a .« o Het Dagblad voor de Zaanstreek is ia de Zaanstreek het meest gelezen blad. Mocht U met clen inhoud nog niet bekend zijn, maak er eens kennis mede. Men vimit cr o. a. in: vlugge cu degelijke correspondenties en artikelen op Zaansch en algemeen gebied, aangename feuilletons, lezenswaardige stukken betreffende liaudel en nijverlieid en over de geschiedenis der Zaanlanden. en dat alles hij een abonnementsprijs, naar verhouding verreweg lager dan andere bladen, namelijk vijf gulden twintig cents per jaar of tien cents per weelr. dagelijks vrij aan huis in eigendom en met verschillende pretniën. De verslagen munten uit door actualiteit en nauw keurigheid. Door /ij iic groot e oplage biedt 1IET 1) A V It L A I) AOOK 1> K ZAANSTREEK tiians ongetwijfeld in elke ZannNelie gemeente de lieste gelegenheid lot liet plaatsen van Inniilie-, dienst', jakelijke en andere annonees. Men abonnecre zich aan de Hureaux. in elke Zaansche gemeente gevestigd. G O PRIJS 50 CENTS. MALARIA HAAR ONTSTAAN EN HART BESTRIJDING DOOR H. J. M. SCHOO ARTS KROMMENIE met eknk;e afbeeldingen. Uitg-ave van „Het Dagblad voor de Zaanstreek" 1902. In 1'et begin van de vorige eeuw heerschten in Neder' uid lievige inalaria-epidemiën. Sedert twintig jaar ungeveer begon de ziekte te verminderen, zoowel wat betreft liare uitbreiding als liare kwaadaardigheid en scheen liet dat zij geheel zou verdwijnen. daar de kleine haarden waarin zij nog heerschte, vucv tourend afnamen in aantal. In de laatste 5 jaren echter is het aantal gevallen in de oude inalariahaarden weer toegenomen en is het hoogstwaarschijnlijk, dat zij uit deze oude haarden zich weder zal verbreiden en door geheel Holland zal gaan heerschen, evenals dit vroeger liet geval was. Voor de hand ligt dus naar middelen om te zien, om deze uitbreiding tegen te gaan. Doorliet onderzoek der laatste jaren naar de oorzaken, waardoor ziekten teweeggebracht worden is gebleken, dat de allerkleinste levende wezens voor den mensch de allergevaarlijkste zijn. Tot de ziekten waarvan gebleken is. dat zij door zulke allerkleinste schepselen worden veroorzaakt, behoort ook de malaria. Er wordt wel eens beweerd, dat de malaria voor zich a 11 ■ ■ ' i ongeveer de helft van het inenschdom doet sterven en moge in deze bewering groote overdrijving opgesloten liggen, het valt toch niet te ontkennen, dat van alle kwalen en ziekten waaraan men sterven kan, toch wel die het meest te vreezen zijn, welke over de grootste uitgestrektheid heerschen en het sterkst rondom zich grijpen daar waar zij woeden. De malaria lieerscht èu over een groot gedeelte der aardoppervlakte én tast zeer vele meiischen aan daar waar zij lieerscht. lu Kimelseli-Indië waar de malaria zeer sterk lieerscht, worden elk jaar millioenen menschen aangetast. Op eene bevolking van 217 millioen zielen waren in 1892 bijna 5 millioen sterfgevallen door malaria. In liet Engelsch-Indisclie Koloniale leger werden in 1897 van de 178.(100 soldaten er 75.821 in de hospitalen voor malaria behandeld, waaronder een sterftecijfer van 13 op 1000. In onze < lust zijn ongeveer 34.000 soldaten, waarvan bijna 15.000 blanken zijn. Welnu elk jaar hebben 80 van de 100 blanken malaria en 75 van de 100 inlanders. In Italië was het gemiddelde jaailijksclie sterftecijfer van 18x7— l*!)7 15.000 dooden alleen aan malaria en het aantal menschen dat jaarlijks in Italië er door wordt aangetast, wordt geschat op 2 millioen. I$ij al deze cijfei~ moet men in aanmerking nemen. dat. moge niet ieder sterven. <1 ie ziek wordt door malaria, hij toch lang /.iek blijft zonder kans op dadelijke, afdoende genezing en ten prooi aan eene lichaamszwakte, die op sterke uitputting berust [ ^ if?- l )• Mat.ariakaart vax Noord-Hou.axd. Naani van de plaats niet onderstreept beteekent dat er geen malaria voorkomt. Naam onderstreept met doorloopende lijn wil zeggen dat er dagelijks gevallen o orkomen. Naam van de plaats met stippellijn beteekent sporadische gevallen. en die zich bemerkbaar maakt door eene ontmoediging en uitdooving van den lust tot werken. De malaria, die zoo sterke storingen in het menschelijk lichaam teweegbrengt en die zoo dikwijls met den dood van haar slachtoffer eindigt, wordt bijna over de geheele aardoppervlakte gevonden. De werkelijke malariahaarden worden het meest aangetroffen bij de uitmondingen der groote rivieren, in de streken waar het land laag ligt of in de nabijheid van binnenzeeën of moerassen. Langs de boorden van de Middellandsche Zee heerscht de malaria overal waar de kust laag is, vooral in Italië en Griekenland. In Frankrijk heerscht zij in het dal der Loire en der lihóne, 'zij komt voor in Duitscliland aan de kust der Oostzee en in de dalen van den Rijn en van de Elbe, echter lang niet in die mate, waarin zij vroeger daar voorkwam. Zij komt voor in IJelgië en in Nederland, het alluviale land bij uitnemendheid. In Rusland wordt zij gevonden langs de beneden-Donau tot aan de Zwarte Zee. zij volst loop der Wolga en omringt • ie Kaspische Zee. Ook Klein-Azië is er niet van verschoond, en vandaar strekt zich het gebied der malaria uit in onafgebroken lijn tot Japan. In Amerika is vooral Centraal-Amerika het zwaarst getroffen, maar ook rondom de groote meren in NoordAmerika en in Kanada komt zij voor. Waarschijnlijkst het sterkst en het gevaarlijkst is de malaria in Afrika waar èn de Goudkust èn Kamerun bijna onbewoonbaar er door zijn. De Kaap-Kolonie is er echter vrij van. In ons land heerscht de malaria vooral daar waar de grond het laagst ligt en doorsneden is van vele slooten en vaarten. Van oudsher zijn Noord- en Zuid-Holland benevens Zeeland het zwaarst erdoor bezocht, doch ook Friesland en Groningen hebben tijden gekend, dat er zware malaria-epidemiën heerschten. Wat is malaria ? Hoe doet zij zich in ons land voor? Waarm l.ijnlijk is een der vormen der ziekte u van nabij beken-I. Daagsche. anderdaagsche, derde-daagsche koortsen en hare • erdubbelingen, ook genaamd tusschenpoozende koortsen, Zeeuwsehe en Zaansche koortsen zijn h i • ■». de laatste naam zegt het reeds, bekend genoeg geweest. Na een heftige koude rilling vergezeld van klappertanden, dikwijls gevolgd door braken en berstende hoofdpijn, komt er een tijdstip waarop de voude rilling plaats maakt voor een gevoel van buitengewone warmte, gepaard met ontzettenden dorst, eindelijk gaat de patiënt sterk zweeten en wordt langzamerhand weder gezond. Dit alles speelt zich in middelzware gevallen in een tiental uren af. I itgezonderd een bleekheid, die zich reeds na den eersten aanval bemerkbaar maakt, voelt men zich, na het ;»floope 1 ner kooits, op wat vermoeidheid na, vrij gezond, totdat op den Nolgenden of den tweeden of den derden dag de aanval zich op volkomen dezelfde wijze herhaalt, dikwijls op hetzelfde uur. vooral ongeveer om 10 uur 's morgens. Toch herhaalt zich ook de aanval soms iets later, meestal iets vroeger dan het uur waarop zij den vorigen keer den lijder overviel. In de warme landen, in de tropen, is er eene koorts die niet zoo regelmatig verloopt en die toch ook op malaria-infectie berust. Wij kunnen drie soorten malaria onderscheiden : de anderdaagsche, de derde-daagsche en de tropische koorts, terwijl de dadelijks optredende koorts hier te lande öf een verdubbelde ant'.erdaagsche öf een verdriedubbelde derdedaagsche zijn kan. Het kenmerkende van de malaria-koortsen is het optreden van de koortsen of andere verschijnselen na regel m a t i g e tusschenpoozen, waarin de lijder schijnbaar gezond is en het eigenaardige in de koorts: koude rilling, overgaande in hitte en daarna sterk z w e e t e n. Nu wij dus v. o ongewer op de hoogte zijn hoe de malaria zich in ons land vertoont, ligt het voor de hand te vragen : waar komt de ziekte vandaan, waarom krijgt men de koorts op zoo'n regelmatige wijze telkens weder terug? \ roeger — en die tijd ligt nog niet zoo heel veel terug — trachtte men het ontstaan der malaria te verklaren, door aan te nemen, dat het inademen van de uitwasemingen en dampen der moerassen eu van andere, zich in rotting bevindende wateren de ziekte veroorzaakte : vandaar de naam mal aria, wat slechte lucht beteekent. Thans echter weten wij, dat de ziekte op geheel andere wijze, en wel op die manier alleen, ontstaat. Huim 20 jaar geleden vond I)r. Laveran. een militair geneesheer in Algiers, die zich in zijnen vrijen tijd met microscopische studiën bezighield, in het bloed van een soldaat, die aan malaria leed. een organisme, dat in gewoon menschenbloed ontbreekt en dat hij geregeld terugvond in het bloed van alle malarialijders. dat hij op de aanwezigheid dezer organismen onderzocht. Mij f-rins: naar Italië om te zien of ook daar bij malarialijders zulke afwijkende bestanddeelen in het Moed voorkwamen en werkelijk bleek dit het geval, wat natuurlijk een belangrijke steun was voor zijne meening. dat de ziekte erdoor zou veroorzaakt worden. Hoewel ik mag veronderstellen, dat het u ongeveer bekend is, waaruit het bloed is samengesteld, wil ik daarvan toch een kort overzicht geven.