stelling van „hoofdelijke aansprakelijkheid voor het geheel" en stemt overeen met de strekking van art. 18/4aj°art 18 < 3 B. W.; bestaat er slechts één solvabel lid, dan is natuurlijk het gezamenlijk-borg-blijven een hoofdelijke borgtocht voor het geheel.
Vorenstaande beschouwing toont aan dat a r t. 7 onschendbare voorwaarden bevat, die bij de oprichting moeten in acht genomen worden, terwijl art. 19 aanwijzingen geeft, die bij de ontbinding zullen gelden indien de statuten niets daarvan afwijkends vaststellen. t
Art. 19 bepaalt voor de dekking van eenig tekort bij de
vereffening van den boedel der Coöp. Vereeniging den regel;
Art. 2<t. art. 20 behandelt eene uitzondering op dien regel, loopt dus ook over de ontbinding, en behelst ook slechts dispositief recht.
ie alinea. Het eerste lid van art. 2 0 luidt:
„Indien de voordeelen der Vereeniging volgens de acte van oprichting ongelijk tusschen de leden worden verdeeld, naarmate van liet bedrag der inleggelden of eenigen anderen maatstaf, kan bij de acte van oprichting worden bepaald, „dat de omslag van het tekort geheel of ten deele naar „denzelfden maatstaf zal geschieden.
De wetgever sprak in het voorgaande artikel, nml. in den gewraakten tusschenzin, van de statutaire verantwoordelijkheid der leden voor eenig tekort voor gelijke deelen. en behandelt thans het geval dat statutair de voordeelen ongelijk verdeeld worden, en geeft voor eene zoodanige regeling de bevoegdheid den omslag van het tekort naar denzelfden maatstaf - dus in dezelfde ongelijke verdeeling — te doen geschieden, geheel of ten deele.
In het gestelde geval van ongelijke winstverdeeling kanalzoo het tekort worden omgeslagen, hetzij geheel naar denzelfden maatstaf, dan wel ten deele naar denzelfden maatstaf, en bijgevolg alsdan het resteerende deel naar eenen anderen maatstaf, bijv.
in gelijke deelen. ..
Door het woordje „kan" duidt de wetgever aan, dat hij geene
verplichting oplegt; en wil de verleende bevoegdheid — . w. z. de geheele alinea - eenige beteekenis hebben, dan moet aangenomen worden, dat daaruit voortvloeit.


dat, indien de winstverdeeling voor gelijke deelen is geregeld,
ook de verdeeling van het tekort, i. e. de verliesverdeeling in gelijke deelen moet plaats hebben.
Geschiedt de winstverdeeling in ongelijke deelen, dan kan de verliesverdeeling bepaald worden in ongelijke deelen, of in gelijke deelen, of gedeeltelijk in ongelijke, gedeeltelijk in gelijke deelen.
De regeling der aansprakelijkheid voor het tekort hangt dus af van de regeling der winstverdeeling, en is in het eerste lid \an art 2 0 behandeld; en nu voegt de wetgever in het tweede lid daaraan toe:
„In dat geval (nml. indien de voordeelen naar zekeren 2® alinea, „statutair bepaalden maatstaf ongelijk zullen verdeeld worden),
„kan de aansprakelijkheid ook worden beperkt tot eene in „verhouding tot den aangenomen maatstaf bepaalde som."
Deze alinea bevat het voorschrift, dat de bevoegdheid verleent om eene uitzondering op den in art. 19 gestelden regel in de statuten op te nemen. AV elke is die uitzondering, die beperking van de aansprakelijkheid der leden tegenover de Vereeniging voor eenig tekort?
Ze is die van de aansprakelijkheid, beperkt tot eene in verhouding tot den aangenomen maatstaf bepaalde som!
De maatstaf is statutair bepaald volgens art 7 4°; kan nu ook de beperkte som vooraf bepaald worden ? Onmogelijk, want deze hangt van den maatstaf af, i. e. van een verhoudingscijfer,
dat wel een quotiënt (de uitkomst eener deeling) voortbrengt,
maar niet het quotiënt, de som gelds is!
De beperking tot dat onbepaalde quotiënt is echter reeds belangnjk genoeg, want daardoor vervalt de in art. 19 als regel voorgeschreven onderlinge borgtocht. Statutair kan alzoo de verantwoordelijkheid tegenover de Vereeniging, welke door het gezamenlijk borg blijven voor de betaling van ieders aandeel in den omslag ontstaat, opgeheven worden.
De tweede alinea van art. 2 0 zegt dus:
dat, indien de winstverdeeling in ongelijke deelen geschiedt,
de tegenover de Vereeniging als regel geldende onderlinge


borgtocht ter zake van den omslag in eenig tekort kan (potestatief!) buiten effect gesteld worden.
Vervolgens vloeit uit deze bepaling voort:
dat, indien de winstverdeeling in gelijke deelen is vastgesteld, de aansprakelijkheid niet kan worden beperkt, d. w. z. dat alsdan de onderlinge borgtocht steeds van kracht is.
Noch de gezamenlijke noch de individueele aansprakelijkheid der leden tegenover de rechtspersoon, de Coöp. Vereeniging, kan derhalve zooals bij de Naamlooze Vennootschap op een van den aanvang af bepaald maximumbedrag worden vastgesteld.
Aannemende dat eene Coöp. Vereeniging ten doel heeft den verkoop van levensmiddelen aan hare leden, en dat bepaald is dat de winst jaarlijks verdeeld zal worden in verhouding tot de bedragen van het in den loop van dat jaar aan ieder der leden verkochte, dan kan tegelijkertijd in de akte worden vastgesteld
— volgens het eerste lid van art. 2 0 — dat eenig tekort in diezelfde mate verdeeld, en — volgens het tweede lid van a r t. 2 0
— dat de aansprakelijkheid van elk lid tot het respectievelijke bedrag van het quotiënt beperkt zal worden.
Daar de wet niet het tijdvak noemt, waarover die verhouding berekend moet worden, en daar de geheele bepaling slechts eene bevoegdheid, geene verplichting, voorschrijft, zoo zal in de akte van oprichting de becijfering kunnen worden gepreciseerd. Is dit niet geschied, dan ligt het in den geest der beide artt. 19 en 2 0 dat de berekening der verhoudingen loopt over het tijdvak der 364 of 365 dagen, den dag van het in-ontbindingtreden voorafgaande ; terwijl met de bedragen en de verhoudingen in de laatste balans vermeld, geene rekening mag gehouden worden. Indien bijv. eene Coöp. Vereeniging op den 16"n Sept. 1904 in ontbinding treedt en hare acte van oprichting het hierboven aangenomene èn de beperking bevat, dan moet eerst een staat worden opgemaakt van de bedragen gedurende het tijdvak, loopende van 15 Sept. 1903 tot 16 Sept. 1904, aan elk der leden verkocht, en het verhoudingscijfer van elks bedrag tot de som dier bedragen over het tekort worden omgeslagen. Is gedurende dat tijdvak aan allen gezamenlijk voor ƒ 100.000, aan A voor f 100 verkocht, dan zal A voor '/ïooo deel in het tekort worden omgeslagen. Daartoe is zijne aansprakelijkheid in overeenstemming


