DE VROUW VAN DEN BOKKENRIJDER


ZALT-BOMMEL: STOOMDRUKKERIJ VAN H. J. VAN DE GARDE & Co.


DE VROUW
VAN DEN
BOKKENRIJDER
DO< >K
M\ L. H. J. LAMBERTS HURRELBRINCK
AMSTERDAM UITGEVERS-MAATSCHAPP Y „ ELSEVIER" 1900.





I N II O U D.
Bla.li.
De Vrouw van den Bokkenrijder . 1
'ii Bultje 173
Gekke Joep ... 207
Een Wielermatch in Limburg 283





VOORWOOR I).
Enkele jaren geleden heb ik een roman geschreven, getiteld „De Bokkenrijders-' ').
Ik heb in dit werk het ontstaan dezer rooverbende, welke op het laatst der vorige eeuw het Zuidelijk gedeelte van het tegenwoordig Limburg, onveilig maakte, verhaald: ik heb, steunend op historische gegevens, een tamelijk uitvoerige schets gegeven van hunne bijeenkomsten en van de daarbij gebruikelijke formaliteiten; ik heb niet geschroomd om feiten te vermelden, om namen te noemen, waardoor ik den toorn van velen heb opgewekt, zooals mij gebleken is uit verschillende brieven, vol bedreigingen, mij door anoniini toegezonden.
Niettemin waag ik het nogmaals eene novelle te geven, aan de Bokkenrijders gewijd.
Ten einde niet in herhalingen te treden heb ik ditmaal tal van détails en beschrijvingen weggelaten, welke reeds in genoemde roman zijn opgenomen.
Mocht deze novelle een zekere belangstelling tot meer en nauwkeuriger weten opwekken bij enkele mijner lezers, dan neem ik de vrijheid hen te verwijzen naar het door mij vroeger geschreven werk en naar de geschiedkundige bronnen daarin vermeld.
Mr. L. H.
') Verschenen bij de Uitgevers-Maatschappy „Elsevier" 1895.





De Vrouw van den pokkenrijder.
't Is in het jaar 1 71)8.
In liet kleine land van 's Hertogenrade ligt liet dorpje Ubach, dat zich nietig, pover uitstrekt aan den voet van den Wingersberg.
Tegen een der hooge rotsen met wijd-diepe holojleningen staat geleund een armoedige, vervallen hut: de vieshruine leenien zijwanden, vol harsten en scheuren, ternauwernood geschraagd door half vermolmde dwarshouten, dreunen en sidderen op den grond, telkenmale als de wind doet buigen de kruinen der witstammige esschen en hooge populieren, die liet woninkje omgeven; het goor strooien dak, waarop mossen en dunne spichtige grashalmen welig tieren, beveiligt niet het inwendige van 't krot tegen den neerstortenden regen.
't Ziet er akelig uit, dat inwendige; 't is de armoede, de ellende in den meest schrillen, meest afgrijselijken vorm; t geheel een wreede bespotting van menschwaardige woning.
Op den naakten holiheligen vloer, voor een Hauw
I


walmend houtvuurtje zit op een stroomatten stoel een man, mager., schraal, in weerwil van zijn breetlen rug, niettegenstaande z'n grooten, krachtigen lichaamsbouw; de kaken liggen diep ingevallen onder de Hets blauwe oogen; de puntige kin rust in den palm van de hand, terwijl de elleboog steunt op een ontkleurde, wiebelende tafel.
In een hoek op een bos vunzig stroo eeue in lompen gehulde vrouw, de loshangende haren warlend om den knokkeligen nek; aan de bloote, rimpelige borst een nog jong kind met akelige kreunstem, schreeuwend van den honger.
„Nol" kermt ze zachtkens.
, Waat vrouw?"
„Zous te nurgens get ête könne kriege; 't keend zal doid goon van den honger, es et nog langer zoi moot doore; ich höb gei zog mie in de boors." Langzaam staat de man op; hij loopt enkele malen metloome schreden het vertrekje heen en weer, weemoedig het hoofd schuddend.
„'t Geit neet vrouw, 't geit neet," antwoordt hij eindelijk; ich höb et al zoi duks gebrobeerd, mede kameraods zien allen even erm es veer; ze liöbbe oucli niks mië."
En dan met diep zuchten „dat alles boete oos schuld, alles door vrèmde oos aongedoon: iërs höbbe die prieën oet Oisterriek oos kore vertreje en biekans al oos vêe gestole, toe zie de Franzose gekomme; die verdomde Schwerenöter höbbe zich nog genomme 't wienige, waat de andere oos höbbe gelaote en toe, of veer nog neet geuog geleje hauwe, ouch nog dè temp-


tatie oet den Hemel, den hagelschlaag, die weer alles, waat op 't veld stong, heet verruineerd."
„ Höbbe veer dan niks, niks mië, waat veernogzouë kömie verkoupe?" vraagt weer de vrouw.
„Niks, niks mië, alles is verkoch .... of de zous moote wille, dat ich ouch nog oos tronwringe, die veer oos höbbe gegève .. .."
Hij kon den zin niet voleindigen.
Een lange poos een pijnlijke stilte.
„In Godsnaam Nol; 'tis veur oos Wullumpke; veer maoge 't keend neet van den honger laote doidgoon.... later .... later zulle veer d'r oos weer nuuje koupe."
Hij blijft eensklaps stilstaan: het reeds kleurloos gelaat wordt krijtwit; een rillige koude huivert in hem op langs den rug; de knieën trillen onder het gebogen, slapzwak lichaam, terwijl de plotseling vochtig geworden oogen strak turen naar den gouden ring om den dunnen beenderigen vinger.
„Nelke, Nelke. de wits neet, wa's te mich vraogs, die ringe verkoupe, dieringe, de hèligheid van ooze trouw, door d'n pastoir oos aon d'n vinger gedoon, dat hauw ich noits gedach, dat nog kos geböre mè... 't moot...'t moot, dehöbsgeliek, leeveling, 'tmoot veur ooze jong," en hij barst uit in een schouderschokkend snikken.
, T moot veur ooze jong" herhaalt hij weer en hij laat zich vallen op z'n knieën voor het stroo, waarop nog immer z'n echtgenoote ligt uitgestrekt.
Zacht lief koozend strjjkt zij met den handpalm langs zijn gezicht, met nauw hoorbare stem fluisterend: „erme, enne jong."
Dan grijpt hij het kreunend wicht weg van hare


horst en overdekt liet spichtig gezichtje met brandende kussen.
„Veurdich, jungske, veur dicli de hèligheid van
ooze trouw," stamelt hij weer, „en veer waore zoi gelukkig, veur dat die canailles hit' in 't land kaome — wè hauw dat toe könne dinke 1 — die ringe verkoupe. door d'n pastoir oos aon d'n vinger gestoke."
„In Godsnaom gèf mer hie;" en zonder zijn blik tot haar te durven opslaan neemt hij den ring aan. dien zij
hem overreikt.
Nog enkele kussen aan vrouw en kind en dan holt
hij de deur uit, in de richting van Heerlen.
Op den weg ontwaart hij een Teut, ') die rustig, kalm neerzit op een bank voor een herberg; dezen biedt bij zijne kleinoodiën te koop aan.
De marskramer geeft hem vier en twintig schellingen; 't is niet veel. maar hij dingt niet; hij heeft geld, geld 0111 meel te koopen; zijn Nelke zal weer kunnen eten en hun kind zal niet van honger behoeven om te komen, ten minste niet de eerste weken; zij zullen erg zuinig zijn en dan.... dan... God moge bet weten.
Met groote stappen ijlt hij voort, 't geld krampachtig in de gesloten vuist, naar den Caumer molen.
*Daar zal hij meel koopen en thuis zelf het brood bakken; dat komt veel goedkooper uit,
Groote ronde zakken, staan daar in het wit bestoven lokaal in een hoek. zwaar liangleunend tegen elkaar.
Als hij er maar één had, één enkele van die zakken, dan was hij rijk voor langen tijd; daar zouden zij den
') Duitsche marskramer.


eeheelen naderenden winter mede kunnen doorkomen.
c
Hoeveel zul hij nu krijgen voor zijn vier en twintig schellingen, misschien... tien kop, meer zeker niet... 't is alles zoo duur tegenwoordig.
Een angstige trilling in hem als hij den molenaar ontwaart; hoeveel zal deze hem wel geven J
.Mulder," stottert hij „ich moot mèl höbhe.'
„ Veur wieveul, jong >"
„ Veur veer en twintig schilling."
„Da's zes köp."
„ Waat zes köp, neet mië es zes köp, mfe da s n schan-
daol, mulder."
„Je jong, ich kin neet mië geve; ich moot alles laote konnne wiet oet et Pruuzens en dat kos geljd, veul geljd.
„Zes köp, zes köp, mulder," herhaalt de ongelukkige, „veur veer en twintig schillingen mien vrouwen keend lieje honger."
't Spit mich, jong, nu* doe hös de inzige neet, dè t erm heet; zoi zien ze allemaol."
„Zes köp, zes köp, 't is crimineel.
„Ich kin onmeugelik mië géve, vraog et mer aon m'n knech; de andere kriegeoucli niks mië."
„Nein, de andere kriege ouch niks mië," bevestigt deze niet kwaadaardigen glimlach om <le hoog getrokken mondhoeken.
„In Gods naom dan, gèf mer op, gèf mer op, good vol de köp," schreeuwt hij telkens bij het indompelen van den looden beker in het meel.
Eindelijk heeft hij alles; snel grijpt hij den kleinen gevulden zak en dan ijlt hij terug naar huis, schuw, ang-


stig langs eenzame, verlaten paden, als is hij bang. «lat iemand hem zal zien. dat de een of'andere hongerlijder hem zijn schat zal onstelen.
Weer is hij in de nabijheid van zijn krot; nog enkele onrustige blikken 0111 zich heen en hij treedt binnen.
„ Vrouw, vrouw, ich höb mei. dè zuuginsn' ganse zak vol," galmt hij in blijde vervoering: „de zuls könne éte. zoiveul es te lus en de jong zal weer milk van dich höbbe."
„Danke Nol, «lank," en vriendelijk knikkend reikt ze hem de hand toe.
Dan langzaam steunend op de vuisten heft zij p het bovenlichaam.
„Wat geis te doon, NelkeT'
„Opstoon,Nol,ich moot et dèg toch veerdig ') make.
„Nè. nè, dat zal ich ouch waal doon, blief doe nier ligke. bös te weer gans gesond en sterk bos.
„Nè jong. dat kins doe neet zoi good es ich; ich veul mich noeal veul beter, noe ich 't éte mer zeen, en t wicht zachtjes neerleggend op 't stroo. wankelt zij naaide tafel, waar zij zich laat vallen op den stoel.
„Zoi. gèf mich noe mèr 't mM hië.
Voorzichtig neemt zij een handvol van het stof tig poeder uit den zak. dien hij haar heeft overgereikt; op het tafelblad hoopt zij het meel op. klein, smal met ondiepe ronding in het midden.
„Noe et vuur goedopstoke, Nol, veur werm water.
„Jao,Nelke,subiet" en hij ijlt naar buiten, naar de rotsholte, waarin hij het in de bossclien gesprokkeld hout heeft geborgen.
') Klaar.


Spoedig is lii) weer terug niet enkele takkebossen, die hij nederwerpt onder het gat in de zoldering, dat als schoorsteen moet dienst doen.
Plotseling een schok, <lie doet trillen het lichaam, een in de keel voelen opkomen van huilen, met geweld onderdrukt: zijn oog is gevallen op den ronden vleesch-indruk in den vinger — daar is de ring geweest, dien hij van haar heeft gekregen, toen ze zich voor eeuwig hebben verbonden; daar is geweest 't symbool van hun liefde, van hun leven.
Een onwillekeurige, beklemmende angst, die zich van hem meester maakt, een donker voorgevoel, dat sluipt in zijn ziel — zou met t verkoopeu van dien ring. met dat wegdoen van 't zinnebeeld van hun zaligheid dat zalig-zijn ook voor eeuwig zijn verloren! 0 God in den Hemel!
Enkele tranen in de fletse oogen, die hij snel wegveegt met de armmouw. want zij mag zijn droef-zijn niet zien.
Te vergeefs echter; zij heeft I»ij den lichtgloed zijn huilen reeds ontdekt.
„Woveur krits ') te. Nol," vraagt zij hem met zacht weemoedige stem.
„Ich ich kriet neet, Nelke, de verdaols ") dich."
„Nein, ich verdaol mich neet. de krits."
Toen is hij naar haar toegegaan; hij h?ett liaar gewezen die naakte ringgleuven in hunne vingers en ze hebben beiden gesnikt, hun hoofden geleund tegen elkanders borst.
Zóó een lange poos.
') Huil. *) Vergis.


Dan heeft hij zich zachtkens losgewrongen uit hare omarmingen gestameld: „allo, allo Nelke. gei galamenteer, gei kinjerechtigheid; 't waor ummers veur ooze jong."
Met een weinig hoven het vuur warm gemaakt water heeft zij het meel tot deeg gekneed en vervolgens gebakken.
Met gulzige wellust eet zij «Ie brokkelige stukken, die hij haar telkens en telkens toeduwt.
„Mè doe its ') neet, maan." *)
„Ich höb zoi'n honger neet. vrouw; ich höb e paar reube gevonje op et veld toe ich heivers ') kaom, en dan lachend „dè jong, dè schrok zou er ouch neet veul protiet van höbbe, es ich de boel opaot.
„ Doe Schwerenother, doe onnut, grinnikt ze hem toe in verlegen vroolijk-zijn.
Den volgenden dag een blijde vreugdevolle oogenschittering als zi j aanschouwen t kleine kopje met vooruitgestoken lipjes, die zuigtrekkend zich hebben vastgehecht aan de «likopgezette tepels der borsten.
„Zuug, zuug micli noetoch insaon, waat ne schrok, dé jong van ös!" en de vader lacht het wicht toe met vriendelijke tongsmakken.
Arnold Poyck is geweest bij alle boeren en halters 4) uren ver in den omtrek; overal heett hij om werk gebedeld; geen enkele, die aan zijn bede gehoor heett
') Eet. ') Man. 3) Huiswaarts. ») Pachters.


kunnen geven: overal 't zelfde, eentoonig antwoord; ze hadden geen enkelen korenhalm in de schuren; ze hadden 't vee, dat nog niet van den honger gecrepeerd was, moeten verkoopen; ze hadden dus geen werk; t speet hun zeer, maar ze konden hem niet helpen; hij moest in 't voorjaar maar eens terugkomen, dan zouden ze eens zien.
In 't voorjaar.... de winter dreigde en 't meel werd minder en minder.
Opgewonden met sneller, vlugger stap dan gewoonlijk komt Poijck in de kleine lmt, die hij zoo even heeft verlaten om water te halen.
„ Vrouw, vrouw," schreeuwt hij.
„Waat is er, jong?"
„ 1 >e Bokkenriejers höhhe de veurige wek ingebroken bie den rieken halter Corten te Hél en euver de veerdoezend daalders gestole."
„Waat 'n schelme!"
,.Iao Nelke, de höbs groit geliek, 't zien schelme, 't is gemein tuug en astrant zien ze ouch; 't waor nogal pront in de naoberschap van den liiër van Eerenstein, van den drossaard van Hél, me .... 't zien zeker ouch erm luu; ze höhhe zeker ouch niks te ête."
„Dan höhhe ze nog neet te stele; dan könneze beie, ') dat oosleeven Hiër hun hulp: Uod, dè de vogel'tvoodsel gieft, zal hun ouch neet van honger laote sterve; •lat heet nog les de pastoir in z'n sermoen gezag."
De höbs geliek. Nelke; 't is waor, waas te zes; (ïod zaloos ouch waal hellepe, es veer niks mie höhhe; "en de handen in de zakken van de grove culotte, strak voor
') Bidden.


zich uitturend, loopt liij heen en weer, 't kleine vertrek als het ware metend niet zijne passen.
„Meer dan vierduizend daalders... hoe is het mogelijk, «lat één mensch zooveel kan hehhen in dezen tijd.... vier duizend daalders en hij.... niks. geen oort zelfs — God zal hen wel helpen, als het meel op is. als ze niks meer hehhen, heeft z'n vrouw nog zoo even gezegd.
Meer dan vierduizend daalders ... met z n hoevelen zouden ze wel geweest zijn... misschien wel met tien
man: dat zou aan ieder hunner ruim vier honderd daalders opgebracht hehhen.
Marante Deins, als hij daar eens hij was geweest... meer dan vierhonderd daalders... hij zou rijk zijn. schatrijk en wat zou hij aan z'n vrouw, aan z'n kind niet kunnen geven!
Ze zouden in een ander huis gaan wonen, waar de wind de muren niet scheurde, waar de regen en sneeuw niet zijpelde door het dak; warme kleeren zou hij voor haar koopen en spek en eieren zou hij haar geven, zooveel als ze maar lustte - wat zou hun zoontje dan sterk en gezond worden en nu.... wat zal de toekomst zijn als het nog weinig overgebleven meel verteerd is .... God zal hen wel helpen heeft de pastoor gesermoend.
En den volgenden dagen volgende dagen weer nieuwe inbraken, nieuwe diefstallen; 't is of 't geheele land plotseling een broeinest is geworden van dieven en roovers: 't moeten sluwe, slimme kerels zijn; nog nooit hebben de ianddienders of trawanten er een kunnen


gevangen nemen, hoeveel moeite de drossaard en schepenen zich ook geven 0111 hen in handen te krijgen: niemand die hen kent. niemand, die zelfs eenig vermoeden durft uiten — 't is mogelijk dat de eigen vrouwen niet eens weten, dat hun mannen . . .
Heilige Marie Moeder Gods! Welke afschuwelijke gedachte maakt zich daar meester van zijn brein — hoe heeft hij zoo iets kunnen denken: hij zal den volgenden Zondag, terstond naar den pastoor gaan om zich te biechten.
't Is avond; de wind loeit en giert fluitend door het naakte, zwarte woud; de bruin vochtige bladeren vliegen op van den grond met woest wentelende zwaaien hoog in de lucht; de dorre takken breken af van de hoornen met krakend geluid; logge, grijze wolken glijden langs den donkeren hemel in ijlende vaart; 't is ijzig koud.
In t krot van Poijck weer volslagen gebrek, de meest naakte armoede; het meel is verorberd en thans niets, niets meer, wat hij nog zou kunnen verknopen.
Hij heeft gebeden uren lang: hij heeft in d kerk gelegen op z'n knieën voor het beeld van den gekruizigden Zaligmaker, maar Deze heeft zijn gebed niet verhoord: er is geen uitkomst, geen redding gekomen; hij heeft getracht eenige visschen te vangen, maar de slagregens der laatste dagen hebben 't water plotseling doen zwellen en 't kleine, rustige nvierke ver buiten zijn


oevers doen voortrollen met onstuimige kracht;- hij heeft in het bosch uren lang p de loer gelegen vooreen konijnenhol, maar de koude heett t wild gehouden in zijn nest.
Doodgaan, crepeeren van den honger, alle drie, hij, zijn vrouw en hun kind: dat is het lot, wat hun wacht, .lussus Maranthe, hij houdt het niet meer uit; "t zien van die arme, uitgeteerde wezens, 't hooien van t akelig kreungehuil van dat wicht maakt hem gek , t gloeit daar alles binnen in zijn lijf; 't is of alles brandt in zijn keel; hij kan niet meer ademen, hij stikt, hij moet naar buiten, waar lucht is en wegrukkend van zijn hals de kaalversleten das ijlt hij «le deur uit.
Diep voorovergebogen, 't hoofd laag in de omhoog getrokken schouders, de ellebogen vast tegen de zijden gedru kt duwt en wringt hij v< >ort 't grot, 1 treed lichaam tegen den woedenden storm, die hoog bol doet fladderen om de lendenen den verschoten kiel.
Hij loopt voort, willoos, werktuigelijk, uren, uren lang. Op eens, nog ver van hem verwijderd, tal van smal kleine vierkante blokken, hel schitterend in het ontzaglijk zwart gordijn, dat neerhangt van den hemel tot op «le aarde; 't zijn kleine vensters, waarachterlicht
brandt.
Bezinning komt in zijn geest — waar bevindt hij zich l Fronsend de wenkbrauwen tuurt hij met kleingenïaaktedoordringende oogen om zich heen hij weet het niet — hoe is hij ook weer geloopen, sinds hij zijne woning heeft verlaten . . . eerst rechts, neen links . . . of was 't toch rechts .. . hij kan het zich niet meer herinneren.


Weer loopt hij voort: daar ontwaart hij een lang, laag geitouw; hé,'t is of hij dat huis al vroeger heeft gezien; hij is meer hier geweest: enkele stappen en hij staat er voor; hoven de deur een groot blinkend stuk metaal in den vorm van een hamer.
Oh, nu weet hij het. 't is de herherg „de gouden hamer'" waar hij aan dien Teut zijn ringen heeft verkocht.
Hij is dus in Heerlerheide en die lichten daarvoor hem is Heerlen, maar dan is daar vlak hij de molen, waar hij 't meel heeft gekocht: daar staan zakken vol. tot scheurens toe vol en hij hem geen kruimel, geen stofje meer.
„Nondediu!" en zijn vuist trilt in de lucht.
Hij moet van dat meel hebben: de molenaar moet het hem geven, als hij hem belooft 't later te zullen betalen en dat zal hij ook doen, die belofte zal hij nakomen, zoo gauw als hij werk heeft, maar— als de mulder nu toch eens weigerde... neen, dat kan niet. dat. is onmogelijk; hij mag zijn arme vrouw, zijn kind niet van honger laten omkomen, want dan zou hij geen Christen, geen mensch zijn.
Snel, met groote stappen, ijlt hij voort, doorklievend den om hem gierenden wind, naar den molen, waar voeding, waar leven is voor de zijnen.
Eindelijk staat hij voor de deur; hard laat hij den klopper vallen op de ijzeren plaat; hij wacht lang, heel lang: hij plakt zijn oor tegen de deur; 't blijft alles stil. doodsch daarbinnen; niets anders dan 'tgeloei van den orkaan om hem heen.
Een tweede harder kloppen; nog geen geritsel, geen
■«


geschuifel van naderende voetstappen; alweer een lang gerekt kloppen niet korte nijdige stooten van den ij/eren hamer; altijd niets .... en daarboven bij 't brandend licht zijn toch menschen. Zijn ze dan allen stokdoof! De tanden op elkaar, in knersende woede trapt
hij op de deur.
Goddank eindelijk, eindelijk een donkere tiguur voor
't venster: 't raam wordt geopend.
„ Waat moostef' roept een zware stem.
„Ich wouw mèl liöbbe."
Dat verkoup ich 's nachs neet; kom mörge vreug
nier truk."
„ Ich moot mèl höbbe" krijscht Poijck weer met wanhopige kraakstem, „ze lieë tlioes honger."
,Kom mörge vreugmer truk;" en 't venster wordt gesloten met sarrend, knarsend geluid.
„ Nondediu!" en toen gillend hoog uit boven 't geloei van den storm „in Gods nam mèl, mèl, e bitteke mèr;
ze lieë honger bie mich.
Niets, niets meer, geen enkel teeken van leven; niets anders dan de sarrende, lichtende vensters, waarachter menschen zitten, misschien voor een met brood en salade ') gevulde tafel.
"t Maakt hem gek, dat denkbeeld; 't bloed stijgt hem naar het hoofd; de neusvleugels trillen; de vuisten ballen zich krampachtig te zamen en in doldriftige woede trapt hij weer op de deur steeds tierend: „ich moot mèl höbbe, mèl veur mien vrouw en mien keend; ich maak dich kapot es te 'n ét mich neet giefs, smerlap, da's te bos, kapot zal ich dich niake.
~T) het avondmaal bestond steeds uit broo.1, sla en aaruappei».


Plotseling in z'n onmiddellijke nabijheid een luide schaterlach.
Verschrikt wendt hij zich om.
Een lange, dunne schim, die langzaam nadert.
,,Moos doe mèl höbbe?" vraagt deze met spotlach in de stem.
„Jao," antwoordt Poijck krachtig, vastberaden, „kins doe mich duks d'r aon hellepe }"
„Misschien, veur wieveul wils te waal höbbe f' „Veur wieveul... veur wieveul geljd nieinste? ich höb gei geljd."
Een snijdend hoongelach, dat den ongelukkige pijn doet, , gein geljd, gein geljd zes tè, ha, ha, ha, meinste dan, dat dè kèl daobove, dè gierebas, dich mèl zou geve veur niks — doe onnoizele jong da's te bös."
„Mè ich zal eni later betaole, es ich weer wirk höb.1' , Later... later... es te weer wirk höbs, mè wo kumps te doch van daon, jungske... zeker wiet van hië, angers zou's te waal weite, dat dè mulder Lienaers niks gieft zonder duite d'r bie."
„Mè ich kin neet langer wachte, mien erm wiet'en m'n keend, ze sterve van d'n honger.1'
„Dan mooste inèr zeen, da's te dich et mèl numps zonder te betaole."
„Numme, numme, mèl nuinme... dat is stéle." „ Jao, dat is stéle, dao höbs te geliek in, mè aon 'n erme kèl e bitteke mèl te verweigere veur zien vrouw en keend, die honger lieje, dat is nog veul erger — dat is 'n moord doon."
Poijck begrijpt, hij weet, dat het slecht is, wat die man zegt, maar toch zijn woorden zijn waar, volkomen


waar; ze strooken zoo geheel met z'n eigen denken.
"Nemen, <lat is stelen, dat beteekent: zich zeiven verlagen tot een gemeenen diet, maar die andeie i» nog veel slechter, veel gemeener, die is een moordenaar, de moordenaar van zijn vrouw en kind.
Nog in zijn geest een kleine, zwakke poging tot verzet tegen die taal der verleiding, niet lang echter: spoedig is hij overwonnen, want hij wil overwonnen zijn. „En . . . wie ') moot ich dat aonligke uin et... te
numme?"
„Jfe, m'ne leeve jong, doe bös noe waal n jftoote, sterke mins, mé allein kins te dat toch neet: de moere
zien dik en de deure good gesloate.
„Neet allein, zes te. mé wé zou mich dan wille hellepe!" . „Wè? och jummig jong, dao zien d r genog, die «Int
zouë wille.
„Genog noe weit ich nog niks: zek nncli ten
minste wè, wè, num mich eemes ") dè mich wil hellepe urn "t bitteke mèl te numme, dat dè kèl mich ver-
weigert."
„Noe est te n'et dan absoluut weite wils: de liokkenriejers."
„De Bokkenriejers! mé dat ziei*sclielme, dat is tuug oet de hel.'
„Ouch erm luu, die moote stéle um neet mit vrouw en keenjer van d'n honger te crepeere, pront wie ') doe."
„Pront wie ich... wie ich," herhaalt hij zachtkens mompelend in zich zeiven; 't zijn dus ook allemaal ') hoe. *) iemand. ") «l*»


wezens, zooals hij, doodarm, diep rampzalig: ook mannen. die geen eten kunnen geven aan hun vrouw en kinderen. en dan snel, nul, als is hij hang zich nog te bezinnen, zich nog terug te trekken „wo kaan ich ze vinde. de Bokkenriejers
„ Alzoo de wils er dan toch biekonnne ?"
„.Jao. jao, es ze oos nier te ète geve."
„Noe good dan, kom niörge '11 aovend 11111 acht oor dan nier in de wei achter d'n Leienhoot', pront lieve de St. Leonard kapel aon de kruusweeg."
„Mörge, bös mörge nog, mè zoilaug kin ich neet waelite, ich moot 110e, sebiet broid höbbe."
„'t Kin oucli jungske, 't kin ouch al; de zuus, veer erin luu hellepe oos onderein; veer zien neet zoi es dè rieke niksnuts daobove; wacli mèr ett'ekes hië; euver vief minute bin ich weer truk mit broid, mè dan moos te mich ouch versprèke, da's te mörge zuls trukkomme."
„Ich versprèk dich alles, alles, was te nier wils, mè in Gods naom gank noe en hooi mich 't broid.1'
„Good ich goon al11 en de onbekende verwijdert zich met snellen tred.
Roerloos blijft Poyck staan op loodzware heenen. Brood zal hij dus. hebt ten! wat zal zijn Nelke blij zijn, als hij tehuiskomt, wat zal ze eten en hoe zal ze haar kind weer kunnen voeden . . . maar wat blijft die kerel lang weg — zou hij hem misschien ook voor den gek hebben gehouden'? dat zou afschuwelijk laag en gemeen zijn en hij tuurt niet doordringende blikken naar 't punt, tot waar zijn oog dien man heeft kunnen volgen.


Eindelijk een menschelijke gestalte nog grijs wazig in 't duister.
Zijn hart klopt snel niet felle mokerslagen: zou 't em zijn — Goddank ja; de gedaante komt regelrecht op hem af, nader en nader, en hij heeft iets grijs onder de armen.
, I >è, bin ich noe neet gauw ti nk vraagt de vreemde fluisterend, hem tegelijkertijd twee lange brooden overreikend.
„ Jao danke, danke," en in vreugdevolle opgewondenheid rukt hij met krachtig geweld 't Itrood uit de handen van zijn verleider.
Met snellen zwaai draait hij 't lichaam om terug te Indien naar huis, maar de andere houdt hem tegen.
„Waat is er, waat moos te?" vraagt Poyck verschrikt.
,, Mörge truk komme, wieste ') versproken höbs, versteiste 1"
„ Jao, jao, mè laot mich noe heivers goon; ze höbbe zoi'n honger"; met krachtigen ruk wringt hij zich los en nu voortgestuwd, gedragen door den nog immer woedenden orkaan, vliegt hij terug over denzelfden weg naar z'n krot.
Z'n vrouw slaapt nog niet; rustig, kalm zit ze voor den nog flauw lichtenden haard, 't kind zacht wiegelend in haar armen.
,Nelke, Nelke, ich höb broid," jubelt hij en hij toont haar met uitgestrekten arm z'n rijkdommen, z'n schatten.
') zooals je.


Een vreugdeglinstering in haar oog.
,En wie bös te dao aongekomme vraagt ze argeloos.
Een schok, die 't lichaam doet trillen; hij brengt de hand aan het hoofd — wat. wat zal hij antwoorden, wat in 's Hemelsnaam . . . dat hij het heeft gekregen van een braven, medelijdenden kerel — dat zal ze natuurlijk niet gelooven . . . dat hij het heeft verdiend met werken bij een boer. . . ook niet; ze weet heel goed dat er nergens werk te vinden is — de waarheid dan — nooit van z'n leven, nooit!
«Wie bös de d'raon gekomme?" vraagt ze weer.
„Ich, ich bön weer nao d'n mulder gegoon, de wits waal, van wêm ich 't mèl gekoch höb veur 't geljd van die ringe — ich kaom, of ich geroope woor, zag er, z'n knech waor krek krank gewore en noe kos er zoi'n sterke mins, wie ich hin gans good gebruuke um de zwaor zi'tk van d'n zolder nao ongere in de meule te bringe, en toe heet er mich 't broid gegeve — mè eet noe ouch vrouw," en hij reikt haar over een grooten brok, dien zjj met gulzigheid verslindt.
Heilige Maria, Moeder Gods, 't is of de satan hem reeds in z'n macht heeft, of die leugen, zoo snel gevonden, eene ingeving is geweest uit de hel.
Is die kerel misschien de duivel zelf geweest t
Morgen avond heeft hij hem weer besteld, om acht uur, in de weide achter den Leienhof, bij de St. Leonards-kapel... zal hij gaan? Hij zal zich zeiven verdoemen. maar zijn vrouw en zijn kind zullen eten hebben, veel, overvloedig.
Hij slaapt dien nacht niet; onrustig wentelt hij 't li-


chaam heen en weer op 't stroo: akelige visioenen. die hij helder, duidelijk aanschouwt in de zwarte duisternis; hij ziet zich zeiven in 't gezelschap van een paar andere wezens in den molen van «lat kreng, die hem een beetje meel heeft geweigerd; hij ziet zich zeiven. stekend de hand in de volle zakken, meel roovend. zooveel hij slechts kan: hij is Bokkenrijder geworden, een dief. een schelm evenals zijn helpers, ook arme donders. die wel moeten stelen om vrouwen kinderen niet van honger te laten crepeeren, zooals dat wezen, z 11 demon, heeft gezegd.
„Bokkenrijder. . . Bokkenrijder, toch 'n gemeen, afschuwelijk woord en hij ziet dat woord overal, hij hoort het altijd.
Vóór hem, terzijde, op de wanden, boven, tegen de zoldering, overal die dansende lichten»le letters, nu eens klein, dan plotseling groot, hier smal, daar eensklaps breed zich uitzettend en 't is of de wind, die fluit door de scheuren van z'n hut hem grijnsschaterend toesist: „Bokkenrijder... Bokkenrijder; t is of t stroo, waarop hij ligt bij elke beweging ritselt: Bokkenrijder . .. Bokkenrijder.
Hij houdt het niet meer uit; wild, woest springt hij op: hij knijpt dicht de oogen 0111 die visioenen niet meer te zien; hij houdt de handen voor de ooren om dat vervloekte geluid niet meer te liooren; te vergeefs echter. die gloeiende lichtletters wringen zich door de vast dichtgenppen oogleden heen: die klanken dringen door de vingers tot in de oorholten.
Neen. neen. hij zal niet gaan; hij wil niet. hij wil niet; hij wil zich zeiven niet voor eeuwig verdoemen


en den gekromden elleboog m het hoofd werpt hij zich weer neer op het stroo.
Een slaperige,afmattende moeheid in hem,eendraaisuizen in de hersens den volgenden morgen; hij heeft geen honger; hij kan 't brood nauwelijks eten. dat zijn vrouw hem toereikt met blijden lach; bij elke bete moet hij water drinken, opdat de kruimels hem niet blijven steken in de keel.
„Zek Nol" voegt ze hem toe met nog vollen smak-
kenden mond.
„Waat Nelke V'
„Es ich (lich waor, dan zouw ich van daog weer ins nao d'n mulder goon ot er misschien nog wirk veui dich heet."
„Waat... waat zes te Nelke(" stottert hij eindelijk.
„(iank nog ins nao d'n mulder en vraog em of er misschien n<»g wirk veur dich heet.
„Nao . . . d'n mulder goon
„Jao, versteis te mich ueet; mè waat höbs te toch, Nol: de zuus zoi bleik, zoi gans wit oet.
Och 't is niks Nelke... 't is niks; ich liöb van nach slech geslaope en 't is zoi werm hië; 't is biekans um te stikke; ich goon nier etfekes in «Ie loch, ' en tegelijkertijd sluipt hij weer naar buiten.
Hij veegt weg het zweet, dat in dikke droppelen staat op het voorhoofd, niettegenstaande den guren, ijzigen wind.
Weer naar den molenaar gaan, weer naar die plaats, waar hij gisteren dien ellendeling heeft gezien, waar hij hem weer zal ontmoeten en daar... daar zendt zijn


Nelke hem heen om werk te zoeken... werk... werk, eigenaardig werk. dat hij daar zal vinden.
En hij kan niet weigeren: hij moet gaan. liij moet, anders zou zij denken, «lat hij niet van haar hield, dat hij te lui. te vadsig was 0111 voor haar en hun kind te werken of... hij moet haar alles zeggen, hij moet haar bekennen, dat alles, wat hij haar heeft verteld, slechts logen en bedrog is geweest, dat hij dat brood heeft gekregen, omdat hij heeft beloofd zich aan te sluiten hij de Bokkenrijders — dat nooit, van z'n leven nooit — ze zou hem haten en verachten.
Loom, zwaar met logge stappen begeeft hij zich dien middag op weg; hij heeft geen afscheid durven nemen van zijne vrouw; hij heeft haar niet een kns durven drukken op hare lippen, want hij was bang. dat zij iets zou merken, dat hij zich zeiven zou verraden.
't Wordt duister; een onbeschrijfelijke angst, die zich van hem meester maakt, een bang zijn. dat hij vroeger nooit heeft gekend; als dreigende, geheimzinnige spookgestalten drijven de wolken hem voorbij in misvormde, wanschapige kolosfiguren, en 't is of de hoornen langs den weg plotseling zich hebben veranderd in lange gedrochten. die hunne reusachtige, kromgebogen ai-men naar hem uitstrekken; ze wieglen, ze buigen zich tot hem neer om klauwend de spitse vingers te haken in zijn nek: hij durft niet verder; hij wil terug om haar te bekennen, dat hij gelogen heeft, dat hij geen werk heeft kunnen vinden, dat zij gedoemd zijn om dood te'gaan van gebrek ... o God neen, neen en het hoofd valt omlaag: de oogen vast dichtgenepen. om ze niet'te zien die


schrikbeelden, stapt hij verder, steeds verder niet angstrillingen onder de schedelhuid.
Eindelijk is hij op de aangewezen plek in de weide achter den Leienhof.
Allerlei gedachten doorkruisen zijn brein; hij herinnert zich zijn jeugd, zijn braven vader, zijn lieve moeder, die hein heeft leeren bidden; hij herdenkt het plechtig oogenblik zijner Heilige Communie; hij ziet zich zeiven weer voor het altaar, naast zijn trouwe Nelke, toen hij nog braaf, nog eei'lijk was en nu .... op het punt om een dief. een Bokkenrijder te worden, bereid 0111 zijn ziel te verkoopen.
Nog kan hij terug, nog is liet niet te laat.. . .lezus Maria ... 't is hem of de grond plotseling zich openrijt onder zijn voeten, of alles om hem heen rondwarrelt in een duizelingwekkende vaart en door dien draaienden chaos komen enkele gestalten regelrecht op hem af.
't Bovijnlijf zakt neer in de heupen; hij dreigt te vallen als plotseling twee handen, gelegd in de okselholten onder zijn armen, hem weer opschokken.
„Good da's te gekomme bös; parmantige, stevige kèls wie doe könne veer good gebruuke," sist hem toe diezelfde grijnsspottende stem, die hij reeds heeft gehoord en tegelijkertijd bindt diens metgezel hem een doek voor de oogen.
I)e beide mannen leggen hun armen in de hoeken zijner ellebogen en sleuren hem mede.
Hij laat zich voortslepen, werktuigelijk, volkomen willoos, uren lang.
Plotseling een duffe saai-warme lucht om hem heen en de blinddoek wordt weggerukt.


Een slecht verlicht langwerpig lokaal, waarin hij zich bevindt.
Aan de wanden enkele tafels en stoe'.en; aan de zoldering een flauw brandende quinquet die haar mat, gelig schijnsel werpt op een groote, eenvoudige kast in een der hoeken; 't ziet er alles gewoon, eenvoudig uit; niets, wat hem vreemd, geheimzinnig voorkomt, niets, wat hem «loet vermoeden, dat hier dieven en roovers wonen.
„Wo bin ich," vraagt hij tegelijkertijd zich omkeerend naar de heide mannen, die achter hem staan.
Dan plotseling weer een schrikken, een ontzettende angst, die zich oppropt in de keel; de twee wezens zijn gemaskerd; zwarte mombakkessen, die oogen en neus bedekken, die reiken tot aan den mond en die mond lacht hem toe, valsch, sarrend.
Zijn vuisten trillen; een gloeiende, hartstochtelijke woede komt op in zijn ziel; eerst niets anders dan een kort, hijgend ademgesis en dan eensklaps een ontstuimig bulderend „laot mich d'roet, laot mich d'roet of ich vèg -) dich te pletter tege de moer" en tegelijkertijd grijpt z'n breede, gespierde vuist den grootsten van het tweetal bij de borst.
„Bös toch stil, jöngske, maak dich neet zoi gittig, grijnst weer dezelfde spotstem, die hem gek, razend maakt; „es te nog d'roet wils, de höbs et mer te zegke en veer bringe dich truk nao dezelfde plaots, wo veer dich gevonje höbbe: veer hauwe hie neemes tège z'n wil; dè d'r genieigheid in heet um mit vrouw en keend te verrekke van d'n honger, moot et veur oos plezeer
') olielamp. 2) üooi.


neetlaote. Wils te d'r effectief oet," vraagt 11a kleine poos alweer diezelfde stem met valschen schaterlach; „moot ich dich weer truk bringe nao d'n mulder, veur wem z'n geslote vinsters doe op en nuuts ') kins goon janke veur get -) mèl."
Poyck heeft den Bokkenrijder losgelaten; metkorte, wankelende stappen l<x)pt hij heen en weer door 't lange vertrek, steeds sissend door z'n tanden heen; „verrekke mit vrouw en keend van d'n honger... van d'n honger, en dè smerlap, dè Schwerenöther van de meulen... ganse zak vol... bie heum allein genog um 't gansche dorp een gansch jaor te laote leve... nondediu."
, De bèfs, jungske, de höbs et kaauwd; de moos ins get werms drinke; dat zal dich good doon."
Zijn demon opent de kast, en haalt er eenige glazen uit, die hij boordevol vult niet grijs witachtig vocht.
„Dao drink nier ins ni'ne leeve jong; 't zal dich effectief good doon."
De ongelukkige kijkt naar het hem voorgehouden glas niet gr00te, gulzige oogen; langzaam steekt hij de hand uit. Op eens niet vlugge beweging trekt hij weer terug den arm, wantrouwende blikken werpend op z'n beide metgezellen.
„Bös te duks bang, kameraod, dat veer dich zulle vergiftige?" vraagt dan een hunner, „'t hoof gaar oet neet. 't is brandewien, van de beste, oet het Panhoes" en de gemaskerde werpt den inhoud met een enkelen teug in het keelgat.
') op nieuw. *) eon beetje.


Nu drinkt hij ook. eerst langzaam, in kleine opslorpingen dan in grooter, grooter teugen.
Een opflikkering, een warmtegloed in het kille, ijzige lichaam; tintelingen door 't lijf" in kleine, kittelende vonken.
Een nieuwe kracht, een nieuw leven, dat in hem opkomt; 't wordt helder licht in zijn donker verward brein; 'n heerlijk voelen.
„Géf mich nog get" en met koortsgloed in de blikken strekt hij uit het leege glas. naar den man, die nog immer de ttesch in handen houdt en deze geeft gehoor aan dat vragen met valschen grijnslach, vol innig genot.
Meer drinkt hij met schrokkige teugen; "t gloeit heet in zijn huik: in z'n hart hevige bonsdreunen. een verbijsterde opwinding in zijn geest. ')
„He dat deit good, dat deit good," lispelt hij.
„Drink nog ins jong; 't is dich gèr gegund."
„Jao nog ein," en tongsmakkend reikt hij weei toe
het leege glas.
Toen een vergeten van zijn lijden, een zich tevreden voelen, dat de hard omlijnde lippen plooit tot een flauw lachen.
„Dat kins te noe eedere daag höbbe," grijnst een zijner verleiders hem toe, „eedere daag ouch broid, zoivenl
i) „Dat er maer sommigen, jae seer weynigen geweest syn, die van het oochmerk deeser creniineele associatie onderrigt waaren; dat de meesten in dronkensehaj), daertoe syn gebracht geworden." - j
Memorie van A. L. 1'elerin, luitenant voogd van het land van Valkenburg, te vinden in het werk „Ambtelijke Brieven en anf dere bescheiden over de Bokkenrijders"' pag. 1(5, uitgegeven door Jos. Habets.


es te wils en geljd, zoiveul veer könne kriele — wils te alzoi mit oos mitdoon T'
„ Jao, jao, ich wil alles, es geer oos mèr te ête gieft."
„(lood, kom dan nier mit."
Een kort geheimzinnig kloppen op den muur en de achterpaneelen van de nog immer ontsloten kast openen zich.
Op eens aan zijn voeten, diep onder hem een groot langwerpig gewelf, vol oogverblindend licht.
Minstens een honderdtal mannen, allen gemaskerd, met hun pafrooken uit lange pijpen zich schier omhullend in dikke tabakswolken; op de lange tafels talrijke kannen bier, stapels bruin-zwarte brooden en witte krenten weggen.
Op de kale witte muren allerlei symbolieke teekenen. scherpe puntige dolken, rood omlijnd, zich kruisende beenderen en doodshoofden, die hem akelig toegrijnzen door de blauwe tabakswalmen heen.
Met groote. ronde glansoogen staart Poyck dit alles aan; een angstschrikken, dat hem onwillekeurig doet. achteruitwerpen liet bovenlichaam.
„Nein. nein. ich wil neet," stamelt hij, maar de beide anderen duwen hem voort langs een enge, steile trap.
Eindelijk bevindt hij zich in 't lokaal; half bewusteloos. steeds voortgestooten, schuifelt hij tot bij de middentafel, waarom een vijftal mannen.
Een cynisch spottend lachen om hem heen, een geprevel, een gegons van stemmen, dat suizend tot hem doordringt.
Daar verheft zich vlak voor hem een tiguur, groot, mager.


't Stemmengegons, 't lachgegiegel houdt eensklaps op; een doodelijke, angstige stilte heerscht er.
„Avnold Poyck," vraagt de man, tegenover vvien hij nn staat, „weet ge waar ge u bevindt op ditoogenblik1?"
Hij kan niet antwoorden; een plotseling opkomend denken, een zoeken in zijn geest; die stem, die stem kent bij. die heeft hij meer gehoord, maar waar, waar toch! dat wezen kent hem ook, hij heeft zijn naam nog niet gezegd, ook niet aan die twee, en toch . . .
-Weet gij waar gij zijt, Poyck}" vraagt weer diezelfde stem 1111 krachtiger, met ongeduld.
Nog altijd in stomme verbazing kijkt de ongelukkige de gemaskerden aan. zonder nog eenig antwoord te kunnen geven.
„Maar antwoordt dan toch," buldert de man hem toe, „weetje waar je bent, Arnold Poyck?"
,.Ja jawel," en dan langzaam, als is hij bang de
woorden te uiten, „... bij de Bokkenrijders."
„Juist bij de Bokkenrijders en weet je wat ze willen, wat hun doel is ?"
„ Ja ... stelen."
Een afkeurend, dreigend gemompel om hem heen en z'n folteraar met hevigen vuistslag op de tafel: „neen niet stelen, maar nemen, wat ons toekomt, het recht ons toeëigenen, dat ieder schepsel bezit, het recht om te leven.
Er zijn rijken en armen; lijken, die zich baden in weelde, armen, die doodgaan van d'n honger.'
„Da's waor," zucht Poyck.
„Wie zijn dan de schurken, de schelmen, de dieven," vervolgt weer diezelfde stem — „de rijken, want zij ste-


len van ons het leven en wij daarentegen ontnemen hun slechts 't heet je goed, 't weinig geld, dat wij noodig hebben om te blijven bestaan. — /eg vindt jij dat slecht?"
„Neen." antwoordt hij 1111 in volle overtuiging en in z'u verbeelding aanschouwt hij in liet nat. doorregend krot op de vochtige bos stroo z'n uitgeteerde vrouw met het klein teer wichtje aan haar uitgedroogde borst en daar vlak voor hem liggen brooden, hoog opgestapeld, die haar het leven, liet gezonde, krachtige leven zullen teruggeven en hij ziet Hesschen en gevulde glazen. die warmte brengen in het koude, bibberige lichaam.
..Ge vindt het dus niet meer slecht, nietwaar Poyck
„Neen, neen!" gilt deze in vervoering, „de armen moeten brood hebben."
„Wilt gij dan ook niet ons zijn, ook tot de onzen belmoren. ook Bokkenrijder zijn ?"
„Bokkenrijder zijn . . .?" een kleine aarzeling, maar weer valt zijn blik op die brooden, op 't leven gevend voedsel en dan krachtig „ja ik wil."
Een donderend hoera, een eenstemmig gejuich, dat echter weer plotseling verstomt, dooreen enkel gebaar van den man, die nog immer voor hem staat.
„Dan nog één woord, nog één enkele waarschuwing: weet, dat liet niet blindelings gehoorzamen aan onze bevelen, het aanwenden van slechts één enkele poging 0111 ons of ook maar één onzer te verraden, gestraft wordt met den dood en denk niet, dat je ons zult ontsnappen. Overal hebben wij onze mannen, overal zeg ik je en ze zullen je vermoorden met hun dolk; ze zul-


len je verworgen niet hun zakdoek en niet alleen jou zullen ze dooden maar ook je vrouw en je kind.
Durf je nu nog je bij ons aansluiten; heb je daar nog
den moed toe?"
„Ja, ja, ik durfalle», alles, als ge ons maar te eten
geelt."
„Goed dan zult gij straks uw naam teekenen op onze lijst, maar eerst moet gij nog zweren onzen eed!" „Wat zweren .... welken eed?"
„Den eed, waarbij je verklaart, niet meer te gelooven aan die kinderlijke praatjes, die de pastoor je in je jeugd heeft verteld van een rechtvaardigen God en van alle mogelijke Heiligen."
„Was dat dan niet waar? Was dat alles gelogen, wat die brave man me heeft geleerd Y'
„Ja Poyck, dat was alles gelogen; die zwartrok heeft je geleerd, dat wij allemaal zijn Gods kinderen, dat Hij is ons aller Vader en hoe vindt jij dan den vader, die aan enkele zijner kinderen alles geeft, hen in overvloedige weelde laat zwelgen, terwijl hij de anderen van gebrek en ellende laat omkomen. — Zeg is dat soms
rechtvaardig!"
„Rechtvaardig neen, neen, dat is niet rechtvaardig."
„Welnu, als je dat denkt zweer dan: ik zweer God en alle Heiligen af en geef mij over aan den duivel." ') Weer een weifeling — „moet ik dat zeggen ! „ Als je tot de onzen wilt behooren, als je verlangt, dat wij je zullen helpen, zweer dan."
') Jos. Kusscl: De rooverbenden in <le landen van Overmaas, Brabant en Holland.


Als zijn Nelke dat eens wist, als <lie hem nu eens kon zien hier op deze plaats, en terwijl de oogen zich sluiten, brengt hij «le hand aan het duizelend hoofd.
, Wil je, dat wij je zullen helpen in je armoede Poyck!
„Ja, ja."
„Welnu, zweer dan."
„Goed; ik zweer God en alle Heiligen af en... geef mij over aan den duivel."
„En nu je naam, hier," en de man wijst met recht uitgestoken vinger op eene witte vlakte onder een breed, zwart papier, dat bedekt de handteekeningen van hen, die tot de rooverbende behooren.
Met trillende hand krabbelt hij in groote, ongelijke letters „Arnold Poyck." ')
Weer een donderend gejubel, dat in snelle trillingen doet dansen de blauw grijs zwevende rookstrepen en tegelijkertijd hebben al de hem omringende wezens de maskers van hunne gezichten weggerukt.
Hij ziet het eerst den man aan, die voor hem staat, wiens stem hij heeft herkend, .'tis.. 'tis.. meester Kerkhotfs, de chirurgijn, die voor enkele maanden z'n vrouw nog heeft geholpen l»ij de geboorte van z'n kind — hij heeft hem nog geen cent kunnen betalen en nooit heett hij er om gevraagd; naast dezen zit zijn broer Balthus Kerkhotfs, die getrouwd is met Maria Notermans, de dochter van zijn vroegeren schoolmeester . . . maar, daarachter, dat is zij. zij zelf, in manskieeren ze lacht, ze knikt tegen hem.
i) l)eze formaliteiten zijn allen histoiisch; ontleend aan „De Bokkenrijders in liet land van Valkenboscli," door .1. Kcrevine. -) Maria Notermans, de vrouw van BaltUus Kerkhott's had een


Hij wankelt achteruit, tot liij neervalt op een stoel; star, strak tnurt hij voor zich. de oogappels steeds gericht op haar, z'n schoolkameraadje uit z'n jeugd. Dot', met slap ingedoken lichaam blijft hij liggen op dien stoel, totdat een hand hem weer brandewijn giet in de keel.
Weer een nieuwe flikkering in zijn hersenen.
Langzaam wendt hij het hoofd om naar alle zijden; hij kent vele gezichten; hij herkent zelfs inwoners van zijn dorp, Hubert Mofels, den koster van de kerk, Johannes Scheijden, hovenier van den pastoor, Andries Goovaert, den knecht van den baron van Slijpe; hij kijkt ze allen aan, onverschillig, kalm, «Ie hem vriendelijk toeknikkende mannen.
Geen verbazing, geen verwondering meer in z'n geest; slechts een koude gevoelloosheid.
Vlak naast hem, de man, die hem gisteren 't brood heeft gegeven; hij herkent hem aan zijne kleeding; ook dat gezicht is hem niet onbekend; ook dezen heeft hij meer gezien . . . o ja. 't is de knecht van den mulder, dien de zak heeft opengehouden, toen hij 't meel kocht en daar . . . daar zit «le Teut ook, die hem 't geld voor de ringen heeft gegeven; een vreemde, een kerel, die niet eens in deze streken woont, die zijn leeren buidel vol geld heeft en dan nog Bokkenrijder — 't verbaast hem en zich wendend tot zijn buurman vraagt hij: „Zek wie kuinp dè Teut d'r bief'
„l)a,t is ein van oos beste Baldovers."
„Waat is dat, '11 Baldover?"
ruw, mannelijk karakter en ging in manskleedereu mede op strooptochten — Hussel: De rooverbendeu enz., pag. 11».


1 )a's ne kèl, dè euveral in alle hoesen in- en oetgeit, op z'n gemaak zich alles aonzuut en oos dan later kuinp vertelle, wo'ne gooie schlaag is te sloon. — Begrieps te dat ?"
„Jaowaal."
„|)è lieve em zit, dat is Dries Juuls oet Mastreech, eine Kocliem; «Ie wits zeker onch neet waat dat veur eine is?"
„Nein."
„Dat is de kèl, dè alles van oos kup, waat inzige tied moot verborge blieve; dao könne veer op oos toer oucli weer alles trukkoupe en neet deur, dat verassereer icli dich. Zuus te <lè pront neve em steit?"
„Jao."
„Da's '11 vrouwmes, dat zou's te neet zekke, hé ? zoi groit en parmantig es ze is; ze hit mit d'r eigeleke naom „Maria Dohlers," 111e veer heische ') beur „de Bus."
En er volgen meerdere en meerdere uitleggingen en verklaringen, die hij slechts oppervlakkig, slechts ten deele hoort.
't Duurt lang nog eer Jozef Kerkhoffs verklaart, dat er heden niets meer te bespreken is en hij derhalve de Viataff -) sluit.
Vreesachtig, nog vol onbeholpen schaamte dringt de nieuwe Bokkenrijder zich door de woelende menigte naar voren tot bij den chirurgijn Kerkhoffs.
„Meister," begint hij met hakkelende stem.
„Waat wils te, Poyck?"
„Zou icli e paar broide mit könne numme?"
') iiomneu. ') vergadering.


„Zeker jong, zoiveul es te kins drage, niè laot dich door neemes zeen."
„Dat versprèk ich uch," en zijn heide handen grijpen een paai krenten weggen, die hij verbergt onder den flankert op 't bloote lichaam.
Nu wil hij weg, weer terug, naar huis, met het nieuwe voedsel.
Als hij zich omkeert is schier niemand meer in het vertrek; allen zijn als door een tooverslag verdwenen; alleen de muldersknecht is er nog; deze roept hem met hoofdknikkend gebaar.
, Kom nier weer mit mich mit, menneke," voegt deze hem toe, „ich höb dich hie in gebrach, ich zal dich d'roet bringe ouch."
Hij wijst hein een groot vierkant valluik, dat donkerzwart gaapt aan zijne voeten.
„Moot ich dao in en straks.... bin ich van bove gekommeT vraagt hij verwonderd.
,Da*s veur de variatie," spot de andere.
Gedwee volgt hij zijn geleider.
Deze steekt een lantaarn aan, die eng stralend een lange, nauwe gang verlicht; schier met geweld moet hij vooruit wringen het groot, breed lichaam, dat schuurt langs de ruw uitgehouwen muren van mergelsteen; hij moet 't bovenlichaam bukken om 't hoofd niet te stooten tegen de lage zoldering.
Eensklaps een luchtstroom, die nog Hauw hun tegenwaait, spoedig krachtiger, met meer vinnige koude.
Zijn geleider dooft plotseling de lantaarn uit; eerst alles nog donker om hem heen, da hoog boven eeu


klein ronde lichtschittering, een ster. daarnaast nogeen en weer een, velen, zeer velen.
Hij is dus weer buiten, in de open lucht.
De andere Huistert hem in 't oor zich zoo stil mogelijk te houden.
Voorzichtig gluurt deze in 't rond en luistert met ingehouden adem; niets, niets, geen enkel teeken van leven.
„L)ao, dè kant op," lispelt zijn metgezel, „ altied nier recht toe aon: noe adie, ich moot weer truk. Kruipend over den vochtigen bodem, te midden van hoog ontbladerd struikgewas volgt hij de hem gewezen richting, die Item voert tot op den grooten weg.
Op eens vlak voor hem weer die herberg „de gouden hamer.1'
Hé, is bij hier, zoo kort bij den Leienhof en die twee kerels hebben hem minstens een geheel uur rondgeleid.
Er brandt nog licht; nieuwsgierig gluurt bij naar binnen door een kier van liet gesloten venster.
Santa Maria, dat is de kamer, waarin bi j straks is geweest; daar staat de kast, diezelfde kast met die geheimzinnige deur en daar vlak bij. aan een tafel zitten rustig kaartspelend Haltlms Kerkhoffs, Leonard huppen en nog twee andere Bokkenrijders, wier namen hij niet kent. ')
't Is ot' liet zien dier mannen, wier makker, wier bondgenoot bij thans is, hem vrees aanjaagt, hem niet walging vervult. e
') La nuit, 11011 loin de Heerlen, a 1'endroit appelé „Heerierheide" il y avait réunion a 1'auberge ayant pour enseigne „au niarteau d'or.
„Le baudit de Heerlen" par Kichard Quaedvlieg pag. 21.


Onwillekeurig deinst hij achteruit en dan vlucht hij weg, uit de nabijheid van <lit gebouw, waarin hij zich heeft verkocht aan den duivel.
Langs kleine veldwegen, over eenzame bnschpaden ijlt hij terug naar zijn dorp.
t Zien van het woninkje, waarin zijn Nelke ligt, brengt weer ruwt en kalmte in 't geschokt gemoed.
Zachtkens,geruischloos treedt hij binnen— zij slaapt. Goddank — nu heeft hij niet haar vragen te beantwoorden; hij zal nu ten minste niet gedwongen zijn om te liegen; 't spreken zou hem op dit oogenblik ook schier onmogelijk zijn, want hij is moe, doodaf en zijn hoofd is zoo zwaar; 't duizelt, 't draait alles om hem heen.
Log met zwaren arm legt hij 't brood, dat bij steeds onder zijn kiel heett gehouden, neer op de tafel en dan laat hij zich vallen op 't stroo naast zijn Nelke.
T is reeds lang «lag, als hij eindelijk ontwaakt.
„Dehöbsalzoi wirk gekrege, Nol. proticiat jong, noe könne veer weer gelukkig zien," lacht zijn vrouw hem toe in blijde verrukking.
„Wirk .... gekrege. ..herhaalt hij in vage onbewustheid met de knokkels der vuisten uitwrijvend zijn droomoogen.
„ Jao .... en de mulder heet dich zeker ouch good getracteerd, da's te dich dat neet mie rappeleers .. . . zuug dat broid mer ins."
„Dat broid . . . dat broid?'1 en met een enkelen opzwaai heft hij <)]» het bovenlichaam; met wijd ronde oogen tuurt hij naar die langwerpige vormen op tafel.
Dat brood brengt hem weer alles voor den geest;


't wordt weer helder in zijn tot nu toe door drank beneveld brein; hij ziet weer alles, die schimkerels bij den Leienhof, die hein gebracht hebben in „de gouden banier/' dan die geheimzinnige kast, waardoor hij is gegaan naar die dompige volle-licht spelonk onder den grond met al die gemaskerde mannen; hij hoort weer die stem van meester Kerkhotfs en ook zijn eigen stem, toen bij gezworen heeft Bokkenrijder te zijn, toen hij heett geloochend, al wat vroeger hem verheven, heilig was.
„En is 't veur lang, Nol!" vraagt Nelke weer.
„Waat meinste V'
„T wirk hie den mulder."
„Ich weit neet.... er heet niks gezag... ich moos nier ins aof-en-toe hie hum trukkonnne.
Dat houdt hij niet meer uit; 't is hem of een onzichtbare vuist zijn keel dichtklauwt, die hem het ademen belet, of plots een heete vuurgolt' opstijgt naar zijn hoofd, die 't daar binnen alles verzengt.
„Alzoo, er is dan toch lioup en veer höbbe veur 't ougenblik weer broid; dao zal ooze jong weer vanprotiteere, ne waor menneke! dèNolpuun ') ein ins, en zij houdt het klein gezichtje voor zijn mond.
Even niet vooruitgestoken lippen kust hij 't wicht.
Lang blijft hij dien morgen niet in zijn hut.
Liegend, dat hij naar 't bosch zal gaan om daar hout te zoeken, sluipt hij weg.
Hij ontmoet enkele dorpelingen; hij spreekt ze niet aan, zooals gewoonlijk: hij durft ze nauwelijks groeten; 't is hem of ze reeds allen zijn misdaad kennen ot ze niet hunne blikken hem zijn laag vallen verwijten.
') zoen.


