U HEINTJES l.r '*•** i •«;»*•' • ' • ..I. i *»•«*■- , ; \.. ■ ■ . ■/,■■■■ : • GROOTE VACANT IE
	DOOR * • * Joh.H.BLEN
	[ HENDRIK-LBLN ]
	» w -y~- . .. I 1 1 GLILLUSTREIEIRD DOOR- JOH- LJRAAKENSIELK DANDTE.E.KE.NING • VAN ■ RWPDIVrILSÜ
	• • • ALKMAAR
	RKLUITMAN



	Ex Libris
	J. L. EHBEL



	



	



	Aan Hcnri Delging en zijn vrouw,
	in vriendschap
	door den Schrijver.



	Boekdrukkerij Firma P. Kluitman Alkmaar.



	



	twee bliezen de lampen uit en hij stal



	Tt HEINTJE’S TT GROOTE VACANTIE
	DOOR JOH. H. BEEN
	(HENDRIK EBEN)
	GEÏLLUSTREERD DOOR
	JOH. BRAAKENSIEK.
	ALKMAAR P. KLUITMAN. 1905.



	



	Eerste Hoofdstuk
	Waarom een tafelkleed hoog boven de stad rees en een lastige juffrouw voor zuster Anna speelde.
	■<s |ÉÉ c ier ben ik weer, en nu om je te vertellen van m’n groote vacantie. We kennen elkaar toch nog wel, is ’t niet? Je weet wel— Hein, die zoon schik in z’n leven had, en bij ongeluk vergat dat hij ook schik in wiskunde-sommen, en hoe dat rommeltje verder heeten mag, moest hebben en toen zoo hard leeren moest, dat, als hij Lie z’n hond niet had gehad, hij geen raad zou hebben geweten om door dat akelige leven heen te komen. En hij moest nog ergens anders doorkomen; door een examen. Je kent ze wel: die leelijke dingen, die ze vlak voor de vacantie gezet hebben, en waar je dwars door heen moet springen, net als in ’t paardenspel een juffrouw door een hoepel met vlammen en al er om heen. En dat is een heel kunstje!
	Dat heb ik allemaal lang en breed verteld, en ik kan
	Heintje’s Groote Vacantie
	1



	moeilijk weer van voren af aan beginnen. Maar al zag-je me vandaag voor ’t eerst, dan zou-je, door de vacantie alleen, al goeie maatjes met me worden. Je bent geen Chinees, en ik geen Zoeloe-Kaffer. We zijn beiden blanken, hoor! En we verstaan elkaar, of we altijd met elkaar omgegaan hebben. M’n makkers zullen je ook wel meevallen. Eerst komt Aai, met wien ik op den toren van Zeewalden de groote vacantie zou begroeten, en het restje komt vanzelf. En als je van Opa hoort, dan is het van dien jongen, die dubbele knoken had en je daarmee ongepermitteerd venijnig knijpen kon
	’t Was op een Zaterdag geweest, dat ik als een dolle van ’t Stadhuis was komen springen, omdat ik er door was. We aten dien middag vroeg, en dat was heerlijk, want nu had ik een geruimen tijd voor me om met m’n kameraden eens rond te loopen, en dan nog tijd zat om met Aai naar den toren te gaan. We hadden een goede reden om dat niet te vroeg te doen. Sedert toch een baldadige hand iets heel kostbaars aan het carillon gebroken had, mocht men zoo grif niet meer op den uurwerk- of op den klokkenzolder. Alleen de koster, de klokkenopwinders en de klokkenist mochten er op komen. De laatste, een goeie, oude meneer, zette altijd het deuntje op de klok. De laatste dagen vóór de kermis was hij telkens met al de lui, die hij noodig had, op de zolders. Omdat hij veel les gaf, kon hij er nooit anders dan tegen den avond naar toe. We zouden dus vermoedelijk wel een der deuren open vinden, en dan hadden wij waar voor ons geld. Want zonder een bezoek aan de zolders, die we kenden tot de kleinste uithoeken,



	misschien nog beter dan de menschen die er om hun brood op moesten wezen, vonden wij niet veel aan deze klimpartij.
	Toen Aai en ik ons naar den toren begaven, leek ik nog dikker dan ik al was. Dat kwam omdat ik onder m’n jasje, hetwelk ik tot onder toe dichtgeknoopt had, een tafelkleed had weggestopt. Het was een heel mooi; zwart met lange franjes en in ’t midden een groot bloemstuk van allerlei veelkleurige bloemen. Moeder had het pas met de schoonmaak gekocht, en ’t had over de tafel in de mooie kamer gelegen. Om welke redenen is mij onbekend en ’t kon me niet veel schelen ook was het verhuisd naar de linnenkast van m’n jongste zuster. Daar had ik het uit te voorschijn gehaald, omdat ik het wilde gebruiken als een prachtig, priesterlijk gewaad, dat ik om de schouders en armen zou slaan en er zou zelfs een sleep aan zijn – om op hoogplechtige wijze de Vacantie te begroeten. Dat kon ik moeilijk boven op den toren doen, om de eenvoudige reden dat heel de stad me dan zou zien. We hadden afgesproken om de plechtigheid op den klokkenzolder te doen plaats hebben. Voor een der galmgaten zouden we gaan staan, waaruit we, naar keuze, het gezicht over de stad of over de zee hadden, en daar zou ik de woorden uitspreken, die ik nog niet kende, maar die ik voelde door gansch mijn van blijdschap trillend lichaam, t Moest iets heel teers en innigs zijn, want de Vacantie was een vrouw, een hooge godin, die hare bloemen rondstrooide, onverschillig wie er zich mee tooien zou.
	We gingen naar het huis van den koster, en vroegen of we op den toren konden. Jawel, we moesten maar naar



	de consistorie gaan, daar was de deur van open, en daar ook zouden we den koster wel aantreffen. Inderdaad vonden we daar den grooten man, en we waren een weinig huiverig voor hem, omdat we plannen hadden waarmede hij niet bekend mocht wezen. Om hem niet op ons te laten wachten, betaalde ik vooruit; twee stuivers, één voor Aai en één voor mij. Nu konden we zoo lang op den toren blijven als we wilden. Hij zou de deur van de consistorie op het klinkje laten.
	We gingen het stovenhok door en daar al kwam de kilte van het geweldige gebouw ons te gemoet. Een klein deurtje door, en voor ons opende zich al de geheimzinnigheid van de kolossale kerk. We wisten eigenlijk niet of we onze petten af zouden nemen, ja of neen, en daarom hielden wij ze op. Heel anders is zoo ’n kerk, wanneer er geen dienst is. Om bang te worden van de stilte, die toch vol geluiden is. Duidelijk hoort men het klagen van den wind, die buiten een verkwikking was en vol geuren van den zomer, maar die hier een stem krijgt als in den herfst, wanneer grauwe wolken komen aanzetten van de zee en het stormweer zal worden. Allerlei geluiden komen van buiten, maar het gelach en geschreeuw van spelende kinderen klinkt hier in lange uithalen, en somber dat men er bedroefd om zou worden. De kleine, in het lood gezette ruitjes rikketikken zachtjes bij elk gezucht van den wind. En als men goed luistert, hoort men het afgemeten gebons van den slinger, akelig om er naar te luisteren. En aldoor een onverklaarbaar gesuis onder de ruime gewelven, en als men hardop spreekt, hoort men plotseling den weergalm



	die je uitlacht. We waren blij toen we de zwarte lijkbaren voorbij waren. Vlug schreden onze voeten over de grafzerken. Eindelijk het torendeurtje in, de groote, gemakkelijke steenen trap op en toen waren we behouden.
	Over het aantal treden van die trap was altijd verschil. De meesten zeiden dat er evenveel waren, als dagen in het jaar. Dat was niet waar. Geen jongen, die den toren beklom, of hij wist wel beter. Maar de een telde er driehonderd twintig, de tweede driehonderd twee-en-twintig, en de derde precies daar tusschen in. Dat zat ’m in de eerste en in de laatste tree, of je den vloer en het plat van den toren meetelde. We hadden er ruzie om gehad, op vechten af. Want als je te weinig telde, kleineerde je den toren van Zeewalden, en op hem was iedere echte Zeewaldensche jongen trotsch. Als er in de vacantie een vreemde jongen naar Zeewalden kwam en op de stoomboot reeds heel in de verte dien reus zag oprijzen, hoog en zwaar, als een heerscher over onze lage landen bij de zee, dan kon hij eerst niet gelooven dat het de toren van ons stadje was. Ons stadje was niet groot en lag verlaten aan het Westerstrand. De meeste menschen wisten eigenlijk niet hoe zij er komen moesten, en Aai had er eens, toen hij uit ’t logeeren was, om gevochten, omdat een vreemde snoeshaan zei dat je naar Zeewalden moest zwemmen. Men verwachtte dus een soort dorpstorentje, maar niet zulk een prachtig en indrukwekkend gebouw, om welks voet zich als een krans al maar het groen van geboomte gewonden had. Stoomde dan werkelijk de boot op dien kolossus af, om vervolgens de haven binnen te varen langs hooge wallen



	en dreigende kanonnen, om plotseling door een zwaai bij een punt te komen, waar men van alle zijden havens zag en zich eensklaps midden in het kleurige stadje bevond, dan was zoo ’n jongen altijd verrast, en wij, die hem afhaalden, waren geen boertjes meer in z’n oogen, maar echte stadsmenschen. En als hij vrind was geworden met ons en ondervonden had hoe wijd en ruim hier alles was, hoe de wallen groene heuvels leken, waarvan men ver kon uitzien over het land en de rivier, als hij met ons er op gespeeld had zoo echt vrij, gevischt in de vesten, geroeid op de rivier, gewandeld in de plantage of een tochtje had meegemaakt naar de duinen en de mooie boschrijke omgeving van Duinland wel, dan prees hij ons stadje nog meer dan wij, die dat moeilijk tegenover een vreemde durfden doen, omdat het zou wezen alsof we nooit wat anders hadden gezien. En als hij wegging, had hij spijt en keek van de rivier af weer naar den toren, die eerst onder de boomen gedoken scheen toen men nog in de haven was, maar al sneller en sneller begon te rijzen, tot hij weer werd wat hij was, de heerscher van onze eilanden
	’t Was heel leuk op die trap. Er waren veel lichtgaten in met ruitjes achter tralies. Men kon er door heen duidelijk zien hoe men vorderde; hoe men eerst boven de huizen, vervolgens boven de boomen kwam, en dan al begon het wijde uitzicht. En telkens ontmoette men aan den rechterkant een blauwgeverfde deur met een nommer er op. Ze gaven toegang tot de verschillende zolders. We duwden er tegen, maar ze waren tegenwoordig alle gesloten. Dan probeerden we met onze hand tusschen het hardsteen en



	het slot te komen en dit op die manier open te krijgen. Ging dat niet, dan met een mes, maar dit durfde men zoolang niet doen uit vrees van het mes te breken. Vervolgens klom men weer een eindje, goed de treden tellend en het getal onthoudend als men even rustte, om bij een volgende deur dezelfde vergeefsche moeite te doen.
	Tegen dat men bij het einde van de trap kwam, werd het minder licht. Er was daar een lichtgat overgeslagen. Even werd het zelfs duister. Men voelde dat er allerlei houtjes en takjes op de treden lagen die kraakten en knapten onder je schoenen. Die kwamen daar van de vogels uit den tijd van hun nestjes-maken. En men hoorde de levenmakers al, die om den toren vlogen. Nog een paar treden, en van boven werd een helder licht over de trap gegoten, komende door de openstaande deur van een klein huisje, dat voor de veiligheid boven de trap was opgericht. Dan begon men hoera te roepen en vlugger te loopen en met een sprong was men in het huisje en weldra öp het plat. En dan overal licht en lucht, maar vooral een wijdte, een ruimte, die je een gevoel deden krijgen of je een van die zwarte kraaien was, weet-je nog we 1..., waarnaar ik zat te kijken op m’n kamertje toen ik zoo hard leeren moest.
	Weet-je wat nu wel jammer was?.... dat het niet een beetje koeler mocht wezen. Het kon hier anders een frissche lucht zijn, die je vanzelf diep deed ademhalen. Maar nu was het brandend heet onder de zomerzon in onweer-broeiige lucht, en nadat we een tijdlang over de balustrade gehangen hadden om elkaar allerlei dingen aan te wijzen, en na geprobeerd te hebben of we het in het zonnetje



	konden uithouden languit op het plat, vonden we het beter een toevlucht in het huisje boven de trap te zoeken, waar we den tijd passeerden door onze namen in het hout van den deurstijl te snijden.
	Een uurtje hadden we hiermede doorgebracht, toen we besloten naar beneden op verkenning uit te gaan. We kwamen weer voorbij den klokkenzolder, waarvan je de deur een heel eind heen en weer kon bewegen, maar dat ongelukkige slot wilde maar niet terugspringen. Toch probeerden we het nog eens, en zouden het juist opgeven om dieper te dalen, toen ik tot de ontdekking kwam dat ik m’n tafelkleed boven op den toren had laten liggen, Ik zei dat tegen Aai, en die gaf ten antwoord dat het wat moois was. t Was nu wel niet erg even een tachtigtal treden op te vliegen en het kleed te halen, maar de vraag werd het wie van ons dat zou doen. Aai meende dat ik daartoe verplicht was, eenvoudig omdat het kleed mij toebehoorde. Ik beweerde dat ik het al heel den tijd gedragen had en dat het nu Aai z n beurt was.
	Hij wilde dat niet inzien.
	„Heel het kleed kan me eigenlijk niks schelen!” riep hij uit.
	„Dat’s flauw”, meende ik. „Als ’t je niet had kunnen schelen, had-je niet met me naar den toren moeten gaan ook!”
	„Wel, dat deed ik voor jou plezier Zou-je soms denken dat ik voor m’n eigen plezier me in ’t zweet zou klimmen?”
	„Wat ’n gemeene streek is dat!” riep ik in verontwaardiging uit, „eerst klopt ie me een stuiver uit den zak—”
	„Neen, dat is gemeen!” viel hij me woedend in de rede.



	„Eerst voor iemand betalen en het hem dan verwijten wel, zoo laag heb ik ’t nog nooit gehoord!”
	Daar had hij gelijk in, maar ik wilde hem dat niet laten merken.
	„Denk-je dat het geld op m’n rug groeit?” snauwde ik.
	Hij maakte een woedend gebaar.
	„’k Zal je je vijf centen terug betalen, hoor en nou wil ik niks meer met je te maken hebben.”
	En zich omwendende liep hij haastig de trappen af
	„Aai!” riep ik hem na.
	Maar hij verwaardigde zich niet te antwoorden, en ik hoorde zijn schreden wegsterven.
	Eerst wilde ik hem naloopen, maar dit kwam toch m’n eer te na. ’k Had toch eerlijk voor ’m betaald, en nu te gaan soebatten en s’il-vous-plait spelen, dat ging niet aan. Er schoot me dus niets anders over, dan zelf naar boven te klimmen en het verwenschte kleed te halen.
	Dat valt niet mee om moederziel alleen op een torentrap te klauteren. Er is dan niets aardigs meer aan. Telkens denk-je dat er of van boven of van beneden iemand aankomt, ’t Zijn je eigen schreden die hol klinkend in den koker dit gehoor-bedrog veroorzaken. Je weet dat heel goed, maar toch maakt het je angstig. Bovendien hoor-je allerlei andere geluiden, ’t Geschuifel van een ruitje in het kijkgat, en dan zucht door het ontstane kiertje de wind, even alsof er een mensch in nood zit. De wind zelf rumoert aldoor in en om den koker. En als je in het donkere gedeelte komt, begin-je van zelf harder te loopen en schrik-je van de dorre takken, die met korte, nijdige knakjes breken, om dan in



	zachte, uitstervende schokjes van de treden te rollen, ’k Was als een engel zoo blij toen ik in het huisje aankwam en het kleed zag liggen. Ik greep het beet en holde, of er een dozijn spoken achter me zaten, naar beneden, terwijl het zweet me van alle kanten uitbrak, en dat was, eerlijk gezegd, niet alleen van de hitte.
	Toen ik bij den klokkenzolder gekomen was, dacht ik dat ik me doodschrok. De deur stond een eindje ’t gewelf in, en in de schaduw daarvan ontwaarde ik een gedaante. Geen tel later, of m’n schrik verkeerde in een blijde verrassing en voldoening, want Aai trad uit de schaduw te voorschijn.
	„Kerel, wat liet-je me schrikken!”
	Maar hij liet me haast niet aan ’t woord komen.
	„Zeg jö,” riep hij uit, „de uurwerkzolder is open!
	„Is ’t waar?”
	„Ja.... daar is ’n vent op; dat heb ik duidelijk gehoord Maar ik ben er niet op durven gaan.”
	„Laten we dan maar eens gauw gaan kijken,” jubelde ik, die, nu ik weer een mensch bij me had, al m n brutaliteit terugkreeg en verlangend was geworden naar het een of ander avontuur.
	„Wil ik nou het kleed eens dragen?” vroeg Aai.
	Ik gaf het ’m graag over, en vond hem in z’n hart toch een bovenst beste jongen.
	Toen hielden we even krijgsraad en kwamen tot het besluit om heel bedaard en zoo zachtjes als het ons mogelijk was, den uurwerkzolder te naderen, waarvan wij tot eiken prijs bezit moesten nemen. Waren we eenmaal daar,



	dan wist ik, die met al de geheimen van den toren bekend was, wel middel om nog hooger, en wel op den begeerden klokkenzolder te komen.
	Zoo gezegd, zoo gedaan. Inderdaad vond ik de deur geopend. We duwden ze, zwaar als ze op haar ouwejaarsche hengsels draaide, een eindje verder open, en slopen op onze teenen door het gangetje, waarin we nu konden komen, om op den zolder te belanden. Aan het einde van dien zolder bevond zich in een afgesloten ruimte het uurwerk. Duidelijk, of we er vlak bij stonden, hoorden we het zware gebom van den slinger, en meteen een getik, of iemand met een hamer op ijzer sloeg.
	We bleven een poosje in de schaduw van het gangetje op den uitkijk staan.
	„Wie zou daar binnen zijn?” fluisterde Aai me in ’t oor.
	„Houd je mond!” fluisterde ik terug, „en trek je schoenen uit.”
	Dat hadden we gauw genoeg gedaan, en slopen toen op onze kousen de treden af, haastig den zolder over, en verborgen ons daar in een diepe, duistere nis.
	Geen twee minuten later, of de deur van het afgesloten kamertje ging open, en de oude Elsbeek trad er uit. Die hielp meneer Pelter altijd met het zetten van het deuntje op de klok. Eindelijk deed hij alles samen met meneer Pelter, die niet alleen klokkenist, maar ook organist was, en natuurlijk was ook de oude Elsbeek orgeltrapper. En brommen kon hij, en schelden op de jongens, —• nou, alsjeblieft! Hij zou ons zeker van den zolder gejaagd hebben, als hij ons gezien had. Maar in zichzelf mopperend



	van dat gezanik met zoo’n klokkenspel en dat de menschen er toch nooit naar luisteren en het best met één deuntje voor heel d’r leven afkonden, ging hij voorbij de nis waar wij weggekropen waren, het gangetje door, trok nijdig de deur achter zich toe en we hoorden duidelijk hoe langzaam en knarsend het geweldige slot werd omgedraaid.
	„Goeie help!” fluisterde Aai me toe, „de vent sluit ons op!”
	„Geen n00d!.... Meneer Pelter komt vanavond het deuntje nog op de klok zetten.... ’t Is immers Zaterdag, en Maandag hebben we kermis!”
	Dat waren waarheden, waartegen Aai niets in te brengen wist. Zeuren lag ook al niet in zijn karakter, en daarom wachtten we even tot we de sloffende schreden van onzen cipier niet meer onderscheiden konden van het wonderlijke geschuifel, waarvan gansch het holle gebouw vervuld was, en kwamen toen uit onze schuilplaats voor den dag om bezit te nemen van den uurwerkzolder.
	We moesten alles wederom eens goed bekijken; we hadden er den tijd voor. Eerst lieten we onze oogen gaan over het uitwendige van het uurwerkkamertje, maar niet lang, want al heel gauw was ik aan het voelen, of de deur er van gesloten was. Tot onze blijdschap was dit niet het geval, en daar stonden we nu vlak voor al die raderen en staven, die tezamen het geheimzinnige uurwerk vormden.
	Daar zou-je je niet gemakkelijk aan vergrijpen, want ’t was precies een levend wezen. Pas stonden we er of of we schrikten van een geklepper en geklapper. Een ding, dat veel weg had van de schroef van een stoomboot, en waar



	vier bladen aan waren, ging aan het ronddraaien, sloeg tegen een ander dito aan, met groote kracht werd een touw of een ijzerdraad dat weet ik niet meer naar omlaag getrokken, plotseling losgelaten, om dan weer met koppig geweld naar beneden gesjord te worden. Allerlei ijzerdraad trilde en beefde, en heel, héél uit de hoogte hoorden wij het bommen van de torenklok. Midden in al het ijzerwerk bevond zich een groote trommel. Om je nu uit te duiden, hoe die er uitzag, ja, daar zie ik geen kans voor. Maar je hebt toch wel eens een speeldoos gezien, en hoe daar binnen in een koperen cylinder zit met allerlei puntjes er op? Als die cylinder draait en de puntjes tegen de stalen staafjes komen, die met elkaar precies op een kam met fijne tandjes lijken, hoort men de muziek. Dat weet-je wel en behoef ik je niet uit te leggen. Nu dan, de trommel in het uurwerk moest hetzelfde doen als de cylinder in de speeldoos, maar, en dat begrijp-je, zonder dat ik het je zeg, die trommel was wel een paar honderdmaal grooter dan zoo’n cylinder. Aai zei; een paar duizendmaal, maar dat was weer op z’n Aai’s! En dan is die trommel heelemaal open, eigenlijk net vlechtwerk van ijzer. Op de banden zitten nu, in plaats van fijne puntjes, flinke stukken ijzer, die eveneens ijzeren hefboompjes oplichten, aan die hefboompjes weer ijzerdraden, die hoog opklimmen, tot zij bij het klokkenspel zelve gekomen zijn. Op elke klok van het carillon zooals deftige menschen het klokkenspel noemden zitten twee hamertjes vast aan zoo’n ijzerdraad. Trek-je aan het ijzerdraad, dan ting-ting slaan de hamertjes op de klok. Maar je behoeft er niet aan te



	trekken; dat doen de hefboompjes op den uurwerkzolder, die opgelicht worden door die ijzeren dinghes op den trommel, welke door meneer Peller noten werden genoemd En ’t witren eigenlijk ook noten. Wan. als meneer Peller een nienw deuntje op de klok wilde zetten, dan haalde h.) die ijzeren uitsteeksels van den trommel, en zette ze er m een andere volgorde'weer op.
	zoo heeft op een goeien dag – toen hij eens een extra-goeie hui had – meneer Peller zelf ’t me aan m n verstand gebracht. Heeft hij me voor t lapje gehouden, kan ik dat ook niet helpen.
	Aai en ik stonden in 't bekijken van al d.e raderen verdiept. Maar heel gauw hadden we erg veel lach. Dat kwam omdat ik 'm een streek vertelde, dien tk h,er op den uurwerkzolder eens heb uitgehaald. Ze ze,den thu.s allemaal da, het een gemeene streek was en ik heb er genoeg voor op m'n body gehad, maar ik kan het nóg me, zoo heel erg vinden. Je moe. dan weten da. er bij ons eens een juffrouw overgekomen was me, een heel regiment kinderen. Groote ontsteltenis van moeder en de zusters, om d.e kinderen wel te verstaan, die mij best bevielen. Want ze brach en wat leven in de brouwerij en volbrachten zelfs m de mooie kamer dingen, die Heintje niet graag had aangedurfd. Kijk. als je dat weet en je zie, je moeder en ie zusters zoe – sappige mondjes trekken en je hoort ze praten van a kinderen geen stokvisschen zijn en wel een beet)e ru mogen wezen, wel. dan zou-je lus, krijgen om zoo n juffrouw vlak in d r gezicht te zeggen, da, moeder en de zusters in d'r har, heel die juffrouw met haar kroot



	ondeugende rakkers vierkant naar de maan wenschten.
	Nu geloof ik heilig, dat moeder die er wel toe in staat was dat zelf wel aan de juffrouw had durven vertellen, als er geen gezegende stoomboot was geweest, die op een nog meer gezegend oogenblik heel het stelletje zou wegvoeren. Erg lang hadden moeder en haar vrouwelijke adjudanten het onmogelijk kunnen uithouden, en om den tijd nu een beetje te doen opschieten, moest Heintje er aan.
	„Hein”, heette het suikerzoet, „zou-je aan de juffrouw de stad niet eens laten zien?”
	Wat op z’n goed Zeewaldensch wilde zeggen
	„Als je niet zorgt dat we van dat mensch en haar onhebbelijke kinderen een paar uren ontslagen komen, zullen we al de ellende van dezen dag op jou hoofd doen neerdalen !”
	Wanneer ik zelf niet zoo’n echte jongen van de straat was geweest, die het de grootste straf vond om in huis te moeten blijven, zou ik stellig m’n moeder er mee geplaagd hebben door op de een of andere wijze haar bevel te ontduiken. Nu was ik maar de goeie gek, en sjokte met die halve volksverhuizing de deur uit. Maar al heel spoedig ging het mij vervelen om aan dat mensch allerlei wonderlijke dingen uit te leggen, en ik dacht; „Neen, juffrouw, ik zal je dat slenteren langs de straat wel afleeren”, Daarom begon ik van den toren te spreken, en maakte al haar kinderen er dol op. De juffrouw wou niet, want ze had een paar zeere beenen, zei ze, en kon niet tegen klauteren. Dat hoefde ook niet, lei ik uit ; ik wilde ze maar eens de kerk van binnen laten zien, die heel mooi was. Maar in mezelf dacht ik. „Als je



	eenmaal dadr den,, zijn je jongens tocb "ie. ,e honden en moeten den toren op, en een knappe vrouw als |l| dan durft blijven."
	Precies zooals ik gedacht had, kwam het uit, en juffrouw met haar zeere beenen sjokte al steunend en kermend haar kinderen achterna tot aan den uurwerkzolder, waar ik haar neerplakte, om me. de kleine, ondeugende rakkers verder te gaan. Om die kinderen heb i oven o den toren wel een weinig in den angst gezeten, want waren dan weergasche brutale apen. Ik heb ze van het plat a moeten jagen en den grootstee bengel formeel een pak slaag moeten geven.
	Toen kwam een andere zwarigheid: het kleinste derfde de trap niet af. Dien heb ik toen tusschenbeentje op ra n „ek gezet en zoo ging de optocht naar beneden. Daar stond, bij den uurwerkzolder, de juffrouw aan de deur, al maar te roepen aan haar jongs.en spruit, die er plezier ra had om me aan ra'n haren te trekken bij wijze zooals )e een paa men, en me tusschenbeide met de knieen ra’n hals probeer dicht te nijpen. In plaats van dien ondeugenden ra ker ee draai om de ooren te geven en mij te verlossen, schold ze me uit voor al wat leelijk was. Ze had voor de galmgaten gezeten als zuster Anna op den toren, zei ze, en toen was ze ,ot op den dood toe verschikt, omdat er opeens achter baar een leven van geweld was losgebroken, h Was het uurwerk dat heel-slag speelde, naar ik begreep, maar e ju w was nog verschrik, van a, da. geklepper en gedaver, en durfde geen voet meer op den zolder zetten, waarm ze :b a, maar valluiken dacht. Toen was ze maar gaan



	schreeuwen aan haar jongsten lieveling, afgewisseld door allerlei leelijke scheldwoorden aan mijn adres.
	Al met dien satanschen aap op m’n nek, vooruitgestoven door de bende en gevolgd door de mopperende juffrouw, daalden we verder de trap af. Beneden begon de juffrouw weer over haar beenen, en ze was zoo moe, dat ze zeker wel een uur in een kerkstoel heeft zitten uitblazen, er zich royaal niet om bekommerende dat nu de koster met haar lievelingen ruzie kreeg, omdat die op den preekstoel klommen en aan de gordijnen gingen schuiven.
	Heusch, de juffrouw is niet heel lang bij ons in huis geweest, en in plaats dat m n moeder me daarvoor dankbaar was, kreeg ik, tot genoegdoening van de juffrouw en tot onuitsprekelijk genot van haar bengels, een paar likken om m’n ooren, werd naar den zolder verbannen, en moest een paar dagen in onzekerheid verkeeren of ik het kwartje terug zou krijgen, dat ik aan den koster had moeten betalen. De juffrouw vertrok, erg ingenomen met m’n moeder en m’n zusters, die zulke in-lieve menschen waren, maar van mij moest ze nu en nooit meer iets hebben.
	Heintje’s Groote Vacantie
	2



	Tweede Hoofdstuk.
	Het onweer dreigt, een lichtje in de duisternis en de poging tot ontvluchting.
	8 a*- die juffrouw 'n niet °P dat klep- perende uurwerk begrepen had, was ook geen wonder. Aai en ik waren nu juist geen teere poppetjes, maar toch schrikten we telkens als er weer eens iets klinkklankte en rumoerde in die ijzeren massa.
	Dat gebeurde telkens. Je kon niet begrijpen, hoe gauw de tijd, die op school soms zoo vervelend langzaam voorbij gaat, hier, vlak bij het uurwerk, waar toch al die voorslagen en kwartieren vandaan komen, opschoot.
	„Kan-jij daar nou poolshoogte van krijgen, Aai?”
	„Neen,” schudde Aai, „eigenlijk moesten we er de proef eens van nemen; jij op school en ik hier, en dan op t zelfde uur.”
	Dat voorstel was nu toch al te mal. Als ’t school was,.



	was ’t school, en kon Aai net zoo mak op het hok zitten als ik.
	Nu, we maakten er geen ruzie over. We hadden het veel te druk om voor onze namen een hoog plekje op te zoeken, en daar schreven we ze heel dik onder elkaar, wat we ook nog aan den buitenkant deden. Altijd een weinig in angst. Dat kwam door dat drommelsche uurwerk, en het nare gebons van den tikker liet je geen seconde rust. ’t Lééfde daar op dien uurwerkzolder. ’t Was telkens of er iemand aankwam, en voor geen geld van de wereld zou ik een nacht bij al dat geweld hebben doorgebracht. Vooral bij dien tikker niet. Die maakte ons allebei ja, wat zal ik zeggen?.... nu, Aai zei: neerslachtig, en ik leg me daar maar bij neer.
	Wij ontsloten de kast, waarin die onbarmhartige slinger heen en weer ging, telkens trillend als hij zijn bons gaf, zooveel forcie zette hij er achter. We bleven er allebei een poosje naar kijken, en het ééne, groote, telkens heen- en weergaande oog van den slinger keek ons aan. Wij hadden het in onze macht hem stil te doen staan en dat eeuwige gebons op te doen houden. Als heel de stad er niet door in de war gebracht was, zouden wij het zeker gedaan hebben, zoo ’n hekel kregen we aan dat ding, en bons, bons, zeid’ie, en heusch, we konden het niet gelooven, dat hij telkens een deeltje van ons gelukkig jongensleven van den toren schopte, de wijde wereld in, en al voeren we naar Oost of West, al ondervonden we duizenden avonturen in de wildernissen of de prarieën dat deeltje zouden we nooit meer terug kunnen halen.



	Nijdig wierpen we de kast dicht en deden de pin op de ijzeren kram. ’t Hielp niet, want het gebons blééf aanhouden. Maar we wilden er niet meer naar luisteren, en beklommen nu de ladder, die tusschen het ijzerdraad heen naar den klokkenzolder voerde. We deden dat haastig, want met schrik kwamen we tot de ontdekking, dat die ijzeren tijdvreter werkelijk heel wat tijd van ons weggeroofd had. Al een paar uren waren we op den toren. Als het zoo doorging, zou het avond zijn, vóór we er om dachten, ’t Was wel m ’t langst van de dagen, maar zelfs aan zulk een dag komt een einde, en ’t liep al naar achten. En het was precies of er iets vaals kwam over het halfdonker van den uurwerkzolder. Had die tikker dat gedaan? Dat was een laf praatje, beweerde Aai, toen ik dit vroeg, natuurlijk uit gekheid, want ik wou om den dood niet graag, dat hij me uitlachte.
	„Maar vindt-je ook niet, dat het donkerder begint te worden?”
	Aai gaf eerst geen antwoord, maar zei toen dat hij niet graag heel den nacht op den toren opgesloten zou willen blijven.
	„Dat zal niet,” riep ik geruststellend uit, en daar ik bij den zolder gekomen was, duwde ik met m’n hoofd tegen het luikje, dat zich opende, en nu kon ik boven me vlak in de groote klok zien, die daar al vierhonderd jaar lang naar het gebons van een tikker heeft kunnen luisteren, en onzen vijand daar beneden óók nog wel overleven zal.
	Dat was een heele troost. Je voegt je maar bij wie het winnen zal. En daarom kropen we welgemoed den klokkenzolder op.



	Ons eerste werk was nu om naar een deurtje te gaan, dat zich dicht bij de groote klok bevond en dat te openen. Dan kwam-je op een plat met een balustrade er voor, en had-je een prachtig uitzicht over een gedeelte van de stad en heel de rivier, met ver daarachter weer land en water en nog eens land. We gingen zoo spoedig naar dat deurtje toe, omdat we licht wilden hebben. Gewoonlijk stroomde dan een glans je tegen, dat je begon te glimlachen van plezier. Dat was het lieve licht van de zon, zooals dat door heel den blauwen hemel en over het groen van boomen en weiden en het rood der daken verspreid was. De zon zelf zag men niet, omdat die ’s middags achter den toren stond. Dat gezicht had ik zoo lief. Het was het leven, ver van dien somberen tikker. Vroolijke vogels scheerden langs het dak van de kerk, op welker nok nu en dan met vermakelijk geklepper een ooievaar neerstreek. Allerlei stemmen kwamen van beneden, vooral de hooge stemmen der kinderen. En de wind, die door de reten van de halfdonkere zolders zoo zuchten kon, als een benauwde ziel, die geen doorkomst meer in dit leven ziet, streek hier lichtjes langs je koonen en deed de veeren van den bonten ooievaar zachtjes rillen.
	Maar nu was het een tegenvaller. Nauwelijks hadden we het deurtje open, of we begrepen waarom het valer geworden was op den uurwerkzolder Daar had die leelijke tikker gelukkig part noch deel aan. Neen, maar er was een valsch, geel licht gekomen. Broeiend heet was het geworden, en in het Zuid-Oosten pakten zich onweerswolken saam. Dat stemde ons niet prettig, want, om je de waarheid te zeggen, bij een onweer ben ik liever bij m’n moeder



	thuis dan op den toren van Zeewalden. Daar was wel een bliksemafleider, en naar zoo iets hoefde-je bij ons thuis met te zoeken, maar ik vind het veel geruster als je met noodweer bij de menschen bent, op den beganen grond.
	Door mijn drukken omgang met de zeeloodsen had ik een beetje verstand van ’t weer gekregen, en ik zag heel gauw, dat we vooreerst de bui nog wel niet zouden krijgen. Daar stelde ik Aai mee gerust. Maar omdat ik toch maar een profeet ben, die op zijn tijd een fatsoenlijk stukje brood kan eten, besloot ik om dadelijk mijn welkomsgroet aan de Vacantie uit te spreken.
	We traden een eindje terug, om niet bijgeval door de menschen opgemerkt te worden, en bevonden ons nu tusschen de oude klok en een kleinere, waarop het halfuur werd geslagen en die in tijd van nood voor alarmklok diende. Aai hielp mij het kleed omplooien, dat in een langen sleep achter mij viel en om mijn armen kwam te liggen als de mouwen van een toga. En heel diep dacht ik er over na, wat een verdriet ik had ondervonden in den akehgen repetitie-tijd en hoe vrij ik nu was, heerlijk vrij, en hoe de heele zesweeksche vacantie voor me lag, eerst de kermis, dan de tochtjes naar de duinen, dan de reis naar Rotterdam en eindelijk die onverwachte en ongedachte uitstapjes naar allerlei mooie en nooit door mij geziene plaatsjes van ons land. Ik had met mijn armen al dat geluk wel willen omhelzen, en toen sprak ik tot die lieve Vacantie, die zoo goed is voor arme schooljongens en net zoo’n hekel aan thema’s en sommen en benauwde lokalen en onfeilbare leeraars heeft, als zij dat hebben. De groote menschen zitten



	ons altijd in het vaarwater, maar de Vacantie is geen groot mensch. Die is een meisje, of, als ze tegen te veel drukte opziet, een jongen, die met geen stok naar school te krijgen is, er stilletjes van door is gegaan en alle wijze menschen leelijk op hun neus doet kijken. Die groote menschen zouden ons heusch nog in die vrije dagen met schoolwerk willen vervolgen, dat ze nota bene vacantie-werk noemen, twee woorden, die net zoo min bij elkaar passen als mooi en leelijk, vrijheid en slavernij. Maar de Vacantie, die vroolijke, onbezorgde juffrouw-VVildebras, maakt ons brutaal als zij zelf is. Ze stookt ons op, om al die naar inkt riekende lorren in een hoek te smijten en eindelijk eens onze oogen en ooren en handen en voeten te gebruiken naar onzen wil, omdat ze toch van ons zijn.
	Nu waren we vrij als die ooievaar, die op z’n éénen poot was gaan staan, en niemand ging dat aan, al had hij over z’n kop willen duikelen. Nu konden we al die malligheid vergeten die ze ons instampten, en languit in het gras gaan liggen met de handen samengevouwen onder ons hoofd, luisterend naar den wind in de boomblaadjes en door die trillende blaadjes heen den mooien, blauwen hemel zien. Of als het stormde, konden we meevliegen met den wind, of zeilen op de rivier. Nu konden we doen wat we wilden: slootjespringen, zwemmen, knutselen met bordpapier of sigarenplankjes, mee naar het land gaan en, boven op den met hooi bestapelden wagen liggend, ons terug laten rijden; nu konden we een mooi boek lezen, vol avonturen en het wegsmijten als we er genoeg van hadden, of als een makker naar je toe kwam met een: „ga-je mee,



	jö?” Nu waren wij vrij, vrij— onmetelijk vrij. En dat schreeuwde ik uit van den toren van Zeewalden. En Aai strekte ook zijn armen uit en riep hoera. En we grepen elkaar beet en dansten onder de eeuwenoude torenklok, ik met mijn sleep, dat de stof, die wie weet hóévele jaren zich daar opeengehoopt had, dwarrelend omhoog ging in het valsch-gele licht, dat van buiten kwam uit den onweersvollen Juli-hemel.
	Intusschen die oude klok had al acht maal achter elkaar den zwaren hamer op zich voelen neer komen, en het toen over heel de stad heen uitgebromd dat het acht uur was; de kleinere aan onzen rechterkant had er ook van langs gehad en in hoogen jammertoon het uur van halfnegen uitgeschreid wel, de derde klok, die er hing en in de aandikkende zolderschemering grooter scheen te worden, zooals zij daar achteraf tusschen de balken gestopt was, had eigenlijk wel eens een woordje mee mogen praten, om ons te waarschuwen dat het zoetjesaan onze tijd werd. Zeker, een woordje van haar zou indruk op ons gemaakt hebben, want het zou zooveel als de onnoozele vraag aan ons geweest zijn, of we bijgeval op den toren bleven tot zij morgenochtend voor den kerktijd ging luiden. Maar het was op dien zolder, waar in een der groote galmgaten, scherp omlijnd uitkomend tegen de buitenlucht, het klokkenspel hing, zoo vol klokken en klokjes, dat er wel een vriendelijke waarschuwing moest komen. Stil en doodsch hing daar het klokkenspel, dat anders zooveel praats had en bij mooi of slecht weer, te zomer of te winter, des daags en des nachts, altijd vroolijke liedjes over de stad heenstrooide;



	stil en doodsch hing het, omdat het liedje, dat ons een jaar trouw was geweest en waarop ik den titel van mijn grammatica had kunnen zingen, gestorven was. Het wachtte op het nieuwe deuntje, waarnaar alle jongens, en de groote menschen ook, nieuwsgierig waren. En daar, kling-klang, klonk er een hooge, zilveren toon. Goeie help! dat was meneer Pelter, die beneden ons bij het uurwerk was en met den ouden Elsbeek het deuntje er op ging zetten, dat, naar oude gewoonte, om tien uur voor het eerst over de stad zou klinken. Nu hadden we op den uurwerkzolder moeten zijn, weggescholen in een nis, om, als meneer Pelter zich in het kamertje bevond en de oude Elsbeek tusschen de ijzerdraden geklommen was, door de geopende deur te ontsnappen.
	Dat zag er heel leelijk voor ons uit. De ladder moesten wij af, daar hielp niets aan, maar op die ladder stond Elsbeek om te knoeien en te zaniken aan de ijzerdraden, als die te slap of te stijf of heelemaal kapot waren. Elke noot moest geprobeerd worden, en aan het dikwijls tingelen van één klokje, hoorden wij dat het al vast met dat eind ijzerdraad niet best in orde moest zijn. De oude Elsbeek, die daar niet tegen kon, bromde dan en zei allerlei leelijke woorden tegen het stomme draadwerk. Misschien bedoelde hij er meneer Pelter wel mee, maar tegen dien durfde hij niets zeggen, omdat die ook niet gemakkelijk was en hij in zijn dienst stond. Arme jongens, die bij zulk een gelegenheid den grimmigen Elsbeek in handen vielen! En als wij de ladder afdaalden, zou er nog nooit een vliegje zoo netjes in de lange poolen van een spin gevallen zijn, als wij in de harde knuisten van den ouden Elsbeek.



	Aai begon te klagen en te kermen en mij van alles de schuld te geven. Ik zei niets, maar trok mijn jas en vest uit. Eerst dacht Aai, dat ik dat deed om meer op mijn gemak met hem te gaan vechten, en hij zong dadelijk een toontje lager. Maar toen ik het tafelkleed om mijn lichaam wond en mijn kleeren er weer overheen trok zoo goed en kwaad dat gaan wilde, had-je hem eens moeten hooren aangaan. Dat was zoo gemeen, dat er geen woorden voor waren, schreeuwde hij.
	„Houd je grooten mond,” snauwde ik, „anders komen ze hier en rammelen ze ons heel den zolder over.”
	„Dat doen ze beneden toch!”
	Ik haalde de schouders op.
	„Best mogelijk maar zéker is het nog niet. Hoor eens, Aai, ik heb een prachtig plan en —”
	„Prachtig plan?.. . ja, voor je eigen! Al staan ze met d’r tweeën op je te beuken, je voelt er toch niets van met dat tafelkleed; maar mij slaan ze plat.”
	„’k Wou dat ik je de helft van m’n kleed kon geven, en wat graag ook, want ik stik haast. Maar dan was het thuis mis voor heel de vacantie, en dat waag ik er niet op —”
	„Welnu dan?” snauwde Aai om toch wat te zeggen.
	„Mijn krijgsplan is het volgende,” hernam ik heel deftig, de toon en de gebaren van een onzer leeraren overnemende, zoodat Aai toch even moest lachen, en z’n twee duimen elk in een der armopeningen van zijn vest stekend, onzen rector met neusklank zeer juist nabauwde: „Veertig pagina’s strafwerk!
	„Hoor mij aan, mijn zoon,” vermaande ik. „Hij, die u toespreekt, de groote en wijze krijgsman van zijn



	stam, heeft in zijn wigwam, het volgende overdacht.”
	En nu lei ik hem uit, dat ik het eerst de ladder zou afgaan, terwijl hij mij kon volgen, of, als hij er geen lust in had, den heelen nacht op den toren mocht doorbrengen. Zoover was ik in de wiskunde wel thuis, om de kans oneindig groot te schatten, dat ik tegen den ouden Elsbeek op zou tornen, die zich eerst half dood schrikken, en mij dan bij mijn lurven pakken zou, om me als oorlogsbuit bij meneer Pelter te brengen, ondertusschen mij stompen en opmeppen gevend van je welste. De stompen op mijn rug zou ik niet voelen door mijn tafelkleed, en de opmeppen probeeren op te vangen op m’n elleboog, waar iedere jongen nog al handig in is. Door heel die geschiedenis zou de baan vrij wezen voor Aai, die ontsnappen kon, en dan, op de steenen trap gekomen, maar roepen moest dat er brand was, of wat anders, waarvan de twee oudjes erg ontstelden, zoodat er kans op bestond dat ik onder hun handen vandaan kwam.
	Nu vraag ik je zelf, of dat geen prachtig plan was. Maar Aai had er toch weinig zin in. Als die tocht langs de ladder er niet bij geweest was, geloof ik dat het hem wel geleken zou hebben- Hij was van ’t idee maar niet af te brengen, dat ik den dans ontspringen en hij in de handen van den vijand zou vallen. Dat was al meer gebeurd, en daardoor was Aai wantrouwend geworden. Hij verweet mij, dat ik den toren door en door kende wat ik alweer niet helpen kon en dat hij verleden week nog door het opvolgen van mijn raad in de sloot gelegen had.
	„Dat is de gemeenste leugen, die ik ooit gehoord heb!” riep ik vol verontwaardiging uit. Dat kwam door je aarzelen



	en toen ben-je gestruikeld en dat kon ik toch niet helpen?
	„Dat ’s wèl,” schreeuwde Aai, „want jij sprong naar den overkant en sleurde me toen dwars door de sloot, dat ik zoo nat was als een hond!”
	„En wie heeft je plunje toen helpen uitwringen, leelijke aap, die je bent en wie heeft je thuisgebracht en wel een half uur staan uitleggen, dat het jou schuld niet was?”....
	Aai stond zich juist te bedenken of hij niet het een of ander grievend verwijt voor me kon verzinnen, toen er iets gebeurde dat den knoop doorhakte. Plotseling, bij een hevig getingel van ik weet niet hoeveel klokjes tegelijk, waaide er in het halfdonker iets koels om onze ooren.
	„O!” zei Aai, doodelijk ontsteld, „wat is dat?”
	Ik was niet minder ontsteld dan hij, want ik had duidelijk iets om mijn hoofd voelen zweven. En daar had-je ’t weer. Nu zag ik een somberen vogel, die in stillen, geruischloozen vlucht om ons heenwiekte. Een rilling liep mij langs den rug.
	„Dat ’s een katuil,” fluisterde ik.
	Tusschen al die oude klokken, en bij dat schemerdonker, waaruit heel in de verte het sombere en zwaarmoedige gerommel van den donder kwam, maakte dat een vreeselijken indruk op ons. Dadelijk liep ik op het luikje onder de groote klok toe en lichtte het voorzichtig op.
	Beiden keken we naar beneden.
	Het leek daar nog donkerder dan bij ons. Dat kwam, omdat in het kamertje, waarin meneer Pelter bezig was, een lichtje brandde. Een wonderlijk gezicht, dat ronde plekje licht, waaromheen de schaduwen van raderen en stangen



	reusachtig vergroot zich naar alle kanten uitstrekten. Maar wat ons hart blij maakte, was, dat we op de ladder schijn noch schaduw van den ouden Elsbeek bespeurden.
	Zóó was ik dit wijs, of m’n eene voet stond al op de ladder.
	„Dat ’s gemeen!” zei Aai, die nu weer ’t eerst wilde gaan. Maar ik liet hem praten, en mijn tweede voet ging mijn eersten achterna.
	Toen stond ik plotseling doodstil. Want, of dat leelijke uurwerk er op gewacht had, begon het te klepperen en te ratelen, en, akelig in de aangroeiende duisternis, daalde in harde, ruwe slagen de hamer tot negenmaal toe op de oude klok. Maar pas had ik begrepen, waarom het uurwerk zoo’n leven maakte, of het vloog door m’n hersens, dat wij van al dat geweld konden profiteeren om ongehoord de ladder af te komen, ’t Ging dus nu full-speed naar beneden, en Aai bleef niet achter, ’k Was vlak boven het uurwerkkamertje, dus haast beneden, toen ik zóó plotseling stilhield, dat Aai me haast op de vingers trapte. Want wat ik beneden mij zag, was zoo mooi, dat ik ’t nooit vergeten zal.
	In dof-rooden gloed, vol gedreig van regendagen, was de Juli-zon ondergegaan, de zware donderwolken broeiden er van in brand en kaatsten dat wonderlijke licht terug naar den Noordwestkant van den toren. Daar had meneer Pelter een deurtje opgezet, en nu viel dit licht over den zolder en hulde de ijzerdraden boven het uurwerkkamertje in een flauwen glans, alsof er om den toren heen een optocht heentrok met fakkellicht. En alsof dit werkelijk gebeurde,



	zoo schetterde heel van beneden, in lang aangehouden halen, de trompet van den soldaat, die in de kazerne de taptoe blies. „Naar bed!.... Naar bed!”.... en uit de verte, wijd om den toren heen, hoorde men de echo’s die uitgerekte tonen naar den uurwerkzolder terugschetteren. Maar al dat licht en geluid gingen over het zolderlooze kamertje heen, waarin de oude Elsbeek den even ouden muziekmeester met een kaarsje bijlichtte. Door de grijze haren heen, die doorschijnende zilverwolkjes leken, zag men het lichtje armzalig geel bij den rooden glans, die van boven neerdaalde. Het volgende oogenblik verwijderden zich de hoofden en zag men twee gerimpelde gezichten, en nu was dat van den werkman met zijn ongeschoren, stoppeligen, grijzen baard het mooist. En als er een zuchtje over den zolder woei, schudden al die schaduwen heen en weer en rekten zich uit om er bang van te worden.... en er toch naar te blijven kijken. Als Aai niet boven me gestaan had en me op de vingers was gaan trappen, zou ik zeker in de handen der twee oude lieden gevallen zijn, die, daar vlak beneden me, twee geheimzinnige, booze wezens leken, geheel verdiept in een werk, dat het daglicht met mocht zien.
	Maar dat trappen op m’n vingers kon ik niet uithouden en nadat ik even mijn haar terug gehaald had door Aai zoo hard als ik kon in z’n voet te knijpen, even boven den rand van zijn schoen waar het zoo’n pijn kan veroorzaken, gleed ik haastig van de ladder af, onmiddellijk door Aai gevolgd, en toen .... als dd wind dien gevaarlijken zolder af, het gangetje door, en toen we de steenen treden van de torentrap



	onder onze voeten voelden, scheelde het weinig of we hadden luid hoera geroepen! We hadden geen afspraak daartoe gemaakt, en toch deden we het niet.
	’t Zou anders wel aardig geweest zijn, om meneer Pelter en zijn maat eens te laten weten dat we ze voor den gek gehouden hadden. Maar ’t zag er te griezelig uit op die trap.
	Het was een wenteltrap en daarom had-je altijd boven je een gewelf, en beneden zag-je ook altijd een hoekje dat je om moest. En nu, in het schemerdonker, was dat zoowel van boven als van beneden een angstig gezicht. Bovendien kwam weer dat wonderlijke, waaiende gerucht, dat zelfs op den dag op de torentrap hoorbaar is, hoewel dan allerlei menschelijke geluiden van buiten je gerust stellen. Maar nu was het stil om den toren, en hoorde-je aldoor dat gezucht, dat eenvoudig en we wisten het veroorzaakt werd door den tocht in dezen steenen koker, maar ons nu het akelig geklaag leek van de dooden, die vele jaren geleden in de kerk begraven waren. Dom om zich zoo bang te maken! Ja, later lachten we er om, en zeiden we tegen elkaar dat elk van ons zich zoo gehouden had om den ander bang te maken. Dat was niet waar. We waren bang, holden de trap af, telkens schrikkend als de einden touw, die als leuning dienden, met een zacht tikje tegen den steenen wand aanvielen, en heel blij toen we beneden aangekomen waren, om nog met een kloppend hart de geweldige en nu somber-grauwe kerk, met al haar getik van kapotte ruitjes en den hollen weergalm onzer haastige voetstappen, door te vliegen. Toen het vunzige stovenhok door, nog een



	gangetje en daar waren we in de heerlijke zomeravondlucht, vol vochtige onweerswarmte, maar daarom ook vol van den geur van pasgemaaid gras, welke geur m de Juli-nachten heel ons stadje vervult.