met het tweede lid van art. 20 statutair beperkt, wat slechts beteekenen kan dat het oorspronkelijk vastgestelde tekort niet later verhoogd mag worden met wat eventueel door eenige leden niet betaald wordt.
De kosten van invordering etc. — in één woord: van likwidatie — behooren wèl tot het tekort, en daarmede mag het becijferde verlies der Vereeniging — over welk cijfer de aanvankelijke omslag volgens art. 19 geschiedt — wèl vermeerderd worden.
De beperking dér aansprakelijkheid wil dus niets anders zeggen dan de uitsluiting van den gezamenlijken borgtocht.
Even onduidelijk als het tweede lid is de slotalinea van •'»«■ alinea, art. 2 0, luidende:
„Bij toepassing dezer bepaling — i. e. beperking — worden „teruggaven van inleggelden in het jaar, aan de ontbinding „voorafgaande, als niet geschied beschouwd",
waarvan eene woordelijke uitlegging tot de gevolgtrekking leidt dat zij, die inleggelden terugontvangen hebben, opnieuw eene vordering van gelijk bedrag tegenover de Vereeniging kunnen doen gelden, doch waarvan de bedoeling ondersteld moet worden dat, indien de maatstaf, waarvan de beide eerste alinea's spreken,
op de bedragen der inleggelden berust, de teruggegevene inleggelden bij de becijfering van de mate der aansprakelijkheid moeten geacht worden alsnog als inleggelden te bestaan.
Het vorenstaande resumeerende, moet aangenomen worden Recapitulatie dat de leden eener Coöperatieve Vereeniging aansprakelijk zijn:
tegenover derden; als borgen : gezamenlijk voor alle verbintenissen der Vereeniging, individueel volgens den statutair bepaalden maatstaf,
tegenover de Vereeniging; ingeval van vereffening van den boedel bij ontbinding of faillissement, al naardien volgens de acte van oprichting is overeengekomen.
A. Bepaalt deze de verdeeling der:
winst in gelijke dcelen, dan moet de omslag van het tekort steeds in gelijke deelen geschieden, en dan geldt steeds de gezamenlijke borgtocht.


winst in ongelijke deelen, dan wordt het tekort omgeslagen volgens den in de acte vastgestelden maatstaf:
a. hetzij in gelijke deelen,
b. óf in ongelijke deelen,
c. öf voor een gedeelte in ongelijke deelen en voor het overige gedeelte in gelijke deelen, met dien verstande dat de onderlinge borgtocht slechts van kracht zal zijn indien de acte aldus of niets — m. a. w. niet het tegendeel, — vaststelt.
B. Bepaalt de acte de verdeeling van het:
tekort in gelijke deelen, waarmede solidaire aansprakelijkheid gelijkstaat, dan kan de winstverdeeling worden vastgesteld in gelijke deelen, öf in ongelijke deelen, öf gedeeltelijk in gelijke, gedeeltelijk in ongelijke deelen, terwijl de regeling van den ouderlingen borgtocht zich richten moet naar de overeengekomen winstverdeeling;
tekort in ongelijke deelen, — hetwelk ook het geval is, indien het gedeeltelijk in gelijke, gedeeltelijk in ongelijke deelen wordt omgeslagen, — dan moet de winstverdeeling in ongelijke deelen plaats hebben, doch de maatstaf voor de verdeeling van het verlies kan een andere zijn dan die voor de verdeeling der winst, terwijl de onderlinge borgtocht zal gelden indien de acte niet het tegendeel bepaalt.
In alle deze gevallen, waarbij van de aansprakelijkheid tegenover de \ ereeniging sprake is, d. w. z. wanneer bij vereffening door den vereffenaar of door den curator de omslag volgens art. 19 geschiedt, treden de in dat artikel aangewezen vorige leden gezamenlijk met de overgebleven leden op, terwijl de maatstaf van aansprakelijkheid steeds die is, welke volgens art. 7 4°. bij de acte van oprichting is vastgesteld.
Zoowel in art. 20 als in art. 7 maakt de wetgever uitsluitend en herhaaldelijk melding van de winst- of verliesverdeeling, zooals die in de acte van oprichting is vastgesteld, welke bepaling echter niet verhindert, dat de verdeeling later kan ge-


wijzigd worden, mits daarbij in het oog gehouden wordt, dat voor alle vóór de wijziging aangegane verbintenissen de aansprakelijkheid der leden van kracht blijft, welke ten tijde van het sluiten der verbintenis bestond.
Zooals hiervoren is vermeld, zijn de meesten der thans als Aanleiding Coöp. Vereenigingen beschouwde Vereenigingen m. i. als zoodanig „ioi!^h«-i«i. nietig, en hebben slechts beteekenis als niet-wettelijk-erkende Vereenigingen.
Ware voor de oprichting eener Coöp. Vereeniging Koninklijke bewilliging vereischt, evenals voor de Naaml. Vennootschap het geval is, dan zoude die voor bestuurders en voor derden m. i. zoo beteekenisvolle wanverhouding niet zijn ontstaan. De sanctie der Regeering bij de oprichting werd echter door de leden der 2° Kamer niet geëischt en als van weinig beteekenis beschouwd,
daar immers — zie Handelingen 1876/1877 blz. 140, — volgens art. 4 op straffe van nietigheid de acte van oprichting notarieel moet worden verleden, en de notaris wel er voor zal zorgdragen dat de statuten aan de wettelijke vereischten beantwoorden.
De meeste notarissen en de meeste rechtsgeleerden leggen echter m. i. het imperatieve voorschrift van art. 7 4o. verkeerdelijk uit, en hechten daaraan de beteekenis, dat eene bepaling in de acte, volgens welke de leden belast zijn met eenige aansprakelijkheid — hoe gering ook, en uitsluitend geldende tegenover de rechtspersoon, de Vereeniging, — als vermogensbasis voldoende is. Op die wijze zou eene Coöp. Vereeniging opgericht kunnen worden, waarbij de aansprakelijkheid beperkt werd tot de inleggelden, en deze vastgesteld op een nietswaardig bedrag van bijv. éénen cent voor elk lid! Maar hoe is dan de felle strijd, die in de wetgevende vertegenwoordiging gevoerd is over de al dan niet vaststelling van de aansprakelijkheid van ieder lid voor het geheel van de verbintenissen der Vereeniging — de Solidar burg schaft — te rijmen met het door de wet veroorloven der oprichting van eene zoo vermogenlooza Coöp. Vereeniging!
Ware de bestreden meening de juiste, waarom spreekt art. 19 dan van: dekking van liet tekort, art. 20 van: omslag van het tekort; waarom is niet daaraan toegevoegd: „of van het overeengekomen gedeelte van liet tekort? Omdat art. 19 handelt over het gelieele tekort en art. 20 evenzoo!