Daar op eens Hubert Motels. de koster, dien hij gisteren ook heeft gezien. Onwillekeurig blijft hij staan; hij kan niet meer voort en de andere komt naar hem
toe. • ,
„Zoi jong, wie maakset?" roept deze met valschen
grijnslach, gepaard met een vertrouwelijk knipoogen.
Hij antwoordt niet; er komt in hem op een vurig \ erlangen dien makker, dien bondgenoot een vuistslag te geven op z"n gemeen huichelgezicht.
„Wie maaks et?" vraagt deze weer.
„Good," antwoordt Poyck kort af en hij wil verder
met haastigen tred.
„He. he jong, wachinsget, wils te neet n halve schilling verdeenen ?"
„Womit?"
„ Met koper te potse in de k irk."
Toen loopt hij weg een vervloeking sissend tussclien zijn opeengeklemde tanden tegen den huichelaar.
Enkele dagen later; bij zijn argstig ronddwalen, ver van zijn huis, ontwaart hij den Teut, de marskraam
op zijn buik.
Deze roept hem met even ter zijde geworpen hoofd. Een oogenblik blijft hij staan; hij durft, hij wil niet
gaan naar dat wezen.
Sneller wenkende hoofdschuddingen met dreigem e
blikken van den Jood.
Langzaam, onwillig gehoorzaamt hij aan dat stil hevel en als hij in diens onmiddellijke nabijheid is gekomen fluistert hem deze toe: „morgen aovend \ ïatatt in den golden hamer."


„Noe alweer ?" vraagt hij verwonderd, „mè ich liöb nog broid thoes.
Een verachtelijk schouderophalen van den Baldover, terwijl hij zachtkens doch met klemmenden toon herhaalt: „morgen aovend in den golden hamer."
Den volgenden dag reeds vroeg verlaat hij zijne woning. Een oogenblik heeft hij het plan gekoesterd niet te gehoorzamen aan dat bevel; hij heeft immers nog voedsel tehuis; hij zal zich verbergen, ergens, waar ze hem niet kunnen vinden, maar dreigend ruischen ze hem in de ooren, de woorden van Kerkhoffs: „weet dat het niet blindelings gehoorzamen aan onze hevelen door ons gestraft wordt met den dood en denk niet. dat je ons zult kunnen ontsnappen; overal hebben wij onze mannen, overal, en ze zullen je vermoorden met hun dolk: ze zullen je verworgen met hun zakdoek ... en niet alleen jou maar ook je vrouw en je kind."
Toen heeft hij niet meer geaarzeld, toen heeft hij besloten te gehoorzamen.
Alleen durft hij echter niet gaan in 't donkerover den breeden weg met aan weerszijden die spook hoornen, die sissend en loeiend hem zijn misdaad toekrijschen.
Met zenuwachtige haast, begeeft hij zich naar de woning van Motels, den koster, den huichelaar, dien hij nog is ontvlucht vóór enkele dagen.
Deze jaagt hem echter weg, „ze maoge oos neet bieein zeen wiet boete 't dorp." fluistert hij hem toe „dat zou verdach ') kunne geve."
■) verdenking.


l)e tanden geklemd op elkaar, de vuisten gebaldt holt hij voort over den weg naar Heerlerheide.
Eensklaps ontwaart hij een wazige gestalte recht voor zich uit; hij blijft stil staan, terwijl wroegende angst zich opkropt in de keel.
Zou het ook een Bokkenrijder zijn, ook een. die zijn ziel aan den duivel heeft verkocht voor een paar brooden of misschien... een spion
Een van beiden, wat zou bij anders zoo laat buiten doen; hij zelf was 's avonds altijd te huis, bij zijn Nelke.
Als de donkere figuur weg is, als hij den smakkenden sta]» niet meer hoort in den weeken grond, loopt hij verder, altijd schuw om zich heenglurend, naar alle kanten.
Eindelijk bet lang, laag huis met tien in het zwartduister blinkenden hamer boven de deur; snel treedt hij binnen, en weer tal van mannen in de groote zaal; hij herkent ze schier allen.
Ze lachen hem toe met vertrouwelijke hoofdknikjes; ze bieden hem brandewijn aan, den drank, die verwarmt, die moed geeft, die verdooft elke wroeging, eiken gewetensangst en hij drinkt weer gulzig met
groote slokken.
Als meester Kerkhotts verschijnt staan allen op, ze groeten hem beleefd, onderdanig en dan volgen ze hem door de geheimzinnige kast, langs de enge, donkere trappen naar de onderaardsche zaal, reeds hel verlicht door walmende reutenkaarsen.
Op de groote, vierkante zandblokken en tafels weer dikbuikige kannen bier met brooden, lange pijpen en steenen tabakspotten.


Ook hier reeds tal van mannen, nu ongemaskerd; daar, lui rugleunend tegen den muur, staat zijn verleider.
Een instinctmatige dwang, een geheimzinnige macht, waaraan hij geen weerstand kan bieden, drijft hem voort naar dat wezen en dan vraagt hi j met nauw hoorbare fluisterstem; „waat moot er van aovend gehore f"
„Deile," antwoordt de andere kort.
_ Deile! waat deile V
't Oeljd, «lat veer bieein höbbe: 't moot «lees kier n ganse mas zien; dat van den halter L'orten is d'r bie."
„Van den halter Corten. woi ze euver de veerdoezend daalders höbbe gest... gevonje."
„.Justement."
„E11 . . . krieg ich dao ouch get van ?"
„Dat sprik jao van zeivers; doe gehörs nou toch tot de ooze."
Van dien diefstal, gepleegd door die schelmen, zooals zijn Nelke hen had genoemd, zon bij derhalve ook nog een deel krijgen.
.Met hoevelen zouden zij wel zijn en bij laat zijn oog dwalen door de groote ruimte — misschien wel met z'n tweehonderd; dat zou zijn voor hem alleen .... twintig daalders; hij zou misschien nog meer krijgen;
wat zal bij daarvoor koopen f Nieuwe kleeren voor z'n vrouw en z'n kind en hijzelf heeft ook dringend een nieuwen Hankert noodig.
Eensklaps wordt hij gestoord in zijn blijde overpeinzingen dooreen luid gejuich; een viertal mannen verschijnen, in hun midden torsend een zware kist, die zij plaatsen op de tafel, waaraan meester Kerkhoffs en zijn broeder Balthus zitten.


Bij allen nieuwsgierige, hebzuchtige blikken als de eerste de zware kist opent.
Poyck is op zijn teeuen gaan staan om goed te kunnen zien dien onmetelijkeu schat, waarin ook hij zal deelen.
Zilver, goud hoog opgestapeld in slordige dooreenmengeling; hoe is het mogelijk, zooveel geld hijeen en meester Kerkhoffs grijpt er in niet volle handen, koud en onverschillig: hij telt de zilver- en goudstukken, die hij naast zich neerlegt in kleine stapels; zijn broeder Balthus telt ze na. eveneens koel, zondereenigen hartstocht.
De antieren om hem heen drinken brandewijn in groote teugen; ze lachen en schertsen vroolijk, luidruchtig, ver weg blazend uit hunne monden de rookwolken van tabak, terwijl de beide broeders steeds voorttellen met koud, strak gelaat.
't Duurt een geheelen tijd; hooger, talrijker worden de stapels goud en zilver.
Eindelijk weer een kloppen van meester Kerkhotts, onmiddellijk gevolgd door een doodsche sti.te en toen verkondigt hij met luide stemme, dat ze acht duizend vijf honderd zes en zeventig daalders hadden geteld, dat de Bokkenrijdersbende op dit oogenblik tweehonhonderd tien leden telde '). dat derhalve ieders deel ruim veertig daalders bedroeg.
Een goedkeurend mompelen van alle zijden.
„Krieg ich die ouch?" vraagt Poyck zijn buurman.
„-Jao doe ouch, dat höb ich dich al gezag.
Veertig daalders, veertig daalders — maar dan is
■ ) dit aantal is later gestegen tot ruim vierhonderd.


hij rijk, schatrijk! Daarvan kan hij ondergoed koopen voor zijn kind; hij kan aan zijne vrouw, behalve nieuwe warme kleeren. ook nog een paar schoenen geven; die heeft ze hoog noodig; hij zelf ook en hij kijkt onwillekeurig naar z'n versleten sabotten: hij houdt dan nog genoeg over om zijn Nelke en ook zich zeiven te onthalen op eenige repen spek; dat hebben ze in langen tijd niet geproefd.
Als de anderen zich van hunne zetels verbetten en langzaam, zich opdringend voortbewegen tot bij de groote tafel om daar uit handen van hun aanvoerder het hun toekomend deel van de gepleegde dietstallen te ontvangen, staat hij fluks op en dringt mede naar voren, naar die tafel, waar al dat geld ligt. maar.... als meester Kerkhoffs d'r nu eens afhield hetgeen hij dezen nog verschuldigd is voor z'n bijstand bij de bevalling zijner vrouw, dan zouden al zijn berekeningen falen — dat zal hij echter niet doen, als hij hem belooft later alles te zullen betalen, zoo gauw als hij het maar eenigszins kan missen en hij dringt weer vooruit naar die tafel vol hoog opgestapeld geld.
't Duurt niet lang meer. voordat hij zijn doel heeft bereikt; een oogenblik nog een angstige spanning.
Zou hij alles krijgen, 't geheel zijn toekomend deel?
Zijn vrees blijkt gelukkig ijdel te zijn geweest, 't Hoofd der Bokkenrijders schuift hem toe de geheele som. ruim veertig daalders en hij grijpt de geldstukken met gretige klauwvingeren.
Nu terug, daar, naar zijn plaats, naast den knecht van den mulder en hij vraagt dezen of hij nog niet mag


welaan, want lii.j wil naar Heerlen om kleeren te koopen.
„Xao Hél bos te gek jong, dao zouê de zemore van de geschmij ') gauw verdach op dich höbbe es zoi ne enne schelm wie doe zoiveul geljd spendeerdest."
„ Wo moot ich et dan koupe ?
„Ali- dao höl>l)e veer toch oos kochenier veur, die in hun lieies "') alles höbbe, wa's te mer dinke köns."
„ Yrouwenkleier en kindergood ouch !"
„Alles, alles jong."
„ En wè is dat ouch weer
„ Dries Juuls oet Mastreech.
„Is dè ouch Ine!"
„ Jao, dao steit er.
Met zijn ellebogen de omstanders ter zijde duwend en stootend baant hij zich een weg tot den hem aangewezen man.
„Kin ich l»ie uch kleier koupe en scheun." vraagt hij haastig.
„Zoiveul es te mer wils en daonig goodkoup; veer moote oos jao onderein hellepe."
„En wannieV"
„Zoi gauw es te mer wils.
„Kin ich van nacli nog mit uch mitgoonf
„Zeker jong.
En nog dienzelfden nacht loopt hij aan. de zijde van zijn nieuwen makker over Aalbeek en Meeissen naai de stad. terwijl beiden zooveel mogelijk den dirach ') vermijden, opdat niemand hen te zanien zou zien.
"t Is reeds diep in den nacht als zij eindelijk hun doel
.) Dienaren van de politie. '-) huis3) «rooien weg.


bereiken, een klein, onaanzienlijk huisjeinde Heistraat. Poyck wil terstond de zoo vurig begeerde kleeren in zijn bezit hebben; hij wil terug naar zijn Nelke. dien zelfden nacht nog. ofschoon hij doodmoede is.
De kochenier weigert echter hardnekkig.
Over een paar uren is het weder dag en wat zou hij dan moeten antwoorden als de (Jeschmij hein ontmoette en vroeg, waar hij zoo vroeg in den morgen heen ging en hoe hij aan die kleeren was gekomen — dat hij ze gekocht had hij hem, Dries Juuls! t Zou wat moois zijn! De zemoren zouden natuurlijk komen vragen of t waar was en hij zou het even natuurlijk ontkennen: hij zou zelfs zeggen, dat hij hem nooit gezien had. Ze zouden het misschien niet gelooven; ze zouden dan zijn huis gaan onderzoeken; daar was liij echter niet bang voor, want t was alles goed verborgen; de kameraden kenden zelfs z'n geheime bergplaatsen niet, maar ze zouden toch suspicie tegen hem gaan koesteren: ze zouden zijne woning bespieden en dat bleef altijd gevaarlijk, welke goede voorzorgen hij ook genomen had — neen hij moest dien nacht en den volgenden dag bij hem blijven; als t weer duister was, mocht hij heengaan, niet vóór dien tijd en dan moest hij een anderen weg nemen, dien hij hem wel zou wijzen.
Maar dan zou zijn vrouw toch doodelijk ongerust zijn, meende Poyck en hoe zou hij zijn lang wegblijven moeten rechtvaardigen, wat zou hij haar moeten zeggen!
Ja, dat was zijn zaak, dat moest hij zelf maar prakkezeeren, maar in 't belang der geheele Bokkenrijdersbende, ^ing het nu eenmaal niet anders, dat moest hij


zelf begrijpen, als hij maar een beetje gescheidt') was. En nn ging hij naar bed; hij kon zijn oogen bijkans niet meer openhouden, zijn gast moest nu ook maai gaan slapen; »>': voor hem had hij een goed warm ledikant, zooals voor alle vrienden; morgen tegen den middag zouden ze elkander weer spreken en hun zaken doen.
„Tegen den middag eerst}*' had de nieuwe Bokkenrijder toen met angstige verbazing gevraagd.
Ja, absoluut niet voor dien tijd; hij was erg moe en
hij had rust noodig.
Hij had toen den nieuwen kameraad naar een klein, hel verlicht kamertje gebracht, waarin een bed met dikke warme wollen dekens en met zuivere gladgestreken witte kussens; hij had hem „goeden nacht" geweuscht en vervolgens bij het verlaten van het vertrek de deur gesloten.
Lang is Nol Poyck blijven staan, geleund tegen den zijkant van 't bed, «le beenen over elkaar, lang recht uit turend voor zich heen, zonder doel. Hij denkt aan 't onmetelijk geluk, dat hij zijn Nelke bereidt; hij ziet reeds haar vreugde, haar intense blijdschap, wanneei hij haar zijn schatten toont, de nieuwe kleeren voor haar, voor hun kind en ook die voor hem, en dan nog het spek... wat zal de kleine daarvan profiteeren!
Veertig daalders en nog enkele schellingen heeft hij gekregen... zooveel heeft hij nooit bij elkaar gezien; ruim veertig daalders, n prachtig gezicht, en hij grijpt met volle hand de geldstukken uit zijn zak: ze glinsteren hem tegen in volle zilverschittering en hij telt ze langzaam één voor één. terwijl hij ze laat vallen rin-
>) Slim.


kelend op elkaar. Zou hij morgen daar nog iets van overhouden; „ t is veur de vrunj alles daonig goodkoup,' heeft «le Kochemer gezegd en hij was nu toch ook zijn vriend, hij was nu ook Bokkenrijder.
„Bokkenrijder dat woord maakt hem niet meer angstig: 't denkbeeld te behooren tot die bende doet
C C
hem niet meer huiveren; t zijn toch allemaal menschen, die elkander helpen in hun arm en ongelukkig zijn en toch... toch zou hij het niet aan zijn Nelke durven vertellen; zij zou hem niet verwijten overstelpen: zij zou hem niet meer liefhebben, zij zou hem verachten, maar . . . wat moet hij haar dan zeggen, als ze hem vraagt, waar hij zoo lang is gebleven . . . wat. . . wat toch?
Hij zal morgen daarover denken; zijn geest is nu te moe.
Werktuigelijk kleedt hij zich uit en dan legt hij zich neer in het hoog, donzig bed.
Een heerlijkheid in hem, een langzame uitwaseming van warmte uit het verkleumde lichaam, een niet meer voelen van koude als zijn vrouw ook zoo eens kon genieten!
Zon hij nog genoeg geld overhouden om ook een wollen doek te koopen ,,alles daonig goodkoup had Juuls gezegd en langzaam, langzaam dommelt hij in.
Nog alles stil om hem heen, als hij den volgenden morgen wakker wordt; geen teeken van eenig leven in 't huis; de Kochemer slaapt zeker nog; hoelang zal het nog duren, voordat hij kan koopen de kleeren, t spek en misschien ook een deken.


"f zal toch jammer zijn. al dat geld weg; ze niet meer te kunnen zien, die veertig daalders en Weer grijpt z n hand de zilverstukken, die hij telt en neertelt in heete opwinding.
Wordt die kerel dan nooit wakker? l)e torenklok heeft al negen uur geslagen en eerst heden avond als 't donker is mag hij weer weg; hoe zal hij t uithouden al dien langen tijd en wat moet hij in s Hemelsnaam aan zijn vrouw vertellen?
Weer een onrustige zenuwangst, die wegvaagt z n blijdschap.
Hij houdt het niet meer uit in 't !>ed; die warmte benauwt hem op 't oogenblik; vlug werpt hij de versleten lompen om de lendenen en dan loopt hij heen en weer door het vertrek, iederen keer zenuwachtig de slagen tellend van de torenklok.
Eindelijk een geritsel, een geschuifel in huis. stappen, die naderbij komen; enkele oogenblikken later treedt zijn nieuwe vriend binnen.
„Zoo jong, höbs te good geslaope ?"
,.0h es ne wout danke . . . kin ich noe de kleier kriege'?
„Noe al ? mè dao höbbe veer toch tied genog veur, zou ik meine, bös van aovend."
„Ich wouw ze nier zeen, Juuls, ich bin gans benuujd."
„E bitteke patientie, m'ne leeve jong, veer moote iërs get ete; doe zuls toch ouch waal honger höbbe?
Honger!... hé daar heeft hij niet eens aan gedacht. Ja, hij heeft honger; hij heeft niet meer gegeten sinds
') wolf. *) nieuwsgierig.


gisteren middag; hij heeft tle brooden, die den vorigen avond hoog opgestapeld lagen op de tafels, niet aangeroerd; de gedachte aan 't geld, dat hij zou krijgen, het denken aan 't geluk, dat hij thuis zou brengen, heeft hem toen <len honger doen vergeten.
„Allo kom noe mer ins mit," voegt hem de Kochemer weer toe, „veer zulle dich iërs get van binne monteere en daonao van boete.
Gewillig laat Poyck zich door zijnen gastheer geleiden naar een goed verwarmd vertrek, waar op een gedekte tafel, brood, spek met eieren en heete koffie.
De arme kerel eet met gulzigen wellust van 't voor hem zoo weelderig maal en de andere kijkt hem aan, terwijl zijne lippen ziclt plooien tot een genoeglijk glimlachen.
,,'t Is toch zoi slech nog neet bie os, waorf vraagt de heler.
„Werechtig neet, 't is good, kolossaal good," antwoordt zijn gast met vollen mond.
Eindelijk geheel verzadigd vraagt hij weer: „en zou ich noe <le kleier könne höbbe T
„Doe bös toch ne vieve, gei ougeblikske patientie, mer allo, ich wil dich neet chagrijnig zeen, waat moos te al zoi höbbe ?"
En dan vlug, snel ,,'n gooi, dikke plak '), 'n werme tirteie rok en scheun veur mien vrouw, keenjergood van werm wol veur miene jong, dè is iërs zes maond aauwd en veur mich ene tlaukert, ene culotte mit lange hooze en ouch e paar scheun en its . . et kin, ouch nog e wolle dèke.
') doek.


„Mordiu jong, da's neet e klei bitsje."
„Zou ich dat neet könne kriege veur mien veertig daalders T'
,,0 wat dat regardeert, mit plezeer. veur de vrunj in bie mich alles daonig goodkoup, zoi es ich dich al gezag höb, dat alles kos dich neet mië es vief en twintig daalders."
„Vief en twintig mèr en is dan ouch alles good, effectief gooie en Hen qualiteitf1
„Van 't beste en fienste, dat er te kriege is."
..Zoi! doot er dan nog e paar reipe spek bie, good dik, wat kos dat?"
„Oh veur 'n anderhaave daalder höbs te genog veur 'n ganse wek."
„Uood, good, doog et er mer bie."
- l'erfec m'n leeve vrunjd, ich zal et dich alles goon holen."
„Maog ich neet mit urn zelf oet te zeuke?"
„Ne, dat kin neet; ich höb dich al vertild, dat de andere kameroade mien geheimplaotse ouch neet kinne, zelfs meister Kerkhoffs höb ich er neet gebrach; mè bös mer gerus, ich bring dich alles mit, wa's te gevraog höbs van 't beste en 't fienste; de zuls content zien, dè noe goon ich al." en steeds vriendelijk, goedmoedig lachend verlaat hij de kamer.
't Duurt een geruime poos, voordat hij weer terugkeert, de armen beladen met tal van kleeren, die hij uitspreidt over den grond.
„Dè zeuk noe mer zeivers oet."
Poyck laat zich vallen op z'n knieën; met groote staroogen aanschouwt hij de plaggen en tirteie rokken


voor hem neerliggend, de wollen kousjes, 't kindergoed, de flankerten en culotten, de schoenen en dekens.
Hij betast alles; hij wrijft er over met zijn handpalmen ; hij trekt er aan met trillende vingeren.
't Duurt lang eer hij zijn keuze kan bepalen, eer dat hij zeker weet wat het best. het mooist zal zijn voor zijn vrouwtje.
Een dikke wollen doek niet roode klaprozen en blauwe korenbloemen in groene vierkante ruiten, trekken vooral zijn aandacht; "t zal haar goed staan, die vele schitterende kleuren; zoo één had er geen enkele boerin in geheel Ubach; wat zullen de andere vrouwen zijn Nelke bewonderen, als ze zoo met hem door t dorp wandelt, maar dan moet hij ook deftig zijn, en z'n oog valt weer op een langen grijzen Hankert met koperen knoopen, opeen broek van glimmend Manchester trijp, op blauwe wollen hozen, reikend tot aan de knie, dan schoenen niet stalen gespen, die moeten ze beiden hebben; — nu voor 't kind, en hij neemt uit den hoop dik warme lijfjes, breede lappen van rood baai en wollen kousjes; ten laatste nog de deken; die moet ook goed warm zijn en lang en breed; zij moeten er beiden onder kunnen liggen.
„ Wie veul kos dat allemaol T vraagt hij met angstig, benepen stem, wijzend op alle door hem uitgezochte goederen.
„Verduld jong, doe liöbs verstan jd er van; t is neet et slechste waas te höbs genomme; ich maak dich mien compliment."
„Wie veul kos etf'
„Vief en twintig daalders, wie ich dich gezag liöb."


„Zoi! dan moot i«*li nou: spek höbbe veur drie daalders.1'
„(jood jong, die zal ich dich oucli bringe, straks, es te vortgeis."
Een dag vol reikhalzend ongeduld, een slepend, traag voortkruipen der uren.
Poyck loopt heen en weer door het geheele huis, nu eens turend naar de wijzers van de groote hangklok, dan weer voelend, betastend de door hem uitgezochte goederen; nu eens vouwt hij ze op in de groote deken, die hij zorgvuldig dichtknoopt, dan weer maakt hij los de knoopen om weer in bewondering te aanschouwen al die kleeren, die geluk, zaligheid zullen brengen in zijn krot. «
Eindelijk een tiauw wegdoezelen van het daglicht, de eerste schemering.
„Zou ich noe gauw könne goon,11 vraagt 1'oyck weer.
„Nog neet jong, nog n oorke, neet veur dat et good duuster is."
Moedeloos laat hij zich vallen op een stoel, de handen in de zakken, de beenen lang uitgestrekt, wachtend, wachtend, niet meer durvende vragen, wanneer hij mag heengaan.
„Noe könne veer langzamerhand goon," zegt eensklaps de Kochemer, „'t is noe duuster genog."
„Good, good," juicht zijn gast. „mè ich höh et spek nog neet."
„Dat höb ich al veur dich neergelag in de schrank, ')
') Kast.


dè zuug mèr," en een groote kust openend, toont hij hem drie groote, «likke repen.
,(Jèf mèr liië, gèf mèr liië, roept hij ongeduldig.
„Nein m'n leeve jong, dat zal ich veur dich dragen; ich goon mit dich mit, biïs te gans secuur bös.
„Ouchgood, 't is mich alles good, es veer mèr gauw goon; hië zien de acht en twintig daalders." en hij werpt neer de geldstukken.
Een oogenblik later zijn zij reeds in de nauwe en zwart donkere straat.
v Hé, hé, neet zoo gauw, ich kin dich biekans neet biehamve," lispelt Juuls, terwijl hij zijn metgezel aan den arm trekt.
Zóó de Maasbrug over, door \\ ijk. de voorstad van Maastricht, tot op den grooten weg, die over Berg en Terblijt naar Valkenburg leidt.
Hier neemt de Bokkenrijder afscheid van zijn nieuwen bondgenoot; bij maant hem nogmaals aan tot de uiterste voorzichtigheid; hij moet zich schuil houden, als hij soms menschen ontmoet en vooral zorgen, dat hij voor het aanbreken van t daglichttehuis is; hij mag aan niemand vertellen, dat hij geld heeft, dat zou argwaan kunnen opwekken en dat moet vermeden worden.
l'oyck heeft «Ie raadgevingen ter harte genomen: hij heeft zich verborgen achter dikstammige boomen, hij heeft zich neergelegd plat op den grond in de onbebouwde akkers naast den weg, telkens als hij een naderenden stap dacht te hooren, als hij in de verte een menschelijke figuur meende te zien.
Zoo heeft hij zijn woninkje bereikt, s morgens heel vroeg, nog voor de eerste lichtstralen.


Zijn vrouw zit voor den flauw walmenden haard,
bleek, ontdaan.
„Goddank! Nol, da's te dao bös" sclireewt ze uit met een uil. terwijl zij de armen om zijn hals slaat: ,.dat maagste van z'n leve neet mië doon. mich zoi in de ongerusheid te laote; ich höb gei oug könne sleete, al dien tied da's te vort bös gewès; 't is e schandaol, en ze kust hem weer met dikke, pakkende zoenen. „Woi bös te gewès doe Schwerenother >"
En hij vertelt haar de leugens, <lie hij heeft bedacht gedurende zijn langen tocht naar hier. dat de mulder zeer tevreden over hem was, dat deze nog nooit zoo'n sterken, ijverigen knecht had gehad, zooals bij zelt zeide en dat hij nu maar vast eens per week moest komen om te hooren of er ook werk was en dat zou bij in 't vervolg ook doen, zij moest dus maar rustig gaan slapen als 't weer gebeurde, dat hij s nachts niet terug kwam — en toen had hij de astrantigheid gehad om wat geld als voorschot te vragen om kleeren te koopen, die zij zoo hoog noodig hadden en ook voor wat spek en de mulder had het hem direk gegeven, omdat hij toch zoo content over hem was en hem ten volle vertrouwde en de kleeren en spek had hij terstond gaan koopen : liij had alles medegebracht; 't lag alles in de deken en hij spreidt uit z'n schatten op den kalen, hob-
beligen vloer.
Ze klapt in de handen bij 't aanschouwen van die felkleurige kleedingstukken; ze tuurt niet gietigen wellust naar die breede, vettige repen en dan zachtkens, haar hoofd leunend tegen zijn schouder: „zuus te noe waal, Nol, dat de pastoir geliek hauw, doe er


zag in z'n sermoen, dat oos Leeve Hiër. Dè de mussche te ête gieft ouch z'n kinjer neet vergit, want dat alles liöl>be veer van God gekrege.
Een hevige gewetensangst in zijn ziel; 't is of een geheimzinnige macht hem de horst neerdrukt, of een onzichtbare vuist hem dichtsnoert de keel, of een vuurvlam brandt in zijn hart.
„Van God . . . gekrege . . . van God . . . gekrege" herhaalt hij schier onbewust „... van God... van denzelfden God, Dien hij heeft afgezworen om zich over te geven aan den duivel — neen niet van God, van den Satan, aan wien hij zijn ziel heeft verkocht, die heett hem dat alles gegeven, in ruil voor zijn eeuwige verdoemenis.
„Nondediu, nondediu" en een schier onweerstaanbare macht dringt hem om stuk te rijten al de kleeren, om onder zijn voetzolen te vertrappen dat spek, alles de prijs van zijn eeuwig verderf.
„En noe zal oos keend weer gauw gezond en sterk were!" lacht op eens zijn Nelke hem toe.
Een onwillekeurige blik naar het stroo, waarop het rustig ligt te slapen; een drang in hem om het te kussen. maar hij wil niet, hij wil het reine schuldeloos schepseltje niet bezoedelen door zijn aanraking.
Een duizeling doet hem wankelen enkele schreden achteruit.
„VVaat höbs te, Nol, waat höbs te, jong," en zijne vrouw slaat haar armen om zijn hals.
„Niks Nelke. niks, ich bin zoi maroide '), laot niicli mer goon ligke op t bed.
l) doodmoede.


„Jao jong, doog dat en dan zal ich dich toedekke mit d'n nuuj dèke."
Die deken behoort ook tot den prijs, hem door den duivel betaald.
Hij wil het ding wegrukken van zijn lichaam, 't slingeren ver weg, want hij stikt er bijkans onder.
Hij durft het echter niet, want Nelke zou zijn doen natuurlijk vreemd vinden; 't zou haar wantrouwend maken — hij vervloekt die rijkdommen, die s< batten, waarnaar hij zoo vurig heeft verlangd.
't Is reeds lang dag als Nelke wakker wordt. Hij heeft niet geslapen; hij heeft slechts getuurd met groote staroogen, recht voor zich uit.
,,Bös te wakker, m'ne leeve jong" en ze slaat weer den arm 0111 zijn hals „ich höb in langen tied neet zoi good geslaope en zoi lekker werm, hé; zoi n «lekeis toch 'n riekdom; ich begriep neet, dat d'r luu daoonjer nog könne sterve," lacht ze en dan weer snel babbelend in één toon „en van daag zulle veer ouch de nuuj kleire aondoon en e flink stuk spek zal ich braoje; oh veer zulle os tracteere prontes vreuger opdiene Mei1); rappeleers te dich dat noch, Nol?"
„Jao zeker, m'n leeveling, rappeleer ich mich dat," geeft hij ten antwoord met gedwongen grijnslach.
„'tScliient toch 'n gooie minste zien, de mulder," hervat zij weer, niet opgewonden vroolijkheid. „Zek Nol."
..Waat Nelke?"
*) verjaardag.


Later, later es te weer l»ie bös mit 't werk. moos te 'n em weer ins get |ielj«l vraoge.
„Oeljd,geljd" — hij heeft vergeten te vertellen, dat hij ook nog ruim twaalf daalders bezit. . . maar waaiom wil ze geld hebben; ze heeft toch alles, alles, wat ze noodig heeft en verwonderd vraagt hij. ,,\\o\eui moos te geljd höbbe, vrouw !
Dan zacht, vertrouwelijk fluisterend, haar mond liet kozend tegen zijn oor: „daomit veeroos weer ringe könue koupe, de hèligheid van ooze trouw; i«'h zal «1 n pastoir vraoge, dat lieer ze oos weer aon de \in^ieis «leit.
Een nieuw pijnlijk schrikken, een nieuwe wroeging, hij heeft nog geld. maar. dat is ook al door den hatan gegeven, «lat is ook al ontheiligd en daarvan \\ il hij niet koopen de heiligheid van hun huwelijk. Zijne vrouw mag dus niet weten, dat hij «lat geld nog bezit; hij zal liet verbergen op eene veilige plaats, waar zij het nooit zal vinden.
Vlug staat hij op; weer werpt hij z'n oude schamele plunje om z'n lijf. en dan ijlt hij weer naar buiten.
De zilveren muntstukken, «lie hij gisteren heeft aanschouwd met van innig geluk stralende oogen, die hij heeft geteld en herteld in hoopvolle blijdschap, ze branden hem nu heet op de vingers; hij werpt ze weg ruw. achteloos achter een takkebos in «le donkere grot.
Hij walgt van 't gebra«len spek, «lat ze hem «lien middag voorzet, en als zij [wil uitgaan, getooid met haar nieuwe kleeren, dan verbiedt hij haar «lit op schiei ruwe wijze: «le andere dorpelingen behoeven hun rijkdom niet te kennen: ze zouden jaloersch zijn, ze zouden misschien denken, dat hij t gestolen had en dat wilde


hij niet voor den donder; later, later als de tijden eens wat beter waren, dan zouden ze er mee kunnen pronken, maar nu niet. nu niet.
't Is de eerste maal, dat hij onvriendelijk, norscli tegenover haar is geweest, en dat thans in hun weelde en overvloed, op t oogenldik, dat ze vroeger in lvun dood-arm-zijn zich hebben voorgesteld als „hetgeluk op aarde.
In dezelfde schamele plunje loopt hij voort over de eenzame paden, gejaagd, woest zenuwachtig, ontw ijkend eiken dorpeling, elk wezen, dat hij ontwaart; bang. dat ze hem zijn vervloekt-zijn kunnen aanzien, dat zij kunnen lezen zijn misdaad op t gelaat.
Eens, ver weg van zijne woning in een klein dennenbosch, een fluisterstem in zijn onmiddellijke nabijheid.
Angstig slaat hij de oogen op ; Mofels, die ellendige schijnheilige, staat voor hem.
„Ich höb zoi-mitein d n Teut gesproke/' lispelt deze hem toe; „d'r is van aovend Viataff.
„Ich kin neet komme," antwoordt Poyck, „ich bin krank."
„Doe krank! Bös te gek. .jong, ene kranke kin tl 11
ganse daag neet zoi loupe.
„Mè ... es ich 110e neet mië wil. es ich neet langer
wil Hokkenriejer zien!"
„Dat zou neet schoin van dich zeen, noe da's te de duite liöbs, die anderen veur dich verdoend liöbbe en dink aon waat Kerkhotfs dich heet gezag.
„Vermaledijdekerel, ellendige Judas, ener komt in


hem op een gloedheete drift om dien huichelaar te worgen.
Wat zou hem die moord eigenlijk kunnen schelen, hij is immers toch al voor eeuwig vervloekt, maar als het eens ontdekt wordt, z'n vrouw, z'n kind dan! en hij sist door z'n tanden heen: ,.ich zal komme.
Toen hij dien middag afscheid nam van zijn Nelke om weer naar den mulder te gaan, zooals hij beweeide, zag zij hem aan met verbaasde oogen.
„De kins toch neet zoi goon," zegt zij eindelijk.
„Wat meinstef
„Waal de lióbs nog dien auw kleier aon en de mulder heet dich geljd gegeve um nuuje te koupe; er zou mit rech ganskwaod zien es te rait deez kauw zoi erremeuig weer Die era kaoms; «Ie moos noe oucli make das te gesond en sterk hliefs; «link toch ins aon, es te krank weers, dan is "t gedoon mit wirken. dan nump er zich 'n anderen knech en dan zien veer eve erm es vreuger."
Schier wezenloos blijft hij staan op zijn loodzwait heeuen: hij kan geen antwoord geven, want haar woorden zijn waar; hij moet die kleeren aandoen, tenminste als hij haar niet wil bekennen, dat hij een roover, een Bokkenrijder is geworden, dat hij zich zeiven heeft verdoemd, dat die kleeren zijn gekocht met gestolen geld.
„Wach nier get. menneke, ich goon ze dich sebiet holen." en ze springt huppelend naar een hoek van 't krot, waar zij haar rijkdommen heeft neergelegd onder een hoop verdorde bladeren, die ze moeten beschutten tegen de door het dak zijpelenden sneeuw.


En bij elk kleedingstuk, dat hij aantrekt klapt ze vroolijk in haar handen, luid schaterlachend: ,,waat ssteit et dich good, Nol; 't is magnifiek, «Ie bös noe pront eine rieke Sin jeur," en kussend drukt ze liem vast tegen haar horst, uitgalmend haar pret van blijde trots.
't Kost hem moeite zich los te maken uit die omarming, en weg te vluchten van haar, z'n lieve, brave vrouw, naar die ellendelingen, «lie hem hebben verleid.
't ls een koude Decembermaand; de sneeuwvlokken vallen neer in lange onregelmatige lijnen uit den (lonkergrijzen hemel; een dunne ijskorst bedekt de plassen en slooten; een ijzige wind sliert over de aarde en toch branden die kleeren om zijn lendenen en weer in zijn handpalmen dat kriebelgevoel, dat hem schier dwingt om den flankert, die culotte en hozen in stukken te rijten.
Als hij eindelijk weer verschijnt in die hel verlichte spelonk, kijken al die kerels hem aan met verwonderde oogen, ,,'n gans andere mins waor er gewore, krek 11 baron" beweren enkelen.
Mofels vraagt hem spottend „of er d'r nog spiet van hauw, dat er Bokkenriejer waor gewore." en ook de TCochemer Juuls komt bij hem 0111 zich te vergewissen of hij dien bewusten nacht goed tehuis is gekomen, of het spek hem goed heeft gesmaakt en hoe zijne vrouw de mooie plaggen en den tirteien rok heeft gevonden.
't Is hem onmogelijk geweest een antwoord te geven op al die vragen; 't geluid in stomme woede is blijven steken in de keel.


't Duurt gelukkig niet lang die zielefoltering, dat met wanhopig geweld moeten bedwingen van dien ziedenden toorn.
Op eens weer alles doodelijk stil; Kerkhofts heett met den hamer geklopt op de voor hem staande tatel en verklaart, dat Heinrich Bierbaum,de Baldover den kameraden eene mededeeling heelt te doen.
Een algemeen goedkeurend gemompel; men kende die mededeelingen van den Teut reeds hij voorbaat : t waren immer aanwijzingen, waar een goede slag te slaan was, waar een belangrijke diefstal was te plegen en zijne inlichtingen waren steeds gebleken .juist te zijn geweest; ze hadden slechts 't spoor te volgen, welke de kleine, zwakke man hun aanwees, om overtuigd te zijn van een rijken buit.
Men luistert dan ook weer naar hem met ingehouden adem; men vangt als het ware op zijne woorden, schier fluisterend gesproken met heesche stem uit de
voorover gebogen borst.
Hij weet den kameraden te vertellen, dat de muidei Lienaers van den Caumermolen, morgen naar Aken zal gaan, waar hij over de drieduizend kronen moet betalen aan een meelhandelaar; hij heett voor enkele dagen dit geld te Luik gehaald; de vrienden moeten dus van nacht nog „lekechen kauf'gen ausseren," ') want morgen zal het reeds te laat zijn.
Een donderend „hoera," een „vivatooze Baldover, . is het loon voor deze gewichtige inlichting.
Zou het niet veel voorzichtiger en gemakkelijker zijn, meent een in overweging te moeten geven, om
') inltraak plegen.


den mulder morgen te overvallen, liem zijn geld at te nemen en liem daarna te hinden.
Bierhaum is van een andere meening, want Lienaers zal niet alleen gaan; Klaas Putters, de smid, een groote, sterke kerel, zal hem vergezellen in een wagen, beiden gewapend met schnelles ze zullen den dirach nemen over Wittem, waar altijd veel volk is; hij is vast overtuigd dat 't lekechen verreweg de voorkeur verdient; alles is dit oogenhlik gunstig; de mulder ligt reeds te bed, want er is geen enkel „gallaunech ") waar nog ,im Beies schett ); er waait een he\ige wind, die spoedig de voetstappen in de nog losse sneeuw zal wegvagen, en de diefstal kan stil met bepaalde zekerheid volvoerd worden; Thys Schetter*, de knecht van den mulder, is toch ook Bokkenrijder; deze kan den inbrekers ongetwijfeld alle mogelijke inlichtingen geven; die zal zeker ook wel weten waar Lienaers gewoon is zijn geld te bergen."
„Jao dat weit ich," roept deze uit met triomfeerenden trots.
En de Teut hervat weer, dat nooit door de bende een inbraak is gepleegd, waaraan minder gevaar was verbonden, nooit een diefstal beraamd, waaivan de goede uitslag met zooveel zekerheid kon voorspeld worden.
Weer een algemeen juichen, weer luidruchtige vivats voor den gescheidten Baldover en de kleine Jood dankt voor die hem gebrachte hulde met nauw merkbaren lippenplooi.
Met zijne ellebogen de omstanders ter zijde duwend
') Pistolen. l) venster. 3) licht brandt.


en stootend dringt Scheffers zich naar voren tot bi, de tafel, waaraan Kerkhoffs en zijn broeder Balthns zitten en hij krijscht „meister, gèf mich twië sterke luu en ich verassereer uch, dat ich de ganse Geschaft veer-
digspeul."
Goed, kies dan maar zelf .ie helpers uit.
'.Noe laot dan nier Dries Gabels en oozen nuujen vrunjd Arnold Poyck mitgoon; 't zien allebei parmantige kèls.
llc ongelukkige is bij 't hooren van zijn naam 1 geploft, zwaar, log op den breeden, vierkanten zandsteen, die achter hem staat; zijn donkere oogen schitteren in het lijkkleurig gelaat, terwijl zijn hleeke lippen slechts prevelen: „ich . . . ich . . . stele ...ui ome au
„lotseling,overdonderend'tlnidrnchtig,verward stem-
mengernisch, met zware bulderstem te schreeuwen: nein, ich doon et neet. ich wil neet stele.
" Een doodelijke stilte; allen kijken hem aan met booze
blikken; een dreigend gemurmel om hem heen; tal vnn gel,al,le vuisten, die zich tegen hem opbellen; een zich langzaam voortbewegende muur van lichamen, die ben, terugdringen tot aan den wand; een gillende stem, die hem toesnauwt: „doe, doe wil» neet stele, me doe wils waal proHteere, van waat veer stele, veidomde lafbek" en andere stemmen 111 woeste dooreeumengeling: „slaot en. kapot den Schwerenother,
tramp ') em z*n ribbekas inein.
„Stilte! noudedomme," krijscht de aanvoerder der bende, terwijl hij de hamer met snelle, harde slagen op de tafel doet neerkomen.
l) trap.


Allen gehoorzamen gedwee aan dat bevel; geen kreet wordt meer gehoord, geen bedreiging meer geuit: 't is alles eensklaps bang-stil geworden.
„Arnold Poyck kom hier."
De geroepene blijft staan, 't bovenlijf gedrukt tegen den muur, de armen slap neerhangend langs het lijt; een dof bromsuizen in zijn ooren; hij kan niet denken, want 't is alles zoo verward daarbinnen, in zijn hoofd; 't is of *t daar plotseling alles zal barsten: hij kan niet meer staan op de trillende, knikkende beenen.
„Brengt hem hier," beveelt Kerkhoffs.
Terstond tal van handen, die zich klauwen in z'n kleeren en hem sleuren voor hun meester.
„Poyck," vraagt deze weer met norschebarschheid, „blijf je weigeren om te gehoorzamen?"
Nog geen antwoord.
„Je weigert nog immer; dan voor het laatst breng ik je in herinnering "t geen ik je gezegd hel), vóór dat je den eed hebt gezworen, die je aan ons heeft verbonden: wij zullen je vermoorden, als je ons niet blindelings gehoorzaamt, nog van avond."
„ Jao, jao, laote veer em kapot make," verscheidene stemmen.
Een enkel handgebaar van den spreker en alweer alles stil, en dan verder: „niet alleen jou zullen wij vermoorden, maar ook je vrouw en je kind.
O God, zijn Nelke, 't klein teer wichtje, vermoord door die wreedaards, door die beulen!
Waarom, waarom kan hij ze niet allemaal verpletteren met één enkelen vuistslag, die dieven, die moordenaars; waarom vallen ile muren niet in; waarom


wordt die geheele bende niet vermorzeld tot gruis?'
„ Poyck, wil .je van nacht Thijs Scheffers en Dries Gabels helpen ? antwoord;" alweer diezelfde, woedende dreigstem.
Zijn Nelke vermoord! Z'n kind ook Heilige
Maria, en dan eindelijk, het hoofd voorover gebogen, fluisterend: „ich zal et doon, meister, veur mien vrouw,
veur mien keend.
„A la bonne heure,'t waor dich ouch geraoje,' lispelt een krachtige kerel in zijn oor, terwijl hij een breed zwaar ijzer voor zijn gelaat zwaait.
„Dan ouch mer direk aon 't wirk," meent een ander; „ich hftb, toe ich hieher gong, d n nachwacli gerencontreerd: dè waor .jus aon d'n andere kan.jt van 't dorp; alles is noe stil en secuur.
„Jao, jao, direk er mit beginne." roepen verschei-
dene stemmen door elkaar.
„Michgood," beweert Thijs Schetfers. „mè ich zou toch nog gèr e drupke höbbe, en m'n compagnons zulle d'r ouch nog waal ein luste, waor jongens .
„Absoluut," antwoordt Dries (labels, „'t maakt werm en 't bilt tegeliekertied de mood er in," en met gulzige slokken verzwelgen l»eiden de jenever, die de kameraden hun inschenken.
„Num doe ouch ein, doe höbs et waal noidig, jong, voegt er een Poyck toe met sarrenden spot, terwijl hij hem een boordevol glas toereikt: met trillende hand grijpt «le ongelukkige het hem aangeboden glas en zenuwachtig werpt bij den inhoud in het keelgat.
En inmiddels hebben weer anderen de schocliers ')
') breekijzers.


uit de geheime bergplaatsen gehaald, die dienen moeten om den molen te schochem ).
„Zal ich mer vas veuroet goon um de kirk te smèreT ") vraagt weer een ander.
„Good Janus, 't is neet slech, me kin noits weite.
Enkele oogenblikken later begeven ook de drie tot den diefstal aangewezenen zich op weg.
Voorzichtig sluipen zij door de nauwe, onderaardsche gang naar buiten; t is daar alles nog stil en \ laten, als een onmetelijke doodenvlakte; de hevige sla<f- en rukwinden doen de losse, pas uit den zwaar benevelden hemel gevallen sneeuw opstuiven in hooge als om een spil rondwentelende zuilen, om een enkele seconde later die wervelkolommen met reuzengeweldige woedevlagen weer neer te smakken op het witte veld.
Ver van elkander verwijderd, zich kleinmakend achter dikstammige hoornen, kruipen Scheffers en zijn beide makkers voort, met doordringende blikken steeds turend om zich heen.
Niets, niets, zoover zij kunnen zien en verder sluipen zij tot bij den molen; nogmaals een angstige rondblik over dien ontzaglijken witten kring en dan halen Dries (labels en de muldersknecht hunne breekwerktuigen van onder hun kielen te voorschijn.
Het dik eikenhout van de deur biedt lang weerstand aan de scherpe punt van de boor; eindelijk toch een kleine, ronde opening, vlak boven de plek, waar aan de binnenzijde de grendel zich bevindt; 't moeielijkste,
bisten en kasten openbreken. ') het sleutelgat verstoppen om te beletten dat bij ontdekking de kerk geopend en de klok geluid worde.


't meest tijdeischende werk is verricht; t kost nu niet veel moeite meer om den grendel met crochetten ') weg te schuiven en 't slot te torceeren.
Zonder eenig geraas treden zij in 't gebouw; tis
zwart duister om hen heen.
„Wachhiëget," voegt Scheffers zijn kameraden zoo zacht mogelijk toe; „ noe moote veer good aofspreke wie veer 't zulle aonligke; ich zal uch veurgoon en geer hauwt mich vas bos veer in de kamer zien, wo er sliupt, dan zulle Dries en ich de schrank !) openbreke; dat kins doe nog neet, Poyck; daorum geis doe mit dees iezeren stang pront veur zien bed; es er blief slaope, dan lies te n'em mer stillekes ongemeuid, mè es er wakker weurd, dan sleis te n'em zonder pardon de hersens in."
„ Waat... waat moot ich doon ?" roept deze ontzet.
"stil, stil toch veur den duuvel, de sleis em de hersens in'es er wakker weurd, wie ich dich gezag höb en pas op da's te n'em good raaks, want angers es er nog keke') kin, hange veer misschien euver e paar daag alle drie op den Heersberg; alzoo good verstoon?
„Jao..., jao." . M .
„Noe de scheun oet — zoi en stil zien es e moes.
Zachtjes, zonder een enkel woord te spreken, den adem inhoudend, schuifelen zij voort een hoogen trap op, die hen brengt op een langen corridor. Eensklaps blijft Scheffers staan; hij wrijft langs den muur een soifersnipper, die spoedig ontvlamt; vlak voor hen een deur; daar moeten zij zijn; langzaam, gedruiscliloos wordt de klink opgeheven en de deur geopend.
') dunne ijzers van haken voorzien. *) Kast. J) Schreeuwen.


Een klein laag vertrek, slechts mat verlicht door
een in olie brandende pit.
In een alkoof niet wijd open deuren, de mulder slapend, zijn hoofd weggedoken «liep in t kussen.
De knecht wijst Poyck met uitgestrekten wijsvinger zijn plaats, voor liet bed.
Deze knikt slechts even ten teeken van begrijpen; voorzichtig plaatst hij zich voor het ledekant, omklemmend 't zware ijzer in de trillende vuist.
Met groote staroogen, onbewegelijk in «le diepe kassen tuurt hij naar dat wezen voor hem.
Een uitdrukking van rustig welbehagen op "t pofferig bolrond gezicht met neerhangende wangen, een duidelijk zich lekker voelen onder de dik warme dekens, een uiting van zelfvoldaanheid, van geluk, \itu blij-leven in deze weelde en zoo-met-een zal datzelfde wezen misschien dood zijn, vermoord door zijn hand.
Poyck hoort dat zwaar, snorkend ademhalen en zelf houdt hij in den adem; hij durft geen zucht te loozen. Eensklaps een zacht gekreun, een kleine hoofdbeweging en tegelijkertijd waggelt hij achteruit, t hart \ ol wanhopig vreezen, dat zijn slachtoffer zal ontwaken.
Vreemd toch; diezeltde man heelt enkele weken geleden hem een beetje meel geweigerd, niettegenstaande zijn bidden en smeeken, niettegenstaande zijn schreeuwen, dat zijn vrouw en kind te huis doodgingen van den honger; liij heeft toen gedreigd hem te zullen vermoorden en hij zou liet gedaan hebben, zonder eenige aarzeling, zonder eenige gewetenswroeging en op dit <,ogenblik ligt liij voor hem, geheel weerloos, datzelfde individu, dat door zijn hardvochtig weigeren hem ten


val heeft gebracht, thit hem heeft gedwongen Bokkenrijder te worden, om zich zeiven te verdoemen, voor eenwig; hij kan zijn bedreiging, zijn wraak volvoeren, zonder dat ooit zijn misdaad zal ontdekt worden en nu . . . nu huivert liij van latten angst.
Een klein, kort gekraak achter hem; vaster en vaster klemmen zijne vingers zich om de ijzeren staat, bang dat "t wapen zijn hand zal ontglippen, terwijl een koude siddering in hem ophuivert,
Dat wezen blijft echter rustig in zijn log, lodderig slapen; steeds gaat regelmatig voort dat zagend snorken.
Even kijkt hij achter zich. de kast is open: nog één oogenblik en dan is 't volbracht, dan zal hij kunnen vluchten uit dit vertrek, waar geen gevaar dreigt en waar hij toch beeft van bange lafheid.
„Kommit, veer höbbe d n aap," fluistert Thijs hem grinnekend in "t oor, terwijl hij hoog houdt een bolronden. grijzen zak.
Terstond geeft hij gehoor aan dat bevel.
Een lange zucht, diep uit «Ie borst, als hij weer buiten 't kamertje staat; voor 't eerst weer een rustig voelen als hij de trap is afgedaald en z/n schoenen
heeft aangetrokken.
„Er sleep es ne os," zegt (labels met spottenden
grijnslach. „
„Effectief dè is de iërste paar oor nog neet wakker, bevestigt Thijs; „veer mooste d'r mer van protiteereen ouch e zak mit mèl mitnunnne.
„Nè, laot ns mer goon," raadt Poyck.
,.L)oe laffe kèl," voegtSchetfers hem verwijtend toe;


„doebösde forste van oos alle drie mè tegeliekertied ouch «le bangste', schaam dich get; allo gei getreuzel mië, nuin dich n' zak op diene ruk;help em es effekes, Dries; ich zal de tesch mit geljd hauwe.
„Eu woi moot ich et dan bringe ?
„Bie «le Bus, die woint liie pront tegeneuver; ich
zal dich d n weeg waal wieze.
„Noe good, gauw dan mèr, es veer mèr vort zien;
ich hauw et neet langer oet."
Galiels legt inmiddels den breeden zak op den voorover gebogen rug van zijn makker.
„Nondedomme. waat is dat zwaor," klaagt deze;
„allo veuroet mèr."
Enkele oogenblikken later staan zij reeds voorliet
huis van Maria Dolders.
Een geheimzinnig kloppen en de deur wordt spoedig geopend.
„Veer höbbe dn aap," lispelt Thijs en weer houdt
hij den geldbuidel omhoog.
„Proficiat," zegt de vrouw.
„ En get mèl höbbe veer en passant ouch mit gebradi," vervolgt hij, wijzend op den zak, die Poyck
reeds op den grond heeft geworpen.
Nondediu, dat hauw ich nog neet gezeen; t is van 't Heuste fransclie mèl, dat er besteit, daomootenog twië zoo'n zak stoon, die mooste veer ouch mer hole.
„Nein. nein, ich goon neet mië," krijscht de ongelukkige. „ich liöb noe al alles gedoon, waat geer mich
gezag liöbt; 't is noe genog.'
„Halt dien moul mit dien gelamenteer, vermaledeide kèl; «le geis nog ins mit veur die twië an.lere


zak; veer zulle d'r ouch ein drage, waor Uabels? „Mit plezeer."
Hij moet gehoorzamen aan die twee ellendelingen; hij is in hun macht; 't leven van zijn vrouw, van zijn
kind is in hun handen.
Terug naar den molen derhalve om een weinig later weer te keeren met dien nieuwen buit.
't Is nog vroeg in den morgen als de smid Putters voor den molen staat om Lienaerste wekken dien hij naar Aken zal vergezellen; de deur staat open; t verwondert en tegelijkertijd beangstigt het hem; dan ontwaart hij het kleine, ronde, in "t hout geboorde gat; nu twijfelt hij niet meer; er is een inbraak gepleegd, t is ongetwijfeld weer het werk der Bokkenrijders geweest.
In de eerste onbezonnen opwelling van woede grijpt hij een der pistolen uit zijn gordel en wil binnengaan;
hij bezint zich echter, er zullen daar ongetwijfeld meerderen zijn, een groot aantal schurken, tegen wie hi, alleen niet bestand is; hij zal den drossaard, den heer van Eerensteiu gaan waarschuwen en hij loopt terug, met hoog opgetrokken knieën stappend in de hoog gevallen sneeuw, zoo gauw mogelijk naar het kasteel van den
dorpsheer.
Deze is spoedig gewekt door <le hard dreunende slagen van den klopper op de koperen plaat.
In korte woorden deelt Putters hem zijne ontdekking mede; de boschwachter, de knecht en tuinier, die eveneens slapen in 't gebouw, worden ook wakker gemaakt en hun bevolen enkele nachtwakers en trawanten te halen.


Er is nauwelijks een kwartieruur verloopen als reeds een tiental met pieken en pistolen gewapende mannen zich te zaam bevinden op den weg naar den molen.
Een zwarte duisternis om hen heen, als zij 't inwendige van 't gebouw betreden; alles stil. doodsch, geen geritsel zelfs, geen enkel tecken van leven.
Een der nachtwakers steekt de lantaarn aan. <lie aan zijn gordel hangt; eene huivering over allen bij de eerste lichtstraal door de holle ruimte.
Er wordt vervolgens gezocht in alle hoeken, achter de zakken, onder de trap; nergens een spoor vaneenig menschelijk wezen.
Op eens een hevig gestommel op de trap, een luid jammerend schreeuwen van den molenaar, die, inmiddels ontwaakt, ook den diefstal heeft ontdekt.
't Kost den schout niet weinig moeite om den razenden en tierenden man tot bedaren te brengen; 't duurt een geheele poos, voordat deze kan vertellen, dat ze hem een zak vol geld, drie duizend kronen, hebben ontstolen, die dieven, die schelmen, drie duizend kronen; hij was geruïneerd, totaal geruïneerd als hij dat geld niet terug kreeg; opgehangen moesten ze worden, geradbraakt, die loeders, dat gespuis.
Dan, op eens de vuisten hallend tegen de slapen, met akelig krijschschreeuw: „en mèl höbbe ze ouch gestole, dat galgenaas, van 't tienste mèl oet de ganse meule; drië groote zak."
„ Wat zegje, Lienaers," vraagt de drossaard, „ hebben ze ook drie zakken meel gestolen1?"
„Jao hiër. jao, van 't tienste. fransche mèl, dattuug oet de hel."