- Het bloed, de roodgekleurde vloeistof. • lke alle weefsels van ons lichaam doordringt, daarheen gebracht door grootere en Kleinere bloedvaten, voorziet de weef'bestanddeelen van de voor hun voortbestaan noodige stoffen. Het bloed bevat naast het bloed vocht, dat helder en lichtgeel gekleurd is. een aantal zeer kleine elementen : regelmatige en onregelmatige lichaampjes : de bloed lichaa m p j e s. Deze worden onderscheiden in drie soorten : 1». de r o o (1 e bloedlichaampjes A fig. 2) platte, regelmatig ronde schijfjes met eene lichte indeuking in het midden, welke geheel rood gekleurd zijn door de bloedkleiirstof ..liet Haemoglobin", en die in ontzettend aantal, wel 5 millioen in een cubieken millimeter, voorkomen, zwevende in 't bloedvocht. 2 ). witte bloedlichaampjes, meer onregelmatig van vorm, ongekleurd, met een gekorreld lichaam, voorzien van het ver- mogen om zich te verplaatsen door eene soort kruipbeweging, terw ijl zij in veel geringer aantal in tiet bloed voorkomen. 3o. de b 1 o e d p 1 a at j e s, die veel kleiner dan beide vorigen, zuiver ronde plaatjes zijn, ongekleurd en ook korrelig van bouw. De roode bloedlichaampjes zijn de dragers van de voor ons leven noodige zuurstof, welke zij naar alle deelen van ons lichaam brengen, om het om te ruilen tegen het koolzuur, hetgeen een afvalsproduct van de levende weefsels is. Met dit koolzuur beladen gaan de roode bloedlichaampjes naar de longen, waardoor de ademhaling liet schadelijke koolzuur gewisseld wordt tegen versche zuurstof enz. De witte bloedlichaampjes zijn de soldaten, die naar alle plaatsen in het lichaam gaan, waar hunne hulp vereischt wordt. Is er op de een of andere wijze een schadelijke stof tot in de weefsels binnengedrongen, welnu de witte bloedlichaampjes omringen haar en trachten haar onschadelijk te maken. Zijn er bacteriën binnengedrongen de witte bloedlichaampjes omsluiten ze, nemen ze in lichaam op en verteren ze. maar is het getal binnengedrongen bacteriën te groot, dan moeten de witte bloedlichaampjes voor den overmacht bukken. De rol, dien de bloedplaatjes vervullen is grootendeels nog onbekend. \\ ij zien dus dat het bloed behoort tot de voornaamste bestanddeelen van ons lichaam, geen wonder dus dat de kiemen der malaria, die een der elementen van het bloed, en wel het voornaamste aantasten, tot de gevaarlijkste ziekten behoort. Ikzeide liet u reeds toen ik vermelde, dat Dr. I.averan de oorzaak der malaria ontdekte : de kiemen der malaria dringen in de roode bloedlichaampjes, li. fig. 2 . Ik zeg kiemen, maar feitelijk kunnen wij hen gerust dieren noemen, indien men hunne grootte vergelijkt met die der bacteriën. Men rangschikt de malariakiemen dan ook onder de laagste vertegenwoordigers van het dierenrijk onder de Protozoën — welk woord feitelijk eerste dieren beteekent— en wel onder eene groote groep der Protozoën: onder de Sporozoën naar dp hen kenmerkende eigenschap zich door sporen te vermenigvuldigen. Iedere kiem of. sooals zij meestal genoemd worden, iedere malaria-parasiet is een eencellig wezen. d. w. z. hij bestaat uit een klompje eiwit voorzien van een kern : de eenvoudigste vorm waarin zich het leven uit. Elk dezer parasieten heeft zich in het menschelijk bloed een rood bloedlichaampje tut woning gekozen en leeft op kosten daarvan, liet komt ook wel voor, dat twee of meer parasieten in eenzelfde rood bloedlichaampje zitten, maar dit is uitzondering. lieziet men een jongen parasiet onder het microscoop, dan ziet men dat het enkel een ongekleurd vlekje fig. 2 IS is. dat zijne tegenwoordigheid in het roode bloedlichaampje slechts daardoor verraadt, dat het bewegingen uitvoert. Onderzoekt (Fig 2) Schema van den kringloop dien de Malariaparasieten in den mensch en in den mug maken. De letters A tut Iv stellen voor hetgeen geschiedt in het menschclijk lichaam, de letters M tot Z dat wat geschiedt in liet nuiggclijf. men eenige uren later liet bloed bij denzelfden zieke, dan blijkt liet vlekje iets grooter geworden en bevat liet in zijn lichaam donkerroode tot zwartgekleurde korreltjes, de overblijfselen van de bloedkleurstof, die de parasiet uit het roode bloedlichaampje opat en zoo gaat liet voort de parasiet verteert zijn gastheer, die bleeker en bleeker wordt, terwijl de parasiet teil zijne kosten groeiende zóó groot wordt, dat iiij de grootte van den gastheer evenaart, ja zelfs overtreft, terwijl ten slotte van dien gastheer niets dan een ongekleurd schijfje overblijft. fig. 2 1), F;. Xu echter komt er verandering in den parasiet. de zwarte korreltjes geraken in heftige beweging, zij rangschikken zich in den thans groot geworden parasiet op bepaalde wijze, ongeveer zooals de spaken in een wiel, H . de omtrek van den parasiet vertoont e.-nige insnijdingen, I . die dieperen dieper in zijn lichaam doordringen, totdat eindelijk het midden bereikt wordt, ten slotte valt de parasiet uiteen in vele stukjes, fig. 2 K. . Wat is er gebeurd? De parasiet heeft zich gedeeld, d. w. z. heeft zich vermenigvuldigd, en wel door s p o r envo r m i n g. die nieuwe stukjes noemen wij sporen, het zijn weer jonge parasieten, waarin de moeder-parasiet is uiteengevallen. Elke jonge parasiet zoekt wederom een nieuw rood bloedlichaampje op. hecht zich eraan vast. dringt erin binnen, en hetzelfde proces, d it wij 7.' oeven beschreven, herhaalt zich, wederom zooals gij gemakkelijk inziet, met noodlottigen afloop voor het aangetaste roode bloedlichaampje. En. merkwaardige zaak. gaan wij na wanneer de koorts optreedt, dan blijkt dit te zijn juist op liet oogenblik. dat de sporen zich van elkander losmaken; op het oogenblik der sporenvorming ondervindt de patiënt zijne koude rillingen, zijn zij uinnengedrongen in de opnieuw aangetaste roode bloedlichaampjes, dan treedt het zweetstadium in. Tegenwoordig neemt men aan. dat er drie soorten van deze malaria-parasieten zijn : lo. eene. die zich om de 2 dagen vermenigvuldigt 18 uur1, en dus de anderdaagsche koorts verwekt : 2o. eene, die dit om de drie dagen doet 72 uur en dus de derden-daagsche koorts teweegbrengt : 3o. eene. die zich op meer onregelmatige tijden deelt, en zoo de tropische koortsen teweegbrengt. Alleen de beide eerste soorten komen in ons land voor, de derde soort alleen tijdelijk bij personen, die uit onze Oost teruggekeerd met malaria-infectie, hier te lande opnieuw aanvallen van hun tropische koorts hebben te doorstaan. In de laatste jaren komt hier te lande bijna enkel de a n d e rdaagsche koorts voor, de derdedaagsche, vroeger sterk heerschend. is verdwenen en komt nog slechts op zeer enkele piaatsen in Noord-Holland voor. Zooals ik reeds opmerkte, valt liet oogenblik. waarop zij zich deelen samen met de koude rilling en komt bij anderdaagsche koorts deze koude rilling om den anderen dag Om den anderen dag deelen zij zich dus. en wel deelt elke oude parasiet zich ;a gemiddeld 15 jonge parasieten, soms meer soms minder. •Stellen w ij dus. dat er op een gegeven oogenblik slechts één 1 i'asiet in het bloed aanwezig is. dan zijn er 2 dagen later, 15, wederom 2 dagen later, dus op den vierden dag 15 maal 15 gelijk 225, op den zesden dag 15 maal 225 gelijk 3,375, op den tienden dag 759.375, op den twintigsten dag 575.650, 391).(125 enzoovoort. Hoewei liet aantal roode bloedlichaampjes ontzettend groot is. ik zeide u reeds dat het gemiddelde ongeveer 5 millioen is op eiken cubieken millimeter bloed, zou het toch niet lang duren of het aantal parasieten wordt evengroot en daardoor zou het leven van den lijder ten zeerste bedreigd worden, waie het niet. dal er iets gebeurde, vvaardooi deze deeling zonder ophouden tot staan gebracht wordt. Onderzoeken wij het bloed een zeker aantal dagen nadat de koorts begonnen is en daarna weder 2, 4. G dagen en later, dan zien wij, dat het getal parasieten niet meer toeneemt en mis eene standvastige hoogte bereikt schijnt te hebben, die niet wordt overschreden. levens treft het ons, dat er thans onder de parasieten vele zijn die zeer groot zijn. veel grooter dan zij te voren fig. 2 M. N waren en bij aanwending van enkele kunstgrepen bij de wijze waarop dit bloed voor microscopisch onderzoek wordt bereid, blijkt het dat vele dier groote parasieten draden fig. 2 0) uitsteken uit hun lichaam Deze draden zijn bekend als geeseld ï aden of z w e e p (l rade n. daar zij zich heftig heen en weer bewegen en indeukingen teweegbrengen in de in hunne nabijheid zijnde roode bloedlichaampjes. Wij zien dus dat. nadat de koorts eenige dagen gedund heeft, in het bloed van den lijdei naast de zich deelende vormen der parasieten, anderen voorkomen die dit niet doen. Een der eerste vragen, die zich bij u wel