar stond Sien met potten en pannen om zich heen: ze had het druk, vreeseliik druk.
	~’s Middags zaten we aan tafel. De deftige mevrouw en mijnheer naast vader en moeder. Wij begonnen met soep. Toen vader bediende, begon hij opeens te niezen.
	„Zeker kou gevat, van middag,” zei moeder. Eerst kreeg natuurlijk de visite een bord. De mijnheer begon de soep te eten en toen ging zijn hoofd achterover en hij trok zijn neus op en niesde verschrikkelijk. En de deftige mevrouw deed hetzelfde. Maar ze zeiden niets; wel trokken ze een gezicht, alsof ze de soep niet lekker vonden. Maar, al niezende, namen ze toch een lepel. En wie van ons allen een bord soep kreeg, niesde ook, zoodat we ten slotte allemaal zaten te niezen.
	„Wat zit er toch in die soep?” zei moeder meteen kleur van schaamte. „Verheel’ je, kinderen, wat Sien gedaan had!? Ze had haar snuif in de soep gedaan en peper in haar snuifdoos!”
	De kinderen gilden het uit.
	„O, tante,” riep Bets, „snuifsoep, wat moet d&t lekker zijn!”
	„En heeft Sien de peper in der neus gestopt?” vroeg Cor.
	„Dat weet ik niet meer,” zei oom.
	„En het andere eten?” vroeg Cor.
	„Nou, dat ging nogal. Je begrijpt, dat vader en moeder zich een beetje schaamden voor die deftige mevrouw en mijnheer, vooral toen de taart op tafel kwam. Die



	zag er lekker uit, dat moet gezegd worden: bruin, om er in te bijten.
	„Vader nam een mes om de taart te snijden. Maar het ging niet makkelijk.
	„Het mes zal bot zijn,” zei moeder.
	Dat zij op den grond viel.
	„De taart zal wat hard zijn,” zei de deftige mevrouw.
	„Vader zette al zijn kracht op het mes en trok het door de taart, en ineens gaf het mee, maar vader was er niet op verdacht, zoodat hij de deftige mevrouw



	naast hem zoo’n stoot gaf, dat zij op den grond viel. kijk net als Broer.”
	Broer was op den grond gerold, zoo moest hij lachen om het verhaal van oom. De kinderen schaterden, zoodat oom moest wachten, voor hij door kon gaan.
	~ Je begrijpt, dat vader de deftige mevrouw weer gauw op hielp, en zich heel erg verontschuldigde. En weet je nou, waarom die taart zoo hard was en waarom het mes er zoo slecht doorheenging? Weet je wat ouwe Sien gedaan had? Nou, raad eens?”
	~Ze had misschien niet de goeie blom genomen,” zei Bets.
	„Nee,” zei oom Willem.
	„Te lang laten bakken,” onderstelde Wim.
	»Nee, wil ik het jullie dan maar zeggen? Nou, ouwe Sien was zoo door de drukte in de war geraakt, dat ze haar sloffen in de taart gebakken had.”
	„O, o,” gilde Broer, „o, tante Eiek, een gebakken pantoffel!”
	Onbedaarlijk lachten de kinderen.
	„Is het heusch waar?” vroeg eindelijk Zus.
	„Of het waar is f” herhaalde oom Willem, „wel, het was heerlijk zoo’n stukje slof met boter.”
	„Slof met boter,” zei Jan, die opgewonden werd, en hij trok zijn pantoffels uit en zwaaide ze in de hoogte en sloeg ze tegen elkaar.
	~Ja maar, tante Riek, hebt n wezenlijk ouwe Sien gekend?” vroeg Cor.
	„Zeker, ouwe Sien was bij ons.”
	„Is dat alles wezenlijk gebeurd?”



	Tante keek oom eens aan.
	„Tante weet er niks van,” verklaarde oom Willem,
	„Bij die zeep en die stroop was ze niet thuis, en bij die snuifsoep en sloffentaart was ze uit logeeren.”
	„Leeft ouwe Sien nog?” vroeg Jan.
	„Nee, ze is dood.”
	„Toe, lieve oom Wim, nog zoo’n gek verhaal,” vleide Bets.
	„Yan ouwe Sien weet ik niks meer,” zei oom Willem.
	„Maar laten we nou spelletjes doen.”
	Toen dolde -oom Willem met de kinderen, zoodat Broer zei dat hij „schrikkelijk veel plezier” had, en tante dien avond moeite had om het troepje in bed te krijgen.



	y.
	EEN SPROOKJE VAN WERK.
	„En nu,” zei tante, „nu zal ik jullie een sprookje vertellen, dat ik onthouden heb van vroeger.
	„Br was eens een man, wiens leven in luiheid voorbijging. Hij at en dronk en sliep en ging uit, maar werken deed hij niet en hij hoefde het ook niet te doen, om zijn brood te verdienen, want hij bezat genoeg geld.
	Eens op een somberen wintermorgen, toen het koud was en het maar niet goed licht scheen te willen worden, werd hij wakker en daar de dag hem nog lang genoeg toescheen, maakte hij nog geen aanstalten om op te staan. Door de gordijnen, die er hingen voor het raam van zijn slaapkamer, zag hij hoe donker de hemel was, maar door de open deur had hij een prettig kijkje op zijn zitkamer, het allergezelligste voorvertrek. Yan uit zijn bed kon hij de mooie gordijnen zien en denglimmenden haard, waarin het vuurtje brandde, dat de huishoudster, trouwe zorg die ze was, al had aangelegd, en op de tafel zag hij het ontbijt klaar staan. De kolen in den haard knetterden, het theewater zong op het lichtje. O, het was heerlijk wakker worden in zulk een gezellige kamer. En de man die niet werkte, dacht eraan hoe goed hem straks de knappende broodjes zouden smaken, met de versche boter en de geurige thee. Hij legde de handen onder zijn hoofd en staarde soezend voor zich uit, nog steeds niet besloten op



	te staan. Hij voelde zich als de ezel tusschen twee schelven hooi, die niet wist van welke hij het eerst zou eten. Want in het bed was het heerlijk warm, onder
	de zachte dekens was het heerlijk luieren, terwijl zijn oogen niets dan gezellige hoekjes in zijn kamer zagen. Maar als hij opstond en hij wikkelde zich in zijn dikke kamerjapon, en hij stak zijn voeten in zijn zachte vilten pantoffels, en hij vlijde zich neer in zijn gemakkelijken
	Hij vlijde zich neer in zijn gemakkelijken leunstoel.



	leunstoel, en hij slurpte zijn kopje thee met kleine teugjes op, dan was dat alles toch ook een genoeglijke bezigheid.
	En juist wilde hij een besluit nemen, toen hij opeens duidelijk een stem hoorde zeggen: ~Zoo’n luiaard onder zooveel werk!”
	Hij richtte zich plotseling in zijn bed op, omdat hij niet begrijpen kon, vanwaar die woorden kwamen.
	Er was niemand in de kamer. De kolen knetterden en het theewater zong; de gordijnen hingen in zware plooien neer; de kachel glansde, en het tafellaken was een vroolijke plek wit in een omgeving van enkel donkere kleuren.
	~Ik heb het mij verbeeld,” zei de man tot zichzelf, en moe geworden door de inspanning van zoo plotseling rechtop in zijn bed te gaan zitten, legde hij zich weer neer op het zachte kussen met de fijne linnen sloop.
	Maar hij lag nog geen halve minuut, of daar liet weer dezelfde stem zich hooren: ~Zoo’n luiaard onder zooveel werk !”
	Nu wist hij opeens waar de stem vandaan kwam. Zij sprak van uit de gordijnen, die voor het raam van zijn slaapkamer hingen. De man wilde opstaan en zien of iemand zich daar verborgen had, toen een diepe stem van uit de gordijnen der voorkamer antwoordde : „het is een verschrikkelijke luiaard!”
	Toen was het, alsof er iemand van uit de kachel riep: „het is een schande!” En in het geknetter van de kolen was duidelijk te hooren „al dat werk voor zoo’n luiaard!” Het brood en de boter spraken ook; de kamer



	was vol geluiden, want alle voorwerpen schenen een stem gekregen te hebben.
	Een ander zou misschien bang zijn geworden, maar de luie man in zijn bed bad nooit de dingen om bem hooren spreken, en hij meende dat het wel grappig moest zijn ernaar te luisteren,
	„O,” zeiden de gordijnen, „als je nu eens nagaat met hoeveel moeite wij gemaakt zijn, wat is het dan vernederend voor ons, dat wij ’s zomers de zon moeten buiten sluiten en ’s winters de kou, voor zoo’n luiaard die niets doet. Wat hebben er veel menschen moeten werken om ons te maken, wat hebben zij er voor moeten sloven en zwoegen, en nu, nu kijkt zoo’n luiaard tegen ons aan. Wij kunnen het niet langer verkroppen, wij moeten het eens uitklagen: is daar nu al dat werk voor gedaan? Eerst heeft men voor ons de wol van de schapen geschoren, en toen is ze tot lange draden getrokken, en die zijn geweven tot het goed, waar we van gemaakt zijn in fabrieken, waar de machines stampten en raasden. De lucht raakte vol pluisjes en die worden ingeademd door de arbeiders, die er bleek en bleeker door werden. O, als je nagaat hoe dag in, dag uit de machines dreunden en stampten, hoe dag in dag uit de wevers luisterden naar dat eentonige geluid, dag in dag uit het eentonige werk deden en al maar door de pluisjes inademden, waar de lucht vol van was, dan, o dan zouden wij kunnen huilen, dat al dat werk gedaan werd voor hem, den luiaard.”
	Toen riep de kachel met knorrige stem: „Stil toch, jullie schreeuwers. Als men jullie hoorde, zou men den-



	ken, dat er alleen gewerkt moet worden door de wevers. Maar ik vind het grooter schande, te branden voor dien luiaard, want weten jullie wel hoe er gesloofd en gezwoegd is moeten worden voor ik klaar was? Weet je, waar ik van gemaakt ben: van ijzer en staal. Ik zou wel uren lang kunnen spreken over den arbeid aan mij besteed, want men heeft voor mij het ijzer eerst uit de mijnen moeten halen, en heel zwaar is er gehamerd moeten worden in de harde aarde, voor men dat ijzer vond. Mannen met gespierde armen hebben zich in het zweet moeten werken, hebben moeten slaan, tot hun vingers trilden en hun ruggen gloeiden, voor zij dat ijzer naar boven konden brengen en toen is het gegaan naar smelterijen, waar het zoo warm is, dat het kolenvuur dat in mij brandt, mij lauw toeschijnt. En bij die ovens hebben mannen het moeten uithouden; zij hebben er kolen bij het vuur moeten doen; bijna naakt moesten zij hun werk verrichten, en die heete lucht hebben zij moeten inademen. Eindelijk was het ijzer klaar, maar ik moest nog heelemaal gemaakt worden.
	Krachtige mannen hebben het ijzer moeten slaan en beuken; o, er zijn heel wat zweetdruppels op mij gevallen, zweetdruppels van den smid die hamerde en sloeg, van den jongen die de blaasbalg trok. Heel veel menschen uit heel veel landen hebben moeten werken, voor ik klaar was; schepen hebben het ijzer voor mij vervoerd ; de golven der zee hebben ze gedragen; paarden hebben mij voortgetrokken en waarvoor .... voor dien luiaard in zijn bed, die niet werkt.”
	~Ja, ja,” knetteren de kolen vinnig, ~voor dien lui-



	aard. Moeten wij voor hem ons laten verbranden? Moeten wij voor hem in rook overgaan? Want, ach gij gordijnen en gij kachel, gij klaagt, maar ge leeft heel wat langer dan wij. Maar wij doen onzen plicht door te verbranden, door over te gaan tot asch en roet en rook! En er is voor ons zoo heel, heel lang gewerkt, en nu warmen wij een luiaard, een nietsdoener.”
	Even zwegen de kolen, toen gingen zij voort: „Duizenden en duizenden jaren geleden waren wij planten, en langzamerhand zijn wij versteend. Daar is heel en heel veel tijd voor noodig geweest. En in het donkere der aarde sliepen wij rustig, toen de mensch ons ontdekte. Toen heeft hij onderaardsche steden gegraven en het is niet mogelijk, dat iemand zwaarder werk gezien heeft dan wij. Tot diep, diep in den grond is er gewroet om ons te voorschijn te halen. Aan ons kleeft misschien nog meer zweet aan het ijzer. Yoor ons hebben mannen vrouwen en kinderen moeten werken op plaatsen waar zij bijna stikten; arme paarden hebben voor ons het daglicht nooit meer gezien. Wij kunnen vertellen van overstroomingen en ontploffingen; wij komen uit het rijk van den nacht en de ellende! En de menschen die ons naar boven brachten, ademden geen pluisjes in en niet de heete lucht der smeltovens, maar kolenstof en schadelijke gassen. Zij brachten het grootste deel van hun leven onder den grond door • o, somber is het rijk waar wij van vertellen kunnen! en hard en zwaar is er gewerkt moeten worden, voor wij aan het licht konden komen. En nu moeten wij verbranden, moeten wij vergaan voor dien luiaard.



	Moest er daarom zoo hard voor ons gewerkt worden?”
	De kolen knetterden, alsof zij hard zuchtten. Toen zwegen zij. En het theewater hield even op te zingen; zwijgend luisterden de voorwerpen in de tweekamers, en die stilte was na al het gepraat zoo benauwend voor den luiaard in zijn bed, dat hij eigenlijk blij was het theewater te hooren zeggen: „En denken jullie dan, dat ik het prettig vind te dampen voor dien nietsdoener? Denken jullie, dat ik het prettig vind, dat al het werk, aan mij ten koste gelegd, eigenlijk dient tot niets, wanneer ik koken moet voor hem, zingen voor hem! Wat is er veel moeten gebeuren, voor ik gezuiverd was! Dag en nacht heeft men in den watertoren voor mij moeten doorwerken, en nu word ik opgedronken door hem; en wat doet hij, de luiaard?”
	„En ik dan,” klaagde de thee uit het doosje, „ik kom heel uit Indië. Donkere menschen hebben moeten, werken in de gloeiende zon voor mij en toen heb ik een lange, reis moeten doen. En de golven hebben het schip doen dansen waarop ik was; en de storm heeft gehuild om mij heen. Een oogenblik dacht ik dat wij zouden vergaan, maar de matrozen en de kapitein vochten tegen den storm en de golven, en wij kwamen aan land. Ik weet dat ik straks in het kokende water zal gaan; maar dat kan mij niet schelen; dat is mijn bestemming; dat is mijn plicht. Maar terug te denken aan het werk van die donkere menschen onder de gloeiende zon, en de gevaren van dien langen zeetocht, dat is verdrietig, wanneer men weet, dat men door de keel moet van een luiaard.”



	Toen wilde de suiker gaan spreken, maar het brood zei; „iaat mij nu ook eens wat zeggen. Ik heb e-oed geluisterd naar de klachten van de gordijnen, de kachel, de kolen, het water en de thee. Maar als er iemand reden tot klagen heeft, dan ben ik het. Want straks hapt de luiaard m mij; straks zet hij zijn tanden in nujn korst en moet ik hem voeden, hem die niets doet die nuj maar opeet zonder een seconde te denken aan al het werk, aan al den zwaren arbeid, die er verricht moest worden, voor ik werd wat ik ben. Och, goede vrienden, misschien zal mijn verhaal langer zijn dan dat van een van jullie, maar er is ook zoo gewerkt moeten worden, voor ik hier op tafel kwam en nu * verdwijnen in de maag van dien nietsdoener.”
	-tiet brood zweeg, als wilde het krachten verzamelen mX hnet Ve!^aal’ dat het ging doen. En ten tweeden male heersehte er m de kamer het somber zwijgen waarin de luiaard niets hoorde dan het tikken van zijn dakb_Ti!; tt-wert; gij-niet; U™k; M-niet.
	°e£ ,ü?°r<ie de stem binnen in hem niet meer want het brood begon te spreken, met zachte, klagende’ maar heel duidelijke stem: „Eerst was ik een zLdje’ doch met maar zoo kon ik m den grond gelegd worden.’ Neen de grond moest bewerkt worden; de ploeg ging door bet land heen, zwaar en diep, en sneed voren in den grond. En voor den ploeg gingen de paarden met hangende koppen, en trokken hem voort met al de kracht van hun schoften, en met den staart sloegen zij zich de lastige vliegen van het lichaam, die gonsden om hen heen. En achter den ploeg ging de boer. rv n i
	Ons Schemeruurtje. V.
	4



	’s Ochtends voor dag en dauw was hij uit het bed, en hij werkte door, of de zon scheen of wel de regen giidste op zijn slecht gedekte lijf; en hij werkte door, als de wind om hem huilde, als de wolken langs den hemel joegen en alles scheen te treuren. Toen eindelijk de grond genoeg bewerkt was, werd het zaad eraan toevertrouwd, en het sliep, totdat de zonnestralen in den grond drongen en het wekten met beloften van licht en leven. Wat is dat zaadje toen gaan werken! De worteltjes gingen naar beneden en zochten ijverig naar voedsel; het stengeltje ging naar boven en zocht zijn weg tusschen aardkluitjes en steentjes tot het boven den grond was. En toen groeide het meer en meer, en de worteltjes werkten hard en eindelijk, zie: nu was er uit den korrel een aar gegroeid en die aar droeg nieuwe korrels in zich; en zon en wind en regen werkten mee om die korenaar te kleuren goudgeel, prachtig geel. En in de brandende Augustuszon kwamen de maaiers en zij maaiden het koren af, en zij gunden zich geen tijd om naar huis te gaan om te eten, maar als de hitte zich op het midden van den dag het meest deed gevoelen, legden zij zich neer op den grond en rustten met het gezicht naar de aarde. En vrouwen lieten haar huis in den steek om het koren te binden en kinderen bleven van school thuis om te helpen; heele gezinnen zwoegden om den oogst binnen te halen, met zwaren arbeid onder de gloeiende zon. ■ T . m "ï VI /~l VI
	En nog was ik niet wat ik ben. In warme schuren moest er gewerkt worden om de korrels uit de aren te slaan en de molenaar moest malen en de bakker



	moest kneden, voor ik naar den oven kon gaan. Om mij recht goed en smakelijk te kunnen afleveren, is de bakker vannacht niet naar zijn bed gegaan. Den heelen nacht heeft hij voor het heete vuur gestaan, en ik heb gezien hoe moe en bleek hij was, toen anderen uitgerust opstonden. Het heele jaar is er gewerkt om mij voort te brengen, en nu zal ik door dien luiaard opgegeten worden! Heeft daarvoor de boer gewerkt in regen en zon? Hebben daarvoor vrouwen dag aan dag gebukt gestaan over den gloeienden grond? Is daarvoor de bakker den heelen nacht opgebleven?”
	Geen der voorwerpen gaf antwoord op die vragen. Alleen het hart van den nietsdoener klopte weer: ikwerk; gij-niet; ik-werk; gij-niet.
	--' B ' 1 Ofj Toen liet zich weer een andere klagende stem hooren. Zij kwam van het schilderij en sprak : „Het water en de thee en het brood en de kolen vind ik nog niet het meest te beklagen. Zij ergeren zich maar eens, maar wij, de kachel, de gordijnen en ik, wij zijn hier al zoo lang en wij moeten al zoo lang dien luiaard dienen. Och, lieve vrienden, als mijn maker eens wist, dat ik hier hing, dan zou hij bloedige tranen schreien. Gij allen, gij hebt verteld hoeveel menschen er hebben moeten arbeiden om u voort te brengen, maar ik ben slechts het werk van één mensch. Zie, ik spreek niet van de lijst die om mij heen zit en ook niet van de verf, die er voor mij noodig was; maar wat mij ziel heeft gegeven, dat is de geest van mijn maker. Ik kan u vertellen hoe hij heeft geworsteld om mij voort te brengen; lange, lange uren heeft hij gedacht, voor



	hij aan mij begon; heel en heel lang zag hij mij reeds in den geest voor zich en toen hij eindelijk voelde dat hij begreep wat hij wilde, toen is hij aan het werk gegaan, en den eenen dag veranderde hij weer wat hij den vorigen maakte, omdat hij mij in zijn verbeelding altijd schooner en altijd volmaakter zag. Soms had hij lust om mij te vernielen, omdat hij mij niet goed genoeg vond, dan weer werkte hij uren achtereen aan mij door, omdat zijn hand kon wat zijn geest wilde. Ik ben een stuk menschenleven; ik beij het hoogste wat een edel mensch gedacht en gevoeld heeft; in mij trilt en leeft de arbeid van geest en handen en nu, nu hang ik in de kamer, waar een nietsdoener luiert. En eiken dag ziet hij mij en eiken dag spreek ik tot hem de taal van den arbeid, en hij werkt niet, maar brengt zijn leven in luiheid door.” v t t . r.. P 1 "L. ——. Tv •-» -i—
	„En ik dan,” zei de courant, die op de tafel bi] net brood lag. „Als er iemand duidelijk tot hem spreekt, dan ben ik het. Laat mij nu maar zwijgen van den arbeid, die aan mij ten koste is gelegd: de drukkers hebben den heelen nacht moeten opblijven om lettertje naast lettertje te plaatsen, totdat hun oogen begonnen te gloeien van het staren op de staafjes. Maar ik vertel den luiaard eiken morgen van het leed, dat er op de (wereld is, van al de ellende en al de armoede. Ik roep hem eiken morgen toe, dat wie helpen wi 1 overal helpen kan, maar hij is blind en doof; voor zijn oogen zit het vlies der luiheid; in zijn ooren zitten de watten der luiheid.”
	Harder bonsde het hart van den man in zijn bed:



	ik-werk; gij-niet; ik-werk; gij-niet. En toen begon het in zijn lichaam te spreken.
	De maag klaagde met doffe stem: „Ik werk den heelen dag voor hem; ik verteer zijn eten, waarvoor anderen werkten. Waarom, waarom?”
	En het hart klopte: „geen oogenblik sta ik stil; dag en nacht stuw ik het bloed door het heele lichaam, en overal laat ik voedsel brengen: aan zijn hersenen, die alleen om pretjes denken; aan zijn beenen, die hem nooit naar eenigen arbeid dragen; aan zijn handen die nooit iets voor anderen doen. Wat doet hij met de kracht, die ik hem geef?”
	En de longen zuchtten: „waarom moeten wij ademen dag en nacht? Waarom, waarom?”
	Toen nu de man in zijn bed al die stemmen in zijn lichaam hoorde, hield hij het niet langer onder de dekens uit, en met één sprong was hij uit zijn bed. Haastig stak hij zich in de kleeren, maar toch niet haastig genoeg of hij hoorde hoe zij pruttelden, dat zij met zooveel moeite gemaakt waren, en nu gedragen moesten worden door een, die niets uitvoerde. Het overhemd vooral klaagde; het vertelde hoe een arme naaister de plooitjes erin had gemaakt; uren achtereen had zij moeten zitten naaien bij een lampje dat maar weinig licht gaf, totdat zij duizelde van moeheid.
	Het water waarmee de luiaard zich waschte, suisde in zijn ooren verhalen van raoeizamen arbeid; de zeep die schuimde, fluisterde dat zij het voortbrengsel was van veler arbeid; kammen en borstels spraken van al den arbeid, die er noodig was geweest om hen te maken;



	alle voorwerpen hadden een stem dien morgen, en aller stemmen vereenigden zich in één klagenden, verwijtenden zang van arbeid, harden, zwoegenden, moeizamen arbeid.
	Toen schaamde de man zich, en langen tijd liep hij in zijn kamer op en neer. Buiten begon de sneeuw in dichte vlokken te vallen. Het theewater zong niet meer, want het lichtje was uitgegaan; de kolen knetterden niet meer, doch lagen slechts te gloeien. Heel en heel stil was het buiten en binnen, maar in die stilte sprak het geweten van den luiaard, dat hem gebood te werken.”
	De kinderen hadden ingespannen naar tante geluisterd, en toen zij zweeg, zei niemand iets.
	Maar Wim vroeg; „en toen, tante?”
	„Er is geen „en toen” meer; mijn sprookje is uit, kinderen.”
	„Zou hij nu zijn gaan werken?” vroeg Jan.
	„Ja zeker,” antwoordde tante beslist.
	„ Zou den nu de dingen in zijn kamer nooit meer tot hem gesproken hebben?”
	„Ja, maar anders dan toen hij luierde.”
	Weer zwegen de kinderen en keken de kamer rond, alsof elk voorwerp voor ken een nieuwe beteekenis bad gekregen.
	„Hoe, raar, tante, als je er aan denkt dat je zoo midden in het werk zit,” zei Bets.
	„Met elk hapje brood gaat er eigenlijk een hapje werk in je mond,” zei Oor.