	Het tafelkleed wilde ik gebruiken als een prachtig, priesterlijk gewaad om op hoogplechtige wijze de vacanüe te begroeten



	



	Derde Hoofdstuk.
	Er is met vader niets meer te beginnen.
	aar heb-je zoolang gezeten!” was de vraag die WÊjÊÊMÊm mij van alle kanten te gemoet klonk, toen ik thuis kwam. Ik riep dat ik met de jongens gespeeld had, en holde naar boven, bevrijdde me in een ommezien van het benauwende tafelkleed, borg het als de wind op zijn plaats, en ging toen, wild van den honger, naar beneden om mijn boterhammen op te eten, en, toen die op waren, vroeg ik er nog om een.
	„Hoe kan-je toch zooveel eten”, vroeg m’n oudste zuster, terwijl ze de boterham voor mij klaarmaakte, „hoe kan-je zooveel eten, nu we zulk zwaar weer krijgen?”
	Want ze had het evenmin op onweer begrepen als moeder.
	Ik wist heusch niet, wat ik hierop antwoorden zou. Dol op onweer was ik niet; natuurlijk niet, want er was dan
	Heintje’s Groote Vacantie.
	3



	bij ons te veel geklaag in huis, en wie ziet zijn moeder graag in angst?
	Maar daarom hoeft de benauwdheid niet op je maag te slaan!
	Dat zei ik ook, en m’n zuster vond dat antwoord schandelijk, en m'n moeder, die het ongelukkig ook hoorde, zei dat ik tegenwoordig te veel met straatjongens omging en letterlijk nergens meer om gaf.
	„Zoo moedertje”, dacht ik, „ben-je nu al vergeten dat Hein door z’n examen is?”
	Doch hardop zeggen deed ik niets. Dat doe-je ook niet als je met smaak eet.
	Toen ik klaar was, wilde ik er weer op uit, om, op den wal, in het geurige hooi liggend, om tien uur het nieuwe deuntje van de klok te gaan hooren; maar omdat het zwaarder ging lichten, mocht ik niet weggaan.
	’k Moest dan maar op de stoep gaan luisteren.
	Jawel maar dat was je ware niet!
	Er schoot evenwel niets anders over dan te gehoorzamen. Nu was het zoo erg niet. Op de stoep stond een bank, en daar was, omdat ik dicht bij school woonde, ’s morgens en ’s middags de verzamelplaats van de brave jongetjes van ’t gymnasium, ’s Avonds kwamen er de buurjongens, en dan, goeie hemel, hebben we wat schik op die bank gehad! In Zeewaiden was het de gewoonte dat bij mooien zomeravond de menschen op stoelen of banken voor hun woning zaten, de mannen rookten een pijpje en de vrouwen babbelden met elkaar. Wij, jongens, en de buurmeisjes kwamen er ook wat graag bij, hoor!



	hadden de schoonste pret. En als Piet, m’n buurjongen, die prachtig harmonicaspelen kon, met zijn instrument aankwam, mocht hij in ’t midden zitten, we schaarden ons altemaal om hem heen, en zongen de vroolijke deuntjes mee, of luisterden toe, hangende over een ijzeren hek of ruiter te paard gezeten op een paal of eenvoudig liggende op de stoep, de hand onder ’t hoofd en kijkende naar de sterren, die een voor een aan den nog lichten avondhemel voor den dag kwamen, of naar de wolken, waardoor de maan schoof. Van de Markt, waar, bij de kruising van vier straten, altijd veel mannen en jongens stonden, schoven de lieden naar ons toe, om te luisteren naar de harmonica, die van de drie ruitertjes zong, of de drie schuin-tamboers die uit het Oosten kwamen.
	Dezen avond waren er geen sterren te zien en geen maan, die door de wolken schoof, en Piet was ook niet te zien. Maar Aai kwam gauw bij me, en we lachten in den grauwer wordenden avond, vol gevlam van bliksemflitsen en zwaarmoedig gerommel van nog verren donder, over de blijde dagen van vrijheid en geluk, die in nog schier eindelooze opeenvolging voor ons lagen. Maar juist toen het deuntje van den toren rolde, kwamen er, kort na elkaar, twee wagens aangedaverd, en dat bedierf onzen ganschen avond.
	Toch – altijd nog gelukkig omdat het vacantie was ging ik zonder eenigen angst voor het onweer naar bed, en zag nog een poosje door m’n oogleden heen het weerlicht wapperen over m’n kamertje. Maar al heel gauw was ik in een vasten slaap, waaruit ik, midden in den nacht, met schrik ontwaakte, omdat men me riep.



	Ik behoefde heusch niet te vragen, waarom men mij in m’n heerlijken slaap stoorde. Want nauw had ik met moeite m’n oogen een weinig opengesperd, of het kwam me voor alsof het gansche kamertje in vuur en vlam stond, en bijna tegelijkertijd daverde en donderde het, dat ik er werkelijk van ontstelde. Regen, met hagelsteenen vermengd, gutste en sloeg van den hemel, en de storm loeide of het November was. Ik houd van den storm, en daarom stelde dat geloei me weer wat op m’n gemak. Maar toch schoot ik gauw wat kleeren aan en begaf mij, op het geroep van daar, naar de beneden-voorkamer.
	Daar school de geheele familie in angst en vreeze bijeen, de geheele familie op twee na. Lie toch lag languit op de kanapee, met stijf uitgerekte pooten, den oolijken kop op zij, en hij snorkte als een mensch, terwijl zijn mooi lichtrood tongetje even met het puntje uit z’n bek kwam. Van vader was niets te zien; die vond dat het voor een mensch s nachts op bed de beste plaats was.
	Het licht brandde zoo hoog mogelijk, om toch maar heel weinig van die akelige bliksemstralen te zien. Moeder zat op een stoel, de eene hand voor de oogen, en als er toch zichtbaar een bliksemstraal langs de ruiten sloeg en spoedig daarop een kettingslag van den donder volgde, zei ze „o! kinderen!”, en dat vonden we allen heel akelig.
	Alleen vader bleef in zijn mandje.
	En dat was het juist, wat moeder niet verkroppen kon.
	„Hoe kan zoo’n man nu met dat noodweer in bed blijven!” riep ze telkens, en dan vermaande zij: „Vader, kom toch op!”



	Een gebrom uit de slaapkamer: „Waarvóór moet ik opstaan?”
	Moeder hief de handen omhoog.
	„Die vraagt nog waarom! ’t Is een weer of de wereld vergaat!”
	Bliksemstraal en donderslag. Vader voor een poosje vergeten.
	Maar dan kwam het weer. Tot vader kwaad werd.
	Een paar nijdige, krakende woorden, die door den afstand niet te verstaan waren; een ander gekraak, en even nijdig, van het ledikant; wat zwaar gedreun van voetstappen en wat gestoot tegen een stoel en een kastje en daar verscheen vader op het tooneel, zoo goed en zoo kwaad gekleed als dat in der haast en onder het gejacht van moeder mogelijk was geweest.
	Doch in het algemeene gejammer deelde hij evenmin als Lie, die al maar door een propertjes geopend mondje bleef ademhalen.
	Vermoedelijk uit sympathie, zocht vader onzen hond op en zette zich dicht bij hem op de kanapee. Toen het zware lichaam daarop neerzonk, kraakten en knapten de veeren en Lie ging omlaag en omhoog. Maar je moet niet denken dat de kleine rakker er door in zijn slaapje gestoord werd. Wel kwam er in de hoekjes van de oogleden een klein glansje, doch hij was te lui om die oogleden geheel op te lichten, en hij rekte de twee achterpootjes stijf uit, alsof dat heen en weer beweeg hem dan uitnemend beviel, en, den kop naar een anderen kant draaiend, gaf Lie den brui van het noodweer en snurkte door als een Deensche os.



	Vader, die zich danig zat te vervelen, wilde Lie gaan plagen door hem bij een dier stijfuitgestrekte achterpooten te pakken, maar gelukkig kwam moeder het beest ter hulp en zei dat vader hem maar moest laten slapen, anders ging hij in den weg loopen, zei ze, en dat scheen bij dit weer ook al bedenkelijk te wezen.
	Toen Lie niet in den weg mocht loopen, begon vader dat te doen. Op de kanapee kon hij ’t niet uithouden, en doelloos liep hij de kamer op en neer, en toen dit de vrouwlui zeer kennelijk begon te vervelen, ging hij naar ’t raam, schoof ’t gordijn een weinig op zij en keek naar buiten.
	Daar had-je ’t lieve leven gaande! Al de vrouwen schoten in d’r drift. Of vader dan met alle geweld blind wou worden? Een van de zusters waagde zich zelfs zoo dicht bij het venster, dat ze vader bij den arm te pakken kreeg, terwijl ze hem bad en smeekte zich niet zoo roekeloos te wagen. Vader werd nu boos. Bij het lamplicht zag ik hoe zijn voorhoofd dreigend begon te rimpelen, en toch lukte het niet aan dat goedige gezicht er nijdig uit te gaan zien. Hij wou, geloof ik, een heele redevoering beginnen, om aan te toonen hoe kinderachtig de vrouwlui zich aanstelden en dat hij evenmin gevaar liep blind te worden als de gelukkige Lie toen één blauwe vlam als een kanonflits langs de vensters vloog, en dadelijk daarop een donderslag neerdaverde dat de ruiten er van trilden.
	De vrouwen gaven een schreeuw, om je de waarheid te zeggen was ik ook allesbehalve op m’n gemak, en Lie, uit zijn heerlijken slaap wakker geschrikt, sprong als een



	veer op alle vier z’n pooten te gelijk, en begon tegen de ruiten te blaffen.
	Bij zooveel geweld kon vader zijn redevoering gerust in zijn zak steken. Voor zijn eigen veiligheid ging hij ook een eindje van het raam af, en kwam nu op zijn beurt Lie te hulp, die het nu bij moeder verkorven had, omdat ze dat geblaf tegen het onweer zoo akelig vond. Met groote moeite kreeg hij hem tot bedaren, en nu luisterden wij allen in angstige spanning, of we geen brandgeroep hoorden of het luiden der alarmklok.
	Als je in een rumoerigen nacht, vol windgehuil en regengeplas en met allerhande gerucht van klapperende deuren of snelle voetstappen op straat en verwijderd gepraat van menschen, als je in zulk een nacht naar alarmgeroep luistert of klokgelui, is ’t net of je dat telkens hoort. Wel tienmaal dachten we dat we iets hoorden. Ik voelde het kloppen van mijn eigen hart, en eerst wist ik niet waar dit geluid vandaan kwam. ’k Was net zoo klein als moeder en de zusters, en vader was ook voor een poosje stil. Maar hij praatte graag, en een geheugen dat hij bezat van allerlei dingen die hij in zijn leven ondervonden had neen, maar dat was eenig! Zoo begon hij nu ook een allerakeligst ver«• haal van een brand, veroorzaakt door het inslaan van den bliksem, ’t Was of je ’t bijwoonde, en ik weet niet op wat voor afgrijselijkheid hij ons getracteerd zou hebben, als moeder er zich niet krachtig tegen verzet had.
	„Aan dien man heb-je nu niemendal,” zei ze, „die is zoo hard als een steen, en die zou-je de zenuwen op je lijf jagen.”



	De zusters vonden dat moeder schoon gelijk had, en ook ik viel vader af.
	Tegen zooveel tegenstand was hij niet opgewassen, en liet zich maar weer naast Lie neer, die met den kop waakzaam op de beide pootjes was gaan liggen, en nu en dan een zacht gebrom of een gesmoord gekef deed hooren.
	Moeder trok van die houding van Lie terstond partij.
	„Zelfs beesten hebben ontzag voor het weer,” merkte ze op, „wat zouden menschen dan niet hebben!”
	Vader voerde daartegen aan dat moeders gevolgtrekking niet juist was, dat een mensch kon oordeelen en daarom niet, gelijk een beest, onberedeneerden angst moest toonen. Maar moeder trok de schouders op en keek haar bondgenooten aan.
	„De oude mevrouw Meelda mocht me gisteren nog al benijden, dat ik bij nood en dood een man in huis heb!” zei ze met een hoofdschudding naar den kant waar vader zat.
	„Jij telt niet mee, Hein!” glimlachte vader tegen me.
	Wel, toen brak ik het bondgenootschap met de vrouwlui en liep met pak en zak tot vader over.
	Twee menschen van het verschrikte huisgezin waren nu kalm en bedaard, en als ik den allengs weer in genotvollen dut rakenden Lie er bij reken, kan ik zeggen dat we met ons drieën waren. En toen er nu geen brand geroepen en geen brand geklept werd, toen de slagen al minder en minder snel op het licht volgden, de hagel ophield zich onder den regen te mengen en de storm uitliep in een



	gewonen wind, toen ging er van ons hoekje een kalmeerende invloed uit door heel de kamer.
	Ja, zult ge zeggen, je noemt daar nogal heel wat op, dat misschien meer kalmeerde dan een overlooper met zijn vader en een slapende hond bij machte waren te doen. De vrouwlui ten minste, die zoo op de manlui gebeten waren toen het noodweer woedde, keken nu ternauwernood meer naar ons om, gingen zelf naar ’t raam, schoven met eigen handen de gordijnen op zij, ja vonden zelfs den moed om de ramen te openen, toen ze allerlei kennissen en buren ontwaarden bij het sterk toenemende daglicht. Vader en ik lieten Lie in den steek en gingen ook naar de geopende vensters, omdat er een stroom geurige lucht, die je diep deed ademhalen, de benauwde kamer binnendrong. Het lamplicht, dat bij het licht van buiten er rood begon uit te zien, ging van den tocht aan ’t wapperen, zoodat op bevel van moeder een der zusters het uitdeed, ’t Was pas over drieën, maar omdat er in Juli eigenlijk geen nacht is, was het al helder in de lucht, en hoe meer de kranige Westenwind, die ouwe vrind van me, de wolken als rookflarden uiteenblies, hoe helderder het werd. Ik lag met de ellebogen op de vensterbank en floot als een merel, vader neuriede zacht een wijsje, gelijk hij altijd deed, als hij een goeie bui had, en de vrouwlui waren op informatie uit bij de buren, die zich aan de deuren en vensters vertoonden, en het allen hadden over dien éénen slag. „Je zal er van hooren!” riep men van alle kanten, en ’k geloof dat ze er half spijt van hadden dat ze nog niets gehoord hadden. De een had er pijn in het hoofd van, de ander had gedacht



	dat ie in eigen huis was ingeslagen, een derde had het op de zenuwen gekregen maar die kranige Westenwind joeg er al de narigheid weer uit, zie-je.
	Ik zei dat tegen rn’n vader, en die knikte lachend, en alsof die Westenwind hem ook te pakken had, stelde hij me eensklaps voor een flinke wandeling te gaan doen, dan konden we op het Hoofd over de rivier heen het onweer zien aftrekken. „Een prachtig gezicht, Hein, met al die kronkelende bliksemstralen in de verte; tusschcnbeide precies of ze kopje-over in de rivier neerduikelen.” Doch nauw was dit plan van vader ruchtbaar geworden, of al de vrouwlui riepen wraak daarover. „Wie gaat nu in ’t holle van den nacht wandelen 1 In ’t holle van den nacht gaat men naar bed, en daar behoort om drie uur elk fatsoenlijk mensch in te liggen om te slapen.” En vader mocht al, een beetje boos, verklaren dat hij niet uit zichzelf was opgestaan en zeker nog te bed zou liggen, als men hem door al dat overdreven lawaai er niet uit gehaald had. En ik mocht, verleid door al het schoone dat vader me had voorgespiegeld, een keel opzetten dat ik gaan wou en zou waar vader heenging, ’t hielp alles niets.
	En toch kreeg ik in zeker opzicht mijn zin: ik ging inderdaad denzelfden weg op als vader, namelijk— naar bed. Vader verdween met moeder van het tooneel, en ik klom naar mijn kamertje, waar ik stil het raam opschoof, even mijn hoofd naar buiten stak en glimlachen moest tegen dien heerlijken, met allerlei geuren vervulden zomerseden morgen, om, al met het raam open, mij op bed te werpen, boven op de dekens, waar ik, luisterende naar ’t getik der



	neerlekkende druppels en het nu eens toenemend, maar toch aldoor afnemend gerommel van den donder, en over mij nu en dan voelende heenstreelen de frissche buitenlucht, weldra in een slaap verviel, waaraan Lie een puntje had kunnen zuigen.



	Vierde Hoofdstuk.
	Hein ziet „den snel” van een arend en vervalt tot wanhoop.
	IJ kermis werd ingeluid. Van half twaalf tot twaalven had de Poortklok driemaal geklept. We hadden er naar staan kijken, en het lam gevonden dat telkens even naar eenen kant sjokken van dien metalen schreeuwer, t Was precies als bij een hond die gedurig even de bovenlip oplicht en te lui of te laf is om toe te bijten. En toch ben-je een beetje op je hoede voor zoo’n hond, omdat je wéét wat een herrie hij schopt en hoe hij toebijt, als de ontploffing komt. Hallo! dat had-je bij onzen metalen bullebijter boven der Stede huize eens moeten zien, nadat het voorspel van twaalven van den kerktoren was gegleden. Nog was de eerste slag van dat uur aan het zwerven over de stad en daar bengelde de lawaaischopper al heen en weer, eerst om aldoor maar hooger en goed op adem te komen, en



	toen klonk zijn schor en nijdig geblaf over het Marktplein. Daar zat iets van oorlog en rumoer van wapenen in die oude wachtklok, die vroeger de poorten der vesting sloot of ontsloot, en nu nog gauwer er bij is om brand te roepen dan de alarmklok van den toren. Jong, jang! joegen die ouwerwetsche wapenkreten over de stad. Wij, jongens, voelden het, en werden er half wild onder. De trillingen vlochten zich in elkaar als één mantel van geluid, een oorlogskleed voor ons. Maar, over dien mantel heen, strooide nu het klokkenspel van den toren allerlei glinsterende versjes, van hoepsa-Janneke en schep-vreugde-in-’t-leven. En de draaimolen ontwond zich van zijn mantel en schreeuwde het plotseling uit, dat de kermis maar ééns in ’t jaar komt. Een mallenmoleknecht trok als een waanzinnige aan een bel, dat het door je hersens heen en weer ging. Op ’t zelfde oogenblik zette, een eindje hier vandaan, een reusachtig orgel met trom en bekkens op een alles overweldigende wijze het lied in van „de Muziek komt!” Van alle kanten schoten de kleine jongens en meisjes, die opgepakt hadden gestaan voor den gesloten draaimolen, om er bij te zijn als zij voor den eersten keer voor niets mochten draaien op leeuwen en paarden en koetsjes aan, vechtende om een plaatsje, om, als ze ’t gewonnen hadden en hun overwonnen vijand zich schor schold, maar dadelijk het uit te gillen met het orgel mee van die kermis, die maar eens in ’t jaar komt. Moeders waren er ook al bij, en groote zussen, en natuurlijk een verwaand paard ook, dat eens op de achterste pooten moest gaan staan, den koetsier van den bok deed springen en nu op haar beurt de moeders en de groote



	zussen aan ’t gillen bracht. We! ... die Poortklok, dat klokkenspel, de draaimolen, het bekken-orgel, de dol-uitgelaten kinderen, de gillende vrouwen en meiden, en aldoor die waanzinnige man aan die hersen-doorpriemende bel, en dat alles opééns, of een oordeel over de stad gekomen was, een stormvloed van bruisende en rumoerige geluiden ... wel, ’t was om er dol onder te worden, voorover op den grond te vallen en met handen en voeten te gaan slaan, en dan ... op te springen, het eerste het beste buurmeisje onder den arm te nemen en er mee rond te hossen, ook al van hoepsa-Janneke, of er pardoes den draaimolen mee in te vliegen om mee te draaien voor niks, wat, ik beken het al dadelijk, ook al niet erg royaal zou zijn. Maar ’t zou toch iets dols zijn, en daar kreeg-je zin in.
	Een juffrouw, die voor haar deur stond, toen opeens al die geluiden losbarstten, begon te schreien. Niet als een klein meisje met snikken en halve stuipen. Neen, maar ik zag haar kinnetje heen en weer gaan en haar oogen knippen. Toen ik dat aan vader vertelde, onder het zeggen, dat ik zoo iets heel gek vond, zei vader dat het van de zenuwen kwam.
	„Dat zijn dan heele rare dingen, vader,” merkte ik op, „die je doen schreien als alle menschen schik hebben.”
	Vader lachte even en zei dat ik ze ook te pakken had gehad, toen ik half dol was geworden door al dat geluid opééns, te ongewoon voor onze ooren, zoo gewoon aan de landelijke rust van ons stadje.
	’k Werd er boos om, want zenuwen, of zooals wij jongens altijd zeiden „zemelen,” golden voor een groote schande.



	„Schande of niet,” riep vader, een weinig luider dan gewoonlijk, „als ik veertien dagen dat verpikte orgel van den draaimolen moest aanhooren, werd ik stapel ’t Is niet uit te houden!”
	„Eens in ’t jaar! ééns in ’t jaar!” rochelde en krijschte tergend dat orgel. Acht dagen achter elkaar, op de beste dagen tot diep in den nacht, ja tot in het morgenuur, moesten we de deuntjes van dat orgel slikken, omdat de draaimolen dicht bij ons huis stond. Ik vond dat wel gezellig, maar heel het huisgezin, tot Lie toe geloof ik, die er om kon huilen als een fluitje, vond dat georgel schier onuitstaanbaar. Hoe verder in de week, hoe nijdiger ze thuis op dat orgel werden. Dat was m’n eenige kruis met de kermis.
	Vooral over de nachten klaagden m’n huisgenooten. Dan klonk het getetter van de hooge orgeltonen weergalmend door de holle straten en de diepe bastonen knorden als vette varkens langs de keien. Een opstuwing van geluid, zei m’n vader, om er de vlucht voor te nemen. Ik viel er door in slaap, en als ik in slaap was, konden ze gerust met kanonvuur beginnen.
	Eens heb ik geprobeerd om als een groot mensch wanhopig onder dat draaimolenorgel te worden. M’n raam had ik een eindje opengelaten, omdat ik niet graag den hooigeur van onze Juli-nachten miste. Ik hoorde dus het orgel, of ik er vlak bij lag. En tellen deed ik, hoe dikwijls hetzelfde deuntje wel afgedraaid werd. Maar, toen ik zoowat in de vijftig maal dat orgel had hooren verzekeren dat Sara d’r rok afzakte, wilde ik ’t wel gelooven, draaide me op één oor en sliep heerlijk in.



	„Als je maar wat ouder wordt,” verzekerden ze me thuis, jaloersch dat ik behoorlijk m’n uiltje knapte. Nou maar, ik was toch geen kind meer! Als je vijftien bent, mag je er gerust wezen. Eigenlijk geloof ik dat de groote menschen ons een beetje bang maken voor den tijd, dat ook wij oud genoeg zullen zijn om ons eigen baas te wezen. Dan koopen we met de kermis zelf zooveel wafelen als we op kunnen, en bij één bordje broedertjes zullen we ’t dan niet laten. Nu kunnen we ze meer ruiken dan eten, als we maar dicht genoeg bij de vrouw gaan staan of bij den man in ’t wit, die met den langen lepel het vloeibare deeg uit de rood-koperen pan schept en dat uitstort over de plaat met de ronde putjes er in, terwijl een andere witte man met • rood en bezweet gezicht de gebakken broedertjes er nog gauwer uitpikt, dan wij dat doen van ons bordje als moeder tracteert. Nu kunnen we door een scheurtje in de komedie kijken, of onder het zeil van het circus door kruipen om met eigen oogen de clowns te zien. En als ons fatsoen er niet te groot voor was, zouden we wel voor niemendal ons willen verhuren als figuranten in de komedie, om bijvoorbeeld in „Zwarte Griet” voor de kwajongens te spelen, die ’t rare mensch uitjouwen en houden moeten of ze haar met steenen gooien. Een deed het eens echt, en raakte ze dat ze piepte. Maar die werd gauw bij z’n nekvel gepakt en onder een groot schandaal er uitgesmeten.
	Met dat al we waren ook niet zonder centen 1 Ik offerde een dubbeltje om een groot wonder der natuur te zien. Dat was een paard, dat ik weet niet wat al rommel aan z’n achterpoot had hangen. De paljas sprak telkens



	van „den snel van een arend.” Wat dat voor ding was, kon ik maar niet begrijpen, en daarom moest en zou ik het zien. De eerste rang was een kwartje, de tweede een dubbeltje, en voor kinderen half geld. Natuurlijk zou ik liever buiten gebleven zijn dan voor een kind te worden aangezien. De juffrouw aan ’t bureau zei ook behoorlijk „jongeheer” toen ze me een kaartje voor den eersten rang toeschoof, maar toen ik een dubbeltje neerlei, krabbelde ze gauw het kaartje terug en gaf me er een van een andere kleur. Dat vond ik wel vervelend maar ik behoefde toch met die juffrouw niet te trouwen, en daarom schoof ik met mijn soortje menschen mee naar ’t gordijn, dat den tweeden rang afsloot. Toen kwamen we in een ruimte waar het erg stonk, en daar zag ik op behoorlijken afstand een hit, een doodgewonen hit, aan wiens achterpoot men een hoop rommel gebonden had. De uitlegger zei, dat ’t beest er mee geboren was; maar al sprak die man de waarheid, dan vond ik er toch geen steek aardigs aan. Ik keek maar of ik „den snel van een arend” zag, maar ging net zoo wijs heen als ik gekomen was, mijn arm dubbeltje beklagend.
	Maar ’t mooiste komt nog achteraan.
	Ko, m’n buurmeisje dat ik ’s winters sleedde, moest en zou ook dien „snel van een arend” zien. Ik had goed praten, dat er niets aan was en dat je met een langen neus uit het tentje kwam ’t was voor doovemans ooren gepreekt.
	„’k Wou dat ik maar een jongen was,” snauwde ze erg op haar paardje; „jongens kunnen overal in, maar hoe kan ik nu als meisje alleen!”
	Of ik nu al hoog en duur verzekerde, dat ik graag
	Heintje’s Groote Vacantie
	4



	met haar naar den vuurvreter wou gaan, of naar het doolhof of naar het panorama de anders zoo goeie Ko had nu eenmaal haar zinnen op dien „snel van een arend” gezet, en ging zelfs zoover mij een dubbeltje te presenteeren, als ik met haar mee in ’t spelletje ging. Dat was m’n eer te na. Voor haar èn mij betalen dat zou een beetje te bar zijn geweest, omdat ik wist dat het eenvoudig weggegooid geld was. Maar als ze er nu zóó op stond, dat ze zelfs dreigde nooit meer naar me te zullen omkijken indien ik haar niet in het tentje bracht, zou ik ze er brengen. Of ik voor m’n dubbeltje nu wat lekkers voor haar kocht, dan wel het eenvoudig voor haar wegsmeet aan die malle juffrouw die nu zeker geen jongeheer, maar ventje of zoowat tegen me zeggen zou dat moest Ko dan maar zelf weten. We konden moeilijk kwaaie vrinden worden om dien lorrenrommel aan den achterpoot van het verwenschte paard.
	„Je zal je zin hebben, Ko!” verzekerde ik haar. „Maar als ’t je tegenvalt, moet-je wel onthouden dat ik je gewaarschuwd heb.”
	Dat alles werd afgespeeld vóór het tentje, waar de paljas stond te preeken om er medelijden mee te krijgen. Want geen mensch wilde meer naar binnen. Ze hadden allen genoeg van het zeldzame natuurwonder. De man was schor van het aanprijzen, en toch kwamen door die arme, zeere keel aldoor maar de woorden van dat het wonderpaard voor ’t eerst in Nederland was, dat de Sultan van Turkije het zich had laten vertoonen in zijn paleis, en den directeur een medaille gegeven had met een groot papier met zegel en al er bij, en dan wees de man op een papier



	en liet een medaille schitteren in de zon. Geen sterveling werd er door bewogen. „Ik zal je laten lachen, dat je een bochel krijgt,” weeklaagde de doodmoeie en afgeblafte stem, maar geen sterveling lachte, ’t Was eer om er bij te schreien. Ik kreeg tot in m’n ziel met den man te doen. En daar Ko nu alweer begon te aarzelen, omdat er geen mensch naar binnen ging, en zij, gelijk ze me influisterde, ’t wel wat gek vond om met je beitjes naar binnen te gaan, hakte ik den knoop door.
	„’t Is heusch de moeite waard om te zien,” verzekerde ik plotseling, en haar arm grijpende, drong ik met haar door de menschenmassa heen. Daardoor kwam er beweging in die massa. De schorre man voelde ’t als het ware. Je had z’n oogen eens moeten zien zoeken, wat er toch uit dien hoop menschen voor den dag zou komen. En toen hij ons neen, heusch, ik bluf niet, je zal het dadelijk begrijpen toen hij mij zag, vloog er een glans van blijde uitredding over z’n mager gezicht. Heelemaal anders werd hij, rechtop stond hij daar, met een houding van iemand wien ’t niet schelen kan of hij duizend gulden wint of verliest, met een air van een groot heer zijn dikke snor opstrijkend en zijn stokje rondzwaaiend alsof hij boven hemel en aarde verheven was. Plotseling echter strekte hij dien staf uit, en er precies mij mee aanwijzend, riep hij triomfantelijk uit;
	„Die jongeheer komt al voor den tweeden keer naar het wereldwonder kijken!”
	Ik werd zoo rood als bloed van verlegenheid, omdat ik voelde dat aller oogen op mij gericht werden. Even keek ik Ko aan, maar die vond ’t heerlijk, want haar mooie kijkers glansden, en ze vond me op dat oogenblik wel een aardigen



	jongen, geloof ik. Dat monterde me ook op, een heeleboel zelfs. En toen de arme stakker van een paljas mij met zijn staf haast eerbiedig aanraakte, en mij honigzoet vroeg, zooals het een lakei aan een vorstelijke genade zou doen : „Nietwaar, jongeheer?” antwoordde ik hoog en helder: „Jawel meneer!” En heusch toen begon het achter ons te bewegen en het tentje liep vol.
	Weet-je wat nou gemeen was? Die juffrouw bij het bureau had nu best aan Ko en mij een kaartje voor den eersten rang kunnen geven; maar dat verpikte ze!....
	Ach heere-mijn-tijd, wat heeft die Ko aangegaan, toen we er weer uit waren! Ze zou, al werd ze tachtig jaar, ja tot het uurtje van haar dood toe, dat dubbeltje beklagen. En het was mijn schuld, dat ze het in ’t water had gegooid. Was me dat een vuile boel daarbinnen! Ze was er kwalijk van geworden en lustte heel den dag geen eten meer. ’k Had ze moeten waarschuwen neen, Hein, je hebt het niet gedaan. En of ik nu al praatte als Brugman ik was de schuldige en ik alleen. Want ik had haar bij den arm getrokken en letterlijk het tentje ingeduwd. Maar ze wilde niets meer van me weten. En als ik weer ergens een snel van een arend wist, moest ik maar een ander meisje opzoeken. Maar die zou ik natuurlijk niet in zoo’n hol brengen. Daar was Ko goed genoeg voor
	’t Heeft me twee nogat-lijsten gekost, eer ik Ko den mond gestopt had. Maar ik heb dat verwijt nog wat dikwijls moeten aanhooren, en ik geloof dat ze ’t me nooit vergeven heeft.
	Neen, dan had ik dien avond meer plezier met haar



	broer Piet en nog een paar andere jongens. We plaagden een ouden stakker van een koopman, die, heel aan ’t eind van de kermis, een nietig speelgoedkraampje had, waarover twee petroleumlampen het weinige licht verspreidden, dat daarvoor in de Juli-avonden noodig is. Die lampen stonden in ijzeren ringen, zoo laag, dat we ze net konden uitblazen. Dat was nu juist geen heldendaad, want de koopman, die heerlijk schelden kon en dat hooren de jongens zoo graag had een open been, zoodat hij meestal zat, het zieke lichaamsdeel leunende op een lager bankje. Hij was erg verkoop-ziek, zoodat zijn slimme, zwarte oogjes heen en weer gingen als er kijkers kwamen van wie hij koopers hoopte te maken. Hij zag aan je gezicht als je wel graag wat wou hebben, maar niet durfde vragen, omdat je bang was dat het te duur zou zijn, en dan sla-je altijd een gek figuur. Dan begon hij zelf te praten, zijn waar aan te prijzen, iets heel goedkoops je voor den neus te draaien, maar wilde-je toehappen, dan kwam hij snel met wat duurders, dat je hart stal omdat ’t veel mooier was. Met plezier kon-je naar dien ouwen koopman luisteren. Hij zelf vergat dan de pijn in z’n been, en dat aldoor wrijvende, stond hij met moeite op, om al de kleuren van zijn schatten voor je oogen te laten schitteren.
	Jammer voor hem, dat die man zoo kon schelden, want daardoor had hij erg veel last van ons. We gingen met een heel troepje voor zijn spulletje staan, een paar deden net of ze wat koopen wilden, en als de koopman daar dan zijn gansche aandacht bij had, bliezen de twee jongens, die daarvoor aangewezen waren en van ’t begin



	af al stokstijf op hun post stonden, zooveel mogelijk tegelijk de lampen uit. En dan was ’t een algemeene vlucht, want de man smeet ons een gewicht of wat hij maar vangen en grijpen kon achterna, en schold, dat je er op een afstand met genoegen naar stond te luisteren. Eindelijk zagen we hem, al klagend en lamenteerend over die schobbejakken van straatbengels, een lucifer aanschrappen, en als dan het licht plotseling flikkerde op den helm van een politie-agent, pakten we onze biezen en waren den ganschen avond niet meer op dat hoekje van de kermis te zien.
	We hadden dat een paar keer gedaan en ’t mooi was er eigenlijk al af, toen we op een avond den kant op van den ouden koopman een grooten oploop zagen. Wij er naar toe. „Wat is er? wat is er?” vroegen we nieuwsgierig. De een meende van een dronken man, de ander van ruzie tusschen kermismenschen, een derde zei, dat er een verdronken was. In elk geval moest het iets heel akeligs zijn. Nu was het nog wel licht, maar voor de spellen en kramen gingen de lampen al aan, en op een kermis branden er eigenlijk te veel om goed te kunnen zien. Met al die oliepitten, en allerhande raar soort van licht, helwit of dofrood, raken je eigen kostelijke oogen in de war. Ergens inklauteren om over de menschen heen te zien, kan-je ook niet, omdat het vol met kramen en palen en dingsigheden staat, waar je met je knuisten af mag blijven, en ik voor mij was niet zoo mager als Piet, die door het dichtste volksgewoel wist heen te sluipen. Zoo bleef ik lang in onzekerheid, tot ik voelde, dat de menschenmassa zich mijn kant uit begon te bewegen. Ik sloeg mijn been om een



	lantarenpaal, zoodat ik niet van m’n plaats kon, en daar zag ik den stoet voorbijkomen. Druk redeneerende en aldoor omkijkende jongens, daarop een grooter soortje, nog grooter eindelijk twee agenten, die tusschen zich in een jongen hadden van mijn jaren ongeveer. De agenten hadden hem stevig beet en hij zag er akelig uit, zonder pet en zijn goed verfonfaaid.
	Dadelijk liet ik m’n paal los en liet mij meestroomen met de menschen, meestal jong volkje, dat dicht opeengedrongen de agenten volgde.
	„Wat heeft-ie gedaan?” vroeg ik aldoor, net zoo lang tot ik het goeie antwoord kreeg.
	„Hij heit gestolen!” luidde dat.
	„Wat?”
	„Ja, dat weet ik niet precies maar ’t is uit de speelgoedkraam van den ouden koopman.”
	En mijn berichtgever noemde mij den naam van den man, dien we geplaagd hadden.
	Ik voelde een kneep in m’n hart; ’t was of een groot ongeluk me te wachten stond.
	„En o!,” voegde een ander er bij, „hij heit het zoo subtiel gedaan .... Ze waren met d’r meeren; twee bliezen de lampen uit en hij stal.”
	Ik voelde den schrik in m’n voeten.
	„Ja,” zei een derde, „maar ze hadden ’m gauw. Want de gauwdieven hadden ’t al een paar avonden achter elkaar met dat uitblazen geprobeerd, en daar had die ouwe ziel over geklaagd maar nou hebben ze de dit en datsch kinderen ”



	„Leelijkerds,” gromde ze allen, met nog veel harder woorden, „leelijkerds om dien ongelukkigen stakker, die voor z’n broodje zit, zoo echt laag en gemeen te treiteren.”
	O goeie, hemelsche genade! Ik liet m’n handen langs m’n lichaam vallen en me nog maar een eindje meesleuren door de menschenmassa. Wij, wij hadden die slechte jongens op de gedachte van het kwaad gebracht!
	Daar trok Piet me aan de mouw.
	„Hein! heb-je ’t gehoord?”
	Ik knikte van ja.
	„Als die jongen dat van ons vertelt
	Ik schudde het hoofd heen en weer. De ellende was niet te overzien.
	„Zou-ie ’t doen, Piet?”
	„’k Weet ’t niet, Hein,” beefde Piet z’n stem terug, „’k weet ’t niet Maar als ie ’t d0et....”
	„Dan?”
	„Dan zijn we verkouden!”
	Al de lichten van de kermis draaiden voor me in ’t rond. ’k Voelde mezelf niet meer. Waar Piet bleef, weet ik niet; maar ik sloop, voetje voor voetje, naar huis. Ik kwam langs den draaimolen ik zag dien niet meer; langs het schommeltjesspel en vond al die pret verre buiten mij. AI die heerlijkheid, waarnaar ik zoo verlangd had in de bange dagen vóór het examen, was daar nu vlak bij me. Maar, alsof ik gedropen was, zoo was de vreugd van de kermis en de vacantie nu buiten me, verre van me af, en ik liep alleen met m’n ellende.
	Waar moest ik heen? Waar uitkomst zoeken in dien



	nood? M’n goeie moeder, die zelf zoo bang was voor politie en rechtbank en gevangenis, in de diepste ellende brengen? M’n vadertje, die zoo van z’n jongen hield, vertellen dat ik verloren was, dat ik binnen een paar dagen net als die jongen opgebracht zou worden door de politie? Dat kon niet, o dat kon niet! En m’n zusters! Die kon ik om kermisgeld vragen of stilletjes vertellen dat ik een broek of een schoen gescheurd had, even als toen in de dagen vóór ’t examen, die nu gelukkig en vol heerlijkheid werden in m’n herinnering, maar me uit déze ellende helpen, dat vermochten die goeie zussen niet.
	Ik wist geen raad, ik wist geen raad. Ik liep te sterven van schaamte en schande. Al die goeie menschen had ik ongelukkig gemaakt. Van ’t gymnasium zou ik af moeten, en, als ik in de gevangenis gezeten had, zou ik nergens meer terecht komen. Had ik dan gestolen? Neen, neen maar die jongen kon dat vertellen, en ik zou niet weten, wat ik zeggen moest, als ik voor de rechtbank kwam. Ik zou precies zoo klein en kinderachtig wezen als moedertje, weet-je dat nog wel? Telkens zou ik m’n eigen tegenspreken, en de Officier van Justitie zou in z’n zwarte toga staan en de hand uitstrekken naar mij, naar mij! Dat had ik zoo dikwijls gezien, als wij, jongens van ’t gymnasium, Donderdags tusschen twaalven en eenen op de rechtbank gingen luisteren. Gerild hadden we toen de Officier, dien wij het Zwaard zonder Genade noemden, twee kleine jongens toebeet: „Weet-je wel wat je bent? Dieven zijn jelui, en weet-je wel wat dat is, dief?” O, ik wist geen uitkomst, en met droge, brandende oogen en



	knikkende knieën liep ik als een oud mannetje door al de drukte van de kermis vol menschen die pleizier in d’r leven hadden, en dat plezier, was nu voor altijd voor mij voorbij!
	Een opstopping van lieden voor het paardenspel deed me stilstaan. Ik keek zonder te zien en luisterde zonder te hooren. Lachen, lachen deed men rond me. Ja, nu opeens zag ik.... het Slangenmensch, den jongen, dien ik bij den bakker had gebracht en die jaloersch op mij geweest was, omdat ik niet wist wat hongerlijden was. En nu benijdde ik hem. Ik kon niet langer meer naar hem kijken, en ik wrong mij door de menschen heen.
	Waarheen, waarheen? Ik durfde niet thuis komen. En als ik er toch heenging want waar moest ik blijven ? zou ik nu vannacht ook slapeloos liggen luisteren naar het orgel. Dien nacht zou ik niet doorkomen. Ik zag nergens meer een gat in. Ik was op en af.
	Neen ik durfde niet naar huis. Was het nu maar de laatste avond van de kermis geweest. Dien nacht mocht ik nooit thuisblijven. Vlak over ons was een koffiehuis, en daar gingen de boeren zoo beestachtig te keer, dat vader niet wilde dat ik dien avond en den nacht door dat aanhooren moest. Waarom weet ik niet. Maar vader wilde het niet, en daarom ging ik dien avond altijd naar m’n tante, die achter den catechiseermeester woonde. Dan mocht ik slapen in een kamertje dat op den tuin uitzag, waar ik zooveel schik had beleefd
	Eensklaps kwam een heerlijke gedachte bij me op. Die stille, goeie tante, die me als klein kindje had opgepast,



	toen ik ziek was, aan wie ik alles, alles had toevertrouwd, zou me nu helpen. Een gloed van verlossing en uitredding vloog me naar het hoofd, en vastbesloten wendde ik mijn schreden naar ons huis.



	Vijfde Hoofdstuk
	Waar hij uitkomst zocht en hoe hij gered werd.
	— Jtipir nif huis keek men er wel vreemd van op, toen ik _ II zei dat ik vannacht bij tante ging slapen. Maar ze vonden het toch goed, toen ik er over klaagde dat ik zoo’n pijn in m’n hoofd had en nu bang was den heelen nacht naar ’t orgel te moeten luisteren.
	„Kind, wat zie-je bleek!” zei moeder, en ze streek de haren onder m’n pet, en liefkoosde me zooals een moeder dat een grooten jongen mag doen. Toen scheelde het heel weinig, of ik was in tranen uitgebarsten. Maar gezegend nu dat orgel uit den draaimolen! Het overschreeuwde alles. Nu werd ik zelf er wonderlijk van. Aldoor zonder genade dat geluid van buiten, dat door ramen en deuren drong, de kamers vulde en ons allen half wezenloos maakte, ’t Overstroomde den angst in m’n moeder, de bezwaren van mijn



	zusters. Maar vader, die ook vond dat ik er niet te best uitzag, hakte den knoop door en zei dat ik maar naar tante moest gaan. En als ik wou, kon ik dat gedurende de kermis alle nachten doen. Maar haasten moest ik mij, anders lag tante al te bed. Mee te nemen hoefde ik niets, mijn bed was voor den laatsten dag der kermis al gespreid en alles voor den logeergast in orde gebracht, Koningskind die ik was, glimlachte vader.
	Koningskind! Bitterder als op dat oogenblik heeft mij dat woord nooit in de ooren geklonken.
	Als tante nu eens te bed was!
	Die onderstelling gaf vleugels aan m’n voeten. Maar toen ik de tuindeur van haar woning naderde, zonk er weer lood in m’n schoenen. Gelukkig was die deur nog niet gesloten, en langzaam als een bezadigd oud mannetje, schreed ik den tuin door, en vond tante voor het opengeschoven raam van haar kamer zitten. En toen ik in de avondschemering dat kalme, vredige gezicht zag, die zachte bruine oogen en die mooie grijze haren onder t witte mutsje o, toen was het of een stroom van kalmte over me kwam en mijn hart zocht, dat ach zoo angstig klopte.
	„Hein?... Jij nog zoo laat?”
	„Ja, tante... Mag ik hier slapen?”
	Je bedje staat boven op je te wachten, m’n jongen... Maar kom maar eens gauw binnen, en vertel me eens wat je op je hart hebt.”
	Ik ging de gang door, en toen ik de kamerdeur opende, stond tante me al op te wachten. Ik voelde, dat haar donkere oogen mij ernstig aankeken, en daarom dwaalden mijn



	blikken naar den grond. Toen sloeg ze haar arm om m’n schouder, en leidde me zacht naar het raam, waardoor de stralende schemering van den Juli-avond binnenglansde. En bij dat raam nam ze met beide handen m’n hoofd en dwong dat den kant op van het licht. Haar gelaat was nu in de schemering, omdat zij met den rug naar den avondglans stond, maar ik voelde haar oogen in de mijne dringen. En heel zachtjes, maar ernstig, o zoo ernstig vroeg ze:
	„Heb-je kwaad gedaan, Hein?
	Ik probeerde te lachen.
	„Hoe ziet u dat zoo, tante?”
	Maar zacht en ernstig herhaalde zij;
	„Kind, heb-je kwaad gedaan?”
	Toen schreide ik het uit.
	„O, tante, tante ... ik ben zoo ongelukkig!”
	Ze gaf geen antwoord, maar ze schoof een stoel bij den haren en liet me bij haar zitten, en evenals in de jaren van ouds leunde ik met m’n hoofd tegen haar aan. Voor geen geld van de wereld had ik gewild dat de jongens van ’t gymnasium mij zoo kinderachtig hadden zien zitten.
	En . . . ik heb toen alles aan haar verteld ; dat we den ouden man zoo geplaagd hadden, maar dat Piet en Aai en nog een paar andere jongens het net zoo goed gedaan hadden als ik; dat door onze plagerij een paar slechte jongens op de gedachte gekomen waren om ons voorbeeld te volgen, en toen gestolen hadden; dat er één gepakt was en ik nu in den angst zat dat hij ook onze namen zou noemen; hoe doodsbenauwd ik was om in de knuisten van de politieagenten te komen ... kortom, ik sprak onder snikken en



	tranen uit, al wat me tot berstens toe vervuld had. Nu mocht tante me een standje geven en zeggen dat ze zulke gemeene streken van Heintje niet verwacht had. Als ze dan ook maar raad wist om me te bewaren voor de groote schande, die ik nooit zou kunnen overleven, neen zeker niet.
	Haast vooruit wist ik, wat tante zou zeggen. Ze had niets op met de kermis. Ze kwam er nooit, en als ik haar een plezier gedaan had, zou ik er geen voet op gezet hebben. Wij allen thuis wisten, dat tante wat tegen de kermis had. Het naarste was, dat ze daar nooit over zanikte. Maar juist die stille afkeuring vonden we allen heel akelig. Als ze er over gezanikt of ons standjes gegeven had en vermaningen, zooals andere menschen wel eens deden, zouden we er de schouders over opgehaald en gezegd hebben: „Tante wordt oud; ze heeft d’r eigen vroolijken tijd gehad en gunt dien aan ons niet!” Maar... ze zei totaal niets. We wisten het allen, wat tante afkeurde. En omdat wij, van mijn ouders af tot mijn persoontje toe; haar in alle moeilijke gevallen om raad vroegen; nog meer; omdat we wisten hoe braaf ze was en hoe veel ze geleden had in haar leven en toch nooit klaagde maar altijd zoo eerbiedig van Onzen-Lieven-Heer sprak; daarom hinderde het ons allen iets niet slecht te vinden wat zij afkeurde. Ja, nu zou tante eens lang en breed over die zondige kermis uitweiden, en ik zou er niets tegen kunnen zeggen, omdat ik zelf slechte dingen gedaan had en . . . morgen toch weer naar de kermis zou gaan, als . . . als tenminste dat akelige van de politie niet gebeurde.
	Hoe vergiste ik mij! Tante zei er weer niets van.



	Integendeel, ze begon me uit te lachen dat ik zoo kinderachtig en kleinmoedig was geweest. Ik had immers niet gestolen? Waar was ik dan beangst voor? En heel goed had ik gedaan om haar op te zoeken en alles te vertellen, ’t Was zoo erg niet, en we zouden er morgen wel eens over praten, en dan zou ik de oude Hein weer worden, dat geloofde ze zeker. En nu moesten we over heel andere dingen praten. Ze was heel blij dat ik haar logeergast was, en dat zou ze toonen. En ik voelde door m’n kloppend, brandend heet hoofd een verkoeling van rustige tevredenheid gaan, van in een veilig nestje te zitten, waar mij geen politie-agent en geen Zwaard zonder Genade konden uithalen.
	We zaten langen tijd bij elkaar voor het opengeschoven raam. Buiten was de gloed van den avondhemel verstorven; de sterren waren gekomen, en als de boomen in den tuin zich even zachtkens bewogen, zag-je door het loof de geelblauwe tintelingen van die lichtjes hoog in den donkeren hemel. Uit de verte klonk kikkergekwaak, dichterbij het gesjierp van een krekel, en over dat alles heerschte het zachte geruisch van het loover. Nu en dan waaide een tochtje een rauwen orgelklank van de verwijderde kermis over. Hoe leelijk was dat bij al die heilige rust! En tante vertelde van de oude dagen, altemaal vroolijke verhalen van licht en zonneschijn. Eens had ik hartelijk gelachen, en toen streek ze me over de haren.
	„Hoe is het nu in je hoofd, Hein?” vroeg ze zacht.
	„Al veel beter, tante; alleen m’n koonen... die zijn nog een beetje heet.”
	„Dan blijven we nog een poosje opgaf ze ten antwoord.



