9202 :r. .rv..:
. 5izamelinö Nederlandsche Staatswetten
V' - ^ (ORANJE UITGAVE)
X-• * ~2> - Y O? <- r
T>ewerkt met aanteekeningerf; ontleend aan do gewisselde stukken en de discussiën in de beide "^K^ers^rJJtaten-Generaal^
-C ~ ■; ' \ JP?2Tl ~ *'<■ /
•- V , H. MULDER ^ ,
' m tevei^tii(f vrin/flen ^enfeentöfaarl v^n Vüravon^iatrty^^
' .« 14
WET van 9 Juni 1902
(Staatsblad N° 00)
tot regeling der pensioenen7 van de nutitairen der land macht (Pensioenwet voor ite laridifuiclit ltfOJr ) •Iftnr y
\ M' Ü. Cr. VAN DEK HO KV EX
^ ... , J*S
BOEKH.v/h GEUR. BELINFANTE
If of boekhandel van Hare Majesteit de Koningin-Moeder = *s-üRAVENi AGE =



7°TJ-
/r,<r
AA)
<)toZ
J9é/











VERZAMELING
NEDERLANDSCHE STAATSWETTEN
(ORANJE UITGAVE)
Wet van 9 Juni 1902



Verzameling Nederlandsche Staatswettei
(ORANJE ÜITGAYEi
bewerkt met aanteekeningen, ontleend aan de gewisselde stukken en de discussiën in de beide Kamers der Staten-Generaal
DOOR
M'. H. J. A. MULDER
in leven Lid van den Gemeenteraad van 's-Gravenhage
M 14
WET van 9 Juni 1902
(Staatsblad N° 90)
tot regeling der pensioenen van de militairen deilandmacht (Pensioenwet voor de landmacht 1902)
DOOR
M' G. G. VAN DER HOEVEN
BOEKH.Vh GEBR. BELINFANTE
Hof boekhandel van Hare Majesteit de Koningin-Moeder = 'g-GEAVENHAGE =



WET
7^£-LÜ
vax
O Juni 10O2
(Staatsblad no. 891
tot regeling der pensioenen van de militairen der landmacht (Pensioenwet voor de landmacht 1902)
met enkele aanteekeningen aan de gewisselde stukken en de beraadslagingen der beide Kamers der Staten-Generaal ontleend
door
M>' G. G. VAN DER HOEVEN
BOEKH.v/u GEBR. BELIXFANTE 's-Gravexhage



Gedrukt bij F. J. Belinfante, voorh.: A. D. Schinkel,



INLEIDING
Het verleenen van pensioen aan den ambtenaar die zijn arbeidskracht, geheel of gedeeltelijk, heeft verbruikt ten dienste van den staat, is staatspliclit. Eene zedelijke verplichting, die op den staat evenals op eiken anderen arbeidsnemer rust, den arbeider die zijn arbeidsvermogen in dienst van den arbeidsnemer heeft afgestaan niet, wanneer de geestelijke of lichamelijke krachten zijn ingeteerd of opgeteerd, aan zijn lot over te laten. In het wezen der zaak maakt het voor dezen plicht geen onderscheid, op welke wijze de dienstbetrekking ten einde kwam. Of de ambtenaar ontslagen wordt op eigen verzoek of gedwongen, wegens ongeschiktheid of wegens ouderdom, na korten of na langeren tijd, komt in beginsel op hetzelfde neer. "Wel echter moet dit van aanmerkelijken invloed zijn op het bedrag van het pensioen. Hoe duurzamer de dienstbetrekking is geweest, des te sterker dringt de plicht van den staat, ook na het eindigen der dienstverhouding de zorg voor den ambtenaar op zich te blijven nemen. Het bedrag van liet pensioen moet stijgen naarmate de ambtenaar meer van zijne krachten in dienst van



den staat heeft gegeven. De duur van de dienstbetrekking is beslissend. Met één afwijking echter. Indien zich bij de uitoefening van den dienst bizondere omstandigheden hebben voorgedaan, waardoor de krachten, die anders geleidelijk afnemen tot het uur der pensionneering daar is, op eens worden opgebruikt; indien dus de dienst ertoe heeft geleid, dat op één oogenblik, als het ware, door den ambtenaar wordt gegeven wat in normale tijden over verscheidene jaren zou zijn gepraesteerd, dan moet ook de staat, die door het opdragen van den dienst om zoo te zeggen de arbeidskrachten van den ambtenaar van een lange reeks van jaren heeft gecumuleerd op een oogenblik, dezelfde verplichtingen op zich nemen, alsof er eene duurzame dienstbetrekking had bestaan.
Aan den anderen kant, indien het ontslag te wijten is aan de schuld van den ambtenaar, indien deze zijne ambtenaarsplichten — in den ruimsten zin — ernstig heeft verwaarloosd, dan verspeelt hij daarmede de aanspraken op pensioen die aan een reeks van jaren van trouwe en eerlijke plichtsbetrachting konden worden ontleend. De ambtenaar heeft niet gegeven, waarop de staat naar de minste eischen aanspraak maken kon; daartegenover vervalt de verplichting van den staat tot tegenpraestatie.
Naast wettelijke regelen omtrent bevordering en ontslag der militaire officieren eischt artikel 60 van de grondwet, dat ook het op pensioen stellen der



militaire officieren aan wettelijke regelen zal zijn gebonden; „de pensioenen" — zegt het tweede lid van dat artikel — „worden door de wet geregeld".
Die regeling is, wat de militairen van de landmacht betreft, gemaakt bij de wet van 28 Augustus 1851 (Stbl. no. 129). Sedert de instelling van den militairen pensioenraad kwamen echter de gebreken van die wet steeds ernstiger aan den dag. De onbillijkheden, waartoe zij bij de toekenning van pensioenen I aanleiding gaf, bleken op den duur onhoudbaar. Vandaar dat bij koninklijke boodschap van 12 Maart 1900 bij de tweede kamer der staten-generaal een nieuw ontwerp werd ingediend (1), tegelijk met een ontwerp tot regeling van de bevordering, het ontslag en het op pensioen stellen van de militaire officieren der landmacht en twee ontwerpen tot regeling van diezelfde onderwerpen met betrekking tot de zeemacht. De ontwerpen waren twee aan twee, zooveel als met de verschillende toestanden en
(1) Bijlagen tot de handelingen der staten-generaal, zitting 1899—1900, no. 161. De memorie van toelichting was onderteekend door den minister van marine, Kóell, en den minister van oorlog, Eland. Het voorloopig verslag (bijlagen 1900—1901, no. 36) wex-d op 2 October 1900 uitgebracht en door dezelfde ministers op 22/23 Februari 1901 beantwoord. Het eindverslag was gedateerd op 18 Mei 1901. Eerst op 21 Februari 1902 word het ontwerp in de tweede kamer in openbare beraadslaging gebracht. De minister van oorlog, Bergansius, en do minister van marine, Kruijs, waren met de verdediging belast. De eindstemming had op 24 April plaats.
De eerste kamer bracht haar voorloopig verslag uit op 10 Mei 1902, het eindverslag 21 Mei daaraanvolgende. In de vergadering van 5 Juni werd het ontwerp aangenomen.



personen waarop zij betrekking hadden mogelijk was, gelijkluidend.
Welke zijn nu de hoofdbeginselen van deze rPensioenwet voor de landmacht 1902''?
Al dadelijk valt op te merken, dat de wet zich niet bepaalt — evenmin trouwens als de wet van 1851 dit deed — tot de „officieren" van de landmacht, gelijk in de grondwet wordt gelezen, doch dat ook de pensioenen der mindere militairen erin worden geregeld. En wel voor allen zooveel mogelijk naar dezelfde grondslagen. Daarbij is zooveel mogelijk naar aansluiting aan de burgerlijke pensioenwetten getracht.
De wet onderscheidt tussclien voortdurende en tijdelijke pensioenen. Alleen de eerste zijn eigenlijke pensioenen; de tweede dragen meer het karakter van tijdelijke tegemoetkomingen aan hen die voor voortdurende pensioenen volgens de wet nog niet in aanmerking kunnen komen.
Het voortdurend pensioen. Zoolang de militair lichamelijk en geestelijk ten volle geschikt is voor zijn dienst ontleent hij over het algemeen aan zijn diensttijd geen recht op pensioen. Slechts in twee gevallen zal hij op grond van zijn diensttijd aanspraak op pensioen kunnen maken.
1°. Langdurige dienst — waaronder te verstaan is voor officieren (met uitzondering van de officieren



van gezondheid, militaire apothekers en paardenartsen): veertigjarige dienst; voor officieren van gezondheid, militaire apothekers, paardenartsen en onderofficieren en minderen : dertigjarige dienst —, die zonder meer dat recht doet geboren worden. Doch dan nog slechts indien het ontslag ongevraagd wordt thuis gezonden. Is het ontslag gevolg van eigen verzoek van den militair, dan moet hij behalve op langdurigen dienst, zoo hij officier is nog op vijfenvijftigjarigen leeftijd, zoo hij onderofficier is op vijftigjarigen ouderdom, en als hij korporaal of mindere is op vijfenveertigjaren leeftijd kunnen bogen, wil hij op pensioen rechten laten gelden.
2". Een werkelijke dienst van ten minste twintig jaren, welke eenen officier, en een werkelijke dienst van ten minste vijftien jaren, die eenen onderofficier, op eigen verzoek ontslagen, pensioensgerechtigd maken, indien zij de verplichting op zich willen nemen, nog na hunne pensionneering het land op den voet van de bepalingen van de wet op de reserve voor de landmacht in den laatstelijk door hen bekleeden rang of in een hoogeren te blijven dienen, de officier tot zijn vijfenvijftigste, de onderofficier tot zijn vijftigste jaar. (Deze bepaling heeft echter meelde strekking, oud-gedienden voor de reserve te trekken, dan dat zij bedoelt een recht van pensioen te erkennen, alleen gegrond op diensttijd.)
In alle andere gevallen moet de militair min of meer ongeschikt geworden zijn voor den dienst, zal



hij pensioensaanspraken kunnen laten gelden (1). Doch dan maakt het ook geen onderscheid, of het ontslag verleend wordt gedwongen of op eigen verzoek.
De wet maakt verschil, of de ongeschiktheid direkt het gevolg is van den dienst — zoog. gebreken in en door den dienst — of niet. In het eerste geval wordt pensioen verleend afgezien van eiken duur der dienstbetrekking. In het tweede, indien de ongeschiktheid niet ontstaan is als gevolg van den dienst, wordt de militair alleen dan pensioensgerechtigd, indien er eene dienstbetrekking van eenigszins d uurnamen aard (10 of 15 jaren ) heeft bestaan. Natuurlijk, dat de ongeschiktheid niet moedwillig door den militair moet zijn opgewekt, of aan zjjn schuld (bv. een ongeregeld leven) mag zijn te wijten.
Tijdelijk pensioen wordt toegekend in alle gevallen, waarin ter verkrijging van voortdurend pensioen ongeschiktheid gepaard moet gaan met een zekeren duur der dienstbetrekking, wanneer die duurzaamheid nog niet bereikt is. Doch in elk geval moet dan de dienstbetrekking meer zijn geweest dan van bloot voorbij gaanden aard; een minimum van vijf dienstjaren moet kunnen worden aangetoond.
(1) Ook art. 2, 5°. b is grootendeels hieronder te rangschikken.



