181
Multatuli en congé
Documents officiefs inédits
publiés par
Joost van Vollenhoven.
Docteur en Droit.
MAAS & VAN SUCHTELEN, Amsterdam.
1909.







Multatuli en congé
Documents officiels inédits
publiés par
Joost van Vollen hoven.
Docteur en Drcit.
MAAS & VAN SUCHTELEN,
Amsterdam.
1909.







Multatuli en congé
Documents officiels inédits
publiés par
Joost van Vollenhoven.
Docteur en Droit.
MAAS & VAN SUCHTELEN, Amsterdam.
1909.







I.
INTRODUCTION.
Les documents qui suivent sont inédits; ils proviennent des archives du Ministère des Colonies de La Haye. Si leur publication offre quelque intérêt, le mérite en devra revenir tout d'abord a Mr. C. Th. v. Deventer, qui fut le premier a révéler cette source et a 1'explorer. Les hautes autorités qui ont facilité le dépouillement et permis I'impression des papiers dont elles avaient la garde, ont éga. lement droit a Ia gratitude du lecteur.
Je solliciterai enfin son indulgence pour mon commentaire : je sais que les ecrits authentiques s'en passent volontiers. Maïs le congé de Dekker donne la formule presque exacte de sa vie; je n'ai pas
eu le courage de ne pas en tenter la définition.
* *
*
En 1852 Dekker avait 32 ans d'age et 13 ans de séjour aux colonies. Durant cette longue période il n'avait bénéficié d'aucun congé et n en avait sollicité aucun. II attendait avec d'autant plus d'impatience Fautorisation de s'embarquer pour la métropole.
La fatigue était la cause immédiate de cette impatience. Bien qu il fut exceptionnellement robuste et qu'il n'eüt connu aucune de ces maladies, que 1'on considère comme inhérentes aux tropiques, tellement elles y sont répandues, il n'avait pas été sans ressentir les atteintes d'un climat, anémiant par sa chaleur constante et inoite. II avait le plus souvent résidé loin des grandes villes, dans



des postes éloignés, occupant des situations subalternes, qui ne lui permettaient pas de s'assurer le confort indispensable.1)
Physiquement, il n'avait pu ou su éviter les excès dont les conséquences sont si terribles en pays chaud. Adolescent de vingt ans, il avait a son débarquer, fait plus que goüter aux charmes de Batavia ; après la vie facile du chef-lieu, il avait souffert la faim a Padang et vécu dans une gêne voisine de la misère de 1845 a 1848. Moralement, il avait été ébranlé par de fortes émotions; la rupture avec sa première fiancée, Caroline Versteegh, 1 avait beaucoup affecté ; les calomnieuses accusations de son Lieutenant-Gouverneur, !e général Michiels, la brouille avec les v. d. Hucht, uniques parents de sa femme, les potins de Poerwakarta, n'avaient pas contribué a ramener le calme dans cette nature sensitive a 1 excès. Enfin il faut joindre a cela les fatigues et les déboires professionnels. Seul a Natal, pour administrer une circonscription a peme pacifiée, envoyé a Krawang pour mettre a jour les écritures d une résidence longtemps négligée, il avait trouvé a Menado urn chef intelligent, qui appréciait les rares qualités de son subordonné, mais lui avait imposé des fonctions trop multiples. A Ambon enfin, parvenu a ces degrés de 1'échelle administrative, ou beaucoup de fonctionnaires n'ont plus que le souci de ménager leur responsabilité, Dekker s'était constamment surmené.
II avait été épuisé par ces longs efforts et ces émotions multiples: „Je suis dans un état d'énervement constant," écrit-il de Menado a son frère ainé Pierre, „que veux-tu! C'est mon tempérament". II se plaint d'insomnies; on dut le porter a bord du navire qui le ramenait en Hollande et dès cette époque il portait les traces de cette neurasthénie, que les médecins de la métropale diagnostiquèrent pendant son congé, a laquelle le prédisposaient ses origines, que le climat colonial n'avait fait qu'accentuer et que le Dr. Th. Swart Abrahamsz, dans une fort belle étude, a révélé le premier comme
>) Commis k la Cour des comptes «t Batavia (1839—'42); controleur «1 Natal (Sumatra) (1842—'44); commis de résidence & Poerwakarta (Java) 1845, k Poerworedjo (Java) (1846—48); secrétaire de résidence k Menado (Moluques) 1848—51, assistent-résident k Ambon (Moluques) 1852.



'* m°.bi'' *■« des vies te pl„s magnifiquement pas.
sionnees que la Hollande ait connues et détruites
Mais chez eet homme, auss. prodigieusement doué pour laction, pour lequel 1 exces etait une nécess.té, la fatigue n'eüt pas suffi a
Da"™.ine,r U"C ^SCn^e de deux ans et 11 y avait a 1'inquiète im-
élevées CaUSCS * f°1S pl"S Profond« et plus
|nnPJVen" è,rige °" ses 1ualltés avaient atteint leur complet déve.
LneTn r14 rfa,temCnt C°nSCienCe de SCS -cep-
.1 ne t t 116 P°UVOir 1CUr d°nner Hbre carnère- car
1 ne se trompait pomt sur la vanité de ses fonct.ons et aspinnt a
se manifester sur une scène n!n=; ract» c -
- «r—
tón"L^«l itle[nda,t ^ Jamais e" 'a
~ ; '1'™ eXerCe Sa"S a"C""e »» "ftfcr don. il
démissTonOama.,S !a. I"""; A«ssi ta-ü di* f„i, en i„5taIlce de
rrtn:rr,ts ru—°J
~r rsZ -—
f k ' y a Poerwakarta et cette même année il faut toute
t Si: ,ST ^ ~ Pr0,eC,e"' Hoogev
Et il ne f ï COmm'5 d' ré5ide"C,! 4 P»«woredjo. ■) Et .1 „e fandnut pomt voir, dans ces menaces constantes de ces
~n£Sru; "rats mah »-■»* A«!
■ , . 45 a sa fiancée, lorsque je servais a Sumatra
JenTetX^ " " ~„i dn ^Tne
je nL2 nas ' n "T *** est ftchenx que
occupe pas „„ p,us dan$ ce ^
(li. 17'.,7" '* "" D'kke' " »<**"■ " d. 8 mars



je pourrai bien avancer quelque peu encore, mais la période 1790— 1812 est trop proche de nous: de longues années s'écouleront avant
un nouveau bouleversement Je suis venu au monde 80 ans trop
tót ou trop tard", et ceci encore „je vous ai dit bien des fois déja que rien ne me chagrine comme la disproportion entre mon vouloir et
mon pouvoir partout je vois la misère et je ne puis la soulager
nulle part. Je vois partout 1'injustice et je ne puis jamais la redresser. Je vois partout 1'oppression et je ne puis y soustraire personne. Pourquoi faut-il que je per^oive le contre-coup de tout ce qui arrivé aux autres, puisque je ne puis rien pour les aider. Si la fin justifiait les moyens, je voudrais, être condottiere pendant fa première moitié de ma vie et pendant la seconde je m'emparerais du pouvoir pour faire le bien."
Qu'on y songe! C'est a ce moment que parvient a Menado 1'écho bien affaibli des événements de 1848. La Hollande, conservatrice par patriotisme, se donnait avec enthousiasme aux libéraux et a Batavia même il y avait eu des réunions publiques et des bannissements. Dekker sentait confusément qu'i.1 eüt pu jouer un róle et 1'ignorance oü il était des masses européennes, autant que Fautorité absolue qu'il exer^ait sur celles qui 1'entouraient, 1'amenaient a penser que ce róle eüt été prépondérant.
II faut 1'entendre parler avec dédain des institutions vermoulues, de la vieille patrie qui 1'a éliminé comme un raté. Montrez-moi donc le fonctionnaire métropolitain qui ait charge de plusieurs centaines de milliers d'ames et qui centralise tous les pouvoirs! Comparez donc les soirees d'Amsterdam aux fêtes de Ménado, qui sont d'une rïchesse et d'un luxe incomparables! II ne s'explique pas, écrit-il a Pierre, comment le pays ne s'insurge pas contre la dernière loi successorale; il parle avec une dédaigneuse commisération des derniers règlements élaborés par le Département et il conclut avec superbe. „Je vous dis cela surtout pour vous faire part d'une impression que je compte controler impartialement en Hollande: c'est que vous êtes terriblement en retard."
Certes, ce n'était pas pour se reposer que Dekker allait en Hollande. II avait la jeunesse, l'intelligence et 1'ambition nécessaires au suc-



cès. II le savait et en quittant Ambon, il pensait bien ne plus y revenir.
L'influence d'une femme eüt seule pu apporter quelque calme dans cette ame orageuse, dont les passions étaient surexcitées par les premières atteintes de la neurasthénie- Si cette influence lui manqua, ce fut bien malgré lui, car nul homme n'a eu un plus noble idéal de 1'amour conjugal que Dekker et nul n'a tenté d'atteindre eet idéal au prix d efforts plus sincères et plus persévérants. Pour sen convaincre il suffit de lire les lettres qu'il adressa a sa fiancée, quand sa jeunesse et son amour le poussaient a dire copieusement sa vie et ses rêves.')
II voit dans Ie mariage plus qu'une communion; une fusion absolue de deux êtres, et pour que cette fusion soit compléte, les époux doivent se livrer sans mensonge et sans retenue. Ce chasseur de chimères oondamne sans pitié les ardents enthousiasmes, qui fardent la vérité: „Les emballements quels qu'ils soient, écritil, sont des erreurs et Terreur amène de cruels mécomptes" Ce rêveur compare le mariage a une commandite! „Pardonnez-moi si je compare le lien sacré qui nous unira aux contrats des marchands. Dans notre union, nous devons faire 1'apport des nos pensées, de nos connaissances (exactes ou non, on donne ce que 1'on a), de notre expérience. Vous apporterez en plus votre douceur et votre caractère moi mon amour et guère plus." II entend que sa femme soit son egale et non sa subordonnée. „Une prière encore, mon enfant chérie, ne subordonnez jamais vos opinions aux miennes; dites-moi toujours vos pensées, quelque différentes qu'elles puissent être de mes conceptions et défendez-vous vigoureusement contre mes arguinents. II est tout naturel que sur nombre de points vos idéés ne soient pas les miennes, le contraire me surprendrait."
Ces semames de fian^ailles qui se passent de coutume en tendres caresses et en charmantes futilités, sont pour Dekker une période d etudes laboneuses. „Je n'ai jamais lu dans les livres, ni entendu
'), Ce/ 'ettres sont de I84S-I846. Dekker était commis a Poerwakarta et sa fiancee demeurait è Parakan Salak, éloigné de 3 jours environ.



dans le monde, que se faire la cour (j'exècre ce mot) fut une si grosse affaire. Je m explique mal: on a coutume de voir les fiancés se presser tendrement la main, se co uier des oeillades, échanger des baisers et c'est ce qu'on appelle faire sa cour. Mais on n'a jamais cru qu un échange d'idées fut nécessaire avant le mariage et qu'il convenait de se préparer a cette nouvelle condition." II provoque les confidences, il critique les livres que lit son Everdine !), commente les petits faits qu'elle rapporte, analyse, développe et corrige les opinions de la jeune fille. Et quand il se heurte au seul mystere, que cache 1 ame de cette vierge ; il passé outre.
„Vous savez ce que nous entendons par 1'avenir: nos enfants. Me serait-il défendu de vous dire, a vous qui serez la mère de mes enfants, que je les appelle de tous mes voeux! On évite de coutume ces sujets, on n'en cause point aux jeunes filles et une fausse pudeur nous commande le silence sur ce qu'il y a de plus essentiel, de plus noble dans la vie, comrae s'il s'agissait de choses coupables". Et il poursuit „Certes, on a raison de veiller a la chasteté, même de 1 imagination de 1 enfant, mais ce n'est pas 1'ignorance qui garantit la chasteté... La curiosité nous pousse a pénétrer des mystères qui, s ils nous avaient été spontanément devoilés, nous eussent paru nullement ou médiocrement intéressants. Rien, n'excite cette curiosité comme les précautions avec lesquelles les parents parient de choses que les enfants connaissent déja. C'est cette curiosité imparfaitement et subrepticement satisfaite qui excite les sens et pervertit 1 esprit. L enfant a déja péché, quand les parents sont convaincus qu'il ignore encore ce qu'est le pêché."
Et a mesure que leurs fiangailles se prolongent et que leur mariage s'approche, Dekker devient plus précis. „Vous savez ce que je pense de 1'ignorance en ces matières. Je vous porterais moins d estime si je vous croyais ignorante, car la chasteté qui n'est que de
') Everdine Huberte, baronne v. Wijnbergen, née a Anvers le 26 sept. 1 19. Dekker, qui était son cadet d'une année (il naquit le 2 mars 1820) 1 épousa le 10 avril 1846 k Tjanjor (Java.)



1'ignorance est une vertu négative, sans vérité " Ne croyez jamais
que je meprise les femmes; j'ai au contraire pour elles le respect le plus profond maïs je sais parfaitement qu'elles aussi sont humaines, qu elles ont des instincts et des passions comme nous, souvent même plus violents que les nótres paree que leur pudeur les oblige a les cacher. Lisez attentivement, je vous prie ce qui suit. Je vous crois chaste et vertueuse, non pas paree que vous n'avez pas éprouvé ces sensations, ce qui ne serait pas naturel, mais paree que vous avez eu assez d énergie pour leur résister toujours".
Le 26 mars 1846, quelques jours avant leur mariage, Dekker écrit a Everdine pour 1'entretenir de leur prochaine hyménée. La pauvre orphefrne ne oonnaissait personne au monde que son fiancé et eest de lui qu'elle reijoit ces suprêmes recommandations. „Dans vos prochaines lettres soyez plus franche que vous ne 1'avez jamais été ; n oubliez pas, ma chérie, que ce seront les dernières...! Depuis votre 18e année, mille pensées que vous n'oseriez même pas formuler ont traversé votre esprit, car vous n'êtes pas dun tempérament a ne rêver que chiffons et tricot. N'est ce pas, ma chère fiancée, mon adorée, ma chérie! Et vrai je suis heureux que vous soyiez ainsi. Une femme froide ne me conviendrait pas, car je ne suis pas froid moi. Dites-moi bien mon ange! quelle devra être mon attitude a Tjikalong (la première étape de leur voyage de noces). Je ne voudrais point vous paraitre niais, ni vous déplaire en affectant une trop grande familiarité. Croyez bien que vos désirs me seront sacrés! Un mot encore, qui va vous paraitre etrange, mais je ne veux pas que vous soyez trompée en quoi que ce soit. Ne vous faites pas une trop grosse idéé de.... N'oubliez pas que c'est une de ces choses dont le roi Salomon disait: Tout
n'est que vanité. Et il pouvait être renseigné, puisqu'il avait 800 femmes."
Un cynique, dira-t-on!
Un apótre, répond-il!
Cet homme d'ailleurs, a qui 1'amour de la vérité faisait oublier a pudeur d'une vierge, qui faillit envoyer a son frère et son meilr ami les lettres dans lesquelles sa fiancée lui chuchotait



timidement ses secrets, se donnait avec la même franchise qu'il exigeaït.
D'avance il la met en garde conbre lui-même. II va parler de ses défauts, mais la prévient que la majorité des hommes se font un piëdestal de leurs vices et qu'il n'échappe pas a la loi commune. „Je m'explique; n'ayez pas trop bonne opinion de moi, mon Everdine! On ne parvient jamais a connaitre a fond, même les hommes les plus sincëres; chacun ne montre que 1'aspect le plus avantageux de son individu et même quand on reconnait avoir des défauts et avoir commis des fautes, on s'attend beaucoup plus a être loué de sa franchise, que repris pour ses imperfections. Personnellement, je ne suis pas d'une franchise absolue et je vous donne ma parole . d'honneur que je pense sincèrement, ce qui suit: Si vous pouviez me connaitre a fond, si vous aviez 1'omniscience et pouviez lire toutes mes pensées, vous ne m'aimeriez plus. II se peut que je vaille mieux que quelques uns; il est certain que je vaux moins que beaucoup d'autres". Et il revient souvent sur cette idée. „Je désire que vous me connaissiez a fond avant notre prochaine rencontre, ou tout au moins, que vous me connaissiez autant que possible, puisque souvent on ne se connait jamais a fond soi-même. Je suis bon dans le sens que 1'on attribue habituellement a ce mot, mais si, ma chérie, la mort me frólait en ce moment, si, a cette minute suprème, un ange m'adjurait de répondre en mon ame et conscience a cette question : Avez-vous été bon ? si j etais obligé de dire toute la vérité, une vérité parfaite, oomme Dieu lui-même, je frémirais". Et quétaient ces crimes qui pouvaient faire frémir eet adolescent de 25 ans ? Ses frasques de Batavia! ses rêves de Natal! quand, nouveau Robespierre, il avait pensé immoler le monde a son ambition et sa logique ? Ce grand enfant passionné et mystique faisait acte de contrition pour ses pensées comme les catéchumènes.
II ne s'en tenait pas a ces généralités d'ailleurs. II ne cache pas a sa fiancée ses premières amours et évoque avec émotion le nom de Caroline Versteegh; il rappelle sans fard les entrainements de sa jeunesse et rend un compte sincère de son flirt avec Cateau Teunisz,



flirt contemporain de ses fian^ailles. II se reproche son idéalisme; ce don Quichotte voudrait être Sancho!
„J ai en moi, ecrit-il, les elements d'une véritable grandeur d'ame, mais il s en faut que je sois vraiment bon. Je me passionne pour tous les sacrifices, mais je manque presque toujours d'énergie pour accomplir mes plus elementaires devoirs. Comme le dit le grand psychologue Lafontaine !) j'aurais la force et le courage de déplacer un rocfier, mais non la constance de soulever une plume chaque jour. L accomplissement des petites choses ne flatte pas assez notre vanité . Cette idéé est le thème de longs développements. Dekker y revient sans cesse, il veut qu' Everdine soit bien pénétrée des dangers du rêve, qu'elle sache le retenir quand il voudra prendre son vol; leur mutuel amour doit suffire a sa passion du sublime. „Ma chère Everdine, écrit-il en une page angoissée, quand nous serons mariés, vous veillerez n'est-ce pas, vous tiendrez la mam a ce que j'accomplisse ma tache quotidienne! Je sens que je suivrai trés docilement vos avis, mais vous aurez constamment a réagir contre ma distraction naturelle. Quelle chose affreuse pour vous et pour moi si j'arrivais a négliger mes fonctions!"
Helas! les événements ne devaient que trop cruellement justifier ces appréhensions!
On nous pardormera ces longs extraits, mais puisqu'il avait découvert a sa femme jusqu'au tréfonds de son ame sensitive et fragile, le róle et 1'influence d'Everdine dans la vie de Dekker eussent 'du être immenses. Malheureusement Everdine n'avait jamais appris qua obéir. Orpheline, sans fortune, elle avait été élevée dans un milieu austère et pauvre, par de vieilles douaineres, qui lui avaient enseigné que la modestie et la soumission étaient les plus belles parures d'une jeune fille. Elle n'avait cessé d'obéir, elle avait obéi a sa grand'mèie et a ses tantes, chez son tuteur et au pensionnat. Oh certes! elle n'était pas une vierge forte et toute son énergie avait
rol ". nC ,fgit ici du fabuliste francais, J. de Lafontaine, mais du
du siJ-rl'6^3 emaj» 'u jg Lafontaine. Cet écrivain publia au commencement du siècle dernier d abondants ouvrages généralement fades.