	En ze liet mij vertellen van m’n vroolijk leventje op school, en samen maakten we plannen voor de vacantie en voor de reisjes en uitstapjes, die nog in heerlijk geluk voor me lagen. Het was al heelemaat nacht geworden, voor ze me naar het logeerkamertje bracht, waarvan het raam geopend was, met een hor er onder voor de muggen alles voor mij, die me in deze oogenblikken zoo rustig en kalm gevoelde, alsof er een rustige dag en niet zulk een tijdperk van ellende en bangheid achter me lag.
	’k Sliep dadelijk in, en heel den nacht werd ik niet wakker.
	En toen ik wakker werd, was het door tante, die me een kop thee bracht.
	Eerst wist ik niet goed waar ik was, en had werk m’n oogen open te trekken, die al maar van zelf dicht wilden. Eindelijk had ik het zoover gebracht dat ik tante zien kon en wat ze me bracht, en ik schaamde me er over, dat de goeie, oude vrouw eer op was dan ik en me zoo vertroetelde.
	„Wel, wel,” zei ik, „dat is de verkeerde wereld.”
	„Waarom?” lachte ze.
	Maar ik kon het niet goed uitleggen; ik was nog te suf en te dommelig, al voelde ik dat het schande was voor een jongen, om door een oud mensch bediend te worden.
	„’k Zal dadelijk opstaan,” gaf ik te kennen, terwijl ik ’t aldoor maar te kwaad had met m n oogen.
	„Neen,” zei tante op haar rustige manier die je altijd kalmeerde, „je mag nog een poosje blijven liggen; ’t is nog vroeg.”
	„Hoe laat is het dan?”
	Heintje’s Groote Vacantie.
	5



	„Hoor eens, Hein, hier staat het wekkertje en ik geloof dat jij twee oogen hebt.”
	Ik probeerde op het wekkertje te kijken, maar met één van m’n oogen was ’t weer mis; dat wou maar niet openblijven, en de wijzers vloeiden in elkaar.
	Tante lachte er om.
	„Hier staat je kopje thee,” zei ze, het op mijn nachttafeltje plaatsend. „Drink dat eens op je gemak uit, en dan kom ik over een poosje eens hooren, of je al op de klok hebt leeren kijken .... Maar je moet me beloven nog wat te bed te blijven.”
	„Ja, tante,” mommelde ik terug, mijn voeten uitstrekkend en het hoofd in de kussens drukkend. Toen, of het heel in de verte was, hoorde ik tante van de kamer gaan.
	Even lag ik daar, heerlijk tusschen waken en slapen in, toen de geur van de thee tot mij doordrong. Langzaam en behaaglijk wendde ik mijn heele lichaam om, hief me op den eenen elleboog, en grabbelde met de andere hand naar ’t kopje, tot ik het beet had, en nu dronk ik met kleine slokjes de geurige thee, terwijl ik mijn oogen, die ik nu allebei tot m’n dienst kreeg, door het kamertje deed gaan. Ik schrok toen ik den wekker in ’t vizier kreeg; ’t was pas vijf uur. Sapperloot, wat was die tante er vroeg bij! Nu, ze behoefde me heusch niet te zeggen dat ik nog wat moest blijven liggen; ’k zou er uit mijzelven nog wel een paar uurtjes bij geknoopt hebben, want we waren gisteravond laat naar bed gegaan. En wat was het lekker frisch op ’t kamertje door dat een weinig geopende raam! Buiten was ’t al dag. Door de ruiten heen zag ik het loover vol



	zonnelicht, dat jong en frisch van ’t Oosten kwam en de dakpannen van het schuurtje prachtig mooi kleurde, met het groene mos erop dat tegen je inglom. Zelfs de zwarte strepen van ouderdom, dwars over het dak heen, staken prachtig af bij dat helrood en dat zacht glimmende groen. Ik moest dat even eens beter bekijken, en schoof het bed uit, om dichter bij dien mooien zomermorgen te zijn. En nu hoorde ik al de stemmen van dien morgen, ’t gesjilp en gekakel van de vogels, en menschenstemmen hoorde ik ook al. Ik kon niet nalaten de hor weg te schuiven en mijn hoofd buiten ’t raam te steken, en toen rook ik de geuren van den morgen. Toen . . . kreeg ik weer erg veel trek in m’n mandje, en als een poes sloop ik op m’n bloote voeten naar het ledikant, ging op den rand zitten, en hoepsa! daar liet ik me achter over vallen, m’n voeten de lucht in, en toen met een schurking van genot gleed ik onder het dek ...
	’k Werd wakker door de plechtige, brommerige stem van den catechiseermeester, die in den tuin was gekomen. Goed wakker nu, was m’n eerste blik naar de klok. Al half zeven; ’t werd tijd om op te staan, omdat het schande leek onder al die menschen, die al lang de slapers uit de oogen gewischt hadden, op bed te liggen luieren. En toch had ik er niet veel trek in. Wat was ik moe! ’t Was net of er iets bijzonders met me gebeurd was. Hoe zat dat ook weer? O ja, ik voelde me als op dien middag, toen ik examen in de wiskunde had gedaan en op de kanapee in slaap gevallen was. Ja maar.... dat examen was nu lang voorbij, al haast een week. Wat was er dan toch met me gebeurd? Want gebeurd was er iets. Er lag iets op me



	dat zwaar woog, maar ik kon me maar niet herinneren Laat eens kijken: gisteren.... gisteren....
	En daar had-je ’t! Al die narigheid kwam weer voor m’n herinnering op. Niet ineens, maar zooals je dat hebt op een nevelachtigen morgen in de maand Maart. Door het grijze waas zie-je zoetjesaan de omtrekken van gebouwen en boomen komen, de zonnestralen vloeien er rood doorheen, en eindelijk ligt vochtig glanzend heel je bekende wereldje voor je.
	En nu ik op dezen zomermorgen, gezellig liggend in m’n bed, na een vasten, heerlijken slaap, de knieën wat opgetrokken, de handen gekruist onder ’t hoofd en met de oogen starend naar den zolder, op mijn gemak al die narigheid van gisteren overzag, begon ik mij over mezelven te schamen. Wat had ik me laf en flauw aangesteld! Gelukkig dat alleen tante wist hoe klein en nietig ik geweest was, ik, die anders zoo’n praats kon hebben! Zij zou er niets van oververtellen en er mij nooit mede plagen.
	Toch was ik verlegen voor haar, toen ik met haar aan ’t ontbijt zat in de benedenkamer, waarin de zomerlucht doordrong door het hoog opengeschoven raam, en toch ook een geur was van thee en van versch brood. Vervelend, dat ik zulk een geschiedenis op m’n kerfstok had! Als tante me in vredesnaam maar niet ging beklagen zooals gisteravond, of vertroetelen zooals vanmorgen vroeg.
	„Wakker, Hein?”
	„Ja, tante.”
	„En goed geslapen?”
	„Heerlijk.”



	Je bent zoo stil... Zit-je ergens over te prakkezeeren?”
	Ik lachte een weinig gedwongen.
	„Wil ik eens raden, waaraan je denkt? Aan gisteravond, nietwaar?”
	„Ja tante;... ik ben toch eigenlijk erg flauw geweest!”
	„Neen, Hein, dat was-je niet. Maar de dingen zien er heel anders uit als je ze ’s avonds dan wanneer je ze ’s morgens bekijkt.... En ik had heel veel medelijden met je.... En ik heb niet kunnen slapen vannacht, zooals jij.... want ik dacht aan jou.”
	Ik zette groote oogen op.
	„Hebt u om mij niet kunnen slapen?”
	„Kind,” zei tante zachtjes, maar met heel diepe stem, „je hebt slecht gedaan.”
	’k Werd er een beetje boos om, en ik gaf te kennen, dat tante gisteravond heel andere noten op haar zang had.
	Dat hielp echter heel weinig. Ze zei dat ik gisteravond ziek was.
	„Ziek!” bromde ik verachtelijk.
	„Zeker, kind.... Wanhoop is de ergste ziekte, en heusch, je zag gisteravond geen uitkomst.”
	Ik bromde terug, dat ik mal was geweest, en dat het toch maar wat kattekwaad geweest was, om van dien ouwen, leelijken vent de lampen uit te blazen.
	Daar kreeg ik over van langs! Sapperloot, nu begreep ik waarom tante weinig geslapen had. Ze had zeker heel den nacht liggen verzinnen, hoe ze me eens goed op m’n voorman zou zetten, ’t Was laag en gemeen om een oud mensch te plagen, vooral als die ongelukkig was. En zoo



	leukweg vroeg tante, of de jongen, die opgepakt was, wel een plezierig ontwaken zou gehad hebben.
	Neen, dat geloofde ik ook niet. Maar die had immers heel slecht gedaan? Die had gestolen!
	„Precies; en daar is Heintje te braaf en te voortreffelijk voor,” zei tante; „Heintje heeft nooit zijn vingers uitgestoken naar het eigendom van anderen!”
	„Neen,” gaf ik een weinig kregel ten antwoord, „dat heb ik zeker niet.”
	„Nooit uit den suikerpot gesnoept...”
	„O ja, maar toen was ik klein!”
	„Nooit een sigaar uit z’n vaders kistje genomen....”
	„Hè, hoe flauw... want dat was toch van m’n eigen vader!”
	„Nooit willens en wetens een boek gehouden van een kameraad—”
	Daar wist ik geen antwoord op.
	„Nooit een hond aan den tak van een appelboom gebonden, en met Andries samen de appeltjes die er af vielen eerlijk gedeeld...”
	Of ik wilde of niet, ik schoot in den lach.
	„Wat overdrijft u verschrikkelijk, tante!”
	„Waar of niet?” vroeg ze, maar haar oogen lachten ook.
	„Hm,” bromde ik, „dat zijn allemaal dingen van ... nu ja, ik was toen niet wijzer!”
	„Zal de jongen, die gisteravond opgepakt is, dat over een jaar of wat ook niet zeggen?”
	Ik haalde m’n schouders op.
	„Dat is een héél ander geval. Hij heeft gestolen.”
	„Wat noem-je dan stelen?... Maar pas op, Hein! je



	appels en je sigaren ... en waarop je me in ’t geheel geen antwoord gegeven hebt: je geleende maar niet teruggegeven boeken, mogen niet onder je bepaling vallen.”
	Ik rolde tusschen de vingers een paar kruimeltjes brood tot een balletje.
	„Stelen ... stelen is ... is van iemand op een gemeene manier iets wegnemen ...”
	„Zooals je appels en je boek?”
	„Was dat dan geméén!” vroeg ik gebelgd.
	„Neen, neen!” glimlachte tante, „je moet geen andere dingen er bij gaan halen, en vragen gaan stellen om zelf van een antwoord af te komen ... Ik vraag-je; wat versta-je onder stelen!”
	„Nu dan ... waar de politie bij te pas komt, riep ik zegevierend uit.
	„Dus als het kwaad niet uitkomt, is het geen kwaad! Hein, Hein, dat kan-je niet meenen!”
	„Dan weet ik het niet,” riep ik korzelig, „en als ik u was, zou ik zoo’n slechten jongen als ik ben niet in huis willen hebben!”
	Tante keek me ernstig aan.
	„De jongen, die zich zelf voor slecht hield gisteravond, Heintje! klopte aan mn deur, en ik heb dien jongen de deur niet voor zijn neus gesloten.”
	Ik vond tante op dit oogenblik niets aardig, maar ik wist heusch niet wat ik antwoorden moest.
	„Dus,” vroeg ik na een poosje stilzwijgen, „voor u is er eigenlijk geen onderscheid tusschen mij en... dien dief van een jongen, dien ze opgebracht hebben?



	Ik drukte op dat woord dief, en even zag ik tante heel boos aan.
	Zij antwoordde niets, en een poos lang spraken we geen van beiden een woord.
	Toen hoorde ik, doordat de kamerdeur een klein eindje was opengegaan, de brouwende stem van den catechiseermeester heel langzaam en plechtig uit zijn huiskamer galmen. Even luisterde ik, toen keek ik op en vroeg verbaasd;
	„Wat doet hij, tante?”
	Die vraag zette ik luide in, maar halverwege gekomen, was ik bijna vergeten wat ik vroeg. Daar was iets over het gelaat der oude vrouw gekomen, iets als een lach van stil geluk, of ze een uitkomst gevonden had voor iets waar zij naar zocht. Dat was weer de goeie vrouw, van wie ik zielsveel hield.
	Maar, zooals een zonneglans bij winderig weer over de de weiden strijkt, zoo verdween dat geluk over het gelaat van de oude vrouw.
	„Hij leest een hoofdstuk uit den Bijbel, kind. Dat doet hij eiken morgen na ’t ontbijt.... En ik doe dat 00k.... maar ik doe dat altijd stil, omdat ik alleen ben, en als ik alleen ben. Dat was bij ons thuis ook zoo, Hein. Dan deed m’n vader het, en later deed m’n jongen het je weet wel, kind die verdronken is Daarom vind ik het zoo eigenaardig als een man dat doet En jij, die al zoo groot bent en... en zoo geleerd ... zou-jij nu vanmorgen de man van tante willen wezen,... of haar zoon, hè... dat ben-je toch haast, is ’t niet, Hein?”
	,Wel zeker, tante,” gaf ik getroffen ten antwoord;



	„maar ik kan ’t zoo mooi niet als de meester daar binnen!”
	„O Hein, je moet ook niet uit den Bijbel lezen om het mooi te maken. Weet-je wie er altijd mooi uit leest?... die voelt wat de woorden, die zijn mond uitspreekt, tot zijn eigen hart te zeggen hebben. Maar wil-je, m’n jongen? ... Dat’s héél aardig van je ... En ik behoef niet veel te hooren. Een paar verzen maar.”
	Toen moest ik lezen van een man die in den Tempel kwam en hij was erg met z’n eigen ingenomen, blij dat de goede God hem gegeven had wat hij bezat, maar nog blijder dat hij zoo volmaakt was. En hij dankte God, dat hij niet was als die vele slechte menschen die er op de wereld waren. Maar daar was er een van die slechte menschen, en die had het erg benauwd dat hij zoo slecht was. Dat voelde hij en hij had er o zoo’n verdriet van. En hij schreide en sloeg zich op de borst en bad:
	„O God, wees mij armen zondaar genadig.”
	En de Heer hoorde naar dien armen zondaar, die zich zoo diep ellendig gevoelde en geen doorkomst meer in z n eigen leven zag. Maar van dien anderen man, die roemde op zijn braafheid en op de slechte menschen neerkeek en blij was niet te zijn als die waren neen, van dien zelfzuchtige wendde de Heer zich af...
	Ik was begonnen te lezen, luid en helder, om tante plezier te doen. Maar toen ... werd ik rood, rood tot achter de ooren, en ik begon al zachter te lezen. Ik durfde niet opzien toen ik klaar was, want ik wist dat tante me aanzag. Groot werden de letters door een waas voor m’n oogen, of ze hooge en breede pilaren van een kerk werden. En achter



	een van die pilaren, in het halfdonker van de schaduw, zag ik een armen, wanhopenden zondaar. Maar midden in de kerk, in het volle licht, zag ik een jongen staan, die er grootsch op was beter te zijn dan die rampzalige in het halfduister. En in dien bluffer herkende ik iemand, dien ik wel eens in den spiegel had gezien vanmorgen nog!
	Tante was bij me gekomen. Ze tikte me op den schouder.
	„Je hebt goed gelezen, Hein,” zei ze.



	Zesde Hoofdstuk.
	De wilde bende, een blik in de toekomst en hoe het kwam dat Opa den moed verloor.
	r’-'v. 4k lÉij oen Piet en Aai, en al wie verder tot de gezworen kameraden behoorden, weer bij elkaar waren, werd het geval op de gewone wijze besproken. O, geen van allen hadden ze in den angst gezeten. Geen mensch kon ze deren! Een aanstaand jurist beweerde, dat ieder mensch het natuurlijke, en door niemand te bestrijden recht had om te mogen blazen. Nu kon men blazen met beide lippen vooruitgestoken, ook met de boven- over de onderlip. Als men het laatste deed, of juister op deze omschreven wijze van zijn natuurrecht gebruik maakte, en er stond toevallig een petroleumlamp in de richting van het geblaas, zou het zeer onnatuurlijk en tegen alle waarschijnlijkheid in geweest zijn, indien de vlam door den opgewekten tocht niet was uitgegaan. Dat daarover zich iemand boos maakte, was even



	dwaas, als wanneer men zich boos maakte over het vallen van een steen naar beneden of het stijgen van een luchtballon naar boven. De oude man had zich boos gemaakt, zelfs zeer boos; in dit geval had hij dus een onbehoorlijken eisch aan een natuurwet gesteld, en kon derhalve beschouwd worden als de persoon die in het ongelijk gesteld moest worden.
	Daar moesten we toch om lachen, en het begon er uit te zien, alsof ons een groot onrecht was aangedaan, en de oude koopman van alles de schuld was. Toen rekende ik het mij tot een plicht, om tegen deze voorstelling op te komen. Als ik niet een paar goeie woorden over den ouden man gesproken had, na al wat er tusschen tante en mij gebeurd was, zou ik mijzelven altijd voor een lafaard, en een gróóten lafaard gehouden hebben. Maar... dat gaat gemakkelijker bij je tante dan bij de jongens! Pas had ik het een en ander gezegd, zooiets als: „Zeg... die sukkel zit daar met een open been, en als hij een jonge vent geweest was, hadden wij die aardigheid wel uit ons lijf gelaten” of daar had ik heel het standje tegen me. Met groote, schreeuwerige monden en fonkelende oogen gingen ze allen op mij af. Ik was dit en ik was dat. Niet graag schreef ik hier al de scheldwoorden neer, die me naar m’n hoofd gegooid werden, ’t Was of ik den gemeensten streek ter wereld had uitgehaald door den koopman voor een duizendste gedeelte in bescherming te nemen. Ik werd er driftig om en vroeg of ze ’t tegen mij hadden „Tegen mijn,” zei ik. ’t Werd bijna een kloppartij, en als ze niet met de zoovelen waren geweest, had ik ’t niet uit kunnen houden



	al dat gescheld, maar nu moest ik wel. Ik begreep er op dat oogenblik niets van, waarom ze ’t nu ineens allen op mij begrepen hadden, ’k Had het graag eens aan tante gevraagd, maar zulke dingen vertel-je niet aan de groote menschen. Die denken dat ’t maar gemakkelijk is om voor zendeling onder de jongens te spelen, ’t Is zonde... ’k geloof dat je beter onder de heidenen kunt gaan! Geen kwaad van tante, hoor! en van m’n vader en moeder ook niet; maar ’k zou ze wel voor een poosje om willen tooveren in ons soort van wezens en dan op straat onder onze kornuiten sturen, die, o erg beleefd zijn voor al wat een baard of een snor of een japon draagt en louter lammetjes lijken die men slechts behoeft te weiden. Ik vrees, dat tante en alle vaders en moeders, altijd als ze alleen tegenover velen stonden, precies als ik gedaan zouden hebben en de wijste partij gekozen, dat is: eerst wat teruggescholden, en omdat je tegen al die schreeuwerige monden toch niet op kunt, eindelijk gezwegen hebben.
	En toch... wat ik zei was de waarheid. Waarom kwamen ze dan allen zoo tegen me op? Begrijpt gij dat?
	Waar ik later wel achter gekomen ben, is, dat ze allen zonder onderscheid precies zoo in den angst gezeten hadden als ik. Bij allen thuis had het gestormd, en hier en daar was zelfs een klap gevallen. Geen van de ouders was er op gesteld dat hun kind in aanraking met de politie kwam, en, als ik me niet zeer vergis, hebben ze den koopman zoolang voorgehouden dat het van ons maar een kwajongensstreek was, tot hij er zelf schik in kreeg. Hij werd zelfs heel vriendelijk voor ons, en zag er tevreden uit. Want er



	werden meer lorren bij hem gekocht dan waarop hij gerekend had.
	Zoover was het echter nog niet toen wij allen stonden te scharrelen, omdat ik voor baker gespeeld had, zeiden ze’ Heel lang moest ook dat niet duren. Als er geen vechtpartij van komt, is de aardigheid er gauw van af. Of je nu al met de schouders tegen elkaar opdouwt en allebei dreigt; nou, begin nou’s en andere jongens je een zetje geven, om het spelletje aan den gang te krijgen dat beteekent allemaal niets, als er geen echte nijdigheid bij is. Piet zag heel gauw dat er niets van komen zou, en was veel te veel hansworst om er niet een aardigheid van te maken. Aai had met overdreven gebaren uitgeroepen, dat nu toch onze vacantie bedorven was en dat het hem daarom niets had kunnen schelen, al was morgen de school weer begonnen. Dat vond Piet echter een ijselijk idee. Hij deed in de gauwigheid al onze leeraars achter elkaar na, en kreeg toen opeens de ingeving uit te roepen:
	„Zeg jongens, weet-je wat we eens doen moesten?”
	„Neen, nog niet.”
	Piet strekte heel wijd de armen uit, liet het wit van z’n oogen zien, en riep verheven uit;
	„Een blik in den spiegel der toekomst slaan 0m,... te zien of Aai gelijk heeft.”
	„Wat mot-je met al dat geklets?” werd er ruw gevraagd.
	„Wel, laten we eens in ’n waarzeggers-spelletje gaan.”
	Er volgde een oogenblik van stilte. Niet een, of hij wilde graag, maar ook niet een die dat durfde laten blijken.
	„Nou,” zei Piet, „doen of niet?”



	„Och,” bromde de een, „’n flauwiteit om je te laten bedriegen .... en nog centen toe te geven.”
	„Hoeveel kost het? riep er een met iets bemoedigends in z’n stem.
	„Betaal-je voor ons allemaal”? vroeg Piet.
	„Loop naar de pomp!” kreeg hij ten antwoord, en dat kwam er zoo gauw en hartgrondig uit, dat we er allen om lachten.
	„Wil ik het vragen?” stelde ik voor, om weer in de gunst te komen.
	Een bang oogenblik van stilte, waarin mijn lot aan een zijden draadje hing. Was ik van nu af een doodverklaarde, een uitgestootene, omdat ik mij vermeten had tegen het algemeene gevoelen in te zeilen of mocht ik weer als doodgewoon meelooper met de club meedoen?
	De beslissing kwam. Ik mocht. En ik was zoo rijk, als een gedegradeerde korporaal voor wien een pas aangekomen recruut nog een weinig ontzag toont.
	Ik op kondschap uit. Terwijl bleef het groepje staan waar het stond.
	Na een wijle kwam ik terug, ’t Kostte twee dubbeltjes per persoon.
	Algemeene verontwaardiging.
	„Mankeert dat wijf het hier?”
	En al de rechter-wijsvingers van de heeren gingen naar de respectievelijke hoofden.
	De juffiouw echter, die voor wijf gescholden was, kwam blootshoofds achter me aanstuiven, ’t Was een dubbeltje voor de heeren, omdat ze nog geen dubbel spel noodig hadden.



	„Nou maar,” zei ik, en herwon daardoor weer aller gunst, „ik wil een dubbel spel voor mijn centen.”
	„Kan niet, meneer!”
	Een groot half dozijn vragende jongensgezichten.
	„Voor een dubbel spel moet-je getrouwd wezen!”
	„En” vroeg Piet, „waaraan zie-je dan dat ik niet getrouwd ben, juffrouw?”
	Luid gelach. Die Piet ook!
	De juffrouw lachte ook.
	„’k Zal uwes je vrouw laten zien... want dat kan-je ook gedaan krijgen bij ons.”
	„Ik trouw nooit!” riep Aai.
	„Dat wéét meneer niet... En als je ’t weten wilt, kom dan bij ons meneer Non plus ultra! En als meneer niet trouwt dan ziet ie toch z’n meisje, want met de kermis mot-je toch een meissie hebben —”
	„Nou jongens,” vroeg ik, mij eensklaps tot hoofd der bende opwerpend, „wat zal d’r nu moeten staan te komen gebeuren ?”
	„Vraag een stuiver voor den persoon, Hein!” riep een stem.
	De juffrouw hief d’r handen ten hemel.
	„Zulke fijne jongeheeren!” riep ze uit.
	„’t Is toch maar bedriegerij!” bromde een ander.
	„Bedriegerij?” en ze schudde hoofd en lichaam van verontwaardiging heen en weer „bedriegerij?... ’k Zal je wat zeggen: als ’t niet uitkomt wat je voorzeid wordt, betaal je niks geen halven cent!”
	„Dan is ’t te wagen,” berustte Opa.



	„Domkop,” schold de aanstaande jurist, „snap-je de ui niet?”
	„Je bent zelf een ui,” gaf Opa hem verontwaaardigd ten antwoord, en ging nu vastbesloten op het tentje af.
	„Kijk, Opa wil ook weten wie z’n meisje zal zijn!” schreeuwden we het uit van den lach. Maar omdat we daar allen even nieuwsgierig naar waren, volgden we hem, en traden onder de zegenwenschen van de juffrouw en van de dame die aan ’t bureau zat en den man die het stuk kleed voor den toegang oplichtte, het wonderbaar geheimzinnige tentje binnen.
	Sapperloot, wat hebben ze ons daar voor den gek gehouden. En gesneden? neen, maar dat was raak, hoor! Je dubbetje entree was door de bureau-juffrouw opgestreken, en daarvoor werd ons door den man, die ’t stuk kleed opgelicht had, en de waarzegger bleek te zijn, de toekomst voorspeld. Hij had een verbazende zwarte snor die erg krijgslustig in twee punten omhoog stond, twee donkere doordringende kijkers, een paar handen om je in een ommezien den hals om te draaien als je niet geloofde wat hij zei, en een gezicht, dat over zulk een snooden moord geen spier vertrokken zou hebben, ’t Was een echt brutaal fasie, waarmee hij ons koest hield als lammetjes, al speelde hij met allerlei lieve woordjes, dat zijn witte tanden glimmend afstaken bij het bruin van zijn gezicht, waardoor de zware baard blauwachtig heen scheen. Hij brouwde ontzaglijk en vlocht allerlei Fransche en Duitsche uitdrukkingen door zijn woordenvloed, waardoor hij ons inderdaad met eerbied sloeg, omdat wij hem op niet één fout konden attrapeeren.
	Heintje's Groote Vacantie.
	6



	Voor dien pootigen sinjeur met zijn breede polsen, die harig uit een grauw-wit overhemd persten, kreeg-je ontzag, en we durfden niet de grapjes verkoopen waarop we plan hadden.
	Hij klemde je hand in de zijne, alsof die een schroef was. Je zag z’n lange, gele nagels en al de ringen die aan zijn vingers schitterden. Dan ging hij met den wijsvinger van zijn rechterhand de lijnen na, die je bij je zelven zien kunt als je gelieft te kijken in je eigen vlakke hand. Daar loopt een lijn van even onder je wijsvinger tot dicht bij je pols, en buigt zich dan boogvormig naar buiten ver onder je duim. Die noemde hij de levenslijn. Liep die diep en duidelijk zichtbaar een heel eind voort, dan zou-je lang leven, zei hij. Nu, dat schikte bij ons allen vrijwel en we waren daar zeer voldaan over. Ook een kameraad die, gelijk hij voorspelde, burgemeester zou worden, maar een paar maanden later op een noodlottige wijze zijn leven verloor. De aanstaande jurist, die veel aan roeien had gedaan en daarom een paar groote knuisten vol blaren en eelt had, zou machinist worden, zei hij, en mij voorspelde hij uit mijn hand dat ik met de pen mijn brood verdienen en over veel menschen heerschen zou. Bovendien zou ik trouwen en een gelukkig vader van zeven kinderen worden. Opa kreeg geen vrouw, en die trok zich dat nu al aan.
	Toen we op die manier allen een beurt gehad hadden, vroegen we, of nu de helft van het dubbele spel kaarten kwam.
	Als we een kwartje betaalden, zei de waarzegger.
	Aai waagde hiertegen in te brengen dat de juffrouw het beloofd had, maar de sinjeur wierp daartegen in dat we



	haar zeker niet goed verstaan hadden. En als we hem niets meer te vragen hadden over de toekomst, bijvoorbeeld door het ei of den tooverspiegel maar dat kostte ook weer apart geld konden we de séance als geëindigd beschouwen.
	„Of willen de jongeheeren soms hun toekomstige vrouw nog zien?”
	Nu, dat spreekt! Als ’t niet te veel kostte.
	„O, neen, een dubbeltje per persoon slechts.”
	Toen ging hij in een donker hoekje, door een gordijn afgescheiden van de overige ruimte, en schoof een soort van kijkkast vooruit. Hem zagen we niet meer, want hij moest de kracht van ’t magnetisme opwekken, had hij te verstaan gegeven. Eerst evenwel had hij een schelletje doen klinken, waarop de juffrouw, die ons gelokt had, binnentrad, en ons een voor een naar ’t donkere hoekje bracht. Ze liet je door een glaasje kijken, waardoor je eerst niets zag. Maar dan werd het licht, en door een onzichtbare hand werd een vrouwenfiguurtje op den grauw-witten achtergrond geschoven, terwijl er heel wat tooverformules door den onzichtbaren waarzegger afgeraffeld werden.
	’t Maakte wel wat indruk, die toebereidselen meen ik. Maar ’t vrouwenfiguurtje was een groote teleurstelling, ’k Laat mij vierendeelen als het geen gewoon plakplaatje was. Toch keek-je, omdat je er eerst aan de juffrouw een dubbeltje voor had moeten betalen, en zoo ontdekte ik dat ik trouwen zou met een blonde dame, die een gele japon droeg en die niet van de mooiste was. Dan schoof de juffrouw je door een achterdeurtje uit de tent, waar je



	de makkers vond die je vooruit waren gegaan, en met wie je nu begon te schelden op den vent, die ons zoo ongemakkelijk had beet gehad.
	En dan dat aparte geld voor het zien van een plakplaatje. Vooral niet te vergeten dat de lokjuffrouw nog met een collecte-bus was rondgegaan voor de bediening oftewel de service, zei-ze! Was ’t nog maar een „bus” geweest, maar ’t was een open bord, waar je toch fatsoenshalve op zijn minst een paar centen op gooien moest.
	Dan was Opa beter af. Die zou nooit een vrouw krijgen, dus had hij geen dubbeltje extra behoeven uit te geven. We feliciteerden hem er mee; maar Opa nam voor ditmaal die gelukwenschen niet aan, hoe genadig rood in andere omstandigheden zijn neus onder dergelijke eerbetuigingen worden kon. Opa scheen droefgeestig gestemd, en had wel een dubbeltje extra uitgegeven om in den spiegel der toekomst te zien, gelijk het kijkkastje bleek genoemd te worden.
	„Maar uil der uilen,” schreeuwden we het uit van den lach, „wat had-jij nu een dubbeltje weg te gooien, als je toch van je levensdagen niet trouwt!”
	„Niet trouwen, hoor!” vleide Piet, en stak zijn arm door die van Opa, „dan word-je mijn erf-oompje, en mag-je lang leven, als je maar vóór mij doodgaat.”
	De dubbele knoken van Opa omknelden de vingers van Piet, die nu lachte en schreeuwde te gelijk. Opa dacht door deze kleine pijniging de aandacht van zijn maats te hebben afgewend van het zonderlinge geval, dat hij, hoewel hem voorspeld was dat hij niet trouwen zou, toch in den spiegel



	der toekomst gekeken had. Was hij zoo ongelooflijk dom, of had de waarzegger hem zoo handig weten te bedriegen?
	De aanstaande jurist, die machinist moest worden, was aan het woord:
	„Hoe ik het geval bezie, ik kan geen andere gevolgtrekking maken gegeven de omstandigheid dat onze vriend hier zich toch niet met open oogen zal laten bedriegen, en gelet op het feit dat onze zwarte en waarzeggende vriend daar toch niet voor een dubbeltje van batterij zal veranderen en Opa in twee minuten tijds van een ouden vrijer een gehuwd man zal maken hoe ik dit zonderlinge geval ook bezie, zeg ik, ik kan geen andere gevolgtrekking maken... dan dat Opa voor een dubbeltje naar de mooie meisjes heeft willen kijken.”
	Schaterend gelach van ons allen. We omringden Opa, sloegen hem op de schouders, maar zorgden toch buiten het bereik zijner knoken te blijven, die vingen en grepen om wat knijpbaars van ons beet te krijgen.
	Doch, hoe het ging, Opa moest zich verantwoorden, wilde hij niet hebben dat hij voor altijd uitgelachen werd. Hij sprak toen en wij luisterden.
	Dat had-je toch eens moeten zien, al die gezichten van de jongens. Allemaal de hoekjes van de lippen naar boven, zoo’n echte grijns, en toch probeerend ernstig te kijken om Opa in de waan te brengen dat we het echt meenden en hem niet voor den gek hielden. Maar allen ... vol spanning wat onze held te vertellen had.
	„De meneer daarbinnen
	Protest van den jurist, die dol bleef over dat machinist-



	worden; die kerel van het tentje was geen meneer!
	Doch met een hou je mond! en je snavel of je snater enzoovoort werd hem kort en krachtig het zwijgen opgelegd.
	Opa kwam nu tot de bekentenis dat de waarzegger, die hem alle hoop op den gehuwden staat ontnomen had, toch bij hem met de vraag aan boord was gekomen of hij niet in den spiegel der toekomst wilde zien. Opa was kwaad geworden en had gezeid dat de waarzegger zeker al vergeten was wat hij hem voorspeld had, en waarvan hij dus gelukkig niets meer hoefde te gelooven. Maar de waarzegger had het zwartgelokte hoofd geschud, nog eens in Opa’s hand gekeken, en gelijk hij zei tot zijn diep leedwezen moeten bevestigen dat het geluk voor Opa niet gunstig was. Dat nam evenwel niet weg, dat Opa nog eens geëngageerd zou raken.
	Algemeen gejubel.
	„En dat meisje heb-je willen zien, Opa?”
	Neen, dat had Opa niet gewild. „Want als ze me toch niet als man wil hebben,” had hij zeer juist opgemerkt, „dan wil ik ze niet zien ook!”
	„Juist Opa!” riepen we, „den spijker op den kop geslagen 1”
	„En wat zei de vent toen?” vroeg Aai.
	Opa werd weemoedig.
	„Ze zou me niet in den steek laten ..
	„Wat dan?... Moet ze bijgeval geschaakt worden?”
	„Ze zou jong sterven,” gaf Opa ontroerd ten antwoord.
	We beten op onze lippen om het niet uit te barsten.



	„En toen heb ik ze maar willen zien;” zei Opa dof van smart.
	Ja toen konden we niet meer, toen konden we niet meer! We dachten dat we gek werden van den lach. Aai viel half flauw in de armen van Opa, die den armen jongen kneep dat hij gilde, en we hem met de allen moesten verlossen, niet zonder een veeg van Opa op te loopen.



	Zevende Hoofdstuk.
	Van een zegetocht door Rotterdam, en van het mooie meisje dat niets van het dessert kreeg.
	lipSK M»6' Is ik iederen dag van de vacantie beschrijven [g-i ; IA wou, had ik wel een boekdeel noodig. Die lieve, heerlijke dagen, dat je volkomen vrij was, had-je wel vast willen houden, want veel te gauw volgden ze op elkaar. En ook daarin had-je tot op zekere hoogte schik. Je kon er anderen mee drijnen en jaloersch maken. Gemeen ? Wel, zeg nu zelf eens wat je gedaan zou hebben, toen de eerste veertien dagen voorbij waren en de lagere scholen weer begonnen! ’k Weet nog heel goed, dat we ’s morgens vroeg al met een heel stelletje jongens bij ons op de bank zaten, en onze gymnastiek-leeraar zagen aankomen, die onderwijzer aan een der lagere scholen was, en zoo echt jaloersch naar ons keek. Wij groetten met een lachje, dat hij wel verstond, ’t Is toch zulk een genot anderen naar het hok te zien gaan,



	als je zelf zoo vrij bent als een vogel in de lucht. We wandelden eens langs een school. Buiten was het één en al zomer; het geurde en fleurde, dat er een droomerig gevoel van geluk over je kwam. En als een flauwe poging om iets van dat geluk in te drinken, zag je van zoo’n hok een paar bovenramen opengeschoven. Daardoor hoorde-je de stem van den meester de blijde waarheid verkondigen, dat het lidwoord de een n achter zich kreeg in gevallen die ons nu niet schelen konden, en heel die mooie wereld kon dat niet schelen. In gedachten zag-je de arme aapjes zitten, de oogjes telkens afdwalende naar dat stukje zomerweelde, dat heele kleine en haast bedorven stukje, dat door die opening van het raam tot ze mocht komen. De meester praatte van dat ze moesten opletten en kijken naar hem en naar die vreeselijke n die d’r twee pooten als klauwen in die aardige kinderkopjes moest slaan. We zouden er woedend om geworden zijn op dien meester, als we niet oud genoeg waren geweest en niet te vrij met onze leeraars die ons als menschen en niet als beesten beschouwden, hadden omgegaan, om te weten dat zijn oogen óók telkens naar die raamopening waren afgedwaald.
	Die kinderen te plagen met onze vrijheid dat deden we natuurlijk niet. Die peurtjes waren daarvoor te klein. Wel natuurlijk een enkelen jongen uit de hoogste klasse, die wat lang school bleef gaan en meer in onzen leeftijd viel. Maar die plagerij kwam pas aan, toen er vier weken voorbij waren en de meisjesschool, of, zooals dat veel deftiger heette, de Jongejuffrouwenschool weer begon. Sapperloot, dan hadden Ko of Nice of Tine wat van ons



	te lijden! Meisjes kunnen zoo lekker gauw kwaad worden. Eerst doen ze, of je niet voor d’r bestaat. Ze dragen handschoenen, en vinden ons gruwelijk onfatsoenlijk, omdat onze knuisten bruin gebrand zijn door de zon en ze onze vingers te dik en te lomp vinden. Zij zien er uit om door een ringetje te halen, terwijl op onze kleeding altijd wat aan te merken valt. Een jongen moest ook eens probeeren om er als een aap met hooge boorden uit te zien. We zouden hem wel klein krijgen! Maar om op dat geplaag terug te komen, dan gingen we naast die jongejuffrouwtjes; wij het jasje over den sportkiel, alles vrij en liber; zij, heelenal gereed om onder het strenge oog der directrice te verschijnen, die danig op het al of niet gekleed zijn lette; wij met onze verweerde, sproetige gezichten zoo dicht mogelijk grijnzend tegen haar fijne, blanke bakkesjes. 0... dan keken ze ons niet aan! We waren veel te onfatsoenlijke straatjongens. Maar bij een meisje moet-je volhouden, een beetje den baas spelen dat hebben ze graag. Ze zeggen wel van neen; maar als er een schuchtere ziel onder haar verdwaald raakt heeft die geen leven. Nu, dat alles behoefde aan ons niet geleerd te worden; wij kenden dat lesje van buiten, en plaagden ze op gruwelijke wijze dat ze weer onder dat serpent moesten zitten. Met dat serpent bedoelden wij zeer oneerbiedig de directrice, voor wie onze meisjes een weinig bang waren, hoewel ik geloof dat ze elkaar over en weer geducht in het vaarwater konden zitten.
	Wij hadden ’t land aan die dame, omdat ze ons zoo vernederen kon. Als ze er erg in had, dat wij de jonge dames tot aan de poort der hel begeleidden, kwam ze naar buiten,



	een lorgnet op haar krommen, aristocratischen neus en kéék ons weg. Ze zei niet veel. Was ze maar aan ’t schelden gegaan, dan hadden wij wel terug gemopperd. Maar... ze kéék je weg zoo ’n schoremen straatjongen met doffe schoenen, broek met kale knieën, jasje met dito plekken bij den elleboog, soms heelemaal zonder kraagje en stééds zonder manchetten. We hebben de meisjes wat met haar geturkt. En toch, als wij, bruin-verweerde jongens zoo vernederd weggekeken werden hadden de meisjes met ons te doen, dat zagen we wel, en dat troostte ons wat over de onuitgesproken verachting van die ouwe draak, zooals we die hooge dame ook wel eens betitelden.
	Dat neemt niet weg, dat praats hebben en jongenheertjespelen op zijn tijd ook niet onaardig is, en dit nu zou ik naar hartelust bij meneer en mevrouw Puggink in Rotterdam kunnen doen. Met de Rotterdamsche kermis, dus in ’t begin van Augustus, maakte zich Heintje daartoe op. Eigenlijk had ik dat van de kermis niet zoo mogen vooropstellen, omdat meneer en mevrouw Puggink tegen de kermis waren, zooals ik u dat al vroeger verteld heb. Maar bij ons in Zeewalden zie-je in dien tijd allerlei slag van menschen, en vooral boeren en boerengenooten, naar de Rotterdamsche kermis trekken, en daarom denk-je in ’t begin van Augustus van zelf daaraan. Even daarna komt het nieuwe kermismopje, dat voor een poos langs de straat gezongen zal worden, en daar ben-je, dat spreekt van zelf, benieuwd naar.
	Over die straatmopjes en alle andere dingen van de straat, moest ik me voor een poos nu maar van den domme houden. Dat alles kwam in datjfgroote, mooie huis, waar



	ik voor een paar weken wonen zou of ik ’t gekocht en betaald had, volstrekt niet te pas. Niet dat meneer en mevrouw Puggink zulke stijve harken van menschen waren. Och neen. Hij kon op z’n tijd een vroolijke Frans zijn, zij was een en al vriendelijkheid en voorkomendheid, en allebei konden ze best zien dat de zon in ’t water scheen. Toch... straatliedjes dringen moeilijk door prachtige spiegelruiten heen. Of neen, dat is dwaas gezegd. Al wat van buiten komt, waar het groeit en bloeit, waar er leven en tier is, goed of niet goed, al naar de hoogwijze menschen dat opvatten dringt door deuren en vensters, zelfs in ’t Paleis der Koningin. Maar ’t hoort er zoo niet thuis; ’t klinkt of ’t blinkt anders, gedempter, vreemder, net of ’t niet hoort bij al dat moois voor de ramen, op den vloer, aan ’t behangsel. Zing eens met de schoonmaak, als alles in je lieve hokje van z’n plaats is gebracht, en je stem klinkt helder en prettig. Waar ze weer alles aan ’t volstoppen zijn geweest, zingen de kamers niet meer van harte met je mee.
	Ik moest ook omgebakken worden voor dit jaarlijksch bezoek. Moeder zorgde in hoogsteigen persoon voor mijn linnengoed. Kragen en manchetten keken me aan of ze me nu al om de keel of de polsen wilden knellen; m’n wit linnen pak ging ook in ’t koffertje, m’n beste zou ik aan m’n lijf meevoeren, en ik nam voor een poos afscheid van m’n daagsche spullen, die zoo los om m’n lichaam en m’n voeten sloten, ’k Zag er nu ook uit om door een ringetje te halen, kreeg een heele boel raadgevingen voor m’n geld, dat ik natuurlijk niet allemaal in m’n portemonnaie stak, repeteerde het in- en uitpakken van m’n koffertje onder ’t oog van



	moeder en zusters en wel drie jaar ouder geworden, zoo maken de kleeren den man, trok ik de wijde wereld in.
	Dat handkoffertje was toch zoo zwaar. Ik had het al gemerkt met het gaan naar de boot, en ik dacht al: nou, als ik daarmee half Rotterdam moet doorsjouwen, heb ik striemen in m’n handen. De tram reed niet voorbij het huis waar ik af zou stappen, en eerlijk gezegd: ik wist niet goed den weg meer, daar wat nog al vanzelf spreekt een jongen van buiten meer op al het moois rond hem dan nu juist precies op de naambordjes der straten let. Enfin, dat zou wel terecht komen, dacht ik, en gaf m’n zieltje zonder zorg geheel aan de heerlijkheid van een zomerboottochtje langs een druk bevaren rivier over. Je oogen keek-je uit naar al die groote stoombooten en prachtige zeilschepen, waarachter, uit een gouden nevel, de hooge gebouwen oprezen aan beide zijden van de groene met even flikkerende lichtplekjes overstrooide rivier. Gefluit, getoet, geblaas, geplas van raderen en schroeven in ’t water. Je voelde ’t diep als je uit een stil stadje kwam, waar altijd iets was uit héél ouden, lang vervlogen tijd dat je stil weemoedig kon maken zonder dat je er iets tegen doen kon dat bet hier jong en frisch was als je eigen jonge jaren, en dat heel die ontzaglijke stad je aankeek met de twee brutale oogen van een rakker, die z’n kop in den wind steekt en voor geen geruchtje vervaard is. Schik kreeg-je er in, en je voelde-je een broertje van die brutale stad, van die levenmaker en rumoermaker die je zoo na in de familie was.
	Sapperloot dan moet-je bij zoo ’n gelegenheid een portemonnaie met centen hebben! Dan vertik-je het toch



	om met een zwaar handkoffertje te kuieren! Ik zat a! in een rijtuig, eer ik goed en wel tot het bewustzijn was gekomen wat ik gedaan had. Alleen wist ik dat ik zestig cent betalen moest, „behalve ’t fooitje, meneer,” had de koetsier gezegd. Niet dat ik er berouw van had. Integendeel. Ik had hoop dat Fraulein Gretchen het jonge, vroolijke gezelschapsdarnetje van mevrouw voor zou komen als er gebeld werd en er een rijtuig voor de deur stilhield. Want ze was geen klein beetje nieuwsgierig, die Fraulein Gretchen, en... ze wist bovendien dat ik dien morgen komen zou. Hoe koninklijk zou dan mijn entree zijn! Als Fraulein Gretchen open deed, zou ik den koetsier een gulden in z’n hand stoppen, in de hoop, dat hij dan heel vriendelijk voor me zou groeten, wat Fraulein Gretchen óók moest zien. En ’t kon wel zijn als Marie de meid, een aardig soort dienstmeisje, precies een dame, open deed, de koetsier éven royaal bedacht zou worden. Doch ook dat was van later zorg.
	Ik ging dicht bij een der portieren zitten, m’n hoofd er haast uit, dat de menschen me goed zien konden. Wie zouden ze wel denken dat ik was? Praatsig, hè! Nu, wat drommel, ik mocht er wel wezen! Pas ’n examen achter den rug van je welste, al in de zooveelste klasse op ons school, in een koets rijdend door Rotterdam met een koetsier die een hoogen dop op had (bij ons droegen ze meest een pet of een bolletje) en op weg naar een prachtig huis. Er gingen of reden heusch wel minder door Rotterdam.
	’t Was een heel eind dat ik te rijden had; en toch was als een droom zoo gauw de pret om. Eerst had ik weg noch steg herkend; veel te spoedig echter zag ik aan



	verschillende bekende voorwerpen, dat ik het huis van meneer Puggink naderde. Eindelijk waren we er, en, heerlijke uitkomst, Fraulein Gretchen was juist in de zijkamer, en drukte dadelijk haar neus tegen de spiegelruit om toch te weten wie er uit die koets zou komen. Toen zij mij zag, wuifde ze, en haastte zich om de deur voor mij te openen, waar zij nog eer aankwam dan Marie de meid. De koetsier was nog vriendelijker dan ik gehoopt had, en zoo stond ik daar, stralend van geluk, als een jong, elegant heertje, voor de twee vroolijkste en aardigste wezentjes, die er in dit groote en rijke huis te vinden waren.
	Je kan toch dadelijk merken, of je schik hebt wanneer je elkaar terugziet! Fraulein Gretchen lachte en Marie lachte en beiden begonnen me dadelijk te plagen, en ik zag lachend tot haar op, omdat zij op ’t bordes stonden, dat ik nu vlug en met veerkrachtigen tred beklom. Die koninklijke aankomst had indruk gemaakt, dat zag ik wel. En nog iets anders maakte op de beide jonge, vroolijke wezentjes indruk, en daarom zwol m’n hart van blijdschap. Toen ik naast ze stond en ze een voor een de hand reikte, warm en hartelijk, heel m’n gezicht stralende van het geluk hier weer in dat prettige huis te zijn, voelde ik plotseling dat ik niet meer het jongetje van verleden jaar was. Dat zeiden me de oogen der beide meisjes. Ik was gegroeid, grooter en steviger geworden. Gretchen, die een paar jaar geleden, toen ’t huis vol logees was en ik een nacht op een kanapee had moeten doorbrengen, mij ’s morgens had wakker geschud en me aan m’n ooren had getrokken, terwijl ze zei (en ’k hoor ’t haar nog zeggen!) „Heintjebaas, wat



	heb-je een gezonde, rooie kleur van ’t slapen!” Gretchen, die verleden jaar toen we ons rug tegen rug gemeten had, een haartje grooter was dan ik en we hebben, tot grooten schrik van mevrouw, een dag lang niet tot elkaar gesproken, zoo’n ruzie hadden we er over, daar ik er bij bleef dat ’t niet waar was, diezelfde Gretchen was nu beslist kleiner dan ik. Toen ik haar de hand gaf, kon ik hoffelijk éven tot haar voorover buigen. Als ik dat genadig gedaan had, zou ze me zeker nu al een veeg om de ooren gegeven hebben. Maar ik deed het zoo echt hartelijk, zoo van zelfik weet niet zooals je vereering voor iets moois en teers je dat van zelf ingeeft dat ik een vriendelijken blik van haar opving; ja nu zuiver: öpving. Bij Marie ging dat alles eenvoudiger, misschien omdat ze tot de langen behoorde, en dus wel vond dat ik opgeschoten was, maar me toch beneden de maat bleef rekenen. Gelukkig zei ze niet dat ik gegroeid was. Dat zei later mevrouw, maar die was al zeventig jaar of daaromtrent, en van zulke bejaarde lieden neem-je ’t aan.
	En in die weinige seconden van dat wederzien, had er, ge zult het nauwelijks gelooven, een geheele omwenteling plaats gevonden. Omdat ik er heusch geen erg in had kunnen hebben, dat ik in dat jaar tijd zoo was veranderd, was dat aardige, beweeglijke Duitsche dametje „Fraulein” Gretchen voor mij gebleven. „Fraulein” werd ze in huis genoemd. Zoo had ik twee jaar geleden óók tot haar gesproken, en had toen nóg liever „juffrouw” gezegd, omdat ik bang was dat vreemde woord niet goed uit te spreken. Verleden jaar was het „Fraulein Gretchen” geworden, maar



	Hch heere-mijn-tijd, wat heeft die Ko aangegaan, toen we weer uit het spelletje waren. (Biadz. 52)



	



	toch nog meest „Fraulein”. En nu, terwijl ik de treden van ’t bordes opsprong, één en al lach en blijdschap, een rijtuig met een zeer beleefden koetsier achter me en twee mij hartelijk verwelkomende jonge meisjes voor me, wist ik heusch niet wat ik zeggen zou. Maar toen ik naast haar stond en tot haar voor de eerste maal mijns levens vooroverboog, en zij „Hein” zei, zoo hartelijk en vertrouwelijk alsof ze mijn broer was, „Hein”, een beetje met ’t accent dat zweefde naar het akelige Heinrich dat ik haar verleden jaar al verboden had wel, toen kwam het er vanzelf bij me uit, gul en rond en eenvoudig: „Gretchen, Qretchen 1” En nu geloofde ik wel, dat het stijve „Fraulein” voor goed dood en begraven was....
	Enfin Marie had m’n koffertje, en wat ik verder aan paperassen bij me mocht hebben, van den koetsier overgenomen en ging er de gang mee in, terwijl Qretchen en ik niet op de stoep bleven staan. Aldoor babbelende met ons drietjes, vervulden wij de breede, deftige gang met het geluid van onze vroolijke stemmen, ’t Gelach en geplaag begon nu al. En toen geleidde Gretchen mij naar de veranda, waar mevrouw mij wachtte.
	Dat was zoo aardig. Als je de gang doorging en meende dat je in een tuin zou aanlanden, bracht de achterdeur je plotseling op een balkon, waarvan je in de diepte den grooten tuin onder je zag liggen. Als klein ventje had ik het daarover niet op gekund van verbazing, toen ik, jaren geleden, voor het eerst, met mijn ouders, in dit gastvrije huis gelogeerd was. Over dien goeien, ouden tijd sprak ik nu al met mevrouw, een statige oude dame van indrukwekkende, hooge
	Heintje’s Groote Vacantie.
	7



	gestalte, met nog dik en zwaar haar, donkere oogen en mooie, gevulde, blanke handen. Dat ging alreeds van „weet-je ’t nog wel, Hendrik” (want mevrouw wilde tot m’n leedwezen maar geen Hein zeggen) „weet-je nog wel, dat je voor het eerst hier at?” Nu, dat wist ik nog perfect, niet alleen omdat ik mij verheugen mag in een goeie memorie ten opzichte van alles wat met eten in verband staat, maar ook om ’t zotte van ’t geval, dat ik je toch even vertellen moet.
	Ik was bij dat eerste middagmaal, waarop mevrouw zinspeelde, nog maar acht jaar. ’t Was juist een diner geweest, waarbij veel personen aanzaten, vooral deftige meneeren, zooals dominees, die hier in dit huis altijd zeer gezien waren. Mijn ouders konden dit vooruit niet weten, anders hadden ze me er zeker wel voor gewaarschuwd. Nu toch had ik al heel wat lessen moeten aanhooren,. .. als dat ik de linkerhand vooral niet op tafel mocht leggen, dat ik mij gehoorzaam door moeder zou laten bedienen, en niet meer eten dan wat zij op mijn bord schoof. Moedertje toch had er rekening mede gehouden, dat ik aan tafel naast haar zou komen zitten. Dat had echter mevrouw absoluut niet gewild. Ze vond me een aardig jochie, en stond er bepaald op, dat ik mij onder hare hoede zou stellen; waar ik geen bezwaar tegen had, omdat je ’t bij een vreemde dame altijd beter hebt dan bij je eigen moeder. Mevrouw, die dolveel van kinderen hield, had me zelf ’t servet voorgebonden, en al de gasten hadden gelachen zoo eigenwijs dat kleine ventje daar onder al die deftige dames en heeren als een groot mensch aan tafel zat. Ik vond het eenvoudig verrukkelijk, omdat mijn mond geen oogenblik stil behoefde te staan.