Uit het bovenstaande blijkt, dat het verkrijgen van een recht op pensioen alleen afhankeljjk is van omstandigheden waarop de militair geen invloed oefenen kan. Wordt het ontslag verleend en doen zich die omstandigheden op dat oogenblik voor, dan is met het ontslag het recht op pensioen geboren. Tenzij de militair door eigen gedraging zijn recht verwerkt heeft. De militair, die zoolang hij in dienst was, zijn ambtsplichten zoo weinig naar behooren heeft waargenomen, dat hij om die reden wordt ontslagen uit den dienst, verliest daarmede de aanspraken die hij op grond van nauwgezette dienstvervulling zou kunnen doen gelden.
Teneinde het pensioen te erlangen waarop de wet aanspraak geeft is eigen aanvrage van den ontslagen militair niet noodzakelijk. In den regel zal met het ontslag de erkenning van het recht op pensioen gepaard gaan. Geschiedde dit niet, dan kan de militair zijne aanspraken binnen vijf jaren na het ontslag geldig maken. Na dien tijd heeft hij alle recht verloren.
Het pensioensbedrag. Als regel wordt het pensioen berekend naar den toestand waarin de militair verkeerde bij liet verlaten van den dienst. Het pensioen van een majoor bv. wordt niet berekend naar een aantal luitenants- en een aantal kapiteinsjaren, maar naar den majoorsrang. De rang bekleed bij het ver-



laten van den dienst geeft den doorslag. Met dien verstande dat de militair in dien rang gedurende de laatste twee jaren werkelijken dienst moet hebben verricht (1). Is dit niet het geval, dan wordt de laatstvoorgaande rang tot uitgangspunt genomen; echter zoo, dat een officier nooit in een lageren rang, dan de officiersrang, wordt ondergebracht.
Als basis voor de berekening is nu voor eiken rang of graad een bedrag vastgesteld, het zoogenaamd volle of standpensioen. Dit volle pensioen wordt verdiend door langdurigen dienst, d. i. veertigjarige voor officieren (met uitzondering van de officieren van gezondheid, militaire apothekers en paardenartsen) en dertigjarige voor officieren van gezondheid, militaire apothekers, paardenartsen en onderofficieren en minderen. "Wordt het ontslag verleend voordat er langdurige dienst in den zin der wet bestaat, dan ontvangt de militair een pensioen naar verhouding van zijne dienstjaren — onverschillig in welken rang of graad die dienstjaren zijn doorgebracht; verg. boven —. Voor elk jaar dienst krijgt hij dus een veertigste (dertigste) van het volle pensioensbedrag, met deze grens dat nooit minder dan de helft van het volle pensioen wordt genoten.
Evenals bij ontslag wegens ongeschiktheid ten
(1) Alleen bij pensionneerlng wegens ongeschiktheid ten gevolge van den dienst wordt deze eisch van twee jaren werkelijken dienst niet gehandhaafd.



gevolge van den dienst — gebreken in en door den dienst — voor het ontstaan van het recht op pensioen de duur der dienstbetrekking van geen invloed is, zoo wordt ook in dit geval van pensionneering voor de berekening van het pensioensbedrag deze maatstaf buiten beschouwing gelaten. Het bedrag van het pensioen is dan niet afhankelijk van den duur der dienstbetrekking, doch daarvan, of de ongeschiktheid voor den dienst gepaard gaat met ongeschiktheid om op andere wijze in het levensonderhoud te voorzien. Is dit het geval dan wordt het volle pensioensbedrag uitgekeerd; in andere gevallen niet meer dan drie vierden. Blijkt niet dadelijk of de ontslagen militair op den duur buiten staat zal zijn in zijn levensonderhoud te voorzien, dan wordt tot tijd en wijle hieromtrent wèl te beslissen valt het volle pensioensbedrag uitgekeerd; telkens echter voor één jaar. Is de man na vijf jaren nog steeds buiten staat in eigen levensonderhoud te voorzien, dan wordt aangenomen dat hij het wel nooit zoover zal brengen en krijgt hij het volle pensioen voor vast.
Het is wellicht overbodig er op te wijzen, dat het feit, dat de militair wèl in eigen levensonderhoud kan voorzien, niets te kort kan doen aan rechten, die hij uit anderen hoofde, bijv. langdurigen dienst, op hooger dan drie vierde van het volle pensioen kan laten gelden. Drie vierde is een minimum dat den militair die ongeschikt is geworden ten gevolge



van den dienst wordt gegarandeerd; geeft zijn diensttijd hem recht op meer, dan wordt hem dat hooger bedrag niet onthouden.
Wordt aldus het normale pensioensbedrag vastgesteld, er kunnen zich bizondere omstandigheden voordoen, welke aanspraak geven op een bijslag. Zoo kan een zekere tijd van dienst in den rang, waarin de pensionneering plaats heeft, tot eene verhooging leiden; zoo wordt voor elk jaar, dat in aktieven dienst in de koloniën en tusschen de keerkringen is doorgebracht nog een extra tegemoetkoming toegekend. Ten slotte, het gemis van een hand of voet, of van meer dier ledematen, dat aan hem die door de verrichtingen van den dienst ongeschikt is geworden nog met een kwart of de helft extra boven zijn gewone pensioen vergoed wordt.
Onderstand. Buiten het voortdurend en het tijdelijk pensioen kent de wet ook nog voortdurenden ot tijdelijken onderstand. Onderstand wordt gegeven aan den officier die door eigen moedwillige handelingen of ongeregeld gedrag zich voor de verdere waarneming van den militairen dienst ongeschikt heeft gemaakt, of die niet-eervol uit den dienst wordt ontslagen, indien er bij de redenen die tot het ontslag uit den dienst leidden verzachtende omstandigheden aanwezig werden geacht. Aangezien deze onderstand meer het karakter draagt van een gunst dan van een recht,



is de bepaling van het bedrag van den onderstand aan de kroon overgelaten. Meer dan de helft van hetgeen het pensioen zou hebben bedragen, zonder de verhoogingen, mag echter de onderstand niet beloopen. Bij een diensttijd van ten minste vijftien jaren is de onderstand een voortdurende, in de andere gevallen slechts een tijdelijke voor één jaar.
Weduwe- en weezen-pensioenen. Verplichting van den staat tot het uitkeeren van pensioen aan weduwen en weezen van overleden militairen erkent de wet over het algemeen niet. Als exceptioneel recht, wanneer de militair door bizondere omstandigheden van den dienst vóór den tijd komt te overlijden, trekt zich de staat het lot van weduwe en kinderen aan. N.l. indien de militair in den strijd of in en door bevolen of gevorderde dienstverrichtingen het leven heeft verloren; ook indien zijn dood het onmiddellijk gevolg is van eene verwonding, verminking, zielsof lichaamsgebrek ontstaan ten gevolge van den dienst en zijn sterven plaats heeft binnen een jaar, nadat de verwonding, verminking, enz. ontstond; in die enkele gevallen wordt aan weduwe of ongehuwde kinderen beneden de achttien jaren een pensioen toegekend.
Wordt een militair bij de uitvoering van een gevorderde of bevolen dienstverrichting vermist, dan wordt aan zijne vrouw en kinderen voorloopig een pensioen gegeven. Yoorloopig d. w. z. totdat



gebleken zal zijn óf van liet bestaan van den militair, in welk geval van geen pensioen verder sprake kan zijn, óf totdat van zijn overlijden zal zijn gebleken. Dan komen de weduwe en kinderen in het genot van voortdurend pensioen indien de echtgenoot en vader blijkt te zijn overleden onder de omstandigheden als boven zijn vermeld; in het tegenovergesteld geval neemt het tijdelijk pensioen een einde, zonder dat een voortdurend pensioen daarvoor in de plaats komt.
Verlies van pensioen en onderstand. Pensioen en onderstand gaan alleen verloren door schuld van den gepensionneerde of ondersteunde. Hetzij die schuld zich uit door een bepaald feit: het aannemen van naturalisatie in een vreemd land, van vreemden adeldom of, buiten toestemming der koningin, van ordeteekenen, titels, rangen, waardigheden of openbare bedieningen, die door eene vreemde mogendheid of regeering worden verleend of opgedragen; ten slotte, het zonder toestemming der koningin in vreemden krijgsdienst gaan. Hetzij de schuld zich kenbaar maakt door verzuim: wordt het pensioen gedurende vijf jaren niet ingevorderd dan gaan evenzeer alle pensioensaanspraken verloren, behoudens evenwel de bevoegdheid der koningin, den gepensionneerde in het genot van zijn pensioen te herstellen.



In al die gevallen gaat het recht op pensioen of onderstand verloren voorgoed.
Het genot van de inkomsten, die pensioen of onderstand verschaft, wordt tijdelijk gemist door veroordeeling tot vrijheidsstraf van ten minste drie maanden, zoolang de straf wordt ten uitvoer gelegd (1).
Krijgt de gepensionneerde opnieuw uit de eene of andere betrekking militair traktement of militaire belooning, dau kan voor het gelijktijdig genot van pensioen of onderstand met traktement of belooning door de koningin toestemming worden gegeven. Blijft die toestemming uit dan wordt de uitbetaling van liet pensioen geschorst totdat traktement of belooning een einde neemt.
(1) Ook de Bevorderingswet voor de landmacht 1902 geeft in art. 7(ï nog een geval van schorsing van het pensioen.
Wet van 9 Jent 1902
2







Wet van 9 Juni 1902
(Staatsblad no. 90)
tot regeling der pensioenen van de militairen der landmacht (Pensioenwet voor de landmacht 1902).
EERSTE AFDEELIXG.
Van de pensioenen der officieren, onderofficieren en mindere militairen.
§ 1. Van het recht op pensioen.
Artikel 1.
Ten laste van den Staat wordt onder de voorwaarden en naar de regelen, bij deze wet gesteld, voortdurend of tijdelijk pensioen verleend aan militairen van de landmacht, uitgezonderd het personeel der reserve (1).
Artikel 2.
Het recht op voortdurend pensioen wordt,
(1) Zie voor de zeemacht de wet van 9 Juni 1902 (Stbl. no. 87); voor liet personeel der reserve geldt de wet van 2 Mei 1897 (Stbl. 110. 119).



behoudens het bepaalde bij artikel 18, verkregen :
1°. ter zake van langdurigen dienst, nader omschreven in artikel 3 en niet het bij dat artikel gestelde voorbehoud (1);
2°. ter zake van verwonding of verminking, tijdens de uitoefening van den militairen dienst in den strijd bekomen, of veroorzaakt door gevorderde of bevolen militaire diensten, alsook ter zake van ziels-of lichaamsgebreken, welke het gevolg zijn van verrichtingen of (2) vermoeienissen, aan de uitoefening van den militairen dienst verbonden, of van bijzondere omstandigheden of toestanden (3), die zich
(1) Vergel. Bevorderingswet voorde landmacht 1902 art. 39, 2°. a.
(2) „of" In het ontwerp stond „en". Naar de letter van dat ontwerp zouden dus ziels- of lichaamsgebreken, ontstaan ten gevolge van dienstverrichtingen waarbij van geene bepaalde vermoeienis sprake was geweest, geen recht hebben gegeven op voortdurend pensioen. De commissie van rapporteurs wees op deze leemte, waarop „en" gewijzigd is in „of". Verg. hieronder blz. 3 aant. (4).
(3) „of toestanden" De toevoeging is te danken aan den heer Verheij. Yerg. hieronder bl. 3 aant. (4).



bij de uitoefening van dezen dienst (1) hebben voorgedaan, — voor zoover die verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebreken den belanghebbende tot de verdere (2) waarneming van den militairen dienst ongeschikt maken (3) (4).
(1) „bij de uitoefening van dezen dienst" In het ontwerp werd gelezen : „daarbij". De heer de Visser wees er bij de openbare beraadslaging op dat het woord „daarbij" ook kon terugslaan op : verrichtingen of vermoeienissen. De zin is daarop door eene nadere omschrijving van hetgeen bedoeld was verduideljjkt. Verg. hieronder aant. (4).
(2) „tot de „„verdere"" waarneming van den militairen dienst ongeschikt'' Is de ongeschiktheid van voorbjjgaanden aard, dan zal geene afkeuring plaats mogen hebben en kan derhalve van pensionneering geen sprake zijn.
(3) Vergel. Bevorderingswet voor de landmacht art. 39, 2°. b.
(4) Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad, eer de redactie van dit lid in de tweede kamer kon worden aangenomen gelijk zij nu luidt. Het lid omschrijft de zoogenaamde gebreken „in en door den dienst" ontstaan, in tegenstelling van n". 3. de gebreken „in doch niet door den dienst".
Voor pensionneering krachtens 2°. moet er zijn een oorzakelijk verband tusschen de concreete dienstverrichtingen en de ongeschiktheid. De dienstverrichting



moet zijn de oorzaak der ongeschiktheid. Is dit verband aanwijsbaar, dan bestaat een recht op pensioen, afgescheiden van eiken duur der dienstbetrekking.
Jfu is echter de groote moeilijkheid dat in verre de meeste gevallen geen medicus dit verband met absolute zekerheid kan aanwijzen. In hoeverre de ongeschiktheid het bepaalde gevolg is van de dienstverrichting, dan wel of zij ontstaan is ten gevolge van innerlijke kwalen, die in den dienst, misschien door de ongewone vermoeienissen die daaraan verbonden zijn, eerst tot uiting kwamen, valt dikwijls niet uit te maken. Telkens wanneer degeen die beslissen moet dit causaal verband niet voor zijne verantwoording wil nemen, kan dus de militair niet krachtens 2°. aanspraak maken op pensioen. Deze moet dan tot 3°. zijn toevlucht nemen en geraakt daardoor in ongunstiger conditie, omdat hij nevens zijne ongeschiktheid dan nog op eene dienstbetrekking van ten minste tien jaren moet kunnen wijzen.
Ten einde deze moeilijkheid zooveel doenlijk te voorkomen en zoovelen mogelijk van de welwillende bepaling van 2°. te laten profiteeren, openbaarde zich in de tweede kamer een streven, het verband dat tusschen de ongeschiktheid en de verrichtingen of (en) vermoeienissen van den dienst gelegd was losser te maken.
De ernstigste poging ging uit van de commissie van rapporteurs die wilde lezen: „ter zake van verwonding of verminking, van ziels- of lichaamsgebreken bekomen in verband hetzij met verrichtingen of vermoeienissen, hetzij met bijzondere omstandigheden, die zich bij de uitoefening van den dienst



