CORRESPONDENTIE-ONDERWIJS.
VEREENIGING TOT BEVORDERING DER VAKOPLEIDING VOOR HANDWERKSLIEDEN IN NEDERLAND, o □ □ □







CORRESPONDENTIE-ONDERWIJS.
VEREENIGING TOT BEVORDERING DER VAKOPLEIDING VOOR HANDWERKSLIEDEN IN NEDERLAND. □ □ □ n



INHOUDSOPGAAF:
Voorbericht. pag. '• 3
Inleiding van den heer h. j. c. haver ... ,5 Beschrijving van de „Ecole speciale des Tra-
vaux Publics" te Parijs-Arceui) ,15
Correspondentie-onderwijs aan de „Ecole speciale des Travaux Publics" te Parijs- Arceuil . „ 30
Correspondentie-onderwijs aan de „International Correspondence Schools" te Scranton . „ 40 Conclusie van den heer haver en debat . . „ G2 De methoden toegepast aan de I.C.S. te Scranton, mededeelingen van den heer w. addeson, oud-leerling dier school, leeraar aan de 2de Ambachtsschool te Amsterdam „65



VOORBERICHT.
In de 25|J Algemeene Vergadering van onze Vereeniging, gehouden te Utrecht op den 27en Dec. 1907 hield de heer h. j. c. haver eene voordracht over .Correspondentie-Onderwijs", dat, in verband met do meer en meer gevoelde behoefte aan goed geregeld Middelbaar Technisch Onderwijs, één der middelen kan zijn, om ontwikkeling bij te brengen, daar waar de omstandigheden hel onmogelijk maken, langs den gewonen weg van het schoolonderwijs deze te verstrekken.
Zoo als het vaak gebeurt op dergelijke vergaderingen, ontbrak de tijd om de voordracht in haar geheel ten gehoore te brengen en daar het onderwerp ons belangrijk genoeg voorkwam, om het in wat ruimer kring bekend te maken, besloten wij haar te laten drukken en levens in de brochure op te nemen de beschrijving van de „Ecole spéciale des Travaux Publics" te Parijs-Arceuil, omdat het ons voorkwam, dat uit de beschrijving van deze snel in bloei toegenomen inrichting wel iels te leeren viel.
Aan de welwillendheid van den heer Lêon Eyrolles danken wij het, dat wij dit gedeelte konden illustreeren met afbeeldingen, waarvan hij ons de clichés in bruikleen gaf en waarvoor wij hem bij deze onzen dank aanbieden.
Tijdens het persklaar maken herhaalde de heer Haver zijne voordracht in de afdeeling Amsterdam onzer Vereeniging en gaf de heer Addeson bij die gelegenheid uitvoerige toelichting omtrent de practische regeling in de détails der cursussen van de International Corres/tondenee Schools te Scranton. Deze toelichting gaf een zoo helder inzicht in de regeling en werkwijze dier Amerikaansche inrichting, en bevatte zoo vele nuttige wenken, die ook







CORRESPONDENTIE ONDERWIJS.
Voordracht , gehouden door den heer h. j. c. haver in de Algenieene Vergadering der „Vereeniging tot bevordering der Vakopleiding" op 28 December 1907.
Zelden of nooit had iemand, die zich beschikbaar gesteld had voor het houden van een' voordracht, eene zoo aangename en vooral zoo gemakkelijke taak als ondergeteekende; niet alleen toch, dat ik bij de voorbereiding van alle zijden steun en medewerking mocht ondervinden, wat betreft het verschaffen van materiaal met betrekking tot het onderwerp, doch zelfs voor den tekst had ik niet te zorgen, daar deze mij kant en klaar t'huis bezorgd werd.
U zult het mij dus zeker niet euvel duiden, wanneer ik begin met mij te kwijten van een' zeer aangenamen plicht, door warmen dank en oprechte hulde te brengen aan de dame, die de lang niet gemakkelijke taak op zich nam te zorgen voor de vertaling der artikelen, waarvan ik met een enkel woord melding maakte aan het slot van mijn voordracht in de September-vergadering van dit jaar, en die dus feitelijk de voordracht houdt, gebruik makend van mijne spraakorganen.
In de tweede plaats zij het mij vergund den lol der erkentelijkheid te brengen aan de heeren w. adueson , k. p. messer en j. a. wint houwer, die zich van heeler harte beschikbaar stelden, tot het verschaffen der, in kwaliteit van ex-leerling der Scranton-school in hun bezit zijnde , studieboeken, opgaven en teekeningen, waardoor u in staat gesteld wordt over de waarde van het



correspondentie-onderwijs beter een oordeel te vellen , dan wanneer gij u allean tevreden hadt te stellen met het gesproken woord.
Ook de heer leon eyrolles. die de vertaalster huitenoien in alle opzichten welwillend ter zijde stond, had degoedheid een' completen cursus „Bouwkunde" af te slaan, zoodat er zelfs gelegenheid is tot het maken van vergelijkingen tusschen Arceuil en Scranton.
In de derde plaats, alle goede dingen bestaan immers in drieën, breng ik mijn hartelijken dank aan de heeren van essen, den breeie, v. egmond en addeson, die de goedheid hadden al het noodige te verrichten tot het voorbereiden van de hier aanwezige bescheiden correspondentie-onderwijs-tentoonstelling. U ziet uit het voorgaande, dat, als ik in tooneeltermen zou spreken, ik noch auteur, noch acteur , noch zelfs régisseur ben en eenvoudig de gemakkelijke rol van souffleur heb te vervullen.
Zooals ik reeds met een enkel woord in September mededeelde is de man, die, voor zoover ik ten minste weet, in ons land het eerst de aandacht vestigde op en propaganda maakte voor G. O. de heer w. j. des
BOUVRIE JR.
Op de Alg. Verg. toch van den Bond van Technici (toen nog Technische Vakvereeniging) te Utrecht gehouden op 25 Febr. 1900 werden twee voordrachten gehouden over Technisch Onderwijs, respectievelijk door de heeren m c. koole en w. j. des bouvrie jr.
De eerste besprak het gemis aan M. T. O. in ons land in algemeenen zin, en gaf zoodoende den stoot aan de sedert niet onderbroken actie van den Bond, om tot eene oplossing van dit vraagstuk te geraken, terwijl de tweede de aandacht vestigde op het G. O der Scranton-school , zich daarbij, op grond van ervaringen in zijne naaste omgeving, als warm voorstander van dit onderwijs doende kennen. Sinds dien tijd zette de heer d. B. zijne propaganda onafgebroken voort in het Technisch Weekblad, daarin vooral in de jaren 1900 en 1901 door iemand schrijvend onder het pseudoniem wistik, geregeld bijgestaan.
Het spreekt van zelf, dat de heer d. B., lid en secre-



taris geworden van de commissie M. T. O. van den Bond van Technici, ook in deze functie het G. O. niet vergat en de voldoening mocht smaken, dat zijn streven werkelijk met succes bekroond werd en men niet deed als bij zooveel nieuws hier te lande : het schouderophalend als niet geschikt voor ons land voorbij gaan.
In September 1904 vroeg de commissie van enquête voor het C O., ingesteld door de Mij. t. Nut v/h Algemeen, naar aanleiding van het geschrevene in het Technisch Weekblad inlichtingen aan de Commissie van he M. T. O. v/d B. v. T , welke natuurlijk bereidwillig verstrekt werden.
De resultaten van de Nuts-commissie met betrekking tot het onderwerp zullen als ik goe I ingelicht ben, eerstdaags in een rapport gepubliceerd worden. Het informatie-bureau in Minister Kuiper's plan van de C. M. T. S. was gedeeltelijk het gevolg van het aandringen van de Commissie voor Middelbaar Technisch Onderwijs van den Bond van Technici op Correspondentie-onderwijs.
Op blz. 151 van het rapport van den Inspecteur van het Middelbaar Onderwijs, den heer de groot , werd op het C. O. in Duitschland en Amerika gewezen onder vermelding van den Bond van Technici en zijn propaganda te dier zake. Het rapport van den Ned. Aannemersbond, zoowel als het praeadvies van den bondsvoorzitter de lieer j. n. hendrix, in zake vakopleiding voor den Middenstand voor het 2e Congres in Juli 1908 te Dordrecht te houden, wijzen op het groote nut, evenals de adressen in zake M. T. O. bij de jongste begrooting ingediend door den Bond van Technici, den Bond van Directeuren van Ambachtsscholen, de Ned. Aannemersbond, de Soc.-techn. Ver. van Demokr. Ingenieurs en Architecten en den Alg. Nederl. Opzichters en Teekenaarsbond.
De heer de B. kan dus tevreden zijn, de belangstelling is gewekt en het is nu maar te hopen, dat deze belangstelling in daden worde omgezet !
Het nu volgende is respectievelijk vertaald uit : ,Le Moniteur de 1'Entreprise et de 1'Industrie" en „Le Siècle Industriel".
Het is eene overzetting van de voordrachten, respectievelijk



gehouden door den heer i.eon eyrollf.s op den 1 I en Januari 1U07 in de „Société d'Encouragement pour l'Industrie nationale", en door een feestredenaar bij gelegenheid van de herdenking van het lüjarig beslaan der corrosnondentieschool Ie Scranton op 16 Oclober 1900.
LKON EYRoLI.ES. Ingenieur.
Directeur van «Ie .. Kcolr Spécial»' des Travaux 1'ublics, du Batiment et de rindustrie."



De kwestie van het technisch onderwijs is op 't oogenblik aan de orde van den dag. Men houdt er zich zoowat overal tnee bezig, in de pers en op congressen, en zij heeft in den allerlaatsten tijd het onderwerp uitgemaakt van heftige besprekingen, somtijds zelfs van hartstochtelijken schriftelijken strijd.
Daarom lijkt ons het tijdstip gunstig, eens aan te toonen, hoe dit vraagstuk, waarvan de oplossing velen nog zoo moeilijk voorkomt, schitterend verwezenlijkt wordt door een school, die in werkelijkheid mag worden aangemerkt als een model van modern technisch onderwijs, waarvan alle onderdeden verbazend goed in elkaar grijpen, 0111 het doel, dat zij zich stelt te verwezenlijken, dat is: om niet slechts theoretisch knappe mensehen te vormen, maar practici van den eersten rang en vakmenschen.
Wij hebben het oog op de „Ecole Speciale des travaux publics du batiment et de I' industrie", die nauwelijks 15 jaar geleden gesticht, onder zijn uitmuntenden directeur lèon eyroi.les, zulk een groote en snelle uitbreiding heeft ondergaan, dat zij thans 90 leeraren en meer dan 6000 leerlingen telt, (internen, externen en correspondentieleerlingen.)
Toen, in Augustus 1905, de leden van het congres voor sociale economie, onder voorzitterschap van den heer isaac, president van de kamer van arbeid voor Lyon, een bezoek brachton aan de vakschool en het internaat, gesticht te Arceuil onder den naam „Ecole spéciale des travaux publics", waren allen vol bewondering voor het werk, tot stand gebracht door den heer leon eyrolles, een werk, waarvan men de toenemende belangrijkheid en de onafgebroken vooruitgang moest erkennen.
Met het lot stand komen van de inrichting te Arceuil begint een nieuw tijdperk in het bestaan van deze school, voortgekomen uit een verstandig initiatief, d;it zich volkomen bewust was van wat de tijd, waarin we leven, noodig heeft.
Een kort historisch overzicht zal den lezer in staat stellen, den doorloopen weg en de uitkomsten, in een tijdperk van bijna 15 jaren verkregen, naar waarde te schatten.



Bij haar oprichting in 1892 huisde de geheele school niet tiaar 15 leerlingen en haren directeur, toen tevens eenigen leeraar, den lieer leon eyroi.les in eene betrekkelijk kleine kamer in de passage Nicole te Parijs.
tien jaar later was het aantal leerlingen meer dan verdubbeld; het onderwijzend personeel was eveneens uitgebreid en de 40 leerlingen werden gehuisvest in grootere lokalen, rue du Val de Grace. Deze bleken op hun beurt te klein, want in 1895 waren er meer dan 100 leerlingen, in 1897 waren er 264-, een aantal, dat op 't oogenblik verscheidene malen vertiendubbeld is, wanneer men ook hen mederekent, die alleen de mondelinge lessen volgen en hen, die van het onderwijs door correspondentie genieten.
De school werd dan ook spoedig overgebracht naar eenige der groote gebouwen, die een blok vormen tusschen de rue du Sonimerard en de rue Thénard en dit blok wordt thans geheel door de school ingenomen.
Schoolgebouw te Parijs, Rue du Sonimerard hoek Rue Thénard.
Deze vooruitgang is niet alleen te verklaren uit de betreurenswaardige leemten, die nu door de Ecole speciale des travaux publics worden aangevuld, maar ook doordat zij in den geheelen gang van zaken bij openbare werken en bij de nijverheid nieuw bloed heeft gebracht.



Gedurende zijn veeljarige werkzaamheid bij de administratie van „Fonts et Gliaussées" was de heer leox eyrolles uit eigen ervaring en door de mededeelingen zijner collega's tot de overtuiging gekomen, dat de practische bekwaamheid van de leiders dier werken bij hun in dienst treden geheel onvoldoende was en hij had er zich rekenschap van gegeven, hoe hun technische opleiding pas voltooid werd ten koste van hen, die het werk lieten uitvoeren. Hij besloot dan ook op te treden tegen dien verkeerden staat van zaken, waaraan de Ecole Spéciale des travaux publics ten doel heeft een einde te maken.
Door het noemen van eenige cijfers hebben we den vooruitgang van deze onderwijsinrichting aangetoond. Het zou ons te ver voeren er de geheele geschiedenis van te schrijven en zelfs in het kort de opvolging der verschillende uitbreidingen na te gaan, al heeft dit alles in een betrekkelijk kort tijdsverloop plaatsgegrepen. Het zou anders werkelijk belangwekkend en leerzaam zijn een voorbeeld te geven van wat een geestkrachtige en doorzettende wil, die zich nooit van het doel laat afleiden, kan bereiken. Op niemand beter dan op den heer leon eyroli.es is de regel van een latijnschen dichter van toepassing :
Justum ac tenacem propositi virum. Horatius V. hnpavidum.
Vrij vertaald : De volhardende, man overwint alles.
We zullen dus de school beschouwen, zooals ze thans (Aug. 1905) is, met haar (>0 leeraren, haar merkwaardige inrichtingen te Parijs en te Arceuil, haar verzamelingen en bibliotheken, haar museum, haar terrein voor practische werkzaamheid en haar internaat.
De school bereidt voor tot de loopbaan bij openbare werken, dit woord opgevat in den meest uitgebreiden zin en tevens omvattende den dienst bij den staat, departement of gemeente, spoorwegmaatschappijen of particuliere ondernemingen.
Oorspronkelijk was het plan, alleen op te leiden voor openbare beti ekkingen bij „Ponts et Chaussécs", bij de mijnen, in departementalen en gemeentelijken dienst. Maar dit bleek al spoedig een te begrensd veld in een tijd, waarin ook particuliere ondernemingen zich meer en meer in bloei verheugen.



Het is voorzeker een nuttig werk, om aan de verschillende instellingen van openbaren dienst menschen te verschaffen, volkomen berekend voor de taak, die ze moeten vervullen en in staat, de posten, die ze moeten bekleeden, naar den eisch waar te nemen. Maar de particuliere nijverheid heeft evenveel, zoo niet meer behoefte aan verlichte medewerkers, aan werkzame, verstandige, practische menschen, door hun opleiding voorzien van de meest mogelijke technische kennis.
Deze overwegingen deden den heer i.eon eyrolles besluiten het arbeidsveld der school buitengewoon ruim te nemen en de onderwijsmethode er op in te richten, den geest van initiatief, die ons zoo dikwijls ontbreekt, omdat hij niet is geoefend, te ontwikkelen en zoo mogelijk te voorschijn te roepen.
Het onderwijs wordt op twee wijzen gegeven : het directe of mondelinge onderwijs, zooals men dat op alle scholen aantreft en het onderwijs door correspondentie. Wij zullen later zien, welke de voordeelen zijn van deze laatste methode en in welke werkelijke behoeften zij voorziet.
Maar het karakteristieke van het onderwijs aan deze school is, dat het hoewel volkomen wetenschappelijk, tegelijkertijd voornamelijk practisch is. De leerling wordt van den aanvang af geplaatst in omstandigheden, gelijkende op die, waarin hij zich zal bevinden bij het verlaten der school, wanneer hij de positie zal innemen , waarop hij recht heeft volgens zijn bekwaamheid, die kan blijken uit een diploma van afgelegde studie.
Het geleerde wordt dadelijk in toepassing gebracht op de werkelijke practijk.
Het onderwijs is technisch, maar practisch, kort maar volkomen, zeer saamgevat, doch tevens zeer helder; onderwijs, waaruit de theorie niet is weggenomen, maar waarbij zij ontdaan is van allerlei beschouwingen , die ><utteloos zijn voor de praktijk.
Wanneer men de talrijke betrekkingen in aanmerking neemt, waarvoor de school opleidt en de zeer verschillende graden van kennis, die ieder van haar vereischt, begrijpt men, dat er geen gelijkvormig leerplan kan worden gevolgd voor alle leerlingen.



Afgescheiden van de voorbereidende cursussen, onmisbaar voor hen, die niet onmiddellijk met de technische studie kunnen beginnen, zijn er 4 cursussen :
1o. De lagere cursus vooronderbazen, bureauambtenaren, controleurs, leerling- en assistent landmeters, enz.
2o. De middelbare cursus voor opzichters, teekenaars , sectie-chefs bij de spoorwegen, landmeters, mijnopzichters, teekenaars en opzichters van den waterstaat, chefteekenaars, hoofd-opzichters en architecten.
3o. De hoogere middelbare cursus lot het verkrijgen van een diploma als assistent-ingenieur, in tiet leven geroepen door de school.
4o. De hoogere cursus voor ingenieurs van den waterstaat, der mijnen, gemeenten, spoorwegen, der industrie, " arrondissements-inspecteurs, welke eindigt met één der beide diploma's, eveneens door de school in het leven geroepen, dat van ingenieur van publieke werken en dat van ingenieur-architect.
Het spreekt van zelf, dat de leerling van de samengestelde leerstof, die hot onderwerp vormt van deze vier cursussen slechts dat deel bestudeert, hetwelk noodig is voor het examen of de mededinging, waartoe hij zich wil voorbereiden, of hel beroep, dat hij wil uitoefenen en waarin hij zich als van zelf bevindt sedert zijn intrede in de school.
Als men hieraan toevoegt, dat de leeraren gekozen worden uit de ingenieurs en architecten, in dienst bij staat of gemeente, onder de leiders van industrieele ondernemingen, die dus bijgevolg onderwijzen, wat zij zelf alle dagen in toepassing brengen, zal men moeten toegeven, dat de Ecole speciale de travaux publics een bij uitstek practische school is.
Iedereen weet. welke de algemeene en de speciaal technische kundigheden zijn, vereischt voor de ingenieurs der verschillende takken van dienst, voor de architecten en hunne ondergeschikten. Toch dient vermeld, dat een belangrijke plaats is ingeruimd aan de bouwkundige vakken en aan de industrieele electriciteit en dat er bovendien een cursus in 't leven geroepen is voor koloniale werken. Laat ons thans zien, hoe dit alles in praktijk wordt gebracht.
*



Wanneer de geheele morgen besteed is aan de eigenlijke cursussen, die plaats hebben in de moederschool in de Rue Sommerard, wordt de namiddag geheel doorgebracht te Arceuil, behalve op enkele dagen, die bestemd zvjn voor bezoeken aan werkplaatsen of fabrieken, waarover de leerlingen een verslag moeten uitbrengen , dat wordt gecorrigeerd en van aanteekeningen voorzien dooiden betrcffenden leeraar.