passé en résignation, elle devait être la femme oriëntale, 1'épouse biblique, la servante de son mari; elle ne veut pas Pentendre con-
fesser ses faiblesses, ses vices! elle 1'aime, elle 1'aime non passionnément mais aveuglement, elle 1'aime avec toutes ses qualités et tous ses défauts! elle a en lui une foi absolue, relïgieuse. Elle n'oserait pas plus discuter son mari, que ses parents ou que son Dieu.
Cette attitude devait porter ses fruits; le sacrifice devient aisément une habitude pour celui qui donne, comme pour celui qui re?oit et Dekker, qui se fut donné avec passion, recevait avec aisance. Le milieu aidant, la notion de 1 epouse-compagne, notion essentie] lement européenne et peut-être même purement germanique, s'efface en lui. Et en même temps qu'elle se dessinait en lui, 1 evolution s accomplissait en elle. Certains auteurs ont imprimé qu'il 1'hypnotisait. Ah! il n en était pas besoin! n'était-il pas beau, jeune, généreux, brillant, supérieur ? n avait-il pas été souverainement bon en fixant son choix sur une orpheline sans beauté, sans argent, sans relations ?
N'avait-il pas les mots les plus doux et les gestes les plus caressants ce tyran ? Chez Tine, la reconnaissance, 1'admiration, 1'amour, s'exaltèrent jusqu'au culte.
Aussi Dekker, bien qu'il fut essentiellement sociable, vivait isolé. En sa tête, se heurtaient un monde de pensées, qu'il ne pouvait confier a personne. II constate maintenant la supériorité qu'il ne faisait que deviner a Natal et il reprend son journal, avec moins
d'emphase juvénile, mais plus de passion et de psychologie 
„25 fevrier 1851. Je nai point encore écrit ^insi. J'annonoe mon inébranlable intention de parler aux masses- Je suis gros de pensées. Dans quelques jours, j'aurai 31 ans: il est temps, grand temps: maintenant ou jamais, c'est a dire bientót ou jamais. J'ai trente-et-un ans et je n'ai rien fait encore. J'ai été trés sage, j'ai accompli ma tache. Deux messieurs nous ont rendu visite eet aprèsmidi; j en ai ete calme et rafraichi. Le bon Dieu nous réserve des surprises, a nous pauvres coloniaux, paree que nous n'avons pas de glacé ..et il poursuit sur ce ton amer, „.. .5 mars : encore des vi-



s.tes; cette fo.s j'en ai eu la migraine, car le visiteur était seul A tres ou quatre ils s'occupent les uns les autres; mais un seul m incombe tout entier. Je ne sais pas causer, je ne sais que parler ou me taire et parler me fatigue souvent, car >1 marrive parfo.s d aller plus haut et plus loin que ne le souffre la conversation." our a tour grave et burlesque, il évoque son futur conrré
™ea7df 7"7mb'ableS CaP"CeS un"
cerveau de colomal nevropathe. II M demande ce quïl vaut Mon
=npersode „e conrpte pas, yéc0Me ]es <tKs, lis""™
valent.,ls eux-memes? II est si facie" dépate, „Menado et de fa,re
pre,™'lla.PT deïa"' "" " ^ ^ ma'S
Le i aoüt 1852 Ie gouverneur général accorde a Dekker un congé de convalescente de den» ans; le ,5 septenrbre de la n,éme d semba,q„a sur ,j'Harmon,e», cap. Bounra. le plus pe„, „a™
p^irr;, Capi avec sa *-« * *** «*'
L ietèrent 1 lJs touchèrent a St. Hélène et le 24 dec.
i::a^. e, rits:
cence. celui amenaput snrtout de fat,gner le bénéficia.re. II dé-
barqua en Hollande oomme un collégien en vacances; il était exuberant de v,e et ce n'étai, pa, „ne pa,sible retraite ,,, ™
—, :,ahpatr,e'"ava,t "™tté ,a ^opoieXé de
seulement ses horizons avaiant été ceux dun pet.t bourgeois de
connaftre T reV,Vre 055 Mnées P"dnes et apprendre i connaitre n„e av.l.sat,on européenne plus raffinée, moms sord.de
n»,ns auster. que celle du faubonrg oii U ava,t été élevé e, don. ,
oonservad „n apre souven,, Po„r é,re s4l de ne „en manquer, i, a
Wsant se°sTS tT ' ^ """""" visitWa « «"
Z Ï Z P K eSC°mPle ** 'e Pla,5ir O"'3 a»* 4
r. ira a Paris, y retrouvera Jut,en Se la Gravière, 1'aimable com-



mandant de „la Bayonnaise"; il visitera tous les monuments, tous les lieux de plaisir de la capitale. En Hollande il rendra visite a ses parents et ses amis, de même qu'aux parents et amis de ceux qu'il a connus a Menado ou a Ambon; il s'acquittera des commissions dont on 1'a chargé. Minutieux comme il sait 1'être, il a arrêté a 1'avance la liste d'habits et d'effets de linge qu'il lui faudra acheter a son débarquement; il discute la couleur des cravates et le nombre de mouchoirs comme s'il était déja dans la boutique du marchand. Et toujours également bon, il s'ingénie a rapporter a chacun ce qui pouvait plaire. A 1'un, un service a thé en argent, a 1'autre une pièce de soie brodée dor; ses neveux recevront des montres en or ou en argent; il note jusques aux friandises pour les tout petits; les tantes d'Everdine ne sont pas oubliées; il apporte aux deux vieilles filles des robes de soie. De tous ces petits papiers, écrits et raturés de sa main, avec lesquels on sent que Dekker aimait a prendre patience, se dégage le bon parfum de tendresse d'un brave homme qui cherche son bonheur en travaillant a celui des autres.
II y avait cependant dans son désir de revoir 1'Europe plus que de la curiosité superficielle. Dekker tient a savoir sa valeur dans le monde. II sait qu'il est parmi les tout-premiers aux Indes, mais il sait aussi que dans le pays des aveugles les borgnes sont xois. II goüte peu les romanciers du jour et préfère a leurs oeuvres ses propres éorits, est-ce lui, est-ce 1'opinion publique qui se trompe ? Et 1'opinion publique, qu'est-ce? Sont-ce quelques critiques, quelques journaux, qui dictent a la foule ses arrêts, ses enthousiasmes, ses haines! La foule, celle des révolutions, qu'est-ce ? Dekker ignore la société européenne, ses mceurs, ses traditions, ses passions. II était trop jeune quand il s'embarqua pour 1'avoir pu deviner et aux colonies il n'avait pu 1'apprendre, a une époque oü les journaux et les revues ne pénétraient point et dans un pays oü la conduite de la chose publique semblait le métier de quelques uns et non la mission de tout le monde. Comme beaucoup de coloniaux qui s'expatrient trop tót, son évolution européenne s'était arrêtée au jour de son embarquemant et une mentalité coloniale s'était superposée aux traditions familales. Ils dédaignent 1'Europe, ces déracinés parvenus;



les traditions, des préjugés! aux colonies la vie est plus facile et dans la vaste carrière qu'elles offrent, la personnalité peut prendre tout som essor mais sous ce dédain qu'ils affichent, ils éprouvent une timidité mêlée de respect pour des peuples si misérables, qui font de si grandes choses et qui dans dix siècles d'histoire affirment leur persévérant effort.
Cétait dans le plus large sens du mot un voyage d'études que Dekker entreprenait.
II lui etait dautant plus aisé de le faire qu'il ne trouvait plus en Hollande des patents auxqueJs il eut été obligé de consacrer une partie de son temps. Sa mère était morte depuis quatre ans et avec elle avait disparu le foyer familial; le père avait survécu ; Cabine, la soeur ainée, était morte peu de temps avant sa mère et Dekker n avait jamais pu s'entendre avec son beau-frère, Swart Abrahamsz, qui d'ailleurs s'était remarié. Guillaume, le frère cadet avait péri en mer. Jean, le puiné, celui de ses frères que Dekker aimait le plus, s'était fixé comme planteur aux Indes Seul Pierre 1'ainé, demeurait en Hollande; mais Pierre, établi au Helder! etait pasteur et Dekker libre-penseur; 1'ainé était tout farci dausteres principes, le cadet, paradoxal, prétenda.t n'en suivre aucun; leurs relations avaient été toujours plus correctes que cordiales, ils ne se revirent que pour se brouiller- Du cóté de sa femme les parents étaient plus clair-semés encore. Des deux soeurs d'Ever dine, la cadette, Soph.e était morte; Henriette, s'était mariée aux Indes avec le baron Heeckeren van Waliën, un des plus grands noms de la Hollande. La grandmere, qui avait dirigé leducation de Tine etait morte^ aussi. Seules vivaient encore deux tantes de la jeune femme ; grace a la pension que leur faisait Dekker, ces deux vieilles filJes tricotaient en paix a Wageningen, oü elles s'étaient retirées Sans attachés familiales qui eussent pu le gêner, Dekker avait une large aisance qui complétait son indépendance. Sa solde était de 2700 fl. (5,400 fr.); pour un ménage sans enfants et habitué a vivre simplement, c'était plus que suffisant. D'ailleurs il avait envoye d'avance en Hollande une somme de 3.800 florins (7 600 fis) devant servix de réserve. II pouvait donc dépenser par an 10 k



12>000 fr.; c'était un gros revenu a 1'époque dans ce pays économe ; un revenu certes de beaucoup supérieur a celui de son monde- Avant de quitter les Indes et a bord même, Dekker, qui aimait prévoir jusqu'aux moindres choses, sans pour cela se croire obligé de suivre ses prévisions, avait établi de nombreux projets de budget. II pensait vivre modestement a raison de 500 fr. par mois ; le surplus serait dépensé en extra's et généreusement il note: 2000 francs de cadeaux, 2000 francs pour la toilette, 5000 francs pour diners, fêtes, voyages et menus plaisirs.
Par ces détails on peut juger quels grands espoirs Dekker avait fondé sur ce congé qui, préparé avec soin, s'annongait si heureusement et qui devait s'écouler si misérablement. Ces désillusions sont la règle pour les congés des coloniaux. Depuis trop longtemps il sont absents de la metropole, ils ne savent plus y vivre. Dans leurs postes, il sont, si non les premiers, en tout cas parmi les plus considérés; on les respecte et on leur marqué ce respect. Revenus dans leur patrie après une dizaine d'années d'absence, ils ne peuvent, surtout si leur éducation n a pas été parfaite et que par suite leurs facultés d'assimilation sont restreintes, s'habituer instantanément a un nouveau milieu, lis étaient considérés, ils veulent continuer a 1'être et comme ils sont inconnus et n'ont que rarement cette supériorité, qui d emblée impose le 'respect, le seul moyen d'éblouir est de beaucoup dépenser. Ils étaient habitués a ne se refuser la satisfaction d'aucun caprice, ce qui était aisé dans des pays oü il n'y avait rien ; ils continuent a le faire, quand ces caprices ont de plus couteuses conséquences.
Sur un perpétuel qui vive, sympathisant fort peu avec leurs anciens compatriotes, qu'ils jugent mesquins et provinciaux, sans occupations, ils craignent toujours de ne pas faire assez bonne figure et dès lors représentent trop. Ils sont une proie facile pour les fournisseurs et les domestiques, habitués qu'ils sont a considérer tous les blancs comme leurs égaux- Dekker, qui aux Indes déja avait manifeste une si instinctive horreur des affaires d'argent et qui souvent dans la colonie avait été embarassé pour équilibrer un budget qui ne manquait pas d elasticite, fut avec sa naïve candeur, la victime des aigrefins et le jouet de sa propre légèreté.



II est pressé dc voir et de réaliser son programme: 1'ennui du long voyage avait stimulé son impatience et dès qu'il eut installé sa femme dans le meilleur hotel d'Amsterdam le „Doelen" il va rendre visite a son ami, 1 editeur Kruseman, pour le oonsulter sur ses capacités littéraires. Comme échantillon de son savoir-faire il avait envoyé „la Fiancée", ,1 apportait en outre un paquet de poêmes. Kruseman repondit qu'il goütait beaucoup „ia Fiancée", mais il ajouta que ce mauvais mélodrame était trop psychologique et manquait daction. Legitimement surpris de cette déclaration qui n'était pas a leloge du parterre hollandais, Dekker renon9a a écrire pour ces Beotiens et s'en alla a Leyde (févr. 1853). II y participe a de joyeuses fetes, organisées par les étudiants et retourne a Amsterdam. II y est a peme qu' il songe a repartir, toujours seul, pour la Belgique et a France; le 12 sept. 1853 lautonsation de se rendre a etranger lui est aceordée; passant a Spa il s'y arrête, perd tout son argent au jeu et rev.ent sans avoir pu aller jusqu'en France II semble bien qu'a ce moment, il ait dépensé les quelques milliers de florins qu, constituaient sa réserve, car le 17 novembre 1853 il est sans argent. dans une position trés précaire, obligé de soüiater une avance de solde de trois mois; le 21 nov. le ministre défère a ce
Lhiver approchait Dekker et sa femme avaient quitté 1'Hótel pour s'installer Singel 331. H songe dautant moins a quitter le do micile conjuga qu apres 6 ans de manage sa femme allait lui donner un enfant. Le 1 janvier 1854 Jean Pierre Constant Edouard vint
sLTet li ' ^ déhCat' dUt ^ CntOUré de 901115 in¬
stants et lhiver se passa tout entier en fatigues et en transes A,.
f111 fa"Ut SOnger a" départ' Car du °°nëé de deux ans fallait deduire le voyage et Dekker, parti des Indes en sept ,8«
y devait etre .endu en 1854; maïs, soit que la santé de sa femme et
de son enfant lui parussent encore ex.ger des soins éclairés soit
con '"a meme trèS épr°UVé' 11 Sollicita une Prolongatión de
congé de six mois, qui lui fut accordée sans difficulté le 6 mai ,8<T
A la belle saison, Dekker, incorrigible bohème, ne peut pbs r^ ner ses mstmcts vagabonds; en juin nous le trouvonTa Le^us
2



un faux nom, fort occupé a servir les projets matrimoniaux d'un ancien camarade de Natal, le lieutenant v. d. Pool. En octobre la prolongation de congé expire et Dekker parait être disposé a partir. Maïs il se ravise au dernier moment. Fort confus de sa culotte de Spa, il se propose d'aller tenter la chance sous d'autres cieux. II est débiteur d'assez grosses sommes, a déja beaucoup emprunté et nest pas en mesure de s'acquitter.
II n'hésite pas. II rassure le département des colonies en 1'affirmant que son retour aux Indes n'en sera pas retardé; au lieu de rejoindre en décembre par le Cap ce qui exige trois mois. il prendra par la voie de terre, Marseille, Pt- Saïd, Singapore et gagnera ainsi un mois. Le 20 nov. le Département accorde sans difficulté 1'autorisation demandée et Dekker se rend a Hombourg. II revient en janvier 1855, après le résultat que 1'on devine et on le presse de rejoindre. Maïs Dekker irrité, mécontent, humilié, s'entête; il ne veut pas repartir, il ne quittera pas sur une défaite ce sol oü il avait escompté des triomphes et il riposte a son ordre de depart, qui lui est parvenu en mars 1855 Par un demande d avance de solde de quatre mois. Cette fois le Département, qui jusqu' ici setait montré bon enfant, accédant par retour du courrier a tous les désirs exprimés par 1'enfant prodigue, refuse tout net.
Dekker piqué au jeu insiste et le 18 avril 1855 une avance de 2000 flor. (4000 fr.) lui est consentie avec 1'aval de deux cautions. Avec eet argent, il ne pouvait même plus payer ses dettes; il ne paya même pas son voyage et en mai 1855 il prit passage sur „1'India" de la maison Hoboken, laissant 15 a 20,000 fr. d'arriérés.
Ce serait cependant bien mal connaitre Dekker que de croire que toutes ces tribulations, et en particulier, ses déboires financiers, 1'eussent beaucoup affecté. Précisément paree qu'il était extrêmement sensitif, il était extrêmement versatile et a la dépression la plus compléte succédait aisément chez lui la gaité la plus folie.
Optimiste et passionné, ses constants embarras dargent 1'affectaient, non pas paree qu'il étaient humiliants en eux mêmes, mais paree qu'ils lui imposaient une gêne qui lui était désagréable et durant ce séjour qui, vu a travers les suppliques officielles, parait



si sombre, Dekker sut se distraire par de joyeuses équipées. Mêlé a une bruyante troupe d'étudiants, il s'en va décrocher les enseignes de Leyde; a Amsterdam il promène deux bonnes vieilles, leur donnant la comique assurance que c'était par ordre du roi. désireux de reconnaitre leur vertueuse conduite ; il rachète le piano dont une familie nécessiteuse avait du se défaire; ainsi qu'il se 1'était promis a Menado, il envoie aux enfants des hospices, gateaux et jouets. II vient au secours d un ami timide en enlevant la jeune fille pour lequel le soupirant brülait en silence. Pour le bon v. d. Pool, demisolde, plus ferré sur la théorie du soldat, que sur la carte du Tendre et qui, désireux de prendre femme, a re^u des rendez-vous mystérieux, Dekker, avec des précautions policières, va éventer le piège, tendu par les mvstificateurs; surtout il est pitoyable aux femmes! Sensitif, il communie avec ces sensitives, et son infinie candeur aureole de vertu les plus hystériques aventurières. II mène a Tine une fille qui 1'a accosté dans la rue et lui donne de quoi vivre honnêtement. Quand il revient des villes d'eaux, la surexcitation du jeu et 1'irntation de la défaite provoquent toujours des détentes d intense affection ; c'est auprès des femmes qu'il cherche a se consoler des "ihdèfités de la Déesse. Tantöt des bohémiennes auxquelles il a donné quelque argent 1'attendrissent et viendront en pleurant lui aiser la main. Tantót en diligence il répond aux avances d'une jeune allemande et rapportant 1'incident a sa femme il écrit „Tu me demanderas comment je pouvais me laisser aller ainsi, dans 1'état dame oü j'étais et rentrant a la maison. Que veux tu! C'est un mystère, ou non! Je le sais bien. Elle était jolie. Malgré ma tristesse jetais toujours moi. Nos genoux, nos rnains, se touchaient; 1'air
meme quon respire en Allemagne est sentimental voir les
images." bref, malgré tout les choses se passèrent comme je te ai ït . A peine a-t-il échappé a cette sirène qu'une autre aventure surgit. Pendant trois jours il voyage avec une jeune personne qu. faute de place dans le coche, s'mstalle sur les genoux de e er, il passé avec elle la nuit dans la même chambre d'hötel, ui prend une mèche de cheveux et lui donne une mèche des siens.' „Maïs, ajoute-il avec candeur dans la lettre a sa femme oü il rap-



porte tous oes détails, n'allez pas croire maintenant que ce fut une effrontée. Elle ne 1'était pas, je vous 1'assure. Vous savez que je n'attache pas grande importance aux mots de vertu et d'honneur dans le sens qu'on leur donne habituellement, mais j'aurais confianoe en cette enfant même si elle était dans une caserne de cuirassiers". Ainsi s'écoulèrent ces trois années sur lesquelles Dekker avait fondé de si grandes espérances. et qui donnèrent de si médiocres résultats. II quittait 1'Europe en vaincu, mais boudeur, il ne voulait pas avouer sa défaite. Douze ans auparavant, il avait a Natal proclamé la toute puissance de sa volonté. II ne doutait pas alors que 1'effort, dirigé avec constanoe, vers un but bien déterminé ne finit par 1'atteindre, triomphant de tous les obstacles. Qu'est-il advenu de cette belle confiance! II suffit pour le savoir de relire les requêtes au Mi'nistre, oü il n'a même pas lenergie de revendiquer la responsabilité de ses actes et oü il reproche au destin ce qui est le fait de sa propre faiblesse. Sur cette ame admirablement trempée, le climat des tropiques avait exercé sa morbide influence. La formidable majesté des élements 1'avait écrasé; il abdiquait devant leur toute puissance. La seule influence qui chez ce passionné eut pu provoquer une réaction contre ces forces: 1'amour, n'avait pas agi, car sa femme ne le secondait pas, elle le servait-
Toute son ambition avait été jadis de diriger les événements, il se contente maintenaint de les suivre et voyant autour de lui une nature superbement indifférente, distribuer avec une générosité égale ses sucs fécondants aux plantes utiles ou vénéneuses, et sans se préoccuper de 1'harmonie, chercher la beauté dans le prodigieux seul, il se décide a laisser également toutes ses facultés, bonnes ou mauvaises, s epanouir librement; il considère toute réaction comme un arrêt et confond volontairement émonder avec détruire.
Dans ses excès mêmes d'ailleurs il ne pouvait rester que magnifique; son ame mystique, transparente comme du cristal, demeurait pure comme lui, il était de ceux que rien ne peut polluer. Dekker avait 35 ans, son évolution était terminée; la race, le milieu, les hommes avaient eu sur lui 1'influence qu'ils devaient avoir. II en



a confusément conscience; 1'acte qu'ü va accomplir maintenant est 1'affirmation de sa personnalité >). Celle-ci pourra s'épanouir énorme, presque monstrueuse en gerbes magnifiques, libre de toute entrave, tendue vers 1'i'déal 011 1'entrainaient ses passions.
i ? ,ReVenU ,en oct- l855 aux Indes, Dekker fut nommé en janvier 1856 a Lebak, ou tro.s mo.s après il démissionna dans des circonstances qui lui font e p us grand honneur et qui ont associé k jamais son nom k 1'évolution de la politique colomale hollandaise au dix-neuvième siècle.