hebben voorgedaan, — voor zoover enz.'' Het voorname onderscheid tusschen deze en de regeeringsredaetie lag hierin, dat, gelijk de heer de Visser uiteenzette, het gebrek of de verminking niet meer het direkt gevolg behoefde te wezen van den dienst, doch slechts te zijn ontstaan .in verband met" de verrichtingen van den dienst.
De regeering, door den heer Goeman Borgesius opmerkzaam gemaakt op de rekbaarheid waarvan bij de uitlegging van deze redactie zou kunnen blijken, zoodat over de kosten geen berekening viel te maken, bestreed het amendement als veel te ruim van strekking; en kwam daarop met een geheel nieuw opstel voor den dag waarin zooveel doenlijk aan alle geopperde bedenkingen werd tegemoet gekomen. 2". zoude diensvolgens luiden:
,,ter zake van ongeschiktheid voor de verdere waarneming van den militairen dienst uithoofde van verwonding of verminking, dan wel van ziels- ot lichaamsgebreken:
,a. in den strijd bekomen of veroorzaakt door gevorderde of bevolen militaire diensten;
„b. ontstaan ten gevolge van verrichtingen aan den militairen dienst verbonden, of ten gevolge van omstandigheden of toestanden, welke zich bij de uitoefening van dezen dienst hebben voorgedaan voor zooverre deze verrichtingen, omstandigheden en toestanden niet van dien aard waren, dat zij op zich zelf voor iemand, die tot militairen dienst geschikt is, geenerlei bezwaar voor lichamelijk nadeel konden teweeg brengen."
Het nieuwe voorstel gaf tot nieuwe bezwaren aanleiding. Men was gedeeltelijk dankbaar doch niemand



3°. ter zake van ongeschiktheid voor de verdere waarneming van den militairen dienst uithoofde van verwonding of verminking, dan wel ziels- of lichaamsgebreken, ontstaan door andere oorzaken dan onder 2°. vermeld, mits de ongeschiktheid niet het gevolg zij van eigen moedwillige handelingen of van ongeregeld gedrag en de belanghebbende ten minste
was voldaan. Dü commissie van rapporteurs die tegen de bedenkingen welke tegen haar voorstel waren te berde gebracht haar amendement niet wist te verdedigen, deed weer een ander opstel aan de hand: „ter zake van ongeschiktheid voor de verdere waarneming van den militairen dienst, uit hoofde van verwonding of verminking, ziels-of lichaamsgebreken, die het gevolg zijn van verrichtingen of vermoeienissen aan de uitoefening van den militairen dienst verbonden, hetzij van omstandigheden of toestanden, welke zich bij de uitoefening van dezen dienst hebben voorgedaan."
Ten slotte haalde de regeering weer bakzeil, en nam zij haar tweede voorstel weer terug, om daarvoor de oorspronkelijke redactie in de plaats te stellen, die nu op enkele ondergeschikte punten was gewjjzigd (vergel. aantt. (1) vlgg. op blz. 2). STadat de commissie van rapporteurs ook haar tweede amendement had ingetrokken, werd het regeerings voorstel, omdat niemand daarvoor iets beters wist aan de hand te doen, teneinderaad aangenomen.



tien jaren werkelijken dienst hebbe (1) (2) (3);
4°. na een werkelijken dienst van ten minste tien jaren, wanneer de militair ontslagen is omdat hij den leeftijd van vijfenvijftig jaren had bereikt of overschreden en geacht werd, in verband met zijn leeftijd voor de waarneming van den militairen dienst niet meer ten volle geschikt te zijn (4);
(1) Vergel. Bevorderingswet voor de landmacht art. 39, 2". b.
(2) Een amendement van den heer Staalman, den milicien-loteling die militairen dienst verrichtte tijdens het ontstaan van de in dit lid genoemde oorzaken van ongeschiktheid, mits hij slechts twee maanden van werkelijken dienst zou kunnen aanwijzen, recht op pensioen te verleenen, werd met 52 tegen 21 stemmen verworpen. Het amendement had de strekking de moeilijkheid, waarop hierboven onder (4)opblz. 4 werd gewezen, ten aanzien van de miliciens op te heften.
(3) In dezelfde lijn lag een amendement van de heeren Hugenholtz, Helsdingen, Melchers en Schaper, die voorstelden, de woorden ren de belanghebbende ten minste tien jaren werkelijken dienst hebbe" te doen vervallen. Wat de heer Staalman voor de miliciens wilde verkrijgen, stelde het amendement van de heeren Hugenholtz, c.s. voor allen in het vooruitzicht. Het amendement werd met 66 tegen 7 stemmen afgestemd.
(4) Vergel. Bevorderingswet voor de landmacht art. 39, 2r.



5°. na een tverkelijken dienst van ten minste vijftien jaren (1), wanneer de militair ontslagen is ter zake van :
a. onbekwaamheid of ongeschiktheid om in den verkregen rang of stand in eenige betrekking bij de landmacht te dienen (2) (3);
b. het eindigen van een dienstverband, voor zoover de vernieuwing daarvan met machtiging van Onzen Minister van Oorlog (4) is geweigerd,
(1) Een amendement van de heeren Huuenholtz, Helsdingen, Melchers en Schaper de woorden: „na een werkelijken dienst van ten minste vijftien jaren'' te doen vervallen, is met 68 tegen 6 stemmen verworpen. Vergel. hiervóór aant. (3) op blz. 7.
(2) Vergel. Bevorderingswet voor de landmacht art. 39, 20. d.
(3) Aangezien de militair vóór de benoeming in, of bevordering tot den rang of stand geschikt moet zijn — anders kan hjj daarin niet worden benoemd of daartoe bevorderd — moet de hierbedoelde ongeschiktheid gedurende den tijd, welke in den rang of stand wordt doorgebracht, zijn ontstaan, b.v. langzamerhand ontstaande besluiteloosheid en zwaartillendheid, gemis aan voortvarendheid, te ver gedreven meegaandheid of karakterzwakte.
(4) „met machtiging van Onzen Minister van Oorlog" is ingevoegd op voorstel van de heeren Verheij, Idexburg en Dcymaer van Twist, ten



mits niet wegens wangedrag, onzedelijkheid of verregaande nalatigheid in de vervulling der dienstplichten;
6°. na een werkelijken dienst van ten minste twintig jaren voor een officier en van ten minste vijftien jaren voor een onderofficier met den rang van sergeant (wachtmeester) of een hoogeren rang, wanneer de belanghebbende op zijn verzoek uit den dienst wordt ontslagen onder de verplichting, na dat ontslag nog, op den voet van het bepaalde bij de wet op de reserve voor de landmacht, in den laatstelijk door hem bekleeden rang of in een hoogeren te Onzer beschikking te blijven tot hij, wanneer hij officier is, den leeftijd van 55 of, wanneer hij onderofficier is, dien van 50 jaren zal hebben bereikt (1).
einde te voorkomen, dat de weigering die van zooveel invloed kan zijn voor het pensioen van de subjectieve inzichten der verschillende korpskommandanten zou afhankelijk worden gemaakt, waardoor de bepaling eene ongelijkmatige toepassing zoude erlangen.
(1) De bepaling is geschreven voor elk wapen en elk dienstvak, doch blijkens de memorie van antwoord ligt het in het voornemen der regeering haar alleen bij de artillerie en de infanterie toepassing te geven.



De vaststelling van den bij deze wet bedoelden icerkelijken dienst geschiedt niet inachtneming van liet bepaalde bij de artikelen 11 en 12 en bij artikel 13, sub 1°. Het bepaalde sub 2°., 4°. en ;>°. van laatstgemeld artikel is daarbij niet toepasselijk.
Artikel
Onder langdurigen dienst, bedoeld onder 1°. van artikel 2. wordt verstaan:
1°. voor officieren, met uitzondering van de officieren van gezondheid, militaire apothekers en paardenartsen: veertigjarige dienst;
2°. voor officieren van gezondheid, militaire apothekers en paardenartsen, alsmede voor alle onderofficieren en minderen: dertigjarige dienst.
Het recht op pensioen ter zake van langdurigen dienst wordt geacht niet te bestaan, ingeval ontslag is verleend op eigen verzoek:
a. aan een oflicier, vóór het bereiken van den leeftijd van vijf en vijftig jaren:
b. aan een onderofficier met den rang van sergeant (wachtmeester) of hoogeren rang.
ingeval ontslag is verleend op eigen verzoek:



vóór het bereiken van den leeftijd van vijftig jaren;
c. aan een korporaal of mindere, vóór het bereiken van den leeftijd van vijf en veertig jaren (1).
Artikel 4.
Recht op tijdelijk pensioen bestaat:
a. bij minder dan tien, doch ten minste vijf jaren werkelijken dienst, ingeval van ontslag uit den dienst om redenen als vermeld in artikelen 2, sub 3°. en 4°. (2);
(1) De regeering heeft dus de bevoegdheid militairen met recht op pensioen te ontslaan na veertigjarigen of dertigjarigen dienst, onverschillig hun ouderdom. Zal het ontslag verleend worden op eigen verzoek van den militair, dan moet deze, behalve op veertigjarigen of dertigjarigen dienst, daarenboven op een ouderdom van vijfenvijftig, vijftig of vijfenveertig jaren kunnen wijzen, indien hij op pensioen aanspraak wil maken.
(2) Het regeeringsontwerp maakte in dit lid en het volgend lid van dit artikel onderscheid tusschen officieren eenerzijds, en onderofficieren en minderen aan de andere zijde. De eersten zouden, bij een diensttijd van minder dan tien (vijftien) jaren werkelijken dienst, onverschillig hoelang zij in dienst waren geweest, aanspraak hebben erlangd op tijdelijk



b. bij minder dan vijftien, doch ten minste vijf jaren werkelijken dienst, ingeval van ontslag uit den dienst om redenen, als bedoeld in artikel 2, sub 5° (1).
pensioen; de laatsten zouden alleen recht hebben gekregen op pensioen voorzooverre zij ten minste vijf jaren werkelijken dienst hadden vervuld. Teneinde deze ongelijkheid op te hellen, stelden de heeren Brummelkamp en Staalman voor, den eisch van vijfjarigen dienst ook voor onderofficieren en minderen te laten vervallen. Maar de regeering maakte tegen dit amendement ernstig bezwaar. De commissie van rapporteurs deed daarop eene oplossing aan de hand. De gelijkheid van rechten die men voor officieren, onderofficieren en minderen verlangde kon natuurlijk evenzeer verkregen worden door den eisch van vijf dienstjaren voor officieren in te voeren, als door die bepaling voor de onderofficieren en minderen te schrappen. Had de regeering bezwaar den tweeden weg te bewandelen, zij ging, zij het noode, op den eersten mee en nam liet amendement van de commissie van rapporteurs over. Het artikel, waarvan de redactie bij tweede lezing nog is vereenvoudigd, luidt nu dus algemeen.
(1) De heeren Verhey, Idenburg en Duymaer vak Twist waagden het, bij dit artikel nog eens de dienstplichtigen, voor welken de heer Staalman bij artikel 2, 3" (vergel. blz. 7 aant. 2) een mislukte poging deed, een hart onder den riem te steken.