„ Waren liet groote zakken!
„Eeder van twië honjerd pond.
Een aanwijzing, een vermoeden bij den rechter, een lichtstraal in deze tot op dit oogenhlik nog duistere zaak.
„Drie zakken, slechts drie; een wagen hebben de dieven derhalve niet gehad, ze zouden zich dan ongetwijfeld niet met „drie" tevreden hebben gesteld; zij hebben hun buit «lus gedragen op hun ruggen,.... tweehonderd pond. niet dezen last kunnen zij in den woedenden sneeuwstorm niet ver zijn gegaan; het gestolene moet dan natuurlijk in de onmiddellijke nabijheid verborgen zijn.
Marie Dolders is de naastbijwonende, eene te kwader naam en faam bekende vrouw, al heett men ook al geen daad werkelijke bewijzen tegen haar.
„Lienaers. kun je kalm. bedaard blijven! vraagt de drossaard.
„Alles, alles kin ich. alles zal ich doon. hiër drossaard. es geer nier maakt, dat ich t geljd trukkrieg; drie doezend krone, drie doezeud krone, m n ganse
riekdom."
„ Wij zullen 't probeeren, Lienaers.
Een kort, op Huisterenden toon gevoerd gesprek met zijne dienders en enkele oogenblikken later staan allen weer buiten.
Stil sluipen ze voort naar het aangeduide huis, dat
weldra is omsingeld.
De dorpsheer beveelt zijnen boschwachter, den nachtwacht en den smid hem te vergezellen.
't Slot van een kleine, lage achterdeur wordt spoe-


dig door den laatsten geforceerd, waarop het viertal, de pistolen met gespannen haan, binnentreedt.
Enkele rukken met ruw geweld en 't slapend drietal is wakker; eerst kijken ze de tegenover hen staande mannen aan met groote, ronde, schrikstijve oogen; dan plotseling een Godlasterenden vloek krijschend, springt Dries Gabels op, grijpend de ijzeren staaf, die naast hem ligt om met dit wapen zich op z n vijanden te werpen; bijna tegelijkertijd lieett ook Schetfers de zware boor onder zijn kiel te voorschijn gehaald
en zich geplaatst naast zijn makker.
De op hen gerichte pistolen doen hen begrijpen, «lat schier elke tegenstand nutteloos is, dat zij ten eenenmale weerloos zijn; razend tierend in hun machtelooze woede, sissend de gemeenste scheldwoorden en beledigingen tegenover hun vervolgers, werpen zij neer
hunne wapenen.
Poyck is op zijn knieën gevallen; de gevouwen handen hoog uitstekend bidt en smeekt hij om genade, genade voor zijn vrouw en kind, die dood zullen gaan van honger en ellende, als ze hem gevangen nemen; in zijn vertwijfeling bezweert hij bij den Almachtigen God, dat 't zijn schuld niet is, dat hij niet heett willen stelen, dat ze hem onder bedreiging van hem te zullen vermoorden, gedwongen hebben om mee te gaan, die canailles, die loeders; hij prevelt werktuigelijk, zinneloos de gebeden, die hij zoo menigmaal heeft uitgesproken, geknield naast zijnNelke; hij roept God tot getuige, dat hij onschuldig is. dat hij niet heett gestolen, nooit, van z n leven nooit en te midden van dit razend, Godlasterend vloeken, van dat deemoedig on-


derworpen bidden plotseling een luide, krijscliende lach, een blijmoedig gejubel van den molenaar, die zijn nog gev ulden geldbuidel ontwaart, achteloos neergesmeten in een hoek.
„Waar is vrouw DoldersT vraagt de drossaard aan
Scheffers, die thans vlak voor hem staat.
„Zeuk ze mer zelf," luidt het antwoord, brutaal gezegd.
Terstond werden enkele dienders gelast het huis te doorzoeken en de bewoonster voor hem te geleiden.
Niettegenstaande de meest nauwkeurige nasporingen mogen zij er niet in slagen haar te vinden ').
De drossaard beveelt daarop zijn mannen de gevangenen te geleiden naar den kerker, een ruime kelder
van het kasteel te Heerlen.
Wijl ze op het oogenblik niet kunnen beschikken over koorden ot' kluisters 0111 de misdadigers te boeien worden de knoopen hunner culottes afgesneden.
Gedwongen derhalve 0111 hunne broeken met de hand vast te houden is hun zelts elke poging tot ontvluchting onmogelijk gemaakt.
Met vluggen tred schrijdt de stoet voort, Schetter» en Gabels steeds hun God verdoemend met afschuwelijke vermaledijdingen, Poyck Hem aanroepend 111 een zich verootmoedigend berouw, uitgillend 111 luide kreten zijn smart en wanhoop en «Ie mulder nnmer grinnekend, grijnslachend van intens genot over het
weervinden van zijn schat.
„ Pas op da s te de kameraode neet verraojs, angers
1) De rooversbenden enz. Jos. Hussel.


goon ze allebei kapot, dien wouw en dien keend, hauw dichdaovon verassereerd, verdomde lafbek," schreeuwt Schetter», de nog vrije vuist dreigend ophetfend tegen den diej» rampzaligen makker. )
't Rechtsgeding, dat, voor de Schepenbank te Heerlen tegen de beschuldigden wordt gevoerd, duurt slechts zeer kort; de dieven zijn gevonden nog m het bezit van het gestolene; ze zijn dus op heeterdaa 1 betrapt en alle drie hebben bekend te behooren tot de beruchte bende der Bokkenrijders.
Het vonnis'luidt: „na inzage der voor onze Schepenhank voorgelegen acten, na het hooien der geciteerde getuigen, na consciëntieuze consideratie en met assistentie van twee onpartijdige rechtsgeleerde schepenen van het Hoog Gerechtshof in Limburg, declareeren de Schepenen met algemeene stemmen, dat de in arrest synde Andries Gabels van Heerlerheide, Matthijs Schetters van Heerlen en Arnold Poyck van Ubach inconfessosynte behooren tot de rooversbende genaamd „de Bokkenrijders"1 en den daarbij 111 usantie sijnde atschuwelijken eed te hehben afgelegd en wyders te hebben gepartipiceerd aan den in den nacht van 7 op S De-
*) In den nacht van 7 op 8 December 1793 hadden eenige Bokkenrijders besloten graan en meel en wat verder te pakken was te gaan stelen op den Canmer.nolen bij en onder Heerlen
Matthijs Schetters had voorheen als knecht in den molen gewoond en kende bij gevolg het huis en de middelen om binnen
tP He "gelukte al/.oo de dieven een zak met drie duizend kronen en eenige zakken met meel te ontvreemden.
Doch toen 's morgens de diefstal bemerkt werd, werd Je rechter terstond hiervan in kennis gesteld, die terstond to huiszoeking overging en het geld en de zakken met graan terugvond in het huis van Maria ('atharina Dolders bijgenaamd „de Bus.
De Rooverbenden enz. Jos. Hussel pag. -*•


ceinber 1793 gepleegden gewelddadigen int»raak in Jen molen van den molenaar .Jacobus Lieuaers te (. aumer hij Heerlen, condemneeren mitsdien Andries Gabels, Matthijs Schett'ers en Arnold Poyc.k om morgen om acht uur, als het zal syu hoog genoeg op den dag, op den Heersberg te worden gehangen, zoodat er de dood op volge *). De mobilaire en immobilaire goederen der gecondenmeerden sullen na aftrek der judicieele kosten aan den Fiscus vervallen.
Gabels en Schett'ers hebben het vonnis gehoord kalm, gelaten met een wreed cynischen glimlach 0111 de lippen; Poyck heeft zijn rechters aangestaard met groote, ronde, verglaasde oogen; hij heeft niets anders gehoord dan de woorden „op den Heersberg te worden gehangen." Toen is hij bewusteloos neergevallen, wijd uitgillend: „Nelke," ,,Nelke."
l)e dag is nog niet aangebroken; ver weg aan den gezichteinder, als geleidelijke afscheiding tusschen de wit besneeuwde aarde en den donker zwarten hemel, een lange, vaalgrijze streep, langzamerhand breeder zich uitdeinend, liooger rijzend met meer wit; een ijzige, snijdende wind in lang gerekte loeiing scheert over den grond.
*) Men zal daaruit zien, hoe deze meuschlievende rechtsgeleerde exambtenaar (Adriaan Louis Pelerin) denkt over de misdaden en de plechtigheid van vele arme stumpers, die onbewust door anderen tot de misdaad werden medegesleept en veelal aan den galg zijn opgeknoopt voor diefstallen, die in onzen tijd met een paar dagen opsluiting zouden gestraft worden.
Ambtelijke Brieven en andere bescheiden over de Bokkenrijders, pag. 4, uitgegeven door Jos. Ha bet».


Te midden van dezen orkaan duizende mannen en vrouwen, in lange onafzienbare lij op den weg, die voert van het kasteel van Heerlen naar den Heersberg. Stil, zwaar staan ze op hunne plompe voeten, die kuilen persen in de hooge sneeuw.
Op eens een angstig, zenuwachtig met één enkel woord elkaar toefluisteren, een even met het bovenlijf schommelen, een trillend waggelen op de beenen; de klok van den kerktoren heett de acht scherpklinkende slagen doen hooren; ze heeft het uur van den naderenden dood verkondigd.
Dan een geluid van 't wegschuiven van zware grendels, dat doet schokschouderen hen, die in de nabijheid staan. Bij het akelig, piepknarsend opengaan der groote poort allen weer roerloos, met ingehouden adem, de halzen lang uitgerekt, turend naar den treurigen stoet, die zich op de binnenplaats inmiddels heeft gevormd.
Eerst de gerechtsbode, in zijn hand de roodgeverfde justitieroede, een doornen stokje met gouden eikels, ten teeken, dat de justitie is gebannen; vlak achter dezen de drossaard met de schepenen; op eenigen afstand van hen een groote boerenkar, waarop de drie ter dood veroordeelden, zwaar geboeid, begeleid door de schutterij van Heerlen, met geladen buksen, hanen vederen op den hoed, het vaandel en de trom met 1 ouw
vloers bedekt.
(tabels en Schett'ers turen voor zich uit, onverschillig, koel, de tanden op elkaar geklemd om geen uiting te geven aan hun angst; dof', wezenloos, den rug geleund tegen den zijwand van den wagen, de beenen lang-rechtuit, ligt Poyck neer.


Langzaam, op de maat van den treurmarsch, dooiden tamboer geslagen, zet de treurige stoet zich 111 beweging, te midden van de onafzienbare menschenhaag aan weerszijden van den weg.
Een enkele maal een schreeuw: „loeders, canailles,1 spoedig onderdrukt door andere omstanders, die bang zijn om zelfs die Godvergeten misdadigers, die Bokkenrijders, in hun stervensuur te beleedigen; enkelen, die zelfs 't kruis slaan en gebeden prevelen als de kar ui
hunne nabijheid is.
De wagen rolt voort, langzaam, stootend en waggelend over den weeken, besneeuwden karrenweg, die steil oploopt naar den top van den Heersberg.
En ook daar tal van dorpelingen, teruggedrongen door de schutters in wijden kring aan de galg.
Zware mokerslagen in hunne harten; ze ademen niet meer; een doodelijke, folterende stilte in dien menschenchaos, bewegingloos, als vastgenageld op den grond.
Een kille huivering 111 die koortsheete lichamen van al die nieuwsgierigen als de in het zwart gekleede hangeman de ter dood veroordeelden beveelt den wagen
te verlaten.
(rabels en Schetfers weigeren de hen behulpzaam toegestoken handen ; ze springen omlaag; 't gelaat is doodelijk bleek, de wangspieren trillen; de vurig opgezwollen met bloedaren doortrokken oogen dreigen uit hunne kassen te zullen springen, de knieën knikken en toch staan ze recht, het bovenlijf achterover, tier en trotscli in hun vast willen van moedig, onverschrokken zijn.


Een krijschende kreet plotseling, een hoogschreeuwerige wanhoopsgil „Nelke," „Nelke." snijdend als bet ware door de lucht, ver weg.
Poyck heeft zijn vuisten als schroeven geklemd om het hout, terwijl hij metforsche kniestooten wegschopt den beul en diens knechten, uitschetterend: „'twaos veur mien vrouw, veurmien Nelke, veurmien keend."
Een dof', onderdrukt gebrom, een verward gemompel van medelijden, een „och jeumig, jeumig nog" of „enne kèl" der mannen, die zich nader en nader opdringen vond den ongelukkige, die steeds het eeuwigdurend herhaald „Nelke." „Nelke" uitschreeuwt met schor, heesch wordende stem.
Kleine, korte schrikgilletjes der vrouwen; enkele hunner die bewusteloos neerzijgen en de beide misdadigers kijken naar dien razenden, tierenden lafaard met verachtelijke lippenplooi.
Schutters worden ter liulpe geroepen en met vereende krachten gelukt het eindelijk de klauwende handen los te wringen; dan wordt hij gesleurd tot bij zijn makkers, die in het immer willen toonen van hun moed, vol weerzin zich van hem afwenden.
Een .jonge priester, die tot op dit oogenblik heeft gestaan naast den drossaard, treedt op hen toe; onvast. onzeker is zijn stap; het omhoog gehouden crucifix trilt in zijn hand; hij houdt het voor Schetfers. vragend, smeekend zelfs, het te kussen als verzoening met het Opperwezen, voor Wien hij weldra zal verschijnen.
Deze antwoordt slechts meteen kort. stroef „nein."
Als de dienaar (Jods verder niet hakkelende, stotterende stem gewaagt van de liefde, van de goedertie-


renheid van den Heer. van de vergeving, die hem wacht, niettegenstaande zijne misdaden, 111 weerwil \ an zijn zondig leven klinkt slechts een dof. brommend „laot
mich mit vrè" uit zijn mond.
Ook Uabels weigert met kort hoofdschuddend gebaar den kus op bet l»eeld van den Zaligmaker.
Een laatste poging bij den nog immer in woest, zinneloos getier krijsehenden Poyck.
Een kleine beweging in de strakstijve oogen, een teeken van begrijpen bij bet aanschouwen van « .< crucifix, waarvoor bij zoo dikwijls beeft gebeden, geknield naast zijn vrouw.
Hij staakt zijn uitbulderend schreeuwen oyi dan deemoedig, vleiend, dat de priester hem zal gelooven, te stotteren: „ t waos veur mien Nelke, hiëi kap «ion enveur mien keend: ze zoue angers doid zien gegoon
van d'n honger.
„Arme kerel." mompelt «le geestelijke en hij breng
het kruis aan de lippen van den man, die thans kalm,
bedaard is geworden.
Deze kust het vurig, hartstochtelijk.
• i • •• 11 hpvpfilt de treestelijke
„En nu op,ie knieen, FoycK, neveeit uc ^
niet zacht?, moed inboezemende stem.
De ongelukkige gehoorzaamt.
Dan spreidt de kapelaan zegenend de handen ui boven zijn hoofd, en met het „absolvo te in no.nine patri», lil" et in spiritu tui" «hei.kt hij, inuaam vmuden Almachtige, .lea /.ondaav vergiften» voor .Ie miadand, ,|ie hij bedreven heeft, ondank» actaelven, gedwongen door die ellendelingen, die naast hem staan, stee» s int die» gemaakte» griinslach o)> hot vertrokken gezicht,


„Hiër kaplaon,'" smeekt de ongelukkige, met vaster, duidelijker stem.
„Wat is er, in'n vriend ?"
„Nog ein verzeuk, veur dat ich sterven goon."
„Wat dan ?"
_(ieer moot aon mien vrouw goon zekke, dat ich neet slecli bin, dat ich es ne brave, religieuze mins bin
gestorve en ouch dat ich et gedoon höb veur
lieiir. en veur oos keend, umdat ze angers allebei van d'n honger zouë zien doid gegoon."
„Dat beloof ik je, m'n jongen."
„Dank, dank hiër kaplaon,noekinich gerussterreve." Nog een warme handdruk en dan wendt bij zich tot den drossaard, tot de schepenen, die bleek, ontzet, vol innig medelijden achter hem staan, op dit oogenblik vervloekend het door hen zeiven gewezen vonnis.
„ Hiëre, ich bin gereid," voegt hij hen kalm toe.
De drossaard neemt de roede uit de hand van den bode en oogenblikkelijk daarna laat hij het stokje neerdalen, ten teeken, dat hij de veroordeelden overlevert aan den beul.
\ ast, krachtig stappen zij voort, alle drie, naar het schavot, naar den dood, terwijl de omstanders sidderen en trillen van angst.
Gewillig laten zij toe, dat de hangeman de lussen legt om hunne halzen; de priester, die hen gevolgd is, steekt weer het crucifix hoog op, en een seconde later bengelen drie lichamen in de lucht.
Scherpe kreten van afgrijzen uit de saamgepakte, zich tegen elkaar opdringende menigte, als zij aanschouwen die stuiptrekkende lichaamsrukken, die ver-


wrongen gelaatstrekken, die naar adem smakkende monden, niet wit schuim op de dik opgezwollen lippen.
Velen loopen weg, met voorovergebogen lichamen, hollend den Heersberg af; anderen blijven staan, de oogen stijf dichtgenepen, en de jonge priester is achteruitgewankeld tot zijn rug steun beeft gevonden tegen een der palen; het hoofd gezonken op de borst, niet meer willende opzien naar dien afzichtelijken doodstrijd. houdt hij met trillende hand omhoog het beeld van Gods Zoon.
Den volgenden morgen is hij te Ubach.
Kalm, gelaten, heeft hij alles aan vrouw 1'oyck verteld.
Eerst heeft ze geen geloof willen slaan aan zijne woorden; zij beeft hem gezegd, datdieellendeling, die Bokkenrijder onmogelijk haar man kan geweest zijn; daarvoor was hij te braaf, «laarvoor had hij hun Heilige religie te lief; neen dat was niet waar, t kon niet waai zijn.
De priester hield echter aan; bij beeft haar herhaald zijn laatste woorden; bij heeft haar verteld van zijn berouw. van zijne zieleredding, van 't eeuwig heil, dat hem wacht, en van 't eenmaal elkander wederzien in den hemel.
Zij beeft toen luide gegild, uitgegalmd: „veurmich, veur mich en veur oos Wullempke heet er et gedoon; 't is de zuuvere waorheid, die er uch heet gezag, ei waor neet slech, er waor ne brave, gooie mins, hiër kaplaon; ich bin de schuld van alles; ich, ich höb em daoher geschik; ich höb em gepersuadeerd nao d n mulder te goon; enne. enne Nol."


„Hiër kaplaon," smeekt de ongelukkige, met vaster, duidelijker stem.
„Wat is er, m'n vriend ?"
„Nog ein verzeuk, veur dat ich sterven goon."
„Wat dan?"
„Geer moot aon mien vrouw goon zekke, dat ich neet slech bin, dat ich es ne brave, religieuse mins bin
gestorve en ouch dat ich et gedoon höb veur
henr, en veur oos keend, umdat ze angers allebei van d'n honger zouë zien doid gegoon."
„Dat beloof' ik tje, m'n jongen."
„Dank, dank hiër kaplaon,noekinichgerussterreve." Nog een warme handdruk en dan wendt hij zich tot den drossaard, tot de schepenen, die bleek, ontzet, vol innig medelijden achter hem staan, op dit oogenblik vervloekend het door ben zeiven gewezen vonnis.
„Hiëre, ich bin gereid," voegt hij hen kalm toe.
De drossaard neemt de roede uit de hand van den bode en oogenblikkelijk daarna laat hij het stokje neerdalen, ten teeken, dat hij de veroordeelden overlevert aan den beul.
Vast, krachtig stappen zij voort, alle drie. naar het schavot, naar den dood, terwijl de omstanders sidderen en trillen van angst.
Gewillig laten zij toe, dat de hangeman de lussen legt om hunne halzen; de priester, die hen gevolgd is, steekt weer het crucifix hoog op, en een seconde later bengelen drie lichamen in de lucht.
Scherpe kreten van afgrijzen uit de saamgepakte, zich tegen elkaar opdringende menigte, als zij aanschouwen die stuiptrekkende lichaamsrukken, die ver-


wrongen gelaatstrekken, die naar adem smakkende monden, met wit schuim op de dik opgezwollen lippen.
Velen loopen weg, met voorovergebogen lichamen, bollend den Heersberg at'; anderen blijven staan, de oogen stijf dichtgenepen, en de jonge priester is achteruitgewankeld tot zijn rug steun heeft gevonden tegen een der palen; het hoofd gezonken op de borst, niet meer willende opzien naar dien af zichtelijken doodstrijd, houdt hij met trillende hand omhoog het beeld van Gods Zoon.
Den volgenden morgen is hij te Ubach.
Kalm, gelaten, heeft hij alles aan vrouw 1'oyck
verteld.
Eerst heeft ze geen geloot willen slaan aauzijne wooiden; zij heeft hem gezegd, dat die ellendeling, die Bokkenrijder onmogelijk haar man kan geweest zijn; daarvoor was hij te braaf, «laarvoor had hij hun Heilige religie te lief; neen dat was niet waar, 't kon niet waar zijn.
De priester hield echter aan; hij heeft haar herhaald zijn laatste woorden; hij heeft haar verteld van zijn berouw, van zijne zieleredding, van "t eeuwig heil, dat liem wacht, en van 't eenmaal elkander wederzien in den
hemel.
Zij heeft toen luide gegild, uitgegalmd: „veurmich, veur mich en veur oos Wullempke heet er et gedoon; 't is de zuuvere waorheid, die er uch heet gezag, ei waor neet slech, er waor 11e brave, gooie mins, hiër kaplaon; ich bin de schuld van alles; ich, ich höb em daoher geschik; ich höb em gepersuadeerd nao d'n mulder te goon; enne. enne Nol.


De kapelaan heeft zijn hand op haren schouder gelegd en toen j/e/e^t 1°. dat het (tods wil is gew eest. il«i t 11 i] haar zeker op zulk een harde wijze heeft willen beproeven. dat zij haar lot met nederige onderwerping moet dragen, en samen hebben ze gebeden, lang. heel lang.
't ls donker in de hut.
Nelke heeft den nacht wakend doorgebracht; de smart en wanhoop hebben den slaap uit hare oogen gebannen; ze zit rechtop in haar bed. de hoog opgetrokken knieën omsluitend met haar armen.
1 )e roodplekkerige. glinsterende staroogen turen wezenloos naar de scheuren en gaten in hetdak, waardoor in gouden luchtschijnsel de sterren flikkeren; de volronde maan blinkt ook aan het uitspansel; 't is daar buiten alles lichthelder en .... het lijk van haai man hangt tusschen de lichamen van die andere ellendelingen. die hem hebben verleid, die hem hebben gedwongen te stelen ter wille van haar, ter wille van hun kind.
Zouden er op dit oogenblik nog wezens zijn, nog wreede, onbarmhartige wezens, die daar staan op den Heersberg, onder de galg. opkijkend naar zijn lijk, vervloekend den ellendeling, den dief, den Bokkenrijder of zouden ze misschien lachen, uitbundig lachen niet achterover geworpen lijf, de handen omklemmend de heupen van blijde pret, als ze zien die in de lucht
bengelende lichamen.
Jezus Maria Jozef, 't maakt haar gek dat denkbeeld, haar man, haar brave Nol, die zich heeft ten offer gebracht om hen te redden, nog na zijn dood uitgelachen,


bespot: die spot is oneindig veel grievender. veel wree-
der dan hnn toorn.
Ze werpt zich achterover, plakkend de handen voor
oogen.
Uitgelachen, die man. haar heilig, gehoond door tallooze kwinkslagen en grappige woorden, wreed in hun zoutelooze lafheid, die de nieuwsgierigen, van alle zijden te zaamgestroonid. elkander toeschreeuwen met ginnegappende monden.
0, die ellendelingen!
't Is ver weg, waar zijn lijk hangt aan de
galj, bij Heerlen, in het land van Valkenborch.
Zij is er nooit geweest en zij durft den weg niet vragen. want geen der dorpelingen zal haar willen antwoorden; de kinderen, de vrouwen zullen haar ontvluchten en de mannen zullen haar wegjagen met booze oogen. vol verachting, haar. de vrouw van den Bokkenrijder, van den door God vervloekten booswicht.
En toch .... toch zal ze er heengaan met haar kind en ze zal vertellen, ze zal het uitschreeuwen tegenover al die menschen, die daar staan, dat die ter dood gebrachte dief was een braaf man, die gestolen heeft om zijn vrouw en zijn kind niet van honger te laten omkomen en dan dan zullen ze misschien niet meer
lachen, niet meer spotten; ze zullen medelijden koesteren voordien ongelukkige. Ja, dat zal ze doen, dat wil ze, dat moet ze; 't is haar heilige plicht.
Ze springt op van 't stroO; met driftige snelheid werpt zij de nieuwe warme kleederen oin het lijf, wikkelt haar kind vast, eng, in de wollen deken en ze verlaat haar krot. Dan een aarzelen, een bang twijfelen:


niet verwilderde oogen ziet ze in 't rond over liet ontzaggelijk sneeuwveld, «lat als een witte reuzencirkel zich uitstrekt rondom haar.
Welken kant nu uit; waar ligt Heerlen ?
Eensklaps een gedachte .... daar, daar moet liet liggen, die richting uit. daar ging hij altijd als hij zich naar den mulder begaf, zooals hij haar vertelde en met groote. vaste stappen, diepkuilend in de wegdooiende sneeuw, schrijdt ze voort.
Langzaam een Ideeker en bleeker worden der sterren, een wegkwijnen van den gouden gloed aan den hemel, dan de eerste grijs-wazige schemering van liet daglicht, en nog is alles stil. doodsch in bet onmetelijk rondom.
Op eens vier zich kruisende wegen — welken zal zij nu nemen ! Niets, wat haar eenige zekerheid kan geven, niets zelfs, wat ook slechts een gissen kan rechtvaardigen en nergens zoo ver haar blikken reiken, eenig teeken van leven, nergens een menschelijk wezen.
Ze zal hier wachten, totdat er iemand komt. die haar den weg zal wijzen; ze kan dan tevens een weinig uitrusten, want ze is moede; een dot, mat gevoel is in haar lichaam gekomen en een houterige stijfheid in de beenen maakt haar het loopen moeielijk.
Ginds, niet ver verwijderd, een breedgetakte groene den, waarondereen ronde, onbesneeuwde plek.
Daar vleit zij zich neer. rugleunend tegen den stam, 't kindje onder de deken, vastgeprangd tegen haar borst; weereen rondzien naar alle zijden en nog altijd een wijde, leege vlakte.
Steekprikkelingen komen op in de oogranden, schier


verblind door dat turen over dat oneindig sneeuwveld;
een langzaam klimmende gloedtinteling, die zacht doet trillen het lijf. en zwaarder wordt de lucht, die haar drukt op het hoofd, op de schouders, op de borst; de oogleden dreigen dicht te vallen; een dof slaapgevoel maakt zich van haar meester, maar ze wil niet slapen, ze wil wakker blijven, tot ze geweest is bij zijn lijk, tot ze heeft uitgegalmd tegenover allen, die daar zullen staan om hem te bespotten, dat hij niet slecht, niet verdorven is en ze heft op het met knikken neervallend hoofd.
Te vergeefs echter; ze kan geen weerstand meer bieden aan het slaapgevoel, dat zwaarder, doffer wordt.
Nog één poging: ze wil opstaan, verder gaan, ze slaat de hand om den bij haar hangenden tak om zich op te liijschen, maar de kracht ontbreekt haar: zachtkens valt het hoofd neder en de oogen sluiten zich.
De zon staat reeds hoog aan den hemel en goudirlanst om haar heen. als ze eindelijk ontwaakt: 't moet
c
reeds middag zijn.
In de verte hanengekraai en hondengeblaf en boven haar "t vroolijk krijschend getjilp der musschen: gindscli 't dot hoefgetrappel van een naderend niet rinkelende bellen omhalsterd paard en 't luid joelend gezang van den voerman: nu overal het leven, het blijmoedige, juichende leven omringend haar smart en ellende. Langzaam verrijst zij. het nog steeds slapend wicht tegen 't lijf. en dan schrijdt ze voort met hangen, onwilligen
tred naar dien zingenden man.
„Woi is de weeg nao Hél !' vraagt zij verlegen als
zij in zijn onmiddellijke nabijheid is.


„Nao Hêl? me «lan /eet geer 'n gans verkêrde kant oet."
„Is et dan nog wiet van hië weeg?" vraagt ze verschrikt.
„Nog minstens veer oor, es geer dat nogloupe moot mit dat keend l»ie uch, dan zult geer waal meug zien, veur dat geer dao zeet."
„Minstens veer oor nog?" herhaalt ze werktuigelijk.
„.Tao zeker, mè gaot mèr zoi langopinien kaar zitte; ich goon ouch dè kant oet."
Gretig maakt zij van het welwillend aanhod gehrnik; ze zal zoo gauwer hij hem zijn.
Nauwelijks een halfuur later ontwaart zij een wezen op den weg, dat haar met verbazing aanziet.
„Zek Jeanc," roept deze den voerman toe, „witste waal wè ste op dien wagel höbs; 't is de vrouw van ein van «Ie Bokkenriejers, die noe aon de galg hange.'
„Is dat waor?" vraagt haar hegeleider met toorn in de stem.
„ Jao .... 't is waor, 't is waor, mè, er waor neet slech, er heet gestole veur midi, veur mien keend . . .
„D'raof, d'raof," l>ul<lert hij haar toe, „d'raof of ich donder dich d'raof."
„Mè er waor neet slech; 't waor *n hrave mins.1
„D'raof of. . . en hij heft dreigend de zweep op.
Ze laat zich neer tot haar voeten den grond hebben bereikt en dan rolt de wagen vooruit achter het door klappende zweepslagen tot hollen aangezet paard.
Verschrikt, schier bewusteloos blijft zij staan, strak turend naar dien zich meer en meer van haar verwijderenden wagen.


Zóó, zóó waren dus «le mensehen! *)
Hij. die vol meewaren, vol medelijden haar een plaats in zijn wagen heeft aangeboden, omdat het verre loopen haar zou vermoeien, hij heeft haar weggejaagd als een veile deerne; hij heeft gedreigd haar te slaan als een hond: hij heeft niet eens naar haar willen luisteren, haar stem niet willen hooren, toen zij enkele woorden wilde zeggen om de nagedachtenis van haar ongelukkigen man te verdedigen.... zullen ze ook zoo doen...
zullen ze haar ook wegjagen die nieuwsgierige wezens,
die nu staan onder «le galg, opkijkend naar hem !
Een kleine aarzeling; zou ze er wel heengaan .... en dan, als schaamt zij zich dat kort weifelen, stapt ze weer voort met vluggen tred, volgend 't spoor van de kar, die den kant van Heerlen uitreed.
't Duurt niet heel lang; de natkoude, opgezwollen voeten, doen pijn, een wéeknijpend voelen bij eiken stap, en toch duwt zij voort het loome met haar kind
nog verzwaard lichaam.
Plotseling een Hauw, zacht kreunen onder haar ,l(»ek — 't wicht is wakker geworden; 't wil voedsel, en nu eerst voelt ook zij de prikkelingen in de maag... den honger.
Steeds doorloopend kauwtzehetstuk droog brood, dat ze heeft medegenomen en tegelijkertijd zoogt ze haar kind. dat nu weer in zijn gulzig slokken stil is geworden.
Nog minstens vier uur had straks de voerman ge-
*) ,1e vrouwen e.. kinderen .lor ger.xecuteerdenof^ortvugtigen svn meerendeels tot .le uyterste armoede Kcl» n l ,r _ Bchiindeïyeke .loot van hunne mans en vaa.lers, waanan s\ se
ven den smaed moesten onderstaen.
Ilrief rail l'elertn <miii <len t/i ifpe' ' "9el-


zegd; «lit is nu bjjkans nog drie en een halfuur: hoelang zal ze daarover doen, niet haar opgezwollen voeten en haar lieveling in den arm.
Zou ze er heden nog komen ?. . . . 't moet. 't moet. Lange hreede ademstralen uitblazend, telkens rustend, eerst kort, dan langzamerhand langer en langer schrijdt ze voort, wiegelend in haar armen en sussend den kleine. telkenmale als hij wakker wordt.
De zon is inmiddels ondergegaan; aan den grijs blauwen hemel weer een nog bleek flauwe goudmunt, de eerste ster, langzaam helderder, meer schitterend, dan andere lichtflonkeringen, duizenden en duizenden in onregelmatige orde. als niet kwistige hand gezaaid om den grooten, metalen bal, die met geel vurig schijnsel de aarde verlicht.
Hij eene hoekwending van den weg, ontwaart zij een zwart leien toren, hoogpriemend in de lucht.
Ken zucht van verlichting ontsnapt haar borst, want daar moet Heerlen zijn: zij is aan het eind van haar lijdenstocht; zij komt haar doel nabij, het verschrikkelijk doel, en toch met zooveel ongeduld verbeid.
Eensklaps een korte gil van doodschrikken, uitgestooten ondanks haar zelve. Het hoofd valt achterover met wijd open mond: haar knieën trillen onder het ijzig lichaam: een wegdeinen van alles om haar heen, een gevoel van onmacht, die dreigt haar neer te doen ploffen, maar ze wil niet. ze wil niet; ze wil daarheen, daar naar dien heuvel, waar ze heeft gezien den op twee palen steunenden balk. waaraan stil. bewegingloos lange figuren hangen, als zwarte lijnen tegen den gouden blauwen hemel.


Eerst langzaam, onzeker op de doorgeloopen voeten, wankelt ze eenige passen vooruit in de richting van
den Heersberg. naar dat afschuwelijk visioen: ze slaat
de oogen neer, want ze wil niet meer zien die donkere strepen en ze stuwt zich voort harder, sneller, vaster drukkend "t wicht tegen "t fel kloppend hart; ze slaat even de oogen op, vluchtig kijkend door een streepkier en weer een geweldige schok : grooter. breeder zijn de lange lijnen geworden; ze herkent reeds duidelijk de menschelijke vormen.
Welke van die ongelukkigen zou haar man. baai
brave Nol zijn?
Een nieuwe kracht, een nieuwe bezielende gloed 111
haar aderen; zij wil daar zijn. daarboven: ze wil hem zien. zoo gauw mogelijk, en ze plast niet boog opgetrokken knieën door de natte klei den heuvel op.
"t Is een leemgroeve. waarop zij zich bevindt: overal diepe, gele kuilen, vies, smerig, den bodem bedekt met
grijs gore sneeuw.
Eindelijk, eindelijk staat ze op den top. Met verbaasde verwondering tuurt ze in t rond; <.11 enkel wezen hier; niemand is gekomen 0111 haren Nol te honen met vervloekende verwenschingen ofte bespotten niet valsch lachgetier.
Dan weer enkele stappen tot onder de lijken; een afzichtelijke misvorming van hun gelaat; de met bloedaderen doorloopen oogen puilen wijd uit hunne kassen; de dikke bol opgezwollen wangen hangen week neei langs de neuzen; hunne tongen vallen ver uit over de lippen en de loodblauwe gezichten lijken negerzwart onder bet met sneeuw bedekt hoofdhaar.


Welke van «Ie «Irie is haar man de eerste,
neen, <lat is hij niet, <le tweede .... ook niet. de derde, Heilige Maria. Moeder Gods, en haar lichaam hniveit in snelle rillingen .... dat is hij, dat is hij, haar goede brave Nol, die gestolen heeft om hen te redden, die zich zeiven ten doode heeft gedoemd om hun het leven te geven .... hij is 't; zij weet het zeker, ze voelt het.
Ken zachte wind schommelt plotseling het lijk naar haar toe.
Ze deinst achteruit uitstootend een rauwen kreet; haar boezem hijgt snel op en neer, en de keel gloeit in branderige droogheid.
En weer duwt de wind voort dat bengelend lichaam heen en weer in ongelijke schokken.
't ls of die doode zweeft in de lucht of hij dansend haar telkens nadert en ook telkens weer zich van haar verwijdert.
En die andere lijken, ook met die uit hunne kassen hangende oogen, ook niet die afzichtelijk verwrongen trekken, als lachen zij, schommelen en dansen als zwarte spoken in tien maneschijn, soms tegen elkander stoot end met dotfe bons.
root er, omvangrijker wordt haar angst; die na hun dood nog vroolijk, lustig springende monsters maken haar gek.
Op eens als een daad van zich zelve onbewnsten, wanhopigen moed, grijpt ze den voet van haren man om stil te houden dat lichaam.
Een kille huivering, die over haar heenglijdt, bij die aanraking van den dood.


Een luid schaterend krijschgelach, hoog hovenm 't luchtruim, doet stollen 't bloed in haar aderen.
Ze heeft de kracht niet meer 0111 staande te blijven ; alles draait en wentelt in duizelingwekkende zwaaiingen om haar heen, en in haar ooren een dof bromsuizen; ze voelt zich zelve wegzinken in een onmetelijke leegte, en instinktmatig de armen slaande 0111
haar kind. zijgt zij neer.
Als zij eindelijk ontwaakt uit haar onmacht, ontwaart zij in breeden kring loodrecht boven de galg, een groote vlucht van raven, zeilend op de uitgestrekte
wieken.
Ze ziet ze dalend neerkomen, lager en lager, korter en korter bij de hangende dooden.
Eindelijk, naeenige fladderbewegingen met de vleugels. strijken er enkelen neer op den dwarsbalk en
anderen volgen.
Ze wil ze wegjagen niet dreigend, zwaaiend armgebaar, maar de dieren, zoo dicht bij hun prooi, laten zich niet afschrikken; ze krassen haar tegen met wijdgeopende bekken, als lachen ze haar uit. als bespotten ze haar onmetelijk zielelijden.
Met kleinen, korten vleugelslag springt er een op
het hoofd van haren Nol.
Vlug spreidt ze de deken en wollen doek uit over
den grond en wikkelt er in haar jongen.
Heviger, woedender nu het zwaaien met beide armen; ze sist door haar tanden heen; 't baat haar echter niet ; 't is alles te vergeefs; 't beest krabt met zijne scherpe, spitse klauwen de sneeuw weg van t donker hoofdhaar, en dan vooroverbuigend den kop,


hoort het <len puntigen snavel in het opgezwollen
vleesch van het voorhoofd.
Santa Maria, Moeder Gods, is er dan niemand, niemand, die haar kan helpen om die afschuwelijke heesten te verjagen en ten minste 't lijk van haren man te beschermen tegen die gedrochten; is er dan geen bod, die over hem waakt, want Deze weet toch, dat hij geen gemeene dief is, dat hij heeft gestolen voor haar, voor hun kind.
Ze tuurt rond met glinsterende koortsoogen overal om zich heen, overal zoekend naar hulp.
Daar vlak heneden haar, aan den voet van den heuvel. ligt een uitgestrekte hoeve metstallenenzoldeis, daar moeten ook ladders staan; die zijn er altijd, waai schuren zijn.
Ze bezint zich niet lang; nog even een vluchtigen blik naar het rustig slapend wicht, en zij holt den berg
af in ijlende vaart.
Weldra staat zij voor een groote poort ; zij tracht de klink op te lichten, te vergeefs; met haar schouders poogt zij de deur open te duwen; t gaat niet, zij
heeft er de kracht niet toe.
Ze loopt verder, hopend ergens een opening, een toegang te vinden; daar een dikke haag; zij klimt er ovei, niet voelend, dat de doornen haar beenen openrijten; vlak bij haar tegen een muur een lange leer; ze grijpt deze en dan weer terug over dezelfde haar vleesch \ ei scheurende haag, weer den Reersberg op, naar de galg.
En inmiddels zijn de hoofden, de halzen der dooden bedekt met raven, die met hunne klauwen wroeten in het bloedende, lillende vleesch.


Een dolle drift, een onstuimige woede, die zich meester maakt van haar ziel; 't brandt alles in haar lichaam.
Ze zet de ladder tegen den balk, waaronder de veroordeelden zwaaien heen en weer.
Ze klimt naar boven, drie sporten te gelijk. Weg vliegt de zwerm even omhoog, snel klapwiekend, scherp krassend, als willen zij hun woede uiten, omdat zij verjaagd worden van haar prooi.
Één is gebleven, verward met z'n pooten in de kleeren van haar man; ze grijpt het dier, en in ziedenden toorn, sissend vloekende vermaledijdingen, slaat
ze liet dood tegen liet hout.
Dan slaat ze haar arm 0111 zijn midden, en met inspanning van al haar krachten opbellend den loggen, zwaren last, maakt zij met de vrije hand los liet touw
uit den ijzeren haak.
Nu langzaam, voorzichtig naar beneden.
Op den grond legt zij hem neer, lang uit; niet bevende, trillende vingers wringt ze los het dikke kooid,
dat nauw, vast omstrengelt den dichtgenepen nek ; met
haar handpalmen veegt zij weg 't bloed, dat in dunne stralen vloeit over 't gelaat uit de nog ondiepe wonden, door de beesten daarin geboord.
Plotseling wijkt ze terug; die oogen, groot open, kijken haar aan met strak starenden blik; 't is of lnj nog leeft, en weer hem naderend, buigt zij zich over hem heen, zachtkens lispelend: „Nol .... Nol , langzamerhand harder, harder, tot gillens toe: „Nol 
Nol."
(Jeen antwoord, altijd geen antwoord, en toch tuurt


hij haar steeds aan of hij haar ziet, of hij haar kent.
Ze kust hem. haar gloeiende lippen drukkend in t koude, dikke vleesch van zijn wangen, steeds kermend: „Nol, mien Nol. mien enne jong. "
Daar boven krijschen en krassen weer met hun akelig, schor geluid de zwarte vogels, wachtend op hun aas.
't Maakt haar radeloos; ze heft «le vuisten op tegen
dat gebroed uit de hel.
U! ze zullen hem niet meer hebben; ze zullen zijn
lijk niet meer schenden, nooit meer, nooit.
In haar onmiddellijke nabijheid een diepe leemkuil, daar zal ze hem inleggen, daar zal ze hem begraven.
Ze is woedend op 't noodlot, dat haar zoo zwaar, zoo diep heeft getroffen; ze vervloekt 't menschdom, dat haar man heeft vermoord, dat haar zoo wreed beleedigt en hoont; ze haat God, die haar heeft verlaten, en toch, schier onbewust, zijgt ze neer op haar knieën ; ze vouwt de handen eu ze bidt vurig, hartstochtelijk voor het zieleheil van den ter dood gebracliten Bokkenrijder. Eindelijk opstaande sleept zij den dierbaren doode
naar den kuil, zijn grat.
Bij den rand nog enkele kussen en dan zachtksns
laat zij 't lichaam zakken, tot hij neerligt op den mod-
derigen, besneeuwden grond.
Met haar handen neemt zij weg de kluiten leem, opgehoopt naast 't gat; ze werpt ze zachtkens neder, telkenmale een huivering door haar leden als een aardklomp niet doffen slag neerstort op het doode lichaam.
't Gaat langzaam, uiterst langzaam ; ze zal onmogelijk t werk ten einde kunnen brengen, onmogelijk dien


kuil met aarde kunnen vallen, vóór «lat «Ie «lag aanbreekt.
Plotseling een luid hondengeblaf van «Ie hoe\e.
Een nieuwe angst, die haar moede ledematen schier
verlamt.
Als ze daar wakker worden, dan zullen ze spoedig ontdekken het verdwijnen van «le ladder, dan zullen ze gaan zoeken en dan .... dan zullen ze misschien ook hier komen en «le kuil is nog lang niet gevuld, zijn overschot is nog lang niet ontrukt aan «lie nog altijd boven haar hoofd zwevende, krassende roofdieren.
Toen een nieuwe gedachte, een ontzettend, onmenschelijk denkbeeld; 't is of de duivel het heeft geworpen in haar brein.
Ze zal ook de lijken van «lie anderen wegnemen, die ook werpen in denzelfden kuil boven op zijn lichaam, dan kunnen «lie vervloekte beesten met hun snavels, met hun klauwen tenminste niet meer verscheuren zijn vleesch, niet meer zijn lijk schenden.
Ze holt weer de ladder op; ze slaat weer haai ai men om «le lichamen van «le haar onbekende mannen; ze maakt weer los «lie touwen uit hunne haken en ze werpt ze, «1e lichamen, in het groot, «liep gat, boven op dat van haar echtgenoot. *)
(Jenagtinge gehouden binnen Heerlen den 12de" üecember 1793 coram de schepenen van Eerenstein, Swildons, e t, \an ■' '■
huvzen, Wintgens en Nyssen. . .
De Heer Luitenant Hoog Drossard deeses lands met vero.itwaardiginge vernoomen hebbende, dat seeckere .,ualyck geintentioneerde persoenen hebben kunnen goet vinden 0111 < < 11 ! gal^e niet alleen 't affronteeren, maar selts de daaraan gehangene Booswigten alle art' te doen en in eeue naast geleegene kuijl te werpen, hoe seer sulx is strijdende tegens UEd. Keren feste sententie, dewelcke in alle ngeur behoort geobserveert te
7


't Lugubere werk is volbracht; nu weer naar haar kind en dan weg, ver weg van deze plaats van onheil en verdoemenis.
Zij grijpt het nog immer slapend wicht en met voorovergebogen bovenlichaam ijlend den berg af, vlucht ze heen, niet echter voorbij die hoeve, waar honden blaffen, waar reeds leven is.
Ze holt voort, telkens angstig met even omgewend hoofd kijkend of ze nog niet wordt vervolgd doormannen, die haar zullen straffen, omdat zij het lijk van ha-
worden, en verders in ervaeringe synde gecomen, dat deselve cadavers alle van aerde ontbloot op de justitie plaatse liggen, gedeeltelyck door de voogels verscheurt, verrot en tot publique scandaal van een iegelyck in dier voegen, dat daardoor ligtelyk eene contagieuse siekte soude kunnen veroorzaakt worden, 't welk den lieer Remonstrant, soo veel als in syne magt is, zal trachten te prevenieeren, waaromnie soo versoeckt, dat aan hem lieere Remonstrant mag worden gepermitteert om quanto citius eene kuvl onder de galge door den vilder te doen maeken, waarinne deselve gevondene cadavers door denselven persoon mogen worden geworpen, begraeven en met aerde bedeckt of dusdaenig als UEd. Eerenfeste in dit gevalle sullen noodig agten te behooren onder enpresse reserve van actie tegen diegeene, welcke sullen ontdeckt worden sulke wanbedrijven geploogen te hebben.
't Welck doende, J. A. PELT.
Het hierop volgend „decreet" luidde:
„(iesien het voorschreven geproponeerde en in ervaar genomen synde, dat de cadavers, welcke van de galge syn affgenoomen, by de gepasseerde nagt ten overvloede met aerde bedekt syn, om dien requireeren d' heer Drosserd om alle middelen in 't werk te stellen ten eynde 0111 die daaders te ontdecken, om volgens wetten te worden gestraft, dien onverininchert word onsen secretaris geauthoriseert, om aanstaanden Sondag eene officie te laateu doen op de Kerkdeure, dat diegene, welcke een of meer daeders sal weten aan te brengen, soodaenig, dat in handen van justitie geraekende en van dat feijt overtuygt worden, sal genieten eene 1'raemie van vyftig guldens, sullende des aanbrengers naam des begeerende worden versweegen.
Crimineele rolle van Heerlen van Dec. 1793.


ren Nol heeft willen vrijwaren tegen die scheurende roofdieren.
Daar in de onmiddellijke nabijheid weer een groot huis, een kasteel niet torens en erkers, en een grooten tuin met serres.
't Moeten rijke menschen zijn, die daar wonen, menschen, die ,iiet gedwongen zijn om te stelen, om niet van honger om te komen, menschen, wier lijken niet zullen bengelen aan een galg om als aas te dienen voor de raven.
Een zacht kreunen van 't wicht, dat ontwaakt.
Ze ontbloot den boezem en duwt den borsttepel in 't kleine mondje.
Een kleine poos stilte, maar spoedig harder, luider dat stotterend kraakgesteun.
Een nieuwe poging om den tepel te brengen in 't mondje; de kleine weigert echter; 't werpt 't hoofdje weg en steeds pijnlijker wordt 't schreeuwen.
Een bang gevoel in haar, een vreeselijke ontzetting in haar gemoed; ze neemt 'naar borst in de hand, knijpt, er in . . . niets, niets; ze strijkt met den duim van boven naar den tepel toe . . . geen enkele druppel... de andere borst, ook daar niets en zij zelve heeft geen kruimel brood meer.
't Kindje zal dus ook sterven, doodgaan van den honger; 't zal ook een prooi worden van de raven, want ze zal het nergens kunnen begraven.
Als ze eens ging kloppen tegen de deur van 't kasteel om een stuk brood te bedelen en . . . als ze haar dan vragen, waar ze van daan komt, zoo vroeg in den morgen . . . wie zij is, dan zal ze moeten liegen; ze zal


zich verspreken, want ze kan niet liegen en 4»» verder... al» ze hooren, dat zij i» 'le vrouw van den ter dood gebrachten Bokkenrijder, dan zullen -zehaar wegjagen. misschien ook met zweepslagen evenals die voerman ... neen, niet wegjagen, gevangen zullen ze haar nemen, omdat zij haar man heeft hegraven, want dat kan toch niet lang verborgen hlljven, dat zal tncli heel spoedig ontdekt worden door de bewoners van ,1e
hoeve. . , ,
Ze moet dus verder, verder tot ze niet meer kan
tot ze dood neervalt en... haar arm kind dan ... ook dood, allebei dood . . . neen alle drie.
Dat zou toch al te wreed zijn. haar kind. haar zoontje. nauwelijks aan 't leven gegeven en nu er weer aan
ontrukt.
Had ze maar een stuk brood, had ze maar een beetje van het eten dat de knechten van dat kasteel hebben overgelaten, kon ze maar enkele uren slapen 111 een warme kamer, dan zou ze haar lieveling weer
kunnen voeden met haar melk.
Zij heeft staan turen naar de zich statig, trotse 1 verheffende torens, waarop de maan haar schijnsel. oe vallen in kronkelende lichtguirlandes; ze staart naar dat kasteel, waarin 't leven zou zijn voor haar en voor
haar kind. .
Zij weifelt. . . neen, neen. zij mag er met heengaan,
't mag niet. . . haar man als een misdadiger ter .lood
gebracht en haar zullen ze opsluiten in 't cachot met
haar wicht. .. neen, duizendmaal neen.
Ze zal zich voortslepen, verder, verder.
Nog enkele schreden... zij kan niet meer, die kleine


last wordt zóó zwaar, zóó onnoemelijk zwaar; t is ot het haar trekt met ijzeren kracht naar beneden, naar den met sneenw bedekten grond, om te sterven.
Als ze eens alleen haar lieveling ter neer lag voor de deur van dat kasteel: hem zouden ze niet kunnen wegjagen met zweepslagen; ze zouden hem moeten verzorgen, voedsel geven.
God, welk een onmenschelijk, hardvochtig denkbeeld; boe is het bij baar opgekomen, hoe is het kunnen komen in den geest eener moeder.
Scheiden, weggaan van haar kind . . . dat weggaan is echter het redden van den dood; het bij haar houden
is het vermoorden.
Ze brengt de hand aan het hoofd; ze wil denken,
alles doorgronden.
Daar bij die vreemden't leven, misschien t gelukkige. rijke leven, en bij haar de'dood, de afschuwelijke
dood, zonder graf.
Ze mag niet meer aarzelen, ze moet weggaan, verlaten t eenige, wat ze nog liefheeft op de wereld, afscheid nemen, misschien voor eeuwig, en ze stapt voort, vastberaden niet een wil, die niet meer buigen zal.
Op de groote breede trap, met sierlijk gekrulde ijzeren leuning, vlak voor de deur, nog een zwak oogenblik,
nog een weifeling.
Zij heeft haar jongen al nedergelegd, gewikkeld in de dikke plagge, waarover nog de wollen deken.
0 (Jod in den Hemel, 't gaat niet, 't is te slecht, te wreed, zoo haar eenig kind te verlaten, en ze heeft het weer opgenomen in haar armen.
't Schreeuwt, 't gilt steeds van den honger, pijnlij-


ker, krijschender, en ze kan hem niets geven ; "t moet dus doodgaan, en weer legt ze hem neer in de warme deken, in den wollen doek; ze ontdoet zich nog van den nieuwen tirteien rok — 't laatste geschenk van liareil Nol _ rolt dezen op en legt hem onder 't hoofdje
van haar jongen.
l )e ooren dichtstoppend met hare vingers om zijn hongerschreeuwen niet meer te hooren, ijlt ze weg, zoo snel als haar voeten haar nog kunnen dragen, recht uit, recht uit in de richting van het land van Luik.
Een verontwaardigde toorn, een beleedigend, verachtelijk voelen tegenover de ontaarde ouders, als s morgens, heel vroeg nog, een meid van den drossaard van Eerenstein, gewekt door het akelig, huilend geschreeuw voor de deur, 't kleine wicht vindt en tegelijkertijd een innig medelijden met het ongelukkig,
hulpeloos schepseltje.
Wie, wie kunnen die ellendelingen, die onmenschen zijn, is'natuurlijk hun eerste vraag, hun eerste denken, doch als een weinig later boeren vol angst ige, hijgeloovige vrees komen vertellen, dat de lijken .Ier ter dood gebrachte Bokkenrijders van de galg zijn verdwenen, dat ze in een kuil zijn gevonden, komt er op in hun geest een vermoeden, dat ze niet durven uiten. Zeker een kind van een van die ellendelingen, van een van die Godloochenaars, door hun vrienden of bondgenooten, bij den drossaard gebracht, uit wraak over het door de schepenbank gevelde en door hem uitgesproken vonnis, en tegelijkertijd een weerzin, een afkeer


tegen dat wicht, waarvoor ze zoo even nog zooveel mededoogen koesterden.
Een onwillekeurig terugdeinzen, een bang zijn voor dat hulpeloos, zwak wezentje, nog immer schreeuwend
van den honger.
l)e vrouw des huizes, vrouwe van Eerenstein, is de eerste, die den moed heeft het tot zich te nemen om voorzichtig met kleine lepels een weinig melk te gieten in het keeltje.
Haar pogingen, terstond in het werk gesteld om een jonge kraamvrouw te vinden, die de kleine zal zogen, mogen niet slagen.
Er is geen enkele vrouw in het geheele dorp. die haar lichaam wil bezoedelen door de aanraking met dat
duivelswicht.
Het in haar huis houden van den kleine, het liefdevol, barmhartig niet verstooten, wordt uitgekieten als een Goddelooze daad.
Enkele dagen later echter een geheele ommekeer in het denken en voelen der menschen.
I)e justitie heeft nauwkeurige onderzoekingen gedaan omtrent de herkomst van den vondeling, die echter tot geen ontdekking hebben kunnen leiden; zij heeft alle winkeliers in stoffen goederen in het geheele land van Heerlen, Maastricht en Val ken borch gehoord; geen enkele echter, die zich herinnerde, die goederen in zijn bezit gehad te hebben, geen enkele derhalve die den kooper kan aanwijzen; geen enkel feit, geen enkel vermoeden, dat leiden kan tot eenig spoor; alleen hebben schout en schepenen de over-


tuiging gekregen, dat het niet is het kind van een der
gevonnisde Bokkenrijders.
De kinderen van Gabels en Schett'ers waren allen nog bij hunne moeders; er ontbrak geen enkele, zooals de boeren op hun conscientie durfden verassereeren, en de opgeroepen en gehoorde bewoners van Ubach verklaarden eenstemmig, dat het niet het kind van vrouw Poyck kon zijn, want die was doodarm; de kleeren, waarin 't jongetje gevonden was. konden onmogelijk haar eigendom geweest zijn; den tirteien vrouwenrok had zij in d'r leven nooit aangehad, evenmin de plagge.
Een intense vreugde en blijdschap in het hart deivrouw van den drossaard.
Jaren lang reeds gehuwd, was haar nooit het geluk te beurt gevallen moeder te worden; t had haai 'veel verdriet berokkend; 't hart was steeds vol jaloersche spijt geweest, telkenmale als zij een eenvoudige boerin aanschouwde met een zuigeling aan de borst.
Ze had uren lang voor het beeld der Heilige Maria gelegen op haar knieën; zij had met deemoedige devotie haar gevouwen handen, hoog uitstrekkend naar de Moeder Gods, gesmeekt haar die vreugde te bereiden; hare gebeden waren niet verhoord.
En 1111 plotseling, geheel onverwacht, werd dat kind haar gebracht; 't was geboren uit eene vreemde vrouw, zeker een slechte vrouw, die, moeder geworden, geen moeder wilde zijn; 't was ongetwijfeld geweest eene Goddelijke beschikking, die haar gebood de plaats in te nemen dier onwaardige, aan dat wicht te geven, die zorgen en liefde, welke het zoo wreed waren ontnomen.