zal opgedrongen hebben is: hoe komen deze dieren in het bloed van den mensch? Waar huizen zij in de buitenwereld ? Komen zij misschien door liet drinken van verontreinigd water in ons bloed? Prof. Celli tiachtte deze vraag tot oplossing te brengen door aan gezonde personen water, geput uit moerassen in de allerberuchtste malariastreken in Italië, te drinken te geven, (ieen kreeg ooit malaria erdoor. Wij. geneesheeren. zien > zomers dagelijks gevallen in huisgezinnen. waar enkel duinwater gedronken wordt en kwamen in ons voortreffelijk Zaansch duinwater de kiemen der malaria \oor. dan zouden toch wel alle menschen. die aangesloten zijn. de ziekte moeten krijgen. Komen de kiemen wellicht in den grond voor? Daarvoor pleiten wel eenige omstandigheden. Bekend toch is. dat na groote grondverplaatsingen, na omwoelen van den bodem dikwijls malaria optreedt. Dit argument werd steeds gebezigd om te bewijzen, dat de malaria iets met den grond ban uit te staan. Proeven werden er door Prof. ('elli genomen om te zien of door inenten en opeten van aarde malaria zou kunnen ontstaan. Daar echter zulke proeven J>ij menschen niet genomen konden worden, omdat er gevaar aan verbonden was, werden /.ij bij vogels genomen, waaronder een aan de menschelijke malaria zeer verwante vogelmalaria voorkomt, teweeggebracht door overeenkomstige, doch niet volkomen gelijke parasieten. Hoe 11 ij de proeven ook inrichtte, nooit kregen gezonde vogels door inenten of eten van aarde malaria. /.ouden de malariakiemen in de lucht voorkomen, zooals donr velen werd verondersteld ? De naam mal aria, welke slechte lucht beteekent, wijst er reeds op; ook dacht men reeds sedert onheugelijke tijden, dat de moerasuitwaseming en slootdamp de ziekte deden ontstaan, maar het bleek, dat ook in de lucht de kiemen niet v< orkomen kunnen. Een onderzoeker in Italië ging slapen onder zeer ongewone omstandigheden aan den zoom van liet meest beruchte moeras in den buurt van Home. Slapen in de vrije lucht daar ter plaatse wordt bijna altijd ge\olgd door de kwaadaardigste soort malaria. De ongewone omstandigheden waren, dat hij sliep binnen een hut geheel van fijn draadgaas gemaakt, dat wel de lucht en de uitwasemingen toeliet tot den onderzoeker, maar ook niets anders speciaal geen insecten. Hoewel hij er eenige dagen in sliep bleef hij gezond en m >cut dus verondersteld worden, dat ook de lucht de kiemen niet bevatte. Wat dan wel ? Een der voorwaarden of kunstgrepen, waardoor zich geeseldraden in het bloed van menschen. die langen tijd aan malaria lijden, vormen, is blootstelling gedurende eenigen tijd aan de buitenlucht. Een Engelschman Manson meende het bewijs erin te zien. dat deze geeseldraden wel iets met liet bestaan van den parasiet buiten het inenschelijk lichaam zouden te maken hebben. Ie voren had hij gevonden, dat een tropische ziekte, de filariose. waarbij vrij groote wormen in het bloed voorkomen, wordt overgebracht door den beet van bloedzuigende insecten, van muskieten of in gewoon Hollandseli van muggen. In overeenstemming hiermede uitte hij de vooronderstelling, dat muggen ook wel de malariakiemen zouden kunnen overbrengen. Wat hij vermoed had. werd door onderzoekingen vmi Majoor Ronald Ross. een Engelsoh Off. v. fiez.. bevestigd en spoedig daarna door Prof. (irassi in Italië. Ziehier in i kort hoe de geschiedenis van het overbrengen der ziektekiemen door de mug van den malaria zieke n mensch naar den g e z o n d e 11 mensch, in elkaar zit. Ken malarialijder wiens bloed dus malariaparasieten in vrij groot aantal bevat, wordt door een mug tot slachtoffer gekozen. Nó lang er om heen gegonsd te hebben, gaat het insect "i> haar prooi zitten en duwt haar steekapparaat op eene plaats waar de huid zacht is, door die huid heen. totdat zij bloed vindt, zuigt dit bloed op en met dit bloed een aantal malaria-parasieten. waaronder natuurlijk ook vele. die het vermogen hebben zweepdraden uit te zenden. De hoeveelheid bloed, die de gul- zigaard naar binnen werkt is betrekkelijk groot. Wij zonden liet wel laten in eenmaal zooveel te gebruiken, dat ons gewicht verdubbeld wordt, welnu de mug is daartoe in slaat en zuigt eene hoeveelheid bloed, die haar eigen gewicht nabij komt, zelfs dikwijls overtreft en vliegt daarna niet moeite weg, om in een ïustiy hoekje haar maal te verteren, iets waar eenige d:.gen mee gemoeid zijn. Wat gebeurt er nu met de parasieten. Kukelen slechts winden verteeid, vele en vooral de groote vormen zenden zweepdiaden uit. Deze zweepdraden bewegen zich heftig, het gelijken iidien men ze onder het microscoop b.iziet. precies alen waalvan men de staart vasthoudt, liu. 2 (». eindelijk laten zij los van de rest van het parasietenlijf en zwemm -n nu als vrije alen nii t kronkelende bewegingen in het bloed, dat de maag (Ier mu gvrlt. fig. 2 1'. I)e zweepdraden zwemmen rond en ontmoeten op hun weg een anderen grooten parasiet, die tot dusver geen zweepdraden uitzond, omdat zij daartoe niet in slaat is. fig. 2 li In zulk een parasiet dringt de zweepdraad binnen <-ii versmelt ermee. fig. 2 S. Daar de twee parasieten, door die versmelting thans één geworden een eenigzins wormvormige gedaante aannemen noemt men ze wel wormpje, fig 2 T l)ii wormpje gaat naar den maagwand dei mug, kruipt in de diepere lagen van dien maagw; nil fig. 2 l en omgeeft zich met een omhulsel, of zooals men dit noemt : omkapselt zich. Deze kapsel en met haar de inhoud woidt grooter en giooter. gaat uitpuilen naar den buitenwand van de muggemaag wordt eindelijk zeer groot en zit dan als een knop op den ni ragwand fig. 2 V. . Voor dit proces zijn in i in land tien tot twintig dagen noodig al naar de h o o g t e der buitentemperatuur is. Is die temperatuur te 1 aa g, daalt zij ben -den 00 gr Fahrenheit, dan gebeurt van dit geheele pri.ces niets, met d e roode liloedlichaa m p j e s w or d e n d a n o o k de mal aï i a-p arasieten verteerd. In den laten herfst, den winter en het vroege voorjaar kan dus deze vorming van kapsels uit malaria-parasieten in het muggelichaam niet tot stand komen, daar de buitentemperatuur er te laag voor is. Dit punt dienen wij ons later te herinneren. De kapsel wordt grooter en grooter en berst op een goed oogenblik. De inhoud ervan is geheel anders dan in den aanvang. het wormpje, dat zich ooispronkelijk omkapselde heeft zich binnen dien kapsel gedeeld en nog eens gedeeld en thans zien wij, dat de inhoud gevormd wordt door duizenden zelfs tienduiz nden dunne slanke sp eivormige lichaampjes, (fig. 2X de sikkelkiemen of sporozoïten. Berst dus deze kapsel eindelijk, dan komen al deze sikkellichamen vrij in de lichaamsholte der mug. welke de maag omgeeft, fig 2 /. Maar daar blijven ze niet liggen, zij gaan inet den vochtstroom mee naar de borstholte van de mug en in die borstholte naar een orgaan, dat erin ligt : naar de speek- sel- of gifklieren, zij doorboren den wand, die de gifkiemen omgeeft, dringen in de gifcelien en in de gifkanalen door, waar zij toi rust komen. Xu is gemakkelijk ie begrijpen, wat er gebeuren gaat. De mug is niet langer een plaaggeest, die ons in den slaap stoort, het is een gifmengster, die slachtoffers gaatmak en. Aldus heeft de malariaparasiet een ingewikkelden levensloop. Zij gaat van den mensch naai de mug en van de mug naar den 111 e 11 s e h. In zulk een levensloop is geen plaats voor een vorm, die vrij in water, aarde of im lit leven kan. vandaar dat alle proeven 0111 mensch of dier uit water, aaide < f lucht met malaria-parasieten te besmetten, 1'alen moesten. Wie de eerste was, die door den malariaparasiet bezocht werd, de mensch of de mug, is waarschijnlijk afdoende opgelost, maar het verhaal van deze oplossing zou ons te veel op zijwegen voeren. l)e kringloop, dien de malaria-parasieten volbrengen, moge vreemd schijnen, iels dergelijks komt toch in de natuur dikwijls, ja zeer dikwijls voor. Zoowel bij parasieten uit het plantenrijk als uit het dierenrijk is verwisseling van waard, van gastheer gepaard met wisseling in de wijze van voortplanting of vermenigvuldiging eene zeer gewone zaak. Een voorbeeld uit velen: Een der hier te lande voorkomende lintwormen, die, gij weet het. den darm van den menscli bewonen, laten in dien darm eieren vrij komen, die met de ontlasting in de buitenwereld geraken. Deze ontlasting komt in de sloot of elders en direct of indirect krijgen varkens, die niet erg kieskeurig zijn in de keuze van hun voedsel, deze eieren binnen. De inhoud der eieren komt in de vaikensmaag vrij. dringt door den maagwand heen naar de spieren van het varken, waar de kleine wormpjes zich tot blaasworinen ontwikkelen, die eenige jaren in denzelfden toestand blijven kunnen. Eet men nu varkensvleesch waarin deze blaasw urnen niet door koken zijn gedood dan ontwikkelt zich in de menschenmaag weer een lintworm. Van nu af zult gij allen de mug met