SERIE V. No. 2.
GELOOF EN WETENSCHAP.
STUDIËN VOOR ONZEN TIJD.
Onder redactie van R. BOUMAN S. J. en Dr.J. v. VESSEM S. J.
HET CELIBAAT
OF
DE ONGEHUWDE STAAT DER R. K. GEESTELIJKHEID. •:
DOOR
JOS. WOLTERS Pr.
HAARLEM.
NAAML. VENN. DRUKKERIJ DE SPAARNESTAD. Directeur F. H. M. VAN DE GRIENDT.
1908.



IMPRIMATUR.
HARLEMI, 28 Julii 1908.
Th. J. A. BOSMAN, Can.
I ibr. Cens. ad hoe del.
■
I '-pMTUm :
iiïibLluaukkk !



INLEIDING.
De goddelijke Stichter heeft van den beginne af aan zijne Kerk voorzegd, dat zij vervolging zou lijden (Jois XV: 20). De H. Paulus wees er op, dat het kruis den Joden eene ergernis, den Heidenen eene dwaasheid was (I Cor. 1:23).
Geen wonder derhalve, dat juist een ier kenmerkende eigenschappen van de opvolgers der Apostelen, dat een der schoonste bloemen, aan den Kruisboom ontsproten, van alle zijden door de vijanden van Christus en zijn Kruis (Phil. III: 18) wordt aangevallen.
Van verschillende zijden komen de aanvallen togen het Celibaat, en zij worden gepleegd in naam der meest verschillende beginselen. Sommigen zien in de maagdelijkheid een vergrijp tegen de natuur; anderen erkennen niet de verhevenheid van den maagdelijken staat boven het huwelijk. Er zijn er, die het aikeuren, dat een geheele stand verplicht wordt ongehuwd te blijven. Niet weinigen eindelijk zien in het verplichte Celibaat der Katholieke priesters slechte een heerschzuchtige aanmatiging van het Pausdom, in strijd met de overlevering en den geest
der Apostelen.
Nu heeft onze tijd dit eigenaardige, dat de groot»



vragen niet meer beperkt blijven tot de gehoorzalen der universiteiten of tot geleerde vertoogen, die uit den aard der zaak slechts weinigen bezighouden, maar ook in café en spoorwegcoupé, in dagbladen en brochures, worden behandeld. Een gevolg daarvan is, dat vele, zeer vele Katholieken in de gelegenheid komen allerlei aanvallen tegen de Kerk te hooren en te lezen: vandaar dat zij meer dan ooit de verplichting hebben, de Kerk te verdedigen en rekenschap te geven van het Geloof.
.Maar om hiertoe in staat te zijn is het noodzakelijk, zich door een grondige kennis van het Geloof en van de Geschiedenis der Kerk, op die aanvallen voor te bereiden. Daarom hebben wij gemeend, dat het niet zonder nut zou zijn, in de reeks der boekjes van „Geloof en ÏWetenschap", studiën voor onzen tijd, ook eene verhandeling over het Celibaat der Geestelijkheid op te nemen.



HOOFDSTUK I.
Wat verstaat men onder Celibaat ?
Celibaat is afgeleid, van het latijnsche „coelebs waardoor in 't algemeen een ieder wordt aangeduid, die ongehuwd is. Men kan dus celibaat vertalen door ongehuwden staat. Doch niet in dien algemeenen zin nemen wij het hier. Door dat woord hebben wij hier te verstaan de verplichting, aan den bedienaar der Kath. Kerk opgelegd, zich na het ontvangen van een of meer hoogere wijdingen van het aangaan van een huwelijk te onthouden, of wanneer hij vóór dien tijd gehuwd was, dei huwelijksgemeenschap af te breken.
Vraagt men naar den grondslag dezer instelling, dan kan het antwoord niet twijfelachtig wezen. Niet zoozeer in het nut dezer instelling is de reden te zoeken, als wel in het beginsel, daü de maagdelijke Bruidegom der Kerk, Jezus Christus, een maagdelijk priesterschap verlangt. Terwijl de uitverkiezing tot het Priesterschap bij Joden en Heidenen berustte op geboorte en afstamming, heeft de maagdelijke Hoogepriester Jezus, geboren uit ©ene maagd, in plaats van door geboorte, de voortplanting des priesterschaps door de w ij d i n g verzekerd. In



deze Goddelijke beschikkingen is de eigenlijke grondslag van het celibaat te vinden.
Het begrip van vereering der maagdelijkheid ligt overigens diep in het menschelijk hart. Zelfs bij Heidenen en Joden ontbreken geenszins de sporen van zulk eene vereering. Het is bekend, met hoeveel eerbied te Rome de Vestaalsche maagden werden bejegend. De Joodsche en ook sommige Heidensche priesters onderhielden een zekere onthouding althans voor den tijd des offers. (x) Met hoe veel meer recht verlangt de Kerk dit van de bedienaars der dagelijksche hoogheilige offerande, welke ie onbloedige vernieuwing is der offerande van het Kruis!
Daar nu de maagdelijkheid bijzonder overeenkomt met de verheven natuur van het Christelijk priesterschap, zoo kan het niet anders of de wet der onthouding moet voor den priester niet enkel passend, maar ook nuttig en doeltreffend wezen. \ ooral dit laatste wordt dag aan dag door onze tegenstanders bestreden, en daarom hebben wij dat op bijzondere wijze aan te toonen en tegen verschillende opwerpingen te verdedigen.
Het Celibaat der priesters is vooreerst aanbevelenswaardig, omdat de maagdelijkheid op zich zelve verhevener is dan het huwelijk. Deze waarheid wordt bewezen uitde H. Schrift.
(1) Ook mocht b. v. de Hoogeprieater bij de Joden slechts eene maagd tot echtgenoote nemen. Cfr. Levit XXI : 13 en Ezech. XLIV : 22.



Nadat Jezus n.1. op de onontbindbaarheid van het huwelijk gewezen had (Matth. XIX) zeiden zijne t leerlingen (vers 10): „Als zóó de verhouding is van den man tot de vrouw, dan is het niet raadzaam te huwen". Jezus echter zeide hun (v. 11): „Niet allen begrijpen dit woord, maar zij, aan wie het gegeven is." Jezus stelt nu den ongehuwden staat voor als een gave en als een raad; en als Hij dan verder zegt, dat sommigen zich vrijwillig onthouden van het huwelijk met het oog op den hemel, dan besluit Hij (v. 12): „Wie het vatten kan, vatte het." Dat is, wie in zich den vasten wil erkent een zoodanig leven te aanvaarden en te volgen, die moge het aanvaarden en volgen.
Nog duidelijker schrijft de H. Paulus in zijneersten brief aan de Corinthiërs, hoofdst. VII. Daar verklaart hij (v. 8) dat het den ongehuwden beter is, ongehuwd te blijven. Hij wijst er op, dat ongehuwden er meer op bedacht zijn God te behagen, terwijl gehuwden meer den echtgenoot zoeken te behagen, (v. 23) Eindelijk (v. 38) spreekt hij aldus: „Wie derhalve zijne maagd (ongehuwde dochter) ten huwelijk geeft, handelt goed; maar wie ze niet ten huwelijk geeft, handelt beter." Geen twijfel dus, of de H. Schrift noemt het Celibaat verhevener dan bet huwelijk. Ditzelfde wordt bevestigd door de leer der H. Kerk, die het tegenovergestelde gevoelen op het Concilie van Trente uitdrukkelijk veroordeeld beeft met de woorden: „Zoo iemand zegt, dat de gehuwde staat de voorkeur verdient boven den staat van



maagdelijkheid of Celibaat, en dat het niet beter is en gelukkiger te blijven in maagdelijkheid of in het Celibaat, dan een huwelijk aan te gaan: hij zij gevloekt." (Trid. Sess. 24 can. 10).
iWillen wij echter den grooten lof aan het Celibaat gegeven wel verstaan, dan moeten wij vooraf een gewichtig onderscheid maken. Het woord celibaat in de algemeene beteekenis van ongehuwd zijn, doet menig lezer allicht denken aan sommige typen van „celibatairs" of vrijgezellen, in zijn omgeving, die niet te best bij hem staan aangeschreven. Glimlachend herinnert hij zich dezen of genen ouden jongenheer, die reeds ©enigszins door zijn haren heen gegroeid is, die houdt van ©en go©i diner en den aankleve van dien, wiens rood© neus en glimmende oogjes en andere eigenaardigheden, er allerminst op wijzen, dat hij, ondanks zijn gevorderden leeftijd afkeerig zou zijn van zekeren intiemen omgang, ja, die zelfs in zekere kringanl bijzonder gezien is. Voor dat soort van „celibatairs" hebben we natuurlijk geen lof, maar strenge veroordeeling. Zeker, velen zijn er tegenwoordig, die ongehuwd blijven, niet door toevallige omstandigheden buiten hun wil, nog veel minder uit hooger beginsel, maar enkel uit verdorvenheid. Dezulken zijn een pest voor de Christelijke maatschappij, zij vooral vormen de afschuwelijke bende dier verleiders, die voor zoo menig argeloos kind de slavenketenen smeden, die het zoo moeielijk valt te verbreken. Van hun zondegeld vooral leven de inrich-



tingen, waartegen de verdienstelijke verenigingen „des Amies de la jeune fille" den strijd hebben aangebonden. Zij zijn vooral te vinden onder dat „talrijke publiek", hetwelk de gerechtszalen vult, wanner daar schandalen behandeld worden. Over dezulken spreken wij niet. Onder Celibaat verstaan wij don ongehuwden staat der Koomsch-Katholieke Geestelijkheid zooals de Kerk dien aan hare bedienaren voorschrijft, en zooals die door ie overgroote meerderheid der geestelijken worit nageleefd.
Alvorens tot de historische ontwikkeling en verdediging van het Celibaat over te gaan, zal het goed zijn allereerst nauwkeurig vast te stellen, in hoeverre de wet van het Celibaat op dit oogenblik in de Katholieke Kerk, de .Westersche zoowel als de Oostersche, van kracht is.
In de Latijnsche kerk gelden de volgende
regels:
1°. Na het ontvangen der hoogere wijding van het Subdiaconaat, kan niemand een huwelijk aangaan, op straffe van ongeldigheid des huwelijks, en onbekwaamheid tot het ontvangen ©ener hoogere wijding en het uitoefenen der reeds ontvangen wijding. (Conc. Lateranense I, can. 21 en II, can 7; — Conc. Trid. Sess. 24 de Sacr. Matrim. can. 9.)
2°. Indien iemand vóór de wijdingen een huwelijk heeft aangegaan, is het hem verboden met zijne