BESCHRIJVING DER SCHOOL TE ARCEUIL.
De bezitting te Arceuil, die een oppervlakte heeft van 3 H. A., is gelegen op korten afstand van de lijn naar Orleans, van de tramlijn naar Arpajon en van het station Arceuil — Cachan, aan de lijn van Parijs naar Sceaux en Limours, en is pas onlangs aangekocht dooiden heer leon euroli.es, die er het internaat heeft gesticht en die het grootste gedeelte van die oppervlakte bestemd heeft voor een werkelijk practische school, d. w. z. voor een school, waar geen enkele cursus wordt gegeven, maar waar alleen de geheel practische werken worden uitgevoerd.
De schoollokalen en hel proefveld strekken zich uit achter het internaat, welks voorgevel staat aan den weg van Arceuil naar Bourg- la -Reine.
De leerlokalen, thans voor 200 leerlingen, bevinden zich in een gebouw, dat er degelijk uitziet met een zaagtanddak, waar de leerlingen hun ontwerpen maken, hun teekeningen en hun schetsen uitvoeren onder toezicht der leeraren, die steeds gereed slaan hun de inlichtingen en verklaringen, waarnaar gevraagd wordt, te verstrekken. Deze lokalen, op de voor het werk meest gewenschte wijze verlicht, die door de spouwmuren aan goede hygiënische eischen voldoen, zijn van elkaar gescheiden door beweegbare scholten, die men slechts heeft weg te nemen, om zoo noodig een zeer groot lokaal te verkrijgen.
Verderop bevinden zich de verschillende laboratoria, voor natuurkunde, scheikunde, electriciteit, het onderzoek naar het weerstandsvermogen der materialen, voornamelijk van kalk- en cementsoorten, alles goed en practisch ingericht ; alle gereedschappen en hulpmiddelen wedijveren met die der grootste staatsscholen
Vóór de laboratoria is een museum opgericht, dat niet slechts merkwaardig ij door de prachtige verzamelingen en de talrijke geboetseerde modellen van bruggen en allerlei werken, maar ook door zijn bouw, die op zich



Internaat, proefveld, werkplaatsen en .Mnseiiin te Aroeuil.



zelf een practische aanwijzing geeft van groot belang. De verzameling van modellen omvat allerlei typen van boer-
Teeken- en studiezalen, uitwendig.
Teeken- en studiezalen, inwendig.
derijen, materialen en voortbrengselen, verschillende soorten van bedekkingen, van muren, van vaste en dubbele schotten, van bekleedingen, parketvloeren en ook van topografische instrumenten, enz Het gebouw op zich zelf geeft reods aan hen, die het opmerkzaam beschouwen, een even ernstige als nuttige les.
Aan de andere zijde der gebouwen tot aan de spoorlijn strekt zich het proefveld uit, dat. nu de school zoo'n groote vlucht genomen heeft, spoedig blijken zal te klein te zijn.
Dit proefveld is eenig in Frankrijk en naar wij meenen in de geheele wereld. Er bestaat toch geen enkele technische school, tot welke soort ze behoort en welke ook



de hulpmiddelen zijn, waarover zij beschikt, die een terrein of een inrichting bezit, waar de lessen door den leeraar gegeven zoo werkelijk en in t groot in toepassing kunnen worden gebracht.
Proefveld met werkplaatsen, laboratoria, museum, steenbakkerij, metereologisch station, enz.
De stichting van dit proefveld is als 't ware de volmaking van het uitermate practisch karakter van het werk, door den heer eijrolles tot stand gebracht.
De leerlingen worden daar geroepen, om gedeeltelijk zelf uit te voeren en er geheel te besturen al naar gelang van de vorderingen hunner studie, werken, waarmede ze in den loop hunner studie belast zullen worden, bruggen, straat- en grintwegen, sluizen, een spoorweg, met station, ondergrondsche , bovengrondsche ot gelijkvloersche kruising , tunnels en machinebergplaats. De buitenrand van dit terrein is ingericht tot baan voor automobielen. Een gedeelte ervan wordt ingenomen door een doorloopende tentoonstelling van woningen.
De ondergrond van liet proefveld, waarin putten en gaanderijen gegraven zijn, stelt de jongelui in staat op de hoogte te komen van de verschillende ondergrondsche bewerkingen.
De leerlingen werken in zekere mate mede aan het tol stand komen van deze werken. Zoo hebben ze deelgenomen aan den bouw van het museum, die zeer langzaam



Ondergrondsche opinetingen.
heeft plaats gehad, opdat ze zich volkomen rekenschap zouden kunnen geven van de uitgevoerde werken, van de verschillende gevolgde methodes en de gebruikte materialen.
Arbeid op liet proefveld. a. Grondtransport, h. bouw van liet museum c. grondboring.



Inwendige van het Museum.
De handenarbeid, die van de leerlingen geëischt wordt, is echter zeer bepeikl. Al beginnen zij enkele werken, de arbeiders maken het verder af.
Het veld te Arceuil, waar de leerling iederen middag de theoretische les, die hij 's morgens heeft bijgewoond, in praktijk komt brengen, is niet anders dan een blijvende werkplaats , waar hij een plaats vervult en bezigheden verricht, die hem later zullen roepen.
Terreinopnemingen.
Als hij een plan ontwerpt, bepaalt hij zich niet tot het vaststellen van den plattengrond en het bestek, maar hij regelt de geheele uitvoering van de voorbereidende werk-



zaamheden, de metingen niet het waterpas, de uitgravingen enz. tot de geheele afwerking. Hij is het, die de hestellingen doet aan de leveranciers en die op het laboratorium de geleverde stoffen naziet en onderzoekt, die
Laboratorium voor beproeving van materialen.
Laboratorium der electriciteit.
toezicht houdt op de werklieden en ze leidt, de gebreken vaststelt, laat overdoen wat niet in orde is, die alles regelt en over den inkoopsprijs onderhandelt.
Natuurlijk worden al deze werken uitgevoerd onder toezicht der leeraren, maar dit toezicht wordt met tact en voorzichtigheid uitgeoefend, zoodat de jongelui geheel kunnen toonen, waartoe ze in staal zijn en de vrije loop



wordt gelaten aan hun initiatief, dat men moet ontwikkelen inplaats van het te belemmeren.
Ongetwijfeld stelt de leerling meer belang in een methoile , die hem werkelijk dingen laat uitvoeren en hem zelfs dwingt van lijd tot tijd zelf de handen uit te steken, dan in geheel theoretische en dikwijls te abstracte studiën. Deze methode is dus beter uit een oogpunt van algemeene opvoeding, omdat ze smaak en liefde voor het werk kweekt.
Géologische excursie.
Wat echter vooral in aanmerking moet worden genomen is , dat de gewezen leerling van de „Ecole spéciale de travaux publics" steeds op de hoogte is van de omstandigheden , waarin hij wordt geplaatst, dat hij zich nooit onervaren toont , dat hij zich van de taak , die hem is toevertrouwd, kwijt met evenveel kunde, zekerheid en vertrouwen, alsof hij die taak den vorigen dag had onderbroken.
Hij beweegt er zich met te meer gemak , omdat zijn studiën niet beperkt zijn gebleven tot den misschien eenigszins beperkten horizon van Arceuil. Want iedere week heeft hij buiten de school óf een groot openbaar werk in wording óf' een groote industriëele werkplaats of een fabriek van bouwmaterialen bezocht. Over dit bezoek brengt hij een rapport uit, dat niet slechts een verslag moet zijn, maar niet behulp waarvan hij schetsen moei inleveren, die bestemd zijn hein de afmetingen goed in het hoofd te prenten en waarin hij al zijn zin voor kritiek mag bot vieren.



Excursien.
Soinebrng te Epinay. I- Excavateur in gebruik Ie Ris-Orangis. c. en ii. Werken aan de liavin Zeebrugge.
Onder die geschriften bevinden zich enkele zeer merkwaardige. We hebben enkele verslagen gezien, opgemaakt na een uitstapje naar Brugge, waar reusachtige werken worden uitgevoerd. De meeste dier verslagen gaven blijk van goede opmerkingsgave.



Zoo ingewijd in de kleinste bijzonderheden van liet praktische leven zal de leerling van Arceuil zich later in bijzonder gunstige omstandigheden bevinden, veel gunstiger dan die van de ingenieurs der hoogescholen, wier geest vermoeid en overspannen is door de overmaat van theoretische studie en die niet altijd op het terrein der werkzaamheden de noodige scherpte van opmerken meebrengen en er zich misplaatst gevoelen. Een practisch geoefende leerling daarentegen zal de meest alledaagsche moeilijkheden kunnen voorzien en tegelijkertijd oplossen, moeilijkheden die anderen niet vermoeden en waar tegenover ze maar al te vaak hun onmacht moeten erkennen.
HET INTERNAAT.
Na in groote trekken de wijze van werken en het doel der school te hebben geschetst, komt het ons noodig voor, haar inrichting te beschrijven.
l)e school neemt op uitwonende en inwonende leerlingen en jongelui, die half in den kost zijn. Zij telt nog twee andere groepen van leerlingen, waarover we later zullen spreken, die der avondcursussen en der Zondagsehe lessen en de correspondentieleerlingen.
Het internaat is gevestigd te Arceuil ; het doet slechts in enkele opzichten denken aan de groote meerderheid van dergelijke onderwijsinrichtingen.
De leerlingen bewonen een huis, sierlijk en geriefelijk gebouwd, dat in het geheel niet op een school lijkt en waarvoor zich een groote tuin met perken en boschjes uitstrekt.
Het gebouw, lang 40 en breed 25 M. bevat vier verdiepingen en een sousterrain. Het is gemaakt van gewapend beton, behalve de buitenmuren, die van gehouwen steen zijn.
Gelijkvloers bevinden zich de kamer van den directeur, die speciaal belast is met het toezicht op de studie te Arceuil, de eetzaal, een vergaderzaal, de leerkamer en de vertrekken voor de huishouding.
De verdiepingen zijn verdeeld in kamers voor de leerlingen, uitgezonderd enkele vertrekken, die bestemd zijn voor inwonende leeraren.



Ketzaal <11 Studiezaal.
Iedere leerling heeft zijn eigen kamertje, bevattende een ledikant van gevernist ijzer niet toebehooren , een spiegelkast, een beddetafeltje, een werktafel met tafelkleed , twee stoelen, een loketkastje voor de boeken en een
Kamer der leerlingen.



muurkast. Dit geheele ameublement is van blank Amerikaansch grenenhout; de eenvoud sluit dus hier een zekere sierlijkheid niet uit en uit een oogpunt van geriefelijkheid laat het niets te wenschen over.
Kamer der leerlingen.
Bovendien, al is het den jongelui niet geoorloofd er eenig ander meubel neer te zeiten, zij zijn toch vrij hun kamers naar hun eigen smaak te versieren met schilderijen , teekeningen, kunstvoorwerpen enz. Deze neiging wordt zelfs aangemoedigd door den heer Ei/rolles, want zij heeft een veredelenden invloed. Hoe prettiger en aanlokkelijker het eigen thuis is, des te meer trekt het aan en beschermt het tegen de dikwijls gevaarlijke verlokkingen daar builen.
Het sousterrain wordt ingenomen door de keuken, de kelders, de voorraadkamers , de centrale verwarming enz.
De bewoners van de school te Arceuil bevinden zich in de best denkbare hygiënische omgeving.
Ten eerste door de ligging. Het internaat verheft zich bijna op den lop van een hoogvlakte, die zich uitstrekt van Arceuil naar Chatillon boven het dal van de Bièvre. Alleen oostelijk bevindt zich een hoogere heuvel, waarop de veldschans van de Haules Bruyères ligt. Naar alle andere kanten strekt de horizon zich eindeloos uit en de lucht stroomt in overvloed loe, niet bedorven door fabrieksrook, daar fabrieken in die streek zeer zeldzaam zijn, maar daarentegen gezuiverd en gezond gemaakt door het trekken over de bosschen van Verrieres en de Claniart, die op slechts korten afstand gelegen zijn. Het



uitgestrekte en afwisselende panorama, dat iedere leerling van uit zijn kamer kan aanschouwen en dat de liefelijkste plekjes uit de streek omvat, is ook niet zonder invloed op de zedelijkheid en de gezondheid.
Alle regelen der nieuwere gezondheidsleer zijn nauwgezet in acht genomen bij den bouw en de verdere inrichting van het internaat, waar licht en lucht overvloedig toegang hebben en waar men met zorg alle donkere hoeken, die zoo gunstig zijn voor de ontwikkeling van microben heeft vermeden. Alle lokalen worden met stoom verwarmd en electrisch verlicht, zelfs de kamers van de leerlingen, waar de temperatuur 's winters gehouden wordt op 16° G. en die door hunne hoogte van 3.2 M. van een goede luchtverversching verzekerd zijn. In de badkamers en de privaten zijn alle verbeteringen aangebracht, die de wetenschap eischt. Hel tehuis is werkelijk een gezondheidsinrichting
Noodzakelijkerwijze wordt ook op de voeding streng toezicht gehouden. Het voedsel is gezond, overvloedig en voedzaam, zooals dat noodig is voor jongelui , wier eetlust, eigen aan hun leeftijd, nog wordt aangewakkerd door het werken in de open lucht. De eetzaal der leerlingen en die, waarin de directeur en de administrateur het maal gebruiken, loopen in elkaar, zoodat van iedere gegronde aanmerking dadelijk nota kan worden genomen.
Lichaamsoefening, die een van de grootste bewerksters is van kracht en gezondheid, mag natuurlijk niet worden verwaarloosd. Behalve de schermzaal zijn ei
Tennis-veld.



velden aangelegd voor tennis en voetbal en de jongelui hebben de vrije beschikking over alle benoodigdheden voor de spelen in de open lucht, waarmee ze zich in de tijden van ontspanning over de heele uitgestrektheid van het proefveld kunnen bezighouden.
In geval van ziekte of' ongesteldheid wordt de dokter, die aan de inrichting verbonden is, oogenblikkelijk geroepen en deze verleent de eerste hulp tot de leerling , wanneer hij door een besmettelijke ziekte is aangetast , door zijn familie wordt opgenomen.
De verdeeling van den tijd is stipt geregeld.
Tusschen het opstaan, dat plaats heeft om half zeven, tot het naar bed gaan om 10 uur, gaan de leerlingen 's morgens de cursussen volgen in de Rue Sommerard , in welker onmiddellijke nabijheid de spoorlijn van Sceaux hen brengt.
Om 12 uur zijn ze terug om het tweede ontbijt ie gebruiken en na een langen rusttijd begint het practische werk, dat tot 5 uur wordt voortgezet. Daarna wordt tot liet middagmaal, dat om 0 uur wordt gebruikt, binnenshuis gewerkt en om 8 uur wordt de studie weer hervat. Leerlingen, die een bepaald aantal goede aanteekeningen hebben verkregen, mogen 's avonds in bun eigen kamer werken. Deze gunst, die zeer op prijs wordt gesteld, vormt een uitstekend aanmoedigingsmiddel.
De leiding der studie is toevertrouwd aan bepaalde leeraren, waarvan eenigen uitsluitend aangewezen zijn , om degenen onder de jongelui, die de vorderingen der andere leerlingen moeilijk kunnen volgen, voort te helpen.
Niet minder wordt er door den heer Léon Evrolles gelet op de zedelijke opvoeding, <1 ie eisclit, dat de grootste wellevendheid heersche in den omgang der leerlingen onderling en tusschen hen en de leeraren. Hij hecht zeer groot gewicht aan stiptheid, beleefdheid en behoorlijk gedrag. Hij eischt, dat niemand vergete, dat hij zich in een groot familiehuis bevindt en bijgevolg onderworpen is aan wetten en beleefdheidsplichten, die niemand zou durven overtreden zonder blijk te geven van gemis aan beschaving. Hij is er op gesteld, niet slechts knappe menschen te vormen, maar ook welopgevoede menschen, die zich gedurende hun verblijf aan de school met niets anders bezighouden dan met hun studie.



Ten slotte waakt de Directeur er voor, dat de leerlingen zoo min mogelijk omgang hebben met de buitenwereld. Het is waar, dat die betrekkingen moeilijk aan te knoopen zouden zijn, daar de jongelui slechts 's Zondags uitgaan als wanneer ze, al naar het verlof daartoe door hun ouders verleend, over den heelen dag of slechts over den namiddag kunnen beschikken, op voorwaarde, dat ze op den bepaalden tijd vóór het naar bed gaan binnen zijn.
Op aanvraag van de familie verleent de school eveneens verlof om naar de komedie te gaan, maar alleen des Zaterdags. De keuze van dien dag behoeft zeker niet nader te worden verklaard.



HET CORRESPONDENTIE-ONDERWIJS AAN DE „ECOLE SPÉCIALE".
Het is een feit, dat men reeds sinds langen tijd zich zelf onderwijst door middel van correspondentie. Boeken en tijdschriften onderwijzen door correspondentie, een groot aantal van de periodiek verschijnende bladen leveren zelfs opgaven, waarvan ze later de antwoorden of de oplossingen geven.
Op onderwijsgebied zijn er ontelbaar veel leeraren, die voor bepaalde examens voorbereiden door aan elders wonende leerlingen werk op te geven, waarvan zij de uitvoering nazien.
Maar tot voor eenige jaren had niemand er aan gedacht van dit leermiddel gebruik te maken voor een methodisch geregeld voortgezet onderwijs, dat in alle behoeften kan voorzien.
Het was in 1891, dat de Internationale Correspondentieschool te Scranton en de Ecole spéciale de travaux publiés te Parijs, hoewel gedreven door verschillende behoeften, gelijktijdig begonnen een wijze van onderricht toe te passen, die nog door geen enkele vereeeniging was
ter hand genomen.
Er bestond bovendien geen enkel verband tusschen de beide scholen en het is een toevallige samenloop van omstandigheden, dat beide tegelijkertijd geopend werden en oogenschijnlijk dezelfde middelen te baat namen.
llet° onderwijs door correspondentie is als 't ware : de mondelinge les van den leeraar met alle uitleggingen en verklaringen vervangen door een schriftelijken cursus en den leerling dwingen dien cursus te leeren door hem oefeningen te zenden, die zoo goed gekozen zijn, dat hij ze niet kan maken, indien hij, wat de cursus hem geeft, niet volkomen meester is en zich geen rekenschap geeft van de voornaamste toe passingen, die er van gemaakt kunnen worden.
Het verdient de opmerkzaamheid, dat de oefeningen hier middel zijn en geen doel. De cursus is dus het voornaamste deel, de oefeningen zijn slechts hulpmiddel.