Of worden in dit laatste artikel de woorden „geheel of ten deele" uitgelegd te slaan op het voorafgaande woord „tekort" in plaats van op de volgende woorden „naar denzelfden maatstaf"? Maar dan zou dit toch:
1°. in strijd zijn niet eene grammaticale uitlegging,
2°. met wat art. 19 zegt,
3°. met het juridieke beginsel, — volgens hetwelk in art. 1672 Burg. Wbk. de Societas leonina verboden is, — nml. dat elke overeenkomst nietig is, waarbij de eene partij alle voordeelen, de andere alle nadeelen draagt, en bij de hierboven omschreven vermogenlooze Vereeniging zouden dan toch de voordeelen ten bate harer leden, de verliezen ten laste harer kredietgevers bestemd worden.
Uit het Verslag van de Handelingen der 2e Kamer blijkt dat alle partijen vrij wel bevredigd uiteengingen, en ook het
erslag van de Handelingen der le Kamer, blz. 24/25, toont aan dat er groot verschil van opvatting bestond omtrent de aansprakelijkheid in art. 7 4°., in verband beschouwd met de artikelen 19 en 2 0, zonder dat dit verslag echter eene oplossing van dat verschil geeft; de 2e Kamer was verheugd eindelijk die lastige wet op de Coöp. Vereenigingen ten einde gevoerd te hebben, en een ieder meende dat de wet datgene wat hij verlangde, eenigszins beperkt, behelst, weshalve bij de uitlegging der wet niet van de bedoeling der wetgevers sprake mag zijn, maar uitsluitend van id quod est, van wat in de wet geschreven staat, en eene vrij wel juiste uitlegging daarvan is m. i. hierboven gegeven.
Dat in de 2e Kamer geene uniformiteit omtrent de draagkracht van het in artt. 7 4°., 19 en 20 bepaalde heeft geheerscht, wordt ten stelligste bewezen door het reeds besproken doen wegvallen der 2° alinea van art. 19, luidende: „Deze „aansprakelijkheid voor het tekort kan bij de acte van oprichting tot eene bepaalde soin voor ieder lid worden beperkt", welke potestatieve bepaling toch geene verplichting stelde, maar slechts eene bevoegdheid zou verleenen, en ook diè werd door de meerderheid der Kamer niet geduld.


De Coöp. ^ ereeniging ontstaat alzoo ten gevolge eener overeen- Beschouwing komst, welke als jus eogens de vaststelling van een vermogen karakter eischt, doch zich er mee tevreden stelt dat het vermogen uit contractueele verplichtingen bestaat; het doel is geenszins winstbejag, maar steun in nering of bedrijf, in het verkrijgen van levensbehoeften, in het kort: de bevordering der stoffelijke belangen.
Aan de vereischten voor Maatschap gesteld, voldoet zij derhalve niet, beantwoordt meer aan het wezen der zedelijke lichamen, doch is door de Wet van 187 6 als eene afzonderlijke instelling gekarakteriseerd.
De hoofdelijke, somtijds individueele, dan weer gezamenlijke,
ja zelfs de beperkte verantwoordelijkheid nadert meer het begrip,
aan de Vennootschap onder firma ten grondslag liggend, dan dat der Naaml. Vennootschap; hetzelfde geldt voor het bij art. 8 als regel bepaalde persoonlijke van het lidmaatschap, doch verschilt weer van de Venn. onder firma in zooverre dat vrije
in- en uittreding van leden — vide art. 2a j° 7 8U 
bestaat en geene wijziging der acte van oprichting ten gevolge heeft.
Aldus blijkt uit meerdere groepen eene Vereeniging sui generis te zijn ontstaan, welke hetzij eene burgerrechtelijke, hetzij eene handelsonderneming ten doel kan hebben. Niet dat voor burgerrechtelijke doeleinden niet de vorm van een der Vennootschappen van koophandel kan aangenomen worden, immers zulks is nergens bij de wet verboden, doch de toepassing der voor die Yennootschappen gestelde voorschriften doet zoovele rechtsvragen ontstaan, dat de regeling daarvan expressis verbis, zooals in art. 1 der wet voor Coöp. Vereenigingen, verre de voorkeur verdient.
Deze laatste Vereeniging vormt dus als het ware eenen overgang 'win de uitsluitend aan het Burg. Wetb. onderworpen Vereenigingen op die, waarmede het Wetb. v. Kooph. zich meer speciaal bezighoudt.


overzicht van Een terugblik op vorenstaand beknopt overzicht der privaato^wikk'èiiiiK rec^tclijke Vereenigingen van personen doet zien dat de verscliilvan Vereent- lende wijzen, waarop de samenwerking van individuën zich gingen. vertoont, in hare onderlinge verhouding als het ware een ketting vormen, welks schakels zich trapsgewijze in den loop der tijden hebben ontwikkeld en ten slotte eene denkbeeldige eenheid voortbrachten, die rechtens voor zooverre mogelijk met den mensch is gelijkgesteld, en als rechtspersoon erkend daardoor de bevoegdheid verwierf zelfstandig hare eigen rechten en verplichtingen te hebben en daarmede op te treden.
A. Den laagsten trap van ontwikkeling nemen, nii de Wet van 1855, diè Vereenigingen in, welke in wezen tot de rubriek der Zedelijke Lichamen behooren, doch, ofschoon niet strijdig met de openbare orde, noch door eene wet noch door den Koning gesanctionneerd zijn, omdat hetzij die sanctie niet gevraagd is, hetzij ze geweigerd werd op gronden, ontleend aan het algemeen belang. Hiertoe behooren de saamkomsten tot vermaak, gezelligheid, bevordering van kunsten en wetenschappen, weldadige oogmerken en dergelijken.
Tusschen de leden onderling zal hunne overeenkomst van kracht zijn, doch tegenover derden blijft ieder lid individueel verantwoordelijk voor zijne handelingen, en de door hem verkregen rechten worden als zijn uitsluitend eigendom beschouwd; de buitenwereld houdt niet rekening met het bestaan der Vereeniging.
B. De Handeling voor geineenc rekening vormt een hoogeren graad, daar ze alleenlijk voor eene handelsonderneming bestemd is en dientengevolge aan de voor koophandel speciale wetgeving onderworpen is. Daarenboven ressorteert zij, zooals ter plaatse aangetoond, onder de voorschriften der burgerlijke Maatschap, en hebben derhalve volgens art. 1 682 B. W. alle leden het recht tegenover derden de uitvoering te vorderen eener overeenkomst, welke in hun aller naam door een van hen is aangegaan. Volgens art. 5 8i.f. W. v. K. hebben die derden echter geene rechtsvordering dan tegen dengeen, met wien ze gehandeld hebben. Bij deze Vereeniging bestaat dus reeds een geval, waarin de buitenwereld met haar bestaan wèl rekening heeft te houden.


C. De derde schakel vormt de „Commanditaire Vennootschap", eene V ereeniging van uitsluitend interne werking, eveneens zoowel aan de bepalingen van het Wbk. v. Kooph. als aan die der Maatschap onderworpen, doch waarbij de leden in hunne handelingen bovenmatig beperkt zijn op poene eener verantwoordelijkheid, hoofdelijk voor het geheel, en zelfs voor alle vorige handelingen door den complementairen vennoot voor de Vereeniging verricht.
D. De „Burgerlyke Maatschap" telt reeds meerdere gevallen van externe werking als Vereeniging.
Het onder de „Handeling voor gemeene rekening" aangehaalde art. 1 6 82 geeft den leden der Vereeniging als zoodanig een recht tegenover derden, en art. 16 81 ruimt derden het recht in, indien eene handeling voor rekening der Vereeniging is aangegaan en te haren voordeele gestrekt heeft, "iet alleen den handelenden vennoot doch ook de overige leden als door de handeling tegenover hen verbonden te beschouwen.
E. Der Reederg komt de vijfde plaats in rangorde toe. Als \ ereeniging van personen treedt zij in sommige gevallen volgens art. 322 en 385 W. v. K. naar buiten op, en hare eenheid berust rechtens op eene overeenkomst, doch in wezen op de physieke ondeelbaarheid van het voorwerp der onderneming, waaraan haar bestaan zoodanig verknocht is, dat met het tegronde-gaan van dat voorwerp het den leden der Vereeniging, je zelfs den boekhouder als handelend vennoot, in het algemeen \ eroorloofd is bij het verlies hunner rechten ook van de verantwoordelijkheid der lasten afstand te doen, en de Vereeniging als te-gronde-gegaan te doen beschouwen.
Slechts voor die reparatiën en andere uitgaven, welke ten behoeve van het schip op bizonderen last der Reederij zijn gemaakt, blijft elk mede-reeder in evenredigheid van zijn aandeel tegenover derden aansprakelijk; overigens heeft een ieder het zoogenaamde recht van abandon.
Hier bestaat alzoo eene Vereeniging, welke zoowel naar binnen als naar buiten werkt, en waarbij het den leden vrijstaat met opoffering van hun aandeel in het vermogen zich van de verantwoordelijkheid te ontslaan, voor zooverre deze niet uit eene


