BROCHURES
No.







DE
SLEUTEL
Overdrukken, uit „.Sluit SchiêdatT»!
No. IV. ^
Een Moorddadige Industrie,
DOOR
F. U. SCHMIDT.



UITGAVEN
der Nederl. Vereen tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken.
J. Kuiken Jz. — Uitg. - St. Anna-par.
De Sleutel. Overdrukken uit Sluit Schiedam / No. i Ambulancediensten, door A. Don. No. 2 Bij de Sirenen, door A. J. Schreuder. No. 3 Gevaarlijke brandstof, door A. Don. No. 4 Een moorddadige industrie, door F. U. Schmidt. Prijs, no. I: 50 ex. 70 ct., 100 ex. f1,25,* 250 ex. f2,50. Prijs no. II, III en IV : 50 ex. 60 ct., 100 ex. f 1,—, 250 ex. f2,10, fr. p. p. No. 2—4 ook gesorteerd bij minstens 100 ex.
Nieuwe liederenbundel, door Tine en anderen. Prijs 6 ct. per ex., 100 ex. f4,—, franco per post.
Over den alcohol en zijne werking, door F. U. Schmidt. Prijs in linnen omslag fo.70, in papieren dito f 0,60.
Om onzer Kind'ren wil, door A. K. Klaren. Prijs 5 ct., 50 ex. f2,25, 100 ex- — fr" P' P'
De Vrouw en de Alcohol, door J. Kat Wzn. Prijs 10 ct., per 25 ex. of meer 8 ct. per ex.



Een moorddadige Industrie.
^seJ^
arbeiderspartij van 't eiland Atlantis had een nieuwe overwinning behaald : na langen strijd was 't haar gelukt het gebruiken van den zwaar vergiftigen witten phosphorus in de industrie verboden te krijgen, 't Was niet gemakkelijk geweest het zóóver te brengen. De arbeiders toch die onder den phosphorus leden, waren namelijk niet. zeer vele en de phosphorziekten kwamen niet zoo héél veel voor. Maar het was gehikt een wetsontwerp er door te krijgen, dat later bij volksstemming — Atlantis had al lang het algemeen stemrecht — met groote meerderheid werd aangenomen. Al waren de offers dezer ongezonde industrie maar weinige, zij waren



teveel en dus vond het verbod alle weidenkenden aan zijn zijde. De verbodswet was er. Een lange rij wetten op gezondheidkundig gebied was daarmee gesloten en de arbeiderspartij maakte zich op voor grootere politieke doeleinden.
Een technische uitvinding begon echter plotseling de opmerkzaamheid der arbeiders te trekken. Een scheikundige had een middel gevonden om uit afval door destillatie een vloeistof te verkrijgen, waarin, als ze verhit werd, barnsteen kon worden opgelost. Uit barnsteen waren, bij gebrek aan hout op Atlantis, de meeste voorwerpen voor huishoudelijk gebruik, vervaardigd.
Het was een groot technisch voordeel, dat nu deze stof was uitgevonden en in korten tijd hadden alle patroons in 't barnsteenbedrijf het nieuwe middel ingevoerd.
liet duurde echter niet lang, of uit de kringen der arbeiders hoorde men vreemde dingen verhalen van de werking der



dampen dezer stof op den mensch. De arbeiders berichtten, dat zij zich bij 't begin van den arbeid zeer wèl gevoelden, ja zelfs beter en prettiger gestemd dan te voren, maar dat weldra een gevoel van vermoeidheid en slaperigheid intrad. Had iemand bijzonder veel damp ingeademd, dan ontstonden de merkwaardigste verschij nselen van opwinding; groote gebaren werden gemaakt, men stelde zich aan als dol en begon soms te vechten met zijn beste vrienden ; ja 't was zelfs voorgekomen, dat op deze wijze zinneloos geworden arbeiders hun kameraden hadden gewond en gedood!
Eerst stond men op 't eiland Atlantis volkomen radeloos tegenover deze dingen. Niemand, uitgezonderd eenige geleerden, die zich speciaal met de studie der vergiften bezig hielden, had ooit zooiets bijgewoond. Bedwelmende dranken waren namelijk op Atlantis totaal onbekend. Een geduchte beweging ontstond onder de arbeiders en men eischte