Het tijdelijk pensioen wordt voor niet korter dan één jaar en voor niet langer dan vijf jaren toegekend.
Is het voor korteren termijn dan vijfjaren toegekend, dan kan het, ingeval de belanghebbende geheel of ten deele buiten staat wordt bevonden om in zijn levensonderhoud te voorzien, opnieuw eens of meermalen worden verleend, met dien verstande, dat liet in geen geval kan worden genoten o\ ei een langeren dan den gemelden termijn van \ijt jaren, eventueel den tijd van schorsing ingevolge artikel 47 daaronder begrepen.
Artikel 5.
Geen pensioen ter zake van verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebreken wordt
Zij stelden een amendement voor, een recht op tijdelijk pensioen te scheppen voor den dienstplichtige die minder dan tien jaren en ten minste twee maanden dienst heeft in geval van ontslag uit den dienst, wegens een der redenen, vermeld in art. 2, 3°, mits de oorzaak van de ongeschiktheid zij ontstaan tijdens de dienstplichtige werkelijk onder de wapenen was. Het amendement werd echter met 47 tegen 26 stemmen verworpen.



verleend, gewijzigd ot verhoogd zonder dat over het ontstaan, den aard en de gevolgen van de verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebreken, welke recht geven op pensioen, een militair geneeskundig onderzoek heeft plaats gehad, naar regelen te stellen bij algemeen en maatregel van bestuur (1).
(1) Het artikel werd in het regeeringsontwerp gelezen :
.,De oorzaak, de aard en de gevolgen van de verwonding, verminking en ziels- of lichaamsgebreken, welke recht geven op pensioen, alsmede op verhooging of wijziging van pensioen, moeten bij militair geneeskundig onderzoek zijn erkend, naar regelen te stellen bij algemeenen maatregel van bestuur."
Tegen deze redactie werden van alle kanten bedenkingen in het midden gebracht. Men meende, dat de bepaling, dat oorzaak, aard en gevolgen van de verwonding, enz. bij militair geneeskundig onderzoek moesten worden erkend, te veel wees op een uitspraak der geneeskundige commissie, terwijl men slechts wilde gedacht hebben aan een advies. Evenwel, ook over den omvang van dat advies was verschil van gevoelen. De heer Fokker, die alleen het oog had op een zuiver medisch advies, meende dat aard en ontstaan der verwondingen, enz. ter onderzoeking zouden moeten worden verwezen naar de geneeskundige commissie : de oorzaken uit een medisch oogpunt beschouwd, en de vraag of het geconstateerd gebrek ongeschikt maakt tot de waarneming van den mili-



tairen dienst. Of er recht is op pensioen, het oorzakelijk verband tussclien de gevorderde diensten en de ongeschiktheid, het juridisch oordeel dus, de wettelijke gevolgen van de ongeschiktheid, zouden niet in het medisch advies worden betrokken. De meening van den heer Fokker, in een amendement belichaamd, heeft aanmerkelijken invloed gehad op de redactie van het artikel zooals dit ten slotte is aangenomen.
Ook was bij de redactie van de regeering niet duidelijk, welk het verband zou zijn tusschen het advies van den militairen pensioenraad met het geneeskundig rapport, waarover in dit artikel wordt gesproken.
Aan het einde van de bij uitstek onduidelijke discussiën, die nog bemoeilijkt werden door allerhande amendementen en sub-amendementen, en waarbij niets onwaarschijnlijker lijkt, dan dat de verschillende sprekers elkaar hebben begrepen, stelde de commissie van rapporteurs bij amendement de redactie voor, zooals die, behoudens geringe wijziging bij de tweede lezing van het ontwerp aangebracht, thans in de wet gelezen wordt. De regeering nam dit voorstel — waarvan het vaderschap eigenlijk aan den heer de Savornin Lohman toekomt — over, en de heer Fokker, die in de nieuwe redactie welke in belangrjjke punten naar zijn voorstel toekwam niet meer zooveel bezwaar zag als in het oorspronkelijk voorgestelde, trok zijn amendement weer in.
Met dat al is niet zeer duidelijk geworden, welke beteekenis aan het artikel is te hechten. De meest aannemelijke verklaring schijnt, dat de militaire geneeskundige commissie een zuiver geneeskundig advies zal uitbrengen. De commissie zal hebben te
Wet van 0 Juni 1902 •*



Dit militair geneeskundig onderzoek wordt eenmaal herhaald op last of met machtiging van Onzen Minister van Oorlog of op verzoek van den belanghebbende (1).
adviseeren over het ontstaan en den aard van de verwonding, enz., en over het medisch gevolg daarvan, de al of niet ongeschiktheid voor den dienst. Voor zooveel noodig zal zij zich daarbij echter moeten laten voorlichten door niet-geneeskundigen b.v. den korpskommandant, of andere militaire of burgerlijke personen.
Maar het advies blijft een bloot feitelijk adviesOf die feitelijke omstandigheden recht geven op pensioen, en zoo ja, van welk bedrag — met name b.v. of de ongeschiktheid geacht moet worden te zijn ontstaan ten gevolge van bevolen of gevorderde diensten enz., de oorzaak dus der ongeschiktheid — de conclusiën uit de feiten, de wettelijke gevolgen, daarover zal de pensioenraad zijn licht moeten doen schijnen.
(1) In het regeeringsontwerp werd niet van eene herhaling van het geneeskundig onderzoek gewaagd. De regeering wilde dit punt ter regeling aan den algemeenen maatregel van bestuur, in het eerste lid van dit artikel genoemd, overlaten. De heeren Yerheij, Idexbcrg en Düymaer vax Twist stelden daarop een amendement voor, tot toevoeging van een tweede lid aan het artikel, waarbij het recht van beroep werd erkend.



Artikel (J (1).
Het recht op pensioen gaat verloren:
a. door ontslag op eigen aanvrage, wanneer deze niet is gegrond op het bepaalde bij artikel 2 (2);
b. voor een officier, door niet-eervol ontslag uit den dienst (3);
c. voor een onderofficier of mindere, in geval van ontslag wegens wangedrag, onzedelijkheid of verregaande nalatigheid in de vervulling der dienstplichten;
d. door verwijdering uit den dienst tijdens de militair aan de strengere krijgstucht onderworpen is;
e. door veroordeeling tot gevangenisstraf of militaire detentie, indien verwijdering uit den
Aangezien het van de commissie van rapporteurs overgenomen amendement (vergel. aant. (1) op blz. 14) reeds een voorschrift bevatte (ons tweede lid), in den geest als da lieeren Verheij o. s. verlangden, kon hun amendement ten slotte worden ingetrokken.
(1) Vergel. art. S der burgerlijke pensioenwet.
(2) Vergel. art. 3 lid 2.
(3) Vergel. artt. 42 vlgg. Bevorderingswet voor de landmacht.



dienst daarvan het gevolg is (1), of wel door gelijke veroordeeling nit het ontslag van den militair wegens een misdrijf, vóór het ontslag begaan, indien uit den aard der zaak verwijdering uit den dienst daarvan het gevolg zou geweest zijn ;
ƒ. door een rechterlijk gewijsde ter zake van desertie, indien verwijdering uit den dienst daarvan het gevolg is (2).
Artikel 7.
Overgang uit den dienst bij de landmacht in een anderen Rijksdienst heeft ten gevolge, dat de betrokkene geen recht meer kan doen gelden op toekenning van pensioen ten laste
(1) Yolgens eene verklaring, door den minister van oorlog bij de discussiën over lid f afgelegd, is bij „verwjjdering uit den dienst" niet alleen aan een rechterlijk vonnis te denken. Het rechterlijk gewijsde, de veroordeeling tot gevangenisstraf, kunnen grond geven tot verwijdering uit den dienst door de administratieve macht. „Wij hebben hier", sprak de minister, „hetzelfde geval als met een officier, die voor een raad van onderzoek gebracht en uit den dienst verwijderd wordt." Het schijnt evenwel twijfelachtig, of dit zoo mag worden aangenomen.
(2) Zie ook nog het derde lid van art. 10.



van het Departement van Oorlog (1), volgens deze wet.
Artikel 8.
Behoudens het bepaalde bij de artikelen 27 en 28 neemt het pensioen aanvang met den dag van het ontslag uit den dienst.
Een tijdelijk opnieuw toe te kennen pensioen gaat in met den dag. volgende op dien, waarop het vorige heeft opgehouden.
Artikel i).
Do militair, die bij de landmacht is in dienst getreden terwijl hij in het genot was van pensioen ter zake van vorigen militairen dienst bij zee- of landmacht, wordt Dij ontslag opnieuw gepensionneerd, tenzij hij het recht op pensioen mocht hebben verloren.
Het pensioen wordt alsdan geregeld naar zijn geheelen diensttijd met inachtneming overigens van de bepalingen dezer wet.
In geen geval zal het latere pensioen min-
(1) Verkregen rechten op pensioen gaan niet verloren; het artikel geeft slechts een administratieve regeling. De betrokkene moet verkregen rechten op pensioen doen gelden bij het departement, -waaronder de rijksdienst valt, in welken liij is overgaan.



der mogen bedragen dan liet vroeger toegekende.
Artikel 10.
Militairen der landmacht, die hun recht op pensioen volgens deze wet wenschen te doen gelden moeten eene aan Ons gerichte aanvrage om pensioen inzenden aan het Departement van Oorlog.
Wij behouden Ons voor, den militair pensioen te verleenen, ook zonder dat door hem eene aanvrage werd ingezonden.
Het recht op pensioen is verbeurd, wanneer de belanghebbende het niet heeft doen gelden binnen vijf jaren na ontslag uit den dienst.
Om opnieuw voor toekenning van tijdelijk pensioen in aanmerking te komen moet de belanghebbende eene aan Ons gerichte aanvrage aan het Departement van Oorlog inzenden binnen zes maanden na het einde van den termijn, waarvoor pensioen werd verleend. Door liet niet tijdig inzenden van de aanvrage gaat de aanspraak op het verder genot van tijdelijk pensioen verloren, tenzij door Ons termen worden gevonden om van deze bepaling af te wijken.



§ 2. Van den diensttijd.
Artikel 11 (I).
Als diensttijd komt in aanmerking de tijd vóór en na de invoering dezer wet doorgebracht :
a- in militaire betrekkingen bij de landmacht (2);
b. in militaire betrekkingen bij de zeemacht ;
c. in burgerlijke 'betrekkingen, in die bij het loodswezen en als mindere geëmployeerde, werkman of bediende, op daggeld werkzaam bij inrichtingen van 's Rijks zee- en landmacht en bij het Koloniaal Etablissement te Amsterdam;
d. in militaire en burgerlijke betrekkingen in 's Rijks overzeesche bezittingen en koloniën en in die, welke hier te lande ten laste van de koloniale geldmiddelen zijn ot zullen worden ingesteld;
mits de diensten, in die betrekkingen be-
(1) Vergel. art. 9 der burgerlijke pensioenwet.
(2) Zie ook art. 21.



wezen, naar de daarvoor geldende regelen, aanspraak geven op pensioen of gagement en niet reeds met pensioen of gagement zijn vergolden.
Artikel 12.
Als diensttijd bij de landmacht komt ook in aanmerking :
a. dienst bij de mobiele schutterijen (1);
b. de tijd van krijgsgevangenschap;
c. de tijd, gedurende welken een officier zich met Onze vergunning in vreemden krijgsdienst heeft bevonden (2).
Artikel 13.
Voor vaststelling van den bij de landmacht voor pensioen geldigen diensttijd wordt liet navolgende in acht genomen:
(1> Zoolang de schutterijen nog bestaan, moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid eener mobiliseering.
(2) Vergel. artt. 18, 20 en 40, lid 2 der Bevorderingswet voor de landmacht. Hoewel deze officier tijdelijk is ontslagen, tellen de jaren in vreemden krijgsdienst doorgebracht mede voor pensioen.