	„En als je melk drinkt, dan drink je ook werk,” zei tante.
	„Tante,” zei Jan, „werken is tocli wel iets héél, héél goeds?”
	„Ja jongen, en ook iets heel prettigs. Kijk kinderen, dat kun-je nog niet zoo begrijpen, omdat je nog zoo jong bent. Maar ik, die ouder ben, weet dat de arbeid zoo’n heel goede vriend is. Elk groot mensch heeft wel eens verdriet,” zei tante met zachte stem en haar oogen keken over de kinderen heen, alsof zij iets heel in de verte zagen. „Maar dan is de arbeid zoo’n steun, zoo’n vriend, die je helpt en troost. Daarom moet je al vroeg van hem gaan houden, dan houdt hij ook later van jullie.”
	„Tante,” vroeg zus met haar groote, blauwe vraagoogen, „had vader veel verdriet, toen moetje stierf?”
	„Ja,” zei tante, zus op haar knieën trekkend en een kus drukkend op het kleine blonde kopje, „ja, héél en héél veel verdriet, en toen is hij nog harder gaan werken dan vroeger, om voor jullie toch maar goed te zorgen.”
	„O, tante,” zei Wim, de oudste, plotseling ontstuimig hartelijk, „als ik groot ben, en vader is oud en u kunt niet meer voor ons zorgen, dan ga ik werken voor vader en voor u.”
	„Je bent een lieve jongen,” zei tante, en ze kneep in de dikke wangen van haar neef.
	„Maar ik geef óók een heele boel geld,” riep Cor.
	„Ik ook, ik ook,” riepen de anderen.
	„Wat zullen we het allemaal goed hebben,” lachte tante. „Als jullie zoo goed voor ons zorgt, dan moet



	ik van avond juliie bederven. Wie houdt er van chocola?”
	Een gejuich van de kinderen. En toen zij aan het knabbelen waren, zei Bets: ~Tante, dat stukje werk smaakt heerlijk.”
	YI.
	WAAROM BETS NIET KON SLAPEN.
	Tante had de kinderen naar bed gebracht. Hun slaapkamer had in den laatsten tijd iets zeer bizonders, want oom Willem had aan zijn neefjes en nichtjes een groot portret der moeder gegeven, en tante had het toen in de kinderkamer gehangen.
	„Kijk, kinderen,” had ze gezegd, „als je nu iets gedaan hebt wat niet goed is, en je denkt eraan zoo héél alleen met jezelf in je bed, dan weet ik zeker dat dit portret je zeggen zal: je moet alles doen om het weer in orde te brengen.”
	Heel aandachtig hadden ze toen alle zes voor het portret gestaan, en broer had gezegd: „Tante, ik zal het heusch aan moetje vertellen, als ik gesnoept heb.”
	En den eersten avond, toen zij naar bed gingen met het portret der moeder over hun bedden, het portret, dat op hen neerkeek met groote, lieve oogen, hadden alle zes nagegaan of er iets was in hun diepste binnenste, waarover zij zich te schamen zouden hebben, wanneer de moederoogen het zagen.



	Alle zes voor het portret.



	Nu hing het portret al een poosje in de kamer der kinderen.
	En tante, die over veel zat te peinzen, terwijl zij allerlei kinderkleeren verstelde, was eigenlijk niet zoo heel verbaasd, toen zij op een avond de kamerdeur zag opengaan en een klein wit figuurtje naar zich toekomen.
	Het was Bets.
	„O, tante,” zei ze met trillende lippen en toen kwamen de waterlanders. Dikke tranen rolden over haar gezichtje, tranen die glinsterden in het licht der lamp.
	Tante zei niets, maar stond op, kreeg een grooten doek en wikkelde daar Bets in, die zoowaar op haar hloote voeten door de gang was geloopen, en ze nam de groote kleine meid op haar schoot, en streek haar het verwarde haar weg van het voorhoofd.
	„O, tante,” ging Bets eindelijk door. „Ik kon niet slapen. De oogen van moeder keken mij zoo aan.”
	„Dat dacht ik wel,” zei tante.
	„O, tante, ik ben vandaag zoo vreeselijk valsch en gemeen geweest. Ik heb me zoo geschaamd voor de oogen van moeder.”
	Tante zei niets, maar streelde het weerbarstige haar.
	„Het is zoo yreeselijk valsch en gemeen wat ik gedaan heb.”
	„Yertel het me maar,” zei tante.
	„Ik wou zoo vreeselijk graag nummer één zitten,” zei Bets met een onderbroken snik in haar stem. „En ik wou zoo vreeselijk graag nul fouten in mijn diktee hebben. En ik had geschreven hij verbeeldt met een



	enkele t. Toen had Lize mijn werk nagezien en er een fout onder gezet. Maar toen ik mijn lei terugkreeg, heb ik er stilletjes een d bovengezet. . . .”
	Weer een onderbroken snik.
	„En toen,” vroeg tante.
	„Toen heb ik aan de juffrouw gezegd, dat ik nul fouten had, en Lize zei dat het niet waar was. Toen vroeg de juffrouw me of ik werkelijk de waarheid gezegd had en ik zei ja. En toen zei Lize, dat ik een valsche kat was, en ze wou niet stil zijn, toen de juffrouw haar verbood, en toen. . ..”
	Weer een onderbroken snik.
	„Nu,” vroeg tante.
	„Toen is ze de klasse uitgestuurd en ze heeft een uur moeten schoolblijven.”
	„En, heb jij niet gezegd wat je gedaan hebt?” vroeg tante.
	„Nee, tante, ik durfde niet meer. Was het niet verschrikkelijk valsch en gemeen?”
	„Het was heel leelijk,” zei tante ernstig.
	„En als ik het nu vertel,” zei Bets, „dan zullen ze me allemaal zoo’n gemeene leugenaarster vinden, en dat vind ik zoo verschrikkelijk.”
	„Je moet het toch zeggen.”
	„Tante, zou ik de juffrouw een briefje schrijven?”
	„Nee, Bets. Je hebt gejokt waar al de kinderen bij waren, en allemaal moeten dus weten, dat Lize door jouw schuld straf heeft gekregen.”
	„Maar ze zullen me zoo’n spook van een kind vinden.”
	„Dat was je, toen je bedroog.”



	„O, tante, zon het niet kunnen met een briefje, dan weet alleen de juffrouw het.”
	~Maar al de kinderen denken nu, dat Lize een jokkenaarster is.”
	Bets antwoordde niet, maar de waterlanders kwamen weer te voorschijn.
	„En moeder, Bets,” vroeg tante heel zacht, haar arm om het meisje slaande. „Wat zou moeder willen? Wat zouden haar oogen zeggen? Geloof je niet dat zij zou zeggen: „Bets, mijn kleine meid, je hebt iets leelijks gedaan, maar nu moet je het ook heelemaal weer goed maken, als een dapper kind?”
	Bets verborg haar gezichtje geheel aan tante’s borst, en tante’s groote hand streelde de donkere krulletjes en tante vroeg weer: „Nu, Bets, nu?”
	„Ik zal het doen, tante,” zei Bets eindelijk met een benauwd stemmetje. En toen ging ze door: „O, tante, ik vind het zoo vreeselijk moeilijk om nooit te jokken en nooit valsch en gemeen te zijn. Moeder zal me wel heel slecht vinden. Moeder zou zoo iets nooit gedaan hebben. En u ook niet, tante. En vader niet.”
	Tante’s hand ging weer liefkoozend over het kinderkopje. En toen zei tante:
	„Kijk, Bets, ik kan alleen over mezelf spreken. Ik weet niet hoe vader was als kleine jongen. Maar een flinke, eerlijke jongen moet hij geweest zijn.”
	~0 ja, tante, dat k&n niet anders,” zei Bets.
	„En moeder Willen wij nog even haar portretten zien, Bets?”
	Tante stond op en kreeg het album en zij sloeg het



	op bij het portret der moeder, dat haar als kind voorstelde.
	„Diezelfde zachte, eerlijke oogen heeft moeder altijd gehad, de oogen van Zus.”
	„Ja, precies de oogen van Zus,” zei Bets weer met een snik in haar stem.
	„lemand, die zoo keek,” ging tante door, „kon nooit iets leelijks doen. Ze was zoo goed, zoo lief en zoo zacht, Bets. Moeder is wel eens ondeugend geweest, maar iets leelijks deed ze nooit. En ik, ik heb je vroeger al verteld, dat ik als kind wel eens heel erg gejokt heb. Ik ben niet altijd over mezelf tevreden, als ik, de oude tante Eiek, terugdenk aan mijn kindertijd. Zoo nu en dan, Bets, als ik mijn oogen toedoe, zie ik een klein meisje en dat volg ik op haar weg door het leven heen. En dan zie ik mezelf gaan met een kleinen, zwakken wil, en dingen doen, waarover die oude tante Riek soms nog spijt en verdriet heeft, Bets. Daarom moet je altijd bij mij komen, als er iets aan je hapert, iets dat je zelf alleen weet. Jij bent nog maar een klein meisje, en ik ben een groot oud mensch. Maar ik weet nog zoo heel goed hoe zwak en laf kinderen kunnen zijn. Als groot mensch heb ik dien tijd achter den rug, en nu kan ik kinderen steunen, zooals ik op mijn beurt gesteund werd door groote menschen, toen ik klein was.”
	„Tante,” zei Bets, haar armen dm den hals der vrouw slaande, wier gezicht enkel begrijpende goedheid was, en er in het zachte lamplicht nog zachter uitzag dan gewoonlijk, „ik begrijp eigenlijk niet waarom ik niet dadelijk alles aan u vertel.”



	„En zal je nu morgen alles weer goed maken, flink en eerlijk, als een dappere kleine meid?” vroeg tante ernstig.
	„Heusch tante,” zei Bets; en oogen en stem vertelden heel duidelijk, dat ze woord zou houden.
	Toen bracht tante het meisje naar bed en stopte haar lekker toe, en kuste haar hartelijk. Teruggekeerd bij de stille lamp, peinsde zij, al stoppend en naaiend, over de zes kinderen aan haar zorg toevertrouwd; en terwijl haar naald rusteloos op en neerging met kleine vonkjes van licht, zag zij in het verschiet zes flinke menschen, die gestreden hadden met zichzelven, en daardoor de kracht en den moed hadden om te strijden tegen het leelijke daar buiten in de groote wereld.
	„Tante,” zei Bets den volgenden dag in de provisiekamer, waar zij tante gevolgd was, om haar even iets te kunnen zeggen dat de anderen niet mochten hooren, „ik heb het gezegd waar allemaal bij waren. Het was verschrikkelijk moeilijk. Het was heel stil in de klasse, toen ik het zei. Maar ik dacht aan moeder en aan vader en aan u. Ik dacht dat de kinderen me een naar spook zouden vinden. Maar de juffrouw zei dat ze niets mochten zeggen, want dat het flink was om het zoo te bekennen, waar ze allemaal bij waren. En ik heb de fout erbij gekregen, tante, en dat vind ik niets naar. En Lize, tante, die is na schooltijd naar me toegekomen, en ze zei, dat ik me geen sikkepitje van haar schoolblijven behoefde aan te trekken, en dat ze me weer aardig



	vond en geen valsche kat meer. Wij zijn samen naar huis gegaan, tante.”
	„Lize is een flinke meid,” zei tante, „wij zullen haar eens vragen op een Zondag. En van jou hou ik vandaag heel veel, want je bent m’n lieve, dappere Bets geweest.”
	En tante kneep het meisje in de wang. Zingende ging Bets nu weg, en tante schikte potjes en pannen met een tevreden glimlach, en ze neuriede heel zachtjes voor zichzelve heen.
	yii.
	UIT DE JEUGD VAN VADER, TANTE EN OOM.
	Het was Zondag. Tante had Lize gevraagd om den dag bij de kinderen door te brengen. En wat nog grooter feest was, vader bleef den heelen Zondagmiddag en avond bij het troepje thuis en tegen het eten was oom Willem gekomen. Dat was nu een hééle kring rond de tafel.
	Lize had zich dadelijk op haar gemak gevoeld. Zij was trouwens niet gauw verlegen. Maar nu, zoo na het eten, met Broer naast zich, dien ze een gezelligen dikkerd vond, kwam eerst recht haar tongetje los en ze vertelde van haar eigen thuis, waar haar groote broers met haar solden, waar ze dikwijls ondeugend was en zelden straf kreeg.



	En de kinderen schaterden om de streken, die zij uithaalde.
	„Zoo, zoo,” zei oom Willem met diepe rimpels in zijn voorhoofd, „had ik geweten, dat je zoo’n nest was, dan was ik hier niet komen eten.”
	„Kom,” zei Lize, terwijl haar donkere'kijkers straalden en schitterden van levenlust, „je bent zelf ook wel eens ondeugend geweest, toen je klein was, daar ben ik zeker van.”
	„Ik,” zei oom Willem verontwaardigd en hij sprong van zijn stoel op, „zeg, tante Eiek, hoor je dat, vertel ze toch eens wat een zoet jongetje ik geweest ben.”
	Tante lachte en zweeg.
	„Hè toe, vertel u eens, hoe hij geweest is,” vroeg Lize.
	„Zus, kom jij eens hier,” verdedigde oom zich en zijn groote handen zetten heel voorzichtig het teere kleintje op zijn knie: „Zus, wat denk je ervan, ben ik erg ondeugend geweest?”
	Een oogenblik keek het kleintje hem ernstig aan, nestelde zich in zijn armen en zei: „niet héél stout, oome Wim.”
	„Kou,” zei oom triomfantelijk.
	„Ik geloof er niks van,” riep Cor. „Je moet ondeugend geweest zijn.”
	„Tante Eiek, spreek dan toch,” smeekte oom.
	„Ik herinner me,” zei tante, „dat oom Willem ziek was, toen hij een jaar of vier was. Toen moest de dokter komen, die de tong van oom zien wou. „Ik steek mijn tong niet uit,” gilde hij met bobbels



	van tranen op zijn koonen. En toen de dokter zich over hem heen boog, gaf hij hem een harden klap in het gezicht.”
	„Toen was ik ziek, tante Riek,” zei oom met een deemoedig gezicht.
	„Maar de dokter hield van kinderen,” ging tante door, „en was niet boos. „Willen we eens zien wie de langste tong heeft,” zei hij. En de goede oude man
	met zijn langen baard stak een lap van een tong uit. Oom Wim begon te lachen en riep: „nou moeder!” En ook zij het haar tong zien. „Nou, Sien,” dwong hij en Sien moest van haar werk gehaald worden. Daar zaten nu de drie groote menschen met uitgestoken
	,Ik steek mijn tong niet uit.”
	Ons Schemeruurtje. V.
	5



	tongen om zijn bed. „En nou Wim,” riep de dokter. „Nou ikke”, herbaalde Wim en eindelijk kwam het weerbarstige tongetje te voorschijn.”
	„Toen was ik ziek, tante Eiek,” herhaalde oom Wim met zulk een berouwvol gezicht, dat de kinderen schaterden.
	„Ja, toen was hij ziek,” vertelde tante. „En later moest hij een drankje innemen. Moeder had het op het nachttafeltje hij zijn bed gezet; zij werd geroepen en liet hem een oogenblik alleen. Toen zij terugkwam, zeg oom Willem, wat had je toen met het drankje gedaan?”
	„Uitgegooid op de bloempotten, tante Eiek,” zei oom met benauwde stem.
	Broer danste van pret, „Wat was je zoet, oome Wim,” juichte hij. – •-1 • . 1 dl „ /-v m
	„Maar ik was ziek,” verdedigde oom ziek.
	„En toen je beter was, zeg, weet je nog wel, boe je schommelen wou in het zijkamertje,” vroeg tante. „Verheel’ je kinderen, daar stond een hoekbuffet, je weet wel zoo’n kastje, dat juist in een hoek past. Toen bond hij het touw aan het kastje en de knop van de deur. En daar schommelde de jongeheer, maar het kastje schommelde mee en toen hoorden wij op eens een groocen slag. Maar boven uit gilde oom Willem; „ik ben dood, ik ben dood.” Je kunt begrijpen hoe iedereen naar het kamertje holde en daar lag oom onder het kastje met gebroken glazen om hem heen, „Ik ben dood”, gilde hij maar steeds. Hu dood was hij niet, maar springlevend, en moeder was daarover zoo blij,



	Daar speelde hij overstroomjng,



	dat zij vergat hem straf te geven. En een anderen keer was hij stilletjes naar 'de badkamer geslopen en daar speelde hij overstrooming, zoodat het water de trappen
	Oom Willem maakte kunsten in de goot.



	afliep, weet je het nog wel, oom Willem?”
	~Ja, maar tante Riek, dat heb ik maar ééns gedaan,” zei oom Wim.
	„En nog eens, kinderen, nee, wat hij ons toen een schrik bezorgd heeft! Langs ons huis liep een breede goot en die goot vond oom Willem een geschikte wandelplaats. Toen hij op den zolder was, klom hij erin. De buren aan den overkant zagen het. Zij kwamen verschrikt aanbellen om ons te waarschuwen. Vader, Moeder, Sien en ik holden naar boven en op den zolder liepen wij op onze teenen om hem niet te doen schrikken. En verheel’ je: oom Willem maakte kunsten in de goot. Hij stond er op zijn hoofd. Moeder en vader zagen doodsbleek van den schrik, maar vader pakte hem in eens beet, trok hem naar binnen.... en die kunsten heeft oom Willem nooit meer vertoond.”
	„Nee,’’ zei oom, „vader gaf me een pak slaag. Het was de eerste keer in mijn leven, dat hij het deed.”
	„En die wou zeggen, dat hij nooit ondeugend is geweest,” zei Cor met nadruk.
	„Nou maar,” zei Lize, „ik zeg, dat het onmogelijk is altijd even zoet te zijn, thuis en op school. Ik geloof niet, dat er één groot mensch is op de heele wereld, die nooit ondeugend was, wat zegt u, tante Eiek?”
	„Het hangt er maar van af, hoe je ondeugend ben,” liet vaders diepe stem zich nu hooren.
	„Dat vind ik ook,’* zei tante.
	„Ondeugend is ondeugend,” zei Lize en ze sloeg haar handen rond haar knieën, wat zij een heerlijke houding vond.



	„Nee, dat is het niet”, vond vader. „Je kunt als kind soms iets doen, waaraan je niet graag terugdenkt, ook als je al een groot mensch bent.”
	~Ja, ja,” knikte tante.
	„Zie je,” zei vader met die prettige, rustige stem, waarnaar de kinderen altijd met groote stilte luisterden, want zij vulde zoo de kamer, stemde hen zoo vanzelf tot oplettendheid. „Ik ben geen brave Hendrik geweest. Ik was vroolijk, scheurde mijn kleeren dikwijls en deed al die dingen, waarvoor groote menschen op je brommen en waarvoor je dan ook werkelijk straf verdient. Maar als je later, als groot mensch terugdenkt, aan wat je als kind gedaan hebt, of niet gedaan, dan hindert je niet het kattekwaad dat je uithaalde, maar wel dat andere waarbij je zoo echt laf kon zijn, niet voor je meening uitkwam, omdat je niet durfde ... Nou kom maar bij me,” zei hij tot broer, die Lize voor vader verlaten had, en hij tilde den kleinen man op zijn schoot en sloeg zijn arm heel dicht om hem heen. „Omdat je niet durfde,” herhaalde vader en keek ernstig naar de kinderoogen, die groot op hem gevestigd waren. „Daar heb je later spijt van, want je kunt, als jongen, zulke laffe dingen uithalen, omdat je bang bent te zeggen, dat zij toch eigenlijk niet goed zijn. Zoo herinner ik me, dat er in onze stad een lorrenkoopman was, die heel wat van ons te verduren had. Hij was oud en vies, zag er zonderling uit, had kromme beenen en schreeuwde aldoor met schorre stem: Wie heit er nog lorren te koop!
	Als we hem zagen, sprongen we rond zijn wagen.