vrouw omgang te houden (usus matrimonii); zoo dat de kinderen, die uit die verbintenis mochten geboren worden, in betrekking tot het ontvangen der wijdingen of beneficiën, voor onwettig moeten gehouden worden.
3°. Indien iemand, staande zijn huwelijk, eene der heilige wijdingen (d. i. subdiaconaat, diaconaat, priesterschap) wenscht te ontvangen, dan kan hij dit niet zonder voorafgaande toestemming zijner echtgenoote, die, als zij toestemt, zelve professie moet afleggen in eene kloosterorde, als zij nog jong is, of anders, op hoogen leeftijd, in de wereld gelofte van onthouding moet afleggen. Nadere bepalingen kunnen wij voor ons doel hier over 't hoofd zien.
In de Oostersehe kerken.
Hierover vinden wij de nieuwste en beste inlichtingen bij den beroemden canonist F. X. Wernz, thans Praepositus generalis der Sociëteit van Jezus, in zijn standaardwerk: „Jus Decretalium" (IV p. 595 sqq.) AVij vertalen daaruit het volgende:
A). Voor de Katholieke Oosterlingen. „In de Katholieke Oostersche Kerk kunnen de clerici, die volgens hun eigen ritus wettig de hoogere wijdingen ontvingen, met uitzondering der bisschoppen, in het algemeen op geoorloofde wijze gebruik maken van het huwelijk, dat zij vóór de heilige wijding wettig hebben aangegaan („lieite uti possunt matrimonio ante sacram ordinationem legitime inito ). Maar na den dood hunner eerste vrouw



zijn zij onbekwaam om op geoorloofde en geldige wijze een tweede huwelijk aan te gaan („inhabiles ad secundas nuptias licite et valide celebrandas"); doch dit volgt niet uit eenige plechtige gelofte, maai- uit kerkelijk voorschrift („ex ordinatione canonum, non ex voto quodam solemni ). Ieder huwelijk, ook een eerste huwelijk, dat! een Oostersch geestelijke zou pogen aan te gaan na het ontvangen eener hoogere wijding („ordinis majoris") zou dus volstrekt ongeldig zijn.
B.) De n i e t-ge ün i e e r d e Oostersche kerken volgen, wat de wetgeving op het celibaat betreft, dezelfde regeling als de Katholieken, zoo even onder A aangegeven. Deze werd overigens reeds vastgesteld op het bekende Concilium Trullanum (692), dus reeds eeuwen vóór Photius en later Michaël Cerularius het Schisma voltrokken. Gelijk Wernz (op. cit. p. 597) opmerkt, hebben de Christenen van Syrischen ritus, zoowel katholieke als schismatieke, nog deze afwijking van onze gewoonten, dat zij het subdiaconaat niet als een ,,o>rdo m a j or" aanzien, maar tot de lagere wijdingen rekenen, zooals dit ook door de Maronietische Synode van den Libanon in 1736 werd uitgesproken.
Toch begint ook in het Oosten verandering te komen. De Geünieerden, ten minste voor zoo verre zij hunne geestelijke opleiding ontvangen in de scholen van turopeesche missionarissen, beginnen langzamerhand de latijnsche celibaatswet te volgen. In het Seminarie voor de gezamenlijke oostersche ri-



tussen bijvoorbeeld, dat reeds vijftig jaren bestaat «ja met de katholieke Universiteit van Beiroet verbonden is, en evenzoo in het Seminarie voor de geünieerde Grieken van de „Witte Paters" te Jeruzalem, dat reeds vijf en twintig jaren bestaat, is in al die jaren niet één leerling geweest, dje gei h u w d de hoogere wijdingen ontvangen heeft. Ook bestaan er in het Oosten van ouds bij Katholieken en schismatieken eenige monnikenorden, wier leden voor een betrekkelijk klein gedeelte priester zijnDezen zijn, natuurlijk, ook ongehuwd. Bij de schismatieke Russen onzer dagen eindelijk bestaat de gewoonte, dat de pastoreele bediening bijna uitsluitend wordt toevertrouwd aan de gehuwde popen, terwijl daarentegen nog heden hunne bisschoppen ongehuwd zijn. (Zie Dr. Kuyper: „Om de oude ÏVVereldzee": Rusland, p. 143, Amst. 1907.) Maar onder deze popen ziet het er treurig uit onder zedelijk opzicht, evenzoo in hunne opleidingsscholen, zooals in eene der laatste afleveringen der „Historischpolitische Blatter" beschreven wordt. Overigens zij nog aangemerkt, dat de Grieken niet zooals de Latijnen gewoon zijn dagelijks het heilig Misoffer op te dragen. (Zie Antonelli: Med. past. t. I. p. 422. Rome 1906.).
Dit moge volstaan om een klaar begrip te hebben van hetgeen het Celibaat, waarover wij willen handelen, eigenlijk is, en om te zien, hoe de tegenwoordige wetgeving der Kerk het voorschrijft. De gepastheid van het Celibaat voor hen, die onze hoogheilige



geheimen te vieren hebben, en de voortreffelijkheid van den maagdelijken staat, naar zijn volle heiligheid van beginsel nageleefd, is, zooals wij zeiden, de diepe grond dezer wetgeving. Thans zullen wij trachten de ontwikkeling dier wet in den loop der eeuwen na te gaan.



HOOFDSTUK II.
Geschiedenis van het Celibaat.
Naar den oorsprong1 en de ontwikkeling van het celibaat is vóór de XVIe eeuw weinig of geen onderzoek ingesteld. Eerst sedert de Hervorming de waarde en de wettigheid dezer instelling begon aan te vallen, zijn daarover zeer vele werken geschreven. Langen tijd voerde het onderzoek der teksten in oude bescheiden de schrijvers tot geheel tegenstrijdige gevolgtrekkingen. Sommigen, als Bickell en Kraus, meenden te mogen besluiten, dat de wet op het .celibaat tot de Apostelen opklom, anderen' daarentegen, dat er van een w e t in dezen geen spoor te vinden is vóór het Concilie van Elvira, omstreeks 300. Het valt niet te ontkennen, dat, zooals wij reeds zeiden, de idee van zuiverheid en onthouding, en de hooge waardeering daaraan verbonden, de grondslagen vormen van het celibaat; en dat deze gedachten reeds in de H. Schrift worden uitgedrukt. Eveneens staat het vast, dat het celibaat van den aanvang af in het .Westen door de groote meerderheid der geestelijken onderhouden is; hetzij dat ze ongehuwd waren, hetzij, dat zij, na de wijding van alle echtelijk verkeer



afzagen. De meening echter, die ontkent, dat door de Apostelen zelf reeds een wet van het celibaat zou zijn uitgevaardigd, schijnt door de jongste onderzoekingen meer en meer bevestigd te worden, en wordt vooral met veel eruditie en critischen zin voorgestaan door E. Vacandard, in zijne „Etudes de critique et d'histoire religieuse", in 1906 bij Lecoffre in Parijs verschenen, en waaraan wij grootendeels onze nu volgende geschiedkundige uiteenzetting ontleenen.
Hoe heeft zich dan uit de vrijwillige beoefening van den maagdelijken staat, de wet van het celibaat ontwikkeld ?
Daar het Celibaat zelf zijn grond vindt in de hoogere volmaaktheid der maagdelijkheid op zich zelf, en daar èn Jezus èn de Apostel Paulus den raad gaven zoo te leven, aan alwie in zich het „donum" daartoe gevoelde, zoo was het geen wonder, dat van den aanvang af vele nieuwbekeerden vrijwillig den maagdelijken staat omhelsden. Het was een soort van reactie tegen de verdorvenheid der toenmalige heidensche maatschappij. Hoe meer in alle geledingen der decadente Grieksch-Romeinsche beschaving de oorspronkelijk ook daar heerschende betrekkelijke reinheid verloren ging, des te meer gevoelden de edel sten onder de bekeerlingen in de maagdelijkheid een ideaal, dat li>en aantrok. Daarbij kwam, dat de vreeselijke vervolgingen der drie eerste eeuwen voor een Christen een zoo treffende commentaar waren op de verachting aller wereldsche



genietingen, welke sedert da bergrede des Heeren de kern is der Christelijke leer. Hoe kort is het leven wat beteekent het bij de eeuwigheid — zalig de reinen van harte, want zij zullen God zien — wie gehuwd is, denkt er aan. hoe hij zijne echtgenoote zal behagen, (de ongehuwde alleen, hoe hij God zal beha£en de onthouding is raadzaam ten tijde van gebed en zooveel andere leeringen van Jezus en zijne Apostelen, in welk een helder licht kwamen zij niet t<e staan bij de vlammen der aanhoudende christenvervolging. Geen wonder dan ook, dat zoo vele martelaressen der eerste eeuwen tevens maagden waren, en dat maagdelijke harten met bijzondere geestdrift het Lam Gods volgden, dat gestorven was voor de zonden der wereld. O, men moet uit de heidenscha klassieken, uit Tacitus, Suetonius en andere historici, uit satirendichters als Martialis en Juvenalis, de diepe gezonkenheid dier maatschappij leeren kennen, om die buitengewone en plotselinge voorliefde ten volle te kunnen begrijpen. Augustinus trouwens en Hieronymus schilderen na eigen ondervinding die tijden in niet minder sombere kleuren. En zie, ontelbaren bleven maagd ondanks amphitheater en lupanar, duizenden leefden verre van alle zingenot in holen en woestijnen. Het contrast is zóó groot en zóó opvallend, dat het een sprekend bewijs is, hoezeer de maagdelijkheid van den beginne af tot de hoogste idealen des Christendoms behoorde. Geen wonder dan ook, dat vooral de priester, die zóó dicht in aanraking kwam met het heiligste, die de offeraar



was van het Lam, van den aanvang af als van zelf de maagdelijkheid beoefende. De bisschop behoort volgens Paulus een man te zijn, die maar ééns gehuwd was geweest; wie door een tweede huwelijk allicht de gedachte aan een te groote voorliefde voor 't stoffelijke en zinnelijke zou kunnen wekken, mag niet tot bisschop worden verheven. C) De Apostelen zeiven waren of wel ongehuwd, of leefden na hunne roeping in onthouding. Er was dan ook geen wet noodig voor den priester dier dagen. Uit den aard der zaak, moest de maagdelijkheid, die toen ook voor de gewone geloovigen zoo groote aantrekkelijkheid had, allereerst het hart des priesters veroveren. Daarom bestaat de leer der Apostelen, omtrent het Celibaat, voor zoover zij door eenigf historisch getuigenis voor ons wetenschappelijk kenbaar is, enkel uit de aanbevelingen van Sint Paulus aan Timotheus en aan de Corinthiërs. kWat hij schreef van de Corinthiërs vermeldden wij reeds in ons eerste hoofdstuk. Aan Timotheus (cfr. I. Tim. III. 2) en aan Titus (I. 6) beveelt hij, dat de bisschop slechts genomen worde uit degenen, die niet meer dan eens gehuwd waren.
„De bisschop dan moet zijn zonder blaam, ééner vrouwe man". Ook van het diakonaat worden de
(1) Ten onrechte ontleenden sommigen aar.- de woorden van den H. Paulus (I Tim. III, 2; cfr. Tit. I : 6) de stelling, dat een bisschop gehuwd moest zijn; hetgeen allerminst met des Apostels eigen voorbeeld zoute rijmen zijn. Zie Vacandard, 1. c. pag. 73 en den commentaar van Bern. a Piconio in I Tim. III : 2.
CELIBAAT.