	Van ’t begin af aan was ik a! het lievelingetje geworden, en dat wel doodeenvoudig om een heel domme vraag, die ik dadelijk na ’t gebed deed. Er werd toch zeer lang gebeden, langer dan ik t thuis gewoon was. Eens was er bij ons thuis een dame uit Nieuwediep geweest, die ook zoo lang bad. Toen had ik later aan vader gevraagd, waarom die dame zoo lang bad, en vader, die me graag plaagde, had toen gezegd dat alle menschen uit Nieuwediep zoo lang bidden. Hij was dat vergeten, maar ik had het onthouden. En toen aan dit eerste groote diner, dat ik bijwoonde, mijn gebedje al lang uitgesproken was en ik met groote, verwonderde oogen rondkeek in dien kring van stille en eerbiedige gezichten, had ik, na hetlamen van den predikant die luide voorbad, mij plotseling tot mijn vader gewend en met mijn hoog stemmetje gevraagd: „Vader,... bidden ze nu hier op z’n Nieuwediepsch?”
	Ik hield den adem in van al de verbaasde gezichten, die ik naar mij en daarop naar mijn vader gekeerd zag. Vader was er een weinig verlegen onder geworden, en haastte zich de eerlijke verklaring te geven. Toen was men begonnen te lachen, en met vriendelijke oogen keek men mij aan. De dominee, die voorgebeden had, hief schertsende den vinger tegen me op, en vroeg of ik ook op z’n Nieuwediepsch eten zou. Dat had ik alweer niet begrepen, en hem zoo ernstig aangekeken, verdiept in dit groote vraagstuk, dat er een nieuwe uitbarsting van vroolijkheid op gevolgd was, en men in de aangenaamste stemming het maal begon.
	Mevrouw had me heerlijk terecht geholpen en stopte me letterlijk vol. Den kant van m’n moeder had ik maar



	niet opgekeken, want ik voelde wel dat ze me met groote oogen aanzag. Eindelijk had ik zooveel gegeten, dat ik bedankte voor al wat mevrouw me verder op het bord wilde leggen, en in een heerlijk gevoel van voldaanheid keek ik naar al die gezellige menschen, die, boven al dat wit van tafellaken en servetten en het geglans van kristal en zilver, heel gezellig zaten te eten, elkaar aardige woorden zeggend, of heel voorkomend elkaar het een en ander toereikend of presenteerend, wat van den knecht of een der meiden aangenomen was, of zich naar links ombuigend waar die knecht stond, om heel voorzichtig iets af te snijden of af te nemen. Mevrouw was druk aan ’t praten met een heer naast haar, en voor ’t oogenblik waren allen den kleinen gast vergeten.
	Plotseling echter werden zij aan hem herinnerd. Ik had toch al wederom allerlei borden en schotels zien verdwijnen en nu kwam ’t dessert, ’k Had er nog een klein hoekje in m’n maag voor opengehouden. Maar toen ik daar een heerlijke roomtaart zag, voelde ik tot m’n onuitsprekelijke smart, dat het opengehouden hoekje in m’n maag te klein was. Van die taart zou ik te weinig kunnen eten, en dat greep mij zoo aan, dat ik eensklaps in een luid gesnik uitbarstte.
	Algemeene ontsteltenis. Mevrouw sloeg haar arm om mij heen, maar moedertje was al naast me. En toen, onder snikken of m’n hartje breken zou, riep ik met een luid stemmetje uit, waarin al die groote droefheid tot een uitbarsting kwam:
	„O, moeder ik kan niet meer eten!”
	Mevrouw drong me toen een groot stuk gember op,



	dan zou het wel beter worden, zei ze troostende en een heeten mond van de gember en de nog betraande oogjes op de taart gericht, terwijl m’n lichaam nog af en toe schokte van een snik, zat ik daar onder al die lachende menschen als een beeld van groote droefheid. Want moeder had haar gezag hernomen, en dan viel er niets meer voor mij te hopen, dat begreep ik wel. Het genot van die taart werd tot morgen verschoven, daarmee troostte men mij. Maar ik zag met bange oogen welke groote stukken er af gingen, en was niet eer gerust voor er geen mensch meer er zich van bedienen wilde
	Met zulke oude herinneringen zat mevrouw me nu te plagen, ’k Weet niet meer wat ze in d’r handen had, het huishoudboekje of een krant of een handwerkje dat nooit afkwam, of ’t een of ander stuk linnengoed om er de waschvrouw een standje over te geven ik wéét het niet. Vrouwen hebben altijd wat in handen, en daar kijken ze op als ze je plagen of zoo stiekem de waarheid zeggen. En als ze je een prikje geven met haar tongetje, schijnen ze een en al aandacht voor dat werkje, dat ze onder handen hebben. Maar even toch, als je er heelemaal niet aan denkt en louter bij toeval óók eens van die zachte, blanke, ijverige vingers, waarheen je aandacht wordt geleid, opkijkt zie-je soms even een ondeugenden blik weerlichten.... dat je het handwerkje of het huishoudboek weg zou willen trekken, die slanke vingers in je handen sluiten en zoo’n ondeugend vrouwspersoontje dwingen je aan te kijken om nu toch heelemaal de waarheid te weten, of ze het echt meent, dan wel je enkel voor den gek houdt.



	Bij mevrouw was dat héél aardig. Ze had haar bril op, en omdat ze op het boekje of het linnen moest turen, was die bril op ’t puntje van haar neus gegleden. Had ze ’t tegen Gretchen of mij, dan keken haar donkere oogen over dien bril heen. En als ze me eens flink geplaagd had, durfde zij wel royaal poolshoogte nemen en onderzoeken, of het afgeschoten pijltje goed terecht gekomen was. Heel nieuwsgierig keken haar oogen, die nauw geworden waren van den lach, mijn kant op, en als ze ’t in de gaten had dat ik rood werd, of op een andere wijze zonder dat ik ’t wilde verried dat ze me leelijk te pakken had, dan leunde ze achterover in haar rieten stoel en lachte dat ze schudde.
	Tegenover een oude dame, die je zoo plaagt, ben-je machteloos, als ze ten minste niet je grootmoeder of een oude tante van je is. Is ze op die wijze van je familie, dan sla-je je armen om haar heen, schudt ze dreigend heen en weer, kijkt ze vlak in de oogen en verfonfaait ze zoo, dat ze „hou op, jongen!” roept. Ze voelt dan de kracht van je armen, al doe-je ’t natuurlijk zoo voorzichtig mogelijk, en inwendig grootsch er op dat je zoo sterk en kloek bent, herroept zij lachende al haar plagerijen. Bij een oude dame als mevrouw Puggink, sta-je echter machteloos. Je moet-je dan ook met je tong er doorheen slaan, maar omdat de tong van een jongen twee Nederlandsche talen spreekt: één tegen groote menschen, die boven hem staan, en één tegen zijn kameraden, en hij in de tweede taal het vaardigst met plagen en drijnen is daarom blijft het zeer gevaarlijk zich tegen plagerijen als van mevrouw Puggink met hetzelfde wapen te verdedigen, vooral als er een jonge dame



	bijzit als Gretchen, die óók al op ’t een of ander dat ze in handen had keek en ’t hare tot mijn algeheele vernedering volop wist bij te dragen. De snoode! Zij wist van verleden jaar wel dat ik voor haar niet bang was, maar profiteerde nu van de tegenwoordigheid en het voorbeeld van mevrouw, om me ongestraft bij den neus te nemen. Drommels haar zou ik dat inpeperen! En als ik maar in de hoog Nederlandsche taal even rad ter tong geweest was als in die mijner kameraden dan had ik mevrouw ook leelijk dat dessert-verhaaltje ingepeperd. En wel met een andere dessert-geschiedenis.
	Verleden jaar toch zaten we aan tafel, doodgewoon met zijn viertjes: ’t echtpaar Puggink, Gretchen en ik, toen er onverwacht en ongedacht visite was gekomen. Eigenlijk was het geen visite, want die komt niet op zulk een ongelegen tijd. ’t Was maar een klein meisje, een nichtje, héél ver in de familie, dat iets halen of brengen kwam, wat weet ik het! en die de meiden maar even naar binnen hadden gestuurd omdat mevrouw ’t gezegd had. Juist liep ’t maal ten einde, en het ook al heel gewone dessert zou opgedragen worden. Ik voor mij lette daar voor ditmaal niet op, omdat al mijn aandacht op de nieuwaangekome gevestigd was, een wondermooi kindje met groote, bruine kijkers, donker haar en een rond, vol gezichtje dat er gezond en kleurig uitzag. Ze had dat aardig verlegene en bekoorlijk bedeesde van een jong meisje, dat bang is haar boodschap niet goed te doen, en zich toch verschrikkelijk gewichtig vindt er de opdracht van ontvangen te hebben. Maar het leek me dat mevrouw er niet op gesteld was die boodschap



	op dit oogenblik aan te hooren; misschien wel omdat er ooren te veel bij waren, en die ooren konden best de mijne zijn. Alsof ’t mij wat schelen kon, wat een klein meisje aan een oude dame te vertellen had! Hoe dit zij, mevrouw zei tegen de kleine, dat ze maar eventjes in den tuin moest gaan. Daar was het zoo mooi, o, mevrouw roemde dien tuin bovenmate. Nu was die tuin ook heel mooi, en groot er bij, doch zóó niet, dat een aardig klein meisje er plezier in had om er in te gaan ronddwalen. Ik begreep dat mevrouw ze even weg wilde hebben, en ’t meisje begreep dat ook. Want ik had ze geen oogenblik uit ’t oog verloren, eenvoudig omdat ik ze zoo lief en zoo mooi vond, en merkte dus dadelijk op, dat het aardige gezichtje betrok als was er een groote teleurstelling over heel haar wezentje gekomen. Ze trok een lipje, maar gehoorzaamde. Daar we in de tuinkamer aten, met de twee groote deuren wijd geopend, behoefde de kleine geen weg te vragen hoe ze bij mogelijkheid in den tuin moest komen. Ze behoefde slechts een paar stapjes te doen om er te zijn. Ik volgde haar met de oogen, hoorde het kiezelzand onder haar laarsjes kraken, en zag ze verdwijnen achter het groen.
	Zoo druk had ik het met de beschouwing van dat lieve wezentje niet gehad, of ik had door een luchtstroom gevoeld, dat de meid in de kamer gekomen was en wat opgedragen had. Toen ik mijn oogen wederom naar de tafel wendde, zag ik dat het dessert reeds lang en breed op tafel stond. En weldra was ik onder ’t schillen van een peertje, het kraken van een nootje of het knabbelen op een koekje, weer een poosje heel de vluchtige verschijning vergeten.



	Na het maal echter wipte ik, zoo spoedig dit oorbaar was, den tuin in, om het aardige kindje op te zoeken. Ik vond haar bij den koepel, een vrij groot gebouw met witte muren, rieten dak en groote ruiten. Daar leunde ze met beide armen tegen, en op die armen steunde haar hoofdje, en ze schreide, schreide, dat haar rugje er van heen en weer bewoog. Ik ontstelde er van en was dadelijk bij haar.
	„Poesje, wat is er.... wat is er?”
	Nog harder gesnik, een uitbarsting van zulk een smart, dat ik er geen raad voor wist. Ik probeerde de mollige pootjes van ’t gezichtje te krijgen, en voelde hoe haar polsjes en handjes warm-nat van tranen waren en hoe haar koonen gloeiden als vuur.
	„Heb-je je gestooten? .... Ben-je gevallen?
	Aldoor maar geschrei. Maar toch schudde ze met het hoofdje.
	O neen, haar was veel grooter leed overkomen.
	Maar wat dan ? Wilde ik soms mevrouw roepen ?
	Doch toen had-je ’t gaande!
	Die mevrouw was een kat, een heel slecht mensch, en ik weet al niet wat meer.
	’k Stond er bij of ik geen tien kon tellen. Een jongen zou ik door mekaar geschud hebben, net zoo lang tot hij me vertelde wat hem scheelde. Maar bij een meisje denk-je niet aan zulke krasse middelen. Toen zag ik, dat het aardige kindje vreeselijk boos was en dat ze van woede aan ’t huilen was.
	„Heb-je ’t niet gezien?” vroeg ze, mij met haar groote, nog vochtige kijkers aanziende, toen ze eindelijk scheen te begrijpen dat ik erg met haar te doen had.



	Ja,” gaf ik ten antwoord, om toch maar wat te zeggen
	En vind-je ’t niet /^gemeen?”
	„Erg, schandelijk,’ bevestigde ik, dol nieuwsgierig wat ik toch zoo sterk moest afkeuren.
	„Ze deed het expres!” riep ze uit, in een nieuwe opwelling van woede, en haar kleine, witte tandjes beten op de onderlip, om een uitbarsting van smart te bedwingen, t Was aandoénlijk te zien, hoe het kinnetje op en neer ging, en alles om haar frisch mondje aan het bewegen en trekken was van een groote droefheid.
	„Ze doet het altijd, die feeks!” schreide ze.
	„Maar wat dan toch?” riep ik half in wanhoop uit.
	Toen keek ze me, met haar prachtige oogen strak en wijd geopend, aan, als om waar te nemen of ik wel al die smart van een kinderziel begrijpen kon.
	„Me wegsturen.... vóór ’t dessert!”
	Tusschen haar twee handjes rekte ze haar tranenvochtig zakdoekje uit en beet er op van wanhoop, me aldoor met haar oogen vol smart en verontwaardiging aanziende.
	„Wacht even!” zei ik, en snelde weg.
	In de tuinkamer waren de meiden bezig met afnemen en op het buffet hadden ze de schalen gezet met overblijfselen van t dessert. Toen heb ik voor het mooie, kleine meisje gestolen. Maar je moet ook wel bedenken dat ik toen nog niet dat gesprek met tante had gehad, waarvan je al op de hoogte bent.... en dat de meiden me trouw als diefjesmaat geholpen hebben, toen ze wisten dat het voor zoo n engel van een klein meisje was.



	Of nu werkelijk mevrouw Puggink dat meisje voor t dessert had weggestuurd, of dat het maar inbeelding van het kind was, ja dat weet ik niet, en ’k heb me d r ook geen pijn-in-m’n-hoofd over gedacht.



	Achtste Hoofdstuk
	Waarom Hein niet met zijn meisje naar de Rotterdamsche kermis mocht, en waar zij toen heengingen.
	»ó NQP. 00r * avond was, had ik al een standje beet, ' en wel van meneer Puggink. Ik kon niet zeggen dat ik een hekel aan hem had, maar ook niet dat ik veel van hem hield, ’t Was tusschen mal en dwaas, en dit toch eigenlijk ook weer niet. Meneer Puggink was een eerwaardig grijsaard. Ik vind ’t vervelend om die gekke uitdrukking te gebruiken. Je zou daardoor haast gaan denken aan een man uit een boekje, en als meneer Puggink in een boekje had gestaan, was hij er wis en zeker uitgeloopen. Want hij was er veel te levendig en te opgeruimd voor om op een plaatje te staan afgebeeld als een Oostersch aartsvader met een lange samaar om en en een staf in de hand. Maar ik kan niet schrijven: „een eerwaardig man”, omdat hij niet in een gesticht maar in een prachtig huis woonde, en „eerwaardig



	heer” ook al niet. Nu denkt ge niet anders, of ik zit je voor den gek te houden. Och ja, dat komt dat ik met dat „eerwaardig” ben aan komen zetten; want zeg nu zelf ereis wat voor grijsaard, man of heer is voor ons soort van jongens anders dan allesbehalve zoetsappig? De meesten worden al nijdig als ze ons zien. Goed doen kunnen we zelden. We stommelen met onze voeten, trommelen met onze vingers, draaien met heel ons lichaam, kijken nu eens te veel, dan weer te weinig in een boek; zijn we te lang in huis dan worden we de deur uitgejaagd, en blijven we te lang buiten dan is ’t ook weer mis. ’t Is eigenlijk nooit goed. En zoo had meneer Puggink er bijster veel van te zeggen, dat ik me de glorie gegund had om met een rijtuig voor zijn woning te komen aanrollen. Hij vroeg kort en bondig of ik gek was. Een jonge knul die er tegen op zag om met een koffertje een eindje te loopen!
	Of ik nu al beweerde dat het een koffer en een eind geweest was, ’t hielp bedroefd weinig, ’t Geld groeide m’n ouders ook niet op den rug, dat d'r veelbelovend zoontje ’t wegsmeet of het sintels uit de kachel waren. Wie in zijn jonge jaren dusdanig met z’n duiten speelt, zal op z’n ouwen dag daar nog naar snakken. Hij, meneer Puggink, had anders gedaan!
	En zeker, dat had hij. Met een klein beetje was hij begonnen, en had zich op weten te werken tot een man, die op zulk een grooten voet leven kon. Gierig of schrokkig was hij nooit geweest, maar had met een dubbeltje een gulden weten te winnen, en, nu hij rijk was, tracteerde hij zichzelven voor de ontberingen zijner jonge jaren door een



	plezierig leven te leiden, en, nu hij geen geld had te ontzien, deed hij dat ook niet. Altemaal waar. Maar ik vond dat ’t niet erg was geweest wat ik gedaan had, ten minste niet om er zoo’n lawaai over te maken, en hij vond van wèl. Hij mocht dat zeggen, en ik moest m’n mond houden, en vandaar dat ’t dien eersten dag al niet goed tusschen ons stond.
	Ik klaagde m’n nood aan Gretchen, en die gaf me volkomen gelijk, wat me weer in m’n humeur bracht. Ze zei dat meneer oud werd, en, als ze dat van je vertellen, beteekent het zooveel als dat je een brompot wordt. Gelukkig wist ik het toovermiddel om meneer in een goeie bui te krijgen, en daar maakte ik ook als ’t noodig was gebruik van. Als je z’n meubelen maar prees en de pracht in de groote kamers, die als een zaal in elkaar liepen, en waarin een piano en een orgel stonden, beide even kostbaar, hoewel er in heel het huis, van meneer en mevrouw af tot de kat in de keuken toe, geen schepsel piano- of orgelspelen kon. Op mijn manier tierlde ik daar dikwijls op, doch altijd ’s morgens als meneer naar zijn kantoor was. Dan waren er alleen vrouwen thuis, en daar kon ik ’t beter mee vinden; eenvoudig omdat ze me in m’n sop gaar lieten koken. Meneer evenwel wou zelf me gaar koken, en daar had ik het land aan.
	Zoo leefde ik, in de uren dat hij weg was, het leventje van een jongeheer, en als hij thuis was werd ik gedegradeerd tot een gewonen schooljongen, die af en toe z’n vermaningen had aan te hooren. Kwam er bezoek, dan beteekende ik voor de dames insgelijks niet veel meer, en deed ik haar



	inderdaad een genoegen door in den tuin te blijven, in den koepel wat te lezen, in ’t kort: door op de een of andere wijze onzichtbaar te blijven, wat ik vooral deed als er een bejaard predikant kwam, een echte huisvriend en tegen wien allen hoog opzagen. En nu was het verschrikkelijk jammer, dat die meneer het maar niet op mij begrepen had. Hoe dat nu gekomen is .... ik wéét het niet. Ik heb ’t altijd heel naar gevonden. Vader zei dat de schuld zeker aan mij gelegen heeft, en vadertje zal toch zeker z’n eigen jongen niet achterstellen. En telkens dacht ik: nu zal ik ’t toch goed zien te maken met dien ouden, braven meneer. Maar als we weer bij elkaar waren, liep ’t dadelijk mis. Hoe zal ik het uitleggen! Ik kreeg een gevoel als een veulen in de Meiweide, rondspringende naar hartelust dwars over de pinksterbloemen heen, en schik hebbende m z’n jolig leven en in die wereld rond hem heen met vanéén-scheurende lentewolken, vol zonnevuur ja, maar óók nog vol Aprilgnl. Een gevoel als dat veulen, wanneer er plotseling een man voor ’m komt met een zweep in de hand en die ’m temmen wil. Ik vrees, ik vrees dat, al hield ik de oogen neergeslagen of afgewend naar den tuin, waarvan de boomtoppen me zachtjes toewuifden .... ik vrees, dat m n lip zich nu en dan onverschillig opgekruld moet hebben en heel m’n wezen iets gekregen moet hebben van.... van een jongen, die heusch weinig op Hein geleek. Had de grijsaard, die voor iedereen zoo aardig kon zijn, me dan ook maar eens een goed woordje gegeven! Misschien wachtte hij dat goeie woordje van mij; maar, vind-je ’t niet gek?.... dat kón met over m’n lippen.



	Dat moet-je nu niet op ’t idee brengen, dat ik een onprettig leven in dat huis had. Dan was ik er niet gebleven, dat is nog al duidelijk zou ik meenen. Maar ik houd er van om je eerlijk de waarheid te zeggen. Mankeert er aan mij wat, dan zou ’t toch gemeen zijn om dat stilletjes onder stoelen of banken te steken. En och, zoo heel veel verdriet heb ik er niet door gehad. Meneer mocht eens mopperen, doch overigens was er geen beter mensch voor mij in heel Rotterdam. Ik mocht hier naar toe en daar naar toe, in de eerste week ’t meest met hem en mevrouw, in de tweede vooral met een zeer prettig logé, ook een predikant, maar een dien ik bijzonder lijden mocht, al aarzelde hij niet om, als hij ’t noodig oordeelde, mij evengoed als z’n drie bengels om de ooren te geven doch naar één ding mocht ik niet, en dat was naar de Rotterdamsche kermis. En om dat meneer Puggink precies andersom als m’n tante in Zeewalden,— daarover telkens aan m’n hoofd lag te zaniken, kreeg ik erg veel zin om er op een goeien keer heen te gaan. ’t Kon me niet schelen met wie; ’t liefst evenwel met Gretchen.
	„Hoor eens, Gretchen,” zei ik, „’t gaat zoo het gaat, maar we moeten samen toch eens de kermis op!”
	Daar wilde Gretchen niets van weten.
	„Waarom niet?”
	„Meneer wil ’t niet hebben.”
	„Zoo.” zei ik een beetje vinnig, „als meneer bijgeval niet wil dat je op je voeten loopt, doe-je ’t dan op je handen?”
	Gretchen brabbelde wat Duitsch en Hollandsch door



	elkaar, wat hierop neerkwam: dat ze die opmerking flauw vond.
	„Toe, Gretchen, ga nu eens met me mee.”
	„Neen; in géén geval Als je er zoo op gesteld bent, ga dan zelf.”
	„Dat kan niet, Gretchen.
	„Waarom niet?”
	„Meneer wil ’t niet hebben!” gaf ik op mijn beurt ten antwoord.
	We schoten beiden in den lach.
	Toch, hoe zot het leek dat Gretchen zoowel als ik hetzelfde antwoord op dezelfde vraag gaven, op de keper beschouwd was dit niet zot. Gretchen kon niet doen en laten wat ze wilde, eenvoudig omdat zij aan de familie verbonden was, en ik mocht toch niet dwars tegen de uitdrukkelijke voorschriften van mijn gastheer ingaan. Dan zou ik een mooi soort logé geweest zijn!
	„Wat is er eigenlijk ook op zoo’n kermis te zien!” zei Gretchen een weinig verachtelijk.
	’t Goeie kind was er nooit op geweest. Of ze jokte me voor dat het schande was!
	„Wat er te zien is, Gretchen? De snel van een arend aan een paardepoot.”
	En ik vertelde haar heel het geval, waarin ze schik had.
	„Nu vraag ik je, Gretchen wat voor kwaad steekt daar in.”
	Ze moest toegeven, dat het niet bijster veel kon zijn. Maar daar zouden wel andere zaken te zien zijn, minder onschuldig dan „de snel van een arend.”
	Heintje’s Groote Vacantie.
	8



	„Te zien?” riep ik heftig uit. „Altijd voor je goeie geld, hoor. Je moet niet denken dat ze alles vlak voor je neus zetten!.... En nu beweer ik, dat, als je geen dingen wilt zien, waar meneer Puggink van flauw zou vallen ”
	„Hola, Heintje!”
	„Wel ja, ik maak me er kwaad om! Als je zulke dingen niet zien wil, ga dan in geen tentje,... dan houd-je meteen je geld in je zak.”
	Gretchen gaf niet dadelijk antwoord. Ze zat weer aan zoo’n dekselsch handwerkje, waar ze bijzonder in verdiept was toen ze me langs haar neus weg en heel zoetsappig vroeg:
	„Welke slechte dingen zijn er dan op de kermis te zien, Hein?”
	Had ik nu ook maar een handwerkje gehad, dan had ik er op kunnen kijken; nu moest ik dat bij die rare vraag op m’n neus doen.
	„Slechte dingen?....” Ik haalde m’n schouders op. „Wat bedoel-je er eigenlijk mee, Gretchen?”
	„Een vraag met een wedervraag beantwoorden, is geen zuiver spel!” lachte Gretchen, plotseling het hoofd opheffende en mij vlak in de oogen ziende met haar ondeugende kijkers.
	Toen had je dat gezanik weer van rood-worden. Dat is toch zoo vervélend! Gretchen had er haar draai in, klapte in de handen en zei dat ’k mij zelf verraden had.
	Ik deed een grooten mond open om die akelige verlegenheid te verbergen.
	’t Hielp mij niet veel. Ik moest en zou opbiechten, wat ik op de kermis in Zeewalden uitgespookt had.



	„Och.” zei ik heel uit de hoogte, alsof ’t eigenlijk te flauw en te kinderachtig was om er melding van te maken, „voor de aardigheid ben ik met m’n kameraads in een waarzeggersspelletje geweest.”
	„O! o!”
	„Brief dat nu maar over aan dien ouwen dominee en aan meneer er bij,” gaf ik haar op dien kreet ruw ten antwoord, „dan lusten ze geen van tweeën vanmiddag d’r eten!”
	„In een waarzeggersspelletje? Maar, Hein! hoe kwam-je daartoe!”
	„’n Aardigheid, Gretchen, niets meer! Daar moet-je nu niet over zitten schreeuwen, of ik moord en doodslag gepleegd heb!”
	t Is toch meer dan erg, dat jij ....”
	„Wel sapristi, Gretchen! Ik was niet alleen!”
	„Ga-je dan met zulke losse kwanten om?”
	Ik keek haar een oogenblik geheel verstomd aan.
	„Losse kwanten?” barstte ik uit. „Wou-je bijgeval dat ik tusschen een doodgraver en een aanspreker ging wandelen!”
	Gretchen lachte luid en hartelijk om deze zotte voorstelling, en toen moest ik meelachen. Gelukkig, want het scheelde weer niet veel, of ’t was ruzie tusschen ons geweest. Dan konden we met flikkerende oogen en koppen als kalkoensche hanen tegen elkaar aangaan, alsof we elkaar levend verscheuren wilden.
	„Je bent toch een gekke jongen, Hein!”
	„O, Gretchen, je moest m’n maats eens kennen. Allen



	fideele jongens! En denk-je, dat die er nu zooveel poeha over maakten om ereis een kijkje in een waarzeggersspelletje te nemen? We geloofden er toch immers niets van!”
	„Was het dan zoo zot, wat ze je voorspelde?”
	„’t Was geen zij, maar een hij, nog al een landgenootvan je, Gretchen.”
	„Foei, dat zeg-je om me te plagen.”
	„Neen!” plaagde ik nu, „want welk fatsoenlijk Hollander zou zich met dat baantje afgeven?”
	„Dat’s beneden alle critiek van je, Hein! En nu zal ik alles aan meneer vertellen, hoor!”
	„Ga je gang,” tergde ik, „maar al vilt hij me nooit zal hij te weten komen wat mij voorspeld is.”
	Gretchen keek weer strak op haar handwerkje.
	„’t Is zeker niet veel bijzonders, wat hij je voorspeld heeft?”
	Ze zei dat leukweg, maar ik doorzag het nieuwsgierige Aagje wel, en besloot haar eens heerlijk te plagen.
	„’k Heb m’n toekomstige vrouw gezien!”
	Dadelijk sloeg Gretchen de oogen op, en haar handen rustten.
	„Ja,” ging ik zeer voldaan over deze teekenen van belangstelling voort, „dat was een heel geheimzinnige geschiedenis.”
	En ik spelde haar een griezelig verhaal op de mouw, van het zwaaien met een tooverstaf, het oprijzen van een nevel, die zich al meer en meer verdichtte, tot eerst de omtrek en daarna duidelijk de gestalte van een vrouw zichtbaar werd.



	„Daar geloof ik geen woord van,” betuigde Gretchen, maar uit de wijze, waarop ze dat zei, begreep ik dat ze er toch wat van geloofde.
	„En hoe zag je toekomstige vrouw er uit?”
	Ik lei m’n hand op m’n hart, en betuigde plechtig dat ik daarin het geheim bewaren zou.
	O jée, toen had ik geen rust of duur meer. Dat een dame veel vragen kon, was me bekend; ’k had m’n heele leven onder de vrouwen gezeten. Maar dat ze er iemand het pad zoo bang mee kunnen maken als Gretchen mij nu deed, neen, dat had ik nooit kunnen denken. Toch heb ik me goed gehouden en niets meer los gelaten dan ik kwijt wilde zijn. En toen het te erg werd, ben ik aan ’t plagen gegaan, en heb gezegd dat mijn toekomstige vrouw precies op Gretchen geleek.
	Dat werd zoo ver weggegooid, dat er geen zicht meer op was.
	„Toch waar, Gretchen; als twee druppels water!”
	Daar had-je ’t lieve leven gaande! Ik was een foeileelijke jongen, nu al, en ik zou een monster worden. Mijn haar stond steil overeind als van een boschduivel en ik had kattenoogen; als ik lachte was ’t net of er een aap grijnsde, enzoovoort. Er bleef geen stukje goed aan me. Nooit zou d’r een meisje zin in me krijgen, en als er zulk een beklagenswaardig schepsel gevonden werd, zou Gretchen haar onmiddellijk een brief schrijven om haar voor mij te waarschuwen.
	Ik knikte haar weltevree toe, en toen ze, half boos, half lachend, vroeg wat dat gekke geknik te beduiden had,



	gaf ik haar ten antwoord, dat ze voor waarzegster in de wieg gelegd was.
	„Wil-je m’n hand ook nog zien, Gretchen?”
	„Loop!” zei ze.
	Ik wilde nu de hare grijpen om daaruit voor haar de toekomst te voorspellen, met andere woorden haar op de allergeduchtste manier plagen, maar daar kwam niets van in. Toen zei ik van haar oogen, neus mond, tanden en haren allerlei zots wat ik bedenken kon, maar niet lang, want een meisje hoort dat niet graag. Om het weer goed te maken, bekende ik dat alles maar uit gekheid gezegd was. Ze wilde dat gaarne aannemen, zonder echter één woord te herroepen van al het leelijke dat ze van mij verteld had, en toen begon ze heusch alwéér over die toekomstige vrouw. Wat droeg ze op haar hoofd, welke japon had ze aan? Wel, wel, vrouwen laten toch nooit los! ’k Heb haar maar zoo goed en zoo kwaad mogelijk antwoord gegeven, en toen eerst was ze tevreden.
	Maar naar de kermis met me gaan, wilde ze niet.
	Goed! Meneer Puggink had er recht op, dat wij geen van beiden zijn gebod overtraden. Doch tegen den Stadsschouwburg zooals hij dien noemde scheen hij zooveel bezwaar niet te gevoelen. Er werd een tooverstuk gegeven, en hoewel meneer noch mevrouw er heen zouden gaan en het voor geen geld van de wereld gedaan zouden hebben, meende ik toch wel opgemerkt te hebben dat hij er zich niet met hand en tand tegen verzetten zou, als ik verzocht dat aardige stuk eens te mogen zien. Dan konden Gretchen en ik er naar toe, Gretchen zoogenaamd om op



	me te passen, omdat ze eenige jaren ouder was dan ik
	Gretchen echter wist niet, of de oude dominee dat gaarne van haar zou zien. Toen begon ik van dien meneer een paar leelijke dingen te zeggen, maar liet dat gauw toen ik bemerkte dat zij in allen ernst boos werd.
	„Weet-je wat,” dacht ik, „’k zal mevrouw in den arm nemen. Heeft die er niets tegen, dan zal ik net zoolang bidden en smeeken, tot zij Gretchen aanport ook eens een komediestuk te zien.”
	„Och ja,” zei mevrouw, toen ik het ’s middags met haar erover had, „’t is een vrij onschuldig stuk, eigenlijk voor kinderen.”
	Dat kon ik in m’n zak steken, maar ik hield me nu maar van den domme.
	Van Gretchen had ik natuurlijk nog niet gesproken.
	„Weet-je wat wel vervelend is, Hendrik,” ging ze voort, „dat je er moeilijk alleen naar toe kunt gaan. En m’n man en ik gaan er niet meer heen.”
	Dat vond ik ook jammer. O, ik zou toch zoo dol graag zoo’n tooverstuk eens zien. In Zeewalden zag ik zoo iets nooit!
	Mevrouw kreeg met me te doen.
	„’k Zou je met het rijtuig kunnen laten brengen en halen ... als m’n man er geen bezwaar tegen had. Maar dan zit-je daar toch heel den avond alleen en dat wil ik niet.”
	„Hè, mevrouw ... als Gretchen
	„Daar zeg-je zoo wat!... Roep de Fraulein eens
	„Fraulein Gretchen!... Fraulein Gretchen!”
	„Ja?” klonk het uit den tuin.



	„Kom eens bij mevrouw!”
	Ze kwam al, riep ze.
	„Gretchen,” zei mevrouw eigenlijk zei ze altijd „Fraulein Gretchen”, maar daar moet ik te veel inkt aan vermorsen, „onze jonge vriend hier wilde graag naar den schouwburg.”
	De kleine huichelaarster zette een paar groote oogen van verbazing op, maar aankijken durfde ze me niet.
	Mevrouw keek eerst Gretchen en toen mij aan. Ik kon niet meer van den lach, en toen doorzag mevrouw het heele spelletje.
	Ze schudde dreigend den vinger.
	„Zoo, z00!... Een samenzwering, zeker?... Dat jonge goedje is nooit te vertrouwen.”
	Maar ze had er schik in en lachte met onze verlegenheid.
	„Dus,” aldus besloot ze, „willen jelui alle twee?... Die malle, kinderachtige Gretchen ook?”
	Achter mevrouws rug gaf ik Gretchen een langen neus.
	„Neen, mevrouw,” haspelde Gretchen, nu ze in vuur raakte, met Hollandsch en Duitsch door elkaar, „ik geef er niets om; maar, ziet u, de jongeheer wel... en zoo’n kind kan niet alleen gaan!”
	Daar moest mevrouw hartelijk om lachen.
	„En nu zou-jij als z’n gouvernante meegaan, hè?”
	„Precies, mevrouw,” plaagde ik, „want Fraulein is wel tien jaar ouder dan ik.”
	„Dat ’s niet waar,” protesteerde Gretchen heftig, „nog niet de helft van die leelijke leugens.”
	„Fraulein, Fraulein,” vermaande mevrouw, „hoe kan-je



	nu jaren leugens noemen. Als je zeventig bent als ik, kind, zal-je ze er veel te lief om hebben om ze een leelijken naam te geven.”
	Gretchen sprak nu heelemaal Duitsch, en gebruikte die zachte taal om er allerlei leelijke dingen, nu niet meer van haar jaren, maar van zekeren kwajongen in te zeggen.
	Mevrouw schudde weer lachend het hoofd, en bracht het vraagstuk dat aan de orde was weer op het tapijt.
	„Hendrik mag niet alleen gaan. Om geen ruzie met m’n logé te krijgen, durf ik niet beweren dat hij niet alleen kan."
	„Dank u, mevrouw!”
	Mevrouw gaf mij een tikje met de lange, houten pen, waarmee zij aan een harer nooit eindigende handwerkjes bezig was.
	„En Gretchen kan absoluut niet alleen gaan, terwijl Hendrik nog te veel kind is om een jonge dame, hoe jong ook, te chaperonneeren.”
	Gretchen klapte in de handen.
	„Dank u, mevrouw,” riep ze op haar beurt.
	„Toch,” zoo vervolgde mevrouw, „zou ik jelui beiden graag dat genoegen gunnen, waartegen ik, voor zoo’n tooverstuk, niets heb. En ... nu ik onder jelui geplaag eens nagedacht heb, vind ik een mooie oplossing.”
	Ze zweeg een oogenblik, om ons in spanning te laten.
	„Hè toe, mevrouw,” vleide ik, „wat is die mooie oplossing?”
	„Dat jij, Hendrik, een brief aan je ouders schrijft en ze uitnoodigt een daagje hier te komen doorbrengen. Ze



	zijn in langen tijd niet geweest en dezer dagen kan ik ze ’t best velen. En .... dan gaan jelui beitjes met vader en moeder naar de komedie!”
	Dat was een verrukkelijke oplossing. Op mijn gewone luidruchtige wijze gaf ik uiting aan m’n blijdschap. Ook Gretchen was er over in haar humeur. Ik wou al dadelijk den brief schrijven.
	„Stil, kinderen,” waarschuwde mevrouw, „’k moet er eerst nog met meneer over spreken.”
	Ik krabde mij eens achter de ooren en stak m’n lip vooruit. Mevrouw zag het, en zei me dat ze het aan meneer trouw zou overbrieven wat ik daar deed. Maar ze zei dat lachend, en zoo rustig als een dame dat doen kan die zeker van haar zaak is.
	Nu was meneer geen weerwolf. Dien dag had hij zelfs een goeie bui.
	„Als Hein z’n ouders er niets tegen hebben, is ’t mij goed,” berustte hij. „Maar dat die malle meid nog naar zulke kinderachtige dingen wil gaan enfin, dat moet zij weten!”
	’t Was Vrijdag toen dit gebeurde. Dadelijk schreef ik. Den volgenden avond hadden wij al het antwoord, dat mijn ouders aanstaanden Maandag zouden komen.
	’k Had ze liever maar dadelijk hier gehad. Want tusschen den Zaterdag en den Maandag lag nog de Zondag. Dan zouden we naar de kerk gaan, waar die oude dominee preekte, en als Gretchen hem bij ongeluk erg tegen de komedie hoorde aangaan en wie weet, dacht ik, wat meneer hem heeft opgestookt gaat ze niet met mij er



	naar toe. Dan zou er voor mij ook de aardigheid af zijn. Want om nu je vader en moeder uit Zeewalden te doen overkomen om met d’r braven Hendrik naar een geoorloofd kermisstuk te gaan kijken bij alle góden van vader Homerus, dat leek zelf wel een komedie!
	Zondagmorgen reden we uit. Meneer met zijn mooie figuur van knap oud man kaarsrecht, zilveren haren en zilveren baard in ’t zwart laken en met een gelaat plechtig en ernstig of hij zelf een hoogepriester was; mevrouw ook al plechtig en ernstig, een statige en nog mooie dame van zeventig jaar, en Qretchen die heel den ochtend geen gekheidje had kunnen velen die alle drie binnenin. Maar ik, zei de gek, koninklijk op den bok bij den koetsier. Voor geen geld had ik in dat koetshokje opgesloten willen zijn bij al die plechtige menschen, en nooit gevoelde ik me meer een echten jongen dan toen ik, naast den koetsier, en gezellig met hem pratend, door dat Rotterdam van den Zondagmorgen reed. Een heel oneigenlijk Rotterdam. Precies een werkman die Zondag houdt, ’t Mooie goed staat hem gek, en je zou z’n daagsche kleeren om z’n flinke body willen gooien, en als ie in z’n overhemd voor z’n deur komt en een meneer na wil apen, lach-je hem uit.
	Dolgraag was ik met den koetsier weer terug gereden, maar ik moest nu ook m’n Zondagsche gezicht zetten, wat mij op dien stralenden Augustusdag evenmin gelukte als dat met Rotterdam zelf het geval was. Mee moest ik in een héél deftige heerenbank, en ’t consigne was: mijn mond houden. Ik vond het een gelukje, dat ik op eenigen afstand net Gretchen in haar gezicht kon zien. Maar dat gezicht



	stond er niet naar, om van een grapje gediend te zijn. Toen keek ik maar eens rond, en zag zóóveel, dat de dominee op den preekstoel stond voor ik er erg in had.
	Vreemd iemand op den preekstoel te zien staan, dien men persoonlijk kent. Had ik tegen dien eerwaardigen en welsprekenden man een onverschillig gezicht durven zetten als hij me op den tand voelde! Zoo iemand dan had zulk een man, zoo hoog boven ons allen geplaatst, daar wel recht op. Hij sprak mooi en boeiend, geen oogenblik dwaalden mijn gedachten af. Geen wonder. Hij sprak tégen de kermis. Een oogenblik had ik een gevoel alsof ik hem wel van den preekstoel af had kunnen halen; maar ik vond deze gedachte op deze plaats en onder geheel deze heilige handeling zoo zondig, dat ik mij over mezelven schaamde. Ik keek even naar Gretchen. Ze was een en al gehoor. En toen ze door mijn hoofdomwenden even naar mij keek, deed ze ’t zoo koud als een ijskegel.
	„Daar gaat de komedie!” dacht ik, en ik wou daarom maar een cent in ’t armen-zakje steken. Maar om meneer durfde ik niet, en daar ik tot mijn diep leedwezen geen stuivertje bezat, moest ik er wel een dubbeltje in offeren; maar de kerk kreeg nu een halfje, dat ik tot m’n onuitsprekelijke verluchting in m’n portemonnaie vond, en dat ik stevig tusschen vinger en duim inknelde, zoodat de koster zeker de overtuiging moet gekregen hebben, dat ik ook voor hem een dubbeltje offerde.
	Na de koffie voelde ik Gretchen aan den tand. O, daar was geen denken meer aan de komedie. Toen ben ik gaan praten, gaan soebatten en smeeken, half gaan huilen geloof



	ik, en dat was van pure nijdigheid. Ik liep ze ’t heele huis achterna en liet ze geen halve seconde met rust. Zonder dat meneer het wist, hielp mevrouw me ook een handje. Ja, als nu Gretchen uit haarzelve niet gewild had, dan zou ik tot Sint-Jutmis hebben kunnen praten. Nu wilde ze wel, stilletjes in d’r eigen, maar ik moest de schuld dragen dat ik ze tot iets leelijks overgehaald had. Welke schuld ik als een braaf en zelfopofferend mensen graag op me nam.
	En zoo zijn we naar de komedie gegaan. Vader en moeder lieten de kindertjes voorgaan, maar hoe het gekomen is dat een paar straten verder vader en moeder vooruit liepen, al maar rondkijkende naar wat ze zagen, en ’t jonge paartje achteraan dat moet-je maar aan Hein vragen als je ’m bijgeval spreekt. We vonden het ook onuitsprekelijk mal om als juffertjes van een kostschool behandeld te worden, ’k Ben er nooit voor geweest om gekleineerd te worden, en als je een dame bij je hebt gaat dat toch heelemaal niet, hè? Of er bij meneer Puggink spionnetjes uithingen, ben ik vergeten. Maar ’k weet wel, dat, als ze er hingen, meneer ons als twee brave kippetjes pootjes naast pootjes heeft zien trippelen, maar toen we uit ’t gezicht en achter vader en moeder waren, hingen we den gebraden haan uit. We waren twee jongeluitjes die naar de kermis gingen. Een beetje verlegen en bang om afgewezen te worden, presenteerde ik Gretchen m’n arm. Die vroeg eerst of ik mal was, maar een poosje later leunde ze er op. Toen was ik zoo grootsch als een hoeker zonder bun. Ik was toen geen jongen meer, maar een cavalier die zijn dame heeft te beschermen, ’k Had lust om ruzie te zoeken met andere soortgenooten die



	ook een dame aan den arm hadden, en binnen tien minuten had ik ’t al heel overwacht. Er vloekte een jonge varensman tegen me, en Gretchen had me heusch niet in den arm te knijpen om me terug te houden, want die stevige knul kon me wel breken en dan weer de stukjes aan elkaar schroeven.
	„Wat hééft-ie toch tegen me?” vroeg ik verbaasd aan Gretchen.
	„Ach,” antwoordde ze in haar eigenaardigen tongval, „je kijkt de menschen te strak aan.”
	„Ja, dat doe ik altijd. Wat drommel, ik kan toch m’n oogen niet in m’n zak steken!”
	Doch Gretchen vertelde me, dat er in Duitschland om dat „fixiren”, zei ze, zelfs duels voorkomen. En toen ik haar zoo aardig hoorde praten, werd ik weer zalig om m’n hart, en vond het onuitsprekelijk heerlijk een meisje aan m’n arm te hebben hangen, met wie je gezellig loopt te praten, net of je de grootste geheimen had. En ’k vergat den varensman; maar mijn vader en moeder vergaten me niet, en die stonden eensklaps voor me en fixeerden op hun beurt ons.
	Gretchen lachte en ik lachte, en Gretchen kleurde en ik kleurde. Maar vader en moeder, die bij lange na geen zeventig telden als ’t echtpaar Puggink, en die, den hemel zij dank, d’r eigen jonge jaren nog niet vergeten waren, lachten toen ook, en daarom was ’t hun eigenlijk te doen geweest loodsten ons in een wafelkraam, waar nu vader en ik ieder een dame tegenover ons hadden. Maar vader moest alles betalen, want, al had ik voor vanavond een meisje, in m’n beurs zag ’t er uit om bij te huilen.



	We kwamen laat in de komedie, ’t Was zoo vol, dat we op een bankje in ’t orkest werden geschoven. Dan kon-je precies zien, dat een tooneelspeler een valsch voorhoofd had en de meeste dames een geweldig rood kleurtje. Een dame, die voor wat heel hoogs speelde, moest beven. Als je dat doen wilt, zoo, dat men het door heel den grooten schouwburg heen ziet, moet-je wel een soort aardbeving op je lichaam toepassen, ’t Was een zot gezicht van dichtbij gezien. Ik barstte in een onbedaarlijk gelach uit en kreeg een duw van Gretchen, die zat te schreien, geloof ik, en een boozen blik van de Keizerin op ’t tooneel, wier heele aandoenlijke rol ik bedierf, want andere menschen begonnen door mij ook te lachen, omdat dat zoo aanstekelijk is.
	Gretchen zei dat ik een hart van steen had, maar ik trok me er niets van aan; en toen de muziek vlak bij ons met een vroolijk mopje inviel, zong ik uit den treure mee. Wat drommel, men is maar eens jong, en wat kunnen mij al die geweldig bevende Keizerinnen schelen!