	De een trok aan zijn jas, de ander aan de koopwaar; allerlei versjes hadden we op hem gemaakt en die gilden we aan zijn ooren. Soms liet hij ons begaan; soms werden wij weggejaagd door den een of ander, die den man tegen ons verdedigde; soms ook werd hij woedend, liep ons achterna, en gooide ons van allerlei naar de ooren.
	Eens had het gesneeuwd. Heel onverwacht was de sneeuw in dikke dichte vlokken komen neervallen, zoodat in korten tijd de straten wit zagen. Toen in een buitenwijk waren we aan het sneeuwballen gooien. Daar zagen we Izak, zoo heette de lorrenkoopman. Hij kwam van een dorp, dat dicht bij onze stad lag en hij moest ons voorbij. Wij zagen, dat hij moeilijk zijn wagen door de sneeuw duwde. Wij zagen ook, dat hij bang werd, toen hij ons zag en een beweging maakte, alsof hij om wilde keeren. Maar er lag zooveel sneeuw, en het dorp was ver en de man was gewoon geplaagd te worden: hij dacht misschien wel, dat een sneeuwbal minder of meer er niet op aankwam.
	„Daar heb-je Izak,” schreeuwden de jongens en heel veel handen rolden de sneeuwballen, die hem moesten treffen.
	„Het is eigenlijk laf om hem te gooien,” dacht ik, maar ik zei het niet. Gek, hé, kinderen, dat je je soms schaamt om voor iets goeds wat je denkt uit te komen. Ik zag hoe bang de man was, hoe oud en slecht gekleed maar al die jongens... toch mal om je te laten uitlachen voor Izak... En toen ging er een gejuich op. De sneeuwballen vlogen den stakker om de



	ooren. Hij bukte zich om veilig te zijn. Maar toen viel zijn muts af en de sneeuw raakte hem op ooren, gezicht en hals.
	Met zijn handen beschermde hij zijn gezicht en de jongens steeds maar aan het gooien. Toen, waardoor het gebeurde, weet ik niet, misschien gleed hij uit, maar hij viel.
	„Schei nou uit,” riep ik en ook andere jongens. Izak kon misschien gewond zijn en dat had niemand bedoeld.
	Een paar gingen naar hem toe.
	Maar hij viel.
	„Sta maar op, Izak, wij zullen je niet meer gooien.”
	„Lafaards,” zei de man met een stem, die beefde van woede. En wij zagen dat hij huilde. Zijn tranen trokken strepen over zijn gezicht, dat vuil en groezelig was. Maar daar letten we niet op: we zagen een ouden man die huilde, door ons geplaagd, die huilde, terwijl de



	sneeuw op zijn ongedekt hoofd viel. „Lafaards,” schreeuwde en huilde hij.
	„Hier is je muts, Izak,” zei een van de jongens beteuterd.
	„Wij hadden het niet zoo bedoeld,” zei bedremmeld een ander.
	„Niet zoo bedoeld,” huilde Izak, en hij haalde een groezeligen, rooden zakdoek te voorschijn en veegde zich het gezicht af. „Met zoo bedoeld!”
	„Wil je een cent van ons ieder hebben?” vroeg er een ander.
	„Hou je centen voor je,” schreeuwde de man en hij zette zijn geheele lichaam tegen den wagen en duwde hem voort met alle kracht. We keken hem na. Het was nu wel een armoedige, ongelukkige oude man, met al het doodsche van een donkeren winterdag om hem heen. Zijn laarzen maakten diepe afdrukken in de sueeuw. Zijn jas was kaal en verschoten en zat vol sneeuw. Zijn muts stond scheef. Dikke roode handen klemden zich om het handvatsel van den wagen. En wat ging de kar langzaam en moeilijk voort!
	Plotseling liepen er een paar jongens den man achterna. Ook ik.
	„Izak, willen wij je helpen,” vroegen we en zonder het antwoord af te wachten, hielpen we den man duwen. En toen de anderen zagen, wat we deden, kwamen zij ook en de wagen rolde nu zoo vlug door de sneeuw, dat Izak ons nauwelijks bij kon houden.
	Na dien tijd hebben wij den stakker nooit meer geplaagd, maar o zoo dikwijls staat het heele tafreeltje



	„Izak, willen wij je helpen.’



	mij voor den geest en dan zie ik den ouden man huilend in de koude, zonder pet, met sneeuw op zijn geheele lichaam en wij sterke, groote bengels erom heen. En als ik maar moedig mijn meening had durven zeggen, als ik er maar voor uitgekomen was, dat het laf en gemeen was dien ouden stumper te plagen, dan zou het niet gebeurd zijn, daarvan ben ik zeker. Dat is nu een ondeugendheid, kinderen, waaraan ik niet met plezier terugdenk, waaraan jullie ook niet met vreugde zult terugdenken, als jullie grooter bent en je hebt vroeger zoo iets gedaan.”
	~Dat is waar,” zei tante en Lize keek nadenkend voor zich.
	„Va,” vroeg Broer, „maar ik heb toch wel eens, toen ik klein was, met sneeuw naar jou gegooid! Dat mag toch?”
	„Daar heb je hem weer met zijn malle vragen,” zei Jan minachtend.
	„Wij spelen samen, als het sneeuwt,” antwoordde vader en hij drukte zijn lippen op Broer’s kortgeknipte kopje.
	„Vader heeft wel gelijk,” zei tante Eiek, die niet gehoord had wat Broer vroeg, omdat ze naar haar eigen gedachten luisterde. „O, die dingen, waarvan je als groot mensch nog spijt hebt, omdat je niet voor je meening durfde uitkomen, omdat je niet alleen wou staan. Ja, zoo iets herrinner ik me ook en plotseling zie ik het soms nog voor me, terwijl ik meende dat ik het al lang vergeten was.
	„Ik was dertien jaar, toen er gebeurde wat ik je



	vertellen ga. Op dien leeftijd kan je zoo echt laf en kinderachtig zijn. Je verbeeldt je, dat je geen kind meer bent; dat maakt je nesterig en brutaal. Zoo was onze heele klasse in die dagen, waarvan ik spreek. Wij waren allen in den leeftijd van dertien, veertien en vijftien jaar en door ziekte van degeen, van wie we anders les kregen, was er in onze klasse een jong meisje, die ons moest les geven. Ik zie haar nog voor me. Ze zal zoo wat twintig jaar geweest zijn; ze was bleek, droeg een bril, zag er heelemaal niet uit als Annie en Oato, die heel veel in onze klasse te zeggen hadden. Als ik nu aan dat jonge meisje terugdenk, begrijp ik, dat ze bang voor ons was, want zij stond heel alleen tegenover ons, die met ons twintigen waren. O, als het hoofd van de school er bij was, dan waren we stil, maar anders...! We hebben haar vreeselijk geplaagd, zoo erg, kinderen, dat ik nog boos op me zelf kan zijn, wanneer ik aan dien tijd terugdenk. Dan zie ik haar met een kleur van inspanning voor de klasse staan, waarin wij allen de baas waren, behalve zij, vooral toen ook het hoofd van de school ziek werd. En zie je, we wisten dat we haar plaagden; we haalden geen kattekwaad uit waarom je later zelf lacht óók als je een groot mensch bent geworden, maar we wisten wat we deden; we plaagden haar, omdat wij het prettig vonden, omdat we het grappig vonden te zien hoe hulpeloos zij voor de klasse stond. En als ik later thuis was en zat aan tante ÏTanny’s bed, of een mooi boek las, of in mijn bed aan sommige dingen dacht, dan vond ik mezelf naar en wreed en ik ging met de beste voor-



	nemens naar school om niet mee te doen en aan de anderen te zeggen, dat wij toch akelige nesten waren maar dan dorst ik niet, want Annie had zoo heel veel vriendinnetjes in de klasse en ik was zelf al eens door allemaal geplaagd en ik had me toen zoo innig ongelukkig gevoeld, dat ik niet durfde zeggen wat ik voelde en dacht.
	„Toen eens op een morgen, dat het hoofd van onze school nog altijd ziek was, zei het jonge meisje, die ons les gaf, dat er dien middag bezoek zou komen: een dame; en zenuwachtig voegde ze er aan toe, dat we dan heel stil moesten zijn. En werkelijk was er dien middag een dame om te luisteren naar de lessen. Maar de meisjes wilden laten zien, dat ze niet bang waren, dat ze het kleine bleeke onderwijzeresje de baas waren. Op haar vragen werden dwaze antwoorden gegeven; de brutaalsten sloegen haar brutaalsten toon aan. Toen raakte het meisje heelemaal .in de war; ze zag vuurrood van inspanning, en wij zagen hoe het huilen haar nader stond dan het lachen, hoe zij niet opkeek uit haar boek. Eindelijk ging de dame, die gekomen was om te luisteren, weg, en het geplaagde meisje liet ons dien middag begaan zonder zelfs te trachten orde te houden, altijd met die kleur van inspanning op haar bleeke gezichtje.
	„Een paar dagen daarna kwam onze juffrouw, van wie wij anders les kregen, weer terug. Bij haar waren wij heel gehoorzaam en we hielden ook wel van haar, maar zij kon heel streng zijn en ons soms de waarheid zeggen, op eene manier die we niet gauw vergaten.



	„Den eersten morgen na haar ziekte deed zij het ook. Zij zeide ons, dat zij wist hoe wij geweest waren en dat het laf was om met ons allen, groote meisjes die we waren, één die nog zoo jong was, zóóveel verdriet aan te doen. Zij vroeg ons of wij het wel wisten, dat door onze schuld iemand, die het héél noodig had, een betrekking niet gekregen had, want de dame die was komen luisteren vond, dat er zoo’n wanorde in onze klasse was, dat zij daarom het meisje niet aan haar eigen school had willen verbinden.
	„Zeg, weten jullie nu, wat je gedaan hebt,” vroeg onze leerares met rimpels in haar voorhoofd en een uitdrukking in haar oogen, die ons heel klein en stil deed zijn, zoodat men wel een speld had kunnen hooren vallen.
	„Ik heb het niet zoo bedoeld,” riep Annie net als de jongens, over wie vader vertelde en ze begon te huilen.
	„Met zoo bedoeld,” zeide onze juffrouw met haar klankrijké stem, die zoo heel verontwaardigd kon zijn. „Wat bedoelde je dan wel, toen je met elkaar iemand plaagde, die niet veel ouder was dan jezelf, die er zwak en teer uitzag, wat bedoelde je dan, toen je met opzet brutaal en dwaas was ? Dacht je soms, dat zoo iets voor iemand plezierig is om te ondergaan? En dat niemand de anderen eens de waarheid durfde zeggen, dat valt me nog het meeste tegen, want ik dacht dat er in de klasse meisjes waren, die heel goed zelf voelden dat het leelijk en laf was wat ze deden.”
	„Toen de juffrouw zoo sprak, ging er achter in de



	klasse een vinger op van Mien, een klein blondje. „Ik dorst niet,” kwam het er zacht bij haar uit. „Ik was bang uitgelachen te worden.”
	„Toen had ook ik den moed den vinger op te steken en nog anderen en we bekenden hetzelfde als Mien. Zie, kinderen, wij niet-durvers, die voelden dat het leelijk was wat we gedaan hadden, vormden de grootste helft van de klasse; en we hadden toch mee gedaan en toch alles maar laten gebeuren, omdat elk voor zich niet den moed had gehad het eerst te spreken. En nu was het arme bleeke onderwijzeresje zonder betrekking, en dat was onze schuld. Och later heeft ze een plaats gekregen bij kleine kinderen met wie ze best kon ópschieten, want ze was eigenlijk zoo zacht, veel te zacht en lief voor ons, nesten. Maar geloof me, zonder dat je het weet of wil, komen er plotseling bij een groot mensch de dingen op die hij deed als kind; dat gebeurt ook bij mij; en als ik dan mezelf zie in die klasse van groote meisjes, die een weinig ouder meisje zooveel verdriet aandeden, dan kan ik nog héél boos op mezelf zijn.”
	Tante zweeg en geen van de kinderen zei iets. Broer was ingedut in vaders beschermende armen. Zus begreep nog niet heel veel van wat tante vertelde, maar ze hoorde hoe tante sprak van iemand, die veel verdriet had gehad en daarvoor voelde ze, lief klein medelijdend ding als ze was, mee, en daarom zat ze heel stil op de knieën van oom Willem, en keek heel ernstig naar tante, met niets dan zachtheid in haar groote blauwe oogen en op haar fijn teer gezichtje. En de groote.



	menschen zwegen ook, zoodat de klok weer hoorbaar tikte.
	~Tante Eiek,” zei Lize eindelijk, ~want zoo mag ik n wel noemen niet?”
	~Zeker,” knikte tante.
	„U hebt wel eens iets gedaan wat niet mooi was... en mijnheer... en... ik weet eigenlijk niet hoe ik het zeggen moet...”
	~Ik geloof, dat je zeggen wilt, dat het daarom voor jullie ook heel moeielijk is om flink te zijn, om voor je meening uit te komen. Bedoel je het niet zoo?”
	„Ja,” zei Lize en ook „ja” riepen de oudsten van de broertjes en de zusjes.
	„Moeielijk is het natuurlijk,” zei tante, „maar probeeren moet je het, want wij groote menschen, die kind geweest zijn, weten hoeveel kwaad je doet aan anderen en jezelf door niet te luisteren naar het stemmetje in je, dat eigenlijk bij niemand zwijgt.”
	~Kinderen, het is zoo,” zei oom Willem met een gezicht, waarop geen schijn van grappigheid was, met een stem die trof door haar ernstigen klank, juist omdat oom Willem altijd zoo vroolijk was en van zooveel dwaasheid vertelde. „Tante en vader zeggen de waarheid, niets dan de waarheid. Ik zal je niet op mijn beurt verhalen doen, want ik kan niet vertellen zooals vader en als tante Eiek, Maar ik zou op het oogenblik meer over mij zelf tevreden kunnen zijn, als ik meer voor mijn meening had durven nitkomen, meer had durven zeggen wat ik goed en flink vond. Weet je wel, tante Eiek, hoe vader in een tijd, dat ze het thuis



	heelemaal niet missen konden, voor mij een gulden heeft moeten betalen, omdat ik met de andere jongens met iets meegedaan had, waar ik niet mee had hoeven te doen? Ik had op school niet durven zeggen, dat vader het geld eigenlijk niet betalen kon. Weet je het nog wel, tante Eiek?”
	„Ja,” knikte tante met de oogen, die in het verleden zagen.
	„Weet je nog wel,” vroeg oom weer, „hoe ik eens geld, dat ik bewaard had voor moeders verjaardag, uitgegeven heb voor sigaren, omdat de andere jongens rookten, en ik mij schaamde te zeggen, dat ik het niet mocht doen?”
	„Ja, ja,” knikte tante.
	„O, kinderen,” zei oom, terwijl zijn stem al ernstiger werd en hij zette Zus voorzichtig van zijn knieën, stond op en liep al sprekende heen en weer; „zoo herinner ik mij meer dingen, die ik deed en die laf waren en ik wist het, maar deed ze toch, bang als ik was uitgelachen te worden. Je zoudt me nog niet begrijpen, wanneer ik je alles vertelde. Maar ik ben zoo dikwijls zoo innig lafhartig geweest, ik die onder mijn vrienden den naam had van bang voor niets en niemand te zijn. Weet je het nog wel, tante Riek?”
	„Ja,” zei tante met een zachte stem, waarin iets trilde. „Ja, ik weet dat alles nog. Maar ik weet ook, kinderen, dat wij nu trotsch op oom Willem mogen zijn.”
	„Dat weet ik ook,” zei vaders diepe stem en hij legde Broer, die nog steeds sliep, makkelijker tegen zich aan en zijn lippen beroerden liefkoozend het ronde kinderkopje.
	Ons Schemeruurtje. V.
	6



	„Wat is het donker geworden, tante,” zei oom Willem. „We zullen licht maken.”
	Yroolijk lichtte de lucifer in oom’s hand. De lamp werd aangestoken, de gordijnen toegeschoven. Broer werd wakker en nog een half uurtje babbelden de kinderen en de groote menschen met elkander. Toen ging Lize naar huis en sloeg het klokje van kinderenbedtijd.
	YIII.
	Een 'sprookje van vroolijkheid
	„En nu,” zei tante, „nu ga ik jullie een sprookje vertellen. Ik weet eigenlijk niet of ik het pas kort of lang ken. Maar dat doet er niet toe.
	Dat Elsa heette.
	Er was eens een koning die een eenig kind had, een mooi dochtertje, een allerliefst prinsesje, dat Elsa heette. Hij hield zielsveel van het meisje, misschien wel te



	veel. Maar dat is te begrijpen, want hij had geen vrouw en zijn broers en zusters woonden ver weg aan andere hoven en dus was voor den goeden honing klein-Elsje eigenlijk het eenige wat hij op deze wereld bezat. Had zij verdriet, dan voelde hij zich ongelukkig; huilen mocht zij niet; hij moest haar altijd vroolijk zien, en wilde daarom niets dan vroolijkheid om haar heen hebben. Zij kreeg nooit knorren, nooit straf ”
	Wim en Bets verzetten verbaasd de ellebogen, waarmee zij heerlijk-makkelijk op tafel leunden.
	Maar tante ging door: „Kijk nu maar niet zoo verbaasd, kinderen. In de eerst plaats verzin ik mijn verhalen niet, maar ik vertel ze, zooals ik ze weet. En als nu het sprookje zegt, dat klein-prinsesje Elsje nooit straf of knorren kreeg, kan ik daar moeilijk iets aan veranderen. Je denkt misschien dat het meisje dan wel een heel erg bedorven kind moest zijn; en dat was zij dan ook wel een beetje, maar ze was noch humeurig, noch brutaal, want haar moeder was een heel lieve, zachte en goede vrouw geweest, en de kinderen van zulke moeders worden niet heel gauw ondeugende, nare kinderen.
	Klein-Elsje dacht alleen dat er niets dan pret en vroolijkheid in de wereld was, omdat alles om haar heen lachte of scheen te lachen.
	Ik moet er bij vertellen, dat de hovelingen en de bedienden wel eens deden, alsof zij plezier hadden, want de koning wilde voor zijn dochtertje vroolijkheid, niets dan vroolijkheid; en wie dat niet gaf, kon niet aan het hof gebruikt worden.



	Had nu de generaal, die secretaris van den koning was, verdriet, als hij dacht aan zijn zoon met de blauwe oogen en het krullende haar, die in den oorlog gesneuveld was, dan slikte hij zijn tranen in en er kwam uit zijn keel een geluid, dat lachen en snikken tegelijk kon zijn. En dacht de minister aan zijn vrouw, die thuis te bed lag voor altijd verlamd, dan streek hij met de hand over het voorhoofd en sloeg zijn oogen neer, want die lachten niet mee met zijn mond. En wanneer de min peinsde over haar kleine kindje, dat zij niet had kunnen voeden, omdat zij klein-prinsesje had moeten zoogen, wanneer zij eraan dacht dat haar kleine jongetje gestorven was, zonder dat zij het had kunnen verplegen, dan liep zij eventjes de kamer uit en schreide stilletjes in een klein hoekje, of bewaarde haar tranen tot den stillen donkeren nacht, als niemand haar kon zien. En als de stalknecht, die klein-Elsje’s paard zadelde, dacht aan zijn armen ouden vader die ergens in de stad in een gesticht was voor oude lieden, waar de oudjes het lang niet prettig hadden, dan weende de jongen niet, maar hij bukte zich haastig om te zien of het zadel goed vastgegespt zat.
	Ja zelfs de koning schreide wel eens, als hij dacht aan de gestorven koningin, die zoo heel lief en goed was geweest. En het gebeurde wel eens dat er iets vochtigs in zijn oogenkwam, wanneer hij zijn dochtertje aankeek, want zij leek zoo sprekend op de vrouw, wier lijk rustte onder een zwaar marmeren beeld. Doch dan bukte hij zich snel, kuste de frissche wangen van het meisje, en het volgende oogenblik nam hij haar op zijn



	knieën en vertelde haar allerlei grappige vertelsels, zoodat klein-Elsje schaterde en de smart van den koning wijken moest voor de vroolijkheid van het prinsesje.
	En als het buiten regende en de koude wind gierde door de hoornen, zoodat de bloemen be-; droefd haar kopjes lieten hangen, dan werd er gezongen en gedanst in het paleis. En als het bui-
	En vertelde haar allerlei grappige vertelsels.



	ten kond en huiverig was, de raven krasten, de musschen dicht bijeen kropen om zich te warmen tegen elkanders kleine lijfjes, en de arme menschen verkleumden en hongerden in hun ellendige huisjes, dan woei er geen tochtje door het lekker verwarmde paleis, dan bloeiden de bloemen in de kassen, dan droegen de tafels kostelijke zomervruchten.
	Zoo kwam het dat het prinsesje steeds zong en juichte, en nooit verdriet had.
	Toen werd de koning ziek. Hoe dat kwam, weet ik niet, en vertelt mijn sprookje niet; maar hij moest in bed blijven, zeiden de dokters. Zoo nu en dan kwam prinsesje in zijn kamer, maar hing bleef zij niet want het was er niet prettig; en wel zeide de koning een enkelen keer tot zichzelf, dat hij het liever anders had gehad, maar dan weer verontschuldigde hij zijn dochtertje, van wie hij alle verdrietelijkheden wilde afwenden.
	Toen nu de koning te bed lag, werd er op klein Elsje minder goed gelet dan anders; en zoo gebeurde het, dat het meisje op een goeden dag verder wandelde in de koninklijke bosschen, dan zij ooit mocht gaan, wanneer haar min of haar gouvernante bij haar waren. En zingend en dansend, opende zij een hek, dat de eigendommen van haar vader scheidde van den openbaren weg. Daar nam nu prinsesje een kijkje in een wereld, die zij niet kende. Wat grappige huisjes stonden hier en ginds; wat grappige wagens trokken er langs den weg; wat grappige menschen in grappige kleeding zag zij!
	Toen deed klein-Elsje wat meer onnadenkende kinde-



	ren doen. Zij deed het hek achter zich toe en wandelde voort, steeds voort. Wel vroeg zij zich even af of het mocht wat zij deed, of de koning en de gouvernante het goed zouden vinden, maar met een besliste bewe-
	ging van haar hoofdje schudde zij die lastige gedachten van zich af en haar krullen recht. En het ongewone van de geschiedenis trok haar aan: zij was nog nooit in het land geweest achter de bosschen van haar vader; zij vond het innig genoeglijk zoo in haar eentje te
	Zingend en dansend, opende zij een hek.



	wandelen; het was lekker zomerweer; ze voelde zich zoo gezond en zoo vroohjk. Ze wandelde daarom voort, steeds voort, en lette niet op den weg dien zij ging; en toen ze meende dat het tijd was om naar huis te gaan en zich op den terugweg te begeven, sloeg zij een pad in dat haar nog verder van het paleis voerde. En onderwijl wierp zij den bal zoo nu en dan op, dien zij van huis had meegenomen.
	Zij werd moe en ging zitten aan den kant van den weg, op een rand van gras.
	Daar kwam een meisje aan op bloote voeten, dat schapen voor zich uitdreef. Het kind zag er wel heel anders uit dan de freuletjes, waarmee prinsesje speelde in de groote zaal, maar zij meende dat kinderen altijd speelden en groote menschen altijd vroohjk waren.
	~Zeg, wil je even met me ballen?” vroeg klein-Elsje.*)
	„Ik heb geen tijd, ik moet de schapen drijven!” En het kleine meisje op de bloote voeten liep verder, en trok even een schaap bij zijn vacht, omdat het dier afdwalen wilde.
	Verwonderd keek prinsesje haar na. Dat was iets vreemds in haar leven: een ander kind, zoo groot als zij, die niet spelen kon.
	Maar ze begon honger te krijgen en wilde dus terug naar het paleis, waar zij zich al meer en meer van verwijderde. Het begon ook donker te worden, en ze zag nog niets van de torens en weerhanen.
	i) Zie titelplaat.



	Toen klopte ze aan een huisje, om te vragen waar het paleis was.
	Een boerinnetje kwam naar buiten.
	~Weet je waar het paleis is?” vroeg klein-Elsje.
	Neen, dat wist het boerinnetje niet, want hooge bosschen waren er om het paleis heen, zoodat het niet te zien was van uit het land, waar prinsesje nu was.
	~Ik ben zoo moe en ik heb zoo’n honger.”
	„Als je heel stil bent, kun je even binnen komen uitrusten,” zei het boerinnetje. „Maar heel stil, hoor, want moeder is ziek.”
	Toen ging het prinsesje naar binnen, en ze was nu in een heel klein kamertje, waar in een bedstede een bleeke vrouw lag.
	„Ik heb zoo’n honger,” fluisterde klein-Elsje.
	, „Dan zal ik je wat te eten geven. Dat mag wel, hè moeder?”
	„Ja,” knikte de zieke vrouw.
	En nu gaf het boerinnetje aan het kleine prinsesje een bruine boterham en een glas melk.
	„Wil je me ook wat druiven geven en witte-brood met confituur en een pak boter janhagel?”
	„Loop,” zei het boerinnetje, „we hebben niet anders dan dit.”
	Toen dacht prinsesje aan haar hongerige maag en den langen weg, en zuchtend at zij het brood en dronk de melk.
	Inmiddels was de avond gevallen.
	„Nu wou ik naar het paleis,” zei het prinsesje. „Wil je me den weg wijzen?”