mcer-dan-eens-gehuwden door den Apostel uitdrukkelijk uitgesloten: (I Tim. 111:12). „Dat de Diakenen zijn ééner vrouwe mannen". Verder gaat het voorschrift des Apostels niet. Maar een positieve wet was er ook niet noodig om den maagdelijken staat, dien de Apostel door zijn voorbeeld en zijne lofprijzingen o.a. in zijn brief aan de Corinthiërs J) predikte, ingang te doen vinden. Het is hier gegaan gelijk met vele andere thans bestaande kerkelijke voorschriften. Met recht kan men ook hier zeggen, dat eerst toen de ijver verkoelde, toen de wet van het celibaat niet meer geschreven stond in de harten, de Kerk het noodig achtte ze te schrijven op papier.
De oudste getuige voor het bestaan eener kerkelijke wet, waardoor de bedienaren der Kerk verplicht worden het Celibaat te onderhouden is in 't ÖVesten de 33e Canon van het Concilie van Elvira, omstreeks het jaar 300. Deze schrijft voor: „Alle bisschoppen, priesters en diakens, dat is, alle clerici, die tot den dienst der altaren gewijd zijn, moeten zich onthoudefn van alle verkeer met hunne vrouwen en al wie deze wet overtreedt, zal worden afgezet." i\Yat echter de Kerk van Rome betreft, vinden wij het oudste getuigenis in de brieven van Paus Siricius 384—389; maar uit de wijze, waarop hij zich uitdrukt blijkt, dat de wet reeds voor zijn tijd bestond. Door een concilie van 80 bisschoppen te Rome gehouden in Januari 386 worden priesters ea
1) Zie I. Cor. VII : 7. Want ik wilde, dat gij allen waart al3 ik zelf.



diakens uitdrukkelijk vermaand zich van de echtelijke samenleving met hunne vrouwen te onthouden: „quod sacerdotes et levitae cum uxoribus suis non coeant" zegt het concilie. Paus Siricius was ijverig werkzaam om de wet der onthouding in de Latijnsche Kerk, te doen onderhouden. Dit blijkt o.a. uit zijne brieven aan Himerius, bisschop van Tarragona, wien hij opdroeg zijne voorschriften aan geheel Spanje mede te deelen C1). Eenzelfde verbod richtte hij in 386 tot de bisschoppen van Afrika, zooals blijkt uit het concilie van Telepte. (2) Eenige jaren later herhaalt Innocentius I dezelfde voorschriften in de brieven, die hij schreef aan de bisschoppen van Rouaan en Toulouse. Afrika, Spanje en Gallië deden nu op krachtdadige wijze de inzichten van Rome ten deze in hunne kerken ingang vinden, zooals de provinciale conciliën dezer landen, uit dien tijd, aantoonen.
Opmerkelijk is het, dat de subdiakens, tot de vijfde
1) Paus Siricius wijst het voorwendsel der overtreders af, die zich beriepen op de gehuwde priesters der Oude Wet; want dezen, zegt hij „anno vicis suae proeul a domibus suis in templo habitare jussi sunt, Mc videlicet ratione, ne vel cum uxoribus possent carnale exercere commercium." Epist. ad Himer. Tarac. Ep. Migne, Patres Latini, Tomé LVI, Col. 558. Hij wil deze beschouwd hebben als „ab omni ecclesiastico honore... apostolicae Sedis judicio dejectos, nee unquam veneranda posse attrectare mysteria." Ibid. col. 559.
2) Praeterea... ut sacerdotes et levitae cum uxoribus suis non coeant, quia in ministerio ministri quotidianis necessitatibus occupautur; ad Cor, enim Paulus sic scribit dicens: Abstinete vos ut vacetis orationi (I, Cor, VII : 5). Si ergo abstinentia laicis imperatur ut possint deprecantes audiri, quanto magis Sacerdos" etc. Cfr. Migne, Patres Latini, tom, LVI Col. 728.



eeuw toe, niet tot het Celibaat verplicht waren. Nadat zij echter meer en meer aan den heiligen dienst verbonden werden, volgde pok voor hen weldra de verplichting. Door den H. Paus Leo den Grooten wordt hun reeds de onthouding voorgeschreven.
Een grooten steun vonden de voorschriften der Pausen in den invloed der groote leeraren der Westersche Kerk: Ambrosius, Hieronymus en Augustinus. Zij leeren eenstemmig, dat het huwelijksleven met het ambt van bisschop, priester en leviet onvereenigbaar is.
Een instelling, welke de onderhouding des celibaats van toen af aanmerkelijk bevorderde, was de zoogenaamde vita canonica, het gemeenschappelijk wonen der geestelijken onder één dak, hetgeen bijna overal regel werd. Toen dit echter met den loop der eeuwen anders werd, en de priesters sinds de 10de eeuw weer meestal alleen woonden, soms verre van den bisschop, in eenzame streken, kwamen vele overtredingen voor. Des te begrijpelijker is dit, wanneer men bedenkt, dat vele priesters vóór hunne hoogere wijding gehuwd waren en aanvankelijk hunne vrouwen niet behoefden weg te zenden. .Welke merkwaardige toestanden daaruit somtijds voortkwamen vindt men, met de historische bewijzen er bij, o.a. bij Vacandard, op. cit. p. 109—115.
Vooral in de sombei e tijden van het verval des Karolingischen Rijks, in de donkere tiende eeuw, de „ijzeren eeuw der Kerk", heeft ook de wet van het celibaat zeer veel geweld geleden, maar de overtre-



dingen werden zoo veel mogelijk streng gestraft.
Ook te Rome zelf was het bederf groot, gelijk Paus Victor III getuigt. 0)
Toen echter verwekte God oen reeks van groote Pausen: Leo IX, Gregorius VII, Urbanus II en Calixtus II. Met alle kracht voerden zij strijd tegen de onwaardige bedienaren der Kerk en noodigden de geloovigen uit, de kerken ledig te laten, waar priesters, die het celibaat niet meer onderhielden, het waagden de heilige bediening uit te oefenen.
Eén man vooral, de monnik Hildebrand, die Paus werd onder den naam van Gregorius VII, heeft met onverzettelijke wilskracht de aloude wet van het Celibaat weer doen eerbiedigen (2) en tevens de vele
1) Itaque cum vulgus clericorum per viam effrenatae licentiae nemine prohibente graderetur, coeperunt ipsi presbyteri ac diacones . . . laicorum more uxores ducere susceptosque filios haeredes testamento relinquere,... Et haec pessima et exsecranda eonsuetudo intra Urbeni maxime pullulabat, unde olim Religionis norma ab ipso apostolo Petro ejusque successoribus ubique diffusa processerat.
Victor III, Dialogi 1. 2 et 3. Migne Patres Latini, tome CXLIX.
Ten tijde van den H. Hieronymus, in de tweede helft der 4de eeuw, stonden reeds een paar tegenstanders van het Celibaat op, nl. Jovinianus, een afvallig monnik, en Vigilantiu9. Beiden bestreed Hieronymus met zij n scherpe pen Zeer leerrijk voor de kennis der toenmalige toestanden is het treurige tafereel, dat de Heilige daar schildert in vlammende woorden; vooral In zijn boek Adversus Vigilantium. Zie Migne Patres Latini, tom. XXIII Col. 340 sqq.
2) In zijne „Epistola ad Germanos" van het jaar 1074 schrijft Paus Gregorius VII: „Audimus quod quidam episcoporum apud vos commorantium, aut sacerdotes et diaconi et subdiaconi mulieribus commisceantur aut consentiant aut negligant. His praecipimus vos nullo modo obedire vel eorum praeceptis consentire sicut ipsi apostolicae Sedis praeceptis non obediunt noque auctoritati Sanctorum Patrum
onsentiunt. Cfr. Migne Patres Latini, t. CXLVIII. col. 667.



misbruiken krachtdadig bestreden, welke met ie overtreding van deze wet in het nauwste verband staan. Vooral ook aan den verkoop van kerkelijke ambten en waardigheden(Simonie) door heerschzuchtige vorsten, hetgeen door het genoemde euvel zoozeer wordt in de hand gewerkt, wist hij paal en perk te stellen. Slechts weinig Pausen zijn dan ook zóó gehaat en belasterd door de vijanden der Kerk als Gregorius VII. Maar onpartijdiger geschiedvorschers der 19e eeuw, ook Protestanten, hebben hem eindelijk recht doen wedervaren en hem geprezen als den redder van de Christelijke beschaving uit den poel van zedenbederf, als den voorvechter van de vrijheid der volken tegen de despotische willekeur der vorsten. Eén verwijt tegen dezen Paus uitgebracht, verdient hier echter bijzonder onze aandacht. De meeste oudere tegenstanders van het Celibaat beweren, dat deze „ondragelijke dwingelandij" voor 't eerst door Gregorius VII zou zijn ingevoerd, en, wel als een middel om de „pauselijke overheen sching over de vorsten" te bevestigen. Het bewijs hiervoor meenen zij te vinden in den geweldigen tegenstand, die zijne pogingen om het Celibaat te doen onderhouden overal ondervonden, vooral in Duitschland.
Sinds Gförer C) en anderen dit alles beter onder-
1) Grörer is een bekeerd protestant. Hij heeft de nagedachtenis van Gregorius VII gezuiverd van vele lasteringen, vooral in zijn groot werk „Papst Gregor VII und sein Zeitalter." Maar ook protestantsche geschiedschrijvers deden dit. Vooral J. Voigt in „Hildebrand als Papst Gregor VII;" Johannes Von Müller, Luden etc.