george richard heeft onlangs in een voordracht uiteengezet, hoezeer het correspondentieonderwijs in de Vereenigde Staten gevorderd was, wat zijn oorsprong was en welk een verbazende vlucht het had genomen.
Laten we den heer eyrolles aan hel woord, om te vertellen, hoe hel correspondentie-onderwijs in Frankrijk ontstaan is.
Toen ik nog werkzaam was bij de administratie van publieke werken, kon ik vast stellen, dat er geen enkele opleidings-inrichting bestond voor het ondergeschikte personeel bij deze administratie, evenmin als voor het personeel der aannemers.
Gedurende jaren heb ik aanteekeningen verzameld en lessen samengesteld en in 1891 besloot ik een inrichting te beginnen voor de vorming van dit personeel. Eerst had ik 4 leerlingen, 3 te Parijs en 1 in de provincie. Daar deze laatste mijn lessen niet kon komen volgen, moest ik er mij toe bepalen, hem oefeningen te maken te geven en die nazien, zooals vele leeraren dat doen.
Maar hier leverde de oplossing der vraagstukken bijzondere moeilijkheden, want de technische lessen, die ik gaf, bestonden niet gedrukt.
Dit bracht me natuurlijk op het denkbeeld, hem regelmatig, na ze te hebben overgeschreven, de lessen, die ik zijn kameraden gaf, op te zenden en hem oefeningen te laten maken, die mij in staat stelden, mij te overtuigen, dat hij de lessen begrepen had, daar ik hem niet anders ondervragen kon.
De resultaten van dezen eenigen leerling waren uitmuntend, hij bracht het zelfs verder dan zijn kameraden, die toch onder gunstiger omstandigheden werkten dan hij.
Deze uitkomst gaf mij moed, het aantal leerlingen uit te breiden ; ik liet van de lessen op een weinig kostbare wijze een klein aantal exemplaren overdrukken en begon toen mezelf meer bekend te maken. Ik werd in deze taak bijgestaan door mijn eerste leerlingen, die allen toegelaten werden na de moeilijke vergelijkende examens, waaraan ze deelnamen en die aan hun vrienden schreven, dat ze hun welslagen aan mijn onderwijs te danken



hadden. Ik maak u in 't voorbijgaan opmerkzaam, dat het altijd zoo gegaan is en het is voornamelijk aan de openbaarheid, door mijn oud-leerlingen aan de zaak gegeven, dat de school haar ontwikkeling dankt.
De verkregen uitkomsten waren de meest afdoende propagandamiddelen.
In 189:2 hadden wij 15 leerlingen.
In 1893 lieten zich 40 nieuwe leerlingen inschrijven.
In 1894 80
In 1895 „ 101 „
In 1 8 9' • „ * 177 „ n n
In 1897 „ „ 264 „ „ »
In 1898 „ , 454 „ , •
In 1899 687
In 1900 935
1d 1901 „ „ 1.620 In 1902 „ „ 1.787 In 1903 „ „ 2.214
In 1904 , „ 2.716 „ „ „
In 1905 , . 3 095
Wanneer men bij dit laatste cijfer de leerlingen telt, die den lsten Januari 1905 reeds het onderwijs volgden, dan komt men tot een totaal-cijfer van G040 leerlingen, die in den loop van 1905 van ons onderwijs genoten hebben.
Tegenwoordig vormen wij het geheele personeel voor de openbare werken van d n Staat, behalve de ingenieurs, die van de Polytechnische school en van de Ecole des Ponts et Chaussées komen.
De benoodigdheden voor het correspondentieonderwijs zijn:
1. een geschreven cursus, alle verklaringen en uitleggingen bevattende, die in een mondelinge les gegeven kunnen worden;
2. stellen oefeningen, die regelmatig in moeilijkheid opklimmen en zoo gekozen zijn, dat de leerling ze niet maken kan zonder dat hij den gedrukten cursus goed machtig is;
3. een rooster van werkzaamheden, dat den leerling den gang van zijn studie aangeeft.
De cursus is natuurlijk verdeeld in een zeker aantal lessen, die ieder verband houden met een tijdperk, waarin



werk gemaakt wordt en waarvan de duur uiteenloopt van 8 tot 15 dagen naar den wil van den correspondent en naar gelang van den tijd, waarover hij te beschikken heeft. Na verloop van dat tijdperk moet de leerling zijn opgeloste vraagstukken zenden, die. na dadelijk gecorrigeerd te zijn, hem worden teruggestuurd met verbeteringen en nuttige wenken, waaraan de oplossingen door den leeraar vastgesteld, zijn toegevoegd.
De directeur schrijft er, wanneer het pas geeft, zijn persoonlijke opmerkingen bij.
Terwijl zijn stel oefeningen wordt nagezien, gaat de leerling over tol de volgende taak, die van toepassing kan zijn op hetzelfde of op een volgend gedeelte van den cursus of zelfs op een anderen cursus, wanneer hij meer dan één cursus volgt. Hij zet dus zijn studie voort zonder eenig tijdverlies.
De lesrooster geeft den leerling het deel van den cursus aan, dat hij gedurende ieder tijdperk heeft te leeren en de stellen oefeningen, die hij heeft te maken ; de rooster brengt hem levens den datum in herinnering, waarop hij zijn werk moet inzenden. De leerling moet zich voortdurend aan dezen lesrooster houden, die echter wel gewijzigd kan worden, wanneer hij den duur van zijn werktijd wenscht te verkorten of te verlengen.
Wanneer de leerling op die wijze een cursus bestudeerd heeft, kent hij dien grondig in al zijn deelen en de oefeningen, die hij heeft gemaakt, stellen hem in staat, zich rekenschap te geven van de toepassingen, die er van gemaakt kunnen worden. Zooals we reeds gezien hebben, moet de geschreven cursus de mondelinge les vervangen, hij moet dus bijzonder duidelijk en zeer uitgebreid zijn, ten einde de leerlingen niet te noodzaken ergens anders nasporingen te doen of andere werken te raadplegen.
In beginsel meet de leerling, die zich vaak op zeer grooten afstand bevindt, nooit een uitlegging of een verklaring te vragen hebben.
De op te lossen vraagstukken moeten met bijzondere zorg gekozen worden; de leerling moet de gedrukte les niet kunnen naschrijven, maar hij moet die om te kunnen antwoorden, in al haar onderdeelen bestudeerd heb-
3



ben. Het onderwijs is dientengevolge zeer moeilijk te geven en kan slechts toevertrouwd worden aan beproefde leeraren, geheel thuis in de stof, die zij moeten onder wijzen en volkomen vertrouwd met de wijze van toepassing van het correspondentie-onderwijs.
De vorming van deze leeraren is een moeilijke taak.
Zooals ik reeds zei: de leerling moet voortdurend aan den gang gehouden worden en er moet voor hem een verplichting bestaan, zijn werk na verloop van den bepaalden tijd in te zenden. Met dit doel is een bepaalde tak van dienst der school belast hem stap voor stap te volgen, hem zijn verplichtingen in herinnering te brengen en hem voortdurend de noodige aanmoediging te geven. Anders komt de leerling er zeer spoedig toe, zich te verontschuldigen, als hij zijn werk niet op tijd zenden kan.
De toelating tot de school wordt verleend na inzending van een formulier, door den aanvrager ingevuld, en dat alle inlichtingen bevat, die voor zijn toelating noodig zijn, voornamelijk aanwijzingen omtrent wat hij al geleerd heelt.
Als het noodig is, laat men hem examen afleggen per correspondentie. Als leerling toegelaten wordt hij gerangschikt in de afdeeling, die hij volgen wil en in de groep, waartoe hij volgens zijn kundigheden hoort, bijv.: Afdeeling: publieke werken. Groep: bureel-ambtenaar
De studie is gericht op de verkrijging van een getuigschrift van genoten correspondentie-onderwijs, dat vervangen wordt door een diploma van bureel-ambtenaar, opzichter of werkmeester, van ingenieur soms, na een examen afgelegd aan de school voor een commissie, samengesteld uit leeraren en onder Voorzitterschap van den president van den raad van toezicht. Ieder van deze diploma's staat gelijk met een graad bij openbare werken of bij de nijverheid.
Zoo opgevat kan het correspondentieonderwijs bogen op verschillende voordeelen boven het mondelinge onderwijs.
lo. Het is individueel onderwijs, d.w.z. de leeraar houdt zich met iederen leerling afzonderlijk bezig en staat voortdurend in nauwe betrekking tot hem, alsof hij hem privaatlessen gaf. Hij kan hem dus zijn volle aandacht schenken zonder door de andere leerlingen te worden



afgeleid en zoo komt hij er toe, hem beter te leeren kennen en te leiden, dan indien de leerling deel uitmaakte van de talrijke leerlingen, die een mondelinge les volgen. De leeraar is zoo ter beschikking van den leerling en niet de leerling ter beschikking van den leeraar.
Daarentegen kan de leerling werken, wanneer hij wil en waar hij wil, zijn vrijen tijd op nuttige wijze gebruiken zonder afbreuk te doen aan zijn dagelijksch werk en zonder kostbaren tijd te verliezen met heen en weer loopen. Ook ontwikkelt hij op deze wijze zijn initiatief.
2o. De correspondentie gewent er den leerling aan, wat hij weet duidelijk en juist uit te drukken en hij verwerft door dit systeem een niet te onderschatten vaardigheid, die hem ieder oogenblik in zijn loopbaan te pas kan komen. Daar hij meestal de stof van verscheidene bladzijden in eenige regels moet samenvatten, moet hij het punt in kwestie grondig kennen en zich meer inspannen dan wanneer hij het slechts mondeling weer te geven had. Hij leert zoo met stiptheid werken.
3o. De wijze van werken bespaart den leerling tijd en geld. Een besparing van tijd geeft zij hem, daar de leerling, op deze wijze geleid niet links en rechts in allerlei werken behoeft te snuffelen, zooals iemand, die zonder hulp van een leeraar, zonder methode studeert. Een besparing van geld, omdat de prijs van het onderwijs natuurlijk laag is en dat de stof, die in de lessen behandeld wordt, nergens anders te vinden is dan ïn de verschillende bibliotheekwerken, die vaak zeer kostbaar zijn en meer bestemd om te worden geraadpleegd dan om te worden bestudeerd.
De prijs van het onderwijs bedraagt van 5 tot 20 francs per maand. Men zou dien prijs misschien zelfs kunnen laten dalen tot 1 a 2 franc per maand en zoo het onderwijs onder het bereik brengen van alle beurzen; dat is een plan, dat bestudeerd wordt met het oog op een onderwijs speciaal bestemd voor de arbeidende klasse.
4o. Het verblijf in de groote steden kan vermeden worden; uit dit oogpunt beschouwd kan het correspondentieonderwijs belangrijke en vérstrekkende gevolgen hebben.
5o. Ten slotte lijdt het onderwijs per correspondentie nooit door de verplaatsing van den leerling, die van



woonplaats kan veranderen zonder de minste schade voor •zijn studie. Het valt hem zelfs gemakkelijk op reis te werken en wij tellen onder onze leerlingen machinisten bij de marine, die zich door middel van ons onderwijs op hun schip voorbereiden voor de zeer moeilijke examens.
Het correspondentieonderwijs omvat twee soorten leerlingen.
1°. jonge lieden, die nog niet in 't werk zijn, maar op de schoolbanken zitten ot' die zich bij hun ouders thuis voor een bepaald beroep voorbereiden;
2°. volwassenen, die in een vak werkzaam zijn en die hun vakkennis willen aanvullen, om zekerder en vlugger vooruit te komen in het beroep, dat ze gekozen hebben. Voor de eersten is het correspondentie-onderwijs vaak niets anders dan een voorbereiding tot de „Ecole spéciale des travaux publics."
De tweede categorie, de meest belangwekkende, omvat menschen van alle leeftijden en uit alle landen van de wereld, die de meest verschillende beroepen uitoefenen.
Zoo vindt men :
1. bij publieke werken:
opzichters van weg en werken, bureel-ambtenaren, afdeeling-chefs, ingenieurs, aannemers en opzichters van gewest en arrondissement.
2. bij bouwkundige werken:
schrijnwerkers, timmerlieden, bureel-ambtenaren, opzichters, aannemers, landmeters en verificateurs, leerlingarchitecten en ingenieurs ;
3°. bij de spoorwegmaatschappijen:
teekenaars, opzichters, werkmeesters, afdeelingchefs, ingenieurs en zelfs stationschefs evenals ambtenaren van goederen- en reizigers-dienst;
4°. bij werktuigkunde en electriciteit:
lager en hooger geplaatste monteurs, opzichters van werkplaatsen enz.;
5°. bij het onderwijs:
onderwijzers, hoofden van scholen, repetitors, leeraren aan inrichtingen van middelbaar en hooger onderwijs;
6°. bij het vakonderwijs:
leerlingen, leeraren en directeuren van anibachts- en andere vakscholen;



7°. bij de marine:
soldaten, onderofficieren en officieren, machinisten en ambachtslieden op de vloot, leiders van artilleriewerken in de koloniën en eindelijk
8°. bij verschillende beroepen:
correctors, advocaten, landbouwers, geestelijken, horlogemakers, journalisten, enz.
Onder de correspondentie-leerlingen telt men ook veel oud-leerlingen van alle groote staatsscholen, van de centrale, de polytechnische, de mijnschool en die van de Ponts et Chaussées, de school te Fontainebleau, te Saint Gyr, van het landbouwkundig instituut, de school van kunsten en ambachten enz.
Het onderwijs aan deze verschillende categorieën van leerlingen, die een betrekking hebben en toch de behoefte gevoelen verder te leeren of zich in een of ander onderdeel te volmaken, levert oveT het algemeen uitstekende resultaten. Zoo komt 't voor, dat bureel-ambtenaren opgeklommen zijn lot den rang van ingenieur bij „Ponts et Chaussées", dat werklieden, opzichters in een w plaats of ingenieurs geworden zijn.
Eenige van deze leerlingen komen het onderwijs aan de school volgen, hetzij gedurende den gewonen cursus, hetzij gedurende de vacanties, als wanneer de school tot hun beschikking is.
Wat de jongelui zonder beroep betreft, zij verwerven door correspondentie-onderwijs gemakkelijk een degelijke algemeene, zoowel als technische ontwikkeling, die hen in staat stelt, dadelijk in een betere betrekking te beginnen. Om echter de praktijk van het vak, waarop ze zich toeleggen, te leeren, is het noodig, het vak zelf te gaan uitoefenen of zich aan de school te komen bekwamen.
We zouden onder hen, die het onderwijs aan de school volgen, nog jongelui kunnen opnoemen, die op de middelbare school hun wiskundelessen niet kon len begrijpen en die wij zoo goed op dreef geholpen hebben door correspondentie-onderwijs, dat zij na enkele maanden hun plaats op de middelbare school weer konden innemen en even ver waren als htm makkers.
Wel moeten zij, die het correspondentie-onderwijs volgen veel ontberen, wat de leerlingen der practische school te



Arceuil genieten, maar om hieraan tegemoet te komen, worden vanwege de school groote excursies ondernomen, waaraan allen kunnen deelnemen. Zoo hebben de leerlingen van het correspondentie-onderwijs en die van de Panische school elkaar ontmoet in 1904 in Brugge en in 1905 in Luik en Brussel, om de groote werken, in België uitgevoerd, te bezichtigen.
Tengevolge van die bezoeken hebben de Belgische fabrikanten en aannemers mij (leon eyrolles) in overleg met hun regeering gevraagd, een afdeeling van de school te Brussel te vestigen en dit plan is op weg verwezenlijkt te worden.
Een vriendschappelijke vereeniging van oud-leerlingen, die meer dan 1200 leden telt, ofschoon zij pas sinds kort is opgericht, omvat de verschillende groepen van leerlingen. Zij houdt zich, in overleg met den directeur der school, bezig met het verleenen van steun en het plaatsen van leerlingen. Maar de aanbiedingen van werk zijn zoo talrijk, dat het zeer zelden voorkomt, dat een goede leerling niet na enkele dagen een plaats vindt.
Om een denkbeeld te geven van de groote belangrijkheid der school, rest mij nog slechts U enkele cijfers te noemen.
Zooals wij gezien hebben onderwijst de school thans ongeveer 6000 leerlingen per jaar. Dit onderwijs, dat 1(38 verschillende cursussen omvat, alle gedrukt, is toevertrouwd aan 90 leeraren en 25 beambten.
De kosten van het drukken der cursussen en opgaven bedragen 100.000 frs. per jaar. De school ontvangt meer dan 35.000 brieven en meer dan 100.000 opstellen, teekeningen en plannen, door leerlingen gezonden, per jaar. De portokosten overschrijden de 20.000 frs., de uitgaven voor de oprichting halen bijna een millioen en de algemeene kosten stijgen tot 500.000 frs. per jaar.
Het onderwijs aan de school omvat niet slechts alle technische onderwerpen op het gebied van openbare werken, van bouwkunde, werktuigkunde electriciteit en landmeetkunde, maar ook alle vakken van algemeen nut: wis-, natuur- en scheikunde, aardrijkskunde, het Fransch en vreemde talen.



Ieder onderwerp wordt behandeld in een cursus voor beginnenden, een cursus voor meergevorderden en een voor vergevorderden. Zoo leert de burgerlijke ambtenaar de beginselen der praktijk, de opzichter volgt een moeilijker cursus, terwijl er een veel uitgebreider cursus bestaat voor den ingenieur. Zoo is het met alle vakken ; zooals gezegd, het onderwijs omvat leerlingen van eiken leeftijd en van de meest verschillende standen; het komt niet zelden voor, dat vader en zoon door correspondentieonderwijs denzelfden of ieder een verschillenden cursus volgen.
Zonder twijfel kan de wijze van onderwijs geven door correspondentie zich uitstrekken tot alle denkbare vakken. Reeds aan de „Ecole spéciale des Tr. P." hebben wij het aantal verschillende cursussen tot 1G8 moeten opvoeren terwijl er eigenlijk voor de werkelijke afdeeling „publieke werken" niet meer dan de helft noodig waren. Zoo hebben wij achtereenvolgens afdeelingen geopend voor bouwkunde, voor werktuigkunde en electriciteit en voor landmeetkunde. Op hel oogenblik is een afdeeling in studie voor werklieden en beambten bij het automobilisme.
Ten slotte wil ik nu nog even wijzen op den belangrijken invloed, die deze wijze van onderwijs geven, uit een sociaal oogpunt beschouwd, kan hebben, een wijze van onderwijs geven, die misschien geroepen is het vraagstuk van het meest volkomen onderwijs bijna kosteloos, zooals edeldenkende menschen zich als ideaal voorstellen, op te lossen.
Wanneer men aan den eenvoudigsten mensch, die den wil heeft te werken, het middel geeft zich tot de hoogste ambten op te werken, zal men ook een oorzaak van telkens wederkeerende oneenigheid uit den weg ruimen.
Maar op 't oogenblik bepaal ik er mij toe de uitkomsten, die ik in enkele jaren heb kunnen bereiken, alleen en met beperkte middelen, te doen kennen.
Deze bemoedigende uitkomsten toonen de noodzakelijkheid aan van een onderwijsmethode, die nog wei' 'g bekend is en stellen U in staat de ontzaglijke vlucht, .ie zij hoogstwaarschijnlijk nemen zal, te vermoeden.