1°. Niet in aanmerking komt:
a. diensttijd, voorafgaande aan het tijdstip waarop liet zestiende levensjaar is vervuld;
b. de tijd, gedurende welken een officier op nonactiveit is geweest krachtens het bepaalde bij 6°. van artikel 70 der Bevorderingswet voor de landmacht;
c. de tijd, in reserve of in het genot van groot verlof doorgebracht, voor zoover gedurende dien tijd geen dienst bewezen is, als bij artikel 11 bedoeld;
d. de tijd, gedurende welken de militair voor langer dan een jaar met gewoon verlof is geweest, tenzij dit verlof verleend werd tot liet verkrijgen van herstel van wonden, ziekten, ziels- of lichaamsgebreken, in den strijd dan wel li ij of door het verrichten van militaire diensten ontstaan (1) ;
e. de tijd, gedurende welken de militair aan de strengere krijgstucht onderworpen is geweest;
ƒ. de tijd, gedurende welken de militair,
(1) Vergel. het voorlaatste lid van art. 9 der burgerlijke pensioenwet.
A



die tot gevangenisstraf, hechtenis of detentie werd veroordeeld, in verzekerde bewaring is geweest, uitgezonderd de duur van het voorloopig arrest, indien dit bij de veroordeeling niet in mindering is gebracht van de opgelegde straf (1);
'.)■ de militaire diensttijd, voorafgegaan aan een rechterlijk gewijsde ter zake van desertie, tenzij er, na nauwkeurig onderzoek omtrent de omstandigheden, waaronder de desertie plaats had, door Ons termen zijn gevonden om het hier bepaalde niet te doen toepassen.
2°. Dubbel wordt geteld:
a. de tijd van verblijf in actieven dienst in 's Rijks overzeesche bezittingen en koloniën ;
b. de tijd van verblijf in actieven dienst
(1) In het ontwerp stond: „de tijd, gedurende welken de militair, die tot gevangenisstraf, hechtenis of detentie werd veroordeeld, in verzekerde bewaring is geweest, het voorloopiy arrest hieronder begrepen." Xadat de heer Schaper op de onbillijkheid had gewezen, waartoe de laatste woorden zouden kunnen aanleiding geven, nam de regeering een door dien afgevaardigde met de lieeren Helsdingen en Hugexholtz voorgesteld amendement, waarin juist het tegendeel werd bepaald, over.



tusschen de keerkringen buiten 's Rijks overzeesche bezittingen en koloniën ;
c. de tijd der heen- en der terugreis van militairen, uitgezonden tot liet verrichten van diensten als onder a en b bedoeld, indien die diensten langer dan een half jaar hebben geduurd.
3n. Het dubbel-tellen van diensttijd wordt niet toegelaten, waar het geldt diensttijd, bedoeld in artikel 12, sub b en c.
4°. Voor officieren van gezondheid, militaire apothekers en paardenartsen, alsmede voor militairen beneden den rang van officier, wordt de diensttijd, doorgebracht in betrekkingen, bedoeld onder c van artikel 11, en in burgerlijke betrekkingen, bedoeld onder cl van dat artikel, voor drie vierden berekend (1).
(1) Omdat officieren van den geneeskundigen dienst, militaire apothekers, paardenartsen en onderofficieren en minderen recht hebben op het volle pensioen na 30 dienstjaren en in verband daarmede voor hen een pensioen naar gelang van dienstjaren geregeld wordt naar een dertigste van het volle bedrag per jaar, moeten deze dienstjaren gerekend worden gelijk te zijn aan 40 dienstjaren in burgerlijken dienst. Immers een burgerlijk ambtenaar evenals de mindere geëm-



5°. Indien het eindcijfer van den diensttijd een gedeelte van eene maand oplevert, wordt daarvoor eene geheele maand gesteld.
Artikel 14.
Wanneer de troepen der landmacht op voet van oorlog zijn geweest en aan krijgsverrichtingen hebben deelgenomen, mits niet in 's Rijks overzeesche bezittingen en koloniën of tusschen de keerkringen buiten die bezittingen en koloniën, wordt door Ons na afloop van die krijgsverrichtingen bepaald, of en voor welk tijdsverloop de diensttijd van den tot die troepen behoord hebbenden militair voor het pensioen dubbel zal worden geteld.
Dubbel-tellen van diensttijd krachtens dit artikel vervalt voor elk tijdsverloop, waarop
ployeerde op daggeld, werkzaam bij de inrichtingen van 's rijks zee- en landmacht, verkrijgen eerst na 40 dienstjaren recht op vol pensioen. Voor de berekening van het militair pensioen komt daarom de diensttijd, doorgebracht in betrekkingen, genoemd onder c van artikel 11 (alle burgerlijke betrekkingen), en die doorgebracht in betrekkingen, genoemd onder d van dat artikel voorzoover zij burgerlijke betrekkingen zijn, voor riet meer dan inde verhouding van 30 tot 40 = */t in aanmerking.



het bepaalde bij [artikel 13, sub 2°., toepasselijk mocht zijn (1).
§ 3. Van het pensioensbedrag.
Artikel 15.
Het volle pensioensbedrag, zonder verhooging om bijzondere redenen, is voor eiken rang of stand (2) aangegeven op den bij deze wet gevoegden staat.
De sommen, op dezen staat gebracht, dienen ook tot maatstaf van berekening voor niet in dien staat genoemde betrekkingen bij de landmacht, waaraan door Ons bij besluit een militaire rang of stand dan wel gelijkstelling met zoodanigen rang of stand is verbonden (3).
(1) Dienst tusschen de keerkringen telt reeds, krachtens art. 13, 2°., dubbel. Drie-dubbel tellen is dus buitengesloten.
(2) Voor eiken rang of stand is één pensioensbedrag vastgesteld, onverschillig de plaats die de gepensionneerde in de ranglijst had.
(3) De bedoeling van dit lid is niet, aan personen die niet in werkelijkheid tot de militairen moeten worden gerekend, militair pensioen toe te kennen. Er zijn echter verschillende militaire betrekkingen, die aangeduid worden met eene benaming waaruit niet met zekerheid is op te maken welke rang daaraan



Artikel 1(».
1 )e regeling van het pensioen geschiedt naar den rang of stand, laatstelijk door den betrokkene bekleed:
a. indien hij den rang heeft bekleed gedurende de laatste twee jaren werkelijken dienst;
b. in de gevallen, vermeld onder 2° van artikel 2;
c. indien hij, officier zijnde, als zoodanig geen twee jaren werkelijken dienst telt en niet werd bevorderd;
(J. indien hij, militair beneden den rang van officier zijnde, in zijne betrekking laatstelijk den laagsten rang of stand bekleedde;
e. ingeval een gedegradeerde den dienst verlaat binnen twee jaren na het tijdstip van ingang der degradatie.
In andere gevallen wordt het pensioen geregeld naar den onmiddellijk voorafgaanden lageren rang of stand.
verbonden is. Voor dergelijke betrekkingen wordt bij kon. besl. een militaire rang vastgesteld.



Titulaire rangen komen voor cle pensioenberekening niet in aanmerking.
Artikel 17.
Het volle pensioensbedrag wordt toegekend ter zake van langdurigen dienst, vermeld sub 1°. van artikel 2 en nader omschreven in artikel 3.
Artikel ls.
In de gevallen, vermeld sub 2°. van artikel 2, wordt toegekend (1):
a. indien de bekomen verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebreken den betrokkene voor altijd buiten staat stellen om in zijn levensonderhoud te voorzien: het volle pensioensbedrag ;
(1) Gebreken „in en door den dienst:' geven altijd aanspraak op voortdurend pensioen; liet bedrag is afhankelijk van het vermogen al of niet in eigen levensonderhoud te voorzien. Voorloopig in lid c, men houde dit wel in het oog, ziet alleen op het pensioensbedrag, niet op het pensioen. Het pensioen is voortdurend ; het pensioensbedrag is voorloopig het volle pensioen, totdat dit voorgoed het volle zal zijn geworden of voorgoed drie vierde. Dit hangt dan weer af van de capaciteit van den gepensionneerde, in zijn levensonderhoud te voorzien.



b. indien zij hem niet buiten staat stellen om in zijn levensonderhoud te voorzien: drie vierde gedeelten van het volle pensioensbedrag of zooveel meer als hem naar eene berekening in evenredigheid van zijne dienstjaren op den voet van het bepaalde bij de artikelen 19 en 20 zou toekomen (1);
c. indien zij hem tijdelijk buiten staat stellen om in zijn levensonderhoud te voorzien: voorloopig het volle pensioensbedrag, tenzij hij het voor pensioen ter zake van langdurigen dienst gevorderde aantal dienstjaren mocht hebben bereikt, in welk geval hem het pensioen al dadelijk op den voet van het bepaalde sub a zal worden toegekend.
Het voorloopig te verleenen pensioensbedrag wordt aanvankelijk toegekend voor een jaar en zal daarna, zoolang de belanghebbende nog niet verkeert in een der gevallen, sub a en h vermeld, bij herhaling, doch niet meer
(1) De gepensionneerde moet uit verwonding enz. geen schade lijden. Heeft hij wegens zijne dienstjaren recht op hooger pensioen dan 3/4 van het volle bedrag,
dan wordt hij volgens dien maatstaf gepension-
neerd.



dan vier malen, voor gelijken tijd worden toegestaan.
Na verloop van vijfjaren wordt het pensioen niet weder voorloopig verleend. De betrokkene wordt alsdan geacht te verkeeren in het geval onder a, tenzij blijke dat het geval onder b aanwezig is.
Artikel 1».
In de gevallen, vermeld onder 3°., 4°., 5°. en 6°. van artikel 2, wordt het pensioen berekend naar het aantal dienstjaren, op de wijze als omschreven in artikel 20.
Artikel 20.
Indien het pensioensbedrag ingevolge artikel 19 moet worden geregeld naar den diensttijd, wordt voor elk dienstjaar toegekend:
a. aan de onder 1°. van artikel 3 vermelde officieren, een veertigste gedeelte van het volle bedrag, bij artikel 15 bedoeld;
b. aan de officieren en militairen beneden dien rang, onder 2°. van artikel 3 vermeld, een dertigste gedeelte van dat volle bedrag.
Bij deze regeling wordt echter in geen geval
A
Wet vas 9 3 rai 1'J0'2 4



minder dan de helft van het volle bedrag toegekend (1).
Artikel 21.
Het volgens de regelen dezer wet toe te kennen pensioen wordt voor officieren, die tevens als hoofd van een Departement van Algemeen Bestuur zijn werkzaam geweest, vermeerderd met het bedrag van het pensioen, waarop zij bij het nederleggen van genoemde betrekking, ter zake van in die betrekking bewezen diensten, volgens de ten deze toepasselijke wet tot regeling van de pensioenen der burgerlijke ambtenaren aanspraak hadden verkregen, met dien verstande, dat de tijd, in die betrekking doorgebracht, niet geldt als militaire diensttijd en dat het pensioen voor de gezamenlijke diensten de som van vier <luizend gulden niet kan overschrijden, tenzij de overschrijding voortspruit uit het bepaalde bij de artikelen 22, 23 en 25 dezer wet.
(1) Eventueele verhoogingen blijven hierbij buiten aanmerking; het pensioensbedrag zonder de verhoogingen zal nooit minder dan de helft van het volle bedrag mogen zijn.



Artikel 22.
Het volle pensioensbedrag, bij artikel 15 bedoeld, wordt met een vierde gedeelte vermeerderd, wanneer de verwonding, verminking en ziels- of lichaamsgebreken, bij artikel 2 onder 2°. bedoeld, het verlies of het geheel en onherstelbaar gemis (1) van het gebruik van een der ledematen ten gevolge hebben gehad of een toestand hebben doen ontstaan, met zoodanig verlies of gemis gelijk te stellen.
Hebben omstandigheden als bij het vorig lid bedoeld, het verlies of het geheel en onherstelbaar gemis van het gebruik van twee of meer ledematen, dan wel het geheel en onherstelbaar gemis van het gezichtsvermogen in beide oogen of onherstelbare krankzinnigheid ten gevolge gehad, of hebben zij een toestand doen ontstaan, met zoodanig verlies of gemis dan wel met onherstelbare krankzinnigheid gelijk te stellen, dan wordt het volle pensioensbedrag vermeerderd met de helft.
Onder „ledematen" wordt hier verstaan:
(1) Tijdelijk gemis geeft geen reeht op tijdelijke verhooging.



handen en voeten, onverschillig of met het verlies of gemis van het gebruik daarvan ook dat van armen en beenen gepaard gaat.
Artikel
De militair, die niettegenstaande het verlies of het onherstelbaar gemis van het gebruik van een of meer ledematen, ontstaan op de wijze bij artikel 2, onder 2°. bedoeld, blijft voortdienen, ontvangt wanneer hij later volgens deze wet wordt gepensionneerd, boven het bedrag waarop hij alsdan recht heeft, eene verhooging ten bedrage van een vierde gedeelte of van de helft van het volle pensioensbedrag, bij deze wet vastgesteld voor den rang of stand, door hem bekleed tijdens hij de verwonding, verminking of gebreken heeft bekomen, door welke gemeld verlies of gemis is veroorzaakt.
Artikel
De officier beneden den rang van hoofdofficier, alsmede de onderofficier of korporaal, die in den rang, naar welken zijn pensioen moet worden berekend, een werkelijken dienst



van zes jaren telt (1), erlangt boven het pensioen, waarop hij volgens vorige artikelen, met uitzondering van de artikelen 22 en 28, recht heeft, eene verhooging van een tiende gedeelte van dat pensioen.
(1) „in den rang, naar welken zijn pensioen moet worden berekend, een werkelijken dienst van zes jaren telt" De strekking is, een militair, wanneer hij bij het verlaten van den dienst een zekeren tijd in een bepaalden rang of graad heeft gediend zon deibevordering te hebben kunnen maken, niet te zeer te doen achterstaan bij hen, die ongeveer met gelijk aantal dienstjaren in den lioogeren rang of graad worden gepensionneerd. Daartegenover stelde de heer Staalman het volgende amendement: „De officier beneden den rang van hoofdofficier, alsmede de onderofficier of korporaal, erlangt boven het pensioen, waarop hij volgens vorige artikelen, met uitzondering van de artt. 22 en 23, recht heeft, voor den hoogsten rang, in welken hij zes jaren werkelijken dienst heeft volbracht, een verhooging van een tiende gedeelte van het pensioen (d. i. het volle pensioen), verbonden aan den hoogsten rang waarin die verhooging is verdiend.''' Daarbij was het dus onverschillig, of de militair in den rang waarin hij gepensionneerd werd zes jaren dienst had. Het eenige waarop het aankomen zou, was, dat de militair in eenigen rang zes dienstjaren kon aanwijzen. Het amendement, door de regeering bestreden, werd met 49 tegen 22 stemmen verworpen.