zocht en wederlegd hebben, behoeft deze laster eigenlijk geen ernstige weerlegging meer; toch moet hij nog altijd dienst doen in zeker slag van populaire geschriften tegen de Kerk, waar, zooals ieder weet, ook de domste en duizendmaal weerlegde aanvallen immer nog een taai leven toonen te bezitten. Zoo vinden wij deze bewering ook in een Nederlanisch' boekje: „De gedwongen ongehuwde staat der Roomsch-Katholieke geestelijkheid" door Verax. Daar heet het bladz. 79: „Wie was de vermetele Kerkvoogd, die het besluit durfde opvatten, om de geestelijken ten eenenmale van hunne bijzitten en kinderen af te rukken ? Gregorius VII, die vreselijke vijand van Keizers en Koningen " „Het
denkbeeld van den ongehuwden staat der geestelijken is dus ontsproten uit het denkbeeld der onbeperkte Geestelijke heerschappij." — .Wellicht vinden wij later nog gelegenheid op dit leugenachtig werkje terug te komen. Wat is er waar van deze beschuldiging? Welke nieuwigheden heeft deze Paus in betrekking 'tot het Celibaat ingesteld ? Het antwoord is eenvoudig, zegt Philipps in het „Kirchenlexikon", art. Cölibat: geen enkele! Hij hernieuwde de bestaande wetten en kenteekent zich vooral door met gestrengheid derzelver naleving door te voeren. En de tegenstand, dien Gregorius daarbij ontmoette, is geen bewijs, dat hij iets nieuws invoerde, maar dat de toestanden zeer bedroevend waren. Denzelfden tegenstand toch ontmoette hij in zijn strijd tegen de simonie. En wie zal durven



zeggen, dat simonie tot dusverre geoorloofd was ?
Dank zij het krachtig optreden der Pausen ook na Gregorius, dank zij ook der verbreiding der nieuwe bedelorden en hun machtig voorbeeld, weri
de wet van het Celibaat langzaam aan weder in eere hersteld. Het laatste woord bleef aan het Kerkelijke recht. De Pausen hernieuwden niet alleen de straffen tegen de overtreders, maar de wetgeving ging een stap verder. Zij vorderde nu niet alleen, dat de priesters die vóór ie heilige wijding wettig gehuwd waren, na deze wijding alle huwelijksverkeer zouden afbreken, maar bepaalde bovendien, dat een huwelijk, na de wijding — ook na die van subdiaken —, aangegaan, niet slechts ongeoorloofd, maar ook ongeldig zou wezen: „contracta quoque matrimonia ab hujusmodi personis disjungi.... judicamus". (*) Deze gewichtige beslissing is het werk van Calixtus II op het Lateraansche Concilie van 1123. Daardoor was de wetgeving op het celibaat voltooid. De opvolgende Conciliën, de Scholastiek in den persoon van St. Thomas van Aquine (Summa III. Q. 53. art. 3). eindelijk het Concilie van Trente, in naam der geheele H. Kerk (Trid. Sess. 24. can. 9), behoeven niets anders meer te doen dan het decreet van Calixtus II te herhalen en in te scherpen. De instelling der Seminariën,
1) Hierbij worde herinnerd ae.n de veroordeelde stelling, die als propositio 72 is opgenomen in den Syllabus van Pius IX. „Bonifatius, VIII (1294-1303) heeft het eerst verklaard, dat de gelofte van zuiverheid bij de heilige wijding afgelegd, het huwelijk ongeldig maakt". Cfr. Litt. Apost. „Ad Apostolicae", 22 Aug. 1851.



eindelijk door het Concilie van Trente doorgevoerd, is wel het krachtdadigste middel geweest om de toekomstige geestelijken, ook wat het Celibaat be^ treft, en zijn noodzakelijke voorwaarde: de trouwe beoefening der maagdelijke zuiverheid, voor de verplichtingen van hunnen staat zoo goed mogelijk voor te bereiden.
Is het misschien aan het ontbreken der Seminariën in zoo vele bisdommen van Duitschland te wijten, dat juist daar nog in de 19e eeuw onder de geestelijkheid een beweging tegen het Celibaat ingang kon vinden ?Nog omstreeks 1830 vereenigden zich een tweehonderd priesters in Zuid-Duitschland, met name in Beieren, .Württemberg en Baden, om van den Paus de opheffing der wet te verkrijgen. Zelfs Professoren der» Universiteit Freiburg im Breisgau deden er aan mee en de Kamers van Baden ©n, ^Vürttemberg steunden ze. Het antwoord door Gregorius XVI gegeven in de Encyclica. „Mirari vos" van 15 Aug. 1832, was natuurlijk een bevestiging der wet. Ook in den laatsten tijd vroegen weder eenige Modernisten om opheffing der wet.
,.Daar zijn er ten slotte," zoo zegt Pius X in) zijn Encycl. „Pascendi dominici gregis", 8 Sept, 1907, „die, zich makende tot een echo van hun protestantsche meesters, de afschaffing verlangen van het Celibaat voor de geestelijken. LWat blijft er dus over, waarvan zij, door de toepassing hunner beginselen geen hervorming vragen ?" (Vert. van „De Tijd", bladz. 62). Zoo nu en dan plaatst de Kerk nog eens



een pleidooi voor afschaffing op den „Index", vooral uit Italië en Zuid-Amerika. Somtijds hoort men van mannen, die verzachting in het toestaan van uitzonderingen bepleiten. Maar over 't algemeen heerscht onder de Katholieken een vaste overtuiging, dat tegenwoordig meer dan ooit de handhaving der Kerkelijke wet op het Celibaat nuttig en gewenscht is.



HOOFDSTUK III.
De maatschappelijke voordeelen van het Celibaat.
[Wanneer de H. Kerk van hare bedienaren vordert, dat zij het Celibaat onderhouden, ian doet zij dat niet alleen, omdat zij op het voetspoor van haar goddelijken Meester, van de Apostelen en do Heilige Vaders, de innerlijke verhevenheid van dien staat meer passend vindt voor hen, die dagelijks het heilig Misoffer moeten opdragen, maar ook, omdat die staat in hare bedienaren meer dan een andere het vervullen hunner ambtsplichten van zielzorger, en alles wat daarmee samenhangt, bevordert.
Reeds de groote byzantijnsche wetgever der zes ie eeuw, Keizer Justiniaan had dat ingezien. Hij schreef reeds: Het is bijna onmogelijk, dat hij (de bisschop) zich bezighoudend met de dagelij ksche beslommeringen, die zoo veelvuldig den vader omgeven uit hoofde zijner kinderen, al zijnen ijver en al zijn streven wijde aan de heilige ceremoniën en aan de kerkelijke verplichtingen. De bisschop immers behoort, geheel ongestoord door liefde voor 't eigen kroost, de



algemeene geestelijke vader der geloovigen te zijn." (1. 42. §, 1. cod. de Episc. et cler.) Ook van Protestantsche zijde ontbreken dergelijke verklaringen niet. De „confessio helvetica", verklaart onbewimpeld, dat de ongehuwde bedienaar der Kerk beter geschikt is voor zijn ambt dan de gehuwde. Hetzelfde getuigde de „Confessio bohemica" toen zij ongehuwde geestelijken verlangde. (x)
De beschouwing der plichten, die de priester te vervullen heeft, maakt dat dan ook al te duidelijk. Daar is b.v. de biecht. „La confession seule exige le Célibat" schrijft Joseph de Maistre in zijn werk „Du Pape": de biecht alleen reeds vordert van den priester het Celibaat. Wat al bittere, smartelijke geheimen, ook uit het huwelijksleven, worden daar neergelegd in het hart van dien man, van wien men weet, dat hij nooit of nimmer door die innige vertrouwelijkheid, welke het huwelijk doet ontstaan, in gevaar zal komen deze geheimen te verraden. Dat het Celibaat des priesters de gewonde harten met moer vertrouwen zich doet uitstorten in het heilig biechtgeheim, wordt mede bevestigd door het feit, dat in de Russisch-schismatieke Kerk, waar de zoogenaamde „witte" geestelijkheid, de seculiere^ niet tot het celibaat gehouden is, de groote meerderheid der geloovigen gaat biechten bij de „zwarte", de reguliere» geestelijkheid, die in Celibaat leeft.
1) Zie Swart, Studiën, 15e jaargang p. 447. De daar aangehaalde woorden uit de Confessio helvetica luiden: „Aptiores antem hi sunt curandis rebus divinis quam qui privatis familiae negotiis distrahuntur.



De priester moet vol liefde zijn voor armen en) ongelukkigen, naar het voorbeeld van Jezus Christus, en hij is dan ook ten allen tijde de weldoener der armen geweest. De kerkelijke goederen, die hem zijn toevertrouwd, mogen hem slechts dienen tot een onderhoud volgens zijn stand, terwijl het overblijvende den armen behoort. Zou nu de gehuwde priester, die vrouw en kinderen „te zijnen laste heeft", even milddadig zijn of ook maar kunnen zijn ? Hij zou dan, uit den aard der zaak, behalve voor zich zeiven, ook voor dezen moeten putten uit de kerkelijke goederen, gelijk dat dan ook geschiedt in het Oosten en bij de Russische popen. .Waarom is sedert de Hervorming het pauperisme een wonde plek van Engeland? En wat doen de Anglikaansche geestelijken met hun ruime inkomsten ? De Protestantsche geschiedschrijver .William Cobbett toont ons, hoe daar de kerkelijke goederen door het huwelijk der geestelijken verdeeld worden onder hunne familieleden ; hoe daar verschillende kerkelijke ambten — met de inkomsten — in ééne hand vereenigd worden, zoodat de anglikaansche bisschop van Winchester bij zijn dood \a,an zijne erfgenamen ongeveer drie millioen vijfhonderdduizend gulden kon achterlaten. Te recht schreef dan ook Döllinger: „Sobald Verheirateten gestattet war zum Besitze kirchlicher Stellen zu gelangen so konnte keine irdische Macht verhindern, dass die Kirche zur blossen Versorgungsanstalt entwürdigt, geistliche Aemter Töchtern von ihren Vatern als Aussteuer mitgegeben, oder von den



Inhabern auf ihre Söhne vererbt wurden." Zie„Stu-
diën" l.c. p. 451—454.
Niet zelden komt de priester in omstandigheden, waarin voor hem de plicht geldt God meer te gehoorzamen dan de menschen. Het Celibaat alleen: zal hem de zoo hoog noodige onafhankelijkheid tegenover onrechtvaardige Regeeringen schenken. Deze gedachte was dan ook voor de Pausen een krachtige aansporing bij hun streven om de wet van het
Celibaat te handhaven.
Toen de Duitsche Keizers der Middeleeuwen het recht met voeten traden en de Pausen, met het lot der volken begaan, het recht der onderdanen tegen gewetenlooze vorsten verdedigden, toen zochten ilie vorsten de geestelijkheid op hun hand te krijgen tegen den Paus. Maar al te vaak gelukte het hun, de gehuwde geestelijken om te koopen, door ze te verrijken met goederen. Het Celibaat alleen — de grooto Pausen dier dagen begrepen het, — kon de onafhankelijkheid teruggeven. En is het heden anders ? Slaan wij een blik op Frankrijk. In de laatste jaren heeft daar een gewetenlooze Begeering de goederen der Kerk gestolen. De inkomsten van vroegere stichtingen! ten gunste der Kerk werden overgestort in de staatskas. De toch reeds zoo karige staatstraktementen) aan de priesters, — een verschuldigde vergooiing voor de tijdens de revolutie door den Staat geroofde kerkelijke goederen, werden ingetrokken, de woningen der priesters en kloosterlingen verbeurdverklaard. Veel zou behouden zijn gebleven, wan-



neer de priesters, tegen het bevel des Pausen, ééne onrechtvaardige staatswet, die het kerkelijk gezag aanrandde, hadden overgenomen. Zij deden het niet en verkozen armoede en ballingschap boven plichtverzaking. Evenals Jezus wezen zij met verachting den bekoorder af, toen deze hun vleiend toesprak : haec omnia dabo: dit alles, al dat goui, zal ik u geven, wanneer gij voor mij nedervalt. Sedert dien lijden ontelbare priesters en kloosterlingen in Frankrijk en in ballingschap letterlijk broodsgebrek, en desniettegenstaande gehoorzamen zij over de geheele linie aan God en niet aan de onrechtvaardige wet, want die zeven of acht op de veertigduizend tellen toch wel niet. Zouden die priesters niet lichtelijk bezweken zijn voor de verleiding, wanneer zij door hun gehoorzaamheid aan God en aan het Recht, niet alleen zich zeiven, maar ook vrouw en kinderen tot den bedelstaf brachten ? De Kerk heeft in den loop der eeuwen altijd te strijden gehad tegen het nepotisme, de zucht om bloedverwanten te verrijken met kerkelijke goederen. Hoe wijs redeneert daaruit de H. Bonaventura, als hij zegt: „Wat zou het geweest zijn, als de geestelijken niet slechts neefjes en nichtjes, maar eigen kinderen hadden gehad ?" Onberekenbaar zou de schade geweest zijn, niet alleen voor de Kerk, maar ook voor de vrijheid der volken.
Even onbetwistbaar is, wat de beroemde Italiaansche historicus Cesare Cantü schrijft in zijne algemeene geschiedenis, tom. III. pag. 599:



