Ons eerste mHV|$ k DOOR AvHkICTIMG zendclikgleerAAr der m U.Z.V.
	'fl BIBLIOTHEEK NEDER LA A'DSCHE '^ol OÊGST6EEST.
	ÜBU
	PKfi
	818
	ZEHDINGIBUREAU OECSTCEEST*



	



	Door A. HUETING
	ZENDELINGLEERAAR DER U.Z.V.
	UITGAVE: ZENDINGSBUREAU – OEGSTGEEST 1922
	UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK UTRECHT
	3591 3981
	ONS EERSTE HUIS



	



	Echter, inde dagen dat wij ons voorbereidden om naar Indië te gaan, dacht men er toch anders over. Men vond, dat een zendeling eigenlijk geen huis noodig had, en het ook wel met een tent doen kon.
	We hoorden toen allerlei fantastische verhalen omtrent huizen van zendelingen, op ongezonde plaatsen gebouwd, die hun bewoners ten onheil geworden waren en meer nog van huizen die op ongeschikte plaatsen waren opgericht, plaatsen vanwaaruit het zendingswerk nooit iets beloofde, maar waar men toch maar was blijven wonen, omdat er nu eenmaal een huis stond, en men opzag tegen de moeite en de kosten van het bouwen vaneen woning op een betere, meer geschikt gelegen plaats.
	Opdat wij nu niet in hetzelfde euvel vervallen zouden, wilde men het liefst dat wij heelemaal geen huis bouwden, maar zouden gaan wonen ineen tent.
	En daar kwam nog wat bij. Er begon een andere opvatting te komen omtrent het werk vaneen zendeling. Tot dien tijd had men nog niet veel zegen aanschouwd op den arbeid, en men meende dat hieraan toe te moeten schrijven, dat de Broeders veel te veel op dezelfde plaats bleven, te veel zich wijdden aan de bewoners van één dorp, ook al bleken die zelfs heel on-
	Een huis moet iemand toch hebben, dat spreekt vanzelf, al is hij ook zendeling!



	bekeerlijk. Als het op de eene plaats niet lukt, ga dan naar een andere, zeide men. De oude ds. Nahuis was gewoon te zeggen: Hueting, Wesley zeide: „de heele wereld is mijn parochie”, maak gij tenminste heel Halmahera tot uw parochie. Dat was bepaald een nieuw standpunt, een nieuw inzicht inde dingen, want men had altijd „onze mannen hoogelijk geprezen om hun standvastig volharden op dezelfde plaats, op hoop tegen hoop, wetende dat de rollende steen geen mos vergaart. Maar nu begon men van andere meening te worden, en voorzoover ik het kon beoordeelen, sloot ik mij vol geestdrift bij die meening aan. Een zendeling moest eerst gaan en het zaad uitstrooien, het Evangeliezaad, en dan straks eens terugkeeren, om te zien of er ook wat opkwam, maar niet mocht hij zich vastzetten op ééne plaats. Hij moest zooveel mogelijk menschen trachten te bereiken met de Boodschap des Evangelies! En die nieuwe opvatting had ook veel te maken met de idee: voor den zendeling geen huis, maar een tent. Het leek ons, mijn aanstaande vrouw en mij, ook niet zoo kwaad toe. Het was zoo idyllisch! Men zag wel eens, op een prentje, menschen ineen tent, en dat zag er altijd heel behaaglijk uit. Dus geen huis, wel een tent? Nu, zoover is het niet gekomen. Gelukkig waren er ervaren Broeders zendelingen in het land, die ons een beetje met practischen raad bijstonden. Ze betoogden dat een tent wel aardig was om te bewonen, maar niet gezond. Dat zoo’n idylle op een plaatje heel mooi was, en aantrekkelijk, maar dat het dan op dat plaatje ook altijd mooi weer was, en inde werkelijkheid niet! Dat vooral voor een vrouw die op den duur in Indië moet wonen, de zaak anders staat dan voor een dame, die maar voor een poosje in Afrika reist, want men moet



	dan toch een huis hebben, ook al wou men reizende veel menschen bereiken. Er moet toch een plaatsje van uitgang zijn, en daar moest de woning staan. Had men bij de woning nog een tent, die men hier en daar eens voor een poosje op kon slaan, dan was dat wel heel aardig. We hebben ons toen maar gehouden aan den raad van „oudere liên”, en het Bestuur gezegd, dat we een woning moesten hebben in elk geval, maar daarbij ook nog wel een tent begeerden. Dat kwam echter weer aan ons Bestuur als te veel voor, dus kregen wede tent niet, maar wel de vergunning om als elk zendeling een huis te bouwen. Nu is de gedachte, zelf je huis te moeten bouwen, niet heel geruststellend, wanneer je heele timmerkunst ineen maand of drie aangeleerd is. Van het bouwen vaneen Hollandsch huis zou dan ook niet veel terecht komen, maar een Indisch huis stelt gelukkig
	niet zulke hooge eischen aan de timmerkunst. We wisten dat wel, maar het drong natuurlijk niet genoeg tot ons door om ons gerust te stellen, tot we in Indië kwamen, en de huishouw in het achterland zagen. Nu is die nogal heel eenvoudig, maar toch ook wel weer geschikt een Europeesch timmerman wanhopig te maken, want hoogstwaarschijnlijk brengt hij er, met al zijn kunst en met al zijn gereedschap, niets van terecht. Ook de beste zou weer leerling moeten worden, en nogal heel wat moeten leeren, eer hij in dat soort werk knap was.
	Wij begonnen met bij Br. Van Baarda in huis te wonen, aan het mooie meer van Galela, en de eerste beginselen van Indische timmerkunst heb ik daar geleerd, door te helpen een half in elkaar gevallen bijgebouw te repareeren.
	Men weet nooit hoe onhandig men is, vóór men aan zooiets begint, en tot de slotsom komt, dat elke inlan-