een geheel ander oog aanzien dan vroeger : vroeger beschouwdet gij haar als o naangenaam en 1 a s t i g, thans weet gij. dat zij gevaar1 ij k is. Maar er zijn allerlei soorten muggen en voor liet wangedrag van enkelen moet men niet allen beschuldigen. De muggen behcoren tot de insecten of gekorven dieren en wel tot de orde der Diptera of Twee-vleugeligen, welke naam aangeeft, dat hun voornaamste kenmerk bestaat in het hebben van twee vleugels. Onder deze diptera vormen de muggen de familie tier ('uliciden of Mugachtigen. Hoe nauwkeuriger men eene mug onderzoekt, hoe verbaasder men is over haar samengestelden bouw. Voor aan den kop draagt de mug haar steekorg aa n, waarmede zij ons bloed opzuigt. Dit steekorgaan bevat zes werktuigen om te steken : twee er van zijn zaagvormig-getand en dienen om de huid van het slachtoffer open te zagen. Ieder die nauwkeurig toeziet, op welke wijze een mug steekt, wat vooral goed te zien is met een vergrootglas. kan opmerken lme de mug eeist eens rondziet waar de beste plaats is. om eene proefboring te doen, heeft zij dit punt gevonden, dan worden de acnterste pooten iets meer gestrekt, zoodat bet achterlijf ouihoog komt, uit het steekorgaan komt een fijne punt te vooischijn, deze wordt np de huid gezet en de beide zagen gaan aan 't welk. terwijl de punt tegelijkertijd in de diepte doordringt. De fijne buis die zich zóó in de bind inboort, komt uit een knrp voor aan het steekorgaan te voorschijn, hetwelk als 't ware ee'ne sclieede erom vormt. Deze sctieede is hoewel vrij dik, toch buigzaam, naar gelang de fijne buis dieper doordringt, wordt de sclieede meer gebogen. Het doel van dit buigen is, dat de fijne buis gefixeerd wordt op de plaats waar gestoken wordt en eindelijk als de zidgbuis zoover in gedrongen is, dat de kop der mug de huid van den gestoken persoon bijna aanraakt — waarbij men ziet hoe rle mug als 't ware geheel op haai' kop staat — is de sclieede geheel dubbel gevouwen. In het borststuk der mug zitten de twee vergif- of speekselklieren en is er eenmaal eene kleine opening in de huid gemaakt, dan wordt een druppeltje van 't afscheidingsproduct dier klieren in wond uitgestort. Dit vergif veroorzaakt de brandende pijn en de zwelling, welke eenen muggebeet plegen te volgen. Waarschijnlijk is liet doel van het vergif de stolling van het bloed te beletten, en dus het opzuigen van vrij groote hoeveelheden bloed mogelijk te maken. Voor het Slachtoffer zou de aangerichte schade nu niet zoo heel groot zijn : met het verlies van een paar druppels bloed en wat jeuk zou de zaak afgeloopen zijn. Ma r geheel anders wordt het indien in het vergif ook de sikkelkiemen, w a a 1 v a'11 w ij gesproken hebben, aanwezig z ij n. Is dit het geval, dan worden met het vergif die sikkelkiemen ui het ui en schel ij lichaam gebracht en komen zij van uit ,1e sti 'kwond in de aderen en vandaar in den bloedstroom. Daar mede is de inenting met de infectiekiemen der m a 1 a r i a geschied en na 1 0 of meer dage n krijgt he'i slachtoffer den eersten koortsaanval, weldra gevolgd door meerderen. Worden deze aanvallen genezen, welnu die genezing is dikwijls schijnbaar, na 3 weken, soms korter, dikwijls langer volgt er weer een nieuwe aanval, en het is lang niet ongewoon te zien. dat een persuon die slechts eenmaal gestoken is door een besmette mug, daardoor twee en zelfs meer jaren telkens en telkens weer aanvallen van moeraskoorts krijgt. Het blijkt zelfs, dat in het voorjaar tot het eind van April of 't begin van .Mei alle gevallen van malaria voorkomen bij personen, il i e in het vorige jaargekoortst h c li b e li. daarmede is dan tevens het schijnbaar vreemde verschijnsel verklaard, dat er in het vroege voorjaar wel malarialijders zijn. doch geen of zeer weinig muggen. Zijn alle muggesoorten nu even gevaarlijk en alle in staat de ziekte over te brengen ? Moet men beduclit zijn voor zijne gezondheid als men in zijne nabijheid het gonzen eener mug hoort ? Gelukkig niet. De grootste levenmakers der muggenfamilie zijn de minst gevaarlijke. Het geslachte Culex waartoe de gewone zingmug met haar gonzend geluid behoort, steekt, brengt een jeukbult teweeg, maar kan de malaria-besmetting 11 i e t overbrengen. Het is liet geslacht Anopheles, dat liet meest gevaarlijk is en alleen uit dit geslacht komen over de geheele wereld de overbrengster.* der malaria voort. Het is dus van belang, dat men beide soorten onderscheiden kan. Er zijn plaatsen waar millioenen muggen zijn en toch geen malaria is. Dit kan daarop berusten, dat geen malaria-zieke menschen daar ter plaatse gevonden worden en dus de muggende ziekte niet kunnen voortbrengen. Het kan echter ook komen doordien de Anoplieles er ontbreekt en er dus enkel Culex-soorten gevonden worden. In Amsterdam komt zeer weinig malaria voor. toch zijn er veel muggen, maar dit zijn bijna enkel Culex-exemplaren en deze kunnen de ziekte niet overbrengen. (>m beide soorten te kunnen onderscheiden heeft men slechts op enkele sterk sprekende soortverschillen te letten. (Fig. 3). Afbeelding van de malariamug (Anopheles maeiilipennis. Aclihnunl vcrtiroot. Beziet men den kop een r nnig. dan ziet men er ."> aanhangsels aan. Zie fig. 3 Middenin staat In t .-.teekorgaaii, daarnaast twee organen die even lang of korter dan liet steekorgaan zijn. dit zijn de palpen of tasters. liij de Culex-soorten zijn liet twee zeer korte stompjes, hij de Anopheles zijn zij even lang, zoo niet lang e r dan liet s t e e korgaa n. Ken tweede verschil leveren de vleugels op. Alle Culex.-oorten hebben vleugels zonder zwarte vlekjes, de Anopheles soorten hebben altijd vlekjes op de vleugels. Op dezen regel is slechts eene uitzondering, maar daar behoeft men niet verlegen mede te zijn, daar de snort Cule\. die deze uitzondering vertoont, pooten heeft met witte banden, een zeer opvallend kenmerk dus. l)e meest voorkomende Anopheles heeft vlekjes op de vleugels. F.en derde kenmerk is gelegen in hun manier, om zich neer te zetten op een muur of ander voorwerp. De Culex zit zóó, dat baai lichaam met de muur of het voorwerp waarop zij zit evenwijdig is. de Anopheles zit met de achterste pooten sterk gestrekt en men krijgt daardoor den indruk alsof zij in i 11 of meer op haar kop staat in eene houding als ware zij altijd gereed om te steken. Wat ook nog een zaak is. die vermeld ninet worden, is dat alleen liet zwakke geslacht bloedzuigt. de mannetjesmissen de steekorganen, die de wijfjes in staat stellen bloed te zuigen ; de mannetjes leven dan ook van plantensappen. Hoogstwaarschijnlijk zuigt het wijfje enkel bloed, indien zij eieren gaat ontwikkelen om een meer eiwitrijk voedsel ter beschikking te hebben voor de vorming dier eieren. Deze eieren worden op het water gelegd. Ook bij de eieren is een groot verschil tusschen beide soorten bemerkbaar. Die van de Culex-soorten zijn aan elkaar vastgehecht in den vorm van een vlotje of een schuitje, die van Anopheles vormen reeksen naast elkaar liggende of elkaar slechts 111 e t d e p tinten a a n r a k e n de e i e r e n zoodat zeshoekige figuren en sterren ontstaan. De Culex-wijfjes leggen .Mirt en meer eieren, de Anopheles-wijfjes meestal minder dan 100 stuks. In elk jaar volgen ."> muggengeslachten elkaar op en is dus de vi uchtbaarlieid van de mugjen ontzettend groot. Rekent men uit wat, indien alle eieien muggen werden, het nakomelingschap in den herfst zi.in zou van ééne mug, die in het voorjaar eieren legt. dan komt men tot een getal van milliarden. Gelukkig dat er tal van invloeden zijn. die schadelijk werken op de vermenigvuldiging der muggen : ongunstig weer, vijanden te water en in de lucht; kikvorschen. vogels, visschen en insecten zorgen, dat ei paal en perk wordt gesteld aan de uitbreiding van het muggenheir. Zooals wij dus zagen, legt de mug hare eieren op het water en is dus de aanwezigheid van water een noodzakelijk vereischte voor de vermenigvuldiging der muggen. Na eenige dagen breekt het ei open en komt er een uiterst fijn diertje te voorschijn, dat in liet water gaat rond zwemmen en dat op alle* behalve op eene aanstaande mug gelijkt. Dit zijn < 1 e niuggelarven, die wederom tussehen Culex en Anopheles sterk sprekende verschilpunten aanbieden. Alle larven moeten aan de oppervlakte van liet water komen om te ademen. Die ademhaling geschiedt door een buis, die aan het achterlijf bevestigd is, deze wordt boven de wateroppervlakte uitgestoken en de ingezogen lucht verspreidt zich door liet gelieele larvelijf door open buisjes, die zich evenals bij andere insecten door het geheele lichaam vertakken. De Culexlarve heeft eene groote lange buis aan liet achterlijf, de Anopheles-larve een zeer kort buisje, dat zich met kleppen sluit. De larve van Anopheles kiest bij voorkeur helder, ondiep, niet te zout water op een kalm plekje. De Culex-larve neemt alles voor lief, men