„Het Celibaat, dat den priester ontheft van de zorg voor de toekomst en het fortuin der kinderen, maakt den priester vrij tegenover de machthebbers, die hij anders naar de oogen zou hebben te zien. Zonder het Celibaat zou Italië en heel de wereld in de elfde eeuw aan de hebzucht van onwaardigen zijn overgeleverd geweest — ja, zonder deze wet had het Christendom den mensch en de burgerlijke Maatschappij nooit kunnen herscheppen." De heiligheid van het huwelijk ondergaat zelfs den weldadigen invloed van eene geestelijkheid, die trouw de wet van het Celibaat onderhoudt. „De geheele menschelijke waardigheid," zegt Dr. Heinrich, „het heele geluk der deugd, de heiligheid van het huisgezin en van het huwelijk, het welzijn der heele Maatschappij hangt af van de hoogschatting en onderhouding der kuischheid volgens ieders roeping, terwijl bederf in dit opzicht het bederf in alles na zich sleept. Welnu, er bestaat bijna geen zóó krachtige invloed tot behoud van zeden en zedelijkheid in de Christelijke maatschappij als de invloed van het levendig voor aller oogen staande voorbeeld van vrijverkoren en bestendige maagdelijkheid." (Die Klöster und ihre Gegner in der Gegenwart. Seite 9. (Frankfurt am Main 1866).
Nog een andere priesterlijke taak tot heil der menschheid wordt door het Celibaat bevorderd. Dag en nacht moet de priester bereid zijn, om de troostmiddelen der Kerk aan de zieken en stervenden' te brengen. Hoe dikwijls wordt hij geroepen in koude winternachten, om langs slechte paden, door sneeuw



en wegen, op verren afstand een armen zieke bij te staan! En hoe bewonderenswaardig trouw is hij overal aan dien plicht. Zou dit ook zoo wezen, indien vrouw en kinderen hierin konden mee spreken ?
De priester kent geen aarzeling in het vervullen van dien plicht, ook al komt daarbij om besmettelijke ziekte het eigen leven in de grootste gevaren. De geschiedenis van vroeger en later tijd is daar, om dat te bewijzen. Iedereen was er getuige van bij cholera en andere epidemieën en niet minder, als het gold de stervenden en gewonden bij te staan op de velden, onder den kogelregen. Vele Duitscbeen iransche priesters dragen nog de onderscheidingsteekenen, die zij op de slagvelden en in militaire hospitalen verdiend hebben, en wonen nu in ballingschap. Zouden zij daarvoor zoo licht te vinden zijn geweest, wanneer zij hadden moeten vreezen vrouw en kinderen onverzorgd achter te laten ?
Eindelijk, tot de levenstaak der Kerk behoort ie verkondiging van het Evangelie aan de heidenen, Thans meer dan ooit gaan zij uit, volgens het bevel des Heeren, „in mundum universum", over geheel de wereld. Zelden vertrekt er een boot naar verre landen zonder missionarissen aan boord. AVaar de legers der veroveraars doordringen en veel verier nog, daar vindt men de Katholieke missionarissen, het moordend klimaat, de wreedheid der wilde stammen, de gebrekkige voeding niet achtend, om volken te beschaven. Zeker, ook Protestanten zendeiii missionarissen uit, maar zonder in 't minst te willen
CELIBAAT.



afdingen op den ijver van sommigen, moeten wij toch vaststellen, dat de protestantschc Zending als geheel genomen, ver achter staat bij onze Missiën. Gedurende de eerste 130 jaren dacht het Protestantisme niet eens aan missiewerk. Eerst John Elliot begon er mee in Noord-Amerika, omstreeks 1646. C1) Men vindt hunne zendelingen gewoonlijk niet verder dan de bajonetten reiken der koloniale troepen. Zij bepalen zich meestal tot het uitdeelen van bijbels en traktaatjes, of wanneer zij scholen openen, dan worden de leerlingen gewoonlijk naar zeden en levenswijze slechts weinig grondig gekerstend. Vele zendelingen blijven ook niet lang ter plaatse en hoewel zij gewoonlijk over groote geldmiddelen beschikken, brengen zij, volgens het getuigenis der Zendelingengenootschappen en der Staatsambtenaren zeiven weinig blijvend beschavingswerk tot stand. Men vergelijke eens aan een groote haven de reisbenoodigdheden van een zendeling met vrouw en kinderen en die van een Katholieken missionaris! En dat d-_> vruchten van beider werking, wanneer men ze vergelijkt, geheel in het voordeel uitvallen van den ongehuwden Katholieken missionaris, dat geven allen toe, die ooit b.v. Afrika doorkruisten, zooals Stanley en anderen. (2)
1). Zie de Groot. Summa Apologetica, p. 224,2:25. Regensburg 1906, ed. 3a.
2) Een der beste werken over protestantsehe zending is „Christian Missions" van den anglikaanschen (dus protestantschen) geestelijke Thomas



HOOFDSTUK IV.
Eenige bedenkingen tegen het Celibaat.
Ka te hebben uiteengezet, waarin het Celibaat bestaat en wat zijn reden van bestaan is, na dd ontwikkeling der wetgeving omtrent het Celibaat in den loop der tijden te hebben nagespeurd, en deszelfs groote voordeelen te hebben gewogen, behooren wij thans onze aandacht te vestigen op de bezwaren,
William Marshall, Londen 1862, waarvan in 1863 een duitsche uitgave verscheen te Mainz, in drie banden, onder den titel: „Christliche Missionen" Uit deze laatste uitgave vertalen wij het volgende: In Band II S. 350 ontleent hij aan dr. Jos. Wolff, Journal 334: „Ik beken, dat het voorbeeld der pauselijke missionarissen te Kaïro mij meer dan iets anders aanleiding gaf om mijn vertrek uit te stellen. Want terwijl de luthersche zendelingen, zoolang de pest in Egypte aanhield, zich opsloten bezochten de missionarissen der Roomsche Propaganda, deze pestlijders, zoodat er van de zeven dezer missionarissen zes daaraan stierven." En ibid. S. 379 getuigt Dr. Lewis Kraft, een protestantsch zendeling in Abessinië, in zijn „Travels in Eastern Africa" p. 87: „Het verlangen zich zoo behaaglijk mogelijk te installeeren en te trouwen, verwikkelt een zendeling in vele uitwendige beslommeringen, welke hem van zijn Meester en van zijn plicht verwijderen kunnen." (Travels in Eastern Africa p. 110).
In Band III, S. 498 enz. komt een protestant, Rev. C. S. Stewart ter sprake, die in zijn „Journal of a residence in the Sandwich Islands" p. 394 bericht, dat hij „bijna drie maanden schier uitsluitend aan het ziekbed zijner vrouw „geboeid was" en later van het Zendingswerk afzag, „weil um der Lady willen, medizinische Rathgeber es ihm untersagten sich den Entbehrungen eines Missionslebens ferner aussuzetzen." Waarop Marshall zelf besluit. „Wir brauchen solche Beispiele nicht zu vervielfaltigen, sie kommen beinahe auf jeder Seite der protestantischen Missionsannalen v°r "
Hiermede meenen ook wij te kunnen volstaan om te bewijzen, dat het Celibaat van den grootsten invloed is op het welslagen van het missiewerk onder de heidenen.



die tegen den verplichten ongehuwden staat onzer priesters worden aangevoerd.
1°. De menschelijke natuur is te zwak. Het is dus een onrecht aan een heele klasse van menschen het huwelijk te verbieden.
Deze klacht is oud en werd ten allen tijde uitgesproken door priesters, die de wet van zich wilden afschudden.
Vooral toen Gregorius VII met sterken arm het misbruik der clerogamie ging bestrijden, was dit het voornaamste argument der onwilligen. Dat was de menschen dwingen om te leven als engelen: „ritu an ge lorum"! zoo riep men uit. Een vergadering van bisschoppen, abten en priesters, in 1074 te Parijs samengekomen, weigerde aan „Hildebrand" te gehoorzamen en verklaarde, dat zijne wetten ondragelijk en dus onredelijk waren: „i m p o rtabilia ejus esse praecepta, ideoque irrationabi 1 ia". (Vacandard, op. cit. p. 118.)
Zoo spreken dus op de eerste plaats de „arme slachtoffers" zelf dezer „pauselijke aanmatiging".
L^Vat daarvan te zeggen? Niemand zal ontkennen, dat de maagdelijke levensstaat groote en moeilijke offers van den mensch vordert. Daarom heeft noch Jehova, noch Jezus er den mensch een gebod van gemaakt; het is en blijft een evangelische raad. Maar wie aan de Kerk verwijt, dat zij voor een groote klasse van Christenen tot een gebod heeft gemaakt hetgeen slechts een raad is, vergeet, dat



de Kerk niemand dwingt om die verplichtingen op zich te nemen. De Kerk dwingt niemand priester te worden, en erkent zelfs niemand als priester, die gedwongen de heilige wijding zou ontvangen. .Wie priester wordt en dus verplicht tot het Celibaat, wordt dit uit eigen keuze en weet wat hem te wachten staat. In de lange jaren van voorbereiding wordt hem alle tijd gegeven om zich te beproeven, of hij de gave der kuischheid ontving en zich sterk genoeg voelt om in onthouding te leven.
Daarenboven zal de genade Gods hem geschonken zijn zwakheid krachtig ondersteunen. Duidelijk zeggen de H.H. Vaders dit in hunne verklaringen op het woord des Heeren (Mt. XIX, 11). „Niet allen begrijpen dit woord, maar zij, aan wie het gegeven is." De H. Hieronymus merkt hierbij op: „En aan hen is het gegeven, die er om gevraagd hebben, die het gewild hebben, die er naar gestreefd hebben, het te ontvangen. "VVant aan al wie vraagt zal gegeven worden en wie aanklopt, dien zal worden opengedaan." C)
1) His datum est qui petierunt, qui voluerunt, qui ut acciperent labora" verunt. Omni petenti dabitur et quaerens inveniet et pulsanti aperietur." (S. Hier. in h. 1.) Ook de groote protestantsche godgeleerde Leibnitz oordeelt niet anders. „De geestelijken en religieuzen, zegt hij, moeten zich wel van de waarheid doordringen, dat er gewooniijk, om de kuischheid te bewaren, nauwelijks iets anders noodig is, dan h<st vermijden van de ledigheid en slechte gelegenheden, en bovendien een vast besloten wil, eene genade, welke God niet weigert aan wien met ijver bidt," (Leibnitz: Syst. theol. LXVI, aangehaald door Swart. Studiën 15e Jaarg. p. 480). En de H. Augustinus: „Non enim Deus impossibilia jubet,sedjubendoadmonet èt facere quod possis ètpeterequod non possis." (Denaturaetgratia). Cfr. ibid. p. 473.



