GENEZING DOOR ZEEWATER,
(ONDERHUIDS INGESPOTEN).
DOOR
Dr. G. W. S. LINGBEEK,
Zenuwarts ('s-Gravenhage). MET 22 AFBEELD1NQEN.
AMSTERDAM — F. VAN ROSSEN — 1909.







GENEZING DOOR ZEEWATER,
(ONDERHUIDS INGESPOTEN).
DOOR
Dr. G. W. S. LINGBEEK,
Zenuwarts ('s-Gravenhage).
MET 22 AFBEELDINGEN.
AMSTERDAM.
F. VAN ROSSEN. 1909.







INLEIDING.
Herhaaldelijk heeft men ons gevraagd om een kort, en voor den leek begrijpelijk overzicht van het vraagstuk der zeewater-behandeling. Onze brochure „Zeewater als Geneesmiddel"!), welke trouwens alleen voor medici bestemd was, is uit den aard der zaak niet voor iedcren belanghebbende ot belangstellende te begrijpen, en bovendien ook te uitgebreid. in deze kleine brochure willen wij trachten aan die vraag tegemoet te komen door zooveel mogelijk zonder vaktermen uiteen te zetten, wat de leek in medische zaken ervan dient te weten en wat men van de nieuwe geneesw ij z e door middel van onderhuidsche inspuitingen van isotonisch zeewater, (d. i. ver van de kust, op 10 Meter diepte opgevangen, gezuiverd, verdund zeewater, van hetzelfde zoutgehalte, met dezelfde vriespuntverlaging als het waterachtig bestanddeel van onze weefsels en van <ms bloed) mag verwachten.
Het is opvallend, dat er in ons land, waar men toch wel doordrongen is van het nut b.v. van zeebaden, en van het verblijf aan de kust in bepaalde ziektegevallen, nog betrekkelijk zoo weinig belangstelling betoont voor de zeewater-behandeling. In Frankrijk, Italië, Portugal, jazelfs in Rumenië verschenen er werken over. Ons zijn meer dan 50 artikelen en boeken, deze zaak betreffende, bekend. Ln inderdaad verdient ze liet. aangezien gebleken is, dat deze geneeswijze een krachtig wapen is in den strijd tegen de tuberculose en tegen de voedingsstoornissen der zuigelingen, de twee voornaamste factoren voor ziekte en sterfte. Wij hopen door deze kleine brochure opnieuw de belangstelling op te wekken om zoodoende te
') F. van Rossen, Arasterdam 1908.







IN LEI DING.
Herhaaldelijk heeft men ons gevraagd om een kort, en voor den leek begrijpelijk overzicht van het vraagstuk der zeewater-behandeling. Onze brochure „Zeewater als Geneesmiddel"1), welke trouwens alleen voor medici bestemd was, is uit den aard der zaak niet voor iederen belanghebbende of' belangstellende te begrijpen, en bovendien ook te uitgebreid. In deze kleine brochure willen wij trachten aan die vraag tegemoet te komen door zooveel mogelijk zonder vaktermen uiteen te zetten, wat de leek in medische zaken ervan dient te weten en wat men van de nieuwe geneeswijze door middel van onderhuidsche inspuitingen van iso t o n isc h zeewater, (d. i. ver van de kust, op 10 Meter diepte opgevangen, gezuiverd, verdund zeewater, van hetzelfde zoutgehalte, met dezelfde vriespuntverlaging als het waterachtig bestanddeel van onze weefsels en van ons bloed) mag verwachten.
Het is opvallend, dat er in ons land, waar men toch wel doordrongen is van liet nut b.v. van zeebaden, en van het verblijf aan de kust in bepaalde ziektegevallen, nog betrekkelijk zoo weinig belangstelling betoont voor de zeewater-behandeling. In Frankrijk, Italië, Portugal, jazelfs in Rumenië verschenen er werken over. Ons zijn meer dan 50 artikelen en boeken, deze zaak betreffende, bekend. En inderdaad verdient ze het, aangezien gebleken is, dat deze geneeswijze een krachtig wapen is in den strijd tegen de tuberculose en tegen de voedingsstoornissen der zuigelingen, de twee voornaamste factoren voor ziekte en sterfte. Wij hopen door deze kleine brochure opnieuw de belangstelling op te wekken om zoodoende te
') F. van Rossen, Amsterdam 1908.



komen tot de invoering der methode in klinieken, sanatoria en poliklinieken of nog beter, tot de oprichting van consultatiebureaus in onze groote steden, op den voet der Parijsche „dispensaires marins", zoodat evenals daar, langs coöperatieven weg, ook voor de armen, (voor wie juist dit geneesmiddel in het bijzonder is aangewezen, en voor wie het thans nog te duur is,) de gelegenheid worde geopend, zich ermede te laten behandelen.
Het zou ons eene groote voldoening zijn, reeds thans voor den dag te kunnen komen met de resultaten van eigen onderzoek, in ons land verkregen. Maar wij zijn helaas niet zoo gelukkig, te beschikken over een dispensaire en de toepassing is nog te kostbaar, om op eigen gelegenheid een groot aantal patienten gratis te behandelen. Bovendien is de zenuwarts niet de man, tot wien men komt (op enkele uitzonderingen na, die wij beneden zullen vermelden) met tuberculose, huidziekten, voedingsstoornissen, waarbij het nieuwe middel vooral is aangewezen. Voor 'onze zenuwpatienten kan het middel alleen helpen in enkele gevallen, waar het ziek zijn berust op auto-intoxicatie (zelf-vergiftiging).
Een vrij groot aantal collega's kwam ons in liet afgeloopen jaar vragen om inlichtingen. Van enkelen hoorden we de 'goede resultaten, maar die enkele resultaten, goede zoowel als minder goede of zelfs slechte, bewijzen niet veel. Hier als overal elders in de geneeskunde moet men kunnen „individualiseeren", de dosis die men gaat inspuiten regelen naar de eigenaardigheden en eigenschappen van den zieke: en dat kan men bezwaarlijk leeren uit een of ander boek of door de sporadische toepassing in de gewone praktijk. Men dient te putten uit de ervaring, verkregen aan een groot zieken materiaal. En daarover kan men alleen beschikken in eene kliniek of een consultatie-bureau.