DE INTERNATIONALE CORRESPONDENTIESCHOLEN.
HAAR OORSPRONG EN HAAR SAMENSTELLING.
LEZING, GEHOUDEN TE SCRANTON DEN 1 6den OGTOBER 1906, TER GELEGENHEID VAN DEN 15den VERJAARDAG DER SCHOLEN,
GEGROND OP DE NIEUWE BEGINSELEN.
De stoot tot de oprichting van deze scholen werd gegeven door de arbeiders in de anthracietmijnen van Pensylvanie ten einde hen in staat te stellen deel te nemen aan de examens voor mijnopzichter, die zij hier en in andere staten verplicht zijn af te leggen.
Om voor die examens te slagen moeten zij vraagstukken oplossen betreffende de luchtverversching in de mijnen, zij moeten de gassen kennen, die men er aantreft, de schachten kunnen opmeten en de werktuigen kennen, waarvan men zich bedient.
Dit vereischt de konnis van veel rekenkunstige bewer.kingen met inbegrip van de vergelijkingen, de leer der evenredigheden enz., het gebruik van de teekens en voorstellingen, die in formules gebruikt worden, de toepassing dei formules en haar oplossing, een beetje scheikunde, landmeetkunde, driehoeksmeting, werktuigkunde en hydraulica.
Het was geen gewone opvoedkundige moeilijkheid, deze kundigheden bij te brengen aan menschen, die nooit of slechts gedurende een of twee jaren voordat zij in het \ak werkzaam waren , een school bezocht hadden, aan menschen van gemiddeld 27-jarigen leeftijd, die zelfs de allereerste beginselen der rekenkunde niet kennen, die den heelen dag in de mijnen werken en gezinnen te onderhouden hebben, die overdag hun werk niet kunnen verlaten om een cursus te volgen en 's avonds niet naar een cursus willen gaan, ten eerste omdat ze dien niet geregeld



zouden kunnen bijwonen en vervolgens, omdat ze zich er voor schamen hunne onwetendheid aan anderen te toonen.
Die, als ze thuis werken, de keukentafel als lessenaar gebruiken en dikwijls met de eene hand een kind wiegen, terwijl ze een papier in de andere hand houden.
Het was dus werkelijk geen gemakkelijke taak, zulke menschen de noodige kundigheden te doen verwerven. De internationale correspondentieschool heeft het geschikte systeem in het leven geroepen, waardoor mannen in de geschetste omstandigheden een in alle opzichten goede mijnopleiding kunnen krijgen en mijnopzichter, zelfs mijningenieur kunnen worden.
Terwijl wij bezig waren de mijnwerkers op een betere wijze te onderrichten, hebben we ingezien, dat wij even goed voor alle beroepen en ambachten der techniek les konden geven. In de eerste overeenkomsten was bepaald, dat de mijnwerkers naar Scranton moesten komen , om landmeten en in kaart brengen op de dagschool te leeren onder leiding van de leeraren. We wisten toen nog niet, dat we het gebruik van de toestellen voor het landmeten en het teekenen ook per correspondentie konden onderwijzen. Maar de leerlingen konden tijd noch geld vinden , den cursus te Scranton te volgen.
We werden dus gedwongen, er iets op te vinden.
Daarin zijn we geslaagd door een leerboek samen te stellen , waaruit de leerling zonder tegenwoordigheid van den leeraar het gebruik der landmeters-instrumenten en het kaartteekenen zou kunnen leeren.
Eenige jaren later onderwezen wij het bouwkundig en het meetkundig teekenen aan duizenden leerlingen. Op 't oogenblik hebben we meer dan 100.000 leerlingen voor de teekencursussen, daar het teekenon een onderdeel is van alle cursussen voor techniek.
Wij hebben meer dan 8.000 leerlingen in den cursus voor kunsldoeleinden, waarbij behalve in andere onderwerpen les gegeven wordt in het handteekenen , het perspectief teekenen, het penteeken , het maken van gewasschen teekeningen , natuur- en pleisterteekenen en het teekenen naar het levend model.
Het onderwijs omvat 31 scholen met een totaal van



2^00 leeraren. Ierier van deze scholen heeft een hoofdzetel , die een assistent-directeur kan hebben en die van
6 tot 50 examinatoren en leeraren kan tellen.
Ziehier de titels der 31 scholen.
reclame wis- en werktuigkunde
bouwkunde werktuigkundig ingenieur
kunsten en ambachten kolen- en metaalmijnwerker
scheikunde zeevaartkunde
civiel ingenieur opvoedkunde
civiele dienst loodgieterij
handel luchtverversching en
teekenen verwarming
clectrisch ingenieur bewerking van metaalplaat
electro-therapie bedrijf van werkplaats en
Engelsch gieterij
Fransch ingenieur bij het stoomwezen
Duitsch en bij de marine
Spnansch ingenieur constructeur
rechtswezen ingenieur bij telephoon en
het schilderen van letters telegraaf
en teekens textielindustrie
locomotiefdienst versiering en meubileering
SPLITSING DER VAKKEN.
Een van de voornaamste kenmerken van de internationale correspondentieschool is de onderverdeeling. Wij onderwijzen werklieden, die voor hun studie een tijd moeten gebruiken, welke gewoonlijk aan rust of ontspanning is gewijd. Zij studeeren in zulke ongunstige omstandigheden, dat hun onderricht van den beginne moet worden teruggebracht tot de allereenvoudigste zaken van het vak of van het onderdeel van het vak , waarin zij zich wenschen te bekwamen. Tot dit doel is het onderwijs verdeeld in een groot aantal cursussen, om aan alle behoeften der leerlingen te voldoen.
Zoo zijn er land-machinisten, die lessen willen volgen, om een machine van 250 paardekrachten te leeren bedienen en anderen, die er een willen leeren bedienen van verscheidene duizenden paardekrachten.
Tot dit doel hebben we drie verschillende cursussen voor machinist, in de hoogere cursussen worden de



onderwerpen meer uitgebreid behandeld en er wordt meer leerstof gegeven. De school voor electriciteit omvat 13, de werktuigkundige school 10 cursussen enz.
Het leerplan verschilt van de gevolgde methodes dooide volgende bijzonderheden.
1°. De leerboeken, waarvan de leerling zich bedient, zijn bepaald gemaakt voor het thuis werken.
2°. Het werk van den leerling wordt nagezien; de leerling wordt bij zijn studie geleid en geholpen door
zijn correspondent.
De cursussen worden verkocht door bemiddeling van agenten, als gevolg van onze reclame , of na directe aanvrage aan personen, waarvan het meerendeel nooit in aanraking is gekomen met de vertegenwoordigers der instellingen, er dus nog nooit aan gedacht had zich thuis verder te bekwamen. Mijnwerkers, weiktuigkundigen en anderen worden er toe opgewekt de cursussen te volgen ; men maakt het verlangen in hen wakker naar een technische opleiding en tegelijkertijd geeft men hun het zelfvertrouwen, dat noodig is, om het werk te beginnen.
De leerlingen, die den moed laten zakken en het werk in den steek laten, worden opnieuw ingeschreven en de vertegenwoordigers, die ze iedere maand gaan opzoeken om de betaling te innen, wekken hen op, hun studiën te voleinden.
Minstens 5°/0 van de geschreven lessen worden verkocht aan mannen, die in het ingenieursvak werkzaam zijn, waarvan enkelen gediplomeerd zijn aan wetenschappelijke scholen en die de leerboeken koopen, om verslagen uit te brengen, daar ze beknopt, compleet, practisch en duidelijker zijn dan andere technische uitgaven.
20°/o wordt verkocht aan personen, die willen deelnemen aan examens voor den civielen dienst, voor de mijnen, voor stoomwezen, voor electro-techniek hygiëne en/,., die door verscheidene staten en gemeenten afgenomen worden óf wel aan personen, die de voordeden van een technische opleiding inzien en verlangend zijn zich op te werken om een graad te verwerven of vooruit te komen.



25°/0 dus wordt gevraagd door de behoefte aan een practisch systeem voor het thuis werken voor de theorie van de technische vakken. Maar het grootste deel — 75°/„ ~ wordt in het leven geroepen door den onverbiddelijken eisch van vraag en aanbod.
RECLAME DOOR SUGGESTIE EN AANMOEDIGING.
Men kan den drang lot ontwikkeling niet missen. Men kan onderwijs geven, maar de meeste menschen zullen niet werken, wanneer er niet sterk op hun eerzucht ingewerkt wordt. Leerlingen, bij wie de lust tot vooruitkomen zelf het controlemiddel is, zullen zeker genieten van de voordeelen van het vrije onderwijs, maar het aantal van zulke eerzuchtigen is naar verhouding klein. Het meerendeel van de leerlingen, die wij inschrijven, al betalen ze hun geschreven cursus, zal zich er niet van bedienen, zoolang hun ambitie en hun zelfvertrouwen niet zijn opgewekt. Het staat vast, dat zij in het algemeen bij het begin en tot zij gewoon zijn geraakt aan het werk, veel geholpen moeten worden om te volharden.
Bij deze klasse van leerlingen is het heter, dat ze niet te weinig betalen voor het onderwijs, want het feit, dat ze zelf den prijs van het onderricht betaald hebben, spoort hen tot werken aan. Het grootste deel der geschreven lessen wordt verkocht aan onverschilligen en achteloozen ; wij wekken hun leerlust op en halen hen over zich te laten inschrijven door middel van , wat ik zou willen noemen, opwekkende reclame, directe aanmoediging.
Er zijn bovendien slechts twee middelen om leerlingen te trekken: lo reclame en 2o tusschenpersonen. Wij gebruiken beide middelen. Nu eens publiceeren wij, dan weer spreken wij over de weldaden der opvoeding en over de groote belooningen weggelegd voor de mannen, die beter kunnen werken dan hun makkers. wij tooneri hen aan, dat opvoeding de sleutel is tot de poort van het welslagen, dat wij het practische middel bezitten voor mannen, die werken, om zich zelf al werkende, beter voor hun vak te bekwamen, dat een man zich kan aanwennen te werken en zich zelf kan opvoeden ; dat we speciale leerboeken hebben, gemakkelijk



te leeren en gemakkelijk te onthouden en toe te passen; dat de prijs ze voor ieder bereikbaar maakt, daar hij voldaan kan worden met 3 of 5 dollars per maand en dat, wanneer de leerling, om de een of andere geldige reden, als ziekte of werkeloosheid, niet in staat is dadelijk te betalen, men hem uitstel geeft, terwijl men hem toestaat zijn studie voort te zetten.
RECLAME.
Wij plaatsen aankondigingen overal waar we denken tegen matigen prijs menschen te vinden , die in onze cursussen belang stellen en die inlichtingen naar onze wijze van lesgeven zullen vragen , vervolgens in een honderdtal tijdschriften voor den middenstand , voornamelijk op handelsgebied.
Wanneer wij genoeg kapitaal hadden om groote aankondigingen te plaatsen in de dagelijks verschijnende bladen gedurende een of meer jaren , zouden wij daarmede waarschijnlijk goede uitkomsten verkrijgen en evenzoo door aanplakbiljetten op muren en in openbare vervoermiddelen.
De advertenties worden pakkender gemaakt door teekeningen , die de aandacht trekken van den voorbijganger, hem zijn ongelukkige positie doen inzien en hem voor den geest brengen , dat hij die positie kan verbeteren door de theorie van zijn vak te kennen.
Wij zoeken onze leerlingen dus niet bepaald in de beschaafde , welopgevoede standen — het eenige vereischte is, dat men Engelsch kan lezen en schrijven. Het programma is samengesteld met het oog op menschen , die de allereerste beginselen der wiskunde niet kennen , die een regelmatigen cursus niet kunnen volgen en voor wie men tot nu toe nog geen methode van onderwijs had gevonden
Wij weten, dat teekeningen als: „Zijn uw handen vastgebonden ?" „Aan welken kant van den lessenaar staat ge ?" enz. de menschen tot nadenken zullen brengen , als ze gedachteloos door het leven gaan en hun het allereerst op het denkbeeld zullen brengen , dat er iets beters bestaat, wat zij kunnen bereiken.



Indien wij slechts technische cursussen aankondigden, zooals wij dat voor onze bepaalde scholen doen, zouden wij geen enkele aanvraag om uitleg ontvangen, tegen dat wij er nu een twaalftal krijgen.
tiet is zeker, dat wanneer zich verleden jaar 10 maal zooveel gediplomeerden van het Technisch Instituut in Massaehussetts hadden aangemeld als nu het geval was, ze allen een betrekking met een goed salaris zouden hebben gevonden. Waarom zouden we deze belangrijke waarheid niet verkondigen en daardoor jongelui aanmoedigen om van de geboden gelegenheid gebruik te maken aan onze ?roote en aan dergelijke inrichtingen ?
Een van de eerste vereischten zou zijn een agentschap om er veel meer menschen toe te brengen deze wijze van opleiding te verlangen. Indien C'.arnegie zijn prachtige giften voor boekerijen wilde vermeerderen met een half millioen dollars per jaar om propaganda te maken voor de weldaden der opvoeding en voor de hulpbronnen in zijn bibliotheken voorhanden , zou hij verbaasd staan over de toename van het aantal bezoekers zijner boekenverzamelingen.
De opwekkende aankondigingen in tijdschriften en handelsbladen , en de millioenen circulaires, die alle maanden in de clubgebouwen in de dorpen worden verspreid en tentoongesteld voor de uitstalramen van winkels en ateliers , brengen ons sollicitanten.
Op de vraag naar inlichtingen bij het zien van de advertentie, antwoordt het kantoor van het correspondentieonderwijs ; en wanneer de sollicitant aan een verkeersweg woont, worden zijn naam en adres opgegeven aan den vertegenwoordiger van die streek ; deze gaat hem opzoeken, verschaft hem de gevraagde inlichtingen en haalt hein over zich te laten inschrijven.
ORGANISATIE.
Het bekend maken van de scholen over het geheele land geschiedt door een verdeeling in 8U0 reiswegen (routes) gegroepeerd in 240 afdeelingen, ieder van 2 of meer routes, die weer samengevoegd zijn tot 34 districten ieder met zeven of meer afdeelingen en die aldus over de Vereenigde Staten en Canada verbreid zijn.



V
1200 bemiddelaars vertegenwoordigen het instituut op en in deze verschillende wegen, afdeelingen en districten.
Er is ook een organisatie voor de spoorwegen onder het bestuur van een algemeencii leider, bij wien de bemiddelaars in dienst zijn. De scholen bezitten en werken met 7 waggons voor het onderwijs (met efn luchtrem) een waggon met een dynamometer en een proefwaggon voor reizigers. Onze leeraren houden voordrachten over de verbrandingswaarde der brandstoffen en de warmtetheorie met ü waggons, door de spoorwegmaatschappij verstrekt. Wij verrichten dezen arbeid op meer dan 100 spoorwegen in de Vereenigde Staten en Canada, terwijl we voor de beambten bij die spoorwegen tegen verminderde prijzen een aantal beurzen beschikbaar stellen in verhouding tot de hulp ons door de spoorwegmaatschappij verschaft.
De eerste overeenkomst van dien aard werd gesloten met de Canadian Pacific Railway nu acht jaar geleden. Het feil, dat we sinds dien tijd langs dien weg meer zaken hebben gedaan dan ooit te voren, bewijst de deugdelijkheid van den opvoedenden dienst, dien wij bewijzen.
De bemiddelaars wekken de ambitie op van hen, die onwetend zijn ot' onverschillig voor de voordeelen van vakopleiding, roepen het verlangen naar verbetering in hen wakker, overtuigen hen, dat ze zichzelf kunnen opvoeden door thuis te werken en halen hen over de cursussen te volgen. Daarna moedigen ze hen aan tot vlijt en tot geregeld werken , opdat ze bij hun studie blijven volharden
BEMIDDELAARS EN LEERLINGEN.
Een bemiddelaar kan veel deugdelijker dan alle aankondigingen de nadeelen opsommen, die den werkman drukken, wanneer hij niets weet van teekenen, van rekenen en van de theorie van zijn vak. Hij kan ook met meer overtuiging spreken van de gelegenheid door de scholen geboden, om deze nadeelen te doen verdwijnen. Hij maakt den sollicitant ontevreden met zijn tegenwoordige positie en wijst hem het middel aan een belere betrekking te krijgen. Hij kan alle inlichtingen



verschaffen, op alle tegenwerpingen antwoorden , allen twijfel doen verdwijnen. Hij overtuigt den sollicitant door zijn ernst en als het noodig is, tracht hij diens vrouw of zijn vader en moeder of hen allen te overtuigen. Het is dikwijls noodig zoo te handelen, omdat het een belangrijke zaak is voor vele werklieden , zich te verbinden tot het betalen der geschreven lessen en omdat daarover dikwijls andere familieleden moeten worden geraadpleegd.
Het meerendeel der leerlingen, die worden aangetrokken door de advertenties, wordt door de bemiddelaars ingeschreven.
De advertentie doet verlangen naar een gesprek met den bemiddelaar.
Het leger van studeerenden gedurende de laatste 15 jaren samengesteld, levert ons even veel sollicilanten en nieuwe leerlingen als de aankondigingen zelf. De leerlingen van een cursus zijn een bezit van waarde en het leger van honderd duizenden leerlingen der internationale correspondentieschool is een machtige hulp bij het propaganda maken voor haar eigen belangen.
De leerling laat zich inschrijven, maakt genoeg vorderingen om een getuigschrift te verkrijgen en zegt dit aan zijn vrienden. Een aankondiging werkt niet zooveel uit als het getuigenis van een leerling, die door het werken thuis in zijn vak vooruit is gekomen of die een betere, mejr verantwoordeh;ke betrekking heeft gekregen.
Zien is gelooven — zulk een getuigenis doet den wensch om ook vooruit te komen geboren worden bij duizenden personen, die zonder dat, onverschillig zouden gebleven zijn Alle maanden worden honderden leerlingen bevorderd. Zij kennen het werk en zijn groote waarde en zij kunnen in allen ernst en met verstand hun makkers aanraden te doen, wat zij gedaan hebben. Vele leerlingen helpen vrijwillig de bemiddelaars bij het doen inschrijven van hunne vrienden. Allen, die dat doen, worden voor den bewezen dienst betaald, wanneer ze dat willen. De leerlingen worden bovendien stelselmatig er op gewezen zich met dit werk bezig te houden uit een altruïstisch oogpunt en zonder hun hulp zou men nooit de uitgebreide inschrijving verkregen hebben, die nu plaats heeft rnet zeer weinig kosten.



RESULTATEN.
Wanneer men het opvoedend werk der scholen wil nagaan, moet men zich op twee verschillende standpunten plaatsen en denken aan :
1°. het voordeel door den leerling persoonlijk behaald;
2°. het groot aantal leerlingen, dat voordeel trekt van het onderwijs.
Mocht iemand nog uitvoeriger inlichtingen wenschen dan de verschillende brochures geven, die over de I. C. scholen zijn uitgekomen, dan zou er een lijst zijn samen te stellen van leerlingen, die persoonlijk hun bevindingen kunnen mededeelen. Met behulp van de leerboeken der I. G. S. en met de hulp per correspondentie van de leeraren der 1. G. S. kan iedereen leeren teekenen en de kennis machtig worden van de vakken en ambachten, waarin wij onderwijs geven. Wij kunnen iemand, die begint, voorthelpen zonder de minste kennis van wiskunde.
Wat nu betreft het aantal leerlingen, dat slaagt, is het onmogelijk juiste cijfers te geven, maar een betrekkelijk nauwkeurige schatting kan wel worden gemaakt.
Het is veel gemakkelijker een besluit te nemen om te gaan siudeeren, dan om werkelijk te studeeren ; en velen worden ingeschreven, die nooit leerlingen worden. Wij zijn niet verantwoordelijk voor hem, die besluit te studeeren en te betalen en die het niet doet. Ongeveer twee derden van hen, die zich laten inschrijven, betalen voor hun leerboek en handelen als een student, die zich heeft opgegeven voor de colleges aan een universiteit; 3 op de 4 van deze laatsten profiteeren er werkelijk van.
Wanneer men de hoeveelheid werk nagaat, die thuis gemaakt moet worden om een cursus te doorloopen, de maatschappelijke positie der studeerenden en den inhoud van de leerboeken, moet men niet verwachten, dat velen van de leerlingen de eind-examens zullen afleggen en een diploma zullen ontvangen.
De cursussen zijn volledig ; zij geven de oplossing van alle toepassingen van een vak of beroep en vele vereischen ontzettend veel tijd en studie. De cursus voor electrisch ingenieur bevat 5.702 bladzijden en de cursus voor bouwkunde 5.290. Om de vragen te beantwoorden
4



van den cursus voor de kolenmijnen, moet de leerling 1 17.000 woorden schrijven, 83 diagrammen maken en 14 teekeningen. Het examen voor electrisch ingenieur vereischt 120.00U woorden, 157 diagrammen, 39 teekeningen en de cursus voor bouwkunde 96.600 woorden, 101 diagrammen en 55 teekeningen.
Het gemiddelde van den tijd door de leerlingen besteed om den cursus voor de kolenmijnen te voltooien is 4 jaar en 3 maanden, voor den cursus van electrisch ingenieur 4 jaar en 2 maanden, voor bouwkunde 3 jaar en 8 maanden. De langste tijd, die er noodig is geweest voor den cursus der kolenmijnen was 13 jaar en 2 maanden; voor dien van ingenieur electricien 9 jaar en 10 maanden en voor de bouwkunde 9 jaar en 5 maanden.
100.000 studeerenden hebben óf hun cursus voltooid öf de voorbereidende lessen voor hun cursus en een zeker aantal hoogere cursussen, of hebben een aanteekening van 98 pet. gekregen voor een moeilijke teekening, een aanteekening, die men slechts geeft aan personen, die hebben leeren teekenen. Meer dan 13.000 van deze laatsten hebben diploma's en getuigschriften gekregen voor den cursus van beginnenden.
De eerste 500 leerlingen werden ingeschreven tusschen den lGden October en den 20sten Mei 1892 inden volledigen cursus voor de kolenmijnen, den eenigen cursus waarin toen onderwezen werd. Een blik in de registers toont ons aan, dat 385 of 77°/o een of meer onderdeden van den cursus hebben afgewerkt, 46 hebben den geheelen cursus doorloopen. Het gemiddelde cijfer, dat de studeerenden, die hun werk hadden opgezonden, behaald hebben, was 10. De meerderheid heeft zich er mee tevreden gesteld, het examen af te leggen voor rekenkunde, landmeetkunde, luchtverversching in de mijnen, die hen in staat stellen zich te onderwerpen aan de examens voor mijnopzichter
Velen van die leerlingen zijn verdwenen en van veel anderen hebben we het spoor verloren. Wij hebben een lijst van 100 personen, die op weinig uitzonderingen na, mijnwerkers waren, toen ze zich lieten inschrijven ; 50 van hen zijn thans ontginners, mijningenieurs, inspecteurs en hoofdopzichters van mijnen en de rest zijn opzichters in mijnen.