Gold het hier werkelijk eene levenswijze, die voor den mensch onmogelijk ware, wat dan te denken van zoo talloos velen, die door verschillende omstandigheden daartoe eveneens gehouden zijn? Want die zelfde verplichtingen rusten immers op alle meisjes en jongelingen tot den leeftijd van achttien, twintig, vijf en twintig en meer jaren.
Hoe vele jaren kan het duren, alvorens de gelegenheid zich aanbiedt in het huwelijk te treden! Zeer velen zullen om allerlei redenen van stand of fortuin van lichamelijke of zielsgebreken altijd ongehuwd moeten blijven. Ja, de statistieken wijzen het uit, dat ook van hen, die den huwbaren leeftijd bereikt hebben, de meerderheid ongehuwd blijft en dus in volstrekte zuiverheid leven moet.
ÏWanneer dit nu voor zoovelen plicht is, en een strenge bindende plicht, door welks overtreding niet enkel het tijdelijk heil in gevaar komt, wat zouden wij dan moeten denken van Gods Voorzienigheid, van Gods Goedheid en Genade, indien zoo iets bijna onmogelijk ware ? Men bewijst dus te veel en bijgevolg niets; volgens den stelregel der logica: qui nimium probat, nihil probat: wie te veel bewijst, bewijst niets. Ja, wie zóó spreken werpen een onrechtvaardige blaam op de meerderheid der volwassenen. Kortom, wij kunnen deze tegenwerping niet beter beantwoorden dan met de vraag van Dr. Heinrich:
„Indien kloosterlingen de gelofte van kuischheid niet kunnen houden, als vrijwillige volmaakte kuischheid met de natuur in strijd is, hoe oordeelt



gij dan wel over de deugd uwer ongehuwde zonen en dochters, te midden der wereld en hare verleiding ? Hoe kan men spreken van het onnatuurlijke der vrijwillige onthouding zonder allen ongehuwden in ie wereld, en zelfs den gehuwden in vele gevallen een vrijbrief voor de ondeugd uit te reiken ?.... Hoe komt men er nu toch toe, diegenen te bestrijden, die uit godsdienstige motieven zich den levensstaat uitkiezen, waardoor, naar het woord des Verlossers, de menschen den Engelen eenigszins gelijk worden? Of gelooft men, dat voor iederen mensch zonder uitzondering het hoogste doel zijner roeping in den huwelijken staat gelegen is ? Leibnitz en anderen zijn uit liefde voor de wetenschap ongehuwd gebleven.... Het wordt als ideaal schoon beschouwd, eener gestorven bruid levenslang trouw
te bewaren.... .Waarom wil men dan niets begrijpen van den meest gerechtvaardigden, meest verheven, meest heilzamen en idealen vorm van Celibaat, n.1. de vrijverkorene, uit liefde tot God ontsprongene, Christelijke maagdelijkheid, terwijl toch zelfs de heidenen de hooge waardigheid van deze deugd hebben ingezien ?" (*)
2°. Het Celibaat geeft aanleiding tot allerlei ze del ij ke uitspattingen.
Hierbij wordt dan vaak een afschrikwekkend tafereel opgehangen van de meest weerzinwekkende
1) Aldus (vertaald) Dr. Heinrich: Die Klöster und ihre Gegner in der Gegenwart, Frankfurt' 1866. Cfr. Theologisch-practische Monatschrift. Band III. S. 632 etc.



misdrijven tegen de zeden, die wij gewoon zijn slechts met het desbetreffende artikel van ons Wetboek van Strafrecht aan te wijzen en het wordt voorgesteld, alsof vooral priesters en congreganistische onderwijzers zich daaraan zouden schuldig maken. Dat zulke misdrijven ook door priesters en kloosterbroeders begaan kunnen worden en helaas somtijds bedreven werden, zal niemand ontkennen. Maar ie vraag is, of de wet van het Celibaat of religieuze geloften voor dat kwaad aansprakelijk kunnen gesteld worden. Wij zeggen: neen.
Het Celibaat is daarvoor niet aansprakelijk, omdat wanneer de Kerk het Celibaat aan hare priesters voorschrijft, zij tegelijkertijd nog heel wat meer vraagt, dan ongehuwd te blijven. Het is waar, dat de ongehuwde staat, zonder hooger doel aanvaard en zonder hooger doel beleefd, aan vele gevaren blootstelt. Doch de priester, die het Celibaat opvat in den geest der Kerk, zal ze veilig te boven komen, omdat hij nooit het voorschrift van Paulus zal vergeten : „Stel u in alles als een voorbeeld van goede werken, in de leer,.... in ernstigen levenswandel... opdat onze tegenstander vreeze, daar hij niets kwaais van ons weet te zeggen." Aldus Paulus II. Tim. VII. 8. Zeker, het Celibaat in al zijn volmaaktheid is een teedere zaak. Vandaar, dat ie priester er voortdurend om bidden moet, zooals het Boek Ier Wijsheid zegt: „En daar ik weet, dat ik niet kuisch kan blijven, tenzij God mij de gave verleene,.... daarom begaf ik mij tot den Heer en bad er om." (Sap. VIII.



21). De ongelukkigen, die in dien strijd bezwijken, behooren meestal tot hen, die zonder roeping, en wetende, dat zij niet geroepen waren, met onheilige bedoelingen het heiligdom zijn binnengedrongen. .Wellicht hadden zij zich reeds van de jeugd af in het geheim aan zondige gewoonten overgegeven en zijn zij roekeloos de treden van het heiligdom opgegaan. Maar al is dit ook niet het geval, al hebben zij eenmaal welbewust en welberaden de verplichtingen van het Celibaat op zich genomen: dan nog komt die afval niet op rekening van de wet der onthouding, maar op rekening van den persoon, die allengs waakzaamheid en voorzichtigheid verzuimde. Ach, wat een ellende biedt zulk een geweten niet aan! Reeds lang vóór dat de strafrechter er een blik in komt slaan, of de schande openbaar werd, was daar het gebed verwaarloosd: Het gebed, de adem van een zuiver gemoed; waardoor de omgang onderhouden wordt met de Oneindige Liefde, die alleen, maar dan ook in de ruimste en overvloedigste mate, voor alle aardsche liefde vergoeding kan geven.
Bij de verwaarloozing des gebeds voegde zich een afkeer, een walg van allen degelijken arbeid en als gevolg daarvan een overgeving aan allerlei beuzelingen en nietigheden. In de plaats van gezonde leergierigheid, die voortdureni de opgedane kennis tracht aan te vullen, in plaats van belangstelling voor den vooruitgang der wetenschap ook buiten het eigenlijke gebied der godgeleerdheid, trad de passie voor nietswaardige zoogenaamde uitspannings-



lectuur. De allereerste voorschriften van voorzichtigheid, die hun in de jaren der voorbereiding zóó herhaaldelijk werden voorgehouden, schenen voor hen niet geschreven. Onbegrijpelijke lichtzinnigheden bereidden tot den val. Geheel dat optreden, met die losse, wereldsche manieren, maakten hen meer en meer gelijk aan de „abbés d'aimable compagnie" van het einde der achttiende eeuw, die door den H. Hieronymus reeds vooraf schijnen geteekend te zijn. „Er zijn er," zegt deze Heilige, „die nergens aan denken, dan om zich op te schikken, zoodat men ze meer voor verloofden zou aanzien dan voor priesters." C1)
Ziedaar, de meest voorkomende redenen van den val. Niet het Celibaat, waarin honderdduizenden hunner medebroeders heilig leven, maar eigen zondige wil draagt de schuld.
Maar is het nu waar, hetgeen onze tegenstanders met zooveel klem betoogen, dat feitelijk onder degenen, die tot het Celibaat gehouden zijn, het getal der bedoelde ergerlijke misdrijven zoo groot is ?
iWat de geschiedenis der vroegere eeuwen betreft, bedenke men wel, dat de overtredingen van de Celibaatswet natuurlijk eenigermate gelijken tred hielden met het verval van zeden in de heele maatschappij. Omtrent die vroegere tijden kan hier een onverdacht woord vat. Voltaire volstaan: „Het leven der leeken is altijd meer verdorven geweest dan
1) S. HieroDymus, Adv. Jovin. Migne. Patres latini, tome XXIII.



dat der priesters, maar de ongeregeldheden dezer laatsten zijn ten allen tijde meer in 't oog gevallen, omdat zij zóó sterke tegenstelling vormden met den regel." (x)
Doch wanneer men sommige anti-clericale bladen en blaadjes gelooven moest, dan vallen ook thans nog op de R. K. Geestelijkheid, (dank zij het celibaat!) de meeste dier veroordeelingen, welke met gesloten deuren plegen behandeld te worden. Vooral de Fransche anti-godsdienstige pers komt herhaaldelijk met die bewering aan. De „Lanterne", de „Action", de „Humanité" en consorten geven gansche lijsten daarvan. Bijna dagelijks geven die bladen uitvoerige verhalen van „attentats aux moeurs, sur enfants", die door geestelijken zouden zijn bedreven. Keer op keer worden zij onmiddellijk door de Katholieke pers van laster overtuigd; of wel er blijkt dat de priester of religieus, die genoemd werd, eenvoudig niet bestaat; of dat ter plaatse van het geval niets bekend is; of wel, en dit geschiedt zeer dikwijls, dat het geval waarlijk op de aangegeven plaats geschied is, maar dat de bedrijver was een
gehuwde leek, een godsdiensthatend openbaar onderwijzer! Maar met die dagelijksche aanvallen stelt men zich niet tevreden. Op het einde des jaars worden lange lijsten van dergelijke misdrijven gegeven,
1) La vie séculiere a toujours été plus vicieuse que celle des prêtre?; mais les désordres de ceux-ci ont toujours été plus remarquables par leur contraste avec la règle." Aangehaald door G. Swart S. J. Studiën jaargang 15, bladz. 474.