DE THEORIE.
Ouden van dagen hier in Den Haag herinneren zich nog, dat de knecht eens in de week naar het strand werd gezonden om „zooveel mogelijk zuiver" zeewater te halen, dat dan aan de kinderen werd ingegeven tegen „klierachtigheid" enz. Dat gebruik was evenals zoovele volksgeneesmiddelen overgenomen uit den artsenijschat van vroegere artsengeslachten. Hippocrates in Griekenland, Celsus en Puxius in Italië schreven in oude tijden zoowel zeereizen als het inwendig gebruik van zeewater voor.
In de middeneeuwen ging deze wetenschap-van-de-zee. als zoovele andere, in den doofpot, maar in de 18de eeuw begon men bijv. de lijders aan longtuberculose weer naar het strand te zenden, en vooral in de laatste 50 jaren zijn de sanatoria en hospitia aan zee in grooten getale verrezen, ter verpleging en genezing van lijders aan scrofulose en tuberculose (van de longen, beenderen, gewrichten, klieren), aan Engelsche ziekte, bloedarmoede e. a. zwaktetoestanden, aan luchtpijpsontstekingen, astlima en St. Vitusdans enz. In Frankrijk, Engeland, Schotland, België hebben de meeste hospitalen hunne filialen aan zee, voor de zieke kinderen vooral. De „Assistance publique" te Parijs kan 3300 zieke kinderen uit de hospitalen plaatsen in Berck sur Mer nabij de zeeëngte van Calais. Vele kinderen herkregen hunne gezondheid in de Sophia-stichting te Scheveningen. In P»08 is voorts het Rotterdamsche zeehospitium te Katwijk geopend, kortom overal begint men den gunstigen invloed van zeelucht en zeewater als geneesen voorbehoedmiddel te waardeeren.
Ook het inwendig gebruik van zeewater is niet geheel verloren gegaan, en zal weer meer gebruikelijk worden.



In Italië en elders wordt reeds „Marinad. i. gezuiverd en met koolzuur verzadigd zeewater gegeven bij maag- en ingewandsklachten, bij luchtpijpsontsteking en uitzetting van de longen (emphyseem). Cari.ès en Barrèbe raden het inwendig gebruik aan bij longaandoeningen in gevorderd stadium.
Wat is het, dat aan zee geneest'? Is het de stofvrije, vochtige, veel zuurstof bevattende lucht van gelijkmatige temperatuur en hooge drukking of het klimaat in 't algemeen?
Neen, zegt Quinton, de vader der zeewater-behandeling, want wij krijgen in Parijs met onze zeewater-inspuitingen dezelfde en betere resultaten dan men verkrijgt aan zee: het gewichtigst moet zijn het zeewater zelf, dat, in de lucht verstoven, wordt ingeademd, gegeten, gedronken.
Maar de werking van het gedronkene zeewater is grootendeels plaatselijk, op de maag en ingewanden, terwijl onze inspuitingen via het bloed een goeden invloed hebben op alle cellen en weefsels van het lichaam, waarvan zij het weerstandsvermogen tegen ziek makende invloeden verhoogen.
Wij moeten thans stilstaan bij die theorie van Quinton, waarop de nieuwe geneeswijze berust.
Quinton is een Fransch geleerde, die op grond van een groot aantal scheikundige onderzoekingen tot de conclusie kwam, dat het vocht, dat alle dierlijke weefsels doordringt, waarin de bloedlichaampjes zweven enz., ons „levens-milieu", zooals hij het noemt, in samenstelling overeenkomt met zeewater, zooals het moet zijn geweest in de vroegste tijden, toen de aarde nog geheel bedekt was met zee, en de hoeveelheid zeewater naar de berekening der aardkundigen ongeveer 3 a 4 maal zoo groot moet zijn geweest als thans. Terwijl het zoutgehalte



van liet tegenwoordige zeewater 4; 32 %o is, moet dat
32
der oorspronkelijke oceanen dus —, = +; 9 zijn
geweest. Dit stemt volkomen overeen met het zoutgehalte van ons levensmilieu.
Jn dat dus betrekkelijk weinig zout bevattende oorspronkelijke zeewater ontstonden, toen het tot + 44° C. was afgekoeld, de eerste dierlijke cellen, waaruit zich later hoogere wezens ontwikkelden, waarvan ook sommigen het land konden bewonen. Al veranderden de levensvoorwaarden, het dierlijk leven heeft altijd door getracht, het oorspronkelijk zoutgehalte van het levens-milieu der cellen te handhaven, omdat dit de gunstigste voorwaarden biedt voor ontwikkeling en groei. Buiten dat zeewater-milieu is een krachtig dierlijk leven onmogelijk: de dieren, wier lichaamsvochten in samenstelling bleken af te wijken (zoetwatermossels, -sponsen) zijn als diervormen in verval; hun leven is zeer weinig intensief.
Hadden de eerste celdiertjes, zoetwater-sponsen enz. het zeewater in zich en om zich, bij de hoogere dieren leven onder de voor het zeewater ondoordringbare huid alle dierlijke cellen evengoed in het oorspronkelijke levensmilieu. Zij zijn a. h. w. een zeewater-aquarium, waarin de cellen voortgaan zich te ontwikkelen en te deelen onder dezelfde levensvoorwaarden als de eerste dierlijke cellen in den oceaan. Zoo bevat een mensch van 75 K.G. gewicht 25 K.G. „isotonisch" zeewater, waarin zijne cellen leven. Is dat zeewater bedorven, dan kwijnen de cellen, evenals de bacteriën in eene cultuur-vloeistof, waaraan bestanddeelen ontbreken; vervangt men het door nieuw, dan leven de cellen weer op.
Hij zijne scheikundige onderzoekingen was liet Quinton gebleken, dat beide vochten (zeewater en levensmilieui



niet alleen keukenzout, maar nog een groot aantal (20 andere elementen bevatten en dat ongeveer in dezelfde
quantitatieve volgorde.
Ofschoon geen arts zijnde, kreeg hij toen het idee: zou het niet mogelijk zijn, daar waar het lichaam ziek is, het bloed bedorven, de cellen zonder weerstandsvermogen, het zieke menschelijke organisme te hulp te komen door het bloed te vernieuwen en te verjongen door direct zeewatei in de bloedvaten of onder de huid in te spuiten ?
Eerst moest bewezen worden, dat dit ging, dat het zeewater verdragen wordt en dat het ongestraft het levensmilieu kan vervangen. Het bleek, dat men straffeloos eene enorme hoeveelheid (meer dan het lichaamsgewicht) aan warm, verdund zeewater bij een hond kan inspuiten, zondei dat het dier schade lijdt. Ook liet Quinton een paar honden doodbloeden door de groote slagader in de dij door te snijden, waaraan een hond, aan zichzelf overgelaten, altijd sterft. Dan, toen het dier geheel slap was, op niets meer reageerde, schijnbaar geheel dood was, bond hij de slagadei toe en spoot in de ader warm verdund zeewater, en ziedaar, na eenigen tijd ademde de hond weer, het hart begon te kloppen en na 2-i uur liep het dier weer vroolijk rond.
Het was dus m. a. w. gebleken, dat verdund zeewater niet alleen alle scheikundige, maar ook alle biologische eigenschappen bezit van het levensmilieu der dierlijke cellen.
Men heeft eerst gemeend, dat eene zoogenaamd „physiologische" oplossing van keukenzout (0.9°/oo), die deaitsen thans inspuiten bij of na groot vochtverlies, (bloedingen, cholera, kinderdiarrhoe enz.) dezelfde diensten kan doen als verdund zeewater. Maar dit is geenszins het geval. Witte bloedlichaampjes blijven bijv. wel in leven in veidand zeewater, niet in zoutwater. Pas uit het lichaam genomen konijnendarmen blijven in warm isotonisch zeewater leven,