bizondere opdracht gesproten is. Wordt echter niet door eene formeele handeling bij notarieele akte van dat recht gebruik gemaakt, dan blijft de aansprakelijkheid van elk lid, naar e\ enredigheid van zijn aandeel, zoowel intern als extern van kracht.
F. De Vennootschap onder firma is eene Vereeniging met volkomene in- en uitwendige werking.
Ieder der leden is naar buiten met zijn geheele vermogen, voor zooverre dat niet bij anderen verbonden is, verantwoordelijk voor elke daad, welke voor en namens de Vereeniging geschiedt.
De Vereeniging is hierdoor in een hooger stadium van ontwikkeling getreden dan die der vorige groepen, doch, alhoewel door derden als Vereeniging erkend, heeft zij niet een van de leden afgescheiden bestaan, doch is zij tegenover hen het verzamelbegrip der vennooten, die individueel en elk voor het geheel aansprakelijk blijven, en voor wie geen middel bestaat zich van die verantwoordelijkheid te bevrijden of deze te beperken.
G. Dit middel bestaat wel voor de leden der Coöperatieve A ereoniging, zooals ter plaatse werd vermeld, doch in haar wezen zijn ook bij diè Vennootschap de leden gezamenlijk voor de lasten verantwoordelijk; gezamenlijk, dus niet hoofdelijk voor liet geheel zooals bij de Venn. onder firma, en niet tegenover de buitenwereld, evenmin tusschen de leden onderling, doch tegenover de Vereeniging zelve als in rechte erkend subject!
Het recht heeft hier de ontwikkeling eene groote schrede voortgeholpen door de Vereeniging niet meer als verzamelbegrip dei leden te doen optreden, doch haar als rechtspersoon een afzonderlijk bestaan toe te kennen, dat blijkens de gezamenlijke aansprakelijkheid der leden voor eenig tekort nog niet volkomen afgescheiden is, maar welke verantwoordelijkheid tegenover haar en niet tegenover derden geldt. Wel is waar staat het den leden vrij deze te beperken, mits van af de oprichting en bekend gemaakt door ampele publiciteit, waarnaar het krediet der \ eieeniging zich dus zal regelen, maar de bedoeling der wet is klaarblijkelijk, dat de beperking eene uitzondering op den regel en van niet te zeer ingrijpenden aard behoort te zijn.
In het eerste artikel stempelde de wetgever deze Vereeniging zoowel voor burgerlijke als voor handelsdoeleinden bestemd,


terwijl de andere Vereenigingen zich slechts door voorschriften van burgerreclitelijken of van handelsrechtelijken aard kenmerken.
H. Ofschoon van veel vroegeren datum dan de voorgaande Vereeniging, is het wezen van het Zedelijk Lichaam als rechtséénheid meer ontwikkeld en meer afgescheiden van den onderlaag, door de lidmaten gevormd.
Art. 1691 B. W. stelt haar, ten opzichte van het aangaan van burgerlijke handelingen, immers op gelijke lijn met particuliere personen, respectievelijk met den mensch, en art. 1698 verklaart haar, met uitsluiting liarer leden, aansprakelijk voor hare verbintenissen, terwijl art. 1702a hare baten slechts dan ter beschikking der leden stelt, indien lȟ hare ontbinding een voordeelig slot overig is.
Hare strekking beperkt zich echter op privaatrechtelijk gebied tot de sub A genoemde Vereenigingen, welke winstbejag als factor missen.
I. Vereenigingen, welke datzelfde karakter hebben, doch na de Wet van 1855 zijn opgericht en op de door die wet gestelde wijze gesanctionneerd werden, zijn dientengevolge expressis verbis als rechtspersonen erkend.
K. W ederkeerige Yerzekorings- of Waarborgmaatschappijen
zijn niet aan die wet, volgens haar art. 14, onderworpen, hebben echter het doeleinde van weldadige oogmerken met haar gemeen, weshalve hare rangschikking onder de Zedelijke Lichamen de meest juiste schijnt te zijn. Door de in het Wetb. v. Koopli. desbetreffend gestelde voorschriften zijn ze echter niet alleen aan bepalingen van het burgerlijk recht, doch ook aan dat van koophandel ondergeschikt, en vormen dan ook, vergeleken met de andere Zedelijke Lichamen, een hoogeren graad van opbouw en afwerking.
L. De saamwerking van velen ter bereiking van een doel is bij uitnemendheid verwezenlijkt door de Naamlooze Vennootschap. Zij toch spreidt ten toon een afgerond geheel, bevoegd zelfstandig rechten en verplichtingen te hebben en als afzonderlijk wezen, afgescheiden van hare lidmaten, op te treden; zij heeft een vermogen ten grondslag, dat haar alleen toebe-


hoort en waarop hare lidmaten slechts een recht hebben nadat zij heeft opgehouden te bestaan; voor hare verbintenissen en andere lasten is zij alleen verantwoordelijk; voor een eventueel tekort na de ontbinding behoeven de leden niet op te komen, en deze zijn niet alleen bevoegd met, doch ook voor de Vereeniging rechtshandelingen aan te gaan, zonder gevaar van dientengevolge tegenover haar of tegenover derden in eene andere verhouding te komen dan eenig niet-lidmaat.
Zij vormt dan ook de laatste schakel in den ketting der Vereenigingen, waardoor de finantieele middelen zelfs der werkschuwen den arbeider in staat stellen zijn arbeidsvermogen tot den hoogsten graad van productiviteit te brengen.