Het kostte haar niet veel moeite, haar echtgenoot te overreden, gehoor te geven aan haar innig verlangen, aan haar vurig hegeeren, en ook de meiden en knechten, nu overtuigd, dat het niet was 't kind van een Bokkenrijder, juichten levendig toe het besluit hunner meesteres.
't Zou haar zóó gelukkig maken, de brave, rechtschapen vrouw; er zou leven, opgewektheid komen in het stil, eenzaam huis.
1 >e verwachtingen werden niet teleurgesteld. Blijdschap en vreugde welden telkens op in haar hart bij het aanschouwen van dat teer, zwak schepseltje, waarvoor zij nu moest zorgen, waarvan zij moeder
was geworden.
Een ijverzucht in haar tegenover de vrouw, die het voedde met haar eigen melk ; zij nam het weg uit haar armen, zoodra het wicht door zacht gemurmel van voldaanheid te kennen gat', dat zijn honger was gestild en dan zingend de lang vergeten, weer op nieuw van buiten geleerde kinderliedjes, suste zij het in slaap, zacht schommelend de nieuwe gekochte wieg.
Luide, hartelijke lachgilletjes als het eindelijk wakker werd en tranen van innig weeldegeluk als het blij krijschende de armpjes nog in onzekere beweginkjes naar haar uitstrekte.
Dikwijls stond haar echtgenoot aan hare zijde, ook knikkend met lieve lachjes, zich buigend over het wiegje heen.
Eens „zeg, vrouw, 't kindje heeft nog geen naam."
„Geen naam," herhaalt zij verwonderd, „geen naam," daaraan heeft ze niet gedacht; zij heeft het


tot op dit oogenblik slechts hartelijke, vleiende verkleinwoordjes toegevoegd en 't wichtje heeft haar begrepen; 't heeft haar aangekeken met z'n lachende glinsteroogjes . . . een naam . . . een naam . . .
„Ja... een naam," bevestigt de drossaard, ,,'t moet
een naam hebben.
„Weet jij er een ?"
„Een voornaam wel... Theodorus... dat heeft een
be teekenis."
„Wat beteekent 't dan?"
„Geschenk van God.'
„Geschenk van God? ja man, dat is een passende naam; 't is ons door God geschonken; 't heeft ons geluk en zegen gebracht," en de brave vrouw in opgewekte zielsverrukking slaat de armen om den hals van haren echtgenoot, terwijl zij hem kust, 't hart vol innige dankbaarheid.
„En nu de andere naam," vraagt zij na korte poos. „Een andere naam ... ja. een andere naam, ik weet
er geen, vrouw.
Ik ook niet." — Enfin, daarover zullen wij nog
eens denken, dat is van latei e zoig.
Jaren zijn sedert dit oogenblik ver\ logen.
Er is veel veranderd in den toestand van het land. Na honderde van terechtstellingen door strop, bijl en rad, na den gewelddadigen dood van Kerkhoffs is de
bende der Bokkenrijders uitgeroeid; de vrede in 1S01
te Luneville gesloten, heeft deze streken weer gebracht in de macht der Franschen en het reeds door


zooveel rampen en ellende geteisterd land nog armer gemaakt.
Er heerscht in de gemoederen der boeren en vooral der boerinnen een wrevel tegen dat aangenomen kind van den voormaligen drossaard.
Hun eigen wettige, eerlijk gewonnen kinderen lijden honger; slechts schamele, armoedige kleederen beschutten hunne tengere lichaampjes tegen de nijpende koude en dat kind, door niemand gekend, waarvan niemand de herkomst weet, op zekeren dag neergelegd _ God weet door wie — voor de deur van een groot huis, dat kind baa.lt zich in weelde en rijkdom, dat krijgt het smakelijkste eten volop, dat is gekleed in dik, warm bont, terwijl de hunnen .. . 't kost hun dikwijls moeite om geen uiting te geven aan die booze ijverzucht, om te smoren achter de saamgenepeu lippen de scheldwoorden, als zij .le pleegmoeder zien voorbijschrijden aan haar hand t kleine jongetje.
Eens echter op een kouden winterdag, terwijl zij weer wandelt met haar beschermeling langs een groepje vrouwen, met magere, uitgeteerde wezentjes op hun armen, zegt een dezer met bijtenden spot: Selderjenne, ich wouw, dat 't mient ouch e basterd waor, misschien hauw er et dan ouch zoi good es dat dao" en de anderen lachen met valschen schaterlach, ten teeken van instemming met die woorden.
Woedend keert de beleedigde vrouw zich om en kijkt hen aan met verbolgen, verwijtenden blik.
Stoutmoedig in hun lijden, brutaal door hun algunst, slaan zij de oogen niet neer.
Dan ijlt ze voort met haastige, groote stappen, als


het ware met zich meesleepend <len kleinen jongen. Lomp, zwaar laat zij zich vallen op een stoel, als zij
eindelijk te huis is.
„Bastaard" hebben ze hem genoemd, haar schat, haar lieveling, 't kind, waarvan zij de moeder is geworden en dat ook haar innig, hartstochtelijk als een moeder liefheeft en zij duwt het knaapje tegen zich aan, met haar hand zacht streelend over het gezichtje.
„Bastaard" hebben ze gezegd, duidelijk, hard en ze hebben zich niet geschaamd, toen ze hen aanzag; ze hebben niet eens gevoeld, dat zij onmeedoogend en wreed waren; 't was toch de schuld niet van dat wicht, dat zijn ouders hem hebben verstooten, dat ze hem als een waardeloos ding hebben gelegd voor haar deur.
Gelukkig dat haar lieveling, haar kleine Theo, dat woord zelf niet heeft gehoord of begrepen ... nog niet, maar later . . . later, dan zal hij haar vragen wat dat woord „bastaard" beteekent, waarom dat ze hem zoo noemen; ze zal het hem niet zeggen, nooit, in «1 r eeuwigheid nooit, maar toch zal hij eindelijk de waarheid ontdekken; anderen zullen hem vertellen, verwijtend dat zij zijne moeder niet is en vaster drukt zij den knaap tegen haar borst, zoete, lieve woordjes hem toefluisterend, de vooruitgestoken lippen op zijn wangen.
Des avonds, nadat zij den jongen te bed heeft gelegd. vertelt zij t gebeurde aan haar echtgenoot.
Deze is woedend; vloeken en vermaledijdingen sist hij door zijn tanden heen; hij zal dat gepeupel, dat canailletuig verpletteren, vermorselen, hij. de voormalige drossaard, hij zal . . . wat zal hij eigenlijk ... niets,
niets; hij is machteloos tegenover dat laf, gemeen tuig,


hij kan hen niet verbieden met elkander luid te spreken, hen niet beletten de waarheid te zeggen, als zijne vrouw in de nabijheid is, hoe laag dat gedrag ook zijn moge.
't Is afschuwelijk, afschuwelijk, dat weerloos zijn tegenover die verraderlijke lafheid.
Van af dit oogenblik een niet te onderdrukken vreeze in haar, telkenmale als zij op den weg ot in t veld of waar 't ook wezen mocht, enkele der dorpelingen te zamen ontwaarde.
Zij, de echtgenoote van den drossaard, de rijkste, de voornaamste van hen allen, ze vlucht als een misdadige voor de vrouw van den beul of voor die van den vilder *), bang, dat deze haar haar liefde voor t vreemde, niet uit haar geboren kind, zullen verwijten.
Ze verbergt zich in haar eigen park, in de serres of in de dicht begroeide prieeltjes en als de kleine Theo een enkele maal het kasteel heeft verlaten om buiten op den grooten weg te spelen met andere kinderen dan moet de oude boschwachter hem terstond halen en als de kleine in zijn onnoozele onschuld vraagt, waarom hij nu niet meer met kameraadjes zich mag vermaken evenals vroeger, dan stottert ze enkele woorden, enkele klanken, die echter geen antwoord zijn.
't Denkbeeld, dat haar Theo, de door God haar geschonken jongen, eenmaal de waarheid zal vernemen, laat haar geen oogenblik niet rust; 't vervolgt haar altijd, overal; ze wantrouwt de meiden en knechten; ergens verborgen, bespiedt ze hen en luistert at hunne
*) L)e meest verachte personen uit die tijden.


gesprekken; ze koestert argwasu tegen iedereen, <lie in hare nabijheid komt; ze is wanhopend, radeloos van schrik, als een ((Ogenblik <le knaap uit hare nabijheid is ontvlucht.
Dat leven is niet te leven; 't maakt haar gek, stapelgek; ze moet weg, naar een andere streek, waar niemand haar geheim kent, waar niemand meer haar lieveling zal toeroeper: „bastaard.
't Doet hun innig leed, t prachtig kasteel, het voorvaderlijk huis van betond geslacht der van Eerensteins te moeten verlaten, al hun bekenden, hun vrienden te moeten vaarwel zeggen, te gaan leven in den vreemde, maar het belang, de toekomst van hun lieveling eisclit dit otter.
Het in zenuwachtige haast geopperd voornemen wordt spoedig ten uitvoer gebracht; nauwelijks zijn eenige maanden sedert dit tijdstip verstreken als de heer van Eerenstein zich reeds met zijne vrouw en den kleinen jongen te Altenburg, een aanzienlijk dorp in
het land van (iulik, bevindt.
't Is een ontzaglijk uitgebreid domein „De Hot burg genaamd, dat de voormalige drossaard heeft gekocht, -t vroegere kasteel der hertogen van Gulik, een sterke burcht op een hoogen heuvel en te midden van zich
wijd uitstrekkende bosschen.
Hier is de brave vrouw niet meer gedwongen zich te verbergen of zich op te sluiten binnen de muren van hare woning, als zij 't knaapje wil lief keozen; ze kan weer dwalen met hem uren lang; ze kan hem weer streelen en kussen, weer moeder zijn, zonder dat zij


beducht hoeft te zijn, dat ijverzuchtige wezens haar die liefde zullen verwijten met gemeene, haar kind be-
leedigende scheldwoorden.
Een tevreden, zalig leven weer, een volkomen gerust zijn, een hervinden van 't verloren geluk.
Ook voor dien jongen een geheele verandering.
Hier mag hij weer kameraadjes hebben, eenvoudige boerenkinderen, met welke hij speelt en stoeit in de tuinen van het kasteel, in de bosschen, die het omgeven. l)e moeder is er dikwijls zelve bij om dan met blijden lach gade te slaan die vroolijke, dartele opgewondenheid der kleinen; zij onthaalt rijkelijk de boerenzoontjes met welken haar Theo zooveel pleizier
heeft.
De dorpelingen vereeren haar; zij bewonderen die eenvoudige, ongekunstelde liefde der rijke, voorname vrouw ; de mannen ontblooten beleefd het hoofd als zij haar ontwaren, de boerinnen groeten haar met dankbaren knik.
Er is inmiddels op zekeren dag in Heerlen een
vreemde vrouw gekomen.
Zij is volkomen de type van een flinke boerenarbeidster; grove banden, breede heupen, een weinig voorovergebogen rug en een bruin door de zon verbrand gelaat; de tallooze rimpels in het betrekkelijk nog jeugdig gezicht, de scherpe lijnen van den neus tot aan de hoeken van den vast dichtgenepen mond zijn teekenen, dat die \ rouw heeft gekend de rampen des levens, dat ze veel heeft geleden, maar die scherpe, doordnn-


gende oogen, de vaste stroeve stem, <lie geheel zich zelve beheerschende kalmte bewijzen tevens, dat ze haar ongelukkig-zijn heeft gedragen met een buitengewoon krachtig willen.
Ze is gegaan naar het groote buitengoed, vroeger bewoond door den heer van Eerenstein.
Een beklemd gevoel in haar als zij het groot, breed huis ontwaart; langzamer en langzamer wordt haar eerst haastige stap, hoe meer ze haar doel nadert. Schuw kijkt ze in 't rond als ze eindelijk staat voor de ontkleurde barrière; 't lijkt haar alles leeg, verlaten ; de paden in den tuin zijn vol gras, waartusschen het hoog opgeschoten onkruid welig tiert; de blinden zijn dicht achter de dik bestoven vensters; de steenen trap, die naar de deur voert, vies, vuil, hier en daar met mosplekken begroeid, de ijzeren krulornamenten geheel verroest.
Lang tuurt ze naar die trap met peinzend oog, onbeweeglijk, de handen slap gevouwen hangend op den buik; 't is of al haar gedachten zich concentreeren op dat ééne punt, op die steenen trap.
Eindelijk tracht ze te openen de barrière: 't gelukt haar echter niet; deze is gesloten.
Jaren lang heeft zij zich verborgen in Waremme, een dorp in het Luiksche.
Angstig, dat de justitie van Heerlen haar nog vervolgde, nog zocht, heeft zij daar geleefd onder een vreemden naam; al dien tijd heeft zij gewacht om haar kind weer te kunnen omhelzen; met angstige, span-


nende vreeze en tegelijkertijd met hoopvolle blijdschap heeft zij eiken dag dat oogenblik te gemoet gezien.
Zij heeft niet vroeger kunnen komen, omdat zij arm was, omdat zij den kleine toch niet zou kunnen onderhouden en opvoeden, maar nu, na een hard, rusteloos arbeiden en zwoegen van den vroegen morgen tot den laten avond heeft ze zooveel bijeengegaard, dat zij
weer zijn moeder kan zijn.
Zij heeft haar doel bijkans bereikt; zij staat voor het huis. waarvoor zij, door ellende, door armoede gedwongen, haar kind heeft nedergelegd, waar ze hem den laatsten kus op z'n gezichtje heeft gedrukt en thans is
dat huis leeg, verlaten.
In haar wanhoop duwt zij weer met krachtig geweld
tegen die ijzeren staven.
„Geer kumpt zeker ouch neet van hië," voegt haar eensklaps een voorbijganger toe, „dat geer neet wit, dat dao neemes mie woint, dat det hoes al euver t ha
jaor lt'g stelt.' ,
„Zoi en wè heet dan vreuger hië gewomd .
„De drossaard van Hel."
"„De drossaard van Hèl zekt geer; wie heesch dèï" „Van Eerenstein."
„Van Eerenstein," herhaalt ze langzaam, alsot ze dien naam meer heeft gehoord, alsot ze hem kent, en dan snel, kortademig: „van Eerenstein is det dezelfde dè zoiveul Bokkenriejers aon de galg heet gebrach! „Pront dezelfde."
Haar knieën knikken; een neiging in haar 0111 uitte gillen haar schrik, 0111 neer te plotten op den grond.
Dij hem dus, bij den drossaard, die het doodvonnis


lieet't uitgesproken over haar man, l>ij den moordenaar van haren Nol, heeft zij haar kind gebracht — die beproeving is te zwaar, te hard.
Dan weer, na geruime poos, ditmaal met eene te vergeefs naar vastheid strevende stem: „en woi is de drossaard her?" ')
„Jè, dat weit ich neet, dat wit zoi get neemes; dè is zoi in ins mit z'n vrouw en 't keend, dat ze bie zich hauwe, vertrokke."
„Hauwe ze een keend bie zich ?"
n Jao, 'n jöngske, dat ze gevonje höbbe en dat ze tot zich höbbe genomme es of et heur eige keend waor. j. Ze wil nog meer vragen; ze wil vragen naar dat kind, of hij groot, of hij sterk was, hoe hij er uitzag, of hij lief was, honderd vragen, die tegelijkertijd opkomen in haar brein, maar ze durft niet; zij is bang, dat ze zich zelve zal verraden, dat die man haar geheim zal doorgronden.
„Dank uch en adie," zegt ze tot den boer, die haar deze inlichtingen heeft verstrekt en ze schrijdt verder met haastigen tred.
Die man weet niet waar de drossaard is op dit oogenblik, niemand weet het, heeft hij gezegd, maar zij zal het weten, hoe, dat komt er niet op aan, dat is haar ten eenenmale onverschillig, maar weten zal zij het en dan zal ze naar hem toegaan; ze zal haar kind opeischen; ze zal haar jongen zeggen dat „zij"1 zijn moeder is; dat de man, dien hij „vader" noemt, zijn vader niet is, maar de moordenaar van zijn vader; ze zal hem meenemen en voor hem werken als boerenmeid, zooals zij tot nu toe gedaan heeft.
i) naar toe.


Hoe, hoe zal ze echter zijn verblijf ontdekken, aan wien zal ze het kunnen vragen met eenige hoop van te zullen slagen.
Ze moet het buitendien heel gauw weten, want er kan toevallig iemand uit Ubach komen en haar herkennen, haar, de vrouw van den ter dood gebrachten Bokkenrijder; niemand zal dan meer met haar willen spreken; ze zullen haar overal wegjagen en hoe zal ze dan de verblijfplaats van haar kind ooit kunnen ontdekken ?
1 )riftig loopt ze voort, de koortsheete oogen recht vi>or zich uitturend zonder doel.
Op eens vóór haar, niet ver meer verwijderd, een ietwat voorovergebogen, heen en weer schommelende figuur; 't is de bode van het kantoor van bittard, die éénmaal in de week hier komt, om de uit verschillende streken ontvangen en aan Heerlens ingezetenen gerichte brieven te brengen; hij maakt van deze gelegenheid tevens gebruik om de door de dorpelingen geschreven epistels in ontvangst te nemen, die eveneens van uit Sittard naar hunne bestemming moeten gezonden worden.
Regelrecht stapt ze naar hem toe.
„Zekt facteur," vraagt ze, als zij in zijn onmiddellijke nabijheid is, „zoudt geer mich ouch könne zekke woi her de drossaard gegange is.
„ De drossaard! Waat höbt geer daomit veur um det te weite?"
Een kleine aarzeling; ze is op deze vraag niet voorbereid; dan een leugen, dien ze plotseling heeft gevonden.


„Jè zeet geer, ich bin vreuger maog ') l»e heuni gewès en den hiër heet mich versproke, dat ich altied V>ie heum kos trukkomnie es ich dao genieigheid in hauw en noe is miene mins krek gestorrex e in het Luuksche: ich bin noe waal trukgekoinme, mè t hoes is lég en ich weit neet woi ich noe her moot goon. „Zoi, is det de zaak; 't spit mich; ich kaan uch neet
feliciteere, want er is wiet weeg."
„Mè woi, woi T1 vraagt ze ongeduldig.
„In Altenburg, in 't vreugere land van (julik! „ Woi likt dat Altenburg en t land van GulikT „Jè, det weit ich neet; icli weit alleen dat et wiet vort is, de kant oet van et Pruusisch.
„Van 't Pruusisch, woi moot ich dan lier goon ! „Oh, da's leech te vinje, d'n ierste weeg aon euv linkerhanjd geit nao Kerkrade en dan al nier recht toe komt geer in 's Hertogenrad e; dao moot geer nier ins
wiejer vraoge."
„Nao Altenburg höbt geer gezag, waor tacteui! „ Justement, Altenburg, in 't vreugere land van
Gulik."
„ Dank uch, dank uch," en dan ijlt ze voort in de richting van den haar aangewezen weg.
Ze loopt uren, dagen in heet brandend verlangen haar jongen te zien; ze gunt zich zelve nauwelijks eenige rust; met angstigen schrik ontwaakt ze telkens uit den korten slaap en dan weer voort, overal vragend, waar ze zich bevindt, hoe het dorp heet, dat ze voor zich ziet en iederen keer een zweem van hitteie
i) ineid.


teleurstelling op haar gelaat, wanneer een andere naam dan „ Altenburg" wordt genoemd.
Eens bij de eerste doezelende schemering van den avond vraagt ze weer bij het zien nog heel in de verte van een kerktoren den naam van het dorp en toen eindelijk, eindelijk het zoo lang verwachte, innig begeerde
„Altenburg."
Snel, driftig loopt zij voort, de glinsterende oogen steeds gericht op die zwarte in de lucht priemende streep. Daar, daar is haar kind, haar Willem, daar zal ze hem zien, hem in haar armen drukken, daar zal ze hem vertellen, dat zij zijne moeder is, zij alleen, geen andere vrouw; ze zal hem meenemen terstond, om nooit meer van hem te scheiden, misschien van avond nog, maar dan moet zij zich spoeden en zij bolt voort
in ijlende vaart.
't Is haar of die streep, waarnaar zij steeds tuurt,
niet dikker, niet grooter wil worden; 't is of zij haar doel niet nadert en toch loopt zij hard.
't Wordt langzaam donker; Hauwe lichtschittermgen achter de vensters der kleine boerenwoningen; een doodsche stilte om haar heen; niets anders dan het regelmatig geluid van haar voetstappen, dreunend op
den wég.
Eensklaps blijft ze staan; ze snakt naar adem; zij kan bijna niet meer; ze zal er van avond niet komen, helaas; zij zal moeten wachten tot morgen vroeg; bij het eerste daglicht zal ze zich weder op weg begeven
naar haar jongen.
Ze moet nu rust nemen, een weinig slapen om morgen weer krachtig te zijn.


Ter zijde van den weg, niet ver verwijderd, een breed hooge zwarte massa, te midden van het schemergrijs rondom, een uitgestrekt hosch.
Daarheen richt zij hare schreden, om enkele oogenblikken later het moe loome lichaam neer te vleien op het mos onder een breedgetakten eik.
Den volgenden dag bij het eerste lichtgloren is zij reeds ontwaakt en weer begeeft zij zich op weg, het oog onafgewend van dien toren, dien zij gisteren niet heeft kunnen bereiken.
't Is een mooie zomersche <lag; de vogels, gewekt door den naderenden stap. steken hunne kopjes uit de dik opgekropte borstjes; schuw kijken ze rond met de glinsterende oogjes, dan eenige tladderbewegingen met de vleugels, om een oogenblik later t eerste kort, scherp getjilp te doen liooren; weldra paart zich daarmede het eentonig stootend cricri van den immer onzichtbaren krekel en liet akelig gekras van den kikvorsch, den hreeden kop boven het groene kroos.
Dan van de eerste hoeve in haar nabijheid het luid blaffen van een hond, het langgerekt kraaien van den haan. Langzaam hooger en hooger verrijst de zon als een glinsterende metalen hal aan het firmament en kleurt met hare gouden stralen het groene looverder hoornen en de zwaar nederhangende aren der reeds hoog opgeschoten korenaren.
Ze hoort, ze ziet dat alles niet; ze ziet slechts dien kerktoren van 't dorpje, waar haar kind leett.
Ze nadert 1111 meer en meer; nog anderhalf uur, misschien een uur maar, als zij hard loopt en . . . dan . . . dan . . . een juichkreet ontsnapt haar horst, terwijl


een wijde, jubelende lach zich plooit om have lippen.
Eindelijk, eindelijk de eerste huizen van 't plaatsje, nu nog enkele minuten slechts en t doel is bereikt, dat ze jaren lang zoo reikhalzend heeft te gemoet gezien. haar jongen, haar Willem in haar armen te drukken. zijn gezichtje te overdekken met haar gloeiende, hartstochtelijke kussen.
„Wo woini de drossaard," vraagt ze aan een voorbijganger.
1 )eze kijkt haar verwonderd aan, hij begrijpt haar niet.
„Wo woint de drossaard, herhaalt ze weer. kortademig, vlug.
Nog geen antwoord.
„De drossaard, de hiër van Eerenstein," krijscht zij hem toe.
„Oh, de heer van Eerenstein, die woont daar op den Hofburg," en de man wijst naar het kasteel, hoog, trotsch zich verheffend op den top van een heuvel en bijna onmiddellijk er na: „daar komt hijzelf in zijn wagen."
Een schok, die koud doet huiveren 't geheele lichaam. Ze wankelt naar den naastbijzijnden boom; ze plakt als het ware vast den rug tegen den stam om niet te vallen.
Ze zal hem «lus zien, nu al. den moordenaar van haren man en zij tuurt met groote, ronde, wezenlooze ootïen naar dat meer en meer naderend rijtuig.
Hij is niet alleen, een vrouw zit naast hem en op haar schooteen jongske met weelderige, blonde lokken, die in lange krullen neervallen op het rijk gegarneerd fluweelen kieltje. Hij heeft zijn armpjes om haar hals geslagen en hij kust haar. vroolijk haar toelachend.


O God, die kus, die lach, daar heeft zij geen vecht op, die vreemde vrouw, die zijn voor haar, voor haai alleen, want 't is haar kind, haar jongen; zij heeft hem herkend; 't is het gezicht van haren Nol; dezelfde neus, dezelfde trouwe, goedhartige oogen, diezelfde blijmoedige lach.
Het rijtuig is in hare onmiddellijke nabijheid.
Zij wil schreeuwen; zij wil t uitgillen, dat zij zijne moeder is, zijne ware, waarachtige moeder, maai ze kan geen geluid geven; t is of ze plotseling stom is geworden.
I >e wagen snort haar voorbij en de knaap heeft niet eens naar haar gekeken; met geen enkelen blik, met geen enkelen oogopslag heeft hij haar zelfs verwaardigd. Al zijne liefde voor die andere, voor die vreemde vrouw en voor dien man, den moordenaar van haren Nol, van zijn vader — dat is hij, maar .... hij heeft toch ook het leven gered van haar kind; als hij het niet tot zich genomen had, dan zou het van den honger gestorven zijn. Ze moet dat wezen haten, maar tegelijkeitijd moet ze hem dankbaar zijn, omdat hij het leven heeft gegeven aan haar kind, omdat hij het liefheeft.
Ze hebben hem lief, beiden, dat heeft ze gezien, maar toch niet zooals zij; dat kan niet, dat is onmogelijk: daarvoor is zij „moeder"; „haar" liefde kunnen die vreemden nooit geven aan „haar' kind ... maar zij... zij kan hem niet geven dien rijkdom, die weelde. Hij zal met haar moeten wonen in een klein huisje; hij zal zich moeten gewennen aan eenvoudige wollen kleeren; hij zal zich 's middags tevreden moeten stellen met wat aardappelen en een stukje spek.


Gewennen . . . tevreden stellen, zal hij dit nog kunnen doen 1 Zal dat kind zich niet ongelukkig, rampzalig voelen, als ze hem wegrukt uit die omgeving, als ze hem berooft van die weelde.
Zal hij haar, de eenvoudige boerenarbeidster, kunnen liefhebben; zal hij niet betreuren het oogenblik, dat hij haar — zijn moeder — voor het eerst lieett gezien.
Heilige Maria, Moeder Gods, een verschrikkelijke gedachte en onwillekeurig slaat ze weer den blik omhoog naar dat paleis, waar haar kind woont.
Werktuigelijk stapt ze voort, langzaam, droomerig voor zich uitturend, altijd naar dien heuvel.
Op eens voor haar een breede oprijlaan, donker beschaduwd door de hooge wit en rose bepluimde kastanjeboomen aan weerszijden van den weg.
Ze loopt verder in de in talrijke zigzagwegen opglooiende allee, tot zij eindelijk staat voor een lijk veiguld hek. Ze omvuist twee breede ronde stangen en ze tuurt in stomme bewondering naai* dat kasteel met zijn tikers en kanteelen, omgeven door tallooze gras- en bloemperken, te midden waarvan sierlijke met allegorische beelden bewerkte fonteinen hunne waterstralen
hoog opstuwen.
Wat kan haar jongske hier spelen en stoeien, wat kan hij rondloopen in dien ontzaggelijken tuin; wat moet hij zich gelukkig gevoelen; en al dat vermaak, die vreugde, dat geluk zal weg zijn voor hem, voor eeuwig weg, als zij de rechten van haar moeder-zijn doet gelden. als zij hem terugeischt van dien man, van die vrouw, die zijn ouders niet zijn .... en als ze dat niet


doet, als ze hem laat voortleven te midden van dat geluk...dan zal „zij" ongelukkig zijn, haargeheeleleven lang, dan zal al haar werken eu zwoegen, gedurende jaren, al haar schrokkig, gierig sparen, duit voor duit, te vergeefs zijn geweest.
Hen zielepijnigend voelen in haar.
liet onmetelijk geluk zóó nabij en tegelijkertijd zoo ver verwijderd; zij heeft slechts één eukel woord te zeggen om al haar illusies, al haar idealen verwezenlijkt te zieu en dat woord zal zij niet zeggen, want „zij moet zich opofferen, „zij" moet voortsleuren een rampzalig, folterend bestaan, ter wille van haar kind, daarvoor is zij „ook" moeder.
Haar wangspieren sidderen, haar neusvleugels trillen en tranen wellen op in de oogranden.
Ze wischt ze weg met korten armveeg, want ze wil niet huilen, zij wil niet zwak zijn op dit oogenblik, nu ze sterk moet zijn.
Wat, wat te doen?
Weer terugkeeren denzelfden langen weg, zonder haar jongen te hebben aangeraakt, zonder hem zelfs een woord te hebben toegevoegd.
Dat, dat kan ze niet. dat is haar onmogelijk, dat offer is te groot, te zwaar.
Loom verwijdert zij zich van 't hek, telkens omkijkend naar dat park, naar dat kasteel.
Op eens een kleine zijweg, die naar het bosch voert. Daar zal zij zich verbergen, totdat het rijtuig terugkeert, totdat ze haar jongen weer zal gezien hebben en dan zal ze wachten, totdat eenmaal de gelegenheid zich voordoet hem te kunnen spreken, zijn stem te hoo-


ren, zijn hand, zijn gezicht, zijn naakte vleesch te beroeren.
-t Is een slechte plaats, waar zij zich thans bevindt; het lage, dikgegroeide struikgewas ontneemt elk uitzicht ; hooger moet ze naar een punt, van waar ze <len geheelen omtrek kan overzien.
Zich optrekkend aan de twijgen der struiken kruipt ze omhoog.
Plotseling voor haar, tusschen twee dikstammige hoornen, een kleine hut; nieuwsgierig tuurt zenaar binnen door een der kleine vensters; 't is daar alles stil. verlaten; 't krot is zeker onbewoond, want er is geen enkel meubelstuk, geen tafel, geen stoel zelfs in.
De deur is open.
Aarzelend, schuw om zich heen kijkend, betreedt zij den vloer van 't kleine huisje.
Ken prachtig, uitgestrekt panorama, dat zich voor
haar oog ontrolt.
Vlak onder haar 'tgroote domein, „de Hof burg." te midden van 't park met de breede, witte om groote bloemperken zich slingerende en kronkelende wegen, omcirkeld door tal van heuvelen, welker kruinen bedekt zijn door uitgestrekte bosschen; veel lager het dorpje met z'n onaanzienlijke huisjes in onregelmatige orde om 't eenvoudige kerkje verspreid en verder tot uren in den omtrek groene golvende weiden, breed goud omlijst door deinende, wiegende korenvelden, waartusschen als dunne strepen de veldpaden in weifelende glooiingen, dalend naar den grooten weg.
Lang staat ze turend naar dat kasteel, naar die velden. die heuvelen en bosschen.


Eensklaps een geritsel aan den ingang van het krot; verschrikt wendt zij zich om; een man staat voor haar.
De herculische gestalte, de donkere in hunne kassen dwalende oogen, de zware zwarte knevel, lang neerhangend langs de mondhoeken, de ongekamde haren in wilde lokken onder den kleinen hoed neervallend op het voorhoofd, het door de zon verbrand gezicht en het geweer, dat zijn grof vereelte vuist omklemt, doen in hem den brutalen, onverschrokken loerjager of strooper kennen.
Een kleine poos staan ze tegenover elkander, hij leunend op zijn geweer, steeds haar aankijkend met zijn flikkerende, vorschende oogen, zij bevreesd opkijkend naar dien reus.
„Wie ben je?11 vraagt hij eindelijk met norsche basstem.
„Een vreemde vrouw,11 antwoordt ze schier onbewust.
„Dat .je een vrouw bent zie ik wel,'1 zegt hij met sarcastischen lach, „en dat je een vreemde bent, dat hoor ik aan je spreken; waar kom je eigenlijk van daan T
„Uit het land van Luik.'1
„ En wat kom je hier doen
Wat ze hier doen komt, vraagt hij haar — wat moet ze daarop antwoorden ! 1 )e waarheid ? 1 )at ze hier is om te kijken naar dat kasteel, waarin haar kind woont, dat die kleine jongen, dien hij zeker wel eens met den drossaard zal gezien hebben, haar eigen zoontje is; hij zou haar uitlachen, hij zou denken, dat ze krankzinnig was.


„Wat kom je eigenlijk hier doen?" vraagt hij weer ongeduldig op den grond stootend de kolt \ an liet geweer.
„Werk zoeken."
„Hier, zoover van je land V vraagt hij met achterdochtig wantrouwen.
„Daar was niets meer te verdienen."
„En denk je dat je hier wel je brood zult verdienen — wat kan je alzooT
„lk ben jaren lang boerenmeid geweest."
„ Dan had je gerust weg kunnen blijven; die zijn er hier genoeg in de contrée.
„Ben je bang," begint de strooper weer.
„Bang, waarvoor zou ik bang zijn T „Ben je niet bang voor de veldwachters !
„Die heb ik in m'n leven nooit iets gedaan. „Zoo — weet je waar je hier eigenlijk bent?
„Neen."
„Hier komen stroopers en loerjagers bijeen — ben je voor die lui niet bang 1
„Die heb ik ook nooit iets gedaan.
„Zeg, zou je soms ook bij ons in dienst willen komen?"
„ 't Hangter van af, wat ik er voor doen moet en wat
ik er mee verdienen kan."
„Dat zal ik je zeggen; je moet hier in deze hut komen wonen."
„lk neem het aan, ik neem alles aan, gilt zij in
blijde verrukking.
Verwonderd ziet de man haar aan.
„Wat neem je eigenlijk aan'?


„Alles, alles, als ik maar hier mag blijven."
„Waarom wil je absoluut hier blijven !
„I)at gaat je niet aan, maar ik wil hier blijven, hier, en ik zal alles doen, wat je mij beveelt; zeg
maar op."
„Nou goed dan; ik ben een strooper.
„Dat weet ik, dat heb je al gezegd."
„Ik heb veel kameraden, in den omtrek, die altijd gaarne weten, waar de veldwachters zijn en dat kan men van hieruit goed zien."
„Ja, ik kan hier alles zien en dan moet ik jelui zeker teekens geven, waar ze zich bevinden, he V „ Justement."
„Daarvoor zullen wij je geven tien procent van de winst; da's altijd een aardige duit geweest; UreetHeijnen, die verleden maand gestorven is, was altijd erg content als we haar d r deel brachten.
„ Ik zal ook content zijn, maar... hoe moet ik jelui
die teekens geven ?"
„0 da's gans simpel; je ziet, er zijn hier vier vensters, in eiken muur één; overdag hang je nu maar een laken uit het venster aan die kant, waar je meent, dat wij 't minste risqueeren om gesnapt te worden en 's avonds zet je t licht er voor.1
Een hartelijke lach, terwijl zij haar blik laat dwalen door de holle leegte.
„Waarom lach je?"
„Om een laken uit te kunnen hangen, moet ik er toch een hebben en voor 't licht aan te steken moet er
toch een lamp zijn."
„O, heb daar maar geen zorg voor; als je het aan-


neemt, dan brengen wij je van avond nog alles, wat je noodig hebt."
„Maar ik neem het aan, heb ik je toch gezegd."
„Nou goed," en hij steekt haar toe zijn ruwe hand. Met harden klapslag slaat zij haar hand op tl ie van den loerjager als bezegeling van de tusschen hen gesloten verbintenis.
„Afgesproken dus; van avond krijg je nog een tafel, stoelen, een bed met lakens, een lamp, enfin, alles, wat je noodig heb, en dan goed uitkijken, hoor, naar die kerels met een drieteut op het hoofd en een geweer over den schouder; je zult er geen spijt van hebben."
„Ik beloof het je; ik zal goed opletten, maar van wien zijn eigenlijk al die bosschen?"
„Van den nieuwen messieu, die daar op den Hofburg is komen wonen; ik geloof, dat hij Kerenstein of zoo iets heet."
Die enkele in koude onverschilligheid uitgesproken woorden doen haar ontstellen; „alles van den nieuwen messieu, van Kerenstein, of zoo iets;" ze staat aus reeds tegenover dien man van af het eerste oogenblik van haar hier zijn; nu al zijn verklaarde vijandin en niet door haar eigen wil, maar door den wil van anderen — 't is ongetwijfeld de beschikking van het noodlot, dat haar heeft geplaatst tegenover den moordenaar van haren Nol.
„En hoe heet je?" vraagt de strooper weer.
„Anna Bex," antwoordt ze kort, beslist; zij noemt den naam, dien zij te Wareinme heeft gedragen, waar niemand haar kende, waar niemand haar verleden wist en dat verleden wil ze ook hier verborgen houden.


„ Anna liex, geen moeielijke naam, voegt hij haar lachend toe, „en ik ben Peter Steijn, maar ze noemen mij altijd „Zwarte Peter." — Nu a«he tot van avond. „Tot van avond."
Een met geweld ingehouden jubelkreet, die ze uitgalmt als de wilddief uit haar oogeu is verdwenen.
Hier zal ze dus blijven voor immer; altijd zal ze haar jongen kunnen zien; ze zal hem zien, als hij speelt in den grooten tuin, als hij het buitengoed verlaat, als hij weer terugkeert, altijd, altijd, maar . .. wanneer eens
van nabij, zoo heel van nabij.
Op eens valt haar blik op haar rok, vuil, smeiig, ontrafeld, op haar schoenen, kapot niet slijk bedekt. Zoo kan zij niet naar haar kind gaan, zoo wil zij zich niet aan hem toonen ; hij moet zijne moeder zien als
een reine, propere vrouw.
Nieuwe kleeren, nieuwe schoenen moet zij hebben, ze hoeft geen geld meer te sparen, want ze kan het
immers toch niet geven aan haar kind.
Zij is nog moe, maar toch talmt ze niet; weer daalt ze den heuvel af naar het dorp en ze koopt in den eersten den besten winkel, dien ze ontwaart, schoenen en kleeren, een stuk zeep, een kam en ook een spiegeltje; ze wil zich zelve bekijken; ze wil weten ot ze er netjes genoeg uitziet 0111 haar jongen te begroeten; zij dingt niet, zooals zij altijd heeft gedaan; onverschillig werpt ze de gevraagde geldstukken neder; ze heelt ze immers
toch niet noodig.
Als ze eindelijk weer terug is in de hut ontdoet zij
zich terstond van hare oude plunje; zij tooit zich met


den nieuwen rok en niet de zwart glinsterende schoenen. Toen een hlik in 't spiegeltje; 't gelaat is vies, goor; in «le rimpels van het voorhoofd, in «le lijnen langs den neus naar den mond, overal door het zweet
groezelig stof.
Zij wil zich wasschen : ze heeft echter geen water. Plotseling het geluid van een langzaam, zwaar voortrollend rijtuig, ver l>ene«len haar; in de hreede oprijlaan wederom de ecpiipage van den lieei \ an heienstein: haar kind nog immer op den schoot van die mooie, rijkgekleede vrouw; een inmiddels uit het kasteel toegesnelde bediende opent het hek en de wagen rolt voort tot voor «le deur van het buitengoed.
De heer en «le dame gaan naar binnen, maar «le kleine jongen blijft in den tuin. vroolijk huppelend en
springend over «le paden.
Een schier onweerstaanbare aandrang in haar om ook te ijlen naar «lat park, om dat kin«l aan te spreken, om het lieve, vleiende woordjes toe te fluisteren met hoeten adem, om het te beroeren, al was liet dan maar even, rakelings, maar ze moet eerst gewasschen, eerst schoon zijn; zóó wil zij zich niet toonen aan haar jongen. Waarom kwam «lie kerel dan ook niet met z'n stoelen en lamp; hij had al lang hier kunnen zijn; dan zou ze hem kunnen vragen, waar water te vinden was en ze tuurt met kleiugemaakte, door«lringende oogen naar den weg, «lie het dorp doorsuijilt.
Des avonds laat, als het ree«ls donker is. komt eindelijk Zwarte Peter terug meteen kameraad; opeen kar hebben ze de haar beloofde meubelen geladen.
Ze verwaardigt ze niet met één enkelen Mik.


„Waar kan ik hier water krijgen?" vraagt ze kortaf.
„0. daar is een bron, hier vlak bij, geen tien stappen in het bosch," antwoordt de strooper haar.
„Waar, welken kant uit?"
„Heb je zoo'n dorst; nou dan is 't maar goed, dat we ook aan eten en drinken hebben gedacht; wij hebben brood en bier voor je medegenomen, een heel vat; daar kan je ons dan ook van tijd tot tijd op tracteeren."
„Neen water, water moet ik hebben, om me te wasschen."
I)e beide mannen schaterlachen van dolle pret; wasschen, zoo laat op den avond, als niemand haar meer zien zal en voor hen hoett ze zich niet mooi te maken; als ze maar goed oppast, goed de veldwachters bespionneert, dan kan het hun niks schelen, hoe ze ei uitziet.
„Maar zeg me dan toch, waar ik water kan vinden, en ze stampvoet op den grond.
.Ik heb je immers gezegd: dien kant uit, geen tien
stappen ver in het bosch.
Ze wacht niet langer; de takken der struiken met haar armen wegduwend, baant zij zich een weg in de haar aangewezen richting.
Weldra staat ze voor een kleinen waterplas, witzilverig in de duisternis; ze laat zich v allen op haai knieen ; de mouwen hoog opstroopend, steekt ze haar armen in het water, zoo diep als ze slechts kan en dan wascht zij zich met snelle, driftige vegen over haren, gezicht en hals, lang, heel lang.
Als zij eindelijk weer terugkeert in hare nieuwe


woning, staat het huisraad reeds op zijn plaats.
In een hoek 't bed met dekens en lakens; in een anderen hoek een groote kast vol potten, pannen, borden, glazen, koppen enz. enz.; in 't midden van 't vertrekje een tafel, waarop een brandende lamp; aan de wanden een zestal stoelen; wijders een kleine ijzeren waschtafel, een kacheltje met ketel, een paar emmers en een groot vat bier.
't Ziet er alles Hink en degelijk uit; ze heeft nooit zoo'n weelde om zich heen gezien en toch bekijkt ze dat alles met strakken, onverschilligen blik.
„Hoe vindt je het nu hier, vrouw llex!" vraagt de haar bekende loerjager, „ben je content ?"
„Zeer content," antwoordt ze werktuigelijk.
„Zorg dan maar, dat je 't lang hier uithoudt."
„Dat beloof ik je."
„Tot morgen dan en goed onthouden; overdag 1t beddelaken aan den kant, waar wij 't minste riskeeren en 's avonds ....
„De lamp zetten; ik weet het al, ik weet het al."1
„de schijnt nog al driftig uitgevallen te zijn
„Ik ben moe, ik heb slaap."
„Dan zullen wij maar weggaan, slaap lekker."
„Dank je, van 't zelfde."
Den volgenden morgen, bij de eerste nog wazige lichtschemering is zij reeds wakker; snel springt zij uit het bed; niet driftige hand snoert zij den ouden rok vast om hare heupen en ijlt met een emmer in de hand naar het bosch, naar de bron; enkele oogenblikken


later is zij al terug in haar woninkje en ze wascht zich weer. vet doende schuimen de zeep, telkens kijkend in 't spiegeltje ot' ze nu helder er uit ziet. i haar wangen genoeg glimmen en ze schegelt het haar in rechte
scheiding midden op het hootd.
Ze bekijkt zich heel lang in dien spiegel; eindelijk een glimlach van zelfvoldaanheid om haar lippen ; dan tooit zij zich met den nieuwen rok, ze steekt haar voeten in de glinsterende schoenen en zóó plaatst zij zich voor het raampje, dat uitzicht geeft op het kasteel, van tijd tot tijd met gluuroogen zoekend naar mannen met een drieteut op het hoofd en een geweer over den
schouder.
Eindelijk heel in de verte bij den bosclirand twee van die wezens en terstond hangt zij 't beddelaken uit liet raam, aan welks zijde geen gevaar te duchten is.
Nu kan zij al haar aandacht, al haar voelen wijden
aan dat slot voor haar, waarin haar jongen woont.
Achter welk venster zou hij slapen ot zou hij al wakker zijn? Waar zal ze hem dan 't eerst zien ! en vlug laat ze haar blik dwalen langs de lange rij der ramen.
Eensklaps een rollende, golvende beweging in een der gordijnen en dan plotseling het krulharig kopje van
haar jongen, achter het glas.
Een blijde, lachende jubelkreet, die echter dadelijk verstomt, als zij achter hem ontwaart die vreemde vrouw, die zijne moeder niet is; daar had „zij moeten staan, zij alleen; dat is haar plaats, haai ie< lit.
Er komt een booze woede in haar ziel; verwenscliingen glijden door haar lippen als ze ziet hoe die vrouwden knaap aankleedt, telkens hein streelend en kus-


sencl. Onrustig staat ze op van haven zetel; ze loopt m zenuwachtige haast heen en weer door het kleine vertrek. niet meer willende kijken naar «lat schouwspel, dat lmar pijn doet; 't is echter of een onweerstaanbare macht haar dwingt te staren naar dat ééne punt, naar
dat ééne venster.
Een oogenblik kalm zijn als eindelijk de beide hguren verdwijnen, maar ook bijna tegelijkeitijd (t n uit uw intens verlangen om haar jongen te zien.
Overal zoekt haar oog hem; de wenkbrauwen gefronst, het voorhoofd gerimpeld, gluurt ze met stijt strakke blikken naar al die vensters, één voor een; te vergeefs; 't lachend, vriendelijk kopje vertoont zich
niet meer.
Eensklaps wordt de deur geopend; een vroolijk, wijd uitschallend kin.lergeschreeuvv en de knaap springt naar buiten, een hoepel in de hand.
Hij is 1111 alleen, geheel alleen in den grooten, omvangrijken tuin; hij huppelt en holt in blijde uitgelatenheid, achter den steeds voortrollenden hoepel.
Ze houdt het niet meer uit; zij kan niet meer blijven in dat kleine bedompte vertrek; ze moet naar buiten, ze moet zijn in de nabijheid van dat park.
Nog een enkelen blik in den spiegel en dan ijlt ze
naar de groote barrière.
Deze is geopend.
In de eerste opwelling van haar opgewonden zijn, wil ze in dien hof, naar dat kind; ze bezint zich echter; de bedienden zullen natuurlijk komen en haar wegjagen, haar. in hun oog, de vreemde vrouw, zeker lner gekomen met slechte voornemens, misschien wel om


te stelen .... ha. ha. ha, zij stelen! Zij wil niets anders clan de liefde van haar kind en die behoeft ze niet te stelen, daar heeft ze recht op .... recht en toch .... zal ze dat recht niot doen gelden.
Ze zal hier blijven: ze zal wachten tot haar kind in haar nabijheid komt, hoe lang 't ook moge duren en dan zal ze hem aanspreken. \\ at ze zal zeggen, dat weet ze nog niet; de woorden zullen wel van zelt komen.
Het geluk is haar gunstig ditmaal.
't Duurt niet lang meer als de knaap met zijn reep de
groote barrière nadert, waarvoor zij zich schuil houdt.
Nog even een vlugge streek met de handpalm o\ei de haren, een korte ruk aan het jakje en dan treedt zij te voorschijn, met opzet zic h plaatsend voor den hoepel. Als deze rolt tegen haar rok. grijpt ze het speeltuig niet bevende hand.
„Hier Willem," en met uitgestrekten arm reikt zij
hem over het rondgebogen hout.
De kleine blijft staan, verwonderd haar aanstarend. .Wil je .je hoepel niet terughebben, Willempje?
vraagt zij weer.
„Ik heet niet Willem," stottert hij eindelijk met
angstige stem.
Een korte, kleine gil. die ondanks haar zelve diingt
uit de keel.
Haar kind heet niet meer Willem, zooals hij dooiden pastoor is gedoopt; hij draagt niet meer den naam, hem gegeven door zijn vader, haren braven Nolzaligei en door haar zelve; die vreemden hebben hem anders genoemd.


Haar oogen glinsteren vuur en krampachtig sluit zij
de vuist om den hoepel.
Dan met wanhopig geweld, dwingend haar stem tot vriendelijke vastheid, vraagt zij weer „ hoe beetje dan! „Theo," antwoordt de knaap, steeds haar aankijkend
met groote oogen.
Theo, Theo, wat 'n rare naam, dien heeft ze nog
nooit gehoord.
„ Wil je den hoepel niet terughebben ?" vraagt ze weer.
„Jawel."
„Daar dan, maar geef me dan ook een handje. De kleine steekt langzaam, aarzelend haar zijn vingeren toe.
Zij hurkt zich neder voor hem; zij grijpt het tengere haar toegestoken handje en drukt er haar lippen op.
Een heete gloed over haar geheele lichaam, een wilde opbruising in haar geheele zijn bij die eerste aanraking; 't bloed stroomt onstuimig door haar aderen; 't hart klopt met zware mokerslagen en ze kust die kleine vingeren telkens en telkens, driftig, hait^toi htelijk met brandende lippen.
„Wie ben je?" vraagt 't jongske plotseling schuchter. bedeesd.
Snel heft ze zich op; stijf, bewegingloos blijft ze
staan voor hem.
„Wie zij is," heeft hij gevraagd en in haar een toomelooze haar dwingende, impulsie, een schier niet te onderdrukken begeerte om hem in hare armen te nemen. hem te drukken met krachtig geweld tegen baaiborst en te gillen: ik ben je moeder, je moeder, 11111 kind; ik alleen, hoor, en niemand anders.


Ze halt de vuisten vast, dat de nagels dringen in het vleesch; ze klemt de tanden tegen elkaar, want ze wil dat woord niet zeggen; ze is gedoemd om te zwijgen voor het geluk van haar kind.
Weer laat zij zich vallen op haar knieën; ze slaat de armen om zijn hals en weer drukt ze vurige, h;u tstochtelijke kussen op z'n handen, op z n wangen, op z n mond, overal waar slechts haar lippen zijn naakte
vleesch kunnen beroeren.
Ken huilerigen schrikgil uitstootend, rukt de knaap met snelle lichaamszwenking zich los uit die knellende omhelzing en hij vlucht weg, den reep latende liggen
op den grond.
„Willem. Willem Theo .je hoepel,"
schreeuwt ze hem na.
Hij luistert echter niet, hij holt slechts voort, terug
naar het kasteel.
Lang kijkt ze hem na, zoo lang als haar hlikken hem kunnen volgen en dan een galmende, juichende kieet, ze heeft het gehad, genoten m volle teugen datoogenblik, dat ze gedurende jaren zoo reikhalzend tegemoet heeft gezien; haar eenig nog door haar gekoesterd ideaal is verwezenlijkt; zij heelt haar kind in haar armen gedrukt; ze heeft hem omhelsd, gekust; zij is zijne
moeder geweest.
Ze ontwaart den hoepel, dien voor haar ligt op den grond. Snel raapt ze dezen op en ze kust dat stuk hout, waarmede hij heeft gespeeld, dat hij in z'n handjes
heeft gehouden.
Verheugd, vroolijk voor het eeist na zoo n langen,
langen tijd, keert zij terug.


In haar woninkje zet zij zich weder op dezelfde plaats, van waar zij haar blik kan laten dwalen over dat omvangrijk park; zij houdt echter haar oog gevestigd slechts op dut ééne venster, recht hoven de deur, waar ze heden morgen hem heett gezien.
Den volgenden morgen alweer op diezelfde plek, alweer turend naar datzelf de venster en ook thans alweer diezelfde gemoedsaandoeningen, diezelfde vreugde, diezelfde blijdschap, maar ook diezelfde droefheid, diezelfde woede, datzelfde ongeduld.
Goddank, daar komt hij en op hetzelfde oogenblik verlaat ook zij haar huisje en ze holt in ijlende vaart, den hoepel in haar hand, den heuvel af naar de groote barrière.
Haar hoop wordt ditmaal niet vervuld; haar Willem komt niet in de nabijheid van het hek; hij speelt ginds, aan de andere zijde van den hot.
Sluipend langs de haag. die het park omzoomt, nadert zij haar kind.
Als zij straks bij hem is verheft zij zich plotseling vriendelijk, hem toeroepend: „Theo, wil .je niet je hoepel terughebben, dien je gisteren hebt laten liggen !
„.Jawel," antwoordt de knaap schuchter.
„Kom dan maar even hier voor «le haag."
Bedeesd, aarzelend, met onwillige stappen, komt bij naderbij; snel grijpt hij vervolgens den hem toegestoken reep, om dan weer ijlings terug te treden.
„Hen je bang voor me, Theo!
„Neen," wenkt de knaap, steeds blijvend op een afstand.


„Dan inoet .je ook niet wegloopen; ik zal je heusch geen kwaad doen, mijn jongen; geef mij maar een handje."'
vZal je me dan weer niet pakken en /oenen, zooals gisteren ?"
Die vraag, haar door haar kind gedaan, doet vreeselijk pijn; ze voelt opkomen de tranen in haar keel: ze bedwingt zich echter en dan goedig: „neen, ik zal je
niet zoenen, ik heloot' het je.
De knaap steekt haar zijn vingers toe over de haag. „Dank je" en ze drukt dat handje vast. innig. Don volgenden dag brengt zij hem een krans van boschbloemen. door haar zelve gevlochten en ze raakt weer aan die kleine hand en den daarop volgenden morgen reikt zij hem over een wagentje door haar zelve van beetwortelen gemaakt en ze waagt het ditmaal weer te drukken een kus op die kleine vingers en zoo wordt eiken dag de vriendschap tusschen dat jongske en die vrouw hechter, inniger. Hij komt weer buiten de barrière: hij holt naar haar toe. wanneei bij haar nog in de verte ontwaart en hij verzet zich niet meer tegen haar kussen en omhelzingen.
De stroopers en loerjagers zijn niet tevreden over haar waakzaamheid; de gegeven teekens zijn menigmaal verkeerd geweest; 't is dikwerf gebeurd, dat zij de veldwachters in hun onmiddellijke nabijheid ontwaarden, terwijl zij hen ver verwijderd waanden. Ze hebben haar met verwijtingen overladen: ze hebben haar weg willen jagen, maar toen heeft ze huilend ge-


beden, gesmeekt om te mogen blijven; ze zou in t vervolg beter oppassen, beter acht geven en de ruwe wezens. week gestemd door die tranen eener vrouw, hebben de kracht niet gehad hun dreigen ten uitvoer te brengen.
Op zekeren avond komen tal van mannen, % loekend, ziedend van toorn binnenstormen in haar woninkje. Hun oogen schitteren met kwaadaardigen gloed, hun vuisten zijn krampachtig gebald en hunne borsten hijgen zwaar op en neder.
Verschrikt, ontzet, ziet zij die woeste bende aan.
„Verdomd canaille," buldert een hunner, „gemeen loetier. je hebt ons verraden, verkocht, en tegelijkeitijd geeft hij haar met snellen armzwaai, een vuistslag in 't gezicht.
Ze wil spreken, ze wil zeggen, dat hij liegt, maar ze kan niet; 't geluid stikt in haar keel; zij wijkt achteruit
tegen den muur.
„Je hebt ons verkocht, je benteen .Judas, schetteren de anderen mee met boos heesche stemmen, zich in nauwer kring tegen haar opdringend.
„Ze hebben den Zwarten Peter te pakken gekregen, razen zij voort; „ze hebben hem daar opgesloten, en een hunner wijst naar een klein gebouw in het park, in de onmiddellijke nabijheid van 't kasteel „en dat is jouw schuld, heks. kreng, dat je bent; jij hebt ons verkocht. gemeene prij, maar je zult er geen pleizier van hebben; ze zullen hem toch los moeten laten; wij hebben den rooien haan op het dak gezet van alle kanten ;


kijk tiaar, vlak boven «le deur, waar ze altijd zitten, jouw rijke, voorname vrinden; daar brandt het al.
Ontzet slaat ze den blik omhoog en ze ontwaart de rookwolken, die reeds breed uitslaan uit het dak en uit
enkele vensters.
Zij slaakt een kreet, hoog loeiend als't gekrijsch van een dier en ruw wegstootend den man, die voor haar staat, stormt ze de hut uit, den berg af.
Daar buiten, recht voor haar, hoog in de lucht breedomvangrijke zwarte, om zich zeiven wentelende kolommen. waartusschen wild dansend, woest dwarrelend (luizende en (luizende vuurvonken.
„Santa Maria," en ze Holt voort op de knikkende
knieën.
Plotseling een donderende slag; een gedeelte van het dak is ingestort met krakenden, scheurenden plot en dan op eens overal puntige vuurtongen, die met fluitend gesis opwaaien hoog in de lucht.
Een gouden gloed, die als met tooverslag den ge-
heelen omtrek verlicht.
Ver beneden haar 't gelui van de dorpsklok en t verward stemmengehuil „biand, brand" van kleine zwarte wezentjes, hard loopend over de rosige wegen, allen in
dezelfde richting.
Grooter, schrikkelijker de blauw-rood gele vlammen, snel voortrollend over het gebouw, een knetterend gerinkinkel van barstende en op de steenen neervallende vensterglazen en steeds stormt ze voort het hek door, dat gelukkig open staat.
Eensklaps bevindt zij zich te midden van een aantal in nachtgewaad gekleede menschen; angstig, wanho-


pend tuurt zij om zich heen, naar alle zijden, hij is ei niet, «le kleine jongen, dien haar oog zoekt.
.Theo, Theo is er nog in," gilt op eens een vrouwelijke stem in haar onmiddellijke nabijheid: „reilt. ïedt mijn kind, «luizend daalders voor hem, die mijn kind redt."
Zij hreugt den elleboog voor het gezicht als een schild tegen «le vlammen en dan het bovenlichaam diep voorover gebogen, «le tanden tegen elkander geklemd. de oogen vast dicht genepen, stort zij zich met razende wanhoop in de vuurzee.
Enkele mannen volgen haar tot bij tien ingang \au het brandend gebouw; verder wagen zij zich niet; hun leven is hun meer waard nog dan 't uitgeloofde goud ;
zij alleen dringt verder.
De rook doet haar bijkans stikken, maar ze wijkt niet; tastend duwt zij zich voort tot haar hand de leuning van de trap grijpt; nu trekt zij zich omhoog, drie, vier treden te gelijk; zij weet den weg, zij weet waar zijn bedje staat; zij heeft dat zoo dikwijls gezien, als zij hem des morgens zocht in zijn kamer. Met haar hand glijdend langs den heet gloeienden muur, voelt zij eindelijk de deur, waar achter haar kiu«l ligt.
Zou hij al dood zijn — o God, o God!
Zij kan «len knop niet vinden; een geweldige, krachtige schouderbons tegen het hout en de deur wijkt.
Hen zware, dik c< mipacte rook massa, die met ïeuze 11kracht rolt tegen haar lijf; zij «leinst terug één enkele schrede, maar «lan weer vooruit in de kamer tot bij het ledikant.
Hen ruwe streek over het bed en ze grijpt het lichaam


van haar jongen; snel heft ze hem op en drukt hem
tegen haar borst.
Nn weer terug denzeltden weg; luiar rok brandt al; zij hoort om haar hootd t knappend, knetterend geluid der verzengende haren; zij voelt een ondragelijke pijn in 't gelaat, alsof "t vleesch wordt afgerukt met gloeiende tangen: vervolgens een bromdotte suizing in haar ooren. een kort reutelend ademen, dan een machteloosheid. een niet meer kunnen, maar ze moet, ze moet en vaster, vaster 't wicht prangend tegen 't lijf, werpt zij zich voorover door de vlammen heen, naar de plaats, waar de trap moet zijn; zij voelt de eerste trede, maar zij kan niet meer voort op die beenen, waaromheen 't vuur kronkelend opstijgt.
Een rauwen gil slakend laat zij zich rollen over de brandende treden naar beneden, tot ze neerploft op
den steenen vloer.
Met de laatste krachten sleept zij zich tot bij de deur en toen enkele mannen, die thans den moed hebben haar en 1t kind, dat zij nog steeds in haar armen houdt vastgeklemd, te grijpen.
„In den vijver, in den vijver," roepen tal van stemmen en enkele seconden later hebben ze haar gedompeld in het water om de vlammen uit te dooven, die overal slaan uit haar kleeren.
Enkele dagen later.
In een groote kamer van een boerenwoning; 't zonnelicht dringt slechts doezelig door de streepkieren van de gesloten blinden.


In een hoek achter kleurige gordijnen een breed ledikant, waarvoor op een stroomatten stoel Mevrouw van Eerenstein.
De kin leunend op «len elleboog, die steun vindt op den knie, tuurt zij niet strak, starend oog naar een vrouw met afzichtelijk, monsterachtig gelaat, diep wegzinkend in den kuil van t kussen; in stede van hoofdharen, niets anders dan kleine, vieze stoppels, waaraan dik kleverig t gestolde bloed; de gesloten oogleden, diep in de kassen, rood ontstoken, zonder wimpers; onder de wit bolle blaren het roode, lillende vleesch ; 't geheele gezicht loodblauw, verschrikkelijk gezwollen.
Ze ziet dat wezen aan met innig meewaren.
Die vrouw is haar vijandin; zij is de helpster, de bondgenoote der stroopers en wilddieven, die haar bosschen plunderden, die — al heeft men 't bewijs ook nog niet in handen — ongetwijfeld t kasteel in brand hebben gestoken om hun makker te redden en diezelfde vrouw heeft geen oogenblik geaarzeld om zich in de vlammen te werpen, ter redding van haar Theo; mannen hebben getracht haar te volgen, maar zij hebben niet gedurfd; 't waren allen lafaards; zij alleen, zij, die vrouw, had mannenmoed en dat voor die rampzalige duizend daalders; zij moest dus wel doodarm zijn, de ongelukkige.
Heden morgen heeft de chirurgijn verklaard, dat, hoewel 't gelaat der gewonde altijd misvormd zal blijven, 't levensgevaar geweken was.
Zij verbeidt 1111 met brandend verlangen het oogenblik, dat ze wakker zal worden, «lat ze haar die heuge-


lijke tijding zal kunnen mededeelen; ze zal dan tevens ook weer haar gezicht betten met natte doeken, zooals
de meester bevolen heett.
't Duurt lang, eeuwig lang dat moment.
Ongeduldig staat ze op van haren zetel en wandelt niet kleine, zenuwachtige trippelpasjes door t vertrek.
Eindelijk een kort, zacht kreunen; terstond is zij weer hij *t bed, niet angstige spanning t ontwaken afwachtend.
Toen een zachte hoofdbeweging, een diepe zucht, terstond gevolgd door een nauw hoorbaar „boe is het
met den kleine V
„0, heel goed, Goddank; slechts enkele onbeduidende wonden op bet achterhoofd en op den rug, zonder het minste gevaar; de dokter heeft mij verzekerd, dat hij over een paar weken geheel beter zal zijn en dan
zal bij zelf u komen bedanken.
„l)a's goed, da's goed. dat moet bij doen." en een glimlach plooit zich om de hoog opgezwollen, lillerige lippen.
,Hij moet u ook zelfde belooning brengen; u moet
uit zijn band jes de duizend ....
Snel. driftig heeft de zieke 't lichaam opgeheven; zij heeft 't hoofd gewend naar de vrouw, die zij in baai nog blind zijn niet kan zien en toen woest, krijscbend geschreeuwd: „neen, dat wil ik niet, dat wil ik niet, ik wil ze niet hebben, je duizend daalders!
„Maar u hebt er recht op; ik heb ze beloofd
aan diengenen, die mijn kind redde.
„Je kind je kind, zeg je 't is je kind niet.
Een akelige gil. kort dreunend door de kamer; de


vrouw van den drossaard sluit deoogen; t liootd \alt achterover en uit den wijd open mond sissen snel hijgende ademhalingen: alles wenteltom haar heen; alles zinkt om haar weg; een looden zwaarte, die haar naar henetien trekt met onweerstaanbare kracht; onwillekeurig, werktuigelijk pakt grijpend haar hand de stoelleuning, die ze omklemd houdt in de sidderend gesloten vuist.
Zóó een lange tijd.
Eindelijk stotterend: „hoe weet u dat V
„Dat het je kind niet is?
„Ja."
„Omdat, als het,je bloedeigen kind was geweest, ,je geen goud zoudt beloofd hebben aan den eersten den besten, die hem zou redden, dan zou je je eigen leven gewaagd hebben, dan zou je je zelve in 't vuur hebben geworpen."
„Daar had ik op dat oogenblik de kracht niet toe.
„Op dat oogenblik niet, zeg je, op dat oogenblik niet .... een nioodev heelt altijd de kracht als tleven van haar kind in gevaar is; dat heb je aan mij gezien.
„Aan u r
„Ja, aan mij."
„Dus u . . . . u bent.... zijn moeder?"
Een korte aarzeling en toen vast, beslist: „ja, ik ben
zijn moeder."
Mevrouw van Eerenstein laat zich vallen op den stoel, dien ze nog immer houdt omklemd; met ziunelooze strakoogeu tuurt ze naar dat afzichtelijk nionsterhoofd, waaruit die enkele woorden zijn gekomen, plotseling als een donderslag, die haar verpletteit.