zich bewogen; niet alzoo in zoutwater. Spuit men een dier een groote hoeveelheid zoutoplossing in, dan ontstaat al spoedig slechte nierfunctie, en daardoor terughouden van chloor, hetgeen aanleiding geeft tot waterzucht, krampen enz. De artsen onttrekken juist bij krampen (bijv. bij vallende ziekte) chloorverbindingen aan het lichaam (door zout-arm dieet). Die chloor-retentie nu ontstaat niet door zeewaterinspuitingen, ja, deze genezen de waterzucht, ontstaan door ingespoten zoutoplossing, omdat zij de uitscheiding door de nieren weder vrij maken.
Maar het zeewater moet a. h. w. „levend" zijn, niet gekookt. Anders verliest het die voordeelen boven zoutoplossing. Steriliseert men het lang of' dampt het in en lost het verkregen zeezout weer op in gedestilleerd water, tot het oorspronkelijk volume toe, dan willen er geen dierlijke cellen (witte bloedlichaampjes, zeeëgel-eieren enz.) meer in leven, en bij inspuiting van eene zeezout-oplossing gaat het ingespoten dier na veel pijn te gronde. Of dit door de veranderde zout-samenstelling komt dan wel door het dooden van misschien aanwezige fermenten of door wijziging in de veelbesproken, maar weinig bekende radioactiviteit, weten we niet.
Quinton was niet de eerste, die zeewater inspoot. Bonnal spoot reeds in 1881 zuiver zeewater in bij ziektetoestanden, tuberculose, fistels p scrofuleuzen bodem ; dikwijls met frappant gevolg. Maar navolgers vond hij niet.
Reeds in 1S97 kreeg Quinton gelegenheid, zijne theorie te toetsen aan de feiten. Hem werden in de Parijsche hospitalen enkele „verloren" gevallen toevertrouwd, o. a. van vergiftiging met zuringzuur, van typheuze koorts, wondroos, ingewandsontsteking, longtuberculose, beenzweren, waarbij hij afwisselend succes had.



Maar pas nadat na jarenlange studie (189(5—1904) zijne theorie aan alle kanten aanhangers had gevonden, ook onder de eerste physiologen, begon hij in l'-iO-l in samenwerking met een arts, Robert Simon, de inspuitingen methodisch toe te passen. Men richtte in Parijs een dispensaire op, waar weldra honderden zieken werden behandeld door een achttal medici en zusters. Mevr. Mac Mahox droeg de kosten voor oprichting van een tweede dispensaire, waar vooral zieke kindertjes zouden worden verpleegd, omdat liet dispensaire in de Rue de l'Arrivée te klein bleek voor de ruim 1200 zieken, die er geregeld in behandeling zijn.
Men kreeg dus langzamerhand groote ervaring wat de hoeveelheid in te spuiten vocht betreft en van de ziekten, waarbij men succes mag verwachten.
Hoe men ook denke over de theorie van Quinton, de resultaten, verkregen met de inspuitingen, spreken.
Mode-behandeling, suggestie? vraagt de moderne mensch.
Natuurlijk speelt deze, als overal in de geneeskunde, een rol. Maar het zijn, ook door ons honderden malen waargenomen feiten, dat na de inspuitingen bijv. lijders aan tuberculose beter eten, slapen, in gewicht toenemen, het nachtzweet verliezen en locaal in de longen verbeteren; dat lijders aan spijsverteringsstoornissen meest alle verbeteren, dat tal van huidzieken genezing vinden, dat uitgeteerde kindertjes, nog voor enkele dagen doodscandidaatjes, de borst of de flesch weer nemen en verdragen, geen pijn meer hebben en zwaarder worden.
Langs suggestieven weg is dat alles niet zoo met bijna wiskunstige zekerheid te bereiken. Maar zelfs al ware het puur suggestie (wat wij beslist ontkennen) waarom het middel niettemin niet toe te passen, omdat het immers geen nadoelige bijwerking heeft, als het en zoolang het helpt? Salus aegroti suprema lex! Het heil van den zieke is de hoogste wet.



DE PRAKTIJK.
Wij stellen U thans voor, eens eenen morgen de zitting in een der Parijsche openbare dispensaires mee te gaan bijwonen.*) Beide liggen in het zuidelijke, dichtbevolkte gedeelte van Parijs ; het een nabij de gare Montparnasse, het andere meer westelijk. Het zijn gebouwen van eene verdieping hoog, uit tufsteen opgetrokken, met glazen dak, maar zonder eenige versiering, goed geventileerd, maar niettemin èn door de compacte patientenmassa èn door de lamentabele verwarming met gaskacheltjes op liet spreekuur alles behalve frisch riekende. In het middengedeelte brengt de patiënt zijn fiche, hem bij den ingang gegeven, bij de verpleegster, die hem volgens een bepaald schema, verschillend naar de categorie zieken, waartoe hij behoort, eene korte ziektegeschiedenis afneemt. Daarop gaat hij naar de verpleegster, die het tinantieele gedeelte regelt. Wie armlastig is, wordt gratis geholpen, de anderen betalen al naar hun vermogen, maar niet of weinig meer dan de onkosten der behandeling 0/2 a 2 francs). Dan wordt hij naaiden voor zijne ziekte aangewezen dokter (algemeene ziekten, tuberculose, huid, kinderziekten) gezonden en staat schouder aan schouder en file met zijne lotgenooten voor de deur te wachten tot hij aan de beurt komt. De arts leest de ziektegeschiedenis, onderzoekt, dikteert aan de verpleegster en geeft behalve een leefregel een kaartje, waarop de in te spuiten dosis staat vermeld. Hiermede gaat de zieke naar de „piqueuse",de verpleegster die inspuit (3 afdeelingen: mannen, vrouwen, kinderen). Iedere zuster behandelt een
'i Er waren een jaar geleden in Parijs ook nou' een aantal (4-) private dispensaires, door andere artsen of verpleegsteis gehouden.