	Niet lang na onze aankomst op Halmahera werd besloten, dat wij naar Tobelo gaan zouden, om daar te arbeiden.
	Met Br. Van Baarda ging ik er heen om een plaats voor een woning uitte zoeken.
	Meer dan één plaats kwam daarvoor in aanmerking, maar ten slotte bepaalden we ons bij een groot vlak terrein, dicht bij de hoofdvestiging gelegen. Dat leek ons het beste.
	Het was niet ver van zee, een riviertje stroomde er langs, dat ons zou kunnen voorzien van drink-, waschen badwater, het was vlak, we hadden daar geen last van buren, en het was midden in het land, zoodat we de meeste kans hadden met de menschen in aanraking te komen.
	We maakten daar kennis met de hoofden des lands, aan wie we een brief hadden van hun Opperheer, den sultan van Ternate, waarin die hoofden aangezegd werd, dat ik onder hen mocht wonen en een huis bouwen, dat zij mij in alles behulpzaam moesten zijn, en dat ik dan wel een geldelijke vergoeding geven zou, m.a.w. ik kon alles krijgen tegen betaling.
	Nu, dat was ook wel alles wat we verlangden en hoopten, als het dan maar ging.
	Het voornaamste hoofd bewoonde het zoogenaamde Posthuis, een soort huis waar al de gouvernementsambtenaren konden afstappen en logeeren. Maar dat zag er zóó uit, dat wij maar voor de eer om daar te logeeren bedankten, en liever nog in onze prauw sliepen. Dat was wel geen ruim verblijf, en eenigermate
	der heel wat handiger met het gereedschap omgaat dan wij. Want dat gereedschap is een kapmes, een parang, zooals men het in het Maleisch zegt, en om met dat ééne kapmes nu alles te doen, dat is de kunst, een kunst, waarin ik het nooit ver gebracht heb, maar waarin de inlander meester is.



	schommelend, maar we verkozen het verre boven dat vuile hok, posthuis geheeten.
	Nu moesten al de hoofden des volks opgeroepen worden met hun onderdanen, om den brief des sultans te hooren voorlezen, en aan den inhoud zou dan meteen practisch gevolg gegeven worden, daar wede levering van voor het huis benoodigd materiaal meteen konden aanbesteden aan het vergaderde volk.
	Ik weet niet juist hoe lang we moesten wachten vóór de lui bij elkander waren.
	Heel gauw ging het niet. We waren ineen land, waarin voor niemand tijd geld was, behalve voor ons misschien, maar wij moesten dan ook maar leeren den tijd anders te waardeeren.
	Wachten vindt men alleen lastig wanneer men geen genoegzamen leeftocht bij zich heeft, dus, honger moet lijden.
	Maar heeft men dat wel, nu, waarom zou men dan niet wachten, daar wordt je toch niet vermoeid door.
	Je vervelen? Welneen, een inlander verveelt zich nooit, en hij begrijpt dus ook niet dat wij het doen.
	Wij hadden leeftocht bij ons, dus we konden wel wachten.
	Maar alles gebeurt eindelijk wel, zelfs toen, en op Halmahera, dus ook de lui kwamen.
	Men bekeek ons nogal verwonderd, en het is wel te denken hoe ik keek naar die woeste kerels, voor wie ik toch Evangeliebode zou zijn. De hoofden zaten plechtig aan een tafel, een vreeselijk vuile tafel, maar voor de plechtigheid bekleed met een nog vuiler tafelkleed, en ook wij hadden daaraan plaats genomen, wachtende op de dingen die komen zouden.
	De brief van den sultan kwam voor den dag, werd eerst bekeken, en ging toen bij allen rond om gekust te worden, dat wil zeggen: Oostersch gekust. Elk vat hem voorzichtig met beide handen aan, en brengt hem naar



	De inhoud werd voorgelezen door den districtssschrijver. Al te vlot ging het niet, want het Ternataansch wordt geschreven met Arabische letters en die passen er niet heelemaal juist op. Maar het gelukte toch. De officiëele Ternataansche taal werd nu dooreen der hoofden voor het volk in het Tobeloreesch overgezet, en nadat de inhoud tot het begrip der menschen doorgedrongen was, dat gaat niet dadelijk, en er is heel wat onderling gebabbel toe noodig —, konden wij beginnen met het aanbesteden der materialen.
	En nu was het zeer gelukkig dat de oudere Broeder Van Baarda bij me was, want zonder hem was er wel niet veel van terecht gekomen.
	Alles heeft een vasten prijs, had het toen tenminste nog, maar elk trachtte zooveel mogelijk de vreemdelingen te misleiden, en de heeren hoofden deden daar ook dapper aan mee.
	Echter, de adatprijzen waren ons bekend, dus werd er niet veel boven gegaan. Er moest wezen hout voor palen, hout voor de kap, alles rondhout, eenige planken voor de voor- en achterdeur, zware bamboe om te dienen als onder- en bovenleggers voor de wanden, en lichtere om als stijlen dienst te doen. Ook moest er hout zijn voor de spanten van het dak, en niet te vergeten, atap voor de dakbedekking, en sagoebladstelen voor de bewanding. Nog touw om alles aan elkaar te binden. De hoeveelheid, die van elk noodig was, hadden we van tevoren berekend. Nu, er waren gegadigden genoeg, dat wil zeggen: gegadigden naar ons geld dat
	ze wel wilden ontvangen, want volgens de eigenaardige
	het gelaat, waarna de neus een oogenblik den geur ervan opsnuift. Dat is een eerbiedsbetooning aan een vorstelijk schrijven verschuldigd! Eerst na afloop van deze ceremonie werd de brief geopend.



	P<s Chineesche handlaar Ong Keng Tiong, met zijn Christen-echtgenoote en een Tobeloreeschen bediende.



	Als we zoo spoedig geleverd wilden hebben, zou niet alleen niemand ons geld verder durven ontvangen, maar zelfs die het al aangenomen hadden, wilden het dan maar liever teruggeven.
	We moesten een langen tijd stellen, dan pas zou men durven, men kon het dan voorloopig uitstellen, en het eens doen als het uitkwam, maar natuurlijk, we behoefden ons niet ongerust te maken, het kwam best in orde, daar zorgden zij wel voor, zeiden de hoofden, als we de menschen maar niet haastten, dat waren ze niet gewoon, dan werden ze bang.
	En we moesten ons wel naar de hoofden schikken, want hun hulp hadden wij noodig, wij kenden immers niemand, dus moesten zij aanteekening houden wie er geld ontving, en met welk doel, om dan verder te zorgen, dat alles richtig naar den eisch en op tijd geleverd werd.
	We konden hen daarin ook volkomen vertrouwen, beweerden ze zelf, maar Br. Van Baarda was nogal sceptisch op dat punt.
	Echter, er was niets aan te doen, we moesten maar roeien met de riemen die we hadden, eenvoudig omdat betere niet te bekomen waren.
	Ik trachtte ook zelf een oud hoofd, dat Maleisch verstond, aan te sporen zijn invloed op zijn onderdanen aan te wenden, opdat alles spoedig geleverd zou worden. Wat ik gezegd heb, weet ik niet meer, ook niet op welke gronden ik daarbij gepleit heb. Toen klonk het mezelf alles zeer overtuigend, maar n u ben ik bang dat het dat voor den ouden zeeroover wel allerminst geweest is.
	Echter, na eenige uren praten en kwanselen, was al
	wijze des lands moest alles vooruitbetaald worden, en de kwestie liep na het geld ontvangen over den leveringstermijn, dien wij zoo kort mogelijk wilden stellen, maar dat ontmoette nogal tegenstand.