	„Ik weet niet waar je wezen moet, en ik moet op moeder passen.”
	„Dan ga ik alleen,” zei Elsje. „Dag juffrouw, dag
	Een bruine boterham en een glas melk.



	meisje!” en zij ging weg.
	Maar buiten was bet donker en mistig, en klein-Elsje was nog nooit alleen geweest in den donkeren nacbt.
	Daarom keerde zij zich om en klopte weer aan het hutje.
	~Ik durf niet alleen,” zei zij tot het boerinnetje.
	Dit ging nu naar binnen en kwam een oogenblik later weer terug. ~Moeder zegt, dat je dan hier maar moet blijven vannacht.”
	En nu ging prinsesje voor den tweeden keer de kleine woning binnen, maar nu om er den nacht door te brengen. En zij zag hoe het kleine meisje haar moeder verzorgde, totdat eindelijk het kind de oogen toe vielen van den slaap.
	Maar klein-Elsje op haar stoel kon niet slapen. Zij dacht aan zooveel en was over zoo heel veel verwonderd.
	En daar hoorde zij uit de bedstede iets wat nog nooit in haar ooren geklonken had. En het boerinnetje sliep door, doodelijk vermoeid door den langen dag.
	„Wat doet u?” vroeg het prinsesje.
	„Ik heb zoo’n verdriet,” snikte de vrouw. „Ik ben zoo arm en zoo ongelukkig, en als ik dood ga, wie moet dan voor mijn kind zorgen!”
	Toen was het net of voor prinsesje’s oogen een sluier trok. Kijk, nu schreide ze.
	En daar wist de arme koning niets van, want hij lag in heete koortsen, en sprak allerlei wartaal, en riep het eene oogenblik om zijn dochtertje, en zei het andere, dat zij niet aan het ziekbed mocht komen, want dat zijn Elsa lachen moest, altijd lachen en vroolijk zijn.



	En in het paleis was men verschrikt, omdat klein-Elsje zoek was; en indien de koning dit in zijn koorts slechts vermoedde, dan zou hij zeker sterven van hartzeer.
	Maar aan alles komt een eind, ook aan lange nachten; en toen het licht begon te worden, zei klein-prinsesje: „nu ga ik weg; ik zal aan mijn vader zeggen, dat u ziek bent, maar nu ga ik naar het paleis terug.”
	Nu zij gaf het boerinnetje de hand en de arme zieke vrouw; en de eerste zonnestralen zagen klein-Elsje op weg gaan, terug naar vaders paleis.
	En goed uitkijkende en vragende, kwam zij langzamerhand op den goeden weg. Maar hoe het kwam, weet ik niet: of Elsje slechts lette op menschen die schreiden, omdat zij dit vroeger nooit gezien had; of dat zij toevallig langs huizen kwam, waarin verdriet was, of den weg vroeg naar haar vaders paleis aan mannen, vrouwen en kinderen, die niet lachen konden, zij zag heel veel tranen: tranen van menschen, die schreiden om iemand dien zij verloren hadden, tranen van stakkers die leden door armoede en ziekte, tranen van menschen die ongelukkig waren.
	Zoo kwam Elsje weer aan het hek, dat toegang gaf tot het bosch van den koning; en toen zij aan het paleis kwam, zag zij aan het vroolijke hof, waar slechts gelachen, gedanst en gezongen werd, niets dan verwarring en tranen. Wel wilde men gaan lachen, toen het mooie lieve prinsesje weer terug was, maar het lukte niet goed; want de ziekte van den koning en de angst over prinsesje’s verdwijnen hadden ieder het eigen verdriet dubbel doen voelen.



	De min schreide, toen zij klein-Elsje terugzag, omdat zij dacht aan haar kleine gestorven ventje; en de stalknecht liep rond met dikke tranen in zijn oogen, omdat zijn vader ziek lag in het koude en kille gesticht; en de minister schreide, omdat zijn vrouw nooit beter kon worden; en groote tranen liepen in den snorrebaard van den generaal, toen het prinsesje was teruggekomen, want zijn jongen was weg, weg voor altijd: een nijdige, sissende kogel had hem het leven ontnomen, had stil doen staan dat lieve goede hart, had doen breken die stralende oogen, had doen verbjeeken die bruine blozende wangen.
	En toen prinsesje in die vroolijke zalen, in dat prachtige paleis schreiende menschen zag, toen vulden haar oogen, die nooit hadden mogen schreien, zich met glinsterende tranen; niemand lette erop. want iedereen dacht aan het eigen verdriet. Toen voelde zij, dat er slechts één was die haar troosten kon, slechts één die met haar zou medevoelen. Dat was haar vader, de lieve, oude koning; en helderder en scherper dan zij nog ooit het gezien had, verrees zijn beeld voor haar: het groote, gebaarde gezicht met de vriendelijke oogen, waarin iets dieps was, iets heel dieps. Nu wist zij wat het was: groote liefde voor haar, klein prinsesje. En ze zag zijn handen met de smalle vingers, die zoo koozend door haar krullen konden gaan. En die vader was ziek. . ..
	Toen snelde zij naar de ziekekamer. Zij sloop op haar teenen naar binnen, en zonder woorden maakte zij den dokter duidelijk, dat zij stil zou zijn, heel stil. In een hoekje zette zij zich neer, een heel klein hoekje,



	In een hoekje zette zij zich neer.



	want zij had slechts weinig plaats noodig; en vandaar keek ze naar den koning die nn rustig lag, en niet merkte, dat zijn kleine dochtertje zat bij het groote ledikant.
	En toen zij daar nu zoo met hun beidjes in de groote kamer waren, de koning en het prinsesje, en hij niet wist dat zij er was, toep liepen er groote tranen langs de wangen van den koning, uit de oogen, die tegen haar altijd gelachen hadden.
	„Vader, niet huilen,” riep toen plotseling het prinsesje; en zij riep het, zelf schreiende.
	Toen schrikte de koning en hij veegde de tranen weg, en hij trachtte te lachen, maar dat kon hij niet, want hij was te ziek om te schreien en te lachen te gelijkertijd. Zoo kwam het, dat voor den eersten keer de koning schreide, waar zijn dochtertje bij was, en zijn tranen niet verbergen kon.
	„Waarom huil-je?” vroeg klein Elsje.
	„Ik dacht dat je nooit meer bij me komen zou, omdat ik ziek ben; ik voelde me zoo heel alleen,” zei de koning die zwak was, heel zwak.
	Toen kuste prinsesje haar vader; zij kuste al zijn tranen weg, en nu kon hij weer glimlachen en viel rustig in slaap.
	En toen de koning wakker werd, zat zijn dochtertje nog aan zijn bed, en zij gaf hem zijn drankje; maar dat werkje was zij niet gewoon, zoodat zij de helft van den lepel spilde over zijn baard en de sneeuwwitte lakens. Beiden begonnen nu te lachen: de koning zwak en zacht als een zieke, en klein-Elsje helder en frisch



	als een gezond, jong meisje. Maar het was niet meer hetzelfde lachen van vroeger: het was minder hard en luidruchtig, doch zoo helder van klank, als sloeg er kristal tegen kristal.
	En zij lachten weer, toen het prinsesje morste met de poeders; maar langzamerhand leerden toch haar kleine vingertjes omgaan met de geneesmiddelen voor haar vader.
	In uurtjes, dat zij niet bij haar vader was, vroeg zij aan den generaal en den minister, de min en den stalknecht, waarom zij zoo schreiden, toen zij teruggekeerd was. Toen legde zij een krans op het graf van den zoon van den generaal, en zie hij lachte haar toe door zijn tranen heen; en de vrouw van den minister ging zij voorlezen uit een mooi boek, en man en vrouw lachten met mond en oogen; en zij vroeg de min haar alles te vertellen van het gestorven jongetje; en toen de vrouw haar zei hoe lief hij was geweest, en hoe hij kraaien kon, en knippen met zijn oolijke kleine kijkers, toen waarlijk lachte zij door de herinnering aan het knaapje; en prinsesje gaf den stalknecht zooveel geld, dat hij zijn ouden vader bij zich kon nemen, zoodat hij nu naar haar keek met vroolijke oogen, als hij het zadel vastgespte van haar rijpaard.
	En heel dikwijls wandelde zij in het land achter het bosch van haar vader, waar de menschen haar vriendelijk toeknikten.
	En er was vroolijkheid om en in haar . . .”



	„Want je hebt mijn sprookje begrepen, niet waar, kinderen? Je weet wat ik je heb willen zeggen; wees vroolijk en geniet je jeugd, daar ben je kinderen voor; maar niet te vroeg kun je inzien wat een innerlijke vroolijkheid het geeft, als je iets hebt gedaan om het verdriet van een ander te verzachten.”
	Toen zweeg tante Riek en ook de kinderen zeiden niets. Hun zwijgen duurde lang, en daarom vroeg tante: „zou je me soms niet begrepen hebben ?”
	„Ja, ja,” antwoordden de kinderen.
	Tante,” zei Wim, „zou ik mijn plaat, u weet wel die heel mooie, toch maar geven aan Kees van hiernaast ?”
	„Ik vind van wel,” zei tante ernstig.
	„Tante,” zei Cor, „en zon ik een priktol geven?”
	„Dan krijgt Kees alles.”
	„Dan aan Mientje, tante?”
	„Ja, Cor, dat is beter.”
	„Tante,” zei Bets, „het is gek, maar ik heb het toch eigenlijk niets naar gevonden, toen ik verleden dat kwartje heb gegeven, u weet wel.”
	„Dat geloof ik,” antwoordde tante.
	„Tante,” zei broer, „ik heb die groote kopere spijker. Die mag jij hebben.”
	„Wat zal tante blij zijn,” zei Jan minachtend.
	„En ik bèn er heel blij mee, hoor vent,” zei tante.
	Zus alleen zei niets, maar zij nestelde zich op tante’s schoot en gaf zachte zoentjes op tante’s ruwe werkhand.
	Ons Schemeruurtje. V.
	7



	98
	WAT DE SINAASAPPELS DEDEN
	„Er leefde eens,” vertelde tante een volgenden keer, „in een land heel ver hier vandaan, in een achterbuurt van een groote stad, een arm oud moedertje met een hoofd vol lieve gedachten, en een hart zonnig van warm gevoel. Zij had een eenigen zoon, die ver van zijn moeders woonplaats met hard werken den kost verdiende. Als hij steun of troost noodig had, dan dacht hij aan zijn beste oudje met de oogen, die als sterren straalden. En van zijn kleine weekgeld zonderde hij altijd een paar centen af om op haar verjaardag wat te kunnen geven.
	Zoo kwam het, dat het vrouwtje, toen zij jarig was, een pak kreeg met een omslagdoek, een mooie muts en zes mooie, glanzende sinaasappelen erin.
	En het moedertje dacht aan haar flinken zoon, en



	Sn"* “1"* bef*f boos °P hem- Zes sinaasappelen.... wat vreeselijk veel geld had hij voor haar
	Uitgegeven! Zij had het toeh maan best op deze wereld' Het 18 waar: zp was niet rijt. Bij lange na niet. Maar
	Een omslagdoek, een mooie muts en zes mooie glanzend© sinaasappelen erin.



	hoeveel moeders hadden een zoon als zij! Zes sinaasappelen, en dat in dezen tijd, dat er zooveel keelpijn was. Zij was er ook niet heelemaal vrij van. Dat had Anton zeker geweten. Hoeveel menschen zouden nu niet snakken naar een sinaasappel, zonder zoo’n kostelijke vrucht te kunnen koopen. En zij: zij kreeg er zoowaar zes tegelijk van haar lieve kind!
	Zoo gingen de gedachten van het oude vrouwtje, terwijl zij een der sinaasappelen in haar oude handen nam. Zij zou er dien avond één opensnijden, want ’s avonds pas voelde zij de pijn het ergst.
	Toen plotseling kreeg het oude vrouwtje een inval, die haar de wenkbrauwen deed fronsen. Zij zag iets wat zij liever niet had willen zien.
	Een klein eindje van haar vandaan woonde een vrouw, die heel ziek was en met hevige keelpijn te bed lag. De bakker had het verteld, en hij wist alles wat er in de huurt gebeurde. En die zieke vrouw was heel slecht voor het oude moedertje geweest. Zij had haar veel verdriet gedaan al jaren geleden, en nu nog vertelde haar booze tong allerlei leelijks van het onschuldige, oude moedertje ... Die vrouw was nu arm, heel arm. Niemand zond haar sinaasappelen om haar de zieke keel te verfrisschen. Niemand, want het zusterskind dat zij groot bracht, kon niets dan haat "v ooi haar voelen, omdat zij zulke leelijke en booze gedachten had.
	Wat zou zij nu wel willen geven om die sinaasappelen te hebben!
	Toen werd het moedertje boos op zichzelf. Wat waren



	er leelijke dingen in haar hoofd! Die andere was in elk geval een zieke, die heel veel pijn had. En zij was heel erg te beklagen. Had zij zoo’n goed lief kind als moedertje zelf? Werd zij zoo heel vriendelijk gegroet door dien besten predikant, als hij op huisbezoek ging? Eezat de .som van neSen gulden en drie-en-vijftig cent. Van wien zou zij een doek kunnen krijgen en een muts? Wat was die muts toch mooi. Haar lieve kind was zeker naar een winkel gegaan, en had daar met zijn diepe stem gezegd, dat hij een moedertje thuis had, voor wie hij een kostelijke muts moest hebben Wat een zegen toch om zoo’n braven jongen tot zoon te hebben!
	En onwillekeurig vouwden zich de handen van het oude vrouwtje en haar oogen werden vochtig.
	Eigenlijk verdiende zij zoo’n kind niet, omdat zii daarnet leelijke, heel leelijke dingen gedacht had over die ongelukkige stakker, die ginds zoo alleen in haar kamertje lag met een pijnlijke, droge keel. Als zij haar eens drie sinaasappelen ging brengen Het was waar, die vrouw had oud-moedertje heel veel verdriet gedaan, heel veel pijn die zij nu nog voelde. Maar de stakker lag zoo eenzaam....
	Toen, soezend, keek het menschje naar de zes vruchten die zoo vroolijk kleurden op haar tafel. Wat leken zij sappig en frisch! J
	Plotseling stond het moedertje op, en zij sloeg zich den doek om, en zij stapte naar het huisje, waar de vrouw met de slechte en leelijke gedachten ziek lag, heel alleen in een ongezellig kamertje. En met een



	kloppend hart stond het lieve vrouwtje voor het bed van de zieke.
	„Wat kom-je doen,” vroeg deze.
	„Ik kom je een paar sinaasappelen brengen voor je keelpijn. Ik kreeg ze van mijn zoon.”
	„Ik heb van jou of van hem niets noodig,” bromde de zieke. „Allo, mijn kamer af.”
	„Ik zal ze maar op de tafel leggen,” antwoordde het moedertje. „Beterschap, hoor!”
	En het menschje, wier oogen waren als zachte, tintelende sterren, ging weg. De zieke, die te ziek was, om iets meer te doen dan knorren, moest die sinaasappelen wel op haar tafel laten, waar ze vroolijk rood juist door de zon beschenen werden.
	En nu begint mijn eigenlijke verhaal, kinderen. Want toen het moedertje de kamer verlaten had, scheen het, alsof de geur der sinaasappelen zichtbaar werd en een gestalte aannam. De kleine fee Pax steeg eruit op, de toovergodin, die door de menschen niet gezien kan worden. Zij heeft alleen een heerlijke stem om naar te luisteren, en haar nabijheid voelt men, omdat zij haar kleine koele handen zoo zacht op menschelijke voorhoofden leggen kan.
	Zij ging naast het bed van de zieke zitten en keek de vrouw aan, en al de gedachten, die er in het hoofd van de zieke waren, las zij. Want Pax had wonderlijke oogen, die door het voorhoofd van de menschen heen keken. Het was niet iets heel moois wat zij zag, want in het hoofd van de zieke waren wat wij menschen stof en spinnewebben noemen. Al de leelijke gedachten van



	de vrouw hadden er een dikke stoflaag gevormd- al haar leelijke handelingen hadden er draden getrokken, giijs en vuil als spinnewebben in een verwaarloosd vertrek. En door al dat stof en al die draden kon de vrouw niet helder meer zien, en stonden haar oogen dof.
	Toen keek de kleine fee Pax, voortgekomen uit den geur der sinaasappelen, heel ernstig, want er was hier heel veel haar te doen. Zij blies hard op het voorhoofd van de zieke, toen op haar oogen, zoodat het stof er uit wegwoei. En zij zei haar, dat zij moest kijken naar de sinaasappelen op de tafel, die zoo rood in den zonneschijn waren. En dien heelen middag zat Pax naast de zieke, en blies op de spinnewebben, en streelde haar met de kleine koele hand over het warme voorhoofd. IsTu sliep de vrouw in en werd pas wakker, toen haar neef thuiskwam. Zij had den jongen bij zich genomen, waarom wist zij eigenlijk zelf niet goed en zij hield hem nu bij zich, omdat de knaap geld begon te verdienen.
	„Geef me een sinaasappel,” zei de vrouw. En de jongen vroeg zich af wie die kostelijke vruchten gege\ en kon hebben, maar hij toonde zijn nieuwsgierigheid niet, omdat zijn tante zoo weinig van vragen hield. Terwijl nu de vrouw haar droge keel verfrischte met het sappige vleesch der vrucht, sprak de fee met de klare stem vlak aan haar oor, en plotseling zei de zieke tot den jongen: „neem jij er ook maar een.”
	Nu was het stil in het kamertje. De zieke vrouw soesde en de jongen droomde. Was het de ziekte, die zijn tante zoo vriéndelijk jegens hem deed zijn? Yrien-



	(lelijkheid, daar had de knaap wel behoefte aan! Want die zieke vrouw, die zoo knorren en schelden kon, was zijn eenige bloedverwant, en vrienden had hij niet. Hij was niet heel knap en niet heel flink, en daarom deugde hij niet voor een ambacht. Hij had een postje gevonden bij heel rijke menschen, waar hij voor den knecht de schoenen poetste, de vuile werkjes deed en op boodschappen uitgezonden werd. Snauwen en grauwen was alles wat hij kreeg, hier bij zijn tante en daar in zijn betrekking. Had nog vanmiddag de jonker hem niet uitgescholden, omdat hij het verkeerde papier voor den vlieger had meegebracht? Ja, nu had hij een sinaasappel gekregen, maar morgen begon het lieve leventje weer van voren af aan! En de jongen zette zijn ellebogen op de tafel en keek met donkere oogen naar de zieke, en hij verlangde ernaar om groot en sterk te zijn, om op zijn beurt te kunnen plagen en verdriet doen. Zóó droomde hij bij de slecht brandende lamp. Toen at hij zijn avondboterham en kroop in zijn bedstede.
	En den geheelen nacht zat de fee aan het bed 'van de zieke, en blies het stof der leelijke gedachten weg, en fluisterde haar lieflijke woorden in het oor.
	Den volgenden morgen ging de jongen vroeg naar zijn werk; en toen hij thuis kwam, was de zieke op, en zij had koffie voor hem gezet en zij vroeg hem of hij oud-moedertje wilde gaan vragen bij haar te komen. Ben poos later zat het vrouwtje, met de oogen die als sterren blonken, bij de zieke en den jongen. En ongezien van allen zat de fee Pax op den rug van den stoel der



	vrouw, wier hoofd den vorigen dag nog vol was van leelijke gedachten. En, hoorbaar alleen voor de zieke, fluisterde zij lieflijke woorden. De knaap keek met verbaasde blikken naar de vrouwen en luisterde naar de zachte stemmen, wier geluid nog nooit geklonken had in dit kamertje, waar driftige woorden gezegd en driftig beantwoord waren. En naast het gezicht van het oude moedertje zag hij een ander, vaag als een fotografie, die lang in het licht gestaan heeft: de beeltenis van zijn moeder kwam dan ook niet heel duidelijk tot hem, want jaren waren verloopen sedert haar dood.
	Toen dien avond de zieke naar bed ging, had zij den knaap niet behoeven uit te schelden, omdat hij het deuntje floot, dat zij niet kon uitstaan, en de weerbarstige jongen sliep niet in met het verlangen om te slaan en te knijpen.
	Dat was het werk van de fee Pax, omhoog gestegen uit den geur der sinaasappelen.
	En zij bleef tot de vrouw spreken bij dag en bij nacht, totdat al het stof en de spinnewebben weggeblazen waren, en de leelijke gedachten verdwenen onder de aanraking van haar handen.
	Toen kon zij niet meer bij de vrouw blijven, want daar was haar arbeid geëindigd, en feeën als Pax kunnen niet werkeloos blijven; en zij keek in het hoofd van den knaap, en zag dat hij haar noodig had. De kleine, wonderlijke toovergodin kroop nu in den hals van den jongen, en was bij hem, als hij schoenen poetste en zijn boodschappen deed.
	En zij vertelde hem van allerlei, als hij zijn werk



	deed. Dat was soms heel noodig; want de jonker, bij wiens grootvader de knaap werkte, was een verwende deugniet, op wiens bevelen allen in het huis vliegen moesten, en de grootvader vertroetelde den eenigen erfgenaam.
	Toen echter gebeurde het, dat de jonker een hevige brandwond kreeg; en de bedienden vertelden elkaar dat de wond' niet genezen kon, indien niet een stuk huid van een gezond mensch als geneesmiddel gebruikt werd. Maar hoe daaraan te komen? De grootvader kon niet helpen, omdat hij te oud was. De knechts en de meiden durfden en wilden niet, want de lastige en humeurige jonker was bij hen allen gehaat.
	Nu echter begon de kleine fee te spreken aan het oor van den kleinen schoenpoetser en zij streelde zijn voorhoofd met haar zachte vingers, en plotseling stond de jongen in de kamer van den gewonde en zei dat hij helpen wilde.
	~Jij,” zei de graaf verbaasd.
	„Jij,” zei het jonkertje, terwijl hij een vuurroode kleur kreeg.
	De dokter alleen zei niets, want in zijn lange leven had hij veel goede menschen leeren kennen.
	Toen nam de dokter zijn scherpe mes, en sneed een stuk uit de huid van den bovenarm van den schoenpoetser. En de jongen klemde de lippen op elkaar en voelde bijna geen pijn, omdat Pax zulke lieve woordjes tot hem zeide. En toen het voorbij was en zijn arm verbonden, huilde de jonker en zijn grootvader tuurde naar den grond.



	En plotseling stond de jongen in de kamer van den gewonde.