De vrouw, de kameraad van ellendige wezens, de vertrouwelinge van misdadigers, die mouw
moeder van haar lieveling dat kan met waar
zijn, dat is onmogelijk; haar Theo kan niet uit zulk een
vrouw geboren zijn.
Fier, trotsch, bevelend, dreigend voegt ze baar mededingster toe: „bewijs me dat.
„Dat ik zijn moeder ben?"
I „ 11
» 1 •• , l' „Welk bewijs kon ik nog meer geven als mijn opot-
feringT
„De kleertjes, waarin wij hem gevonden hebben, hoe
zagen die er uit?" . ,
„ 0 bedoel je dat 1 Ik heb hem op de trap van .je huis m
Heerlen neergelegd, gewikkeld in roodbaaien wol en toen heb ik nog over hem uitgespreid eendeken metroode strepen, mijn tirteien rok en een omslagdoek met roode klaprozen en blauwe korenbloemen in groene ruiten.
„'t Is waar, o God ja, 't is alles waar, maar 
„ Wat wil je nu nog meer?''
„Als je werkelijk zoo innig veel van je kind hieldt, waarom heb je het dan verstooten !
Omdat het anders van de kou en tien honger zou gestorven zijn; ik had te kiezen tnsschen het dood te zien gaan aan mijn borst of het te laten leven hij anderen; ik heb het laatste gekozen — God alleen weet
hoe ik daaronder geleden heb.1'
„ Had de vader er dan niet voor kunnen zorgen
„Mijn man 1 Die was dood."
„Ge waart dus gehuwd ?"
„Natuurlijk; ik ben altijd geweest een fatsoenlijke


vrouw; mijn kind is geen bastaard; 't is geboren uit een eerbaren trouw."
„Wie ben je dan toch en ... . wie wasje man?"
„Dat zeg ik niet, nooit, van z'n leven nooit, hoor.1'
,'t Was dus zeker een slecht menschV''
„Slecht !Mijn man slecht ! 't was de braafste, nobelste kerel van de geheele wereld, die ons lief had, zooals geen andere man zijn vrouw en kind kon liefhebben en die liefde heeft hem in 't ongeluk gestort, die liefde heeft hem ten onder gebracht; meer zeg ik niet, meer mag je me ook niet vragen;" en dikke tranen persen zich door de gesloten oogranden.
„Arme, arme vrouw!" en zich tot haar voorover buigend, grijpt Mevrouw van Eerenstein haar hand, die ze zachtkens drukt.
Stil, onbewegelijk, hand in hand, zitten ze tegenover elkander, die twee moeders, de arme, de nederige, de afschuwelijke, niettegenstaande haar pijnen in blijde zielsverrukking, omdat zij eindelijk uiting heeft kunnen geven aan haar moeder-zijn, omdat zij haar kind heeft herwonnen; de andere, de rijke, de tiere, treurig, in smartvolle wanhoop, omdat zij op datzelfde oogenblik datzelfde kind heeft verloren.
Eindelijk weer de echtgenoote van den drossaard: „gij zult nu zeker wel voor altijd bij ons willen blijven, niet waar?"
„Bij u, in uw huis ?"
„Ja, ik zal u als een vriendin beschouwen."
„U . . . . mij, de boerenmeid als een vriendin, ha, ha, ha! en ... . wie zal dan zijn moeder zijn, wie van ons beiden zal hij „moeder" noemenf'


Geen antwoord slechts een diep zuchten en Uan plotseling een snikkend, kennend huilen.
Thans 't medelijden, 't medevoelen in •
haar de blijde, voor dat rampzalig wezen door haai plotseling, onverwacht .net slechts enkele woorden vernietigd, beroofd van al haar weeldegeluk.
U ziet het, Mevrouw," vleit zij zacht, vertrouwel.k streelend haar hand: ,'t gaat niet; wij kunnen met 1.« elkander blijven.' „ , ^
Je maghem niet van ons wegnemen, gilt de an le
in vertwijfeling; „je mag hem niet ongelukkig maken, ie mag zoo wreed niet zijn tegenover je tand.
lk! wreed tegenover hem; ik! mijn jongen ongelukkig maken! Ik begrijp u niet, Mevrouw.
Alles alles wat wij bezitten, zal eenmaal zijn eigt dom zijn; hij zal rijk zijn; hij zal worden een man van rang, van aanzien, geacht, geëerd overal, dooi .ede en dat alles mag je hem niet ontstelen, je mag zijn
komst niet vernietigen." , ,
„Alles, alles zijn eigendom," herhaalt preve ei <
i ■ li iw fa ntHsie ziet ze reeds haar kind alt. een moeder en ui hare fantasie ziei ze
slanken jongen man, met het mooie gezicht van haren
t ,g doetfnrijke,weelderigekteeren, als den bewoner
van ^en groot kasteel, als den gebieder van tal van dienaren, die allen hem eeven en liet hebben en .. . . • kan rij daar tegenover stellen; mets, mets, t geld
zuinig, zoo gierig heeft l*»,*ard jan,i la, heelt ze lrij haar vlucht moeten laten 111 de hut 11» zeker gestolen door die ellendelingen, die haai ie > •' beledig,, met de gemeenste -h^w<»rd«, die^ni
zelfs hebben geslagen; ann zal hij zijn »ij »* >


sleuren een ellendig, kommervol bestaan, gebrek zal hij leiden met zijn vrouw en zijn kinderen en dat gebrek zal hem misschien ook eens misdadig doen zijn, evenals haar Nol geweest is, en ze aanschouwt weer die galg, die in de somher donkere lucht bengelende lijken, die zwarte vogels niet wijd uitgestrekte vleugels; ze hoort weer die krassende raven en een huivering glijdt in snelle rillingen over haar lichaam.
Haar verpleegster merkt dien twijfel, die aarzeling,
zij is reeds zeker der overwinning en dringender, hartstochtelijker herhaalt ze weer: „je zult hem niet van ons wegnemen; je zult ook bij ons hlijven en dan zullen wij beiden zijn moeder zijn, niet waar f en ze drukt
haar hand inniger, vaster.
„O God. ik weet niet wat ik zeggen moet, Mevrouw; 't is alles zoo onverwacht, zoo opeens; laat mij tenminste een beetje tijd om te denken.
„Neen. neen, je blijft bij onsje lieele leven lang, dat is afgesproken," juicht ze zegevierend, terwijl ze de hand der overwonnene aan haar lippen brengt en kust met heeten adem.
Een mooie zomersche dag.
Het zonnelicht valt schitterend door de niet meer gesloten vensters in het ruime vertrek; voor het ledikant in een houten leuningstoel vrouw 1'oijck, afzichtelijk misvormd ; over liet geheele gelaat een dun rillerig vlies, met groote, witte kuilplekken; de spitsbeenderige neus, als een snavel vooruitstekend; ondei de wijd open oogen breede, waterige randen, blauw-rood.


Dat monster lacht met breede plooi om den Halonzen mond: een gelukkig zijn. een intens zich zalig voelen is in haar, want straks zal haar jongen bij haar komen, voor het eerst na zoo lange scheiding en dan zal ze hem zeiven mogen vertellen, dat hij met „een moeder heeft, maar „twee," dat „zij" ook zijne moeder is en dat ze nu allemaal bij elkaar zullen blijven hun
leven lang.
Wat zal haar Willem dan wel zeggen ! at zal lnj voelen.
Een naderende kinderstem buiten in den corridor; zij springt op, de armen wijd uitgestrekt, gereed 0111
liem te omhelzen.
De deur wordt geopend en Mevrouw van Eerenstem
treedt binnen, den lachenden knaap aan haar hand. Hij slaat den blik naar haar op, maar op hetzelfde oogenblik stoot hij uit een ruwen kreet, snel zijn hoofdje verbergend in den rok zijner pleegmoeder.
Deze hurkt zich bij hem neer, terwijl zij liem vriendelijk bemoedigend toevoegt: „Theo, dat is nu die lieve, brave vrouw, die je uit het vuur heeft gehaald; ga haar nu eens bedanken, ga haar eens een handje
geven." , .
„Ik durf niet, ik durfniet, ik ben bang." gilt de kleine,
steeds "t hoofd houdend in de plooien van haar japon.
Theo" vervolgt zij zacht vermanend, „dat is niet mooi van je; zonder die lieve vrouw zou je dood geweest zijn; zij heeft je gered; kom, ga nu gauw naar
haar toe en geef haar een handje.'
„Ik durf niet, ik ben bang," krijscht hij weer in Wevend angstschreeuwen.


Zij wil hem in haar armen nemen, hem dragen naar haar toe, maar hij verzet zich, steeds schreeuwend: „ik wil niet, ik wil niet. ik hen hang.
Op eens een sprong naar de nog geopende deur en de kleine vlucht weg, hollend het huis uit, naar buiten.
Weer zijn ze alleen de beide moeders, weer staan ze tegenover elkaar ; «Ie eene verlegen, beschaamd, de andere terneergeslagen, wanhopig.
„Arme, arme vrouw, 't is mijn schuld niet; ik kan er niets aan doen, verontschuldigt zich de echtgenoote van den drossaard.
De andere antwoordt niet; ze kijkt haar slechts aan met die afschuwelijke traanoogen. 0111 dan eindelijk te vragen: „waarom was hij zoo bang voor mij !
„Ik weet het niet.... misschien voor die lid-
teekenen, die nog in uw gezicht zijn.
Vrouw Poyck kijkt rond met vluggen blik; daar bij het venster hangt een spiegel.
Snel met vasten tred stapt ze er naar toe.
Als ze zich zelve aanschouwt, als ze ziet dat menschonwaardig, walgelijk mombakkes, dat zij gedoemd is te dragen haar geheele leven lang. deinst zij achteruit,
vol schrik en ontzetting.
Zij laat zich vallen in den stoel met de open handpalmen bedekkend 't gezicht.
Mevrouw van Kereusteiu staat naast haar, de hand zacht leunend op haar schouder.
Beiden zóó een langen tijd, stil, roerloos, schier zonder ademhalen.
Plotseling grijpt de rampzalige die hand, en dan


vurig, met hartstochtelijken gloed: „dank u, dank u voor alles, wat gij voor mijn jongen heht gedaan en nog
voor hem zult doen."
Dan weer na eenige keelsnikken: „gij moogt hem nooit vertelleu. dat ik zijn moeder ben; als ik weg ben, moogt gij nooit meer over mij spreken.
„Als ge weg zijt? Wilt ge dan niet bij ons blijven?" „Neen, neen; ik wil niet, dat mijn kind vol angst wegloopt, als hij mij in de verte ziet; ik wil niet, dat hij met walging wordt vervuld als hij mijontwaait, dat is voor eene moeder te hard, te wreed, dat zult u zelf toch ook wel kunnen begrijpen, nietwaar Mevrouw s
„ l! kunt toch hier blijven; wij zullen een huisje voor u laten bouwen in 't park, van waar ge uw jongen altijd zien kunt."
„ Hem zien, den geheelen dag, zonder een woord tot hem te mogen spreken, zonder hem een kus, zelfs geen hand te mogen geven, hem bespieden van den morgen tot den avond en altoos gedwongen te zijn om me te verbergen als een verpeste, dat otter is te groot, dat leven is niet te leven.
„Maar "
„Tracht nu niet meer om me over te halen, Mevrouw, ik smeek het u; mijn besluit staat vast, ik ga heen, van avond nog en als ik dan weg ben, dan zal ik mij troosten met de gedachte, dat mijn jongen, een lieve, goede moeder heeft, die hem zal opleiden tot een braven man, die hem gelukkiger zal maken, dan ik bij machte ben het te doen."
't Volgend oogenblik liggen zij in elkanders armen,


de gade van den rechter en de vrouw van den ter dood gel trachten Bokkenrijder.
„ Kom. Mevrouw, laat ons sterk zijn, t moet, t moet. God heeft zeker gewild, dat ik zijn moeder niet zijn mag, dat ik voor hem eeue vreemde, eene onbekende moet blijven en Zijn wil is goed, al is deze ook ondoorgrondelijk, heb ik den pastoor dikwijls hooren sermoenien," en vrouw Poyck veegt weg hare tranen.
„Je kunt niet weg, ,je hebt geen kleeren, hervat Mevrouw van Eerenstein, „en je zult zeker toch niet willen terugkeeren naar die hut in het boscli!
„Neen, neen."
„Hoe wil je dan weggaan !"
„Mevrouw, ik heb nog nooit iets gevraagd, aan niemand ter wereld; ik hei) nog nooit gebedeld, daar ben ik altijd te trotsch voor geweest, doch tegenover u wil ik mij wel vernederen; 11 zult 111e wel een beetje kleeren willen geven in ruil voor m'n kind.
Langzaam, grauw schemerend valt de avond.
Vrouw Poyck is weer alleen, de nieuwe kleeren achteloos, slordig om 't lijf.
Boven haar 't gestommel van vlugge stappen heen en weer, plotseling ophoudend; daarna een zachte bons, een murmelend geprevel, enkele klappende zoenen en toen alles stil.
Zoo ongeveer een half uur.
Eensklaps weer een sleepend geschuifel, een deur, die zacht, behoedzaam geopend wordt; een geruisch O]» de trappen.


Ijlings verlaat zij het vertrek; voor haar, nog op de trap, Mevrouw van Eerenstein, die haai wenkt te
komen.
. Slaapt hijT' vraagt zij fluisterend.
„Ja"
Toen zoo zacht mogelijk, naar hoven, na.n dt kamei,
waar haar kind vust.
Stil. kalm legt hij in zijn bedje, 't gelaat naar haar
toe, de handjes hoven de deken.
Met onaf gewenden, strakken hlik tauit zij naai dat blonde krullekopje, dat ze thans aanschouwt voor de
laatste maal in haar leven.
Eensklaps zijgt ze neer op haar knieën en t hootd vooroverbuigend, drukt zij een zachte kus op 't handje; de kleine beweegt zich niet: toen weereen kus en weeleen niet meer gloed, met meer hartstocht; t knaapje trekt terug zijn hand, tevens een kort kreunen uitstootend.
Verschrikt staat zij op om zicli ijlings te verbergen
achter 't gordijn.
Kort daarop weer alles stil: niets anders dan t ge-
• luid van rustige, regelmatige ademhaling.
Behoedzaam keert zij terug; weer zich plaatsend voor 't ledikant, drukt zij thans hare lippen op zijn
voorhoofd, op zijn mond.
Een korzelig, ontevreden grommen van t jongske en ze vlucht weg naar de deur, 't hoofd tusschen haar
handen.
Op den dorpel blijft ze staan en dan plotseling zich omkeerend. fluistert ze met gesmoorde stem tot de vrouw, die haar plaats heeft ingenomen: „dank. nog-


maals dank voor alles, alles: zorg goed voor liern." „Dat beloof ik je.
Knkele oogenblikken later is /.ij verdwenen.
Jaren zijn sedert voorbijgegaan.
Ken nieuw kasteel is verrezen op dezelfde plaats, waar vroeger de door brand vernielde burcht h< ctt gestaan; in den tuin weer de groote perken, opwelvend
in het kort gesneden gras, vol geurige, veelkleurige rozen; de vruchtboomen aan weerszijden van de lange door palmstruiken afgebakende paden, bedekt niet reusachtige wit-rose bouquetten; inden grooten vijver zwemmen langzaam voort de goudvisschen en hoog in de zonnige lucht zwaaien en zeilen de vogels op de wijd uitgespannen vleugels.
Voor een der opengeschoven ramen de drossaard en zijne echtgenoote, 't hoofd geleund op hunne handen, strak, onverschillig turend naar die rijke, weelderige
I
natuur.
Keu huivering door hun leden als de «leur van t \ ertrek zachtjes geopend wordt en Theo binnentreedt.
't ls een flinke, krachtige jongen met helder, open• gelaat; de donker blauwe oogen staren blijmoedig, vol vertrouwen voor zich uit: over het liooge voorhoofd valt in breede lokken het weelderig, blond hootdhaar, terwijl geheel overeenkomstig de dracht diei tijden kleine bakkebaarden de slapen bedekken; de dorpelingen koesteren een bizondere achting en sympathie voor den vriendelijken, beleefden landjonker; de ai men \,m het plaatsje vereeren hem als hun weldoener, maar


daarentegen is hij gehaat door de talrijke stroopera, die hij vervolgt, dikwijls niet roekeloozen moed.
„Dag vader, dag moeder," klinkt welgemoed zijn
groet.
„ 1 )ag jongen," Hauw. angstig, zonder hem aan te zien. Die ongewone koelheid, dat niet hartelijke verwondert hem; hij is zich niet bewust, zijn ouders eenig leed te hebben berokkend of ook maar iets gedaan te beltben, wat hun wrevel, hun boosheid zou hebben kunnen
opwekken.
„God. vader, moeder, wat is er, waarom zijt gij boo*. " Wij zijn niet boos, m'n jongen, maar wij hebben
verdriet."
„Verdriet! Waarom!"
„Neem eens een stoel, Theo - zoo; zetje nu neer
tusschen mij en mijn vrouw.
„Nu. vader, ik zit; vertel me nu maar waarover u
verdriet hebt, maar zet toch niet zoo n ongelukkig gezicht, want zoo ernstig zal het wel niet zijn; wij zijn
toch allemaal sterk, gezond.
„'t ls heel ernstig." onderbreekt hem de heer van
Kereustein.
„Maar wat dan toch!" en hij schuift zenuwachtig
de stoel nader bij den zijn oudeis.
„Theo, je hebt altijd veel van ons gehouden, zooveel als een kind van zijn ouders kan houden, niet waar ! „Ja natuurlijk, maar waarom vraagt u me dat 111
's Hemelsnaam ?"
„En wij, m'n jongen, wij hebben je ook altijd liefgehad alsof alsof je ons eigen kind waart geweest.
De jonge man is opgestaan, woest, ruw; destoelleu-


ning in zijn hand geklemd, staart hij beiden aan, beurtelings, met vreesachtigen blik.
Ze «lurven de oogen niet tot hem opslaan; roerloos zitten ze, angstig turend naar den grond.
b alsof alsof ik uw eigen kind ben
geweest," herhaalt hij langzaam woord voor woord, „vader, die woorden zijn u toch geen ernst, 't is toch niet waar, zeg, dat het niet waar is."'
„Helaas, jawel, mijn kind; ze zijn gezegd in vollen
ernst."
„Ik ... . ik ... . ben dus uw zoon niet .... maar dan toch wel die van moeder, niet waar!
„Helaas ook niet.
Een kreet, een gil en hij wankelt achteruit enkele passen, tot zijn lichaam steun vindt tegen een tafel; toen plotseling met rauwe kraakstem: „als u beiden mijn ouders niet zijt, wie, wat ben ik dan wel — wie
was mijn vader?"
Enkel een langzaam schouderophalen, een gebaar
van niet-weten.
„En mijne moeder, kent u die ook niet?
„Haar naam heeft ze ons nooit willen zeggen. „U kent ze dus, u hebt met haar gesproken, u kent dan toch haar persoon, maar wie, wie is ze dan ?
„Herinner je, m'n jongen, dien nacht, waarin ons
kasteel is verbrand?"
„Ik weet het, ik weet bet," gilt hij, „die vrouw, die mij uit de vlammen heeft gehaald, waar is ze vader!
Leeft ze nog!"
„Ik weet het niet."
„U weet het niet u weet het niet; u wist, dat


zij mijne moeder was, dat zij mij liefhad, dat zij haar leven heeft gewaagd om mij te redden en u weet niet eens of zij dood is of nog leett l
„Zij is weggegaan, zonder aan iemand te willen /.eggen, waarheen zij ging."
„Weggegaan, waarom ! Ik was toch haar kind en zij
hield toch van mij!
„Omdat zij dacht, datje haar niet zoudt kunnen liefhebben, dat haar hier blijven je ongelukkig zou maken, dat je alti jd zoudt schrikken en wegvluchten als je haar zaagt, zooals dien eenen keer
„O God ja, ik herinner mij nu alles; 't was die vrouw, die ik geen hand wilde geven, omdat haar gezicht zoo verbrand was, die vrouw, waarvoor ik ben weggeloopen,
toen u me naar haar toe wilde brengen moeder 
moeder, mag ik dat nog tegen u zeggen ?"
„Ja Theo, dat mag je niet alleen, dat „moet je blijven zeggen; 't is haar uitdrukkelijke wil geweest. De laatste woorden, die zij tot mij heeft gesproken, waren een verzoek, een bede, dat ik haar plaats zou innemen, dat ik je moeder zou zijn; ik heb beloofd gehoor te geven aan die bede en die belofte heb ik gehouden,
niet waar m'n kind?"
Hij slaat zijn armen om haar hals en huilsuikkend haar drukkend tegen zijn borst, kust hij haar vurig, hartstochtelijk.
Eindelijk droogt hij zijn tranen af en zich dan weer wendend tot den heer van Eerenstein, vraagt hij: „waarom hebt u me dat niet vroeger verteld, vader, waarom nu eerst?"
„Ik heb dit oogenblik altijd met wanliopigen angst


te gemoet gezien; ik heb gebeefd, gesidderd bij de gedachte aan dit moment; ik heb het uitgesteld zoo lang mogelijk, maar nu kan 't niet langer; heden moet ik
spreken.'"
„Waarom juist van daag f
„Omdat je morgen een en twintig jaren, dat is mem-
derjarig, zult worden.' ')
„En op dien dag moet ik hooien, dat ik niet ben,
die ik altijd gedacht had te zijn, dat ik zelfs geen naam hel». O God, o God, t is verschrikkelijk.
„Houd je bedaard Theo, 't is niet zoo vreeselijk als je denkt; je kunt een naam krijgen, een waardigen
zelfs, als je ten minste wilt.
„Ik ik een waardigen naam en welken dan l
„Den mijne."
„Wat zegt u f'
„lk herhaal, den mijne; 't is de naam van een oud adellijk geslacht, een naam, dien mijn voorouders met eere hebben gedragen, waarop ik steeds Her entrotscli ben geweest; die naam zal dood zijn met mijn dood; over enkele jaren zal deze vergeten zijn, tenzij dat jij
dezen naam wilt dragen.
„ lk, 't verlaten, 'tonbekende kind, ik van Eeren-
stein, o vader, spot niet met mijn ongeluk, wees niet zoo wreed."
„Dit oogenblik is te heilig om te spotten, daarom nogmaals, m'n jongen, wil je mijn naam dragen en als je eenmaal trouwt, dien naam geven aan je kinderen, die hem ook weer zullen voortplanten en nieuwen, jon-
~) Bij vondelingen werd bij inschrijving in de toenmaals kerkelijke registers de vermoedelijke ouderdom vermeld.


gen luister bijzetten — wil je dat doen, Theo, toe, beloof het me; 't zou mijn oud-zijn zoo verlichten.
„Maar «lut kan niet, dat mag niet.
„Dat mag wel, als ik je adopteer als mijn zoon. ') „Als .... u ... . mij adopteert als .... uw zoon, vraagt hij, verbaasd den ouden man aanstarend met groote, ronde oogen.
Ja, als ik je adopteer, maar daarvoor eischt de wet ook jouw toestemming; ware dat het geval niet, dan had ik je dit alles nooit verteld, ik had je dit leed nooit berokkend; je zult mij misschien erg egoïstisch vinden als ik je beken, dat mijn eerzucht en ijdelheid mij dwingen je thans dat geheim te openbaren, je dat verdriet aan te doen."
„ lk begrijp u niet."
„Ik ben trotsch op dien naam, zooals ik je al gezegd liel) en 't is mijn vurigste wensch, dat ook na mijn dood die naam zal voortleven; antwoord me dus; ik heb je altijd liefgehad alsof je mijn zoon waart, wil je het nu in werkelijkheid worden V'
„Dank u voor uw vereerend aanbod, maar ik kan het niet aannemen."
„Je weigert! dat is niet mooi van je. Theo.
„Och vader, wees niet boos, maar ik kan. ik mag niet anders handelen."
„Waarom niet?"
„Omdat misschien mijne moeder nog leeft en zonder die vrouw, die eens mij het leven heeft gegeven, die eens mij van den dood heeft gered, ken ik me zeiven het recht niet toe in deze te beslissen.
') Te dien tijd bestond nog de adoptie.


„Wij weten niet waar zij is; zij heeft nooit meer iets van zich laten hooren, zooals ik je al gezegd heb."
„lk zal haar zoeken en als ze leeft zal ik haar vinden."
„O. zij zal niet weigeren." juicht Mevrouw van Eerenstein, „daar ben ik zeker van; zij zal toestemmen in alles, wat slechts jou gelukkig kan maken; ga haar zoeken. Theo. ga mijn jongen en als je haar vindt, breng
ze dan hier, bij ons.
„Ja, breng ze hier, wie of wat ze ook zijn moge, beloof me dat. stemt de drossaard in.
„Ik beloof het u, vader, moeder, dank, duizendmaal dank," en hij drukt de handen van de ouden, en hij kust weer die vrouw, t hart vol innig erkentelijk-zijn. „o, ik zal ze vinden, weest daar zeker van, galmt hij
uit in Idijde verrukking.
„lk hoop het van ganscher harte, ofschoon het niet gemakkelijk zal zijn," meent de drossaard, „want we weten niets wat ons op het spoor van haar verblijf zou kunnen brengen, niets wat eenig vermoeden zou kunnen rechtvaardigen.
„Waar heeft ze gewoond, toen ze hier was?
„In het boscli, daar boven inde .... strooperslmt.
" I )aar daar enfin 't was mijne moeder: ik zal ze vinden en dan mag ik ze hier brengen, nietwaar vader, moeder?"
„.Ia zeker," antwoorden beiden.
Denzelfden middag nog is hij in de woning van den Zwarten Peter, den beruchten loerjager.


Verbaasd over dezen brutalen moed ziet deze oen jongen man aan, zonder een enkel woord te kunnen
uiten.
't Duurt slechts een enkel oogenblik; dan sissend een vloek tusschen zijn tanden, springt de strooper op en kruisend de armen, plaatst hij zijn kolosfiguur vlak
voor hem.
Wat kom je hier doen, wie geeft je het recht om in mijn huis te dringen T vraagt hij ruw, barsch met
uitdagenden blik.
„Ik moetje spreken, Stein."
„Ik ben niet te spreken voor jou, allo, mijn huis uit,
of ik donder je er uit."
,Bedaar Stein, ik kom op dit oogenblik niet tot je als mijnheer van Eerenstein; ik kom slechts om je een
dienst te vragen."
„Een dienst! jij aan mij een dienst vragen; ik
vind je belachelijk, kereltje; denk je nu, dat ik mij
door jou voor den gek laat houën; allo, geen praatjes
meer, donder op of...en hij heft reeds omhoog de
gespierde vuist.
„ Ik vraag je niet mij voor niets dien dienst te beu ijzen; ik zal je ruimschoots betalen.
„ Hè. wat.... betalen, ruimschoots betalen; je bent toch niet van plan om mij 0111 te koopen; je wilt toch niet, dat ik mijn kameraden zal verraden.
Ik heb je al gezegd, dat ik niet kom als de heer van Eerenstein; mijn verzoek heeft niets met stroopen te maken."
„ Zoo, dan is het iets anders; zet je neer; en hi] w \}st niet kort gebaar naar een houten stoel.


„Stein," vangt de jonge man aan, „herinner je nog dien avond, dat ons kasteel verbrand is; t is nu l>ijna
dertien jaren geleden."
„Ja zeker, ik hel) het toen ook aardig warm gehad." „Je hebt toen zeker ook wel gehoord, dat een vrouw mij uit het vuur heeft gehaald !
„Ja, dat loeder, dat canaille, dat ons allemaal heeft verkocht en verraden; de duivel hebbe haar ziel.
Een onstuimige woede in 't hart van den zoon bij die beleedigingen en vermaledijdiugen zijner moeder, zijn keel brandt, zijn vuisten trillen; toch moet hij kalm zijn, zijn toorn bedwingen, omdat hij de hulp noodig heeft van dien ellendeling.
„Hoe heette die vrouw, Stein ?
Een sluwe, listige flikkering in het oog van den wilddief en langzaam slepend vraagt hij: „waarom wil je
dat weten ï"
„Dat zeg ik je niet, dat kan ik je niet zeggen." „Wat ? Je kunt het niet zeggen en denk je 1111, dat ik zoo stom ben om je niet te begrijpen; 't is de beste spion, die jelui ooit hebben gehad en daarom wil je haar weer hier laten komen.
„Stein, je liegt; die vrouw is nooit een spion geweest en het ligt niet in mijn plan om haar te vragen het ooit te worden, dat zweer ik je bij de gedachte aan
mijn moeder!" en hij strekt tegelijkertijd de hand uit naar het crucifix, dat voor hem staat op een kast.
„Dat is een zware eed, die je daar doet; God zal je voor eeuwig verdoemen als je liegt.
„Dat weet ik; je kunt dus gerust zijn; zeg me haar
naam."


„Is dat de dienst, die je mij vraagt!'
»Ja" , i „Je hebt gezegd: je zoudt mij ruimschoots betalen;
hoeveel is je die naam waaid !
„Hoeveel vraagjeV'
„Nou .... vijftig daalders.
„Goed, hier liggen ze," en achteloos werpt hij een aantal zilverstukken op tafel; „bovendien zal ik je nog vijftig daalders geven, zoo gauw ik haar gevonden heb. ' „ A la bonne heure, daar is met 11 nog eens te praten,
jongenheer."
„Haar naam nu.'
„Ja, of het nu werkelijk haar eigen naam geweest is, zou ik niet durven beweren, maar zij heeft mij verteld, dat zij „BexM heette, Anna Bex/"
„En waar kwam ze van daan ?"
„Uit Waremme, uit het Luiksche.
„Dank je, Stein, ik weet genoeg," en hij holt de deur
uit, blijde, opgetogen.
Binnen enkele dagen, na een lange ïeis in omnibus sen en postkoetsen, de vlugste vervoermiddelen te dier tijde, is hij reeds in het kleine Luiksche dorpje, want daar moet zij weer heengetrokken zijn; die vrouw met dat hideus uiterlijk kan nergens anders een dak gevonden hebben dan bij mensclien, die haar reeds kenden.
Bij den pastoor van 't plaatsje heeft hij inlichtingen ingewonnen; hij heeft, 't hart popelend van angst, dezen gevraagd, of er in zijne parochie ook leefde een zekere vrouw Anna Bex.


Met vreesachtige nervositeit heett hij den dienaar Gods gadegeslagen, als deze turend in groote perkamenten folianten den naam zijner moeder zochten een diepe zucht steeg plotseling in volle ruimte uit de die ht benepen borst toen deze langzaam niet besliste zekerheid zeide: „Anna Bex, ja, die woont hier, als dienstmeid bij den halfer ') Bouterd, op de hoeve „de Ster."
„Is dat nog ver hier van daan V heett hij haastig gevraagd.
„Ongeveer tien minuten.
„Welken kant uit {"
„Dien kant, rechts."
„Dank u. pastoor," en hij ijlt den weg op in de hem
aangeduide richting.
Weldra staat hij voor een groote, ronde poort der uitgestrekte hoeve „de Ster, hem door een voorbijganger gewezen.
Driftig stapt hij naar binnen ; langs de stallingen en mestvaalten richt hij zijne schreden naar de woning.
Oj) den neere ") gonst hem tegen het geluid van verward door elkander sprekende menschenstemmen, van het geklikklak van lepels op borden; driftig stoot hij de deur open; voor hem een groote tatel, waaraan tal van boerenmeiden en knechten hun maal verorberende.
Allen kijken op.
Daar in den hoek het afzichtelijk gelaat, dat hem eens niet zulk een ontzettenden angst heett vervuld, liet wezen, dat hij in zijn bang-zijn is ontvlucht.
Een enkel oogenblik, een huiveren, ondanks zich-
') pachter. ') voorportaal.


/elven, een kil voelen van afschuw, spoedig onderdrukt.
Moeder, moeder," gilt hij en met zijn ellebogen wegduwend, die voor haar zitten, slaat hij zijn armen om den hals der hideuze vrouw en haar prangend tegen zijn borst, zoent hij haar met vurige, heete kussen.
' De andere meiden en knechten zijn opgestaan met verwonderde, wijd opengespalkte oogen, aanstarend dat vreemd, onverwacht schouwspel, dien rijken, weelderig gekleeden jongenman, kussend, streelend, met hartstochtelijke liefde „moeder" noemend die eenvoudige, nederige arbeidster.
Zich niet schamend in hun bijzijn galmt hij: „vergeef me. moeder, vergeef me, dat ik zoo ondankbaar
ben geweest; ik was nog maar een kind, ik wist toen
nog niet alles; ik wist niet, dat gij voor mij zóó zi,t geworden."
Zij antwoordt niet; zij kijkt hem slechts aan met strakken, onbewegelijken blik en dan niet haai han< langzaam strijkend over zijn voorhoofd, over zijn haar, lispelt zij zacht als voor zich zelve: „als twee droppelen
water mijn Nol."
Hij heeft het echter gehoord. Dringend, het antwoord
als het ware dwingend, vraagt hij weer: „wie is Nol ?
„Je vader, mijn kind.'
„ En waar is die ?
„ Dood, al lang geleden," en eerbiedig het hoofd buigend maakt zij het teeken des kruises.
„Maar wie, wat was hij, waar is hij gestorven ! Een huivering, die als een koude rilling glijdt o\ ei
haar lichaam l)ij die laatste vraag.
„Dat kan ik je niet zeggen, hier;" en zij werpt een


vluchtigen blik op die boeren en boerinnen, die nog steeds in stomme verbazing beiden aankijken.
Kom dan mee naar buiten," en hij trekt haar met zich mede de deur uit, naar den tuin. tot in een dicht
begroeid prieel.
Hier weder kussen, weder omhelzingen mettallooze
vreugdetranen.
„ Hoe heb je me toch gevonden?" begint zij eindelijk.
" Dat zal ik u later alles vertellen, moeder, maar zeg mij" nu eerst wie mijn vader was, want u begrijpt, dat me dat het meest belang inboezemt."
„'t Was een brave man; vraag me nu niet meer. Waarom mag ik u niet meer vragen, als het een
brave man was1?'
Geen antwoord; zij wendt at' het gelaat, want zi)
durft hem uiet meer aanzien.
„Moeder, vertel me alles, alles hoort ge; ik wil alles
weten."
„Ik durf niet."
„Waarom toch niet!
„Omdat ik bang ben, datje hem zult verachten en dat wil ik niet, dat verdient hij uiet, 111 n arme, onge-
gelukkige Nol."
„Moedertje, je maakt me gek, vertel, in Godsnaam
vertel."
„Zul je dan niet boos op hem zijn !
„Neen, neen ik beloof het u.
^Nou, goed dan, je hebt het zelf gewild."
„Ja. moeder."
En toen 't hoofd voorover, zachtkens, telkens onderbroken door luide snikken, vertelt ze alles, alles aan


haar kind ; de innige liefde, die zij voor elkander koesterden, hun intens zalig-zijn bij de geboorte van hem, hun kind, bijna onmiddellijk gevolgd door de diepste, meest wreede armoede, hun hongerlijden; en dan zachter, 't hoofd nog meer omlaag, den diefstal, het door den drossaard uitgesproken vonnis, eindelijk fluisterend, nauwelijks hoorbaar, zijn dood en ten laatste haar eigen misdaad: het te vondeling leggen van haar kind, omdat ze het niet van honger wilde laten sterven.
Lang zitten ze naast elkander, hand in hand, zonder een enkel woord te zeggen.
„Ik heet dus Willem Poyck en ik ben de zoon van een aan de galg gestorven Bokkenrijder,'1 lispelt eindelijk de zoon.
„Je veracht hem dus" en driftig opspringend voegt ze hem toe, snel, rad: „zie je wel, dat ik het je niet had moeten vertellen."
Zacht drukt hij haar weer neer naast zich op de bank.
„Neen moeder, ik veracht vader niet; ik heb slechts innig medelijden niet hem;" en hij laat zijn hoofd vallen tot het steun vindt op haar schouder.
„Dank je, mijn jongen voor die woorden en ... . nu je alles weet, wat denk je nu te doen V
„Teruggaan, naar mijn pleegouders, met u."
„Met mij! dat gaat immers niet, Willem."
„Ik heb mijn woord gegeven, dat ik u zou meebrengen en dat breek ik niet."
„ Maar ze zullen mij wegjagen, als ze weten wie ik ben-"
„Dat zullen ze niet; daarvoor ken ik hen te goed; ze zullen u in liefde ontvangen, omdat ik uw zoon hen, omdat ik u liefheb."


„Ik durfniet, ik zal doodgaan van schaamte.
„U hebt u niet te schamen, u kunt met trots terugzien op uw leven vol liefde, vol toewijding, vol opoffering."
„Ik kan niet, ik kan niet, toe. dring er niet verder op aan, laat mij hier blijven; ik zal gelukkig zijn, omdat ik weet. dat jij gelukkig bent; laat mij zoo blijven leven."
„Moeder, ik heb beloofd terug te komen met u: als u dus niet mee wilt gaan. dan blijt ik ook hier. bij u, beslist dus óf beiden terug naar mijn pleegouders bf
beiden hier."
„En wat zou ,je hier dan willen doen !
„0. ik ben gezond en sterk; ik zal ook wel mijn kost met werken kunnen verdienen."
Haar kind, haar mooie jongen, in rijkdom en weelde opgevoed, hij. een eenvoudige boerenarbeider, met dooide zon verbrand gezicht, met vereelte zwarte handen, werkend in het zweet om een korst brood te verdienen, dat denkbeeld maakt haar angstig; 't vervult haar met vrees en ontzetting.
l)e zoon merkt dien twijfel, dat aarzelen.
„U gaat dus mee, moeder ?"
„Voor jou, mn kind, zal ik liet doen, voor jouw geluk."
Bleek, met beklemde keel en bonzend hart, treedt de jonge man, gearmd niet zijne moeder, m de groote zaal van den Hofburg, waarin de drossaard en zijne echtgenoote hun komst reeds lang hebben vei beid.


liij de deur blijven zij staan, geen acht gevende op de naar hun toegestoken handen; het hoofd tier. hoog recht op de schouders; met vaste stem zegt de jonge man: „Mijnheer en Mevrouw van Eerenstein; voor mijn vertrek heb ik. volgens uw uitdrukkelijken wensch, beloofd, dat ik mijne moeder hier zou brengen, wie of wat ze ook mocht zijn; hier is ze. Nelke Poyck, de vrouw van den door u. voormalig drossaard van Heerlen. veroordeelden en ingevolge uw uitspraak ter dood gebrachten Bokkenrijder.
I)e heer van Eerenstein blijft staan, stil. onbewegelijk. de oogen star, strak voor zich uitturend, zonder doel; zijne echtgenoote is gevallen in een fauteuil, 't gezicht verbergend in haar handen.
„Moeten wij weggaan !" vraagt de zoon.
„Neen. blijf Theo, blijf." gilt de pleegmoeder, „'t, kan mij niet schelen wie hij is. wie je vader is geweest; ik heb jou lief en je moet blijven bij ons."
„Ik blijf niet zonder mijn moeder."
„Die moet ook blijven."
„Ja. jelui moet beiden hier blijven," bevestigt haaiman, „wij kunnen niet meer leven zonder jou, Theo; je moogt niet meer van ons weggaan; wij hebben je altijd als ons kind behandeld, liefgehad en dat zal je nu in werkelijkheid worden, want je moeder zal wel geen bezwaar hebben tegen de adoptie.'
„Moeder niet. maar ik heb er een bezwaar tegen."
„En welk dan?"
„Mijn vader is altijd een brave, eerlijke man geweest. die door het gebrek, door de ellende en armoede, die wij. zijn vrouw en zijn kind, leden, een misstap


heeft begaan; niet voor zich zeiven, niet uit hebzucht, maar ter wille van ons heeft hij zich aangesloten b« de Bokkenrijders; wij dragen derhalve, hoe onschuldig zeiven ook, toch de schuld van zijn misdaad en van zijn afgrijselijken dood. Dien vader mag ik niet verloochenen. Het is uw innigste wensch, dat ik uw naam zal aannemen; na alles wat gij voor mij gedaan hebt. wat gij voor mij zijt geweest, ben ik verplicht dien wensch te eerbiedigen, uw wil te gehoorzamen, maar ik voeg er eene voorwaarde bij: ik wil ook dragen den naam van mijn vader; blijft gij volharden in uw voornemen om mij als uw zoon te adopteeren, dan wil ik heeten : „Willem Poyck van Eerenstein."
De voormalige voorzitter van de schepenbank van
Heerlen antwoordt niet.
„O. ik begrijp het." vervolgt de jonge man, „dat lie
voor u vreeselijk vernederend moet zijn, den naam, waarop gij zoo trotsch zijt, verbonden te zien niet dien van een door n zeiven gevonnisden Bokkenrijder, maar tevens als rechtschapen man zult gij moeten erkennen, dat ik. als zoon, niet anders handelen kan, dat ik me zeiven zou moeten verachten als ....
„Willem Poyck van Eerenstein," onderbreekt hem
de oude, „je hebt gelijk, dien naam heeft voor mij geen mooien klank, maar jij. met je nobel hart, met je edele ziel. jij zult hem dragen en door jou gedragen, zal bi)
mooi worden." • i
Woest, met onstuimig geweld, werpt hij zich in de
armen van zijn pleegvader én in lange snikken uithuilend zijn onmetelijke zaligheid, stottert hij korte, onsamenhangende woorden van dank en liefde.


Zoo leefden zij voort, de vader, de beide moeders en de zoon in een onverstoord geluk.
Dat geluk werd nog verhoogd, toen in 1S11) een zoon werd geboren uit het in het vorig jaar gesloten huwelijk tusschen Willem met Freitrau Amalia Hoeutt
von Rheineck.
Het geslacht Poyck von Eerenstein leeft nog voort
in het oostelijk gedeelte van Pruisen.


'n Bultje.
Marietje Gerards was een tenger, leelijk kind met hoogen bult.
Treurig, weemoedig staarden voor zich uitdegroote oogen in het spichtig gezichtje, dat zonder hals rustte op de hoog opgetrokken schouders, waarover de lange haren golfden, om haar misvormd-zijn zooveel mogelijk te verbergen.
Ze was nog zoo jong, nauwelijks negen jaar oud en toch voelde zij reeds diep in haar ziel dat ongeluk, dien vloek «Ier mismaaktheid.
Haar vader, algemeen bekend als een kundig, degelijk geneesheer in een bloeiend, welvarend dorp in het Zuiden van ons land, had een uitgebreide praktijk, die zich uitstrekte tot uren in den omtrek; 't gebeurde dikwijls, dat hij geheele dagen niet te huis kwam en de moeder was, behalve voor haar gebrekkig dochtertje, ook nog belast met de zorg voor een vijftal allen nog jonge kinderen.
Marietje was schier altijd alleen; hare broertjes en


zusjes en .te andere schoolkameraadje» speelden met gaarne met ham". ze was niets anders dan een s,,el: z,j, met haai- zwak, teer lichaampje, had gee kracht om te stoeien, zooals de anderen, u] 'n niet zoo hard loopen, omdat zij sch,er geen adem kon halen uit de ingedrukte, benepen horet en . .
hlulv schuld hij het een of ander spel de tegen,.»t, de overwinning l.ad lehaald, dan scholden haal nied .,
Iers haar uit voor „hult" en .net booze oogen,
voor ze hang was, verklaarden ze haar, dat ze m
meê mocht doen.
Dan was ze weggeloopen; ze had zich vei >oigen
een eenzaam plekje, waar niemand haar kon zien
ze had gehuild uren lang.
Ze durfde tehuis niet vertellen van den smaad,
verguizingen, die ze had ondergaan.
Eens toch had zij zich beklaagd bij haar vadei en deze had toen een harer broertjes een Hink pak slaag gegeven; de andere broeders en zusters toen haar „klikken" verweten en buiten, mt ae , der ouders gedurende dagen den schijn aanger
haar niet te zien.
Die vernederingen hadden haar schuw, eenzelug
gemaakt; ze had niet meer gezocht het gezelschap de
kameraadjes, die haar uitsloten, die met meer met ha.
wilden spelen, omdat ze misvormd en zwak was.
Eens had zij zich neergevleid m het hooge gia ,
had bloemen geplukt en er een krans van gemaa - . ze zich zelve op het hoofd had gezet
Ze had hare moeder gevraagd of het haar me stond en de goede vrouw had met een treurig pijn \]


glimlach geantwoord: „prachtig, m'n lieveling, tegelijkertijd een medelijdenden kus drukkend op de magere ingevallen wangen van haav kind.
In naïve zielsverrukking had ze zich omhoog geheven op haar teenen voor den spiegel; ze had in hare handjes geklapt en luide gelachen hij het aanschouwen van het week, teere gezichtje, dat wit uitstak onder de bonte guirlande van helroode papavers en blauwe korenbloemen — 't stond haar mooi, prachtig, moeder had het zelve gezegd en ze sprong en huppelde omhoog
in extase van blijde trots.
Ze zou dit jaar bij het uittrekken der Processie dus ook mogen meegaan, geheel in het wit gekleed, met een krans op het hoofd en met een bouquet in haar handen, evenals haar zusje GretaenMientje van hun buurman; 't vorig jaar had vader het niet gewild, omdat ze niet sterk was. maar thans voelde zij zich veel krachtigei, ditmaal zou ze zeker ook '11 engeltje mogen zijn.
Ze liep weer naar buiten, naar de weide met het hooge gras en tallooze kleurige bloemen; ze zou nog meer kransen vlechten, zich zelve nog mooier maken.
Er waren inmiddels andere kinderen gekomen, die haar spottend aankeken, die grinnikend tegen elkander lachten met schier dichtgenepen oogeu en hoog
opgetrokken schouders.
Ze had die Mikken begrepen; ze luid gevoeld dat dat spottend lachen weer haar gebrekkig-zijn gold en weelwas ze weggeloopen, weer had zij zich verborgen, om in een luid snikken de met zooveel vreugde aaneengestrengelde bloemen van een te rijten en met haar voet te vertrappen.


Akelige, wreede, onmeedoogende kinderen!
Eerst hadden ze haar uit hun midden verstooten, uit hun spelen verbannen en nu ontnamen zij haar zelts die enkele vreugde, zichzelve gegeven in haar altijd
alleen-zijn.
O, ze zou zich wel wreken op hen allemaal.
Op school was zij de knapste van haar gelieele klasse, want ze werkte veel, veel meer dan de anderen, die altijd speelden en zich vermaakten; zij kende steeds het eerst hare lessen en de sommen, die ze thuis moest maken, kwamen altijd uit - ze zou hare cahiers niet meer uitleenen, aan geen van allen, aan niemand; ze moesten dan maar zeiven zien, hoe ze met hun huiswerk klaar kwamen.
Op zekeren dag weer een nieuwe vermeerdering in de familie Gerards; een zusje was geboren, die de
ouders Louise noemden.
De andere broeders en zusters hadden het kleine wicht aanschouwd met verwonderde nieuwsgierigheid, zonder vreugde, zonder blijdschap. Ze moesten stil zijn, ze mochten nu gedurende de eerste dagen geen leven maken in huis; ze mochten hier niet spelen, zooals de vader uitdrukkelijk had gezegd. Mama was ziek; zij was uit den boom gevallen, waaruit zij het nieuwe zusje heeft gehaald, toen ze het zoo erg hoorde schreuwen; gelukkig, dat ze zich niet erg had bezeerd, dat ze wel gauw beter zou zijn, zooals de baker hun vei telde.
Hij Marietje echter een andere impulsie, een onwillekeurige, eene instinctmatige liefde voor (hit kleine


wicht, dat hare wanhopige gestalte nog niet kon zien, dat haar derhalve niet zou beleedigen, niet zou uitschelden voor „bult."
't Was of zij voelde, dat dit wicht haar toevlucht, haar troost zou zijn in haar treurig toekomstleven en als wilde zij 1111 reeds uiting geven aan deze intuïtieve opwelling, streek zij voorzichtig met de dunne vingertjes over het bolrond gezichtje.
Eiken dag vóór het naar schoolgaan sloop ze even naar het wiegje, om in liefdevolle bewondering te aanschouwen, dat nog vormlooze vleeschklompje; ze smakte het toe met blijden lach als het de oogjes opende of kuste het even, ter nauwernood de wangetjes aanrakend met de vooruitgestoken lippen als 't kindje nog sliep.
En als de school uit was, dan holde zij zoo gauw als het haar mogelijk was, weer huiswaarts; zij zette zit h neer naast de wieg en leerde haar lessen, telkens en telkens 't kleine wicht toeknikkend met lieve, \ leiende knipoogjes.
Ze was wrevelig, boos, als een ander broertje of zusje, moe van het spelen, ook eens kwam kijken naar de nieuwgeborene en haar toeknikte niet vriendelijken
lach.
Dan uitte ze die boosheid niet in bittere tranen, in wanhopig schreien, maar in van woede glinsteiende oogen, in scherpe, bijtende woorden, want hier voelde zij zich de meerdere, dat wicht was haar beschermelinge; 't was 't kindje van mama en van haar.
Eens een dag vol intens genoegen; de kleine Louise had tegen haar gelachen, tegen haar het eerst van al-


len; toen was er opgekomen een weelderige trots in
haar ziel; ze had toen gevoeld een haar niet bewuste
kracht en grootheid in het zwak, klein lichaampje, t had haar gebracht in een paroxisme van vreugdevolle opwinding; ze had toen gezongen en gejubeld; ze had gedanst door de kamer heen, hoog opspringend, de palmen der handjes slaande tegen elkaar en ze had dat geluk verteld, uitgegalmd tegen iedereen, dien ze ontmoette.
I)e broertjes en zusjes, ijverzuchtig op dat voorrecht, hadden ook getracht met kleine tongsmakken, met zachte lief koozingen de kleine een lachje at te dwingen, maar 't was hun niet gelukt; slechts korte grammetjes had het doen hooren en Marietje had een uitbundig vermaak geschept in die niet bevredigde jalousie.
't Was de eerste overwinning, de eerste zegepraal, die het gebocheld kind had behaald.
Grooter, meer ontwikkeld, meer mensch werd de kleine; de glinsterende oogjes wendden zich reeds naai de deur, zoodra ze Marie's stap hoorde op den corridor; 't nog hakkelend kraakstemmetje joelde als ze de kamer binnentrad en de mollige, vleeschige armpjes richtten zich met onzekere, onvaste beweginkjes naar haar toe
als ze de wieg naderde.
Bij de eerste wankelende stappen hield zij het zusje vast, het telkens opvangend als het struikelde, tegelijkertijd streelend en kussend het blozend, rond gezichtje ; een weinig later zette zij zich neer op haai hurken, wijd uitstrekkend de armen, roepend niet aanmoedigenden lach: „kom Wiesje, kom dan bij zus, langzaam Wiesje, langzaam," en dan weer omhel-


zingen, dikke zoenen met schaterlachende joelkreten.
Zoo enkele jaren in een schier onafgebroken samenzijn, in een leven voor en met elkander.
Eens een koude, gure wintermorgen.
De nu veertienjarige Marie is ziek; een loom, mat voelen, een moede, krachteloos zijn; t looden hoofd achterover op het kussen; ijzige rillingen in het door hooge koortsen verhit lichaam; een onleschbare dorst in de droog verschroeide keel. een schier geheele uitputting.
Angstig, de zware wenkbrauwen gefronst, 't voorhoofd gerimpeld, staat de vader aan het ziekbed van zijn kind, 't kleine, teere polsje in zijn grove hand; de buitengewone versnelling der slagen, de roode plekken op de huid hebben hem de ziekte doen kennen: „roodvonk" prevelt hij met weemoedig hoofdschudden, (leen der andere broeders of zusters mogen bij haar komen, uit vreeze voor de besmetting.
l)e moeder zit schier den geheelen dag naast de sponde, waarin de kranke ligt.
Ze heeft tallooze tranen geschreid, als haar rampzalig dochtertje in de ijlende koortsen schreeuwde en gilde: „Wiesje, Wiesje. jij houdt toch van mij, hé, al heb ik een bult; Wiesje wil wel met mij spelen; Wiesje zal mij niet uitlachen."
Die enkele, in waanzin uitgestooten klanken, hebben haar alles gezegd.
Ze begrijpt, ze voelt thans het diep ongelukkig-zijn van haar kind; ze verwijt zich zelve, dat ze niet nog meer liefde, niet nog meer toewijding heeft gegeven


aan .lat gebrekkig schepseltje, maar ze heelt het geweten. Marietje heeft, hehalve .hen enkelen Uei ,e nooit over gesproken en dat is al jaren geleden - toch stom, toch kortzichtig van haar; zphadlnt moeë zien. moeten begrijpen, .laarvoor is z,i moeder - oh ze zal anders worden, z.e zal beter moeder z«n: ze w zich eeheel geven, geheel opofferen; ze zal veigoe» en. duizendmaal vergoeden al haar te^tkonnn^ tegen over dat wicht, zoo gauw als het maai
beBeter!.... Beter!.... zal Marietje heter worden ! Gisteren heeft haar man nog bedenkelijk het boot.geschud; ze heeft duidelijk gezien, dat hij met Uhandbeweging de tranen wegveegde uit de> oogran. en en hij is weggereden zonder haar „goeden dag te zeg gen omdat hij anders zeker in snikken zou uitgebar-
HteZeZ'valt op haar knieën voor het beeld der Heilige Maria en met gevouwen handen, de armen hoog uitstrekkend naar de Moeder Gods, bnlt ze, smeekt ze on
het behoud van haar dochtertje.
Dien middag, als haar echtgenoot weer binnentreedt en den thermometer legt in de okselholte der kleine zieke staart ze hem aan metstrakken Mik; ze is >.m^. 't hart bonst met felle slagen onder den op en neer zwoegenden boezem ; ze kan geen adem halen « ie enkele minuten duren een eeuwigheid en als hiieni. eliik weer den thermometer te voorschijn haalt, tra« li ze in de trekken van zijn gezicht te lezen de aandoeningen van zijn liait.
't Gezicht blijft kalm, onbewegelijk: geen enkele


plooi, geen enkele lippentrek; niets, niets wat haar zijn denken, zijn voelen verraadt.
' Ze houdt het niet meer uit; ze wil weten, zeker weten; dan eindelijk met van angst benepen stem: „hoe
is het, man?" v
,'t Zelfde vrouw, nog altijd hooge koorts, antwoordt hij, zich zeiven dwingend tot rustige kalmte, niet willend uiting geven aan zijn smart en wanhoop
in haar bijzijn.
„Red haar, man, red haar," jammert zij plotseling,
de armen slaande om zijn hals, „.je moet haar redden, hoor, 't moet; wij moeten goed maken, want we zijn tekort gekomen tegenover haar.
Verwonderd, niet begrijpend, kijkt hij haar aan. „,1e moet haar redden, .je moet." snikt ze voort, zich
vastklemmend tegen zijn borst.
„Ik zal mijn best doen, arme vrouw," en hij drukt een zachten kns op haar wang; dan wringt hij zich los uit hare omhelzing en schielijk sluipt hij weg, want hij voelt, dat hij zich zeiven niet meer meester zal blij\en, dat zijn krachtig willen van sterk-zijn niet langer weerstand zal kunnen bieden aan dat folterend zielelijden.
Eens na lange weken in een pijnlijke afwisseling van hopen en vreezen een blijde, gelukzalige glimlach om zijn mond.
„Koe'is het man," vraagt de moeder weer, en ook
in haar oog een straal vol vertrouwen.
„Wij kunnen ons geluk wenschen, vrouw; zeis er
boven op."
„Goddank," en een diepe zucht stijgt uit haar borst.


't Volgend oogenblik leggen ze weer in elkanders armen en ze huilen tranen van onmetelijk weeldegeluk.
Lente — 'n Zondag.
Vroolijk schijnt de zon aan den wolkeloozen hemel en zendt hare eerste warmte gevende stralen over de aarde; de knoppen aan de takken der lindeboomen hebben zich geopend en de zacht groene gerimpelde blaadjes dansen en zwenken aan de teere stengels; de vruchtl toornen zijn bedekt met ontzaggelijke wit rose bouquetten: de madeliefjes steken even hunne gekartelde kopjes boven de nog jonge, teere grashalmen; de perken zijn vol geurige en kleurige bloemen.
Voor het raam der ziekekamer zit Marie in een breeden fauteuil met weekmollige armleuningen, den rug diepgedoken in de kussens, het hoofd even boven het vensterkozijn.
Zij is tevreden, gelukkig, ze lacht, want straks als de ouders terug zijn uit de kerk, zullen de broeders en zusters bij haar komen, Wiesje ook, die ze in zoo n langen tijd niet heeft gezien — vader heett permissie gegeven. want ze is nu weer beter, geheel en al beter, iilleen nog maar een beetje zwak, maar dat zal niet
lang meer duren.
Wat zal ze blij zijn als ze haar kindje, haar beschermelinge weer kan streelen en zoenen evenals vroeger; wat zal ze haar 'n boel kunnen vertellen van die sprookjes, die ze gedurende haar ziekte heett gelezen, alleen om ze haar te verhalen en ze zal weer luisteren met aandacht, terwijl ze haar aankijkt met die mooie, lieve oogen.


Zou Wiesje ook zoo verschrikkelijk naar haar verlangen als zij naar het lieve zusje — zou ze ook zoo ongeduldig dat oogenblik te gemoet zien!
Plotseling een gejoel, een vroolijk kindergeschieeuw in den tuin.
Daar komen zij, daar komen zij en ze richt op het kromme ruggetje; ze rekt uit den dunnen hals om zoo
ver mogelijk te kunnen zien.
Heneden haar de broertjes en zusjes, spelend en stoeiend met Wiesje, haar naloopend, doende of ze haar niet kunnen krijgen, hard stappend op den giond
vlak achter haar.
En Wiesje lacht met wijd opengesperde kaken, met haar hoog gilstemnietje schatert ze het uit \an de pret, telkenmale als ze gevangen wordt.
Dan wringt ze zich los uit hun armen, joelend en krijschend; weer loopt ze weg om weer gepakt, weer gegrepen te worden; ze wil nog meer spelen, nog langer pret hebben en geen oogenblik heeft het wicht haar blikken omhoog geslagen, naar de kamer, waarin zij zit.
Een oogenblik een pijnlijke, treurige glimlach om de hoeken van den mond; dan eensklaps brengt zij de handpalmen voor oogen, 0111 uit te barsten in een zenuwachtig snikken.
Weg, vervlogen haar eenig ideaal, haar eenige illusie.
Ze heeft altoos haar troost, haar opbeuring ge\ ouden in die voor haar grootere liefde van Wiesje; dat innig aan elkander gehecht-zijn is altijd geweest haar eenig genot, haar eenige vreugde in haar pijnlijk ziele-


lijden; 't is immer geweest haar eenige trots, haar eenige hoogmoed hij al die vernederingen.
En dat ,eenige1' hebhen zij haar ontstolen gedurende haar lang ziek zijn, want zij met haar zwak, gebrekkig lichaam zal niet zoo kunnen stoeien en wild zijn, zooals die anderen; ze zal 't kindje niet zoo kunnen doen lachen en schateren van pleizier; 't zal haar dus ook verlaten 0111 te zoeken het vroolijk gezelschap der anderen.
0 God, o God, wat heeft ze toch gedaan, dat ze zoo wreed moet behandeld worden, dat ze zoo ongelukkig moet zijn — 't is toch hare schuld niet, dat ze mismaakt is 1 Waarom heeft Onze Lieve Heer haar maar niet laten doodgaan; ze zou toch veel gelukkiger geweest zijn, daarboven als 'n engeltje — of zou ze daar ook een bult hebben ?
Daar komen haar ouders, heel nog in de verte; ze hebben haar al gezien; ze wuiven haar toe met hunne zakdoeken.
Zouden ze kunnen zien, dat ze gehuild heeft!
Ze staat op om zich in den spiegel te bekijken.
God ja, heel rooie oogen.
Snel grijpt ze den handdoek, dompelt dezen in het water en veegt de tranen weg.
Enkele minuten later treden vader en moeder binnen, gevolgd door al hun kinderen.
Stil, ernstig zijn ze; vader heeft hun gezegd, dat ze


vooral niet te druk mogen zijn, dat ze Marietje volstrekt niet mogen vermoeien.
Stijf', gedwongen, zonder gloed schijnen haar dan ook toe de opgedreunde gelukwenschen; koel lijkt haarde kus, dien ze op haar lippen drukken.
De kleine Wies met nog roode, verhitte wangen aan het spelen, kijkt haar aan met wijd opengespalkte oogen. Zij heeft niet de armpjes naar haar uitgestoken zooals vóór haar ziekte; zij is niet met lachend gejuich naar haar toe komen huppelen, zooals vroeger; ze is 't kleine kind vreemd geworden gedurende de enkele maanden van 't elkander verwijderd zijn.
„Kent Wiesje zus Marie niet meer!" vraagt de moeder, terwijl zij zich hurkend neerzet hij haar jongste dochtertje.
„ Jawel moe," stamelt zij zachtkens.
, En is Wiesje niet erg blij, dat zus nu weer beter is?1'
„Jawel moe," met dezelfde toonlooze stem.
„Geef zus dan eens een dikken zoen."
Ze steekt de lipjes vooruit en drukt ze tegen de haar toegestoken wang.
„Nu zullen we weer gauw samen spelen, niet waar, Wiesje ?" waagt Marie te vragen.
„Ja .... krijgertje .... in den tuin."
Dat in kinderlijk onschuld gegeven antwoord is de genadeslag; 't heeft haar het laatste hopen ontnomen.
Ze voelt weer de tranen in de keel, maar ze wil niet huilen; ze wil sterk zijn; haar zwak-zijn zou leed doen aan vader en moeder, die zoo innig, innig lief voor haar geweest zijn.