vindt ze 's zomers in kleine plasjes wel en ook komen zij voor in flesschen. die buiten zijn gezet en waarin zich door den rege i wat water heeft verzameld. Na een aantal dagen, dat ten deele afhangt van de buitenwarmte, veranderen zich de larven tot poppen of nimfen, dat wil zegden er grijpt eene gedaantewisseling pluats. zooals dit bij bijkans aile insecten geschiedt. Evenals de rups ontstaan uit de eieren der vlinder, zich inspint tot pop, waaruit weder een vlinder zal te voorschijn komen, zoo verandert de larve zich in eene nimf, die eene geheel andere gedaante vertoont. Hij de nimfen van beide soorten is het soortverschil niet zóó duidelijk uitgedrukt, dat het mij gemakkelijk is u in enkele woorden het verschil uit te leggen. De nimfen ademen niet, zooals de larve deed, door een bu s aan het a c h t e r 1 ij f, maar wel door twee buisjes die ov e n aan den kop zitten. Ook zij komen voor hunne ademhaling aan de oppervlakte van het wa.vr heiligedagen zwon> men de nimfen rond zonder voedsel te nemen, totdat zij onbewegelijk aan de oppervlakte van liet water komen te liggen. Hoven aan den kop splijt zich de pophuid open, «le opening wordt «rooier en grooter, eindelijk komt de kop te voorschijn, dan de vleugels, vervolgens het eerste pootenpaar, dat op het w ater wordt neergezet, spoedig stappert de twee andere pootenparen er uit en hel thans volwassen insect, de mug in hare voor ons meest gewone gedaante is gereed, zittende op haar open gebarsten en met lucht gevulde pophuid als een schipper in zijn schuitje. /ij laat haar nog slappe vleugeltjes even drogen en vliegt als deze hard geworden zijn, weg. Al deze b ij z o n d e r h e d e n z ij n v a n groot b e 1 a n g voor <1 e best r ij d'i n g der malari a, ook om te kunnen begrijpen, welke wegen wij moeten inslaan om de muggen met goed gevolg te verdelgen. Door tal van proeven is bewezen, dat liet. bestaan van de malaria-parasieten slechts mogelijk is in liet m e n s c h e1 ij k lichaam en inde mug. Willen wij dus trachten de malaria te bestlijden, dan dienen wij daar den vijand op te /Deken. Alle pogingen tut bestrijding der malaria zullen dus gelicht moeten zijn op het verbreken van eeli schakel in de keten: malariazieken mensch — malariamug — gezonden mensch Dat dit doei langs zeer verschillende wegen te bereiken is, is u volkomen duidelijk. 'I"en eerste kunnen wij trachten alle Anopheles en nog liever alle muggen van den aardbodem te doen verdwijnen. Zi.in er geen Anopheles meer. dan is liet overbrengen der ziekte van mensch op mensch o 11 m o g e1 ij k geworden. Een tweede wijze van bestrijding der malaria zou bestaan inliet beschutten van den mensch tegen muggeheet. Immers om besmettelijk te kunnen zijn voor een gezond mensch moet de mug eerst een lijder aan malaria gestoken en diens bloed gezogen hebben, muggen welke nooit iemand staken kunnen de ziekte niet overb r e n g e n. Wij kunnen bij deze bescherming tegen muggenbeet twee verschillende wegen inslaan : of de gezonde menschen alleen beschutten of de zieken alleen. 1> deze wijze te bereiken. Daar 's winters de muggen overwinteren op allerlei voor de koude beschutte plaatsen, zoo ook in keltiers, waarin zij soms in zeer grooten getale voorkomen, zal het zeer doelmatig zijn in liet vroege voorjaar de kelders eens na te zien en de aanwezige muggen te dooden. Wij hebben gezien, dat de mug een groot deel van haar leven - haar prille jeugd — in het water doorbrengt: èn ei »n lar\e èn pop leven in het water, .luist dit gedeelte van haar leven blijkt het meest kwetsbare deel van haar bestaan, immers al deze stadia zijn gebonden aan het water en dus aan ecu bepaalde plaats en de eigenaardigheid, dat bepaalde waterverzainelingen steeds bij voorkeur als broedplaats worden gekozen, werkt er toe mede het vernietigen der larven gemakkelijk te maken. In liet water hebben zij vele vijanden : visschen. kikvorschen, eenden en larven van andere insecten zelfs die van haar eigen soort. Vischrijkdom van het water vermindert stellig liet aantal larven. Een der onderzoekers over malaria vond. dat twee dicht bij elkaar gelegen vijvers groot verschil in aantal larven aanboden. De eene bevatte ÜiO tot r>on larven per emmer, terwijl er geen visch in was, de andere, welke vischrijk mocht genoemd worden, scheen er geen enkele te bevatten. De eenden verdelgen ook een zeer groot aantal larven. Dagelijks kan men zien hoe de eenden op rnuggelarven azen op plaatsen, waar deze bij voorkeur vertoeven, als langs schoeiingen .slootkanten, enz. Toch is de bres. die de eenden eten in de larvenlegioenen te klein om waarneembaar te zijn. In \ssendelft waar liet aantal eenden op 20.000 geschat wordt, zijn toch de muggen niet minder talrijk dan te Krommenie. Ook van de eenden valt <1 u-^ geen afdoende hulp te verwachten. Men heeft beproefd door scheikundige stoffen de larven in het water ie verdelgen. Zeer vele stuffen zijn op hun larveniloodend vermogen onderzocht, maar zooals gij begrijpt, blijven er vele te zijn, die reeds veroordeeld zijn door hun te hoogen prijs. Het goedkoopst is liet k e u k e 11 z o u t. Men heeft opgemerkt, dat de muggelarven. vooral die der malaria-mug : de Anopheleslarve dus, niet kan leven in water dat meer dan een bepaalde hoeveelheid zout bevat. Ongelukkig genoeg is het zoutgehalte van ons polderwater te laag. anders waren wij reeds hierdoor iu veel gunstiger conditie; maar ei bestaat mogelijkheid het zoutgehalte van ons polderwater kunstmatig te verhoogen. Technisch is er geen bezwaar; onze waterstaat zou wel in staat zijn zooveel zeewater binnen de polders te brengen, dat dit water zóó zout wordt, dat muggenlarven er in doodgaan, maar er bestaat een ander bezwaar: onze van veeteelt levende boerenstand zou zich wel met hand en tand verzetten tegen het sterker zout maken'der polderwateren, daar dit op hun bedrijf een ongunstigen invloed hebben zou. In Italië gebruikt men eeue stof. die reeds in zeer sterke verdunning larvendoodend werkt, zoodat zij gebruikt kan worden voor dit doel. doch wij hebben hier met zóó groote waterhoeveelheden te maken, dat de ontzettende groote hoeveelheid, die noodig blijken zou, steeds een beletsel zijn zal. Een andere stof. die ook ten zeerste in aanmerking komt, is de petroleum Werpt men petroleum op het water dan spreidt deze zich in een uiterst dunvliesje over het w a ter uit. evenals alle andere oliën, maar de petroleum bezit bovenal de eigenschap uiterst dunne, taaie en in samenhang blijvende vliezen te vormen. Welnu, dit dunne vliesje doodt larven. Ik vertelde u reeds vroeger hoe deze larven voor de voor hun leven noodige ademhalingslucht af en toe naar de oppervlakte van liet water kornen moeten. Is die oppervlakte bedekt met petroleum, dan is dit iets waardoor de toetreding der lucht tot de ademhalingsbuisjes geheel belet wordt, na eenigen tijd stikt de larve en niet alleen, dat alle larven in zulk met petroleum bedekt water dood gaan. elke mug. die het waagt o 111 zich neder te zetten op het petroleumvlies en dit doen de muggen, die eieren leggen gaan . kan niet meer los komen van dit vlies en verdrinkt met haar nakomelingscha p. si)-, in- weinig petroleum i- noodig. Voor lederen vierk a n t e 11 mete r wateroppervlakte is ongeveer 5 kuli. centimeter, dus een lepel, noodig en wel moet het petroleumvlies elke 14 dagen ververscht worden. Hier te lande is weder het groote bezwaar de veeteelt, de melk. kaas en boter gaan naar petroleum rieken en smaken indien liet vee dergelijk, met petroleum bedekt, water drinkt. Bovendien is ook de wateroppervlakte, die er mee bedekt moet worden te groot. In den polder Westzaan, omvattende de geineenten Zaandam. Koos. Zaandijk, \\ ormerveer en Westzaan, is de oppervlakte van liet land plas minus 1600 H. \.. terwijl de oppervlakte van liet water j> 1. m. H00 II A. is. Natuurlijk zal liet eene onmogelijkheid blijken deze ireheele water-oppervlakte van 000 II A eu dit zou noodig zijn voor radicale muggenverdelging iedere 14 dagen opnieuw te voorzien van petroleum in de hoeveelheid van 5 kub. c.M. np eiken vierk. Meter. Uit middel is dus alleen toe te passen in gemeenten, waar betrekkelijk weinig water is. Het bezwaar dat de zuivel naar petroleum gaat rieken, is wel te ondervangen door rauwe lijnolie te gebruiken of raapolie, waartegen de hoeren toch geen bezwaar kunnen hebben, maar het vlies van die oliën mist tal van de goede eigenschappen van het petroleumvlies en er is veel meer van deze duurdere oliën voor noodig. Voor drinkwater in b a k k e n en voor water voor i n d n strieele doeleinden is het opwerpen van o 1 ij f o I i e aan te raden, daar deze olie geen smaak aan het water geeft en op kleine wateroppervlakten vrij goede vliezen vormt. Wij kunnen ook door gepaste maatregelen voorkomen, dat er eieren gelegd worden. Wanneer alle water in een gemeente