Die eerste 500 studeerenden hebben harder gewerkt dan het meerendeel der latere leerlingen van de 1. C. S. Zij hebben zich bijna allen dadelijk laten inschrijven, omdat zij wenschten mee te dingen bij examens en ze toonden grooten ijver. iMeer dan 77°/o hebben een of meer onderdeelen van den heelen cursus doorgewerkt, terwijl slechts de helft een of meer onderdeelen van hun specialen cursus afwerkte.
üe 50°/o der leerlingen, die minstens 1 onderdeel van hun vakcursus doorwerken, maken ei in den regel 3 af, zij voleinden de rekenkunde, het meetkundig en het werktuigkundig teekenen of wel de rekenkunde, het meetkundig teekenen. het bouwkundig teekenen en de delfstofkunde, of een van de 500 onderwerpen, door de scholen onderwezen. Zij maken zoowel slechts een enkelen cursus door zooals de rekenkunde of ook wel een cursus van 30 a 40 onderdeelen. Het neemt een leerling gemiddeld 4 maanden tijd om een onderwerp door te werken, zoodat het gemiddelde van alle studeerenden zoowat een jaar met de scholen contact houdt. Het is dus buiten twijfel, dat 50/u van de leerlingen van het onderwijs voordeel trekken.
90°/0 van de leerlingen kunnen geen deeling maken, wanneer ze zich laten inschrijven ; vandaar dan ook, dat zoo velen reeds alleen van den rekencursus profiteeren. Daar de rekenopgaven voor iederen cursus toepasselijk zijn op het vak, dat de cursus behandelt, leert de leeraar die hen les geeft, hen niet alleen de rekenkunde maar tegelijker tijd veel toepassingen in de praktijk.
Eerst meenden we, dat de leerboeken der I. G. S. gemakkelijk te leeren, te onthouden en toe te passen waren, wanneer de leeraar den leerling door correspondentie den weg wijst, maar de ervaring heeft ons geleerd, dat die boeken gemakkelijk te volgen zijn zonder leeraar.
Het is onze gewoonte den leerlingen, wanneer ze zich laten inschrijven, een volledig stel lessen over den te volgen cursus, ingebonden te verstrekken en een ander stel in den vorm van een vlugschrift naarmate hunne studiën vorderen. Verscheidene leerlingen voltooien 1 of 2 onderdeelen van hun cursus, houden dan op met het zenden van hun werk en bedienen zich vi.n hun leerboek



om thuis te werken zonder hulp van den leeraar. Veel cursussen worden gekocht door ingenieurs, leiders van werken, hoofdopzichters en anderen, die van plan zijn zich er zelf van te bedienen zonder behulp van een leeraar of voor het samenstellen van verslagen. Anderen, die wel voornemens waren hun werk ter correctie in te zenden, vonden, dat zij alleen uit de boeken de kennis konden halen, die voor hun vooruitgang noodig was en zenden hun werk niet meer in.
WAT EEN MIJNWERKER (EN ZIJN VROUW) HEBBEN GEDAAN.
Het geval van mighel mac hale, die op 't oogenblik leerling is van de school, toont aan, wat menschen, die nog haast alles moeten leeren, kunnen volbrengen alleen met behulp van de leerboeken der I. S., zonder leeraar.
mag hale werkte in een mijn, toen hij op een middag, juist toen hij zijn loon ontvangen had, aangesproken werd door een vertegenwoordiger der school, om hem over te halen zich te laten inschrijven.
mac hale was overtuigd, dal het in zijn voordeel zou zijn, wanneer hij zou kunnen studeeren, maar daar hij slechts voor een maand 11 dollars had ontvangen en hij een vrouw en twee kinderen had, verzocht hij den vertegenwoordiger met hem mee te gaan en besprak het geval met zijn vrouw. Zij was eveneens overtuigd, dat haar man moest gaan studeeren en hoewel zij ter nauwernood wisten, hoe zich er uit te redden , liet mac hale zich inschrijven en gaf 5 dollars van de 11 als eerste betaling voor zijn leerboeken. En zoo gebeurde het, dat hij opzichter in de mijnen werd. De kinderen worden nog heel jong in en om de mijnen aan het werk gezet; mag hale zelf was met werken begonnen, toen hij pas 8'/a jaar oud was. Toen hij begon, had hij niet het minste begrip van rekenkunde. Nadat hij aan den vertegenwoordiger der scholen beloofd had, een uur pei dag te zullen werken, hield hij trouw woord en op het eind van het jaar kon hij een vierkants- en een kubiek worteltrekking maken. Terwijl hij studeerde, schreef hij



van tijd tot tijd een brief aan de school, om een inlichting te vragen betreffende een moeilijkheid, die hij in de praktijk had ontmoet. Men antwoordde hem dan, maar hij kreeg geen andere hulp, want hij zond geen antwoord in op de examenvragen voor zijn cursus.
Onlangs bezocht een der directeuren een aantal clublokalen en stelde een onderzoek in, om te weten te komen, hoeveel studeerenden zich alleen maar van hun boeken bedienen en het nutteloos vinden, hun werk ter correctie in te zenden.
Hij kwam tot de slotsom, dat 25°/o der leerlingen geregeld de boeken gebruiken en er zooveel voordeel van trekken, dal zij groote bewondering koesteren voor de instelling.
Zij, die de zaak bestudeerd hebben, gelooven, dat dit een zeer matige schatting is.
Van hen, die zonder leeraar werkten, zijn 75°/0 geslaagd.
AANSPORING TOT WERKEN.
De delinquenten, een naam, dien we geven aan hen, die zich wel hebben laten inschrijven, maar niet willen werken en ook niet betalen, veroorzaken de school een aanzienlijk nadeel. De kosten van de inschrijvingen en het verstrekken van het eerste werk is meer dan de helft van het verschuldigde geld ; en het teit, dat zij hel werk ondernemen en niet volharden, houdt anderen terug om te beginnen. Speciale vertegenwoordigers zijn er mede belast bij het begin de personen voort te helpen, die de gedrukte cursussen niet begrijpen — zij helpen ze met het oplossen van de moeilijke rekenkundige opgaven.
Zij ontvangen hetzelfde commissieloon voor hel weer aan het werk zetten van een delinquent als voor de inschrijving van een nieuwen leerling en ze zijn verplicht de delinquenten tot het hervatten van het werk aan te sporen en zeo mogelijk ook tot het voldoen van hun bitalingen.
Wanneer iemand, die zich heeft laten inschrijven, na 00 dagen zijn werk niet heeft ingestuurd, krijgt bij een brief en men raadt hem aan, te beginnen : als hij wel begonnen is, maar er mee ophoudt, brengt men hem in



herinnering, dat hy voort moet gaan; verleden jaar werden 113.831 dergelijke brieven geschreven.
Ons aanmoedigingsbureau schrijft op verzoek van de vertegenwoordigers, die belast zijn met het verschaffen van inlichtingen omtrent het karakter en de gewoonten der leerlingen, ongeveer 15.000 brieven per jaar. Die brieven, geschreven door menschen, die dat werk verstaan, brengen er de leerlingen meestal toe de studie te hervatten.
De ingeschreven personen ontvangen een jaar lang, portvrij, ons maandblad „ Ainbition." Het doel van dit blad is, den wensch in het leven te roepen van de voordeelen der opleiding te genieten, tot volharding aan te sporen en het persoonlijk initiatief te ontwikkelen.
Hetisde plicht van de leeraren en van de vertegenwoordigers, wanneer ze met de leerlingen correspondeeren, of met hen in aanraking komen, geen enkele gelegenheid te laten voorbij gaan om hun te spreken van de groote weldaad, die het bestudeeren van een cursus hun zal kunnen verschaffen en om ze te overtuigen, dat de gewoonte om te werken niets moeilijker te verwerven is dan andere goede gewoonten en dat die gewoonte, eenmaal verkregen, de bekwaamheid verschaft, om zich bij iets te bepalen, een eigenschap, die bij alle zaken noodig is om tot een goede uitkomst te geraken.
Een afdeeling, bestaande uit leeraren , die een bepaalde gave daarvoor hebben, onderwijst hen, die groote moeite hebben met het werk en wanneer er bijzonder langzame leerlingen zijn, wordt hun een speciale leeraar toegewezen. Deze heeft de opdracht vooral voor goede resultaten te zorgen, al moest het ook al zijn tijd in beslag nemen.
Indien de leerling het wenscht, wordt zijn patroon in kennis gesteld met de vorderingen, die hij maakt bij zijn studie. Wanneer hij een diploma ontvangt, waarschuwen wij hem, dat, als hij ons het adres van zijn baas of van den ambtenaar der maatschappij, waarvoor hij werkt, wil zenden, de onder wijzer aan den persoon zal schrijven, om hem het behalen van hel iiplotna mede te deelen,



ONDERLINGE SAMENWERKING TEN DIENSTE VAN DE SCHOOL.
Onze vereeniging neemt op zich het plaatsen van leerlingen , die geen betrekking hebben of die van betrekking wenschen te veranderen. Zij bedienen zich daarbij van de ceitificaten door de school uitgereikt. De vereeniging verleent ook hulp aan leerlingen, die geen werk hebben en helpt teekenaars, metselaars en anderen, aan patroons.
Tegen betaling van een dollar voor het overschrijven, kan een nalatige leerling overgaan tot een anderen cursus, wanneer hij gelooft, dat het werken dan beter zal gaan dan voor den cursus, waarvoor hij zich eerst had laten inschrijven. Een te late betaling doet den leerling geen schade. De registers houden daar geen rekening mee. Daai wij gedurende den winter het werk van 20.000 leerlingen per week nazien, stelt dat ons schadeloos en bovendien heeft iedere leerling, die vooruitkomt, zelfs zonder te betalen, waarde voor de school. Toch keeren we het diploma van de school niet uit aan een nalatigen leerling, die zijn studiën voortzet en zijn eindexamen met goed gevolg aflegt, vóór zijn achterstallige schuld geheel is voldaan.
We hebben op 't oogenblik de diploma's van een groot aantal delinquenten onder onze berusting. Een leerling uit Michigan, die zich voor drie jaar liet inschrijven, heeft den cursus voor het modelteekenen voor metaalplaatwerk geheel afgewerkt, hoewel hij niets anders gestort heeft dan 5 dollars als aanvangsbetaling.
DE COMMERCIEELE ZIJDE VAN DE ZAAK.
De heele zaak vereischt groote sommen. De cliché s voor de leerboeken kosten 1.500.000 dollars. De gebouwen, drukpersen en benoodigdheden vertegenwoordigen een uitgaaf van 1.000.000 dollars en de administratie en reclame 500.000 dollars. De eerste inschrijvingen worden verkocht op afbetaling en het te ontvangen bedrag beloopt 3.500.000 dollars. Wij gebruiken voor 100.000



dollars aan waggons voor het onderwijs aan werktuigkundigen bij de spoorwegen en wij zijn de grootste importeurs van teekenbenoodigdheden in de Vereenigde Staten.
Wij vormen dus eene zuivere handelsonderneming en dit kan ook niet anders. Het kapitaal was nooit bijeengekomen, wanneer er geen dividend werd behaald en uitgekeerd. Velen waren verbaasd, dat wij de benoodigde sommen hebben kunnen krijgen om de zaak op touw te zetten, want het was in elk geval een proefneming. Het denkbeeld eene dergelijke groote school te stichten, die zou rendeeren, was nieuw. Het zou ook onmogelijk zijn geweest in het begin millioenen bijeen te brengen — maar wij begonnen in het klein — ieder jaar werd er winst behaald en het benoodigde kapitaal werd verschaft naar gelang de zaak in omvang toenam.
Er zijn 4.000 aandeelhouders, waaronder veel oudleerlingen. Zij steken hun geld in de compagnie, omdat ze meenen, dat die ondernemingen het duurzaamst en het meest winstgevend zijn, welke in een algemeen gevoelde behoefte voorzien en dat in den tegenwoordigen tijd, waarin kapitaal en nijverheid evengoed als opvoeding en uitvindingen de handen ineengeslagen hebben, om de levensvoorwaarden te verbeteren, de ontwikkeling van het verstand even onmisbaar is als voeding en kleeding. Zij gelooven, dat een technische school als deze, met een zoo uitgebreid arbeidsveld even winstgevend moet zijn als een mijn, een molen, een sigarenfabriek of een brouwerij.
NADERE BIJZONDERHEDEN.
Het werk, dat voor en door de school geleverd wordt, is volstrekt niet minder dan dat van andere inrichtingen van onderwijs, die gesteund worden door giften van den Staat of van nationale instellingen, (Dat de zaak een commercieelen basis heeft doet niets ter zake).
Het werken thuis, waarbij men alleen geleid wordt, door correspondentie met een leeraar is moeilijker dan het werken, waarbij de leeraar tegenwoordig is. Maar voor deze grootere moeilijkheid wordt men schadeloos gesteld door de ontwikkeling van de hoedanigheden, die het meest noodig zijn om vooruit te komen:



het zich zelf zijn, zelfvertrouwen, het zich bepalen bij één ding en stiptheid.
De leerling, die thuis werkt na uren van anderen arbeid, legt een proeve van kracht af en voor zijn geheele leven zal hij vertrouwen op eigen kracht. Wanneer hij zonder leeraar werkt, zal hij er aan gewend raken, zijn gedachten te verzamelen, en terwijl hij de antwoorden op de examenvragen opschrijft zal hij leeren nauwkeurig te werken. Dit wordt rneer en meer door de patroons erkend, van wie velen, wanneer ze personeel noodig hebben de voorkeur geven aan leerlingen van de I. C. S. Zelfs de getuigschriften omtrent de vorderingen door de leeraren gegeven bij het nageziene werk , zullen den leerling van nut zijn bij het verkrijgen van een betrekking of van een verbeterde positie.
Alle regelingen van een school als deze, zal zij succes hebben, moeten zijn gemaakt in het voordeel van den leerling, niet in dat van den leeraar.
Een studeerende mijnwerker I. C. S. kan zijn studiën beginnen in de kolenmijnen van Pensylvanië, ze voortzetten terwijl hij een onderzoekingstocht doet door Alaska en ze voltooien in de goudmijnen van Afrika. Hij werkt een uur per dag of een uur per week, ai naar hij lust heeft. Enkele leerlingen hebben een maand noodig om de algebra van den cursus voor werktuigkunde door te werken, waarin het onderwerp slechts behandeld wordt tot aan de vierkantsvergelijkingen, terwijl anderen er 18 maanden voor gebruiken. Dikwijls laten leerlingen het werk gedurende jaren liggen en nemen het dan weer op. waar ze het onderbroken hebben. In onze overeenkomst staat, dat we slechts diploma's uitreiken aan leerlingen, die een voldoend eind-examen hebben afgelegd, maar wij stemmen er in toe den leerling te onderwijzen, totdat hij in staat is dat examen af te leggen. Wij hebben enkele leerlingen, die niet in staat zijn de onderwezen beginselen te begrijpen; zij hebben den cursus 2 of 3 maal overgemaakt en zijn nog niet in staat het examen te doen.
Om nieuwe zaken te doen moeten we onze cliënten tevreden stellen. De leerling moet waar voor zijn geld krijgen, anders zal hy de school niet bij zijn makkers aanbevelen.



Wij mogen den leerling niet ontevreden maken en het is regel, meer voor den leerling te doen, dan wij hem beloofd hebben en zijn verzoeken, naarmate onze tijd en onze middelen het toelaten zooveel mogelijk in te willigen. Wij ontvangen iedere week honderden brieven, waarin technische inlichtingen worden gevraagd omtrent zaken, die niet begrepen waren uit de leerboeken en waarop we niet zouden behoeven te antwoorden, maar waarop toch zorgvuldig geantwoord wordt. Wij kunnen niet uitvoerig op al dergelijke vragen antwoorden, maar wij kunnen hem, die ons de vraag stelt, melden waar hij, hetzij in onze leerboeken hetzij elders, de gevraagde verklaring kan vinden.
Het is duidelijk, dat dergelijke maatregelen het werk en de kosten van het onderwijs aanzienlijk doen toenemen, toch moeten wij er ons aan onderwerpen , daar het zaak is in alle opzichten aan de wenschen der leerlingen voldoen. Het is moeilijker een antwoord te weigeren, wanneer men per correspondentie onderwijst, dan wanneer men den leerling voor zich heeft. En terwijl we een middel vinden, om den leerling tevreden te stellen, vinden we tegelijkertijd het middel om zijn goeden wil op te wekken en te veeleischende of onredelijke vragen te doen ophouden.
De zaak wordt gedreven om winst te behalen, maar al moge dit motief een aansporing zijn voor den leeraar, de leerling bevindt er zich even goed bij alsof hij voordeel trok van den Staat of van een philantropische instelling.
OMVANG VAN DE ZAKEN.
De volgende cijfers kunnen een denkbeeld geven van de belangrijkheid der school.
In het schooljaar, dat den 31 sten Mei 1906 eindigde, heeft men nagezien en onderzocht 743.745 examenvragen, ontwerpen, teekeningen en phonografische antwoorden. Er werden 159.482 brieven geschreven in antwoord op inlichtingen, die door de leerlingen voor hun studie werden gevraagd. De kosten van het frankeeren per post van Scranton bedroegen meer dan 500.000 dollars. Gemiddeld 9.00(1 leerlingen per maand werden aangeworven, waarvan zich 6.000 lieten inschrijven. De



werving wordt geschat op 75.000 (is. per maand maar wij ontvangen gemiddeld 50.000 ds. per maand, daar de leerlingen niet geregeld betalen; meestal twee betalingen in de drie maanden.
Het eerste jaar bedroegen de ontvangsten der scholen 14.991 dollars, hel tweede jaar 35.939 dollars, het derde jaar 73.844 dollars. Verleden jaar bedroegen ze 4.200.000 dollars.
De vorige maand werd 425.000 dollars ontvangen, wat meer is dan ooit te Toren.
Wij ontvangen per jaar 40.000 dollars van NieuwZeeland en per jaar 30.000 dollars uit Zuid-Afrika ; de Canadeesche agentschappen sturen ons 180.000 dollars per jaar.
De totale opbrengst gedurende de 15 jaren, dat de zaak bestaat, bedraagt
28.775.000 dollars, of 144.000.400 francs, met een dividend aan de aandeelhouders van 2.300.000 dollars.
DOEL VAN HET WERK.
Wij hebben een afdeeling van onderwijs in San Francisco en staan op het punt er een te openen in Wellington op Nieuw-Zeeland voor de leerlingen van Australië. De afdeeling te Wellington zal den afstand tusschen de leerlingen van Nieuw-Zeeland en de school met twee maanden verminderen.
Wij stellen ons voor, ons bepaald toe te leggen op onderwijs aan boord van de marinevaartuigen van de Vereenigde Staten. Van de 17 onderofficieren, die tot een hoogeren rang bevorderd werden volgens een onlangs genomen besluit van het Congres, waren 13 leerlingen van de I. G. S.
Onze boeken, zoowel de leerboeken als die voor de technologische bibliotheek worden in linnen en in leer gebonden en wij zijn de grootste persoonlijke uitgevers van de heele wereld.
Ons arbeidsveld is in Terhouding met de nijverheid van het land. De Amerikaansche handwerkslieden, die een bezigheid vinden in de vakken, waarover onze cursussen handelen, zijn by millioenen te tellen.