	„Ik zal je niet vergeten,” zei de laatste eindelijk. Misschien was het wel de fee, die hem deze woorden influisterde, want het kleine, lieflijke wezen, dat omhoog gestegen was uit den genr der sinaasappelen, wist dat het helder nu was in het hoofd van den schoenpoetser, en dus zette zij zich op den schouder van den edelman.
	En zij begon haar schoone verhalen aan het oor van den ouden graaf, zij blies op zijn hoofd en liet haar zachte vingers langs de rimpels in zijn voorhoofd gaan. Het wonder werkte voort, en zijn bedienden vraagden elkaar fluisterend wat er toch gebeurd mocht zijn, want alles was zoo heel anders geworden. De pachters van den rijken man werden niet meer vervolgd, als zij de huurpenningen niet op tijd betaalden. En voor kleine ellendige woningen op zijn landgoederen kwamen gezonde huisjes in de plaats. En de jonker was niet meer humeurig, en zijn grootvader keek niet meer somber, want het was zoo heerlijk luisteren naar de verhalen van het kleine wezen dat, onzichtbaar voor de menschen, haar koelen adem liet gaan over de gedachten van den graaf, terwijl haar woorden lichtten als sterren aan den diepen hemel en klonken als fijne klokjes in zuivere lucht.
	Maar Pax, die schouwt in de hoofden der menschen, wist dat er nog één stofnest was in het hoofd van den graaf; en zoolang zij dat nog zag, mocht zij hem niet verlaten. Want stof lokt stof; en het ijle schepseltje, geboren uit sinaasappelengeur, moest hoofd en hart van anderen rein zien als bij het lieve oude moedertje.
	Nu gebeurde het dat de broer van den graaf, die



	minister was, door tegenspoed al zijn geld verloor. Tusschen de twee mannen was heel veel voorgevallen; zij hadden elkaar leelijke woorden gezegd, veel verdriet gedaan; en de twee menschen die toch stamden van één vader en één moeder, dachten aan elkaar als vijanden.
	En nu vertelde de fee aan den graaf verhalen, zacht en teeder fals maanlicht; zij fluisterde aan zijn oor sprookjes uit zijn kindertijd, neuriede met de stem van een vrouw, die beiden, toen zij knapen waren, in slaap gezongen had. Zij sprak tot hem, als de oude man in het vuur keek en aan het verleden dacht, als hij in de oogen van zijn kleinzoon die van zijn dochter meende te zien, als in de kerk het orgel de ruimte vulde met geluiden van vroomheid, als in de plantenkas een bloempje zich teeder rankte. Zij sprak aanhoudend en met altijd hoorbare stem.
	~Zeg den koetsier in te spannen,” zei toen de graaf; en hij gaf het adres van zijn broeder op, en als droomend liet hij zich rijden naar diens woning. En daar stonden nu de beide mannen tegenover elkaar en staarden elkaar in de gezichten, die zij in jaren niet gezien hadden; en hij aan wiens oor de fee sprak, greep de hand van den ander, en zeide dat zij toch broeders waren, en dat hij gekomen was om hem te helpen. En zonder dat er veel woorden gezegd waren, scheidden zij.
	Maar Pax was bij den minister gebleven, want in het hoofd van den ander was het nu helder. Diens gedachten waren nu stralend als het zonnelicht, doorschijnend als glas.
	En de fee van het arme moedertje sprak nu tot den



	machtigen minister, en men merkte het in zijn huis en in het land. Doch Pax zag dat zijn haat voor den keizer niet wijken wilde. Het w&s voor den minister heel moeilijk te houden van dien keizer, die hem grievend beleedigd had, hem smartelijk had doen lijden.
	Doch Pax vertelde hem haar glanzende sprookjes; zij legde haar handen op zijn brandende voorhoofd. En hij moest naar haar luisteren, of hij wilde of niet.
	En eens, dat de keizer uitreed met zijn minister naast hem in het rijtuig, werd er geschoten op den vorst. Toen sprak de fee aan het oor van den minister woorden die als zware klokketonen galmden; en plotseling beschutte hij met zijn lichaam den keizer, en ving den kogel in zijn borst, die voor den ander bestemd was. Op den terugweg naar het paleis keek de keizer naar het bleeke gezicht van den man naast hem, wien hij grievend verdriet had aangedaan, en die nu gewond was voor hem, den vorst door wien hij zooveel geleden had.
	De kleine fee Pax echter kuste het voorhoofd van den gewonde, in wien het nu straalde van helder licht, en zij verliet hem voor den keizer en nestelde zich dicht bij diens oor.
	En toen de vorst wist, dat zijn minister niet levensgevaarlijk gewond was, sloot hij zich op in zijn werkvertrek en liep daar met groote stappen op en neer, en de fee van het lieve oude moedertje sprak tot hem in haar klare taal. Nu sloeg de machtigste man van het groote rijk zich de handen voor het gezicht en schreide bittere tranen, want toen hij haar mooie



	woorden hoorde, haar verhalen glanzen zag, als waren de sterren van den hemel neergedaald in zijn groote paleis, scheen het hem of zich de kamer vulde met leelijke donkere gestalten, met al zijn slechte daden, die hem zwart als de nacht schenen bij het licht, dat de fee van het moedertje schijnen liet.
	„Het moet anders worden,” zei de fee.
	„Het zal anders worden,” antwoordde de keizer.
	En lang bleef de fee bij den vorst, en het werd vrede in en om hem.
	Zoo, kinderen, geurden de sinaasappelen van het arme vrouwtje tot in het paleis van den keizer. En die geur was overgebracht geworden door de lieflijke fee Pax, niet onmiddellijk van het oude menschje naar den vorst, maar van de zieke vrouw naar den schoenpoetser en zoo naar den graaf, en toen naar den minister en eindelijk kwam zij bij den keizer. En toen het vrede was in het eene land, ging zij naar het andere, en zoo werkte het wonder voort in de groote wereld met al haar schepselen, die de fee zoo noodig hadden.



	„Dat was geen sprookje,” zei vader.
	„Toch wel een sprookje,” zei tante, „want ik sprak over feeën en wonderen,”
	„Maar het is toch wezenlijk waar, dat er in de lucht feeën zijn, en ook duiveltjes. Die feeën zijn je goede gedachten en je goede daden. En duiveltjes zijn de leelijke dingen, die je doet. En waar iets goeds gebeurt, daar werken, je lieve woorden en je lieve daden, en waar een mensch iets leelijks doet, daar zijn de duiveltjes van leelijk denkenden doen aan het werk. Het lijkt een sprookje en het is toch werkelijkheid,” sprak vader.
	De kinderen staarden in de lucht, alsof zij daar het wonder zagen geschieden, waar tante en vader van spraken.
	„Ya,” vroeg Bets, „zou het dan moeders stem zijn, die me zegt, dat ik geen leelijke dingen doen moet?”
	„Ja,” antwoordde vader zacht.
	„Tante,” zei Wim, „het was toen toch eigenlijk niet heelemaal Jan zijn schuld.”
	„Maar ik was toen wel vreeslijk driftig,” bekende Jan.
	En dien avond keken de kinderoogen ernstig, want de kinderhartjes lieten de schoone fee Pax binnen.
	X.
	Een Sinterklaassprookje.
	Het was een paar avonden vóór Sinterklaas.
	„Oom Wim vertel eens wat,” vroeg broer, die met'



	héél veel kranten en lange dikke touwen „seprises” had ingepakt voor de heele familie.
	„Waarover,” vroeg oom Willem.
	„Wel over St. Meelaas,” riepen de kinderen.
	Uom Willem fronste zijn wenkbrauwen, dacht diepzinnig na en begon. *
	„Luister dan, kinderen. Lang geleden kwam St. Nico-Jaas m een stadje en hij vroeg hier en daar wat zijn kleme en groote vrienden van hem hebben wilden, en zijn knechtje schreef alles op: dat was de beste manier voor den goeden ouden man om niets te vergeten.
	Hij kwam ook bij een beel oud vrouwtje, dat in een klein gezellig kamertje woonde. Wat zag er daar alles -eung netjes uit; de meubeltjes glommen, maar het aardigste van het heele kamertje was toch het oude moedertje zelf. Haar oude gezichtje had honderden rimpeltjes; het haar zat keurig netjes over haar oorenhaar mutsje was net zoo helder wit als haar oogen bruin’ Haar jakje was proper: het was het aardigste wijfie dat je maar ergens zien kon. ’
	Toen kwam Sinterklaas bij haar om te vragen, wat zij hebben wilde. Het oudje schrikte heelemaal niet, want je wordt niet gauw bang, als je niet veel kwaad m je leven gedaan hebt. Zij gaf Sinterklaas een stoel en bood hem een snuifje aan, en ofschoon de goede bisschop met veel van snuif hield, stopte hij toch even zijn vingers in het doosje om het oudje plezier te doen. Doch zij wist niet heel spoedig te bedenken wat zij wel zou wülen hebben en ze vroeg of ze het schrijven mocht. Sinterklaas gaf zijn adres, en daar
	Ons Schemeruurtje. V.
	8



	hij nog bij heel veel menschen wezen moest, ging hij maar heel gauw weg.
	Toen begon het oude moedertje erover te denken wat
	zij nu heel graag zou willen hebben. Onderwijl zette zij een kopje koffie en toen zij daar zoo knusjes zat te drinken, keek zij eens rond en kreeg zoo als altijd schik in wat zij zag. De koperen hengsels van het kabinet
	En bood hem een snuifje aan.



	waren zoo mooi geel bij het bruine hout. De koffie pruttelde zoo gezellig in het kannetje; poes lag zoo rustig te slapen op de tafel; de lamp had zoo’n prachtige kap; op het groen kwamen de poppetjes zoo vroohjk uit. En de vingertjes van het moedertje heten de naalden klepperen: en de kous groeide, en de wol was zoo zacht.
	Oud-vrouwtje’s oogen gingen langs al de voorwerpen, waai mee zij zoo heel oud was geworden; ze wist eigenlek niets te bedenken wat zij vragen zou voor haar Sinterklaas. Want zij had een poes; zij had een lekkeren wollen doek, en ook bloempotten die frisch rood geverfd waren. Toen schonk zij zich een tweede kopje koffie in. Daar hoorde een kussentje bij. Hé daar had zij vanmorgen niet aan gedacht, dat haar kussentjes op waren. Als zij eens nieuwe aan Sinterklaas vroeg, van die lekkere, glimmende, rooie .. ..”
	„Hé ja,” nep Broer verrukt.
	„Schrok die je ben,” zei Bets.
	„Dat zal ik vragen, dacht oud-moedertje,” ging oom door „en het oudje lachte in zichzelf, want tandelooze monden houden van zoetjes. Toen dacht ze er aan dat ze wel eens pijntjes in haar maag had en daar waren die kleine suikerpepermuntjes zoo heel fmed v00r....” 6
	„Witte, oom?” vroeg Broer.
	„Jongcii, hou je mond,” riepen Bets en Jan tegelijk.
	„Witte, je weet wel, van die kleine witte,” legde oom heel ernstig uit. „En oud-vrouwtje dacht verder en toen herinnerde zij zich, dat zij wel eens verkouden



	was en daar was drop zoo heel goed voor, je weet wel, kinderen, anijsdrop.
	Oud-vrouwtje schreef nu heel netjes een briefje aan Sinterklaas, en vroeg hem kussentjes, pepermuntjes en anijsdrop. En de bisschop gaf het aan zijn knecht en zei, dat hij er voor zorgen moest.
	Maar of het vrouwtje nu niet duidelijk geschreven had, of dat het hoofd van den knecht om liep door al de drukte, hij bestelde niet een ons van ieder, maar honderd kilo, kinderen: honderd kilo kussentjes, honderd kilo witte suikerpepermuntjes en honderd kilo anijsdrop. De winkelier keek wel wat verbaasd bij die bestelling, maar hij was aan zonderlinge bestellingen gewoon, en durfde geen aanmerkingen maken uit vrees van de klandisie van St. Mcolaas te verliezen. De man werkte zich in het zweet om de bestelling te kunnen uitvoeren, want hij wist dat de bisschop heel goed bediend wilde worden. Hij kocht al de kussentjes, pepermunt en anijsdrop op, die er in de stad en den omtrek te krijgen waren, en bracht toen alles met paard en wagen naar de plaats waar St. Meelaas logeerde.
	Het zwarte knechtje stond wat beteuterd, toen hij de bezending zag. De bisschop was niet thuis, en dus zei de knecht, dat alles naar het oude vrouwtje gebracht moest worden.
	„Wat een leven hoor ik in de straat. Een wagen! wat zou dat zijn?” vroeg het oude vrouwtje, toen zij het wielgeratel hoorde van de kar, die haar kussentjes en pepermuntjes en anijsdrop bracht. Daar hield de sleeperswagen voor haar deur stil.



	Zij trippelde naar de deur en vroeg wat er te doen was.
	„Komplement van Sinterklaas,” zei de bestuurder van de kar, „en bier zijn de kussentjes, pepermunt en drop” en daar begon hij de zakken af te laden.
	Het leek wel of hij kolen en aardappelen naar binnen bracht.
	Nu begon het vrouwtje te jammeren ! Als alles naar binnen werd gebracht, was er geen plaats meer voor haar! Och, och, waarom was ze dan ook zoo inhalig geweest! Zij had toch alles, wat haar hart verlangde. En de zakken werden in de gang gezet en toen er daar geen plaats meer was, werden ze opgestapeld voor de deur. Dat was een heele berg van kussentjes en pepermuntjes en van anijsdrop.
	Oud-moedertje kon den heelen nacht niet slapen. Haar poes rook en snuffelde aan al de zakken, en werd
	Alles naar het oude vrouwtje gebracht.



	bang en verstopte zich in een hoekje. Wat voelde het wijfje zich ongelukkig! Poes wilde niet bij haar komen, en haar kamertje en haar keurige gang stonden vol met die nare zakken.
	Den volgenden dag sleepte zij alles naar buiten, maar behield een zak van elk voor zich en de rest liet zij op straat staan!
	Kinderen, wat brak er toen een heerlijke tijd voor de kinderen uit het stadje aan. Ze hadden in het straatje waar het vrouwtje woonde, het grabbelen van kussentjes, pepermuntjes en anijsdrop zoo maar om niets. Een heele poos lang snoepten de kinderen van den avond tot den morgen en toen hadden zij bedorven magen. Da&rom zonden al de ouders een brief aan den bisschop, en vroegen hem daarin of hij nooit meer zóóveel drop, pepermuntjes en kussentjes te gelijk wilde geven.
	Maar oud-moedertje knabbelde het heele jaar kussentjes, pepermuntjes en drop.
	Het volgende jaar echter vroeg zij niets, want zij had niets, niets noodig. Sinterklaas moest de presenten voor haar maar aan arme, oude vrouwtjes geven. En hiermee is mijn kussentjes pepermunt en dropgeschiedenis uit,” zei oom Willem.
	„Ik geloof er niks van,” zei Zus.
	„Hè, tante, vertel u eens wat voor ons,” vroeg Bets. „Dat was maar voor de kleintjes.”
	„Ja maar,” zei tante Eiek, „ik ga je ook wat vertellen over Sinterklaaspresenten. Het is waar en niet waar, net als je zelf wilt.”



	En het troepje schikte zich weer tot luisteren en tante Riek begon:
	„Mijn verhaal is al lang geleden gebeurd. Hoelang, dat komt er niet op aan; en waar dat weet ik ook niet precies, maar het is ook in een stad gebeurd.
	Daar lag een klein meisje ziek te bed. Zij kon nooit beter worden; dat zeiden alle dokters en ook haar kleine bleeke gezichtje, dat met den dag bleeker en smaller werd. En als haar ouders zagen hoe haar wangen invielen, haar handjes al langer en dunner werden en haar oogen steeds grooter en met dieper glans schitterden, dan waren de vader en moeder zielsbedroefd, want zij hadden zoo gaarne hun kind op aarde gehouden. Want zij was zoo lief en zoo goed; zij had nooit iemand in haar korte leven kwaad gedaan; zij was altijd een klein, vriendelijk lichtje geweest in hun eenvoudige huis; zij had haar heele leven op een teer fijn bloempje geleken, waar niemand als hij er naar kijkt, leelijke gedachten bij kan hebben. Maar de ouders, die zagen dat geen mensch ter wereld hun lieve dochtertje op de aarde zou kunnen houden, waren wel bedroefd, doch morden niet, en zij verzonnen van alles om hun meisje ziekte en zwakte te doen vergeten.
	De tijd van het St. Mcolaasfeest naderde, en nu vroegen de ouders aan het zieke meisje, wat zij hebben wilde. Wat, ja wat? Het kind met de groote, glanzende oogen tuurde naar buiten, waar alles donker en koud, vaal en mistig was. Toen zag zij in haar verbeelding een lentelandschap met groenende hoornen, zingende vogels en geurende bloemen. Wat geurden die



	bloemen: boschviooltjes en lelietjes der dalen! En bet arme zieke kind verlangde op eens naar geurende lelietjes, naar witte bloempjes tusschen donkere, statige bladeren.
	~Ik wou zoo heel graag een pot met lelietjes van dalen hebben,” vroeg zij, en haar oogen schitterden, toen zij het zeide.
	Toen schreven de ouders aan Sint Mcolaas wat hun dochtertje wilde hebben, en zij vertelden den bisschop hoe ziek het kind was. En toen hij in de stad kwam waar het meisje woonde, had hij den pot met lelietjes der dalen bij zich. Het kind was echter dienzelfden nacht gestorven en lag heel rustig te slapen. En onzichtbaar voor de bedroefde ouders keek de bisschop naar het doode meisje, en toen naar de blanke lelietjes, die zoo heel wit tusschen de donkere blaren waren en zoo lieflijk geurden. Toen legde hij een paar takjes in de kleine vingers, en hij nam het bloempotje weer met zich mee om het te geven aan het liefste en flinkste kind uit de heele stad, want lieflijke lelietjes van dalen, die midden in den kouden winter zoo kostelijk geurden en die de goede bisschop uit het Zuiden had meegebracht voor een stervend kind, dat in haar korte leven nooit eenig levend wezen verdriet had gedaan, die lelietjes waren een kostbaar geschenk 5 die erfenis van een kleine doode mocht slechts vermaakt worden aan een kind, dat ze waardig was.
	En de goede bisschep vertelde van de lieve, kleine doode aan zijn trouwen, zwarten helper. En die kon niet zwijgen, zoodat bijna de heele stad erover praatte,



	dat St. Nicolaas naar het koude Noorden een potje met lelietjes van dalen had meegebracht, en dat hij het geven zou aan het liefste en flinkste kind uit de heele stad. En iedereen vroeg zich af wie St. Mcolaas voor dat geschenk uitkiezen zou en veel kinderen sliepen den nacht vóór het bisschopsfeest niet, want het zou wel een groote onderscheiding wezen voor het kind dat de geurende lelietjes kreeg.
	Toen keek St. Mkolaas rond in de stad. Het was kinderenbedtijd en hij zag heel veel kinderen naar bed toe gaan. Hij zag mollige armpjes zich om moeders hals slaan en hoorde kleine mondjes babbelen over het feest van morgen; hij zag blonde, bruine en zwarte kinderkopjes met roode wangen op witte kussens gelukkig inslapen, vol van de pret, die er morgen zijn zou, hij zag ernstige gezichtjes van kinderen, die niet o vei zichzelf tevreden waren; hij zag arme, bleeke kleintjes, wien hij zoo veel wilde en zoo bitter weinig kon geven; hij zag kinderen wakker liggen, die al, voordat zij ze ontvingen, hun geschenken optelden en hij zag jongens en meisjes die den slaap niet konden vatten, omdat zij hoopten dat den volgenden morgen het potje met de lelietjes in hun vensterbank zou staan.
	Toen begon de bisschop zijn tocht en hij bracht de hem bestelde geschenken rond, en hij droeg de lelietjes met zich mee om ze achter te laten bij het liefste en flinkste kind.
	En hij kwam in een heel groot huis. Daar lag in een prachtige kamer in een prachtig bed een klein meisje. O, wat had zij fijne kant aan haar nachtjapon;



	wat keurige kleertjes hingen er over haar stoel!
	Mogelijk liep de bisschop niet zachtjes genoeg, want het kleine rijke meisje werd wakker. Zij schrikte niet; misschien dacht zij wel dat zij droomde.
	„Goeie morgen, Sint Mcolaas,” zeide zij. Het was nog wel avond, maar daar dacht zij niet zoo gauw aan.
	„Hebt u de lelietjes bij u,” vroeg zij toen.
	„Ja,” antwoordde Sint Mcolaas. „Ruik maar eens,” en zij stak haar fijne neusje in de geurige bloempjes.
	„Wat zou ik ze graag hebben!”
	„Verdien je ze,” vroeg de bisschop.
	„Ja, ja,” zei het rijke kind met een wijs gezichtje, „ik ben heel goed.”
	Hebt u de lelietjes bij u?
	„Wel, wel,” zei de bisschop en er was iets als een lachje in zijn langen witten baard.
	„Ik woon in zoo’n mooi groot huis,” zei het kleine ding. „En mijn grootpa zegt dat arme menschen alleen



	erg arm zijn, omdat ze slecht zijn en niet oppassen.”
	„Zoo, zoo, kleine wijsheid. En wie is ie grootpa?”
	„Mijn grootpa is een generaal, Sint Meelaas. En hij draagt ridderorden op zijn borst. Hij heeft wel zes lakeien, wij maar twee, Sint Nicolaas. En mijn tante is hofdame en mijn oom is minister. En ma was een freule en pa heeft een heeleboel te zeggen. Nicht, de burgemeestersvrouw, zegt dat er niemand zoo deftig is als wij. En ik dans zoo mooi, Sint Meelaas. Mag ik de lelietjes hebben?”
	„Nee, kleine meid, de bloempjes zijn niet deftig genoeg. Je krijgt misschien wel een gouden ketting en een goud horloge. Dat hoort bij zoo’n deftige kleine meid. Misschien ook wel een flacon met diamanten knop. Daar kan je eau-de-cologne in doen. Dat ruikt óók lekker. Maar mijn bloempjes neem ik mee. Ga nu maar weer slapen.”
	En het rijke kind sliep, en de bisschop legde op haar tafel een vracht kostbare geschenken, hem besteld door de rijke familie van het kind; maar het bloempotje droeg hij met beschermende liefde door de heldere vrieslucht.
	Toen kwam hij bij een ander kind, een jongen. Wat ordelijk zag het er in zijn kamertje uit!
	„Droom ik, of slaap ik, geachte Bisschop?” vroeg de jongen.
	„Dat weet ik niet, ventje.”
	„Komt u me de lelietjes brengen? Ik wou ze zoo heel graag hebben. Dan laat ik ze aan de andere jongens op school zien en aan den meester.”



	„Waarom wou je ze hebben, baasje?”
	„Ik geloof wel dat ik ze verdiend heb, Sint Mcolaas.
	Kijk mijn schriften maar eens na; daar zit geen enkele fout in, en mijn sommen komen altijd uit. Ik ben de eerste van mijn klasse, Sint Mcolaas, en de meester zegt dat ik het mooiste schrijf. Ik maak nooit vlakken en in mijn boeken zit geen enkel ezelsoor. Ma zegt dat ik veel knapper en netter ben dan Kees van oom Jan.”
	„Het ziet er alles keurig bij je uit. Daar verdien je een prijsje voor. Je helpt nu ook wel je zusje bij haar sommen?”
	„Nee, Sint Mcolaas, daar heb ik geen tijd voor, want weet u, ik moet mijn examen doen voor het gymnasium.”
	„Zoo,” zei de bisschop, „je bent wel een heel knappe jongen, maar mijn lelietjes krijg je toch niet. Maar wel wat anders hoor ! Ik heb zoo iets gehoord van een heel dik boek over vaderlandsche geschiedenis en een atlas. . . Je begrijpt wel dat ik niets verklappen mag.”
	„Dat is een zwak werkwoord,” zei de knappe jongen half in den dut, en toen was hij weer in slaap. O, wat waren er voor hem bij Sint Mcolaas een massa boeken besteld! Die legde de bisschop neer, en hij keek naar den slapenden geleerden jongen, en naar de fijne witte bloempjes der lelietjes. Toen ging hij weg, en richtte het lieve oude gezicht naar de sterren, die zoo blauwig fonkelden boven de stad, waar het rijke en het knappe kind sliepen naast een tafel vol presenten.
	En nu ging hij naar een anderen jongen, een fermen stevigen knaap, en toen die den bisschop zag, vroeg ook hij of hij droomde.