Voor elk jaar werkelijken dienst, dat hij langer denzelfden rang heeft bekleed, wordt het pensioen nog met een zestigste deel verhoogd, met dien verstande, dat de geheele verhooging over niet meer dan tivaalf jaren verleend en derhalve tot geen hooger bedrag dan een vijfde gedeelte van het pensioen (1) wordt vastgesteld.
Ingeval hij bij zijne pensionneering een hoogeren rang bekleedt dan dien, waarnaar het pensioen moet worden geregeld, wordt de tijd van werkelijken dienst, door hem in dien rang doorgebracht, gerekend bij de jaren, welke krachtens dit artikel recht geven op verhooging van het pensioen.
Zou hij bij toepassing van dit artikel recht op hooger pensioen hebben gehad, indien hij in den laatstelijk door hem bekleeden minderen rang ware blijven voortdienen, dan zal hem dat hoogere pensioen worden toegekend.
De berekening geschiedt bij volle jaren. Levert het eindcijfer een gedeelte van een jaar op, dan wordt dit gedeelte verwaarloosd (2).
(1) D. i. het verdiende, niet het stand-pensioen.
(2) De heer Staalman stelde voor, alleen een



Dit artikel is ook van toepassing wanneer het pensioen van een hoofdoiïicier moet geregeld worden naar den maatstaf, vastgesteld voor een officier beneden dien rang(l).
Artikel 25.
Het volgens de vorige artikelen berekend pensioensbedrag wordt verhoogd voor elk jaar verblijf in militairen dienst, als bedoeld bij het bepaalde onder 2°. van artikel 13:
voor officieren met vijf en zeventig gulden;
voor opzichters en hoofdopzichters van fortificatiën met acht en twintig gulden;
voor de overige onderofficieren boven den rang van korporaal met een en twintig gulden, voor korporaals en militairen beneden dien rang met twaalf gulden vijftig cent (2) (3).
gedeelte van een jaar dat kleiner was dan een lialf jaar te verwaarloozen; daarentegen als het eindcijfer de helft of een grooter gedeelte van een jaar opleverde een vol jaar in rekening te brengen. Het amendement werd echter met 30 tegen 22 stemmen verworpen.
(1) Vergel. art. 16a.
(2) De Indische bijslag was in het regeeringsontwerp voorgesteld op vijfenzeventig gulden voor officieren, vijfentwintig voor opzichters en hoofd-



ïïij de berekening van den duur van dit verblijf worden gedeelten van jaren bijeen-
opzickters van fortifikntiën, vijftien voor de overige onderofficieren boven den rang van korporaal en zeven gulden vijftig cent voor korporaals en minderen. Deze cijfers waren ontleend aan de wet van 3 April 1815 (Stbl. no. 33) en gebaseerd op de toenmalige verhouding van het gemiddeld pensioen van een officier met de gemiddelde pensioenen van onderofficieren, en van korporaals en minderen. Die cijfers echter, die in 1875 juist waren, gaven thans de verhouding die tot grondslag was genomen niet meer juist aan. Vandaar een amendement van de heeren Goemax Bürgesius en Vekheij, de cijfers voor onderofficieren en minderen zoodanig te verhoogen, dat zij meer met de tegenwoordige verhouding der pensioenen zouden overeenkomen. Het amendement werd met 58 tegen 19 stemmen aangenomen.
(3) De verhooging wordt toegekend naar den rang waarin de pensionneering plaats heeft. De militair die als officier wordt gepensionneerd erlangt dus vijfenzeventig gulden voor elk Indisch dienstjaar, onverschillig of hij reeds toen den rang van officier bekleedde; de onderofficier krijgt ook voor zijn Indische korporaalsjaren eenentwintig gulden.
Tegenover dit stelsel stelde de heer Staalman bij amendement een geheel ander: ,.Het volgens de vorige artikelen berekend pensioensbedrag wordt verhoogd voor elk jaar verblijf in militairen dienst als bedoeld bij het bepaalde onder 2». van artikel 13:



geteld en wordt, indien het aldus verkregen eindcijfer met de helft of een grooter gedeelte van een jaar sluit, voor dat gedeelte een
„voor de officieren bedoeld bij sub 1°. en 2o. van art. 3 met tivee veertigste gedeelten en voor onderofficieren en minderen bedoeld bij sub 2°. van art. 3 met twee dertigste gedeelten van het pensioensbedrag, vastgesteld voor den rang, dien zij tijdens dat verblijf bekleedden.
„Bij de berekening van den duur van dit verblijf in denzelfden rang worden gedeelten van jaren bijeengeteld en wordt, indien het aldus verkregen eindcijfer met de helft of een grooter gedeelte van een maand sluit, voor dat gedeelte eene gelieele maand toegekend. Voor een kleiner gedeelte wordt niets genoten. Het dubbel-tellen van den diensttijd is hierbij uitgesloten."
Volgens dit amendement had dus de Indische pensioenstoelage berekend moeten worden naar den rang of graad, waarin het verblijf tusschen de keerkringen had plaats gehad. De militair die als majoor werd gepensionneerd zou dus voor zjjne Indische luitenantsjaren luitenantstoelage hebben ontvangen, voor zijne kapiteinsjaren kapiteinstoelage, voor zijne majoorsjaren den majoorsbijslag.
Het amendement, dat, met talent door den heer Staaljian verdedigd, in de kamer veel bijval vond, werd ten slotte door de regeering voor onaannemelijk verklaard, waarop de heer Staalman, die het niet aan eene onzuivere stemming wilde prijsgeven, het weder introk.



geheel jaar toegekend. Voor een kleiner gedeelte wordt niets genoten.
Het dubbel-tellen van den diensttijd is hierbij uitgesloten.
Artikel 2.
Het tijdelijk pensioen, bedoeld in artikel 4 onder a en b wordt berekend naar het aantal dienstjaren, op de wijze als omschreven in artikel 20, eerste lid, met dien verstande:
a. dat bij minderen diensttijd dan tien jaren de berekening geschiedt alsof de belanghebbende dit aantal dienstjaren voor pensioen in rekening kon brengen (1);
b. dat ook ten aanzien van dit pensioen toepasselijk is het bepaalde bij de artikelen 24 en 25.
Artikel 27.
Ingeval ter zake van verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebreken, als bedoeld bij artikel 2, onder 2°., pensioen werd toege-
(1) Voor officieren kan het pensioen derhalve niet minder zijn dan '/»! voor onderofficieren en minderen niet minder dan '/s van het volle pensioensbedrag, zonder de verhoogingen.



kend en die verwonding, verminking of gebreken den gepensionneerde later, mits niet door eigen toedoen, in een toestand brengen, die, had hij reeds bij de pensionneering bestaan, recht zou hebben gegeven op een hooger pensioen dan verleend werd, dan wordt de belanghebbende alsnog in het genot gesteld van dat hoogere pensioen, mits de daartoe aan Ons te richten aanvrage binnen vijfjaren na het verlaten van den dienst aan het Departement van Oorlog zij ingezonden.
Die verhooging gaat in met den dag, waarop de aanvrage bij gemeld Departement werd ontvangen.
Artikel 28.
Wanneer een militair zonder toekenning van pensioen of zonder erkenning van het recht op pensioen uit den dienst is ontslagen, hoewel hij recht op pensioen kon doen gelden, of wanneer een militair, buiten het geval bij artikel 27 voorzien, recht kan doen gelden op een ander of een hooger pensioen dan hem werd verleend, wordt hij alsnog in het genot van het hem toekomend pensioen of hooger pensioen gesteld, mits de daartoe aan



Ons te richten aanvrage aan het Departement van Oorlog zij ingezonden binnen vijf jaren na het verlaten van den dienst.
Is de aanvrage ontvangen binnen een jaar na den dag van het ontslag, dan neemt het pensioen of de verhooging aanvang met dien dag. In alle andere gevallen gaat het pensioen of de verhooging in met den dag, waarop de aanvrage bij gemeld Departement werd ontvangen.
Overg angs bepaling.
Artikel •_»!).
Wanneer aan een militair, als zoodanig bij de landmacht dienende bij het in werking treden van deze wet, bij pensionneering volgens vorenstaande bepalingen een pensioen tot lager bedrag zou moeten worden toegekend, dan dat waarvoor hij volgens de bij de invoering dezer wet buiten wesking tredende pensioensbepalingen in aanmerking zou gekomen zijn, zal het pensioen hem worden toegekend tot een bedrag, als hem volgens laatstbedoelde bepalingen zou verleend zijn.



TWEEDE AFDEELING.
Van den onderstand aan officieben.
Artikel 30.
Indien een officier, op wien het bepaalde bij 3°. van artikel 39 der Bevorderingswet voor de landmacht wordt toegepast, niet in staat is om in zijn levensonderhoud te voorzien, of wanneer een officier, met toepassing van een of meer der bepalingen van artikel 42 dierzelfde wet, niet-eervol uit den dienst wordt ontslagen en er volgens het te zijnen aanzien uitgebracht advies of naar Ons gevoelen, bij de redenen tot ontslag verzachtende omstandigheden aanwezig zijn, wordt (1) hem bij het ontslag, tot levensonderhoud, een voortdurende of tijdelijke onderstand verleend.
Een voortdurende onderstand wordt toegekend wanneer de officier ten minste vijftien jaren werkelijken dienst heeft. Bij korteren diensttijd wordt een tijdelijke onderstand toegekend.
Het bedrag van den onderstand wordt naar
(1) „wordt": imperatief.



bevind van zaken bepaald, doch zal nimmer te boven gaan de helft van het pensioen, zonder verhoogingen, dat de betrokken officier zou ontvangen naar eene berekening volgens zijn laatsten rang en het aantal zijner voor pensioen geldende dienstjaren, waarbij, indien hij minder dan de helft van het getal dienstjaren telt, gevorderd om pensioen ter zake van langdurigen dienst te kunnen doen gelden, die helft als minimum zal worden aangenomen.
Tijdelijke onderstand wordt verleend voor een jaar en houdt daarna op.
DERDE AFDEELING.
Van de pensioenen der weduwen en
kindeeen.
Artikel 81.
Ten laste van den Staat wordt, onder de voorwaarden en naar de regelen bij deze wet gesteld, pensioen verleend aan de weduwen en kinderen van de bij artikel 1 bedoelde militairen der landmacht, de tijdelijke officie-



ren van gezondheid en de tijdelijke militaire apothekers daaronder begrepen (1).
Artikel 32.
Eene weduwe heeft recht op pensioen ingeval haar echtgenoot in den strijd of in en door gevorderde of bevolen dienstverrichtingen het leven heeft verloren, dan wel aan de onmiddellijke gevolgen van verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebreken als bedoeld sul) 2°. van artikel 2, binnen een jaa r na het ontstaan daarvan is overleden, mits het huwelijk niet na dat ontstaan zij voltrokken.
Van den termijn van een jaar, bij het vorige lid bedoeld, wordt alleen dan afgeweken,
(1) In de pensioenen van weduwen en weezen der tijdelijke officieren van gezondheid en der tijdelijke militaire apothekers was voorzien bij art. 34 der wet van '2 Augustus 1880 (Stbl. no. 145), waarin de bepalingen der wet van 28 Augustus 1851 (Stbl. no. 129) op die pensioenen was toepasselijk verklaard. Nu die wet van 1851 komt te vervallen zijn deze weduwen en weezen in dit artikel ondergebracht. Art. 34 der gemelde wet van 1 Augustus 1880 (Stbl. no. 145) komt dus te vervallen; zie het tweede lid van art. 54.



indien uit een met redenen omkleed getuigschrift van een geneeskundige — waarvan zoo mogelijk de inhoud door hem onder eede voor den kantonrechter zijner woonplaats zal zijn bevestigd — duidelijk blijkt, dat de dood het onmiddellijk gevolg was van een vroeger bekomen verwonding, verminking, zielsof lichaamsgebrek, als waarvan hiervoren sprake is.
De bij het vorige lid bedoelde afwijking is echter niet geoorloofd ten behoeve van weduwen van reeds uit den dienst ontslagen militairen, indien het overlijden van den echtgenoot niet plaats had binnen vijfjaren, nadat deze den dienst verliet.
Artikel 33.
Het bedrag van het weduwe-pensioen is aangewezen op den bij deze wet behoorenden staat.
Artikel 34.
Behoudens het hieronder bepaalde neemt het weduwe-pensioen aanvang met den dag, volgende op dien waarop de bezoldiging van den echtgenoot ophoudt.