De geheele aanwerving voor de school gaat nauwelijks het aantal timmerlieden te boven, dat zich in de Vereenigde Staten bevindt. De theorie van de ambachten en beroepen, die onderwezen wordt aan personen in die vakken werkzaam, is slechts een onderdeel van het werk, er zijn andere onderdeelen, die even belangrijk zijn. Menschen, die niet tevreden zijn met hun vak, maken wij klaar voor bezigheden, die meer met hun aard overeenkomen en wij geven aan jongelui, die op 't punt staan een vak te gaan beoefenen, een technische bekwaamheid, die hun zal veroorloven vlugger vooruit te komen.
Ieder jaar bereiken in de Vereenigde Staten ongeveer 1.650.000 jonge mannen en vrouwen den leeftijd van 21 jaar. Y^an al die jongelui volgen slechts eenige duizenden de lessen aan wetenschappelijke colleges en inrichtingen. Velen verlaten die nog, voordat ze een graad behaald hebben en gaan op een gegeven oogenblik de correspondentie-cursussen volgen, zooals trouwens ook velen doen, die wel afgestudeerd hebben, maar onze leerboeken koopen, omdat ze veel practischer zijn dan gewone leerboeken.
Nochtans blijft het werk van de school niet beperkt tot den handwerksman en de arbeidende klassen. Wij hebben cursussen, die gevolgd worden door mannen van zaken en door jongelui of jongens, die in den handel wenschen te gaan.
Dd zijn curssussen over bankwezen, handelsrecht, etaleeren, het schilderen van uithangborden, over reclame. Het is voor een man van zaken even noodig eenig denkbeeld te hebben van publiciteit als van handelsrekenen.
Wij hebben duizenden vrouwelijke leerlingen, waarvan velen onze cursussen voor kunsten en ambachten volgen, waarbij men teekenen, illustreeren en ontwerpen leert en velen van haar studeeren Fransch, üuitsch ot Spaansch met de phonograaf alleen om zich meer te ontwikkelen.
Dit arbeidsveld kan niet inkrimpen, wel zich uitbreiden. De behoefte aan denkende hoofden evenals aan geoefende handen kan slechts tcenemen.
Niet alleen zal de vraag naar een technische opleiding in de bestaande takken van nijverheid steeds grooter



worden, maar zij zal nog aangroeien door de ontwikkeling van nieuwe industrieën.
Laat mij U ten slotte nog zeggen, dat de Internationale Correspondentie scholen meer doen dan bekwame werklieden vormen, die in staat zijn de Nijverheid te dienen en te ontwikkelen, meer doen dan uitvinders vormen, die er op uit zijn de 999/1000 deelen der waarheid te zoeken, die volgens Edison de mensehheid nog te vinden heeft.
De vertegenwoordigers der scholen werken in iedere stad, in ieder dorp van het land, de mannen overhalende hun luiheid te overwinnen en hun vrijen tijd met studeeren door te brengen.
Zij leiden de nietsdoeners uit de straten, uit de salons, uit de speelzalen en de kegelbanen weg en voorkomen zoo het verkwisten van geld aan drank en onnutte pretjes, zij verschaffen kleeding en voedsel aan vrouwen en kinderen.
Dit wekt den man op tot zelfverloochening, ontwikkelt zijn werkkracht en zijn stiptheid, zijn zelfvertrouwen en vormt flinke mannen die weten te handelen. Zulke mannen zullen steunpilaren van de maatschappij zijn, werkers, wier verstand, vlijt en moed het land zullen doen staan aan de spits van den vooruitgang.
Het onderwijs door correspondentie is niet nieuw, maar de middelen, die wij aanwenden om het deugdelijk te doen zijn en het door het publiek te doen aannemen, zijn nieuw. Wij hebben een nieuw arbeidsveld gevonden van opvoedende kracht, waardoor het werk van den leeraar meer uitwerkt, dank zij de uitvinding en de kennis van de publiciteit en door de uitvoerende en organiseerende macht van den man van zaken.
Toen wij erin geslaagd waren leerboeken samen te stellen, die de moeilijkheden vereenvoudigden en het werk van den leerling thuis verminderden, wierp dat op de opvoeding een licht, dat bestuurd door openbaarheid en directe propaganda de wereld heeft beschenen en aan duizenden menschen een dienst heeft bewezen.
Een methode van onderwys zóó vérstrekkend, dat zij van uit een stad in het binnenland van Pensylvanië burgers en handwerkslieden van Nieuw-Zeeland en van het midden van Afrika kan opvoeden en verbeteren, is werkelijk een



zaak, die aanmoediging verdient van allen, die belang stellen in de ontwikkeling van liet individu en in de verheffing van het menschdom.
CONCLUSIE VAN DEN PI EER HAVER EN DEBAT.
Na kennis genomen te hebben van wat op het gebied van C. O. in de beide landen van het initiatief is geschied, rijst als van zelf de vraag : hoe staan we in ons eigen land met dat onderwijs ?
Wat ik u daarvan kan mededeelen is slechts zeer weinig en bepaalt zich tot het feit, dat eenige jaren geleden een assistent aan de P. S. de heer j. z. hisch czn., in navolging van Scranton, pogingen aan zou wenden tot invoering hier te lande.
Van resultaten dier pogingen heb ik echter nooit vernomen en ik vermoed, dat het bij pogen gebleven is , aangezien genoemde heer sedert zijne functie bij het onderwijs verwisseld heeft voor eene bij de Rijksverzekeringsbank.
Eenige dagen geleden vond ik in het .Vakblad der Bouwambachten" eene advertentie, die melding maakte van eene Nederlandsche Correspondentieschool en ik haastte mij natuurlijk volledige inlichtingen te vragen.
Deze gewerden mij juist gisteren in den vorm van eene octavo-circulaire, waaruit blijkt dat deze school, te Doetinchem gevestigd, 3 afdeelingen : Electrotechniek, burgerlijke bouwkunde en werktuigkunde omvat met respectievelijk 8, G en 8 cursussen, kostend eventueel f 144, f 108 en f 144, te voldoen in termynen van f 16 of f 4.
Leeraren dier cursussen zijn de heeren l. meinesz te Doetinchem, m. venstra te Leeuwarden en l. ijntema te Harlingen. Indien mijn geheugen mij niet bedriegt zijn genoemde heeren leden onzer vereeniging en is de onderstelling niet gewaagd, dat wij van hunne zijde ter gelegener tijd meer uitgebreide mededeelingen omtrent hunne ervaring kunnen te gemoet zien.



Waar anderen zoo lang aan het woord waren , wilt u mogelijk ten slotte nog kennis nemen van mijne persoonlijke meening. Deze luidt : Waar in ons land zoo velen hunnen weg moesten banen door zelfstudie zonder leiding en dus vaak mistastten, om van geldelijk verlies niet te spreken daar is G. O., dat leiding geeft zeer zeker op zijn plaats.
Of daarom C. O. het panacée voor alle kwalen is, zou ik niet gaarne toestemmen, te meer niet, daar volgens mijne bescheiden meening het groote nut en voordeel van G. O. te zoeken is bij de meer dan middelmatig aangelegden.
Van pogingen op beperkt terrein maak ik mij geene al te groote illusiën, daartoe is ons land te klein, maar in eene serieuse proefneming op ruime schaal, wat de vakken betreft, stel ik beslist vertrouwen. Eene rijksinrichting acht ik dan ook het meest geschikt, niet omdat ik geen eerbied koester voor het particulier initiatief, maar lo. omdat het hier werkelijk een algemeen belang geldt. 2o. omdat rijksdiploma's meer waarde bezitten en betere waarborgen geven dan die van particulieren en 3o. omdat bij eene rijksinrichting de positie van het personeel onmiddellijk goed gefundeerd en bevestigd wordt.
Wat er nu te doen valt om voor ons land tot eene goede oplossing te komen ?
Ik waag het niet eene directe aanwijzing te geven , vooral niet op dit oogenblik, nu in het politieke kegelspel weer acht om de lange omgeworpen zijn, en er van regeerings-stabiliteit geen sprake is.
Mogelijk dat een komende Minister van Binnenlandsche Zaken den heer Inspecteur van het Vakonderwijs nog eens op studie uitzendt, en als Frankrijk en meer bepaald Arceuil dan eens een beurt krijgen, zal ik dat zeker toejuichen, want persoonlijke indrukken, gevolgd door een zaakrijk rapport, zullen voor ons allen zeker leerzaam zijn, op dit punt zult gij het ongetwijfeld met mij eens zijn.
In afwachting van de dingen, die komen zullen, zij het



ons aller taak de zaak van het technisch onderwijs in het algemeen en die van het G. O. in het bijzonder, onder de aandacht van het publiek te brengen, gedachtig aan het spreekwoord: „De gestadig vallende droppel holt rotsen uit."
Uit het debat waaraan werd deelgenomen door de Heeren pos, menke en jansma bleek dat allen de interessante voordracht met genoegen en onverdeelde belangstelling, hadden aangehoord en dat het correspondentie-onderwijs verre de voorkeur verdient boven eigen studie, doch dat tiet mondeling onderwijs, dus het onderwijs op scholen beslist den voorrang moet houden ; het kan zeer goed een aanvulling zijn van het schoolonderwijs, doch dient niet er voor in de plaats te treden. Voor leerlingen, die op afgelegen plaatsen wonen is het een ware uitkomst, en het is zeer wenschelijk, dat een inrichting als die te Arceuil bij ons te lande tot stand komt.
De Voorzitter bedankt den Heer haver en wijst er op dat hij, die zich op de bescheiden souffleursplaats heeft gezet, door zijne boeiende voordracht en duidelijke explicaties het correspondentie-onderwijs in de belangstelling van alle aanwezigen heeft aanbevolen. Het moet, zegt spreker, meer algemeen bekend en bestudeerd worden, en daarom stel ik voor de voordracht in extenso in het maandblad op te nemen of op andere wijze verkrijgbaar te doen stellen. Groote verdienste koint hier toe aan mej. westerman, die een groot en goed werk heeft verricht door de vertaling van de beide voordrachten.



BIJZONDERHEDEN AANGAANDE DE METHODE
VAN ONDERWIJS, ENZ. WELKE AAN DE INTERNATIONALE CORRESPONDENTIESCHOLEN TE SCRANTON WORDT GEVOLGD.
MEDEDEELINGEN VAN DEN 1IEER W. ADDESON.
Mijne Heeren !
Het is mij aangenaam in de gelegenheid te worden gesteld, in aansluiting met de rede van den geacliten inleider , den heer haver, eenige bijzonderheden te memoreeren, omtrent het onderwijs door briefwisseling, zooals dit wordt gegeven door de International Correspondence Schools te Scranton in Pensylvanie.
Ik had het genoegen een werktuigkundigen cursus van deze school te voleindigen en ben daardoor in het bezit van de gegevens, welke noodig zijn om U een overzicht te geven en bijzonderheden van de wijze, waarop dit onderwijs daar wordt verstrekt.
Het is hiermede echter geenszins mijne bedoeling de voor- en nadeelen van deze methode te behandelen ; gaarne laat ik dat aan meer bevoegden over, en ik wensch derhalve nadrukkelijk te verklaren, dat deze verhandeling uitsluitend de strekking heeft , naar vermogen mee te werken om meer bekendheid te geven aan een methode van vakonderwijs, die naar mijn bescheiden meening, dit ten volle verdient.
Zooals uit de gegevens van den heer haver, reeds ten duidelijkste is gebleken, heeft het onderwijs van de I.G.S. een belangrijken omvang aangenomen. Zeker volgt hier direct de vraag op: «Wat is de oorzaak, dat de inrichting te Scranton met zooveel succes werkzaam is".
In de eerste plaats dan moet dit, mijns inziens, worden toegeschreven, aan de inderdaad ingenieuse wijze, waarop hier verkregen is een systeem, een wel geordende methode, waardoor de voor de hand liggende moeilijkheden, voor zoover als mogelijk is, worden overwonnen; wat wij van



de Amerikanen kunnen loeren, en wat ook de verklaring is van hun succes in verschillende richtingen is hun systeem en organisatie.
Dan mag vermeld, dat het lager vakonderwijs in de Vereenigde Staten nog in zijn eerste stadium verkeert; voorts vormen de groote afstanden daar, gevoegd bij de zeer algemeene behoeften aan technische ontwikkeling door de uitgebreide nijverheid, met het groote taalgebied van het Engelsch, de laai waarin onderwezen wordt, en ten slotte nog, de inderdaad reusachtige en doeltreffende reclame, de hoofdoorzaken van dit succes.
Ik wil 't bovengenoemde omtrent het lager vakonderwijs in de Ver. Staten nog even nader staven met een uitspraak van prof. william kent, directeur der Technische Hoogeschool te Syracuse, in een rede uitgesproken over Technische opleiding ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan der 1. C. S.
Na het nut besproken te hebben van de technische hoogescholen en de I. G. S., werd door den heer kent woordelijk het volgende ten opzichte van vakscholen in Amerika gezegd, wat ik zoo vrij ben, U hier in vertaling weer te geven :
„Kr bestaat een derde wijze van opleiding, waarvan „lot nu toe in Amerika weinig bekend is. Hel zijn de „industrie- of vakscholen voor die groote massa jonge „menschen, die zich voorbereiden tot den strijd om het „bestaan in de technische vakken en voor wie het onmo„gelijk is hun bekwaamheid op te doen in de werkplaats, „tengevolge van het slechte stelsel van het leerlingwezen „in onze fabrieken. Hierin liggen we in Amerika verten „achter bij Duitschland, Frankrijk en Zwitserland, hoewel „we nu ook in deze richting een begin gemaakt hebben, „met name aan de Williamson vakschool nabij Philadel„phia.
„De statistieken, verzameld door mr. .tames m. dodge, „president van de Link Belt Cy hebben aangetoond, dat „de gediplomeerden van deze school meer geld verdienen „op een leeftijd van 22 jaar en ouder, dan menschen van "denzelfden leeftijd, die uitsluitend in de werkplaats zijn „opgeleid. Dit is een zeer belangrijk economisch verschijnsel? Grooter kapitaalkracht van den werkman toch, be-



„teekent grooter welvaart van de gemeenschap. De vakschool vormt na haar oprichting, met de technische „Hoogescholen en de I. C. S., een tweede blad aan de „plant, waar vóór dien, slechts één groeide en is daarom „een weldoenster der menschheid".
Thans wil ik overgaan tot de bijzonderheden van het correspondenlieonderwijs, en ik heb mij voorgesteld met u een cursus op den voet te volgens en tevens eenige, van het systeem onafscheidelijke details nader te omschrijven, als : wijze van contracteeren, verzending, correctie, terugzending, enz.
WIJZE VAN CONTRACTEEREN.
Nadat iemand dan, omtrent de een of andere cursus inlichtingen gevraagd heeft, hetzij in Scranton of in de onderafdeeling in Londen, wordt hem een catalogus toegezonden, waarin eenigszins uitvoerig de verschillende onderdeelen vermeld zijn, waaruit deze cursus bestaat.
Gelijktijdig met de catalogus ontvangt men ook een prijslijst, waarop de prijzen zijn aangegeven, afhangende niet alleen van de verschillende cursussen, maar ook van (ie wijze waarop de betaling kan plaats hebben, hetzij direct bij den aanvang het totale bedrag, hetzij per maand tot een minimum bedrag van 10 shillings of (5 gulden.
Is men besloten, welken cursus men zal nemen, overeenkomstig het doel, dat men zich voorstelt te bereiken, dan wordt het blanco contract, dat ook bij de vorengenoemde documenten was toegezonden, ingevuld op de wijze als daarop duidelijk is aangegeven. De inhoud betreft in hoofdzaak den naam van den verlangden cursus, den totaalprijs en de wijze, waarop de betaling zal plaats hebben.
Verder bevat dit contract de bepaling, dat de contractant zich verbindt dat hij aan niemand, die niet in het bezit van een gelijken cursus is, zal toestaan te studeeren uit de leei boeken of van de teekeningen, die hem gezonden zullen worden. Ook blijven boeken, instrumenten en teekeningen in biuikleen, maar eigendom van de school, totdat de prijs van den cursus ten volle betaald is, terwijl onder geen enkele voorwaarde iets van het bedrag terugbetaald wordt. Tevens vinden we hierop vermeld, dat



de porto's van alles wat de school zendt door haar betaald worden, zoodat door den leerling alleen porto's belaald moeten worden voor hetgeen door hem naar de school gezonden wordt.
Ten slotte moet nog eigenhandig geschreven naam, adres, beroep en leeftijd ingevuld worden, terwijl voor minderjarige leerlingen een alinea is bijgevoegd, waarop ouders of voogden door hunne handteekening de volle betaling van het schoolgeld waarborgen.
Gelijktijdig met het aldus ingevulde contract wordt nu het eerste bedrag per postwissel ot clièque opgezonden.
Hiervan en ook van de volgende maandelijksche betalingen ontvangt de leerling een kwitantie in een gesloten enveloppe.
EERSTE ZENDING.
Na ontvangst der eerste betaling zendt de school een certificaat, waarop klasse, letter en nummer vermeld zijn en dat tevens dient als bewijs, dat men als leerling is ingeschreven en dus recht heeft op assistentie bij de Destudeering van alle onderwerpen, waaruit de cursus is samengesteld, totdal na voldoend eindexamen het diploma wordt uitgereikt. De studie mag echter niet langer dan 5 jaar duren, terwijl als gemiddelden duur 3 jaar genoemd wordt.
Gelijktijdig ontvangt men het eerste en tweede „Instruction Paper" met een stel bedrukte enveloppen, uitgevoerd in twee kleuren, n 1. met rood bedrukt voor Scranton en met zwart voor de ondurafdeeling in Londen. Ook zijn hierbij, in bloc-noot-vorm, 12 stuks „Information Blanks" gevoegd, die echter alleen gebruikt mogen worden, nadat de leerling tevergeefs getracht heeft, een onderwerp of een deel daarvan te begrijpen of niet in slaat is een vraagstuk op te lossen. Eén van die vellen heeft een gele kleur en volgens de daarbij gegeven aanwijzing, moet dit het laatste gebruikt worden , waaruit dan aan de school blijkt, dat een nieuwe voorraad „Information Blanks" noodig is. Op deze en me:r andere wijzen wordt getracht noodeloos schrijfwerk van den leerling tot een minimum te beperken of te vermijden.



