PRIJS 5 CENT
	eens een zonnige Spaansche stad / & tf Jj» i VOOR GESCHIEDENIS DER 1 M l RIJKSUNIVERSITEIT J ■ | M •
	1 v.Gesch.
	32%
	Durango,



	



	1 ,C« Cjc*i£lu»S
	t Dtocli .3204 /O \a #VI i
	Dit kleine vlugschrift behoeft nauwelijks een woord ter inleiding. De eenvoudige geschiedenis der geteisterde stad Durango spreekt voor zichzelf. Zij is volkomen in overeenstemming met de feiten en bevestigt dat, wat we reeds wisten uit de dagbladen. Het rapport der Engelsche, kerkelijke delegatie, dat achter het verhaal over de vernieling van Durango is afgedrukt, is tevens een veroordeeling van de methoden, die door de opstandelingen in Spanje en door hun internationale fascistische helpers worden toegepast. De onopgeschroefde, eenvoudige wijze, waarop deze Delegatie haar bevindingen heeft neergeschreven, maakt den indruk van haar veroordeeling der fascistische methoden nog treffender. Elke regel bevestigt ook, wat ik zelf zag en ondervond tijdens mijn reis naar Spanje. Zeker, ik weet, dat inde eerste opwelling van volkswoede, door de menigte de hand werd geslagen aan Godshuizen en priesters. Deze daden zijn niet te verdedigen, wel te verklaren. Het is bekend, dat bij het uitbreken van den opstand vele kerken inplaats van bedehuizen versterkte vestingen bleken te zijn. Het is hier niet de plaats om deze kwestie in al haar details te ontwikkelen. Slechts wil ik wijzen op de uitspraken van vele vooraanstaande katholieken in Spanje, zooals die van den wijsgeer-dichter José Bergamin en anderen, die de reactie van het volk inde eerste dagen van den opstand verklaarden uit de houding van vooral de hooge katholieke geestelijkheid, die zich van het eerste oogenblik of aan de zijde van de opstandelingen schaarde. Vele katholieken, ik zou haast zeggen, alle, die begrijpen wat de roeping van den katholieken priester in het sociale leven moet zijn, blijven naast de Spaansche regeering staan en steunen haar voortdurend. Ook de Baskische Katholieken zijnde Spaansche republikeinsche regeering trouw gebleven. Zij hadden geen enkele reden zich tegen haar te keeren. Hun Godsdienst werd door haar beschermd, de uitoefening van den Katholieken eeredienst gewaarborgd. Deze regeering, in het begin overrompeld door de revolutie, heeft, zoodra zij de plotseling uitgebarsten volksbeweging meester was, onmiddellijk alle maatregelen genomen om aan kloosters, kerken en geestelijken afdoende bescherming te verleenen. Géén kerk, géén klooster, die niet door haar soldaten worden bewaakt, terwijl de Katholieke Godsdienst op volkomen normale wijze in het Baskenland wordt uitgeoefend, zooals door den Deken van Canterbury, Dr Helwett Johnson, kort geleden aan een correspondent van Reuter is verklaard. Vergelijken we hierbij de daden der opstandelingen, die beweren voor den Godsdienst te strijden! Ik heb in Madrid en inde kleine plaatsen rondom het Guadalajara front en het Jarama front, de geblakerde van door fascistische vliegtuigen gebombardeerde kerken zien staan, welke muren er nauwelijks in slaagden om de puinhoopen daarachter aan het oog der bezoekers te onttrekken, Dat men die puinhoopen niet aanrake. Dat zij daar blijven als een onweerlegbare, striemende aanklacht tegen de niets ontziende vernielingsmethoden der fascistische vandalen, die géén gewijde woning sparen, die géén asylrecht der kerk erkennen, en die zonder wroeging weerlooze mannen, vrouwen en kinderen dooden, De fascistische legers hebben al eveD weinig eerbied voor den Godsdienst als voor het recht der menschen.
	E. DE NÈVE.
	RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
	1328 1583
	VOORREDE



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. De kloosterkerk der Zusters Augustijnen te Durango, vernield door de Duitsche vliegtuigbommen.