	„Dat moet je maar aan de sterren vragen,” antwoordde Sint Nicolaas.
	„Moeder zou wel heel graag willen, dat ik die lelietjes kreeg,” zei de jongen.
	„En jij zelf?”
	„Ja, ik zou het wel leuk vinden.”
	„Heb je ze verdiend?”
	„Ziet u dat getuigschrift, Sint Nicolaas, dat daar tegen den muur hangt? Daarop staat, dat ik het gekregen heb, omdat ik zoo’n flinke jongen ben. Want weet u, ik heb van den zomer een kind uit het water gered.”
	„Dat was heel flink, ”zei Sint Meelaas. „Je kunt zeker wel goed zwemmen ?”
	„Of ik, Sint Nicolaas! Ik ben de sterkste van alle jongens. Ze kunnen me geen van allen aan! Niemand durft zoo hoog klimmen als ik...,!”
	„Dat zie ik,” zei de bisschep.
	„Hoe kan dat nou,” lachte de jongen. „En ik lig in mijn bed.”
	„Wel, die eieren heb je natuurlijk uit nesten gehaald!”
	„Ja,” antwoordde de knaap.
	„En dat vogeltje heb je zelf opgevoed?”
	„Ja, dat heb ik.”
	„Kijk eens aan, beste jongen, hoe zou ik nu mijn lelietjes aan jou kunnen geven ? Zie eens hoe wit ze zijn en wat ruiken ze lekker, en dat in den winter. Je vogeltje zou gaan droomen van bloemen en blauwe lucht, en dat in een kooi, baasje! Ik ben bang datje mijn lelietjes geen water zou geven...”
	„Heusch, St.-Nicolaas, dat zou ik wè1...”



	„En je hebt vogel-moedertjes van bun nesten verjaagd.... En daar zie ik torren en vlinders, en je bebt bun een speld door bet lijf gestoken, toen zij nog leefden... En daar op dat kastje zit een muis, die je gevangen bebt voor je plezier... Nee, baasje, jezoudt heusch niet op mijn bloempjes passen... Ze hooren niet in je kamertje bij dat vogeltje, die muis, en die eieren en al die insecten... Kijk nu maar niet bedroefd, want toch houd ik veel van je... Met alle jongens kunnen zeggen dat zij een kind uit bet water baalden... Nog wat flinker en nog wat liever, kleine man, dan breng ik je het volgende jaar misschien een ander bloempotje... Maar deze lelietjes, die bestemd waren voor een kind, dat nooit eenig levend wezen pijn of verdriet deed, dat kan ik je niet geven... Kijk, ik zal één takje voor je afknippen, en bet zetten in een vaasje op je schoorsteen, en je mag nog eens aan de lelietjes ruiken, omdat ik geloof dat er een flinke man uit je zal groeien; maar dien moed van je moet je nog wat anders gebruiken; zal je er je best voor doen? Ga nu maar weer slapen, jij stevige baas... Slapen is gezond; en droom maar van me...”
	Toen scheen het den knaap of de bisscbop zijn band op zijn hoofd legde en even de vingers door zijn krullen liet gaan. Sint-Nicolaas keek hem daarbij vriendelijk aan. Wat bad hij zachte oogen, en wat keken ze vriendelijk. Het waren de oogen van kleine zus, en ook van moeder, en ook van den meester, die zoo ernstig met de jongens praten kon. Nee, zulke oogen had de jongen nog nooit gezien: net sterren... En soezend, droomend,



	wakend en toch niet wakker, zag hij den lieven ouden bisschop door de kamer loopen, en een takje afsnijden van de lelietjes... Wat zou moeder blij wezen, als hij haar morgen het bloempje kon laten zien, en wat zou zij wel zeggen _ van zijn gesprek met Sint-Nicolaas ? Geen woord wilde hij vergeten... Hoor, daar piepte het muisje, en het vogeltje fladderde heel even in de k00i.., Toen zuchtte de jongen lang en diep, en sliep heerlijk rustig in, en de bisschop keek naar hem, en legde op zijn tafel knikkers, en een hoepel, en heerlijke boeken met mooie platen, en een zakmes en een dierenatlas, en schoenen om te voetballen, en chocoladeletters met witte spikkeltjes er 0p...”
	~Hè,” zei Broer verrukt.
	„Stil toch,” riepen alle broertjes en zusjes tegelijk.
	Tante kneep den dikken jongen in zijn appelronde wangen en ging toen weer door; „Er werd een écht tafeltje voor den jongen klaargezet. Toen keek de bisschep naar het witte bloempje op den schoorsteen, toen naar den slapenden jongen die zoo heerlijk droomde, en toen ging hij weg, even onhoorbaar als hij gekomen was.
	Bij heel veel kinderen bracht hij de bestelde geschenken, maar de bloemen liet hij bij niemand achter.
	„Zie,” dacht Sint-Nicolaas toen hij even uitrustte van het werk, op een heuvel dicht bij de stad, want hij had allerlei moois gebracht aan een kind dat op een landgoed woonde; „als ik nu geen kind in de stad flink en lief genoeg vind, dan zal ik mijn bloempjes geven aan het allerarmste jongetje of meisje.” En toen



	hij dit dacht, kreeg zijn goede oude gezicht opeens een bezorgde uitdrukking, want hij had zoo heel veel aan rijke kinderen gebracht, en zoo bitter weinig aan arme kleine stumpers, omdat er voor hen niet veel besteld was geworden. En hij vond het niet prettig, dat hij niet machtig genoeg was om aan alle kleintjes kleertjes en speelgoed te brengen.
	En met treurige oogen keek hij naar de stad onder zich, waar vroolijke menschen liepen langs prachtige winkels. O wat zag de bisschop veel op dien heuvel met zijn scherpe oogen: kijk, daar lagen in dien hoek van de stad kleine stille huisjes; het leken wel armoedige stumpers naast die hooge mooie gebouwen. En juist wilde de bisschop naar een van die woninkjes gaan, om de lelietjes te geven aan een bleek klein meisje, niet omdat zij het liefste, maar wel omdat zij het armste kind was uit het stadje, toen hij plotseling dicht bij zich een lichtje zag; en Sint-Nicolaas keek en tuurde, en zag wat ik je nu ga vertellen.
	Dicht bij het stadje, dicht bij den heuvel waar de oude man neer keek op het gewoel in de straten, lag een oud kasteel. Daar had heel lang geleden een ridder gewoond, en nog later een man die heel mooie boeken geschreven had. In het kasteel waren door al de menschen die er geleefd hadden, mooie maar ook leelijke dingen gedaan. En in een tijd, dat heel veel huizen afgebroken en weer opgebouwd werden, was het kasteel blijven staan. De muren waren ook zoo dik, en de torens stonden zoo aardig tegen de lucht, en het heele kasteel lag op den heuvel of het er gegroeid



	was. De menschen in het land waren er van gaan houden. In de groote zalen hingen portretten van mensc en, die in het kasteel geleefd hadden en er gestorven waren; vooral had men er alles bewaard van den man die zulke mooie boeken geschreven had. De binnenplaats zag er uit als in den tijd, toen de ridders in het kasteel woonden; er waren ook diepe kelders met dikke deuren; er waren steenen wenteltrappen- het was een oud slot; waarvan je dikwijls in de boeken leest, maar dat hier in werkelijkheid nog bestond.
	Het behoorde nu aan de stad • iedereen mocht het komen zien, en daarom woonde er altijd iemand die de bezoekers rondleiden moest. De bewaarder die er nu was, had een vrouw en twee kinderen: een meisje en een jongetje. Op den avond echter, waarvan ik vertel, was de vader uit de stad. Waarom, dat komt er niet op aan en heeft met mijn verhaal niets te maken.
	Bij den ingang, bij de poort, was een klein deel van net kasteel voor woning ingericht. Het kon er heel gezellig zijn; maar op den avond, dat Sint Hicolaas van den heuvel het lichtje flikkeren zag, was het er met heel prettig, want in de bedstede lag het kleine jongetje ziek, en de moeder had zich den voet gebrand zoodat zij heel moeielijk loopen kon.
	Nu sluimerde de vrouw heel even, want zij had maar weinig geslapen in den laatsten tijd. De kleine zieke was heel lastig geweest, en de dokter had gezegd dat hij maar een beetje zijn zin moest krijgen, want hoe meer hij huilde, hoe erger de ziekte werd. Nu rustte Broertje ook.
	Ons Schemeruurtje. V.
	9



	Mien alleen was wakker. Heel stil zat zij, want zij wilde moeder en broertje niet wekken. Wat was het lekker rustig, nu het kleine ventje niet zeurde. Och, wat had zij medelijden met hem; wat gloeiden zijn wangetjes; ja, moeder en zij waren heel geduldig. Hij was ook altijd zoo lief, als hij gezond was. De kleine man kon het toch eigenlijk niet helpen, dat hij zoo heel lastig nu was.
	Daar draaide hij zich om; hij kreunde; hij werd wakker.
	„Moetje, moetje,” klaagde hij. En de vermoeide vrouw ontwaakte en vroeg wat hij hebben wilde. Het was hem heelemaal niet naar den zin te maken. De kussens lagen niet goed, en de dekens kriebelden zoo, en hij wou niet in zijn bed blijven. En Mientje babbelde met hem, en trachtte hem door allerlei spelletjes afleiding te geven.
	Toen in zijn koortsige humeurigheid wilde hij zijn prentenboek hebben, dat je nitslaan kon en dat een heele diergaarde voorstelde.
	Maar het was niet in de kamer te vinden.
	„Ik wil mijn prentenboek,” builde het zieke jongetje, het koortsige hoofdje van rechts naar links draaiende.
	„Yerzin eens goed, Mien, waar je het gelaten hebt,” zei de moeder.
	En plotseling herinnerde het meisje het zich, en haar hartje begon angstig te kloppen, toen zij er aan dacht waar het lag. Zij en het kleine broertje hadden het het laatst opgezet in een van de groote zalen van het slot, en om het te halen moest zij de binnenplaats over, een steenen wenteltrap op, een lange gang en een paar



	zalen door. En Mien had één gebrek: zij was bang in het donker. &
	Toen huilde het jongetje weer: „ik wil mijn groote prentenboek,” en Mien wou het niet hooren, maar hoorde het toch, en zij wist, dat als de kleine zieke zijn zin met kreeg, hij al lastiger en lastiger zou worden en dan werd de koorts hooger en zou moeder den heelen nacht met hem moeten optobben. En moeder was zoo erg moe, want de kleine jongen wilde alleen door haar geholpen worden, zoodat de zieke voet maar ziek bleef.
	„Wat zal dat weer een nacht worden,” zuchtte de vrouw. „Wist ik toch maar waar dat prentenboek was!”
	Mien zweeg, en draaide in de kamer van het eene mekje naar het andere. Nee, dat was te vreeselijk voor haar. Het prentenboek te gaan halen; heel alleen de plaats over en die griezelige wenteltrap op en die groote holle gang door, waar de voetstappen zoo klonken!
	„Ik wou mijn prentenboek hebben,” zeurde de zieke jongen. En gillend van het huilen keerde hij zich af toen moeder en zusje van allerlei verzonnen om hem bezig te houden.
	Toen begon Mien de stem te hooren, die maar niet zwijgen kan, als wij met ons zelven een beetje overhoop iggen. „Flauw kind,” zei die stem, „is het dan zoo erg? Kijk Moeder eens bleek zien, en moet het kind noff zieker worden?” &
	„Moeder,” zei ze toen met een niet heel vast stemmetje, „nou weet ik waar dat prentenboek ligt. Ik zal wel vaders lampje mee nemen.”



	,Zal ik het halen?” vroeg moeder.
	,Nee, u kan toch niet loopen.”
	Mientje voelde de tranen in de oogen komen



	En kleine Mien sloeg zich een doek om en stak vaders lampje aan. Nu stond zij op de binnenplaats. Wat zagen die torens in het donker er geheimzinnig uit: zoo zwart en zoo hoog! En wat maakte de maan de eene plek licht en wat liet zij de andere inkt-donker. Gelukkig dat zij nog een paar sterren zag! Nu was zij bij de wenteltrap. Wat bonsde haar hartje! Als zij nu maar liever terugkeerde, en moeder zeide dat zij zich vergist had. Maar dat was niet waar. Zij wist precies waar het lag, zij zou het in het donker hebben kunnen vinden. En klein broertje was zoo ziek en moeder zoo moe. Nee, zij vond zich eigenlijk een flauwe, nare meid, die niets voor een ander over had. En zij hield zooveel van den kleinen jongen Als hij eens stierf, omdat zij geen prentenboek voor hem wilde halen boven in het groote, donkere, eenzame kasteel.... Mientje voelde de tranen in de oogen komen Vastberaden liep zij de trap op. Hu, wat was het daar donker en koud! Wat zonderlinge figuren teekende het lampje op den muur! Nu kwam ziJ den overloop, waar gaten in den muur waren Wat tochtte het hier.... En wat was dat?.... Daar blies de wind haar lampje uit.... Het kleine meisje, op de groote trap tusschen de dikke muren, voelde zich bleek worden. Daar stond nu het kleine stukje mensch, alléén [in de duisternis in het groote kasteel Nou mocht ze terug, en moeder zeggen dat zij het prentenboek niet gevonden had.
	Maar het was net, of in de heldere lucht de woorden tot haar doordrongen: ~ik wil mijn prentenboek,’’ en zij zag het kleine ventje het kopje onrustig heen en



	weer sclmdden op het kussen, en zij zag die arme lieve moes, zoo heel moe, den heelen nacht met haar zieken voet optobben met het zieke kind.
	En kleine Mien was de trap voor een goed deel weer afgehold. Toen balde zij haar kleine handen: „nee, lafaard,” zei ze, „het moet, moet! Heb je dat niet over voor je broertje en je moeder?” En zij holde naar boven, net als een kleine soldaat, die iets bestormde in het groote kasteel. Zij bestormde dan ook iets, wat heel hoog en steil was. En het was of haar vrees van haar afgleed, als een jurk die je van het lijf laat vallen. Wat scheen de maan nu vriendelijk! En met ferme stappen liep zij de donkere gang door. Zij hoorde wel het krassen van vogels, die in het stille kasteel nestelden; zij hoorde wel het gepiep van den weerhaan op het dak, maar zij naderde ook het prentenboek al meer en meer. En kijk, het was of de ridders wier portretten in de zaal hingen, tegen haar lachten in hun stijve harnassen. Ja zij wisten wat moed was, want in die donkere tijden waarin zij leefden, hadden zij dapper gestreden, maar kleine Mien streed óók een strijd, waar geen ridder zich voor geschaamd zou hebben. Och wat keken al die strakke gezichten vriendelijk naar de kleine meid, en de dichter, wiens boeken gelezen werden door goede menschen, werd juist zoo heel helder beschenen door het maanlicht, zoodat zijn oogen schenen te leven van vriendelijkheid. Wat lachte en knikte hij! Mien was niet bang meer. Nu nog maar één zaal. Ja daar was het boek van broertje. O, o wat klopte het hartje van het kleine meisje blij!



	Nu naar moeder. Nu mocht zij loopen wat zij kon, en het kind holde met het boek door de zalen en de gangen, en voelde zich weer angstig worden op die groote donkere trap, waar zij voorzichtig loopen moest. Maar nu was zij weer op de binnenplaats, en zij rende die over en snelde de kamer binnen.
	„Moes, moes, hier is het boek!” Toen deed het kleine meisje, dat zich gedragen had als een dappere ridder in het groote kasteel, iets wat nog een beetje kinderachtig was. Maar ze was dan ook eigenlijk nog een kind. Opeens begon ze te schreien.
	„Wat is er,” vroeg de moeder verschrikt.
	~Ik ben zoo bang geweest, toen het licht uitging,” snikte het meisje.
	~Je bent mijn brave, dappere Mien.” zei moeder. En Mientje’s tranen droogden spoedig, want het was zoo veilig in de kamer bij moeder. De lamp scheen er zoo helder. En broer lag stil in het boek te kijken en Mien legde hem de platen uit, en blafte als een hondje of kakelde als een kip. De kleine jongen werd langzamerhand rustig.
	„Dat zal vannacht een rustige nacht zijn,” zei moeder.
	Zoo was het inderdaad. En toen allen sliepen, kwam Sint Nicolaas heel stil binnen, en hij bukte zich over het kleine meisje, dat ter wille van broertje en moeder den moeielijkcn tocht gedaan had, door het groote donkere kasteel. Hij drukte zijn lippen op haar voorhoofd: dat doet de lieve oude bisschop maar zelden, want het moeten wel flinke en lieve kinderen zijn, die door hem gekust worden. En hij zette het potje met de lelietjes



	van dalen voor haar bed. En toen Sint Mcolaas weer op den heuvel naar de stad keek, die nu nog lag te slapen onder het maanlicht en hij de heel arme en heel rijke huizen zag, was hij niet meer bedroefd; want in een land waar zulke dappere kinderen waren als kleine Mien, daar moesten later dappere flinke menschen wonen, en dan zou het er immers wel goed gaan!
	Den volgenden morgen dachten de menschen, dat de bisschop zijn bloempjes weer meegenomen had, want maar één takje was er gegeven aan den flinken jongen, die een kind gered had. Maar waar was het heele plantje? Memand in de stad wist dat het bloeide in het kasteel; maar dat lag ook zoo ver buiten. Daar echter waren een gelukkige moeder, een heel lief en flink meisje, en een jongetje dat beter begon te worden. En eindelijk kwam men in de stad te weten wie het plantje gekregen had. En toen de moedige menschen hoorden wat kleine Mien gedaan had, zeiden zij dat de bisschop heel rechtvaardig was geweest.



	XI.
	Van een klein nikkertje.
	W eer was Lize bij de kinderen op bezoek. De kleinties waren naar bed en de grooten hadden zich rond de taiel geschikt om naar de beloofde vertelling te luisteren
	was eens”> vertelde tante, „een blanke man, die naar een land was gegaan, waar slechts donker gekleurde menschen wonen. Waarom hij dat deed, heeft met miin eigenlijk verhaal niets te maken, maar hij had zich verbonden er jaren lang te blijven. Toen hij er een poosje was, voelde hij zich eenzaam en ongelukkig Hij werd ziek en een negermeisje paste hem zoo goed op, dat hij van haar houden ging en met haar trouwde En zij was zoo goed voor hem, dat hij nog slechts als in



	een droom zijn vaderland zag, waar de menschen zoo heel anders waren dan de zwarten om hem heen. Na eenigen tijd kreeg hij een dochtertje met kroezig haar, een donker gezichtje en een donker lichaampje. Het kind was wel niet zoo zwart als haar moeder, maar het was toch in het geheel niet blank. Eén oogenblik stemde dat den blanken vader verdrietig; toen echter keek hij met vochtige oogen naar het kleine poppetje, dat toch zijn kindje was en hij dacht aan de trouwe liefde van het donkere moedertje, dat in het vreemde land hem zijn eenzaamheid vergeten deed. Met warm gevoel boog hij zich toen over zijn dochtertje heen en kuste het donkere gezichtje.
	Het kleine kindje werd grooter en merkte niet op, dat het een zwarte moeder en een blanken vader had, want beiden vertroetelden het.
	Als het op de knieën van haar moeder zat en deze haar met weeke stem al de liedjes toezong uit het land waar zij geboren was, of beschermend haar armen rond haar kleine donkere kindje sloeg, dan voelde het meisje niets dan de koesterende warmte der moederliefde en de veiligheid der moederlijke bescherming. Als de blanke vader haar allerlei verhaaltjes vertelde en de donkere krulletjes kuste, dan sloeg zij uit zichzelf haar armen rond den hals van den grooten, blanken man, want klein-kindje voelde, zonder dat iemand het haar vertelde, hoe lief hij haar had.
	Zoo groeide het kleine meisje op, gekoesterd door moeder- en vaderliefde. Overal rond haar was er zon en warmte. De palmen hieven hoog, heel hoog hun



	kroon van bladeren, die ritselden als de wind er murmelend langs .streek. Bont waren de bloemen en kleurig de vogels. Groote, schitterende insecten zoemden liedjes van zonnewarmte. Daarom sprong en zong het kind den ganschen dag, want liefde en licht doen blij en vr o olijk zijn.
	Toen echter gebeurde er iets vreeselijks. Een besmettelijke ziekte kwam in het land. Het zwarte moedertje stierf en de vader, die voelde, dat hij het niet lang zonder haar trouwe liefde in de eenzaamheid zou kunnen uithouden en die zijn dochtertje niet heel alleen in de groote wereld wilde laten, herinnerde zich, dat hij in zijn vaderland, ver weg in het Noorden, een zuster had. Het hart kromp hem echter ineen, wanneer hij keek naar zijn dochtertje, zijn zonnekindje, en dacht aan die zuster, welke niet goed wist wat zon beteekende. Hij zeide echter tot zichzelf, dat zij rechtvaardig en plichtgetrouw was en dat zijn kind toch iemand hebben moest, die het verzorgen zou, wanneer de palmen zouden fluisteren boven zijn graf. En daarom gaf hij zijn dochtertje mee op een schip, waarvan hij den kapitein kende, schreef een langen brief aan zijn zuster, waarin hij haar trachtte duidelijk te maken hoeveel hij van zijn meisje hield Toen het kind nu bijna het land in het Noorden van Europa bereikt had, stierf de vader.
	~Nikkertje,” riepen de jongens in het land der blanken, toen zij het donkere meisje zagen. Het kind echter verstond hun taal niet. Toch begreep zij veel van wat er om haar heen gebeurde en zoo wist zij al dadelijk, dat de vrouw, bij wie zij kwam, heel anders was dan haar



	moeder en vader. Zoo kwam het, dat in het keurige huis met de keurige kamers en de keurige meubelen het meisje zich voelde als een verlaten klein kindje. Toen zij heel verlegen even haar kleine donkere vingertjes gelegd had op den arm van haar tante, schoof die het handje weg met een uitdrukking in haar oogen, die „nikkertje” beteekende. En die taal zonder woorden begreep het arme, klein ding maar al te goed!
	Langzamerhand begreep zij de beteekenis van dat „nikkertje,” haar door de kinderen op straat toegeroepen en gebruikt ook door de oogen der groote menschen. Zij wende er echter aan. Zij wist nu, dat zij anders was dan de blanken om haar heen. Er was niets aan te veranderen en het kleine meisje maakte zich zoo klein mogelijk om niet gezien te worden.
	Er was echter iets anders, dat in de oogen van het kleine meisje treurigheid bracht. Niemand echter zag het, want haar gezichtje was zoo zwart, haar oogen waren zoo donker.... Wanneer ’s middags de school uitging waar zij leerling was, en blanke moeders haar blanke dochtertjes kwamen halen en haar kinderen dan even knuffelden, dan dacht nikkertje eraan hoe heerlijk het moest zijn zoo’n groot mensch bij je te hebben, die veel van je hield, die de armen rond je sloeg, aan wie je alles vertrouwelijk vertellen kon, als je verdriet had. Dan maakten haar gedachten soms een reis naar een ver land, waarvan zij niet wist of zij er in haar droomen of in werkelijkheid geweest was. Dan zag zij zon en licht, twee groote menschen, die haar koesterden ;bloemen geurden wonderlijk en vogels zongen met helle geluiden.