Langzaam neemt ze in beterschap toe.
Een feest, een vreugdedag, de eerste maal, dat zij
de ziekekamer verlaat.
Op de tafel van de huiskamer een groote taart,
waarop met witte suikeren letters: „Vivat Mane. te midden van groot-ronde bouquetten.
Een algemeen gejuich van broeders en zusters als zij aan den arm van den vader binnentreedt; hartelijke omhelzingen en kussen haar gegeven met lachende monden.
l)e buren en patienten van dokter Gerards komen haar geluk wenschen, allen met bloemen in de handen en allen liegen, dat ze er zoo goed uitziet, dat men t haar volstrekt niet zou aanzeggen, dat zij zoo erg zie was geweest, dat ze nu van harte hoopten haar weer
eens spoedig bij hun te zien.
Het aan den dood ontrukte kind weetniet, ze kan het ook niet vermoeden, dat diezelfde menschen bij het naar huis gaan tot elkander zeiden: ,'t is eigenlijk jammer, dat ze maar niet gestorven is; 't zou voor het arme schepseltje veel gelukkiger geweest zijn.
Een vriendelijke hartelijkheid, die al de huisgenooten haar toonen; een haar helpen en steunen, waar ze
slechts kunnen.
Ze brengen haar een stoel en tafel op het zonnigst
plekje in den tuin; ze bieden haar hun arm aan om haar
te geleiden door den hof; ze plukken bloemen voor
haar om guirlandes te vlechten voor Wiesje en 't kindje
lacht en jubelt; 't kruipt op haar schoot om haar met
vleiende kusjes dank te zeggen voor de mooie kransen,
waarmede zij siert 't mooie kopje en de tengere polsjes.


Een enkele maal heeft de kleine in naïve onschuld de bloemencirkel haar op 't hoofd gezet en ze heeft in de handjes geklapt en niet kleine gillachjes geschreeuwd : „wat hen je mooi, zus, wat ben je mooi!" Ze heeft haar lieveling toen in de armen genomen en met hartstochtelijke kussen bedekt 't gezicht van het wicht, van het eenig haar hekend wezen, dat nog niet haar mismaaktheid kent.
Zij is blijde, vroolijk dien dag geweest.
Helaas, ook die vreugde zal haar spoedig ontnomen worden.
Eens, bij eene hartelijke omhelzing, waarbij de dartele kleine weer haar armpjes strengelt om den kort ineengedrongen nek, valt haar handje op de puntige ophooging van haar rug.
„ Hè, zus. wa's dat," vraagt ze met kinderlijke verwondering.
Marie zet haar tanden op de ingetrokken onderlip, omdat ze geen uiting wil geven aan haar droef-zijn, aan lxaar smart.
„Wat is dat, zus," herhaalt «le kleine, weer drukken» 1 't handje tegen haar mismaaktheid.
„Dat is m'n .... m'n bult, Wiesje," stamelt ze eindelijk.
„Bult.... bult .... wat is dat?"
„'n Hult.... is iets heel leelijks, iets erg ongelukkigs."
„Ben je dan leelijk en ongelukkig1?"
Ze kan niet meer, zij staat op; 't onschuldig wezentje, dat onbewust haar zoo'n pijn heeft gedaan, zachtjes neerzettend op den grond, om dan ijlings te


vluchten naar haar kamer, waar ze alleen kan zijn,
waar ze haar misvorming kan verbergen voor iedereen
Wies je heeft aan hare moeder gevraagd ot ze we wist, dat zus Marie leelijk en ongelukkig was, dat ze n
bult had.
In geweldigen schrik, hevig ontroerd, beeft mama haar toen verboden daar ooit ovei te spreken.
„Waarom mag ik niet daarover spreken,1 heelt ze
verwonderd gevraagd. ^
„Dat zal je later zelf.... voelen, m n kind, heett
de moeder geantwoord.
En sterker, meer intens werd dat voelen der ouders, 't was of ze haar nog meer liefhadden dan hun andere kinderen; "t was of ze door die meerdere, du,del.,ker
geprononceerde uiting dier liefde het zwaar >epioe schepseltje wilden vergoeden het leed, dat ze reet s had geleden, dat ze nog lijden zou.
Dat voelen" «leed beu soms onbillijk zijn.
't Was Marietje zelf, die deze onbillijkheid, die voor
haar grootere toewijding, ontdekte.
Eens, terwijl zij in den zonnigen tuin op een schaduwrijk plekje, achter dik begroeide heesters lezende nederzat, zag ze een haver zoetere, droef hmlend... .Ie voor de oogen gehouden schoit.
Langzaam schreidt deze voort.
„God, zus, wat heb je," vroeg een der broers, die
haar tegemoet kwam, , waarom huil ji zoo.
En snikkend antwoordde ze: „omdat pa en ma zoo
onrechtvaardig zijn.
Pa en ma onrechtvaardig? Hoe kom je daaraan. ".Ta zeker; verbeeld je, ik mag Zondag den geheelen


dag niet uitgaan, omdat ik een bord van het ouwe servies heb laten vallen en toen Marie laatst een paar Chineesche kopjes heeft gebroken, waar pa nog al zoo op gesteld is, hebben ze er niks van gezegd."
„En huil je daarom zoo! Wel, dat is heel dom van je. „He!"
„Ja, heel dom."
„Waarom ?"
„Och, voor Marietje moeten pa en ma wel iets dooide vingers zien' ze is al ongelukkig genoeg met haar bult."
„Da's waar. daar heb je wel gelijk in," en de tranen uit haar oogen wisschend huppelt ze vroolijk verder.
„Pa en ma .... onrechtvaardig .... ze moeten iets door de vingers zien .... omdat ze al ongelukkig genoeg is met haar bult," herhaalt Marie langzaam,
werktuigelijk.
't Is zoo, 't is de waarheid, die haar broer gezegd
heet't.
Haar schoolkameraadjes hebben haar uitgelachen, bespot, omdat zij een bult heet't : zij hebben haar weggejaagd uit hunne spelen, omdat zij een bult heett, en de ouders betuigen haar '11 grootere liefde, omdat zij een bult heeft.
Die bizondere voorkeur, die duidelijker betoonde liefde, gelden dus niet haar zelve, maar haar bult.
Die bult beheerscht geheel haar zijn, geheel haar wezen; niet in haar zelve, niet in hare persoonlijkheid, maar in die bult is gansch haar leven; die bult is't motief van hoon, bespotting, maar ook van grootere, dieper gevoelde liefde.


Hoon! Bespotting! ja? die zijn waar; 't zijn de
in het hart gevoelde uitingen van vvreede, onmeedoo-
gende wezens en die meerdere liefde — o God,
neen, die is niet waar, die is valsch, dat „meeideie is slechts medelijden; medelijden .... die den ouders gebiedt iets door de vingers te zien, medelijden, misschien nog meer vernederend dan die hoon en bespotting.
Heilige Maria, Moeder Gods, waarom is ze toch met doodgegaan, toen ze zoo ziek was.
Toen weer een nieuwe gehechtheid, een nieuwe uiting van haar warm voelen, nu tegenover den bles van haar vader; dat dier ten minste kan niet onderscheiden 't rechtgevormde van het mismaakte kind; dat redeloos beest kan haar niet bespotten; 't kan haar ook geen meerdere liefde betuigen, omdat ze een bult
had.
En eiken morgen ging ze naar den stal; ze bracht hooi in de krib en streelde glad met hare vingeren de manen van het paard, terwijl zij het zachte, vleiende
woorden toevoegde.
Een buitengewoon genot voor haar als t mooi, w arm weer was; dan mocht ze meerijden met den vader naar z/n zieken; ze mocht zelve de teugels ter hand nemen en den nieuwen vriend met smakkende tongklappen tot loopen aansporen, zelf het „huu bai' roepen, telkens als de wagen het huis had bereikt, waar de komst van den geneesheer werd verwacht.
Enkele malen mocht zij zelfs meegaan naar binnen


in de woningen en dan was ze getuige van de vroolijke blijdschap van den kranke en van zijne familieleden bij bet zien van haar vader ; zij bespiedde de vertrouwvolle blikken, die vrouw en kinderen hem toewierpen als hij stond naast het ziekbed; zij hoorde die dankbare woorden, zij zag die in de oogen glinsterende gelukstranen, telkenmale als hij het „Proficiat" uitsprak en den patiënt en diens bloedverwanten hartelijk de hand schudde.
En grooter, intenser nog was het mede-blij-voelen van Marie, wanneer in eene armoedige boerenwoning werd gevierd het herstel van een kind; dan mocht ze mede deelnemen in de uitingen v;m blijdschap over de redding van het wicht, dan mocht ze zelf ook de hand drukken van den kleinen patiënt, dan mocht ze het appelen en peren brengen of een stuk vla, waarvoor ze bedankt werd met hartelijke, lieve lachjes en met van aandoening trillende stem gestamelde dankwoorden.
En die dankbetuigingen waren innig, oprecht gemeend; die door de ouders gelispelde woorden: „lief kind, hartelijk meisje," ze waren waar, 't waren uitingen van hun denken, van hun voelen; die arme menschen, die eenvoudige boeren en daglooners hielden van haar, niettegenstaande haar bult.
Eens, terwijl ze weer meereed.
„Papa."
„Wat, kind?"
„Ik heb gisteren in de courant gelezen, dat eene


juffrouw haar examen voor docter heeft gedaan; zou ik dat ook niet kunnen worden !
Een lang stilzwijgend denken van den vader. Eindelijk: „zou je daar werkelijk pleizier in hebben, Marietje?"
^ Jll J)H.
„Maar weetje wel, dat je daarvoor een heele boel moet leeren, zelfs heel veel wat je niet eens noodig hebt: latijn, grieksch, wiskunde en dan nog een lange studie aan de Hoogeschool.
„O, dat kan me niets schelen; ik heb heel veel tijd en de schoolmeester heett altijd gezegd, dat ik niet dom ben."
„Nou, m'n kind, ik zal er eens met mama over spreken."
De moeder keurde ten volle goed het denkbeeld van haar dochtertje; 't ongelukkig^vezentje zou dan later voor zich zelve kunnen zorgen: ze zou niet ten laste komen van haar andere broeders en zusters, als zij beiden eens dood waren.
Marietje is verrukt, opgetogen; zij dankt de ouders met vroolijken. hartelijken lach; zij omhelst \\ iesjeen beloofd met zoete, lieve woordjes later, als ze eens ziek mocht worden, goed voor haar te zullen zorgen en haai spoedig beter te maken.
Ze holt naar den stal, ze legt haar wangen tegen den kop van het paard en vleiend verteld ze : „zeg bai, ik word docter en als ik dat eenmaal ben, dan zullen wij ook samen rijden, hé. en dan zul je ook hard loopen als ongelukkige menschen erg ziek zijn, want diemoe-


ten gauw geholpen worden, dat weet .je toch wel, nietwaar! en dan krijg je een dubbele portie hooi van me; wij zullen altijd veel van elkaar houden, hè bai," en ze drukt een kus op den ruigen kop van het beest, dat haar aanziet met groote oogen, als begrijpt het datzoet. hartelijk gevlei
Enkele jaren later.
Marie Gerards studeert te Leiden ; ze leeft stil, ingetogen, geheel eenzelvig op het kleine achterkamertje in een zijstraat, in de onmiddellijke nabijheid van het, ziekenhuis.
Op de colleges nog een ander meisje-; ze is jong, mooi, doch armoedig gekleed: 't is een wees; vrienden van den overleden vader hebben haar in staat gesteld om te studeeren. ten einde zich later zelve te kunnen
onderhouden.
't Zou niet veel kosten; 't was altijd geweest een
vlug, leergierig kind, zooals haar onderwijzers hadden verklaard; de studie zou niet lang duren en later zou ze haren weldoeners alles kunnen teruggeven.
I)e studenten zijn welwillend, voorkomend tegenover haar; zij laten steeds open de eens door haar ingenomen plaats op de eerste bank, vlak tegenover den hoogleeraar; zij bieden haar hunne dictaten ter leen aan. wanneer ze een enkele maal de lessen heeft verzuimd. Op straat groet men haar beleefd; van alle zijden eene betuiging van sympathie, van achting, van alle kanten bewijzen van waardeering, van bewondei„ —vnnv hfit, krachtisr willen van't
rinu' voor uc o


mooie meisje, dat zich zelve wil verzekeren een onafhankelijk bestaan.
Hoe geheel anders tegenover haar, die toch hetzelfde wil, hetzelfde doel voor oogen heeft.
Ook tegenover haar is men beleefd, maar het is niets anders dan een koude, ijzige beleefdheid; t is een dooide vormen van den fatsoenlijken, welopgevoeden jongen man gedwongen houding.
Buiten het samenzijn tijdens de college-uren kent men haar niet; men groet haar niet.
't Heeft haar eens veel pijn gedaan.
Een student in de rechten uit hetzelfde dorp als zij, de vriend van haar broer, een jongen, dien zij zoo dikwijls had ontmoet in haar huis, niet wien zij zoo menigmaal had gezeten aan denzelfden disch, was in t gezelschap van andere kameraden haar tegengekomen op straat en ook hij had den schijn aangenomen haar niet te zien.
Dien avond is haar geest niet zoo helder als gewoonlijk ; zij leest en herleest de zinnen van het door haar zelfgeschreven dictaat, zonder ze nochtans te begrijpen ; telkens en telkens ziet ze tusschen de regels, in de openingen der letters het gezicht van den jongen man, angstig, verlegen, met strakke, stijve oogen naar een anderen kant gericht, omdat hij haar niet zien wilde; zijn vrienden zouden hem zeker hebben uitgelachen als hij getoond had haar te kennen, 't wanschapen meisje met den hoogen bult.
't Is weer een nieuwe verguizing, een nieuwe vernedering, maar ze heeft er reeds zoo velen moeten dulden en ... . ze mag niet langer droef zijn; ze moet studee-


ren, hard, heel hard, want ze wil spoedig haar ideaal bereiken, zoo spoedig mogelijk dokter zijn, rijden niet den bles, zieke kinderen genezen, die lief en dankbaar zullen zijn tegenover haar en niet deze troostrijke tantasiën in haar ziel, werkt ze voort in koortsachtigen ijver.
De examens worden afgelegd ving en met glans doorstaan; geen enkele harer tijdgenooten echter, die gekomen is om den uitslag te vernemen, zooals ze wel hebben gedaan toen het andere, het mooie meisje, haai examen heeft afgelegd; geen enkele vriendenhand,die haar wordt toegestoken, geen enkele gelukwensching, die haar wordt toegevoegd.
Eindelijk de dag, waarop ze haar ideaal heett bereikt, de dag, waarop ze tot dokter wordt gepromoveerd.
Den volgenden Zondag een groot teest in het ouderlijk huis, een dubbel feest, want tegelijkertijd wordt ook gevierd het huwelijk van Wiesje op het oogenblik een achttienjarige maagd — met Willem van Osten, een fabrikant uit de naburige stad.
Ze doet een goede partij, zooals de wereld zegt, geen
wonder, ze is ook zoo mooi.
Aan den feestmaaltijd lange, gezwollen redevoeringen, gewijd aan de bruid der liefde en aan de bruid deiwetenschap; toasten, die aan beide voorspellen een heldere, schitterende toekomst; speeches, hulde brengend aan den ijverigen, altijd werk/amen vader en aan de zorgvuldige, plichtgetrouwe moeder; lofredenen, het vol champagneglas in de tiillende hand, met hak-


kelende stemmen gestameld, ter eere van de andere broeders en zusters en dan eindelijk de meestal gehuichelde adoration-mutuelle betuigingen der gasten onderling.
Des avonds 'n bal in de groote weide; in de wijd getakte boomen tallooze kleurrijke lampions, die een schitterend licht werpen op de breede grasvlakte, waarop schuivend en zwevend op de tonen der muziek de dansende paren zich voortbewegen.
Ze heeft daar op die plek zoo menigmaal gezeten, eenzaam en verlaten, zich schuil houdend voor die anderen, die haar beleedigden, die haar pijn deden; ze heeft daar zoo dikwijls troost gevonden in haar alleenzijn en nu — nu moet zij diezelfde plek ontvlieden,
omdat er zoovelen zijn.
0, ze hoeft niet bang te zijn, dat men haar weer zal
krenken — integendeel, men zal lief tegen haar doen,
men zal met haar spreken met lachende monden, men
zal haar zelfs ten dans nooden, omdat. . . . 't moet,
omdat ze is de zuster der bruid en dat wil ze niet;
ze wil geen medelijden meer dulden van die wezens,
die slechts lichamelijk boven haar staan; daarvoor is
zij te trotsch, te tier.
Stil sluipt ze weg naar den stal, waar de bles staat,
den eenigen oprechten vriend.
Het arme dier is oud en stram geworden; de schenkels steken wijd uit; dof, glazig staan de oogen in den
neerhangenden kop.
„Arme bai," lispelt ze, terwijl ze weer zachtjes glad
strijkt de lange manen, „arme bai, 't zal niet meer
gaan.he; wij zullen niet meer samen rijden; je zult me


nu niet kunnen brengen naar m n zieken, zooals wij altijd hebben gehoopt, hé?" — een traan ontrolt haar oog en daarbuiten klinkt schetterend door het luchtruim eene vroolijke, opgewekte wals van Strauss.
't Is helaas niet de eenige teleurstelling die haar wacht; nog meer ontgoochelingen zullen wegvagen haar idealen, nog meer beproevingen zullen haar ten deel vallen.
De vader heeft bij zijn steeds uitgebreider wordende praktijk haar enkele malen gezonden naar zijn pa tienten, maar 't kleine, nietige wezentje imponeerde den boeren niet; 't boezemde hun geen vertrouwen in: in hun eenvoud, in hun weinig ontwikkeld zijn konden zij niet begrijpen, dat dat wanschapen schepseltje, datzelt zwaar hijgde, naar adem snakte, wanneer het enkele trappen had geloopen, genezing kon brengen.
Ze zag dat ontevreden voelen, die teleurstelling bij haar binnenkomen aan dien scherpen lippentrek om de mondhoeken van den kranke, ze begreep het uit dat vragen der bloedverwanten, wanneer de zieke volgens hun oordeel niet gauw genoeg hersteld was „ot haar vader ook niet eens kwam kijken."
Dat was dus de verwezenlijking van al haar fantasiën, dat was de werkelijkheid van al haar droombeelden.
Zoo ongeveer een jaar.
Een groote kamer, slechts schaarsch, schemerend verlicht door de zonnestralen, die Hauw dringen door de neergelaten zware gordijnen; in het midden een


ruim ledikant, waarin Wiesje met loshangende haren, warrelend over den witten nachtjapon.
In een weekmolligen fauteuil een breedgeheupte, dikbuikige vrouw, kalm, rustig de gevouwen handen op den schoot, lui rugleunend naast het bed. .
Marie Gerardsisde jonge dokter, die haar zuster y.iil
bijstaan bij haar eerste bevalling.
' Zij heeft haar hulp niet durven aanbieden, maar Wiesje en haar echtgenoot hebben zeiven, uit eigen beweging, het haar gevraagd; 't is geweest een van die weinig zonnige «ogenblikken op haar donker levenspad ; zij heeft geweend tranen van innig geluk; zij heeft beiden omhelsd, dank stamelend voor dat bewijs van vertrouwen.
Zenuwachtig, maar zich zelve dwingend tot kal.nzijn, staat zij bij de sponde der kermende, jonge vrouw, met' zachte hand wegvegend de bolle zweetdruppels van haar voorhoofd, telkens bij iederen schreeuw, bi, iederen pijnlijken gil haar kussend en tegelijkertijd zachte, bemoedigende woorden haar toefluisterend.
Eindelijk, eindelijk heeft zij het naakte lichaampje in de armen, maar tegelijkertijd een kreet, die opkomt
in haar keel, een willen schreeuwen, dat ze onderdrukt
met wanhopig geweld.
<t Is een misvormd wezentje, met hooge rugsver-
kronnning, dat ze aanschouwt.
Een zacht kreunen van 't pasgeboren wicht; de moeder hoort het en een glans van gelukzaligheid zweeft over het door smartelijke pijnen nog vertrokken gezicht. „Marie," fluistert ze zachtkens.
„Wat, Wiesje?"


„Wat is 't?"
„Een meisje."
De omvangrijke baker is inmiddels ook sloffend en schuifelend het bed genaderd; zij heeft ook gezien dat kromverdraaide rugje, die hooggewelfde schoudertjes.
Heide vrouwen kijken elkaar aan een moment met schrikangstigen blik en in dien enkelen blik een reuzenkolos van smartgedachten en wanhoopdenkbeelden, slechts geuit door een treurig, nauw merkbaar hoofdschudden.
Marie legt met kort vlugge beweging den wijsvinger op de vooruitgestoken lippen en de andere, ten teeken van begrijpen, knikt even, de oogen sluitend.
„Marie, mag ik ze eens zien," lispelt de kraamvrouw
weer.
„Zoo meteen, Wiesje, dadelijk, de baker moet ze
eerst kleeden."
„En heb je m'n man gewaarschuwd, dat alles atge-
loopenis?"
Weer een bang, wanhopig elkaar aanzien der beide vrouwen; nu een twijfelen, een niet weten; zullen ze hem de verschrikkelijke waarheid zeggen, of zullen ze die voor het oogenblik, althans nog voor hem verborgen houden?
„Heb jenem gewaarschuwd, Marie?" herhaalt de
jonge moeder.
„Dadelijk, Wiesje, dadelijk, zoo gauw als baker haar
een jurkje heeft aangedaan.
Enkele oogenblikken later treedt de vader der pasgeborene binnen : hij ijlt naar het ledikant, waar zijn jeugdige vrouw ligt; hij grijpt haar hand, overdekt


haar gezicht met hartstochtelijke kussen, haar dankend met onsamenhangende woorden voor het wichtje, dat ze hem na zooveel lijden heeft geschonken en dan eindelijk: „van harte gefeliciteerd, mijn liefste Wiesje.'
„Hé ... . gefeliciteerd11 .... waarom heeft haar
zuster haar niet geluk gewenscht en de baker ook
niet ? Dat gebeurt toch altijd na een gelukkige verlossing en zij is toch wel; zij is niet ziek, ze heeft geen koorts; zij voelt geen pijnen meer, ze is alleen wat moe.
„En jou ook m'n dank, Marie, hervat de echtgenoot, z'n zuster de hand toereikend, „voor al je zorgen en toewijding voor m'n vrouwtje; ik ben nu de gelukkigste kerel van de geheele wereld."
Een schok door haar leden, haar knieën knikken, haar wangspieren trillen; ze slaat haar oogen neder, want ze durft hem niet meer aanzien, den gelukkigsten
kerel van de geheele wereld — hoe lang zal dat geluk nog duren— hoelang nog, voordat dat intens zalig zijn zal moeten wijken voor de meest grievende smart, hoelang nog eer dat die wreede ontgoocheling ....
„Meneer, mevrouw, hier is de kleine,en de baker, zonder den gewonen lachplooi om de breede lippen in het vettig gezicht, toont hen het in luiers en jurkje dicht gewikkeld wicht.
Een vreugdeschittering in het oog der moeder; ze drukt even haar lippen op het bolrond gezichtje van haar dochtertje; de vader huilt en lacht tegelijkertijd in paroxysme van opgewonden blijdschap.
Hij legt de traditioneele fooi in de eeuwigdurend omhoog gekeerde open handpalm der baker, die bij het voelen der zilverstukken dank zegt met koud, strak gezicht.


Hij heeft het echter niet gemerkt; hij juicht en ju-
helt steecis voort, streelend zijn kind, kussend zijne vrouw weer en weer, dank stotterend tegenover zijne zuster.
„Stil Willem, je mag hier niet zoo n spektakel maken ; Wiesje moet kalmte hebben: kom, je moet weggaan uit deze kamer," en Marie duwt met zacht geweld haar broeder naar de deur.
„Nog één zoen, Marie, nog één, mag dat!
„Nou goed, nog één, maar ga dan ook weg, hoor!
Nog eenige kussen op het klam gezicht zijner vrouw en dan sluipt hij zachtkens het vertrek uit naar de aangrenzende kamer.
Marie volgt hem; ze moet het hem zeggen, ze moet; ze mag dat zalig voelen niet langer laten duren; ze mag hem niet langer bedriegen; van daag of morgen zal hij het 't. misvormd-zijn van zijn eersteling toch met eigen oogen aanschouwen en die ontdekking zal oneindig veel pijnlijker zijn dan de kalme, voorbereidende wijze, waarmede zij hem de waarheid zal zeggen.
Klein, zwak, nietig staat zij tegenover den breedgeschouderden man, tegenover den reus, dien zij straks zal verpletteren met slechts enkele woorden.
„Willem," begint zij met angstig, trillende stem.
„God, Marie, wat is er; je doet zoo raar — t is toch alles goed gegaan niet Wiesje, hé,' en hij kijkt haar aan met wijd opengespalkte oogen.
„Met Wiesje ja Willem, met Wiesje is alles
goed."
„Goddank maar is er dan iets met het kind !'
v
Geen antwoord.


„Maar antwoord me dan toch, Marie: je maakt me gek," en hij stampvoet op den grond.
„Stil Willem, houd je bedaard. Wiesje mag het niet
weten."
„Maar wat dan toch. wat mag ze in 's hemelsnaam niet weten ?"
„Je kind, m'n arme broer, is mismaakt geboren; 't heeft een hoogen rug.'
„'n Bult?"
„Helaas ja, Willem."
Een oogenblik een doodsche stilte; hij kijkt haar aan wezenloos, met verwilderde blikken, plotseling zijgt hij neer in den achter hem staanden fauteuil en hij barst uit in een zenuwachtig, schokschouderend snikken.
Droef ziet ze hem aan dien gebroken, geknakten man, dien vader, zooeven nog zoo innig gelukkig, nu diep, diep rampzalig, wanhopig, omdat zijn dochtertje is ... . zooals zij.
Zoo een langen tijd.
Eindelijk legt ze zachtkens haar hand op zijn schouder en met een te vergeefs naar vastheid strevende stem fluistert ze hem toe: „'t is verschrikkelijk, m'n arme jongen, maar 't is nu eenmaal niet anders; houd je in Godsnaam goed en laat Wiesje er vooreerst niets van merken; 't verdriet zou voor haar gevaailijk zijn, ze zou den schok misschien niet kunnen doorstaan.'
„Ik zal't probeeren, Marie," stottert hij eindelijk, „maar 't is afschuwelijk, 't is vreeselijk," op dit oogenblik niet ziende «ie wanschapen gestalte der vrouw, die voor hem staat.


't Is voor den armen kerel een folterende pijniging te komen bij 't bed der vrouw, die hij zoo innig liefheeft; voor haar moet hij lachen, vroolijk, blijmoedig zijn, terwijl zijn hart weent; voor haar moet zijn mond uitweiden over liet onmetelijk geluk, terwijl z n ziel vloekt; voor haar moet hij liegeu, altijd liegen.
Zijn woorden zijn leugens, zijn lachen is bedrog, zijn vroolijk zijn is huichelarij en niet alleen hij is gedoemd tot dat eeuwigdurend liegen, maar allen, die bij hem zijn of komen, de baker, Marie, de vader, de moeder van z'n vrouw, haar zusters, allemaal leugenaars; zijn geheele huis is een compacte logen.
Hoelang zal dat laffe, gemeene komediespel nog moeten duren! en hij heft de trillende vuist omhoog in de lucht, terwijl hij met driftige stappen de kamer op en neer loopt.
Zekere morgen, enkele dagen 11a de bevalling.
De jonge dokter en haar broeder kijken met angstigen blik naar het witbleek gezichtje van het wicht, dat ten prooi aan plotseling met hevig geweld opgekomen stuipen, hijgend, naar adem snakkend ligt op
den schoot der baker.
„Is er nog hoop, Marie! vraagt de vader met tiil-
lende stem.
„Ik geloof het niet, Willem."
„Doe.je best, Marie, in Godsnaam doe al het mogelijke om haar te redden.
Verwonderd ziet ze hem aan.
„Zou je dat dan zooveel verdriet doen, als dat ongelukkige schepseltje dood ging !"


„Hoe kan je dat nu vragen, Marie; 't is toch m\in kind."
Ze heeft dat antwoord niet verwacht; t verbaast haar _ ,|at klein, nietig wangedrocht kan dus nog
liefde inboezemen.
Sneller, benauwder wordt het mondopenen, het naar lucht happen van het wicht; korte trillingen doen sidderen het teere lichaampje.
„Helaas Willem, ik kan je geen hoop meer geven." „0 (iod, doe toch wat je kunt, Marie, ik bid je. Een zacht, piepend geluid uit de keel, een korte snik en toen niets, niets meer.
„ Is 't dood, Marief „Ja Willem, 't is dood.
De armen, slap neerhangend naast het lijf, het hoofd voorovergebogen tot op de borst, de oogranden vol tranen. staart de vader met stijve, strakke oogen naar het lijkje van zijn eerstgeborene.
Zóó een langen tijd.
„Marie," hervat hij eindelijk weer lispelend door zijn tranen heen, „je moet het aan Wiesje vertellen, want
ik, ik kan het niet."
„Ik zal het doen, m'n jongen, ik beloof het je, en ze reikt hem de hand, dien hij hartstochtelijk drukt.
Schuifelend, met zacht slependen tred, is Marie de sponde harer zuster genaderd.
„Hoe is het met je, Wiesje ?
„O heel goed, dokter," schertst lachend de kraamvrouw.


Dat lachen, dat vroolijk zijn doet haar pijn, jaagt haar schrik aan — 't maakt haar taak van onheilhode oneindig veel moeielijker.
„ En is de baby ook gezond ! Ze slaapt zeker heel rustig, want ik heb de baker den geheelen morgen nog niet gezien; zeker op jouw bevel, dat ze niet eens bij mij mag komen," vraagt Wiesje weer met denzeltden gullen, hartelijken lach; „slaapt ze werkelijk zoo vast
0 God, ze kan tegenover die vrouw, tegenover haar lieveling zich zelve bijkans niet meester blijven; ze kan schier haar kalmte niet meer bewaren, en toch 't moet, 't moet.
Ze zet haar tanden op de lip, omdat zij geen uiting wil geven aan haar wanhoop.
„Slaapt ze nog altijd V vraagt de moeder weer. Heilige Maria, Moeder Gods, wat moet ze haar zeggen!
„Je antwoordt niet, Mar ie," en de zooeven nog lachende, van vreugde glinsterende oogen kijken haar angstig aan .... „is er iets met 't kindje gebeurd, Marie'?"
„'t Is niet heel.... wel, lieveling."
„Niet.... heel.... wel, je zegt dat zoo ernstig, zoo treurig."
„'t Is niet heel en al zonder gevaar."
„Marie," en de jonge vrouw heft op het bovenlichaam ; ze grijpt de hand harer zuster, en dan met krachtige, gebiedende stem: „zeg me de waarheid, Marie, de volle waarheid; ik zal alles kunnen verdragen, dit beloof' ik je; ik voel me sterk genoeg, maar


folter me uiet langer, laat mij niet langer in twijfel, zeg me ronduit: is er nog hoop .... of is 't misschien
al ... . dood?"
„Dood .... ja Wiesje .... 't is dood, maar trek het je niet te veel aan, je hoeft er lieusch niet zoo over te treuren, want 't is beter zoo; t kindje is gelukkig.
,l)ood .... heter zóó .... 't is gelukkig, herhaalt de moeder weer, werktuigelijk, wezenloos voor zich uitturend .... „wat, wat zegje toch, Marie, ik begrijp je niet."
„'t Is gelukkig, Wiesje, omdat haar geheel bestaan niets anders zou geweest zijn dan ééne marteling, ééne foltering, omdat niets anders dan spot, hoon en vernedering haar ten deel zou gevallen zijn; omdat ze gedurende geheel haar leven zou droef zijn en lijden, zooals „ik" heb geleden, wantje kindje was zooals — ik ... . 't was mismaakt. . . . t had ook een bult.... nu weet je 't, m'n lieveling, waarom ze op dit oogenblik gelukkig is."
Een pijnlijke stilte, niets anders dan een zwaar, snel ademhalen.
Dan slaat de jonge moeder haar arm om den hals harer zuster; ze trekt haar hoofd omlaag tot het steun vindt op haar borst, en ze fluistert haar toe met weemoedige stem: „arme, arme zus."
Toen een zenuwachtig keelsnikken, waarvan het geluid wordt gesmoord in één lange omhelzing, vol wanhoop en smart.


Gekke Joep-
Een kermis in Mersel, een der voornaamste Lhnburgsche dorpen.
Op een groot, rond plein in de onmiddellijke nabijheid van de kerk, tal van armoedige, niet goor linnen bedekte kraampjes, waar, in lange houten bakken, veters en babbelaars, duitjes, rozenkransen en suikerpelen te koop worden aangeboden door een dikke, breedgeheupte vrouw met bolle, roodglanzende wangen en veelkleurige linten op de muts, een weinig scheet op het in het midden gescheiden vettig haar.
Op het breedste gedeelte van het plein een groote draaimolen, waar, stijfhangeiul aan de helderblinkende koperen stangen, donker bruine leeuwen, naast gele paarden, waarop de jonge boeren, den knevel hoog opgestreken, in glimmend blauwe kielen, naast hunne I(lozende Meiliefsten in de roodkleurige tirteien rokken, vast tegen elkaar gedrukt, ronddraaien op de tonen van een populair geworden operadeun, door een groot orgel uitgeschetterd. In een hoek, te midden van


tallooze langwerpige peperkoeken, een man met helderwit voorschoot, met schel schrille stem voor enkele centen te koop biedend kleine vierkante papiertjes, loten eener loterij, waarvan een der koeken de prijs zal zijn.
Ken welbespraakt wezen, met tallooze alledaagsche aardigheden, platte kwinkslagen, die de omstanders doen lachen met wijd opengesperde kaken en achterover geworpen lichamen.
Een weinig verder, een lang neerhangend linnen doek, waarop met afschuwelijke, schrilgekleurde teekeningen, een zevenvoudige moord met geheel rood geverfde guillotine, misdadiger en beul als laatste tafereel ; daarvoor, op stroomatten stoelen, een man en eene vrouw, die met akelige kraakstemmen de kreupelrijmen uitschreeuwen, de ware en waarachtige geschiedenis van dit onmenschelijk bedrijf. Hier geen lachen, geen opgewekte vroolijkheid tusschen de aandachtig luisterende menigte; slechts ijzige, koude rillingen, telkenmale als de moordenaar het bloedige mes ploft in het lichaam van een zijner slachtoffers, en een zucht van blijde aandoening als deze eindelijk geknield voor de valbijl zijn euveldaden boet.
Ginds, eenigszins verborgen achter de kraampjes, een meer steedsch gekleed individu met hoogen hoed en veelkleurige das, waarop een groot geslepen stuk glas, dat de valsche rol van diamanten doekspeld moet vervullen.
Voor hem een op ongelijke pooten wiebelende tafel, waarop een met allerlei kleuren en figuren beschilderd bord, rond omgeven door dunne spijkers en draaiend langs een buigzame stalen veer.


Tal van centen, door de hem in dichten kl ing omringende hoeren geworpen op een viezen. ontrafelden, zwart linnen doek, waarop ongeveer dezelfde tiguren als op het hord.
Hier alles stil, geheimzinnig, geen luid gesproken woord, geen lach, een herhaaldelijk zenuwachtig omkijken door den heer met den hoogen hoed.
Eindelijk als geen onraad nabij is, als alles veilig blijkt te zijn, zegt hij met zachte stem: „allominse, veuroet mit de cents, «le roelehoel geit weer!! en met een enkelen stoot heeft hij het hord in eene langs de dunne spijkers draaiende beweging gebracht.
Plotseling een angstig gefluister: „de gendarm! De bankhouder, tevens croupier, heeft zijn geheele bank met bij- en toebehooren onder tafel geworpen en uit den hoogen hoed eenige marmotjes getooverd, die de omstanders, zoolang als de marechaussées in de nabijheid zijn, niet ernstige bewondering aanschouwen.
Kn als deze zich eindelijk verwijderen, verdwijnen de beestjes weer in hun enge, donkere, doch warme kooi.
Het spel neemt weer een aanvang; telkens nieuwe spelers, de plaatsen innemend van hen, die weggaan, niet gesmoorde stemmen vervloekend het noodlot, dat hun de met zwaren handenarbeid verdiende centen
heeft doen verliezen.
Tusschen die menigte schuifelend, met slependen tred, een haveloos gekleede man, lang, mager, schraal, met een weinig voorover gebogen rug: onder den arm een ontkleurde viool. Onder den kleinen, door de zon gegeeld en hoed, valt liet zwart golvend haai in breed e ««. 14


lokken op het voorhoof*] ; de diep in hunne kassen liggende donkere oogen dwalen rusteloos heen en weer; een scherp gelijnde neus boven een langen knevel; de bruine, ongeschoren kaken ingevallen onder de vooruitstekende jukbeenderen; om den nek een smerig roode foulard, scheef op het vies, groengeel, tluweelen buis; een overal gelapte broek, waar onderuit de dikgezoolde schoenen met glinsterende spijkerkoppen.
„ Jussus-Marante-Deius, dao is Gekke Joep!" klinkt plotseling een hoog schreeuwerige stem; allen in de nabijheid wenden de hoofden om en turen met spottend lachen den kermisreiziger aan.
„Daag Joep, wie geit et mit dich 1 ich höb dich in langen tied neet gezeen."
„Ich dich ouch neet, bekker; is dien broid al dien tied eve slech, deur en klein gebleve," vraagt hij met sterk geprononceerd vreemd accent.
„Vermaledijde gek da's te bos!" bromt de beleedigde broodverkooper.
„Gek, gek, zes te. de gekke zekke dewaorheid, bekker," en hij loopt voort, gevolgd door de immer lachende menigte.
„Joep, wie hits te," vraagt een ander.
„Dat bootste mich neet te vraoge, jong, doe höbs et jao zeivers gezag."
„Jè mè ich mein dienen anderen naom; wieschriefs te dich?"
„Ich schrief gaar oet neet."
„Wo kumps te van dan, Joep?" vraagt weer een ander.
„Ich höb veurgiestere noch bie dich in d'n stal ge-


slaope: slech heui en naat: 't is geine cent weerd."
„ En woi höbs te d'un ganse veurige maond geslaope; dao heet weer neemes dich gezeen in d'n ganse contrée neet; de kanteneer *) heet de trouw van z'n dochter veerteen daag moote oetstelle; er wouw geine broelof höbbe sonder dich; ene trouw zonder muziek is e'slech
teiken, zag er."
Er heet euveral nao dich laote vraoge, dich euveral laote zeuke; 't waos gekkigheid van heum; er kos jao weite das te um dees tied van 't jaor altied veurnaovenant ene maond d'r van door bös.
Woi zits te dan toch, Joep, vas en zeker bieeschoin meitske."
Een snelle vuurfiikkering in de donkere oogen; de neusvleugels trillen, een blos kleurt plotseling de goor bruine kaken en een stap nader tredend tot vlak voor den spotter, buldert hij met van woede heesche stem: „doe luugs et, verdomde Schwerenotlier."
Vol schrik voor dien blik. voor die in onstuimige drift gesproken woorden is de ander teruggedeinsd.
„Ho, ho, maak dich toch zoi giftig neet, Joep; op e kermis moet me gei kwaoi zin höbbe," voegt een ander hem toe op bedaarden toon.
„ Dan moot zoine kèl mer neet zulke leugens ver-
telle."
Op eens uit een geopend venster van een der tallooze, het plein omringende herbergen: „Joep, Joep, kom hië, kom oos e bitteke lustig make."
„(Jood Jeang, ich kom," antwoordt de geroepene met snellen tred loopend naar het laag, breed ge-
*) Kantonnier, wegwerker.


bouw, terwijl de hand reeds de viool omkneld houdt.
Weldra heeft lij' de glazen deur geopend, die toegang geeft tot de gelagkamer.
Hier een oorverdoovend geraas, een mengeling van hoogschreeuwerige en diepbrommende stemgeluiden, gillend „um schöpkes en glazen beer. um drupkes sjiedammer of anisetjes."
Een gewirwar van zich vooruitdringende lichamen naar een hoek, waar donker, slecht verlicht staat een breede toonbank, waarop tal van glazen, door een dikke vrouw met hoogopgestreken mouwen telkens en telkons gedompeld in een emmer water, voor haar op den grond.
Haar man in grof linnen hemdsmouwen uit de pas glinsterend gewreven koperen pijpen met drakenkoppen tappend het schuimend Limburgsch hierin de door zijne echtgenoote schoongemaakte glazen, nog nat van het water.
Een algemeen gejoel en getier, een oorverdoovend gekrioel, een luidruchtig zingen, waartusschen een enkele maal een Godlasterende vloek, uitgegalmd met lachenden mond. Een luid hoera, een vivatgekrijscli als Joep binnentreedt. Tal van stemmen: „Madam, eglaas beer mit soeker veur Joep, dan speuls te ouch get schoins veur os, waor Joep V
„Mit plezeer jongens, me ich moot d'r cents veur
lihbb e."
''^'Cents. cents, altied mer cents, mè nondediu, waat moos doe toch mit cents doon, Joep? Es te doorsch höbs, lies te dich tracteere; es te honger höbs, geis te bie ene boer en vraogs em e stuk broid of eereppel of


moos; es te slaop höbs, geis te in e schuur ligge en de luu /ieu gek genog um dich dat alles veur niks te per-
mitteere."
„'t Is neet veur niks, ich speul er veur," antwoordt de kermisklant met boozen wrevel in de stem.
„Mè woveur moos te dan cents höbbe ?"
"*t (ieit uch allemaol niks aon; moag ich, es ich speul, ene tournee make mit m'n bakske, jao ot nem.
„Noe good, Joep, maak dich nier neet giftig, dezuls dien cents höbbe. mè dan ouch e schoin leedsje d'r bie zinge."
.Wie d*r wilt, es d'r nier cents konime.
Een oogenblik later staat hij al op een der ruw grenenhouten tafels.
„Doot 't vinster toe!" roept een der boeren, „anders
geneert eni 't ölger van 't caroussel.
Een doodelijke stilte tusschen de zooeven nog opgewonden. luidruchtige menigte, als Joep de eerste tonen
doet hooten van een der oude, sentimenteele romances.
Er is een innig voelen, een hartstocht in zijn spel; wild, woest volgen elkander op de tonen in melancholische fantasie; zijn donkere oogen schitteren vuur en z'n trillende lippen prevelen het lied, dat z n hand toovert uit de viool. Hij speelt, onbewust van zijne omgeving; hij ziet hen niet de boeren, die hem aanstaren niet verbaasde bewondering in de strakke oogen; liij hoort niet de joelende kreten van de menigte op ' et plein; hij speelt slechts voort met demonische passie en als hij eindigt met enkele krachtige accoorden, dan barst los een oorverdoovend gejuich, een onstuimig bravogeroep uit die zooeven nog stille, beweginglooze


groep viiu dicht tegen elkander gedrongen wezens, „'t Is mirabolant," fluistert er een.
„'t Is effectief kollosaal: 't is vas en zeker e verloupe arties," prevelt een ander eveneens niet zachte stem.
Eu dan met zekeren angst, niet eenige aarzeling, als is hij hang dien kunstenaar te beleedigen, dien men zooeven nog bespotte niet vroolijke hilariteit, vraagt een der omstanders:
„Joep, zing os es te bleet'noe nog e schoin leedsje; de wits waal, dat franse."
„Good jongens, mè dan kom ich mit et bakske en dan grosche d'rin, hoirt."
„Jao, joa Joep. zing mèr, de zuls content zien, en onder dezelfde doodsche stilte, zich zeiven begeleidend op de viool, zingt hij eene fransche romance.
En ook thans weer diezelfde hartstocht, diezelfde passie, maar tevens ook diezelfde droefgeestige melancholie. Die man zingt niet voor zijn toehoorders: hij# zingt voor zich zeiven; hij voelt ze diep in zijn hart de woorden, de zinnen, die hij uitgalmt met heldere. 111elodieuse stem. En als de in geestdrift vervoerde dorpelingen weer woest klappen in de grove, vereelte handen en met de dikgezoolde laarzen stampen op de roode plavuizen, veegt de kermisklant niet z'n mouw het zweet van het voorhoofd en tegelijkertijd een traan uit het oog, ym dan terstond niet gemaakten grijnslach te schreeuwen: „noe kom ich mit et bakske, jongens.
Hij springt van de tafel en wringt zich door dien menschenchaos, voor ieder houdend een diep rond houten bakje, telkens even brommend,ten teeken van dank, als er een zijn aalmoes heeft ingeworpen.


„ Wils te ouch nog e glaas beer, .1 oep, vraagt er een.
„Nè Jeang, danke, icli moot nog wiejei-; ich zouw
alliech te veul könne kriege."
In de andere aangrenzende herbergen hetzelfde too-
neel.
En zoo geen jaar- of weekmarkten, die Joep niet met zijn tegenwoordigheid vereert, geen schietpartijen naaiden vogel, waar men hem niet met zijn onafscheidelijke viool ontwaart, geen concours tusschen zang-, fanfare of harmoniegezelschappen, waar hij niet hij is en tevens zijn oordeel doet gelden, geen optocht der plattelandschutterij, die hij niet door zijn bijzijn opluistert.
Overal speelt hij, overal zingt hij en overal verzamelt hij geld. In stille tijden dwaalt hij van dorp tot dorp, met zijn treurige liederen vermakend de knechten en meiden der talrijke pachthoeven of .le dienstboden en kinderen der enkele villa's en kasteelen.
Zoo heb ik hem menigmaal gezien en gehoord in het uitgestrekt park van ons buiten te ^leisel.
Er heerschte steeds eene bizondere opgewektheid, eene buitengewone vroolijkheid in de stallen en in de keuken als een der bedienden den rondtrekkenden troubadour voor de groote barrière ontwaarde.
Zij wisten, dat het beleefd verzoek tot mijne moeder gericht „of Joep weer onder den noteboom een beetje mocht komen spelen," steeds welwillend werd toegestaan. En spoedig waren, behalve onze bedienden, ook de werklieden van de looierij, Frans Jacquemin, de oud-gediende van Napoleon met zijne bejaarde vrouw, die naast ons woonden, de tuinman Volders en zijn zoon op ons erf vereend.


Vooral ile laatste had eene bizondere vereering voor den vreemdeling.
Deze had menigmaal met onzen hovenier gesproken over planten en bloemen; hij had hem de namen geleerd der uitheemsche gewassen in de serre; hij had hem onderwezen in liet verzongen van zeldzame exemplaren, hetgeen den braven man dikwijls de bewering heeft doen uiten: „dat dè Joep vas en zeker e duvelskunsteneer waor, e kèl, dè alles wis en alles kos.
Dan zaten ze in de schaduw van den wijdgetakten boom op een ronde bank, allen omringend den vreemden violist. Hij speelde lang, zeer lang, want hij wist, dat hij, behalve «Ie grosschen van de rond hein zittende toehoorders, ook nog kon rekenen op een heelen franc mijner moeder, dien ik dan met kinderlijke blijdschap hem zelveu steeds mocht overhandigen.
Ik hield veel van Joep, ik was hem zelfs innig dankbaar. Eens toch, terwijl ik zelf de een of andere arnu op mijn viool kraste, had hij zich verscholen achter een boom voor het openstaand venster en toen ik, na een vreeselijk lang uur van gedwongen studie, liet instrument wegborg en met mijne moeder in het park verscheen, was hij haar beleefd, onderdanig genaderd; hij had haar gevraagd of ik de jongen was, die zoo even had gespeeld en of ik haar zoontje was, en toen zij hierop bevestigend had geantwoord, zeide hij: „och mevrouw, dwing dien jongen niet langer tot muziek maken; daar komt toch nooit iets van terecht: hij zal z'n heele leven 'n sukkel blijven; de jonge heer voelt niet wat hij speelt en zonder gevoel bestaat geen muziek; u kunt hem net zoo goed een prachtig vers laten


reeiteeren, zonder dat hij begrijpt, wat er in staat."
't Was gezegd, beleetd, vriendelijk, maar toch niet innige overtuiging. Mijne moeder had den vreemden man verwonderd, verbaasd aangekeken, maar toch zonder eenigen wrevel of boosheid, 't Waren woorden geweest, waarvan ze de waarheid had begrepen en gevoeld, zonder deze zich zelve te hebben willen bekennen.
Ik had haar menigmaal gebeden, gesmeekt om toch mijn vioollessen te staken, zonder dat die beden ooit verhoord waren geworden. Ik had dikwijls mijn vioolkist woedend weggeslingerd en "t had niet gebaat.
En nu plotseling, onverwacht was Joep mij te hulp gekomen en zijne woorden hadden een diepen indruk gemaakt op het gemoed mijner moeder.
Ze zou liet nog een paar maanden probeeren en in die enkele maanden heb ik zorg gedragen, dat mijne talenten niet bizonder ontwikkeld werden.
Eindelijk, eindelijk mocht ik mijn viool voor eeuwig begraven in haar houten omhulsel.
Voor die hulp, voor dezen bijstand ben ik Joep mijn heele leven dankbaar gebleven en dien dank heb ik meer dan eens betoond door in z'11 houten bakje m'n laatste grossche te werpen, al was het dan ook niet beklemd harte, niet voor me zeiven meewarig gevoel.
Enkele jaren later.
Een mooie Zondag in April.
Te midden van de met eeuwig groenende dennen begroeide Ardennen ligt het dorpje Alle aan de BelgischFranscne grenzen.


I)e zon schijnt hehler aan <len Mauwen, wolkeloozen hemel en doet goudglanzen de kabbelende golfjes \ au de Semois, het kleine, snelvlietende riviertje, dat 111 tallooze bochten zich slingert langs de onafzienbare tabaksvelden aan den voet der bergen.
Eenzaam in gedachten verzonken schrijd ik voort over den witzanderigen weg, turend naar de zwart leien daken van het plaatsje, dat ver beneden mij ligt als een donkere vlek te midden van een ontzaglijk groene kom.
Werktuigelijk beantwoord ik liet „bonjour ami, dat de dorpelingen mij in t voorbijgaan toeroepen.
Eensklaps wordt mijn oog getroffen door een wandelaar. geheel het type van een in Zondagskleeren gedosten burgerman; de hooge hoed, oud model, diep op het hoofd; de kraag van de lange jas hoog in den nek en handschoenen veel te wijd; naast hem een blond, ongeveer zestienjarig meisje, met vriendelijk, vroohjk gezichtje, gekleed in het eenvoudig kostuum der pensionaires van liet een of ander nonnenklooster.
Er komt eene eigenaardige, opmerkzame verwondering over mij bij het aanschouwen van dit tweetal.
Dien man had ik meer gezien, de donkere zwarte haren, 1111 ietwat grijzend, die glinsterende oogen, die geheele gestalte, dat alles kende ik, alleen dat kalm. dat rustig voortschrijden was mij vreemd.
Ik nader hem meer en meer; als ik nog enkele st bieden van hem verwijderd ben en zijn oog het mijne ontmoet, kleurt plotseling een donkerroode blos zijne wangen en tegelijkertijd het jonge meisje bij den arm grijpend, wendt hij het lichaam om en keert terug naar het plaatsje.


Te laat echter .... ik heb hein reeds herkend; 't is Joep .... (lekke Joep. de dwaze Limburgsche kermisklant. de vioolspeler der boerenherbergen en kroegen, de troubadour der straten en nu als een rustig burgerheer, hier, ver verwijderd, in het Zuiden van België.
Hij verhaast zijne schreden, hij wil blijkbaar niet, dat ik hem inhaal; te vergeefs echter; nog een vage twijfel en ik wil zekerheid, absolute zekerheid. Rakelings schrijd ik hem voorbij en nogmaals kijk ik hem aan en nu geen twijfel meer .... 't is Joep. niemand anders dan gekke Joep.
Nog dienzelfden avond.
Rustig zit ik voor de vensters van mijn kamer in een der logementen van het plaatsje; instinctmatig tuur ik naar de blauwe rookwolkjes van mijn sigaar, langzaam wegdeinend in bet luichtruim.
Eensklaps een tikken aan de deur.
„ Binnen."
Ken jonge vrouw verschijnt.
„Mijnheer, daar is iemand, die u gaarne zou willen spreken."
„Joep natuurlijk," dacht ik.
Toch nog de vraag: „wie is hetY'
„Zijn naam ken ik niet, maar hij komt bier ieder jaar omtrent dezen tijd."
„Laat hem maar boven komen."
Enkele oogenblikken later treedt werkelijk Joep binnen.
Aan de deur blijft bij staan, den hoed verlegen tusschen de vingers draaiend.


„ Kom binne, Joep, gank zitte," en ik wijs hem naar
een fauteuil, vlak tegenover mij.
„Te veul honneur, hiër, effectief te veul hon-
neur."
„Allo, allo, bazel noe mer neet en zet dich neer:' _ Es den hiër et dan absoluut wil höbbe.
„Zeker, zeker."
Hij zet zich neer. angstig, langzaam op den rand van
een leuningstoel.
„Hiër," begint bij stotterend, hakkelend.
„Waat jong T
„Hier, ich wouw uch gans belèf vraoge of geer
d'r niks van wouvvt vertelle.
„Van waat]"
„Dat geer mich hië gezeen höbt.
„Es ich dich daomit kin plezeerdoon, good, ich ver-
sprèk et dich.
Dan na enkele zuchten: „geer zult et waal gans curieus vinden, dat geer mich zoi gekleid höbt zien promeneeren nut e jonk meitske en toch — zoi gans gek is et neet, es geer mer alles wist, es ich uch ins alles kos
vertelle."
„Mè waat geneert dich, Joep ?"
„ En geer zult et aon neemes vertelle, aon neemes
hiër?"
„Dat höb ich dich al versproke."
„Noe good, dan zal ich uch alles expliceere, want ich zouvv neet gèr höbbe, dat geer e slech gedacht
hauvvt euver mich of euver dat meitske.
„Vertel Joep. ik hor mit attentie.
"„Good hiër, mè zou et uch hetzelfde zien es ich et


in 't t'ransch deeg, «lat spiek ich toch nog veul gemekeliker es et plat Liinburgseh."
„Spriks doe trans ouch!
„ Jao hiër en dat is zoo'n wonder neet, want ich hin ene Belsch," entoen in vloeiend t'ransch vertelt hij mij zijn treurige levensgeschiedenis.
„Zooals ik u reeds hel» gezegd, hen ik uit dit land van daan; mijn vader was jaren geleden tuinman op het kasteel „Le Quinconce," eeu prachtig buitengoed in Dolhain, het eigendom van den heer de Bertheuil, een der grootste lakenfabrikanten van Yerviers.
Daar hel» ik mijn kinderjaren doorgebracht, een gelukkige, zalige jeugd.
Mijnheer de Bertheuil had een dochtertje, Marietje, nauwelijks een maand jonger dan ik.
's Morgens, als haar vader naar de stad was, kwam zij altijd in het tuinhuisje, waarin wij woonden en mijne moeder hield van haar of het haar eigen kind was en .... dat was zij bijkans ook.
Toen toch, bij hare geboorte, Mevrouw de Bertheuil was gestorven, heeft mijne moeder het kleine, teere wicht terstond tot zich genomen; zij heeft het verzorgd en gezoogd. In het begiu heeft haar vader zich wel daartegen verzet; hij mocht dit niet vergen van eene vrouw, die zelve nog een kind te voeden had; het zou haar te zwak maken, het zou haar te veel afmatten, maar mijne lieve moeder wilde niet luisteren naar deze woorden — neeu, zij was eene sterke, gezonde vrouw, zij had voedsel genoeg voor drie kinderen te zogen, als het moest zijn, en mevrouw zaliger was altijd zoo liet, zoo goed voor haar geweest; ze zou het van z'n leven


niet toestaan, dat een andere vrouw dat kind aanraakte , mijnheer zou haar erg veel verdriet doen, hij zou haar diep affronteeren, indien hij daar nog eens over sprak.
En wie zou m'nheer buitendien als min willen hebben, een vrouw uit de stad, misschien nog wel een .... ongetrouwde moeder — t zou een schandaal zijn als zoo'n loeder het dochtertje van de brave mevrouw de Bertheuil ook maar met een vinger aanraakte, een schandaal, dat zou Mevrouw zaliger nooit in d'r leven hebben toegestaan; daarvoor had ze Mevrouw zaliger veel te goed gekend en dan, zoo n vrouw uit de stad was nooit zoo gezond, nooit zoo sterk als zoo n flinke, gezonde boerin gelijk zij was.
Ja, maar vrouw Barral — want zoo heet ik, mijnheer, Jozef Barral — trachtte de heer Bertueuil nog in het midden te brengen, verbeeld je nu eens dat je,je krachten overschat, dat je niet zoo sterk bent als je zelve wel gelooft, dan zou toch een van de twee kinderen daaronder moeten lijden.
„Daar hoeft u geen oogenblik bang voor te zijn, mijnheer. Ik weet precies, wat ik waard ben, nuiai als een van de twee er onder moet lijden dan — 't is misschien zonde, dat ik het zeg — zou het mijne het zijn, want ziet u, ik zal nog wel meer kinderen krijgen, maar dat kleine wicht van u is het eenige, wat mevrouw
heeft nagelaten."
Tegenover deze woorden was de vader niet bestand;
hij was overwonnen.
„Nou in Godsnaam, vrouw Barral, als je het zoo opneemt, ga dan je gang maar; je zult me echter nooit


eenig verwijt mogen doen als je eigen kind niet zoo gezond, niet zoo krachtig wordt, als je zelf gaarne hadt.'
„Heb daar geen zorg voor, mijnheer."
Zoo werden wij samen opgevoed, met dezelfde moedermelk, zij, Marie de Bertheuil, de dochter van een der voornaamste en rijkste ingezetenen van België, en ik, de jongen van een eenvoudigen tuinman, zoo groeiden wij samen op als broeder en zuster.
't Waren heerlijke dagen.
Samen gingen wij naar school, samen naar de christelijke leering, samen leerden wij onze lessen en samen deelden wij de bidprentjes ons door den pastoor van het dorp gegeven.
En de dorpelingen lachten ons minzaam toe, als ik met m'n houten klompen haar in den winter bij sterken dooi of des zomers na hevige regenbuien in m'n armen nam oni haar te dragen over de breede plassen, omdat zij haar schoentjes niet zou vuil maken.
Toen was op zekeren dag mijnheer de Bertheuil tehuis gekomen en had aan zijn dochtertje gezegd, dat het nu tijd werd om muziek te leeren, want dat moesten alle meisjes van deftigen huize kennen.
Mijn vriendinnetje had hem terstond gevraagd: „mag Joseph het dan ook leeren, pa?"
„Zou je «lat zoo gaarne hebben, m'n kind ?"
„Ja paatje, heel graag."
„En waarom?"
„0, dan kunnen wij later, als wij groot zijn, net zoo mooi spelen als de vrouw van den burgemeester met den ontvanger en dan zullen ook alle menschen in de handen klappen."


„Dus jij wilt dan piano leeren en Joseph viool?"
„Ja paatje," en zij sprong op, terwijl zij lachend in de handjes klapte.
„Nu mijn liefste meid, als ik je daarmee pleizier kan doen en de jongen heeft aanleg, dan helt ik er niets tegen.'1
Ik had aanleg, mijnheer, en ook volharding.
God, (lod, wat hebben wij samen gestudeerd en gerepeteerd; hoeveel uren en dagen ik die vervelende, akelige oefeningen en études op de snaren heb gekrast, terwijl zij met nog stijve vingers de toetsen van de piano in beweging bracht, ik zou ze niet kunnen tellen.
't Was vervelend dat eeuwig studeeren, zonder hoop ooit de vrouw van den burgemeester en den ontvanger te evenaren.
Toch hebben wij ook wel prettige, genotvolle oogenblikken gekend.
Wij hadden eens maanden lang samen gestudeerd, stilletjes, zoo geheimzinnig mogelijk voor een mooi stuk, waarmede wij mijnheer de Bertheuil wilden verrassen op zijn verjaardag.
Wat waren wij zenuwachtig in die dagen! hoe dikwijls zijn wij in tranen uitgebarsten bij een nieuwe, toch weder mislukte, poging om goed in de maat te blijven, hoe menigmaal moedeloos het hoofd gebogen, wanhopend aan het doel, waarvan wij ons zooveel genot, zooveel vreugde hadden voorgesteld, om dan weer den volgenden dag te beginnen met frisschen moed, met nieuwe hoop.
Eindelijk, eindelijk toch eenige vooruitgang, eenige meerdere zekerheid en we waren gelukkig, zalig.