	Hoe het bombardement van de stad Durango door de Duitsche Vliegtuigen geschiedde. BILBAO, 5 April. Het bombardement van Durango heeft 300 dooden gehost, voor het meeren' deel vrouwen en kinderen. 2500 gewonden werden inde straten en onder het puin vaneen kerk, vaneen klooster en naburige huizen opgeraapt. Monniken en nonnen hebben hun bloed gemengd met dat van het Baskische volk. (De couranten.) Met haar witgekalkte huisjes, haar met tamarinde beplante straten, haar oude kerken, haar kapellen en kloosters; met haar oude markt en haar muur voor het Baskische kaatsspel, was het stadje Durango, ondanks den burgeroorlog, een vreedzaam en lachend oord. < Op zestig kilometer van het front, leidden de 10.000 bewoners van dit kleine provinciestadje wij moeten er aan toevoegen, dat er ook eenige duizenden vluchtelingen gehuisvest waren, afkomstig uit het Noorden van Spanje de gebeurtenissen ten spijt, een vreedzaam bestaan. Het is een landbouwstreek; Durango heeft een aanzienlijke markt. Rustig, vlijtig en vroom leefde de gansche bevolking hier, zoo niet ver van den oorlog, dan toch van de loopgraven. Bijna alle mannen waren aan het front. Zij, die achterbleven, werkten inde fabrieken en op de velden. Zoodat men, om zooi te zeggen, hier slechts vrouwen en kinderen zag; troepen kinderen, verlaten en ondervoede wezens, die van alle hoeken van het Baskenland hierheen gevlucht waren om een schuilplaats te zoeken in deze hoofdstald. De stad heeft niet het minste militaire karakter. Wat zou zulk een rustig stadje van den oorlog te vreezen hebben? Waarom zouden zij vreezen, deze bewoners, die slechts aan werk denken, deze rustige en eerlijke mannen en vrouwen, die nu en voorheen bezield zijn vaneen sterk geloof in God’s barmhartigheid? Vooral sedert den oorlog, sinds dat ver van hen hun mannen, hun zoons en hun broeders en verloofden strijden om hun land tegen het opdringende fascisme te beschermen, – slaan de vrouwen van Durango geen kerkdienst meer over. Op alle uren van den dag zijnde kerken gevuld met een aanaandachtige, vrome schare.
	duca*uj& – Stad
	3



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. Verblijf der Jezuïten te Durango, door de Duitsche vliegtuigbommen vernield.