wordt gedempt en regenbakken worden afgesloten : plassen, riolen en grondwater zooveel mogelijk worden vermeden. zal noodzakelijkerwijs door gebrek aan het element waarop de eieren gelegd kunnen worden, het aantal muggen kleiner worden. Hier te lande valt wel is waar niet aan geheele drooglegging van alle slooten in eene gemeente te denken, maar toch mag de wensehelijkheid betoogd worden, dat alle sloten, die niet strikt noodig zijn. gedempt worden en alle kleine waterverzamelingen zooveel mogelijk te vermijden zijn en moeten zij blijven bestaan, ze dan zooveel mogelijk onschadelijk te maken met petroleum. Men heeft in Italië getracht de drooglegging van een streek, die moerassig is daardoor te bevorderen, dat men daar Euca1\ptusboomen in groot aantal plantte, een plant die in korten tijd een zeer grooten boom vormt, die door verdamping van het vocht in haar bladeren groote hoeveelheden water aan den bodem onttrekt. Khlers worden tot dit doel zonnebloemen geplant. Dit bleek ook zijn schaduwzijde te lubben. Door de schaduw der boomen worden juist de muggen aangetrokken en bleek liet in Italië', dat die aanplantingen eerder de malaria bevorderden dan verminderden. lil het algemeen kunnen wij ('us zeggen, dat voor onzen streek maatregelen gericht tegen het geheel verdelgen van alle muggen op belangrijke bezwaren zullen stuiten, maar toch valt niet te ontkennen, dat er met betrekkelijk geringe kosten veel gedaan kan worden. Kleine slootjes dempen, bakken die niet in gebruik zijn afdoende tegen het indringen van muggen beschutten door deksels of opwerpen van (i 1 ij fu 1 i e, zijn maatregelen, welke onder ietiers bereik vallen. Verder zou het opwerpen van petroleum ui> de openbare wateren binnen de kom eener gemeente naast bet effect, dat liet zou uitoefenen op de muggenlarven als niet te gering te schatten, bijvoordeel ten gevolge hebben, dat er een einde kwam aan het onsmakelijk en uit een gezondheidsoogpunt absoluut te veroordeelen omspoelen van melkemmers, van huishnudgerei, van kleederen in de slooten. daar dat 11 tr< 1 utn\iiesje aan alles lijft kleven en den petrolenmreuk er aan meedeelt. De volgende groep maatregelen biedt meerdere kans tot slagen aan. (1 ij begrijpt, dat waar de overdraging deismet kiemen van den malariazieken mensch naar den gezonden enkel en alleen plaats g r ij p t door middel der m u g h t beletten v a n het gestoken worden door muggen van i e d eren m a 1 a r i a lij d e ï afdoende zijn zou. Maar de ondervinding leeit het ons dagelijks : de meeste malarialijdei .wachten eenige dagen vóór zij zich onder behandeling stellen, in die dagen bestaat gevaar voor muggebeet, en zoodoende zou het doorvoeren van maatregelen, die het gestoken worden onmogelijk maken afstuiten op de gewoonte van vele menschen, eerst eenige dagen af te zien en een paar koortsen door te maken. Bovendien zijn er ook malarialijders die van hun malaria bijna niets merken en daarom niet een dokter gaan raadplegen. Wij moeten dus niet alleen de malariazieken doch ook de gezonden beschermen. Hoe kunnen wij menschen tegen muggenbeet beschermen? Men heelt getracht, zooals ik reeds in den aanvang vernielde de muggen door rookverwekkende of scherpriekende middelen af te schrikken van het binnendringen in eene woning en reeds binnengedrongen muggen te dooden of te bedwelmen. Wel kan dit op één enkelen avond toegepast worden, doch om dit van Maart tot October dag in dag uit te doen is hét te omslachtig. < i"k het besmeren der handen met kaneelolie, nagelolie, enz., stoffen, die de reputatie genieten, liet steken der muggen te voorkomen, blijkt niet afdoende. Verder heeft men eertijds aangeraden de hoogere verdiepingen van het huis te gaan slapen, maar de muggen hebben vleugels en weten ook tiaar boven hun slachtoffers op te zoeken. Men heeft ook beproefd 's nachts de handen met voormuggesteek ondoordringbare handschoenen en het gelaat met een sluier te bedekken, maar ik geloof niet. dat vele uwer geneigd zouden zijn avond aan avond te bed Ie gaan met handschoenen aan en voorzien van een soort masker voor lint gelaat, afgezien nog daervan dat liet niet altijd afdoende blijken zal. Het beste zal blijken, zich te beschermen op eene \v ij z e. die liet toetreden van muggen tot ons lichaam geheel onmogelijk maakt. Twee wegen staan daartoe open : Iedere slaapgelegenheid, dus ledikanten. bedsteden, enz., zouden moeten worden voorzien van gordijnen, die binnendringen van muggen tot den slapenden onmogelijk maken. Dit lijkt eenvoudig, maar is het niet. In Indië zijn zeer vele personen gewoon, den nacht binnen een muskietennet of klamboe door te brengen, tocb leert de ondeivinding, diit de muggen zich toch altijd toegang weten te veischaffen tot den slapende. Het zijn zeer slimme diertjes, verbazend is hunne handigheid om kleine gaatjes in het muggennet te ontdekken en dit moet dan ook aan zeer strenge eischen voldoen, wil het eene afdoende bescherming tegen muggebeet en daardoor tegen malaria opleveren. Een der eerste vereischten van een muggennet, ik noemde het reeds, is het totaal afwezig zijn van gaatjes en scheurtjes, en tevens moeten de maasopeningen zóó klein zijn, dat geen mug er door kruipen kan. Veel van het in den handel zijnde gaas voldoet aan dit v e re i s c h t e niet: dikwijls zijn de maasopeningen te groot of komen ei door onregelmatigheid van het weefsel enkele te groote mazen invoor. Een tweede eiscli ervan is. dat het zóó aangebracht wordt, dat er zich geen plooien in vormen kunnen, want dan kan de mug een steunpunt vinden, om zich door de opening heen te wringen. Verder moet het muskietennet onder het bed tusschen de matras ingestopt worden, daar anders de zie h onder het bed bevindende muggen binnen het net besloten worden, ook moet het net op eenigen afstand van het bed hangen, daar de mogelijkheid bestaat, dat de slapende zijn arm of been zoover uitstrekt, dat eene buiten op het net zittende mug er nog in steken kan. Wel zijn er dus aan het gebruik van een muggennet voordeelenverbonden, doch bij de toepassing ervan blijkt, dat slechts door veel zorg er bij te gebruiken, het doel dat men beoogt, bereikt wordt. Veel beter zou het zijn. Indien er mogelijkheid bestond het geheele huis tegen het indringen van muggen te beschutten. Die mogelijkheid nu bestaat. Overtuigd dat het tot stand komen der ziekte geheel op rekening is te schrijven van muggen, die in de huizen binnendringen, waaronder exemplaren zijn, die de kiemen der malaiia met zich voeren, heeft men getracht dit binnendringen te beletten door gaas met genoegzaam fijne mazen voor de \ e nsters aan te brengen en dedeuren er zóó mee te voorzien, dat het binnendringen van muggen in een aldus beschermd huis tot een minimum is beperkt. De deuropeningen worden van gaas voorzien door er een Uazen voorportaal voor te zetten. het best is dit te vergelijken m t de wijze waarop hier een zoogenaamd klompenhok is aangebracht. Voor de gewone deur is oen klein uithouwtje aangebracht geheel van gaas met lichte houten betimmering, terwijl een deur. mede van gaas gemaakt er toegang toe geeft. Deze deur is voorzien van een veer, welke maakt dat zij van zelf toeslaat. Altijd zijn deze deuren zóó ingericht, dat zij naai buiten opendraaien, immers mochten zich op de deur muir-en bevinden, dan zouden zij allicht, indien de deur naar binnen draaide, in liet voorportaal en dus in het huis geraken. In plaats van de gewone deur of daarvoor aangebracht is een tweede deur inet gaas. waardoor de mogelijkheid van binnendringen nog meer verminderd wordt, opent men de eerste deinen bevindt men zich in het voorportaal, dan ziet men of men muggen heeft medegenomen, zoo niet dan gaat men door de tweede deur. (fig. 4 . (Fin;. 