	Och, wat was het mooi en warm daar. Stil, peinzend en droomend, liep het nikkertje dan naast haar tante, keek even om naar die blanke kinderen, waarmee zij school ging en die vertrouwelijk babbelden met een groot raensch, dat het gezicht in liefdevolle aandacht naar hen toe boog.
	Eens was zij ondeugend geweest en zij moest met een kameraadje school blijven. De onderwijzeres zette ieder in afzonderlijk lokaal en liet hen strafwerk maken. Nikkeltje had het af en zij keek over het glazen beschot om te zien of de juffrouw nog niet kwam. De deur van het andere lokaal ging open en het kleine zwartje zag hoe de onderwijzeres heel vertrouwelijk sprak met het ondeugende blanke meisje, ten slotte haar arm rond het meisje sloeg, het kuste en daarop weg liet gaan.
	Toen kwam de onderwijzeres naar haar toe, zei een paar vriéndelijke woorden, gaf haar verlof naar huis te gaan. Nikkertje begon toen plotseling hartstochtelijk te schreien; zij legde haar donkere kopje op de bank en snikte zoo, als de onderwijzeres nog nooit een klein meisje had zien schreien.
	„Wat scheelt eraan,” vroeg de juffrouw, een beetje verschrikt.
	Kikkertje antwoordde niet. Zij kon het niet doen, omdat zij te hevig snikte. Maar hoe had zij kunnen vertellen, dat zij schreide, omdat de onderwijzeres het blanke meisje wel gekust had en niet haar? Hoe had zij het kunnen duidelijk maken, dat zij zich een klein, verlaten kindje voelde, waarvan niemand hield, waarom niemand gaf?



	Toen begreep de onderwijzeres, donkere meisje, het nikkertje der school ver drie en medelijdend ging haar hand over de donkere krulletjes en plotseling werd die hand door het kind gegrepen en zij drukte er haar lippen op, telkens en telkens weer. Nu wist de blanke onderwijzeres wat er aan het zwartje scheelde en zij was zoo vriendelijk tegen haar, dat het kind haar al de warmte van haar hartje gaf.
	Na dien tijd was het kind gelukkig, wanneer de onderwijzeres slechts even tegen haar lachte, even haar de donkere wangetjes streelde. Het was als een straaltje van de warme, koesterende zon, die eens in haar leven had geschenen en waar zij naar hunkerde, als een plant naar licht.
	Toen kwam er weer een groot verdriet in haar leven. De onderwijzeres ging naar een andere stad, heel ver weg, en nikkertje kreeg nog wel eens een groet, maar dat was alles.
	Daar was zij nu weer heel alleen te midden van al die blanke menschen, een klein zwart kindje te midden van meisjes met blanke gezichtjes en lange haren.
	Naar een van die meisjes moest nikkertje altijd kijken. Zij was zoo heel blond en zoo heel blank en zij had zulke groote, blauwe oogen. Naast haar was nikkertje heel zwart, leek zij wel een negertje met stugge, kroezende haren. Het kleine zwarte meisje bewonderde haar; als de zon in de school scheen, was het of al het licht naar het blonde kind trok. Wat moest het heerlijk zijn, haar voor vriendinnetje te hebben, met haar over alles te praten, heel vertrouwelijk. Waarom had zij toch



	geen enkel vriendinnetje? En nikkertje droomde en keek naar het mooie, blonde meisje... . Vriendinnetjes hebben wat voor elkaar over, dacht en peinsde zij.... Waarmee kon zij het blonde meisje plezier doen?.... En zij bewaarde haar appel of peer en gaf die aan het kind, dat: ~dank je wel,” zei en gretig in de vrucht hapte.
	Toen besloot nikkertje een speldendoosje, dat zij als baar kostbaarsten scbat beschouwde, aan het blonde meisje te geven, wier oogen begonnen te glanzen, toen zij het sierlijke doosje zag. En zij trok zulk een verrukt gezichtje en bedankte nikkertje zoo hartelijk, dat het kind plotseling haar arm rond het blondje sloeg en haar wang kuste.
	Met een ruwe beweging trok bet blondje toen haar hoofd terug en riep: „ajakkes, vies kind, laat dat.”
	„ajakkes, vies kind, laat dat.”
	„O,” zei nikkertje verlegen, maar de tranen schoten haar in de oogen en stilletjes liep zij weg.



	„Nikkertje,” riepen de jongens kaar na.
	„Nikkertje,” stond thuis op het gezicht van tante te lezen.
	Een groote droefheid kwam er nu over het kind. Lusteloos deed zij alles wat haar gezegd werd. Nu konden de blanke menschen zien, dat er iets haperde aan het zwartje en haar tante, die haar plicht tegenover het donkere nichtje wilde doen, liet den dokter halen en verbood haar op te staan.
	De dokter zei niets, maar keek naar de kleine zieke. In het groote witte bed was het gezichtje van het nikkertje heel zwart en heel klein. De meubels glommen. Alles straalde van zindelijkheid. De breinaalden van tante tikten eentonig. En de geneesheer moest aan zijn kindertijd denken, waarin zoo bitter weinig vreugde was geweest. Hij wist zelf niet waarom zijn gedachten zoo naar het verleden de reis aanvaardden. Maar de kinderoogen uit het donkere gezichtje keken zoo treurig en rond den mond was een trek, waarvan hij, de dokter, de beteekenis kende.
	„Geef mij je pols eens, kleine meid,” zei de oude dokter en zijn groote, warme hand legde zich rond het magere polsje. En het was of Nikkertje voelde wat er in den grooten man omging, want haar beide handen klemden zich rond de doktershand vast, heel vast. Vriéndelijk streelde nu de dokter het donkere hoofdje en hij knikte het meisje toe en zei: „ik kom heel gauw terug. Maar over het drankje moet ik thuis nadenken.”
	„Moet ik haar niets geven,” vroeg nikkertje’s tante.



	„Het is in geen apotheek te krijgen wat zij noodig heeft,” zei de dokter met iets wonderlijks in zijn stem. IIT I r 1 1
	„Ik kom terug.”
	Toen hij weg was, peinsden tante en nichtje. De oude yi ouw vond, dat de dokter zoo mal kon doen en het kind dacht eraan hoe prettig het moest zijn om dikwijls het oude gezicht te zien.
	En ook de dokter soesde en mijmerde. Hij zag in het verleden een klein jongetje, dat hij zelf geweest was en dat zoo bitter alleen door het leven had moeten gaan. Een blank nikkertje was hij geweest Dat arme patientje in de keurige kamer bij de nette tante! Ijl zijn eigen tuin scheen het zonnetje koesterend. En hij had zoo’n beste huishoudster.... Als het kind eens een poosje bij hem kwam logeeren. Dèt zou wel een heel goed drankje zijn En hij zond het recept aan nikkertje’s tante in den vorm van een brief. En de tante vond het middel wel wat vreemd, maar den volgenden dag vond zij het toch goed, dat haar nichtje naar den dokter ging.
	Wonderlijk spoedig werd het kleine meisje nu beter. Een zonnetje binnen en buiten koesterde haar, een zonnetje, dat herinnerde aan de warmte van het verre land waar zij geweest was.”
	* * :fc Tante zweeg.
	„Is het uit,” vroeg Bets. „Zou zij bij den dokter gebleven zijn?”
	„Hè ja,” riep Lize.
	Ons Schemeruurtje. V.
	10



	Tante glimlachte. „Ik denk het wel,” zei zij toen.
	„Zeg, tante Eiek,” vroeg Lize, „als nikkertje niet eens den dokter ontmoet had, wat dan?”
	„Nou ja,” zei Jan, „zoo kan je wel door blijven vragen! A 5.... a 5.... maar aseb is verbrande turf.”
	Lize trok een minachtend lipje, dat zeggen wilde: ~och jongen, met je flauwe praatjes.” Tante, die de gebarentaal begreep, zei: ~Ik kan mij best Lize’s vraag begrijpen. Want nikkertje vond iemand die haar tot zich nam, maar dat gebeurt niet altijd.”
	„Arm klein nikkertje,” zei Lize toen uit den grond van haar hart. „Het moet wel vreeselijk zijn, als er niemand van je houdt ” ging zij ongemeen ernstig voort, denkend aan haar ouders en broers, die haar bedierven. „Ik heb het toch wel heel goed.”
	„Of je,” zei Wim.
	„Nou ja,” dacht Cor hardop, „maar wij hebben vader, en tante Eiek en oom Wim.”
	„Ik geloof niet,” zei Lize wijsgeerig, „dat het altijd zwarte kinderen zijn, voor wie je wat doen kunt. Niet, tante Eiek?”
	„Hoe zoo,” vroeg tante.
	„Wel,” zei Lize, „ik weet niet hoe ik het zeggen moet. Maar, ziet u, daar heb je Anna uit onze klasse. Ze heeft zoo’n gek gezicht. En wij zijn niet heel aardig tegen haar. Dat is ook niet goed, vindt u wel?”
	„Nee,” antwoordde tante met overtuiging.
	„Och,” ging loze door, „als ik bij u ben, lijkt het me zoo gemakkelijk om aardig te wezen. Maar ik ben soms zoo’n naar spook. Ik doe dan anders dan ik wil.”



	ellebcTeif iedereen’” bromde Wim yan tusschen zijn
	„Maar het moet wel prettig wezen om lief te ziin ” zei Lize, die in een stemming was om al haar zonden te biechten.
	Met vroolijken duw ging de deur open en oom Willem vertoonde zijn lachende gezicht.
	„Wel, wel!” zei hij, „wat zijn de kinderen stü. Heeft tante verteld?”
	„Ja,” antwoordde Cor, „van een nikkertje. Ze had verdriet, omdat niemand van haar hield.”
	00m> „die tante Riek met haar ernstige verhalen. Een volgende keer vertel ik jullie van een bengeltje waar iedereen dol op was. Dat zal vroolijker zijn.” J
	„Doe j’e het, als ik er bij ben,” vroeg Lize, die zich aankleedde om weg te gaan. En bij het afscheid nemen fluisterde zij tante iets in het oor. Die kneep haar in de wang en zei: „als je het maar doet.”
	XII.
	Wat Lize vertelde.
	De kinderen hadden geen school en vader, die ook al een vrijen dag had, was met hen een wandeling gaan maken. Bets, die zich den voet bezeerd had, en nog met lang achtereen loopen kon, moest tot haar heel



	groote spijt thuis blijven. Nu zat zij in de huiskamer een beetje te lezen, een beetje te handwerken en zich een beetje te vervelen. Tante stopte kousen, waarin groeiende en drukke voeten gaten hadden geloopen.
	Daar werd gebeld.
	„Hè,” zei Bets, „als Lize dat eens was. Ik zal maar gauw open maken.”
	Een oogenblik later hoorde tante Lize’s stem en een vroolijke begroeting van Bets.
	„Tante, daar is ze,” riep Bets.
	„Mag ik een uurtje bij Bets blijven,” vroeg Lize en, zeker van de toestemming, had zij, zonder het antwoord af te wachten, al vast mantel en hoed afgedaan.
	„Hoe prettig, dat ze allemaal uit zijn,” zei Lize.
	„Heel lief voor de anderen,” merkte tante op.
	„Och nee, zoo bedoel ik het niet,” zei Lize, terwijl er een schijn van verlegenheid over haar guitig gezicht trok. „Ik vind de anderen allemaal even leuk. Maar het is zoo knusjes alleen met u en Bets te zijn.”
	En Lize sloeg haar handen rond haar knie en de bewegingen van tante’ s naald volgende, zei zij: „ vindt u kousen stoppen niet vreeslijk naar, tante? Ik doe het nooit.”
	„Maar als je het nou later moet doen,” zei Bets.
	„O dan dan zal ik het met groote steken doen en de kousen met groote gaten gooi ik weg.”
	Toen zweeg ze en keek weer naar tante’s vlugge vingers, die de gaten wegwerkten.
	„Is er iets Lize,” vroeg tante, terwijl haar handen even poosden en zij het meisje onderzoekend aankeek.



	~Je bent niet als anders. Heb je wat op het hart?”
	„Och, het is niks,” zei Lize met een trilling in haar stem.
	„Kom, vertel het maar.”
	„Och, u weet wel, wat ik zei, toen u ons vertelde over dat nikkertje. Maar het is zoo vreeslijk moeilijk lief te zien. Ik heb het gisteren een heelen dag geprobeerd. Maar het ging niet. Heelemaal niet. Ik doe het nooit weer.”
	Tante lachte even.
	„Kee, lach u niet,” zei Lize en zij wendde haar hoofd af om niet te laten zien, dat de tranen haar in de oogen sprongen. Zij wachtte even en vroeg toen: „mag ik het eens vertellen?”
	„Wel zeker, kindje,” antwoordde tante en zij knikte het meisje eens bemoedigend toe.
	„T°en u het over het nikkertje had,” vertelde Lize, ~zei ik tegen mezelf, dat ik heel dikwijls een onvriendelijk spook ben. En toch houd ik van allemaal thuis, maar het is net, of alles altijd anders gaat dan ie wil Met?” J
	„Zeker, zeker,” zei tante op Lize’s vragenden blik.
	„Eergisteren avond, voor ik slapen ging, nam ik mij voor om nu eens een heelen dag tegen iedereen vriendel ijk te zijn. Ik dacht er dadelijk aan, toen ik wakker werd. Nu weet u, dat Keetje bij ons dient. Ze is al over de vijf-en-twintig jaar bij ons. Maar ze kan zoo brommig wezen. Niet, Bets?”
	„Ja,” zei Bets. „Ik durf Zatermiddag nooit bij jullie bellen, want dan is ze de gang aan ’t boenen. Dan weet



	ik niet hoe ik loopen moet.”
	„Nou,” vertelde Lize verder. „Toen ze mij riep, stond ik dadelijk op. Dat was een goed begin, want ze wordt zoo boos, als ze me nog eens roepen moet. Ook is ze altijd woedend, als ik mijn pantoffels ergens neergooi in mijn kamertje, of de handdoeken niet ophang, of mijn nachtjapon niet 0pv0uw....”
	„Natuurlijk,” moest tante even zeggen.
	„Ik wou Keetje daarom in haar humeur brengen. Ik zette mijn pantoffels keurig naast elkaar en hing de handdoeken pietepeuterig netjes op.”
	Bets lachte.
	„En ik maakte van mijn nachtjapon een stijf rolletje. Nu heeft moeder graag, dat ik mijn bed afhaal. Maar ik doe het niet altijd. Nou deed ik het natuurlijk wel. Het was al laat en ik haastte mij dus heel erg. Ik lette er niet op, dat er een kan met water op den grond stond. De deken slierde over den grond en daar viel die nare kan om. Alles dreef, tante. Mijn pantoffels gooide ik gauw ergens anders neer, anders waren ze nat geworden en om te maken, dat het water het plafond beneden niet bedierf, legde ik mijn handdoek in de plas. En ik holde naar de keuken om Keetje te roepen. En mijn nachtjapon viel door de haast ook op den grond en in het nat. Nou, Keetje was woedend. „Jou, leelijke meid,” riep ze. „Kijk me de boel er eens uit zien. En alles slingert weer. Nou kan ik aan het dweilen gaan en alles achter haar wegruimen.” Ze zei nog heel veel meer, tante. Nou, toen werd ik natuurlijk ook kwaad!”
	„Natuurlijk,” herhaalde tante met een glimlach.



	~Ik had. het toch niet expres gedaan,” verdedigde Lize zich. ~Ik gaf er haar van langs en zei tegen haar, dat ze een leelijke, ouwe zeur was. Toen kwam moeder want we spraken heel hard, en....”
	~En, vroeg tante, want Lize zweeg, keek naar een fotographie op den muur en schommelde met den voet.
	„En moeder zei mij waar Keetje bij was, dat ik heel brutaal was en dat ik niet zoo’n toon mocht aanslaan tegen iemand, die zoo trouw voor moeder was. Toen begon ik te huilen. Dat was het begin van mijn das ” zuchtte Lize.
	„Nou is Keetje toch wel heel goedig en ze houdt veel van me en ze bederft mij ook dikwijls. Toen ik naar school ging, zei ze, dat ik maar niet meer boos moest zijn, want dat zij het niet zoo bedoeld had. Maar ik was nog woedend en zei boe noch ba. En toch, gek hè, tante, toch vond ik mij in mijn hart een naar, onvriendelijk wicht. Op school moest ik er telkens aan denken en daardoor lette ik natuurlijk niet op, en toen Tuf me wat vroeg. ...”
	„Wie is Tuf?” vroeg tante.
	„De juffrouw, zoo noemen we haar altijd.”
	„O,” liet tante hoeren.
	„Kou, toen Tuf me wat vroeg, gaf ik een mal antwoord. De andere kinderen begonnen te lachen en ik moest de les na schooltijd overschrijven. Dat was nummer twee van den ongeluksdag.
	„En s middags kwam oude tante Anne bij ons op visite. Ze is heelemaal niet lief. Ze had een streng katoen meegebracht en die moest opgehouden worden. Moeder



	had wat hoofdpijn en ik wou toch lief zijn en daarom vroeg ik of ik de streng wilde ophouden.
	„Dan ga ik nog even uit,” zei moeder.
	„En toen hield ik de streng op. En ik kan er niet tegen om zoo lang stil te zitten en tante zat zoo aan mijn vingers te wriemelen om een knoop uit den draad te krijgen en het is zoo’n griezelig gevoel, als zij met haar nagels langs mijn hand gaat....”
	Bets schaterde het even uit.
	„Lach nou niet,” zei Lize met een rimpeltje in haar voorhoofd.
	„Stil, Bets,” kalmeerde tante.
	„En toen kwam er juist muziek voorbij,” ging Lize
	door. „Nou blijf dan op je plaats! Ik holde naar het raam en natuurlijk vielen er draden. Het katoen raakte vreeslijk in de war en tante zat zoo aan mijn vingers te plukken. Ik kon het niet uithouden! En als Jan, mijn broer, nou maar niet thuis gekomen was. Hij is leuk en ik houd dol van hem, maar hij kan zoo plagen. Hij kwam kijken hoe ik het katoen ophield. „Net een klit,” zei hij. „Je moet hof-ophoudster worden.” Toen werd ik woedend en ik smeet de streng neer.
	~Tante Anne jammerde en ik wierp de deur met een bons achter me toe, vloog naar mijn kamertje en huilde op mijn bed. Dat doe ik altijd, als ik boos ben geweest. Ik mocht niet aan tafel komen.... en nou had ik lief willen zijn!
	„Een kan water omgegooid! Gekibbeld met Keetje! Straf op scbool gebad! De streng neergesmeten! Kwaad op Jan! Alleen gegeten en zonder nachtzoen naar bed,”



	somde Lize haar ongelukken op. „Dat is eens, maar nooit meer.”
	„Wat,” vroeg tante.
	„Wel, lief zijn.”
	„D&t is een besluit,” zei tante, terwijl haar oogen lachten. *
	„Als ik het maar niet geprobeerd had. ..
	„Geloof je het zelf,” vroeg tante.
	„Kou ja, ik ben geen engel. A 1 s ik niet zoo haastig het bed had afgehaald, en a 1 s ik niet dadelijk driftig was geworden, en als ik opgelet had en als ik niet naar het raam was geloopen, en a 1 s ik de streng niet neergesmeten had.... nou ja, a 1 s ik dat alles niet gedaan had ”
	„Nou ja, a 1 s,” herhaalde tante met nadruk.
	Je kan, is het ook geen kunst om lief te zijn Moeder zegt, dat zij vroeger ook heel driftig was. Gelooft u het, tante Eiek? Moeder zegt het maar geloof ik, om mij mijn drift af te leeren.”
	„Maar, kindje, denk je dan, dat groote menschen vroeger ook niet klein zijn geweest? Daardoor kunnen ze juist kinderen helpen. Ik was ook heel driftig.”
	„Dat kan ik mij niet begrijpen,” zei Bets.
	„Toch is het zoo,” ging tante door met een overtuiging in haar stem, die geen twijfel overliet. „Maar het afleeren is niet in één dag gegaan. En denken jullie, dat ik er nog geen moeite meer mee heb? Klein of groot wij moeten eiken dag vechten.... En die malle Lize,’ die in één dag een engeltje wilde worden.”
	Tante lachte smakelijk en dat werkte aanstekelijk op



	Bets en Lize. En het vriendinnetje gaf tante een onstuimigen zoen en zei: „ik heb soms net een gevoel of u me van binnen uitwascht.”
	„Hoeveel sopjes?” vroeg tante.
	„Zooveel als u wilt,” antwoordde Lize.
	Daar klonk gestommel in de gang en op de trap. Weg was nu de stilte, want vader en de kinderen kwamen binnen.
	„We hebben echt gewandeld,” zei Wim.
	„Die bloemen zijn voor jou, Bets, en voor tante Riek.”
	„En wij hebben écht gebabbeld,” zei tante. „Wil je blijven eten, Lize?”
	En Jan werd weggezonden om te gaan vragen aan Lize’s moeder of het dochtertje blijven mocht.
	’s Avonds brachten tante en Bets Lize naar huis. Zoo’n klein eindje mocht Bets wel loopen. Het was heerlijk zomerweer. De ondergaande zon wierp een stroom van goud op hoornen en huizen. En op het veld, waar zij langs gingen, staken de bloemen haar kopjes op, rustten de koeien in het gras en in de verte teekenden zich een paar molens tegen den horizon af.
	„Tante,” zei Lize, „weet u wat ik doen zal? Keetje houdt veel van bloemen. Ik zal haar een potje rozen geven. En voor tante Anna ga ik een handwerkje maken.”
	„Dat is een best plan,” zei tante.
	En beide meisjes, die vertrouwelijk haar arm door dien van tante gestoken hadden, babbelden honderd uit op dien lieflijken zomeravond.