	Het is bijna onmogelijk zich in te denken, dat op een boozen dag vliegtuigen zouden komen om dit totaal onschadelijke oord te bestoken? Neen, er valt niets te vrezen. Ten slotte zijnde opstandelingen ook menschen. Zij hebben een moeder, kinderen. Neen, een open stad durven zij niet te bombardeeren. ledereén in Durango is hiervan overtuigd. Toen zij dan ook het geluid vaneen motor inde lucht hoorden, toen zij ver aan den horizon een, luchteskader zagen aankomen, werden zij niet door zulk een panischen schrik bevangen als elders, b.v. in Andalusië, of Aragon, in Estramadoura, Asturië of Katalonië. i Daar bij het eerste alarm verlaten de bewoners hun huizen; zij vluchten uit de stad of uit hun dorp, zoeken de velden inden omtrek op, tenzij ze een kelder kunnen vinden, wat niet altijd het geval is. Maar een onverklaarbaar instinct zegt hun, dat zij buiten op het land beter beveiligd zijn. Een weiland, of een bosch zijn geen mikpunten voor vliegers. Stil wacht de menigte, tot het bombardement ophoudt. Dan, als het geluid der motoren verzwakt is, wanneer de vliegtuigen slechts nauwelijks waarneembare stippen zijn, dan eerst, na verloop vaneen lang moment, rijzen de mensen van de aarde op en zij rennen naar huis in razende vaart. De grootmoeder, hef nog jonge kind, die thuis hebben moeten blijven, hoe zullen zij ze weer vinden? En hun huis zelf? En dan het zielsverdriet van hen, die slechts lijken of ruïnes vinden en de opluchting van hen, wier kansen gunstig waren. Maar in Durango kon zoo iets niet voorkomen. Vóór de bewoners leek het, dat de machines niets kwaads inden zin hadden. Toen men ze hoorde, werd de bevolking niet opgeschrikt. Op zijn hoogst verzamelden zich enkele lieden in d,e kerk, voor het geval, dat iets ernstigs mocht gebeuren, want zij wisten,, dat het eeuwenoude asylrecht van de Kerk gerespecteerd zou worden. Zoo geschiedde het, dat, toen den 31sten Maart 40 Duitsche vliegtuigen boven Durango verschenen, de vrouwen inde kerk of op de markt waren; de mannen waren op het veld of inde» fabrieken en de kinderen stoeiden of liepen op straat. Plotseling en onverwacht barstte het luchtbombardement los, het hevigste, dat plaats vond sinds het begin van den oorlog in Spanje. Wat de opstandelingen zelf niet hadden durven doen, hebben de Duitsche vliegers gedaan. Dit bombardement tegenover een Katholieke bevolking hebben zij uitgevoerd met een razernij, die des te wreeder was, omdat de Paus den vorigen 'dag een Encycliek
	5



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. Zusters van de Augustijner orde, gedood door de bommen uit de Duitsche vliegtuigen.



	had verspreid, waarin hij de nafionaal-socialisfische rassenleer veroordeelde. De aanhangers van het arische nieuw-heidendom wilden niets liever, dan in stilte deze katholieke Basken uitroeien, deze natiollisten, die algeheele godsdienstvrijheid verkondigen en die vanaf den eersten dag van den opstand zich loyaal geschaard hebben aan de zijde van de wettige regeering en van de Spaansche republiek. Want het bestaan van dit katholieke volk, dat in zijn geheel den strijd opnam tegen het fascisme van Hitler, Mussolini en Franco, heeft ernstige verwarring gesticht inde internationale katholieke kringen, ook al waren die op de hand van de opstandelingen; want openlijk verklaren zij hun sympathie ten opzichte der Basken en dit geschiedt zelfs in sommige lagen van de Duitse Katholieke bevolking en zelfs in het kamp van de Spaansche rebellen. Hierin schuilt een voortdurend element van gevaar voor de fascisten. De strijd moet zoo snel mogelijk beëindigd worden en met welke middelen dan ook. Eenige weken, laten wij het niet vergeten, scheiden ons slechts van de nederlaag van Guadalajara en sedert twee dagen is een nieuw, zegevierend offensief der republikeinen ontketend in Andaloesië. De aviateurs van het Derde Rijk werden met dit onzalige werk belast. Voor deze karwei leek hun hef uur van de mis het meest geschikt. Zij hebben hun doel niet gemist. Bommen van vijftig en van honderd kilo vallen eerst op de parochiekerk van Santa Maria, juist op het moment, dat de abt Morilla den kelk opheft voor het tweede deel van de mis. Een bom ontploft aan de voet van het altaar en onder een hoop puin wordt het in stukken gereten lichaam van den priester, terwijl zijn hand nog den kelk omklemt, teruggevonden. Op hetzelfde moment vallen een tiental bommen op het Jezuiten College. De muren van de kapel storten in en verpletteren vader Villalabeita, die bezig is de communie toe te dienen aan tal van geloovigen. Allen komen om, ook de koorknaap, die den kerkdienaar assisteerde. Dien morgen worden drie kerken, kapellen, talrijke arbeiderswoningen verwoest, dat is de balans van het Duifsche luchtbombardement. Maar dat is nog niet alles. Inden middag van denzelfden dag vond een nieuwe raid van Duitsche vliegtuigen boven Durango plaats. Ditmaal zoeken de bewoners hun heil inde vlucht naar het veld. Te laat. De eerste bommen uit de schrikverspreidende bombardement-Junkers vallen neer. Zij vallen op het Augustijner klooster en veroorzaken den dood van vijftien nonnen, wier afschuwelijk verminkte lijken men
	7