Bij de „Instruction Papers" is tevens een handleiding gevoegd, inhoudende eenige wenken betreffende de wijze, waarop het best gestudeerd kan worden, verder hoe de inlevering van het schriftelijk werk verlangd wordt en op een z g. „slip", hoe het werk het voordeeligst gezonden wordt, overeenkomstig de porto's, in de verschillende landen geheven.
INSTRUCTION PAPERS.
Aan het einde van elk „Instruction Paper" is een s^rie vraagstukken opgegeven (tot vóór Augustus 1901 waren zij afzonderlijk in omslagen gebonden) die door den leerling beantwoord moeten worden, wanneer hij meent, het beireffende „Instruction Paper" voldotnde bestudeerd en begrepen te hebben. Die antwoorden moeten dan naar de school, hetzij in Scranton of in Londen, worden opgezonden voor correctie.
Daar de leerling steeds één of meer, „Instruction Papers" in voorraad heeft, kan hij het nu volgende „Paper" in studie nemen, zonder dat hij op de terugzending van het voorgaande behoeft te wachten, zoodat hij geen tijd ongebruikt voorbij behoeft te laten gaan,
De „Instruction Papers" der I. C. S. bevatten slechts een betrekkelijk klein aantal pagina's ; dit heeft een tweeledig doel:
Ten eerste zijn zij hierdoor klein van omvang en kunuen door den leerling overal heen meegenomen worden , en daar zij op zich zelf één geheel vormen, kan hij, ten allen tijde en waar hij zich oók bevindt, studeeren.
De tweede, en wel voornaamste reden is, dat de leerling veel waarschijnlijker een onderwerp van zijn cursus zal voleindigen, indien dit betrekkelijk kort is, dan wanneer het eenigen omvang heeft. Dat „Instruction Papers" met korten inhoud werkelijk den leerling aanmoedigen , is meermalen duidelijk gebleken.
(Tevens wordt hierdoor bereikt, dat de leerling met kortere tusschenpoozen en dus veelvuldige!-, in contact komt met zijn Instructeur).
Een treffend voorbeell hiervan is het leervak „Algebra". Vroeger werd dit vak in één „Paper" behandeld en bevatte dit 140 pagina's waarin tevens het gebruiken en



rekenen met de logarithmentafel werd bestudeerd. Daar liet bleek, dat de leerlingen aanhoudend moeite hadden bij het beantwoorden der vraagstukken, werd het gedeelte betreffende de logarithmen in een afzonderlijk „Paper"' behandeld en de algebra gesplitst in twee „Papers" elk van GO pagina's.
Een paar jaren later werden deze 2 „Papers" zoodanig ingericht, dat dezelfde leerstof nu over G verdeeld is.
Een veel grooter percentage der leerlingen voltooit nu (iit vak zonder assistentie, dan toen liet uit 3 „Papers" bestond en een nog veel grooter dan toen alles in één saamgevat was, hoewel de tekst onveranderd gebleven is.
HET ONTSTAAN DER „PAPERS."
Ten einde nu een denkbeeld te verkrijgen van het ontstaan der verschillende studieboeken, kunnen de „Instruction Papers" over Werktuigkundig Teekenen als voorbeeld dienen.
Toen vóór eenige jaren de wenschelijkheid voor herziening van dit „Paper" gebleken was, werd met mr. john ipf, chef der teekenkainer der „General Electric Gy" te Schenectady een overeenkomst aangegaan, ten einde een nieuw „Paper" over dit onderwerp te schrijven. Ook moest hij teekeningen en schetsen maken, ten einde het boekje te illustreeren, benevens een stel teekeningen, geschikt om te gebruiken in verband met een nieuw stel teeken voorbeelden.
Toen mr. ipp zijn werk gereed had, werd dit aan een der werktuigkundigen van hel „Textbook department" gegeven, die het van begin tot eind opnieuw schreef. De reden hiervan was, dat het in den vorm, als geschreven door Mr. upp, niet voldeed aan de eischen, die de school er aan meende te moeten stellen om doelmatig ie zijn. Op deze wijze had men zich evenwel de inlichtingen verschaft, die men noodig oordeelde bij de voorbereiding van het „Paper", en waarin de laatste en meest moderne Amerikaansche teekenkamerpraktijk behandeld was. Het moest dus alleen in een passenden vorm worden omgewerkt en hier en daar nog wat meer gedetailleerd worden.
Hierna werd het door de „Dean of the Faculty" d,i. de rector der faculteit, mr. john jesse clark nagezien , die



verschillende paragrafen opnieuw omwerkte en zoo de laatste liand aan het geheel legde. Nu werd het naar de Illustratie afdeeling gezonden , de teekeningen in potlood gemaakt, waarna het manuscript met teekeningen naar Mr. upp gezonden werd, die eenige weken aan bestudeering en correctie besteedde. Hij gaf een aantal goede wenken, waarover nog een mondelinge discussie gevoerd werd. Nadat nu de veranderingen, die zoo in gemeen overleg nog noodig werden geoordeeld, waren aangebracht. de teekeningen in inkt gezet en de clichés gemaakt, werd hel geheel naar de drukkerij gezonden.
Voordat echter de letterzetter met zijn werk aanving . werd het in de „afdeeling voor correctie" gezuiverd van mogelijke taalfouten en liet plaatsen der verschillende hoofden met lettertypen, enz. aangegeven.
De drukproef werd nu nogmaals door dezelfde personen herzien, waarna tot het afdrukken werd overgegaan.
CORRECTIE EN HERZIENING.
Langs nog een anderen weg wordt aanhoudend de noodige aandacht aan de studieboeken gewijd, n.1. door middel van herziening bij een nieuwe oplaag.
Vergissingen, hetzij van den schrijver of van den drukker, worden natuurlijk gecorrigeerd, terwijl, zoo noodig , verandering in onduidelijke bepalingen of onvoldoende verklaringen wordt aangebracht.
Voor dit doel is een groot boek aangelegd, waar elke pagina druk, door de leerlingen gebruikt, is ingeplakt , met voldoende ruimte voor het maken van notities.
Hierin wordt op de desbelreflende pagina door den persoon, die met het bijhouden van dit boek belast is , melding gemaakt van alle vergissingen, hetzij door de onderwijzers of leerlingen ontdekt, van moeilijk begrepen verklaringen of bepalingen, of van vraagstukken, met de oplossing waarvan meerdere leerlingen moeite hadden, zoowel als van wenken door recensies uit technische tijdschriften of langs anderen weg verkregen. Kortom, alles wat hen, die met de redactie van een nieuwe oplaag belast worden, van dienst kan zijn, wordt hierin aangeteekend.



ï^og verschillende andere oorzaken kunnen een wijziging ^an den tekst bij een volgende oplaag wenschelijk maken, want. niettegenstaande de groote ervaring op dit gebied door de directie verkregen, blijkt het vrijwel ondoenbaar een stel boeken samen te stellen, dat dadelijk aan de hoogste eischen voldoet.
Niet altijd toch zijn alle moeilijkheden voorzien, die de leerlingen bij hunne studie te overwinnen hebben, terwijl somtijds beginselen, verklaringen, enz. weggelaten zijn. die juist door een groot aantal leerlingen gevraagd of verlangd worden.
Nemen we als voorbeeld hiervan bijv. de boeken over " hop Practice", d. i. „Praktijk in de Werkplaats".
Deze werden in den zomer van 1901 gedrukt en bestonden uit 4 stuks gebonden deelen. Binnen het jaar werden zij herzien ; terwijl twee jaren na de eerste uitgave de helft van de oorspronkelijke tekst herzien werd, en tevens zooveel nieuwe stof er aan toegevoegd, dat het aantal gebonden deelen met één vermeerderd moest worden.
Ook zijn er boeken, waarin werktuigen, instrumenten en hunne toepassingen beschreven zijn, die aanhoudend gewijzigd en verbeterd worden. In het bijzonder is dit het geval met die studieboeken, waarin electriciteit, telefonie, reminrichtingen, locomotieven, enz. behandeld worden.
Wel is waar. wordt hier tijdelijk in voorzien door het uitgeven van supplementen, maar na een paar jaar worden deze ontoereikend en is het dan noodig den geheelen tekst opnieuw te veranderen en te herzien.
Het is dus wel te verwachten, dat langs dezen weg een goed geheel verkregen wordt.
CORRECTIES DER OPLOSSINGEN.
W anneer het werk van den leerling aan de school ontvangen is. wordt het door de leeraren zorgvuldig nagezien en gecorrigeerd, zoowel wat technische als taalfouten en dergelijke betreft , waarna het geheel aan het hoofd der afdeeling of diens assistent voor eindcorrectie wordt overgegeven. Terwijl den leerlingen is voorgeschreven hun werk in zwarte inkt uit te voeren, worden alle gemaakte \ ergissingen niet alleen met rooden inkt aangewezen, maar tevens aan de achterzijde der vellen, die maar aan ééne



zijde beschreven mochten worden, nader verklaard en toegelicht. Wanneer het noodig blijkt, worden speciale oefeningen gezonden of gaat een brief met een nadere uiteenzetting van het punt in kwestie bij de gecorrigeerde oplossing.
Alle brieven van den leerling en alle copieën van brieven hem gezonden, worden zorgvuldig bewaard en gerangschikt, zoodat de leeraar gemakkelijk in staat is, zich van de eigenschappen van den leerling op de hoogte te stellen, n. 1. of hij begrijpelijk of dom is, ijverig of zorgeloos, geduldig en een blokker of dat hij gemakkelijk ontmoedigd wordt, daar, behalve het gedane werk. ook de waargenomen fouten en alle verdere belangrijke gegevens genoteerd worden.
Hierdoor is het dus mogelijk hem raad te geven, aan te moedigen en op te wekken op de wijze, als voor hem het meest geschikt schijnt.
ACHTERLIJKE LEERLINGEN.
Hlijkt het nu, dat een leerling ver beneden het middelmatige is, en achterlijk of dom, dan wordt hij onder de leiding van een bijzonder ervaren onderwijzer van het „Special Instruction Department" geplaatst, die zich vooraf door middel van de bovengenoemde verzamelde gegevens, omtrent de vorderingen enz. van den bewusten leerling op de hoogte kan stellen.
In het vervolg wordt dan door dezen onderwijzer al liet werk gecorrigeerd en de noodige correspondentie gevoerd ; de verbetering zijner positie en zijn salaris hangt gedeeltelijk af van het succes met dergelijke leerlingen bereikt.
PERCENTAGE CIJFERS.
Ook hier wordt, evenals aan bijna elke andere onderwijsinrichting een beoordeling van het door den leerling geleverde werk in cijfers uitgedrukt en wel als maximum 100. Het toegekende cijfer wordt op een z. g. „Percentage Certificate" vermeld en dit aan de gecorrigeerde oplossingen vastgehecht.
Hoewel een percentage cijfer 90 als minimum wordt toegelaten, vóórdat het werk opnieuw gemaakt moet worden,



kan ik hier wel melden, dat het mij éénmaal overkomen is, als percentage cijfer 92 te ontvangen, wat vrij laag te noemen is, vergezeld van een schrijven waarin, zeer juist, de vermoedelijke oorzaak genoemd was. liet komt mij voer, dal door eene zoodanige terechtwijzing iedere ernstige leerling zich wel zal wachten, zich ten tweeden male aan iets dergelijks bloot te stellen.
LEVERANTIE VAN MATERIALEN.
Behalve, dat de school de directe belangen van den leerling behartigt, wat betrelt zijn studiën, is zij hem nog op andere wijzen behulpzaam.
Daar dit onderwijs natuurlijk vooral voor hen kan dienen, die in de meest afgelegen plaatsen hun verblijf en werkkring hebben, is het voor deze leerlingen dikwijls zeer bezwaarlijk zich de noodige schrijf- en teekenbehoeften aan te schaffen; met deze omstandigheid is dan ook wel degelijk door de school rekening gehouden.
Zoo is bij een cursus, waarin rechtlijnig teekenen voorkomt, een compleet stel teekenbehoeften, bij dien, waarin electrische metingen behandeld worden, een stel meetinstrumenten in den prijs begrepen, terwijl, indien deze gereedschappen door den leerling om de een of andere reden niet verlangd worden, hiervoor een vast bedrag van het geheel wordt afgetrokken. Ook wordt, indien gewenscht, maar in geen enkel geval verplicht, mailpapier, teekenpapier, inkt potlooden pennen, gummi, portefeuilles, enz. voor een vastgestelden, matigen prijs geleverd, llierioe wordt de school in slaat gesteld door een overeenkomst met de Technical Supply Gy in Scranton.
INFORMATIE BUREAU.
Vernamen we reeds, dat ook een soort Informatie-bureau door de school is ingericht, zoo kunnen wij ook hier weer zien, hoe dil zoo eenvoudig mogelijk op de geleverde formulieren en kaarten plaats heeft.
Dat ook deze afdeeling met succes werkzaam is, blijkt wel uit het feit, dal in 1905 20.000 leerlingen van de I. C. S. door dit onderwijs salarisverhooging bereikten of hunne positie verbeterden.



Vermelding dient voorts, dat door een aantal groote werkgevers in de Vereenigde Staten aan dit departement met belangstelling naar hunne employé's wordt geïnformeerd, terwijl bijna 4000 leerlingen per maand voor nieuwe betrekkingen worden aanbevolen.
REKENEN EN MEETKUNDE.
Ten einde nu, ook den minst ontwikkelde, in de gelegenheid te stellen een cursus te volgen, vangt elke cursus met gewone rekenkunde, meetkunde, enz. aan. De meer ontwikkelde leerling kan van deze elementaire vakken vrijgesteld worden, mits hij eerst een voldoend examen aflegt, waartoe hem een afzonderlijke serie vraagstukken ter beantwoording wordt gezonden.
De rekenkunde is over 5 „Instruclion Papers" verdeeld, terwijl ook hier aan het eind van elk dezer een serie vraagstukken ter beantwoording worden opgegeven. Behalve deze vraagstukken zijn tusschen den tekst z.g.n. praktische voorbeelden geplaatst, die de leerling dient uit te werken, zelf kan controleeren, maar niet voor correctie behoeft op te zenden, tenzij hij niet in staat is zelf de goede oplossing te verkrijgen.
Reeds bij deze eerste „praktische voorbeelden" , die het optellen met geheele getallen behandelen, valt op te merken, dat na eenige gewone optellingen , direct een paar praktische toepassingen volgen.
Voor den werktuigkundige diende hiertoe o a. een woekrapport over kolenverbruik, gevolgd door nog een paar andere gevallen uit de praktijk. Op een dergelijke wijze worden aftrekken , vermenigvuldigen en deelen, zoowel met geheele getallen als gewone en tiendeelige breuken , percentage berekening, maten en gewichten, en evenredigheden behandeld , zooveel mogelijk toegepast op de dagelijksche praktijk van den leerling. Op deze wijze wordt ook steeds getracht zooveel mogelijk alle uitgewerkte voorbeelden en vraagstukken toe te passen op die onderwerpen, waarmede de leerling in zijn betrekking vertrouwd is, of waarmede hij vertrouwd dient te worden, indien hij in de praktijk de door zijn studiën verworven kennis toepast.
Als voorbeeld hiervan kan de meetkunde dienen in de



„Steam Engineering Course". Hier wordt o.a. het oppervlak van een cirkelsegment door een benaderende formule bepaald. Onder de voorbeelden, waarbij deze formule wordt toegepast, is de teekening van een vlampijpketel, met de berekening van de stoomruimte boven den normalen waterstand en de hoeveelheid en het gewicht van het water en het verwarmd oppervlak der pijpen.
De leerling leert op deze wijze door middel van een formule, die voor de praktijk voldoende nauwkeurig is , iets wat ham iirect praktisch nut oplevert,waardoor de belangstelling wordt opgewekt en hij aangemoedigd wordt tot verdere studie.
Het is zeker wel duidelijk, dat een dergelijk vraagstuk voor een bouwkundige niet geschikt zou zijn, waarom dan ook voor deze leerlingen een ander „Instruction Paper" voor Meetkunde gemaakt is. Hierin wordt dezelfde formule toegepast voor het berekenen van het doorstroomingsprofiel van een cilindrische buis, die slechts gedeeltelijk met water gevuld is of voor het berekenen van de oppervlakte van een glasruit in een raamkozijn met getoogden bovendorpel enz.
Opmerkelijk is het, dat bij de meeste formules het bewijs wordt weggelaten. Slechts die formule wordt gegeven die, volgens het oordeel der school, de beste is voor elk bijzonier geval. Den leerling wordt onderwezen, hoe die formule gebruikt moet worden, door het toepassen en uitwerken van voorbeelden, maar in den regel wordt het bewijs weggelaten ; voor belangstellenden is een afzonderlijk „Paper" speciaal aan hel uitwerken van formules gewijd.
Hierdoor wordt de wiskunde zooveel beperkt, als het practisch mogelijk en gewenscht voorkomt, terwijl de leerling meer tijd aan het technische gedeelte van zijn cursus besteden kan, zonder den duur onnoodig te verlengen.
TEEKENEN.
Werd voor de inschrijving van den leerling voor de bestudeering van wiskunde, geen anderen eisch gesteld, dan het lezen en schrijven der Engelsche taal , insgelijks is dit het geval voor hen, die voor een teekencursus zijn



ingeschreven of die zoover gevorderd zijn, dat met liet teekenen als onderdeel van hun cursus kan worden aangevangen.
Beginnend niet het meetkundig teekenen , ontvangt hij hiervoor het betreffende „Instruction Paper". Hierin wordt — door zeer goede gravures verduidelijkt — het gebruik verklaard van teekenbord, haak, driehoeken en mallen, het hanteeren van passers, trekpennen en potlooden, waarna een nadere omschrijving van de te gebruiken letters en cijfers volgt.
Nu volgt in den tekst een beschrijving en uiteenzetting van 26 verschillende werkstukken, te verdeelen, als aangegeven is, over 5 teekeningen.
De afmetingen van het papier der teekeningen zijn vastgesteld, zooals dat met het oog op de verzending, noodig is.
De verzonding heeft plaats in bordpapieren kokertjes, die door de school kosteloos verstrekt worden, hierbij zijn gegomde etiquetten gevoegd, zoodat door den leerling alleen het nummer van de leekening, de klasletter en zijn nummer ingevuld behoeven te worden, terwijl het andere geperforeerde etiquet op de achterzijde van de teekening wordt geplakt. Hierna wordt de teekening opgezonden en door den leeraar gecorrigeerd.
De wijze, waarop deze correctie plaats hoeft , is zeer oordeelkundig : zoowel de dikte der lijnen, als het aanzien der gestippelde lijnen , lettors en cijfers worden door den leeraar beoordeeld en gecorrigeerd, op een wijze die de teekening niet ontsiert en nochtans in het oog springt.
Vooral in den aanvang wordt den leerling aangeraden met het in inkt zetten der tweede teekening te wachten, totdat de eerste is terug ontvangen, en aan de correcties door hem de noodige aandacht geschonken is.
Dit wachten behoeft echter geenszins te ontaarden in tijdverlies, daar in dezen tusschentijd de studie van andere leervakken kan worden opgevat of vervolgd.
Hierna volgt de gewone projectieleer, behandeld in 7 teekeningen en het ontwikkelen der lichamen, verdeeld over 5 teekeningen.



VAKTEEKENEN.
Thans is de leerling zoover gevorderd, dat tot liet vakteekenen kan worden overgegaan.
Dit geschiedt op dezelfde wijze als op een teekenkamer plaats heeft ; n. 1. eerst wordt de teekening op papier in potlood gezet, waarna zij op calqueerlinnen in inkt wordt klaargemaakt. Voordat echter met het eigenlijke vakteekenen wordt begonnen, moet de leerling eerst nog twee eenvoudige teekeningen maken, teneinde hem met het calqueeren vertrouwd te doen worden.
Voor het vakteekenen wordt den leerling een voorbeeld op kleine schaal verstrekt, dat door hem vergroot moet worden, terwijl in het desbetreffend „Instruction Paper" een nadere uitlegging van de onderdeelen gegeven wordt.
Teneinde nu de werkelijkheid zooveel mogelijk nabij te komen, en het gemis van het voorwerp in natura eenigszins te vergoeden, is hierin op de volgende wijze voorzien.
liet „Instruction Paper" bevat omtrent elke teekening een volledige omschrijving van den geheelen voortgang van het teeken-proces.
De tekst is geïllustreerd met teekeningen, die de potloodteekening in verschillende stadia weergeven, en waar dit noodig is, van aanwijzende letters voorzien. De meeste der details zijn in perspectief weergegeven, terwijl de clichés gemaakt zijn naar photographieön van de voorwerpen op de teekeningen voorgesteld.
Verder zijn, indien noodig, nog perspectivische voorstellingen van onderdeelen of van losgenomen deelen hieraan toegevoegd, waardoor bijv. het inwendige duidelijk zichtbaar wordt. Kortom, elke mogelijke voorzorg is genomen, teneinde den leerling te doen begrijpen, wat hij teekent, hoe het er uitziet, waar het voor gebruikt wordt en waarom aan bepaalde constructies de voorkeur gegeven wordt.
Verder is op elke gedetailleerde werkteekening een inateriaalstaat geplaatst, waarin de onderdeelen genoemd worden, die op de teekening voorkomen, het aanlal dezer deelen noodig om het geheel compleet te doen zijn, het materiaal, waarvan zij vervaardigd zijn en voor die, waartoe een model bij het gieten gebruikt is, een notitie met vermelding van de letter van dit model.