II.
DEKKER EN CONGÉ.
Afschr ift.
Extract uit het Register der Besluiten van den Gouverneur Generaal van Nederlandsch Indië.
Batavia, den i Augustus 1852-
No. 1.
Gelezen de missives van den Directeur Generaal van financiën, van 30 July 1852, no. 5684, en van den Gouverneur der Moluksche Eilanden, van 25 Juny 1852, no. 72, en het met een geneeskundig certificaat overgelegd rekest van E. Douwes Dekker, Adsistent Resident, magistraat en kommandant der schutterij te Amboina1); Is goedgevonden en verstaan:
Aan den rekwestant te verleenen een tweejarig verlof naar Nederland, tot herstel van gezondheid, onder genot van een verlofstractement van f 2700 (twee duizend zeven honderd gulden) 's jaars. 2)
1) Dekker avait été nommé assistent-resident k Ambon Ie 8 oct. 1851. Lavis de cette nomination lui parvint le 3 janvier 1852. Selon toute vraisemblance, il ne rejoignit son poste que vers le 1 février et sollicita un congé convalescence des le mois de mai ou de juin. II quitta probablement Ambon fin juillet, pour s'embarquer le 15 sept. a Batavia. 11 arriva le 25 dec. k Hellevoetsluis.
2) Cette décision était accompagnée du certificat de cessation paiement suivant.



Extract dezes zal worden verleend aan den rekestrant tot infor¬
matie.
Accordeert met voors. Register Adjunct Secretaris van het Gouvernement, (get-) onleesbaar.
Aan den Assistent Resident Magistraat en kommandant der Schutterij te Amboina E Douwes Dekker.
Afschrift.
No. ioo.
Nederlandsch Indie.
Certificaat van ophouding van betaling.
De Directeur Generaal van financiën certificeert bij deze:
Dat aan den Heer E. Douwes Dekker, Adsistent Resident, tevens Magistraat te Amboina, bij s Gouvernements besluit van den isten Augustus 1852 no. 1 is toegestaan een tweejarig verlof naar Nederland tot herstel van gezondheid,
on er genot van een verlofstractement van / 2700 (twee duizend zeven honderd CïUlden) 'sjaars.
Dat hem het activiteits tractement ad ƒ 500 's maands is uitbetaald geworden tot en met ultimo Augustus 1852.
Dat bij de uitbetaling is gekort:
1°. 2°/o voor de burgerlijke pensioenen over / 1002<s°/I20 's maands. 2.' J 1° 0V®r. f ioo26o/,20 voor het civiel weduwen en weezenfonds, aan e on s hij volgens het certificaat van ophouding van betaling van ™ a, dd. 24 Julij 1852, contribuant is over ƒ 10026°/I20 's maands. at genoemde ambtenaar bij gelegenheid van zijn vertrek naar Nederland alhier geen voorschot op zijn te verdienen verlofstraktement genoten heeft, zoodat hij in Nederland over dat verlofstractement in betaling zal vallen van a rimo eptember 1852, en zulks onder de gewone korting van 8°/0 contributie ten behoeve van het civiel weduwen en weezenfonds en 2°/0 voor de burgerlijke pensioenen, en Eindelijk :
den Ïande h°°ft Z°°Ver ^ezer2'j^s bekend is geene openstaande Rekening met Batavia, den 7den September 1852.
De Directeur-Generaal van financiën (get.) onleesbaar.



3- Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën.
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen Eduard Douwes Dekker, Oost Indisch Ambtenaar thans met verlof hier te lande aanwezig,
Dat adressant in het belang zijner gezondheid eene reis naar België en Frankrijk wenscht te ondernemen, waatoe de vergunning van Uwe Excellentie vereischt wordt,
Reden waarom hij Uwer Excellentie om die vergunning bij dezen eerbiedig is verzoekende.
Gelezen hebbende een adres van den Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatst assistent Resident, tevens magistraat te Amboina, thans met verlof hier te lande. d° 's-Gravenhage 8 September, strekkende ter bekoming van vergunning tot het doen eener reis naar België en Frankrijk
En enz.
Heeft goedgevonden en verstaan:
I . het gevraagde verlof te verleenen en daarvan bij extract dezer kennis te geven aan den adressant, onder verdere mededeeling, dat hij aan de Nederlandsche Handel-Maatschappij i) indien noodig, behoort optegeven aan wie hij verlangt, dat zijn verloftrak-
's-Hage 8 September 1853.
(w. g.) Douwes Dekker.
No. 3.
Ministerie van Koloniën. 's-Gravenhage, den 12 Sept. 1853. Lett. A. No. 2.
De Minister van Koloniën,
Afschrift.
budget^ N H M effectuait les °pérations de trésorerie pour le compte du



tement gedurende zijne uitland,gheid worde uitgekeerd, en dat iich bij het Dept. van Buitenlandsche Zaken van een buiteniandschen pas behoort te voorzien;
2°. enz. i)
(w- g.) onleesbaar.
Aan den Heer E. Douwes Dekker,
O. I. ambtenaar met verlof te 's-Gravenhage.
N°- 4- ^ ,
Afschrift.
Amsterdam, 17 November 1853.
Aan Zijne Excellentie den Heere Chrs. F Pahud, Kommandeur, ridder enz.. Minister van Koloniën te 's-Gravenhage.
Excellentie!
Het is niet dan met schroom dat ik de vrijheid neem mij met dit schrijven particulier tot Uwe Excellentie te wenden met het verzoek eene gunstige beschikking te nemen op het request dat ,k mij genoodzaakt gevoel op heden in allen eerbied bij Uwe
xcellentie in te dienen, en waarbij ik Uwe Excellentie verzoek mii te doen verkenen een voorschot van drie maanden op mijn O. I verloftractement
Ik zoude vreezen misbruik van Uwer Excellenties attentie te maken indien ik al de tegenheden schetste die mij gedurig hebben getroffen en Hoe ik met aanhoudende volharding daaraan het hoofd geboden heb. Eene totale uitputting van geldelijke middelen is daarvan het gevolg geweest, doch hoe gaarne ik mij steeds aan de daaruit voortvloeiende bekrimping van de uitgaven onderwierp thans ben ik wel genoodzaakt hulp te vragen daar ik in omstandigheden verkeer die inderdaad nijpend zijn. Binnen weinige weken zie
1) Dekker se rendit effectivement en Belgique et perdit tout son avoir a la roulette de Spa.



ik de bevalling mijner vrouw tegemoet i), en het is waarlijk grievend dat dit vooruitzigt, na een bijna achtjarig huwelijk 2) voor het eerst zich opdoende, mij thans met bezorgdheid en angst vervult, daar ik mij niet in de mogelijkheid zie het hoofd te bieden aan de uitgaven die van zulk eene gebeurtenis onafscheidelijk zijn. Elke andere behoefte zou wellicht kunnen worden uitgesteld, bezuinigd of bekrompen, — maar bitter hard zou het wezen indien ik niet in staat gesteld werd de geboorte van mijn eerste kind zonder angst te gemoet te zien. Ik beroep mij op de menschlievendheid van Uwe Excellentie in de beschikking op mijn verzoekschrift en heb de eer mij na de betuiging mijner verschuldigde gevoelens van eerbied te noemen
Excellentie
Van Uwe Excellentie de zeer gehoorzame Dienaar (w. g.) Douwes Dekker. 3)
0 ]• P- C. E. Douwes Dekker „Kleine Max" du Havelaar naquit a Amsterdam le 1 janvier 1854.
2) Dekker avait épousé sa première femme E. H. v. Wijnbergen le 10 avril 1846,
3) Cette lettre particulière était accompagnée de la requête suivante:
Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën te 's-Hage.
Geeft met den meesten eerbied te kennen Eduard Douwes Dekker, Oost Indisch ambtenaar met verlof hier te lande aanwezig, tijdelijk wonende te Amsterdam op het Singel No. 331.
Dat hij door vele tegenheden, voornamelijk voortspruitende uit den gekrenkten staat zijner gezondheid, welke kostbare reizen en geneeskundige behandeling gevorderd heeft, in geldverlegenheid verkeert;
Dat die omstandigheid hem te meer drukt daar hij over weinige weken de bevalling zijner echtgenoote tegemoet ziet, zonder op het oogenblik de middelen te bezitten de daaruit voortvloeijende noodzakelijke uitgaven het hoofd te bieden.
Dat hij derhalve door den nood gedrongen de vrijheid neemt Uwer Excellentie te verzoeken wel te willen gelasten de uitbetaling van een voorschot van drie maanden op des adressants verlofstractement, te verrekenen door inhoudingen, hier of in Indië, zooals Uwe Excellentie zal gelieven te bepalen.
a » j xr , (w.g.) Douwes Dekker.
Amsterdam, 17 November 1853.



^°' Afschrift.
's-Gravenhage den 21 November 1853.
L® A No. 933.
Aan den Heer E. Douwes Dekker, OostIndisch ambtenaar met verlof in Nederland te Amsterdam.
Ter voorloopige beschikking op het door U, bij rekest van den 17" dezer, gedaan verzoek is dienende: dat Zijne Excellentie den Minister van Koloniën genegen is om U in het genot te stellen van een voorschot ten bedrage van drie maanden verlofstraktement (f 675) te verrekenen met het door U na 1° Januari] 1854 te goed te maken verlofstraktement, mits door U behoorlijke borgtogt wordt gesteld voor de terugbetaling van dat voorschot, of wel van zoodanig gedeelte van hetzelve, als bij Uw onverhoopt vooroverlijden nog oningediend of onaangezuiverd mogt zijn.
Bijaldien U in de gelegenheid mogt zijn, zoodanigen borgtogt te stellen, dan zal eene akte deswege bij het Departement van Koloniën worden ingewacht.
De Waarnde Secr. Generaal bij het Departement van Koloniën, (w- g.) Onleesbaar.
No. 6. - , , .,
Afschrift.
Amsterdam, 3 December 1853.
Naar aanleiding van het voorkomende bij de missive van UHoo°--
edel Gestrenge dd. 21 November La. A. No. 933 heb ik de eer
UHoogEd. gestr. de daarbij gevorderde acte van borgstelling beleefdelijk aan te bieden.
De Oostindische ambtenaar met verlof in Nederland (w. g.) Douwes Dekker.
Aan den Heer Secretaris-Generaal bij het Ministerie van Koloniën te 's-Gravenhage.
1) Voici le texte de eet acte:



No. 7. Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 8 December 1853Lett. A. No. 1.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende een rekest van den Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk adsistent-resident tevens magistraat te Amboina, thans met verlof hier te lande, in dato Amsterdam, den 17 November jl., houdende verzoek, dat hem, om de daarvoor aangevoerde redenen, worde uitbetaald een voorschot van drie maanden verlofstraktement;
Gezien de door den rekestrant, bij brief van den 3n dezer (naar
Afschrift.
W Ij ondergeteekenden Reinier Scherius, Oost-Indisch hoofdambtenaar met verlof in Nederland, en Adam Frederik Siedenburg, Luitenant ter zee I kl. ridder van de Militaire Willemsorde, verklaren bij dezen ons te stellen als borgen in solidum en ten principale voor de terugbetaling van een blijkens de missive van den Heer Wd. Secretaris-Generaal bij het ministerie van Koloniën in dato 21 November Jl. L». A 933 aan den Oostindischen met verlof in Nederland aanwezigen ambtenaar Eduard Douwes Dekker te verleenen voorschot van drie maanden verlofstractement ten bedrage van ƒ675 (Zes honderd vijf en zeventig Gulden) te verrekenen met het door dien ambtenaar na 1 Januarij 1854 te goed te maken verlofstractement, aannemende en belovende, bij onverhoopt vooroverlijden van gezegden ambtenaar, op eerste minnelijke aanzegging aan den lande te zullen terugbetalen, zoodanig gedeelte van bovenbedoeld voorschot als blijken zal oningediend of onaangezuiverd te zijn gebleven.
Verklarende wij ondergeteekenden wijders bij dezen uitdrukkelijk afstand te doen van het voorregt van schuldsplitsing, uitwinning en verdere beneficiën of weren des regts, hiervoor verbindende onze personen en goederen als naar de wet.
Amsterdam, 3 December 1853.
(w.g.) Scherius (w.g.) A, F. Siedenburg.
N.B. Le résident Scherius avait eu Dekker sous ses ordres d'oct. 1848 a janvier 1852. II parait avoir apprécié particulièrement les qualités de son subordonné, ainsi que 1'établit la proposition d'avancement, extrêmement élogieuse, en date du 6 avril 1851. (Cf. de Bruyn Prince: Officieele bescheiden betreffende den dienst van Multatuli als Oost-Indisch ambtenaar. Jogjokarta 1900.)



aanleiding der missive van den Waarnemenden Secretaris-Generaal bij het Departement van Koloniën, dd. 21 November Lr. A. No. 933) aangeboden akte, gedagteekend Amsterdam, den 3n der loopende maand, waarbij de heeren R. Scherius, Oost-Indisch ambtenaar, thans met verlof hier te lande, en A. F. Siedenburg, luitenant ter zee ie klasse, zich verbinden tot de terugbetaling van het door hem rekestrant gevraagde voorschot, of wel van zoodanig gedeelte van hetzelve, als bij zijn onverhoopt vooroverlijden nog onmgediend of onaangezuiverd mogt zijn.
En lettende op enz.
Heeft goedgevonden :
l° aan den heer E. Douwes Dekker voornoemd, bij extract dezer, te kennen te geven: dat de Nederlandsche Handel Maatschappij te msterdam 1) wordt gemagtigd om hem alsnu, op de gewone wijze, te oen uitbetalen een voorschot van drie maanden verlofstraktement, of wel eene som van ƒ 675— (Zes honderd vijf en zeventig gulden) en om vervolgens die som, bij termijnen van ƒ 84.37^ smaands, en dat derhalve over een tijdvak van acht maanden, te en op et door hem, van en met den eersten Januarij 1800 vier en vijftig, te goed te maken verlofstraktement; — zullende
, ICn te ^'er za^e> over het thans loopende kwartaal, geene inhouding worden bewerkstelligd
2. enz.
Aan den Heer E. Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar met verlof te Amsterdam.
De Minister voornoemd,
Voor den Minister, De Secretaris-Generaal, (w. g.) onleesbaar.
^.,La,N1' H' M' fut aV'sée de cette d«ision par Ia lettre suivante:
i-ett. A. No. 1.
, 's-Gravenhage, 8 December 1853.
ambtenaar n ^ de" °ost"Indischen
met verlof E. Douwes Dekker, over wien laatstelijk handelde



8 Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën te 's-Gravenhage.
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen Eduard Douwes Dekker, Oost-Indische ambtenaar met verlof in Nederland,
Dat hij tengevolge van den nog steeds gederangeerden staat van zijn zenuwgestel niet dan zeer bezwaarlijk tegen het einde dezer maand de terugreize naar Indië zoude kunnen aannemen, ter staving waarvan, hij de vrijheid neemt Uwer Excellentie hiernevens een geneeskundig certificaat aantebieden i);
Dat adressant daarom, hoe ongaarne ook, zich genoodzaakt ziet zich te wenden tot Uwe Excellentie met het verzoek hem wel te willen verleenen eene verlenging voor den tijd van zes maanden van het hem bij besluit van ZE. den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Indië dd. i Augustus 1852 No. 1 verleend verlof;
Welk verzoek adressant bij dezen reverentelijk is doende.
(w- g.) Douwes Dekker.
Amsterdam, 16 April 1854.
mijne missive van 'den I2n September j.1. Lett. A No. 2, met eenigen spoed te doen uitbetalen het voorschot vermeld in mijne kopielijk hierbij gaande beschikking van heden, Lett. A No. I, en voorts om de inhouding van dat voorschot, op de daarbij omschreven wijze, te bewerkstelligen.
De Minister van Koloniën, Aan voor den Minister,
de Nederlandsche Handelmaatschappij. De Secretaris-Generaal,
. . (w-g-) onleesbaar.
1) Voici la teneur de ce certificat:
Afschrift.
De ondergeteekende Medicinae doctor te Amsterdam en als zoodanig geneeskundige hulp verleenende aan den Heer E. Douwes Dekker, O. I. Ambtenaar met verlof, verklaart, dat gemelde Heer lijdt aan zenuwaandoeningen, tengevolge van een nog niet volkomen hersteld leverlijden, tengevolge waarvan het hoogst raadzaam is, dat diens verblijf hier te lande nog eenigen tijd worde toegestaan.
(w.g.) G. J. Pool.
Amsterdam, den 16 April 1854.



^°- 9- Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 22 April 1854.
Lett. A. No. i-
De Minister van Koloniën,
Gelezen hebbende een adres van den Oost-Indischen ambtenaar, met verlof hier te lande E. Douwes Dekker, dd. Amsterdam 16 April 1854» strekkende ter bekoming, tot verder herstel zijner gezondheid, van eene verlenging van verlof, voor den tijd van zes maanden.
Gelet op enz.
Heeft goedgevonden .-
1 . aan den adressant, bij extract dezer, te kennen te geven: dat de inwilliging van zijn voorschreven verzoek wordt afhankelijk gemaakt, van den uitslag van een door hem, vanwege den Inspecteur van den Geneeskundigen dienst der Landmagt te ondergaan geneeskundig onderzoek, waartoe hij eerstdaags zal worden opgeroepen. 1)
2 ' enz' De Minister voornoemd, Aan den Heer E. Douwes Dekker, voor den Minister,
Oost-Indisch ambtenaar met ver- De Secrearis-General,
lof te Amsterdam. (w g) on!eesbaar.
1) Le chef du Service de Santé fut informé par la lettre suivante:
Lett. A No. 1. as 1 ■*.
Afschrift.
_ 's-Gravenhage, den 22 April 1854.
e Oost-Indische ambtenaar, met verlof hier te lande, E. Douwes Dekker heeft 21Ch, bij het nevensgevoegde adres, onder overlegging van het mede n.erbij gaande geneeskundige certificaat, tot mij gewend ter bekoming eener verlenging van verlof voor den tijd van zes maanden.
Ik heb de eer UWEGestr. te verzoeken, den genoemden ambtenaar een geneeskundig onderzoek te willen doen ondergaan en mij, met terugzending der bylagen dezes, mede te deelen, of de gevraagde verlenging van verlof noodzakelijk is bevonden.
De Minister voornoemd, . , , voor den Minister,
Aan den heer Inspecteur van den De Secretaris-Generaal.
Geneeskundigen dienst der Landmagt. (w.g>) onleesbaar.