	het geld uitgedeeld aan verschillende luidjes, allen doodeerlijke menschen volgens de hoofden en we vertrokken met de belofte, direct terug te zullen komen, zoodra we van de hoofden bericht zouden ontvangen, dat het materiaal bij elkaar was. Dan zouden we namelijk den bouw aanbesteden.
	Vol goeden moed kwamen we thuis, alles ging prachtig!
	Helaas, de brief liet zich wachten, en hoorden we al eens iets, dan was het van die of gene, die per geval eens te Tobelo geweest was, het bericht dat er nog niets gebracht was.
	En verder vernamen we ook wel, dat dat nu juist geen wonder mocht heeten, omdat de hoofden ons het geld hadden doen afgeven aan de grootste schoeljes die er rondliepen, alleen omdat dat hun speciale vriendjes waren.
	Opwekkend en bevredigend klonk dat niet. Er zat niets anders op, dan er nog eens heengaan. Helaas, toen de dag aanbrak, dat we gaan zouden, moest Van Baarda alleen vertrekken, want mijn vrouw had een aanval van dysenterie gekregen, dus moest ik bij haar thuisblijven.
	Van Baarda vond het wel zoowat als men ons geboodschapt had. Er was nog maar heel weinig gebracht, en hij vond het nu wel noodig, de hoofden eens flink te wijzen op de hulp, ons beloofd in het schrijven van den sultan van Ternate, en hen te dreigen, zich over hen te zullen beklagen, als alles niet wat gauwer ging. Dat hielp! Al spoedig was er nu zooveel materiaal bijeen, dat de bouw wel aanbesteed kon worden. Ook voor den bouw hadden de heeren hoofden wel gegadigden, Mohammedanen, volgens hen de eenigen die in staat waren, een huis zoo groot, goed te bouwen, zóó, dat het passend was voor den heer, die het



	En zoo keerde Br. Van Baarda terug, weer vol moed, overeen paar weken was het wellicht al klaar, men zou het wel dadelijk laten weten.
	Maar ja, al wat kwam, maar geen bericht van Tobelo, geen brief van de hoofden. Maar wel weer allerlei berichten, dat het niet goed ging met den bouw.
	De bouwlieden hadden een deel van de bouwsom als voorschot ontvangen. Hoe zouden ze anders kunnen werken ?
	Maar inplaats dat hierdoor nu hun handen gesterkt werden tot den arbeid, had juist het tegendeel plaats. De vrome Mohammedanen vonden het noodig het geld grootendeels om te zetten in palmwijn. Heel of half dronken werd er dan nog wat geknoeid, maar het werk ging natuurlijk niet vooruit. Eindelijk kwam er zelfs een gerucht, dat de voornaamste bouwer, de architect, doodwas.
	Ja, dan moest in ’s hemelsnaam Van Baarda nog maar eens gaan kijken.
	Weer moest hij gaan zonder mij, want mijn vrouw kon ik nog niet alleen laten. Wat hij vond was niet moedgevend. Het gerucht had niet overdreven. Het voorschot was den hoofdman der bouwers werkelijk verderfelijk geworden. Hij had zooveel gedronken, dat het hem zijn leven gekost had, en zijn medebouwers verklaarden zonder hem niet te kunnen werken.
	Van het huis waren alleen nog maarde palen over-
	moest bewonen. Met die brave menschen trof Van Baarda een accoord: het huis zou spoedig en uitermate goed gebouwd worden, daar kon hij vast op rekenen. Bekwaam? Wel, ze waren de bekwaamsten des lands, wat wilde men nog meer? Volgens de teekening, die we ontworpen hadden, werd het huis nu uitgezet nadat de plek eerst door vrouwen gezuiverd was van het hooge alang-alang gras, dat het heele terrein bedekte.



	eind gezet, bijna niets was dus nog gedaan. En het geldelijk voorschot was op.
	Van Baarda was nu volkomen overtuigd, door heeren hoofden van den wal inde sloot geholpen te zijn, dus keek hij uit naar andere en betere hulp.
	Nu woonde op de plaats een Chineesche handelaar, Ong Keng Tiong geheeten, gehuwd, of liever levende met een Christen-vrouw van Ternate.
	Die man woonde daar al sinds lang en dus wendde Van Baarda zich tot hem om hulp. Of er geen andere timmerlieden waren dan die Mohammedanen door de hoofden aanbevolen?
	Zeker wel, mijnheer, wil ik er eenige laten roepen voor u?
	Alstublieft, heel gaarne, want ik geloof dat we bedrogen worden.
	Natuurlijk wordt u bedrogen, mijnheer! Mietje (zijn vrouw) en ik hebben dat al tegen elkaar gezegd. We hebben al veel medelijden gehad, omdat u zoo slecht geholpen werd, maar we durfden er niets van zeggen, omdat het alles door de Hoofden geschiedde, en daar moeten wij, vreemdelingen, mee op goeden voet blijven. En straks kwamen daar andere timmerlieden, Tobeloreezen, geen Mohammedanen, en door den Chinees geholpen, die als handelaar ook juist geen geringen invloed bezat, gelukte het aan onzen Broeder al heel gauw deze mannen te bewegen, het bouwen van het huis op zich te nemen. Ze wilden het zelfs doen voor de rest van de bouwsom, die de vorige bouwers nog overgelaten hadden. En gauw zou het gebeuren, daar kon mijnheer op aan, o, ze gingen dadelijk aan het werk, mijnheer zou het zien, enz.
	Nu werkelijk vol goeden moed kwam Van Baarda thuis.
	Het komt nu alles spoedig klaar, meende hij, jullui kunt er nu gauw in.