10-tal patienten, die in een rij langs de muren zitten. Mannen en vrouwen worden na reiniging met alcohol in de heupstreek, kinderen (uit een reinheids-oogpunt) op het schouderblad ingespoten. Men hoort zelden geschreeuw; alleen van de kleinste kinderen, want de inspuiting is zoo goed als pijnloos. Nadat het vocht uit de kolf ei in is geloopen, wordt het wondje met een collodiumpleistertje gesloten, en de patiënt kan gaan. De patienten komen 2 a 3 maal per week zoo hun prikje halen. Voor wie dit noodig hebben (uitslag, zweren, fistelsi volgt dan nog het verband in de verbandkamer.
Als leek hebt ge er niet veel aan. den dokter voor de „algemeene stoornissen" lastig te vallen, omdat ge toch niet kunt onderzoeken en controleeren. Hier komen een aantal menschen met zenuwziekten, zoowel functioneel zenwczwakken, die baat vinden bij de inspuitingen, omdat deze een werkelijk versterkend middel zijn, het bloed verbeteren, meer „toon" geven aan het heele zenuwgestel, alsook de organisch zenuwzieken, die zoo al geen genezing, dan toch verbetering van enkele symptomen bereiken; als bijv. kindertjes met de overblijfselen van zoogen. kinderverlammingen, die na de inspuitingen beter loopen.
Persoonlijk hebben wij ons ook in de laatste maanden herhaaldelijk hiervan kunnen overtuigen, dat men bij zenuwzwakte in den regel een goeden invloed op den voedingstoestand, de nachtrust, de vermoeidheid enz. bereikt, vooral als de stofwisseling traag is. Bij de zuiver „psychische" neurasthenie en hysterie bereikt men alleen voorbijgaand verbetering van de gedeprimeerde stemming.
Een geval van narcolepsie, een vorm van slaapzucht, door zelf-vergiftiging, hebben wij met de inspuitingen genezen; we hopen blijvend. Tegen de schietende pijnen bij ruggemergsaandoening (tabes) werken de inspuitingen



somtijds, evenals andere suggestief-werkende behandelingen
(als bijv. suspensie).
Interessanter voor den leek, en veel meer bezocht door dezen, zijn de „jours de la peau", als Prof. 1 enxeson, de bekende huidarts van het höpital St. Louis zitting houdt. De toevloed van patienten is dan enorm, zoodat men eiallerlei huidziekten onder de oogen krijgt.
Iedere leek heeft wel eens een kind met dauwwol m gezien, een etterige huidontsteking met korstvoiming (impetigo). Welnu, deze geneest meestal na enkele injecties. De korsten vallen af, de ettering houdt op en patiënt is of genezen, öf houdt alleen eczeem over, een roode zwelling met uitzweeting of schilfers. Dit nu geneest in 7<|ü/o de gevallen, soms na 1 a 3 inspuitingen (hg. 1 en 2); soms na enkele weken (fig. 3 en 4) maar soms ook niet. Yan de enkele gevallen, die wij hier ter behandeling kregen, genas slechts de helft; de anderen verbeterden wel, maar genazen niet door de inspuitingen, ofschoon
wij het dieet, (wat altijd noodzakelijk is, vooral bij kinderen.
die ondoelmatig worden gevoed en bij snel-of te veel-etende volwassenen) nauwkeurig hadden geregeld. Soms moet men de moeder of min van een zuigeling tegelijkertijd inspuiten.
Vooral voor degenen, die uitslag hebben aan armen of beenen, veroorzaakt door beroeps-invloeden (waschvrouwen enz.) en die veel last hebben van jeuk, vooral als ze in water werken, is het een groot voordeel, dat ze onder de inspuitingen spoedig den arbeid kunnen hervatten, zoodat ze niet meer in een zalfverband of in guttaperchapapier of lijmverband behoeven te zitten.
Ook bij andere huidziekten als fielten, prut ir/o (zie tig. 5 en 6) ziet men soms goede resultaten. Een frappant voorbeeld vertoonen ook tig. 1 en 8 (ecz. licli.) dat na 3 weken (6 injecties) bijna was genezen.



Van liet grootste behing is bij huidziekten de nauwkeurige kennis van de hoeveelheid die men moet inspuiten. Dit vereischt veel oefening on is o. i. ook de oorzaak, dat wij in den beginne niet dezelfde schitterende resultaten kregen als die we hadden waargenomen bij Prof. Tenneson. Maar opmerkelijk bleven, ook inde minder goed genezende gevallen, de gunstige wijzigingen in den gezondheidstoestand der zieken, die zich na de injecties sterker gevoelen, beter slapen, hunnen arbeid beter kunnen verrichten en er beter uitzien, zoodat zij, ook als het lang duurt, geduldig de kuur blijven volgen.
Bij psoriasis bijv., eene huidziekte met vorming van vele kleine witte, vasthoudende, glinsterende schubben, op een rooden gezwollen, licht bloedenden bodem, zijn de resultaten niet zoo goed als bij eczeem, omdat slechts 30°/q der gevallen (zie tig. 9 en 10) genezen door de inspuitingen. Tn 60 °/0 der gevallen is echter lichte verbetering te constateeren, en dat is bij deze zeer hardnekkige ziekte al veel.
Overal, waar voorts sterke ettering is, hetzij de zweren berusten op slechten bloedsomloop, aderspatten enz. (zie tig. 11 en 12) of op syphilitischen bodem (zie hg. 13 en 14) wordt de genezing zeer bespoedigd door zeewater-injecties. Bij svphilis kan men combineeren met kwik-behandeling, maar noodzakelijk is dat niet, en wij zouden het zeer zeker niet doen, omdat men ook daarzonder tot de genezing komt.
Men heeft ons voorts patienten met lupus gezonden, maar hier werkt de inspuiting alleen, als er veel afscheiding is, bijv. bij wratachtige lupus^ (tig 15 en 16), niet bij de gewone lupus-vormen, al wordt de algemeene toestand er ook door verbeterd.
De tweede afdeeling, die den leek bijzonder moet interesseer* -li, is die der zieke kindertjes. Deze worden zooveel



mogelijk behandeld in het tweede dispensaire in de rue Ouessant. Het zijn over 't algemeen achterlijke stumperdjes, zwak geboren, te vroeg gekomen of ondoelmatig gevoed. Potocki en Quintox iiebben o. a. ''en 40-tal van dezr kindeien met aangeboren lichaamszwakte, die voor een deel in de couveuse groot moeten worden,gedurende2592gezamenlijke verpleegdagen met zeewater ingespoten. Het bleek toen, dat ze bijna 5 maal zooveel in gewicht toenamen door gewone soMi-wa ter-inspuitingen als bij verbeterde voeding alleen, maar bijna 10 maal zooveel als men zeewater inspoot. Liet het zout-water in den steek, aan hielp het zeewater steeds. Ook bij ingewandsontsteking door verkeerde voeding, hebben dezelfde schrijvers veel succes gehad (zie tig. 17).
Van 6 patientjes (1— IV) werd de gewichtsafname bepaald vóór de zeewaterinspuitingen en eveneens de toename gedurende en na deze. Het verschil is inderdaad frappant. De kinderen verdroegen spoedig weer melk, groentenafkooksel; en het water-dieet, de medicijnen en maag-en darmuitspoelingen waren overbodig geworden. Indien we bedenken, dat van 1000 pasgeboren kinderen over een jaar reeds 150 zijn overleden aan een van de groote kindermoordenaars : aangeboren zwakte, ingewandscatarrh, luchtpijps- en longontsteking (waarbij de zeewater-inspuiting ook een uitstekend hulpmiddel is), zoude het alleen daarom reeds alleszins gerechtvaardigd zijn, deze in alle klinieken en poliklinieken en zelfs in de gewone praktijk in te voeren. Al konden we maar de helft van die zieke kinderen redden, dan nog ware die invoering van sociaal belang. Dat dit zoo is, hebben Quintox e. a. herhaaldelijk bewezen. Dr. Robert Simok is thans in Amerika, voordrachten houdende over deze kwestie. Men wil daar de methode in de kinderhospitalen invoeren, evenals dat in Parijs in de Maternité enz. is geschied. Inderdaad, wie als wij herhaaldelijk de metamor-