	Negende Hoofdstuk.
	Het geluk van te zien
	M & aar ik heb Rotterdam nog anders dan uit een F rijtuig of in z’n Zondagspak gezien! De eerste week, toen ik nog de eenige logé was en eigenlijk ’s morgens de vrouwen in den weg liep en dus gemist kon worden als kiespijn, ging ik als het tierlen op de twee muziekinstrumenten mij verveelde, mijn dichtader niet meer vloeide of het snorren in het kamertje, dat de bibliotheek genoemd werd, mij verveelde de stad in, en dan trok m’n hart me naar de zeeschepen. Dan gevoelde ik me niet op m’n gemak in m’n Zondagsche kleeren. Hier had ik wat aan moeten hebben om er mee op een kist of een ton of ergens anders op te kunnen zitten en alles op m’n gemak te bekijken. Ik stond zoo gek tusschen al die bezige menschen. ’k Liep ze ook al in den weg, en toen ik eens in m’n



	witte pakje verscheen, hadden een paar jongens daar wat van te zeggen.
	Dat zijn geen gemakkelijke broeders, die Rotterdamsche jongens; heel ander slag dan bij ons in Zeewalden. ’t Vervelendst vond ik dat ze me voor een boertje hielden. Een was er bij ons in Zeewalden geweest, ’t Was maar één echte straat bij ons, zeid’ie; met een paar stegen en sloppen, en in een daarvan moest zeker aldoor een groote brand zijn, zoo weinig menschen zag-je in die eene echte straat; en hij vertelde dat onze burgemeester meteen kastelein was. Tegen dat laatste kwam ik heftig op; want onze burgemeester was juist een heele meneer, die een buitenplaats had zoo mooi, dat de burgemeester van Rotterdam erg in zijn schik mocht zijn als hij er zoo een had. Ik dacht nu, dat zij op hun beurt over hun burgemeester zouden gaan opsnijden, maar ’t liet hun koud wat ik zei. En toen ik pertinent vroeg hoe zij aan dat rare sprookje kwamen, zei de woordvoerder dat ’t altijd zoo was in zulke nesten als Zeewalden; de burgemeester deed in kruidenierswaren, had een herberg waar je paard en rijtuig kon huren en waar je stalde als je een rijtoertje deed.
	Wat mij het meeste trof, was dat ze weinig of haast nooit hun pet afnamen. Dat kwam, omdat er zooveel menschen in Rotterdam wonen en men elkaar dus haast niet kent. Dat pet-afnemen was in Zeewalden ook in ’t overdrevene. Als daar een meneer van buiten af komt wonen, kijkt hij er eerst vreemd van op, dat alle menschen hem groeten. Hij begint het eerst aardig te vinden en groet beleefd terug, maar woont hij er een poosje, dan gaat hij het
	Heintje’s Groote Vacantie.
	9



	eischen als een recht, en vindt je een lomperd als je hem zonder groeten voorbij loopt. Die vrijheid op straat beviel mij hier in Rotterdam bovenst best, en toen ik een paar dagen met de Rotterdamsche jongens had omgegaan, mocht ik ze toch wel lijden. Ik vond ze zoo vrij, ze smoorden geen duivel op hun hart, en ze durfden alles. Jongeheertjespelen konden zij niet velen, en uit pure menschlievendheid zouden ze mij een weinig verplukt hebben, als ik daar niet voor gezorgd had. ’t Speet me ontzaglijk dat ik m’n daagsche spulletjes niet bij me had, dan zou ik vrijer met ze geworden zijn. Maar wat ik heel gek in hen vond, was dat ze met hun open kijkers, die ze brutaal genoeg konden opslaan, niet half zooveel zagen als ik.
	„Dat komt, omdat je in je durp zoo weinig gewend bent,” zeiden ze.
	Dat kan nu best waar wezen, maar wat óók waar was, is, dat ik geen nieuwsgieriger jongens ontmoet heb dan juist die Rotterdamsche. En de groote rnenschen mochten er in \ dat opzicht ook wezen. Als er twee stonden te kijken, kwamen er al tien aanloopen, en een poosje later waren er misschien wel honderd. Dat gebeurde niet om eens van de Maasbrug het heerlijke, telkens andere gezicht op de rivier te bewonderen, of vandaar naar de stad te kijken, die zoo prachtig kan uitkomen tegen de luchten die óók altijd anders zijn maar dat gebeurde als er een dronken man het aan den stok kreeg met de politie. Zeker, dan bond ook ik geen blinddoek voor m’n oogen. Ik heb een aardje naar m’n vaartje, was moeder gewoon te zeggen, en m’n goeie vader beroemt er zich op in het groote Rotterdam



	geboren te zijn. Maar al was ik wel zoo wijs het niet tegen de Rotterdamsche jongens te zeggen, omdat ik anders van d’r op m’n tabernakel gekregen had, toch blijf ik beweren meer dan de meesten van hen van Rotterdam gezien te hebben; niet van de straatjes en steegjes en pretjes en schandaaltjes, maar van de groote en welige koopstad, en van dat eenige riviergezicht. En vader klopte me er goedkeurend om op den schouder, omdat hij grootsch was gebleven op dat Rotterdam.
	Rare jongens waren het. Ze deden soms precies of heel de wereld alleen om hen bestond, ’k Zou eens op ’n Woensdag vóór het eten een oude nicht bezoeken, die in een ooglijdersgesticht zat. ’t Was een opdracht van moeder, en daarom deed ik het. Een minuut of tien voor het bepaalde uur was ik present, maar werd nog niet toegelaten. Dat ging alles op de klok. En met een menigte menschen, die ook een bloedverwant zouden bezoeken, wachtte ik geduldig in de straat, waar een paar jongens aan het stuiteren waren. Ze wierpen met kracht den stuiter tegen den trottoirband, om hem te doen terugspringen en op die wijze den stuiter te doen bereiken, die midden op de straat lag. Die jongens nu waren letterlijk koning van die straat. De menschen moesten zich maar bergen. Soms vloog de stuiter over den band heen en met zulk een kracht tegen het huis, dat het daverde en de menschen, die op en neer liepen, op zij moesten springen, wilden zij den stuiter niet tegen ’t hoofd krijgen, ’t Was of de jongens ons niet zagen, en eigenlijk deden zij dat ook niet. Want eensklaps riep er een van hen uit, die even wachten moest en toen rondkeek: „Allemachtig,



	jö, wat ’n menschen; wat komen die hier uitspoken?” Of hij antwoord kreeg weet ik niet, want onmiddellijk daarop ontstond er ruzie over een worp.
	’t Was anders wel aardig die wachtende menschen eens te bekijken. De meesten waren ook al niet met hun gedachten op straat, maar in ’t gesticht, vooral de vrouwen die er een kindje hadden en nu ’t een of ander speelgoed bij zich hadden. Ik maakte een praatje met zulk een vrouw, aan wie ik dadelijk kon zien dat ze niet uit Rotterdam kwam. Dat deed dat vrouwtje toch zoo goed. Ze opende ineens heel d’r hart voor me. Ze vertelde, dat ze heel den morgen per boot gereisd had en dat ze uit Zeeland was. Dit was voor ’t oogenblik voor haar het belangrijkste. Maar weldra begreep ik, dat het mij alleen daarom medegedeeld werd, om mij diep te doen gevoelen hoe ver zij van haar kindje was. Andere menschen, die ook van buiten kwamen, schoven bij ons. De een kwam naar een vader kijken, die naar een moeder of een andere bloedverwant. Neen, ik had nooit geweten, wat een groot geluk van God het is twee goeie oogen te bezitten, ’k Zag hoe er naar de bovenramen getuurd werd, en ja, daar vertoonden zich een paar patiënten, die met een bril op naar de bezoekers keken, en dan was er groote vreugde onder sommigen dier bezoekers. „O, kijk eens,” werd er geroepen: „Ze kan al zien!” Er werd gewuifd en gelachen: „Ja, ja, ze kent me ze wuift al terug!”
	Hoewel ik er niets mee te maken had, werd ik aangedaan van blijdschap, alleen omdat het moedertje, dat daar boven voor ’t raam stond te wuiven, weer dien mooien,



	blauwen hemel, die zich zegenend en liefkoozend over de hooge, grauwe gebouwen uitstrekte, weer zou terugzien, en strakjes de groene weiden met de koeien er in en de schuren en de volgeladen oogstwagens en het torentje van haar dorp, waarover in den zomernacht het blauwe licht van de maan zou stroomen. Wat was die wereld heerlijk, héérlijk mooi! Maar wat een gezegende onder de menschen, wat een onuitsprekelijk groot weldoener was de man, die aan diep rampzaligen de goddelijke gave van het gezicht mocht weergeven, de bekwame dokter, wiens naam ik hoorde uitspreken met eerbied er vertrouwen. En toch ... hoe diep rampzalig zou hij zich gevoelen in gevallen dat zijn kunst en zijn bekwaamheid machteloos bleken, en het licht dezer wereld voor eeuwig aan een tot voortleven veroordeelde ontnomen werd!
	Ik had niet veel lust gehad om de opdracht mijner moeder te vervullen. Wat kon mij die oude nicht schelen! Maar nu begon ik te beven van angst, dat zij niet te helpen zou zijn. Nu was zij een diep beklagenswaardig wezen voor mij geworden, en al de dienende geesten in dit gesticht werden voor mij machtige wezens, die haar lot in handen hadden. In de eerste plaats was dat voor mij de dienstmeid, die precies op tijd de deur opende en ons als schaapjes binnenliet. Een groote beklemdheid was over mij gekomen in die holle vestibule, ’t Was of ik weer examen moest doen, en het overgaan van de zware deurschel, die een telaatkomer aanmeldde, deed me een rilling 4oor het lijf gaan. Door mijn bedeesdheid liet ik anderen voorgaan; want ook hier gold de waarheid, dat een brutaal mensch de helft van de wereld



	heeft. Eindelijk kwam aan mij de beurt om te zeggen wie ik bezoeken moest. De weg werd mij gewezen, en na een weinig dwalens stuitte ik op een pleegzuster. Die had zoo iets vertrouwelijks en goedigs over zich, dat ik dadelijk mijn angstig hart voor haar opende, en over m’n oude nicht vroeg, alsof ik jarenlang en niet voor de eerste maal deze aardige jonge dame in de mooie en helder-bruine kijkers had gestaard. Ze was heel beleefd voor zoo’n dommen jongen als ik mij toonde, sprak van een zeer ernstig geval, maar van een operatie die volkomen gelukt was. En toen ze begreep hoe verschrikkelijk angstig ik was, en hoe ik er voor terugbeefde een rampzalig schepsel te zien dat tot altijddurende eenzaamheid en duisternis veroordeeld was, glimlachte ze, en toen straalden die mooie oogen voor me als de lieve zon die schitterend heenbreekt door de regenwolken over vochtige weiden en boomen.
	„Domme jongen,” zei ze, „je verpraat hier je kostelijken tijd en het goeie schepsel wacht je, om het geluk te hebben je te zien!”
	Het geluk van te zien!
	Nu lachte ik ook, met al het geluk dat voor mij opging, tegen het mooie gezichtje, en ik stormde naar het vertrek, dat mij aangewezen was. Toch aan de deur bleef ik aarzelend staan, ’t Was er half donker, omdat voor # 7 één raam de blinden gesloten waren. Ik zag eenige vrouwen zitten, maar één keerde zich met een blij gezicht tot mij, en ja, dat moest die oude nicht zijn. En ik hing haar al om den hals, en vroeg of ze me zien kon, en omdat ze erg doof was, herhaalde ik dateens, en nog eens, schreeuwde



	het in haar oor. Neen, ze moest niet gelooven, en beperken, en hopen... ze moest zien, volkomen goed zien. En toen ze ja zei, en dat ik gegroeid was en er goed uitzag toen was ik op dat oogenblik den Koning te rijk, en knikte tegen de pleegzuster die bij den ingang stond en glimlachend vragend mij aanzag, als wilde zij zeggen: „Zie-je wel, dat ik gelijk had?”
	Geen kwartier later moest zij met een bedenkelijk gezicht mijn kant opkijken.
	Dat kwam zoo;
	Er waren vrij wat bezoekers, leder van hen zocht zijn bloedverwant op en begon op zachten toon een heel vertrouwelijk gesprek: te vertellen hoe het thuis met de kinderen was, of alles naar behooren ging, of men het stellen kon buiten de tegenwoordigheid van haar die hier weken lang opgesloten zat, en van al die dingen meer die men niet aan de groote klok hangt. Omdat mijn nicht zoo erg doof was, moest ik helaas al mijn mededeelingen wèl aan de groote klok hangen, ’t Was nu wel niet veel bijzonders dat ik te vertellen had, maar ik meende het geheele uur met mijn gepraat te moeten vullen. Ik dacht: goeie, oude ziel, je zit hier weer voor dagen zonder iemand van je bekenden te zien, nu moet-je ook eens wat hooren van de wereld daarbuiten. Vooral vond ik het mijn plicht, om ze goed haar geluk te doen gevoelen. Ik vroeg, of ze niet gelukkig was te weten dat ze weer al het mooie van de wereld zou terugzien; terwijl zij tot m’n groote verslagenheid telkens neiging had om over allerlei nesterijen te klagen; over een raam dat ’s nachts open was geweest, een matras die niet



	naar haar zin lag, en dat ze d’r haar niet goed kon opmaken omdat ze geen spiegel had. Ze zei dat heel zacht, bang zeker dat de pleegzuster het hooren zou. Maar ik moest daartegen in schreeuwen; van dat het zeuren was wat ze deed, en al maar over haar groot geluk. De menschen in het vertrek keken eerst naar dien schreeuwerigen jongen. Hij hinderde ze in hun vertrouwelijke gesprekken, dat voelde ik al te goed; maar omdat ik er heusch niets aan doen kon en toch mijn plicht moest vervullen om het uur vol te praten, hield ik mij of ik niets van die blikken merkte en schreeuwde maar toe. Als nicht mij maar verstond, en dat ging kostelijk, hoor! Toen waren de andere menschen wel gedwongen ook een toontje hooger te zingen. Dat ging al krasser, en op ’t laatst was heel de zooi aan’t schreeuwen, of men in een koffiehuis en niet in een kalm, stemmig gesticht was, vol stemmen van smart en ellende. Geen van allen merkten we daar iets van, en dat zou met mij ook niet het geval zijn geweest. Maar de pleegzuster was even weggeweest, en toen ze terugkwam, en ik ze dadelijk zag, omdat het zoon vriendelijke verschijning was, bleef ze half ontsteld bij de deur staan, schudde het hoofd heen en weer en .... keek dadelijk den kant op van den hoofdschuldige, alsof ze zeggen wilde: „Zoo’n herrie hebben we hier nog nooit beleefd, en dat komt alles van dien schreeuwerigen jongen.”
	Neen, dat kwam van die doove nicht. En van blijdschap schreeuwde ik nog harder. Want ik dacht er aan, in welk een ijzig graf dit arme schepsel levend zou begraven zijn, als zij bij haar erge doofheid nog met de ontzettende ramp



	van blindheid geslagen was geweest. En toen ik dat aan haar oor brulde, vergat zij het open raam en de verkeerd gelegde matras en het gemis van een spiegel, en ... eindelijk kwam de glimlach over haar gelaat, dien ik er al van het begin af aan op gezocht had.
	Terwijl ik met nicht aan het praten was, hoorde ik ook stukken en brokken van de gesprekken die overal om mij heen op luiden toon gevoerd werden, en zag ik ook de andere patiënten en hoe zij zich hielden bij het bezoek dat haar gebracht werd. En ik had medelijden met een oud zieltje, dat geen bezoek had. Anders was zij hier onder de andere patiënten gewoon thuis; nu zat ze daar als een vreemdeling. Ze had de pijnlijke oogen gesloten, het hoofd op de borst gebogen en de armen gekruist. Overal om haar heen was drukte en beweging; bij haar alleen was stilte en verlatenheid. Ik wilde nicht naar bijzonderheden van dat vrouwtje vragen, maar durfde niet, omdat ik het op luiden toon had moeten doen en het voor dat vrouwtje onkiesch vond om vlak bij haar over haar te praten. Maar ik tikte nicht op den arm, en wéés ze naar het vrouwtje. Eerst begreep nicht me niet, vroeg wat ik bedoelde, had het weer over wat anders, tot ze me eindelijk begreep, en vertelde dat het vrouwtje heel ver hier vandaan was en daarom maar zelden bezoek had. Toen verleden Zondag al de menschen vertrokken waren, was zij in tranen uitgebarsten, zoo diep ongelukkig had ze zich gevoeld dat niemand haar opzocht. Nicht zelf had daar niet over te klagen, maar als ik vandaag niet gekomen was, zou ze ook alleen gezeten hebben. Dadelijk vroeg ik of ik Zondag terug wilde



	keeren. Dat behoefde niet, want dan kwamen er velen voor haar, en te veel te gelijk mocht zij niet hebben. Toen heb ik er sterk aan gedacht, om dien Zondag expres voor dat oude vrouwtje terug te komen, maar tot mijn schande moet ik zeggen dat het bij dit goede voornemen gebleven is.
	En dan was er nog een en die was bij lange na nog niet oud, integendeel die vermoedelijk den gruwelij ken nacht van duisternis te gemoet ging. Het was nicht, die me dat heel zachtjes, en met een trilling van aandoening in haar stem, mededeelde. Ik huiverde er van, en ’t was of over al het geluk van blijde herleving hier in dit vertrek, een vale schemering voor mij kwam. Met ijzing en ontsteltenis keek ik naar die beklagenswaardige. Bij haar zat een man op jaren. t Was geen heer en ook geen gewoon burgerman. lemand met een gezicht, dat prettig aandeed en vertrouwen inboezemde. Zoo zie-je wel eens een oud man in een dorp of een kleine stad, iemand die veel gezien en ondervonden heeft en de vraagbaak van de buurt is, en vrome lieden zeggen dat het goed met hem staat. Zoo was het ook met dezen krachtigen grijsaard, die kalm en vriendelijk woorden van vertroosting en opbeuring tot die arme jonge vrouw sprak. Ik denk dat het een evangelist was, maar ik ben dat nooit te weten gekomen. Hartelijk dankbaar was ik hem, dat hij zulke heerlijke woorden sprak tot de beklagenswaardige. 1k... ach, ik voelde niet één woord van troost te hebben in het aangezicht van zulk een ellende. Wat zou ik in stomme smart neergezeten hebben, wanneer mijn nicht zoo ongelukkig was geweest als die jonge vrouw! En ik wist niet, of ik voor mijn nicht nog langer



	haar geluk mocht prijzen, waar het arme schepsel niet ver van me afzat, en misschien mijn woorden hooren zou, die vol waren van de weelde der wereld. Over wat anders begon ik te spreken; over onzen hond, over Lie, die in deze dagen eenzaam in Zeewalden achter gebleven was en zeker om zijn baasje treuren zou. Nicht lachte om destreken die ik van Lie vertelde, en zij had het over een duif van haar die eieren lei, telkens twee, en dan een heele poos aan ’t broeien ging. En intusschen sprak de grijsaard aldoor, ik hoorde niet meer wat, omdat ik ’t niet meer wilde hooren. Maar eensklaps luisterde ik wel. Want zachter was de klank zijner stem geworden, en eerbiedig en vol gevoel, als had hij iets heel innigs te zeggen. Verwonderd keek ik zijn kant op. Hij bad, en de jonge vrouw had eerbiedig de handen gevouwen en het hoofd gebogen. Het was niets aanstellerig dat gebed! Als door mijn schuld er niet zulk een geweld in het vertrek geweest was, zou, geloof ik, dat gebed gefluisterd zijn, alleen verstaanbaar voor hem en de bijna blinde. Nu trokken zijn woorden de aandacht, juist omdat ze zich verschuilen wilden en afweken van het rumoer om hem heen. En terwijl ik aan nicht vroeg, hoe dikwijls de duif, die ze Lotje noemde, eieren legde, en nicht zat op te tellen hoe dikwijls dat al van ’t jaar gebeurd was, bad de oude man om een uitkomst die de aardsche geneesmeesters niet meer geven konden. En toen nicht eindelijk met haar optelling klaar was en de andere goede eigenschappen van Lotje begon te roemen, bad hij voor de jonge veroordeelde berusting af, en, indien het licht dezer aarde haar ontzegd mocht worden, dat er dan voor haar een ander licht mocht



	opgaan, waarvan de heerlijkheid onuitsprekelijk is. Toen.... kwam er een glans van hoop op geluk om het misvormde gezicht der veroordeelde... en blij was ik dat nicht het zoo druk had over haar Lotje, want ik snikte het haast uit, en ik had wel zachtjes mee willen bidden met dien ouden man
	De klok sloeg het uur van scheiden. De liefdezuster, die wat had zitten schrijven, stond op, waarschuwde de bezoekers, die hartelijk afscheid namen van de patiënten. »Dag, juffrouw, zei ik tegen het eenzame vrouwtje, knikte nog eens mijn nicht toe en langzaam en plechtig, als bij een begrafenis, door de vele bezoekers die uit allerlei kamers en vertrekken kwamen, ging het naar den grooten uitgang.



	Tiende Hoofdstuk.
	Hein wordt gedegradeerd en verdwijnt uit Rotterdam.
	Éte ie dezer dagen den hemel wel voor ’t bezit S van een paar goeie oogen mocht danken, was meneer Puggink. De drie ondeugende bengels van den vroolijken dominee waren gearriveerd met hun vader en moeder; de Haagsche juffrouw, aan wie ik geschreven had, was ook overgewaaid, en daardoor was het groote huis haast een arke Noachs geworden, ’t Was mijn laatste week, maar die was veel prettiger dan de eerste, en wel enkel en alleen omdat meneer Puggink niet meer alleen mij op de vingers te zien had. De drie gebroeders sloten een groot verbond met mij, en wij speelden op, dat het dikwijls een schandaal was. Kregen we een standje, dan deelden we dat broederlijk samen en elk ging met het vierdepartje van de vermaning zielsgerust zijn verder vroolijk leventje te gemoet. Voor den ouden



	dominee scheen het gastvrije huis nu een soort beestenstal geworden, ten minste ik zag hem niet meer, en ik heb mij daarom niet doodgekniesd. Ik kan ook niet tegen zaniken.
	Dat deed de vader van het veelbelovende drietal allerminst. Die gooide me, den eersten dag den besten dat hij in huis was, de bibliotheek uit, waarvan ik mij geheel meester had gemaakt. Hij gebruikte dit kamertje voor zijn studie en correspondentie, en toen hij er mij op een morgen vond, zittende bij de tafel waarop papieren van hem lagen en waarin ik natuurlijk niet keek omdat zoo iets min zou geweest zijn, pakte hij me zonder veel complimenten bij m’n lurven en zetten me buiten de deur. Voor zulke argumenten heeft een jongen eerbied. Van praatjes en ellen-lange redeneeringen houdt hij niet, en deze dominee hield er óók niet van. Daarom beviel hij mij.
	Daarbij kwam, dat hij op dit geval nooit meer met een enkel woord zinspeelde. Integendeel, hij deed alles om zijn jongens en mij alle mogelijke plezier te doen. We maakten met hem uitstapjes, en hij vertelde ons dan allerlei grappige dingen uit zijn studententijd. Hij was in zijn vacantie en wilde daar plezier van hebben, en dat kan nooit beter dan door anderen het leven plezierig te maken. Hij ging nu en dan een collega bezoeken aan den overkant der Maas, en nam dan de vier bengels mede, die het leven van den ouden heer Puggink dezer dagen niet langs groenende weiden en kabbelende beekjes lieten glijden een geliefd beeld van den ouden dominee. Zoo heb ik heel wat gezien en ondervonden, waar ik nu maar overheen zal loopen, anders kwam er geen eind aan deze geschiedenis, ’t Was



	om je de waarheid te zeggen ook allesbehalve schrijven of redeneeren, wat we bij de boeren in den boomgaard deden. Moerbeien hebben we daar gegeten, zoo groot en sappig, dat het water er me nog van in den mond komt als ik er aan denk. In September moet het daar een paradijs wezen, als de appels en de peren rijp gestoofd zijn. Nu hingen er al kanjers, daar je haast niet van af kon blijven, en een enkele maal bléven we er ook niet van af en sloegen rijp en groen naar binnen, zoodat er een nacht geweest is in deze vroolijke week, waarop het viertal in gezellige eendracht het huis van meneer Puggink met gejammer vervuld heeft, vanwege de buikpijn.
	Ik dacht dat ik doodging, en dat vond ik heel akelig. Niet alleen dat doodgaan, maar er kwam bij, dat ik toevallig dezer dagen met Gretchen en de Haagsche juffrouw, nu eens zonder de drie bengels, die er trouwens ook niets van moesten hebben, de Rotterdamsche begraafplaats Crooswijk bezocht had. ’t Was iets sentimenteeligs van Gretchen,’ die meer zulke buien kon hebben, en alle drie hadden we voor een groot open graf gestaan, waarin een massa kisten naast elkaar geplaatst waren. Eerst had ik er heusch geen erg in, dat ’t zoo akelig was dit aan te zien. Maar toen ik me ging verbeelden, dat er in die kisten nu allemaal dooie menschen lagen, wist ik niet hoe gauw ik weg moest komen. Wel lachte ik de dames uit, omdat die zenuwachtig waren geworden, zeiden ze, maar ik kon ’t toch maar niet uit m’n hoofd stellen die narigheid. En in den nacht toen de onrijpe appels den baas over m’n inwendigen mensch speelden, en ik den jongste der drie bengels, die anders zoo’n praats kon



	hebben en voor den beul nog niet bang was, met een klagend stemmetje aan z’n moeder de geruststellende verklaring hoorde afbidden dat hij toch niet dood zou gaan, gaapte die groote, open kuil van Crooswijk voor m’n verbeelding op, en ach, ik had op ’t moment geen moeder om me gerust te stellen.
	Als je gezond bent, heb-je toch zoo’n praats; geen mensch kan-je deren. En als d’r maar één klein, groen, onrijp appeltje aan t probeeren is of je van binnen brandspuitslangen in plaats van teere ingewanden hebt is al je praats weg, en zit je te bibberen als een juffershondje.
	Alles liep echter gelukkig goed af, en de algemeene straf voor ons vieren was, dat we den volgenden dag op dieet gesteld werden, een ellendig woord, want ’t beteekent dat je niet half genoeg te eten krijgt.
	„Moeder,” vroeg de jongste der drie bengels, die z’n kleur en z’n praats al weer gauw te pakken had, „wat is dat toch gek: een jongen op diëet, moest een jongen zijn die eet, en ’t is er een die niet eet!”
	En dat waren wij volkomen met hem eens.
	Bij die algemeene straf, werd voor mij nog een bijzondere gevoegd. Door die buikpijnhistorie had ik me onherroepelijk geblameerd in de oogen der twee jonge dames. In t begin der week had ik voor haar cavalier gespeeld, was met d r naar Freeriks geweest, we hadden een bootje gehuurd en de dames, die er geen van beiden verstand van hadden, moesten roeien, en ik zat aan ’t roer. Een boot met studenten was op ons afgekomen, en de heeren daarin hadden de dames geplaagd, die hielden of ze er niet van



	gediend waren, maar er dol veel schik in hadden. Dat we niet omgeslagen zijn, is me nog een raadsel. Toen al had ik gemerkt dat, als er andere heeren kwamen, die toch nog heel jong waren, ik zooveel als een nul in ’t cijfer werd. De Haagsche dame, die nog altijd een weinig op mij gepiqueerd was om het schrijven van mijn brief, was in dat jaar wel tien jaar boven een jongen als ik uitgewassen. Een meisje is veel gauwer groot en trekt dan den neus op voor den speelmakker, met wien ze nog niet lang geleden stoeide en ravotte. Toen ik me bij het drietal bengels gevoegd had en eigenlijk meer van een jong veulen dan van een jongen meneer weg kreeg, begon het al mis te loopen met de achting die de dames volgens mijn meening aan mij verschuldigd waren. Na de buikpijnhistorie was ’t glad gedaan, en de Haagsche dame was het die me ongemakkelijk op m’n nummer zette.
	’t Was bij een gelegenheid dat ik met beiden een eindje den Bergweg opgewandeld was. Ze hadden een heel vertrouwelijk gesprek, en niets is er vernederender voor een mannelijk wezen, dan wanneer hij loopt met twee dames die een vertrouwelijk gesprek onder elkaar voeren. Je voelt dan al dadelijk dat je niet meer in tel bent, dat je eigenlijk evenveel voor d’r beteekent als de hond die meekuiert. Gretchen had ’t er over dat ze wel spoedig geëngageerd zou zijn, maar voor de Haagsche, die nota bene een jaartje ouder was dan ik, heette de rechte Jozef nog niet gekomen te zijn. Ze had al een hoop aanbidders afgewezen, vertelde ze, en laatst was een timmermansknecht, die bij haar vader aan huis werkte, voor haar op de knieën gevallen. Verbeeld je, ’t was compleet een schandaal, zei ze. Toen wilde ik haar wat
	Heintje’s Groote Vacantie.
	10



	plagen, en zei dat ik nieuwsgierig was wat zij tegen mij zou zeggen als ik voor haar op de knieën viel. Sakkerdrie, wat ben ik toen op m’n nummer gezet! Niet met vee! woorden, maar ’t was of de dames nu pas merkten dat er een soort jonge hond naast d’r liep. Een venijnige toespeling op het eten van onrijp ooft, en een verre toespeling op de omstandigheid dat sommige schooljongens te vroeg in de lange broek komen, ’t Was uit, hoor, wanhopig uit!
	Als je gedegradeerd bent, is dat heel vervelend. Toen de drie bengels gekomen waren, was ik hun meerdere, hun leider, en de dames en ik konden, van de hoogte der veranda af, hoofdschuddend op de dolheden der drie jonge veulens in den tuin neerzien, en ze met onze wijzere wereldbeschouwing nu en dan vermanen. En na dat standje wist ik wel dat m’n plaats niet meer op die verhevenheid der waarschuwing kon zijn, doch dat ook ik vermaand en berispt moest worden. Tegen degradatie kan-je niets doen, want je wordt gedegradeerd. Als je er dan je goed humeur maar niet door verliest, en je maar thuis leert gevoelen onder je nieuwe makkers, die je heusch nooit ontzien zullen omdat je ze vroeger op die hooge veranda gecommandeerd hebt.
	Met hart en ziel heb ik toen opgespeeld met het kostelijk drietal, verwilderd als je door een degradatie wordt. En ik geloof dat het voor het heele huisgezin, behalve natuurlijk voor de meer gemelde bengels, een heele opluchting was, toen ik, nu niet per rijtuig, maar doodeenvoudig op m’n apostelpaarden, het groote huis verliet, waar m’n jongeheertjespelen zoo deerlijk mislukt was.



	Elfde Hoofdstuk.
	Hein ontdekt een geleerd neefje te bezitten en ontstelt daar hevig van.
	eerlijk als je na een reisje thuiskomt. Heelemaal = illüs opgefrischt scluiit'-je even behaaglijk in je gewone leventje, als je corpus dat doet in je daagsche kleeren. Nu voel-je dat je thuis toch meer eigen baas bent dan je wel ooit gedacht had. En ’t mooi van je eigen wereldje zie-je nu beter dan dat vroeger het geval was. Je gaat vergelijken met wat je gezien hebt, en dan begrijp-je heusch niet waarom je vroeger met je makkers verachtelijk hebt kunnen spreken over die vervelende pan hier. Die makkers zijn ook blij als ze terug zijn en het heele standje weer bij elkaar vinden. Samen zoek-je den klimboom op, waarin ieder zijn eigen plekje heeft, of de bank aan t water waarop je domino speelt met stukjes papier die je als ’t waait met een mes er in vastprikt, of den wal waarvan je dat prachtige uitzicht hebt ver over land en water heen. En dan de vrijheid



	van de vacantie die je nu pas voelt! Regent het, dan ga-je op zolder wat knutselen, of je zit eendrachtig voor het open zolderraam en plaagt de menschen door ze met van die rooie beien te werpen die in Augustus aan sommige boomen groeien. Die Augustusregen heeft nooit dat akelig kille als in de maand Februari. De droppels voelen zoel aan, en je weet het vooruit dat ’s avonds door de dikke regenlucht heen lange rooie strepen van de ondergaande zon getrokken worden. Op die avonden is er een zoele, vochtige warmte, die je eigenaardig aandoet, en je gaat denken en praten over den tijd dat je groot zal wezen. Een verlangen komt over je, dat je geen naam kunt geven, ’t Is of er iets gebeuren moet in den zwoelen nacht die komen zal. Daar moest oorlog komen, zeg-je tot elkaar. Vannacht moesten plotseling de trompetten schetteren en vuurpijlen als alarmsignalen van den toren opgaan. Dan zou-je in ’t donker de soldaten hooren aansnellen, fakkellicht zou een bloedrooden gloed werpen over al die verschrikte lieden, haastige bevelen zouden weerklinken; maar dof zou door al dat geweld van klokgelui en wapengekletter het gerommel van kanonschoten tot je komen. En als je daarover in ’t halfdonker van den zwoelen avond liep te praten, begon-je hart te bonzen, want je hóórde een zwaarmoedig gerommel: van den donder ginder ver over de zee. Flauw bleekte het weerlicht aan den gezichteinder, en groote, warme droppels vielen neer. Even maar, en je ging er niet voor naar huis, want je wist wel dat er geen onweer zou komen, dat het een van die broeiende nachten van de Oogstmaand zou worden, die je liefhad, omdat je zelf loom en lui was en



	vol verwachting van groote dingen, die in je leven komen zouden.
	En je makkers hadden neefjes te logeeren, die allerlei verhalen hadden van hun scholen. Dan vertelde-je hoe ’t bij ons toeging; je overdreef om ze er toch een idee van te geven wat een prettig leventje wij hadden. Want dat prettig leventje voelde-je nu, en ’t kon-je soms gebeuren een gevoel te hebben of je weer verlangde naar de school. Niet om lessen te leeren en standjes te krijgen en strafwerk te schrijven, maar om te weten hoeveel nieuwelingen er zouden komen en wat voor panharingen dat wezen zouden. Vroeger moest ieder nieuweling een koek meebrengen, maar al vóór onzen tijd was dat te kinderachtig gevonden. Wij al hadden ieder wat sigaren meegebracht, die de hoogste jongens onder elkaar verdeeld hadden en opgerookt ook, hoewel ze luide verkondigd hadden dat het stinkstokken waren. Wij van onze klasse zouden nu misschien ook mee mogen deelen, en als er nu reeds een aanstaand nieuweling ons vol eerbied opzocht en rond ons kwispelstaartte omdat hij bang was voor zijn jaar groen-loopen, gaven we hoog op van het soort sigaren dat we gewoon waren te rooken. Dan zuchtte de tobberd en zei dat het nog niet zeker was of hij het doen kon, want dat hij nog examen moest afleggen om op ’t gymnasium te komen. We haalden onze schouders op voor een kind dat nog in den angst zat voor een toelatings-examen. Neen, dan hadden wij wat anders achter den rug! En met ontzag zag de kleuter op tegen die groote jongens, die al zooveel ervaring hadden.
	En dan ieder op zijn beurt zorgde er voor, dat zijn



	trouwe kameraden een pretje hadden. Men kan het elkaar zoo gezellig maken, als men maar wil. Als voorbeeld zou ik je kunnen vertellen hoe ik er op mijn beurt voor gezorgd had, dat we voor een daagje boerenknecht speelden. De notaris bij ons had voor zijn plezier dicht bij de stad een mooie hofstede. Ik kende hem heel goed en was dikwijls met hem er heen geweest. Toen ik hem vroeg of ik met nog een paar jongens daar een daagje door mocht brengen en heelemaal het boerenleven, ook op ’t veld, mee maken, had hij er niets op tegen. Mijn maats vonden het erg leuk, en we hebben veel schik gehad. Ik moet echter nog zooveel vertellen, dat ik dat gedeelte van de geschiedenis maar oversla, en er misschien later wel eens uitvoeriger op terugkom, t Is het heusch wel waard, want het boerenleven is toch zoo mooi. Nu echter wil ik dat alles maar laten rusten. Van onze tochtjes door het eiland: vroeg op pad gaan met veldflesch en boterhammen, en ’s avonds doodmoe terugkomen, dat je zoo op je bed viel en dadelijk in slaap was; van ons kampeeren voor een heelen achtermiddag in de duinen; van ons baden in de branding, het vuurtje-stoken in de ruïne van een ouden vuurtoren; het verdeden van een heelen troep jongens in twee partijen, die dan met elkaar ver den polder ingingen of den langen dijk langs, en oorlog gingen voeren met elkaar; van het maken van vliegers, zoogenaamd voor jongere broertjes, maar eigenlijk voor het eigen plezier van ons, groote lummels. Wat zou er van terecht komen als ik dit alles ging oplepelen! Maar één zotte geschiedenis uit deze dagen moet ik toch nog even ophalen.



	Met m’n oom was ik naar een dorp gereden, waar hij zaken had te doen en mij zoolang onder dak stopte bij alweer een oom van hem. Als je ’t goed uitzoekt ben-je allen min of meer in de familie. Dolgraag was ik meegegaan, want, als ik in dezen tijd van ’t jaar aan een dorp dacht, kreeg ik van zelf een lucht van appeltjes en peertjes en kroozen en bij gebrek aan die begeerlijkheden van hooi en paarden en koeien in m’n neus. In plaats echter van in een boomgaard of in een tas, werd ik in een kamertje gestopt, waar een zoon van den oom van mijn oom, dus een stuk neef troonde, een heerschap dat een paar maanden ouder kon zijn dan ik.
	„Dag neef,” zeid’ ie, en ik neefde terug, maar al dadelijk had ik niet veel behagen in ’m. ’t Rook naar geleerdheid op dat kamertje, een vettige lucht van sommen over korting van betaling en zoo, die ik nog verder ruik dan de wildeman het menschenvleesch, met één klein verschil echter: dat de wildeman er op af komt, en ik niet weet hoe gauw ik m’n biezen moet pakken.
	Waarvóór de ziel zat te leeren, weet ik niet. ’t Kan best wezen dat hij ’t me verteld heeft, maar ik kreeg een halve nachtmerrie van den schrik toen hij me al zijn geleerdheid ging luchten, en daardoor vergat ik alles en nog eens alles en zat als een onnoozele tobber voor dit stuk van een lange-pijp.
	Zoo waar als ik leef, hij kwam me met een vraagstuk aan boord. Van een man die zekere geldsom over een bepaalden tijd moest afbetalen, maar met krabbelen en bijten ’t in allerlei payementen deed, en daardoor nu een zoet



	winstje en dan alweer een schadepostje had.... dat je je lakensche bril moest opzetten om die voordeeltjes of schadepostjes op te sporen. De geleerde neef had dagen over die som gezeten, verzekerde hij. ’k Wou ’t best gelooven; maar ik zat, als t dan moest, werentig liever op een ei te broeien. En nu vroeg hij, of ik die som eens probeeren wou.
	Ik was er heelemaal kapot van, want de neef had gehoord dat ik wiskunde leerde enzoovoort, dus zou voor mij die som een niemendalletje zijn.
	k Moest toch een klein beetje de eer van ons gymnasium ophouden, al gevoelde ik ’n kriebeling in m’n hand om dat malle rekenboek door de open raam de wijde wereld in te smijten. Ik trok hééle rimpels in m’n hoofd van geleerdheid, en boog me over ’t voorstel. Maar toen werd het me door al die wonderlijke betalingen en ’k zag in de gauwte nog een som van ruiling, waarvoor ik zoo bang ben als voor den dood, omdat ze bij mij altijd fout uitkomen toch een beetje al te bang.
	„ k Zal gek zijn, dacht ik, „en in m’n heerlijke vacantie m’n hersens gaan krenken .... daar is de kortste dag van ’t jaar nog veel te lang voor!”
	„Neefje, vroeg ik, „hebben jelui geen boomgaard?”
	Ja, dien hadden ze .... Maar die 50m!....
	„En groeien daar lekkere appeltjes?”
	Hij keek eerst naar het rekenboek, of hij in ’n zuren appel gebeten had; maar zoetjesaan begon z’n eigenwijs neusje toch wat te glimmen.
	Maar die som, die som
	„Kom, neef, zei ik, „wat kunnen je nou die taaie



	dingen schelen!... Als jelui bijgeval witte pruimen hebt, zou-je me een groot plezier doen om me er een paar te bezorgen.”
	Hij kreeg ze van zijn moeder. En stélen deed hij niet, zei hij.
	Dat kon ik in m’n zak steken, en ik deed dat dan ook maar. Als ik die som maar van m’n lijf kon houden.
	„Hèb-je ze van middag gehad?”
	Of ie!
	„Hèb-je er nog?”
	Neen, hij had ze in zijn kraag geslagen.
	„O, jou oolijkerd,” riep ik uit, „dan zit jij een raar soort van sommen te maken!”
	Hij kon geen plagen velen en werd boos.
	„Sapristi,” dacht ik, „als ik ’m nu eens nijdig kon maken!”
	’k Wist niet of ik hem aan kon, maar ik wou toch wel eens probeeren hem door elkaar te schudden, dat die sommen eens wat zakten, zooals je dat bij den filter op den koffiepot doet.
	Hij was er echter te lijmerig voor, en begon te vertellen dat hij Fransch leerde.
	„Le riz tenta le rat, le rat tenta le riz, le rat tenté tenta le riz tentant,” brabbelde ik heel snel.
	„Hè?” vroeg hij met een gezicht van er nu heelemaal niets van te snappen.
	„Oui, m’n kneutje,” gaf ik ten antwoord, „sikathooi en bokatookmee ”
	’t Moest eigenlijk een ram zijn, maar ’t was een bok geworden vóór ik er erg in had.



	„Maar dat is Hollandsch!” bracht hij niet zonder eenige aarzeling in ’t midden.
	„Neen,” antwoordde ik, „Spaansch; want er komt een bok in voor, dat hoor je toch wel; en een kraai spreekt nog gauwer Grieksch as een bok Spaansch.”
	„Je houdt me voor den gek,” dreigde hij.
	„ t Is zonde.... hoe köm-je er aan?”
	Ik moet toen zoo onnoozel gekeken hebben, dat hij gerustgesteld werd, en me ging vertellen dat hij in de mooie taal der vroolijke Franschjes al bij de onregelmatige werkwoorden was.
	Ik maakte een gebaar van ontsteltenis en zette een verschrikt gezicht.
	„Heere, zei ik, „kan een werkwoord óók al onregel matig wezen”?
	„Wist-je dat niet?”
	„Hoe moest ik dat weten? ’k Dacht dat alles een regel had.”
	„Ja, maar er zijn ook regels voor de onregelmatige werkwoorden.”
	„Je ijlt! Hoe kan d’r nu iets regelmatig onregelmatig zijn?”
	Dat wist hij niet, en hij zat me met een paar beschaamde kaken aan te kijken.
	„Je bent een rare jongen,” sprak hij eindelijk.
	„Dat zijn alle Zeewaldensche jongens!” blufte ik, „een soortje, jo, dat je wel bevallen zou als je er een zak zout mee gegeten had.”
	Daar fleurde hij heelemaal van op. In een van zijn zwaarmoedige boeken had hij die uitdrukking gelezen, en



	hij wist waar die vandaan kwam. En in Rusland at de Tsaar altijd wat zout als hij ergens kwam.
	„Krek,” zei ik, „en weet-je wat de Tsaar toen deed?”
	„Neen?”
	„Wel, hij kreeg er dorst van en dronk z’n eigen haast een ongeluk.”
	Nu moest ie toch ook eens lachen; z’n enge sommen keerden er zich van om in zijn rekenboek.
	„Je moet eens een daagje in Zeewalden komen,” zei ik, „dan zal-je schik in je leven krijgen. Maar dan moet ik je één goeien raad geven.”
	„En dat is?”
	„Al dat gegons van sommen en onregelmatigheden voor je houden, want daar houden de jongens bij ons niet van.”
	„Ze moeten er toch van leeren!”
	Ik maakte een komiek gebaar.
	„Of ze! Dat ze er groen en geel van worden. Maar als ze er niet mee noodig hebben, krijgen ze weer dT gewone kleur, net als ik die nou voor je zit. ’t Is een vrijgevochten zootje bij ons, en als je goed slootje-springen kan en sterk bent en d’r op durft slaan, zal-je ’t er best onder wennen.”
	Hij keek naar buiten, en ’k geloof dat de arme sukkel het heimwee naar ons vroolijk leventje begon te krijgen.
	Ik had toen wel wat met hem te doen, en vertelde hem daarom alles wat mij van onze streken te binnen schoot. Maar naar Zeewalden durfde hij toch niet komen, dat merkte ik heel gauw. En toen ik dacht dat ik ’t al met hem gewonnen had, en uit dit stuk mummie frisch en gezond den



	jongen voor den dag had gehaald, begon hij waarachtig alweer met z’n geleerdheid!
	„Ken-je Engelsch,” vroeg hij.
	„Jawohl.”
	„En Duitsch?”
	„Yes, Sir Maar weet-je wat ik niet kan?” liet ik er haastig op volgen.
	„Wat dan?”
	„Met m’n grooten teen achter m’n ooren krabben.”
	Hij slingerde mij iets naar ’t hoofd, dat veel weg had van een verwensching.
	„Word-je kwaad?” vroeg ik hoopvol.
	„Neen ... maar je zit maar gekkenpraat te verkoopen.”
	„Doe-jij dat dan ook eens!” moedigde ik aan.
	»’k Wou dat je maar niet gekomen was,” zei hij.
	„Ik ook! gaf ik onmiddellijk ten antwoord.
	Hij wou wat zeggen, zeker dat ik op kon hoepelen; maar hij had er het hart niet toe.
	Toen vroeg ik het hem maar.
	„Graag,” zeid’ie. „Als je niet gekomen was, had ik misschien m’n sommen af.”
	„Zegen d’r op!” wenschte ik hem toe, terwijl ik opstond. „En nu wou ik je nog één vraag doen, neefie ” ? ?
	„Of je gauw in Zeewalden komt onder de lieverdjes van ’t gymnasium.”
	Hij werd rood als bloed.
	„’k Wil met zulke gemeene jongens niet omgaan,” riep hij.



	Wat was hij lekker kwaad! Ik groeide er in van plezier.
	„’t Is je geraden ook,” beet ik terug, „want ze zouden je levend villen, jou vervelend stuk stopverf!”
	„Ga je weg!” schreeuwde hij, en gooide een liniaal naar m’n hoofd.
	’t Spreekt van zelf dat ik toen niet wegging, ’k Had de deur al open, maar sloot die weer, en kwam dreigend op hem af.
	„Moeder!” riep hij uit het raam.
	Als hij dat niet geroepen had, zou er zeker een krasse vechtpartij op het kamertje hebben plaats gehad. Nu overviel mij zulk een gevoel van walging, dat ik geen oogenblik langer meer blijven kon. Ik smeet de deur achter mij dicht dat het daverde en ging het dorp in, waar ik gauw genoeg een paar andere jongens vond, die een lucht van gras en hooi en melk en van den stal wat weet ik het? die de lucht van een boerenstee midden in het vrije veld aan d’r lijf hadden hangen, en die me vrij wat beter bevielen dan die droogpruimer op zijn benauwd kamertje.



	Twaalfde Hoofdstuk.
	Een nieuwe ramp en hoe de notaris daar munt uil sloeg.
	|p|C i f*’ a- dat waren heel wat andere maats. Zij bluften niet, en toch merkte ik al spoedig dat zij mij de baas waren. In ’t slootjespringen namelijk, waartoe wij bij dat dorp volop de gelegenheid hadden. De rakkers stonden voor niet één sloot, hoe breed die mocht zijn. Telkens voorspelden ze dat ze ’t niet halen zouden, maar ze haalden het altijd, en als ze aan den overkant waren, wachtten ze bedaard af wat ik zou doen. Ik kon het gerust wagen, zeiden ze heel kalm en stampten met de voeten vlak langs de sloot, om me te bewijzen dat ie niet zoo breed was als het wel leek, en dat, wanneer ik maar even het randje kon halen, er geen denken aan was dat ik een paar natte voeten zou krijgen. Wat kon ik anders doen dan telkens den sprong wagen? ’t Was of die twee boerenjongens een stadsheertje in me zagen, een praatsmakertje dien



	ze eens een lesje wilden geven. En dat lesje hebben ze me gegeven ook.
	’t Ging lang goed, en ik werd er roekeloos door; maar eindelijk kwam er een sloot die een haartje te breed voor mij was, en wel sprong ik vlak bij ’t kantje, maar nog net in het drassige, zoodat mijn bottines tot boven het elastiek in ’t water wegzonken.
	Voorover was ik gevallen, met mijn handen ver over den kant, maar ik was er gauw uitgekrabbeld en de fideele jongens hielpen mij trouw in het afspoelen der bottines, die ze me echter zelf lieten uittrekken omdat het door de modder een te vies baantje was, en in het uitwringen van m’n kousen. Een poosje de hulp ingeroepen van ’t Augustuszonnetje, en voeten, kousen en schoenen waren droog; de laatste echter van een verdachte doffe kleur, wat gelukkig niet lang merkbaar bleef, doordat het witte stof van den weg er in een dikke laag overkwam, zoodat oom het niet merkte toen ik na een poosje, bij hem in het rijtuig steeg. Thuis zou ik ze in de keuken bij ’t fornuis zetten, en, omdat ik er dan moeilijk in kon blijven staan, gauw m’n daagsche aantrekken, en zoo zou ook dit ongeval in m’n leven naar ik hoopte ongemerkt door de over mij gestelde machten voorbijgaan.
	Helaas, dit heeft aldus niet mogen zijn. Zelden heb ik van zulk een nietig ongelukje, dat in een vacantie elk uur van den dag aan mij of m’n makkers kon overkomen, zooveel verdriet gehad. Wie had ooit gedacht dat de sufferd van een werkvrouw, die ongelukkig juist dien dag bij ons aan ’t plassen was, en die ik, om baas over ’t fornuis te worden,



	wel in het vertrouwen moest nemen, zoo ongelooflijk dom zou zijn om m’n bottines in den oven te zetten! Ze heeft het altijd ontkend, maar hoe was het anders mogelijk geweest dat ik er den volgenden dag slechts één met groote moeite en de tweede in ’t geheel niet meer kon aantrekken? Zoo gekrompen waren ze! ’t Volle oordeel viel nu op mijn hoofd, en ik was heusch heelemaal in mijn wiek geslagen. En dat was geen wonder. Weet ge nog wel uit den tijd vóór mijn examen, hoe ik een van m’n trappers opengescheurd had aan dien gemeenen spijker, en, na veel leed omdat ik m’n Zondagsche niet mocht dragen, voor straf een paar heel ordinaire daagsche schoenen kreeg. Die waren door mijn logeeren bij meneer Puggink en mijn andere uitstapjes ongemerkt in de vergetelheid van het kastje geraakt. Moeder had er nu en dan een toespeling op gemaakt, maar ik redde mij er telkens uit door te zeggen, dat ik op m’n voetreisjes met meneer Van Heerle en zijn zoontjes volgens zijn eigen schrijven veel zou moeten loopen, en dat het daarom geraden was m n voeten goed in m’n bottines te wennen. Door die ezelachtige stommiteit nu van onze werkvrouw, bezat ik plotseling niet meer dan één paar, en wel die ongelukkige schoolschoenen.
	„’t Geval is zóó verschrikkelijk,” verklaarde moeder plechtig, „dat ik het niet tegen je vader durf zeggen.”
	„Welk geval?” vroeg opeens een stem, die niet aan een onzer huisgenooten behoorde.
	Moeder en ik, die het te druk hadden om op iets anders te letten dan op de groote zwarte vlek welke er zoo plotseling in m’n leven gekomen was, keken op. En den deurknop



	in z’n hand, stond daar die aardige notaris, bij wien ik op de boerderij had mogen zijn.
	Moeder lei hem in kleuren en geuren het geval uit, en ik zat er als stomme getuige bij. Of liever: als de booswicht, die het groote kwaad bedreven had.
	De notaris schudde het hoofd.
	„En nu kwam ik juist vragen, of Hein even mee heen en weer naar de boerderij ging!”
	Dadelijk sprong ik op.
	„Wel, meneer, dat kan ik toch we 1.... Als u maar even wachten wilt.”
	„Zeker,” glimlachte hij, „want ik ben om je gekomen,... om je wat moois te laten zien dat ik pas aangekocht heb.”
	Op m’n kousen vloog ik de kamer uit, en binnen een paar minuten kwam ik gelaarsd en gespoord terug.
	„U bederft den jongen,” zei moeder.
	„Dat ben ik nog niet met u eens,” gaf de notaris ten antwoord. En zich tot mij wendende: „Ben-je klaar, Hein!”
	„Ja, meneer!”
	„Vooruit dan!
	We waren weldra buiten, en we praatten honderd uit. Hij van de mooie zwanen die hij er bij gekregen had, ik van den konijnenberg dien ik op een van mijn tochtjes gezien had. Eerst gingen wij naar zijn haast eindeloozen boomgaard, dien hij zelf had aangelegd. Hij liet me de spruitjes zien die uit den grond kwamen, honderden bij honderden, en die alle gekweekt waren uit doodeenvoudige appelpitten. Zijn kinderen mochten geen pitje weggooien, en ze deden
	Heintje’s Groote Vacantie
	n



	dat ook niet, omdat ze er schik in hadden uit die onaanzienlijke pitjes spruitjes voor den dag te zien komen, die later weer overgeplant werden, en nog eens overgeplant... ja, zoo fijn weet ik dat niet. Maar je kon het in den boomgaard zien. Allerlei afdeelingen had-je er in, en ’t was aardig op te merken, hoe uit het kleine het groote geboren kan worden.
	Na het bezoek aan den boomgaard kregen de zwanen een beurt, en ik stond stil van bewondering.
	„Weet u waarop ze lijken, meneer?”
	„Nog niet, Hein.”
	„Op edellieden uit den ouden tijd.
	„Hoe kom-je daaraan?”
	„Wel, kijk maar ’t is net of d’r kop rust op een plooikraag.... zoo prachtig zijn daar die veeren.”
	Hij vond dat ik gelijk had.
	„En weet-je wat ik nu heel aardig Vind, Hein?”
	„Neen, meneer.”
	Hij keek me glimlachend aan.
	„Dat je aan edellieden en plooikragen denkt, en heelemaal vergeet dat je maar één paar schoenen op de wereld hebt.”
	Inderdaad dat was ik gansch en al vergeten. Steelsgewijze sloeg ik een blik op de besproken voorwerpen. Wat zaten die toch heerlijk gemakkelijk; ik voelde eigenlijk niet dat ik ze aan mijn voeten had.
	Toen sloeg ik mijn oogen naar hem op.
	„Waarom zegt u dat?”
	„Laten we naar de stad terugkeeren, Hein; ik moet op



	mijn kantoor zijn.... En onderweg moet ik er toch nog eens met je over praten.”
	We wandelden nu op den weg stadwaarts, ’t Was heerlijk weer, overal vogelengezang, alles was vol van het geluk van den zomer. Van ons allebei stond het gezicht zoo vroolijk en opgewekt, als het maar bij mogelijk kon. Ik zag dat bij hem, hij bij mij, en hij bracht het onder woorden.
	„Je zet een gezicht of je schik in je leven hebt, Hein.”
	„Dat heb ik ook, meneer.”
	„En een uurtje geleden zat-je in zak en asch.”
	„’k Was kinderachtig, meneer.”
	„Neen, ’t was erg ongelukkig voor je.... Zoo’n ramp moest juist jou treffen.”
	Hij zette een heel ernstig gezicht.
	Verbaasd keek ik op.
	„Welneen, meneer!” riep ik uit, „was ’t nou niet erg gelukkig dat ik nog een paar schoenen had?”
	Hij kon zich haast niet meer goedhouden.
	„En als je dat nu eens niet gehad had?”
	„A 15.... a 15.... Ja, als de hemel valt zijn we allemaal dood!”
	Nu lachte hij ook.
	„Met jou valt niet te praten, Hein!— En toch wou ik dat doen.... Geen zedeles, hoor; die krijgen jelui in je vroolijke jaren veel te veel... en ja, lach maar... die gaan ’t eene oor in en ’t andere uit. Maar... weet-je wel hoeveel soorten van menschen er zijn?”
	„Hoeveel soorten van menschen?!!”
	En in mezelf dacht ik; „Wat’n gekke vraag is dat nou!”