	Zij laten zichzelf ook wel op deze manier zoogenaamd bedotten, maar rekenen er heelemaal niet op, dat wat beloofd werd ook geschieden zal. Natuurlijk niet, wie geloof' dat nu? Om dat te gelooven moet men toch wel een domme Hollander zijn! En toen nu ook weer uit alle berichten bleek, dat er eigenlijk niets geen vooruitgang inde zaak kwam, zeiden we tot elkaar: „als we zelf niet daar heengaan, komt er nooit een huis voor ons klaar.”
	Dat was nu per slot van zaken Broeder Van Baarda, en evengoed de oude Broeder Van Dijken, hartroerend met ons eens. Wij moesten er maar vast heengaan en dan pas zou het huis klaar komen.
	Maar ja, zoolang het nog niet klaar was, moesten we toch een onderdak hebben, en waar dat te vinden? Toen kwam de ambtenaar, de posthouder, ons te hulp, en beloofde ons het posthuis om te bewonen. Hij zou dan het Ternataansche hoofd er wel uitjagen! Lieve schepsel, dat was dat posthuis, zóó vuil, dat wij bij ons eerste bezoek het slapen inde prauw verkozen hadden boven het verblijf in dat ellendige huis. En daar zouden we nu gaan wonen? Ja, we moesten wel, wat we toen weggeworpen zouden hebben, scheen ons nu een groote uitkomst. En zoo togen we dan naar Tobelo, om ons daar metterwoon neer te zetten en toezicht te houden op het bouwen van ons eerste huis.
	Maar ach, ook deze hoop bleek ijdel! Ook de Chinees had zich weer schuldig gemaakt aan dat onware beloven dat men niet slecht, en geen bedrog vindt, omdat het toch een goede daad is iemand ineen goed humeur te brengen, bij iemand een aangename stemming te veroorzaken. Dat men dan later boos wordt, omdat men teleurgesteld wordt, begrijpen zij met zoo goed, omdat zij dat in zoo’n geval ook niet worden.



	Over het verblijf in dat posthuis zal ik maar niets zeggen. Het was ellendig kortweg! Wij zijn er vreeselijk ziek geworden en hebben er een ontzettenden tijd doorgebracht.
	Maar nu het huis!
	Ik maakte nu zelf kennis met de bouwers.
	Bedreven waren ze alle drie wel! Wat konden die mannen wonderlijk behendig werken met dat lange kapmes! Het was onbegrijpelijk, hoe ze daar alles zoo vlug mee doen konden.
	De eene heette Paresent, een aardige kerel, de tweede, Debeteru, was wellicht bekwamer, maar vreeselijk overgegeven aan dronkenschap, en de derde, Tawatawa, was een flinke, jonge kerel, met een prettig, open gezicht. Waren ze nu alle drie tezamen aan het werk, dan ging het wel snel vooruit, want lui waren ze niet
	voor hun doen, maar dat was nu juist de groote kwestie, om ze alle drie tezamen aan het werk te krijgen. Kwam ’s morgens de ééne aangeloopen om te beginnen, dan zag hij zijn twee makkers nog niet. Nu, hij kon toch niet alleen beginnen, want ze verdienden het geld met z’n drieën, dus ging hij eerst wat pinang kauwen en wat rondzien, of soms zijn makkers ook op-
	Een flinke jonge kerel met een prettig, open gezicht.



	Na een poosje komt een ander, vindt zich alleen, eet pinang, wacht, gaat heen, misschien komen straks de anderen wel. Daar komt No. 3 tegelijk met den terugkeerenden No. 1; hij kan nu niet, want gisteravond heeft hij een hert aangeschoten, en moet nu eerst met de honden er op uit om te zoeken waar het nedergegaan is, je kunt zoo’n heerlijke bout toch niet inden steek laten?
	Natuurlijk niet, dus ging No. 3 heen en No. 1 volgde, en als straks No. 2 komt, ziet hij ook weer niemand en gaat dus voor vandaag maar heen. Morgen vroeg zal hij weleens weer komen kijken, maar nu weet hij een vriend, die een vloeienden palmwijnboom heeft, dus zal hij zich daar eerst eens met een glaasje gaan verkwikken, en misschien keert hij een stuk inden nacht zóó verkwikt naar huis, dat hij morgen niet veel lust heeft tot den arbeid, waardoor zijn beide kameraden dan ook weer niet zullen werken, natuurlijk niet, ze moeten toch met z’n drieën wezen!
	Nu kan men wel denken hoe het werk opschoot. En dan had ik gemeend dat nu alle materialen er al
	waren, maar o wee, dat was ook niet zoo.
	Wat heeft me dat nog een ootmoedige verzoeken gekost aan heeren hoofden, om de lui te willen aansporen het sinds zoo lang gekochte en betaalde nu toch eindelijk te willen brengen. En wat heb ik een welsprekendheid aangewend, in talen die ik haast nog niet kende, om die timmerlui aan het werk te krijgen en te houden.
	Hemel, wat begrepen die menschen toch weinig van onze haast!
	We waren er nu toch, we woonden nu toch, en nogal in het posthuis, het voornaamste huis van
	daagden. Duurde dat wat lang, dan liep hij eerst een poosje weg, misschien kwamen straks de anderen wel.