No. 10.
Lr. A- No. 23670.
Afschrift.
RAPPORT
aan
Zijne Excellentie den Heer Minister van Koloniën.
door den Inspecteur van den geneeskundigen dienst der Land- en Zeemagt, wegens de uitkomst van het onderzoek, gedaan tengevolge missive van den 22 April 1854, no.i Lr. A, betrekkelijk den toestand en de al of niet geschiktheid voor de militaire dienst van de nagenoemde manschappen, uithoofde van lichaamsgebreken als ongeschikt opgegeven.



! J Ouder Advies van den Inspecteur Naam en Voornaam. Graad. Ziekten of Gebreken van den Geneeskundigen aom- ' dienst 1 - 1 der Land- en Zeemacht.
i i r M i
ID°Up!,S D?kCr 34 °0St" ' Uith00fde van hooge'graad van melancholie en
d Jaren- Indisch hierdoor ongeregelde werking van hersenen en rugAmbte- gemerg, wordt de aangevraagde verlenging van i l naar verlof voor den tijd van zes maanden ter beproeving tot herstel van gezondheid voor dezen Ambtenaar allernoodzakelijkst geoordeeld.
I | I
j I |
Naar waarheid opgemaakt door den Inspecteur van den Geneeskundigen dienst der Land- en Zeemacht.
's-Gravenhage, den 2 Mei 1854. (w.g.) D. Snabilié.
3



Wo- 1'• Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 6 Mei 1854.
Lett. A. No. 6.
De Minister van Koloniën,
Gelezen hebbende enz.
Heeft goedgevonden:
i°. aan den oost-indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk adsistent-resident, tevens magistraat te Amboina, thans met verlof hier te lande, ten vervolge op de beschikking van den 22 April j.1. Lr. A. No. 1, bij extract dezer, te kennen te geven: dat aan hem, in verband met het door hem ondergane geneeskundig onderzoek wordt verleend eëne verlenging van verlof, voor den tijd van zes maanden, met behoud van het aan hem, bij besluit van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Indië, dd. 1 Augustus
1852 No. 1, toegekend verlofstraktement ad ƒ 2700 'sjaars, met
de uitbetaling waarvan alsnu, op de wijze en onder de kortingen als in de resolutiën van het Departement van Koloniën, dd- 23 Fe. bruary 1853 Lr. A. No. 2 en 8 December 1853 Lr. A. No. 1 zijn omschreven, zal worden voortgegaan tot ultimo October aanstaande ; omstreeks welk tijdstip hij de terugreis naar Java zal dienen te ondernemen.
2°. Enz. 1)
De Minister voornoemd,
voor den Minister, De Secrearis-Generaal, (w. g.) onleesbaar.
1) La N. H. M. fut avisée de cette décision par la lettre suivante:
Lett. A. No. 6/. 's Gravenhage, 6 Mei 1854.
Ik heb de eer der Maatschappij mede te deelen, dat bij mijne beschikking van heden, Lett. A No. 6, aan den oost-indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk assistent-resident, tevens magistraat te Amboina, in het belang zijner gezondheid, is verleend eene verlenging van verlof voor den tijd van zes maanden, met behoud van het verlofstraktement hem toegekend bij besluit van den Gouverneu- Generaal van Nederlandsch-Indië dd. 1 Aug. 1852 No. 1. Met verwijzing tot mijne missive dd. 23 Februarij 1853 Lett. A No. 2 en 8



l2.. Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën te 's-Gravenhage.
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen Eduard Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar met verlof in Nederland;
Dat het hem in Indië verleend en door Uwe Excellentie met zes maanden verlengd verlof op ultimo Februarij van het volgend jaar zal verstreken zijn;
Dat diensvolgens het tijdstip daar is dat hij zich gereed moet maken naar Indië te retourneeren, zijnde hij daartoe reeds in onderhandeling over eene scheepsgelegenheid derwaarts;
Dat hij ter regeling zijner zaken hier te lande zoude wenschen te ontvangen zijn verlofstractement over de maanden November, December 1854 en Januarij en Februarij 1855 ;
Reden waarom hij Uwer Excellentie eerbiedig is verzoekende zulks wel te willen vergunnen en de regeling dier betaling te gelasten tegelijk met het verlofstractement van den adressant over de heden geëxpireerde maand October.
Hetwelk doende,
, f, , ^ (w- g) Douwes Dekker.
s-Gravenhage 31 October 1854.
w° Afschrift
Ministerie van Koloniën.
s-Gravenhage den 8 November 1854.
Lr. A. No. 2.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende een rekest van den Oost-indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk adsistent-resident, tevens magistraat, te Amboina, thans met verlof hier te lande, in dato 's-Gra-
December 1853, Lett. A No. I, verzoek ik der Maatschappij met de uitbetaling van a verlofstraktement, alsnu voort te gaan tot en met ultimo October dezes jaars
A" Ha„defmerlTthe - DC Minist« van Koloniën
Handelmaatschappij. voor den Mlnister)
De Secretaris-Generaal, (w.g.) onleesbaar.



venhage, den 31 October 1854, daarbij zijn voornemen kenbaar makende, om eerlang de terugreis naar Nederlandsch Indië te aanvaarden, tot welk einde hij bereids over eene scheepsgelegenheid in onderhandeling is getreden; met verzoek om hem, tot regeling zijner zaken, al dadelijk te doen stellen in het genot van zijn verlofstraktement tot ultimo Oktober 18541 zoomede van het gebruikelijke voorschot op hetzelve, ten beloope van vier maanden.
Gelet op enz.
Heeft goedgevonden:
i°. aan den rekestrant, bij extrakt dezer, te kennen te geven : dat de Nederlandsche Handel-Maatschappij te Amsterdam, tengevolge van zijnen aanstaanden terugkeer naar Oost-Indië, wordt gemagtigd om zijn verlofstraktement ad ƒ 2700.— 's jaars, nu reeds tot en met den laatsten Februarij 1855 (met inbegrip van vier maanden voorschot) aan hem betaalbaar te stellen, onder inhouding van 2°/q als bijdrage ten behoeve der burgerlijke pensicenen — en van 8% wegens kontributie voor het Civiele Weduwen- en Weezenfonds in Nederlandsch Indië, zoomede onder korting, overeenkomstig de beschikking van 7 Oktober 1854 Lt. A. No. 27, der som van ƒ 360.—, waarmede hij door de Algemeene Rekenkamer in Nederlandsch-Indië, bij besluit van 7 September 1852 No. 82, als gewezen Sekretaris van Menado, is belast geworden.
2°. Enz-
De Minister voornoemd 1) (w. g.) Pahud.
Aan den Heer E. Douwes Dekker.
Oost-Indisch ambtenaar,
met verlof te 's-Gravenhage.
1) La N. H. M. fut avisée de cette décision par la lettre suivante:
Lett. A. No. 2.
's-Gravenhage, 8 November 1854.
De Oost-Indische ambtenaar met verlof E. Douwes Dekker, voornemens zijnde om eerlang de terugreis naar Nederlandsch-Indië te ondernemen, heb ik de eer der Maatschappij te verzoeken om diens verlofstraktement, groot



1 SJfafS' waartoe onder anderen betrekking had mijne missive van 6 Mei 1854 Lr. A. No. 6, al dadelijk, met inbegrip van 4 maanden voorschot, betaalbaar te stellen tot ultimo Februarij 1855, onder inhouding van
2 °/0 ten behoeve der burgerlijke pensioenen — en van 8 % voor het Civiele Weduwen- en Weezenfonds in Nederlandsch Indië, zoomede onder korting der som van ƒ360.— waartoe betrekking hadden mijne brieven van 4 en 7 Oktober 1854, Lt. A. Nos. 1 en 27.
De Minister van Koloniën, Aan de Pahud
Nederlandsche Handelmaatschappij.
Le Gouverneur-Général des Indes orientales fut informé par la lettre suivante: Lett. A. No. 2/857.
s-Gravenhage, 8 November 1854.
Als een vervolg op mijne missive van 6 Mei 1854 Lett. A. No. 6/323 heb ik de eer Uwer Excellentie kennis te geven, dat de Oost-Indische ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk adsistent-resident, tevens magistraat te Amboina mij zijn voornemen heeft medegedeeld om eerlang de terugreis van verlof naar Nederlandsch Indië te aanvaarden. Dientengevolge heb ik, bij mijne beschikking van heden, orde gesteld op de uitbetaling hier te lande van zijn verlofstraktement ad ƒ 2700.- 's jaars, tot ultimo Februarij 1855 (met inbegrip van vier maanden voorschot) onder inhouding van 2 % als bijdrage ten behoeve der burgerlijke pensioenen - en van 8 /o wegens kontributie voor het Civiele Weduwen en Weezenfonds in Indië, zoomede onder korting der som van ƒ 360.- waarmede de heer Douwes Dekker, door de Algemeene Rekenkamer in Nederlandsch Indië bij besluit van 7 September 1852 No. 82. als gewezen sekretaris van Menado, is belast geworden, en waartoe betrekking had mijn schrijven van 4 Oktober 1854 Lt. A. No. 1/743.
De Minister van Koloniën, Aan Zijne Excellentie den (W- „ \ pahud
Gouverneur-Generaal van Nederl. Indië.
On trouvera ci-après et annexe des documents complets sur le débet de 360 flor. (720 fr.) ainsi que sur de diverses autres sommes mises a la charge de Dekker par la Cour des Comptes de Batavia.



No" 14 Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën,
treeft met verschuldigden eerbied te kennen Eduard Douwes Dekker, ambtenaar uit Oost-Indië, met verlof hier te lande;
Dat hij zoowel om huiselijke omstandigheden als ter beëindiging van belangrijke geldelijke aangelegenheden gaarne voor zijn terugkeer naar Indië eene reis naar België en Duitschland wenschte te
ondernemen, teneinde daarna per overlandweg naar Indië te retour-' neeren;
Redenen waarom hij Uwe Excellentie eerbiedig is verzoekende hem het daarvoor noodige verlof voor den tijd van ééne maand wel te willen toestaan.
xietwelk doende,
, r , (w. g) Douwes Dekker.
s-Gravenhage, 18 November 1854.
^°' Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
s-Gravenhage, den 20 November 1854.
Lett. A. No. 15.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende een rekest van den Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk adsistent-resident, tevens magistraat, te Amboma, thans nog met verlof hier te lande, in dato 's-Gravenhage, den 18 November 1854, houdende verzoek om hem, vóór zijnen terugkeer naar Nederlandsch Indië, alsnog tot bevordering van zijne partikuhere belangen, te verleenen een buitenlandsch verlof, voor den tijd van éene maand, tot het doen eener reis naar België en Duitschland; zullende hij, zich na afloop dier reis, langs den zoogenaamden overlandweg naar Batavia vertrekken.
Gelet op enz.
Heeft goedgevonden:
aan den rekestrant, bij extrakt dezer, te kennen te geven: dat het



door hem gevraagd buitenlandsch verlof bij deze wordt toegestaan, mits hij zorge zich met ultimo Februarij 1855 (zijnde het tijdstip waarop zijn verlengd verlof geheel zal zijn verstreken) weder ter beschikking van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch Indië, voor den dienst daar te lande, te kunnen stellen — wordende het overigens aan hem overgelaten om zich van eenen buitenlandschen pas (aan te vragen bij het Departement van Buitenlandsche Zaken) vóór zijn vertrek naar buiten 's lands, te voorzien. 1)
De Minister voornoemd, Voor den Minister Aan den Heer E. Douwes Dekker, De Secretaris-Generaal,
Oost-Indisch ambtenaar met ver- (w. g.) onleesbaar,
lof te 's-Gravenhage.
^°' Afschrift.
's-Gravenhage, den 7 Maart 1855.
Lr. A. No. 184-
Tot dusver bij het Departement van Koloniën niet gebleken zijnde van uw vertrek naar Java, zoo heb ik, met verwijzing tot het voorgeschrevene bij de beschikking van den 20 November 11., Lr. A, No. 15, in verband met die van den 8e te voren, Lr. A. No. 2, op last van Zijne Excellentie den Heer Minister de eer, UWEdG. uittenoodigen, te dier zake de vereischte inlichting te geven.
De we Secretaris Generaal (w- g.) onleesbaar.
Aan den heer E. Douwes Dekker,
Oost-Indisch ambtenaar met verlof hier te lande te 's-Gravenhage.
(adres : Hotel Führi; Maréchal de Turenne.)
1) Muni de cette autorisation, Dekker alla jouer en Allemagne. La lettre
ÏJ3,Jrer l8" PubIiée Par Mad. We Douwes Dekker nee Hamminck
■chepe (Brieven van Multatuli; vervolgeerste periode, Amsterdam 1891 p. 178.) donne 1'echo de ce voyage.



'7 ^ ,
A fschrift.
's-Gravenhage, 8 Maart 1855. In vuldoening aan den bij missive van den Heer wd. Secretaris Generaal dd. gisteren Lr. A. No. 184 op mij verstrekten last om te dienen van inlichting omtrent de vertraging van mijn vertrek naar Java heb ik de eer Uwer Excellentie medetedeelen
Dat ik sedert mijn verblijf in Nederland gedurig verkeerd heb m de hoop spoedig eene geldelijke aangelegenheid te termineren ie mij met het oog op mijne zeer geschokte gezondheidstoestand zoude veroorloven mijn eervol ontslag uit 's Lands dienst aante vragen,
Dat evenwel later die zaken dreigden zoodanig te traineren dat ik reeds sedert ruim twee maanden besloten had de beëindiging daarvan n,et aftewachten en naar Indië terugtekeeren, waarin ik echter eerst door eene hevige ziekte van mijn kind, en vervolgens door het invallende winterweder ben verhinderd,
Dat ik thans evenwel met den meesten spoed'de terugreis naar Java wenschte te aanvaarden, en daarin binnen weinige dacren hoop te s agen, ofschoon de geldelijke ongelegenheid waarin ik ten gevolge mijner tot nog toe teleurgestelde verwachtingen verkeer mij de afdoening mijner zaken alhier zeer moeijelijk maken.
De Oost-Indisch ambtenaar Met verlof in Nederland (w. g.) Douwes Dekker. Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën te 's-Gravenhage.
No. 18. , ..
Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister
van koloniën
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen:
Eduard Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar met verlof in Nederland;



Dat hij na de ontvangst der missive van den Heer f4 Secretaris Generaal dd ; dezer Lr. A. No. 184 zich alle moeite heeft gegeven om door de afdoening zijner zaken in de gelegenheid te lijn ten spoedigste naar Indië terugtekeeren;
Dat hij ter bereiking van dit doel zich genoodzaakt ziet de hulp van Uwe Excellentie in te roepen door het vragen van een voorschot, gelijkstaande met het bedrag van vier maanden activiteitstractement over de laatst door den adressant bekleede betrekkin^ in Nederlandsch-Indië;
Dat hij, inziende dat Uwe Excellentie, ingeval Zij in het verzoek des adressants zoude gelieven te bewilligen, het stellen van borgen voor de behoorlijke terugbetaling van bedoeld voorschot zoude voorschrijven, zich reeds vooraf en om spoed te maken van zoodanige borgen heeft voorzien;
Dat adressant, ingeval Uwe Excellentie het in pede dezes te vragen voorschot zoude willen verkenen, daarvan gebruik zoude maken om ten spoedigste per overlandmail naar Indië terug te kecren, en zulks met achterlating zijner echtgenoot hier te lande — eene schikking die, met het oog op des adressants bijzondere belangen, welke echter beneden de aandacht Uwer Excellentie zijn, hem het meest geraden is voorgekomen;
Redenen waarom hij Uwer Excellentie bij dezen, onder over-
Ieggmg dar betrekkelijke acte van borgtochtl), eerbiedig is verzoekende ;
1) Voici la déclaration des cautions:
Af schrift.
Wij ondergeteekenden Claas Gerrit Coorengel, Oost-Indisch Hoofdambtenaar en Raphael Zellner, Oost-Indisch ambtenaar beiden met verlof in Nederland, verklaren bij deze ons te stellen als borgen ten principale en ieder in solidum voor Eduard Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar met verlof in Nederland staande op zijn vertrek naar Nederlandsch-Indië en zulks voor een voorschot van twee duizend gulden, door denzelven terug te betalen van zijn in Nederlandsch-Indië eerst te verdienen activiteitstractement, door inhoudingen op hetzelve invoege als Zijne Excellentie de Heer Minister van Koloniën zal gelieven te bepalen, verbindende wij ons speciaal onder afstand van het voor. regt van uitwinning om wanneer voornoemde E. Douwes Dekker onverhoopt



Hem wel te willen doen uitbetalen een voorschot van twee Duizend gulden of het vermoedelijk bedrag van vier maanden activiteitstraetement bij wederplaatsing in Nederlandsch Indië; terug te betalen door inhoudingen op des adressants eerst te verdienen inkomsten aldaar;
Denzelven voorts door de noodige mededeeling aan het Departement van Buitenlandsche zaken, in de gelegenheid te stellen zich aan dat Departement van eene pas voor de overland reize naar Nederlandsch-Indië te voorzien.
(w. g.) Douwes Dekker.
's-Gravenhage 21 Maart 1855.
No- '9- Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 24 Maart 1855.
Lett. A. No. 11.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende een rekest van den Oost-indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatstelijk adsistent-resident, tevens magistraat te Amboina, thans zonder verlof hier te lande aanwezig, in dato s-Gravenhage, den 21 Maart 185 5» strekkende ter erlanging van een
kwam te overlijden, of wel uit zijne betrekking dan wel uit 's lands dienst mogt ontslagen worden of daarin mogt worden geschorst voor dat gemeld voorschot mogt zijn aangezuiverd, als dan dadelijk bij de eerste minnelijke aanvraag het geheel, of dat gedeelte van het voorschot dat hij als dan bevonden mogt worden aan den lande schuldig te zijn, in zijne plaats geheel te zullen afbetalen.
Doende wij bij dezen verder afstand van schuldsplitsing en van alle andere beneficiën van regten welke hieraan en aan de wettigheid van dezen onderhandschen borgtogt zouden kunnen derogeren, terwijl wij ter nakoming van het voorschrevene onze persoon en goederen verbinden als naar de wet.
Aldus opgemaakt en onderteekend te Amsterdam, Maart 1835.
(£e'0 R* Zellner, goed voor twee duizend gulden, (get.) Coorengel.
N.B. Ce Coorengel est vraisemblablement le même fonctionnaire qui en 1839 fit admettre Dekker comme écrivain k la Cour des Comptes de Batavia.



voorschot groot / 2000, terug te betalen bij termijnen van zijn Nederlandsch-Indië, bij wederplaats.ng. te gemeten ak1 s- rakement, en zulks ter bestrijding der kosten van terugkeer naar Indië, langs den zoogenaamden landweg; — wordende door den rekestrant voorts overgelegd eene akte van borgtogt, verleden door de heeren C. G. Coorengel en R. Zellner, in dato Am-
S fi Maart l855' VO°r de eventuec'e restitutie, voor zoo
vee' noodig, van het gevraagde voorschot.
Gelet op enz.
Heeft goedgevonden :
aan den rekestrant, onder terugzending der door hem aangebodene , van borgtogt, bij extrakt dezer, te kennen te geven: dat er, o° " in verband met de beschikkingen van 8 en 20 November 1854^ r Nos. 2 en 15, geene gronden hoegenaamd bestaan, waarop
°r hem Sedane verzoek strijd met den algemeenen regel om geene extra-voorschotten te verleenen aan ambtenaren die van ver of naa Oost-Indië terugkeeren) voor eene gunstige beschikg aan den Koning zou kunnen worden voorgedragen.
De Minister van Koloniën,
a , (w. g.) Pahud.
Aan den Heer E. Douwes Dekker,
O-I- ambtenaar met verlof te s-Gravenhage.
No. 20.
a 7» „ Afschrift.
ZlJne Excellentie den Heere Minister
van Koloniën te 's-Gravenhage.
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen :
Nederlld0011^5 Dekker' °°St IndlSCh 3mbtenaar met v«lof in Dat hij door het ontvangen van Uwer Excellenties dispositie van
n?K- u A' N°' 11 Z1Ch 'n ZWare bekornrnermg gedompeld ziet; Uat bij het verzoek gedaan in zijn rekest van den 21 sten dezer
strekkende ter erlang.ng van een voorschot, in de meening ver-



keerde dat het toestaan hiervan — hoezeer altijd eene gunst ■
evenwel niet buiten alle regelen was, en derhalve zich gevleid had dat zulks hem met zoude geweigerd worden, waarom hij dan ook m zijn verzoekschrift vermeend heeft niet te moeten uitweiden over de gronden waarop hij geloofde dat verzoek te mogen baseren;
Dat hij, thans in Uwer Excellentie's geciteerde beschikking lezende dat er tot de inwilliging van zijn verlangen geene gronden bestaan, zich verpligt acht Uwe Excellentie andermaal te adieren met de eerbiedige doch dringende herhaling van hetzelve, onder mededeeling van omstandigheden die hem de hoop doen voeden dat Uwe Excellentie welwillend zal gelieven terugtekomen op Hare afwijzende beschikking van 24 dezer;
Dat namelijk de adressant in de maand November jl. het uitzigt had, nog vóór zijn vertrek naar Nederlandsch-Indië eene zaak ten einde te brengen die voor hem van het hoogste belang was, en waarom hij Uwe Excellentie toenmaals verzocht om eerst later, en wel over den zoogenaamden landweg naar Indië te retourneeren, hetgeen hem door Uwe Excellentie goedgunstig is toegestaan;
Dat hij evenwel daarin niet geslaagd zijnde bij zijne terugkeer uit België en Duitschland werwaarts hij zich met verlof Uwer Excellentie begeven had, in December alhier terugkeerende, niets liever wenschte dan oogenblikkelijk naar Indië te retourneren;
Dat hij daarin evenwel verhinderd geworden is door de ziekte van zijn kind, hetwelk in doodsgevaar verkeerde, en na dien tijd voortdurend de meeste zorg blijft vereischen, zoo zelfs dat de geneesheer tot nog toe heeft verboden het in de buitenlucht te brengen of eenige verandering daartestellen in de door hem voorgeschrevene wijze van verzorging; — eene verzorging die uit den aard der zaak op een schip niet kan worden gegeven;
Dat derhalve met het oog op de betrekkelijke verklaring des ge-
neesheers, die hierbij eerbiedig wordt overgelegd 1) het aanvaarden
der reize door den adressant met zijn kind, ongeoorloofd en onmogelijk is;
') Cette pièce n'est pas jointe au dossier.