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. Priester Morilla, die gedood werd door de bommen uit de Duitsche vliegtuigen, terwijl hij de Mis celebreerde inde kerk Santa Maria te Durango.



	later terug zal vinden. Maar dat is nog niet voldoende. De Hitlervliegtuigen vliegen laag en richten een mitrailleurvuur op den tuin van het klooster. Ernstig gewond wordt een groot deel van deze ongelukkige vrouwen naar het hospitaal van Bilbao getransporteerd. De bewoners van Durango zelf, doodelijk verschrokken door de gebeurtenissen van den morgen, zijn gevlucht naar het open veld, maarde Duitsche mitrailleurs en granaten hebben hen daar niet met rust gelaten. Toen zij hun vervloekt werk inde stad verricht hadden, stormden zij als razenden de bevolking achterna en doodden vrouwen, kinderen en grijsaards. Bij het eerste alarm snelde de gemotoriseerde politie van Bilbao, dat op 42 kilometer van Durango ligt, te hulp. Geholpen door de burgerbevolking en de Baskische miliciens, alsmede door de ambulancen en de brandweer van Bilbao, werden de gewonden verbonden, de lijken geruimd temidden van de verwoesting; men sprak de armzaligen menschelijken wrakken moed in en men trachtte de branden te blusschen. Nog was hun droevig werk niet gedaan, of reeds den tweeden April werd een nieuw Duitsch bommen-eskader gesignaleerd. Voordat wie ook den tijd had te vluchten, waren zij 'boven Durango. De parochiekerk werd ditmaal geheel in puin geschoten. In een klooster van de stad werden talrijke monniken, die de mis bedienden, door de bommen gedood, evenals de abt Twee andere dorpen, Ellorio en Ochandiano hebben het lot van Durango gedeeld. Ook hier zijn Hitlerbommen voornamelijk op kerkelijke gebouwen uiteengespat, waarbij vrouwen, kinderen en priesters omkwamen. Maar dit is niet te vergelijken met het onheil, dat opzettelijk door het Hitler-fascisme werd aangericht en waarvan de katholieke bevolking van Durango het slachtoffer werd. Na drie luchtbombardementen binnen drie dagen is Durango niet meer dan een hoop puin. Meer dan driehonderd dooden en 2500 gewonden werden weggedragen. Het Baskische stadje is verdwenen. Durango is niet meer dan een naam. Maar deze naam vertolkt het fascisme in al zijn w|reeidheid, zijn lafheid en zijn laagheid. Durango is slechts een naam nog. Maar deze naam is geworden tot een symbool en een plicht voor allen van goeden wil. Het bloedig symbool van het fascisme, waartegen het Spaansche volk strijdt. Een heilige plicht voor een ieder, die den naam mensch waardig is, een plicht om bij te dragen en mee te werken aan de vernietiging van datgene, wat de schande is van den tijd, waarin wij leven.
	9



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. De kerk der Jezuïten te Durango, verwoest door de bommen uit de Duitsche vliegtuigen.