	Maar het werk ging toch vooruit, al was het langzaam en wie weet hoe spoedig het huis gereed geweest ware, als we op Tobelo hadden kunnen blijven! Maar helaas, ziekte verjoeg ons, maanden en maanden bleven we weg, zoo lang, tot heusch de tijd gedaan
	Voorzijde naar Zee. Voorgaanderij. Schrijf- Binnen- Slaapkamer. gaanderij. kamer. Logeer' Voorraad. kamer. «-««W kamer (eetkamer). Pendopo.
	kreeg, wat onze haast niet gelukt was; toen we terugkwamen was het huis klaar, wel niet heelemaal, maar een gedeelte was toch bewoonbaar, zoodat we niet meer in dat vreeselijke posthuis behoefden te trekken, wat de dokter trouwens ook beslist verboden had, onze meubelen stonden er al in. Mijn vrouw was op den terugweg bij de familie Van Dijken achtergebleven, en i k was van Galela alleen doorgereisd om
	Tobelo, hoe konden we nu toch zoo’n haast hebben met dat nieuwe huis!



	te zien hoe het er mee stond, maar ik kwam al gauw bij haar, met de jubelkreet: we kunnen er in!
	Met wat een vreugd in ons hart we in ons eerste huis trokken, is moeilijk te beseffen, zelfs niet voor een slachtoffer van Hollandschen woningnood.
	En het was toch geen illustre paleis wat voor ons gebouwd was, verre van dat.
	Het was ook geen kostbare woning, want toen alles klaar was, ook de zoogenaamde bijgebouwen, bedroegen de kosten nog niet ten volle ƒ 300.—. Kom daar in Holland eens om!
	Hoe de indeeling was, ziet ge het best uit bijgaanden plattegrond.
	Groot genoeg, één verdieping natuurlijk, maar zeer primitief.
	Een aangestampte aarden vloer, en daaroverheen platgeklopte bamboestaven. Dat was niet heel gelijk, wat hobbelig en oneffen, de meubels stonden wat wankel, maar w ij vonden het al mooi, heel mooi zelfs.
	De zolder was van sagoebladstelen. Dat kan goed zijn, maar daar de balken rondhouten waren, en niet volkomen recht, lagen ze niet overal juist tegen elkaar aan, met wat heel veel reten en openingen, zoodat er voortdurend vuil en stof doorviel, hetgeen het schoonhouden niet vergemakkelijkte.
	De ramen waren wat mislukt. Doordien men de teekening niet goed begrepen had, waren ze veel te klein en veel te hoog van den grond, zoodat men op de teenen moest gaan staan om er door te kijken, hetgeen aan het huis iets gevangenisachtigs gaf, waartoe nog bijdroeg dat in die ramen geen glas was, maar inde lengte een soort tralies, om te voorkomen dat het gewoon open gaten zouden zijn.
	De voor- en achterdeur sloten niet al te best en de zijdeuren waren schuifdeuren van sagoebladstelen, schuivende gemaakt volgens Tobeloreesche vinding,



	De wanden reikten onder niet heelemaal tot den grond en boven niet tot den zolder. Boven bleef een opening vaneen paar handbreedten en van onderen werd het dicht gemaakt met naast elkaar inden grond gegraven bamboepaaltjes.
	Doordien nu de onderlegger van den wand zoo hoog boven den grond was, lagen meteen de dorpels zoo hoog, dat het een heele kunst was er zonder vallen over te stappen.
	Ongemakken dus genoeg in en aan het huis, een woningcommissie had het wellicht afgekeurd, en toch waren wij er den koning te rijk mede, want het was ons huis, de verhooring van onze gebeden. We waren toen al 16 maanden getrouwd, en nu voor het eerst ineen eigen huis. Was het al niet schitterend, het was voor ons toch voldoende, wij eischten niet meer, en de zeer lage bouwprijs was in overeenstemming met het beginsel, dat men op een nieuwen post geen duur huis mag bouwen, opdat niet, wanneer later blijken mocht, dat de plaats voor het huis, of wel de heele post ongeschikt gelegen was, de kosten aan het huis besteed, een beletsel zijn zouden om de fout te herstellen. We woonden nog niet lang in ons huis, of de vreugd hield haar intrede, want ons werd een zoontje geboren. Wat een verkwikking was dat inde eenzaamheid, welk een vreugde!
	Maar helaas, twee dagen daarna was de vreugd reeds weer vertrokken, om plaatste maken voor de smart, want toen ging onze kleine vreugd weer heen, en in mijn schrijfkamer stond een kleine doodkist, en straks werd uit ons eerste huis ook de eerste doode uitgedragen, ach God, wat bitter bedroefde menschen waren toen in het armelijke huis! Niets bindt sterker tezamen
	heel vernuftig, ook wel sterk, maar niet bijzonder gemakkelijk te behandelen.



	dan doorleefde vreugd en smart, en het is dus geen wonder dat wij ons eerste huis dadelijk lief kregen, al was het ook maar een onaanzienlijk bamboepaleis!
	Vreugd en smart, zoo is het wel gebleven, zooals het wel overal is.
	Zoolang men nog jong is, wondt de smart wel diep, maar God lof, die wonden heelen weer door de vreugd, die in het jonge hart ook een goeden voedingsbodem vindt.
	Wat een vreugd is er geweest met verjaardagen, met feesten, vooral nadat de Heer ons werk gezegend had, en de jonge Christenen bij ons kwamen in massa, om door hun tegenwoordigheid onze feesten feestelijk te maken. Als God de wildernis doet bloeien als een roos, is het geen wonder dat de feestjubel gemakkelijk opklinkt uit het huis inde wildernis.
	Het uitzicht aan de voorzijde was niet heel opwekkend, want aan den weg naar zee stonden een aantal doodkisten op palen. Volgens Tobeloreesche gewoonte waren dat open kisten, waarin men, passeerende, het gebeente zag liggen. Later zijn we wel aan dergelijke memento moris gewoon geraakt, maar voorloopig vonden we het recht griezelig, en hadden gaarne gehad dat ze verdwenen. Maar, daar was wel geen denken aan!
	Ze behoorden aan een ouden man, die heelemaal niet begreep dat wij daar nu eenigen aanstoot aan namen, dat nam een Tobelorees nooit aan zooiets. Eerst na een paar jaar is het ons gelukt hem te bewegen de doodsbeenderen op die plek te begraven.
	Van de achterzijde hadden wij het uitzicht op een prachtigen waringinboom. Men kan zich in Europa haast niet voorstellen hoe mooi zoo’n boom toch wel is.
	Helaas, dat sieraad kon daar niet blijven, want het heette een woonplaats van geesten te zijn, ons huis werd er door de bevolking om gemeden en dus moest hij weg.



	Inden bloementuin, op de plaats waar ons eerste huis gestaan heeft.