t'ose heeft kunnen observeeren, van uitgemagerde skeletjes tot weldoorvoede baasjes, en dat na betrekkelijk korte behandeling, moet wel overtuigd raken dat er „iets in zit"!
Maar niet alleen bij kinderen, ook bij volwassenen die sukkelen aan maag en ingewanden, aan diarrhoe, slijmkolieken, verstopping, zijn de inspuitingen dikwijls zeer werkzaam. Wij kunnen daarvan (tig. IK) een prachtig voorbeeld géven.
Dit vrouwtje kwam 10 Mei 1.1. in behandeling. Ze is 21 jaar, 1.52 M. lang en moest dus ± 54 K.G. wegen. Maar eene chronische ingewandsontsteking, waaraan zij de laatste 2 jaren leed, en waarvoor ze bij den eersten maagspecialist in Parijs in behandeling was, zonder resultaat, had haar gewicht doen dalen tot 22.1 K.G. Aangezien het geraamte en bindweefsel van ons lichaam gemiddeld 17 K.G. wegen, leefde dit vrouwtje dus op nog geen 6 K.G. „levend" weefsel, bloed enz. Tuberculose was er niet; de geheele misère berustte op slechte spijsvertering, hardnekkige verstopping en voortdurende braakneiging. Spreken kon ze niet meer, hoogstens fluisteren.
Xa de eerste inspuitingen kwam er dadelijk eenige beterschap. Na 10 dagen verdroeg patiente melk, na drie weken eidooiers ; de verstopping en het braken hielden op. Na de 4de week begon patiente weer van alles mee te eten. Den 9den Juli (tig. 19), d. i. dus na 2 maanden, was het gewicht 13.3 K.G. gestegen : 35.4 K.G.; na 3 maanden was het meer dan verdubbeld : 46.5 K.G.
Nu is liet wel waar, dat men dergelijke opstandingen wel meer beleeft bij patiënten, die te veel specialistisch en niet algemeen genoeg zijn behandeld; lijders aan nerveuze dyspepsie, die door maag- en darm-uitspoelingen en door een al te zorgvuldig afgemeten en -gewogen dieet zijn uitgeput en die door een flinke algemeen-behandeling,



door psychische» invloed, rust en overvoeding a. h. \v. van de dooden verrijzen. Maar ook dan nog zouden we het geven van zeewater-inspuitingen daarbij ten zeerste aanbevelen.
Het klinkt vreemd, dat de inspuitingen niet alleen diarrhoe, met afscheiding van slijm en vliezen of afwisselend met harde stukken, maar ook verstopping genezen.
Vele maag- en ingewandsstoornissen leiden tot zelfvergiftiging, maken „onzuiver bloed". De inspuitingen nu doen juist andersom, zuiveren, „desintoxiqueeren het bloed, vandaar dat de tong schooner wordt, de eetlust grooter en dat de krampen, het gevoel van zwaarte, de slaperigheid na de maaltijden verdwijnen. Ook de gisting in maag en darm in de verzuurde spijsbrij die den darm irriteerde, bedaarde: de afscheiding van slijmen en vliezen, die het lichaam vormde om den darm te beschutten tegen den prikkelenden inhoud, en ook de diarrhae houden dientengevolge vanzelf op.
Bij constipatie is de zelfvergiftiging nooit zoo groot, als althans de oorzaak niet in het nabij de maag gelegen darmgedeelte zetelt. De injecties prikkelen de darmklieren en spieren tot grootere activiteit. De donkere, harde, droge, brokkelige, pijnlijke, soms bloederige ontlasting maakt plaats voor een zachten, gevormden stoelgang, zonder persing of pijn of bloeding. Ook de stuwingen (aambeien) nemen af.
Volgens de Parijsche statistiek, die over honderden gevallen loopt, is in 15 °/0 van de gevallen van constipatie de patiënt reeds na een of twee inspuitingen beter, in 70 °/o na 5 of 8 injecties. Slechts in 15% der gevallen verkrijgt men geen genezing. Wij genazen van 5 gevallen twee, één verbeterde, twee genazen niet.
Wij moeten hier rog wijzen op de goede resultaten, die men in Frankrijk bereikte bij chronische dysenterie en vooral bij de zoo moeilijk te genezen Indische sjiruic.



Belanghebbenden verwijzen wij naar het artikel van La val, gepubliceerd in Le Caducée (7 Maart 1908).
Men moet in ieder geval een volle serie van 1-1 prikjes geven, zelfs al schijnt reeds na de eerste injectie de genezing bereikt. Komt deze pas na de 8ste 0f 10de injectie, dan spuit men 20 maal in. Daarbij laat men alle mogelijke laxeermiddelen, inspuitingen enz. staan, en geeft hoogstens, als het dringend noodig is, om de 3 dagen een lavement. Voorts begint de patiënt weer ruimschoots van alles te eten. Het kan soms noodig zijn, na 4 of 6 maanden de behandeling nog eens te herhalen,
Een groot sociaal belang noemden wij verder de populariseering der zeewater-inspuitingen met het oog op de resultaten, die men bereikte bij tuberculose der longen. De beste behandeling daarvoor is en blijft de hygiënische kuur, thans toegepast in de sanatoria en lighallen door rust, frissebe lucht, goede voeding. Maar deze kuren zijn voor onbemiddelden vreeselijk duur, zoodat duizenden lijders thans om sociale redenen van een doeltreffende behandeling verstoken moeten blijven. Hier nu wil de zeewaterbehandeling te hulp komen.
•Sedert Quivrox en Robkrt Simox hunne proeven namen op arme longlijders in Parijs, slecht gehuisvest en gevoed, in bedorven stadslucht levende en werkende, en daarbij hadden waargenomen, dat de ingespoten patiënten opleefden, hun eetlust en slaap terugkwamen, het nachtzweet ophield, en het verlies in lichaamsgewicht veranderde in eene gewichtstoename, zooals ook blijkt uit hunne graphische voorstelling (tig. 20) hebben tal van andere onderzoekers in Frankrijk, Italië. Portugal, Rumenië (Fourxel, Mathieu, Lai.ksquk, Carlès, Védy, Fumoux; Pagaxo, Jovaxe; Vascoxski.i.os ; Steriax:) deze waarnemingen bevestigd. Lalesque