	De notaris raadde m’n gedachten
	„Je denkt: een zot kan meer vragen dan tien wijzen beantwoorden kunnen, is ’t niet, Hein?”
	Ik durfde geen ja zeggen, maar aan m’n glimlach zag hij wel wat ik eigenlijk bedoelde.
	„D r zijn wel honderdduizend soorten van menschen, meneer. Menschen met bruine, blauwe, zwarte, gele en misschien wel rooie oogen; menschen met groote neuzen, kleine neuzen, met neuzen die ze opspelden voor ’t morsige weer, met ”
	„Houd maar op,” riep hij uit, „ik zie wel dat ik op school je meester niet zou kunnen zijn. En daarom wil ik zelf je maar zeggen, dat er twee soorten van menschen zijn.”
	„Waarnaar verdeelt u ze dan?” vroeg ik eigenwijs. En met de gedachte aan al wat er over de verdeeling in menschenrassen in m’n leerboek stond, dacht ik: „je zit er in, notarisje!”
	Maar hij gaf mij een fijn antwoord.
	„Een jongen die zoo verschrikkelijk wijs vraagt, mag daar straks het antwoord op geven,” zei hij. „Alleen wil ik jou in vertrouwen zeggen, dat je vandaag tot beide soorten hebt behoord. Ik heb vandaag twee jongens gezien die allebei Hein heetten, hetzelfde gezicht, dezelfde armen, beenen, oogen en ooren hadden, kortom, die uitwendig niet te onderscheiden waren. Maar de eene Hein zat op een zwart plekje te kijken, al maar op één zwart plekje. Er was ’m een groot ongeluk overkomen, en hij dacht: dat moet nu juist mij treffen, ongeluksvogel die ik ben. De tweede Hein redeneerde heel anders; die zei: ’t is wel héél erg, maar ’t had nog erger



	kunnen [zijn, en hij keek of erachter dat donkere plekje nog wat anders dan donkerheid te zien was. De eerste Hein ... had maar één paar schoenen en dat waren nog wel zijn daagsche; de tweede Hein had gelukkig nog één paar schoenen, al waren zijn beste bedorven .... En wil-je me nu één ding beloven, jongen?”
	„Wat dan, meneer?”
	„Om als je weer eens tegenspoed ontmoet en hoe ouder je wordt hoe méér je er ontmoeten zal aan de historie van dezen dag te denken?”
	Ik gaf er hem de hand op. En als je dat gedaan hebt, moet-je je woord houden, vind-je ’t ook niet?....
	Toen ik thuis kwam bleek de ramp toch niet zóó groot te zijn geweest gelijk moeder verzekerd had dat vader er niet mede in kennis kon gesteld worden. Hij wist er alles van af, en moeder zei dat ik even boven bij hem moest komen. ledere jongen weet bij ondervinding, dat een dergelijke vriendelijke uitnoodiging d’r bedenkelijke zijde heeft. Want als een moeder het niet meer af kan en dat wil wat zeggen moet de vader het varken schoonwasschen.
	Zie zoo, dacht ik, nu heb ik al dadelijk een mooie gelegenheid om m’n belofte aan den notaris na te komen, en dat zal vermoedelijk wel met hand en tand moeten gebeuren; houd-je daarom goed, Hein!
	Ik kwam bij vader, die druk aan zijn werk zat, daarmede even doorging en toen, voor ik er erg in had, z’n oogen naar mij opsloeg. Mijn hart klopte wel een beetje, maar ik



	moet er toch niet uitgezien hebben als een hond die met z n staart tusschen de achterpooten komt aankruipen, ten minste vader zei :
	„Je ziet er niet naar uit als een berouwhebbend zondaar, Hein!”
	Toen vader zijn oogen naar mij wendde, had ik de mijne natuurlijk gauw neergeslagen; maar op deze opmerking van hem, keek ik hem tersluiks aan en ik moet geglimlacht hebben, want hij glimlachte ook. En hij maakte een gebaar alsof hij zeggen wilde: doe daar maar eens wat aan!
	Toch liet hij het hier niet bij.
	„Wat bèn-je toch een onbedachtzaam kereltje ”
	„Och, vader, zeg nu zelf eens 1.... Die ezelachtige vrouw ”
	„Niet de schuld op een ander gooien!” sprak hij met nadruk. „Ik heb het nu over jou. Een jongen van jou leeftijd moest toch eigenlijk eens leeren nadenken!”
	Dat dééd ik, heusch! Doch altijd te laat.
	Vader zag mij een oogenblik zwijgend aan.
	„Ik moest je eens goed doorhalen, heeft je moeder gezegd, maar ik geloof dat je jezelf genoeg gestraft hebt. Want er is geen tijd meer om het kwaad te herstellen. Kijk maar eens hier.”
	En hij schoof mij een brief toe, dien hij zoo pas van meneer Van Heerle ontvangen had.
	„Overmorgen wacht hij je. Hij moest voor zaken in Den Haag zijn en wil nu hebben dat je overmorgen-ochtend in Delft zal zijn, waar hij je de praalgraven van den Prins en van Tromp en Piet Hein wil laten zien, omdat hij weet dat je



	zoo van geschiedenis houdt en met de admiralen erg wegloopt.”
	„Zijn z’n zoontjes er dan ook al bij?”
	„Neen die zie-je ’s middags in Amsterdam. Maar hij wil, geloof ik, eerst eens kennis met je maken— Maar lees alles zelf. En als je klaar bent, mag-je met je moeder wel eens spreken over ’t pakken van je koffertje En dat ik je in dit geval geen nieuwe bottines doe aantrekken... nu, daar zal een orakel in Delft je wel de verklaring van geven!”
	„Een orakel in Delft?!”
	„Ik zeg niets!” verklaarde vader. „Vraag ’t aan ’t orakel zelf!”
	„U lijkt op ’t oogenblik zelf wel een orakel, zoo geheimzinnig spreekt u!” schertste ik'.
	Maar vader liet niets los. Hij lachte maar.
	En geen van beiden dachten we meer aan het standje, dat de een geven en de ander ontvangen moest.
	Zoo wonderlijk kon dat soms toegaan tusschen mijn vader en mij!



	Dertiende Hoofdstuk.
	Het geheim van de Vlaardingsche koffie, de treetjes van Maassluis, en waarom Hein in Delft eerst niet en toen wel lachen mocht.
	_ vermorgen werd morgen, en morgen werd vandaag precies zooals het van het begin der wereld tot op den huidigen dag het geval geweest is en toen het vandaag geworden was, ging ik op reis.
	Dat kan-je in Zeewalden dadelijk aan iemand zien. Heel de familie is aan ’t schikken en plooien geweest om dien iemand er toch puik-puik fijn te doen uitzien, z’n kraagje schrijnt dubbel zoo scherp als anders in z’n hals, op z’n jas, is zelfs met een vergrootglas geen stofje te ontdekken, en zijn pantalon heeft zulk een diepe vouw van nieuwheid alsof de familie er eendrachtig een heelen broeitijd door op heeft gezeten. Van de dames durf ik geen kwaad spreken, maar ik wil wel zeggen dat ik het bij haar nog eerder zie of ze op reis moeten.



	Doch ik, zei de gek, ging voor ditmaal de wijde wereld in, zoo doodgewoon alsof ik naar school oftewel het apenhok marcheerde, 't Was eigenlijk net eender of ik voor een ander, die uit de stad moest, een koffer naar de boot ging brengen. Ja, in dat koffertje mochten desnoods een hermelijnen mantel, kroon en schepter weggeborgen zijn, gelijk meneer Van Heerle in zijn laatsten brief geschreven had, maar ik moest in klein tenue komen. Hij had voor z’n jongens een prettigen reiskameraad, een trouwen „Gefahrte” noodig, schreef hij, en geen heerenknechtje die met opgeprikte jongeheertjes pantoffelparade gaat houden. Uit zijn brief kon-je aan alles merken hoe bang hij was, dat ik mogelijk niet de speelkameraad zou zijn, waarvoor Bas en Willem me bij hem uitgegeven hadden.
	Nu, dacht ik glimlachend, hij zal z’n zin hebben, en méér misschien dan hem lief is. En al dadelijk dankte ik aan z’n instructie de omstandigheid dat ik me op onze boot veel meer op m’n gemak gevoelde, dan anders het geval zou geweest zijn. Ik kende heel het personeel, van den kapitein af tot den hofmeestersjongen toe, en nu kon ik overal met m’n neus bij zijn, zonder dat ik bang voor m n goed -behoefde te wezen. Veel te gauw was dit boottochtje achter den rug, want vóór ik er aan dacht waren we al in Vlaardingen, waar ik, omdat het nog zoo vroeg was, een paar uurtjes blijven zou.
	Daar had ik nu niets het land aan. ’k Weet niet of ik er zou willen wonen, maar er een paar uurtjes rond scharrelen doe ik graag. Ik mag die Vlaardingsche menschen wel. Leuke lui zijn dat, met niet half zoo’n sjeu als de menschen in Zeewalden kunnen hebben, waar alles nog iets van een oud



	regenten-stadje bewaard heeft, ’t Kan-je in Vlaardingen gebeuren dat er een zware man bij je staat in z’n hemdsmouwen of m een trui, en dat je er raar van opkijkt als je hoort wat die baas in de melk te brokken heeft. Die drukte van loggers en trawlers beviel mij wel. ’t Rook er wel niet naar eau-decologne, maar ik was geen dametje, en dat waren die langzame visschers op de schuiten ook niet. Alleen zou ik geen kuiper willen wezen, en ik zou willen dat de menschen er een beetje gauwer praatten. Enfin, ze zullen denken dat hardloopers doodloopers zijn, en als ik zag hoe Vlaardingen sedert de laatste keeren dat ik er geweest was alweer zienderoogen vooruit was gegaan, moest ik wel tot het besluit komen dat deze visschersplaats bij lange na nog niet van doodlooperij te lijden heeft, maar er integendeel even welvarend uitziet als een breedgeschouderde reeder in zijn overhemd en op trijpen pantoffeltjes.
	Daar in Vlaardingen is me eens iets wonderlijks overkomen, en dat moet ik u even gauw vertellen.
	Een paar jaartjes geleden toen ik dus niet veel meer dan een kwajongen was, hoewel ik nog niet veel bijzonders ben ging ik dikwijls naar Maassluis. Op een Dinsdagmorgen in den zomer, als dus om den marktdag in Rotterdam de booten vroeg varen, was ik op een tijd, dat ik me anders graag nog eens in bed omgedraaid had, uit Maassluis vertrokken, en kwam een paar uur te vroeg in Vlaardingen. ’k Had het wel anders kunnen inpikken, maar als een mensch eens geen domme streken uithaalde, was hij geen knip voor z’n neus waard. Goed en wel, ik was van plan geweest mij die paar uren gezellig aan de Vlaardingsche



	haven te vermaken, maar dit mocht alzoo niet zijn. Wie had den vorigen avond kunnen voorspellen, dat het op dien Dinsdagmorgen water vloeien zou? Ik moest dus in Vlaardingen een onderdak zoeken, en waar zou ik dat beter vinden dan in het café aan ’t Hoofd, waar ik de zeebooten voorbij zou kunnen zien varen? Daar zit-je bij regenweer met een dak boven je hoofd droog en wel, en zie-je het kleinste sloepje dat voorbijvaart. Gelukkig was de boel al open, maar in ’t reine was het op dat balkon nog niet. De stoelen stonden door elkaar, omdat er den vorigen avond een pretje geweest was, geloof ik, en men was in de zaal druk aan ’t vegen en boenen. Ik, kleine aardappel, stapte echter dapper naar binnen, en omdat men in een café wat gebruiken moet, bestelde ik een kop koffie. Daar werden hoofden geschud en gezegd dat het niet dadelijk klaar zou zijn. Als ik haast had, was er geen denken aan. Ik meende te verstaan, dat men op het oogenblik liever m’n hielen dan m’n teenen zag. Maar voor ditmaal klopten ze bij mij precies aan het rechte kantoor: ik zat al in den angst hoe ik twee uren lang over één kop koffie zou moeten doen. Hoe langer zij dus met de voorbereiding werk hadden, hoe liever ik het had. En toen ging Zijne Majesteit naar buiten zitten kijken, en vroeg een heeleboel voorbijvarende zeebooten voor z’n geld. Met den rug naar de bewoonde wereld van dit café ging ik zoo ver mogelijk het balkon op, en toen ik die grauwe Maas zag, waarop in bobbels en blazen het hemelwater neergutste, overstroomde mij een aangenaam gevoel van veilig en droog te zitten.
	Eindelijk maar voor mij nog veel te vroeg kwam



	de groote kop koffie, die op een tafeltje werd gezet Even een paar woorden dat het bestelde er stond, en toen liet men mij weer in de door mij gewenschte eenzaamheid.
	Gelijk gezegd is, moest ik over dien kop koffie bijna twee uur doen. Ik nam er dus een slokje van, en ging toen weer naar buiten kijken, terwijl ik het beschuitje, waarop 'k eigenlijk het meest gesteld was, opknabbelde. Door al het water dat ik zag neervallen, werd ik evenwel een beetje rillerig, en toen dacht ik er aan dat een goeie slok van de nu nog warme’ koffie me goed zou doen. ’t Restje, dat eerst lauw en dan koud zou worden – twee uren lang! – zou me toch als een drankje uit de apotheek smaken. Daarom keerde ik weer naar mijn kop koffie terug. Het eerste slokje moest zeker een zeer bescheiden zijn geweest, want ’t was gek, maar de kop leek mij voller dan toen ik er voor ’t eerst m’n neus ingeduwd had. Ik nam nu een flinken slok, maar ontdekte tot m’n leedwezen dat het bruine vocht al verkilde en bovendien een flauwen smaak gekregen had. Zeker geen echt bakkie dat ze aan ’t jongmaatje gegeven hadden. Koffie is met goed voor knechies, zullen ze in Vlaardingen denken, zoo dacht ik, en besloot nu maar om de tien minuten, en als ’t moest om ’t kwartier, een slokje te nemen, terwijl ik mij eigenlijk verweet voor dezen keer zooveel gedronken te hebben.
	Na tien minuten, precies op m’n knol, kwam ik terug Wel, ik stond te kijken of ik ’n klap in m’n gezicht kreeg • de kop was wederom tol ’t randje toe vol. Ze zullen je in de smiezen hebben, dacht ik, en om je te laten voelen hoe kaal je je aanstelt, telkens stilletjes er wat bijgieten. En dis



	er wat bij gegoten was, dan kon dit niet anders dan water geweest zijn.
	Dan zal-je met een rare te doen hebben, dacht ik, en dronk van het lauwe, laffe vocht ’n goeien slok. Weer ging ik naar buiten kijken, wachtte tien minuten .... en de kop was weder vol.
	Wel verdikkeme, dacht ik, terwijl ik ’t nu geheel volle kommetje met de lippen aanraakte, zoo ben-je nog nooit voor den gek gehouden. Maar nu zal ik er op letten.
	Ik ging weer naar buiten kijken; maar wendde me telkens om. Ze zouden me in Vlaardingen niet zóó in de luren leggen! Ik meende telkens een onderdrukt gelach te hooren, en wel kwam er eens iemand door het lokaal, maar ik meende er toch zeker van te wezen dat men niet bij mijn tafeltje geweest was.
	Precies na tien minuten ging ik met een gevoel van voldoening naar dat tafeltje, en de kop was wéér vol.
	Nu was ’t voor een pasgeboren kind wel te proeven dat er meer water dan koffie in was, maar, bij alle visschersklompen in Vlaardingen! hoe kreeg men dat water er in? Daar moest ik haring of kuit van hebben.
	Ik ging weer naar den kant van ’t balkon op en trok en passant de stijve rechte klep van mijn pet diep in de oogen. Dan kunnen ze nooit goed merken waarheen je kijkt. Want ik wou niet uitgelachen worden! En zoo kon ik net doen of ik alweer naar buiten keek en toch kon ik schuinweg m’n tafeltje in ’t oog houden.
	’t Ging me er op ’t laatst van schemeren voor de oogen. En in dat oogenblik van schemering moest zeker de



	toovenj al weer gebeurd zijn, want toen ik bij het tafeltje kwam, zeker dat er nu niemand bij geweest was, moest ik tot m’n verbazing zien dat de kop vol was tot aan den rand.
	Hoe zat dat nu toch! Verstonden ze in Vlaardingen werkelijk de zwarte kunst? En als ik van dit kwalijk smakende vocht dronk, zou er dan een kikker of een padde in m’n maag groeien?
	Nu maar.... dan was het dammetje daar al leelijk voor gelegd, want k had zeker meer van dat vocht in m’n lijf dan er eigenlijk in den kom kon. Op één pootje meer of minder aan zoo’n beest kwam het nu niet meer aan, dacht ik, en nam nog een flinken slok.
	Bah, ’t smaakte of je een inktvlak van je schrift oplikte. En omdat ik nooit aan tooverij geloofd heb, bleef ik nu bij het tafeltje staan, heengebogen over mijn onuitputtelijken kop koffie, en den blik onafgewend op het geelachtig bruine vocht, om te zien of het door een of andere geheimzinnige werking vanzelf zou toenemen en wederom tot den rand rijzen.
	t Was doodstil om mij heen; alleen in een nabijzijnde kamer hoorde ik wat stommelen met een veger of met wat anders. Geen ander geluid kwam tot me, dan het alles overheerschend geplas van den neerstroomenden regen.
	Tik! zei het ineens op de klep van mijn pet die nog op mijn neus hing. Ik schrok er van en keek dadelijk op. En omdat ik niets zag, keek ik omhoog. En ja, daar zag ik vlak boven mij een droppel bibberen. Die droppel werd grooter, asch- en roetdeeltjes kleurden hem een weinig groezelig. Grooter en grooter werd hij, liet eindelijk los,



	en, tik!... viel precies in m’n kop koffie, zoodat de oppervlakte van het nat kringelde en heen en weer ging. Dadelijk keek ik weer naar boven, en zag hoe zich daar weer een nieuwe droppel vormde. Nu wist ik op welke geheimzinnige wijze m’n kom telkens gevuld werd en niet leeg te krijgen zou zijn al zat er een heele familie aan te drinken, zoo lang ten minste de regenbui duurde. Het raadsel was opgelost.
	Maar al zette ik m’n kop op ’n ander tafeltje, er van gedronken heb ik niet meer.
	En nu weet-je meteen ’t geheim van de Vlaardingsche koffie.
	Aan die malle gebeurtenis moest ik toch even denken, toen ik nu op m’n gemak door Vlaardingen liep om den tijd dood te maken, en ik moest mij wel gelukkig prijzen dat ik het dezen dag zooveel beter met het weer trof. Half kreeg ik lust om naar Maassluis te wandelen en daar den trein te halen, waarvoor ik tijd genoeg had. Die wandeling had ik meer gedaan, en had het wel aardig gevonden den weg door het land te volgen, die door Maasland leidt. Dan kom-je langs den Vliet zoo aardig aan op den Maassluisschen toren, die rank oprijst boven het lage land achter den dijk. Je kunt je dan niet verbeelden, dat niet ver van je af de groote weg voor den handel en de zeevaart loopt, ’t Is alles landelijk en stil. Alleen het getoeter der booten herinnert je er aan. Al langs dien Vliet kom-je in de visschersplaats zelf. Je klimt een heeleboel treetjes op alsof je in een heuvelland bent, en dan kom-je in het oudste en voor mij het mooiste gedeelte, met allerlei aardige gebouwtjes, één



	heel deftig met altemaal dakvenstertjes als duiventillen, en dicht bij de kerk, in de Schans geloof ik dat het daar heet, ga-je aardige opschriften op gevelsteenen lezen. Nog wat verder en daar nader-je de machtige zeevaart, die je toch half vergeet door de vischschepen in de haven. Half maar want het loodswezen vraagt je aandacht, en of je wilt of niet, je moet naar de een of andere stevige zeesleepboot kijken, ’t Is er vol leven en beweging en aldoor passeeren toeterend of dampend de groote zeebooten, moe van de afgeiegde reis van wie weet hoe ver hier vandaan, of frisch en monter die lange reis aanvaardend.
	Ik had wel eens hooren zeggen dat Maassluis vervelend is, maar ik heb er mij nooit verveeld. En als ’t nu niet zoo vol met schepen in Vlaardingen geweest was, zou ik zeker die voor mij wel aardige wandeling ondernomen hebben. Nu had ik in Vlaardingen zelf zooveel te kijken, dat de tijd omvloog, en eer ik er aan dacht voor mij het oogenblik gekomen was om mij naar het station te begeven. Sporend over de brug sloeg ik nog een blik op die prachtige haven vol schepen, en ging er toen weer eens over denken, wat soort van man die meneer Van Heerle toch zou zijn. Even overgestapt in Schiedam, en toen ging het rechttoe rechtaan op het oude Delft af, waarvan ik „den langen Jan”, dezen zomer al dikwijls gezien had als ik te Rotterdam op den Bergweg wandelde, en die ook een goed bekende voor mij was geweest op mijn tochtjes vroeger in den omtrek vau Vlaardingen en Maassluis.
	Van Bas en Willem wist ik ongeveer hoe hun oom er uitzag, en toen ik op het perron een kloek, stevig gebouwd



	heer ontdekte, met een baard op de wijze als men dien op de portretten van den Keizer van Rusland ziet, welke heer de uitstijgende passagiers nieuwsgierig met de oogen monsterde, wist ik dat ik mijn gastheer gevonden had. Hij viel mij erg mee. Omdat ik wist dat hij nog al wat in de melk te brokken had, was ik hem in mijn gedachten gaan vergelijken met andere dergelijke lieden, en ook wel wat met meneer Puggink, allen menschen die hoog boven het persoontje van een doodgewonen schooljongen verheven waren en dat ook wel eens lieten uitkomen. Ja, de man die hier op het perron nog met de oogen naar dien schooljongen zocht, was een heer; aan zijn houding, den opslag van zijn oogen, aan heel zijn doen en laten kon-je dat merken. Maar hij zag er jong en gezellig uit, niets praatsig of ongemakkelijk. Ik hield mij even achter de andere aankomenden schuil, maar toen zijn blikken mijn kant opgingen, had hij mij toch dadelijk uitgevonden. In een paar groote stappen was hij bij me.
	„Ha!” riep hij in triomf uit, „dat zal de Zeewaldensche baas wezen!”
	Met de rechterhand had ik m’n koffertje vast, met de linker had ik heel diep m’n strooien hoed afgenomen, en kon dus niet toeslaan in de hand die hij me gulhartig toestak.
	Hij zag m’n machteloosheid, en lachte er hartelijk om.
	„Dat ding zullen ze hier wel voor je onder dak brengen, tot we samen er vandoor gaan; zet het nu maar eens neer om me te laten kijken of je je compliment weet te maken. Of zit er breekbare waar in?”
	Heintje’s Groote Vacantie.
	12



	Met een smak kwam m’n koffertje op ’t perron, en we drukten elkaar als twee goeie kameraden de hand.
	„Hoe gaat het met je, Hein?”
	„Best meneer En met u?”
	„Ben-je daar èrg benieuwd naar?”
	Even aarzelde ik, omdat ik niet wist of ik wel vrijuit zou mogen spreken; toen waagde ik ’t maar.
	„’t Hoort zoo bij ’t compliment, meneer!”
	Hij knikte goedkeurend, alsof hij zeggen wilde; „dat valt mee!” Intusschen had hij me in een snellen blik van onder tot boven opgenomen, ’t Geschiedde haast onmerkbaar, maar toch had ik het gezien.
	„’k Geloof dat we het best met elkaar vinden zullen, Hein. En jij?”
	„Dat geloof ik ook,” glimlachte ik terug.
	Toen zorgde hij er voor dat ik van m’n koffertje verlost werd, en beiden gingen wij al pratende, en hij telkens er zijn vreugde over uitende, dat ik eindelijk gearriveerd was, de stad in.
	’t Was niet voor den eersten keer dat ik in Delft kwam, en dat scheen meneer Van Heerle te spijten.
	„Dan ben-je zeker al in de Nieuwe Kerk geweest?”
	Dat was ik, en er konden niet veel straten of grachten zijn, waar Hein z n voetjes niet op en neer waren gegaan. Zelfs had ik eens een eindje door Delft gevaren in een aardappelenschuit, heel leuk. En de meneer uit een winkel waar ik toentertijd een boodschap moest doen, had me gezegd dat hij aan m n neus kon zien waar ik vandaan kwam, uit het land waar die lekkere aardappelen groeien, zei hij, en ik, dreumis



	van negen of tien jaar, had maar niet kunnen begrijpen hoe die Delftsche meneer dat aan m’n neus kon zien. En in een erg winderigen nacht had ik naar het mooie klokkenspel van „den Langen Jan” liggen luisteren, en gehoord hoe ook bij elk kwartier op een klokje het aantal uren geslagen werd die men al gehad had of waarnaar men toeging.
	„Als ik dat nu vooruit had kunnen weten,” zei meneer Van Heerle wat teleurgesteld, „dan had ik je liever in Den Haag afgewacht en waren we samen naar Scheveningen gegaan.”
	„Daar ben ik toen ook geweest, meneer; en ik had m’n kaartje in ’t station laten liggen, en gelukkig dat een conducteur het vond en nog juist bijtijds bracht, anders zou ’t een heele geschiedenis geworden zijn.”
	„Wil ik dan zoometeen je kaartje maar bewaren?” plaagde meneer.
	Ik schudde glimlachend ’t hoofd.
	„’k Was toen nog zoo’n ohnoozel ventje.”
	„En nu ben-je een bereisd man, wil-je zeker zeggen.... Maar gekheid is gekheid, Hein; waar moeten we nu naar toe?”
	„Wel meneer, daar zijn in Delft twee plekjes waar ik niet geweest ben, en daar wil u me misschien wel naar toe brengen.... Want u hebt wel van ’t graf van den Prins gesproken, maar niet van de trap waarop ze hem vermoord hebben.”
	„Dat is één plekje, Hein. En het tweede?”
	„Dat is de Oude Kerk, die scheeve met die duiventilletjes waar Tromp en Piet Hein begraven liggen.”
	„Jou drommelsche jongen! Dat had-je me toch al dadelijk kunnen zeggen... want daar wou ik je immers heenbrengen?”



	Ik had wel lust om een beetje tegen te spreken, alleen omdat ik graag plaag; maar ik durfde nog niet recht, en lachte dus maar wat.
	We zijn toen eerst naar het Stedelijk Museum gegaan, en daar vond ik van alles den man het merkwaardigst, die zeker op moest passen dat je niets in je zak stak of dat je nergens aankwam. Die zag er uit als een goud-haantje, en ik vroeg aan meneer Van Heerle of hij niet veel weg had van Koning Willem den Derden, van wien ik een plaatje had. Meneer Van Heerle zei, dat ik liever eens naar al het merkwaardigs moest kijken; maar mijn oogen gingen telkens naar dien grooten man, en ik geloof dat hij ’t op mij niet best begrepen had, want hij keek erg hoog op mij neer.
	„Als d’r hier boerenmenschen komen, moeten de heeren van dit museum dien mooien man zoolang wegstoppen, anders worden ze verlegen en durven haast niet praten,” fluisterde ik tegen meneer Van Heerle.
	„Stil toch, Hein!.... die man zal je heusch voor een boertje aanzien als je zoo naar hem blijft kijken Hij moet er erg in krijgen, dat je over hem praat.”
	Dat had hij, en daar kreeg ik zoon schik in, dat ik begon te lachen. En als ik eenmaal aan ’t lachen ben, is er niets meer met mij te beginnen. Telkens als ik den man aankeek, die mij wel voor een grooten lomperd moet gehouden hebben, want hij deed toch niets anders dan waarvoor hij betaald werd: deftig wezen en een oog in ’t zeil houden werd ik rood van den lach en moest mijn hand of mijn zakdoek voor den mond houden om het niet uit te gieren. Ik geloof dat meneer Van Heerle er boos om werd.



	want een weinig bruusk zei hij, dat|we genoeg hadden gezien. Hij had van te voren gezegd dat ik maar het fooitje moest geven, maar nu deed hij ’t zelf. En toen we buiten ’t lokaal waren, zei hij wat streng:
	„Je bent nu in geen gemoedstoestand om het sterfbed van den Prins te zien.”
	Ik vond dat heel onbillijk. Pas was de mooie man uit m’n gezicht, of de lust tot lachen was ook weg. En nu ik me vlak bij de geheiligde plek bevond, waar Willem van Oranje voor ons gestorven is, had ik geen plan mij weg te laten troonen.
	Dat was evenwel gemakkelijker gedacht dan gedaan, want ’t zou de eerste ruzie met meneer Van Heerle geven, en hij was een heer en ik maar een kwajongen.
	„Kom, Hein!” beval hij, toen hij zag dat ik staan bleef.
	Ik keek voor me, maar blééf staan.
	„Als ik hem nu eens zei dat ’t mij speet zoo gelachen te hebben,” dacht ik, „en dat ik er dol op was om, al was het dan maar eventjes, op de plek te staan waar Vader Willem voor ons gestorven is.”
	Maar... ik weet niet. Ik geloof dat je desnoods lachen en springen en dansen kunt, ja op je hoofd gaan staan en op je handen loopen, kortom allerlei gekke dingen uithalen vóór je naar die plek gaat. Maar éérst zoete broodjes bakken en s’ilvous-plaft spelen en dan ineens in den Tachtigjarigen Oorlog staan, dat kan toch geen jongen die van ’t beleg van Leiden gelezen heeft, die met den vaandrig Hasselaar door de Spanjaarden voor Haarlem gedrongen is en in dien ouden tijd zeker wel geweten had hoe je ’t Wilhelmus blazen moest.



	En toen zei ik ’t maar royaal tegen meneer Van Heerle, niet zoo mooi als ik ’t hier neerschrijf, neen, ik hakkelde en ik werd rood en ’k weet niet wat ik er uitbracht, en ’t kon me niet schelen ook meer. En omdat ik twee voeten heb die Goddank overal heen kunnen gaan waar ik wil, en een Hollandsche tong in m’n mond die me overal terecht kan brengen, stond ik al binnen een paar minuten voor de trap, precies zooals je daar staan moet: een beetje nijdig, of hoe je ’t noemen wilt, met kleur op je koonen en een paar oogen, die je voor geen sterveling daar gelieft neer te slaan. Die trap is leelijk, en ’t gat in den muur is of Balthasar Gerards met een kanonskogel geschoten heeft. Als je er zelf een plaatje van teekenen moest, zou je ’t veel mooier maken. Maar ik dacht aan het bloed dat over deze treden gevloeid had, ik zag hem daar liggen, en zachtjes sprak ik de woorden, waarvan ik en al die leven wéten dat God ze verhoord heeft.
	Er kwamen andere menschen en dadelijk ging ik weg. Toen ik mij omwendde, had ik de blikken van m’n gastheer ontmoet. Die zou nu wel niet lang meer mijn gastheer blijven, dacht ik, en mij wel per keerende naar mijn ouders terugsturen —en daar zou er voor mij wat op zitten! In vrede. De kogel was toch door de kerk. Sinjeur moest nu maar met me doen wat hij niet laten kon.
	Ik had m’n oogen dadelijk neergeslagen toen ik zag dat hij me strak aankeek. We liepen een eindje zwijgend naast elkaar.
	Voor we het gebouw verlieten, bleef hij plotseling voor me staan. Ik sloeg m’n oogen op. Nou maar ’t was



	all right, hoor! ’t Kan wel zijn dat ik tot op dit oogenblik wat stug voor me gekeken had, maar nu veranderde ook mijn gezicht.
	„Hein,” zei hij, „nu zal-je wel in de stemming wezen om bij ’t graf van de Admiralen te staan.”
	Toen kwam het ineens los bij me. Gek toch! Nu zei ik dat ’t me speet zoo raar gedaan te hebben, en dat hij ’t me niet kwalijk moest nemen.
	„Dat flauwe gelach nam ik je kwalijk,” verklaarde hij rond; „en over dat andere zullen we later wel eens spreken;... als de moeder der Gracchen er bij is,” voegde hij er lachend aan toe.
	„De moeder der Gracchen?” vroeg ik verbaasd.
	„Stil maar,” schertste hij, „we zijn er nog niet!”
	En eensklaps met de hand op m’n schouder tikkend, ging hij in denzelfden toon voort:
	„Als ik nu die Delftsche heer van den winkel was, je weet wel; die aan je neus kon zien waar je vandaan kwam, zou ik ’t je anders zeggen, en toch ook de waarheid spreken.
	Vragend keek ik hem aan.
	„Geef je daar zelf eens het antwoord op als je straks bij het graf staat van den man, die door de ruwe bootslui uit ons heldentijdperk Bestevaer werd genoemd!”
	„Wel,” dacht ik, „in Delft is zeker het orakel van Delphi op sterk-water gezet! Voor m’n vader moet ik hier en aan wien weet ik nog niet! – vragen waarom ik geen nieuwe schoenen op reis kreeg, misschien ook wel voor meneer Van Heerle wie de moeder der Gracchen is, en al dadelijk aan de schim van Bestevaer Tromp waar ik vandaan kom. Nu, dat laatste kan ik zelf wel zeggen!



	Gezelligweg pratende, gingen we nu op onzen ontdekkingstocht hoe we in de Oude Kerk zouden komen. Want daar ben-je ineens niet in! En hoe het precies in zijn werk ging ja, dat zit me nog wel in ’t hoofd te malen, maar het rechte weet ik niet meer. Ik ben in de war geraakt met de ontdekkingstochten om in kerken van andere steden te komen, want overal sturen ze je van Pontius naar Pilatus, dat wil zeggen op doordeweeksche dagen; op den Zondag staan de deuren wijd genoeg open, maar dan komje om heel wat anders in kerk. Als ik niet in de war ben, b.v. met Breda, dan moet-je ook in Delft eerst naar een sigarenwinkel, je koopt voor drie stuivers een briefje, en daarmee ga-je naar de woning van den koster. Fooitjes mogen er niet gegeven worden, noch aan den koster noch aan een kerkeknecht, maar ten minste op ons briefje stond niet dat je een jonge dame met een „dank u wel!” moet afschepen, en wij kregen een jonge dame mee. Trouwens je leeft in Holland in een vrij land. Dat voel je nooit beter dan wanneer je voor ’t graf van Bestevaer Tromp gestaan hebt. En als je bij de tombe van Piet Hein staat te peinzen, wil-je zijn nagedachtenis wel niet ontheiligen door in je gedachten de millioenen van de Zilvervloot te hooren rammelen; maar je begrijpt toch beter dan vroeger het zeemansspreekwoord; dat het geld rond is en dus rollen moet.
	Ik vond het erg wonderlijk vlak bij het gebeente van het matrozenkind te staan, met wien de Spaansche vrouwen zoo’n medelijden hadden toen zijn arme vader, alleen omdat die als krijgsgevangene was opgepakt, een galeiboef moest worden en, aan een misdadiger vastgeketend, van den vroegen



	Die Hugo de Groot moest nooit likdoorns gehad hebben, want nooit had ik zulke verbazend ruime schoenen gezien. (Biadz. iso)



	



	morgen tot den laten avond hard werk moest verrichten. Wat was de kleine scheepsjongen blij dat z’n moeder hem breien geleerd had, en de Spaansche vrouwen waren ook blij. Want nu konden ze hem wat geld laten verdienen met kousen breien, en voor het geld dat hij er mee verdiende kon hij eens wat voor zijn armen vader koopen. Kijk, daar hadden ze nu een liedje van moeten maken, beter dan van dat wegkapen der Spaansche matten, die de Zilvervloot aan boord had. De Admiraal Piet Hein had dat liever hooren zingen, want trotsch is hij nooit geweest. Toen hij een groote meneer was geworden, schaamde hij zich z’n oud moedertje niet, dat heel eenvoudig bleef wonen en leven.
	Nu maar dat deed Bestevaer Tromp óók niet, wiens moeder het eenmaal arm genoeg had gehad en voor de bootslui de kragen had gewasschen. Toen Bestevaer Tromp heel hoog in de wereld opgeklommen was en hij zijn laatste vrouw trouwde, die een zeer aanzienlijke Delftsche dame was, moest zijn moeder op de bruiloft zijn. Dat is heel natuurlijk, zult ge zeggen. Ja maar, een heeleboel groote heeren en dames vonden ’t heel gek, en zelfs werd Prins Frederik Hendrik er mede gemoeid. De Oranjes nu zijn altijd echte groote-meneeren geweest, en echte groote-meneeren zullen nooit op je neerkijken omdat je ouders doodgewone menschjes waren, zooals nog zooveel, ja te veel lomperds en domkoppen doen. En daarom stond de Prins er op, dat het oude vrouwtje op de bruiloft van haar wereldberoemden zoon aanzat. Ik denk dat Maarten noch zijn moeder iets van dit geheime gefluister achter hun rug geweten hebben. Anders had de groote vlootvoogd met zijn vriendelijke en eenvoudige



	inborst, die altijd goed was tot voor den minsten matroos, wel tot het brave oude vrouwtje gezegd: „Kom moeder,.... dadelijk mee uit dien rommel, hoor!” Want daar was hij zeeman voor, om op z’n tijd er eens den Noordwester doorheen te jagen.
	En wat het aardigste is; Piet Hein en Maarten Harpertse Tromp waren goeie vrinden. Wel moest Maarten nog aanslaan voor Piet Hein, want de eerste was toen nog kapitein terwijl de laatste al Admiraal was. Maar de Admiraal had schik m den jeugdigen zeekapitein, die ook al veel geleden had en jaren lang de slaaf had moeten zijn van den zeeroover, die zijn vader, den dapperen Harpert, had vermoord. En toen Piet Hem sneuvelde in een gevecht tegen de Duinkerker kapers, was het Maarten die zijn oogen sloot, maar, zijn dood voor de kapiteins der andere schepen verborgen houdend, er wakker voor zorgde dat de slag niet verloren werd.
	Nu rusten beiden, dicht bij elkaar, in dit statige kerkgebouw. Des Zondags ruischen de orgeltonen langs hun graf en het gezang der menschen die in de kerk zijn. Ver wegis de groene zee, en al mochten hun oogen nog eenmaal langs het woelige vlak der wijde wateren gaan, ze zouden met meer, als in hun tijd, zulke hooge, statige schepen en zooveel witte zeilen zien. De rookpluimen der stoombooten zouden wel een wonderlijk gezicht voor hen zijn. Wat is er niet veranderd in die honderden jaren! Ik werd er weemoedig van, toen mijn gastheer me dat alles optelde voor de graftombe van Bestevaer Tromp.
	„En zouden ze dan heelemaal als vreemden onder ons staan?” vroeg ik.



	„Neen,” gaf hij ten antwoord met een zekerheid die me den moed terug gaf. „Vraag nu aan dit orakel, Hein, en je zal hooren het oude woord, dat je verstaat, omdat je het hart hebt niet alleen van de bewoners van je geboorteplaats, maar Goddank het hart van de meeste kinderen van ons volk.”
	Hij zweeg. En ik? Alsof ik het uit aardigheid deed lei ik m’n hand op het hek van de tombe, en vroeg;
	„Bestevaer Tromp, wat heb-je me te zeggen?”
	Toen gaf meneer Van Heerle schijnbaar ook uit aardigheid _ och ja, zoo doen wij Nederlanders allen als we onzen ernst verbergen willen dit antwoord uit den ouden tijd.
	„’t Is de waare geaartheid der vrye Nederlanderen, dat zy uit dwang niets, maar met vriendelykheid alles willen doen, ja meer doen dan zy belooven.”
	Dat trof me alsof ik iets voelde komen uit die graftombe, iets dat je niet zag, maar dat je aangreep met stevige vuist en je met je twee voeten neerzette op den grond van je eigen Vaderland; iets pootigs als van den zeerob, die je joviaal op den schouder slaat, en, terw ijl zijn vrije kijkers je vlak in de oogen zien, dien breeden knuist uitsteekt om je de hand te drukken.
	Meneer Van Heerle liet me een oogenblik alleen voor de tombe staan. Hij ging verder de kerk in, en eindelijk riep hij mij. Ik voegde mij bij hem. Over Tromp en Piet Hein sprak hij niet meer, en hij liet mij het vele merkwaardige en mooie zien, dat er nog in deze kerk aanwezig is. Maar toen we alles gezien hadden, gingen we nog even naar de graven der twee Admiralen. Ik kon er haast niet van scheiden. Telkens als ik er bij kwam, was het alsof ik



	een mooi boek las van verre zeetochten en wonderlijke avonturen; zonnelicht zag ik blinken over de wijde zee, en een heerlijk gevoel overstroomde mij dat ik geboren was m het kleine landje, waarvan je den naam kunt uitschreeuwen dat het davert over heel de wereld.
	Dat gevoel van grootschheid en blijdschap moet op mijn gezicht te zien zijn geweest, ten minste meneer Van Heerle begon vroolijk en opgewekt over den ouden tijd van onze zeehelden te praten toen we weer op straat gekomen waren.
	„Nu moeten we naar het graf van hem, van wien al deze kloeke mannen hoorden vertellen toen ze op de schoolbanken zaten, in dien weinigen tijd bedoel ik dat ze als jonge meeuwen nog een poosje in het nest moesten blijven vóór ze uit konden vliegen. Je hebt al gestaan bij het graf van Vader Willem, maar, ik wed dat je er nu hard naar verlangt er weer te zijn; is ’t niet, Hein?”
	Ja, zoo was het. Maar van den tocht naar dit graf zal ik nu niets vertellen. Daarheen gaat ieder die in Delft komt. En dat kan wel niet anders. Zoo was het met mij ook gebeurd toen ik voor ’t eerst deze stad bezocht. Maar toen had ik de Oude Kerk overgeslagen, en ik heb dat van meer menschen gehoord. En daarom zou ik dezen goeden raad willen geven: eerst naar de plaats waar Vader Willem en Prmce Mourmgh met Mooy Heyntje begraven liggen, je weet wel, die twee uit het versje van het Scheepje uit de Zevenlandsche buurt. Maar dan.... naar Tromp en Piet Hein, en het koperen grafplaatje van den Delftschen Wonderdokter. En op dien tocht van de eene naar de andere kerk, kom-je vanzelf voorbij het standbeeld van Huig de Groot,'



	waarvan ik je nu nog even een aardige ondervinding moet mededeelen.
	Dat is te zeggen: die ondervinding was niet van den grooten geleerde, maar van mij, die alles behalve een geleerde ben; lieve hemel, daar moest-je m’n leeraars eens over hooren! En half ben ik benauwd, dat het je een beetje als heiligschennis aan den grooten man bedreven in de ooren zal klinken. Enfin, zóó was ’t niet bedoeld, en daarom moet-je ’t maar niet zoo nauw nemen.
	We waren even bij het standbeeld blijven staan toen we de Nieuwe Kerk zouden binnengaan, en meneer Van Heerle wilde, geloof ik, een heele explicatie beginnen, toen een Delftsche kwajongen hem voorkwam en allerlei gekke uitleggingen begon te geven, op de manier van een spellebaas op de kermis. „Hier heb-je nou Hugo de Gr00t.... vluchtte in een boekenkist had een slimme dienstmeid... mooi om te zien dat voetstuk, hè maar het beeld moest met z’n rug naar ’t stadhuis staan en nou draait het zijn rug naar de kerk als ’t je niet bevalt moet-je Huigje maar omdraaien ” En op die manier kwam er een massa onzin uit dien jongen. In ’t geniep moest ik er om lachen. Maar meneer Van Heerle, die door een aap van een jongen niet voor den gek wilde gehouden worden, ging dadelijk met mij naar de kerk.
	Toen we er uitkwamen, was de baan vrij. Nu bleven we even voor het beeld van den beroemden geleerde staan.
	„Waarom staat er Grotius op, en niet De Groot?” vroeg ik.
	„Omdat hij als Hugo Grotius ver buiten ons Vaderland



	bekend is, Hein. De Nederlanders die voor dit beeld staan, weten wel wie Grotius is, en de vreemdelingen lezen het. Is dat niet gemakkelijk?”
	Ik knikte van ja, en bekeek nog even het gelaat van den schranderen man.
	„Heb-je nog meer te vragen, Hein?” zei meneer Van Heerle glimlachend. „Je kan dat nergens zoo ruim doen als in tegenwoordigheid van Hugo de Groot.”
	Ik begreep hem niet; hij zag het aan mijn oogen die zich vragend naar hem wendden.
	„Je weet toch wel den bijnaam van De Groot?”
	Neen, die wilde me niet te binnen schieten.
	„Kom!... Weet-je dan niet dat men hem het. Delftsch orakel noemde?... En als je voor een orakel staat, profiteer dan van de gelegenheid en vraag wat je kan!”
	Het Delftsch orakel! Er vloog een glans van plotseling begrijpen over m’n gelaat. Zoo, zóó .... had m’n vader daarom nadrukkelijk van ’t orakel gesproken, dat ik te Delft moest raadplegen, ’t Spreekt van zelfs dat ik dadelijk naar z’n schoenen keek, en ik kon het niet houden van den lach. Nooit had ik zulke verbazend ruime schoenen gezien. Die Hugo de Groot moest nooit likdoorns gehad hebben. Wel sapperloot dat oolijke vadertje van me! Zeker had die goeie, beste man eens van z’n leven met een paar nauwe schoenen en pijnlijk geknelde likdoorns voor dit standbeeld gestaan, en een geweldige jalousie voor de ruime sloffen van Hugo de Groot gevoeld. Anders zou hij toch wel niet op de gedachte gekomen zijn om z’n Heintje zoo’n aardig lesje te geven.



	Meneer Van Heerle vroeg waarom ik in den lach schoot.
	Nu had ik geen lust hem heel die geschiedenis van dat slootjespringen enzoovoort aan den neus te hangen. Daarom zei ik maar alleen dat van pijnlijke likdoorns, knellende trappers en de ruime schoenen van Huig de Groot.
	Je bent een wonderlijke jongen,” gaf hij ten antwoord, maar lachte nu ook.
	Van die goeie bui wilde ik profiteeren.
	„Nu wilde ik nog het derde ding weten, waarop ik hier in Delft antwoord zou hebben van een orakel?”
	„En dat zou zijn?”
	„Wie de moeder der Gracchen is.
	„Neen, vrind,” kreeg ik plagend ten antwoord, „dat hoor-je pas in Amsterdam!”
	Ik kreeg dien dag mijn bekomst van de Gracchen! In den trein plaagde hij mij den heelen tijd er mee.
	„Wie waren dat toch ook weer, Hein?”
	„Heel beroemde Romeinen, meneer.”
	„Dat’s een drommels gemakkelijk antwoord; je behoeft in plaats van Romeinen maar Franschen of Duitschers te zeggen, en je hebt van iedere beroemdheid een levensbeschrijving.”
	„Ze zijn allebei leelijk aan d’r eindje gekomen,” zei ik toen.
	„Dat schiet al wat op,” plaagde meneer, „nu kan een kind begrijpen wat er met de twee gebroeders gebeurd is; maar weet-je niets van hun moeder, Hein kom, van die juweelen?”
	O ja, nu schoot het me te binnen; van die Romeinsche mevrouw die erg op haar juweelen roemde tegen de moeder der Gracchen, maar die moeder zei dat ze nog véél



	prachtiger juweelen had, en toen de eerste dame die zoo roemen kon dat niet wilde gelooven, liet de moeder haar twee zoontjes binnen komen, en zei; dat zijn mijn juweelen.
	Nu scheen ik eindelijk aan meneer z’n eischen voldaan te hebben, ten minste hij sprak er niet verder over. Ik vergat het royaal toen we in Amsterdam aangekomen waren. Frits en Kees, de twee zoontjes van meneer Van Heerle, haalden ons af. Ze waren een paar jaar jonger dan ik, maar we schenen nog al aan elkaar te bevallen. Om de beurt wilden ze m’n koffertje dragen en kregen er eerst ruzie over. Maar toen ze door vaderlijke tusschenkomst de een na den ander met het koffertje zeulden, verveelde dit ’t eerst aan Frits, en toen vond Kees het onbillijk om vóór zijn beurt het ding op te nemen, ’t Zou royaal midden op straat zijn blijven staan, de jongens er bij en meneer ze een lange vermaning gevende als ik ’t zelf maar niet opgenomen had, wat Frits geméén van Kees, Kees geméén van Frits, en de vader gemeen van Frits èn Kees vond. Op dat van Kees en Frits zette ik twee schrapjes, omdat ze bij ’t uitspreken er van de mondhoeken ver naar de ooren trokken en d’r tanden lieten zien. Heel dit drama duurde niet al te lang, en wel op den weg van ’t Centraal-Station naar den Dam, waar de vader, de twee zoons en de logé plus het koffertje, als de meest geschikte schapen in een stal genoeglijk en wel in de tram werden geplakt.
	Thuis gekomen vlogen de jongens naar mevrouw Van Heerle om haar te vertellen dat Hein gearriveerd was, die zich in de gang tegen de dolligheden van den hond te verdedigen had. Dat beest kronkelde als een slang om m’n voeten,



	jankte van blijdschap en sprong tegen me op, en of meneer al „stil, Molly” riep, en ik allerlei lofspraken op hem hield, al maar om hem te kalmeeren, het baatte niet veel. Daarop werd ik, voorafgegaan door meneer, en telkens struikelende over Molly, naar de huiskamer geloodst, waar Frits en Kees het allebei over mij hadden en in hooger beroep het oordeel inriepen over hun handelwijze met mijn koffertje.
	Mevrouw een aardig jong vrouwtje kwam dadelijk naar mij toe, en haar zoontjes bleven niet achter.
	„Dat’s nu de moeder der Gracchen,” zei meneer plechtig.
	Heintje’s Groote Vacantie
	13



	Veertiende Hoofdstuk
	Een vredig tochtje naar Kennemerland en een wilde jacht langs het strand naar Umuiden.
	ïaili& I H I et was een Pittig huisgezin dat van meneer |lUyÉUii| Van Heerle, waarin ’t me best beviel. Mevrouw gaf me gelijk dat ik in het Stedelijk Museum van Delft gelachen had, omdat ik ’t niet kon laten, maar ze gaf haar man ongehjk dat hij me om m’n eigenmachtig bezoek aan de historische trap met duchtig de ooren gewasschen had.
	„Als ik daar met je geweest was, Hein,... zou-je dan zoo n onhoflijk cavelier geweest zijn om je dame alleen te laten staan?”
	„Zeker niet, mevrouw,” haastte ik me te zeggen.
	„O zoo!” triomfeerde zij.
	„Ja, maar,” voegde ik er aan toe, „meneer was geen dame!”
	Dat was zulk een tastbare waarheid, dat ik van allen



	gelijk kreeg, van de twee gebroeders in de eerste plaats, waardoor Molly wederom een aanval van dolheid kreeg, en uit louter toejuiching voor mijn snedig gezegde, een aanslag op m’n leven waagde.
	’t Waren allen zulke prettige jonge menschen. Frits en Kees hadden geen ruzie meer, nu ik er was, en deden alles om mij het leven zoo aangenaam mogelijk te maken. Frits wist daartoe niets beters, dan door te mijner eer een concert op zijn viool te geven, dat ik er, van de kruin van m’n hoofd tot de teenen mijner voeten, koud van werd.
	„Frits, wat knoei-je,” riep z’n moeder half in wanhoop.
	„Och,” antwoordde hij, „ik speel nu maar van-kletsmaar-raak!” en kreeg toen van zijn vader een standje om die leelijke uitdrukking.
	Kees van zijn kant organiseerde te mijner eer een tombola van al de mooie dingen die hij had, en liet mij expres een mooien sigaretten-koker winnen. Dadelijk beschuldigde hem Frits van valsch te doen, want Frits had een niet getrokken; waarop beide broeders zich als grimmige tijgers op elkaar wierpen. Dat is te zeggen; de grimmigheid bestond voornamelijk in het opzetten van groote kelen en het trekken van gezichten als woeste Roodhuiden. De klappen en knepen, die ze elkaar toebrachten, waren niet van de ergste, dat merkte ik al heel gauw. En haast nog gauwer had ik ze van elkaar gehaald, gaf Kees de duimschroef, dat wil zeggen ik kneep hem in z’n duimtop of ik ’n schroef omdraaide, en Frits kneep ik in z’n biseps, zooals de agenten doen als ze een dronkeman opbrengen: dan zie-je die groote



	agentenvingers eventjes drukken op den bovenarm van den woeligen arrestant o, dan wordt die zoo koest!
	Beide broeders gilden het behoorlijk uit, maar ze kregen er den noodigen eerbied door voor mij, en maakten toen eenstemmig uit dat ik den sigaretten-koker mocht houden, wat ik een eerlijke oplossing vond.
	’t Is toch wel aardig, dat recht van den sterkste. Dat is te zeggen als je ’t zelf toe kan passen!
	Veel plezier heb ik in dat huis gehad, of eigenlijk meer er buiten dan er binnen. De enkele dagen dat we in Amsterdam bleven, zaten we ook niet veel op hok. Dan lieten de twee broeders hun logé Amsterdam bekijken, ’s morgens als het zoo aardig en zoo echt vacantie-achtig is om door een groote stad te wandelen. Frits was dan altijd heel bedachtzaam, en echt er op uit om zijn gast plezier te doen. Anders houden groote-stadsjongens je graag voor den gek als je uit een klein plaatsje komt. Ze denken in d’r eigen; die ziel heeft ook niet veel van de wereld gezien, en dat zullen we hem eens laten voelen. Maar ’t was juist alsof Frits bang was me door de geringste toespeling op het kleine Zeewalden in mijn wiek te slaan. Als een vadertje zorgde hij voor me, deed me volgens een vooruit goed vastgesteld plan nu hier en dan daar heengaan, op bepaalde plaatsen in en op andere bepaalde plaatsen uit de tram stijgen, en was de Minister van Financiën, omdat hij ’t couponboekje had, en nog wat kleingeld om hier of daar eens te snoepen. Als we een taartje gingen eten ontbrak er alleen nog maar aan, dat hij mij ’t papieren servetje voorbond en het lekkers in m’n mond stopte. Eens die wanhoop van



	hem toen hij door de drukte geen lepeltjes kon krijgen! Hoe moesten wij in vredesnaam nu den geklopten room naar binnen werken? Kees was er ook stil van geworden en keek diep ontroerd het lekkers op zijn bordje aan. Tot er een ongedachte uitkomst kwam, doordat Hein doodeenvoudig met zijn wijsvinger den room van het taartje streek en toen als een hondje met z’n rooie tong aan z’n vinger ging likken. Dat was nu wel niet zoo als t hoorde, maar dadelijk bezweek Kees voor de verleiding, en toen helaas ook het deftige ventje dat Frits heette.
	Kees was heel anders van aard. Die zorgde niet voor den dag van morgen, en dacht niet meer aan den dag van gisteren; die leefde voor den dag van heden alleen. Onbezorgd en wel ging hij zijn weg. Als hij eens verdriet had, nu dan had hij ’t; maar als ’t over was, ging hij niet meer zitten zeuren over dat verdriet. Dat was dan voorbij, en net als je in de verslagen van vergaderingen leest: hij ging over tot de orde van den dag. Zeker, zijn buien had hij ook. Als hij zei dat hij ergens geen zin in had en dan kon hij z’n neusje zoo aardig optrekken kon-je er staat op maken dat Keesje ’t niet deed. Overigens moest ieder in de wereld maar zien hoe hij terecht kwam. Heel aardig vond hij ’t dat ik er was; maar hij had het liefst dat ik voor mezelven zorgde, en liet de rol van vadertje-spelen graag aan Frits over, als die hem maar niet te veel vaderde.
	En bij die twee broeders was ik nu gekomen de groote plaaggeest. Pas had ik gemerkt hoe vaderlijk Frits voor me zorgde, of ik liet violen zorgen voor den weg, de tram, de snoeperijtjes, maar werd een verbazend lastig,



	onhandelbaar en dwarsliggend kind voor dit vadertje. Kees viel me altijd bij, als er sprake was van revolutie. Maar als die dan te veel in zijn hum kwam, werd ik een heel gehoorzaam zoontje en liet hem geheel onverdedigd aan het vaderlijk gezag van Frits over. Toen beide broeders er den reuk van weg hadden hoe ik plagen kon, sloten zij een verbond en probeerden mij te plagen, waarin Kees handiger was dan Frits, omdat Frits altijd min of meer medelijden met het slachtoffer had. Maar.... öf ik tegen plagen kan! Ze hebben me dat wel op ons gymnasium geleerd, de jongens en de leeraars, je weet nog wel: met die verzen? En bovendien: wie plagen wil, moet zelf goed tegen plagen kunnen; anders is hij een lafaard, die enkel over anderen heen wil zitten, maar zichzelf niet verdedigen kan. Plaag-je graag altijd in ’t vroolijke wel te verstaan! —en lach-je er om als men je terugplaagt, dan word-je met de meeste menschen de beste vrinden, heusch!
	Het was hier gelijk als in Delft niet de eerste maal van m n leven dat ik een bezoek bracht aan de hoofdstad van ons land. Toen was het in den nawinter geweest, en ik had naar mijn klein Zeewalden de herinnering medegenomen van al maar hooge huizen, het eene volgende op het andere, een zéé van huizen. In den namiddag was ik er toen aangekomen en het donker begon te vallen toen ik door al die straten tramde. In het grauw van den naderenden avond zag ik aan weerszijden de woningen oprijzen, en ’t was of het daar hoog boven mij niet dezelfde hemel was, dien ik tevoren uit den trein over Haarlem had gezien, vol kleuren van de avondzon. Wat was dat ver over de duinen heen een



	tooverachtig mooi gezicht geweest! En nu keek ik ook in de verte vóór en achter mij in huizenrijen als kokers met aan ’t einde weer grauw, en als ik de hoop had dat bij dat einde een ruimte zich openen zou waarnaar ik het heimwee kreeg, opende zich daar alweer een straat. Eindelijk begonnen van die einden af gaslichtjes te naderen, tot, waar ik ook heenkeek, twee rijen lichten aldoor elkander schenen te willen naderen, maar dat gelukte nooit. Ik, klein jongetje van ’t land, was toen overweldigd geworden door al die steenen en lichten en menschen, en voor geen geld van de wereld zou ik in die stad gebleven zijn waaraan ik geen einde zag.
	Maar nu of ’t kwam omdat ik gegroeid was of meer gezien had hoe viel Amsterdam mij mee met eiken voetstap dien ik op de gezellige straten zette, t Was in het laatst van Augustus, vlak tegen September aan, „nog te warm om in Amsterdam te zijn”, zei een man tegen me die heel graag wou dat ik zijn stad mooi vond. Maar ik was er, en onder het heldere licht van den zomer zag ik nu overal de einden, waarnaar ik als kind heimwee gekregen had. Die breede grachten met statige huizen, verleenden mij overal uitzicht. Prachtig was het gezicht als je over ’t water heen zag: aan weerszijden boomen, en heel in de verte, over ’t water heen, een toren.
	En toen ik op de plaats kwam waar de zeevaart thuis hoort, wat een ruim gezicht had ik toen! En dat frissche van de fontein die hoog opspuit voor ’t Paleis van Volksvlijt; een hééle straat door kon-je ’t al zien. Druk was het er op de straten, zeker. Maar geen geratel van sleeperskarren, geen gejaag en gehol of morgen de wereld vergaat.