Nog enkele dagen scheidden ons van het feesten wij hadden het stuk reeds in onze macht; geen twijfel meer in onze harten; geen angst meer in ons gemoed; wij verheidden met ongeduld den ge wichtigen dag; wij spraken er over bijna den geheelen tijd en het kostte ons heel wat moeite om ons geheim niet te verraden. I >e lang verwachte dag was eindelijk daar.
Na een slapeloozen, zenuwachtigen nacht waren wij al heel vroeg op; vader werd uit zijn bed gehaald om frissche bloemen te snijden en moeder werd gedwongen om bouquetten te maken en alle vazen en potten te vullen met de rozen en asters, die wij niet volle handen haar toereikten.
Acht uur, het tijdstip, waarop mijnheer de Bertheuil gewoon was in de ontbijtzaal te komen; zware mokerslagen in onze harten, een gloeiend voelen in onze hoofden. een zenuwachtig rillen in 't geheele lichaam, een strak staren naar de deur.
Eindelijk werd deze geopend; krachtig, ons zenuwachtig-zijn met geweld onderdrukkend, de eerste accoorden.
Verbaasd was de jarige blijven staan; op «leze verrassing was hij niet voorbereid; zijn oogranden werden vochtig, een traan rolde over zijn wangen, een traan, die ons moed gaf. die gloed, bezieling bracht in onze harten.
Nog enkele accoorden con amore, con brio gespeeld en 't stuk was ten einde.
Wij hadden gehoopt met een enthousiastisch handgeklap beloond te worden; die verwachting werd echter teleurgesteld: "t bleef stil. doodsch in de kamer. De vader van Marietje was blijven staan met looden


beenen, onbeweegiyk; over de trillende wangen talrijke tranen, de adamsappel bewoog zich snel op en neer; de lippen waren vast op elkaar geklemd; dan plotseling strekte hij zijn armen uit naar zijn kind en hij bedekte haar gelaat met talrijke hartstochtelijke kussen, steeds lispelend met huilende stem: „dank je, mijn schat, dank je, mijn engel — God in den Hemel, als je moeder dat eens had kunnen hooren!
En vader en moeder, ze bleven achter ons staan, ook stil, ook onbeweeglijk, en ook zij huilden, omdat zij het zoo mirabolant mooi hadden gevonden; t had hen gansch van streek gebracht; dat oogenblik was een der gelukkigste momenten uit hun gansehe leven geweest, zooals zij stotterend vertelden.
Die dag was tevens de beslissing voor ons volgend leven.
Mijnheer de Bertheuil bezwoer bij alle mogelijke Heiligen, dat er kunstenaarsbloed in onze aderen vloeide, dat wij beiden eenmaal groote artiesten zouden worden; nog nooit had eeuig spel hem zoo in de ziel gegrepen als thans; 't was magnifiek, superb geweest.
Jammer dat z'n Marie zich niet aan de kunstenaarsloopbaan zou mogen wijden, dat ging nu eenmaal niet voor een meisje van standen fortuin, maar Joseph, die zou een artiest worden, die zou later geld verdienen, geld als water, daar zou hij wel voor zorgen; hij had al gehoord, dat ik ook een goede, heldere stem had, ik zou dus ook moeten leeren zingen — «Ie kosten zou hij wel betalen — want de zang, de menschelijke stem, de door de natuur geschonken gave, was toch maar de mooiste en edelste muziek, die er bestond.


Zoo kreeg ik ook les in 't zingen door een meester, die expres voor mij uit de stad kwam en mijn vriendinnetje was altijd hij de lessen tegenwoordig; zij lachte mij toe hij elk goedkeurend knikken van den onderwijzer; zij was blijde, verheugd, meer nog dan ik zelf, wanneer hij mijn ijver en vlijt prees.
God, God, mijnheer, wat waren die tijden heerlijk, wat waren wij zalig in dat elkaar liet hebben als broeder en zuster.
Helaas! dat innig gelukkig zijn zou niet lang meer duren.
Ongeveer een jaar later stierf mijnheer de Bertlieuil na een kort, doch hevig lijden.
Die dood bracht een plotselingen ommekeer teweeg in geheel ons zijn, in geheel ons bestaan.
Enkele dagen na de begrafenis van den vader moest Marie haren intrek nemen bij haren voogd in de stad, baron de Quatremont, de compagnon en tevens de intieme vriend van den overledene.
't Is een treurig, hartroerend afscheid tusschen ons beiden geweest.
Den geheelen nacht voor haar heengaan heb ik niet geslapen; ik heb de dekens in mijn mond gestopt opdat mijn ouders mijn keelsnikken niet zouden hooren; ik heb getuurd uren lang naar het breede huis, dat in de grijze nachtschemering wazig zich voor mij verhief als een ontzaglijke vierkante steenmassa.
Daar, achter dat venster, sliep mijn vriendinnetje; zou ze wel slapen ! Of zou ze ook huilen net als ik ! Zou


ze ook zooveel verdriet hebben, ook zoo bang zijn voor dat uur van afscheid, voor dat van elkander weggaan voor lang, heel lang, misschien voor altijd.
't Waren vragen, gedachten, die woelden en wentelden in mijn brein, telkens zich herhalend, telkens terugkomend.
Eindelijk door de venstergordijnen de eerste nog grauwe lichtstrepen in mijn kamertje; ik sprong uit het bed en kleedde mij aan met zenuwachtige, bevende vingers; even heb ik geloopen voor baar woning, de verkleumde handen in de diepe zakken, hard stappend met hoogopgetrokken knieën op den grond om warm te maken de koude voeten, steeds turend naar dat zelfde
raam.
Plotseling zag ik het blonde kopje met de lange loshangende haren in slordige, mengeling om het hoofd; ook hare oogen waren rood opgezwollen; zij had dus werkelijk ook verdriet; 't deed haar ook pijn, dat elkaar verlaten. Toen, mijnheer, zie je, toen voelde ik iets, wat ik nog nooit had gevoeld; 't was net of alles daarbinnen op eens gloeiend werd, of 't bloed mij naar het hoofd steeg; ik zag niets meer, ik hoorde niets meer; ik had alleen één denkbeeld, ééne gedachte: omhoog te vliegen naar haar, 0111 haar te zeggen hoe innig, innig droef het mij was, hoe haar weggaan mij diep. diep ongelukkig maakte.
't Was of ze dat alles begreep, want toen zij mij ontwaardde, wuifde zij mij vriendelijk toe, maar bijna tegelijkertijd barstte ze uit in een zenuwachtig huilen.
Na enkele uren het afscheid zelf; wij omhelsden elkander innig teeder, zij, het rijke, jonge meisje, en ik,


de zoon van den tuinman; mijn ouders stonden er bij, eveneens de oogen vol tranen; allen waren geroerd tot in liQt diepst van hun ziel; zelfs de voogd kon z'n aandoening niet verbergen; z 11 wangen trilden in zenuwachtige spiertrekkingen; z'n tanden waren vast op elkaar geklemd en niet gedwongen onverschilligheid tuurde het wazig oog naar den kerktoren; z'n deftigheid, z'n aristocratie verboden hem echter, in bijzijn van ons burgerlui, uiting te geven aan dat kindei lijk voelen.
'n Eigenaardige trots, 'n onbegrijpelijk eergevoel van den man van geboorte omniette willen bekennen, dat ook hij een hart bezit.
„ Kom Marietje, 't wordt hoog tijd," voegde hij haar plotseling toe, met eene tevergeefs naar vastheid stievende stem. Zij rukte zich los uit mijn armen, kuste vader, omhelsde moeder, zonder een enkel woord te kunnen spreken, en toen vluchtte zij heen, zoo snel als zij kon, naar het rijtuig dat haar wachtte.
't Was me toen net of er een stuk van mijn eigen lichaam werd weggereten, of een deel van mijn ziel wegvloog.
Jaren gaan voorbij; «le muzieklessen zijn op bevel van den voogd gestaakt; hij heeft het goed met mij voor, zooals hij mijn ouóers verzekert; hij vindt mij een aardige, flinke jongen, waar zeker iets uit groeien zal, ten minste als ik eene opleiding genoot, overeenkomstig den stand waartoe ik behoorde.
1 )at hoog willen vliegen, dat zich boven anderen verheffen, bevordert niet het geluk der menschen.


't Zou oneindig veel beter voor mij zijn als ik mi| niet lust en ijver wilde toeleggen op een «Iegelijk handwerk of beroep; als er kosten aan verbonden waren, die zou hij gaarne op zich nemen, want hij wist door dit te doen, geheel te handelen in den geest van zijn overleden vriend, die zooveel hield van mijn ouders en van mij.
Muziek — ja, 't was heel mooi, maar alleen voor rijke lui, die niets beters te doen hebben.
Ik heb den welgemeenden raad van den goeden, doch met de oude vooroordeelen bezielden man niet volkomen opgevolgd; ik hel) mijn vader trouw ter zijde gestaan. ik heb mij zijne lessen ten nutte gemaakt; ik ben onder zijne leiding een knappe tuinman geworden, zoodat, na zijn dood, Marietje's voogd er geen enkel bezwaar tegen had om mij tot zijn opvolger te benoemen. Tegelijkertijd echter heb ik mij zooveel mogelijk oj> de viool ontwikkeld; ik hel) mijn stem niet verwaarloosd, ik leerde arias, romances, die ik voor luttele francs kocht bij een ouden boekverkooper in de stad; de pastoor vereerde mij met het verzoek om «le solo s te zingen in het choraal van «Ie kerk, dat ik natuurlijk niet innige dankbaarheid heb aanvaard.
De dorpelingen in hun boereneenvoud roemden mijn zang als iets bovennatuurlijks, als iets goddelijks; «lie verheerlijking was natuurlijk belachelijk maar toch ook een bekend musicus uit de stad. een vriend van den pastoor, bewonderde mijn forsch en tevens sympathiek geluid; 't was bepaald jammer, beweerde hij. «lat ik niet over meer techniek kon beschikken, dat mijn zang zoo weinig geschoold was.
Ik voelde wel de waarheid dier woorden, maar ik had


geen geld en evenmin tij»! om les te nemen bij bekwame meesters.
Niettemin was ik gevleid, verheerlijkt door die hulde aan mijn talent gebracht; ik was trotscli op die dooi de natuur mij geschonken gave en toch kwam er ook in mij op een treurig, droevig zijn.
Waarom mocht zij mïi n'et eeus hooren, waarom mocht ik ook niet uit haar mond een enkele loftuiting vernemen, die mij gelukkiger, oneindig veel gelukkiger zou gemaakt hebben dan al die waaideeiende, \*m bewondering getuigende woorden van mij volkomen
ouversch i 11 i ge wezens.
Toen was erop zekeren een brief uit de stad gekomen, waarin mijnheer de Quatremont mij meldde, dat Mejuffrouw Marie de Bertheuil het voornemen had om den volgenden Zondag een groot diner te geven op haar buitengoed, zoodat ik derhalve moest zorg dragen, dat alles een recht feestelijk aanzien had.
God in den Hemel! wat heb ik die dagen gewerkt, van den vroegen morgen tot den laten avond; ik hel» de lange hagedoorns gesnoeid, het gras gemaaid, nieuwe rozenstruiken geplant in de bloembedden, tallooze veelkleurige lantaarns gehangen in de hooge acacia's en kastanjeboomen, een rijke eerepoort opgericht en overal kleine vlaggetjes, dievroolijk heen en weer wapperden.
Ik was trotscli op mijn werk en tevens blijde, verheugd. want ik wist, dat Marie mij dankbaar zou zijn; ze zou het mij misschien niet openlijk zeggen — 't was nu zeker zoo'n groote, voorname dame geworden maar ze zou die dankbaarheid tocli voelen in haar hart.


Zoo brak de lang verwachte dag aan; niet popelend hart stond ik aan de eveneens met bloemen en guirlandes versierde barrière.
Eindelijk, nog heel in de verte, het getrappel van paarden; ik werd angstig; hoe zou Marie zijn! Zou ze mij nog kennen'? Zou zij mij nog groeten en tot mij spreken of zou ze en meer en meer naderde een
lange rij van rijtuigen.
Het eerste rijtuig bleef stil staan voorde ijzeren barrière; ik deed het portier open en bijna tegelijkertijd
sprong zij er uit.
„Dag Joseph!" riep zij mij toe en tegelijkertijd reikte
zij mij haar hand.
Gelooft u wel, mijnheer, dat ik toen zoo n aandrang in mij voelde opkomen om haar weer net als vroeger in rn'n armen te nemen, om haar te kussen en haar te vertellen met tal van woorden hoe blij, hoe innig verheugd ik was. Ik hel) natuurlijk dat willen onderdrukt; ik heb slechts <le toppen harer vingeren genomen en fluisterend gezegd: „dag juffrouw de Bertheuil," zonder haar nog te durven aanzien.
„Wel, wel, Joseph, dat heb je mooi gedaan,' zeide ze, terwijl zij haar blikken liet dwalen over de in een lusthof herschapen tuin; „ik dank je wel, Joseph, en ik voelde, dat zij mijn hand drukte.
Nu eerst durfde ook ik mijn oog opslaan tot haar,
maar ik schrok.
Was dat hetzelfde, blozend, bolwangig meisje van vroeger, met dien eeuwigdurenden lach om de lippen, met die dartele, van levensvreugde glinsterende oogen? Zwak, bleek, met ingevallen kaken en doffe oogen


stond zij voor mij. een smartelijke plooi om den hoekige» mond; die vrouw had verdriet; ze leed.
Naast» haar een weelderig, opzichtig gekleed heer met flikkerenden juweelen steen op de kleurige das, een zwaren gouden ketting op het gebloemd ttuweelen vest, een man met roodgerande oogen, den rug hooggehogen, de spitse kin schier hangend op de borst, geheel en al het type van een door nachtbraken en uitspattingen uitgeput wezen. Onmiddellijk achter deze beiden stond Marie's voogd. E11 in de andere rijtuigen tal van deftige dames met fatterige, gepommadeerde en geparfumeerde heeren.
Terwijl ik hen allen aanstaarde voelde ik plotseling een hand op mijn arm; 't was die van den baron de Quatremont, haar voogd.
„Dat heit je mooi gedaan, mijnheer Harral; le Quinconce ziet er keurig uit; ik maak je mijn compliment, en om je te bewijzen hoezeer ik je werk op prijs stel, zal ik je nu ook vertellen, waarom je dat eigenlijk allemaal hebt gedaan, maar 't is nog een geheim, hoor, 't is nog niet publiek; alleen de goede vrienden weten het slechts; Marie de Bertheuil gaat trouwen met mijn zoon Kobert."
„Is dat die heer, die met haar in het rijtuig zat f vroeg ik angstig.
„Juist, juist dezelfde, mijnheer Uarral."
't Was me of ik een slag kreet tegen de borst, of m'n keel werd toegekneld met ijzeren vuist; alles draaide en wentelde voor mijn oogen.
En dat, «lat werd mij verteld in het vertrouwen, in 't geheim, dat was de belooning, de uiting van dank-


baarheid voor mijn toewijding, voor mijn zorgen, dat was dus het feest, waarvoor ik had gewerkt en gezwoegd dagen en nachten lang.
Marie de Bertheuil, mijn vriendinnetje uit m'n kinderjaren, mijn pleegzusje, gezoogd en opgevoed door mijne moeder, zij ging trouwen met dien ellendeling,
met dat leelijk, uitgeteerd individu, alléén omdat 
hij „baron" was. en die vertrouwelijke mededeeling moest ik op prijs stellen; ik moest er mij door gevleid, vereerd voelen ; 't was een bewijs van de achting, die
men mij toedroeg.
„En nu heb ik je nog niet eens alles verteld," vervolgde mijnheer de Quatremont, „er is nog iets. wat je heel veel pleizier zal doen ; terstond na hun huwelijk komen ze weer hier wonen.
„Hier. op het kasteel ?'
„Ja, hier op de Quinconce.
Ik zou dus gedoemd zijn om haar te zien eiken dag, elk uur aan de zijde van dien man; ik zou getuige zijn van haar ongeluk, van haar wanhoop, want ze zou ongelukkig zijn, dat kon niet anders.
Ik bedwong me echter, ik had zelfs nog de kracht hoe ik het heb kunnen doen, begrijp ik nog niet — om mijn hand uit te strekken naar de jonge vrouw en te stamelen: „ik feliciteer u wel, juffrouw de Bertheuil."
Zij nam die hand niet aan; haar oogen bleven gericht op den grond en weer vertoonde zich die pijnlijke trek om de bleeke lippen. Dat droevig zijn bracht weer blijdschap in mijn hart. Zij hield niet van dien man, t was duidelijk, dat aanstaand huwelijk was niet baaiwil : zij had zich niet verkocht voor den baronnentitel:


die man, die adel werd haar opgedrongen; ze was gedwongen tot die verbintenis, en toen heb ik bij me zeiven de plechtige gelofte afgelegd: „ Joseph. je zult die vrouw beschermen, je zult over haar waken als over eene zuster."
Langzaam verwijderde zij zich van mij. begeleid door haar voogd en bruidegom; vroolijk lachend en koutend volgden de overige gasten haar over den Itreeden weg van het park.
Van tijd tot tijd bleven zij stilstaan om elkander te wijzen de prachtige en weelderige bloembedden, de geurige bloeiende rozen en den grooten eereboog waarin het „welkom" van friscli dennengroen.
Heilige Maria, Moeder Gods! Hoe vervloekte ik op dit oogenblik al dat werk. al dien arbeid, door hen allen zoo bewonderd.
Had ik mijn lust kunnen botvieren: ik had al die bloemen vertrapt, dien eereboog met m'n handen stukgereten.
O, ze hebben pret gemaakt dien dag; ze hebben feest gevierd: aan het diner hebben de vrienden lange redevoeringen gehouden, gedronken, geklonken op het geluk der bruid.
En dat heb ik gehoord, verborgen achter het struikgewas vlak bij de geopende vensters; ik moest stil zijn, ik moest kalm blijven, terwijl ik hun allen had willen toeroepen: jelui liegt, ellendelingen; jelui weet allemaal. dat Marie dien man niet liefheeft, dat zij nooit met hem gelukkig kan zijn.
0. 't kostte moeite om me te bedwingen, maar ik heb het gedaan en toch, toch heb ik hun kunnen


zeggen alles, alles wat ik hun had willen zeggen.
Des avonds werd er muziek gemaakt; er waren heeren, die zongen, op de piano begeleid door dames; t waren schier alle gelegenheidsliederen, geheel toepasselijk op de aanstaande bruiloft, op de vereeniging van den braven, edelen bruidegom met de lieftallige, heeldschoone bruid; 't waren leugens, allemaal leugens; dat wezen met zijn uitgemergeld figuur, met zijn teiug stootend uiterlijk kon niet braaf, niet edel zijn en Marie
helaas! ze was niet mooi meer.
Plotseling wendt een der aanzittenden zich tot de bruid met de vraag: „heb ik u vroeger niet eens hooien vertellen, dat die tuinman van „LeQumconce zoon
mooie stem heeft T'
„Ja zeker, mijnheer, Josepli Barral had als jongen
een heel mooi en sympathiek tenorgeluid.
„Een heel mooi en sympathiek tenorgeluid, verduiveld dat vindt men niet eiken dag, vooral niet op een dorp!" gaven enkelen der aanwezigen te kennen.
„Zou die niet eens voor ons willen zingen . \i(>er
er een.
„Ik weet het niet," hoorde ik Marie ten antwoord geven, „mijnheer Barral is altijd zeer bescheiden geweest."
„Och kom," meende haar bruidegom, „ik weet, dat als"jij het hem vraagt, hij liet zeker doen zal; jelui waart immers altijd zulke goede vrienden V
„Ja zeker, maar dat is al een heelen tijd geleden; toen had hij zeker alles voor mij gedaan, waarmede hij wist, dat liij mij kon verplichten, maar ik weet niet ot dit nu nog het geval zal zijn."


„Dat zou niet mooi van hem zijn: 't zou zelfs heel ondankbaar zijn, als hij het niet deed; je vader heeft hem alles daten leeren; 't is dus niets meer dan een staaltje van zijn plicht, dat zijn dochter er een beetje van profiteert."
Een toornige gloed in het oog der jonge vrouw.
De anderen schenen het niet te merken; ze drongen meer en meer bij haar aan; ze zouden toch zoo gaarne dat buitengewoon talent bewonderen, zoo gaarne hulde brengen aan dat genie.
„Nu goed, ik zal het hem laten vragen," en zich tot den jongen de Quatremont wendend voegde zij hem toe: „wil jij dan even naar mijnheer Harral gaan en hem namens mij verzoeken of hij hier een lied zou willen zingen; zeg hem, dat hij er mij veel genoegen mede zou doen."
„Dolgaarne, m'n liefste."
Ik had mij inmiddels verwijderd uit mijn schuilplaatsen wandelde schijnbaar toevallig overeen der paden, waaide toekomstige echtgenoot van Marie mij moest zien.
Beleefd bracht hij mij haar verzoek over.
Ik aarzelde niet; ik had een plan gevormd; ik zou haar waarschuwen niet mijn zang; misschien dat ik haar nog zou kunnen redden.
Met een geveinsde onderdanigheid, antwoordde ik hem, dat ik mij zeer gevleid gevoelde door het verzoek van mejuffrouw de Bertheuil, dat tevens een hevel voor mij was, als mijnheer mij slechts toestond omeven mijn muziek te halen, dan zou ik terstond bij hen komen.
Met een beschermende welwillendheid, meteen van uit de hoogte tot mij nederdalende minzaamheid, werd


ik verwelkomd; men vond het heel aardig van mij, dat ik mij zoo terstond berenl had verklaard om hen zoo 11
beetje te amuseeren.
Ik knikte en boog met een meesmuilenden, huichelachtigen glimlach voor die bende, die ik haatte en ik verzocht mejuffrouw de Bertheuil of zij zoo beleefd wihle zijn 0111 mij te accompagneeien.
„ Evenals vroeger, hè Joseph," en ze lachte weer dienzelfden gullen, blijmoedigen lach van voorheen, maar alsof zij in dezen kring schrok voor haar eigen gemeenzaamheid met den knecht van „Le Quinconce verbeterde zij terstond koud, koel : „gaarne, mijnheer Barral."
't Was een oude fransche romance, die ik had medegebracht; ik zou ze goed zingen, met innigheid en met gevoel, dat wist ik, want mijn zang zou niets anders zijn dan de uiting van mijn eigen diep voelen.
Met krachtige heldere stem begon ik:
Xe crois pas, 0 mnn ange,
A leurs mots enchanteurs,
A leurs douces louanges,
A leurs propos menteurs;
Mais quand avec fidele voix ,Ie chante que nulle est nolile comme toi,
Crois moi, erois moi!
lis vanteront, Marie,
Tes yeux, tes blonds cheveux,
Ta grace, oh je t'en prie:
N'écoute pas leurs voeux.
Mais quand avec fidele voix Je chante que nulle est Itonne comme toi,
Crois moi, crois moi!


lis te diront sans doute,
lis te diront un jour:
.Te t'aime, eli bien! redoute
Leurs mots trompeurs d'amour.
Oh par pitié, redoute
Leurs mots trompeurs d'amour!
Mais quand avec fidele voix Je chante que nulle est douce comme toi.
Crois moi, crois moi.
„Maar Joep," val ik mijn verteller in de rede, „dat is hetzelfde lied, dezelfde melodie, die ik al zoo dikwijls van je hel» gehoord !"
Juist, mijnheer, hetzelfde lied, dezelfde melodie, maar ik hel» er nooit zooveel succes mee gehad als op dat oogenblik.
Ze hadden allen de waarheid van dat lied begrepen; ze waren allen woedend, maar ze durfden die woede niet uiten; geen enkele van al die lafaards, die bekennen durfde dat hij begrepen had, dat die woorden hen golden.
Er flikkerde haat in hun oogen en toch knikten zij mij toe met kleine aanminnige lachjes; ze klapten in de handen, in dezelfde handen, met welke zij mij hadden willen werpen uit de kamer met krachtig geweld; monden uitten vleiende complimenten, terwijl zij «le meest grove beleedigingen hadden willen uitbulderen.
Alleen Marie bleef stil, kalm voorde piano, het hoofd voorover.
Eindelijk stond ze op: ze sloot het klavier en wilde terugkeeren naar hare plaats.
Plotseling een algemeene doodelijke stilte.
Haar gelaat was bleek, krijtwit; de neusvleugels


trilden en <le magere boezem hijgde snel op en neei, ze wankelde op haar beenen.
„God Marie, wat heb jeT vroeg de jonge de Quatremont, terwijl hij haar ter hulp snelde en zijn arm om
haar middel sloeg.
De ellendeling vroeg wat haar scheelde! 't Was lage, gemeene huichelarij, want hij wist het immeis, hij kende de reden van dat plotseling ziek zijn van zijn bruid.
„Niets, niets. Robert; laat mij maar een oogenblik met rust," en zij maakte zich los uit de omaiming, die
haar pijn deed en haar walgde.
Ik had goed gezongen, met gloedvolle stem en toch heeft niemand der aanwezigen mij gevraagd, nog een
lied ten beste te geven.
„ Arme Marie," zucht Joep, en hij laat zijn hoofd vallen op de hand, die steun vindt op de rugleuning van zijn stoel, terwijl zijn oogen weemoedig naar buiten staren.
Dan weer, na een lang stil-zijn: „dat moment heett een onuitwischbaren indruk gemaakt op mijn ziel. op
geheel mijn bestaan.
Steeds hoor ik de melodie van dat lied. t is me of die tonen steeds gonzen om mijn hoofd, nu eens zachtjes zwevend, dan weer luid schetterend.
Ik voel dikwijls een drang in mij opkomen om uit te galmen die romance en dan deint alles v\eg om mij heen; ik zie de werkelijkheid niet meer; ik aanschouw niet meer dien dichten drom van boeren in de \olge - propte herbergen, die mij aanstaren met van bewondering getuigende blikken en wijd opengesperde monden;


ik zie slechts haar, zoo als zij was op dit oogenblik, ontroerd, marmerbleek, en 't is mij of mijn stem nog altijd klinkt alseen waarschuwing voor haar, mijn pleegzuster.
Had ze toen er maar naar geluisterd, veel ongeluk, veel rampspoed zou haar gespaard zijn gebleven, maar helaas! ze heeft het niet gedaan.
Ken weinig later is zij met hem getrouwd.
Ik heb toen een mand met bloemen gestuurd, dat kon ik niet laten, maar 't waren geen bloemen uit mijn tuin. geen bloemen, door mij gekweekt, daarvoor had ik mijn planten te lief.
Over hun huwelijk zal ik maar niet uitweiden: het was inderdaad ongelukkig, rampzalig, zooals ik voorzien had; 't kon ook niet anders.
Na enkele weken reeds gebeurde het menigmaal, dat de Quatremont des avonds niet te huis kwam, maar in de stad bleef; nog een weinig later bleef hij geheele dagen en nachten weg en als hij dan eindelijk terugkeerde waren de teekenen van gehouden woeste bachanaliën en dronkenschap nog duidelijk zichtbaar.
Ik hel) hem dikwijls met mijn oogen z'n liederlijk gedrag verweten; ik heb hem getoond, dat ik hem verachtte, maar hij ontweek steeds mijn blikken; hij was bang voor me.
Heeft u wel eens opgelet, mijnheer, «lat een slecht mensch, hoe hoog hij ook staan moge, op welke Herculeskrachten hij ook kan bogen, toch immer een kinderachtige vrees koestert, een lafaard is tegenover den rondborstigen, rechtschapen man, die hem zijn slecht zijn, zijn boosdoen durft verwijten.
Robert «le Quatremont haatte mij. maar hij durfde


geen uiting geven aan dien haat en toch wist hij. «Ie heer en meester, dat ik schier weerloos, machteloos
tegenover hem stond.
Ook Marie was bang voor mij; ze vreesde mijn medelijden, mijn deernis in haar lot; zij wilde niet door mij beklaagd worden; zij trachtte zooveel mogelijk haar diep ongelukkig zijn voor mij te verbergen en ze was tevens overtuigd, dat ze niet hierin slaagde.
Zij ontvluchtte steeds mijn nabijheid; de enkele vragen, die ik, als hovenier, bij afwezigheid van haar man, tot haar richten moest, werden beantwoord beleetd, vriendelijk maar zakelijk; de gelegenheid om ovei ons verleden, over hare toekomst te spreken, werd mij nooit gegeven.
En toch heb ik het eens gedaan.
Ik was bezig aan het snoeien van het dichtbegroeide tuinhuisje, achter in den hof, toen ik haar het prieel zag naderen; 't was haar onmogelijk mij te zien en ik eindigde mijn arbeid, zoodat niets haar mijn tegenwoordigheid kon verraden.
Als zij plaats had genomen op de bank van het zomerhuisje trad ik te voorschijn, schijnbaar verbaasd, haar hier te zien.
„Dag mevrouw de barones," begon ik.
„Dag Joseph," beantwoordde zij mijn groet met angstigen schrik in haar blikken.
En ik sprak over het weer, over de planten, over den oogst op het veld, over op dit oogenblik voor ons geheel onverschillige dingen, die ze aanhoorde met schijnbaie belangstelling.
Eindelijk, al mijn moed verzamelend, vroeg ik op eens:


„speelt Mevrouw de barones nooit meer piano; de muziek maakte 11 vroeger toch zoo gelukkig?"
Even een vluchtige blik naar mij, een hevige blos, die kleurde haar bleeke wangen, een kort zenuwachtig lippentrekken en zij barstte uit in een luidruchtig weenen. Haar trots, haar wil om niet te bekennen haar diep rampzalig zijn, was gebroken; die tranen waren de bekentenis, die tranen waren de teekenen, dat zij mij nog beschouwde als haar vriend, dat ze nog immer dat kinderlijk vertrouwen in mij stelde, die tranen gaven mij het bewijs, dat zij aanvaardde de hulp en steun, die ik haar stilzwijgend aanbood; die tranen veroorloofden mij zelfs haar te vragen: „maar Mevrouw, hoe heeft u met dien man kunnen trouwen, u hield toch niet van hem!"
Ze schudde „neen" met het hoofd, steeds snikkend, met nerveuze lichaamschokken.
„Waarom is u dan met hem getrouwdV
Toen wischte zij de tranen uit haar oogen weg en stotterend, hakkelend vertelde zij mij: „ach .Toseph, ik durfde, ik mocht zelfs niet het aanzoek van dien man weigeren."
„Niet durven! niet mogen! Waarom niet?"
„Mijn voogd, hoewel geen bloedverwant, is steeds welwillend en goed voor mij geweest ; hem zal ik altijd dankbaar blijven."
„En voor die dankbaarheid hebt ge u zelve, geheel uw leven opgeofferd, al uw geluk prijs gegeven ?"
„Gedeeltelijk ja, Joseph, maar meer nog heeft de wil van mijn vader mij tot dit huwelijk gedwongen."
„Die was toch al lang dood!"
„Da's waar, maar mijn voogd had al z'n brieven be-


waard en deze getuigden van den vurigen wensch, van het innig verlangen, dat ik eenmaal de vrouw zou zijn
van zijn zoon Robert.
„ Behalve door materieele belangen waren beide compagnons steeds vereend geweest door een warm, innig sympathiek voor elkander voelen, door trouwe,
hechte vriendschapsbanden.
„Nog in zijn laatste schrijven, toen hij zijn einde reeds voelde naderen, had vader tekennon ^ege\en, dat de hoop die vriendschap na zijn dood te zien voortleven in de liefde der beide kinderen, hem gelukkig maakte ; hij zou buitendien gerust het hoofd kunnen neerleggen, overtuigd, dat de zoo bloeiende fabriek zou blijven in één hand. in dezelfde familie, dat een gelukkig, een onbezorgd leven mij wachtte.
„Voor die brieven, voor dien laatsten wil van mijn vader heb ik het hoofd gebogen; ik heb Robert «Ie Quatremont getrouwd, ofschoon ik hem niet liefhad.
„Ziedaar alles, Joseph.
, Arme, arme Marie," en ik vatte haar hand, die zij niet terugtrok.
Erger, liederlijker werd het gedrag van den ellendeling; weken gingen thans voorbij, zonder dat ik hem zag op de Quinconce en de enkele malen, dat hij zich vertoonde, was hij meestal smoordronken; 't is mij dikwijls gebeurd, dat ik hem door het park heb moeten slepen — en ik heb het niet zacht gedaan en telkens smeekte zij mij wanhopig: „zeg het toch aan niemand, Joseph, de vreemden behoeven mijn ongeluk niet te
kennen."


I )e plotselinge dood van zijn vader, van den ouden baron de Quatremont, bracht tijdelijk hierin eenige verandering te weeg.
Hij vertoefde nu steeds op het buiten, boos, wrevelig, zijn verveling luid uitgeeuwend.
De conventie van zijn stand verbood hem zich in t publiek te vertonnen.
Wezens, die de natuur of het voor God gegeven woord gebiedt lief te hebben, te vermoorden door zedelijke pijnigingen en folteringen, dat wordt dikwijls vergoelijkt, zelfs verschoond in de begrippen der conventioneele wereld, maar het gedurende de traditioneele zooveel jaren en zooveel weken niet huichelen van droef-zijn, dat wordt laag, gemeen, verachtelijk genoemd.
En de man van de wereld gevoelde zich verplicht zich te onderwerpen aan die conventie.
Nauwelijks was echter de zoogenaamde ofticieele rouwtijd verstreken, het oogenblik zoo reikhalzend te gemoet gezien, of het liederlijk gedrag nam weer een aanvang.
Was het wonder, mijnheer, dat in zulke handen, onder leiding van zulk een individu, de eens zoo bloeiende fabriek hoe langer hoe meer in verval geraakte.
En bij elke hem onaangename tijding, bij elk bericht dat er weer een nieuw verlies was geleden, vervloekte bij de in zijn oog deloyale concurrenten, bij vervloekte het ongeluk, dat hem vervolgde, bij vervloekte het noodlot, hij vervloekte zijne aan dit alles geheel onschuldige vrouw; hij vervloekte slechts niet ziclizelven, den eenigen schuldige.


Zoo enkele jaren; toen werd een kind geltoren, een meisje.
Het was een zware, moeielijke verlossing geweest van de door verdriet en lijden zwakke, uitgeteerde vrouw; de dokter had het een bepaald wonder genoemd. dat zij die smarten nog had kunnen doorstaan.
Wat was zij blijde en zalig die arme vrouw; ze had 1111 een wezen waaraan ze weer kon wijden al haar zorgen, al haar liefde, een geluk, dat zij niet meer had gekend sinds den dood van haarvader; zij lachte nu weer; die lach was niet meer zoo luid, zoo schetterend als vroeger, maar hij was niettemin waar, natuurlijk.
Wat was zij trotsch op dat kleine wicht uit haar geboren; hoe menigmaal heeft zij liet mij getoond met oogen, stralend van vreugde en gevraagd: „vindt je het geen mooi kind, Joseph !"
„Een effectief prachtstuk, Mevrouw."
Ik loog; 't was een klein tenger wezentje, maar ze zag het niet ; zij geloofde mijn leugen en ze smakte haar kindje toe met lieve, kleine aanminnige lachjes, telkens en telkens het bolrond gezichtje kussend met lieete kussen.
Toen een verschrikkelijke, afschuwelijke gebeurtenis; ik beef nog van woede, ik voel nog het bloed koken in mijn aderen, telken male als ik er aan denk en ik denk er dikwijls aan — o God zoo dikwijls — en Joseph strijkt niet zijn hand over het voorhoofd, als wil hij daaruit wegwisschen die zwarte herinneringen.
Na een kleine poos hervat hij weer: "t was een mooie avond in .) nni; alles was al dikgroen; men kon de lucht niet meer zien door de takken der boomen.


Marie zat in het konkel-nollen huisje, zich buigende over het wagentje, waarin haar kind, haar Marietje, slapend ter neer lag.
Ik stond naast haar niet vroolijken lach 0111 den mond, weer liegend, dat ik het zoo n mooi en krachtig kind vond, dat haar wangetjes net bellefleuren geleken en zulke dingen meer. die men altijd tegen een moeder zegt.
Eensklaps in onze onmiddellijke nabijheid een stap en de ellendeling, de verdoemeling stond voor ons.
Hij was weer dronken, zooals bijna immer in den laatsten tijd als hij op het buitengoed was; metz/n lodderige. waterige, schier uit hunne kassen puilende oogen keek bij ons aan; er was woede, haat in dien blik.
Hij ontweek mij n^et; hij ging ditmaal niet weg: de dronkenschap gat hem moed.
„Wat hebben jelui toch zoo dikwijls samen te smoezen vroeg bij eindelijk met stamelende, hakkelende stem.
Wij antwoordden niet; Marie had angstig de oogen ter neergeslagen; haar lichaam trilde en met bevende hand trok zij bet wagentje heen en weer; ik keek hem slechts aan met walging en verachting.
„ Wat moet jij altijd bij dat kind, gemeene liedjeszanger? .... ja ... . ik heb je toen wel begrepen,1' ging hij immer stotterend voort, „maar ik heb ze toch gekregen, dat spijt je nu, he f
Ik voelde een onstuimige drift in me opkomen, mijn keel was dichtgeschroefd; ik kon niet meer ademhalen; een willen, niet moeite onderdrukt, 0111 mijn vingers te klauwen 0111 z'u strot.


Hij zag het, hij zag het duidelijk, maar hij had moed; hij wits dronken.
,,Zeg," en hij kwam vlak voor me staan, „zeg, liedjeszanger, is het misschien ook .... jouw kind !
Ik wankelde achteruit, ik voelde het schuim op de lippen .... „mijn" kind, bij deze vrouw .... bijna m'n zuster — m'n handen balden zich krampachtig tot vuisten; ik hief den arm op om hem neer te slaan als een hond, toen voelde ik haar hand op m 11 arm; zij hield mij tegen; ik kreeg mijn bezinning terug.
Ik heb hem slechts met den elleboog op zij geduwd en ben weggegaan, maar niet ver.
Op eens hoorde ik een gil, een kreet, en omkijkend zag ik, dat de smeerlap haar sloeg, zijne vrouw, die zwakke, uitgeteerde vrouw.
Thans was ik mij niet meer meester; alles trilde en Iteefde in mij; m'n knieën knikten; ik voelde 't bloed in m'n oogen; ik zag niets meer om mij heen; ik zag slechts dat loeder, dat Marie sloeg; ik hoorde slechts haar huilen, haar kreten.
Toen ben ik op hem toe gesprongen; ik heb hem neergesmakt op den grond en ik heb hem niet m'n vuisten geranseld, geranseld op dat rood-blauw gezicht; hij kermde, hij jankte van de pijn en 't deed mij pleizier, 't klonk mij als muziek in de ooren en ik sloeg door, harder en harder; 't bloed stroomde uit z'n neus, uit z'n mond — eindelijk niets meer, geen steunen, geen
zuchten meer."
„God, Joseph, wat heb je gedaan? je hebt hem doodgeslagen," krijschte plotseling Marie.
„Doodgeslagen doodgeslagen!" 't Kon mij niks


schelen op dat oogent>lik, 't liet mij koud, onverschillig.
„Je hebt hem doodgeslagen!" herhaalde zij weer, „arme, arme Joseph, maak dat je weg komt," en zij duwde mij met zacht geweld het prieeltje uit.
En weer duisterde zij mij toe: „maak dat je weg komt, Joseph, ver weg."
Ik ging echter niet weg; ik bleef staan, stil, onbewegelijk. 't Duurde lang, heel lang. eer ik mij zeiven rekenschap kon geven van hetgeen ik gedaan had.
„Doodgeslagen,", „ maak datje wegkomt!" ik hoorde ze telkens en telkens die woorden, zonder ze nog te begrijpen.
Eindelijk werd mij alles helder: doodgeslagen, ik zou dus in de gevangenis moeten gaan, lange jaren, omdat ik dien hond had vermoord en daarom moest ik weggaan. vluchten, ver weg — maar dan zou ik haar niet meer zien ; ik zou haar niet meer kunnen helpen, als zij mijn steun noodig had — dat zou ik ook niet kunnen als ik werd veroordeeld tot lange gevangenisstraf.
Jezus-Maria-Jozef, wat had ik gedaan! Ik wende mij om en weer viel mijn blik op dien ellendeling, nog altijd uitgestrekt op den grond; er kwam in me op een lust om te spuwen op dat gezicht, om te schoppen dat lichaam.
Ik heb het niet gedaan; ik weet eigenlijk niet wat mij weerhouden heeft.
„OGod, Joseph, vlucht, vlucht toch!" smeekte Marie weer. Toen hel» ik haar hand genomen, ik hel» die gekust; ik heb ook het kleine kind gekust en toen ben ik weggeloopen, zoo hard ik kon, naar mijn tuinhuisje.
Ik heb mijn viool genomen en het door mij opge-


spaarde geld bij mij gestoken, en ik hen voort geloopen, instinctmatig, zonder te weten, waarheen ik mijne
schreden richtte.
Op eens stond ik voor het huis van den pastoor,
mijn beschermer, mijn eenigen vriend.
Dezen heb ik alles, alles verteld.
„ Arme kerel!" zuchtte deze en hij raadde mij aan om te vluchten naar een ander land.
Ik heb den braven man mijn geld gegeven; ik heb slechts zooveel gehouden alsnoodig was om in Holland te komen; ik heb hem gezegd, dat hij het aanhaar moest geven, zoo gauw als zij het noodig mocht hebben."
_ Maar denk je dan. Joseph. dat Mevrouw de Quatreinont dat geld ooit noodig zal hebben?" vroeg hij verwonderd.
„Ooit noodig! (lauwer dan u denkt, pastoor, daar
ben ik zeker van.
De geestelijke geleidde mij tot aan «le deur; alles
was stil en rustig; geen onraad ergens te bespeuren.
„Allons Joseph, vooruit, dien kant op, naar het Noorden; «lat God je zegene, mijn jongen," en hij legde de beide handen op mijn hoofd.
„Zoo ben ik in Limburg gekomen, waar u mij zoo dikwijls heeft gezien, waar u mij zoo menigmaal heeft
hooren zingen «lat lied.
Heilige Maria, Moeder Gods, waarom heeft zij er toch niet naar geluisterd; 't zou heel anders geloopen zijn!"
Joep kijkt omlaag, naar den grond, dan met z/n mouw «le tranen wegvegend, die biggelen langs de ka-


ken, vervolgt hij: „«le Quatremont was nog niet dood, zooals ik gedacht had; slechts enkele weken later is hij gestorven en de doktoren hebben verklaard, «lat niet «le mishandeling de oorzaak van zijn dood is geweest, maar eene vergrooting van het hart, ontstaan door het overmatig gebruik van alcohol.
Is «lit werkelijk het geval geweest t' hebben ze «lat rapport opgemaakt om mijne straf te verzachten; ik weet het niet; ze hadden allen innig medelijden met me: de rechters ook; ze hebben mij veroor«leel«l tot een jaar gevangenisstraf. Zelf heb ik de terechtzitting niet bijgewoond, maar de pastoor heeft mij «lit alles geschreven.
Mijn eerste denkbeehl was om terug te keeren, om mijn straf te ondergaan, «iie toch niet onteerend, niet vernederend was, en dan haar en haar kind te helpen en te steunen, om weer te zijn haar broeder, zooals voor jaren herwaarts.
Helaas! ik heb aan «lat plan geen gevolg kunnen geven.
Een later schrijven van den priester meldde mij. «lat, na inventarisatie van den boe«lel. gebleken was, «lat het eenmaal zoo groot fortuin geheel verspild was: dat de fabriek en het huis zwaar met hypotheek waren belast. «lat «le eenmaal rijke Mejuffrouw «le Bertheuil niets, niets meer bezat, en «lat de verkoop harer goederen zelfs niet «le schulden zou kunnen delgen.
Ik vermoedde, ik wist dat de tinancieele toestand van de Quatremont slecht was, maar dat deze zóó ellendig was, dat had ik toch niet kunnen veronderstellen. Ik kon «lus niet terugkeercn; ik moest geld verdienen


voor haar, voor haar kind; ik voelde mij zeiven verplicht haar te vergelden, wat eenmaal mijnheer de Bertheuil hacl gedaan voor mijn vader, mijne moeder — helaas, ook al lang dood — en voor mij.
En dat kon ik toch niet als ik in de gevangenis zat; 't was maar een jaar, niet lang, maar toch voor haar veel te lang om te leven van het weinige geld, dat ik aan den pastoor had gegeven.
Ik heb toen getracht eene plaatsing te vinden als tuinman op de verschillende villa's en kasteelen, maar niemand wilde mij hebben, een vreemdeling, een man, die zelfs de volkstaal niet machtig was, die geen antwoord kon geven, die zelfs bloosde, als men liem vroeg, waarom hij niet terugkeerde naar zijn eigen land.
Zoo dwaahte ik rond van dorp tot dorp, overal zoekend geld voor haar, een stuk brood voor me zeiven te verdienen.
Eens op een Zondagavond, ik had honger, geen cent meer in mijn bezit; ik wist niet waar ik dien nacht het hoofd zou neerleggen; ik was de wanhoop nabij.
Werktuigelijk schreed ik voort over een eenzamen weg, mijn viool onder den arm.
Op eens voor een breede poort van een groote hoeve, een aantal stemmen van in hunne Zondagsche kleedij gedoste boeren en boerinnen, die mij toeriepen: „hé speulman, speul oos ins get."
Ik begreep hen niet; ik verstond op dat oogenblik nog niet het Limburgsch dialect.
„Que voulez vous?" vroeg ik verwonderd.
„Ah, 't is ene Franzoos," riep er een, en een ander liet er terstond opvolgen: „jouer" „musique" en hij


streek tegelijkertijd den eenen arm over den anderen.
Ik had honger, zooals ik u al heb gezegd; ik zou misschien hier een stuk brood krijgen voor mijn spelen en dan weer verder kunnen trekken met nieuwen moed, met nieuwe hoop.
Ik speelde alweer dat:
„Ne crois pas, o mon ange.
A leurs mots enehanteurs,
A leurs flouces louanges,
A leurs propos trompeurs."
't Was of dat lied een stuk van mijn ziel was geworden, of de tonen van zeiven uit mijn viool kwamen.
Ze luisterden met aandacht, onbeweeglijk, die boerenmeiden en knechten, de handen gevouwen, niet strakke blikken mij aanstarend en er kwamen meerderen aansluipen, stil, zachtkens.
Weldra een groote ronde kring om mij heen. Ik speelde lang, met hartstocht, want ik voelde hunne bewondering; 't was of zij mij allen begrepen; ik had hen lief op dit oogenblik, die stoere kerels niet hunne bruine gezichten en zware knevels, die breed geheupte vrouwen niet hare grove handen, die prozaische nienschen zoo vol poëzie.
Toen ik ophield was er een doodelijke stilte; na langen tijd een zacht „bravo" door een enkele geuit, door anderen herhaald, harderen harder en eindelijk een oorverdoovend eenstemmig gejuich.
„Zoi get schoins hauw er van z'n leve neet gehoird," mompelde een, „noch in Mastreech, noch in Aoke, noch in Luuk; 't was mirabolant, 't was muziek oet den Hemel; «le engele koste et neet sclioiner doon,


en tegelijkertijd stak hij mij een halven franc toe.
Een oogenblik een woede in mijn ziel; ik voelde mij gekrenkt, beleedigd; 't duurde echter niet lang; inden strijd tusschen mijn trots en mijn verstand had het laatste spoedig «le overwinning behaald; die halve franc-
was ook brood, ook voedsel.
Verlegen strekte ik «le hand uit om het geldstukje in ontvangst te nemen, en de anderen staken ook hunne vingers in de vestzakken, ook zij boden mij munten aan,
die ik heb aangenomen.
Toen ik ver weg was, toen niemand mij meer kon zien, heb ik «le halve francs, de grosschen, pfennige en centimes geteld, meer dan zeven francs; 't was op dit oogenblik een schat voor mij; ik was rijk; ik kon eten koopeu en ik wist meteen, hoe ik hier geld kon verdienen.
Zoo ben ik de kermisklant geworden — zooals u nnj zoo dikwijls hebt gezien, mijnheer — en ik verdien veel. veel meer dan u zoudt kunnen veronderstellen; de Limburgsche boeren zijn ruw, driftig, opvliegend, maar tevens goedig en gul; dood nuchter schreeuwen en tieren zij als halfdronken wezens; zij zwaaien met armen en beenen, maar een weinig, innig gevoelde, aangrijpende muziek doet hen stil zijn als zoete kinderen.
Ze lachen en schateren met wijd geopende monden, «le breede handen slaande op hunne dikke dijen en een paar streken op mijn viool doet hen huilen.
Ze zijn nieuwsgierig en als je hun niet vertelt, \\ at ze gaarne zouden weten, noemen ze je „gek.
Daarom heeten ze mij „Gekke Joep — Joep, dat is


de verkorting van Joseph; ik heb mij eens laten ontvallen dat zoo mijn voornaam was, meer heb ik hnn nooit verhaald en, niet waar, mijnheer, nu u alles weet, zal u moeten toestemmen, dat ik toch ook niet meer kou vertellen; ik kon hun toch niet zeggen: ik beu gevlucht uit België, omdat zij mij daar in de gevangenis zouden stoppen, als ik terugkeerde; dat gaat toch niet.
U is de eenige vreemde, die mijn geheim kent en gelooft u wel, dat het mij werkelijk goed doet, mij opbeurt, mijn hart eens te hebben kunnen uitstorten, eens aan iemand te hebben kunnen zeggen, dat ik niet ben die dwaze speelman, die gekke kermisreiziger, waarvoor men mij algemeen houdt, maar een ernstige, zwaar beproefde man. Er is blijdschap, vreugde in mij; 't is me ot' mijn borst plotseling vrij is geworden van een /.waren, drukkenden last, ot'ik gemakkelijker, lichter kan ademhalen, nu ik zie dat u een weinig sympathie voor mij gevoelt.
„Een weinig sympathie, val ik hem in de rede, ik
bewonder je, Joep, ik acht je, ik vereer je, want je bent.... je bent.... je bent...." ik wist eigenlijk niet in woorden uit te drukken wat ik voelde, dat hij was; ik reik hem slechts de hand, die hij hartstochtelijk
drukt.
Zoo blijven wij een oogenblik tegenover elkander
staan met vochtige oogranden.
„En hoe is het verdergegaan met die arme vrouw
en dat kind ! vraag ik weei.
„Treurig, heel treurig."
„ Ik zond aan den pastoor al het geld, dat ik verdiende: ik had het toch niet noodig; <le dorpelingen gaven


mij in ruil voor mijn zang en vioolspel niet alleen geld, ze noodigden mij ook uit 0111 aan te zitten aan hunne middagmalen; de hooischuren stonden des nachts voor mij open; de waakhonden blaften zelfs niet als ik in het duister een boerenerf betrad.11
„Maar vond ze het niet verschrikkelijk, .Joep,11 vraag ik, „dat zij, eenmaal de zoo rijke vrouw, door jou moest onderhouden worden, dat jij je zeiven hebt verlaagd tot een kermisreiziger 0111 haar te doen voortleven in haar rang en stand V
„ Dat heeft ze nooit geweten; ik heb wel den pastoor alles geschreven, maar tevens hem verboden haar dit te openbaren; ze heeft zelfs nooit de geheele ruïne van haar huis gekend.
De pastoor heeft haar wijsgemaakt, dat de verkoop der goederen genoeg had opgebracht 0111 haar een eenvoudig doch zorgeloos bestaan te verzekeren; er was nog een klein kapitaaltje overgebleven, dat hij voor haar zou beheeren en waarvan hij haar de interesten zou uitkeeren — die interesten, dat waren de centen en groschen, die de boeren mij gaven.
Lang heeft zij er niet partij van kunnen trekken; de verschrikkelijke schokken hadden de laatste krachten van het reeds zwakke lichaam gesloopt.
Nauwelijks een half jaar 11a mijn vlucht ontving ik een brief van den geestelijke, waarin hij mij meldde, dat Mevrouw de Quatremont was overleden.
De tijding verwekte in mijn ziel een innige droefheid en tegelijkertijd een hartstochtelijke woede; ik heb gehuild en tevens gevloekt.
Zij dood, zij, mijn pleegzuster, die ik vereerde, die ik


liefhad, en vermoord door hem, door dien de Quatremont; ik spuwde op 't papier, waarop die naam stond; mijne handen balden zich tot vuisten en in ni'n verbeelding sloeg ik weer op die valsche, gemeene ti'o:iie; ik zag den ellendeling weer voor mij, uitgestrekt op den grond, 't bloed druipend uit den neus, en in al mijn droef zijn lachte ik als een waanzinnige."
Wild is Joep van zijn zetel gesprongen; zijn oogen glinsteren en met groote stappen wandelt hij de kleine kamer op en neer, vervloekingen, vermaledijingen sissend tusschen de opeengeklemde tanden.
Dan, na lange poos, neemt hij weer plaats tegenover mij.
„Neem mij niet kwalijk, mijnheer," begint hij eindelijk weer, „als ik aan dien ellendeling denk, dan ben ik me zelf niet meer meester, maar .... waar ben ik nu ook weer gebleven f'
„ Marie is gestorven."
„0 ja ... . toen heb ik, door bemiddeling van den pastoor, haar kind toevertrouwd aan de zusterkens van een eenvoudige, doch degelijke kloosterschool.
't Was er niet goedkoop, maar ze zou het er goed hebben; ik had als voorwaarde laten stellen, dat het haar aan niets mocht ontbreken, dat ze alles moest leeren.
En dan.... in dat klooster, afgescheiden van de wereld, daar zou ons geheim bewaard blijven, daar zou ze nooit vernemen, dat haar vader een ellendeling, een smeerlap was geweest; dat haar brave moeder van verdriet was gestorven; ze zou daar nooit hooren, dat zij zelve onderhouden werd door een soort.... van vagebond.


Toen eindelijk de verjaring van mijn straf. Den volgenden dag was ik weer in België.
Te Luik heb ik me nieuwe kleeren gekocht; "n hoogen hoed, handschoenen en glimmende schoenen wat was dat alles vreemd! Die jas zat zoo eng, ik kon me nauwelijks bewegen, die hoed knelde mij ; "t voorhoofd brandde; 't stijve boord verworgde mij bijna; die nauwe schoenen deden mij pijn; 't was mij haast onmogelijk om te loopen en dan die handschoenen die
handschoenen iedere vinger in zoo'n cel. waarin
geen azempje lucht komt.
Ik ben uitgebarsten van 't lachen, toen ik mijzelf
iu een spiegel zag.
Ik vond het vreemd, dat de menschen mij niet aankeken, dat ze niet bleven stilstaan om nnj na te staren.
Toen ik bij den pastoor kwam herkende hij mij terstond; hij heette mij welkom met die gemoedelijke oprechte hartelijkheid; liij stak mij beide handen toe; lnj deed mij plaats nemen aan zijn tafel, maar hij heeft niet gelachen, hij heeft niet tot me gezegd: „wat zie je
er gek uit, Barralf'
Had liij geen acht geslagen op mijne kleedij ot was het kieschheid, de wil om mij niet te krenken, dat hij mij die vraag niet deed!
Ik wilde zekerheid.
„Pastoor," begon ik, „zoudt u denken, dat ik zóó naar 't klooster zou kunnen gaan?"
„Waarom niet, Barralf
„Vindt u niet dat ik er een beetje raar uit zie !
„Volstrekt niet, Barral; je ziet er heel netjes uit.'


„Zoo, vindt u, serieus? Dus, ik kan zóó naar de kleine gaan ?"
„Natuurlijk."
„Nou, dan zal ik het maar wagen."
„Doe dat, Barral, 't kind zal innig verheugd zijn je te zien."
„ Heeft ze u dan wel eens over mij gesproken?"
„Natuurlijk, Barral; ik moest ze toch voorbereiden voor den dag van heden; ik heb haar verteld, dat ze nog een oom heeft, die ver weg woont, ergens in Amerika, en die haar zeker zou komen opzoeken, zoo gauw hij in het land zou teruggekeerd zijn.
„Haar oom !" vroeg ik verbaasd.
„Ja, haar oom; je vindt het zeker vreemd, dat ik haar dit heb wijsgemaakt, omdat het een leugen is; helaas, 't is niet het eenig bedrog geweest, waaraan ik mij heb schuldig gemaakt; ik heb voor jou al heel wat moeten liegen, ik, die zelf moet leeren, dat liegen zware zonde is tegenover God; — enfin, ik hoop, en ik vertrouw, dat onze Lieve Heer me deze leugens niet al te zwaar zal doen boeten."
„Haar oom," schreeuwde ik in driftige opgewondenheid.
„Ja, haar oom! Je schijnt het niet erg goed te vinden; hel) ik soms verkeerd gedaan door dat te beweren ?
„Neen pastoor, neen; integendeel, dank, duizendmaal dank; u kunt niet begrijpen, in de verste verte niet beseffen hoe gelukkig, hoe zalig gij mij hebt gemaakt door die leugen; ik ga terstond er heen, pastoor, terstond."
Nog een enkele handdruk, zonder woorden, zonder


spreken en ik verliet de woning van den braven dienaar Gods.
Den volgenden morgen stond ik reeds voor de groote poort van het breed, majestueus gebouw; mijn hand beefde bij het aanraken van deivglinsterenden koperen belknop; t was ot' een onzichtbare hand zich knelde om mijn keel, toen dat vol metaalgeluid weerklonk, ik voelde de klamme zweetdruppels glijden langs de kaken, toen ik de naderende voetstappen hoorde en ik kon niet meer ademhalen, ik hijgde naar lucht, toen het knarsend geluid van weggeschoven grendels tot mij doordrong.
Eindelijk eene vrouw in het eerbiedwaardig lang neerhangend zwarte kleed, vlak voor mij.
Ik kon geen geluid geven; stom Dieet ik staan tegenover haar.
„Wat verlangt u, mijnheer?" vroeg de non.
„Marie de Quatremont," stamelde ik.
„Komt u binnen, mijnheer!"
Met knikkende knieën gehoorzaamde ik; zij geleidde mij vervolgens naar een klein vertrek; op de witte muren niets anders dan het beeld van den Zaligmaker, boven een wij waterbakje, waarin eenige palmtakjes.
Die sobere, armoedige eenvoud wekte ontzag, boezemde eerbied in.
„Wie mag ik zeggen, dat er is, mijnheer !
„ .... Haar .... oom, uit Amerika," stootte ik met wanhopig geweld uit de dichtgeuepen keel.
„Goed mijnheer, ik zal Marie gaan halen; zet u zoo lang," en ze wees met kort handgebaar naar een der houten stoelen.