de geneesheer-directeur van het Sanatorium te Arcachon, paste eerst de inspuitingen toe bij de lijders, die door de gewone kuur niet verbeterden, en kreeg dan nog in de helft der gevallen (le, 2e en 3e stadium) verbetering of genezing. Thans past hij die bij alle patienten toe, want, zegt hij, van alle hulpmiddelen, te gebruiken bij de hygiënische behandeling door rust, frissche lucht en goede voeding, is het meest betrouwenswaardig en het krachtigst de injectie van isotonisch zeewater, mits methodisch gegeven.
Sommigen meenden op te merken, dat de inspuitingen leidden tot meer bloedspuwingen, maar ook dit bleek onjuist. Lalesque meent, dat de bloedspuwingen na de injecties integendeel veel verminderen. Een zijner patiënten (zie tig. 21) teekende hier op, hoeveel bloed hij opgaf van 1901 —1905 (vóór de injecties) en hoeveel in 1905— 1906, (gedurende de injecties). Men ziet hoe dit afneemt dadelijk na 't begin der kuur. Al worden de eerste inspuitingen meestal gevolgd door eene voorbijgaande temperatuursverhooging, daardoor behoeft men zich niet te laten afschrikken, want langzamerhand wordt, blijkens de ervaring (zie tig. 22) de reactie minder en daalt de temperatuur tot ongeveer normaal, om daarop te blijven. Dit gaat evenwijdig met de verbetering in de longen zelve, het verdwijnen van reutels, het opdrogen en vergroeien van holten in het longweefsel enz.
Ook bij gewone, niet tuberculeuze luchtpijpsontstekingen neemt gedurende de kuur de slijm-afscheiding gestadig af. Een onzer patienten die geducht opgaf (tot 1 L. slijm per dag) gaf na de kuur nog slechts 50 a 100 gram op. Ook asthma aanvallen ziet men in aantal en hevigheid afnemen en zelfs, zij het dan misschien ook tijdelijk, geheel verdwijnen.
Wij hebben hier uit den aard der zaak nog slechts



Belanghebbenden verwijzen wij naar het artikel van Layal, gepubliceerd in Le ('adiicée (7 Maart 1908).
Men moet in ieder geval een volle serie van 1 rikjes geven, zelfs ai schijnt reeds na de eerste injectie tle genezing bereikt. Komt deze pas na de 8*te of 10<le injectie, dan spuit men 20 maal in. Daarbij laat men alle mogelijke laxeermiddelen, inspuitingen enz. staan, en geeft hoogstens, als het dringend noodig is, om de 3 dagen een lavement. Voorts begint de patiënt weer ruimschoots van alles te eten. Het kan soms noodig zijn, na 4 of 6 maanden de behandeling nog eens te herhalen,
Een groot sociaal belang noemden wij verder de populariseering der zeewater-inspuitingen met het oog op de resultaten, die men bereikte bij tuberculose der longen. De beste behandeling daarvoor is en blijft de hygiënische kuur, thans toegepast in de sanatoria en lighallen door rust, frissche lucht, goede voeding. Maar deze kuren zijn voor onbemiddelden vreeselijk duur, zoodat duizenden lijders thans om sociale redenen van een doeltreffende behandeling verstoken moeten blijven. Hier nu wil de zeewaterbehandeling te hulp komen.
Sedert Qui.xton' en Robert Simon hunne proeven namen ep arme longlijders in Parijs, slecht gehuisvest en gevoed, in bedorven stadslucht levende en werkende, en daarbij hadden waargenomen, dat de ingespoten patienten opleefden, hun eetlust en slaap terugkwamen, het nachtzweet ophield, en het verlies in lichaamsgewicht veranderde in eene gewichtstoename, zooals ook blijkt uit hunne graphisclie voorstelling (tig. 20) hebben tal van andere onderzoekers in Frankrijk, Italië, Portugal, Rumenië (Fourxel, Mathieu, Laï.esque, Carlès, Védy, Fumoux; Pagaxo, Jovaxe; Vasconsei.los; Sterian ;) deze waarnemingen bevestigd. Laï.esque



de geneesheer-directeur van liet Sanatorium te Arcachon, paste eerst de inspuitingen toe !>ij de lijders, die door de gewone kuur niet verbeterden, en kreeg dan nog in de helft der gevallen (le, 2e en 3e stadium) verbetering of genezing. Thans past hij die bij alle patienten toe, want, zegt hij, van alle hulpmiddelen, te gebruiken bij de hygiënische behandeling door rust, frissche lucht en goede voeding, is het meest betrouwenswaardig en het krachtigst de injectie van isotoniscli zeewater, mits methodisch gegeven.
Sommigen meenden op te merken, dat de inspuitingen leidden tot meer bloedspuwingen, maar ook dit bleek onjuist. Lalesque meent, dat de bloedspuwingen na de injecties integendeel veel verminderen. Een zijner patienten (zie fig. 21) teekende hier op, hoeveel bloed hij opgaf van UtOl — 1905 (vóór de injecties) en hoeveel in 1905—1906, (gedurende de injecties). Men ziet hoe dit afneemt dadelijk na 't begin der kuur. Al worden de eerste inspuitingen meestal gevolgd door eene voorbijgaande temperatuursverhooging, daardoor behoeft men zich niet te laten afschrikken, want langzamerhand wordt, blijkens de ervaring (zie fig. 22) de reactie minder en daalt de temperatuur tot ongeveer normaal, om daarop te blijven. Dit gaat evenwijdig met de verbetering in de longen zelve, liet verdwijnen van reutels, het opdrogen en vergroeien van holten in het long weefsel enz.
Ook bij gewone, niet tuberculeuze luchtpijpsontstekingen neemt gedurende de kuur de slijm-afscheiding gestadig af. Een onzer patienten die geducht opgaf (tot 1 L. slijm per dag) gaf na de kuur nog slechts 50 a 100 gram op. Ook astlnna aanvallen ziet men in aantal en hevigheid afnemen en zelfs, zij het dan misschien ook tijdelijk, geheel verdwijnen.
Wij hebben hier uit den aard der zaak nog slechts



enkele t.b.c. lijders behandeld (6) maar alle tot nu toe met gunstig gevolg (3 eerste stadium, alle genezen, 1 tweede stadium verbeterd en 2 derde stadium ook zeer verbeterd). Alle zijn trouwens nog onder observatie. Men geeft eene serie van 20 inspuitingen en laat dan eene maand rusten, om daarna bij meergevorderde gevallen weer van voren af aan te beginnen.
Niet alleen de long tuberculose, ook de tuberculose van de huid en het beenderenstelsel geneest of verbetert door de inspuitingen. Dit grenst aan de scrofiilose (klierachtigheid) waarbij men reeds' in oude tijden zeebaden toepaste of moederloogbaden (overblijfselen van oude zeeën). Welnu, ook hier zijn de resultaten met de zeewater-injecties volgens Pagaxo goed. Uit diens opgave, loopend over 19 gevallen blijkt, dat de algemeene toestand verbetert, de eetlust grooter wordt, de patiënt er beter uitziet, niet meer suf of dof is, dat de klierzwellingen afnemen, oude fistels minder afscheiden en zich ten slotte sluiten, zoodat na eenige weken klierzwellingen van jaren oud kunnen worden beschouwd als te zijn genezen.
Aangezien de zeebaden of loogbaden (Homburg, Kreuznach) te duur zijn voor de meesten, (en juist onder de armen woedt de scrofulose, deze wegbereider der tuberculose, het ergst,) springt al weer het groote sociale belang van de toepassing der inspuitingen als voorbehoedmiddel tegen de tuberculose in het oog.
Bij Engelsche ziekte vond een andere Italiaansche dokter, Jovane te Napels, na de inspuitingen bijna constant verbetering in krachten, vermeerdering van eetlust en van het lichaamsgewicht, terwijl ook het bloed krachtiger werd, meer kleurstofgehalte en vormbestanddeelen kreeg. Hetzelfde geldt van bleekzucht, zelfs in de ergere graden van bloedarmoede, alsook bij bepaalde bloedziekten.