	XIII.
	Een engeltje dat een bengeltje was.
	~Er waien eens,” vertelde oom Willem op een regenachtigen Zondagmiddag, „twee raensclien, die heel erg naar een kindje verlangden. Ze waren allang getrouwd, maar zoo’n kleine deugniet scheen hen niet voor ouders te willen hebben. Dat vonden ze heel verdrietig. En een beetje jaloersch keken ze naar andere huishoudens, waar wel van die bengels waren. Ik vertel het maar over, kinderen, want ik begrijp niet goed hoe iemand ter wereld graag opgeschept zit met zulke ondeugende snuiters....”
	„Daar meen je niks van,” viel Cor in de rede.
	. » Wijsneus, laat me vertellen,” zei oom op den deftigen toon, dien hij alleen aanslaan kon. ~Ik herhaal dan, dat ik niet begrijp hoe iemand naar een kind verlangen kan. Maar i k moet mijn verhaal doen. Die twee dwaze menschen hadden verdriet, wanneer ze bij families geweest waren, waar het krioelde van zulke dikkerds als Broer, of zulke blondjes als Zus en zulke wijsneuzen als Bets en als zij dan in hun keurig huisje terug keerden, waar jongens als Jan geen vazen breken of bengels als Willem en Bets geen ouden oom plagen...”
	~0f nesten als Lize niet hollen en schreeuwen,” viel Lize met tintelende oogen in de rede.
	~of nesten als Lize niet hollen en schreeuwen,” herhaalde oom zóó ernstig, dat de kinderen schaterden,



	„dan, hoe het mogelijk is, begrijp ik niet, zuchtten zij en vertelden elkander wat zij wel doen zouden, indien zij kinderen hadden, al was het er maar één. En eindelijk, toen kregen zij er een. Och, wat stelden die twee menschen zich toen mal en onverstandig aan. Zij waren zoo verrukt met hun dreumes, dat zij het kind den heelen dag bewonderden. En er was toch niets bizonders aan! Het had vuistjes en armpjes en beentjes met kuiltjes, maar die kleine deugnieten hebben dat allemaal. Het had een gezichtje met groote oogen en een klein neusje en kleine lipjes. En met die oogen kon het zijn ouders aanzien of het een engeltje was. Ja, vertrouw daar maar op. Ik ken meer van die bengels met zulke gezichtjes....
	„Kijk me maar niet zoo ernstig aan, Zus,” viel oom zichzelf in de rede. „Kom maar liever op mijn knieën, dan kan je beter luisteren.” En het kleine meisje optillende, ging oom door: „Het kleintje had ook krulletjes, die bijna over haar geheele gezichtje vielen.... Maar was dat nu voor zulke twee groote menschen een reden om zoo dol met hun Emmy te zijn? Bij honderden zie je zulke kleine stukjes mensch op de straat en in de stad.... Daar had je nu een heel grooten man met een baard, waarin al grijze haren waren, en een vrouw met hoopen neven en nichten en die nooit in haar mooie huisje kinderrommel gehad had.... en die twee dwaze menschen lieten zich warempel regeeren door zoo’n wiegemenschje. Als het kraaide, dan lachten zij; als Emmy met haar kleine vuistjes aan den baard van haar vader trok, dan riep hij niet eens: au, en verbeel’



	je, de moeder liet haar broche uit, omdat Emmy zich eens den vinger aan de speld geprikt had.
	„Zij vonden hun dochtertje een wonder: als het onverstaanbare geluiden liet hooren, verbeeldden zij zich, dat het heele verhalen deed en als Emmy huilde, dan keken die malle vader en moeder elkaar met bedrukte gezichten aan.
	„Het was al eens gebeurd, dat de moeder den vader van zijn kantoor liet halen, omdat het kleine ding zich gestoken had en een keel opzette, waarbij die van Broer niets is, als hij met Zus om speelgoed kibbelt....”
	„Ikke is nooit meer boos,” zei Broer.
	„Zooals Broer dan vroeger opzette,” vervolgde oom. „Maar de vader, die een heel gewichtig kantoor had en ik weet niet meer wat in den steek moest laten, was niet eens kwaad, dat hij gestoord werd. Integendeel, hij liep met Emmy door de kamer om haar tot bedaren te brengen, liet haar grijpen naar de kroes, rinkelen met de tafelbel, kroop met haar op den grond de poes achterna en toen zij weer trappelde van de pret en blies als een locomotief, had hij een pleizier van wat-ben-je-me.
	„Kleine Emmy werd grooter. Zij kon staan en loopen op haar dikke beentjes en als het nest dan waggelend voortschommelde, dachten haar ouders weer, dat er een wonder gebeurde, alsof niet eiken dag kleine schavuiten leeren loopen.
	„Zoo meende Emmy, dat de heele wereld er was voor haar. Haar ouders vonden het heel gewoon, dat zij met kleverige handjes overal vlakken aanmaakte, het heele



	huis een kinderkamer voor haar was, dat ze overal naar toe schommelde, overal op klauterde. En knorren kreeg ze nooit. Eens had ze bobbels van tranen gehuild, toen haar vader haar zijn horloge afnam, dat zij mee wilde wasschen, toen zij in het bad ging, en zij had daarna zóó bleek gezien, vonden de ouders, dat zij haar met alles lieten begaan, en wegborgen of zelf niet gebruikten wat haar zou schaden, als zij ermee speelde.
	~Nu hadden Emmy’s ouders een ouden, knorrigen oom, die door verschillende oorzaken bij hen moest komen logeeren en wiens bezoek zij niet afschrijven konden. Die oom had een oude huishoudster, alles ging even precies bij hem aan huis. Kinderen vond hij groote lastposten en daar had hij groot gelijk in.,..”
	„Daar meen je weer niks van. ...” riep Cor.
	„Hou toch je mond, wijsneus,” zei oom. „Het is me wat pleizierigs, zeker, zoo’n heelen middag te zitten vertellen met zoo’n blondje op schoot, niet zus? Maar die Cor zou me nog den draad van mijn verhaal doen kwijt raken. Ik zei dan, dat de heel oude oom heelemaal niet van kinderen hield en toen hij en de kleine Emmy met haar honderden krulletjes tegenover elkander stonden, zei zij: „Emmy niet bij man komen,” en hij dacht: „daar heb je weer zoo’n kleine levenmaakster.”
	~ s Middags aan tafel sloeg Emmy met haar lepel in haar soep, dat de spatten overal heenvlogen en zij gilde huizen hoog, toen haar vader probeerde haar den lepel af te nemen. Toen werd haar stoel achteruit geschoven, maar op een oogenblik, dat de drie groote menschen



	in een druk gesprek waren en niet op het kleintje letten, wist zij met haar beide handjes het tafellaken te grijpen en trok er zoo aan, dat de karaf omviel. Op een anderen tijd zouden de ouders erom gelachen hebben, maar nu was de oom erbij en het water stroomde naar zijn kant en viel op zijn broek, waarin oom’s oude beenen zaten, die wat bang van water waren....”
	Broer gierde van het lachen. Oom wahctte even en ging toen door. „Nu werd de vader werkelijk boos en hij tilde Emmy uit den stoel, zette haar in de andere kamer en deed de schuifdeuren toe, terwijl zijn vrouw oom een servet gaf om zich den broek te drogen. Maar Emmy vond het heel ongezellig alleen in een kamer te zijn. Zij huilde, zij gilde, zij brulde.
	» / u o 7 u ~Dat is niet om uit te houden,” zei de oude oom met een woedend gezicht. En de vader dacht aan verhalen van kinderen, die zich een ongeluk schreeuwden. En de moeder huilde zelf bijna, want zoo was haar kind nog nooit te keer gegaan.
	„Oom, neem me niet kwalijk,” zei ze en ze holde naar de andere kamer, waar Emmy stampvoette en zij nam het kindje op en suste haar. Het duurde wat lang, voor het huilen ophield en nu kon de vader het niet uithouden en ook hij verdween in de andere kamer.
	„Daar zat oom alleen aan de tafel met het natte tafelkleed en de gastheer en gastvrouw lachten tegen het kleintje! En de pudding bedierf in de keuken.
	„loen kreeg Emmy slaap en ze werd naar bed gebracht en in den rustigen avond schenen de drie groote menschen te vergeten, dat er een klein baasje in huis was.



	„Is zij geen dotje,” vroeg de moeder, toen zij zich ’s avonds over het ledikantje heenboog, dat in de slaapkamer der ouders stond.
	„De vader antwoordde niet, maar hij keek slechts naar het kleine gezichtje, dat schuil ging onder krulletjes. En het werd donker in huis en de maan scheen en alle zoete kindertjes sliepen. Maar toen de eerste zonnestralen op Emmy’s neusje vielen, werd zij wakker en haar hooge stemmetje riep: „Mammi, Emmy wakker.”
	„De moeder ontwaakte niet dadelijk en luider riep het stemmetje: „Mammi, Emmy wakker.”
	„Het is pas half drie,” gromde een brommende, luide stem. Zij kwam uit de andere kamer, waar oom logeerde. En het was zoo gehoorig op de stille verdieping, waar heel dunne muren de vertrekken van elkaar scheidden.
	„Aan zoo’n antwoord was het kleine ding niet gewoon en zij begon dus te huilen.
	„Wat een nacht,” bromde oom.
	„Als Emmy ’s nachts lastig was, stond de vader op om met haar op en neer te loopen. Dat deed hij ook nu en toen hij het kleine stukje mensch in haar witte nachtjaponnetje op zijn arm droeg en zij haar armpjes rond zijn hals sloeg en haar natte wangetje tegen zijn baard drukte, vergat hij dat men ’s nachts eigenlijk slapen moet. En het kleintje had plezier in de nachtelijke wandeling. Toen viel er plotseling een zonnestraal op de koperen kraan boven de waschtafel en Emmy wist, dat er water uit loopen kon en zij hield net zooveel van flodderen als Broer. En het hielp niet of haar vader haar aan iets anders wilde laten denken, zij wilde het



	water kooren kletteren en omdat kaar vader dat een nat spelletje vond zoo midden in den nackt, gilde ket kooge kinderstemmetje weer door ket kuis.
	„Toen begon oom te grommen.
	„Geef haar maar haar zin, dan is zij stil,” zei de moeder.
	En daar kletterde het water en Emmy kraaide van de pret en liet den straal druppelen op haar kleine vuistjes en wreef haar natte handje in het gezicht van haar vader. Maar de oude oom hoorde alles.
	„Ik kan zoo niet slapen,” riep hij van uit zijn bed. „Ik staopen kleed mij aan.” „Toen probeerden' de ouders het kleintje in haar ledikantje te leggen. Maar zij wilde knoeien en schreeuwde doordringend. En de arme oude oom stond op en ging naar beneden en trachtte te slapen op de ongemakkelijke canapé, terwijl hij dacht aan zijn eigen stille huis „En de vader met den langen baard kreeg slaap, maar
	Ons Schemeruurtje. V.
	En daar kletterde het water....
	11



	Emmy moest flodderen. En de moeder ging kijken naar den ouden man, die knorde en bromde en gromde.... En buiten klonken er vier slagen, die zwaar dreunden.... En alle zoete kindertjes sliepen, maar Emmy flodderde.... Toen voor bet eerst vroegen de ouders heel in stilte zich af of hun engeltje niet een bengeltje was. .. . En Emmy werd eindelijk moe en liet zich in haar bedje leggen en sliep rustig met haar krulletjes op het kussen, maar de oude oom schrok telkens wakker, omdat hij zoo ongemakkelijk zat en de vader droomde van waterstralen, die tikten en kletterden en de moeder kon geen oog meer toedoen.
	„’s Morgens heel vroeg ging oom weg en hij zei, dat hij nooit meer terug komen zou. En het engeltje zou een heel ondeugend bengeltje geworden zijn, indien er niet iets bizonders gebeurd was.
	~Eens was Emmy wat heel erg verkouden en de dokter had gezegd, dat zij volstrekt niet in den tocht loopen mocht. Het was heel moeielijk voor de moeder om het kleintje met haar vlugge beentjes binnen te houden, die overal het parmantige lichaampje heen dragen wilden. Maar de ouders hielden zooveel van hun dochtertje, dat zij het gebod van den dokter heel getrouw opvolgden. Het kostte wel heel veel moeite! De vader en moeder lieten met zich sollen om Emmy zoet te houden en eiken dag kreeg het verwende bengeltje een nieuw stuk speelgoed of iets lekkers om het haar naar den zin te maken.
	„Nu gebeurde het op zekeren dag, dat er iemand met een dringende boodschap voor de moeder kwam en zij



	moest daarvoor naar de straatdeur.
	„Einniy wilde mee. Maar dat mocht natuurlijk niet.
	„Toen hoorde de moeder de kleine vingers peuteren aan de deurknop van de kamer. En een koude luchtstroom trok langs trappen en gang en in haar angst, dat het kleintje kou zou vatten, zei zij aan het dienstmeisje: „draai maar even den sleutel om.” De moeder hoorde iets knarsen in het slot, terwijl zij luisterde naar de gewichtige boodschap en ook hoorde zij een stemmetje, haar waarschuwende, dat de jonge dame haar geduld al verloren had.
	„Ja, ja, ik kom al,” riep de bezorgde moeder nog op de trap, toen de boodschapbrenger weg was, ~wees maar stil, mijn schatje, mammi komt,” en zij wilde de deur van de kamer openen, waarin Eraray huilde. Of nu echter zij te haastig aan den sleutel draaide, of dat de meid het slot verwrongen had, dat weet ik niet, kinderen maar de deur was toe en bleef toe. En daarachter gilde Emmy en daarvoor stond de moeder te draaien met een kleur van angst, want alleen door die deur kon zij bij haar gillende bengeltje komen.
	„Het dienstmeisje probeerde en schaafde haar hand aan den kantigen sleutel; de moeder rammelde aan de knop, maar het hielp niet.
	„Emmy wil er uit,” schreeuwde het kleintje en krachtige voetjes schopten tegen het hout van de deur.
	Kadeloos liep de moeder in de gang. „Ga mijnheer halen. Ga den smid halen,” zei zij tot het dienstmeisje. En het meisje holde weg. En Emmy schopte en gilde, en de moeder huilde: ~och, mijn dotje, wees



	maar stil, mammi komt.”
	„Toen klonk er een haastige mannenstap. Dat was de vader, die de trap opholde. En hij beukte tegen de deur, maar het slot week niet. Krij schend gilde het kleine meisje. Toen werd er haastig gebeld. Dat deed de meid.
	„Mevrouw,” hijgde zij, „de smid is niet thuis.”
	„Ga dan naar een ander,” jammerde mevrouw.
	„Ik ga ook,” zei mijnheer en hij holde weer de trappen af.
	„Handenwringend liep üievrouw in de gang. Emmy huilde niet meer. lets als snikken klonk uit de kamer. Och, wat was die arme moeder angstig. Zij stelde zich allerlei akelige dingen voor.. En haar man kwam niet! En de meid niet! Toen echter kwamen beiden, ieder met een smid.
	Ze huilt niet meer,” snikte mevrouw.
	„Zoo kan ik niet werken,” bromde een van de smeden, want de vader en de moeder stonden dicht bij hem angstig zijn werk te volgen.
	„Daar bewoog zich iets in het slot; daar draaide de sleutel. Daar ging de deur open. En Emmy zat heel stil in een hoekje, eigenlijk in slaap gevallen van de vermoeienis van het snikken.
	„En wat deed het kleine ding? Zij liep naar haar moeder en verborg haar krullekopje in de rokken der vrouw en snikte; „Emmy zal nooit meer stout zijn.” Toen veegde de moeder haar tranen af en de vader ging een schoonen zakdoek halen, want de andere was sliknat door de tranen. En de smeden kregen ieder een gulden



	fooi en maakten, dat zij wegkwamen.
	„Maar de vader en moeder hadden gezien, dat hl min y nog leefde na haar gegil en tóch was de deur niet opengegaan met de schoppen van haar voetjes. En Emmy was den heelen dag zoo zoet, als zij nog nooit geweest was. Ja, ’s avonds, toen zij naar bed ging, sloeg zij haar kleine armpjes om den hals van haar moeder en zei weer: „Emmy zal nooit meer stout zijn.”
	„Toen begrepen die groote man met zijn langen baard en die moeder, welke al heel wat jaren oud was, dat willetjes van kleine kindertjes wonderlijk gauw snappen, dat iets wat toe is niet altijd open kan. En toen werd langzamerhand het bengeltje met haar blonde krulletjes, haar blonde oogen, haar beentjes en armpjes met kuiltjes, een wezenlijk engeltje.
	„En de oude, knorrige oom moest weer komen logeeren. En Emmy at heel netjes met haar kleine mondje. En zij trok niet aan het tafellaken, maar aaide eventjes oom’s beenige handen, ’s Nachts flodderde zij niet. En oom sliep heerlijk, want alle zoete kindertjes hadden de kijkers gesloten en keken naar de droomen, die heel stilletjes tusschen de oogleden slopen.
	„En oom zei tegen zijn keurige huishoudster, dat alle kinderen lastposten waren, maar dat de kleine Emmy de eenige uitzondering was.
	„Dat vind ik met den ouden man,” zei oom, „en daarmee is mijn verhaal uit.”



	~Broer moet nooit meer dwingen, hè oom,” vroeg Zus met haar fijne stemmetje.
	„Dwingt Broer, die groote jongen?” zei oom heel verbaasd. „Kijk eens wat een lange man,” en oom hield Broer in de hoogte en zette hem toen heel voorzichtig weer neer.
	Toen brak het zonnetje door en de heele familie kon nog een wandeling maken.
	XIY.
	Tante’s peest.
	Tante’s ijverige vingers schikten en ordenden dien morgen in haar slaapkamer en rond tante’s mond was er o, zulk een genoeglijke glimlach. Zij was vijftig jaar en de kinderen hadden gezegd, dat zij niet in de huiskamer komen mocht, voor zij geroepen werd. Én tante hoorde het drukke volkje heen en weer loopen en zij zag welk een prachtige herfstmorgen het was. De boomen kleurden zich met fijne tinten; doorzichtige sluiers van rood en bruin en goud schenen overal langs en over te hangen. In tante zong het zachtjes, terwijl haar handen bezig waren en rangschikten en ordenden.
	„Tante,” riep Oor, „u kunt komen.”
	En in de huiskamer stonden alle kinderen naast elkander, Lize was er ook bij en toen tante binnenkwam, zongen zeven krachtige stemmen een lied, dat



	Lize gemaakt had. Wel pasten de woorden niet overal in de wijs, maar tante luisterde naar de zeven hartjes, die uit de woorden haar tegenklopten. En op den spiegel stond met groote, witte letters 50 en tante’s stoel was groen gemaakt en bloemen stonden bij haar bord en op den schoorsteen. Yoor tante’s oogen trok een nevel, maar daar traden Broer en Zus naar tante toe en Zus begon'met haar fijne stemmetje:
	„Ik ben de jongste van de zusjes,
	„Ben eig’lijk maar een kleine meid,
	„Maar Wim zei, dat met honderd kusjes
	„Ik toonen moest mijn dankbaarheid”.
	Toen ging Broer door;
	„En ik ben wel een kleine man,
	„Die nog geen versjes maken kan,
	„Maar nu mijn tante Riek verjaart,
	„Is dat toch wel een versje waard.
	„Daarom heeft Wim het opgeschreven,
	„En ik moest het aan tante geven.”
	„Wim heeft het gemaakt tante, heusch,” lichtte Broer „het vers” toe.
	„Sst, sst,” riepen de anderen.
	Toen klonk weer het stemmetje van Zus, dat zeide:
	„Wij zijn te klein voor mooie woorden,
	~En eerste dichters zijn wij niet,
	„Maar wij vonden dat het zoo behoorde,
	J Als Wim maakte een verjaringslied.
	„Lieve tante, geef uw zorgen



	„Aan het zestal dat veel van u houdt]:
	„Dat zeggen we op deez’ blijden morgen,
	„Wij samen nog maar tien jaar oud.
	„Toch voelen we wat u voor ons doet
	„En ik u daarvoor kussen moet.”
	En het kleintje spitste de lipjes naar tante, die het blanke gezichtje kuste. Toen begonnen de anderen weer te zingen en even stokten de stemmen, toen er tranen, glinsterend in het zonlicht, langs tante’s wangen liepen.
	~Jullie bent mijn lieve, lieve kinderen,” zei tante eindelijk. Toen was het met den ernst gedaan, want met heel veel drukte gaven de kinderen hun geschenkjes en vader en oom Willem zeiden zulke grappige dingen, dat Broer in zijn eentje danste.
	Nu zaten allen om de ontbijttafel.
	„Het lijkt wel Zondag,” zei Lize. „Al de kinderen en vader en oom Willem en ik zoo bij elkaar.”.
	„Het feest begint pas. Yan avond zetten wij het voort na school, niet tante Eiek?” vroeg oom Willem.
	„Ja, ja,” antwoordde tante.
	Toen werd het schooltijd, maar om twaalf uur, en onder het eten, en den heelen avond was het feest.
	„Ik heb dolle pret gehad,” verklaarde Lize, toen zij naar huis ging.
	Het klokje van-naar-bed-gaan sloeg laat dien avond. Heel stil was het buiten, toen tante kijken ging of de kinderen sliepen. Bij elk bedje schikte tante wat aan dekens of lakens. Maar toen zij zich over Bets heenboog, sloegen twee stevige armen zich rond haar hals.



	»0 tante,” fluisterde Bets, ~weet u waar ik van avond aan denken moest, toen ik mij uitkleedde en in bed lag? Het was net of moeders oogen mij aankeken en of zij zei, dat ik u danken moest, omdat u zoo goed voor ons zorgt. Ik houd eigenlijk zoo heel veel van u, tante. En het was net of moeder wilde, dat ik u dit zeggen zou.”
	„Dank-je wel,” zei tante heel zachtjes. ~Laten wij maar hopen, dat Moeder tevreden over ons is.”
	Toen keken beiden naar de beeltenis der doode, die met lieve oogen en vriendelijken mond neerkeek op haar moederloos troepje.
	„ÏTu gaan slapen,” zei tante en zij' streek het kussen glad.
	„Nacht tante,” zei Bets slaperig.
	En het duurde niet lang of haar ademhaling vertelde, dat Bets sliep als de anderen. Toen keek Tante nog even naar het portret van haar zuster....
	In haar eigen kamer schoof zij de gordijnen weg van het raam. Gretig snoof tante de frissche herfstlucht op. De sterren straalden met scherpen, fonkelenden glans. Schoonheid en goedheid schenen over de aarde te zweven en het was of alles gehuld werd in de plooien van hun teedere gewaden. Eustig en gedempt, lang en plechtig natrillend, klonken de slagen eener verre klok.
	En tante’s geheele leven ging in den stillen nacht aan haar voorbij! De sterren, haar trouwe vrienden, wisten van hoeveel zorg en verdriet zij hun verteld had vroeger lang, lang geleden, scheen het nu tante toe Nu werd haar leven gevuld met liefde voor die kinderen En zij tuurde en mijmerde in den stillen,



	blauwen nacht... .De kinderen waren groot geworden; liefdevolle, moedige volwassenen zag zij.... En zij spraken over de oude tante Eiek, wier taak afgeloopen was.
	Toen vouwden haar handen zich samen en haar lippen zeiden een innig gebed, dat zegen vroeg voor de kinderen harer zuster. En zij ging na of zij wel werkelijk voor die jonge levens genoeg deed....
	Toen schoof zij de gordijnen toe. Maar even keek zij nog naar buiten, want de nachtelijke hemel was dieper en klaarder geworden; de sterren trilden aan den oneindigen koepel; rustig sliep alles.
	Het was vrede in en om tante.



	INHOUD.
	Blz. I. Het kwam niet uit 5
	11. Waarom de kinderen vader zoo hartelijk verwelkomden
	111. Van oom Frans 24
	IV. Oom Willem vertelt 33
	v. Een sprookje van werk 42
	VI. Waarom Bets niet kon slapen 56
	VII. Uit de jeugd van Vader, Tante en Oom ... 63
	VIII. Een sprookje van vroolijkheid 82 /
	IX. Wat de sinaasappels deden 98
	X. Een sinterklaassprookje 112
	XI. Van een klein nikkertje 137
	XII. Wat Lize vertelde 147
	XIII. Een engeltje dat een bengeltje was 155
	XIY. Tante’s feest 166



	GEHEEL IN DEZELFDE UITVOERING
	VERSCHEEN IN:
	„ONS SCHEMERUURTJE”
	BIBLIOTHEEK VOOR HET KIND;
	1. Ida Heijermans, VERTELLINGEN.
	2. Gebrs. Qrimm, SPROOKJES.
	3. H. C. Andersen, SPROOKJES.
	4. ONZE OUDE VERSJES.
	5. Ida Heijermans, UIT TANTE’S JEUGD.
	6. TIJL UILENSPIEGEL.
	No. I—4 .... a6O ets. ing., 75 ets. geb.
	No. 5-6 .... a7O ets. ing., 85 ets. geb.