	’k Heb het er druk genoeg gezien; op een Zaterdagavond in de Kalverstraat. Maar ik vond ’t gezellig onder al die mensdien, die met hoorbaar voetgeschuifel hun weg gingen. Ik zei eens tegen de broers dat ik hier liever zou wonen dan m Rotterdam, waar ’t mij te druk, en in Den Haag, waar t mij te deftig was. Een tram-conducteur die ’t hoorde, lachte er om, en vroeg me, of ik wist waar ’t beste wonen was. Neen, dat wist ik niet, en toen zei hij dat het daar was waar je goed voer en een warmen stal had. Ik dacht hier even over na, maar kon er geen goed antwoord op geven. Frits ook niet, maar Kees zei dat de conducteur gelijk had. Nu we hebben ook wel woningen in Amsterdam gezien waar ik evenmin zou aarden als de arme vinkjes, die ik hier voor vele van die huizen d’r kopjes tegen de tralies zag drukken om toch maar zoo dicht mogelijk bij ’t stukje van den hemel te zijn dat zij uit hun nauwe kooitjes met hun blinkende zwarte oogjes konden omvatten. Dan woonde ik liever bij ons in ’t land in een klein huisje aan een dijk, waar omheen ’t in het laatst van Augustus vol geur is van het veld, en waar je spelen kan in een wereld zoo wijd, dat er het Vondelspark niets bij is.
	Maar in een mooi, groot huis te wonen en naar buiten te gaan zoo dikwijls je verkiest, gelijk dat dezer dagen bij meneer Van Heerle ’t geval was ja, dat zou mij lijken, en op die voorwaarden wil ik dadelijk m’n hand zetten om Amsterdammer te worden. En als ik goed nadenk. geloof ik dat ik ’t voor een heeleboel minder óók nog wil doen, want ’k vind het dan een aardige en gezellige stad, dat Amsterdam. Je bent er zoo vrij, je behoeft niet met je pet



	in je hand te loopen en ze laten je in je eigen sop gaar koken. Maar hongerlijden zou ik toch niet graag doen in Amsterdam, of arm en oud zijn. Dat eerste doe-je nergens graag, maar ’t laatste zou ik toch maar liever in een stadje als Zeewalden zijn. En als je dood bent, wat moet-je dan wel eenzaam en verlaten tusschen al die menschen liggen!
	Van al wat ik gezien heb in die mooie stad, zal ik maar wijselijk zwijgen. De Amsterdamsche jongens zouden me uitlachen. Die staan niet meer met zulke verbaasde oogen naar allerlei dingen te kijken, die zij al lang gewoon zijn, terwijl ik al weer geen oog had voor groote aanplakbiljetten van een paardenspel of zoo iets. Natuurlijk zocht ik in Amsterdam ook naar dien mooien tijd uit onze geschiedenis, toen deze stad praats genoeg durfde hebben voor heel de wereld en nog wat. Maar als je naar die dingen zoekt, voel-je dat je een heel klein menschje bent en Amsterdam een ontzaglijk groote stad is. Je komt er niet zoo gauw thuis in. De winkelstraten vertellen ’t je niet. En toch wéét-je dat ’t er is, en je troost je met de gedachten, dat je wat langer in Amsterdam zou moeten wonen, om ook daar achter te komen. In de tram zei een meneer, dat ik maar eens naar het Rijks-museum moest gaan, maar meneer Van Heerle vond zijn zoontjes daarvoor nog te jong. Je moet daar niet komen als een ventje dat eens wil rondneuzen”, verklaarde hij, „maar je eerst flink voorbereiden.” Toch ben ik er stilletjes in geweest, en toen hebben me eerst de schilderijen er uit gedreven, omdat die er voor mij te veel waren, en daarop hebben mij de vlaggen en allerlei mooie dingen die ik van buiten door de ramen zag er weer ingelokt.



	Maar als je dat steelsgewijze doet en geen geld te missen hebt voor een catalogus, en bovendien niemand je gids is, heb-je er ook niet veel aan. Dan vond ik ’t panopticum aardiger, maar dat kwam omdat ik nog geen smaak had, zei later onze leeraar in de Geschiedenis, toen ik hem dit eerlijk vertelde. Och ja, ’t is nooit goed bij dat soort menschen. Doch eigenlijk ben ik te kort in Amsterdam geweest, om daar veel avonturen van te vertellen. We hebben meer aan uitstapjes naar buiten gedaan, en ja, dat kan-je ook zoo aardig uit Amsterdam doen. Men kan met de spoor of de stoomtram of de boot heen waar men wil. Het meest frissche op een zomerdag blijft altijd een boottochtje. Dat hebben wij gedaan langs het IJ en ’t Noordzee-kanaa! naar Velzen. ’t Was prachtig mooi weer en we bleven heel den tijd op dek. Wat ruim is het daar op het water! Aan je rechterhand zie-je heelemaa! tot Zaandam, en aan je linkerhand zie-je ook ver het land in, waar je de Groote Kerk van Haarlem kan onderscheiden. Om twaalf uur zoowat waren we te Velzen, en toen ging het den kant van Beverwijk op. Wat een prachtig mooi land is dit gedeelte van ons vaderland! t Is vol bosch en hoe meer men de duinen nadert, hoe meer ’t gaat gelijken op een heuvelland. We dwaalden rond tot we dicht bij IJmuiden gekomen waren, waar we op de duinen onze broodjes gingen opeten. Toen dieper Kennemerland in. Ons einddoel was de badplaats Wijk aan Zee, vanwaar we zouden terugtrammen naar Velzen, om daar ’s avonds weder de boot te halen. Hoe meer we Wijk aan Zee naderden, hoe boschrijker ’t werd. Van enkele dicht begroeide duintoppen hadden we een prachtig vergezicht, en



	Wijk scheen dan al heel nabij. Maar ’t was nog een stevige wandeling, vooral omdat we nu en dan aan ’t dwalen raakten. Eindelijk waren we allen zoo moe, vooral de broers en ik die den weg wel tweemaal aflegden, omdat we overal tegen op holden en elkaar naar de laagte trokken, om dan weer elkaar achterna te loopen, dat we bij een boerderij wat gingen uitrusten. Toen alweer maar voorwaarts, liefst door ’t dichtst van het geboomte en dat wel zoogenaamd om den kortsten weg te volgen, dien we van een hoogte af, met ’t gezicht op het torentje van Wijk, bepaald hadden, ’t Was maar goed dat onze plunje er tegen kon en dat geen van ons zijn kleeren had te ontzien. Kees, die evenals Frits nog een korte broek droeg, had lage kousen aan, zoodat hij heerlijk frisch zoo goed als in zijn bloote beenen liep; maar hij kreeg er nu leelijke schrammen op alsof een kat hem gekrabbeld had. t Zou wel overgaan als hij er maar niet naar keek, troostte zijn moeder, en die raad bleek uitstekend. Omdat ik nog al wel in m n vleesch zat, hijgde en blaasde ik als een oud paard, maar ze lachten me allen uit, en of ik er lust in had of niet, ik moest, toen we bij Wijk waren, nog een héél hooge duin beklimmen. Frits en Kees sjorden me en meneer spoorde me aan met zijn wandelstok, nu en dan rolde ’t heele stelletje een eind naar omlaag, maar dan was ’t weer aanpakken, en ik werd weer aangegrepen, omdat ik onder de verdenking lag te willen deserteeren en naar omlaag te rollen om bij mevrouw te komen, die een gemakkelijker pad had uitgekozen om dezen zandberg te bestijgen. En toen we eindelijk boven waren, vielen we allen halfdood van



	moeheid languit neer, tot mevrouw kwam, die ons met haar parasol prikte om ons te dwingen het mooie gezicht beneden ons te bewonderen.
	Ik had nog nooit zulke hooge duinen gezien als hier. En aan den voet daarvan en tusschen die reuzen in, lag het mooie dorp. Vooral viel het badhotel in ’t oog. Maar t was er vol fraaie gebouwen. Meneer vertelde dat het hier de badplaats was voor rijke Amsterdammers, en dat het er heel chiek uitzag in dat hotel en in de meeste van die villa s. En over al die pracht heen uitstarend, zagen we de zee liggen onder den stralenden hemel, terwijl links, schijnbaar niet ver weg, de twee hoofden van ’t Noordzee-kanaal zich een heel eind in zee uitstrekten. Als de scharen van een kreeft, staat er in de boekjes. En dat kwam precies zoo uit.
	Nu zouden we nog even wat verfrisschends drinken aan t strand, en dan de tram opzoeken omdat het tijd werd. Eerst wist-je niet hoe je naar beneden zou komen, zoo steil zag t er uit. Maar ’t viel wel mee. En waar je niet loopen kon, rolde-je maar. Toen wandelden we nog wat door t dorp; aardig tusschen die hooge duinen, dat je een idee krijgt van een bergland. En hoe het nu gekomen is of we te veel geteut hebben dan wel met den tijd in de war waren toen we met de tram zouden vertrekken was die al weg.
	Daar stonden we. Want als we het bootje te Velzen niet haalden, kregen we een heel samengestelde reis. We zouden naar IJmuiden moeten, omdat het eerder te bereiken was dan Velzen, en vandaar naar Haarlem moeten sporen



	om zoo Amsterdam te bereiken. Dat was nu wel niet heel erg geweest, maar we zouden dan laat in Amsterdam komen, om over negenen geloof ik, en dan liep t heele diner in de war. Daarom werd er kort en goed besloten tot een wanhoopspoging. Over een uurtje vertrok het bootje van IJmuiden, en nu zouden we door een geforceerde wandeling langs het strand nog op tijd dat bootje probeeren te bereiken.
	Sapperloot van m’n levensdagen heb ik nooit zóó moeten loopen. Wat zegende ik m n gemakkelijke, wijde trappers, die meegaven met eiken stap. En dan altijd dat plagerige gezicht op de hoofden van het Noordzeekanaal. ’t Schiet langs het strand tóch slecht op; ’t is of men niet vooruitkomt. Maar die hoofden, die eerst vlak bij leken, bléven vlak bij. ’t Was of die vermaledeide dingen niet dichter bij wilden komen en altijd maar even groot zouden blijven. Een fiets haalde ons in, vliegensvlug snorde ons die voorbij, en toen pas zagen we hoe ver we nog van ons doel verwijderd waren. Want aldoor rende die fiets voort, we zagen ’m kleiner worden, en nog altijd had ie nog niet de hoofden bereikt. Aan de snelheid waarmee dit heerlijk voertuig voortvloog, konden we berekenen hoeveel van dien eindeloozen zandweg nog door onze arme voeten verslonden moest worden.
	„We halen het niet, we halen het niet!” werd de kreet.
	Maar ik bleef vol goeden moed. En als er een van ’t gezelschap het op wilde geven, zei ik:
	„Toe, laten we ’t nog wat volhouden!”
	En als men bleef staan om te beraadslagen of men voort wilde gaan zich dusdanig af te jakkeren dan wel



	op z’n gemak naar den trein te gaan, was ik het die de zeer juiste opmerking maakte, dat elke minuut stilstand ons berouwen kon.
	Meneer liep met z’n horloge in de hand. Nog zooveel minuten, nu nog zooveel. Mevrouw keek achter zich, om te zien of we al opschoten. Maar dat kön-je niet zien. De menschen op t strand bij Wijk bléven zichtbaar.... en die ellendige hoofden van IJmuiden bleven ook maar aldoor op dezelfde plaats. De twee broers hadden dolgraag nog eens willen baden, en klaagden dat ze nu letterlijk niets aan dit tochtje naar het strand hadden. Vooruit, vooruit!.... Een stoomboot naderde het strand, en werd hoe langer hoe meer zichtbaar. Eerst was ’t een rookpluim geweest, nu was het een groote zeeboot geworden. Achter die boot neigde zich de zon tot ondergaan. Een groote, schitterende lichtstreep trilde van t Westen af naar het strand toe. Daan in dien stralenden vloed, kwam nu de boot, die begon te weerlichten van staal en koper en glas.
	„Daar komt Lohengrin, de Graalridder!” zei mevrouw, en ik had toen wel een kwartje willen geven om even stil te mogen staan en te zien hoe, goud-schuimend op dien vuurstroom, de lichtende boot naar de twee kreeften-armen kwam, die zich dreigend uitstaken, of ze al die heerlijkheid wilden grijpen en vermorzelen. Voort, voort!...
	De kreeftenarmen begonnen wijder van elkaar te gaan; ze werden prachtige, kolossale dammen. En links van ons waren de duinen al gekrompen. We naderden, we naderden! Nog zooveel minuten, mompelde meneer. We halen ’t nooit meer, zuchtte mevrouw, en zij bleef al wat achter, en aan



	haar hing Kees. Maar Frits bleef volhouden, vermoedelijk enkel en alleen maar om voor ons allen te zorgen, omdat hij een paar keer in IJmuiden geweest was en nu al maar liep te praten van lange kaaien die we langs zouden moeten, en dat we er nog al niet waren, al hadden we de hoofden bereikt.
	Of hij gelijk had! Kaaien, kaaien, eindeloos. En aldoor tusschen ons en de plaats waar de boot zou afvaren, één, twee kanalen. Een paaltje: nog 1500 M. „Nog maar 1500 M.l” juichte ik, en ’t heele gezelschap lachte. Een veerman wenkte om ons over te zetten, maar meneer durfde ons niet blootstellen aan den opstekenden en vrij koelen avondwind, daar het zweet ons van ’t gelaat gutste, ten minste bij ons, jongens, die geen parasol hadden of geen hoed met breeden rand om het licht van die al maar langs het strand glinsterende zonnezee uit ons gezicht te houden; en dat licht voortdurend in je oogen, maakt-je op ’t laatst half dol. Mevrouw had er onze gezondheid wel op gewaagd, en ze verspilde, ondanks m’n waarschuwingen, op ’t horloge af hier twee dierbare minuten. Ons stoombootje had al gefloten. Nog 100 M., schreeuwde ik het uit. Vooruit maar, niet opgeven! Maar mevrouw, die geloof ik een weinig boos was, omdat we ons niet hadden laten overzetten, bleef nu een heel eind achter, met Kees, bij wien de schrammen aan z’n bloote beenen aan ’t bloeden waren gegaan. Haastig, en steeds voortstappend, liep meneer het luide met z’n vrouw af te spreken, dat hij probeeren zou het bootje op te houden, en ik weet al niet wat meer. Want ook de tijd voor den trein liep niet in orde, als we ’t voor het moment bij het bootje hielden, dat nu tot onzen schrik voor de tweede maal floot.



	Nu werd het een wilde worsteling. Als we nu het bootje misten, zou het verschrikkelijk zijn. Na al die moeite zou-je er dan toe komen van nijd pardoes het water in te springen. Gelukkig! De rechtlijnige kaaien waren afgehold, waarvan ik toch nog de mooie herinnering heb van het uitzicht op de visschershaven, gelegen tegen den achtergrond van duinen en overstroomd door het rood-gouden zomeravondlicht. Wel, in den angst die me doortrilde dat we te laat zouden komen en ik alles op m’n brood zou hebben omdat ik het vooral geweest was die van volhouden had gesproken kon ik toch niet nalaten met verbazing mijzelven af te vragen: „Is dat nu heusch een plekje in Nederland; is m’n vaderland zoo moo?”
	Maar dat alles moest me nu alleen in een schittering voorbijgaan. M’n voeten voelde ik niet meer, want die gingen vanzelf, maar ik had een hoofd dat gloeide en klopte, en ik moet wel zoo rood gezien hebben als een boei. En wat we héél mooi hadden gevonden, begon zich ook al op ons te wreken; want de groote zeestoomboot moest binnengelaten worden. Allerlei sluizen en bruggen begonnen zich te bewegen. „Terug!” riepen de menschen, maar wij er toch over. Eens moest ik zelfs een sprongetje nemen en kreeg een standje. En hoe mevrouw en Kees over al die hindernissen gekomen zijn, weet ik niet, en zij vertelden later het zelf ook niet te weten. Frits, die brave jongen, was, hoe afgemarcheerd ook, op een drafje naar de boot geloopen, die nu voor de derde maal floot. Meneer hem op de hielen.
	„Even wachten!”
	„Kan niet, meneer!”



	„’t Moet, voor die dame die daar aankomt!”
	„Kan niet!”
	„Waarom dan toch niet?”
	„Spoorbrug bij Velzen, meneer!”
	En toch teutte men nog een, twee minuten. De touwen waren al los en Frits en ik al aan boord, met Kees die gauw zijn moeder in den steek had gelaten om ook te helpen bidden dat men even wachten zou, toen eindelijk meneer zijn vrouw over den laatsten hinderpaal heen wist te krijgen, of eigenlijk over den waterafgrond, die zich ook weer hier evenals bij de sluizen beneden haar opensperde. Toen sloeg de schroef in het water, en wij doken dadelijk in de kajuit, waar we op de kussens neervielen, hijgend en blazend, en met een hart dat aanging als een pomp-machine
	Maar Heintje was de held van den dag. Die had ’t gewonnen !
	Heintje’s Groote Vacantie.
	14



	Vijftiende Hoofdstuk.
	Hein wordt te Muiderberg voor een Amsterdamschen straatjongen aangezien en laat haast zijn leven onder de Gooische Stoomtram.
	, . —^*v |j| en daagje rust, en toen was alles weer in orde, RSSSS' en ’s morgens ging de karavaan, wederom voorzien van den noodigen mondvoorraad, naar de Muiderpoort, waar de Gooische stoomtram ons wachtte voor een uitstapje naar Muiderberg. We zouden ’t vandaag meer op ons gemak doen, zei mevrouw, heen en terug trammen, en verder wat luieren aan het strand der Zuiderzee. De baden mochten wij er ook gebruiken, als we er maar voor zorgden niet te verdrinken, voegde meneer er met een glimlachje aan toe. Wat dat lachje te beduiden had, heb ik te Muiderberg begrepen.
	Nu kan ik niet zeggen dat ik op dit tochtje veel m’n knieën gebogen heb. Want ik was wel zoo wijs niet in den wagen te gaan zitten, maar bleef met meneer achter op ’t



	balkon staan. Het ging er heerlijk van door, eerst al maar door straten die hoe langer hoe minder op groot-steedsche gingen lijken, vervolgens tusschen hoornen en niet aan ei kaar gebouwde huizen, eindelijk dwars door de ruimte van ’t vrije veld. Allerlei torens rezen op, en meneer lichtte mij er over in. Met éénen toren vergiste ik mij leelijk. Ik dacht zeker dat ’t er een van een stad of een flink dorp, maar meneer verzekerde mij dat het de watertoren van Weesp was. ’k Wou het eerst niet gelooven, en dacht dat meneer me voor den gek hield, maar eindelijk moest ik wel toegeven, toen meneer tegen den conducteur zei, dat hij mij eens vertellen moest welke toren het was. Ook zag ik het Merwede-kanaal en al de sluizen waardoor de Vecht in verbinding staat met de Zuiderzee. Mijn vader had nog geleerd en kon het op een dreun voor mij opzeggen; „de Vecht loopt van Utrecht voorbij Maarsen, Breukelen, Weesp en valt bij Muiden in de Zuiderzee.” Ik had het anders geleerd en er vader mee geplaagd, maar die spotte dat de aardrijkskunde om de tien jaar verandert. Nu evenwel zag ik met eigen oogen hoe het met dat „vallen van de Vecht „in de Zuiderzee” gesteld was, en vatte het voornemen op daar bij tijd en wijle vadertje eens duchtig de les over te lezen. Hoewel die zou er zich wel uit weten te red den, want hij was zoo’n oolijkerd!
	Heel leuk was het ritje door Muiden, hoewel ik dat vrij gevaarlijk vond, niet voor ons maar voor de menschen in Muiden. ’t Ging heel gezellig vlak voorbij de stoepen, waarop de menschen gezeten waren, en dan plotseling zag-je weer de wallen en snorde het door een poort heen. De



	menschen moesten zich maar zien te bergen. Het was Zondag en er kwam juist een kerk uit, zoodat het voor en achter en aan weerszijden van de tram vol menschen was. Dat er geen overreden zijn, leek mij een groot geluk.
	Eindelijk kwamen wij te Muiderberg, waar wij uitstapten. Door een laan van hooge boomen, wandelden wij naar de duinen. Maar wat een wonderlijk soort duinen en strand en zee was dat! In het wonderlijke van die zee had ik niet dadelijk erg, maar onmiddellijk zag ik dat er met die duinen en dat strand iets niet in orde was. Ik vond alles popperig, als het ware een namaak van wat ik gewoon was aan de Noordzee te vinden. Bij nader onderzoek bespeurde ik ook dat het heel ander zand was, roodachtig en grooter van korrel. Toch leek het mij wel aardig, en men had althans geprobeerd alles grootscheeps in te richten. Er was een badhotel, men had gezorgd voor gelegenheid om te baden, en er lagen bootjes om een eindje den plas op te varen. En die plas lag voor me, heel ver zich uitstrekkend, maar zonder branding of aanzwellende deining. „Dat komt van ’t mooie en doodstille weer” dacht ik, en dat dachten ook Frits en Kees.
	„Mogen we eens baden?’ vroegen ze aan hun vader, die alweer met dat eigenaardige lachje gulhartig z’n toestemming gaf.
	Dadelijk trokken wij drieën onze schoenen en kousen uit, liepen op het water toe, flink hoog onze broeken opgestroopt om te zorgen dat die niet nat konden worden.
	En toen och, lieve hemel! ’t Leek wel of je op een groot weiland liep, dat eventjes overstroomd was. Op z’n



	best gingen je voeten onder, en je kon wel een half uur ver van strand loopen voor je enkels nat werden.
	„Is dat een zee!” riep ik verontwaardigd uit; „al gingje plat op je buik liggen, je zou niet kunnen verdrinken!”
	Nu begrepen we het lachje van meneer.
	„Je zou je hier niet kunnen verdoen, al deed-je er een half uur je best op!” gromde ik tegen hem.
	Maar hij antwoordde dat men niet naar Muiderberg komt om een einde aan zijn leven te maken, doch om plezier in dat leven te hebben.
	„En daar moeten jelui nu eens goed voor zorgen!” voegde hij er aan toe.
	Nu, dat was voor geen doovemans-ooren gepreekt, en ten slotte gingen we dermate aan het opspelen, dat meneer en mevrouw, die gezellig languit aan ’t strand lagen, ons moesten terugroepen, omdat we anders ruzie met andere menschen gekregen zouden hebben. Dat waren een paar opgeprikte juffrouwen, die met twee of drie poenig aangekleede heertjes erg den banjer uithingen, en in een bootje zich aanstelden of ze honderdduizend gulden uit de loterij getrokken hadden. Die deden nu ook eens een zeetochtje, meenden ze. En wij, die de echte, de waarachtige zee kenden, begonnen ze voor den gek te houden, en, zooals jongens dat ongegeneerd doen kunnen, hun eens te laten voelen dat wij ze voor niet veel zaaks aanzagen.
	De juffrouwen hadden ’t toen erg druk over die gemeene Amsterdamsche straatjongens. Dat was wel het grootste canalje van de wereld, verzekerden zij. Frits en Kees wilden geen kwaad van de Amsterdamsche straatjongens hooren,



	en nepen een paar leelijke dingen aan ’t adres van die juffrouw die ze in d’r zak kon steken. En ik, die er grootsch op was werkelijk al voor een Amsterdamschen jongen te worden aangezien, maakte het van louter blijdschap nog bonter.
	Toen werden wij door het echtpaar Van fieerle naar ’t strand terug gecommandeerd, maar stortten toch nog even ons hart eens uit, omdat we een der juffrouwen hoorden zeggen van meneer en mevrouw, dat die ook niet veel bijzonders waren omdat ze zoo maar languit in het zand lagen. Mevrouw lachte er hartelijk om, toen we ’t haar vertelden, er bij voegende dat het haar speet ons niet als haar ridders te kunnen huldigen, omdat wij ons meer gedragen hadden als dat soort van wezens, waarvoor de jonge dame in het bootje ons uitgemaakt had. Alleen moest zij, al was het dan onder zeer groot voorbehoud, haar compliment maken aan Hein, die zich al zoo spoedig in de Amsterdamsche lucht ging ontpoppen als een echt grootsteedsche bengel.
	„Denkt u dan, mevrouw, dat we in Zeewalden zulke zoete jongetjes zijn?”
	„De hemel beware me,” lachte ze, „dat ik je zoo diep beleedigen zou!”
	Wij, jongens, gingen nu ook wat in ’t zand liggen, maar dat duurde met lang. ’t Werd een gestoei en geplaag tusschen ons, dat we eindelijk gauw maar weer ’t verlof kregen te gaan baden. Als we dan de menschen maar niet hinderden.
	„Ja maar, moeder, daar kan ik niet uit wijs worden,” nep Frits. „Als we in zee zijn hinderen we de menschen



	en moeten we terugkomen, en als we hier zijn hinderen we u en moeten weer in zee!”
	Maar zijn moeder, die opgestaan was, omdat we bezig waren geweest haar zoetjesaan in het zand te delven, joeg hem met haar parasol zee in.
	Toen meneer en mevrouw er genoeg van hadden zich in ’t zonnetje te laten braden en wij moe geplast waren, gingen we naar het bad-hótel, waar muziek gemaakt werd. We bleven daar een poos op ons gemak zitten en ondernamen toen een tocht naar een toren in de nabijheid, waar men voor een kleinigheid op mocht klimmen, en vanwaar men een prachtig uitzicht had.
	Ook de beroemde Muider-echo werd door ons opgezocht. We werden allen op één rijtje gesteld, en onze gids begon wat op te zeggen. Dat hoorde-je allerduidelijkst naspreken, ’t Was net of het dichtbij uit een boom kwam, en, al naar de gids zich verplaatste, hoorde-je ’t van een ander punt komen, soms of het uit den grond kwam. Men zou er op hebben durven zweren dat het bedrog was, en dat de gids een afspraak met een vrind van hem gemaakt had, die vooruit wist wat er door hem gesproken zou worden en dit dan gauw nazei. Maar we mochten één voor één op de plaats van den gids gaan staan en wat zeggen.
	Eerst deed meneer het, en dadelijk hoorden we zijn stem hetzelfde herhalen. Dat gebeurde ook bij mevrouw. Neen, dat was geen bedrog. Zoo gauw kon niemand z’n stem niet veranderen.
	Nu zal-je wel zeggen: waren jelui zóó wantrouwend? Wel neen! Maar wie laat nu z’n eigen graag bij den neus



	nemen? En ’t fijne van.de zaak wil-je toch graag weten.
	Meneer vroeg dat ook wel degelijk aan den gids, maar die kon ’t wonderlijke verschijnsel niet verklaren. Professoren en al waren er aan te pas gekomen, geloof ik. Zelfs had men precies dit gedeelte van het park nagemaakt, maar jawel.... fluiten, hoor! Toen men ’t in dat nagemaakte spulletje probeerde, hoorde men géén echo.
	De gids dacht dat ’t aan den grond lag, en ik voor mij heb er vrede mee. ’t Moet toch ergens aan liggen!
	Toen wij drieën één voor één wat mochten zeggen, viel dat niet mee. Je weet eigenlijk niet watje roepen moet,’ en een vers op te zeggen zooals die gids, staat zoo gek. We riepen maar wat aan elkaar, maakten wat gekheid, en t voornaamste was dat de anderen de echo hoorden van onze stem, terwijl de roepende, als ik mij wel herinner, in ’t geheel mets van die echo vernam, en dat was wel het gekste.
	We hadden daar zulk een schik in, dat we er eigenlijk te lang gebleven zijn. Dat was wel jammer, want nu kwam er mets van het voorgenomen tochtje naar het Muiderslot, waar Floris de Vijfde gevangen gezeten heeft. We hadden t nog wel kunnen doen, maar dan waren we heel laat in Amsterdam teruggekomen, en mevrouw kon de meiden niet eiken dag zoo laat met ’t diner laten scharrelen als eergisteren. Ze bleef ook liever goeie vrienden met die lastige dames, en daar kon ik ze toch geen ongelijk in geven. Vrede best, zegt ’t spreekwoord. En voor een goed middagmaal voel ik altijd veel, dat weet-je nu al van mij.
	Dus zochten we weer de mooie laan op, die ons naar de Gooische stoomtram zou brengen, ’t Was er vol dien



	dag in Muiderberg, en dus haastten we ons een goed plekje uit te zoeken, ik alweer op ’t balkon om op de terugreis vrij uitzicht te hebben. Mevrouw ging naar binnen met Kees, die ’t nog in z’n beenen had van eergisteren. Maar zij had er op dezen mooien namiddag niet veel trek in om een geruimen tijd in zoo’n doos opgesloten te zitten. We hadden ook gehoopt op open tramwagens, maar dat was ons leelijk tegen gevallen.
	. Nog zaten we hierover te mopperen, toen er een andere tram aan kwam schuiven, waarin we een paar van die begeerde wagens opmerkten. Dadelijk had er een heele volksverhuizing plaats. Meneer en Frits waren er ’t eerst in, om vast een plaatsje voor mevrouw bezet te houden; ik hielp haar en Kees, en op dat oogenblik, net toen ik Kees aan haar overgaf en dus de heele familie in de begeerde wagenrij was getransporteerd, begon die rij vooruit, en de mijne achteruit te rijden.
	Ik stond op den grond tusschen de twee in beweging komende rijen wagens in. ’k Hoorde schreeuwen en roepen. Een oogenblik dacht ik er over den sprong te wagen, maar hield de leuning van mijn wagen goed vast. En dat was mijn geluk. Want wel bereikte ik met den eenen voet nog de tree van den begeerden wagen, maar ik voelde die tree onder m’n voet wegschuiven, en als ik me niet zoo stevig vastgeklemd had, zou ik voorzeker gevallen en onder de tram geraakt zijn. Dames gilden, mannen zeiden wat leelijks, en ik ’t was gek: ik begreep niet dat het om mij was.
	Toen eindelijk de twee reeksen wagens elkaar gepasseerd waren en mijn trein stilstond, sprong ik op den vasten



	grond om gauw den open tramwagen te volgen, waarin ik de familie Van Heerle had zien verdwijnen. Heel die familie 'ng er nu uit, kijkende naar mijn persoontje en druk gebaren makende. Nauwelijks stond ook die wagen stil, of meneer kwam er uit getuimeld, gevolgd door mevrouw en de jongens, en heel dat standje kwam op mij af.
	Maar nog vóór wij elkaar bereikt hadden, was er al een meneer bij me in een soort uniform, ten minste hij had een ander stuk pet op dan een gewoon mensch draagt. En die meneer begon met ’n heele drukte tegen me. Allebei Z n handen strekte hij uit.
	„Zóó komen nu de ongelukken op deze lijn i” beet hii me toe. J
	Ik begreep nogal niet wat hij bedoelde, 'k Dacht dat htj t over de jongens van meneer Van heerle had, omdat door het geteut van Kees al die soesah veroorzaak, was. M mn onnoozelheid moet ik een lachend gezicht gezet hebben, want de meneer met de pet maakte zich erg dik en begon van kwajongen te spreken. Nu begon ik meer attentie aan z n woorden te geven, maar voor ik nog recht begreep wat hij eigenlijk van me wou hebben, was de familie Van Heerle al bij me, en daar zoemde het om m’n hoofd dat m n ooren er van tuitten. Ik was dit en ik was dat. Meneer vond dat ,k onverantwoordelijk gehandeld had, en mevrouw 2dt dat ze er nog van beefde, 'k Had toch niets gebroken verrek, of gekneusd? En ik stond daar als een wezenlooze.' rits ze, later, dat ik me erg kranig gehouden had en dat ik voor al die menschen gestaan had of 't me niks schelen kon; echt, hoor, verklaarde hij.



	Maar hij vergiste zich, en dat deden al die menseden om me heen, die me als een soort wonder aankeken. Met geleende veeren wil ik niet pronken. Ik heb me in t geheel niet ferm gehouden, eenvoudig omdat ik niet wist wat er ferm te houden was. Het had best kunnen gebeuren dat ik bleek was geworden of aan ’t beven was geraakt, als ik op dat moment begrepen had in welk gevaar ik zoo even verkeerde. Dat kwam pas later in me op, toen we allen gezellig en wel weer in de open tram zaten, welk fortuintje de heele familie per slot van rekening nog aan mij te danken had, omdat ik zag dat er menseden haastig naar toe liepen, en toen uitriep:
	„Kijk, kijk eens... hij loopt al weer vol!”
	Een oogenblikje werd het gezanik toen opgeschort, omdat we allen weer beenen maakten, maar toen we gezeten waren begon meneer nog eens dunnetjes er overheen. Hij was tegenover m’n ouders voor mij verantwoordelijk, en ijsde bij de gedachte dat er mij iets had kunnen overkomen. Het was een ongeloofelijke lompheid van me om tusschen twee in beweging zijnde treinen te gaan.
	De hemel weet hoe lang die preek nog geduurd had, als mevrouw niet plotseling had uitgeroepen dat ze ’t mandje kwijt was, waarin een mes en een paar vorken geborgen waren. Daar was wat bijzonders aan dat mes of aan die vorken, wat weet ik het; van zilver waren die prikkers, geloof ik, en dat verlies-je niet graag. Enfin, ik begon een beetje te grijnzen, en dacht in m’n eigen: „nou, dat ’s ook een lompheid!” Maar mondje hield ik toe, dat spreekt.
	Als je er belang in stelt: het mandje met het rommeltje



	er’" is ™g terecht gekomen. Meneer en mevrouw waren er erg over in hun schik. Ik ook. Want anders hadden ze er nog langer over zitten knarpen, en daar heb ik een hekel aan.
	Doordat nu de jeugdige Zeewaldenaar niet gedood of gewond was, in elk geval een heel lichaam aan tafel bracht, en ook omdat de verloren vorken glimmend en wel weder op die tafel lagen, heerschte er onder ’t eten een opgewekte stemming. Meneer rookte niet veel, en als je bij zulk soort lieden op visite of uit logeeren bent, behoef-je er heusch met bevreesd voor te wezen dat je longen of hersenen te veel door het gevolg van het rooken zullen lijden. Hij stopte me wel eens een sigaar in de hand, maar omdat hij er zelf met naar haakte, vergat hij het meest. Nu echter werd na den eten een extra-fijne voor mij voor den dag gehaald, en als een millioenair zat ik te geuren voor Kees en Frits, die het aan mochten zien en nu eerst gevoelden welk een afstand er eigenlijk tusschen hen en den grooten jongen uit Zeewalden was.
	Uit al het voorgaande nu kan men leeren, hoe men zich verdienstelijk kan maken zonder er een vinger voor mt te steken. Ik was de meneer met een fijne sigaar, en Frits en Kees, die eigenlijk een pluimpje verdienden, omdat zij zonder eenig ongeval en op de meest lofwaardige manier van de eene tram in de andere waren overgestapt, mochten het aanzien.



	Zestiende Hoofdstuk.
	Hoe hel weer omsloeg en wat men te Katwijk zag.
	gaat die tijd toch gauw voorbij! Ik wist dat ___ _ voor de twee gebroeders en mij de feestelijkheden besloten zouden worden met een paar uitstapjes in den omtrek van Leiden en nu zat heel de karavaan al in den trein, op weg naar die oude, wijdvermaarde stad. Meneer had er gestudeerd en kwam er nog dikwijls omdat hij er goede vrienden had wonen. Hij hield veel van Leiden en sprak altijd met de grootste opgewektheid van den tijd, toen hij er een heel gelukkig en onbezorgd deel van zijn leven had doorgebracht. De jongens kenden ook Leiden, omdat zij enkele keeren met hun vader en moeder mee waren geweest. Maar van de omstreken, die heel mooi waren zei meneer, hadden zij nog niet veel gezien, en nu vond hij het een genot om met zijn twee jongens weer eens op dezelfde plekjes rond te dwalen, waar hij in zijn jongen,



	vroolijken studententijd, onbezorgd voor den dag van morgen van het lieve leven genoten had.
	Als ik een stem in het kapittel had mogen uitbrengen, zou minstens een hééle dag aan de stad Leiden gewijd zijn geweest. Maar de uitstapjes waren voornamelijk voor zijn zoontjes, ’t Was toch eigenlijk mooi genoeg dat ik overal mee mocht, want wat hebben die goeie meneer en mevrouw me een boel doen genieten! Zelfs waren zij nu zoo aardig, dat ze me voor ’t Stadhuis brachten, waar die bekende vergadering is gehouden of de Leidenaars de stad zouden overgeven aan de Spanjaarden ja dan neen ;je weet wel; toen burgemeester Van der Werf na afloop daarvan hier in de nabijheid door de menschen er over werd aangesproken dat ze ’t niet meer uithouden konden en dat ze zoo’n honger leden. En toen moet hij z n zwaard getrokken hebben, zooals op het plaatje staat dat ieder Nederlander kent, en zei hij dat ze hem dooden konden en desnoods z’n lichaam opeten, maar dat hij zoolang hij leefde de stad niet overgaf.
	Zoo zag ik hem ook staan in het park waar men een standbeeld voor hem heeft opgericht,- en zoo ook op een kolossale schilderij in de Lakenhal, waar ook nog de potten te zien waren, waarin de Spanjaarden de hutspot hadden klaargemaakt, die echter niet zij, maar wel de verloste Leidenaars op den 3en October 1573, zouden opeten. Een wonderlijk schilderij zag ik daar ook, dat in verschillende deelen verdeeld was en den hemel, de hel en het vagevuur voorstelde. Ik wou niet gelooven dat het zoovele honderden jaren oud was, omdat de kleuren er zoo frisch uitzagen alsof ze pas eenigen tijd geleden op de houten paneelen



	waren aangebracht. Aardig vond ik een kamertje, dat geheel ouderwetsch was ingericht. Ik had wel uren lang in die Lakenhal willen doorbrengen. Als ik er om verzocht had, wed ik dat de goede menschen er langer gebleven waren dan nu het geval mocht zijn. Maar de gebroeders waren er al een paar keer in geweest; ’t was voornamelijk om mij dat men er een bezoek bracht.
	„Vrije lucht moeten jelui hebben,” had meneer tot ons gezegd, „over een paar dagen zitten jelui alweer op school en daarom moeten wij nu van je vrijheid dubbel en dwars profiteeren.”
	We hebben heel wat voetstapjes gezet in den omtrek van Leiden. We zijn in de Lisser bosschen geweest, en ik heb er vreemd van opgekeken dat er dicht bij een groote stad nog zulke uitgestrekte woeste oorden kunnen zijn, waar je haast nog wel roovertje zou kunnen spelen. lemand die daarin wegvlucht, heb-je nog zoo gauw niet. En dan dat uitkomen op den Lisser straatweg! Wat een prachtige laan is dat! Groote, hooge boomen met wijd uitgestrekte takken, dat de menschen die je ziet aankomen er erg klein door lijken. Wat zijn dat mooie, bloeiende dorpen, den kant van Haarlem op! Soms passeerden wij ze per stoomtram, maar meestal stapten wij eens uit om meer van nabij een kijkje te nemen. Want we wandelden meer dan we reden. Bijna altijd was het in den namiddag een rennen om ergens aan een station den trein te pakken, dien we noodig hadden om op tijd in Leiden te zijn. Zoo herinner ik mij een dol geren door allemaal rechte lanen, met kleine boompjes of struikgewas, die eindelijk op Piet-Qijzenbrug uitliepen. Dan



	dat vallen als een wilde bende in de, eerste de beste coupé allen met koppen als kalkoensche hanen, maar altijd dol in ons schik dat we den trein gehaald hadden. Wat een heerlijk, vrij leven was dat. We liepen overal dwars door ’t ge boomte en schuwden de fatsoenlijk begaanbare wegen. Kregen we honger, dan gingen we ergens liggen. Messen en vorken sleepten wij niet mee, ’t ging alles maar uit ’t vuistje, en dikwijls voelde-je ’t zand knarsen tusschen je tanden. Als we tegen den avond den trein net gehaald hadden en op de banken neerploften, gloeiden onze voeten, mos en dennenaaldjes of stekeltjes en klevende plantjes hadden zich overal aan onze kleeding gehecht, en onze schoenen zaten vol zand of waren beslijkt en bestoft, ’t Was een wildemans-leven, dat je eiken dag hoe langer hoe liever kreeg. En eten dat we in ’t hotel deden als we met z’n vijfjes gezellig het middagmaal gebruikten, neen maar dat was verschrikkelijk! Dat maal had geregeld zeer laat plaats. Dan een straatje rond en voor den dorst een paar kop thee en vroeg gingen we naar ons mandje, om den anderen morgen weer vroeg op te staan en het lieve leventje wederom te beginnen.
	En nu was Molly bij ons! Dat goeie beest had in Amsterdam niet mee mogen gaan. Met diep tragischen blik had hij ons iederen morgen zien vertrekken, om ’s avonds als een losgelaten gevangene ons van blijdschap aan te vliegen. Maar naar Leiden mocht hij ons vergezellen en maakte trouw onze uitstapjes mee. Wat had dat beest een schik. Als trouw reiskameraad deelde hij in ons aller geluk en onbezorgde wijze van leven. Vooral de halfwilde staat, waartoe wij



	vervielen, kon zijn hooge goedkeuring wegdragen. Daar groeide hij in. Doch tot ons aller teleurstelling had hij een diep gevoelden afschuw van de zee. Daar moest hij niets van hebben. En eens is hij er door tot zulk een daad van revolutie gekomen, dat niemand minder dan een professor er zich mee heeft bemoeid.
	Kom, laat ik u dat nog vertellen.
	Na een geheelen dag door bosch en kreupelhout gedwaald te hebben, openbaarde meneer, die lang vooruit een vast plan gemaakt had want dat moet-je doen, al ben-je verder op elk tochtje zoo vrij als een vogel in de lucht dat we morgen naar Katwijk zouden trammen, daar zien wat er te zien was, vervolgens een wandeling langs het strand doen naar Noordwijk aan Zee, om, na er wat uitgerust te hebben, de landstreek in te gaan, die ons wel bevallen zou, verzekerde hij. Dit reisplan werd, evenals de vorige, met toejuiching begroet, en meneer had een glimp van voldoening op zijn gezicht. Hij vond het aardig om ons eiken avond een deel van het groote krijgsplan te openbaren. Wij zaten hem al verlangend aan te kijken, en hij plaagde ons telkens door te zeggen dat hij niets meer wist en dat er een einde aan de pret was gekomen. Maar als hij ons erg klein gekregen had, kwam er altijd wat nieuws en wat aardigs, zooals nu met Katwijk.
	Dien nacht, hoe vast we sliepen, werden we wakker door den storm, die met daverend geweld rond het hotel loeide, en groote regendroppels met hagelsteenen en al tegen de ruiten kletste. Maar als je moe bent, val-je door ’t luisteren naar zulk noodweer, heel gauw in slaap. Niet eens
	Heintje's Groote Vacantie.
	15



	droomden we nu, dat we op een schip rondzwalkten op de wijde zee, wat toch licht had kunnen gebeuren omdat ons hoofd vol van den grooten plas zat, dien we morgen aanschouwen zouden. Toen we ’s morgens gewekt werden, keken we er ten minste alle drie even verwonderd van op, dat het buiten grauw en onstuimig was. We waren gewend aan de klaarte van een zomermorgen, die ons vroolijk te gemoet lachte als we het gordijn ophaalden. Dat was een tegenvaller, en terneergeslagen drukten we tegen elkaar de vrees uit, dat er vandaag van een uitstapje wel niets komen zou, wat te erger was omdat Kees het van zijn moeder te weten was gekomen, dat inderdaad deze dag de laatste van ons heiden-leventje zou zijn. Dat was dan wel een droevig slot!
	„Dan kan-je echt zeggen dat ons plan in ’t water valt,” merkte Frits op, en daar moesten we toch om lachen.
	Een flinke, veerkrachtige voetstap werd gehoord.
	„Daar komt vader,” zeiden de broers.
	De deur werd geopend, niet aarzelend of zwaarmoedig, zooals van iemand die een booze tijding komt brengen en daar het land aan heeft, maar brutaal-weg, zooals iemand doet die weet wat hij wil.
	„Hoe is het jongens! Nog niet klaar?”
	„O, vader.... wat is dat jammer ”
	„Wat?”
	„Dat ’t nu net zulk weer moet wezen!”
	„Zulk weer?— Hoe heb ik het met jelui! Kan-je beter weer wenschen om de zee te zien?... Hoor het eens bulderen!.... ’t Zal een prachtig gezicht zijn.... En regenen



	doet het haast niet meer... enkel nu en dan een buitje Jongens, jongens, wat boffen-jelui!”
	Die toon van spreken, die manier van wereldbeschouwing wel, die deed ons hart popelen van blijdschap.
	„Jongens, jongens, wat boffen we!” zeiden wij nu ook, en we jachtten ons om klaar te komen.
	Mevrouw ontving ons aan ’t ontbijt met een gezicht vol prettige verwachting van al de heerlijkheid, die ook zij verzekerde van dit éénige tochtje door storm en regenvlagen heen te verwachten.
	„Hein was bang dat hij smelten zou,” plaagde meneer.
	„En die komt nog al uit het land van de waterrotten,” spotte mevrouw.
	De jongens begonnen me ook te drijnen. Maar ik daartegen in, dat ’t me niets kon schelen al kreeg ik een nat pak.
	„Daar behoef-je anders niet bang voor te wezen,” verzekerde meneer, „de wind loopt om naar ’t Noord-Westen, wat een zeldzaam mooie zee belooft, en de barometer vliegt vooruit, ’k Wed dat we al vanmiddag het mooiste weer van de wereld hebben.”
	„Zeker,” zei mevrouw, „’t zal best losloopen. ’t Is altijd nog zomerdag. Maar de jongens moeten toch d’r keep maar meenemen, en wij een paraplu.”
	Doch nu kwam het uit, dat Hein geen regenjas bij zich had.
	„Dan duikelen we voor jou hier of daar ook wel een paraplu op,” besliste meneer.
	Ik zei dat ik daar geen zin had.
	„Nu goed dan .... Als je niet wilt, kunnen we er moeilijk



	een aan je handen vastbinden. Bovendien laat je ’m toch in de tram staan of hij waait kapot, en dan hebben we er nog maar verdriet van. Komt er een bui, dan zullen we wel ergens schuilen, en, is er geen dak, dan maar achter een duin. Om de beurten mag-je bij mij of bij m’n vrouw kneuterigjes onder de paraplu. Maar je strooien hoed moet-je hier laten. Je hebt je sportpet toch bij je?”
	Die had ik, en toen was alles in orde. De broers plakten ook de hunne op d’r hoofd en door storm en regenvlagen ging het daarop naar de tram, natuurlijk weer in een drafje, want t was als altijd op t nippertje.
	Er waren niet veel reizigers, waardoor we heerlijk de ruimte hadden en naar believen binnen konden zitten of buiten op staan. Mevrouw, die een dag voorspelde bar van al t marcheeren dat we zouden moeten doen, verklaarde nu nog er haar gemak van te willen nemen en vergaarde de twee gebroeders rond zich. Die hadden ook al meer dit tochtje naar Katwijk gedaan, maar ik niet, die bij meneer op t balkon bleef. Als het niet te aanstellerig had geleken, zou ik precies andersom gezegd hebben, namelijk dat hij bij mij bleef. En toch was dit eigenlijk het geval. De vriendelijke man begreep dadelijk dat ik op dit ritje zooveel mogelijk wilde zien, en omdat je aan zien niets hebt zonder weten, was hij naar buiten gekomen en had het weldra druk genoeg om mij aan te wijzen en uit te leggen.
	Dat tochtje zal ik niet licht vergeten. Dwars ging het tegen den wind in, die rond de tram snoof en snorde en het nu en dan in lange vlagen uitgilde dat ze niet sterk genoeg was om die rij wagens met de aldoor klingelende locomotief



	tegen te houden of uit de rails te lichten. Wij op het balkon, die de twee eindeloos lange rails van onder onzen wagen aldoor maar zagen uitschuiven en vluchten, wij hadden geen den minsten last van den wind, die over de kap van onzen wagen heensloeg. We zagen de boomen telkens heel breed de armen uitstrekken en bevend en schokkend een diepe buiging maken, om zich al rillend weder moeizaam op te richten. Menschen op den weg, die even stil bleven staan om de tram te zien voorbijgaan, hielden met de eene hand hoed of pet vast, of duwden terug tegen de pareplu die hen maar vooruit wilde hebben, en ’t was dan aardig hoe die oogen in het half-afgewende gezicht nieuwsgierigjes naar ons toedraaiden. In de lucht was het vol geur van zomerregen, en hoog boven ons was een grauw, vol beweging van licht er in. Wolken zag-je nog niet drijven, maar dat het er vol beweging was, voelde-je aan dat telkens vliegensvlug afwisselen van minder of meer donker. Soms was het plotseling of de zon ging doorbreken, maar dan trok zeker hier of daar een booze luchtgeest de schuif van een reusachtige kachel heelemaal open, dat het wederom snoof en snorde en de boomen al maar weer berustend hun moeie buiging maakten.
	In die grauwe lucht boorden hoog de spitsen van oude, zeer oude torens. Die van Rijnsburg werd met groote opmerkzaamheid door mij bekeken, omdat meneer me vertelde dat daar de vermoorde Floris de Vijfde begraven ligt. En dan kon ik even uit de tram het huis zien waar Spinoza gewoond had, een ouderwetsch huisje, waarvan de blinden met driehoeken van harde kleuren beschilderd



	waren, op de manier zooals je met rechte lijnen een zandlooper zou willen teekenen.
	Maar toen we in Katwijk kwamen!
	Reeds geruimen tijd hadden we ze hooren aanzwellen, de geweldige stem van de zee. Nu vervulde ze geheel de lucht, t Was of er ginder achter het dorp een ontzaglijke massa menschen was, héél ver, die een Koning binnenhaalden, den bevrijder, gekomen van over de zee, of die in opstand gekomen waren en het nu elkander toeriepen dat ze vrij wilden leven en sterven. Stil waren de straten van Katwijk, een enkele vrouw kwam voor haar deur, of een visscher stapte kalm en bedaard voort, en bij al die stilte maakte dat groote geluid zulk een wonderlijken indruk. Ik haakte er naar om de zee te zien, en plotseling, eer ik er op verdacht was, nog in een der straten van het dorp, toen ik meende menigen voetstap te moeten zetten voor ik de geweldige voor mij had, zag ik haar.
	Ik stond er van versteld. Eerst begreep ik niet goed dat dat de zee was. ’t Leek een onmetelijk winterlandschap, opgebold met versch gevallen sneeuw. Groote, donkergroene, haast zwarte vlakten, en daaroverheen, als sneeuwhoopen die zich voortwentelen onder den jagenden storm, overal groote, blanke massa’s. Ik stond stil van ontzag, en dat deden we allen. En toen we ze toch herkend hadden, onze zee, de echte, de waarachtige, héél wat anders dan dat speelgoed bij Muiderberg, gingen we langzaam verder, al meer en meer weken alle hinderpalen tusschen haar en ons, en eindelijk strekte ze zich voor ons uit links en rechts zoover we zien konden.