Dat hij daarom, ten einde te voldoen aan den wil Uwer Excellentie dat hij terstond naar Indië terugkeere, zijn kind hier te lande zal moeten achterlaten;
Dat evenwel zijne geldmiddelen door velerlei teleurstellingen
geheel zijn uitgeput en dat hij daardoor buiten staat is zijner echt-
genoote ook het hoogstnoodige voor haar verblijf hier te lande achtertelaten;
Dat hij hierin zoude voorzien hebben door een gedeelte van het gevraagd voorschot, terwijl hij per overlandmail naar Indië vertrekkende, eensdeels zoude blijk geven van den meesten goeden wil om zoo spoedig mogelijk aldaar terug te zijn, en ten andere twee maanden vroeger de gelegenheid vinden om van daar in de behoeften van zijn gezin te voorzien;
Dat dit voornemen evenwel geheel den bodem is ingeslagen door de beschikking van Uwe Excellentie dd. 24 dezer Lr. A No. 11, eene beschikking die den adressant slechts de keuze laat, öf te trachten bij eenigen reeder voor zich en zijn gezin overtogt naar Indië te bespreken op crediet, — óf Uwe Excellentie te verzoeken om eervol ontslag uit 's lands dienst, in welk geval hij binnen weinig dagen zonder dak en voedsel wezen zou;
Dat hij na veel lijdens gedurende zijne Indische carrière 
hiervoor wat zichzelven aangaat, minder vreest dan iemand. Het is niet voor het eerst dat hij den dood — ook den hongerdood met kalmte tegemoet ziet; —
Dat hij zelfs voor zijne echtgenoote zich niet beroept op den kommer die haar in dit geval treffen zou. Ook zij heeft geleerd
te dragen en te lijden tot het uiterste; 
Maar
Dat de keuze tusschen vertrek op die wijze, of hier blijven op die wijze gelijk staat met de keus om zijn kind hier of op een schip te zien sterven 
De adressant herhaalt eerbiedig zijn verzoek om voorschot!
, TT (w- g) Douwes Dekker.
s-Hage 25 Maart 1855.



No. 21. . , ,
Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 4 April 1855.
Lett. A No. 14.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende een rekest van den Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatst adsistent resident, tevens magistraat te Amboina, thans zonder verlof hier te lande aanwezig, dd. 's-Hage 25 Maart 1855, daar bij onder aanvoering der gronden waarop berustte, zijn bij dispositie van den 24 Maart jl. No. 11 afgewezen verzoek om een voorschot van ƒ 2000 ter bestrijding der kosten van zijnen terugkeer naar Indië; andermaal verzoekende, dat hem dat voorschot worde verleend en tot dat einde, op nieuw aanbiedende de acte van borgstelling, hem bij de aangehaalde beschikking teruggezonden, benevens een geneeskundig certificaat, betreffende zijn kind. 3
Heeft goedgevonden;
aan den adressant, onder terugzending der bijlagen van zijn boven omschreven adres, bij extract dezer nogmaals te kennen te geven, dat in zijn verzoek niet kan worden getreden.
De Minister van Koloniën, (w. g.) Pahud.
Aan den Heer E. Douwes Dekker,
O. I. ambtenaar zonder verlof te 's-Gravenhage.
No. 22. — „ , , .,
Afschrift.
's-Gravenhage, 6 April 1855.
Ik heb de eer Uwer Excellentie bij dezen medetedeelen dat ik
op gisteren bij de Heeren A. van Hoboken en Zn. te Rotterdam
passage naar Indië heb genomen met schip „India", gezagvoerder
Rijken zijnde het eerste vaartuig dier firma dat derwaarts vertrekken zal;
Tot mijn leedwezen zal dat vertrek evenwel eerst plaats vinden m het begin der volgende maand doch daar ik door mijne tegen-



woordige moeijelijke geldelijke omstandigheden niet in de mogelijkheid ben om mijne keuze te vestigen op een vroeger vertrekkend doch aan eene andere reederij toebehoorend vaartuig, is bovengemeld schip „India , thans het eerste vaartuig waarmede na het ontvangen van Uwer Excellentie's afwijzende beschikking van 4 dezer L. A. No. 14, mijn vertrek uit Nederland mogelijk wezen zijn zal.
De Oost-Indische ambtenaar (w. g.) Douwes Dekker.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën te 's-Gravenhage.
^°- 23- Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van koloniën te 's-Gravenhage,
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen Eduard Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar met verlof hier te lande;
Dat hij na het ontvangen van Uwer Excellentie's beschikking van 4 dezer Lr. A No. 14 zich opnieuw beijverd heeft middelen optesporen om zoo goed mogelijk in de behoefte van zijn gezin te voorzien;
Dat hij hierin niet is geslaagd daar die middelen reeds finaal waren uitgeput, alvorens hij zich bij zijn eerste verzoekschrift tot Uwe Excellentie wendde om hulp ;
Dat de diepe ellende, waarin hij zich bevindt hem noodzaakt andermaal op dat verzoek om hulp terug te komen;
Dat hij, na. in zijn vorig rekest aan Uwe Excellentie te hebben medegedeeld, dat van de inwilliging daarvan afhankelijk was het leven van zijn kind, zich buiten staat gevoelt sterkere gronden daartoe aantevoeren en zich derhalve onthoudt van het schetsen der rampzalige gevolgen die uit Uwer Excellentie's weigering voor hem en de zijnen voortviloeijen;
Dat hij zich evenwel wenscht te verzekeren het bezit der overtuiging tot het laatste toe alles gedaan te hebben wat menschelijk mogelijk is om zich en de zijnen te redden uit de noodlottige po-



sitie waarin hij door eenen samenloop van omstandigheden, en buiten zijne schuld gekomen is;
Dat hij daarom de vrijheid neemt met den meesten eerbied, doch tevens met al den aandrang der wanhoop Uwe Excellentie te verzoeken alsnog wel te willen terug te komen op de afwijzende beschikkingen van 24 Maart en 4 April jl. Lx. A No. 11 en 14 en hem alsnog te willen doen verleenen het bij zijne rekesten van 21 en 25 Maart gevraagde voorschot.
(w. g.) Douwes Dekker.
's-Gravenhage 11 April 1855.
No- 24- Afschrift.
's-Gravenhage den 13 April 1855.
Lr. A. No. 309.
Aan den Heer E. Douwes Dekker,
Oost-Indisch ambtenaar, 's-Gravenhage.
Ik heb de eer UWEd. kennis te geven, dat Z.E. de Minister naar aanleiding van Uw adres dd. 12 dezer 1) genegen is, aan U te doen uitbetalen, een extra voorschot ten beloope van vier maanden van uw verlofstraktement, onder behoorlijke borgstelling. Ik noodig UWEd. derhalve mij eene acte van borgstelling, behoorlijk geregistreerd, te .doen geworden, als wanneer op de uitbetaling van het gemeld voorschot orde zal worden gesteld.
De Wd Secretaris-Generaal bij het Departement van Koloniën.
(w. g.) onleesbaar.
No. 25. Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Minister van Koloniën.
Geeft met den meesten eerbied te kennen E. Douwes Dekker, Indisch ambtenaar, thans met verlof in Nederland,
dat hij, blijkens zijn laatst aan Uwe Excellentie gerigt schrijven,
l) Doit être 11.



passage heeft gecontracteerd met de Heeren van Hoboken & Zonen te Rotterdam en het schip, waarmede hij, naar Indië zal vertrekken, de „India', kapitein Rijken, bestemd is in de eerste helft der maand Mei uit te zeilen;
dat door vele ziekten en wederwaardigheden, met welker beschrijving hij Uwe Excellentie niet mag vermoeijen, zijne middelen geee zijn uitgeput, en de volstrekte onmagt om zich met zijn gezin tot de reis naar Indië gereed te maken, hem in weerwil van zichzelven er reeds toegebragt heeft den hem door Uwe Excellentie toegestanen verloftijd te overschrijden;
dat zulks niet aan ambtelijke onverschilligheid, veel minder aan oneerbiedigheid moet worden toegeschreven, en hij daarom nederig verzoekt, dat dit verzuim bij Uwe Excellentie te gereeder verschooning vinde, wanneer hierbij de verzekering gevoegd wordt, dat hij niets hever wenscht dan door ijverige pligtsbetrachting den verkeerden indruk, dien deze handeling bij Uwe Excellentie heeft teweeg gebragt, uit te wisschen;
dat evenwel om een land te kunnen verlaten, waar hij gedurende de laatste maanden met zijn gezin aan werkelijke ellende is ten prooi geweest, hij, bij het tekort schieten van anderer hulp, die van Uwe Excellentie dringend behoeft en zonder deze het hem niet mogelijk wezen zal de plaats zelfs te bereiken, waar hij zich zoude moeten inschepen;
dat reeds bij het schrijven van den fungi Secretaris-Generaal van 4 April jl. aan hem het uitzigt geopend is op een voorschot, ten bedrage van vier maanden verlofstraktement;
waardeert hT* ÏS ^ ÏT WelwiUendheid Uwe Excellentie onrfp H i veroorlooft Uwer Excellentie eerbiedig
zoo L aa,n,dacht te bren2en' d^t Zijn nood en die van zijn gezin
hij zich Voorsteltme" ^ ^ ^ ^ ^ tot het doel' hetwe1^ leiden • ^ ^ "aar Indlë" zo«de kunnen
dat hij daarom hoopt, dat Uwe Excellentie hem in de bereikt
tweeTdu' a'Tg W1"en beVOrderliJk «Jn door een voorschot van twee duizend gulden, tot welks terugbetaling, blijkens de hTerbij ge
4



voegde acte, de Heeren Coorengel en Zellner zich als borgen verbinden ;
reden, waarom hij zich tot Uwe Excellentie wendt, met het beleefd verzoek, dat terwijl de overschrijding van zijnen verloftijd door Uwe Excellentie goedgunstig worde voorbijgezien, het Haar behagen moge hem ter bestrijding der noodige uitgaven voor zijne terugreis naar Indië, met een voorschot van twee duizend gulden te willen bijstaan; met bepaling van zoodanige termijnen van terugbetaling, als Uwe Excellentie billijk zullen toeschijnen.
hetwelk doende,
(w. g.) Douwes Dekker.
's-Gravenhage, 16 April 1855.
No. 26. Afschrift.
's-Gravenhage den 20 April 1855.
Lr. A. No. 342.
Naar aanleiding van uw adres aan Z. E. den Heer Minister van Koloniën, dd. 16 dezer, is aan Zijne Majesteit den Koning de noodige magtiging verzocht, om aan UEdG. te verstrekken, het daarbij gevraagd voorschot ten bedrage van ƒ 2000.
In afwachting van Zijner Majesteits beschikking deswege, noodig ik UEdG, om op de hier bij teruggaande onderhandsche akte van borgtogt, door ieder der borgen, nevens hunne handteekeningen, eigenhandig te doen plaatsen, de woorden: goed voor twee duizend Gulden.
Het is in Uw belang, dat de gemelde akle vervolgens, zoodra mogelijk, aan het Departement van Koloniën worde terug gezonden, ten einde geene vertraging plaats hebbe en de uitbetaJing van het voorschot, bijaldien het den Koning behagen mogt, daaromtrent gunstig te beschikken.
De Wd Secretaris-Generaal (w. g.) onleesbaar. Den Heere E. Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar, 's-Gravenhage.



No. 2/.
Afschrift.
's-Gravenhage, 23 April 1855.
Bijlagen: Eéne.
Ik had de eer te ontvangen de missive van UWelEdelgestrenge d.d 20 dezer Lt. A. No. 343, en heb getracht terstond gevolg te geven aan de daarin vervatte uitnoodiging hetwelk mij evenwel slechts ten deele is mogen gelukken, daar de Heer Coorengel zich sedert veertien dagen op reis heeft begeven, zonder eenige mededeeling aangaande zijn tegenwoordig verblijf achtertelaten.
Daar evenwel de Heer Zellner de gevorderde woorden achter zijnen naam onder de borgstelling geschreven heeft, en ik mij verbinde zulks ook zoodra mogelijk door den Heer Coorengel te doen geschieden neem ik onder aanbieding van dat stuk de vrijheid UWelEdelgestrenge beleefdelijk te verzoeken Zijne Excellentie den Heer Minister voortestellen, in deze slechts gedeeltelijke voldoening aan Uwe in gemelde aanschrijving, voor het oogenblik wel goedgunstig te willen berusten.
De Oost-Indische ambtenaar (w. g.) Douwes Dekker.
Aan den Heer Secretaris Generaal bij het Minsterie van Koloniën te 's-Gravenhage.
Ik neem de vrijheid UwEdGestr. te verzoeken, het Departement van Koloniën wel te willen inlichten, of de Oost-Indische ambtenaar met verlof hier te lande, E. Douwes Dekker, bepaaldelijk met UwEd. is overeengekomen wegens zijnen overvoer naar Batavia, met het schip „India".
De wd Secretaris Generaal (w. g.) onleesbaar.
Aan de Heeren A. van Hoboken en Zonen te Rotterdam.
No. 28.
Afschrift. 's-Gravenhage, den 21 April 1855.
Lr. A. No. 343.



No. 29. Afschrift.
Rotterdam, den 23 April 1855.
In beleefd antwoord op UHEG. geëerde missive van 21 dezer, Lett. A No. 343, hebben wij de eer te dienen, dat de Heer E. Douwes Dekker zich bij ons heeft geadresseerd om passage pr. het schip „India", kapitein R. I. Rijken, en dat wij werkelijk daarin met ZEd. zijn overeengekomen.
Onder behugmg van hoogachting hebben wij de eer te zijn
UHEdG. DW. Dienaren (w. g.) A. v. Hoboken en Zonen.
Den HoogEdelGestrengen Heer Secretaris Generaal bij het Ministerie van Koloniën, 's-Gravenhage.
No. 30. Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
Lett. A No. 3/277.
's-Gravenhage, den 24 April 1855.
De Minister van Koloniën,
Gelezen enz.
Heeft goedgevonden:
i°. aan den Oost Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, bij extract dezer te kennen te geven, dat naar aanleiding van zijn adres van den ióApril j.1., uit aanmerking van de daar bij omschreven bijzondere omstandigheden waarin hij verkeert, en in de verwachting dat met zijne terugkeer naar Indië niet langer zal worden gedraald, door den Koning machtiging is verleend om hem, onder de bij dat adres aangeboden borgstelling, te verleenen een voorschot ten bedrage van ƒ 2000;
dat Zijne Majesteit die magtiging thans verleend hebbende, de Ned. Handel Mij wordt uitgenoodigd om hem het gemeld bedrag, zoodra mogelijk uittebetalen; 1)
l) La N. H. M. fut aviséc par la lettre suivante:



en dat aan den Gouverneur Generaal van N. I. wordt overgelaten, de bepaling der termijnen, waarin dat voorschot, van des adressants inkomsten in Indië, zal worden ingehouden. 2)
Ministerie van Koloniën. Afschrift.
Lett. A No. 3/277.
's-Gravenhage, den 24 April 1855.
Ik verzoek der Maatschappij, wel zoo spoedig mogelijk, aan den Oost Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatst vermeld bij mijnen brief van den 8 November, no. 2/857 als voorschot op zijne inkomsten in Indië, zonder inhoudingen voor de burgerlijke pensioenen of het Civiel Weduwen en Weezenfonds, te willen doen uitbetalen eene som van ƒ 2000 (twee duizend gulden.)
De Minister van Koloniën, (w. g.) Pahud.
Aan de Nederlandsche Handelmaatschappij.
2) Le Gouverneur-Général des Indes orientales fut avisé par la lettre suivante:
Ministerie van Koloniën. Afschrift.
Lett. A No. 3/277.
's-Gravenhage, den 24 April 1855.
De zeer ongunstige geldelijke omstandigheden, waarin zich bevond de Indische ambtenaar met verlof hier te lande E. Douwes Dekker, (laatstelijk vermeld bij mijne missive van den 8 November 2/857) en waardoor hij ten eenen male buiten de mogelijkheid was om de terugreize naar Indië te kunnen aannemen, hebben mij genoopt om gunstig bij den Koning te ondersteunen, een door hem gedaan verzoek om een buitengewoon voorschot van ƒ 2000 onder borgstelling van de heeren C. G. Coorengel, laatst President van de Algemeene Rekenkamer en R. Zellner, laatst Assistent Resident ter Westkust van Sumatra, thans, beiden, met verlof hier te lande.
Het heeft Zijne Majesteit behaagd daaromtrent gunstig te beschikken, weshalve het gemeld bedrag thans aan hem uit de Koloniale fondsen wordt uitbetaald.
Onder toezending van de origineele akte van borgstelling deswege, heb ik de eer Uwe Excellentie te verzoeken het gemeld bedrag van f 2000 van de inkomsten des Heeren E. Douwes Dekker, te doen inhouden, bij zoodanige termijnen, als Uwe Excellentie, in verband met zijne omstandigheden zal oorbaar achten.
De Minister van Koloniën, (w. g.) Pahud.



2°. enz. i)
De Minister voornoemd, (w. g.) Pahud. Aan den Heer E. Douwes Dekker, O. I. ambtenaar met verlof te 's-Gravenhage.
1) Dekker enfin fut invité a se munir d'un passeport par la lettre suivante:
Ministerie van Koloniën. Afschrift.
's-Gravenhage, den 21 April 1855.
Lr. A. No. 347.
Naar aanleiding van Uw adres dd. 19=) dezer, ontvangt UEd. hiernevens eene verklaring, op welker vertoon UEd. bij het Departement van Buitenlandschc Zaken, den benoodigden pas zal kunnen erlangen.
De w<j Secretaris-Generaal
„ (w-g-) onleesbaar.
Den Heer E. Douwes Dekker, Oost-Indisch
ambtenaar te 's-Gravenhage.
2) N. B. — doit être 16.