	Om het huis heen groeide overal het hooge alangalang gras.
	Dat moest weg, zoover mogelijk. Ten eerste al om het brandgevaar!
	Als het lang gedroogd heeft, ligt op den grond, tusschen de stengels, een dikke laag doode ruigte. Komt er nu, bij een weinig wind, brand in, dan rolt dra een woedende vlammenzee over de vlakte, alles verterende, wat inden weg komt.
	Éénmaal was dit voor ons huis zóó gevaarlijk, dat we al de bewoners van het dorp in der haast te hulp moesten roepen, om het dreigende gevaar af te wenden, wat ook nog, door Gods hulp, als dooreen wonder gelukte. Zulk gevaarlijk goedje moet men zoover mogelijk weghouden, alleen al om die redenen. Maar ook nog om een andere reden, want die alang-alang-velden worden bewoond door heel wat ongedierte, en daaronder ook door ratten. Ratten, neen, daar hebben we kennis mee gemaakt in ons eerste huis!
	Het was ons al medegedeeld door de bouwers, dat die diertjes er in massa in waren, lang vóór wij het bewoonden.
	Dat vooruitzicht was niet fraai, maar gelukkig wisten we toen nog niet wat ons wel boven het hoofd hing. Foei, foei, wat een ratten! Mijn schrijfkamer ondergroeven ze geheel. Natuurlijk, bij een aarden vloer stond dat graaflustige vee niets inden weg. Dan was een kast scheefgezakt, dan zakte ik met mijn stoel weg, dan was ’s nachts een gedeelte papieren van mijn schrijftafel verdwenen om een rattenhol te plaveien, neen, het was kortweg vreeselijk.
	Het heeft ons moeite genoeg gekost, in zooverre over het bijgeloof te triomfeeren, dat we handen vonden, gewillig om hem om te hakken.



	En iederen keer maar weer den boel opbreken, den vloer aanstampen, trachten met water de gaten vol te gieten, maar het hielp alles niets. Allerlei vangmethoden toegepast, niet één die op den duur hielp. Het was een wanhopige strijd.
	En op den zolder hielden ze ’s nachts bal, ze maakten een lawaai, dat ons het slapen onmogelijk was.
	Tusschenbeide hielden we drijfjacht. Eenige lui op den zolder, die ze door kloppen van tusschen het atappen dak naar beneden joegen, en om het huis zooveel mogelijk menschen met stokken en honden.
	Bij elke drijfjacht sneuvelden er heel wat, maarde plaag hield niet op.
	Ik had vaneen dankbaren patiënt (geen inlander natuurlijk) een buks cadeau gekregen, en als ik nu ’s avonds inde kamer zat te werken of te lezen, had ik die buks geladen naast mijn stoel staan, want de heeren wandelden geregeld over de bovenste bamboeleggers van de wanden heen, en ik kon ze dan vanaf mijn stoel naar beneden schieten.
	Lagen we op bed, dan waren ze ook daar zelfs, en daar men zonder dekens slaapt, was dit al heel griezelig en onaangenaam, zoodat we elk een bezempje naast ons hadden liggen, om, wanneer we het ongedierte voelden loopen, er op los te slaan.
	En om het leven en spectakel op zolder op te doen houden, vond ik ook een middel.
	We hadden een mooie scheepsbel gekregen, door bemiddeling van den posthouder, vaneen uit elkaar geslagen petroleumschip. Deze zette ik ’s avonds naast mijn bed en als dan het spectakel boven al te erg werd, nam ik die bel en begon te luiden, lang en hard. Dat hielp. Dan was het gedierte zóó bang, dat het zich voorloopig niet meer bewegen durfde, en we konden rustig weer inslapen.
	Veel heeft het geholpen, toen we langzamerhand



	Ook kregen we wel eens bezoek van slangen, Aangenaam is ook dat niet.
	Men heeft op Halmahera, nevens veel kleinere soorten, ook de gevlekte python, die zeer groot kan worden. Stel u onzen schrik voor, toen we op een avond laat een eigenaardig geklapper hoorden op de bamboevloerbedekking, en inde richting van dat geluid ziende, een reusachtige python zagen binnenkruipen. Dat kon, doordien de wand niet tot den grond reikte, en zoo’n groot beest met alle gemak de bamboe-paaltjes opzij schoof, die daaronder inden grond stonden. Beiden vlogen we overeind, naar het andere einde van de kamer, waar ook een uitgang was, om hulp en een wapen roepende.
	Wellicht schrok het ondier hierdoor, tenminste, toen onze jongens met kapmessen kwamen aangeloopen, was het niet meer te zien.
	Overal er naar gezocht, maar het was in het donker niet te vinden.
	Dien nacht hebben we niet heel gerust geslapen, bang dat het dier naar den zolder gevlucht zou zijn en s nachts misschien op ons bed zou vallen. Eerst ’s morgens werd uitgemaakt, aan de eigenaardige sporen op het erf, dat het dier het huis verlaten had, en naar het bosch was weergekeerd.
	En dan waren er nog kleine medebewoners, die het verblijf in ons eerste huis ons ook wel eens duchtig vergald hebben, namelijk de mieren.
	Dat zijn wel onaanzienlijke diertjes, maar in zoo’n huis met aarden vloer komen ze in zulke massa’s en kan men zoo weinig doen om ze meester te worden, dat ze een huisvrouw haast tot wanhoop kunnen brengen. Men heeft in Indië van die kleine plagen, bespotte-
	steeds breeder strook om ons huis alang-alang vrij kregen, maar opgehouden is de plaag in ons eerste huis nooit geheel.



	lijk klein, maar die juist doordien ze altijd wederkeeren, op den duur zoo vreeselijk zwaar worden. En nog kwamen er gasten in huis, die ook beslist i n huis tot de ongewenschte behoorden, maar niet daarbuiten. Dat waren de kippen. Kippen zijn nu eenmaal onontbeerlijk, èn om hun eieren, èn om hun vleesch en het is een groote zegen wanneer men ze in genoegzamen voorraad van de bevolking kan koopen. Een kippenhok is in Indië niet bijzonder nuttig, tenzij dan als slaapplaats, want overdag moeten ze bepaald los loopen, wil men tenminste eieren hebben. Dat is ook niet erg, want er is ruimte genoeg, maarde inlanders hebben geheel open huizen, en laten de dieren daar vrij in rondwandelen.
	Koopt men nu zulke kippen, die dergelijke gewoonten hebben, dan willen ze ook hardnekkig bij ons in huis rondwandelen en b.v. speciaal op het bed hun eieren leggen.
	Stel u de gedachte voor, kippen op het bed! lets ongewoons is het niet in Indië, maar toch wel niet gewenscht.
	Nu kan men ineen goed huis wel allerlei maatregelen nemen, om zulke indringerij te beletten, maar helaas was in dezen zin ons eerste huis geen goed huis. Het had zooveel openingen, dat men kippen onmogelijk kon beletten binnen te dringen, al sloot men ook alle deuren en ramen. Die dieren vliegen als patrijzen en zitten ineen wip boven op den wand, om van daar öf naar binnen te springen, of wel op den zolder, om dan onmiddellijk een regen van stof te doen neerdalen.
	Wat hebben ze me vreeselijk geërgerd met hun irriteerend gekrabbel boven mijn hoofd! Eens was ik even van mijn schrijftafel weggeloopen, en terugkomend, vond ik een kip die juist bezig was in