	Toen bleef mijn blik rusten op het torentje van Katwijk, aardig wit gebouwtje met een halven bol als koepel. Kalm en rustig stond het daar vlak tegenover de zee, wier gebulder op menigen Zondag het gezang der kerkzangers moest overstemmen. Ik heb zelden iets gezien, dat mij zoo diep trof als dit rustige kerkgebouw tegenover die razende watermassa.
	Over ons allen was een ernst gekomen, haast te groot voor een pleziertochtje. Gelukkig dus dat er één was, die zijn blijdschap van uit den band gesprongen te zijn niet vergat. Die een was Molly. Van de zee moest hij niet veel hebben, gelijk gij al weet, en daarom wendde hij haar den rug toe en vloog het zand in, allerlei dolligheden verzinnend en die dadelijk uitvoerend ook. We moesten er om glimlachen, en toen we eenmaal lachten, was de betoovering, die de zee op ons gelegd had, verbroken. En toen bijna op hetzelfde oogenblik een flinke regenbui op ons neerstroomde, sloegen wij haast even dol als Molly op de vlucht, en gingen een poosje schuilen in het Hotel du Rhin, vanwaar we toch een prachtig uitzicht bleven behouden op de zee.
	De bui, die nu woedde, bleek een onweersbui, want we zagen den bliksem schitteren over het schuim der zee, al hoorden we den donder niet. Maar er begonnen ver in ’t Noordwesten wolken te komen, de lucht brak daar, en snel, zooals dat bij ijsgang gaat, ging die breking over heel de lucht, en eindelijk vloeide een vochtige zonnestraal door een scheur in de wolken. Dadelijk veranderde ’t gezicht der zee. Het wit werd zilver, en de donkere plekken werden dooraderd met lichtgroene strepen. Eigenlijk was het niet na te gaan hoeveel tinten van groen er kwamen, ’t Was overal anders.



	t Veranderde van uit de verte vanwaar het licht aansnelde, tot dichtbij waar het grauw heengevlucht was. Men werd niet moe van er naar te kijken. Maar toen het heel helder over de zee geworden was, en één oogenblik het zonnelicht als een gouden waas over het woelende water lag, en dwars door het zilver een breede streep glinsterend goud trilde, riep meneer ons op om naar buiten te gaan, en al dat moois, in plaats van door de ruiten, vlak bij, met onze eigen kostelijke oogen te zien.



	Zeventiende Hoofdstuk.
	Wie er in dat wonderlijke huis woonde en hel avontuur met den professor te Noordwijk aan Zee.
	p e vloed was al aan ’t kenteren, en nu was het BJgggf aardig tot vlak bij de branding te gaan, die telkens als een hooge muur vlak voor je oprees om dan voor je voeten zich neer te vlijen.
	„Straks gaan we baden, als we halfweg Noordwijk zijn!” riep meneer, en daar waren we allen blij mede, Molly ook, omdat het hachelijke oogenblik voor dat goeie beest nog een wijle verschoven werd. En toen stonden wij, jongens, met verbaasde oogen naar een groot huis te zien, eigenaardig van bouwtrant en met levendige kleuren geschilderd, dat zich aan den Noordkant van het dorp verhief.
	„Wat is dat?” vroegen we, met een grooten nadruk op het woordje is.
	„Wel, een huis,” plaagde meneer.



	Dat wisten we ook wel! Maar waar diende dat huis voor?
	„Daar werkt een mensch in, die nog niet in je boekje over Vaderlandsche Geschiedenis staat; en als hij er in voorkomt, dan zal het aan het einde zijn, dat je altijd vervelend vindt omdat er zoovéél namen op elkaar gehoopt zijn. De schrijver van het boekje weet er nog niet goed raad mee, en de leerling nog minder.”
	„Wie is dan die man die in het boekje van de Vaderlandsche Geschiedenis moet komen?” vroegen wij.
	„Eerst za! ik je zeggen dat hij een schilder is. Daar hebben jelui haast evenveel eerbied voor als voor de admiralen, omdat je dan denkt aan vroolijke Fransen in wambuis met linten en strikken en een breed geranden hoed met groote, afhangende veer. Je kent de namen van Rembrandt en van Jan Steen en van Paulus Potter. En, jongens, die kunstenaars hebben nög meer voor den roem van ons landje gedaan dan Michiel de Ruijter en Maerten Tromp. Ik heb eens een Hongaar gesproken, die toevallig van Michiel de Ruijter afwist, omdat onze admiraal eens eenige Hongaren uit de slavernij bij de ongeloovigen verlost heeft. Verder wist hij niets van onze mooie geschiedenis. Maar de namen onzer groote schilders waren hem misschien nog beter bekend dan mij, omdat hij veel schilderijen van hen gezien had. Zoo zie-je, dat je niet altijd oorlogje behoeft te spelen om veel voor je vaderland te doen.” '
	Daar keken wij van op. Want we dachten, om de waarheid te zeggen, dat je in den ouden tijd eigenlijk maar kajuitsjongen of soldaat moest worden om eindelijk in



	een boekje van de Vaderlandsche Geschiedenis te belanden.
	Met dat al wisten we echter nog niet wie in dat huis woonden.
	Meneer glimlachte.
	„Kijk-je hoog op tegen de schilders uit ons heldentijdperk.... je weet wel, die mannen met hun mooie kleeren?”
	Ja, dat déden we. Net zoo goed als die Hongaar, hoor!
	„Welnu, trekt hun dan dat mooie pakje uit, doet ze een jas om evenals de menschen nu dragen en zet ze een hoogen hoed op, of, omdat er altijd een beetje losheid aan hen gebleven is, alweer een slappen hoed, al is de rand wat minder breed. Zou-je dan minder hoog tegen hen opzien?”
	„Natuurlijk niet!” riepen wij, haast verontwaardigd.
	„Best, hoor! Alleen moet-je meteen ook de namen veranderen en Jozef Israël, Mesdag of Jan Toorop schrijven... Nu jongens, hier sta je voor het atelier van een van onze schilders, en zijn naam zal wel een beter plaatsje krijgen in de Vaderlandsche Geschiedenis, en de leerlingen van over een, tweehonderd jaar zullen dien alweer beter kennen dan de namen van de schilders uit hun tijd.
	„Maar zeg u dan zijn naam!” vroegen wij.
	„Graag, want ik weet dat je hem nu onthouden zult. En je zal er je nu bij je makkers op beroemen, dat je gestaan hebt voor het atelier van Jan Toorop.”
	Drie paar oogen wendden zich nu met de grootste belangstelling naar dit aardige gebouw. En als jongens iets goed met dT oogen opnemen, zullen ze dat niet licht vergeten.
	Alweer was het Molly, die een eind aan onze aanschouwing maakte. Dat beest scheen in het geheel geen gevoel



	voor onze Vaderlandsche Geschiedenis te hebben, hoewel er toch tot tweemaal toe een hond van Willem den Zwijger in voorkomt. De levendige Molly, met z’n eeuwig in beweging zijnd neusje, rook, nog voor hij ze zag, een brave poes, en toen had-je de wilde jacht van hond en kat dwars door de duinen heen. Wij Molly achterna. En al spoedig waren wij ook op jacht om elkaar van een duin af te smijten.
	Dat ging nu verder uren en uren lang, soms langs het strand, maar meest door de duinen, waarin we zoo diep mogelijk doordrongen. Waren we moe, dan gingen we een poosje in t zonnetje liggen, dat al meer en meer de wolken op zij schoof. Hadden we geen zin meer om met elkaar te stoeien of te vechten, dan gingen we braam zoeken. Soms dwaalden we zoover af, dat we elkaar niet meer zagen. Maar dan waarschuwden we door een lang aangehouden geschreeuw waar we waren. Meneer en mevrouw maakten ’t zich natuurlijk wat gemakkelijker. Soms zagen we ze gezeten op een hoogen duintop, als uitgeknipte figuurtjes uitkomend tegen de lucht. Ze hielden een beetje ’t oog op ons, dat we ons niet te ver verwijderden. Wel kom-je altijd terecht, als je maar onthoudt dat de zee in ’t westen ligt en de zon s morgens dicht bij ’t Zuiden staat, zoodat je die, om aan het strand te komen, een beetje aan je rechterhand moet houden; maar de duinen zijn hier erg breed, en je zou werk hebben om je gezelschap terug te vinden. Eens was Kees totaal verdwenen. We klommen dichtbij op de hoogste toppen, want als wij ons nu gingen verwijderen, vond hij ons zeker niet terug. Frits en ik riepen met heel hooge stem, want dat hoor-je ’t verst. Je weet wel, dat



	doen ze in de berglanden ook. Eindelijk woei tot ons een zwak geluidje over, en, ja, daar zagen we heel in de verte een klein menschje, als een miertje tegen een glinsterend witte duinhelling, en toen was Kees gevonden, die wel een standje opliep, maar daar gauw een einde aan maakte door te laten zien hoeveel braam hij gevonden had. Dat goedje smaakte erg lekker bij de boterhammen, die we nu gingen verorberen.
	Met dat al kwam er van het baden onderweg niemendal. Dat moest maar in Noordwijk gebeuren, zei mevrouw. En toen we daar aangekomen waren en in een hotel op de duinen een uurtje gingen uitrusten, had ik er geen zin meer in. Wel schudde ik een half mud zand uit m n schoenen, maar ik trok ze weer aan, en ging bij meneer en mevrouw zitten om onder ’t genot van een glas limonade naar de zee te kijken, die veel minder wild was dan des morgens, maar onder het er telkens overheen vliegend zonnelicht met in de verte een paar visschersvaartuigen, er prachtig mooi uitzag. De broers gingen baden, Molly rende met hen mee, en meneer en mevrouw hielden een oogje in t zeil.
	Een poosje zaten we zoo op ons gemak, toen uit de diepte van het duin de lange gestalte van een heer oprees. Hij zag er uit, als iemand die hier erg op z’n gemak was en zich volkomen thuis gevoelde. Dat kon-je zien aan heel zijn wijze van doen en aan zijn eenvoudige Weeding. Voor den wind had hij een muts opgezet, en hij had een boek in de hand, alsof hij ergens op een zonnewarm plekje in het duin dood op zijn gemak had liggen lezen.
	Mevrouw zag hem ’t eerst, slaakte een kreet van



	verrassing, en wees haar man op hem, terwijl ze zijn naam noemde met het woord professor er voor.
	Meneer stond dadelijk op, terwijl de nieuw aangekomene, die ons nu in t oog kreeg, een gebaar van blijde verrassing maakte. Hij was een heel goede bekende van meneer en mevrouw Van Heerle, bij wie hij met zijn vrouw dikwijls aan huis kwam.
	Toen ik van een professor hoorde, die daar op de komst was en binnen enkele minuten vlak bij me zou zitten, had ik wel in een hoekje willen wegkruipen, en het speet mij verbazend dat ik niet met Kees en Frits mee was gegaan, die op t strand naar een vestingbouw van zand stonden te kijken, waaraan een troep kinderen druk aan ’t werk waren met schopjes en emmertjes. Dat spel was wel beneden mijn waardigheid geweest, maar alles beter dan zoo’n professor op je dak te hebben!
	„Heb ik van m’n leven!” riep de nieuw aangekomene. „Al wat ik gedacht had maar niet dat ik jelui hier zou vinden.”
	Meneer en mevrouw lichtten hem in omtrent onze reisjes, maar hij zei dat ’t niets aardig was hem niet even gewaarschuwd te hebben. Dezen zomer bracht hij hier dichtbij door, en, al was ’t dan onverwacht, z’n kluisje stond wijd voor hen open, en zijn vrouw zou ’t wat aardig vinden.
	Heusch, daar kon niets van komen, ’t Was een pleziertochtje voor de kinderen, en niet het minst voor een groot bewonderaar van onze zeehelden, voegde meneer er glimlachend aan toe, en stelde mij, die rood werd als een kreeft, met deze woorden aan den professor voor.



	Zijn oogen gingen over mijn gering persoontje heen, en ik geloof dat hij schik had in mijn verlegenheid.
	„Zoo, zoo!” zei hij schertsend, „op jeugdigen leeftijd al met zulke groote gevoelens?... Nu, dat is niet vreemd!”
	Hij stak z’n hand uit en ik drukte die even; en ik mompelde en stotterde zoowat van meneer en professor door elkaar, ’k Had me wel een klap in m’n gezicht willen geven, dat ik daar zoo ellendig zat of ik een heeten aardappel in m’n mond had.
	Gelukkig kwam mevrouw me te hulp. Ze overdreef een beetje of eigenlijk een heeleboel door te zeggen, dat ik een prettig reisgenoot voor haar kinderen geweest was en dat heel de familie daardoor groote verplichtingen aan me had.
	„En,” plaagde zij, „nu is Hein, die met Michiel de Ruijter doodkalm een half dozijn Engelsche oorlogsschepen in den grond geboord zou hebben, er een weinig beduusd van voor het eerst een heuschen professor te zien.
	Hij lachte vroolijk, en klopte mij op den schouder.
	„Laat-je je dat zeggen, Hein?”
	Ik lachte nu ook, maar iets aardigs terugzeggen kon ik niet.
	Dat was ook niet noodig, want mevrouw en de twee heeren begonnen over allerlei dingen zoo druk te redeneeren, dat ze, naar ik wel reden heb te vermoeden, weldra Heintje heelemaal vergeten waren. Maar d’r twee zoontjes vergat mevrouw niet, want telkens keek-ze den kant op waar die aan ’t spelen waren. Ik keek er ook naar, en zag hoe ze eindelijk genoeg hadden van het vestinkje-bouwen en nu alle toebereidselen maakten om te gaan baden. Daar had



	evenwel Molly geen zin in, en toen Kees hem beetpakte om hem ook eens te laten voelen hoe prettig een aanrollende golf over je heen spatten kan, beet hij den armen jongen in de hand.
	Dat gaf een gegil en gepiep! Mevrouw sprong op, maar meneer en ik snelden al naar ’t strand. We brachten den huilenden en weeklagenden Kees bij zijn moeder, die ons al halverwege ’t strand te gemoet kwam, terwijl de professor op zijn verheven standplaats met belangstelling den afloop van dit kleine drama afwachtte. Frits liep Molly achterna om dezen op een flink pak slaag te tracteeren, waarin Molly echter niet veel lust had en daarom alle vier de pooten van de wereld lichtte en er van door ging.
	Toen de treurige stoet opwaarts klom, kwam ook de professor ons te gemoet. Hij vroeg, of het erg was, maar mevrouw zei dat ’t wel schikken zou, dat Kees z’n verdiende loon had, omdat hij de watervrees van Molly kende en altijd ’t beest er mee plaagde. Kees vond die woorden in ’t geheel niet troostrijk en hief luide jammerklachten aan, terwijl hij aan ieder die ’t zien wilde z’n hand toonde, waar een velletje af was geschaafd. Maar de professor nam Kees bij zich, en zei dat hij ’t wel beter zou maken.
	Uit zijn zak haalde hij een portefeuille, waaruit hij een paar pleistertjes te voorschijn bracht die een jodium-lucht van zich afgaven. Die had hij altijd bij zich, zei hij, omdat je nooit weten kan hoe ze te pas kunnen komen. En hij vroeg of Kees het wondje wel uitgenepen had. Ja, dat had zijn moeder al gedaan, en secuur genoeg, klaagde Kees,



	die weer begon te schreien. Maar uit nieuwsgierigheid wat de professor doen zou, vergat hij zijn leed, en hij en ik stonden met den neus er bij, om toe te zien hoe de professor een schaartje uit zijn zak te voorschijn tooverde, heel kalm en voorzichtig het pleistertje naar de grootte van het wondje knipte en het er toen opplakte.
	„En nu wed ik dat het al beter wordt,” verzekerde hij, en Kees zei dat de pijn over was.
	Op dit oogenblik verscheen Frits met den gevangen genomen Molly in zijn armen. Bij nader inzien had Frits het toch maar beter gevonden de bestraffing aan zijn vader over te laten. Maar de professor zei dat Molly ’t toch niet had kunnen helpen, en zich eenvoudig verdedigd had. Toen kreeg Molly een groot standje van zijn baas, eigenlijk veel te erg, vond Kees, die eerst ook al met vermaningen had willen beginnen, maar het ook maar vergaf en vergat, toen Molly hem ging likken en met z’n diep-tragische oogen hartroerend om vergiffenis bad. En wij met ons vieren, Molly, de broers en ik, vonden den professor den besten man van de wereld. Toen we weggingen heeft Kees hem vriendelijk bedankt, en het laatst van allen kwam de beurt aan mij om hem een hand te geven, en ik zei zoo gerust: „dag, professor” tegen hem, of ik al jarenlang een hooggeleerden heer onder m’n kameraden telde.
	Doch die kameraden zelf.... neen maar dat waren lieve jongens! Die heetten het me later vlak in m n facie te jokken dat een professor me de hand gedrukt had. Jawel,’* smaalden ze, „zoo’n prof zal jou ’n pootje geven! Net zoo min als ons, hoor!” De leeraars op school trokken
	Heintje’s Groote Vacantie.
	i 6



	ook een bedenkelijk gezicht. De een haalde die ouwe beschimmelde mop voor den dag, van den jongen die uitriep: „moeder, moeder, de koning heeft tegen me gesproken 1” „Gut, kind, is t waar? en wat heeft ie dan tegen je gezegd?” „Uit den weg, brutale rakker!” En de rector hikte zich haast een ongeluk van den lach, door de veronderstelling dat ik een professoralen schop onder m’n achterste had opgeloopen. Zoo gaat het nu in de wereld, als je eens eer en onderscheiding te beurt vallen. Had de hoogleeraar me een schop gegeven, dan zou ik ’t verzwegen hebben, maar, m n hoofd van m’n romp! als ’t niet uitgekomen was. Dat had iedereen geloofd. Maar nu moest ik met roode koonen en vlammende oogen een waarheid verdedigen, die niemand wilde gelooven. Eindelijk schijnt dat toch wel eenigen indruk gemaakt te hebben, en men is bij ons op school ten slotte tot het compromis gekomen, dat vermoedelijk wel de leerling der zooveelste klasse, meer algemeen onder den naam van Hein bekend, van professor zus en zoo een hand heeft gehad, maar dat zulks gekomen is omdat Zijn Weledel Hooggeleerde het fatsoenshalve niet laten kon.
	Nu moeten jelui in ’s hemelsnaam niet denken, dat ik op die glorierijke gebeurtenis in m’n jonge leven al liep te roemen toen we van de duinen afdaalden naar het mooi gelegen Noordwijk! We hadden daar veel te veel te kijken, en hoe langer we in den omtrek van dat dorp ronddoolden, hoe vaster m n besluit werd, dat ik, als ’t eens op een goeien dag gouden tientjes regent en ik er genoeg van kan opgrabbelen om in een villa te gaan wonen, er sterk aan



	zal denken die in Noordwijk aan Zee te huren of te doen bouwen. Mevrouw zei, dat je hier Holland en Gelderland bij elkaar had. Wou-je plezier hebben van zee, strand en duinen je kon er heengaan; wou-je hooi ruiken of steldeje belang in allerlei teelt je behoefde slechts den neus op te halen of de oogen open te doen en rond je te kijken. En als je schik had in bosch welnu, dan kon-je er den heelen dag in doorbrengen. Meneer verzekerde dat mevrouw gelijk had, en als het dan nog niet waar is, weet ik het niet meer!
	En hier ook zei mevrouw een vers op. „Dood Jaar” of zoo iets heette het, ten minste er kwam van een dood jaar in voor, en die woorden kwamen telkens terug en dat klonk toch zoo mooi. Kees hing aan z’n moeder en luisterde ook aandachtig, maar ’t kon Frits zeker niets schelen, want die was aan ’t ritten met Molly, die ook ongevoelig bleek voor dit gedicht. Mevrouw zei het expres op, omdat de dichter, die Albert Verwey heet, hier in Noordwijk woonde. Meneer vond het ook heel mooi, en, toen het een oogenblik stil was geweest, drukte hij er zijn leedwezen over uit dat onze taal door zoo weinige millioenen gesproken wordt. Kom waar je wil op de wereld, en ieder beschaafd mensch heeft een schilderij van Rembrandt gezien of van een onzer andere schilders, en heeft zeker van Grotius, misschien ook wel van Jan de Wit en van onze admiralen gehoord. Maar wie weet er wat af van Vondel? Ach, lieve hemel, wat was daar aan te doen? Kwaad kan-je worden op de oude Hollanders, die er toe in de gelegenheid waren om onze taal tot een wereldtaal te maken, maar dit verzuimd hebben.



	’t Zou meteen geen klein gemakje geweest zijn! Want dan behoefden wij, Nederlanders, niet zooveel vreemde talen te leeren, en konden wij, zooals dat met de Engelschen ’t geval is, met onze taal heel de wereld doorreizen Ach ja, wat konden wij daar nu aan doen?
	„Niet veel,” gaf meneer ten antwoord, „en toch wat. Héél lief blijven hebben onze mooie taal, en die om den dood niet achterstellen bij andere talen. Ik ben ouder dan jelui, en daarom uit een anderen tijd. Toen ik jong was en ik kon voor m’n verjaardag of Sinterklaas een boek krijgen, dan vroeg ik een mooi bandje van Schiller of Racine of Longfellow. ’t Stond meteen zoo kranig op je boekenrekje. Soortgelijke boeken nu.... moet-je niet weren; ze hooren in je kastje thuis. Maar zorg dat er ook Nederlandsche namen op de ruggen van je boeken te lezen zijn....”
	„Maar vader,” merkte Kees op, „ik kan nog niets anders dan Hollandsch lezen en de versjes in ons leesboek vind ik zoo vervelend ”
	We moesten allen om deze opmerking lachen. Mevrouw sloeg de armen om zijn hals en vroeg hem plagend:
	„En wat wil-je nu hiermee zeggen, kleine wijsgeer?”
	„Wel moeder, hoe kan ik dan veel houden van dien meneer Verwey?”
	„Hoor eens, Keesje,” lachte zijn moeder, „dan weet ik het goed gemaakt. Hein, die het vers zoo mooi vond, mag ons met Sinterklaas schrijven welk boekje met Nederlandsche verzen er in hij van ons cadeau wil hebben....”
	„Hè, mevrouw,” riep ik dolverheugd uit.
	„Stil, Hein ik ben nog niet uitgesproken!... En jij,



	Keesken, krijgt bij die gelegenheid een boterletter, een groote V, om aan dien meneer Verwey te denken, en .... dat zullen zoete, gedachten zijn !”
	„En ik?” riep Frits, „word ik overgeslagen?”
	„Ja,” besliste zijn moeder, „jij bleef neutraal. En als ’t op een uitdeden komt, slaan we neutrale menseden altijd over, met klappen zoowel als met cadeautjes!”



	Achttiende Hoofdstuk
	Naar huis!
	c wandelden heen en weer op het perron, wachtende op den trein naar Amsterdam. De pret was uit en we zouden uit Leiden vertrekken. Als het op ’t laatst loopt, gebeurt er altijd iets wonderlijks. En ’t was zeker een groote bijzonderheid dat wij, die ons telkens hadden moeten haasten en precies op het minuutje of wel op de seconde af den trein haalden, bij het einde van onze plezierreisjes ons niet hadden gehaast en.... véél te vroeg aan het station waren.
	Er kwam een trein uit de richting van Amsterdam aan. De gewone drukte van menschen, die mee wilden en haast met toelieten dat de reizigers voor Leiden goed en wel uit hun wagens stapten. Gesjouw met pakken en koffers, gedreun van douwwagens, geflikker heen en weer van fietsen,



	geroep van krantenjongens, gepraat en geschreeuw en gelach van allerlei druk doende menschen. Ik was er bij gaan zitten en keek stil al dat rumoer aan.
	Morgen zou ik mij ook in een trein bevinden die naar ’t Zuiden zou gaan. Dan zou ik rustig leunen ergens in een hoekje en van boven af op dat gewoel neerzien. Als er dan ook een jongen uit Zeewalden hier op ’t perron zat, alleen onder al die lawaai-achtige menschen, wat zou hij ’t dan eenig aardig vinden als ik m’n hand uit ’t portier stak en, hem vroolijk bij zijn naam roepend, hem hartelijk toewuifde! O zeker, hij zou komen aanloopen, en met nauwe oogjes van blijdschap zeggen: „Wel, jö, ben-jij daar?— en ga-je naar Zeewalden? Zal-je ze dan allemaal de groeten van me doen? Zal-je?” Wat zou hij in z’n schik wezen, en ik zou hem de hand reiken en hem blijven toewuiven zoolang ik kon. Maar dan zou ik me erg gemakkelijk in m’n hoekje neervlijen, m’n oogen star voor me uit, om al de dingen te zien die ik nog niet aanschouwen kon, in ’t groote geluk van naar huis te gaan.
	Zou er nu niet één bekend persoontje van me in dien langen trein zitten? Misschien kéken er een paar oogen naar me. En ’t was of ik ’t hoorde zeggen: „Wel, wel daar heb-je werentig Hein!” Verlangend gingen m’n blikken langs de raampjes, maar neen, uit niet één portier vloeide me dat verlangen te gemoet.
	De trein zette zich in beweging. Zachter en haast dadelijk daarop al sneller schoven de wagens me voorbij. Nog hoopte ik één bekend gezicht te zien, en ’t had me niet kunnen schelen van wien. Al was ’t van den hoogsten



	meneer uit Zeewalden geweest, ik zou opgesprongen zijn om hem heel beleefd, maar ook buitengewoon hartelijk te groeten, enkel maar om een blik, een handwuivinkje terug te hebben. Maar wèl zag ik oogen aan mij voorbijgaan, maar hun blikken gleden langs me heen koud en onverschillig.
	Onwillekeurig zuchtte ik en keek den voortijlenden trein na.
	Plotseling legde zich een zachte hand met lichten druk op m’n schouder. Ik schrok er van en keek op. ’t Was mevrouw die voor me stond.
	„Zoo diep in gepeinzen, Hein?”
	Ik lachte, maar wat onnoozel, want ik wist niet wat ik antwoorden moest.
	Ze glimlachte even.
	„Kom, Hein, zei ze, „wees voor heden eens m’n cavalier.”
	En toen ik haastig oprees, nam zij mijn arm in den hare, en wandelde zoo heel vertrouwelijk met mij voort.
	„Ik weet, waaraan je denkt,” begon zij, mij schalks aanziende. „Heintje zou graag in dien trein gezeten hebben om naar huis te gaan.”
	„Heusch niet, mevrouw, ik ke ”
	„Heusch wèl, Heintje!... En wees maar niet bevreesd dat ik je dat kwalijk nemen zal.”
	Op dit oogenblik passeerden wij haar man en de twee gebroeders.
	„Neen, riep ze schertsend, toen die zich bij ons wilden voegen, „ik maak een mooi plannetje met Hein, en daar mag-je nog niets van weten.”



	Glimlachende liet men ons voorbij, en wij wandelden verder.
	„Ik heb het al aan je gemerkt, toen we in Noordwijk waren en je alleen bij ons zat en de jongens aan hun lot overliet. Och, Heintje, daar behoef-je niet over te kleuren. Je zou heusch öf een jongen zonder hart moeten wezen öf diep te beklagen zijn, als het anders was. Ik ben al een heelen tijd getrouwd, heb den besten man en de liefste kinderen van de wereld. Mijn huis is waar die zijn. En toch, jongen.... ik ben zoo blij als ik weer eens naar m’n eigen goeie ouders ga! Verschrikkelijk als een kind niet naar z’n vader en vooral z’n moeder verlangt. Jelui jongens zijn altijd bang om voor papkindjes versleten te worden, als je eerlijk bekent dat je voor geen geld van de wereld die zachte teere hand van je moeder zou willen missen, die jelui rabouwen de wilde haren glad strijkt. O, Hein, wat zijn we allebei nog gelukkig dat we een moeder en vader hebben.”
	Ik werd er benauwd van, toen mevrouw zoo begon te spreken. Of ze ’t merkte weet ik niet, maar ze klopte me met de hand zachtjes op m’n arm.
	„Ik wed, ik wed,” glimlachte zij, „dat de vader en de moeder van zekeren Zeewaldenschen kwajongen nog véél harder naar hem verlangen dan hij naar hen.
	„O ja,” antwoordde ik haastig, en ik zag haar blijde en grootsch aan, door den schemer die voor m’n oogen dreigde te komen, „tot m’n oudste zuster toe, mevrouw, en die klaagt anders altijd over me, en ze jaagt altijd de jongens weg als die komen om me te halen. En toen ik wegging, zei ze dat ze den hemel dankte, want dat ze nu eens rust kreeg.



	Andere menschen konden den boel in orde houden en netjes, maar bij ons lag alles overhoop, en dat kwam enkel door mij. En... onder aan den brief dien ik van morgen kreeg, schreef ze dat ik maar gauw thuis moest komen omdat het zoo stil was!”
	Mevrouw lachte.
	„Dat is onvoorzichtig van haar, Hein. Nu heeft ze je eens een kijkje in haar hart gegeven, en ik vrees dat ze dat een enkelen keer zal moeten aanhooren!”
	Ik keek stil voor me heen, en m’n oogen moeten geglansd en heel m’n gezicht een glimming van geluk gehad hebben, want meneer die nu voor ons stond, riep uit:
	„Als jelui samen geen kwajongensstreek bedacht hebben, weet ik het niet, want kijk Hein z’n gezicht eens stralen!”
	De jongens keken me ook aan, en begonnen van den weeromstuit te lachen.
	Maar mevrouw zei tot haar man;
	„Hein ziet voor zich uit iets heel moois wat wij niet zien!”
	„En dat is?”
	„Z’n aardig, lief Zeewalden, en.... z’n ouderlijk huis!”
	Er kwam iets zachts en warms in den blik waarmede meneer me aankeek.
	„Ah!” zei hij, en meer voegde hij er niet bij.
	Maar hij nam aan eiken arm een zoontje van ’m, en in luchten, half huppelenden pas ging hij den trein te gemoet die aan kwam rollen, terwijl hij vroolijk uitriep:
	„ F rits. Kees! we gaan naar huis, naar huis!”
	En ook over de jongens kwam een blijheid.
	„Naar huis! naar huis!” jubelden ook zij.



	Den volgenden dag zat ik in den trein die Leiden passeerde op weg naar mijn huis. Hartelijk had ik afscheid genomen van de goede menschen die me zóóveel plezier hadden gedaan. Heel de familie had me aan den trein gebracht, en ’t was een gewuif geweest net zoolang als ik maar een stukje van een wapperenden zakdoek had kunnen zien. Een volgend jaar mocht ik terugkomen, want we waren allen veel van elkaar gaan houden. Dat scheiden had ik toch wel akelig gevonden, want ik kan daar nu eenmaal slecht tegen. Maar toch juist zooals ik me dat gisteren had voorgesteld was ik eindelijk in m n hoekje teruggegleden, en had vóór me gezien het geluk van het wederzien.
	O, toen ik met al de frischheid van een watertochtje op een heerlijken zomerdag rond me, van onze boot af heel in de verte onzen zwaren toren hoog boven de lage landen zag oprijzen wat was ik toen blij! fk lachte en lachte met heel m’n wezen en ’t was of er ook over hem een glimlach gekomen was van blijde herkenning.
	„Jongen, jongen! wat is het stil geweest,” zeiden ze allemaal. En ik ik wilde wel alles te gelijk vertellen, maar m’n trouwe vriend, die al dien tijd om z’n baasje getreurd had, zeiden ze, m’n goeie hond Lie, dien je nog wel kent uit den tijd voor het examen, liet dat niet toe. Hij sprong tegen me op, net zoolang tot ik hem op m n armen nam en weer drukten onze koppen zich tegen elkaar, als in dien treurigen tijd toen ik zoo zwaar leeren moest en hij zoo’n medelijden met me had.
	En ’s avonds zaten al de jongens bij me op de stoep



	Aai, en Bas en Willem en Opa; Ko leunde tegen den paal en haar broer Piet zat op een tabouretje en speelde op zijn harmonica, dat de menschen die op de Markt stonden te luieren, zoetjesaan kwamen aanschuiven. En toen hij speelde van „De drie ruitertjes” zongen we allen mee.
	Boven ons hoofd blonken de sterren in den avondhemel en de geur van den zoelen nazomer was om het kleine Zeewalden, waar we elkaar weer teruggevonden hadden, ouwe, trouwe schoolkameraden.
	En we vonden ’t volstrekt geen akelige gedachte meer, dat binnen enkele dagen de school weer beginnen zou. Wat zouden we een plezier hebben, als we allen weer bij elkaar waren! ’t Was toch niets erg, dat apenhok, waarop we zoo schelden konden, maar waarvan we toch altijd zooveel plezierige dingen konden vertellen tegen vreemde jongens, en waarvoor we desnoods vechten zouden als ze er kwaad van zeiden.
	En nu .... moeten wij ook afscheid van elkaar nemen. Je weet al: dat doe ik niet graag. Of ik je nog eens terug zal zien, of ik je nog eens wat zal vertellen van m’n schoolmakkers en van het lief en leed van Heintje zelf ik wéét het niet. Hier heb-je m’n hand. Het ga-je goed, hoor!



	Inhoud.
	Bladz.
	Hoofdstuk.
	1. Waarom een tafelkleed hoog boven de stad rees en een lastige juffrouw voor zuster Anna speelde .... 1
	11. Het onweer dreigt, een lichtje in de duisternis en de poging om te ontvluchten 18
	111. Er is met vader niets meer te beginnen 33
	IV. Hein ziet „den snel” van een arend en vervalt tot wanhoop ■ . •
	V. Waar hij uitkomst zocht en hoe hij gered werd ... 60
	VI. De wilde bende, een blik in de toekomst en hoe het kwam dat Opa den moed verloor 75
	VII. Van een zegetocht door Rotterdam, en van het mooie meisje dat niets van het dessert kreeg ..... 88
	VIII. Waarom Hein niet met zijn meisje naar de Rotterdamsche kermis mocht, en waar zij toen heengingen 108
	IX. Het geluk van te zien 128
	X. Hein wordt gedegradeerd en verdwijnt uit Rotterdam 141
	XI. Hij ontdekt een geleerd neefje te bezitten en ontstelt daar hevig van 147
	XII. Een nieuwe ramp en hoe de notaris daar munt uit sloeg 15®
	XIII. Het geheim van de Vlaardingsche koffie, de treetjes van Maassluis, en waarom Hein in Delft eerst niet en toen wel lachen mocht 168
	XIV. Een vredig tochtje naar Kennemerland en een wilde jacht langs het strand naar IJmuiden 194
	XV. Hein wordt te Muiderberg voor een Amsterdamschen straatjongen aangezien en laat haast zijn leven onder de Gooische stoomtram
	XVI. Hoe het weer omsloeg en wat men te Katwijk zag – 221
	XVII. Wie er in dat wonderlijke huis woonde, en het avontuur met den professor te Noordwijk aan Zee 233
	XVIII. Naar huis! 246



	Aan de Lezers van
	Heintje’s Qroote Vacantie.
	Wie met genoegen heeft kennis gemaakt met Heintje en nog iets meer van hem weten wil, leze het boek dat aan dit werk voorafgaat;
	Uit de Gedenkschriften van een Schooljongen
	door Joh. M. Been (Hendrik Eben) Prijs f 1.50, in Prachtband f 1.90
	Uitgave Firma P. Kluitman, Alkmaar.



	Napoleon dc Groote,
	door H. Th. Chappuis,
	Roy. formaat met 65 platen versierd, f 2.50, in prachtb. f 2.90.
	Niet in „La Belle France” alleen, maar ook hier te lande is in de laatste jaren een groote belangstelling merkbaar voor den grooten Corsicaan, voor den man, die zonder van vorstelijke afkomst te zijn, zich heeft opgewerkt tot alleenheerscher op den troon van Frankrijk.
	Daarom heeft de schrijver het gewaagd een schets te geven van het Napoleontisch tijdvak der Fransche geschiedenis. Hij heeft er naar gestreefd een beeld te scheppen van den man, die ook op de geschiedenis van ons land een zoo grooten invloed heeft uitgeoefend, en belangstelling te wekken voor deze groote historische figuur met al haar deugden en gebreken.
	Voor de Nederlandsche meer ontwikkelde jeugd is dit boek een welkome gelegenheid iets meer aan de weet te komen dan een leerboek kan geven, daar het boek door vele merkwaardige bijzonderheden gekruid, een interessante en aangename lectuur vormt, versierd met platen van Gros, Isabey, Raffet, Bellangé en andere beroemde teekenaars van dien tijd.



	Serie Jongensboeken
	van f 1.50, in prachtband f 1.90.
	C. Joh. Kieviet, Uit het leven van Dik Trom,
	met 50 platen van Joh. Braakensiek. Vijfde druk.
	C. Joh. Kieviet, Frits Wardland,
	met 50 platen van Joh. Braakensiek. Derde druk.
	C. Joh. Kieviet, De Twee Neven,
	met 50 platen van Q. B. Mulder. Tweede druk.
	Ch. Krienen, Karei Vermeer,
	met 50 platen van W. K. de Bruin.
	Adona, Weggeloopen,
	met 50 platen van Cecil Alden. Tweede druk.



	C. Joh. Kieviet,
	Uit het leven van Dik Trom.
	Vierde druk. Met 50 platen van Joh. Braakensiek, Prijs f 1.50, in prachtb. f 1.90.
	»Dik Trom” is een heerlijk boek. Het is zoo vol gezonde vroolijkheid, dat het zelfs voor een volwassene een pleizier is het te lezen. Ik heb er stukken uit voorgelezen in den huiselijken kring, en we hebben er een vroolijken avond door gehad. Later gaf ik het aan een jongen, en het was aardig te hooren, hoe nu eens een genoeglijk grinniken, dan weer een heldere schaterlach getuigden van den indruk, dien ’t verhaal op hem maakte.
	Het boek is mooi geïllustreerd; Braakensiek teekende bij de door Kieviet geschreven tooneeltjes verscheidene aardige en enkele grootere plaatjes, die uitstekend de bedoeling van den schrijver weergeven. De teekeningen zijn hier en daar even geestig als de tekst.
	Uit het Nieuwe Schoolblad.
	O. Joh. Kieviet, Dik Trom, 4e dr., geïllustr. door Joh. Braakensiek.
	Frits Wartland, 3e dr., » » »
	De Twee Neven, 2e dr., » » Gr. B. Mulder.
	C. Krienen, Karei Vermeer, » » W. K. de Bruin.
	Adona, Weggeloopen, 2e dr., » » Cecil Alden.
	Koen van Dam, Mijn Jongensjaren, » » Joh. Braakensiek.



	Napoleon de Qroote,
	geschetst door H. Th. Chappuis, compleet in 10 afleveringen van 3 vel druks a 25 cents
	met 65 platen,
	naar Gros, Raffet, Isabey, Bellangé en andere beroemde teekenaars uit dien tijd.
	Ineens compleet f 2.50 ingenaaid en f 2.90 gebonden.
	De groote historische figuur yan Napoleon Bonaparte nader te brengen tot het Nederlandsche volk, dat is het wat de Heer Chappnis zich met zijn boek tot taak heeft gesteld. De belangstelling voor den grooten Corsikaan, den man die zonder van vorstelijke afkomst te zijn, zich heeft opgewerkt tot alleenheerscher op den troon van Frankrijk, neemt niet in „La Belle Prance” alleen maar ook hier te lande in de laatste jaren merkbaar toe. De schrijver heeft er naar gestreefd een beeld te scheppen yan den man, die ook op de geschiedenis van ons land een zoo grooten invloed heeft nitgeoefend en belangstelling te wekken voor den heerscher met al zijn deugden en gebreken. Hij bezit de gave zijn onderwerp hoogst boeiend te behandelen, en legt dien toon in zijn schrijven, welke het lezen zoo aangenaam maakt. Alle dorheid en droge feitenopsomming zal men dan wel in dit werk tevergeefs zoeken.
	De uitgevers hebben het hunne er toe bijgedragen om dit boek binnen veler bereik te brengen. Voor den prijs van f 2.50 en f 2.90 gebonden kan bijna ieder in het bezit komen van een geïllustreerd historisch prachtwerk, dat na jaren nog zijn waarde behoudt.
	De inteekening is bij alle boekhandelaars opengesteld.



	Karei Vermeer
	door Ch. Krienen.
	Met 50 platen van W. K. de Bruin. Prijs f 1.50. in prachtb. f 1.90.
	Ook dit is een alleraardigst boek, dat ik den lezers van De Kindercourant wel kan aanbevelen. Het beschrijft het leven in den achterhoek van Gelderland. Het gaat in die streken nog al wat anders toe dan in de andere deelen van ons land. Karei Vermeer is de zoon van een smid; zijn moeder sterft helaas en nu leeft hij samen met zijn vader. Het ongeluk schijnt hem echter te vervolgen; de vader heeft met gebrek aan werk te kampen. Ook worden ze bijzonder slecht behandeld door de vrouw, die hen in de kost heeft genomen. Daar er maar geen geld verdient wordt, moeten ze hun meubeltjes in pand geven, ten laatste zelfs een klokje, waar de overleden moeder zoozeer aan gehecht was geweest. Ze hebben nog altijd hoop, dat ze de meubeltjes weer kunnen inlossen, maar als Karei Vermeer bemerkt, dat de kostvrouw alles verkoopen wil, vraagt hij aan den hoofdonderwijzer of hij met de arme kindertjes mee mag gaan eten, omdat zijn vader minder kostgeld behoeft te betalen Gelukkig komen er weldra betere tijden; de vader krijgt werk en wordt door zijn patroon aan geld geholpen, waardoor hij de meubeltjes weer kan inlossen. Karei wordt bij een smid in de leer gedaan; later neemt de baron van het dorp hem in bescherming; hij laat den jongen teekenen en Engelsch leeren; eindelijk wordt hij zelfs door zijn beschermer aan een mooie betrekking geholpen, en het einde is, dat vader en zoon een gelukkig leven leiden.
	Zooals ik zei, het is een heel aardig boek; ik raad jullie zeer aan, er maar eens kennis mee te maken. De plaatjes, waarvan wij enkele als proeve van illustratie hier opnemen, zijn prachtig.
	De Kindercourant.



	Juffertje Wildzang1
	door Bertha Clément,
	prachtig geïllustreerd met meer dan 50 platen. Prijs f 1.50, in prachtband f 1.90.
	De Meisjesboeken van Bertha Clément genieten een welverdiende reputatie. Ook in dit nieuwe werk vinden we zulk een frisschen geest, zulk een vroolijke ongedwongenheid, dat men wel van de heldin moet gaan houden en haar lotgevallen met dezelfde belangstelling volgt als waren ze aan een meisje uit onze naaste omgeving overkomen.



	n In dc Vciccmtic^
	k Bibliotheek voor Jongens en Meisjes. >
	Prijs per deel f 0.90, in prachtband f 1.25
	Bij de eerste uitgave verschijnen de volgende titels A. voor Jongens;
	1. Het Beleg van Alkmaar
	door P. Visser. Geïllustreerd door H. C. Louwerse.
	2. Jaepie-Jaepie
	door C. Joh. Kieviet. Geïllustreerd door A. Rünckel.
	3. Pierre Grisart
	door W. P. de Vries. Geïllustreerd door J. F. Rinke.
	B. voor Meisjes:
	1. De Zusjes van de Berkenhoeve.
	door Hermanna. Geïllustreerd door A. Rünckel.
	2. Het Badreisje van Cor Slung
	door C. Joh. Kieviet. Geïllustreerd door A. Rünckel.
	3. De Beschermeling van het Viertal
	door L. van der Meer. Geïllustreerd met 55 platen.
	Deze serie wordt vervolgd.



	Ons Genoegen.
	Bibliotheek voor Jongens en Meisjes.
	Prijs per deel f 0.65, in prachtband f 0.90
	Bij de eerste uitgave verschijnen de volgende nieuwe titels: A. voor Jongens:
	1. Willem van den Molenaar
	door P. Elzer. Geïllustreerd door A. Rünckel.
	2. Mare en zijn oom
	door L. van der Meer. Geïllustreerd met 52 platen.
	B. voor Meisjes:
	1. Kasteel Rompersburgen
	door Hermanna. Geïllustreerd door A. Rünckel.
	2. Onder verschillende Meesters
	door C. Joh. Kieviet. Geïllustreerd door W. B. Uzerdraat.
	Deze serie wordt vervolgd.



	Emma Kraft,
	Zomer en Winter.
	Geïllustreerd door H. C. Louwerse. f 1.25.
	Regen en Zonneschijn.
	Geïllustreerd door J. A. Louwerse.
	Naar het Deensch door Betsy. f 1.25.
	Te zamen in prachtband f 2.50.
	Beide bundeltjes bevatten een schat van vertellingen voor kinderen, van 10 tot 13 jaar; zelfs de jongens en meisjes die al wat ouder zijn zouden ze nog wel graag lezen, als zij zich niet te groot achten voor kinderboeken. De kinderfiguurtjes zijn heel aantrekkelijk, niet erg braaf, maar vol warmte, rijk aan mooie karaktertrekjes. Die kleine, ondeugende Juliana b.v. met zulk een overvloed van dikke krullen, dat de lessen er maar niet doorheen kunnen dringen, is een heerlijk kind. Als haar «lange neven” hun ouden oom Alfred gaan vergeten, is Juliana zijn troost. Zij bedacht al het mogelijke om hem pleizier te doen. Toen ze de eerste maal naar een bal zou gaan en ze stralend van blijdschap in haar nieuwe lichtblauwe jurk stond, die moeder zelf voor haar geborduurd had, smeekte ze, of ze eens naar oom Alfred mocht gaan om hem (e toonen hoe mooi ze was. T>Dat vergat hij nooit.” Zoo teekent de schrijfster een allerliefste verhouding tusschen een ouden, eenzamen oom en zijn klein wild nichtje. Er licht een fijn humoristisch tintje over menig verhaaltje.
	Maar wat vooral het bijzondere uitmaakt van het talent dezer schrijfster is, dat zij in de meeste verhaaltjes een kleine karakterstudie geeft; men ziet hoe de eigenschappen der kinderen zich ontwikkelen. En hieruit ontspint zich de geschiedenis, die altijd boeiend is, zóó boeiend dat de strengste critiek op dit punt geen aanmerkingen heeft.
	De illustratie is beter dan die van de meeste kinderboeken, vooral de teekening op de bandjes is mooi. Daarenboven zorgde de uitgever voor aangenamen druk en stevig papier, zoodat men geen beter en prettiger boeken zal kunnen kiezen voor feestgeschenk aan kinderen, dan deze Deensche vertellingen.
	Belang en Recht.



	De Historische Jongensboeken
	van P. Visser.
	Heemskerck op Nova-Zembla.
	Heemskerck voor Gibraltar.
	De Vliegende Hollander.
	Prijs f 0.90, in prachtb. f 1.25.
	.... Nog een schrijver van jongensboeken, die zeker succès zai hebben. We bedoelen P. Visser, wiens Heemskerck op Nova-Zembla zoozeer in den smaak viel, dat hij zich aangespoord voelde om een andere episode uit het leven van dezen ridderlijken zeevaarder en vlootvoogd tot een geschiedkundig verhaal om te werken. Heemskerck voor Gibraltar’ naar de authentieke oudere bronnen saamgesteld, is in aantrekkelijken vorm uitgegeven en versierd met plaatjes door H. C. Louwerse, die er blijkbaar ernstig naar streefde getrouw te blijven aan de historie, wat betreft kleederdracht, bewapening, huisraad enz.
	Nieuws v. d. Dag.
	De schrijver schijnt ons toe, te kunnen zijn, wat P. J. Andriessen voor1 een vroeger tijdperk geweest is. De plaatjes van H. C. Louwerse zijn blijkbaar ook historisch juist, en daarbij goed geteekend.
	Handehblad.