HOOFDSTUK II.
Het in den Staat van Ontbinding treden van Vereenigingen.
Nadat van bevoegde zijde het besluit is genomen eene Ver- Mate va.. eeniging te ontbinden, treedt de overweging of deze slechts sprakeiykinterne dan wel ook externe werking heeft op den achtergrond in vergelijking van de vraag öf en in hoeverre alle leden verantwoordelijk zijn voor de verbintenissen, in naam der Vereeniging aangegaan.
De duur der combinaties, welke aan de gestelde verwachtingen beantwoorden, hetzij deze een intellectueel doel dan wel winstbejag nastreven, zal immers een veel grooter tijdvak beslaan, dan dat, gedurende hetwelk Vereenigingen, die blijken haar oogmerk niet te verwezenlijken, in stand blijven, en het praktisch gevolg dezer waarheid is dan ook dat minstens het halve aantal der likwideerende Vereenigingen, zoo niet een tekort dan toch belangrijken achteruitgang van haar vermogen aanwijzen.
Doet zich gedurende de afwikkeling een deficit voor, dan is voor derden niet alleen de aansprakelijkheid der leden van overwegend belang, doch evenzeer de beantwoording der vraag öf die verantwoordelijkheid gezamenlijk dan wel hoofdelijk voor het geheel gedragen wordt. Eene dienovereenkomstige verdeeling toont aan dat solidaire aansprakelijkheid van elk der vennooten slechts bestaat bij de Vennootschap onder firma, terwijl volgens art. 21 W. v. K. de Commanditaire Vennoot, die de in dat


artikel gestelde bepalingen overtreedt, eveneens hoofdelijk voor het geheel verbonden is.
Afhankelijk van het gevolg der handeling, van de desbetreffende bepaling der statuten, of hetzij van den aard der handeling dan wel van den wil van den deelgenoot, is tegenover derden de aansprakelijkheid der leden bij
de Burgerlijke Maatschap,
de Coöperatieve Vereeniging, en de Reederij,
terwijl de handelende vennoot tegenover derden steeds verantwoordelijk is bij de Burgerlijke Maatschap, en met uitsluiting der overige vennooten bij de Handeling voor gemene rekening en de niet-gesanctionneerde Vereeniging, na de Wet van 1855 aangegaan.
Geene aansprakelijkheid van eenig lidmaat of vennoot bestaat tegenover derden bij de:
Zedelijke Lichamen,
Gesanctionneerde Vereenigingen, na de Wet van 1855 opgericht, Wederkeerige Verzekerings- of Waarborgmaatschappijen, Commanditaire Vennootschappen,
Naamlooze Vennootschappen.
De verantwoordelijkheid uit lastgeving ontstaan als gevolg van het verstrekken eener volmacht of van de rati-habitio eener negotiorum gestio, blijft natuurlijk steeds haren invloed uitoefenen en behoeft dus niet nader ontwikkeld te worden.
Alsnu overgaande tot eene beschouwing der verschillende wijzen, waarop de afzonderlijke groepen van Vereenigingen den staat van ontbinding intreden en der daaraan verbonden gevolgen, dienen die groepen, waarvoor de wetgever onderling verbandhoudende voorschriften heeft gesteld, gezamenlijk behandeld te worden.
lïiet-tsesai.c- Op zich zelf staat de Vereeniging, die na de Wet van 1855 is tioiuieerde aangegaan en niet gesanctionneerd werd, terwijl met ereenigingen, Veree..iK«»if. y&6r 1855 aangegaan doch niet aan de in art, 16 9 0 B. W.
bepaalde vereischten voldoende, geene rekening behoeft te worden


gehouden, daar de wet volgens het argumentum e contrario van dat artikel ze niet erkent.
Eerstgenoemde berust uitsluitend op de overeenkomst door de leden gesloten, en de overeenkomst zelve is onderworpen aan de voor overeenkomsten algemeen geldende in het Burg. Wetb.
opgenomen voorschriften. Wat artt. 12 en 13 der Wet van 1855 j'. artt. 1700 en 1701 B. W. toch in het bizonder voor deze Vereeniging vaststellen is niets anders dan wat uit de algemeene wettelijke bepalingen voortvloeit.
In het Burg. Wbk. wordt immers door de artt. 1 37 6 en 13 7 4 reeds vrijwel hetzelfde gezegd als wat a r t. 17 00 en de beide reeds in het vorige hoofdstuk geciteerde artt. 12 en 13 behelzen terwijl de bepaling van art. 1701, dat het recht van lidmaatschap als persoonlijk zijnde verklaart, en als niet op de erfgenamen overgaande tenzij de overeenkomst het tegendeel vaststelt, beschouwd mag worden in den aard der overeenkomst c liggen en aldus met den inhoud van art. 1354 B. W.
overeen te stemmen.
De bevoegdheid tot het besluit van in-ontbinding-te-treden de wijze van afwikkeling der ontbinding, en de daarbij geldende rechten en verplichtingen der leden, zijn uitsluitend interne aangelegenheden, welke door de in de overeenkomst gestelde bedingen, en voor zooverre daarin ontbrekend, door de algemeene wettelijke voorschriften beheerscht worden; derde belanghebbenden ontleenen hunne rechten en verplichtingen slechts tegenover het lid met hetwelk zij eene rechtshandeling aangingen, zonder dat het bestaan der Vereeniging daarop invloed uitoefent.
Ook de Coöperatieve Vereeniging; heeft geen verband met coöperatieve
an< eie ereenigingen, en wordt, zooals hiervoren omschreven Vereeniging. voornamelijk door de Wetvan 187G geregeld.
Art. 18 dier wet zegt dat de Vereeniging eindigt:
1". door het verstrijken van den tijd, voor welken zij is aangegaan ;
2". door hare ontbinding krachtens besluit der algemeene vergadering;
3°. door hare verklaring in staat van faillissement.
5


De wetgever gevoelde echter dat het woord „eindigt" niet in de letterlijke beteekenis mocht opgevat worden, en voegde derhalve het eerste lid van art. 21 er aan toe, luidende:
„In de gevallen, bij art. 18 voorzien, wordt de Vereeniging
„geacht te blijven bestaan alleen voor zooverre als tot hare
„vereffening noodig is."
Natuurlijk is het gekunsteld te doen aannemen, dat eene Vereeniging, die geëindigd is, d. w. z. die niet meer bestaat, geacht wordt wèl te blijven bestaan; een juister resultaat ware verkregen door het woord „eindigt" te vervangen door de woorden: „treedt
in ontbinding". _
De Vereeniging treedt alzoo in den staat van ontbinding, m. a. w. is slechts bekwaam voor de vereffening der loopende aangelegenheden, en kan derhalve niet nieuwe transacties bewerkstelligen :
1°. door het verstrijken van den tijd, voor welken zij is aangegaan.
Dat tijdvak moet, volgens a r t. 7 6°, in de akte van oprichting op straffe van nietigheid worden opgenomen, en mag in geen geval langer dan dertig jaren zijn, behoudens hare verlenging telken reize na het verloop van dien tijd; de wetgever bedoelde met hare verlenging die van de Vereeniging als overeenkomst, en met na het verloop van dien tijd, vóór dat verloop, want van at' het oogenblik, dat daartusschen ligt, mag de \ ereeniging niets meer doen dan vereffenen, en de verlenging moet dus geschieden vóór dat oogenblik.
2°. door hare ontbinding krachtens besluit der algemeene vergadering.
Het bestuur, volgens art. 9 de Vereeniging vertegenwoordigende, kan te allen tijde eene algemeene vergadering doen plaats hebben, en volgens art. 1 0 is het bestuur verplicht die bijeen te roepen, indien minstens een vijfde der leden dit verzoekt. Is binnen veertien dagen aan dat verzoek geen gevolg gegeven, dan kunnen de leden zeiven tot die bijeenroeping overgaan welke bevoegdheid jus cogens is en derhalve bij de statuten niel beperkt kan worden.