Men brengt als 't ware de zee naar al deze zieken (die ook vroeger aan zee genazen) in plaats van de zieken naar zee, indien dit oin de finanties onmogelijk is, en krijgt daardoor evengoede resultaten.
Vermelden we nu nog de gunstige resultaten, verkregen bij ziekten die berusten op zelf-vergiftiging, dan is ongeveer aangegeven wat men van de zeewater-behandeling kan verwachten. Wij bedoelen bij enkele zenuwziekten door zelfveigiftiging als ^ itus-dans, enkele vormen van zenuwzwakte, Basedowsche ziekte, zenuwpijnen als migraine, ischias, enkele vrouwenziekten, gepaard met pijnlijke menstruatie, enkele besmettelijke ziekten als roos, typhus; voorts malaria-vergiftiging, chronische rheumatiek, vetzucht en kanker (die er niet door geneest, maar waarbij de pijnen soms dragelijk worden gemaakt en de algemeene toestand duidelijk verbetert.)
Door de op zichzelf staande resultaten, bij enkele gevallen
van bovenstaande ziekten verkregen, mag men zich echter niet laten verleiden, liet zeewater te beschouwen als een panacee, een geneesmiddel voor alles! Men mag er niet meei van verwachten dan eene verbetering van het bloed, eene verhooging van de levenskracht (als we dit verouderde woord nog eens mogen gebruiken), van het weerstandsvermogen van onze cellen en weefsels tegen slechte invloeden als bacteriën en vergiften, en daarbij opwekking tot grootere activiteit van onze uitscheidingsorganen (longen, nieren, darmen, huid), waardoor zelfvergiftiging wordt opgeheven en het bloed en ons levensmilieu worden gezuiverd. Het werkt dus in denzelfden zin als de natuurlijke, hygiënische piikkels: licht, lucht, beweging, dieet, warmte of koude, waarmede men het ten allen tijde combineert.
Wij hopen, dat het bovenstaande zal strekken om de belangstelling op te wekken voor deze nog te weini»



enkele t.b.c. lijders behandeld (6) maar alle tot nu toe met gunstig gevolg (3 eerste stadium, alle genezen, 1 tweede stadium verbeterd en 2 derde stadium ook zeer verbeterd). Alle zijn trouwens nog onder observatie. Men geeft eene serie van 20 inspuitingen en laat dan eene maand rusten, om daarna bij meergevorderde gevallen weer van voren af aan te beginnen.
Niet alleen de longtuberculose, ook de tuberculose van de huid en het beenderenstelsel geneest of verbetert door de inspuitingen. Dit grenst aan de scrofulose (klierachtigheid) waarbij men reeds' in oude tijden zeebaden toepaste of moederloogbaden (overblijfselen van oude zeeën). Welnu, ook hier zijn de resultaten met de zeewater-injecties volgens Pagaxo goed. Uit diens opgave, loopend over 19 gevallen blijkt, dat de algemeene toestand verbetert, de eetlust grooter wordt, de patiënt er beter uitziet, niet meer suf of dof is, dat de klierzwellingen afnemen, oude fistels minder afscheiden en zich ten slotte sluiten, zoodat na eenige weken klierzwellingen van jaren oud kunnen worden beschouwd als te zijn genezen.
Aangezien de zeebaden of loogbaden (Homburg, Kreuznach) te duur zijn voor de meesten, (en juist onder de armen woedt de scrofulose, deze wegbereider der tuberculose, het ergst,) springt al weer het groote sociale belang van de toepassing der inspuitingen als voorbehoedmiddel tegen de tuberculose in het oog.
Bij Engelsche ziekte vond een andere Italiaansche dokter, Jovane tr Napels, na de inspuitingen bijna constant verbetering in krachten, vermeerdering van eetlust en van het lichaamsgewicht, terwijl ook het bloed krachtiger werd, meer kleurstofgehalte en vormbestanddeelen kreeg. Hetzelfde geldt van bleekzucht, zelfs in de ergere graden van bloedarmoede, alsook bij bepaalde bloedziekten.



JJen brengt als 't ware de zee naar al deze zieken (die ook vroeger aan zee genazen) in plaats van de zieken naar zee, indien dit oin de flnanties onmogelijk is, en krijgt daardoor evengoede resultaten.
Vermelden we nu nog de gunstige resultaten, verkregen bij ziekten die berusten op zelf-vergiftiging, dan is ongeveer aangegeven wat men van de zeewater-behandeling kan verwachten. Wij bedoelen bij enkele zenuwziekten door zelfvergiftiging als Vitus-dans, enkele vormen van zenuwzwakte, Basedowsche ziekte, zenuwpijnen als migraine, ischias, enkele vrouwenziekten, gepaard met pijnlijke menstruatie, enkele besmettelijke ziekten als roos, typlnis; voorts malaria-vergiftiging, chronische rheumatiek, vetzucht en kanker (die er niet door geneest, maar waarbij de pijnen soms dragelijk worden gemaakt en de algemeene toestand duidelijk verbetert.)
Door de op zichzelf staande resultaten, bij enkele gevallen van bovenstaande ziekten verkregen, mag men zich echter niet laten verleiden, liet zeewater te beschouwen als een panacee, een geneesmiddel voor alles! Men mag er niet meer van verwachten dan eene verbetering van het bloed, eene verhooging van de levenskracht (als we dit verouderde woord nog eens mogen gebruiken), van het weerstandsvermogen van onze cellen en weefsels tegen slechte in vloeden als bacteriën en vergiften, en daarbij opwekking tot grootere activiteit van onze uitscheidingsorganen (longen, nieren, darmen, huid), waardoor zelfvergiftiging wordt opgeheven en het bloed en ons levensmilieu worden gezuiverd. Het werkt dus in denzelfden zin als de natuurlijke, hygiënische prikkels: licht, lucht, beweging, dieet, warmte of koude, waarmede men het ten allen tijde combineert.
V ij hopen, dat het bovenstaande zal strekken om de belangstelling op te wekken voor deze nog te weinig



bekende en toegepaste geneesmethode, niet alleen om het groote nut dat er uit kan worden getrokken voor individueele ziektegevallen, maar vooral om het groote sociale belang dat er in ligt voor den strijd tegen de tuberculose en de abnormale kindersterfte, waarop wij in onze inleiding hebben gewezen.
Januari 1909.