III.
DEKKER EN DEBET.
No. i.
Afschrift.
Extract uit het Register der Handelingen en besluiten van de Algemeene Rekenkamer over Nederlandsch-Indië.
Batavia, den 7 September 1852. 1)
Gelezen enz. Is besloten: i°. Enz. 3°. Enz.
4°. Den gewezen Secretaris te Menado E. Douwes Dekker, thans Adsistent Resident en Magistraat te Amboina, te belasten, zooals deze geschiedt bij deze, met ƒ 360 (drie honderd en zestig guldens Recepissen), wegens gedane uitbetaling zonder autorisatie, van het tractement over de maand Augustus 1849 aan den Predikant bij de Protestantsche gemeente te Amboina, IJ. K. KAM, in strijd met de aangehaalde Gouveraements dispositie sub Lra. S3 van dit be-
1) Dekker était encore a Batavia quand eet arrêt fut rendu. II ne quitta ce poste que le 15 sept.
sluit.
5°. enz. Extract enz. ë
(w. g.) Van Weelderen. Voor eensluidend afschrift, De Secretaris van financiën,
Accordeert met voorz. Register De Secretaris
(w. g.) Onleesbaar.



No. 2.
Cet arrêt de débet fut communiqué le 22 octobre 1852 au Ministre des Colomes qui répondit par la lettre suivante:
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 18 Januarij 1853. Afschrift
Lett. A. No. 6/40.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende eene missive van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, dd°. 27 October 1852 No. 6453/2, houdende dat de Oost-Indische ambtenaar E. Douwes Dekker, vroeger secretaris der residentie Menado, laatstelijk adsistent-resident en magistraat te Amboina, thans met verlof, bij besluit van de Algemeene Rekenkamer te Batavia, gedagteekend 7 September 1852 No. 82, ter zake daarbij vermeld, is belast geworden met eene som van ƒ 360—-, verzoekende den Gouverneur-Generaal al verder om de invordering dier som hier te lande te doen plaats hebben, Herzien enz.
Gelet op enz.
En in aanmerking nemende, dat het tot dusver bij het Departement van Koloniën niet is gebleken dat de ambtenaar E. Douwes Dekker bereids hier te lande zou zijn aangekomen ;
Heeft goedgevonden:
i°. Enz.
2° te schrijven: Aan Zijne Excellentie den Gouver-
neur-Generaal van Nederlandsch-Indië. Naar aanleiding van Uwer Excellentie's missive van den 27 October 1852 No. 645a/2, heb ik de eer mede te deelen:
dat enz.
dat de ambtenaar met verlof E. Douwes Dekker, voor zoover mij bekend is, nog niet in Nederland is aangekomen; weshalve de
vordering van 's Lands kas in Indië, te zijnen laste, groot ƒ 360. ,
voorloopig zal worden aangehouden 1)
en dat enz De Minister voornoemd.
(w. g.) Pahud 1) Dekker avait débarqué le 24 dec. 1852 a Hellevoetsluis.



^°' 3' Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
Lett. A. No. 2.
s-Gravenhage, den 23 Februarij 1853.
De Minister van Koloniën,
Gezien hebbende:
a. een extract-besluit van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, d°. 1 Augustus 11., No. 1, waarbij aan den OostIndisohen ambtenaar E. Douwes Dekker, laatst assistent resident tevens magistraat te Amboina, een tweejarig verlof naar Nederland is verleend tot herstel van gezondheid, onder genot van een verloftraktement van ƒ 2700 (twee duizend zeven honderd gulden) 's-jaars;
en b. een certificaat van ophouding van betaling, door den Direkteur Generaal van Financiën te Batavia, onder dagteekening van den 7 September 11., afgegeven, waaruit blijkt:
dat het aktiviteitstraktement van den Ambtenaar Douwes Dekker voornoemd, in Indië niet verder is voldaan dan tot en met den laatsten Augustus 1852, en dat hij, bij gelegenheid van zijn vertrek naar Nederland, geen voorschot op zijn verlof traktement heeft genoten, zoodat hij daarover hier te lande in betaling is gevallen van en met den eersten September 11., onder korting van 8 % wegens contributie ten behoeve van het Civiel Weduwen en Weezenfonds en van 2 % als bijdrage voor de burgerlijke pensioenen in Nederlandsch-Indië.
Nader gelezen hebbende een brief van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, do. 2; October 11., No. 645/2, strekkende: dat, onder anderen, van den Oost-Indischen ambtenaar met verlof E. Douwes Dekker voornoemd, hier te lande, worde ingevorderd de som van ƒ 360, waarmede hij door de Algemeene Rekenkamer te Batavia is belast.
Gehoord het verzoek van den heer Douwes Dekker voornoemd, strekkende, dat orde worde gesteld op de voldoening van zijn verloftraktement te 's-Gravenhage.



Heeft goedgevonden en verstaan:
i°. den Oost-Indischen Ambtenaar met verlof hier te lande E. Douwes Dekker voornoemd, bij afschrift dezer te kennen te geven:
dat zijn verloftraktement aan hem te 's-Gravenhage zal worden betaalbaar gesteld, door tusschenkomst van de te Amsterdam gevestigde Nederlandsche Handèl Maatschappij, onder inhouding van de vorenomschreven kortingen; en dat op die wijze aan hem al dadelijk zal worden voldaan het te goede verloftraktement over de maanden September, October, November en December van het afgeloopen jaar.
Zullende die uitbetaling in den vervolge op gelijken voet en dezelfde wijzen plaats hebben bij driemaandelijksche termijnen, telkens na ommekomst van een kwartaal, en zullen tot en met den laatsten April 1854, omstreeks welk tijdstip hij de terugreis naar Nederlandsch Indië behoort te aanvaarden.
2 . den Indischen Ambtenaar Douwes Dekker voornoemd, onder toezending van een extract-besluit van de Algemeene Rekenkamer te Batavia in dato 7 September 11. No. 82, bij deze uit te noodigen aan het Departement van Koloniën voorstellen te doen tot de aanzuivering van de hem daarbij opgelegde belasting ad ƒ 360, dan wel, om, bij aldien hij zich daarmede bezwaard acht, zijne bezwaren mede te deelen, ten einde die ter kennis te brengen van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, om de gegrondheid derzelve aldaar te doen onderzoeken, en vervolgens ter zake eene nadere beslissing te nemen.
3°. enz. 1) De Minister van Koloniën.
Aan den Heer E. Douwes Dekker, (w. g.) Pahud.
O. I. ambtenaar met verlof te 's-Gravenhage 1) Cette décision fut notificée a la N. H. M. par la lettre suivante: Ministerie van Koloniën. Afschrift.
_ A, No\2" 's-Gravenhage, den 23"" Februari 1853.
De Maatschappij ontvangt hierbij extract mijner beschikking van heden Lett. A No. 2, aan den inhoud waarvan ik mij gedrage Aan de Nederlandsche De Minjster van KoJon.
Handelmaatschappij. (w g ) Pahud



No- 4- Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 4 October 1854.
Lett. A. No. 1.
De Minister van Koloniën, In aanmerking nemende: dat door den Oost-Indischen ambtenaar met verlof E. Douwes Dekker, te Amsterdam, niet is voldaan aan de resolutie van het Departement van Koloniën, dd. 23 Februarij 1853, Lr. A. No. 2, houdende uitnoodiging tot aanzuivering der som van ƒ 360 (drie honderd zestig gulden) waarmede hij doo* de Algemeene Rekenkamer van Nederlandsch-Indië is belast, dan wel tot indiening zijner bezwaren daartegen,
Heeft goedgevonden:
i°. den Oost-Indischen Ambtenaar met verlof E. Douwes Dekker voornoemd, bij afschrift dezer, te kennen te geven: dat de vorengemelde som zal worden ingehouden van zijn verloftraktement bij de eerste uitbetaling van hetzelve.
- Enz. 1) Qe Minister voornoemd,
Aan den Heer E. Douwes Dekker, (vv. g.) Pahud
O. I. ambtenaar met verlof te 's-Gravenhage.
f) Cette décision fut notificé a Ia N. H. M. par la lettre suivante:
Lett. A No. 1. t r* 1 _
s-Gravenhage, 4 October 1854.
van hP,eb d,efee[ dCr MaatschaPPÜ te verzoeken om bij de eerste voldoening
van het verloftraktement van den Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker
J 360 en van het pensioen der gewezen Ind.sche ambtenaren L. J. Jeekel en'
vrouwe' i w rnPekt!Ve!ljk f '74'975 en / '56-°9. alsmede van dat van F H n 1, V!-n D°0rn,nck' weduwe van den Oost-Indischen ambtenaar . H. Doornik ƒ 40.20 te willen inhouden, al deze sommen te brengen ten oordeele van het Indisch bestuur en daarvan te doen blijken op de jaarij s aan et Departement van Koloniën in te zenden verantwoordingsstukken. Aan de Nederlandsche j,„ M; • v , .
Handelmaatschappij. "
Et au gouverneur-général des Indes orientales par la lettre suivante:
Lett. A No. 1/743. 's-Gravenhage, 4 October 1854.
'k,,heb de Uwer Excellentie mede te deelen: dat, krachtens mijne beg van heden de sommen van / 360, j 174.975, ƒ Is6.o9 en / 40.20



No- 5- Afschrift.
Aan Zijne Excellentie den Heere Minister van Koloniën geeft met den meesten eerbied te kennen
Eduard Douwes Dekker, Oost-Indisch ambtenaar met verlof in Nederland.
Dat hem geworden is uwer Excellentie's dispositie van 4 dezer, Lr. A No. 1, waarbij hem wordt medegedeeld dat bij de eerste uitbetaling van zijn verlofstractement zal worden ingehouden eene som van ƒ 360 ter zake eener hem door de Algemeene Rekenkamer van N. I. opgelegde vergoeding.
Dat adressant dadelijk na de ontvangst van de in die beschikking aangehaalde resolutie van 23 Februarij 1853 Lr. A No. 2 van derzelver inhoud kennis heeft gegeven aan den predikant Kam te Amboma (aan welken geestelijke de door de Algemeene Rekenkamer afgekeurde tractementsbetaling geschied was) met verzoek pogingen in het werk te stellen om remissie van die betaling te erlangen, dan wel in Indië de storting te effectueren ;
Dat adressant op die mededeeling geen antwoord bekomen heb-
waarmede, door de Algemeene Rekenkamer van Nederlandsch Indië, de OostIndische ambtenaar met verlof hier te lande E. Douwes Dekker, de gepensioneerde ambtenaren L. J. Jeekel, J. L. B. Engelhard en de nalatenschap van wijlen den resident van Banjoemaas F. H. Doornik, zijn belast en waartoe betrekking hadden Uwer Excellentie's missives van den 27 October 1852 No. 645a/2, 1 December 1853 No. 724/9 en 20 Maart jl. No. 173/8, mitsgaders
e mijne van 22 Jumj jl. Lett. A No. 4/469, door de Nederlandsche Handel Maatschappij ten voordeele van het Indisch bestuur zullen worden ingehouden van het verloftraktement en het pensioen, respektievelijk aan genoemde personen alsmede aan de weduwe Doornik toegelegd.
Omtrent verschillende andere belastingen door de Algemeene Rekenkamer voornoemd aan personen hier te lande opgelegd, de nadere beschikking van het Indisch bestuur nog ingewacht wordende, zoo zijn aanvankelijk deze inhoudingen bepaald van het verloftraktement en de pensioenen van diegenen, welke, hetzij in de aanzuivering der belasting, dan wel in de indiening hunner bezwaren, in gebreke zijn gebleven.
Aan Zijne Excellentie De Minister van Kolcmiën
den Gouverneur-Generaal (w. g-) Pahud
van Nederlandsch Indië.



bende en overigens niets verder van die zaak vernemende, in de meening verkeerde dat dezelve, gelijk trouwens de billijkheid vorderde, door den Heer Kam in Indië was gedetermineerd;
Dat adressant zich evenwel zekerlijk daaromtrent nader tot Uwe Excellentie zoude gewend hebben wanneer het hem gedurende bijna den geheelen tijd van zijn verblijf in Nederland, door hevige ontstemming van zijn zenuwgestel niet door zijnen geneesheer verboden en bovendien onmogelijk ware geweest zich met iets van dien aard te bomoeijen ;
Dat hij ten gevolge van diezelfde ziekelijke omstandigheden en vooral gedurende de inhouding van het hem bij ministeriële reso lutie dd. 8 December 1853 Lr. A No. 1 verleend voorschot, gedurig in geldverlegenheid verkeerd heeft;
Dat hij daarom gedurende de drie laatste maanden cenige beta lingen heeft moeten uitstellen tot den ion dezer maand, op welken datum hij meende te zullen ontvangen zijn verlofstractement over het laatste kwartaal, na aftrek van het nog onaangezuiverd restant van gezegd voorschot;
Dat nu op eenmaal de ontvangst van Uwer Excellentie's eerst gemelde resolutie hem in groote verlegenheid brengt, en hij niet weet, ingeval de daarin vervatte beschikking strengelijk wordt uitgevoerd, hoedanig aan zijne op zich genomene geldelijke verpl1£rtingen te voldoen; s
Dat hij Uwe Excellentie eerbiediglijk meent te mogen opmerkzaam maken op zijnen ziekeiijken toestand en de noodlottige irritatie die van dusdanige ongelegenheid voor den adressant het volg is. 0
Redenen waarom hij Uwer Excellentie reverentelijk is verzoe kende wel te willen bepalen dat bedoelde som zal worden verevend door inhoudingen op des adressants eerst te verdienen activiteitstractement m Indië, voor het geval dat die gelden zullen blijken naet door den Heer Kam te zijn aangezuiverd.
Hetwelk doende 's-Hage 6 October 1854. (w. g.) Douwes Dekker.



No. 6. Afschrift.
Ministerie van Koloniën.
's-Gravenhage, den 7 October 1854.
Lett. A. No. 27.
De Minister van Koloniën, Gelezen hebbende een adres van den O. I. ambtenaar met verlof E. Douwes Dekker. d°. 's-Hage 6 October jl., strekkende: dat buiten gevolg worde gelaten de beschikking van den 4n dezer Lr. A, No. 1, waarbij de inhouding is bepaald der belasting, ten bedrage van ƒ 360, welke hem in der tijd door de Algemeene Rekenkamer in N. I. is opgelegd, van zijn verlofstraktement over het derde kwartaal dezes jaars, en dat hem worde vergund, gemeld bedrag van zijne in Indië te genieten aktiviteitsinkomsten aan te zuiveren, bij aldien blijken mogt dat dit niet reeds, op zijne aanschrijving, door den belanghebbende aldaar geschied is.
En, enz.
Heeft goedgevonden:
i°. den adressant, bij extract dezer, te kennen te geven: dat, uit aanmerking van de geldelijke ongelegenheid, waarin hij zegt zich te bevinden, voorloopig geen gevolg aan de aangehaalde resolutie zal worden gegeven, weshalve de som van ƒ 360 niet zal worden ingehouden van zijn verlofstraktement over het derde kwartaal dezes jaars,
doch dat de aanzuivering van dit bedrag als nu zal plaats hebben door de inhouding daarvan op het hem bij zijne terugreis naar Indië uit te keeren voorschot van vier maanden verloftraktement, dan wel, bijaldien zijn verlof onverhoopt eene nadere verlenging, in het belang zijner gezondheid, zou behooren te ondergaan, door de inhouding dier som van zijn verloftraktement over het eerstvolgende kwartaal.
2°. enz. 1) De Minister van Koloniën,
Aan den Heer E. Douwes Dekker, (w. g.) Pahud.
O. I. ambtenaar met verlof te 's-Gravenhage.
1) Cette di cision fut notificée par la lettre suivante a la N. H. M.:



Afschrift.
Extract uit het Register der Handelingen en Besluiten van de Algemeene Rekenkamer voor Nederlandsch Indië.
Batavia, den 23 Oktober 1855.
Gelezen de marginale beantwoording van de wees- en boedelkamer te Menado dd. 17 December 1853 op het dezerzijdsch besluit, dd. 20 Mei 1853 No. 91, houdende bevinding op de Verantwoording der Wees- en Boedelkamer te Menado over den jare 1850.
De daartoe betrekkelijke bescheiden herzien.
Overwegende, dat aan den gewezen sekretaris der Residentie Menado, E. Douwes Dekker, in 1850, als gewezen President der Wees- en Boedelkamer is uitbetaald het aandeel in de overwinsten van 1849 ten bedrage van ƒ 103.99 zonder dat daarvan is gestort de contributie aan de Burgerlijke pensioenen en het Civiel Weduwen en Weezenfonds bedragende over de
Burgerlijke pensioenen / 209
Civiel Weduwen- en Weezenfonds 627
Is besloten:
l°. Den gewezen Sekretaris der Residentie Menado, thans op wachtgeld E. Douwes Dekker, als gewezen President der' Wees- en Boedelkamer te Menado te belasten zooals geschiedt bij deze: met ƒ 2.09 wegens het niet inhouden der contributie aan de Burgerlijke pensioenen, en „ „ 6.27 als boven aan het Civiel Weduwen- en Weezenfonds op
door hem hiervoren omschreven Emolumenten
/ 8-36 (acht gulden zes en dertig duiten).
Ministerie van Koloniën. Afschrift
Lett. A No. 27.
's Gravenhage, den 7 October 1854. Ik heb de eer der Maatschappij te verzoeken, voorloopig geen gevolg te geven aan mijn brief van den 4en dezer, Lett. A No. I voor zooveel namelijk betreft de inhouding eener som van ƒ 360 op het verloftraktement van den Oost-Indischen ambtenaar met verlof hier te lande E. Douwes Dekker Aan de Nederlandsche De Minister van Koloniën)
Handelmaatschappij. (w g ) Pahud



2°. enz.
3°. Den Direkteur van financiën onder toezending van Extract van § i voor den belanghebbende bij missive van heden No. 3757/94 te verzoeken, om voor de invordering het, der daarbij opgelegde belasting wel het noodige te willen doen verrigten, en van den afloop aan deze Kamer mededeeling te doen.
rs
4 . enz.
Extract dezes zal worden verleend aan den Direkteur van financiën tot informatie.
Akkordeert met voors. register, De Sekretaris, (w. g.) Van Weelderen. Voor Eensluidend afschrift, De Gouvernements Sekretaris, (w. g.) Nederburch.
Aan
den Direkteur van Financiën.
No. 8. Afschrift.
Extract uit het Register der Handelingen en besluiten van de Algemeene Rekenkamer voor Nederlandsch Indië.
Batavia den 23 October 1855.
Gelezen:
a de missive van den Direkteur der middelen en domeinen dd°. 20 Ocober 1852 no. 3115,
b. de missive van den Resident van Menado dd°. 4 Februarij 1853 no. 146,
c. de bij missive van den Direkteur der producten en Civiele magazijnen dd°. 3 Augustus 1853 no. 5208 aangeboden missive van den Resident van Menado dd°. 23 Junij 1853 no. 714;
e. de marginale beantwoording van den Resident van Menado dd. 3 November 1853,