een officieel onderzoek naar de werking der vergiftige stof. Dit werd dan ook ingesteld en het | resultaat was: „de nieuwe stof is, wanneer zijn dampen in groote hoeveelheid worden ingeademd, inderdaad zeer geschikt om stoornis te brengen in de verrichtingen der hersenen en van 't overige zenuwstelsel. Kleinere hoeveelheden echter werken hoogstens eenigszins — en dan nog niet eens schadelijk — op de stemming der menschen ! Daarom zou 't aanbeveling verdienen door ventilatie-toestellen zoo goed mogelijk de dampen uit de werkzalen te verwijderen."
Afgaande op dit advies begon de vakvereeniging een agitatie voor de gedwongen invoering van voorzorgsmaatregelen. Natuurlijk kwamen de patroons J daar tegen op en beweerden dat hun zaken totaal' naar de maan zouden gaan enz. enz. Doch, de wet, die de ventilatie verplichtend stelde werd aangenomen.
Het gevolg was uitstekend. j Al die erge dingen waren nu ver- |



dwenen, al werd nog vaak beweerd, dat de inrichtingen niet zoogoed waren, dat ze alle dampen uit de fabriek weerden. De barnsteenindustrie had zich intusschen onder aanwending van het nieuwe middel zeer ontwikkeld en de arbeiders in dit vak behoorden tot de best-betaalden, dank zij ook vooral hun voortreffelijke organisatie. Te opvallender was het, dat hun gezondheidstoestand desniettemin al slechter en slechter werd. Hun ziekte- en sterftecijfers waren veel hooger dan die van andere arbeiders, 't Was ook den dokters opgevallen, dat bij de barnsteenarbeiders allerlei ziekten van de lever, de nieren en de zenuwen optraden, die men vroeger gedeeltelijk heelemaal niet gekend had, die anderdeels slechts in zeer lichte vormen voorgekomen waren, 't Merkwaardigste echter was. dat deze arbeiders opvallend weinig weerstandsvermogen hadden tegen allerlei besmettelijke ziekten. Langzamerhand begon men te



vermoeden, dat de kleine hoeveelheden vergiftige dampen, die deze arbeiders dagelijks inademden de oorzaak waren van deze verschijnselen.
Opnieuw vroeg de vakvereeniging een officieel onderzoek over de dampwerking. Toen de commissie eindelijk, na lange studie, met haar rapport voor den dag kwam, kreeg men een onverwacht en verschrikkelijk resuli taat te hooren. De kleine, maar herhaaldelijk ingeademde hoeveelheden hadden een ontelbare massa arbeiders de gezondheid en het leven gekost: ieder tiende man was direct of indirect aan de gevolgen van deze beroepsziekte te gronde gegaan!
Ken storm van verontwaardiging stak op toen dit bekend werd. Alle vakvereenigingen hielden zich thans met deze kwestie | bezig, overal werden daartoe.vergaderingen belegd, om een eind te maken aan dat moorddadig gedoe. Men herinnerde er aan, hoe vóór vele jaren het technisch gebruik van den vergiftigen



witten phosphorus verboden was. En de offers dezer industrie waren toch slechts dozijnen tegen de duizenden en nogmaals duizenden van thans. Kon er daar dan twijfel bestaan, aan wat thans te doen viel ? En de arbeiders van Atlantis verhieven zich en eischten volledig verbod van deze industrie-middelen.
De patroons voerden aan, dat de gezondheidscommissie overdreven had, dat door algemeen verbod een onmetelijke schade aangericht zou worden en dat men toch betere ventilatietoestellen kon maken, die dan toch zeker de schadelijke werking der dampen wel zouden doen verdwijnen.
Maar de arbeiders bleven standvastig. Op 't verwijt der overdrijving antwoordden zij, dat al ware slechts het tiende gedeelte der genoemde schade te constateeren, dat dit dan nog grond genoeg zou geven voor de radicaalste maatregelen. En voor 't overige, waar 't de gezondheid van duizenden arbeiders betrof,



daar moest het dividendbelang niet het zwaarst wegen! En de voorstellen der radicale bestrijders wonnen het. Met geweldige meerderheid nam 't volk 't wetsontwerp dat 't verbod inhield, aan.
In 't document, waaraan we deze geschiedenis ontleenen, bevindt zich gelukkig ook een scheikundige formule van de vloeistof, welker dampen de geschilderde werking hadden. Bij ons is zij onder den naam
alcohol bekend.
* *
*
Als die alcohol geen zoogenaamd „genotmiddel" ware maar een stof, welker gebruik den patroons veel voordeel en den arbeiders zooveel nadeel toebracht als hij inderdaad doet, dan ware zijn gebruik hier al lang evengoed verboden, als 't gebruik van witten phosphorus verboden is!
Zullen we hier ook haast eens wijzer worden ? !
F. U. Schmidt.