	Blijf dan maar eens kalm!
	Maar niet alleen onaangename, neen, ook zeer gewenschte gasten kwamen in ons huis. Een tijdlang deelden Broeder en Zuster Vander Roest het met ons, die met hun kinderen hun slaapplaats hadden ineen soort bijgebouwen, die ook al niet van bijzonder duurzaam materiaal waren opgetrokken.
	En ook in ons logeerkamertje, hoewel het heusch niet mooi was, hebben toch nog heel wat Broeders en Zusters gelogeerd, ja, het herbergde zelfs de heeren Gunning en Van Boetzelaer.
	Het aangename en gezellige vaneen huis of vaneen logeerkamer zit niet inde eerste plaats in het materiaal waarvan het gebouwd is, zelfs niet in het meer of minder mooie meubilair, maar inde inrichting, inde sfeer van gezelligheid en behaaglijkheid, die de huisvrouw er in weet te verspreiden.
	Daaraan ontbrak het gelukkig niet, en ook geen dergenen, die in ons eerste huis onze gasten waren, hebben zich beklaagd over het onaanzienlijke ervan, of over het onaanzienlijke meubilair.
	Want dat laatste was heusch ook niet kostbaar.
	Onze financiën hadden ons niet toegelaten, meer dan het allernoodzakelijkste aan te schaffen, van het meest bescheiden soort.
	Maar zoo’n huis is nogal een groote oppervlakte, en men heeft heel wat noodig, om het er overal eenigermate gemeubeld te doen uitzien. Daartoe waren onze gekochte meubeltjes niet voldoende, dus moesten we onszelf wel helpen, zoo goed en kwaad het ging.
	Ik herinner me nog goed, hoe ik zelf voor de eerste maal een tafel maakte, niet mooi, maar toch voor het doel voldoende.
	eender hokjes van mijn tafel een ei te deponeeren, maar die ook tevens alle schrijverij, waaraan ik werkte, aan flarden gekrabbeld had.



	Een grooten steun bij het meubileeren hadden we van onze kisten.
	Daar was heel wat van te maken. De zoogenaamde hutkoffers dienden, op elkaar gezet, met een gordijn omhangen, als kast met laden.
	Een groote kist werd mij tot recepteertafel in mijn schrijfkamer. Deksels van kisten waren heel geschikt als tafelbladen. Het zinken bekleedsel der kisten (dat men toen nog onmisbaar achtte) werd verwerkt tot een goot, kortom, het werd alles zoo practisch mogelijk aangewend, om in onze behoeften te voorzien, en het huis een zoo gezellig mogelijk aanzien te geven.
	Eén meubelstuk uit mijn schrijfkamer is ons steeds trouw gebleven, dat was een houten bank, van inlandsch maaksel, die iemand me te koop aanbood. Hij was juist groot genoeg om als zitplaats voor een paar menschen te dienen, en ik bestemde hem daarom dadelijk voor trouwbank. Elk paartje, dat kwam om in het huwelijk verbonden te worden, zat op die bank; van wat al vreemde spannetjes zou zij kunnen vertellen, als zij een mond had. Wij hebben haar later zelfs meegenomen naar Boeroe, want ik was er bepaald aan gehecht geraakt. De schrijfkamer was al bijzonder sjofel ingericht, het meubilair daarvan had niet veel waarde en was grootendeels primitief, maar wat is daar niettegenstaande dat, veel in gebeurd. Ik zie er me nog samenkomen met de eerste Tobeloreezen, die verklaard hadden Christen te willen worden. Wat een jubel was er
	Bamboemeubelen hadden we ook. Die hebben de verdienste heel goedkoop te zijn, maar het groote nadeel erg plomp te wezen en niet zeer duurzaam. Het meubelt dus wel, maar er is heel wat huisvrouwkunst toe noodig, om zoo’n ameublement er nog behaaglijk te doen uitzien.



	toen in mijn hart! Wat een gezegend werk heb ik er toch mogen doen!
	Aan die eenvoudige schrijftafel schreef ik al de leerlingbriefjes, duizenden waren er noodig en hard heb ik er gearbeid, maar het was Godlof niet ijdel, want stroomen van zegen gingen er van die onaanzienlijke kamer uit. Ik was daar wekelijks bijeen met mijn goeroes om te trachten zooveel mogelijk leiding te geven in het werk, dat toch haast voor mij al even vreemd was als voor hen.
	En als dan de besprekingen afgeloopen waren, veranderde de kamer ineen apotheek, want dan moest voor allen de medicijnvoorraad aangevuld worden. Hoeveel moeilijke zaken zijn daar niet besproken, en hoeveel problemen, het werk betreffende, niet opgelost. Ik kan het alles nog voor mij halen en een heel stuk zendingsgeschiedenis gaat aan mijn oog voorbij, wanneer ik aan die onaanzienlijke kamer denk. Aan de andere zijde van het huiswas de slaapkamer. Ook bij het denken daaraan worden de gedachten vermenigvuldigd.
	Hoeveel angstige uren door ziekte hebben we daar doorgebracht.
	Hoe dikwijls waren we ziek in die aanvangsperiode! Ik denk aan een dag waarop het leven van mijn vrouw als aan een dunnen draad zweefde. De medicijnen, die voor haar noodig waren, had ik niet in voorraad, hulp had ik niet dan van de Christenvrouw, die met den Chinees gehuwd was, die getrouwelijk bleef, den ganschen langen dag. Mijn vrouw viel van de eene onmacht inde andere, en ik deed wat ik kon en mocht in die gevaarlijke ure, maar niets scheen te baten, en laat inden avond gevoelde ik dat het gedaan was, als God niet onmiddellijk uitkomst gaf. En ik ging naar buiten alleen inden nacht, en ik heb gebeden, ik weet niet meer met welke woorden.