4). Afbeelding van een voorportaal metgaas zooals te Oost-Knollendam en Krommeniedijk thans gebezigd wordt. In Italië zijn de eerste proeven genomen op de wachtershuisjes langs de spoorwiglijn n. I)e spoorwegmaatschappijen aldaar ondervinden enorme schade door de malaria. In het malariaseizoen is bijna iedere baanwachter met zijn geheele gezin ziek. waaronder de dienst natuurlijk zeer lijdt en de er heen gestuurde gezonde plaatsvervangers worden zeer spoedig na hun aankomst ook ziek. Ken der maatschappijen, die ruim 000 beambten in haar dienst heeft, keerde per jaar I milliocn lire gelijk gulden ziekengeld uit. alleen wegens malaria, 'toen er dus sprake was. om eene proef in het groot te nemen, bood deze maatschappij direct aan hare wachtershuisjes voor dit doel beschikbaar te stellen met den noodigen financieelen steun, om dit tot stand te kunnen brengen. Deze proeven werden door verschillende doktoren geleid en hadden allen schitterenden uitslag Een zeei bewijzende proef nam Prof. ('elli : llij beschermde langs een lijn het eene huisje wel. het daaropvolgende niet. het derde weer wel. enz., zoodat om liet andere de huisjes wel of niet beschermd waren tegen het indringen der muggen met behulp van draadgaas. In de niet-beschermende huisjes kreeg bijna iedere bewoner de malaria, zooals altijd geschied was, in de beschermde daarentegen bleef ieder gezond en overtrof de uitslag de verwachtingen. Heter bewijs om de doelmatigheid der draadgaasbescherming aan te tonnen, is wel niet denkbaar. Door deze proef waren de directies der verschillende Itaiiaansche spoorwegmaatschappijen dan ook zoo overtuigd van lot nut en het voordeel van een dergelijke gaasbescherrning. dat van dit oogenblik af alle stations en alle wachtershuisjes met gaas voorzien werden. Deze hoogst gelukkig gekozen wijze van proefneming was aanleiding, dat ook particulieren hunne huizen gingen beschermen. De menschen uit de dorpen, die op reis gaan vragen allicht naar het doel van dit gaas, dat zij op zoo ongewone wijze overal zien aangebracht aan de stations en hooren zij, hoe eene dergelijke beschutting vrijwaart tegen malaria, dan gaan zij er allicht toe over het zeit ook aan te brengen. Zóó wordt elk station een centrum, waaruit zich de draadgaasbeschutting verder in de omgeving verspreidt en eene reclame voor deze wijze van doen. Daardoor is de Itaiiaansche Volksvertegenwoordiging op het denkbeeld gekomen, nog meerdere zulke centra te vormen. en is thans bij wet vastgesteld, dat alle huizen bewoond door douanen, veldwachters, opzichters van weg en werken, enz... met gaas moeten voorzien worden. Eveneens zijn de aannemers van werken gedaan ten koste van Staat, provincie of gemeente verplicht de woningen hunner werklieden afdoende te beschermen met draadgaas. Alle particulieren als fabrikanten en groot-grondbezitters, welke hun werkvolk collectief beschermen, genieten van den Italiaanschen Staat eene vrij belangrijke subsidie. Na dit alles zult u zeggen : dat is nu wel en goed. maar ik acht het onmogelijk alle muggen den toegang te beletten Wij moeten daarbij echter bedenken, dat met het ve rm i n d elen van het aantal muggen in de buizen het verminderen der kans op b e s m e 11 i n g evenredig is. Stel dat iemand, die zeer zorgeloos is op het punt van muggebeet. eiken dag door 10 muggen gestoken woi.lt. iets dat veel meer voorkomt, dan men zoo oppervlakkig denken zou. dan zou hij in een jaar door 3.050 muggen gestoken worden. Stellen wij het aantal besmette muggen I op ICO:i dan loopt die persoon dus in é ('■ 11 j a a r 3. b ij n a t. kansen besmet te weiden Indien hij echter door voorzichtig te zijn en zich door draadgaasbescherming van zijn huis zóó weet te be-chermen. dat hij é é n s p e r w eek g ■ ' 1 • i \v o i <11. dan wordt hij per jaar door r>3 muggen gestoken en kan hij dus in het gunstigst geval 3 0 jaar aldaar wonen zonder ooit malaria te krijgen. Hoe dit draadgaas is aangebracht, schetste ik u reeds in en kele woorden. Deuren, ramen, ventilatie en schoorsteen-openingen. kelderingangen, kortom alle openingen, die van buiten toegang geven naar binnen zijn afgesloten door niet gemakkelijk te verwijderen gaasbekleeding. I),' hier in Holland gebruiiijke en n allen bekende raamhorren doen feitelijk slechts de helft ; wel beschermen zij de ramen, maar niet de deur en die staat in warme zomers meestal wijd genoeg open, om vele muggen toegang te verleenen. Bovendien Jijden deze raanihorren aan een euvel waarin niet gemakkelijk te voorzien is Wel levert de timmerman ze vrij goed sluitend af. maar het hout krimpt en tusschen sponning en raamhor komt spoedig een bedenkelijke reet, waardoor muggen kunnen dringen en dit dan ook niet nalaten. Et n tweede bezwaar tegen esten hel minst. Daar het gaas bestand moet zijn tegen regen en wind zijn linnen en katoenen gazen niet te gebruiken. Zal eene dergelijke gaasbeschennlng der hulzen hier toege- 1) Dit gaas is verkrijgbaar bij den Heer Kellevink, Martelaarsgracht J4. Amsterdam. Deze heer is volkomen op de hoogte, daar luj net gaas voor mijne proefnemingen leverde. l>a.st warden ? In Italië levert de tropische vorm «Ier ziekte in de door malaria geteisterde streken levensgevaar op en wel niet gering, en dit is den bewoners dier streken maar al te goed bekend. Hier te lande is de anderdaagsehe koorts onaangenaam. vervelend e tl lastig, maar gevaar is er niet bij. In Italië zijn er gemeenten, waar ieder jaar SU "u der bevolking wordt aangetast., graag wordt dus de toegestoken reddende hand gegrepen en de gegeven raad, hoe zieli tegen dien geesel te verweren, opgevolgd. De talrijke onderzoekers en de pers zorgen er voor. dat ieder op de hoogte is der genomen proeven : de kennis van het wezen der malaria en middelen om haar te voorkomen is gepopulariseerd op eene wijze, ilie bewondering afdwingt. Hier te lande waar levensgevaar uitgesloten is, zal dus de prikkel, om zich tegen de ziekte te beschermen geringer zijn. Zullen de talrijke herhalingen der koorts, welke den lijder bezoeken en plagen er toe leiden ? Wie ziet hoeveel koortsen er ijoodig zijn om den patiënt naar den dokter te drijven, maakt zich hierover geen groote illusie. Toch is er eene lichtzijde. Vele personen trachten door raamhorren de muggen den toegang te beletten, indien zij inzien, dat zij maar half werk doen en dat ook de deuren beschermd moeten worden is er reeds iels bereikt. In Oost-Knollendam en Krommeniedijk worden door mij gedurende 190-j proeven genomen. F.en aantal huizen is geheel naar't (Fig. ). liet \oorportaal van een der met gaas beschermde liui/.en te Oost-Knollendam. In de achter het portaal zichtbare waterton werden door mij in 1901 larven van malariamug gevonden. Haliaansche voorbeeld beschut. Daarbij deed zich liet bezwaar voor, dat de raamkozijnen niet in liiin geheel met gaas bespijkerd konden worden, zooals in Italië, daar de Hollandsche huismoeders verlangen bun ramen te kunnen wasschen en stofvrij te houden, iets waarop in Italië niet gelet wordt. In dit bezwaar nu is voorzien door het gaas in een houten raam te vatten, die juist past in liet kozijn. Dit raam kan door middel van sc harnieren naar boven opgeslagen worden, indien men de ramen wenscht te wasschen. (Fig. 7). Doorsnede en front van een niet gaas bekleed raam zooals dit ie Oost-Knollendam en Kroiiimeniedijk is aangebracht. Deze proefneming zal over twee jaren tri eten loopen, daar wij het eerste jaar zullen te kampen hebben met herhalingen der koorts hij die personen, welke reeds in liet vorige jaar ziek v, aren door malaria. Het bezwaar, dat men steeds hoort, als z o u de een dergel ij ke gaas he ki eed in g z o o k o s tb a ar z ij n. vervalt te 11 d e e I e. w aar de koste u v a n b e h a n d e 1 in g der niet v o ■ i r ! . ■ in e u v. i ekt e en het tijdsverzuim e r <1 • ontstaan, dik w ij 1 s toch ook niv t gering z ij n. De derde mogelijkheid de malaria te bestrijden, bestaat daarin, dat men hij den tnenseh de ziektekiemen geregeld doodt en zóó belet, dat zó ii de maag van de mug uit het opgezogen bloed nieuwe ■/'<• ' kiemen uit de in dat bloed aanwezige para sieten vormen. Is dit dunden mogelijk Ja. Het genee-midih l tegen de malaria, de chinine werkt zoo uitstekend, doordien zij in bepaalde hoeveelheid genomen, de ziektekiemen doodt. Voegt men bij een druppel bloed, dat malariaparasieten bevat, die door zich te bewegen blijken levend te zijn. voegt men bij een dergelijken druppel bloed als zij onder 't microscoop ligt, cru weinig eener zoor slappe chinine-oplossing, dan houdt alle beweging direct op en keert niot terug: de parasiet is dood. Wat under 't microscoop geschiedt, gebeurt ook in het ïnensclielijk lichaam, de chinine in de maag gekomen, wordt opgelost en in hot bloed opgenomen en de in liet bloed circuleerende chinine doodt alle daarin aanwezige parasieten, zij sterven vrij spoedig 011 liet gevolg is. dat de ziekte ophoudt. Maar dat duurt dikwijls niet lang. Eenige parasieten, verscholen op plaatsjes waar het bloed, dat chinine bevat, niet kwam, overleven deze vergiftiging — want zoo mag de behandeling met chinine toch wel genoemd worden — vermeerderen zich weder en na een week of wat komt er weer koorts en zoo gaat het door. Er blijkt dus, dat kort gebruik van chinine niet tot het beoogde doel leidt. Alleen het zeer langdurig gebruik van chinine, en wel op een door den d o kt e r aan te geven wijze ingenomen, maakt dat de koorts voor goed wegblijft. Ik sprak hier over chininegebruik en wenschte nog eenige woorden daaraan toe te voegen. Het is hier te lande zeer gebruikelijk, chinine tegen de koorts zonder geneeskundig voorschrift in te nemen, zoogenaamd op eigen houtje. Niets isverkeerder. Er zijn bezwaren en gevaren aan verbonden. !)