Geheelonthouding—ja of neen ?
door J. P. Bregman. Prijs 2 ct., 25 ex. f0,376, 100 ex. f1,15.
Wat de vrouw vermag, door Hendrika. 3e druk.' Prijs 1 ex. ? ct,, 50 ex. 70 ct., 100 ex. f1,15,500 ex. f6,-.
Och Vader blijf thuis! Fraai • gekleurde plaat, (groot 58 X 67) 1 ex. 25 ct., 25 ex. f4,—.
Afdrukken van bovengenoemde plaat (verkleind in zwartdruk) met vers van A. K. K. te Z., op carton om op te hangen, prijs 50 ex. f 1,50, 100 ex. f 2,50, 500 ex. f 11,50, franco, bij vooruitbetaling.
De kroeg moet weg ! Plaat, in zwartdruk. 1 ex. 5 ct., 10 ex. 40 ct., xoo ex. f 3,—.
Verloren. Aanplakbiljet. 1 ex. 5 ct., ïo ex. 35 ct., 25 ex. 70 ct.
De „gebruikelijke" bezwaren tegen geheelonthouding, door J. P. Bregman. Prijs 10 ct. per ex., ïo ex. of meer 8 ct. per ex.
De drinkgewoonten uit een hygiënisch en maatschappelijk oogpunt beschouwd, Prof. Forel. Bewerkt door G. Ostendorf. Prijs per ex. 15 ct., per 25 ex. of meer
a 10 ct.



daar moest hot dividendbelang niet het zwaarst wegen! En de voorstellen der radicale bestrijders wonnen het. Met geweldige meerderheid nani 't volk 't wetsi ontwerp dat 't verbod inhield, aan.
In 't document, waaraan we deze geschiedenis ontleenen, be| vindt zich gelukkig ook een scheikundige formule van de I vloeistof, welker dampen de geschilderde werking hadden, j Bij ons is zij onder den naam j alcohol bekend.
* *
*
Als die alcohol geen zoogenaamd „genotmiddel" ware maar een stof, welker gebruik den I patroons veel voordeel en den arbeiders zooveel nadeel toeI bracht als hij inderdaad doet, i dan ware zijn gebruik hier al lang evengoed verboden, als 't gebruik van witten phosphorus verboden is !
Zullen we hier ook haast eens wijzer worden ? !
F. U. Sciimidt.



Geheelonthouding—ja of neen ?
door J. P. Bregman. Prijs 2 ct., 25 ex. f0,375, IOo ex. f1,15.
Wat de vrouw vermag, door Hendrika. 3e druk. Prijs 1 ex. 2 ct,, 50 ex. 70 ct., 100 ex. f1,15,500 ex. f 6,—.
Och Vader blijf thuis ! Fraai . gekleurde plaat, (groot 58 x 67) 1 ex. 25 ct., 25 ex. f4,_.
Afdrukken van bovengenoemde plaat (verkleind in zwartdruk) met vers van A. K. K. te Z., op carton om op te hangen, prijs 50 ex. f 1,50, 100 ex. f 2,50, 500 ex. f 11,50, franco, bij vooruitbetaling.
De kroeg moet weg! Plaat, in zwartdruk. 1 ex. 5 ct., 10 ex. 40 ct., xoo ex. f3,—.
Verloren. Aanplakbiljet. 1 ex. 5 ct., 10 ex. 35 ct., 25 ex. 70 ct.
„gebruikelijke" bezwaren tegen geheelonthouding, door J. P. Bregman. Prijs 10 ct. per ex., 10 ex. of meer 8 ct. per ex.
De drinkgewoonten uit een hygiënisch en maatschappelijk oogpunt beschouwd, Prof. Forel. Bewerkt door G. Ostendorf. Prijs per ex. 15 ct., per 25 ex. of meer
<1 lü cl.



\
Allen, die nadere inlichtingen betreffende de Neder landsche Vereeniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken wenschen, kunnen zich wenden, tot den Algemeenen Secretaris,
J. G. JANSONIUS te Drachten.
Nederl. Vereen iging tot Afschaffing
van Alcoholhoudende Drannen.
tt'. t ' 1 IC*■ A nmnornrlilP
I ■ f. I 11 k f 1 1 I / -.11. \ I I 1 I i.L I^U.1 UVtllV
J- J 1-
Prijs: 50 ex. 60 ct.; 100 ex. f 1,—: 250 ex. f 2.10.