	De Delegatie van persoonlijkheden, behoorende tot de Britsche kerkelijke wereld, is vaneen verblijf in het Baskenland weergekeerd. Het is bekend, dat een deel der afgevaardigden zich naar Valentia en Madrid begeven had. Uit Bilbao zijn teruggekomen: de Eerwaarde Docter Helwett Johnson, deken van Canterbury (Anglikaansche kerk), professor John Mac Murray van de Universiteit van Londen (Lid van de Vrije Kerk), M. D. R. Davies, letterkundige (Lid van de Vrije Kerk), Mej. Monica Whatley, Lid van de Arbeiderspartij (Roomsch-Katholiek) en Mevr. Beer, letterkundige (Roomsch-Katholiek). Hieronder volgt de belangwekkende verklaring, die de Delegatie heeft afgelegd. PARIJS, 8 April. „Den dag van onze aankomst te Bilbao hoorden wij spreken over het verschrikkelijke bombardement der rebellen in het stadje Durango en wij vernamen, dat de eerste cijfers van het eerste dezer luchtbombardementen duizend gewonden en honderden dooden vermeldden, waaronder priesters en nonnen. Deze cijfers zouden door de latere bombardementen nog tweemaal zoo hoog zijn. Wij vernamen ook, dat een priester gedood werd, toen hij de mis celebreerde. Anderzijds spraken de foto’s, die onmiddellijk genomen waren na dit eerste bombardement, een hartverscheurende taal en toonden ons een schouwspel van de ergste verwoesting en verlatenheid. „Wij besloten dus om naar Durango te gaan om aldaar de situatie op te nemen; hetgeen geschiedde inden middag van Vrijdag 2 April. „Toen wij vlak bij de stad gekomen waren, zagen wij zes bombardementsvliegtuigen van de opstandelingen, begeleid door een groot aantal jachtvliegtuigen boven Durango verschijnen. Wij hebben de uitwerking van deze bommen gezien. Toen de vliegtuigen verdwenen waren, drongen wij tot de stad Durango door en konden wijde veroorzaakte schade met eigen oogen zien. Durango was bijna geheel verwoest. De bombardementen moeten wel verschrikkelijk geweest zijn. De kerken en het klooster bevonden zich inde ergsten desolaten toestand en het was absoluut zeker, zelfs voor de meest onbevoegden, dat de schade aangericht moest zijn vanaf een groote hoogte. „De chauffeur, die ons reed, ging eens informeeren of zijn
	Wat de Britsche Kerkelijke Delegatie heeft gezien te Durango en het Baskenland.
	11



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. De bommen der Duitsche vliegtuigen maakten 300 slachtoffers onder de burgerbevolking.



	broer, die te Durango woonde, nog leefde. Hij vernam, dat zijn broer niet gedood was, maar wel zijn zuster, die behoorde tot de order der Augustijnen. Dien middag was een groot gedeelte der bevolking gevlucht naar het vrije veld om het bombardement te ontloopen. Toen het nacht was, zagen wij talrijke personen met kaarsen in hun hand om te zien, wat nog recht op stond van het puin, dat eertijds hun woning was. „7 usschen drie en vier uur ’s morgens zagen eenïge leden van de Delegatie, die zich naar Bilbao begaven, een waren stroom van mannen en vrouwen, die zich met hun beddegoed en hun persoonlijk bezit, soms met kinderen op den arm, met moeite voortsleepten op den langen weg van 42 kilometer, die Durango met Bilbao verbindt. Het moet gezegd worden, dat binnen twee dagen alle vluchr telingen uit Durango door de zorgen van de Baskische regeering geherbergd werden. „De Baskische regeering verleende ons allerlei faciliteiten. Elk verzoek werd bij voorbaat toegestaan. Men gaf ons zelfs een speciale machtiging om politieke gevangenen te bezoeken en met hen te spreken van man tot man, zonder toezicht en op een uur, dat de gevangenis voor bezoekers gesloten was. „Alle gevangenen, waarmede wij gesproken hebben, verklaarden ons eenparig, dat zij goed behandeld werden en inderdaad, zij leken ons goed gevoed en tevreden, zij rookten cigaretten, lachten en spraken vrijuit. De vrouwelijke gevangenen kregen aparte cellen met een gemakkelijk bed; den dag brachten zij door ineen gemeenschappelijken zaal. Allen waren vol lof over haar opzichteres. „Wij hebben er ook een gebouw bezocht, dat speciaal gebouwd was om er politieke gevangenen onder te brengen en waarvan de inrichting niets te wenschen overlaat. Inde goed geluchte zalen waren de bedden uitstekend en de gevangenen beschikten overeen terrein, waar zij vrij konden wandelen. In dit gebouw, dat bijna af is en waar de modernste hygiëne wordt toegepast, zijnde gevangenen beter gehuisvest dan de Baskische soldaten in welke kazerne ook, die wij bezocht hebben. „Wij hebben den indruk gekregen, dat het gebrek aan levensmiddelen wel het ergste is, waaronder dit land gebukt gaat, vooral de jonge kinderen hebben er ernstig door te lijden en wij menen, dat het menschelijke plicht is, dat het buitenland levensr middelen naar dit deerlijk gehavende land zendt. „Het Baskische volk is het innerlijk godsdienstigste volk van Europa en hun godsdienst heeft diepe sociale en menschelijke beteekenis. Niet alleen zijn er alle kerken geopend, maar zij worden dagelijks en druk bezocht door mannen en vrouwen, die in vrome wijding den kerkdienst bijwonen. In het Baskenland zijnde
	13