• gevaren zijn. dat vele menschen even sterk aan chinine verslaafd zijn. als anderen aan den drank, of zij koorts hebben of niet, bij alle gelegenheden. waarbij zij zich maar eenigszins onaangenaam gevoelen 011 er zelfs geen spiake is van koorts, wordt het ingenomen, schijnbaar met goed gevolg, maar indien het niet ingenomen was geworden, was de kou, binnenkoorts enz., waarvoor men het innam, evengoed geweken. Dit is dus i tiininemisl> 1 u i k. Daarnaast zijn er zeer vele personen, die werkelijk koortsen door malaria en die daarvan zichzelf genezen of trachten te genezen door chinine te nemen. De eene neemt te veel ineens, brengt zijn hersens, maag en ooren voor een dag of wat in den war, de ander neemt eenige dagen achtereen te kort en wordt daardoor gevaarlijk voor z i c h z e 1 f, z ij n huisgezin en de g e h e e 1 e omgeving, waarin hij woont. Door te kort in te nemen verdwijnt immers wel de koorts voor eenige dagen, maar komt spoedig weer. gij begrijpt waarom: door de kleine hoeveelheden chinine, die in het bloed worden opgenomen, wordt wel een groot deel der parasieten gedood, maar zeer vele ontsnappen en zorgen er voor, dat do patiënt weer spoedig ziek i^ Daardoor ontstaat eene aaneenschakeling van gezonde en zieke tijden bij een zich op deze wijze liehandelenden malarialijder, welke afwisseling hoogst ongunstig terugwerkt op zijn geheele gezondheid : niettegenstaande hij niet koortst bevat zijn lichaam toch b ij n a a 1t ij ii de z i o k t ek i e m e n; hij wordt bleek en mager, kwijnt en heeft toch geen of weinig koorts. Dit is echter niet het eenige nadeel : doordien li ij voortdurend ziektekiemen bij zich heeft, is 11 ij ook steeds in staat muggen, die /.ijn bloed zuigen te besmetten, daardoor is li ij een gevaar voor z ij 11 e omgeving, zoowel huisgenooten en buren. Verleden jaar was ik in mijn woonplaats herhaaldelijk in staat te vinden, door wien indirect een aantal inwoners van omliggende huizen werden besmet door middel der muggen en dikwijls waren liet personen, die door het innemen van eliinine op ondoelmatige wijze in de conditie verkeerden, die ik zooeven schetste. Mijn raad is dus: wendt u als gij koortst zoo spoedig mogelijk tot den dokter, deze is de eenige. die uw toestand beoordeelen kan. neem niet zelf eliinine en geeft liet in geen geval zonder geneeskundig voorschrift aan kinderen, (lij kunt bij hen niet oordeelt n of achter die koorts niet wat anders schuilt, en een adder onder het gras verborgen is. en door 't ingeven of innemen van eliinine gedurende eeni^o dagen wordt soms een kostbaren tijd verspilt. Elk oogenblik zien wij gevallen, waarbij de menschen eerst zich zelf behandelen voor eene ziekte, die zij voor malariakoorts aanzagen, waar bij den komst van den dokter iets geheel anders in het spel blijkt te zijn, en waar liet tijdsverzuim ontstaan door eigen ondoelmatige behandeling, schade voor den patiënt doet oir staan. Na deze lange uitweiding zullen wij terugkeeren tot ons betoog. Het is dus mogelijk, de koorts te bestrijden met eliinine. omdat deze stuf iu geringe hoeveelheid dui delijk is voor de malariaparasieten en betrekkelijk onschadelijk voor den mensch. Wij zagen tevens, dat iemand, die bepaalde hoeveelheden eliinine inneemt geen parasieten meer in het bloed heeft en dus onschadelijk is voorde mug Maar dan is het mogelijk zóó de verspreiding der malaria tegen te gaan ! Geef iederen malarialijder c h i n i n e, zorg dat hij geen parasieten meer in het bloed heeft, de mug kan dan zooveel bloed zuigen als zij wil. zij zal een persoon, <1 ie zij daarna steekt niet kunnen besmetten. Zun sprak Koeli en hij bouwde hierop eene wijze van bescherming tegen malaria door alle personen, die aan malaria lijden, eliinine te laten innemen. In deze zin komt een woordje voor. dat maakt dat de zaak niet zóó gemakkelijk zal gaan als het lijkt. Ik zeide alle personen. Ik vertelde u zooeven, en crij weet liet feit net zoo goed als ik. er zijn een aantal — ik mag wel zeggen onwillige — personen. die er niet toe te brengen zijn zich doelmatig te laren behandelen, zij kunnen het zelf wel. Hoe een dokter dus zijn best ook moge doen al zijne patienten met malaria zóó te behandelen. dat zij geen muggen kunnen besmetten en er dus geen nieuwe gevallen bij kunnen komen, er bestaat altijd een zeker aantal personen, die hij niet iu behandeling krijgt, op wie of liever op wier parasieten hij geen vat heeft en die dus altijd de kans aan de muggen bieden, om besmetting op te doen en gezonde personen door hun steek te besmetten. Verder zijn kleine kinderen dikwijls een geruimen tijd kwijnende, voordat i | 1 de moeder zich tot den arts wendt. De moeder vermoedde, dat het op de tandjes zat. dat het kind klieren in de buik had of dergelijke onderstellingen, ondertusschen had liet kind weken iang malaria en was dus gevaarlijk voor de omgeving. Andere personen wachten eenige koortsen af vóór zij naar den dokter waan. zij hooren, dat het soms van zelf ophoudt, maar niet dat wachten op uit zichzelf ophouden der koorts gaat eenigen tijd verloren, gedurende welken hun bloed ziektekiemen bevat en zij dus liet tot stand komen van nieuwe besmetting in de hand weiken. Vandaar dat ik ieder, die zich beschermen wil tejieii malari a aanraad r a m e n en deuren 111 e t gaas te bekleed en o |i de aang e g e v e 11 w ij z e o 111 d a t. w a a r 11 o g do o r zoovele personen, die ziek z ij n door malari a, d e n g a 11 g 11 a ar den dokter lang en te 1 a n g w o r d t uitgesteld, e r a 11 ij d nog wel besmette muggen zullen b 1 ij v e 11 r o n d v 1 i e g e 11. F.erst indien ieder inziet, dat door het spoedige en doelmatig behandelen laten van zijne malaria è n h ij zelf è n z ij n huisgezin è 11 het al gemeen belang het best gediend is. zal iiet oogenblik gekomen zijn. waarop de door Kocb voorgestelde bescherming tegen malaria door chinine zonder verdere maatregelen te nemen, afdoende blijken zal. Ik vrees echter, dat dit oogenblik nooit komen zal. De laatste groep maatregelen zon bestaan in liet onvatbaar maken van alle menschen tegen de malariabesmetting, door hen te behandelen of met preventieve geneesmiddelen of met sera, d. w. z. stoffen afkomstig van menschen of dieren die van nature onvatbaar zijn of kunstmatig onvatbaar gemaakt worden voor de onderhavige ziekte. De mogelijkheid bestaat de malaria te voorkomen met chinine. Het bloed van iemand, die geregeld groot hoeveelheden chinine inneemt is niet geschikt om te dienen als voedingsbodem der malariaparasieten. Om dit voortdurend zoo te houden. zou vereischte zijn. dat men jaar in jaar uit belangrijke hoeveelheden chinine tot zich nam. dit is echter schadelijk voor de gezondheid en bovendien duur. Ik kan 11 dus niet aanraden voor dit doel chinine te nemen. Tot dusver i~ nog niet on.v'ekt eene inenting tegen malaria, zooals wij die tegen de pokken kennen, noch een serum zooals dit thans in gebruik i< tegen de besmettelijke keelziekte. Aan het einde gekomen van wat ik mij voorstelde mede te deelen. wenschte ik in korte woorden saam te vatten, wat dienen kan om ons te vrijwaren tegen malaria Die maatregelen zijn van persoonlijken en van algemeenen aard. Zij zijn : Dempt ':ooveel mogelijk alle wateren in de Uebovtede kom der gemeente, die niet strikt noodig zijn, brengt p de niet gedempte of niet te dempen wateren alle 14 dogen een laagje petroleum, indien daartegen geen bezwaar bestaat. Sluit de regenbakken af op eene " ijie die het indringen ran muggewijfje9 om hare eieren op dit 'eater te leggen, onmogelijk maakt, kan die afstuiting niet. welnu giet er nat olijfolie of raapolie op. Verwijdert alle poelen ra plasten van grondwater onder mee huizen en uitweetuinen door op/iuoging, maakt rilden, goten en-., zóó dat zich geen stilstaand water erin vormt, water voor imlustrieele doeleinden bewaard in hakken enz. moet hcdel.t worilen met een laagje olie. Zorgt ieder voor n zelf dut gij niet of zoo weinig mogelijk gestoken wordt, voorzie daartoe wv bed met een voor muggen ondoordringbare afsluiting en zorgt vooral dat uw kinderen niet gestoken uorden door muggen, want op hun bloed zijn de muggen het meest verlekkerd. 1 rel beter eehter is de ramen en deuren nut voor muggen ondoordringbaar gons te voorzien. II ebt, aij koortsen vermoedt gij malaria, ga dan in in uw eigenbelang en in dat van we huisgezin, in in In t algemeen behing zoo spoedig mogelijk naar uw dokter, opdat hij door u doelmatig en zeer lang, volgens eene bepaalde methode Vhinine voor te schrijven, uwe ziekte en daarmee liet gevaar ioor besmetting voor uwe omgeving in ileu uitgebreidsten zin van Int woord vermindert ja zelfs geheel verdwijnen doet. Beschouwt uw buurman die zichzelf behandelt als we vijand en tracht hem te overreden zieli te laten hehandelcu zooals behoort. Ik twijfel er niet aan dat indien ieder deze voorschriften volgt, spoedig er een tijd komen zal dat de malaria aan den Zaanstreek enkel bij naam bekend is, want geen ziekte is gemakkelijker te voorkomen en te bestrijden door samenwerking vuil patiënt en geneesheer