Ingeval deze ter zake van in den strijd of in en door gevorderde of bevolen dienstverrichting bekomen verwonding, verminking, ziels- of lichaamsgebrek reeds in het genot van pensioen gesteld was, neemt het pensioen der weduwe aanvang met den dag, volgende op dien waarop het pensioen van haren echtgenoot heeft opgehouden.
Wanneer de tot Ons te richten aanvrage tot het bekomen van weduwe-pensioen niet binnen een jaar nadat het recht daarop is verkregen, aan het Departement van Oorlog is ingezonden, gaat het pensioen eerst in met het kwartaal, volgende op dat waarin de aanvrage is gedaan.
Wanneer de aanvrage niet binnen vijfjaren nadat op het pensioen recht is verkregen, mocht zijn ingediend, vervalt alle recht op weduwe-pensioen.
Bij hertrouwen houdt het pensioen op met den dag, waarop het huwelijk is voltrokken.
Artikel 35.
Wanneer de militair, die op een der wijzen, bij artikel 32 vermeld, het leven heeft ver-
4
Wet van 1) Juni 1902 5



loren, geene weduwe achterlaat, maar een of meer kinderen, die uit een vóór het ontstaan der bij evengemeld artikel omschreven omstandigheden voltrokken wettig huwelijk geboren zijn, of vóór dat tijdstip werden gewettigd, dan wordt aan dat kind of die kinderen, zoolang zij beneden den ouderdom van achttien jaar en ongehuwd zijn en de Staat niet op andere wijze in hun onderhoud voorziet, een pensioen verleend tot gelijk bedrag als dat, hetwelk aan de weduwe zou zijn toegekend.
Zoodra een der kinderen ophoudt gerechtigd te zijn tot pensioen, gaat zijn aandeel over op de overblijvende daarop rechthebbende kinderen.
Op het pensioen der kinderen zijn ook de bepalingen van het eerste, tweede, derde en vierde lid van artikel 34 van toepassing.
Artikel 86.
Aan de vrouw of wettige en gewettigde kinderen van een militair kan tijdelijk een pensioen worden verleend in het geval, dat haar echtgenoot of hun vader bij de uitvoe-



ring van eene gevorderde of bevolen dienstverrichting is vermist geraakt (1).
Het bedrag van dit pensioen zal gelijk zijn aan het bedrag van liet pensioen, waarop de weduwe of de kinderen bij het overlijden van haren echtgenoot of hunnen vader recht mochten hebben.
De bepalingen betreffende de overige pensioenen, bij deze afdeeling bedoeld (2), zijn ook op dit pensioen toepasselijk.
Artikel 37.
Bijaldien eene weduwe, die in het genot is van een weduwe-pensioen volgens deze wet,
(1) Dit pensioen zal genoten worden, zoolang over liet leven of den dood van den vermisten militair geene zekerheid is verkregen. Bij het verleenen van dit pensioen wordt daarom geen duur vastgesteld. Het is dus wel te onderscheiden van het tijdelijk pensioen van art. 4. Blijkt de militair te zijn overleden, dan gaat het pensioen over in een voortdurend pensioen; blijkt de militair nog te leven, dan houdt het pensioen op.
(2) „bij deze afdeeling bedoeld" Art. 4 is dus niet toepasselijk. De heer van Vees wilde dit nog uitdrukkelijk in het artikel vermelden, doch trok een desbetreffend amendement, door de regeering als overbodig bestreden, weder in.



een huwelijk aangaat, of wanneer eene weduwe gepensionneerd of op weduwe-pensioen recht hebbende, is overleden en een of meer kinderen aanwezig zijn, geboren uit een wettig huwelijk van of gewettigd door hem, die op een der wijzen, bij artikel 32 omschreven, het leven heeft verloren, wordt aan dat kind of die kinderen, onder dezelfde voorwaardelijke bepalingen en op denzelfden voet als in artikel 35 zijn vastgesteld, het daarbij bepaalde pensioen toegelegd, met ingang van den dag, waarop het weduwe-pensioen of de bezoldiging heeft opgehouden.
Artikel :$S.
Ingeval de militair, die op een van de bij artikel 32 omschreven wijzen het leven heeft verloren, behalve eene weduwe ook een of meer kinderen achterlaat, die door hem in vroeger huwelijk verwekt of vóór het aangaan van het laatste huwelijk gewettigd zijn, dan wordt het aan de weduwe toe te kennen pensioen, zoolang dat kind of die kinderen in de omstandigheden verkeeren, op grond waarvan zij krachtens de bij artikel 35 vast-



gestelde bepalingen op pensioen aanspraak hebben, op naam en ten behoeve van de weduwe voor de eene helft, en van gemeld kind of voormelde kinderen voor de wederhelft verleend.
Van den dag dat het kind of de kinderen ophouden op pensioen aanspraak te hebben, wordt de weduwe ook in genot van de tweede helft van het pensioen gesteld.
Bij overlijden van de weduwe, of wanneer zij in het huwelijk treedt, gaat de door haar genoten helft op voormeld kind of de voormelde kinderen over, voor zoover zij krachtens de bij artikel 35 vastgestelde bepalingen nog op pensioen recht hebben.
Mochten er echter een of meer kinderen aanwezig zijn, voortgesproten uit haar huwelijk met den in het eerste lid van dit artikel bedoelden militair, dan wel bij of tijdens het huwelijk gewettigd, dan gaan hare rechten op deze kinderen over.
De in het voorgaande lid bedoelde kinderen treden ook in het genot van de pensioenshelft, aan de in het eerste, tweede en derde lid van dit artikel bedoelde kinderen verleend, wanneer voor dezen dat genot ophoudt na het



hertrouwen of het overlijden van cle weduwe huns vaders.
Zoodra een der in dit artikel bedoelde kinderen ophoudt gerechtigd te zijn tot pensioen, gaat zijn aandeel over op de overblijvende daarop recht hebbende kinderen.
Artikel
Eene weduwe, na hertrouwen opnieuw weduwe geworden en, krachtens haar tweede of nader huwelijk, tot Rijkspensioen niet of tot minder bedrag gerechtigd, treedt weder in liet genot van haar vorig pensioen. De ingang daarvan wordt, behoudens het voorgeschrevene in het derde en vierde lid van artikel 84, bepaald op den dag, volgende op dien waarop haar laatste echtgenoot is gestorven of waarop later het Rijkstraktement of pensioen, waarvan hij in het genot mocht zijn geweest, heeft opgehouden.
De bepaling van het vorige lid geldt ook voor de weduwe, wier nader huwelijk op haar verzoek door echtscheiding is ontbonden. Het vorige pensioen gaat dan in met den dag, waarop de echtscheiding tot stand is gekomen.
Ingeval er een of meer kinderen uit vroeger



huwelijk, krachtens artikel 37 in het genot zijn van pensioen, wordt de weduwe niet eerder in haar vorig pensioen hersteld dan met den dag, volgende op dien waarop het pensioen, aan dat kind of die kinderen toegekend, geheel heeft opgehouden.
Artikel +0.
Bij het overlijden van een militair, wiens j huwelijk door echtscheiding ontbonden is, worden de wettige en gewettigde kinderen, met betrekking tot de aanspraak op pensioen, met ouderlooze kinderen gelijk gesteld.
Artikel 41.
Wanneer de in de derde afdeeling dezer wet bedoelde personen aanspraak op hooger pensioen mochten kunnen doen gelden dan aan hen is verleend, worden zij alsnog in het genot van dat hooger pensioen gesteld, mits de aanvrage daartoe, welke aan Ons gericht moet zijn, binnen den tijd van een jaar nadat het pensioen is aangevangen, aan het Departement van Oorlog zij ingezonden.
Die verhooging gaat in met den dag, waarop



de aanvraag bij bet Departement van Oorlog is ontvangen.
VIERDE AFDEELING.
ALGEMEENE BEPALINGEN BETREFFENDE DE PENSIOENEN' EN ONDERSTANDEN.
Artikel 42.
De pensioenen, alsmede de onderstanden, worden, op voordracht van Onzen Minister van Oorlog, door Ons toegekend.
Van de gronden, waarop het pensioen of de onderstand wordt verleend, en van de toepasselijke wetsbepalingen, wordt in Ons besluit melding gemaakt.
Van Onze besluiten wordt, voor zoover de pensioenen der officieren betreft, in de Staatscourant opgave gedaan met vermelding van naam en rang van den gepensionneerde, het bedrag van het pensioen en van de toegepaste wetsbepalingen.
Jaarlijks wordt, bij de indiening der begrooting van Staatsuitgaven, aan de StatenGeneraal eene lijst overgelegd van de sedert de indiening der vorige begrooting verleende pensioenen en onderstanden.



Die lijst bevat:
a. de namen der gepensionneerden of onderstand genietenden;
h. hun ouderdom, woonplaats en laatsten rang, stand of betrekking;
c. de gronden, waarop het pensioen of de onderstand is verleend ;
d. de artikelen dor wet, krachtens welke het pensioen of de onderstand is toegekend;
e. het bedrag van het pensioen of den onderstand.
Artikel 4».
De pensioenen, met bijberekening van de verhoogingen, alsmede de onderstanden, worden in volle guldens verleend.
Onderdeelen van een gulden komen daarbij voor een gulden in berekening.
Artikel 44.
De pensioenen en onderstanden worden, behoudens hot bepaalde bij hot volgende lid, op naam van den belanghebbende ingeschreven in het Grootboek dor pensioenen.
wei van 9 juni 1902



r
Van die inschrijving wordt een bewijs uitgereikt.
De tijdelijke pensioenen en onderstanden, alsmede de pensioenen ingevolge artikel 18 sub c voorloopig tot het volle bedrag toegekend, worden niet in gemeld Grootboek ingeschreven. De belanghebbende bekomt wegens de toekenning daarvan eene beschikking van Onzen Minister van Oorlog.
De uitbetaling van de pensioenen en onderstanden geschiedt volgens door Ons te stellen regelen (1).
Artikel 45.
Bij overlijden van den titularis wordt het
(1) De heer van de Velde stelde een amendement voor, liet laatste lid te lezen : „De uitbetaling van de pensioenen en onderstanden geschiedt bij vooruitbetaling en overigens volgens door Ons te stellen regelen." Aangezien voor het oogenblik tegen vooruitbetaling van de pensioenen administratieve bezwaren bestonden, moest de regeering het voorstel bestrijden. Na de verklaring van de regeeringstafel, dat zoo mogeljjk op vooruitbetaling der pensioenen — waartoe het laatste lid van dit artikel in ieder geval de bevoegdheid openlaat — zou worden aangestuurd, trok de heer van de Velde zijn amendement weer in.
-4



pensioen of de onderstand uitbetaald tot het einde van het kwartaal, waarin het overlijden heeft plaats gehad.
Artikel
De termijnen van een pensioen of onderstand, welke niet zijn ingevorderd binnen een jaar na den eersten dag der betaalbaarstelling, worden niet meer uitbetaald.
Is de invordering achterwege gebleven gedurende vijf achtereenvolgende jaren, dan is het pensioen of de onderstand vervallen.
Wij behouden Ons voor, de titularissen, die dit mochten verzoeken, in het genot van hun vervallen pensioen of onderstand te herstellen. Dit genot zal alsdan ingaan met het kwartaal, volgende op dat waarin het verzoek gedaan is.
Artikel 4-7.
Een gepensionneerde of onderstand genietende, die is veroordeeld tot gevangenisstraf van drie maanden, tot hechtenis van drie maanden, tot plaatsing in eene Rijkswerk- j inrichting, of tot eenige zwaardere straf, mist gedurende den tijd, dat hij zijne straf ondergaat of zich door de vlucht aan de



tenuitvoerlegging van liet vonnis onttrekt, het genot van pensioen of onderstand.
Wij behouden Ons voor, daartoe termen vindende, gedurende dien tijd over het pensioen of den onderstand van den veroordeelde ten behoeve van zijne vrouw, zijne minderjarige afstammelingen in de rechte linie of zijne bloedverwanten in de opgaande linie te beschikken.
Wij behouden Ons tevens voor, om, voor zoover van do bevoegdheid in het vorige lid bedoeld, geen gebruik is gemaakt, hem, die uit de gevangenis of Rijkswerkinrichting is ontslagen, in het genot te stellen van eene uitkeering tot een bedrag, dat de helft van het jaarlijksch bedrag van het pensioen of den onderstand niet te boven gaat.
Artikel 4H.
Het pensioen en de onderstand vervallen, wanneer de titularis:
a. naturalisatie in een vreemd land of vreemden adeldom aanneemt;
b. buiten Onze toestemming zich in vreemden krijgsdienst begeeft of een ordeteeken,



titel, rang, waardigheid of openbare bediening aanneemt, welke door eene vreemde mogendheid of regeering is verleend of opgedragen (1);
c. in het genot is van pensioen volgens artikel 2, 6°., dezer wet, en hij als reserveofficier n iet-eervol wordt ontslagen op één der gronden, genoemd bij 4°., 5°., 6°., 7°. en 8°. van artikel 18 der wet van 2 Mei 1807 (Staatsblad no. 119);
Artikel 4i>.
Met Onze toestemming kan het pensioen of de onderstand, geheel of gedeeltelijk, met militair traktement of eenige andere aan den militairen dienst verbonden belooning worden genoten.
Wanneer die toestemming niet verkregen is, houdt het pensioen of de onderstand op met den dag, voorafgaande aan dien waarop het militair traktement of de militaire belooning aanvang heeft genomen.
Bij het later ophouden van het militair
(1) Vergel. art. 38 der Bevorderingsvvet voor de landmacht.