TA06™1!5- Van de" Gouverneur der Moluksche Eilanden dd 13 Maart 1854 no. 103 alle ter beantwoording van het dezerzi^h
Hk V Se,ptember 1852 no" 82 houdende voorwaardelijke hkw.datie der geldelijke en materiëele verantwoord.ngsstukken der Residentie Menado over den jare 1849, "g^stukken der
de daartoe betrekkelijke bescheiden nader herzien
«belet op 'sGouvernements apostillaire dispositie dd. 2e Januarii
Menado E. DoTwJs
riirFr r
o.4ehrr szszisz zszsz
et eerst als sekretaris tractement genoten hebbende, dus van Turn
'™ de h"ft ~' ■"L:-
dat dezelve over 1849 aan emolumenten f
heeft genoten ,
waarvan verschuldigd is aan burgerlijke 3293 9
pensioenen :
buitengewoon
gewoon 46.'04
65.102
gestort f i7iii2°6
f 65.102 „ 1646.104
of te zamen , ~
genoemde contributie t/m 1853 is gestort
t0 Is besloten.
. Den Direkteur van F mannen k;;
3;55/S8, te verzoeken om van den eewe,e ' ™ "°
laatst Assisen, Res,de„ten
geld, E. Douwes Dekker r,kn„ / f Amboina, thans op wachtwes Uekker, alsnu m te vorderen de in den hoofde deaes
5



vermelde som van ƒ 2084.44 (twee duizend vier en tachtig Gulden vier en veertig duiten) en van den afloop aan deze kamer mededeeling te doen.
2°. enz.
Extrakt dezes zal bij missive van heden no. 3755/88 worden verleend tot informatie.
Akkordeert met voors. Register De Sekretaris (w. g.) Van Weelderen. Voor Eensluidend afsohrift De Gouvernements Sekretaris (w. g.) Nederburch.
Aan
den Direkteur van Financiën.
^°- 9 Afschrift.
Extract uit het Register der Handelingen en besluiten van de Algemeene Rekenkamer voor Nederlandsch-Indië.
Batavia den 26 October 1855.
Gelezen:
a de marginale beantwoording van den Resident van Menado dd°. 22 December 1853
b. de missive van genoemden Resident dd°. 29 April 1854 no. 659, op het dezerzijdsch besluit dd°. 21 Junij 1853 no. ;o, houdende bevinding op de kas, pakhuis en verdere periodieke verantwoordingstukken der Residentie Menado, over den Jare 1851.
De daartoe betrekkelijke bescheiden herzien
Overwegende dat de beantwoording van § 25, dat blijkens den staat van gedurende het ie kwartaal 1851 ontvangen regt van overschrijving zoude bedragen ƒ 395.24 niet kan worden aangenomen, op grond blijkens den bij deze kamer ontvangen en door den gewezen Secretaris E. Douwes Dekker als ontvangen geteekenden staat aantoont, dat gedurende dat kwartaal is ontvangen van:



N°. ie J. S. van den Broek ƒ -0 
2e uouvernement 
2e Thomassen Landouw 7, 
3 l ®choe .ZZZ." I 30.12
4 e-. C. van Daalen 3nri
« y schoe : ::::::::::::;; 7,t;
7 Tankamon en Rammers 2' —
8 dezelfde ^
9 dezelfde 
j ir, >» 30-
10 dezelfde 
.j co.
11 dezelfde 
12 dezelfde '
„ 20.—
16 J. Smith 
18 dezelfde 
22 dezelfde " 2°
23 dezelfde " ^
24 Erve Agaatsz 
>»
f 881
terwijl slechts bij kas is ingenomen: ' 4
van no. 1 ,
, f 50—
" " 3 „ 30.12
" " 4 300.-
>1 >> 6 
» U-I2 „ 39I.24
dus te min +
/ —
en waarvoor dus de eewezen t- ™ 'Z'. / „
1 , , .. —^ j-»uuwes uekker dient te
worden belast znnde onder de Hnrvr a d -j van f 20c k den Resident opgegeven som
an ƒ 395.24 begrepen eene som van ƒ 4 wegens boete.
Is besloten .
. . Den gewezen Secretaris van Menado, .ham op wachtgeld
me, r„r ker' belaSte" ZOOa,S Wj deze j ^
me, ƒ 49o_ wegens ,e mi„ bij kas ingenomen voorregt van overschrijving. omschreven hiervoren,



met ƒ 84.40 wegens te min in 's lands kas gestorte inkomsten voor den lande over het ie kwartaal 1851 van het vendukantoor en zulks in rescriptie op de beantwoording van § 26.
f 574.4° vijfhonderd vier en zeventig gulden veertig duiten;
2°. Naar aanleiding der beantwoording van § 2 te kennen te geven, dat van den gewezen Secretaris E. Douwes Dekker over 1851 te veel is ingehouden voor contributie aan het civiel weduwen
en weezenfonds ƒ 210.18
waarvan moet worden afgetrokken ingevolge § 2 van het dezerzijdsch besluit dd°. 23 October 1855 no. 89 wegens aan dat fonds over 1850 te min gestort 161.59
zoodat de som van ƒ 48.59
acht en veertig gulden negen en vijftig duiten ten laste van het civiel weduwen en weezenfonds aan genoemden Secretaris Douwes Dekker kan worden gerestitueerd;
3°. enz.
4° Den Direkteur van Financiën onder aanbieding van extract van § 1 en 2 voor de belanghebbende bij missive van heden no. 3858/118 te verzoeken voor de invordering der bij § 1 opgelegde belasting wel het noodige te willen doen verrigten en van den afloop aan deze kamer mededeeling te doen;
5°. enz.
Extract dezer zal worden verleend aan den Direkteur van Financiën tot informatie.
Akkordeert met voors. Register De Sekretaris (w. g.) Van Weelderen. Voor Eensluidend afschrift De Gouvernements Sekretaris
■^an (ongeteekend)
den Direkteur van financiën.



No. 10.
Extract uit het Register der Handelingen en besluiten van de Algemeene Rekenkamer voor Nederlandsch Indië.
Batavia, den 21 December 1855.
Herzien het respektenboek van de residentie te Menado over het ie halfjaar 1853, waaruit blijkt dat op den 29 Junij van dat jaar uit 's lands kas aldaar is betaald aan de firma Van Delden en Co. eene som van ƒ 3,24071, zijnde het bedrag van eene ten haren behoeve te Menado op den 24 November 1851 door den toenmaligen Vendumeester E. Douwes Dekker afgegevene Venduacceptatie, betaalbaar gesteld op den 29 April 1852 doch ten vervaldage wegens nonbetaling geprotesteerd, zijnde deze uitbetaling door den Resident geautoriseerd naar aanleiding van het bepaalde bij het staatsblad 1847 no. 4, waarbij het Gouvernement zich civiliter aansprakelijk stelt voor de uitkeering der opbrengst van door de vendukantoren in Nederl. Indië verkochte goederen.
Overwegende dat blijkens de respektenboeken van Menado van
de bovengemelde som van ƒ 324071
op den 30 Junij 1853 ƒ 840.71
vr . o - _
„ JKJ i^UV. 1053 „ 200. 
„ 14 Junij 1854 122.117
„ 18 Julij 1854 „ 84.92
„ H Aug. 1854 472.10
„ 9 Nov. 1854 v 60171
„ 7 Febr. 1855 „ 101.63
„ 27 Maart 1855 88.80
„ 25 April 1855 I02.84
» 21 JunÜ i855 64.54 » 2679.42
zoodat nog aantezuiveren blijft ƒ 561.29
Gelezen de missive van den Direkteur van financiën, van den 22 November 1855 no. 8284 en de daarbij overgelegde missive van den Direkteur der middelen en domeinen:



Van dein 2 Maart 1854 110. 552 met bijlagen.
Van den 23 Augustus 1854, no. 2215.
Van den 14 November 1854, no. 2987.
Van den 23 April 1855, no. 1093.
Van den 19 November 1855, no. 3061.
en daarbij overgelegde missive van den Resident van Menado van den 30 Oktober 1855 no. 1541 uit welk laatste stuk blijkt, dat de nog aantezuiveren gelden zijn verminderd tot op ƒ 520.80, doch deze som als hopeloos moet worden beschouwd.
Overwegende dat de gewezene Vendumeester van Menado. E. Douwes Dekker, mitsdien met bovengemelde som zal behooren te worden belast.
1°. Den gewezen Vendumeester E. Douwes Dekker, thans op non activiteit, ter zake voorschreven te belasten zooals geschiedt bij deze met ƒ 520.80 (Vijf honderd twintig gulden tachtig duiten).
2°. Den Direkteur van Financiën bij missive van heden, no. 4612/114, onder aanbieding van het voor den belasten ambtenaar bestemde extract te verzoeken voor de invordering der daarbij opgelegde belasting het noodige te willen verrigten en der Kamer van den afloop mededeeling te doen.
Afschrift dezesi zal worden aangeboden aan den Direkteur van Financiën tot informatie en narigt.
Is besloten;
Akkordeert met voors. Register De Sekretaris
Aan
den Direkteur van Financiën.
(w. g.) Van Weelderen. Voor Eensluidend afschrift De Gouvernements Sekretaris (w. g.) Nederburch.



No. ii.
txtract uit het Register der Handelingen en besluiten van de Algemeene Rekenkamer voor Nederlandsch-Indië.
Batavia, den 4 Januarij 1856. elet dat bij s Lands Kas te Batavia op 20 Junij 1854 aan de Komm.ss.a ,o, indeling der bijdragen tot het oprigten van een standbeeld voor wijlen Koning Willem II zijn onbetaald de sommen Van ƒ 43 en ƒ 43 op twee gelijkluidende originele stortingsbewijzen dd . Menado 30. December 1850. Ia, E. E. E. E. waarvan de eene
'mZ ^ t0enmal««° van •> Lands Kas te
Menado E Douwes Dekker en de andere, bij indispositie van dien ontvanger, door den Resident Scherius.
Gelet dat bij de verantwoording van 's Lands Kas te Menado tot voorschreven einde slechts en wel op den 3oen December 1850 eene ,n ontvangstname van ƒ 43 aantoont.
tot°wTïende dat Uh ^ Kasverantwo°rding niet op te maken is ktg heeffW1JS ^ St°rtmg ^ ^ °ntVangSt Sen°men S°m betrek"
tle°vVaerWefnd,e d* aangezien geenszins blijkt, dat de administraden Z \ T tC enad°' bij dC bed°elde '"dispositie van
lach^ T' lP r RCSldem 13 °Ver^aa"' hij, Resident, moet geacht worden, bij het verleenen van het door hem voor de ont-
tinesb " ^ vermelde geteekend stor¬
tingsbewijs, te hebben gehandeld voor en namens den algemeenen
ontvanger E. Douwes Dekker, en deze ambtenaar mitsdien voor blijft ^ VerantWOOrdmg der ontvangen gelden aansprakelijk blijft.
Overwegende dat volgens proces-verbaal van opname van 's Lands Kas te Menado dd. 31 December 1850 het kassaldo gelijk aan het boeksaldo is bevonden, derhalve het bedrag van een der stortingsbewijzen ad ƒ43 niet slechts is verzuimd bij de Kasverantwoording n ontvangst te nemen, maar werkelijk aan 's Lands Kas is ont



Is besloten :
1°. den gewezen algemeenen ontvanger van 's Lands Kas te Menado E. Douwes Dekker te belasten met ƒ 43 (Drie en Veertig gulden) onverantwoord gebleven van twee sommen ieder tot een gelijk bedrag waarvan op 30 December 1850 door hem en namens hem bewijzen van storting bij 's Lands Kas te Menado zijn afgegeven.
2° den Directeur van financiën bij missive van heden No. 19/132 te verzoeken, om met inachtneming van art. 49 der bepalingen op het beheer van 's Lands geldmiddelen voor de invordering der opgelegde belasting het noodige te verrigten en van den afloop aan deze Kamer mededeeling te doen.
Afschrift dezes zal den Directeur van financiën worden aangeboden tot informatie.
Akkordeert met voors. Register De Sekretaris, (w. g.) Van Weelderen. Voor Eensluidend afschrift, De Gouvernements Secretaris, (w. g.) Nederburch.
No. 12.
Batavia den 21 Augustus 1860.
Bij besluit van 23 October 1855 no. 88, heeft de algemeene rekenkamer den Directeur van financiën verzocht, om van den gewezen secretaris van Menado, laatst assistent Resident en Magistraat te Amboina, toen op wachtgeld, E. Douwes Dekker, intevorderen eene som van ƒ 2084.44/120.. wegens oontributiën van de burgerlijke pensioenen, welker storting na aanzuivering van een genoten voorschot, was geregeld bij de apostillaire dispositie van 2 Januarij 1859 no. II, doch welke in 1853, toen de ambtenaar Douwes Dekker met verlof naar Nederland vertrok, nog niet had plaats gehad.
Dit besluit der Algemeene Rekenkamer is destijds beschouwd



geworden als een gewoon belastingsbesluit, en bij brief van den Directeur van financiën van 31 October 1855 no. 7740, werd aan Douwes Dekker gevraagd, of hij daartegen ook bedenkingen had in te brengen.
De ambtenaar Douwes Dekker heeft nimmer hierop geantwoord.
De algemeene rekenkamer herinnerde den Directeur van financiën aan haar voormeld verzoek, bij missive van 25 Julij 1856 no. 2663/82.
Bij de besluiten van de Algemeene Rekenkamer van 23 October 1855 no- 94- 26 October 1855 no. 118, 21 December 1855 no. 114 en 4 Januarij 1856 no. 132 werd de ambtenaar Douwes Dekker belast respectievelijk met de sommen vajn ƒ 8,36/120 ƒ 574.40/120 ƒ 520,80/120 en ƒ 43.
Fen aanzien van deze belastingen werd hij mogelijk aangesproken bij de brieven van den Directeur van financiën van 31 October 1855 no. 7739, 7 November 1855 no. 7904, 11 Januarij 1856 no. 252, en 26 Januarij 1856 no. 666, welke echter evenzeer zonder antwoord bleven.
De voldoening van deze vier belastingen, gezamenlijk bedragende ƒ 1146,36/120, werd bevolen bij Gouvernements besluiten van 18 Augustus 1856 no. 29, en 28 November 1856 no. 63.
Inmiddels was de Heer Douwes Dekker uit 's lands dienst ontslagen, bij besluit van 4 april 1856 no. 4.
Bij brief van de Algemeene Rekenkamer van 2 December 1856 no. 4529/65 werd de Directeur van financiën uitgenoodigd mede te deelen, wat door hem was of zou worden verrigt voor de invordering der belastingen ad ƒ 8,36, ƒ 574,40 en ƒ 520,80; en bij missive, insgelijks van 20 December 1856 no. 4530/66, werd nogmaals herinnerd aan het besluit van 23 october 1855 no. 88, en het schrijven
van 25 Julij 1856 no. 2663/82, betreffende de achterstallige contributiën ad ƒ 2084.44.
De gewezen ambtenaar Douwes Dekker was alzoo, tijdens zijn ontslag, den lande nog schuldig eene totale som van ƒ 3230,80/120.



Bij brief van 18 Februarij 1857 no. 1398, verzocht de Directeur van financiën den Resident van Batavia om op te geven, waar de ambtenaar Douwes Dekker zich toen bevond.
De Resident antwoordde bij missive van 25 Februarij 1857 no. 287/1, dat voor zooveel hem bekend was, de ambtenaar E. Douwes Dekker (die mtusschen geen ambtenaar meer was) zich bevond te Soerabaya of te Bodjonegoro (Rembang).
De Residenten van Soerabaya en Rembang werden nu gehoord, omtrent het verblijf van Douwes Dekker, bij brief van 28 Maart 1857 no. 2524.
De Resident van Soerabaya antwoordde bij brief van 2 April 1857 no. 1775/22, dat Douwes Dekker zich nog aldaar ophield, doch dien ochtend een pas had genomen, om met de mail van die maand naar Nederland te vertrekken, dat hij den 3en April met het stoomschip „Koningin der Nederlanden" Soerabaya zou verlaten, dat vermits door hem geene aankondiging van zijn vertrek in de courant was gedaan, hij in voldoening aan de bestaande bepalingen twee borgen had gesteld, welke zich als zoodanig hadden verbonden voor ien tijd van zes weken; en dat zijne echtgenoot, zoo ook zijn zeer jeugdig kind, zich te Soerabaya zouden blijven ophouden.
Dientengevolge werd den Resident van Soerabaya, bij brief van 10 April 1857 no- 28663, een staat gezonden van de sommen door Douwes Dekker nog verschuldigd, met verzoek om die onverwijld door de borgen in 's lands kas te doen overbrengen.
Bij brief van 20 Mei 1857 no. 1477/2 antwoordde de Resident dat de borgen weigerden te betalen, terwijl het nu bleek, dat de gestelde borgtogt geen waarde hoegenaamd bezat, verklarende de Assistent Resident voor de politie te Soerabaya zelfs, dat die borgtogt niet anders kan genoemd worden dan eene bloote formaliteit en geenszins voor de borgen verbindend, om de schulden van Douwes Dekker te voldoen, doch wel om alle zoodanige inlichtingen te
geven ten aanzien van zijn persoon, als belanghebbenden moeten vragen.
Nadat van den Resident van Soerabaya een afschrift van den ge-



passeerden borgtogt was gevraagd en ontvangen, en Douwes Dekker Jndië inmiddels verlaten hebbende, werd nu aan de algemeene rekenkamer, bij brief van den Directeur van financiën van 7 Julij 185; no. 5247, onder toezending van stukken, de vraag gedaan: „Wie in deze de verantwoordelijke persoon is. Mogt het een comptabel ambtenaar zijn, en de algemeene Rekenkamer vermeenen, dat hij jegens het Gouvernement voor de schulden van Douwes Dekker aansprakelijk is, werd haar in overweging gegeven, hem deswege de vergoeding op te leggen, waardoor deze in de gelegenheid zou worden gesteld, om desverkiezende en daardoor termen vindende, zijn regt op de borgen van den ambtenaar Douwes Dekker te kunnen doen gelden."
Over deze vraag, — over de verbindende kracht der borgtogtsacte, over de kwestie wie daaromtrent het gevoelen behoorde in te winnen van den Procureur-Generaal bij het Hoog Geregtshof van NederlandscH Indië, ontstond nu eene langwijlige correspondentie tusschen den Directeur van financiën en de algemeene rekenkamer, eene briefwisseling, welke eindigt met de toezending, aan de algemeene rekenkamer, bij brief van 22 Januarij 1858 no. 637, van afschrift eener missive van den Procureur-Generaal, bevestigende, de acte van borgtogt van nul en geener waarde is
Aan de algemeene rekenkamer werd overgelaten, om ter beëindiging dezer aangelegenheid het noodige te verrigten.
Thans ontvang ik de nevensgaande missive van de algemeene rekenkamer van 27 julij 1860 no. 335/149, waarbij zij mij in overweging geeft, om, aangezien het uit de nieuwsbladen blijkt, dat de gewezen ambtenaar Douwes Dekker in Nederland woonachtig is het noodige te verrigten tot invordering aldaar, van de door nem verschuldigde gelden.
Ofschoon ik mij weinig voorstel van daartoe aan te wenden pogingen, bij iemand, die niet meer in 's lands dienst is, zoo zou Zijne Excellentie de Minister van Koloniën toch kunnen worden uitgenoodigd, om het te doen beproeven.
Ik teeken hierbij aan, dat zich wegens borgtogt voor zijne comp-



tabele betrekkingen nog eene som van ƒ 832 in 'slands kas bevindt, welke dus in ieder geval in mindering zijner schuld zal kunnen strekken.
Onder aanbieding der op bijgevoegden inventaris vermelde, over
deze zaak handelende stukken, welke ik na gemaakt gebruik, voor
zoover zij tot het archief der Directie van financiën behooren, de
vrijheid neem terug te verzoeken, heb ik de eer Uwe Excellentie in overweging te geven:
Zijne Excellentie den Minister van Staat, Minister van Koloniën verzoeken, om van den gewezen ambtenaar E. Douwes Dekker te doen invorderen de som van ƒ 3230.665, zijnde het door hem alsnog aan de Indische Administratie verschuldigd bedrag.
De directeur van financiën 1) (w. g.) Diepenheim.
Voor Eensluidend afschrift, Aan Zijne Excellentie De Gouvernements Secretaris,
den Gouverneur-Generaal (w. g.) Nederburch.
van Nederlandsch-Indië.
1) Ce document fut transmis par la lettre suivante au ministre des Colonies. *°; 823/7- Afschrift
11? Batavia, den 7e September 1860.
Ik heb de eer Uwer Excellentie hierbij in afschrift aan te bieden de missive van den Directeur van financiën van 21 Augustus 1860 No. 793 P, betreffende
n\r°r, "TV3". dC aa" de" gewezen Indischen ambtenaar E. Douwes fo' 'J besluiten van de Algemeene Rekenkamer dd. 23 October 1855
' Cn 94' 2Ó' °ctober en 2" December 1855 N. 118 en 114en4Januarij 5 , o. 132, waarvan mede afschriften hiernevens gaan, opgelegde belastingen ten gezamenlijken bedrage van ƒ 3230.66'/,.
Mij aan den inhoud dier stukken gedragende, heb ik de eer Uwer Excellentie
te verzoeken om, zoo mogelijk E. Douwes Dekker, die zich thans in Nederland
bevindt, het voorschreven bedrag van ƒ 3230.66'/, wel te willen doen invorderen.
J- ,J"e neem ik de vriJ'heid hierbÜ aan te teekenen, dat zich nog wegens borgtocht voor zijne comptabele betrekkingen eene som van / 832 in 's lands
kunnen s^rekken""1' ^ *" * ^ b sdÜTÏ
De G"e"*1 ™ *>•<*
Minister van Koloniën. W a u •