Besluiten worden krachtens het stemrecht, dat elk lidmaat eener met rechtspersoonlijkheid geconstitueerde Vereeniging heeft, met meerderheid van stemmen genomen, en dat stemrecht is,' evenals de bevoegdheid van minstens een vijfde der leden tot bijeenroeping eener vergadering, den leden persoonlijk toegekend zonder verband met of verhouding tot de bedragen der inleggelden of verdeeling der voor- en nadeelen, daar deze wet nergens op eene andere regeling doelt; om die reden mag echter in de statuten het stemrecht ook op eene andere wijze geregeld en toegekend worden.
3°. door hare verklaring in staat van faillissement.
Hetzij op eigen aangifte, hetzij op verzoek van een of meer harer schuldeischers, kan de Vereeniging in staat van faillissement worden verklaard, mits zij in den toestand verkeert van te hebben opgehouden te betalen, en evenzoo op de vordering van het Openbaar Ministerie om redenen van openbaar belang. \ an af dat oogenblik verliest zij, en dus ook haar bestuur, de beschikking en het beheer over haar vermogen, en is de curator belast met het beheer en de vereffening van den faillieten boedel. Tegelijk met den afloop daarvan houdt de Vereeniging op te bestaan, al mocht ten slotte gebleken zijn dat voldoend kapitaal en \oldoend aantal leden over waren. Deze zullen ter voortzetting der onderneming eene nieuwe Vereeniging moeten vestigen.
De afwikkeling geschiedt alzoo in naam der Vereeniging hetzij door het bestuur — al dan niet door de algemeene vergadering verwisseld of gewijzigd —, hetzij door den curator.
Zoodra daarbij blijkt dat wat beschikbaar is niet toereikt om de verbintenissen te vereffenen, zal degeen die de ontbinding bezorgt het becijferde verschil omslaan over de leden volgens de mate hunner aansprakelijkheid, welke, zooals hiervoren behandeld, bij de statuten omschreven en vastgesteld moet zijn om de Vereeniging te kunnen oprichten. Dien omslag kan hij met hoogstens 50 pCt. vergrooten, en het doel van die vermeerdering is, volgens art. 19, de voorloopige dekking van een naderen omslag voor de kosten van invordering en voor het aandeel van hen, die in gebreke mochten blijven aan hunne verplichting te voldoen.
Blijkt nu later dat de eerste omslag niet genoegzaam was voor


alle verbintenissen, dan zal een volgende omslag geschieden, enz , want dan is bewezen dat de voorgaande omslag of omslagen onjuist was of waren en derhalve verbeterd moest of moesten worden.
De omslag zal steeds moeten plaats hebben over, en betaald worden door hen, die leden zijn op het oogenblik dat het besluit tot ontbinding genomen wordt, en over en door hen, die in den loop van het aan dat oogenblik voorafgaande jaar ophielden lui der Vereeniging te zijn, en niet door latere toetreding reeds onder de eerste groep zijn opgenomen.
De onderlinge borgtocht voor de voldoening der verplichting van ieder lid tegenover de Vereeniging als rechtspersoon, en de eventueele beperking der aansprakelijkheid, zijn hiervoren uiteengezet.
zettelijke Tot de groep der Zedelijke Lichamen werd ter plaatse aan-
i.iciiamen. getoonci dat de na de Wet van 1855 gevestigde en gesanctionneerde Vereenigingen en evenzoo de Wederkeerige Verzekerings- of Waarborgmaatschappijen behooren. Het Zedelijk Lichaam is rechtspersoon, en — volgens art. 1700 B. W. — blijven de privaatrechtelijke Zedelijke Lichamen, waarmede deze verhandeling zich bezighoudt, bestaan:
„totdat zij uitdrukkelijk zijn ontbonden, volgens hunne „instellingen, reglementen of overeenkomsten, of totdat het „doel of het voorwerp der Vereeniging ophoudt".
Het voorwerp der Vereeniging is steeds de onderneming; en de Vereeniging blijft alzoo bestaan totdat hetzij het doel bereikt is of niet meer bereikt kan worden, öf de onderneming afgeloopen is.
De wet vangt de opsomming der aanleidingen tot het ophouden van het bestaan der Vereeniging aan met: „totdat zij uitdrukkelijk zijn ontbondendoch hierdoor mag niet verstaan worden, dat reeds het besluit tot ontbinding de \ ereeniging ontbindt. Dat besluit kan slechts het doel der \ ereeniging inkrimpen, resp. den voor de eigenlijke functie der onderneming vastgestelden duur wijzigen, maar kan niet het bestaan der Vereeniging opheffen, — want deze blijft bestaan zoolang ze een doeleinde heeft, — terwijl het doel, en evenzoo de onder-


neming, steeds de afwikkeling der loopende aangelegenheden omvat, met inbegrip van de verdeeling van een batig saldo, indien dit overblijft.
De overeenkomst kan evenmin eenige bepaling bevatten, die een eerder ontbonden-zijn van kracht doet zijn, want dan zou die overeenkomst iets vermelden wat in strijd is met de wet, daar het in strijd is met de bedoeling van partijen; en dientengevolge is een in eenige overeenkomst opgenomen voorschrift, volgens hetwelk eene Vereeniging ontbonden is door en bij het besluit der ontbinding, waardeloos en zonder bet eekenis.
Dat voorschrift zou immers eene voorwaarde behelzen, en art. 1293 B. W. zegt:
„Alle voorwaarden moeten vervuld worden op zoodanige „wijze als partijen waarschijnlijk gewild en verstaan hebben",
terwijl in gelijken zin art. 1379 vermeldt dat:
„Indien de bewoordingen eener overeenkomst vooronderscheiden uitleggingen vatbaar zijn, moet men veeleer „nagaan welke de bedoeling der handelende partijen ge„weest zij, dan zich aan den letterlijken zin der woorden „binden",
en art. 1381 luidt:
„De bewoordingen voor tweederlei zin vatbaar, moeten „opgevat worden in den zin die met den aard van de overeenkomst het meest overeenstemt".
Nu kan niet aangenomen worden dat het cle bedoeling der handelende pürtijen was, d. w. z. van hen die het Zedelijk Lichaam ten gevolge hunner overeenkomst gevestigd hebben, dat bij het besluit tot ontbinding de rechtspersoon, die, volgens art. 1698, als een van de leden afgezonderd persoon tegenover derden voor de schulden aansprakelijk is, verdwijnt, en dat als gevolg van het verdwijnen van de Vereeniging, van het wegvallen van den band, ieder der leden voor zich zijne rechten en verplichtingen gaat uitoefenen.
En evenmin is de bedoeling van den wetgever, dat de ontbinding door het besluit daartoe en in hetzelfde oogenblik zal plaats grijpen; hij zegt toch in art. 1702 a, dat by de ontbinding de overblijvende leden — cl. w. z. zij, die als leden zijn over-