	Ik ging naar binnen om de verhooring van mijn gebed te zien, en geen vijf minuten later was mijn vrouw gered!
	Wat een jubel! Die armelijke slaapkamer werd ons een Bethel, een huis Gods, waar we konden danken dien God, die ons geholpen had inde ure des gevaars. Is het wonder dat we gehecht waren aan ons eerste huis?
	Echter, hoe lief we het hadden, het had zijn gebreken, zijn groote gebreken zelfs, dat was niet te ontkennen.
	Het was licht en dicht gebouwd, zoo zelfs, dat toen ons eerste kind geboren werd, de vrouw die hielp, met het kind in bed moest gaan zitten, want de wind floot zoo van alle kanten door de wanden, dat binnen de gordijnen nog de eenige schuilplaats was voor zoo’n jong leventje.
	Het dak rustte op inden grond gegraven palen en als bevestigingsmateriaal was alleen touw gebruikt. Alles was met touw aan elkaar bevestigd, spijkers waren nergens gebezigd.
	Dat is nu solider dan men denkt, maar bij sterken wind zwiept het alles nogal en bij aardbevingen van beteekenis golfde het zoo sterk, dat we doodsbenauwd waren voor ongelukken. De palen rotten op den duur af. Om nu het omvallen te voorkomen, moesten ze, een jaar of drie na den bouw, door nieuwe vervangen worden. Maarde nieuwe hielden zich niet zoo stevig als de oude, en langzamerhand kwam het huis bij lichten wind zelfs al in beweging, en het zuchtte en kraakte alsof het den last des bestaans bijna niet meer torsen kon. En dan het atap-dak. Dat lekte na elke hevige windvlaag, nu hier, dan daar. Eindelijk moest ook de atap verwisseld worden, maar wie toen de vreeselijk vuile boel zag in huis, en geen medelijden had met de
	maar gebeden heb ik, God aangeroepen, zooals men het dan leert.



	huisvrouw, mocht werkelijk wel een hart van steen hebben ! Ontzettend, zoo’n smeerboel!
	En steeds erger begon het te zuchten en te kraken. Wanneer s nachts de wind sterk was, lagen we wakker, omdat we bijna niet durfden inslapen, bang dat het huis omwaaien zou.
	Ik herinner me nog, hoe we op zekeren nacht elkaar aanstootten, elkaar wederzijdsch opmerkzaam makende op een zonderling benauwend geluid. We hadden het beiden allang gehoord, maar zooals het dan gaat, elk meent dat hij het alleen hoort, en houdt zich stil. Nu echter kwam het zoo angstig dichtbij, dat we beiden overeind vlogen.
	Naar de achtergaanderij, zei ik, en blies tevens het nachtlicht uit.
	Men moet dat altijd doen bij aardbevings- of stormgevaar, want, gebeurde er iets, en was er licht of vuur in huis, dan zou alles een prooi der vlammen worden.
	In het donker dus naar buiten, naar de pendopo, een losse aanbouw achter het huis, zonder wanden. Al woei die om, dat was nog niet zoo erg. Het was noodweer. De wind huilde vreeselijk, de hoornen zwiepten en kraakten, haast plat gebogen door het geweld van den ontzettenden storm. We riepen om onze jongens, die niet ver van daar in het jongenshuis sliepen, maar voelden als antwoord ons dadelijk bij de voeten pakken, want de jongelui hadden daar al eerder dan wij een toevlucht gezocht, maar het was zoo duister dat wdj hen niet konden zien, en zij waren zoo door angst bevangen, dat ze niet durfden spreken. We doorleefden angstige oogenblikken. Pakte d ie wind ons huis, dan was het ermee gedaan! Maar Goddank, wel voelden we dat het dak van de open pendopo verschoof, we hoorden kreten uit het dichtstbijstaande huis, tijdelijk door het districtshoofd



	Even een stilte en dan giert de cycloon weer met verdubbelde kracht, maar ook inden tweeden aanval blijft het huis gespaard.
	Het was als een wonder Gods! Voor en achter verwoestingen, de cycloon had letterlijk niets op zijn weg gespaard, maar ons huis stond daar nog steeds, als een teeken van Gods bewarende trouw.
	Maar we gevoelden nu toch, dat het wonen in ons eerste huis te gevaarlijk werd en dus begonnen we pogingen in het werk te stellen, om een tweede te bouwen. Er kon en mocht nu wel een solider huis gebouwd worden. De Heer had onzen arbeid, tijdens ons wonen in ons eerste huis, zóó gezegend, dat de plek nu wel goed en geschikt mocht worden genoemd.
	Het spreekt wel vanzelf, dat er ook nu tusschen het plan opvatten om een nieuw huis te bouwen en het nieuwe huis klaar om te bewonen, een groote spanne tijds was, maar eindelijk was toch ons tweede huis, achter tegen het eerste aangebouwd, zoo goed als klaar.
	En we waren er blijde om, want de ongemakken waren steeds meerdere geworden, hoe ouder het huis werd. Ruim vijf jaren hadden we het toen bewoond.
	Eindelijk was het nieuwe huis wel klaar, maar betrekken konden we het niet, want er ontbraken nog heel wat sagoebladstelen voor de zoldering en de bewanding.
	Toen besloten we maar ons eerste huis af te breken, om met de zoldering en de bewanding daarvan het
	bewoond, dat boven op zijn bewoners viel, zware takken, door den cycloon van de boomen gerukt, vielen met doffen slag op den grond, maar het huis, ons huis, bleef staan, de wind ging het voorbij. God spaarde het nog voor ons, die het ook nog niet missen konden.



	nieuwe huis te bewanden en te zolderen. En dus ging feitelijk ons eerste huis nog grootendeels met ons mede naar het tweede, als een oude vriend, dien men toch niet buiten de deur zet, ook al heeft men nieuwe en voornamere gekregen.
	Daarmede verdween ons eerste huis, en de plaats waar het gestaan had, werd tot een bloementuin, en dat was zeker wel het beste gebruik van den grond, waarop God ons wel eens bedroefd, maar nog veel meer gezegend had!