EINDEXAMEN.
Nadat de geheele cursus is doorgewerkt volgt het eindexamen. Zooals blijkt uit een z. g. „Slip" welke de leerling ontvangt bij de toezending der vraagstukken voor dit" examen, wordt door de school geen enkele inlichting hieromtrent verstrekt, en moet de beantwoording zonder eenige hulp harerzijds plaats hebben.
Van liet eindexamen ontvangt de leerling ook geen percentage cijfer, maar alleen liet bericht „pa»sed (d. i.
geslaagd) of niet.
Indien de leerling niet slaagt, ontvangt hij verdere instructies, waarover ik U echter niet nader kan inlichten.
Evenals het allereerste, wordt ook dit laatste werk door de school bewaard, welke regel ook voor de laatste en eerste teekening geldt.
DIPLOMA.
Hoewpl door de school na het eindexamen een diploma uitgereikt wordt, kan uit den aard der zaak aan dit diploma niet dezelfde waarde toegekend worden, als aan dat van een examen, afgenomen onder direct toezicht, daar tengevolge van absentie van controle de mogelijkheid tot het plegen van fraude niet is uitgesloten, hoewel daar naast als voordeel voor den candidaat staat, dat zenuwen, examenkoorts, enz. hem geen parten spelen.
Volgens mijn bescheiden meening is dan ook bij net correspondentie-onderwijs niet het doel het behalen van een diploma, maar het verkrijgen van werkelijke kennis en is dan, zoo toegepast, een verbeterde methode van zelfstudie, waarbij de leerling geleid wordt en zooveel assistentie verkrijgt als hij zelf noodig vindt of wenscht.
In Amerika wordt, niettegenstaande de bezwaren, liet resultaat, door dit onderwijs verkregen, wel gewaardeerd. Noem ik U hierbij slechts de General Electric Gy, die alleen op haar teekenbureaux 100 leerlingen en oud-leerlingen geplaatst heeft, terwijl over de andere afdeelmgen dezer inrichting verdeeld, 1500 oud-leerlingen een werkkring verkregen hebben.
YEKKOOP DER BOEKEN.
Dat ook de waarde der studieboeken der I. C. S. door



groote inrichtingen erkend wordt, zonwel van particuliere zijde als door de regeering daar te lande, bewijzen we! de volgende orders door de school ontvangen :
23 Febr. 1905 werd voor het leger, door den officier belast met de opleiding voor het sein- of signaalcorps besteld :
100 stuks „Instruction Papers", Beginselen Werktuigkunde, Beginselen Electriciteit en Magnetische metingen Telefonie in 4 deeltjes en Telegrafie in 6 deeltjes. Op een andere plaats vinden we weer een bestelling ten behoeve der sergeanl-electriciens bij de „Onderzeesche verdediging (Submarine Defense) voor 30 stuks van een serie van 30 verschillende „Instruction Papers".
Ook aan andere particuliere inrichtingen van onderwijs worden sommige der studieboeken gebruikt door de leerlingen, terwijl door de gebruikers meestal bijzonder gewaardeerd wordt hel samengaan van praktijk en theorie in deze boeken.
TOEPASSING VAN CORRESPONDENTIE-ONDERWIJS.
Het doel van het correspondentie-onderwijs, dat dooiden heer havek gewenscht wordt, in verband met een eventueel op te richten Middelbare Technische School is, om hen, die op afgelegen plaatsen wonen in de gelegenheid te stellen, van dat onderwijs te profiteeren en langs dezen weg het bijwonen der lessen aan de scholen, zij het dan niet geheel, dan toch gedeeltelijk te vervangen.
Als bewijs voor de uitvoerbaarheid daarvan diene het volgende :
De I. C. S. houdt zich met succes bezig met de voorbereiding lot de examens van „the Association of the Royal Inslitute of British Architects".
Ten einde zich als candidaat voor het lidmaatschap van deze vereeniging te kunnen aanmelden, moeten vooraf successievelijk drie examens gedaan worden.
Om U een denkbeeld te geven van de voor die examens gestelde eischen, mogen de volgende bijzonderheden dienen, welke zijn ontleend aan het speciale examenprogramma.



Het eerste of voorbereidingsexamen dient tot het onderzoeken van de algemeene ontwikkeling van den aspirant en omvat de gewone schoolwetenschappen benevens Latijn, Italiaansch, Fransch of Duitsch, waarna onderwerpen volgen van meer technischen aard als: meetkundig teekenen beginselen der perspectief, beginselen van werktuigkunde, natuurkunde en handteekenen. (Dit examen duurt 13 uren, verdeeld over 2 dagen).
Nadat de candidaat hiervoor geslaagd is, wordt hij ingeschreven als „Probationer" d. i. iemand, die in zijn proeftijd is.
Gedurende de twee jaren, volgende op bovenbedoeld examen, moet de candidaat negen teekeningen, volgens opgaaf, inaken, waarvan ti voorzien zijn van een schriftelijke toelichting, verduidelijkt mei schetsen. Nadat deze teekeningen goedgekeurd zijn, moet hij zich aan het tweede examen onderwerpen, dat gedurende 2 dagen schriftelijk en 2 dagen mondeling plaats vindt, terwijl bij het mondeling de gemaakte teekeningen ter hand genomen worden, ten einde zoodoende te controleeren, of deze werkelijk door hem geteekend en begrepen zijn.
Het schriftelijk gedeelte omvat de volgende onderwerpen :
Klassiek ornament, karakteristieke profileering en ornamenten van elke periode der Engelsche architectuur van het jaar 1000 tot 1550, met hun toepassing, de Grieksche en Komeinsche orden, de algemeene geschiedenis van de middeleeuwsche en Renaissance architectuur in Europa, constructieleer als: spanningen en sterkte der materialen, beschrijvende meetkunde (projectie van lichamen) en elementaire toegepaste constructie, betreffende aard en gebruik der gewone bouwmaterialen.
Nadat dit examen met goed gevolg is afgelegd, wordt hij als z.g. .Student" ingeschreven en rest hem nog het derde of laatste gedeelte.
Voordat hij hiertoe wordt toegelaten, moeten ook weer eerst een atal teekeningen ter beoordeeling worden ingezonden, terwijl hij nadat deze goedgekeurd zijn tot het examen mag overgaan.
De duur van dit examen is 5 dagen voor schriftelijk en èén dag voor mondeling, eiken dag t>,/2 uur.
De eerste twee dagen worden gebruikt voor het ont-



werpen van een gebouw van gemiddelde afmetingen of voor een onderdeel van een van grooten omvang. De teekeningen moeten op een schaal van 1 a .'6 wori en uitgevoerd, met details op grooter schaal benevens een perspectivische schets van het geheel.
Gedurende den derden dag wordt den „student gelegenheid gegeven blijken af te leggen omtrent zijn kennis van de voornaamste stijlen, terwijl het programma voor de beide laatste dagen van het schriftelijk gedeelte de volgende onderwerpen aangeeft:
De aard en eigenschappen der bouwmaterialen, de inrichting en constructie van gebouwen, wat betreft rioleering, watervoorziening, ventilatie, verlichting en verwarming; uittrekken van hoeveelheden, bestek en begrooting en ten slotte nog constructieleer in verband met fundeering, muren, bogen, daken, constructies in ijzer en staal
enNa gunstigen uitslag en onder voorwaarde dat de „student" den leeftijd van 21 jaar bereikt heeft wordt hij bevoegd geacht zich als candidaat voor het lidmaatschap aan te melden.
Degene, die voor dit examen wenscht voorbereid te worden, zal door het volgen van een cursus tot dit doel samengesteld, zijn studie zeer vergemakkelijken, door de leiding en de hulp door de I. C. S. hem gegeven, terwijl die school hem ook de verzekering geeft in elk geval te kunnen instaan voor het slagen, indien de leerling hunne voorschriften, enz. opvolgt. ......
Uit den aard van het bovenvermelde examen blijkt , volgens mijn bescheiden meening, dat ook voor meer uitgebreide studie het Correspondentieonderwys zeer wel toe te passen is.
TALEN.
Meer als curiositeit wenschte ik voor een oogenblik uw aandacht te vestigen op de cursussen in Fransch, Duitsch en Spaansch door deze scholen gehouden met
behulp der phonograaf. .....
Wanneer een leerling is ingeschreven, ontvangt hij zijn eerste „Instruction Papers", „Records" en drie blancoof ongebruikte cilinders met aanwijzing voor zijn studiën.



Nadat hij de instructies, betreffende de phonograaf omtrent de werking en de behandeling heeft bestudeerd , begint bij met dat deel van zijn „Instruction Paper", dat zijn eerste elementaire conversatieles bevat. Hij plaatst hiertoe zijn eerste Instructioncilinder op de phonograaf, stelt de gehoorbuizen, neemt zijn Paper ter hand en laat de phonograaf' werken.
Eerst hoort hij ongeveer 30 vreemde woorden, en dan bereiken dezelfde woorden gerangschikt tot verschillende combinaties in uitdrukkingen en volzinnen zijn oor met het accent, de stembuiging en het heldere geluid van zijn leeraar. Terwijl de leerling op deze wijze de woorden door de phonograaf' hoort uitspi eken, leest hij ze in de vreemde taal met den Engelschen tekst daarnaast op de bladzijde, die hij voor zich heeft, en leert zoodoende langs twee wegen, 11.1. door middel van het gezicht en van het gehoor tegelijkertijd.
Gedurende deze conversatielessen, wordt den leerling liet waarom en het hoe geleerd van zinsbouw en uitspraak. In de oefeningen wordt verlangd, dat hij modelzinnen overluid leest, die weer voorbeelden zijn van tongval en zinsbouw, reeds vroeger gebezigd en leert die zoo toepassen in de verschillende combinaties, zooals deze in de dagelijksche conversatie voorkomen. Deze oefeningen zijn te meer belangrijk, daar zij ten doel hebben, hem in de vreemde taal te doen denken.
Van eiken leerling worden zestien phonografische oefeningen verlangd, die tusschen de verschillende lessen zijn ingelascht. Voor deze oefeningen dicteert hij in de phonograaf een aantal volzinnen uit zijn „Instruction Paper", waarbij de rollen, die hem voor dit doel door de school gezonden zijn, gebruikt worden. Hiertoe worden alleen woorden gebezigd, die hij reeds door zijn leeraar heeft hooien uitspreken, hoewel ze nu op een geheel andere wijze zijn samengevoegd. In een speciaal hiervoor bestemde doos, eveneens door de sjhool geleverd, wordt nu de rol, die bij deze oefening gebruikt is, naar de school gezonden voor correctie.
Wanneer deze plionographische oefening aan de school ontvangen is, wordt de rol op de phonograaf van den onderwijzer geplaatst, zoodat dan door hem de uitspraak



gecontroleerd kan worden. Iedere onjuiste klank, verkeerde klemtoon enz. wordt genoteerd, waarna de leeraar een brief aan den leerling zendt, waarin de fouten, met wenken ter verbetering worden behandeld, waarbij steeds overeenkomstige klanken en woorden, voorkomende in de Engelschc taal, als voorbeelden worden aangeduid.
Gedurende deze conversatielessen heeft de leerling steeds de grammatica der taal bestudeerd, en hoewel het onderwijs zoodanig is ingericht, dat het schijnt alsof dit slechts toeval ware, toch is in elke les een bepaalde grammatische behandeling, die den leerling in staat stelt, de vreemde taal correct te leeren spreken niet behoorlijke kennis omtrent zinsbouw, enz. Teneinde echter de taalstudie grondiger en meer compleet te doen zijn, is in deze taalcursussen nog een afzonderlijk gedeelte speciaal aan de grammatica gewijd.
BOUWKUNDE.
Bij het samenstellen van den volledigen Bouwkundigen Cursus, die 3000 pagina's druks bevat met 2000 illustraties, is de school door de volgende overwegingen geleid.
Het werk van den bouwkundige of architect is het ontwerpen en het uitwerken van plannen s*oor gebouwen in den meest uitgebreiden zin, hetzij woonhuizen, villa's, kerken, scholen, stationsgebouwen, schouwburgen, musea, enz. Daar de aard dezer gebouwen zoo zeer verschillend is, dient ook de opleiding van den architect een veelzijdige te wezen en moet hij een algemeene kennis bezitten van het werk van den metselaar, den timmerman, den smid, den schilder en decorateur, den loodgieter en den electricien. verder van de algemeene bouwverordeningen en de verschillende plaatselijke voorschriften.
Tevens moet hij in staat zijn de verschillende vraagstukken omtrent constructie, verwarming, verlichting, ventilatie en meer dergelijke op te lossen, en dient hij de leiding te kunnen hebben inzake decoratie, beeldhouwwerk, enz. zoodat na voltooiing alles te zamen een nuttig, volledig en schoon geheel vormt, waarbij de harmonie op geen enkele wijze verstoord wordt
Bijzondere aandacht is in dezen cursus ook aan houten en ijzeren kapconstructie gewijd, terwijl ook de construc-



tie van het geraamte van kantoorgebouwen uitvoerig behandeld wordt. Eveneens wordt onderricht gegeven in brandvrije constructies , trappenbouw, verwarming en ventilatie, terwijl de kennis van het maken van begrootingen, uittrekken van hoeveelheden, wenken omtrent het oppertoezicht, bestekken, enz. hem in staat zullen stellen over de behoorlijke uitvoering der verschillende werkzaamheden te oordeelen.
Behalve deze cursus kunnen ook verschillende onderdeden, tot één geheel samen gevoegd, voor den aannemer, den bouwkundige-opzichter en teekenaar, dienen.
LANDMETEN.
Hoewel in 11)05 reeds meer dan 200 verschillende cursussen waren te krijgen, werd nog een nieuwe cursus ingericht voor den landmeter en wel volgens de meest moderne eischen als door beroepslandmeters gesteld kunnen worden.
Deze cursus omvat : rekenen, algebra, logarithmen, meetkunde, meetkundig teekenen en trigonometrie als elementaire vakken, terwijl verder het meten met den ketting, kompas, hoekmeten en waterpassen worden behandeld, en ten slotte nog het uitzetten en meten van bogen, topographische en hydrographische metingen met het in kaart brengen verklaard worden.
WERKTUIGKUNDE.
Ten slotte vraag ik nog even uw aandacht voor den werktuigkundige. De „ Mechanical Gourse" bestaat uit 5 deelen ; zij is een onderdeel van de „ Mechanical Engineering Gourse", die een combinatie is van den eerstgenoemden en den cursus in „Shop Practice" d. i. praktijk in de werkplaats en alzoo een volledig en practisch geheel vormt.
Deze cursus omvat een degelijke en uitgebreide studie voor werktuigkunde, teekenen. het ontwerpen enz., aangevuld met een volledige behandeling van moderne werkplaatspraktijk, en is zooveel als eenigszins mogelijk, aan de werkelijke praktijk getoetst en speciaal ingericht voor de behoeften van werkmeesters, bedrijfschefs enz.
De kleinere .Mechanical Gourse" voorziet meer in de



opleiding, noodig voor constructeurs en teekenaars; hierbij wordt getracht den leerling een helder inzicht te geven omtrent het doel, waarvoor het werktuig dienen moet en hem duidelijk te maken langs welken weg de moeielijkheden, die hierbij zich voordoen, opgelost kunnen worden, liet onderricht in theoretische en toegepaste werktuigkunde, materiaalsterkte, stoommachines, ketels, dynamo's en motoren en het ontwerpen van machines en onderdeden zullen hem de kennis doen verkrijgen van datgene, waaraan hij in zijn werkkring behoefte heeft.
De zooeven genoemde cursus in „Shop Practice ' wordt, hetzij in vijf gedeelten onderwezen , hetzij in zijn geheel.
Hoewel de leerling zich voor één of meer afdeelingen kan laten inschrijven en hij dan het bijbehoorende schriftelijke werk dient te maken, worden hem toch de 5 gebonden deelen bijgeleverd, zoodat hij in staat is, bij voorkomende gevallen zich ook betredende de aanverwante vakken op de hoogte te stellen. Deze cursus nu is verder onderverdeeld in o afdeelingen: 1°. Werkplaats voor machinale bewerking, 2°. Gereedschapvervaardiging, 3°. Modelmakerij, 4°. Gieterij, 5°. Vuurwerkerij.
Als voorbeeld van deze cursussen, wil ik u even de onderwerpen noemen, welke in de laatste afdeeling behandeld worden.
Lezen van werkteekeningen, rekenkunde, meetinstrumenten, inrichting van een smederij, het smeden van geslagen ijzer, harden en ontlaten van gereedschapstaai, behandeling van smeedstaal, sloom- en andere krachthamers, het smeden van z.g. „machinewerk", bijzondere smidswerkzaamheden, als het lasschen met thermiet. door middel van electriciteit, enz. en tenslotte nog verschillende wenken in het algemeen.
Verder vindt de werktuigkundige steeds meer vakken als nieuwe cursussen geannonceerd, en kan hier b.v. genoemd worden: „de volledige cursus voor inwendige verbrandings-motoren".
Ook deze is weer in onderdeelen verkrijgbaar gesteld, zoodat hij geschikt is voor hen, die èf speciaal belang hebben bij den automobielmotor öf bij den scheepsmotor, terwijl zij, die vertrouwd willen worden met de tegenwoordig zoo veelvuldig gebruikte stationaire motoren,



hetzij voor olie, licht- of krachtgas, hiertoe ook in de gelegenheid gesteld worden.
STl DIEKOSTEN.
Het zou te ver gaan om een volledige lijst te geven van de kosten der vele tientallen cursussen, daarom volgt hier alleen de prijsopgave van eenige der meest gevraagde leergangen.
De boeken, waarvan het aantal in de 214 kolom is vermeld, blijven het eigendom van de leerlingen; <le kosten daarvan, evenals van alle andere leermiddelen zijn, in de opgegeven prijzen begrepen.
totale kosten
Namen der cursussen. aantal bij vooruit- bij f6.—p.
boeken, betaling. maand.
Burgerl. bouwkunde (compleet 10 ƒ 275 / 3j0
„ „ (v. opzichters) 7 - 21ü - 195
„ , (v. aannemers) 2 - 144- - 180
Bouvvk. teekenen en ontwerpen 3 - 156 - 195
Werktuigkunde (compleet) . .10 -275 - 350
Electrotechniek „ . . . 6 - 240 - 300
„ (voor monteurs) 5 -156 - 195
„ ( „ verlichting) 7 - 180 - 225
„ ( , trams) 7 - 180 - 225
Gasmotoren j 4 - 108 - 135
Talen (Fransch, Spaansch of
Duitsch) 3 - 192 - 250
Geachte Vergadering !
Door mededeeling van deze, aan ervaring ontleende details, hoop ik iets te hebben bijgediagen tot de bekendmaking van het onderirijs door middel van briefwisseling.
Ik ben er van overtuigd dat het bij zaakkundige en systematische organisatie een beduidende factor kan vormen tot bevordering van de door ons allen gewenschte steeds betere vakopleiding.