gebleven, — of wel het laatst overblijvend lid, verplicht zijn de schulden van het Zedelijk Lichaam te voldoen ten bedrage der baten, en dat zij slechts het voordeelig slot onderling kunnen verdeelen, of — indien slechts één lid overig is — zich persoonlijk toeëigenen, en alzoo op hunne erfgenamen overdragen. Daar alsnu de vereffening der baten en het voldoen der schulden do geheele afwikkeling vordert, zoo blijkt de ontbinding van langen duur te zijn en niet in het oogenblik van het vaststellen van het besluit, en daardoor alleen, af te loopen.
Dat de wetgever de ontbinding den leden opdraagt, en niet den bestuurders van de rechtspersoon, verklaart zich hieruit dat hij, blijkens art. 1 6 9 4, het bestaan van een bestuur niet als een vereischte stelt, doch, indien het ontbreekt, de leden als negotiorum gestores laat optreden, en hunne desbetreffende handelingen slechts effect doet hebben in zooverre — vide art. 169 3 — het Zedelijk Lichaam daardoor werkelijk is gebaat, of de handelingen naderhand behoorlijk zijn goedgekeurd.
Ook het '2= en 3° lid van art. 17 0 2 bevestigen het gedurende de likwidatie blijven bestaan der rechtspersoon door tegenover de schuldeischers de verhouding der leden volstrekt af te scheiden van die van het Zedelijk Lichaam, en hen als het ware als neutrale personen te beschouwen evenals erfgenamen, die onder het voorrecht van boedelbeschrijving eene erfenis hebben aanvaard. Wijken zij van dat onzijdige standpunt af, dan eerst worden zij, tot straf, persoonlijk elk voor het geheel aansprakelijk voor de schulden, en dragen zij den last daarvan op hunne erfgenamen over.
In de memorie van toelichting zeide de regeering dan ook — zie Voorduin V pag. 315 sub 7°., — dat, nadat de zaken tot effenheid gebracht en de schulden, voor zoover de baten zulks toelaten, voldaan zijn, het overschot aan de laatst overblijvende leden vervalt, en dat dit overschot by overgang de •persoonlijke eigendom van de overblijvenden, of van het overblijvend lid, wordt.
Vóór dien overgang, i. e. vóórdat de likwidatie is afgeloopen, is dat overschot derhalve niet het eigendom der leden doch van iemand anders, n.1. van het nog bestaande Zedelijk Lichaam.
Het Zedelijk Lichaam blijft derhalve als rechtspersoon bestaan totdat de loopende zaken zijn afgewikkeld, en indien er een


overschot der baten is, totdat dit overschot overgaat op de overblijvende leden en hun persoonlijk eigendom wordt.
Zooals ter plaatse aangeduid, is de strekking der Wet van *>« va" 185518 5 5 eene publiekrechtelijke, en bevat zij ten aanzien der privaatrechtelijke Vereenigingen, waaronder naar aanleiding van de in haar art. 14 uitgezonderde Vennootschappen slechts de Zedelijke Lichamen kunnen worden verstaan, het beperkend voorschrift van de Koninklijke of de wettelijke sanctie.
Hare bepalingen ten opzichte van de ontbinding der gesanctionneerde Vereenigingen, die in werkelijkheid slechts eene aanvulling der in den titel „ Van Zedelijke Lichamen" geplaatste voorschriften vormen, zijn dan ook min of meer van strafrechtelijken aard.
Het le lid van art. 10 zegt dat:
„De afwijking van goedgekeurde statuten geeft aan het „Openbaar Ministerie de bevoegdheid om bij den burgerlijken rechter de vervallenverklaring der Vereeniging van „hare hoedanigheid van rechtspersoon te vorderen,"
en diezelfde dictatoriale geest spreekt in de volgende alinea,
zeggende, dat:
„De rechter de vervallenverklaring uitsprekende, kan aan „de Vereeniging, niettegenstaande hooger beroep of voorziening „in cassatie, de bevoegdheid tot het plegen van burgerlijke „handelingen bij voorbaat ontzeggen,"
wat veel op de capitis deminutio van een natuurlijken persoon gelijkt, en welke regelingskracht volgehouden wordt in het 3e lid,
luidende:
„De verevening der zaken eener van hare rechtspersoonlijkheid vervallen verklaarde Vereeniging geschiedt onder „toezicht des rechters, die de vervallenverklaring uitsprak, op „de wijze en met inachtneming der vormen omtrent onbeheerde „nalatenschappen vastgesteld",
en uit die onbeheerde nalatenschappen spreekt de maxima capitis deminutio; niet alleen is de rechtspersoon door den rechter gedood, maar de wetgever gevoelt zelfs lust om in de strengste


mate de gevolgen van de mort civile toe te passen en de nalatenschap als vervallen ten behoeve van den Staat te verklaren.
Daar er echter geene onbeheerde nalatenschap rechtens is, zoo luidt art. 11 meer zachtzinnig door het volgende te bepalen:
„Nadat door den benoemden curator de roerende en „onroerende goederen der Vereeniging verkocht en de schulden betaald zijn, wordt het batig slot, zoo er een is, aan „hen, welke op het oogenblik der vervallenverklaring leden „der Vereeniging zijn, of aan hunne rechthebbenden, elk „voor het aandeel dat zij in de Vereeniging hebben, uitgekeerd."
Uit deze op de afwijking van goedgekeurde statuten gestelde strafbepalingen mag geen argument geput worden om het voortbestaan eener rechtspersoon, gedurende de likwidatie harer loopende aangelegenheden, in twijfel te trekken, zooals door sommigen geschiedt.
Voor de ontbinding der Wederkeerige Verzekerings- of
Waarborgmaatschappijen bestaan geene bijzondere voorschriften, en zullen derhalve die van Zedelijke Lichamen en van de betrekkelijke overeenkomsten van kracht zijn, voor zooverre de Vereeniging niet bepaaldelijk eenen anderen vorm heeft aangenomen.
Maatschap. De leidende gedachte des wetgevers voor de overige Vereenigingen is in den titel „Van Maatschap of Vennootschap" neergeschreven, welks bepalingen derhalve tot richtsnoer strekken voor de ontbinding van de:
Handeling voor gemeene rekening,
Reederij,
Commanditaire Vennootschap,
Vennootschap onder firma, en Naamlooze Vennootschap.
De 4e Afdeeling van bovengenoemden titel heet: „Van de verschillende wijzen waarop de Maatschap eindigt", en haar eerste artikel, n.1. art. 16 8 3 B. W. vangt aan met de woorden: „Maatschap eindigt door etc."
De beteekenis van het woord „Maatschap" in beide zinnen


kan niet zijn het verzamelwoord der vennooten, evenmin het verzamelwoord van den inbreng, en ook niet de overeenkomst zelve, want deze kan nooit, indien ze eenmaal gesloten is, ongedaan worden gemaakt. Van de vier vroeger aangeduide beteekenissen blijft dus slechts over die van de uit de overeenkomst gesproten betrekking tusschen de leden onderling, zoowel ten opzichte van hunne ten gevolge der overeenkomst ontstane baten en lasten, als ten aanzien hunner onderlinge rechten en verplichtingen.
De beteekenis van het woord „Maatschap" bij het einde is dus dezelfde als bij het begin der onderneming in art. 1661, alwaar ook de verhouding, de betrekking, begint van het oogenblik der overeenkomst etc.
Die betrekking kan slechts op ééne wijze eindigen, namelijk doordien een ieder der vennooten aan elke zijner verplichtingen heeft voldaan, waarmede eene contractueele décharge of eene wettelijke gelijkgesteld moeten worden.
De door het artikel aangegeven wijzen doen niet de betrekking, doch slechts de voortzetting der onderneming, eindigen; zij doen derhalve ^ het entameeren van nieuwe transacties staken en de oude afwikkelen, m. a. w. zij doen de betrekking tusschen de leden in den staat van ontbinding treden.
Waar nu in de volgende artikelen dezer afdeeling „ontbinding" of „ontbonden zijn" vermeld staat, moet dan ook „het in ontbinding treden" gelezen worden, onverschillig van de beteekenis die het woord „Maatschap" ter plaatse heeft; zoo vermeldt bijv. het 2» lid van art. 16 8 6 dat de ontbinding geschiedt door eene opzegging, en zelfs aannemende dat daarmede bedoeld is dat door die. opzegging de Vereeniging ophoudt te bestaan en de leden daardoor los van elkaar zijn, dan is dit eene onjuiste uitdrukking, want niet door doch wel ten gevolge der opzegging wordt de band verbroken, die de leden saamhoudt. Niet door de opzegging, maar door de afwikkeling en de daarop volgende \erdeeling van het voordeelig slot, indien een zoodanig overblijft, heeft de ontbinding plaats, en eerst daarna is de Maatschap ontbonden.
Art. 16.S 3 zegt dus dat de Maatschap eindigt—lees: treedt in ontbinding —:
1". door verloop van den tijd voor welken dezelve is aangegaan.