No. 13.
ministerie van Koloniën.
Litt. A. Pz. No. 32/578.
's-Gravenhage, den ; Mei 1861 Ten aanzien van het door Uwe Excellentie, bij brief dd 7 Sep-
gewezen 0° V°°rStel' ^ hier te lande' van de»
gewezen Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker, te doen
invorderen de hem, door de Algemeene Rekenkamer in Nederlandsch-Indie, bij hare besluiten dd. 23 October 1855 No 88 en 94- 26 October 1855, No. 118, 21 December 1855, No. 114, en 4. Jan u ar ij 1856, No. 132, opgelegde belastingen, ten gezamenlijke berage van ƒ 3230.665 heb ik de eer, vermits voor het tegenwoordige P en heer Douwes Dekker geen verhaal mogelijk is, uithoofde van den hoogst ongunstigen geldelijken toestand waarin hij verkeert, wer Excellentie ,n overweging te geven, om de nog wegens borggt van den heer Douwes Dekker in 's lands kas in Indië aanwezige som groot ƒ 832, in mindering zijner schuld te doen afschrijven ten behoeve van den lande, en om hem daarvan kennis te geven met verdere mededeeling dat hij 's lands debiteur blijft voor
ItTr?! m Van f 2398'665 °ie som zou eigens, om alast tot afsluiting der betrokkene boeken te kunnen geraken, daar.
n kunnen worden afgeschreven als ware dat bedrag voorloop.g ge
nomen voor rekening van den lande. Bij de daarvan aan mij te
oene kennisgeving zou dan tevens kunnen worden verzocht om
ontstelt' n A tC ^ VCrhalen a°0dni daartOC de ™ogelijkhe,d ontstaat. Op die wijze zullen s lands vorderingen ten laste van den
heer Douwes Dekker niet worden prijsgegeven, en zal tevens worloTiJn Cn Z1J m h€t °nbePaalde in de ^eken blijven voort-
A=m 7;;„ c- „ . De Minister van Koloniën,
Aan Zyne Excellentie den Gouverneur- (w. g.) Loudon.
Generaal van Nederlandsch-Indië.



No. 14.
Batavia den 20e Maart 1862.
Na de ontvangst van de bij 's gouvernementsrenvooi dd. 21 Junij 1861 No. 10390, in mijne handen gestelde Ministerieële depêche dd. 7 Mei 1861 Lr. A Pz. No. 32/578, heb ik de Algemeene Rekenkamer bij mijne hierbij in afschrift overgelegde missive van 23 December a. p. No. 14085, met den inhoud in wetenschap gesteld.
Naar aanleiding daarvan heb ik ontvangen de hierbij Uwe Excellentie aangeboden wordende missive van 31e December a. p. No. 6671/229, waarbij het voorstel wordt gedaan, om ten aanzien van de som van ƒ 2398.66 *4 door den gewezen ambtenaar E. Douwes Dekker per resto schuldig gebleven van de hem opgelegde belastingen en van de door hem nog te voldoene contributiën aan de burgerlijke pensioenen, eene gelijke beschikking te provoceeren als indertijd onder anderen heeft plaats gehad, met den gewezen kontroleur der 2e klasse ter Sumatra's westkust J. J. Hoijer blijkens de Regeringsbesluiten dd. 11 September 185; en 15 September 1859 No. 20 en 81.
Vermits Zijne Excellentie den Minister van Koloniën bij de boven aangehaalde depêche dd. 7 Mei 1861 Lr. APz. No. 32/578, verklaart dat voor het tegenwoordige op den ambtenaar E. Douwes Dekker geen verhaal mogelijk is, uithoofde van den hoogst ongunstigen geldelijken toestand waarin hij verkeert, en de nu door de Algemeene Rekenkamer voorgestelde regeling geheel in overeenstemming is met de bedoelingen des Ministers, blijkens het slot van meer gemelde depêche, zoo bestaan bij mij tegen het doen van een voorstel in dien geest geene bedenkingen.
Ik heb mitsdien de eer Uwer Excellentie voor te stelen: i°. Machtiging te verleenen om bij de Algemeene boeken voor memorie te behandelen eene som van ƒ 2398.66X door den gewezen ambtenaar E. Douwes Dekker per resto schuldig gebleven van de hem door de Algemeene Rekenkamer bij hare besluiten dd. 23 October 1855 No. 88 en 94, 26 October 1855 No. 118, 21 December 1855 No. 114 en 4 Januari 1856 No. 132, ten gezamenlijke



bedrage van ƒ 3230.558 opgelegde belast.ngen en van de door hem nog te voldoene contributiën aan de burgerlijke pensioenen, met aanschrijving op den Direkteur van financiën om ten aanzien van de stuiting der verjaring Van voorschreven vordering, het noodde te verrigten. 0
2° Aan den gewezen Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker te kennen te geven, dat de wegens borgtogt in 's lands kas in Indie van hem nog aanwezige som van / 832 ten behoeve van den lande is afgeschreven, in mindering der hem door de Algemeene Rekenkamer bij hare besluiten van 23 October 1855 No 88 en 94 26 October 1855 No. 118, en 21 December 1855 No. 114 en 4 Jananj 1856 No. 132 opgelegde belastingen ten gezamenlijke bedragen van ƒ 3230.665 en hij alzoo 's lands debiteur blijft voor de resteerende som van ƒ 2398.665 en
je. Den Minister van Koloniën onder mededeeling van het bovenstaande te verzoeken, om zoodra daartoe de mogelijkheid mogt
ijken te bestaan, de bedoelde restant schuld op den betrokkene te doen verhalen *)
De Directeur van financiën (w- g) Diepenheim.
Aan Zijne Excellentie den GouverneurGeneraal van Nederlandsch Indië.
I) Ce document était accompagné des annexes suivantes:
^ Batavia, den 25e December 1861.
Ten vervolge van mijne missive van 21 Augustus 1860 No. 7936 heb ik de **=«w hierbij »„ te bieden afehrif, Tm£ e eele depeche van 7 Mei 1861 Lett. Apz. No. 32/578, mij geworden bi,
ik^evZT 'l I""0 •S6' No' "" ™
ik de vrijheid neem, my ter bekort.ng te gedragen. Onder mededeelinK dat
om d'Tr vT/T/ 14085, is geautoriseerd
m de som van ƒ832 wegens door den ambtenaar E. Douwes Dekker als
orgtocht gestorte gelden in verrekening met de hem door de Kamer opgelegde
belastingen ten bedrage van / 32.30 bij zijne boeken af te schrijveTondt



No. 15.
Extract uit het Register der Besluiten van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië.
Buitenzorg, 3 April 1862.
Gelezen de missives:
a. van den Minister van Koloniën, van 7 Mei 1861, Lr. APz, No. 32/578, in antwoord op de dezerzijdsche van 7 September 1860 No. 823/7 (Besluit van dien dag N0.7);
het hoofd Borgtochten en dat bedrag daarna weder in te nemen onder dat van Diverse Inkomsten.
De directeur van Financien, (w. g.) Diepenheim.
Voor eensluidend afschrift,
De Hoofdkommies bij het ■Aan de Departement van Koloniën,
Algemeene Rekenkamer. (w. g.) J. J. Diepenheim.
No. 6671/229. Batavia, den 31 December 1861.
Met referte aan uwen brief van 23 dezer No. 14085, hebben wij de eer UEdel Gestrenge te verzoeken, om voor het geval zulks nog niet mogt zijn gedaan, alsdan het gouvernement wel te willen voorstellen, om ten aanzien van de som van f 2398.66*/a, door den gewezen ambtenaar E. Douwes Dekker per resto schuldig gebleven van de hem door onze kamer opgelegde belastingen en van de door hem nog te voldoene contributiën aan de burgerlijke pensioenen, eene gelijke beschikking te nemen, als indertijd onder anderen heeft plaats gehad met den gewezen kontroleur der 2e klasse ter Sumatra's Westkust I. I. Hoijer blijkens de Regeeringsbesluiten dd. 11 September 1857 en 15 September 1859 No. 20 en 81. Een zoodanige beschikking achten wij ter zake nog noodig, met het oog op de artikelen 1 en 49 der finantiëele bepalingen (Staatsblad 1831 No. 71.)
De Algemeene Rekenkamer,
(w. g.) Leféber,
Ter ordonnantie van dezelve,
De Secretaris, (w. g.) Cluwen.
Voor eensluidende afschriften,
Aan den Directeur De Gouvernements-Secretaris,
van Financiën. (w. g.) Nederburch.



3o;8rn dCn D'reCteUr van Financiën, van 2Q Maart 1862 No.
Is goedgevonden en Verstaan.-
Eerstelijk. Machtiging te verleenen, om bij de Algemeene ho L voor memorie te behandelen eene som van f 2308^! ^
zend drie honderd acht en negentig «niMen * ( CC dui"
halve rpr.n ^ j egen"g gulden zes en zestig en een
:mbTrf- D°"ws D'kk« £
tober ,855 No. ,18. „ December ,*< N T * 26 °c'
No- .32, te» gezamenlijke bedrage van AnomS Tl lastingen en van de Hoor h T 3 230.66 ^ opgelegde be-
burgerlijke pennoen, me, «2^^^
nanciën, om teo aanzien van de staitig ƒ„ veZiS ™
ven vordering, het „oodige te verngTen voorsehre-
Do™e3'DetLt\etLT^ven^IdeSChen ^
'sLands kas in Indië van h™ ■ Wege"S horS^gt in
honderd twee en dertig gulden )T af1^ezi^e som van / 832 (acht geschreven, m mmt^dertm'doo^V"" *" ï** * * b.j hare besluiten van 23 October 1855 No Re''e°kamer
'855 No. ,,8. 2, December ,855 " 941 ' °ctotor
'32, opgelegde belast.ngen ten gezam.n li kV b H " 0 N° en hij alzoo 'sLands debiteurblhft™J J^ ™ /3**a66i
f 2398 66H (ta,ee duizend dr,e honderd acht *» en zestig en een Halve cent). 1) "" neeent,S gulden,
Ten derde. Te schrijven als volgtan Ztjne Excellentie de» Min,ster van Koloniën. N„ 2oS/>
Met enz. /3'
Afschrift enz.
Akkordeert met voors. Register, De Gouvernements Sekretahs, (w. g.) Nederburch.
■) Ce,,. i(caim ^ ^ ,a tóre ^ anMin.itredesC<i|(iniei
6



No. 298/13. Biilaeen 4.
Buitenzorg, 3 April 1862.
Met referte aan de Ministeriëele depêche, van 7 Mei 1861, Lett. Apz No. 32/578, heb ik de eer Uwer Excellentie hierbij in afschrift aan te bieden mijn besluit van heden No. 13, en het daarbij verhandeld schrijven van den Directeur van Financiën, van 20 Maart 1862 No. 3078, betreffende de regeling van de nog resterende schuld aan den Lande van den gewezen Oost-Indischen ambtenaar E. Douwes Dekker.
Mij ter bekorting aan den inhoud dier stukken gedragende, neem ik de vrijheid Uwer Excellentie te verzoeken, om, zoodra daartoe de mogelijkheid mogt blijken te bestaan de bedoelde restant schuld op den betrokkene te doen verhalen.
De Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië, (w. g.) L. A. W. J. Sloet.
Aan Zijne Excellentie den Minister van Koloniën.
Qui en assura la transmission a Dekker par Ia note suivante:
Fiat verzending aan den Heer E. Douwes Dekker, van het van den Gouverneur-Generaal van Nederlandsch-Indië onder cachet-volant ontvangen en voor hem bestemd extract-besluit dd. 3 April 1862, No. 13, nadat daarbij zullen zijn gevoegd afschriften van de besluiten der Algemeene Rekenkamer in Nederlandsch-Indië dd. 23 October 1855, No. 88 en 94; 26 October 1855, No. 118, 21 December 1855 No. 114, en 4 Januarij 1856, No. 132, liggende in verbaal 7 Mei 1861, No. 32.
De Minister van Koloniën, voor den Minister, De Secretaris-Generaal, (w. g.) onleesbaar.



IV.
TABLE.
I. INTRODUCTION Pag.
II. Dekker en congé 1
No. i. Décision du gouverneur-général accordant un congé
2 Lettre^Tïl ^ anS 4 Dekker (I aoüt "
" ' , v er aU M'nistre des Colonies pour solhciter 1 autor.sation de se rendre a 1'étranger (8 septembre 1853) 
.. 3. Décision du Ministre des c«të **
autorisation (12 sept. 1853)
+ Let,re de Dekker a M. Ch. P. Pah„d," MinUtre' dës *+
Cote„,es pou,. „,,iciter nM aïMce de trojs ^
solde dEurope (17 novembre 1853) 2-
" 5- Lettre du Sécréta.re-général du Ministère des Coïomes a Dekker pour 1'mviter a faire cautionner le remboursement de 1'avance de solde solliciteé f21 nov- '85 3) v
" 6' H e"r f6 Dekker aU Sécrétaire S^néral du Ministère ^ P°Ur 1Ui transmettre le cautionnement de MM. Schenus et Siedenburg (3 décembre ,853) 27
" ïv ^miStre dCS Co,°nieS accordant ^ance
sollicitee (8 decembre 1853) 28
» 8. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies pour solhciter une prolongation de congé de six mois (16 avril i8c4) ..
y 30



No. 9. Décision du Ministre des Colonies autorisant Dekker a se présenter au Service de Santé (22 avril 1854) „ 10. Rapport adressé par le chef du Service de Santé au Ministre des Colonies sur 1'état de santé de Dekker (2 mai 1854) 
„ II. Décision du Ministre des Colonies accordant une prolongation de congé de 6 mois a Dekker (6 mai 1854) „ 12. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies pour solliciter une avance de quatre mois de solde d'Europe
(31 octobre 1854) 
» 13 Décision du Ministre des Colonies accordant 1'avance
soltöcité (8 novembre 1854)
„ 14. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies pour solliciter 1 autorisation de se rendre a 1'étranger (18
novembre 1854) 
» J5- Décision du Ministre des Colonies accordant 1'auto-
risation demandée (20 novembre 1854) 
„ 16. Lettre du Secrétaire général du Ministère des Colonies mettant Dekker en demeure de rejoindre son poste
(7 mars 1855) 
„ 17. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies pour faire connaitre son intention de rejoindre prochaine-
ment ison poste (8 mars 1855) 
„ 18. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies pour solliciter une avance de quatre mois de solde d'Europe (21 mars 1855)
„ 19. Décision du Ministre des Colonies refusant d'accorder
1'avance sollicitée (24 mars 1855) 
„ 20. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies pour renouveler sa requête exposée le 21 mars (doe. no. 18) (25 mars 1855) 
„ 21. Décision du Ministre des Colonies maintenant les termes de la décision du 24 mars (document no. 19) (4 avril 1855) 
Pag.
31
32
34
35 35
38
38
39
40
40
42
43 46



47
48
No. ,2. Lettre d. Dekker au Mi„is,re des Colonies pou, re- P'S' nouveler ses instances précédentes des 21 et 25 mar, (doe. no. 18 et 20) (6 avril 1855) * 6
» 23. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies sur te 4 meme objet ('ii avril iflcc-*
» 24. Lettre du Secrétaire Général du Ministère des Coonies invitant Dekker a cautionner te remboursement de 1 avance sollicitée (13 avril 185 O .. 25. Lettre de Dekker au Ministre des Colonies püur 'ob-
*7 FdJC"lcnt a une somme de 2000 florins a titre
d avance de solde (16 avril 1855) 8
, 26. Lettre du Secrétaire général du Ministère des Colonies 4
a Dekker pour 1'inviter a faire régulanser 1'engagement des cautions (20 avril 1855)
" 2;' "r DekJ<er au Secrétaire général'du Ministère des Colonies pour satisfaire a la demande ci-dessus (23 avrf 1855) 
" ^ LeMAerdUuS!Crétaire généra' d" Min>stèredës Colonies ^ a MM. Hoboken, armateurs, pour s'informer de la date du depart de Dekker (21 avril i8ss) a
, *>■ Lettre de MM. Hoboken au Seerétaire gén^l 'du " Ministère des Colonies pour confirmer le prochain depart de Dekker (23 avril 1855)
» 30. Décision du Ministre des Colonies accordant è Dekker ^ TTT nr UnC aVanCC de S°lde de 2000 florins (24 avril i8<0 c2
III. Dekker en debet 55j 5
No. I. Arret de la cour des comptes mettant a la charge de 55
ekker une somme de 360 florins (; sept. 1852) cc " 2' Lfre d« Mimstre des Colonies au gouverneur géné-
i853)CCUSant réCepti°n dC rarrêt précité <l8 Janv'er
" 3' P®c'si°n <iu Ministre des Colonies ordonnant te rem- ^
boursement par Dekker de la dite somme (23 février



Pag,
No. 4. Décision du Ministre des Colonies fixant les con-
ditions de ce rembouirsement (4 octobre 1854) 59
5. Lettre de Dekker sollicitant un delai (6 oct. 1854) 60 „ 6. Décision du Ministre des Colonies accordant un délai
(7 octobre 1854) 62
, 7. Arrêt de la Cour des Comptes mettant a la charge de Dekker une somme de 8 florins 36 (23 octobre
l855) 63
, 8. Arrêt de la Cour des Comptes mettant a la charge de Dekker une somme de 2084 florins 44 (23 octobre
I855) 64.
9. Arret de la Cour des Comptes mettant a la charge de Dekker une somme de 574 florins 40 et ordonnant restitution a son profit d'une somme de 48 florins 59 (26 octobre 1855) gg
, 10. Arrêt de la Cour des Comptes mettant a la charge de
Dekker une somme de 520 florins 80 (21 déc. 1855) 69 , 11. Arrêt de la Cour des Comptes mettant a la charge
de Dekker une somme de 43 florins (4 janvier 1856) 71
„ 12. Rapport du Directeur des Finances au Gouverneur Général au sujet de 1'apurement du débet de Dekker (21 aoüt 1860) 
13. Lettre du Ministre des Colonies au Gouverneur Général approuvant les mesures proposées au rapport précité (7 mai 1861) ^
„ 14. Rapport du Directeur des Finances au Gouverneur Général au sujet de 1'exécution des mesures précitées (20 mars 1862) -,g
i) 15. Décision du Gouverneur Général sanctionnant ces
propositions (3 avril 1862) gQ



















J. PROOi'l
B**kbinéerij en Papierwnn
Busken Blaserstrast 25 Tel«f. 123426 Privé 1 2223*