Die korte oogenblikken van alleen zijn zal ik nooit vergeten; ik werd bang; er kwam een laffe angstover mij.
Ik voelde mij weereen kermisreiziger, die voor enkele centen een deuntje speelt in kroegen en berbergen: ik hoorde weer die stemmen der boeren, die mij „Gekke Joep" noemen en ... . zou zij mij wel „oom willen noemen; onwillekeurig wierp ik een blik op mijn kleeren; 't was mij alles zoo vreemd, zoo „Gekke-Joepachtig;" toen een idéé van wegsluipen, van vluchten.
Eensklaps werd de deur geopend; een jong, blond meisje trad binnen, en met den uitroep: „dag oom, heeft zij tegelijkertijd haar armen om mijn hals geslagen en vurige kussen op mijn wangen gedrukt.
„Oom!" Zij had het gezegd, ofschoon ik nog geen enkel woord had gesproken, nog geen enkele onwaarheid, nog geen enkele leugen had geuit.
In haar oog dus geen vagebond, geen liedjeszanger, maar de broer van haar moeder, Mar ie de liertheuil; in haar geest dus weer, wat ik eens was geweest lang, lang geleden; ik mocht weer over mijn jeugd spreken, ik mocht vertellen aan dat kind, dat ik haar moeder had liefgehad, met devotie, als een zuster, en dat was ten minste geen leugen, dat was «le waarheid, de volle waarheid.
Ik liet mij vallen op den eersten stoel in mijn nabijheid; ik zette haar op mijn knieën en ik bekeek haar met groote starende oogen, vol tranen.
't Was net haar moeder, toen deze ook nog zoo klein, zoo jong was; 't was me ot ik ze weer voor mij zag niet haren levendigen, vroolijken oogopslag, met hare bolle blozende wangen, met haar schalkschen lach; t was


me of ik haar zilverstemmetje weer hoorde, als we, naar school gaande, elkander onze lessen overhoorden; ik voelde weer dien bemoedigenden handdruk, dien vertrouwelijken, reinen kus, dien zij mij telkenmale gaf als wij na lange, vervelende studiën eenige vorderingen in onze muziekoefeningen hadden gemaakt.
En dat alles vertelde ik met hartstochtelijken wellust. met vurige, gloedvolle woorden aan dat knul.... haar kind.
„Dus u is de broer van Mama?" vroeg zij eensklaps.
Verwonderd keek ik haar aan.
„Ja zeker, Marietje, wat dacht je dan?"
„Men heeft mij nooit anders verteld als dat u mijn oom waart en dan had u toch ook de broer van Papa
kunnen zijn."
Een schok, een trilling door mijn geheele lichaam; daaraan had ik niet gedacht; ik. de broer van dien ellendeling. van dat gemeen, laaghartig wezen, van dat dronken individu, dat zijn vrouw mishandelde, mijn vriendinnetje uit mijn kinderjaren, mijn pleegzuster; dat denkbeeld was geen oogenblik in mij opgekomen.
't Duurde een geheele poos, eer ik me zelf weer meester was, eer ik mijn kalmte herwonnen had en toen vertelde ik haar weer van haar moeder, lang, heel lang. dikwijls dezelfde dingen, zonder het te weten, telkens dat rond gezichtje streelend en kussend, en zij luisterde naar mij met nieuwsgierige aandacht, terwijl zij mij aankeek met hare heldere blauwe oogen.
Hoe lang we daar gezeten hebben, weet ik niet, maar 't is ongetwijfeld heel lang geweest, want een der zusterkeus kwam Marietje halen.


Ze sloeg haar armpjes om mijn hals; ze kuste me innig, hartstochtelijk, dankbaar voor al het goede, al het lieve, dat ik haar had verteld van hare moeder en toen aan de hand der zuster schreed zij naar de deur.
Plotseling keerde zij zich weer om.
„Oom," begon zij weer.
.Wat, m'n engel ?"
„Als het vacantie is en alle meisjes naar huis gaan, mag ik dan ook eens bij u komen ?
Alweer een nieuwe schrik! Bij mij komen, bij Gekke Joep! In mijn huis. bij mij, die geen huis, geen hut, geen krot zelfs bezit!
In mijn angstige ontstelling stotterde ik slechts: „goed Marietje, ik beloof het je.
Weer eene omhelzing, nog enkele kussen en ze vlood heen aan de hand der haar begeleidende zuster.
Een hemelsche, zalige vreugde in mij, maar tegelijkertijd een beklemmende angst.
Ik had haar gezien, gesproken, in mijn armen gedrukt en gekust, maar tevens had zij mij gevraagd om bij mij te komen in de vacantie en ik had het haai niet kunnen weigeren; ze zou mij niet liet, misschien hardvochtig gevonden hebben.
Peinzend verliet ik het somber gebouw; onwillekeurig schreed ik voort over den grooten weg, donker overschaduwd door de wit en rose gepluimde kastanjeboomen, waartusschen koket, achter bloeiende meidoorns tal van kleine buitenverblijven, nauw omsloten door groene heesters.
Plotseling valt mijn blik op een in den grond gestoken wit bord. waarop in zwarte letters: „ te huur of te koop."


Ik bleef staan, mijn oogen strak gericht op die letters: ik heb die woorden gelezen, herlezen tallooze malen; ik heb ze lispelend gepreveld „te huur of te koop," „te huur of te koop" — toen eensklaps een lichtstraal in mijn donker brein — als ik eens zoo'n huisje huurde, dan . . . , dein zou ik haar bij mij kunnen laten komen, ik zou haar kunnen vertellen, dat ze was in mijne woning, ik zou met luiar kunnen wandelen, ik zou haar zien dagen lang, ik zou haar in mijn armen drukken en wij zouden samen babbelen o\ei hiiai moeder.
Een schier onweerstaanbare aandrang in mij om dadelijk te gaan naar den bewoner en om zijn huis te huren, welken prijs hij ook vragen mocht.
Toen weer een andere gedachte, die mij weerhield; hier in de onmiddellijke nabijheid van het klooster, hier zou mijn geheim niet veilig zijn, hier zouden de nonnetjes en natuurlijk zij ook, heel gauw vernemen, dat ik er niet immer verblijf hield, want dat kou niet, dat kon niet; daarvoor had ik nog geen geld genoeg; ik moest nog meer verdienen, nog meer sparen, opdat zij eenmaal geheel vrij van alle mogelijke zorgen en kommer
zou kunnen zijn.
Een proper, net huisje huren, ver hier van daan, waar niemand mij kende, dat was het eenige middel om haar wensch te vervullen en de pastoor zou me wel helpen, daarvan hield ik mij overtuigd.
Den volgenden dag was ik al weer bij den eerwaardigen man; in korte woorden legde ik hem mijn plan bloot.
„Weet je wat je doen moest?" vroeg hij, na mij oplettend te hebben aangehoord.


„Neen, pastoor!"
,>Je moet in het een of ander badplaatsje, waar des zomers veel vreemden komen, een huisje koopen en netjes meubeleeren, dan kan jij er in den winter zelf over beschikken en des zomers verhuur je het aan de komende badgasten."
„Koopen?" .... herhaalde ik eenigszins verbaasd, „een huisje koopen en meubeleeren, dat kost een lieele boel geld, dat
„Ja zeker, dat kost geld," viel hij mij in de rede, „maar of' je nou aan dat kind een gevulden buidel ot vast goed nalaat, dat komt zoowat op hetzelfde neer; het in eigendom hebben van een huisje is zelfs nog voordeeliger voor je. want het verhuren van buitenverblijven aan badgasten brengt een aardig stuivertje op; de interest van het uitgegeven kapitaal wordt je derhalve ruimschoots vergoed en je winterverblijf komt je op ^eene centime te staan. — Enfin, laat mij daar maar eens voor zorgen, Harral; ik beloof je, je zult er geen muleel onder lijden."
„Hij heeft woord gehouden; hij heelt voor een niet al te groote som hier in Alle een aardig huisje voor mij gekocht; 't is eenvoudig, maar met smaak gemeubeleerd; er staat zelfs een piano in; 't heeft dan ook nog geen enkelen zomer leeggestaan; t kapitaal brengt ruimschoots zijn renten op.
„In April, wanneer de schoolgaande kinderen hunne Paaschvacantie hebben, ben ik steeds hier met Marietje. Dan leven wij het gezelligste, het vroolijkste leven ter wereld; dan is dat leven voor ons een nirwana op aarde; dan spelen, dan lachen wij schier den geheelen dag;


dan bewonder ik mijzelf; dan ben ik trotsch op mijn eigen vernuft, dan vind ik mij een dichter, een romanschrijver, want liegen doe ik, liegen, 't is bepaald een liefhebberij, zooals ik dan liegen kan. Lang uitgestrekt in het bosch, neerliggend op hetweeke mos, de handen onder het hoofd, vertel ik haar van de wonderen van Amerika, waar ik nooit geweest ben; van de Indianen en Roodhuiden, die ik nooit gezien; van lange tochten door brandende prairiën, vervolgd door hyena s en wolven, waarvan ik nooit gedroomd heb, van .... van 
Hemel weet ik alles wat ik daar in het verre Westen heb beleefd, terwijl ik speelde op de Limburgsche kermissen," en Joep schatert het uit van het lachen, terwijl zijn handen snel heen en weer glijden langs de dijen.
„Wij hebben echter ook ernstige oogenblikken: wij maken ook muziek; zij begint al heel aardig piano te spelen en ik begeleid haar op m'n viool. Eigenaardige gevoelens en fantasiën, die dan opdoemen in mijn brein.
„Nu. hier, in mijn eigen vaderland, straks weer in den vreemde; heden in mijn eigen huis, aan mijn eigen tafel, slapend op mijn eigen bed; morgen weer in de woning van een ander, etend het stuk brood van een ander, slapend in de hooischuur van een ander; hier betalend wat ik koop, geld gevend, daar nooit anders dan geld vragend, geld aannemend; daar steeds te midden van een aantal wezens, die mij ten eeneumale koud, onverschillig zijn en hier bij één enkel kind, dat ik liefheb, alsof het mijn eigen dochter was.
„Ik ben een geduldige leermeester, ik maak me nooit boos, als haar spel niet vlot; ik schep daarentegen een uitbundig behagen in haar knoeien en broddelen* t


brengt me weer in herinnering die dagen, toen ook wij knoeiden en broddelden dat stuk, dat als verrassing moest dienen voor dien goeden, braven mijnheel de Bertheuil, en dan zie ik hem weer met de tranen in de oogen; ik zie weer m'n ouders, ook weenend van blijde aandoening, net zooals ik u dat straks heb verteld.
Dikwijls vleit zij haar blond kopje tegen mijn wang en dan smeekt zij met haar kinderlijke stem: toe, oompje, zing weer eens dat mooie lied
Xe crois pas, o mon anjjo.
't Is een intense vreugde voor mij om gehoor te
geven aan die bede.
Enkele keeren krijgen wij bezoek van onze naaste buren, Martin geheeten, vader, moeder en zoon, brave,
eenvoudige menschen.
Ook zij zitten neer, stil, ernstig, vol toewijding luisterend naar mijn zang.
Als ik geëindigd heb, uiten zij hunne bewondering door mij de hand toe te steken.
Ik grijp ze, ik druk ze warm, hartelijk die hand, waarin geen geld ligt, die geen aalmoes geeft.
't Zijn gelukkige dagen, die ik hier doorbreng; tzijn de zonnestralen op mijn niet helder levenspad: ze vergoeden veel van hetgeen ik hel) geleden en nog lijden zal; over een paar dagen moet ik «lat alles weer vaaiwel zeggen, dan moet ik weer gaan spelen en zingen voor boeren en boerinnen, die mij „(iekke Joep noemen. die opgewonden, vroolijk zijn, terwijl ik lijd; die schaterlachen, terwijl mijn ziel weent.
En nu, mijnheer, nu is mijn verhaal uit; nu weet u


alles, alles, en nn begrijpt u zeker ook wel de reden, waarom ik gevraagd heb mij niet te verraden, daar ginder niet te vertellen, dat u (lekke Joep hebt gezien, zoo ietwat beerachtig gekleed, in gezelschap van een jong meisje en — met gemaakten lach — nog wel een baronesje!"
„Barral, ik zweer je, geen sterveling ter wereld zal ooit daarvan een woord hooren; 't blijft ons geheim, een heilig geheim," en een bankbiljet grijpend uit mijne portefeuille duw ik het hem in de hand met de woorden: „daar Harral. doe «lat in haar spaarpot.
Hij weigert echter, hij geeft het me terug, stamelend: „dank u mijnheer, dank u, hier niet. hier wil ik niets aannemen; behandel mij — als ik u bidden mag — hier niet als een kermisklant, als een bedelaar; laat mij hier tenminste mijn trots behouden; laat mij hier zijn Joseph Harral, de oom, «Ie beschermer van «lat kind. Wanneer ik weer speel in Mersel, wanneer ik weer geld aanneem van menschen, die veel armer zijn dan ik, dan moogt u dat biljet geven aan Gekke Joep en hij zal er u dankbaar voor zijn, maar hier niet — u bent er toch niet door beleedigd, dat ik dat weiger, u bent er toch niet boos over
„Joseph Harral, geef' mij je hand.'*
Hij reikt me toen z'n grove vingers en ik druk «Ie hand van den braafsten, edelsten, meest rechtschapen man der wereld.
*
* *
Nog dikwijls heb ik hem gezien op onze Limburgsche dorpen in zijn havelooze plunje, omgeven door een wij-


den kring van hoeren en boerinnen, die weer luide hun hulde brachten aan zijn spel en zang, die weer hunne centen en grosschen wierpen in het rond houten hakje, dat hij hun voorhield. Ik heh me dan zooveel mogelijk aan zijn oog onttrokken; ik hen menigmaal teruggekeerd op mijn schreden; ik heb dikwijls een omweg gemaakt, wanneer ik hem in de verte ontwaarde.
Ik wist, ik voelde dat op deze oogenhlikken mijn nabij-zijn hem zou hinderen, hem onaangenaam zou zijn; ik was overtuigd, dat hij, in mijn tegenwoordigheid, de rol van muzikalen clown niet zou kunnen spelen met dezelfde natuurlijke waarheid.
Wel heb ik enkele keeren bij donkereu avond met hem gewandeld over eenzame paden in het bosch en dan reciteerde hij mij de van buiten geleerde brieven, die z'n beschermelinge hem geschreven had.
„Weet ze dan je adres, Barral?" heb ik hem eens
verwonderd gevraagd.
„Neen mijnheer, die brieven moeten steeds een geheelen omweg maken, voordat zij in mijn bezit zijn. Marietje schrijft steeds aan monsieur Barral sur Semois, de directeur van het postkantoor zendt ze op mijn verzoek naar mijn vriend, den pastoor van Dolhain en deze stuurt ze weer op naar Maastricht, waar ik ze poste
restante in ontvangst neem.
'n Eigenaardig, 'n vreemd gevoel, zoo je heele leven
lang te moeten liegen!"
#
* *
Een koude Novemberdag.
Over het vaalgroene, zwartplekkerig grasveld een


ijzige mist; uit den grijsbewolkten hemel wallende sneeuwvlokken, die wegsmelten in de bruine plassen der modderwegen. Kalm zit ik voor bet venster bij den gezellig verwarmenden haard, starend naar buiten, naar den verlaten straatweg. Plotseling voor mij de figuur van Joep, die ik gedurende tal van weken niet heb gezien; hij is erg verouderd; de donkereoogen liggen nog dieper in hunne kassen dan voorbeen, de 1 ug is nog meer gekromd onder de hoog opgetrokken schouders, terwijl de vast tegen het bibberend lichaam gedrukte ellebogen verraden, dat de strenge koude hem pijn doet.
Voorzichtig gluurt hij in 't rond en, niemand in de nabijheid ziende, wenkt bij mij, met even ter zijde geworpen hoofd, tot hem te komen.
Terstond geef ik gehoor aan dat verzoek.
„Mijnheer, ik zou u gaarne even spreken," begint
hij, als ik bij hem ben.
„Goed, Barral, maar kom dan binnen; 't is hier zoo koud en guur en op mijn kamer brandt de haard.
„Bij u, mijnheer, bij u, op uw kamer!
„Ja zeker, me dunkt, dat we daar toch veel betei
zijn dan hier in de sneeuw."
„Da's waar, maar zullen uwe dienstboden het niet vreemd vinden, als ze mij zien, mij, l?ekke Joep, op uw kamer 1 Zullen ze niet iets gaan vermoeden; kunnen ze ons niet beluisteren, want niemand mag ons
geheim kennen.'"
„Je hoeft niet bang te zijn, Barral; ik zal je dooi het achterhuis naar mijn kamer brengen, dan zal niemand je zien, dan weet geen sterveling, datje bij mij bent.


„O, dan niet genoegen, mijnheer, want het is koud, erg koud."
Enkele oogenblikken later zit hij reeds voor het gezellig vuur in een gemakkelijken fauteuil, het hootd achterover leunend tegen het mollig trijp, de oogen gesloten, terw ijl een zacht piepend geluid opstijgt uit zijn borst.
Eeu hevige hoestbui doet hem weer de oogen openen.
„Ik ben bang, mijnheer," stottert hij eindelijk.
„Bang! Jij, Barral, bang! Ik dacht niet dat je veel
vrees kende."
„Die ken ik ook niet, mijnheer; ik ben geen lafaard
en toch ben ik zoo bang, o God zoo bang.
„Maar waarom dan toch ?"
„l)e jonge Martin heeft Marie ten huwelijk gevraagd."
„En deugt die niet?"
„O ja wel; 't is een flinke, eerlijke jongen, die werkt als eeu paard, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, een jongen, die haar zeker gelukkig zal maken, als ik een man voor haar had mogen uitkiezen, dan had ik zeker geen betere keuze kunnen doen, anders zou Marietje ook niet van hem houden en ze houdt van lieni; ze heeft het mij zelve geschreven."
„Ik begrijp je niet, Barral; je hebt een man gevonden voor je beschermelinge, dien je zelf voorstelt als een ideaal van een echtgenoot: je bent overtuigd, dat zij gelukkig zal zijn aan de zijde van dien jongen, dat al je illusies zullen verwezenlijkt worden en je bent bang!"
„Begrijpt u dat niet, mijnheer?" en hij heft niet


moeitevolle inspanning het lichaam op, terwijl hij mij strak aanziet met de groote verglaasde oogen.
„ Begrijpt u dan niet, dat alles, alles zal uitkomen, dat ze alles zal weten, dat ze zal ontdekken, dat ik niet ben de hroer van haar moeder, dat ik haar vader heb afgeranseld, misschien vermoord; dat ik het land heb moeten ontvluchten oin niet als een misdadiger in een gevangenis te worden opgesloten; dat ik de kosten van haar opvoeding heb betaald met het geld, dat ik verdiend heb als Gekke Joep .... en zal ze dan nog \ an mij kunnen houden, zal ze mij nog liefhebben ?
„Ziet u, mijnheer, dat is de angst, die mij geen oogenblik met rust laat, die me gek maakt; ik heb dagen en nachten in regen en sneeuw rondgeloopen als een waanzinnige, altijd met dien twijfel in de ziel; ik heb een hevige koude gevat; m'n lichaam beeft en rilt van de koorts; ik hoest mij de longen uit het lijf; ik heb daarbij hier zoo'n snijdende pijn," en hij legt zijn hand op de borst, terwijl hij lang, diep ademhaalt.
„Ik kan hier niet langer blijven," vervolgt hij weer, 't is of een onzichtbare macht, een dwang, die ik niet kan weerstaan, mij duwt en voortdrijft naar haar toe, ik moet, ik moet en tegelijkertijd ik durf niet, ik durf niet, ik durf dat kind niet onder de oogen komen, ik durf haar niet zeggen, dat ik haar altijd heb belogen
en bedrogen."1
„ Ik geloof, dat je angst overdreven is, Barral, dat ze zelfs geen enkele reden van bestaan heeft, troost ik hem. „Marie is een goed, liet kind, zooals je mij zelf hebt verteld; ze zal je gaarne die leugens vergeven; ze zal nog meer van je houden, als ze hoort, dat jij je


heele leven voor haar hebt opgeofferd, dat je je heel bestaan aan haar hebt gewijd, dat je hebt geleden jaren lang om harentwil.'
„Dat heb ik ook wel eens gedacht, mijnheer, die hoop heb ik ook gekoesterd, maar toch ben ik zoo
bang voor die ontdekking."
„Vertel het haar dan niet, dan zal ze het nooit
weten."
Een pijnlijk spottende glimlach.
„Een van mijn leugens is haar al bekend. De jonge Martin heeft haar persoonlijk ten huwelijk gevraagd; hij heeft haar geschreven, dat hij zich niet tot mij heett kunnen wenden, zooals dat behoorde, omdat hij. niettegenstaande alle mogelijke nasporingen, mijnjwoonplaats niet heeft kunnen ontdekken en . . • ik had aan haar verteld, dat ik altijd mijn verblijf in Alle hield.
„De Martins weten derhalve ook al, dat ik^een leugenaar ben; ze zullen nauwkeurig gaan onderzoeken en natuurlijk alles ontdekken — zoo iets blijtt niet verborgen; de wereld is zoo klein — en zaï de jongen haar dan nog willen trouwen; zullen zijn ouders hun toestemming willen geven tot een verbintenis van hun zoon met de barones de Quatremont, wier'huwelijksgit't bestaat uit de bijeengescharrelde centen van een vagebond, van een paljas — de eenvoudige boer heett ook zijn trots en hoogmoed; bij hem staan naam en eei
hooger dan geld."
Weer een hevige hoestbui, die hem het spreken belet. „En toch moet je er heen, Barral; je moogt niet langer hier l.lijven," voeg ik hem ernstig toe, terwijl ik voor hem ga staan.
T«


„Waarom niet !" vraagt hij verbaasd.
„Omdat .je ziek bent, Barral, misschien ernstiger
dan je denkt."
„Ik weet het, mijnheer, ik voel het wel, ik voel het
wel, maar ik durfniet, ten minsteniet alleen," en
hij kijkt mij aan, even, met angstigen, schuchteren blik. „Ik begrijp je, Barral', je liadt gaarne, dat ik met je
medeging, niet?"
Hij knikt „ja" met langzame hoofdbeweging. „(r*ed, waar zal ik je morgen vinden?"
„Aan het station te Luik; u begrijpt wel, dat ik liever niet heb, dat zij mij hier zien in m'n deftige kleeren."
Een stevige, dankbare handdruk en Joep verlaat weer mijn kanier, even geheimzinnig als hij is gekomen.
Den volgenden avond ben ik reeds in Alle sur Semois met mijn vriend, die steeds kuchend, hoestend
naast mij loopt.
Op eens blijft hij staan; „daar is het, mijnheer, en hij wijst naar een groote boerenhoeve; „zal ik nu maar blijven wachten tot u terugkomt?"
„Wil je dan niet meegaan, Barral? vraag ik hem
verwonderd.
„Ik durf niet, ik ben bang; ik zal niets kunnen zeggen."
„0 da's niks, ik zal wel het woord voor je voeren, maar meegaan moet je, m 11 waarde, je moet 111e toch voorstellen," scherts ik, tegelijkertijd mijn arm in den
zijne leggend.
Vriendelijk, hartelijk worden wij ontvangen dooiden grooten, breedgeschouderde!! boer, niet zijn open,


eerlijk gezicht, door zijne vrouw, met haar heldere oogen en het door de zon gebruinde gelaat endoorden jongen Martin, een vijf en twintigjarigen, stevigen, mooien kerel.
Wijn wordt gehaald en wij moeten drinken en klinken, gezeten aan een breede tafel, waarop groote brooden naast de kleine fijne Ardenner hammen; 't eenvoudig boerengebak, tusschen reuzenappelen en peren.
Joep is zenuwachtig; hij draait en schuifelt op zijn stoel, telkens en telkens mij een angstigen bltfc toewerpend.
Zoo gaat het ongeveer een uur.
Toen al zijn geestkracht, al zijn moed verzamelend, stottert mijn ongelukkige metgezel: „Monsieur Martin, mijïi vriend zou u gaarne iets vertellen .... iets, wat u niet weet," en toen met verheffing van stem, met vurigen gloed in de oogen: „de waarheid, monsieur Martin, de volle waarheid, u en ook uwe vrouw hebben het recht, die te kennen, vóór dat gij uwe definitieve toestemming geeft tot liet huwelijk van uw zoon met mijne .... niet Marie de Quatremont.
Een oogenblik een angstig stilzwijgen.
Verwonderd, verbaasd kijken de Martins beurtelings Barral en mij aan.
En toen, na enkele oogenblikken, heb ik hun alles verteld, alles wat Uekke Joep mij in liet geheim heeft toevertrouwd; zijne vereering voor de moeder van Marie, zijn misdrijf, zijne veroordeeling, zijn vlucht en ook hoe hij, de artiest, «le kunstenaar, t geld, dat hij voor de opvoeding van zijn pleegkind ten koste heeft moeten leggen, 't geld dat hij als haar huwelijksgift


heeft bestemd, verdiend heeft door 't geven van con-
certen in ons Limburg.
Ben kleine spottende glimlach om de mondhoeken van tiekke Joep en #. lippen lispelen sachtkens: .concerten, concerten, 'n mooi woord, mooi ge
Z" Ung blijven ze ritten; de mannen snel smakkend trekkend aan de houten piip, werktoigeli.lk nastarend de dikke rookwolken, de vrouw de armen gekruist op
haar schoot, de blikken terneergeslagen.
Mijnheer Barr.il," begint eindelijk de oude Martin, > bent een brave kerel; ik heb voor jou een respect zooals ik voor „iemand heb op de heele were Wen t spijt me, geloof me. 't spijt me verschrikkelijk datvan dat huwelijk niks kan komen, want ik mag liet meisj
ook dolgaarne." Wn
„ En waarom kan er niets van komen ? vraagt Joep
met beklemden angst in de keel.
„Och, denkt u nu eens zelf na; Martin, de boer Maltin* met de barones do ynatremont; dat is geen pal ti|, zoo'n huwelijk kan immers niet gelukkig z»,., die z,„, . „iet voor elkaar geschapen; had Marie het me maar terstond gezegd, had ze het maar geschreven, dan had
ik het nooit zoover laten komen.
„ Dat kon ze niet, dat was haar onmogelijk, verzekert mijn vriend.
„Waarom kon ze dat niet, mijnheer Barral.
„Omdat ze het zelve niet weet; ik heb het haar „ooit verteld; ik heb het altijd zorgvuldig geheim gehouden; nu zal ze het natuurlijk te weten komen,. , ze zal „u nog meer weten, ze zal alles wete„ e„ dan zal


ze gaarne den titel van haar vader verruilen voor den eenvoudigen, maar onbesmetten naam van Martin. Nog een korte weifeling in 't hart van den oude. l)e vrouw is opgestaan; zij heeft haren arm om den hals vau haren man gelegd en met de oogen vol tranen gesmeekt: „kom ouwe, deuk aan 't geluk van ons eenig kind, van onzen jongen, op wien ieder meisje trotsch mag zijn, zelfs een barones, en dan mag ze het vooi mijn part nog weten ook.
Niettegenstaande het pijnlijk ernstige van dit oogenblik toch een Hauw lachgegiechel over dezen verheven moedertrots, met zooveel eenvoud geuit.
De zoon heeft zich inmiddels bij haar gevoegd; hij heeft de hand van zijn vader gegrepen en ook gebeden met ter zijde geworpen hoofd: „vader, dat kan u toch geen ernst zijn; 't is toch haar schuld niet, dat zij van zoo'n hoogen komaf is!"
„Ja maar," tracht de oude nog in 't midden te brengen, „wie zegt me, dat ze jon nog zal willen hebben, als ze weet, dat ze „barones" is.
„Ik, Martin, ik, dat zweer ik je!" krijscht Joep niet schelle stem; „ik ken Marie; ze heeft een edel, rechtschapen hart ; ze houdt van je jongen en ze zal hem trouw blijven, al was ze... een prinses.
„Ja vader, al was ze een prinses!" bevestigt de zoon met nadruk.
Nog enkele bedenkingen, terstond weerlegd, en de oude is overwonnen.
De zoon heeft de armen geslagen om den hals van den vader; de vrouw heeft het hoofd van Joep tusschen hare handen genomen en op zijn gore wangen harte-


lijke kussen gedrukt en toen een algemeen lachend huilen en huilend lachen.
*
* *
Als Joep niet mij de woning van Martin verlaat verzekert hij, dat het vandaag de gelukkigste dag is van
z'n heele leven; hij hoopt nu maar dat die hoest gauw zal ophouden, dat hij spoedig beter zal worden om nog lange jaren zich te kunnen verheugen in het zalig-zijn der beide kinderen; hij zal niet meer terugkeeren naai Limburg; hij zal zijn intrek in zijn huisje nemen en zich dan goed in acht nemen, zich kalm en rustig houden. Als de kinderen getrouwd zijn zal hij weer muziek maken met Marie; de ouders zullen weer komen luisteren en later zal hij zelf de noten leeren aan de kleine Martins; dan volgt een luide schaterlach, gebroken door een hol en droog hoesten.
Dikwijls heeft Joep mij nog geschreven en al zijn brieven getuigden van een zich innig gelukkig voelen.
Hij had alles aan zijn pleegkind verteld, in tegenwoordigheid der Martins, want alleen met haar had hij
't niet durven doen.
Zij had naar hem geluisterd, stil, bewegingloos, met wijd opengespalkte oogen en toen hij geëindigd had. had zij haar hoofd tegen zijn borst gedrukt, hem gekust en niets anders gezegd als: „dan bent u mijn oom niet,
u bent m'n vader!1
Lief van Marietje, nietwaar? en dat oogenblik luid hij nog wel met zoo'n verschrikkelijken angst tegemoet gezien.


Toen liet huwelijk.
Het geheele dorp had feest gevierd: uit alle huizen hadden vlaggen gewapperd; de lucht was donkerzwart geweest van den kruitdamp der schoten, door de boeren ter eere van het jonge paar gelost.
Aan het bruiloftsmaal had hij op z'n viool gespeeld en nog nooit niet zooveel blijde vroolijkheid als toen; hij had ook nog willen zingen, maar dat was hem tot zijn spijt onmogelijk geweest: hij hoestte nog te veel.
Des avonds, 't was al laat, luid hij Marie en haar man nog even meegenomen naar zijn huisje; 't licht brandde helder, zoodat hij hun goed in 't gelaat had kunnen zien: hij had haar toen een gesloten enveloppe in de hand gegeven. „Wat is dat, vaderV had ze hem verwonderd gevraagd.
„Doe het maar eens open, m'n lieveling!" had hij
geantwoord.
En toen, tien papiertjes van duizend francs, tien duizend francs had zij er in gevonden.
't Was de opbrengst geweest van 't jaren lang Gekke Joep zijn, de prijs van 't al dien tijd den clown, den paljas spelen voor stomme, onontwikkelde boeren, 't geld met dwaasdoen bijeengescharreld, cent voor cent, en 1111 weggegeven in één moment, in één oogenblik van verheven, heiligen ernst.
Stom, roerloos hadden zij gestaan, de jonge bruidegom en bruid; dan hadden zij zich om zijn hals geworpen, ze hadden hem gekust, dank, dank gestameld en ... . alweer gehuild.
Dwaas toch dat de mensch de aandoeningen èn van


het meest smartelijk leed èn van de grootste blijdschap altijd in tranen moet niten.
()ngeveer een jaar later.
We 3r een brief, slecht, met onvaste, bevende hand geschreven.
Harral verzoekt mij met dringende bede om zoo spoedig mogelijk tot hem te komen; hij voelt, dat hij het niet meer lang zal maken, dat de dood nabij is, en vóór zijn heengaan zou hij zoo gaarne de hand drukken der weinigen, die hem in z'n leven gesteund hebben, die hem in zijn treurig bestaan zoo dikwijls troost en
opbeuring hebben geschonken.
Den volgenden dag ben ik weer in het onaanzienlijk
Belgisch grensplaatsje.
Zachtkens schuifelend betreed ik het huisje van Harral. Hij ligt achterover in eenbreeden fauteuil vlak voor den brandenden haard; hij slaapt. Ken akelig, borrelend geluid bij elke ademhaling uit de hoog zwoegende borst; het rosse schijnsel van het vuur werpt een somberen gloed op de ingevallen kaken onder de vooruitstekende wangbeenderen, op den dunnen beenderigen neus en puntige kin, op den blooten hals, vol
kloven en groeven.
Om hem heen met roodplekkerige oogomtrekken, Marie met haar man, de oude Martin en diens vrouw en z'n helper, z'n vertrouwde, de pastoor van Dolhain. Geen enkel woord, geen enkele welkomstgroet als zij mij aanschouwen; slechts een droef, een meewarig hoofdschudden.


Een lang en pijnlijk stil-zijn, een schier zich niet bewegen van allen.
Eindelijk een zacht kreunen en de stervende opent de oogen.
Een blijde glimlach om de dunne lippen, een even vriendelijk knikken als hij mij ontwaart; bevend schokkend steekt hij mij de knokkelige hand toe.
„ üank .... dank, dat u gekomen bent, stottert bij, „nu heb ik ze allemaal.... bij me .... al mni vrienden, allen .... die ik liefheb."
Marie is zich zelve niet meer meester; zij is uitgebarsten in een lang met wanhopig geweld onderdrukt snikken; zij is neergevallen op de knieën voor den met den dood worstelenden man, steeds krijschend: „vader, vader!"
Hij legt z'n beide handen op haar hoofd, dat rust op z'n knieën en hij stamelt: „niet huilen .... Marie niet huilen ik sterf tevreden .jij bent immers gelukkig met je man .... hij is goed voor je.... en hij zal
altijd goed voor je blijven, nietwaar m n jongen?
Een zachte handdruk, een enkele hoofdbeweging is het eenig antwoord van den diepgeroerden jongen man, die met saamgenepen lippen z'n tranen tracht te weerhouden.
Achter den stoel, verborgen voor zijn oog, de oude Martin, de ruwe boer en de pastoor, de dienaar Gods, die aan zoo menig sterfbed heeft gestaan, die zoovelen tot een beter leven heeft voorbereid, beiden met verwrongen gelaatstrekken, schokschouderend weenend, bleek, ontdaan.
„ Allemaal hier.... naast me. stottert Barral weer,


„zoo reikt me nog eens allen de hand m'n
vrienden dank. dank voor alles."
„Marietje."
„Wat, vader?"
„Nu zal ik ... . gauw .... bij je moeder zijn .... ik
zal haar zeggen dat haar kind gelukkig is ....
je moeder je lieve moeder in den Hemel 
speel dat lied nog eens, m'n kind langzaam,
heel langzaam."
Marie wankelt op de knikkende knieën naar de piano; met bevende vingers speelt zij de melodie der romance en de stervende lispelt met zachte, nauw hoorbare, klanklooze stem:
,,Ne crois pas, o inon ange,
A leurs mots enclianteurs,
A lcurs douees louanges,
A lcurs propos monteurs:
Maïs quand avec fidéle voix
Je cliante que nulle est noble comme toi,
('rois moi, crois....
Toen een korte snik, een lange zucht, en hij was niet meer.
Op liet klein, eenvoudig kerkhof van het boerendorpje Alle sur Semois staat, onder een nog jongen treurwilg, een graf, omgeven door verscli geplante palmen, bedolven onder frissche bloemen.
Daaronder ligt „Gekke Joep", de dwaze kermisklant, uitgelachen, bespot door de zeer velen, die hem niet kenden, geacht, geëerd, bewonderd door de enkelen, die hem wel kenden.


Een Wielermatch in Limburg.
Mozes Cahn is eene gewone Joodsche marskramer.
Het door hem bezocht gebied is niet groot, niet uitgestrekt; men ziet hem slechts in ot in de onmiddellijke nabijheid der Limbnrgsche plaatsjes Valkenburg, Heerlen. Wijlré en Simpelveld; verder strekt hij zijn negotietochten niet uit.
(Jeen enkel wezen, die deze streken kent zooals bij, niemand, die zoo precies weet wanneer in deze dorpen de jaar- en weekmarkten worden gehouden, wanneer de heilige processiën uittrekken, wanneer de kermissen worden gevierd. Ueen concours tusschen t'anfareot' harmoniegezelschappen, geen handboog-schutterijwedstrijden, geen schietpartijen naar den vogel, geen optocht der plattelandsschutterij, geen enkel dorpsfeest, dat Mozes niet met zijn tegenwoordigheid vereert.
En overal ziet men gaarne bet kind Israëls met zijn guitige, doordringende oogen, met zijn eeuwigen glimlach om den saamgeknepen mond; men hoort met welgevallen naar zijn aardigheden en kwinkslagen, en men luistert met vroolijke oplettendheid naar zijn opsnijderige, luimige verhalen.


Bij de jonge deernen staat hij in hoog aanzien, omdat hij nooit boos wordt als zij te veel afdingen.
Breede, veelkleurige linten en sierlijk bewerkte kanten, sterke veters en gebloemde katoenen stoften verkoopt hij voor veel lageren prijs dan de winkels te
Maastricht of Aken.
En als een enkelen keer de een of andere dorpsschooit hem vraagt: „mè Judsje, wie ') kuis te net er veur geve?" dan antwoordt hij even knipoogend lachend: „och wat, de grenze zien neet wiet aof en de commieze .... die moote van tied tot tied toch oucli waal ins slaope en dan, doe, "') zuus te ") doe bös zoin verduld leef keend; es te nog mië bauws gepingeld.
hauws te net ouch gekrege."
Niet zoo vrijgevig echter is hij in de berbergen. waar hij met het mannelijk gedeelte van bet dorp zijne zaken doet; bij dezen weet hij steeds voor zijne bretels, blauwe kielen, zjjden petten en bonte hemden goede
prijzen te maken. . . .,
Het minder-bieden dan zijnen „prix Hxe wordt steeds beantwoord met een: „wat höbt geer d r noe aon um aof te beeje; wie minder geer mich betaolt, wie minder beer ich ouch drink; geer doot nnch alzoo gein schaoi mè den kastelein en geluif micli: 'tis beter
dè te vrund te hauwe.
Cahn heeft gelijk; hij drinkt ontzaggelijk veel bier; bet naar binnen gooien van twaalf „gleeskes aaid' bij bet twaalf slaan der torenklok noemt hij „ n miserabel kinderspeul", en "t deert hem niet; hoe talrijk de „pötsjes aaid" of „jonk" ook zijn, die hij verorberd
') hoe *) 4!j ;l) rM je


heeft, zijn geest blijft steeds helder, zijn stap flink en vast.
Niemand herinnert zich dan ook den kleinen Jood ooit dronken gezien te hebben.
"tls ook geene „poujeux"; ') integendeel hij is zeer royaal; als hij z'n masselen heeft gemaakt, geeft hij steeds een rondje, hoe groot de compenie in de herberg ook zijn moge.
Is het derhalve wonder, dat hij hoog in eere wordt gehouden door de ontelbare kasteleins in de kleine
Limburgsche dorpen.
„ Ich gelüif da's doe veul van beer hils, waor Mozes! heeft een der dorpelingen hem eens gekscherend gevraagd.
,,'t Zal waor zien," had hij daarop geantwoord, „da's echte Gode-drank; es ich de cents d'r veur hauw dan riechtte ic h e standbeeld op veur d'n oetvinjer van 't beer."'
„l)at zés te noe mèr, umdet et eine Jud is, dè et heet oetgevonje."
„Welke Jud dan?"
„Waal Noach, dat waor toch d'n iërste zoeplap." „Noach! Doe wits d'r niks van jong; van Noach moot ich niks höbbe; dè is mich veul te chique; da's zeker 'n Portugeeze Jud gewès, want dè dronk zich zaat aon wien; dao bin ich te gemein veur, veur dèm gèf ich geine centime."
„Allo, allo, moot nog eenies massele make, alles gooie koup en neet deur; neemes neet, dan gaon ich mér wiejer," en Mozes bestijgt, de l>reede mars op den rug, zijn fiets.
') gierigaard.


Zijn tiets .... een eigenaardig ding, waarop hij zijn intocht «loet in de verschillende boerendorpen.
Zijn tiets als men zoo noemen mag de voorwe-
reldsche machine met zijn twee ijzeren raderen met tallooze breede houten spaken, waarop dikklodderig
slijk en modder.
Zijn tiets de lange stang met ontkleurd zadel,
de houten trappers en de verroeste banden, die ongetwijfeld eens een ton of kuip hebben saamgebonden.
Zijn tiets.... doorhem zelf, eigenhandig gefabriceerd.
En de schepper is niet weinig trotsch op zijn eigen schepping, een eerlijke trots, een gerechtvaardigde hoovaardij; hij is toch door de beste Limburgsche rijders erkend als hun meerdere, als hun meestei, hij heeft hen allen verslagen in een eerlijken strijd; hij heeft met roemvollen luister het championaat behaald en dat.... op zijn tiets.
Hoe bet gebeurd was ?
Eens oj) een helderen .Juliavond zaten een twintigtal Limburgsche jongelui, waaronder enkele racers, gezellig vereend op de veranda van „Quaedvleeg op de Inruk" in het welbekend Geulstadje, Valkenbuig.
De zomerhitte en de lange tocht hadden hen dorstig gemaakt; zij hadden hunne (juadranten, Humbeis, Withworth, Yellow Fellows, Clevelands, Columbia's enz. enz, voorzichtig opgesteld in een hoek, om vervolgens de verschroeide kelen te verfrisschen met het nooit volprezen Limburgsch bier.
Toen was de zwaar beladen marskramer komen aanrijden op zijn hortend en stootend, schokkend en wiebelend, krakend en piepend machine.


„Hé Mozes," had een der jonge mannen hem toegeroepen, „ kom ins hië."
„Es uch bleef, hiëre," en Mozes was van zijn ijzereft paard afgestapt om beleefd, onderdanig, niet zijn mars hen te naderen en te vragen „ot de hiëre duks niassele mit em wouë make."
„Jao Mozes," had hij ten antwoord gekregen, „veer
wille dien tiets koupe.
„Nump mich neet koelik, hiëre, mè dat is et inzige,
dat ich neet verkoup."
„Is et dan zoè 11 tien merk, jong r
„Fien, zal ich noe neet zegke, mè toch good.
„Wat is et dan venr ein?"
„Ene Mozes Cahn, hiëre; es geer d'r duks ein nuudig höbt, dan hauw ich mich gerecommandeerd veur de leverantie, mè dees kan ich uch neet geve; 't is de inzige, die ich nog höb in 't magazijn.
„Mè zou er neet e bitteke te zwoer zien V'
„Er weeg twie en daartig kilo, mie neet; 't is neet lich, dat zal ich neet zekke, mè geer kint er ouch van geassureerd zien, dat ze n'ein neet op de kop zulle tikke.
„ Dat geluive veer gèr, Mozes, mè twie en daartig kilo, 't is toch waal get veul, bezonders veur e racemachine."
„Te zwoer veur e racemachine! mè gaar oet neet, hiëre, gaar oet neet, geer verdaolt ) uch; t is e magnifiek racemachine."
Een algemeen gelach.
„Lacht neet, hiëre, wat ich uch l>eie ') maag, lacht neet; 't is de woerheid, de zuuvere woerheid.
') verbist


„Zou's te dan mit us e race op dien machine durven hau we T'
„Es ich e conditie zou maoge stelle, zeker hiëre. „E conditie! En welke dan, Mozesï'
„Ziet ins, hiëre, ich höb al zoe duks van die races gezeen en dan höb ich altied e kolossaal compassie gehad met die erm jongens, die zweite es e peerd en nog neet ins e glaas heer mochte höhhe; dat vond ich barbaarscli, zoe get") oet de middeleeuwe, zoe n tietswedstrijd zonder beer; ich höb eedere kier, es ich dat zaog, bie mien eige zeivers gedach: es ich toch van z'n leve aon zoe 11 race mitdoon, dan moot dat anders zien.
„E11 wie zou's doe et dan wille höbbe, Judsje ? „Och gans simpel; eedere racer moos van tied tot tied gedwonge zien e glaas beer ot minstens e schöpke ') te drinke, dat gief krach en dat bilt de mood er in.
„Van tied tot tied wie duks 4) is dat, Mozes'}"
„Och par exempel eiu op eedere plaots die er passeert.'*
„ Jè 110e weile veer nog neet veui, wat nums doe „e plaots."
„ Alles wat 'n andere naom heet, da's nog al glad
dunks mich."
„E11 wie wiet zou zoe'11 race waal moete zien ! „Och neet al te wiet, 111e moot zich noets vermen ie, da's neet good veur 't hert ; zoe par exempel, van hië nao Heerle, van Heerle nao Simpelveld, van Simpelveld nao Wijlré en van Wijlré truk nao Valkenburg; dat is 'n gooie daartig kilometer.
„ Alzoe mèr veer plaötskes, veer schöpkes beer, dat
') bidden *) wat ') half glas bier *) dikwijls


is neet veul, Mozes, besonders neet veur e zoeplap, wie doe bös."
„Dao höbt geer geliek in. mè dao likke nog e paar gehuuchte tnsse, die 'n andere naoni höhbe."
„Zek Mozes!'1
„Wableef, hiëre T'
„Zou 's te etfektiet' mit us zoe'n race durve hauwe, mè doe op dien tiets 1"
„Es de hiëre mich dé honneur zouë wille doon, mit plezeer; dan zal ich oucli nogaon eedere kastelein goon zekke, dat er mit et beer op de weeg moot stoon; de hiëre zouë anjers eedere kier moote aofstappe en zelf in de hêlige huuskes goon: dat zou get te lestig veur uch zien."
„(lood, aongenomme, .Tudsje; wannie zulle veer de grap höbbe !"
„Es de hiëre et goodvinde, euvermörge, mitgood wèr en dan 's morgens um neugen oor beginne .... es et de hiëre neet te vreug is."
„(Jood Mozes. good jong, euvermörge bei," en tal • van handen werden den zoon van Israël toegestoken.
„Mè, hiëre, noenogget," was Calin weer begonnen, „woeveur zulle veer et doon, dao moot toch ne pries zien."
„Da's rech, dat sprikt es e book, jong; zek mer zeivers wat veur pries da's te wils hübbe "
„Zeet ins, hiëre ; es ein van uch et ierste aonkunip, dèm gef ich iniene ganse mars, met de ganse santekraom er op cadeau, mè es ich casueel et ierste truk in Valkenburg bin, dan gittgeer niicli twiehonderd francs
'9


en e pampier, woerop steit dat geer inich evkint es
wereldkampioen.
„(Jood, good, Mozes. Hei de hand d'r op." en ze waren hijkans gestikt van t lachen.
„ Alzoe good verstande, hiëre, euvermörge mit good wêr, nin neugen oor; in eeder plilotske mit 'n andere naom e schöpke heer, op koste van ongeliek; dè verleert betaolt alles."
„'t Sprikt es e book. Mozes, dao is niks teugen te
zekke."
„Daag hiëre, bös euvermörge."
„Daag Judsje, bös euvermörge."
„0 jao, nog get hiëre, dat zou ich biekans vergete höbbe; es ich casueel moch winne, dan zult geer zeker waal mien fabrikaat wille recommandeere I
Eu schokschouderend lachend: „veer verspreke ')et
dich."
Een prachtig mooie dag; de zon lielderschijnend over de harde, wit zanderige wegen; de bladeren der hoornen
stil, bewegingloos.
Voor het café van Quaedvleeg eene vroolijke, opgewonden menigte; tal van boeren en boerinnen, de handen in de breede heupen, lachend met wijd opengesperde kaken.
Een algemeen gejuich als de racers met hunne fietsen in de hand van de breede stoep afdalen; een oorverdoovend gejubel toen ook Mozes \ erschijnt.
„Zek Judsje," voegt een der kampioenen hem grin-
nekend toe.
i) beloven.


„Wa bleef, hiér T
„ Höbs te noe good veur alles gezörg, dat ze u et l»eei
ouch op de weeg bringe."
„'t Is alles pert'ek in orde; bie Simpelveld höb ich
ouch nog ene heuiwagel ') besteld."
„Ene heuiwagel! Woeveur J
„Och me kaan noets weite, dat kin es eemescasueel en malheur passeere," antwoordt de marskramer met een spottenden, meesmuilenden lippentrek.
„Alles veerdig," ') vraagt plotseling de starter. Veerdiü," antwoorden allen.
„Allo dan, ein twie drei."
En onder luide hoera's zet de stoet zich in beweging, vooraan de „Yellow-Fellows," „Coluinbias, „Wliitvvorths," enz. enz., de „Mozes Oalm" de rij sluitend.
„Zien veer dich vandaag nog, .ludsje. roept een «lei strijders den achterblijver toe.
„Misschien waal, hiëre. «
En zoo de groote lindenalleé door, langs het Hotel
Uhachs Vossen.
Een weinig verder midden <»p den weg de dikke, ronde figuur van Arnold Vossen met groot schenkblad in de beide handen, waarop een twintigtal „schöpkes" bier.
„ Wat is dat, Nol. noe al!" vraagt er een verwonderd. „,lao, geer zeef hie in Hulsberg, hiër."
Vroolijk. opgeruimd worden de eerste glazen geledigd.
Even omkijkend, ontwaart men heel in de verte Mozes; hartelijke toewuivingen met petten en zakdoeken
i) hooiwagen -) klaar.


en dan weer voort gedurende .... drie minuten; dan alweer zoo'n kerel met een vol schenkblad.
„Wat veur den duuvel zien ver noe alweer in 'n ander dörpf
„Jao hiëre, 't hit hie „Genheek."
„In Godsnaom dan mèr," en weer een lediging der „schöpkes."
Enkele minuten verder.
„Potverdikke mich," roept eensklaps de eerste, „dao staon er weer twie op nog gei drei honderd meter van ein."
„Woe zien ver noe," vraagt een hunner den nieuwen
bieraandrager.
„Hië zeet geer in „Klummen" ') en e bitteke wiejer, wo m'ne vrund steit, is het „Pappersjans.
„Ichgeluifdatdè -lud us gekuld heeft," meentereen, en voor de eerste maal ligt er eenige ernst in zijn woorden; ditmaal wordt het bier verorberd zonder een enkelen lach.
l)an in volle vaart een tamelijk steile helling naar beueden; aan den voet alweer zoo'n individu met bier.
„Mè sacré nom de tonnere, is dan eeder hoes hei e dorp," vraagt er een met boozen wrevel in de stem, „woe zien veer hei kastelein!
„In Retersbeek, hiëre."
Zien er nog veul van zulke gehuuchte, veur dat veer
in Heerlen zien?"
„Veul, bös Heerle? Veul, noe pront neet; lao's kieke: iërs kump „Litch," dan „Hunnecum," e bitteke wiejer „Brommelen," „Vink," „Hellebrook," dan „Rooi) Klimmen.


brook," „Bautsch," „Rukkert," „de Heitel." „Kook," „Musschemig," „Vrusschemig" en dan jèdan niks
mië veuv Heevle.
„ Alzoe twelt' es ich goud geteld liöb; dat zien twelt schöpkes ut' zes glazer beer .... dè verdumde smaus, lu'unit er een en de anderen kijken vuur zich met norsclie ontevredenheid in hunne blikken.
Eindelijk, eindelijk, de hoofden hangend op de borst, het bovenlijf waggelend op het zadel, ver van elkander verspreid, bereiken de strijders het Limburgs Wörishofen, het aan natuurschoon zuu rijke Heerlen.
('loot, de gezellige prater, de in geheel Limburg (tekende waard, staat ook voor zijne inrichting met veel bier.
„ Kumme de hiëre duks veur de Kneippkuur, vraagt hij, terwijl liij alle mogelijke moeite moet inspannen om het eerwaardig gelaat in ernstige plooi te houden bij het zien dier wankelende menigte.
(ieen antwoord.
„Veer moos-te hei nier e bitteke goon zitte." geett
er een te kennen.
De anderen hebben geen bezwaar tegen dit voorstel.
Zwijgend, dommelen^] en slaperig zitten zij p de lange bank voor het breede huis, de „schnpkes" voor zich, zonder dat een enkele het vocht aan zijn lippen brengt.
Nog geen hunner echter, die begint te twijfelen aan de overwinning', allen zijn tot op dit oogenblik nog ten volle overtuigd van de zege; zij hebben zelfs geen haast om voort te komen; rustig, schier onbeweeglijk blijven zij op hunne plaatsen.


Zoo een langen tijd.
„Jussus Maria Joezef," stottert er plotseling een, „dao kump dè Smaus ouch al."
Een onverschillig, langzaam hoofdomwenden der overigen.
„Verdomde kèl.... heet os vern
„ Daag hiëre," begint de marskramer, als hij in hunne onmiddellijke nabijheid is, „waal, waal. ich dach, dat geer al veul wiejer zoudt zien," en in het fonkelend oog straalt schalksche, ondeugende spotternij.
„Cloot, mien schöpke beer, ich höh doorsch es e peerd."
„Es uch bleef, menier Cahn."
„A vót santé, hiëre," en de koopman ledigt in één enkelen teug het hem aangeboden glas.
De anderen volgen zijn voorbeeld, maar langzaam, met weerzin.
„Good beer, vindt geer neet, hiëre?" herneemt Mozes weer, „wille veer d'r hei nog ein pakke," en de mond plooit zich tot een wijden lach.
Geen antwoord.
Nog een kleine poos als een der jonge racers met stamelende stem zijn makkers vraagt: „Zouë veer nier wiejer goon V
„Good," brommen en prevelen zijn makkers.
„ Weite de hiëre noe ouch good de weeg," informeert Calui heel beleefd, heel vriendelijk.
Weer geen antwoord.
„Weite de hiëre et neet; «la's jaomer, mè 't «luit niks, ich zal uch dat ins tien expliceeren; loestertmèr: iers deez kant op, dan kumpt geer in „Vrank," dan in


„Ganze weide," recht door passeert geer „Weiten;" etfekes dao achter ligken „Caumer" en „Kunrade;" dan slaot geer rechtsaaf en dan /eet geer op ein rie „Pin," „Neerven," „Ten Esschen," „Bok," „Brand," „Voorst, „Swier," „Onderspekholz" en „Grringel;" hie links, euver „Kavelen" en „Preuth," en dan höbt geer „Sim-pelveld" pront veur ucli."
„ En .... en .... moote veer .... dao euve .... euveral schöpkes drinke?" vraagt een hunner de lodderige oogen, wijd, groot openend.
„Jè . . . . es geer de pari van mich wilt winne .... veer höbbe et zou geconditioneerd."
„Verdomde Schwerenother. da's te bös in Gods-
naom ven roet mèr."
Mozes is een loyale en royale tegenstander; als een zijner antagonisten alle mogelijke moeite moet aanwenden om de velocipède te bestijgen en het evenwicht te behouden, helpt hij dezen zelfs met onderdanige bereidwilligheid.
Deze faire handelwijze wordt zelfs niet beloond met een enkele dankbetuiging.
't Deert hem niet; 't maakt hem niet boos.
Lachend, met gekruiste armen ziet bij de lange rij der voortsukkelende vélocipèdisten na.
„Ich geluit neet. dat et nog lang zal doeren veur das te weer bie hun bös, Mozes," meent de waard, die eveneens liet troepje nastaart.
„Wie lang nog zoudt geer meine, floot?"
„ Es te ze binne 't oor neet höbs ingehaold, dan doug dien machine neet, jong."
„Meint geer. noe, dan moot et nier in en oor" en de


koopman-racer klimt weer op zijn twee en dertig kilos zwaar rad.
De Heerlensche kastelein heeft geliik gehad; nauwelijk» is een half-nur verstreken als Galm reedsenke-
len der kampioenen ontwaart.
In lange zigzagstreken over den breeden weg schokken zij voort.
Bij een handwijzer toonen enkelen een onbestemde,
vage neiging den verkeerden weg in te slaan
Hé. hé. hiëre," en Mozes trapt met Herculeskrachten op de houten trappers, „geer gaot verkierd: dat is ,1e weeg nao Kerkrade, dao höb ich gei beer besteld.
„Stik, lielike Sniaus."
Geer zeet neet vrundelik. menier ; höb ich dat noe
aon uch verdeendï Höb ich neet good veur alles ge-
zörreg; heet et uch aon get gemankeerd ? - de gaot
noe mèr d*v weeg op, dao lik Swier. krek veur uch
kolossaal good beer!
Nog een paar honderd meters en een der rijders valt
neer, zwaar log op den grond.
Cahn, als een barmhartige Samaritaan, is spoedig bi, hem; „me wat is dat noe. menierï Zeet geer noe al meuiï ? — nè dan hauw ich e beter idéé van uch gehad, allo staot op, ich zal uch e handsje hellepe, en met inspanning van alle krachten tracht hij den gevallene weder op zijn voertuig te hijsclien.
Te vergeefsch echter. .
Gelukkig is -te door hem taalde hooiwagen met ver meer verwijderd; ri.i" berekening »tameliik jmst geweest; ee„ korte rit, waarbij nog enkele „schopkes tier en hij keert terng met .le groote. lange, bree-


<1e kar, waarvoor twee paarden; hij heeft derhalve gerekend op een tamelijk zware vracht!
„Hië Peter, da's d'n iërste," roept hij den voerman toe en met vereende krachten tillen zij het levende lijk op het voertuig.
Toen lang/aam verder, Cahn steeds op zijn eigen fabrikaat naast de paarden.
„Dao ligke d'r weer e paar pront neven ein," zegt eensklaps de boer, terwijl hij wijst op twee jonge mannen, die zich in de onmiddellijke nabijheid van OnderSpekholz in het gras hebben neergevleid; een nieuwe ophijsching van slappe lichamen en stevige vélocipèdes.
In Gringel weer één; bij Simpelveld een drietal, de halve glazen bier naast hen op den grond.
En zoo gaat het voort; overal, in Oppeven, lieereweg. Hompen, Merkelbeek, Dou vergen hout, Akerstraat, Waubach, Ihunssuni, Hourmert, Kaath, overal nieuwe opladingen en overal „schöpkes" bier, door 't Joodje en l'eter met wellust verorberd.
Bij Eis heeft Mozes Cahn reeds een volledige overwinning behaald; al zijn tegenstanders zijn verslagen; allen hebben in het stof gebeten; in chaotische dooreenmengeling liggen zij naast, op of onder hunne fietsen in den rijk beladen hooiwagen en toch is het einddoel nog tamelijk ver verwijderd; nog Wittem, Gulpen, Wijlré, Ettenaken, Scliin op Geul, Strucht, Oud Valkenburg en dan eindelijk Valkenburg.
't Is avond ongeveer acht uur.
Tal van boeren en boerinnen aan de Pirkelpoort van het kleine Ueulstadje.


Een oorverdoovend gejubel, een zenuwachtig lichaamwringend lachen als Oalin, trotsch en Hei, in liet volle bewustzijn van zijn triomf, zich den volke vertoont hoven op zijn voorhistorische velo.
l)e overwinnaar wordt terstond gevolgd door de
overwonnenen.
Dezen kunnen zich echter nog geen rekenschap geven van hun toestand; ze hegrijpen hunne vernedering niet; ze hooren niet dat luid hoera en bravo geroep voor Mozes, voor "t, „Judsje," voor den nieuwen We: reldkampioen; ze verstaan niet dat hoogschreeuwerig, gillend-spottend lachen der talrijker en talrijker wordende menigte.
Nog immer bewusteloos liggen zij in de kar, die schokkend en hobbelend langzaam zich voortbeweegt over de ongelijke straatsteenen. En Mozes bedankt met lieftallige knikjes, met minzame lachjes voor de hulde hem op zulk een ondubbelzinnige wijze gebracht.
Enkele dagen later.
Wéér een vroolijk, opgewonden samenzijn bij Qnaedvleeg.
Mozes, de marskramer, is „der Held derSannnlung.
Zijn kleine persoonlijkheid zit diep gedoken in de mollige met bloemen en kliinopgrden versierde fauteuil.
Allen geschaard om een groot-ronde talel, waarop tal van wijn- en champagnefiesschen — bier wilden de verslagenen niet meer drinken met den geduchten overweldiger.
0}) eens een doodelijke stilte; de laatste strijder, de


man, die het hardnekkigste weerstand heeft geboden, de in Kis gevondene, de waardigste van hen allen, heeft met een stok enkele malen op het tafelblad geslagen.
Kene van geest en geestdrift tintelende rede. waarin de spreker hulde brengt aan de buitengewone volhardingskracht van den overwinnaar, aan de uitstekende conditie van zijn beenen, van zijn hart, van zijn longen, van zijn maag — vooral van zijn maag —, om dezen vervolgens onder luid handgeklap en oorverdoovend voetgetrappel de door hem behaalde prijzen over te reiken, bestaande uit: 1 "een mooi rond doosje inhoudende tien goudstukken ieder van twintig francs, 2 " een keurig gecalligrapheerd testimonium, waarin de plechtige verzekering, dat hij in hun oog steeds zal zijn uk Wereldkampioen, 3° een getuigschrift, vermeldende, dat op den weg Valkenburg—Heerlen—Simpelveld— Wijlré—Valkenburg voor een bier-tietswedstrijd de „Mozes (Jalin" het beste en goedkoopste merk is.
En Mozes bedankt den redenaar en de andere hem verecrende vrienden met lieve lachjes, met lianddiukjes en knipoogjes, hen allen tevens de verzekering gevende, dat „moclite de liiëreduks revanche wille höbbe, er zich altied disponibel stelde.'1
Zóó is de marskramer Wereldkampioen geworden en dezen titel is hem tot op dit oogenblik niet betwist!