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. Zusters gedood door de bommen van de Duitsche vliegtuigen.



	kerken innig verwant met heel het volk. „Niet alleen belemmert de regeering op geen enkele wijze dé vrije uitoefening van den eeredienst, maar een groot aantal ministers van de Baskische regeering zijn ijverige en ijverende! katholieken. „Tegelijkertijd heeft de regeering de grootste zorg voor de so(- ciale en opvoedkundige diensten. Zij draagt zorg, dat onder haar toezicht deze diensten worden verricht door leeraren en verpleegsters, die voor dit speciale doel zijn opgeleid. Wij hebben een vriendschappelijke en nauwe samenwerking kunnen opmerklken tusschen ambtenaren en kerkelijke autoriteiten. Allen werken eendrachtig samen in scholen, hospitalen, kindersanatoria en crèches. „Wij zijn er van overtuigd, dat de regeering in geen enkel op,- zicht den godsdienst wil belemmeren, maar dat zij juist haar uiterste best doet om den godsdienst te dienen. „Trouwens, wat men nergens ter wereld vindt, vindt men in het Baskenland. Daar is niet de minste scheiding tusschen het godsdienstige, het sociale en hef politieke leven. De geestelijk*- heid gaat er geheel op in het nationale leven en gevoel. In geheel het Baskenland hebben we geen enkele kerk gezien, dié door de republikeinen werd beschadigd. Wij zijn diep ontroerd door de wijze, waarop de Baskische regeering al het mogelijke doet, zelfs onder den druk van den oorlog, om de sociale diensten uitte breiden en om te waken over hen, die in nood verkeeren. BILBAO, 7 April. De leden van de Delegatie van autoriteiten van het Britsche religieuse leven, die zich thans te Bilbao bevindt, heeft het stadje Durango bezocht twee uur na het bombardement van dit plaatsje door de vliegtuigen der rebellen. De Delegatie heeft na dit bezoek het volgende rapport opc gesteld: „Wij, ondergeteekenden, hebben de uitwerking gezien van het bombardement van het stadje Durango door de bombardementsvliegtuigen der opstandelingen op 2 Aprill 1937. Twee uur nadien waren wij in het stadje en wij waren in staat om de verwoesting op te nemen. In het bijzonder werd de kerk geheel verwoest, alsmede een klooster, waar verscheidene personen, o.a. een priester, die de mis celebreerde en een groot aantal geestelijken, gedood werden.” W.g. Helwett Johnson, Deken van Canterbury, John Mac Murray, professor inde Philosophie te Londen; D. R. Davies, lid van het uitvoerend Comité van het Engelsche volksjfront, Margaret Beer, Schrijfster en vertegenwoordigster van het propaganda-comité te Londen; Monica Whateley, lid van de Gemeenteraad te Londen.
	15



	HET BOMBARDEMENT VAN DURANGO. Huizen van Durango na het eerste bombardement der stad door de Duitsche vliegers.



	



	N.V. Drukkerij Reiman Amsterdam Elandsgracht 120-1 20a Telefoon 33832