die in den loop des jaars, voor Fransche rechtbankenl zouden zijn behandeld; zulk een vonnis wordt dan ingeleid met een perfide: „cher frère N. N. dix ans de travaux forcés pour attentats a la pudeur sur des enfants"; en zoo krijgt men een lange lijst van „chers frères" en „révérends pères", alles onder het opschrift: „Leur morale". Als wilde men zeggen : ziedaar nu die mannen van het Celibaat met hunne reine zedenleer! Is 't wonder, dat het publiek, jaar in jaar uit gevoed met dergelijke berichten, waarvan het de juistheid niet kan controleeren, en die zich o zoo geloofwaardig voordoen, omdat overal man en paard genoemd wordt, dat het publiek, zeg ik, ten slotte met verachting spreekt van het Celibaat, dat zulke monsters teelt ? Ook bij ons te lande hoort men soms beweren dat de onzedelijkheid van priesters en kloosterlingen de oorzaak zou zijn der felle vervolgingen, die zij in Frankrijk te verduren hebben.
Men heeft zich van Katholieke zijde de moeite gegeven die lijsten te onderzoeken, en wat bleek ?
Ziehier enkele sprekende voorbeelden. Een Fransch blad vermeldde voor 't jaar 1897 met opgave van naam, plaats en straf: 10, zegge tien wegens bovengenoemde misdrijven veroordeelde religieuze onderwijzers. Wat bleek uit de officieele „Comptes généraux" van het departement van Justitie? Dat er niet tien, maar vijf veroordeeld werden. Voor 't jaar 1898 deed een dergelijke lijst met elf namen de ronde in de anti-clericale bladen; weer werd zij door de offi-



cieele opgaven gelogenstraft: niet elf, maar dri6 was het aantal der veroordeelden. C)
Voor 't jaar 1899 dorst men zelfs schrijven, dat het leekenonderwijs slechts twee, het congreganistisch-onderwijs een en twintig aangeklaagden had opgeleverd en men besloot, dat in de godsdienstige scholen meer dan tienmaal zooveel misdaden werden gepleegd als in de school zonder God. Doch in de officieele opgaven was de verhouding geheel anders: de godsdienstlooze scholen hadden driemaal zooveel misdaden voor haar rekening als de scholen van religieuzen. De „Compte général de 1'administration de la justioe vermeldt namelijk voor 1899: Keligieuze onderwijzers: aangeklaagd 5, veroordeeld: 4. — Leekenonderwijs: aangeklaagd 15, veroordeeld 11. En toch zal voorzeker niemand de hedendaagsche, door de reeds zoo langen tijd anticlericale Fransche regeering aangestelde rechters van partijdigheid ten gunste van het godsdienstig onderwijs verdenken. Integendeel, de statistieken wijzen minstens op buitengewone welwillendheid der rechters tegenover het leeken-onderwijspersoneel. Hoe toch zou men anders het feit kunnen verklaren, dat, terwijl de criminaliteit in Frankrijk voortdurend toeneemt, het aantal veroordeelingen van leekenonderwijzers, juist sinds het begin van den storm tegen de
1) Vgl. Georges Bertrin's statistische studiën in Le Correspondant 1901 I bl. 327—348 en 1903, IV, bl. 1049—1090 „De la criminalité en France dans les Congrégations, le clergé et les principales professions.d'après les derniers documents officiels", aan wien wij deze en volgende cijfers ontleenen.



kloosters, tot d e helft is gedaald, niettegenstaan ia het aantal leekenonderwijzers bijna verdubbeld is. Men vindt namelijk voor het tijdvak 1864—1874, in ronde getallen, op 56.300 onderwijzers gemiddeld jaarlijks 16 veroordeelingen; voor het tijdvak 1885— 1894 daarentegen op 110.700 personen, nog slechts 10 vonnissen. Ja, voor het tijdperk 1898—1901 daalde dat cijfer zelfs tot 7.
Ondanks dat alles, blijft het gemiddelde cijfer der crimineele vonnissen over priesters en religieuzen uitgesproken, nog altijd het laagste van alle en lager dan ooit te voren.
Op 100.000 personen van elk der onderstaande groepen vindt men als het gemiddelde der jaarlijks crimineel veroordeelden in de volgende tijdvakken:
PER JAAR.
BEROEP.
1864—'93 ! '94—'07 ! '98—1901
Notarissen, Advocaten, g- g~
Deurwaarders enz.
Artsen, chirurgen, 25 80 i 30
vroedvrouwen, apothekers
Kunstenaars .... 33 33 33
Leeraars en | leeken 19 9_ j 1'
onderwijzersj religieuzen 7 3,7 I 5
Priesters en kloosterlingen samen (met inbegrip ^ g goj van onderwijzend personeel 
Aan deze statistiek behoeven wij weinig toe te



voegen; zeker, het priesterlijke en religieuze celibaat is geen onfeilbaar behoedmiddel tegen de misdaad. Ook den heiligsten levensstaat kan men misbruiken. Maar op welsprekende wijze leeren deze cijfers opnieuw, dat het godsdienstig celibaat, wel verre van dit kwaad in de hand te werken, den zwakken mensch veel beter dan ieder andere levensstaat er voor beveiligt.
De crimineele statistiek is dus de getuige van den reinen levenswandel dergenen, die naar het voorschrift der H. Kerk gehouden zijn in het Celibaat te leven.
3°. Eene derde opwerping tegen het Celibaat is deze: Iedereen is verplicht mede te werken tot de voortplanting des geslacht s, wien door de natuur het vermogen daartoe gegeven is.
Bij deze stelling zullen wij niet lang stilstaan. Zij maakt geen onderscheid tusschen plichten, die de natuur aan de menschheid in haar geheel oplegt, en de plichten, die zij oplegt aan het individu afzonderlijk. De Duitsche wijsgeeren Fichte, Schleiermacher O en anderen, die deze dwaling leerden, zijn
1 „Es ist die absolute Bestimmungeinesjeden Individuums beider Geschlechter sich zu verehelichen . , . Ohne seine Schuld unverheiratet zu bleiben ist ein grosses Unglück, durch seine Schuld eine grosse Schuld Es ist nicht erlaubt diesen Zweck audern Z\veck«?n zu opfern, etwa dein Dienst der Kirche, Staats-oder Familienabsichten oder der Ruhe des spe kulativen Lebens und dergleichen. Denn der Zweck ein ganzer Mensch zu sein ist hoher als jeder andere Zweck." J. G. Fichte, Sammtliche Werke, B. IV. „Das System der Sittenlehre" S. 332. EnSchleierinacher:„Die



reeds vóór vele eeuwen weerlegd door den H. Thomas van Aquine. (Zie Suppl. XLI. a. 2. en Contra Gent. 1. 3. c. 137.)
Daarenboven, in onzen tijd, waar men zich niet ontziet, door allerlei ongeoorloofde praktijken de uitbreiding van het menschelijk geslacht te beperken, zal deze opmerking weinig meer vernomen worden.
4°. Het Celibaat is strijdig met de gezondheid.
ÏWil men hiermede enkel te kennen geven, dat voor velen de huwelijksverbintenis een einde maakt aan een losbandig leven vol gevaren voor de gezondheid van ziel en lichaam — dan geven wij die bewering volmondig toe.
Vóór mij ligt: „Neue Forschungen auf dem Gebiete der Psycho-pathia sexualis", Stuttgart 1891: het verschrikkelijke aanklachten boek van een beroemd Weener professor, Dr. E. v. Krafft-Ebing, tegen het bederf onzer moderne Maatschappij. Daar vindt men op een lange lijst van ontaarden, dat slag van „celibatairs", waarover wij van den aanvang af onze verachting hebben te kennen gegeven. R. K. geestelijken komen er niet op voor.
Maar wat is er nu waar van de bewering, dat het Celibaat op zich zelf der gezondheid schadelijk
Ehelosigkeit kann uur .... durch besondere Lebensverhaltnisse und nur als eine nicht gewollte entechuldigt werden." Aldus Schleiermacher: „Entwurf eines SystemB der Sittenlehre. Herausgegeben van A. SchweizerBerlin 1835, S. 262. Zie deze en verdere theorieën bij Prof. Dr. Sawicki: „Cölibat und sittliche Persönlichkeit," in de Wissenschaftliche Beilage zur Germania, no. 19, Berlin. 9 Mei 1907.



is en neurasthenie en andere kwalen verwekt? Mij dunkt, dat de statistieken omtrent den hoogen levensduur onzer priesters, en de gezondheidstoestand van de meesten hunner, ook van die, welke met zwaren arbeid belast zijn, eigenlijk reeds voldoende antwoord geven.
Doch wij willen hier liever deskundigen, geen Katholieke, maar andersdenkende, laten spreken.
Het Collegium voor Geneeskunde aan de universiteit van Christiania, laat zich als volgt hierover uit:
„Dat zulk ©en leven schaden zou is volgens onze bij dezen eenstemmig weergegeven ervaring valsch. Ons is geenerlei nadeel er van bekend."
Prof. Dr. Eulenburg, een Berlijnsch zenuwarts, misschien Ide eerste specialiteit op dit gebied, schrijft in zijne „Sexualneuropathie": „Ik betwijfel het zeer, of wel ooit iemand bij overigens verstandige levenswijze door onthouding ziek is geworden."
Prof. Dr. Her zen in Lausanne: „Als men beweert, dat de gezondheid de bevrediging der geslachtsdrift vordert, dan is zulks een valsche stelling." Eindelijk staat ook de opzienbarende „Ku ndgebung der deutschen Hygiene-Professoren an die Studierenden der Hochs c h u 1 e n", op dit standpunt: „dat volgens duizend voudige ervaringen ... de volkomen onthouding niet slechts onschadelijk, maar zelfs van geneeskundig
CELIBAAT.



standpunt volstrekt aanbevelenswaardig is." Zie: „Die Ehe". Donauwörth 1904.
't Is overigens te dwaas om er langer bij stil te staan. Hoe aandoenlijk, dat zulke tegenstanders zich zoo bezorgd maken over de gezondheid onzer geestelijken. Anders zingt men graag van „f r a t r e s gaudentes" en nu maken ze zich op eens ongerust, dat wij droefgeestige, zwartgallige neurasthenici zullen worden! 3Vie onbevooroordeeld, ook maar oppervlakkig, de Katholieke geestelijkheid kent, weet zeker wel, dat men niet bij hen de groote zenuwlijders en hysterici te zoeken heeft, maar veeleer onder de bleekneuzige modepoppen van ©ene „jeunesse dorée" beiderlei geslachts. (*)
En niet alleen onder de ongehuwden: immers het aangaan van een huwelijk zonder meer, is allerminst een waarborg, dat er van nu af aan door dergelijke uitspatting niets meer voor de gezondheid te vreezen zou zijn.
Daarvan weet de „chronique scandaleuse" der dagbladen en de psychologische roman naar de mode overvloedig te berichten. .Wanneer men het als eisch der natuur beschouwt, „zich te laten uitleven", dan staat men ten slotte nergens meer
1) Wir sehen ja doch gerade an der modernen Psychotherapie und Heilpadagogik, welche in der Erneuerung eines kraftigen Willenslebens, in der Anregung der geistigen Kraft gegenüber dem Leibe das Fundament aller nervösen und physischen Gesundheit sieht — dass das Gezetz aller Lebenssteigerung und aller wahren Gesundheit eben doch in der Uebermacht des inwendigen Menschen liegt." F. W. Förster: ,.Sexualethik und Sexualpakogogik." Milnchen 1906, Seite 61.



voor stil. Dan bestaat er geen reden meer, om verdachte huizen te sluiten. Een villa Adler te Potsdam, een slot Lieberberg zal niet meer met afschuw genoemd worden. Maar wie het licht der rede nieit moedwillig verdooft, begrijpt ook den plicht: le zinnelijke neigingen aan de zedenwet te onderwerpen, — en moet eerbied hebben voor hem, die om hoogera beweegredenen de machtigste dier neigingen tot zwijgen weet te brengen. [Wis en zeker beduidt het Celibaat een voortdurenden strijd tegen de driften der natuur. Maar de Christen kent met de oorzaak van dien strijd ook het eervolle der zegepraal. Van deze kennis uitgaande beschreef de H. Augustinus het Celibaat als: „In carne corruptibili incorruptionis perpetua meditatio , d.i. „een voortdurend streven naar onbedorvenheid in het bederflijke vleesch". .Wij weten tevens, dat met Gods genade die zegepraal zeer wel mogelijk is, dat ontelbare Heiligen door alle eeuwen heen, en ontelbare tijdgenooten ze behaald hebben en dagelijks nog behalen. Neen, die strijd kweekt geen droefgeestigen, maar integendeel menschen, wien de vrede en het innerlijk geluk op het aangezicht geschreven staat. Menig idealistisch kunstenaar was er genoeg van overtuigd, om zijn modellen in de kloosters te gaan zoeken, en vond geen beter model, wanneer hij een tafereel van zielevrede wilde schetsen dan: nonnen of monniken in gebed of aan den arbeid!