~i tc
i IM
© li! 1
7z ^ ~ ®
— r: • ^
, s 1 P J(
,z > ii
i =I^I£ ~ | = O J l=ï*
i£"3 ^ g
•- r © § .=£ Lr"~
X
r r "~] ~© j* ^ ' T*
—- c z: 2_J >
^7 —
fr . ' _if . ^
S ^ ^_r — W 2] -



Fis. 3.
H. B. Eczema lichen Prurigo. Phot. opname 30 Dei-. 1907.
Fiér. 4.
H. B. I'hot. opname 15 Febr. 1908.
Henriette B. 32 jaar, zonder beroep. Komt 20 Pee. 1907 in^ehandeling wegens eczema lichen. van gelaat en polsen en prurigo op de armen en een plakkaat op de 1. hand, (>7j X cM. groot, vol spleten, sterk geïnfiltreerd en .jeukend. Krijgt 120, 24, 28 en '51 I>er. 1907 ï'fsp. 30, 40, 'Jii. 30 cc. Bleef toen 6 weken weg en kwam 11 Februari l!to8 byna geheei genezen terug. Kreeg toen rlog 3 piqüres van 3a, 4o, 5o cc.



i£ .rf
I
- .5g-2j i
^ 2 s
3 = ^ Jl
1 illlf ~ g ?i > 2
f ?rj §
2-S ~ w 2
isSii i > § 11
i!IIÏ
I^O »|
T 'i 1 -i ~ =3 "i S 2
" iifii
c!|~t
. _ X 2 iS O
g >»' * ?a-
2 ^ — "~" ss *?1
J ïlïs1
Is =ss§! ö® la§SfS
t s ?>20-fi
a£ lsgSS' IMgS"^
SS -2S.CO-I
— ;= = ® _® JT g
~ -=■ k«J ïa e - r g — c ~
ii rjst
- ,• «| = = ^
< .2 o E~ ?ï ^
— = 2 s
>. .sis is E < S C~ §£>



ti.
i -
tl



fcj. u
2£ « fr
_ G/2 ~
S | | =
.22 JS 5t
I ~ ^ ™* ~
x .2 •_"
'r. zi
c C 7 ~
x F ' .
x '
- r- C*
Ï2 — r"
^ -ü 17 "® > •-
Lr h *3 5T
i |5>,
0 t= . ~~ j5 — a
:- c Cl ^
C-
§ Ie §5**
— Z£.
1 f g!j
I =^~r ~ — ^ >



ei tb
Cl &
P
S sj
° 9- -s '3
5 'H-z L'J
I '£ -, . °
9- '_ r '
• £ 3 cö
O • kJ
I r ~
2 'Ö o •—: — 
^ Ei"
i? *r! o s 5
,_- Sgf
Cr. ® £ Jog
J Z: c
E. § ""S §:■ § . c
• • Hf -*
< < U



r? tt
S ^ r ^
! f|*
- ±2 —r
? Hz
® = Sf 2 : Bï =
Hl®
. _- — JO
0 ^ Or?
- Ijs
•5 =_-
J~ ~ ^5
I Is
I S-f _j & -""
~ - g 00* * 1 ■!•= ï-1
iiil «S*f
g I e ë g | 11.5 |
-2 3 3 ^
-t ^ m -°
Cl „.® — o
c ^ X; c ~ H S
- o ~ tCd §
c 5 c
— ^ e
1 f^ls
"" c 7-~~ S
. - o "= o"
~ I - -,T
1 ^is
| 2|«£
-3 "5^5S cC S ®o" cl, CL — UC o



bb tï.
55
tL C •
.£ S
'-la ""3 © — ©
~ Cö 'ü
32 > -C
— Cw
•- © c .-. © ©
-3 ,§ _ © —
CS &£ ©
fi-S
1 -1 © _
©'
1 1 "©
x _rt:
0> P
^ -P* £
•e < ~ st
T.
;/.
©
w
•/.
x
x 00
Cl



Fi£. 17.
Gemiehls verlies voor i de inspuitingen,
GetnuJilstoeneurie gedurende ocin isotomseh « mi' \xeeuMiter



Fig. IS.
Fig. 10.



Fig. 20.
—Jjichaanvsgeooicfit uoon | Je uisfnu.li/igen ~ /x gedurende. < oan isotonzsch
" nets ( xca&CLtei*
Grafische voorstelling van hot gewichtsverlies en do -toename berekend per dag e i patiënt, vóór, gedurende en na de inspuitingen bij lijders aan'longtuberculose in den eersten graad. Men ziet het gewichtsverlies ophouden dadelijk bij hot begin der behandeling, waarna de -toename direkt volgt.
i



Grafische voorstelling van <le hoeveelheid opgegeven Moed vaneen HJder aan longtubercaloae, voor en gedurende ile inspuitingen. Dadelijk na het begin der behandeling houdt het bloedspuwen op.



I •'iiipeiutuur en gewicht v;m een lijder aan tuberculose gedurende de xeewater-hehandeliii" Men yiei i,. l- ,-i ,• r



INHOUD.
INLEIDING. IsotonLseh zeewater een krachtig wapen in don .strijd tegen do longtuberculose en tegen de voedingsstoornissen der zuigelingen. Dispensaires marins. Pag. 3 4.
DE IHEORIE. In- en uitwendig gebruik van zeewater in den ouden tijd. De genezingsfactoren aan zee. De theorie van Quintox. Ons levensinilieu verdund zeewater. De mensch een zee-aquarium. Scheikundige en physiologische overeenkomst van zeewater en levensmilieu. Verschil tusschen -physiologische zoutoplossing en zeewater. Proeven op zieken sedert lWt". Oprichting der dispensaires te Parijs. Waardoor werkt het zeewater bij inspuiting? Pag. r> 10.
DE PRAKTIJK. Bezoek aan een dispensaire. Verdeeling van arbeid. Algemeene afdeeling, kinder-afdeeling. huidziekten.
'Werking l>(j zenuwzwakte en organische afwijkingen. Ki iderverlamming, narcolepsie, ruggemergsaandoeningen.
Huidziekten: impetigo, eczeem, lichen, prurigo, psoriasis, lupus, etteringsprocessen (spatten, syphilisi.
Kinderziekten, aangeboren zwakte. Ingewandsstoornissen der zuigelingen. Invoering in de kinderhospitalen in Parijs en Amerika. Spijsverteringsstoornissen bij volwassenen; di.arrhoe, sljjinkoliek, verstopping, dysenterie, Indische spruw. Zuivering van het bloed.
Tuberculose der longen. Sociaal belang van de invoering der methode. Gunstige resultaten. Bronchitis, asthma.
Tuberculose der huid en beenderen. Scrofulose. De inspuitingen een voorbehoedmiddel tegen de longtuberculose. Engelsche ziekte, bleekzucht. Enkele andere ziekten, waarbij men succ es heeft verkregen.
Besluit. Pag, n 21.
Illustraties. Inhoudsopgave. 22 36.