traktement of cle militaire belooning wordt de titularis in liet genot van het pensioen of den onderstand hersteld, tenzij er termen bestaan om hem een hooger pensioen te verhenen, of hij het recht op pensioen of onderstand mocht hebben verloren.
Artikel 50.
Het pensioen en de onderstand worden in hun geheel gelijktijdig genoten met de soldij en de toelage, verbonden aan de Militaire Willemsorde en aan de benoeming tot Broeder der Orde van den Nederlandschen Leeuw.
Artikel .">1.
De pensioenen en onderstanden zijn onvervreemdbaar.
De titularis kan daarover op geenerlei wijze beschikken, ook niet door verpanding of beleening.
Indien hij last geeft om het pensioen of den onderstand voor hem te ontvangen, kan hij die lastgeving altijd herroepen.
Alle overeenkomsten, hiermede strijdig, zijn nietig.



Deze bepalingen worden op het bewijs van inschrijving van liet pensioen of den onderstand uitgedrukt.
De voorschotten, door gemeentebesturen, liefdadige of tot algemeen nut werkende instellingen, hetzij renteloos, hetzij tegen matige rente, op pensioenen of onderstanden verstrekt en tot zekerheid waarvan <le bewijzen van inschrijving in het bezit van die lichamen worden gesteld, zijn niet onder de bij deze wet verboden leeningen begrepen, mits de voorwaarden, volgens welke die voorschotten geschieden, zijn goedgekeurd door Onzen Minister van Financiën.
Indien een gepension neerde of onderstand genietende in een gesticht of eene instelling van weldadigheid, door het openbaar gezag erkend, is opgenomen of, op welke wijze ook. door zoodanige instelling of door eene burgerlijke gemeente wordt verpleegd, wordt, zoolang dit geschiedt, zi jn pensioen of onderstand uitbetaald aan het bestuur van dat gesticht, die instelling of gemeente, hetwelk zich tot dat einde in het bezit zal stellen van het bewijs van inschrijving.
Indien het bedrag van het pensioen of den



onderstand dat der verplegingskosten overtreft, wordt het verschil door het daarbij betrokken bestuur aan of ten behoeve van den gepensionneerde of onderstand genietende uitgekeerd.
Artikel 52.
Op de pensioenen en onderstanden kunnen, ten behoeve van particuliere schuldeischers, alleen kortingen worden toegestaan ter zake van gelden, verschuldigd wegens woning, kleeding en verdere noodwendige levensbehoeften, verstrekt ten behoeve van den gepensionneerde of onderstand genietende of van zijn gezin.
Voor de genoemde onderwerpen kan Onze Minister van Oorlog, onverschillig de hoegrootheid van de verschuldigde som, na een ingesteld onderzoek, in den geest der bepalingen van de wet van 24 Januari 1815 (,Staatsblad n°. 5), korting verleenen, ten hoogste tot een zesde van de pensioenen of onderstanden, meer bedragende dan honderd gulden in het jaar, en ten hoogste tot een achtste van die van honderd, gulden of daar beneden.



Indien de schuldeischer naar aanleiding van het voorschreven onderzoek naar den rechter verwezen en de schuldenaar tot liet betalen der proceskosten veroordeeld is kan de korting tevens worden verleend voorliet beloop der kosten, door den schuldeischer gemaakt.
O]) de pensioenen van kinderen kan geen korting ten behoeve van particuliere schuldeischers worden verleend.
Artikel
In buitengewone gevallen, waarin bij deze wet niet is voorzien of waaromtrent hare bepalingen geacht moeten worden geen billijken maatstaf tot vergelding van bewezen diensten op te leveren, wordt bij afzonderlijke wet voorzien.
VIJFDE AFDEELING.
Slotbepalingen.
Artikel 54.
Deze wet treedt in werking op een nader door Ons te bepalen datum (1).
(1") Bij de openbare beraadslaging in de tweede kamer over dit artikel zijn een drietal pogingen



gedaan, aan de wet eene meer of minder uitgebreide terugwerkende kracht te geven. De eerste, van de heeren Vekheij en Duymaer van TwïST, was belichaamd in een amendement, het eerste lid van
het artikel te lezen:
Deze wet treedt in werking op een nader dooi Ons te bepalen datum. Zij is alsdan ook van toepassing op die militairen, die sedert 31 December 18% zonder pensioen den dienst hebben moeten verlaten en onder art. 2, sub 3 van deze wet vallen, liet pensioen echter kan niet meer bedragen dan de helft van het volle pensioen." De datum van 31 December 1896 hield verband, luet liet begin van de strengele uitlegging der wet van 1851 bij het in werking treden van den militairen pensioenraad.
Eene tweede poging, de wet gedee telijk terugwerkende kracht te schenken, werd door den liee
van Veen gewaagd. Deze afgevaardigde wilde aan
het artikel een nieuw lid toevoegen, krachtens hetwelk de wet mede van toepassing zoude zijn „op die militairen, die na 31 December 1900 doch voor den dag op welken deze wet in werking treedt uit den dienst zijn ontslagen of wiens dienstverband niet is hernieuwd wegens ongeschiktheid voor vei dei e mi . tairen dienst .... en die, indien zij niet werden ontslagen ... op grond dezer wet recht op pensioen Sen hebben'verkregen; enz.» Dit amendement was een uitvloeisel van eene ingediende *yziging van de begrooting voor oorlog voor 1901. In de toelichting tot dat wetsontwerp, dat strekt tot verhooging van den post voor nonak lJlt^t9" traktementen, liad de regeering geschreven dat vooi het jaar 1901 was afgeweken van den regel „om die



officieren, die in het genot van non-aktiviteitstraktement zijn en wier ongeschiktheid voor verderen militairen dienst uit geneeskundige verklaringen blijkt, voor pensioenen in aanmerking te brengen". „Zulks is geschied .... omdat vele officieren op non-aktiviteit bij pensionneering volgens de bestaande bepalingen van aanmerkelijk slechter conditie zouden zijn dan wanneer de herziene bepalingen op hen van toepassing zullen zijn." Aangezien nu onderofficieren en minderen niet op nonaktiviteit kunnen worden gesteld, en dus van deze wijze van doen niet konden profiteeren, wenschte de heer van Veen door een overgangsbepaling hen van dezelfde gunsten te laten genieten. De datum 31 December 1900 in zijn amendement genoemd, hield verband met het feit, dat voor het eerst in 1901 voor de officieren van' den vroeger gevolgden regel afgeweken scheen.
Toen de regeering van geene terugwerkende kracht, hoe bescheiden ook, wilde weten en de beide amendementen voor „onaannemelijk" had verklaard, waagde ten slotte de heer van Vlijmen door eene motie te verkrijgen, wat de wet niet schenken zou. Hij wilde de kamer de wenschelijkheid laten uitspreken, „aan militairen, beneden den rang van officier, die vóór het in werking treden van deze pensioenwetten met licliaams- of zielsgebreken zonder pensioen zijn ontslagen en pensioen zouden verkrijgen volgens de bepalingen dezer wetten, indien deze terugwerkende kracht hadden, een jaarlijksche gratifioatie te verleenen, zoolang deze personen buiten staat zijn om in hun levensonderhoud te voorzien."



Behoudens het bij artikel 29 en het hieronder bepaalde, vervallen met dat tijdstip de wet van 28 Augustus 1851 {Staatsblad n°. 129), zooals die herhaaldelijk werd gewijzigd, alsmede de wet van 29 Mei 1877 (Staatsblad n°. 114) en artikel 34 der wet van 2 Augustus 1880 (Staatsblad n". 145) (1).
De gewijzigde wet van 28 Augustus 1851 (Staatsblad n°. 129) blijft echter voorloopig van kracht:
1°. ten aanzien van de tijdelijke pensioenen en onderstanden, oorspronkelijk volgens die wet verleend met dien verstande, dat van het opnieuw verleenen van pensioen of onder-
Nadat de ministers van oorlog en van marine hun voornemen hadden te kennen gegeven op ruime schaal gelden op de begrooting aan te vragen, tot het verleenen van gratificatiën aan degenen die de motie op het oog had, trok de heer van Vlijmen, verheugd over het „bizonder groot succes" dat zijne motie gehad had, haar weder in. De onaannemelijk verklaarde amendementen gingen daarop dienzelfden weg, waarop het artikel onveranderd werd goedgekeurd.
(1) Vergel. art. 31. aant. (1).



stand geen sprake zal kunnen zijn in die gevallen, waarin de aanvrage tot het opnieuw bekomen van het pensioen of den onderstand niet bij Ons is ingediend binnen één jaar na het ophouden van het pensioen ot den onderstand, laatstelijk toegekend aan hem, door of ten wiens behoeve de aanvrage geschiedt ;
2°. in de gevallen, voorzien bij de artikelen 21, 44 en 46 dier wet, ten aanzien van militairen, die vóór het in werking treden dezer wet den dienst hebben verlaten.
In verband met het bepaalde bij artikel 41, sub 4°., der wet van 9 Mei 1890 (Staatsblad n°. 78) blijft voorts de daarbij bedoelde bepaling van de artikelen 19bis en 44bis der genoemde gewijzigde wet gehandhaafd ten aanzien van burgerlijke ambtenaren, die als zoodanig vóór 1 Januari 1891 werden aangesteld.
Wij behouden Ons voor bij het uitvaardigen van den algemeenen maatregel van bestuur, bedoeld in artikel 5 dezer wet, tevens het



tijdstip te bepalen, waarop die maatregel in werking zal treden.
Artikel 55.
Deze wet kan worden aangehaald onder den titel: „Pensioenwet voor de landmacht 11)02."



STAAT van het bedrag der pensioenen.
Rangen ex üetrekkixgen.
Bedrag van het
jaarljjksch pensioen van de
militairen.
weduwen
en kinderen.
Luitenant-generaal f 3000 f 1150
Generaal-majoor ! 2700 950
Kolonel ; 2100 850
Luitenant-kolonel ' 1800 750
Majoor 1600 650
Kapitein (ritmeester) 1300 600
Eerste-luitenant j 900 i
Tweede-luitenant j 800 t
Hoofd-opzichter van fortificatiën j 700 350
Opzichter van fortificatiën van de I
lste klasse | 600 300
Idem van de 2de klasse. . . . | 550 275
Idem van de 3de klasse. . . . 500 250
Conducteur der artillerie van de j
lste klasse j (1) 440 250
Idem van de 2de klasse.... 1 400 225 Opper-wachtmeester bij het wapen
der marechaussee | 540 300
Adjudant-onderofficier . . . . ,
Wachtmeester bij het wapen der '(1)440 250
marechaussee \
Sergeant-majoor (opperw.meester) j 225
Brigadier b.h.wap. d. marechaussee j
Sergeant (wachtmeester). . . . | ^gg ^00
Marechaussee (lste en 2de klasse, j
Korporaal 250 150
Soldaat van alle wapenen (marechaussee 3de klasse) .... 200 110
(1) De heer Staalman stelde een amendement voor, de pensioenen beneden een bedrag van ƒ 500 eenigszins te verhoogen. Nadat de regeering evenwel verklaard had, het amendement bepaald te moeten ontraden, trok de heer Staalman zijn voorstel weder in.