BESLUIT.
Na achtereenvolgens de natuur, de geschiedenis, de sociale nuttigheid van het Celibaat te hebben beschouwd; na op velerlei tegenwerpingen geantwoord te hebben, mogen wij dus wel besluiten, dat het Celibaat der Katholieke Geestelijkheid door zijne tegenstanders öf niet genoeg gekend, ói snood belasterd is. .Want er zijn er nog altijd,'die niet beter ingelicht, of even hardnekkig blijven in hun vooroordeel als de schrijver van een boekje, dat in 1845 in Amsterdam verscheen, en waarvan wij hier tot besluit nog iets zullen aanhalen. (*)
De schrijver noemt zich „Verax", d. i. de waarheidlievende, maar zijn geschrift verraadt overal den geest van leugen en huichelarij. Aan het einde komt de aap uit de mouw: hij wil onze priesters lokken naar het Protestantisme, en daardoor smaalt hij aldoor op het Celibaat en geeft zalvende beschrijvingen van den idyllischen toestand, die in de wereld heerschen zou, als de priesters maar trouwden! „Het eenige middel, dat hem (den R. K. priester) uit al zijne rampen kan redden,.... het valt geheel
1) „De gedwongen ongehuwde staat der E. K. Geestelijkheid," door



onder zijn bereik. Hij heeft niets anders te doen dan tot den protestantschen godsdienst over te gaan." Bladz 126.
In het begin zegt hij: „Van alle ontberingen, welke men zich kan opleggen, is voorzeker die van
het huwelijk.... de wreedste en welke voor
de heele maatschappij de schadelijkste en bedroevendste gevolgen heeft." bladz. 3. Hij geeft dan ook hoog op van het nut der huwelijken van priesters.
„Hunne echtgenooten.... zullen de beschermengelen eener gemeente worden." En eenige regels verder slaat hij een blik in een pastorie-interieur: „Dan zal men in de pastorieën die heerschzuchtige huishoudsters niet meer hebben." Bladz. 5. En wat de ambtsplichten betreft: blz. 6: „Veeleer verhindert hen het celibaat de plichten van hun ambt getrouw te vervullen." Hij kan immers ongelukkige gehuwden niet troosten, want: „Men heeft maar een zwak medelijden met kwalen, die men niet heeft gevoeld." Verder: „Een andere hinderpaal.... is ie onrustigheid van een hart, dat geen voorwerp weet te kiezen voor zijne liefde." ibid. „De fakkels der tweedracht zullen verduisterd worden door den glans ld er huwelijks vlam" en door de „aang ename genietingen, die er onafscheidelijk aan verbonden zijn." blz. 7. .Wat een prachtig stijlbloempje tevens, als men let op de door ons gespatieerde woorden. Gauw nog een hatelijkheidi tegen onze priesters, ontleend aan Michelet: „Zij gevoelen op smartelijke wijze, dat zij een huisgezin



missen. en troosten zich alleen door het onze te verstoren", bladz. 9- Lindelijk bladz. 146 volgt een beschrijving van het leventje van zoo'n getrouwden priester. Deze afvallige, die ergens in Frank rijk zou geleefd hebben, zit des Zondags met vrouw en kinderen voor de pastorie en beiast zich zelfs er mede om den meisjes zijner parochie, die gaarne dansen, een vrijer daarvoor te bezorgen, 't Is dan ook allerliefst, snoezig, zouden ze thans zeggen. Zoo geheel anders dan die pastoors, die zich wel eens bezorgd maken voor de gevolgen van sommige vermaken hunner parochianen. Hij bederft echter veel van den aangenamen indruk, door nu plotseling te verraden: dat ,,.Deze voortref lelijke man . reeds voor het begin dier geregelde samenleving vader was van drie kinderen, ^sa eenige jaren deed hij vrouw en kinderen bij zich komen en om zijne misdrijven te boeten nam hij drie weezen tot zich... Deze deugdzame man werd door zijne gemeente schier aangebeden • • • ■ Zulk een aanlokkelijk voorbeeld van aartsvaderlijke zeden bev. ijst, welk een geluk de priester rondom zich kan verspreideni wanneer men hem daartoe in staat stelt. Blz. 146.
Maar 't is genoeg. Het is walgelijk hierbij langer stil te staan. Wie echter zulke dingen leest, em vooral 'cLs hier ni6t t>6 h.6rli<iioii juiiisporinG^oii onzor modernste ongeloovigein, denkt allicht aan een woord van den H. Hieronymus, die zegt: het schijnt, dat. sommige tegenstanders van het katholicisme niet tevreden zijn. alvorens alles in s menschen leefwijze



is weggenomen, waardoor wij ons van de redelooze dieren onderscheiden. (L)
Wij hebben gezien, dat reeds Heidenen en Jolen althans iets begrepen van de gepastheid van t Celibaat voor den priester, en als het ware een eersten stap zetten in die richting. Wij hebben nagegaan hoe de Christelijke oudheid, op het voetspoor van Christus en de Apostelen, op dien weg is voortgegaan. Wij hebben gezien, hoe de Kerk er allengs een strenge wet van gemaakt heeft en deze tot op onze dagen door alle haar ten dienste staande middelen gehandhaafd heeft. Met het Concilie van Trente, dat door de Hervormers die wet opnieuw bedreigd zag. is de wetgeving der Kerk daaromtrent voltooid en sedert niet meer veranderI. In onze dagen stelt Rome er zich mede tevreden de nu en dan weder opduikende bestrijders te veroordeelen, zooals blijkt uit de veroordeeling der boeken over of tegen het Celibaat, die wij zoo nu en dan zien verschijnen in de aanvullingslijsten van den Romeinschen Index. Vele edeldenkenden onder de Protestanten erkennen zelfs tegenwoordig het nuttige en verhevene dezer instelling der Katholieke Kerk. Wie zijn het dan, die zich nog heden ten dage als belasteraars er van doen kennen? En waarom komen wij nu nog met eene verdediging opdagen ?
1) Hieionymus, Adv. Vigilantium: „Ut nihil sit quo distemus aporcis quo differamus a brutis animantibus, quo ab equis, de quibus scriptum egt (apud Jeremiam): equi insanientes in femiDas facti sunt mihi, unusquisque in uxorem proximi sui hinniebat." Migne, Pat. Lat. t. XXIII col. 340 sqq.



Er is in latere jaren een geslacht opgestaan, dat evenzeer de protestantsche als de katholieke Christenen verfoeit. Zij zijn het, die de oude lasteringen weder opdiepen uit de strijdschriften van vervlogen tijden. Zij leveren een beduidend contingent aan die table d'höte- en spoorwegcoupé-geleerden, die over alles den staf plegen te breken met eene beslistheid, die slechts geëvenaard wordt door hunne onkunde. Zij voeren juist daar het groote woord, waar vele halfgeleerden te zamen komen, en zij zijn een bepaald gevaar voor vele Katholieken. En waar haalden zij hunne wapenen ? Uit den „ Juif errant" van Eugène Sue, uit de pornographieën van Hans Rau, Dolorosa en anderen. Ook uit Emile Zola, die zoo druk gelezen werd vóór eenige jaren, en die met zijn betrekkelijke juistheid omtrent sommige bijkomende omstandigheden zijner „iocuments humains" bij velen den indruk maakte van waarachtigheid. Zola en vele anderen, zelfs Victor Hugo, schilderen gaarne priesters en priesterlevens in hun roman. Voor velen nu in onze dagen zijn die priesters het type van den priester, omdat zij in hun werkelijk leven geen omgang hebben met katholieke priesters. Nemen we nu eens den roman van Zola: „La faute de 1'abbé Mouret". Deze abbé Mouret is een caricatuur van den katholieken priester. Maar zullen ongeloovige lezers dat inzien, wanneer zij in den aanvang en in het vervolg der schildering van zijn zieleproces, zóóveel schijnbare kennis van roomsche liturgie en ascese ontmoeten,



dat zij er nooit zóóveel van vernamen? Zeker, de mystiek en ascese, die Zola leent aan zijn held zijn belachelijk voor een wel onderwezen Katholiek; in geen enkel Seminarie kan abbé Mouret zoo iets geleerd hebben, maar daar is een goochelen met theologische vaktermen, dat half-ontwikkelden verbijsteren kan en den indruk maken van nauwkeurigheid. En moeten dan deze half-ontwikkelden niet een afschuw krijgen van de Kerk en haar Celibaat, dio ongelukkigen maken als abbé Mouret en ellendelingen als „frère Archangias" ? Bij de verbazende verspreiding der werken van Zola en anderen, moet men zich niet meer verwonderen over dien blik vol haat en verachting, dien wij, priesters, dikwijls ontmoeten, wanneer wij plaats nemen in een spoorwegcoupé of elders, waar juist die ongeloovige halfbeschaafden zoo talrijk zijn. Ook daarom scheen 't ons van belang, om tegenover de zoo vaak voorkomende aanvallen aan onze Katholieken de noodige middelen tot afweer aan de hand te doen.
ÏWat ons betreft, wij danken aan het einde dezer verhandeling nog met meer warmte God en Zijne Kerk, die het Celibaat hebben ingesteld, ejn daarmede aan ons, priesters, en aan het werk, dat ons is opgedragen, een zóó grooten steun geschonken hebben. .Wij danken God, dat Hij ons geroepen heeft tot het Celibaat, waardoor wij een vrede genieten, dien de wereld niet kent, waardoor de da gelijkscha Offerspijze onzer altaren voor ons een onvergelijkelijke zoetheid erlangt, waardoor wij een geestelijke vrijheid bezitten, die onze roem en onze glorie zal zijn door alle tijden.







INHOUD.
Bladz.
Inleiding 3
Hoofdstuk.
I. .Wat verstaat men onder Celibaat? ... 5
II. Geschiedenis van het Celibaat 14
III. De maatschappelijke voordeelen van het
Celibaat 27 '
IV. Eenige bedenkingen tegen het Celibaat. . 36 Besluit 53