Ook vóór afloop van dat tijdvak kan het in-ontbinding-treden, volgens art. 1684, om wettige redenen gevorderd worden, en als voorbeelden geeft de wet de gevallen, dat een vennoot niet aan zijne verplichtingen voldoet, of eene aanhoudende ongesteldheid hem onbekwaam maakt om de zaken der Maatschap waar te te nemen.
2°. door de vernietiging der zaak of de volbrenging der handeling, die het onderwerp der Maatschap uitmaakt.
Onderwerp der Maatschap zijn de vennooten; voorwerp kan zijn de exploitatie eener bepaalde zaak of het volbrengen eener bepaalde handeling; de zaak zelve behoort bij den inbreng evenals de voor de handeling benoodigde arbeid.
Zoodra de handeling volbracht is, is het doel bereikt en treedt de Maatschap in den staat van ontbinding.
Is de zaak vernietigd, dan kan deze niet meer geëxploiteerd worden, en is derhalve het doel der Maatschap op de in de overeenkomst gestelde basis niet te verwezenlijken. Grijpt die vernietiging plaats terwijl slechts het gebruik der zaak als inbreng was vastgesteld, of, indien de eigendom er van ingebracht moest worden, vóórdat zulks geschiedde, dan, zegt art. 16 8 5, dat daardoor de Maatschap, ten opzichte van alle de vennooten, ontbonden wordt, d. w. z. treedt in ontbinding, want anders zou de wetgever gezegd hebben, dat de Maatschap geacht moet worden nooit te hebben bestaan.
Is echter de eigendom der zaak vóór haar vergaan ingebracht, dan wordt de Maatschap daardoor niet verbroken.
3°. door den enkelen wil van eenige of van slechts éénen der vennooten.
Die wilsuiting zal echter — volgens art. 1686 — slechts kracht hebben ingeval de Maatschap niet voor eenen bepaalden tijd is aangegaan, en de opzegging te goeder trouw en niet ontijdig plaats heeft; terwijl art. 1687 voorbeelden geeft van hetgeen door „niet te goeder trouw" of door „ontijdig" verstaan moet worden. Is de duur der Vennootschap wel van af den aanvang of later bepaald, dan blijft den vennooten steeds het recht met eene latere overeenkomst dien termijn naar believen te verkorten of te verlengen, en derhalve ook om de Maatschap met onderling goedvinden te allen tijde in ontbinding te doen


treden, welk geval alsdan onder het sub 1°. genoemde ressorteert.
4°. door den dood of de curateele van één hunner, of indien hij in staat van faillissement of van kennelijk onvermogen is verklaard.
Daar de op den len September 189(5 in werking getreden faillissementswet de voorrechten, aan den staat van faillissement verbonden, niet meer alleenlijk voor den insolventen koopman doch ook voor den burger van toepassing heeft verklaard, heeft de wet ter invoering van de faillissementswet in haar art. 2 o. a. tegelijk met het 3e boek van het Wbk. v. Kooph. „Van de voorzieningen in geval van onvermogen van kooplieden" geheeten, den zevenden titel van het 3e boek van het Wbk. v. Burgerlijke Rechtsvordering, „Van den staat van kennelijk onvermogen" genaamd, ingetrokken.
De faillissementswet verklaart in haar art. 23 dat de — sc. gefailleerde — schuldenaar van rechtswege de beschikking en het beheer over zijn tot het faillissement behoorend vermogen verliest.
Onder dat vermogen zijn ook zijne, uit de door hem aangegane Maatschap stammende, rechten en verplichtingen begrepen, waarin de wetgever voldoende aanleiding vond de Maatschap zelve in ontbinding te doen treden, al ware het slechts om nauwkeurig den toestand van den faillieten boedel te kunnen vaststellen.
Dezelfde grond bestaat ten aanzien van den boedel van den curandus, wiens curator evenzeer in het algemeen de plicht is opgelegd alles zooveel mogelijk te vereffenen.
Ingeval van overlijden van een vennoot moet in de eerste plaats rekening worden gehouden met eenig te dien opzichte bij het aangaan der Maatschap gesloten beding, wat art. 1688 dan ook voorschrijft ten aanzien der overwegingen:
1°. öf de erfgenaam verplicht is de Vennootschap voort te zetten, dan wel: 2°. öf deze alleenlijk tusschen de overblijvende vennooten zal kunnen voortduren. Verder zegt dit artikel:
„In het tweede geval, heeft de erfgenaam des overledenen ,.geen verder recht dan op de verdeeling der Maatschap, „overeenkomstig de gesteldheid waarin dezelve zich ten tijde


„van dat overlijden bevond; doch hij deelt in de voordeelen „en draagt in de verliezen, die de noodzakelijke gevolgen „zijn van verrichtingen, welke vóór het overlijden van den „vennoot, wiens erfgenaam hij is, hebben plaats gehad",
wat trouwens ook zonder die alinea het geval zou zijn.
Het laatste artikel van dezen titel, nl. art. 1689, is van ineer ernstigen aard en ware beter achterwege gebleven. Het luidt:
„De regelen omtrent de verdeeling der nalatenschappen, „de wijze dier verdeeling, en de verplichtingen die daaruit „tusschen de mede-erfgenamen voortspruiten, zijn ook toe„passelijk op de verdeeling tusschen vennootcn",
en verklaart alzoo den 16eu titel van het 2° boek „Van boedelscheiding" van toepassing op de verdeeling van den boedel der Maatschap.
Dientengevolge is een uit de wet stammend instituut zonder noodzaak op gelijke lijn gesteld met eene uit overeenkomst gesproten instelling, waardoor meerdere strijdvragen ontstaan, o. a. met betrekking tot het in artt. 1112, 1129 en 1130 bepaalde.
Art. 1112 doet immers de vraag rijzen of het den vennooten verboden is onderling overeen te komen de baten der Vennootschap in het onverdeelde te laten gedurende een tijdvak, langer dan vijf jaren na het oogenblik, waarop de Maatschap in den staat van ontbinding is getreden; terwijl zich bij art. 1129 de vraag voordoet of een vennoot geacht moet worden in het hem bij scheiding toebedeelde of door koop of ruil verkregene te zijn opgevolgd, niet slechts van af het oogenblik van het besluit tot ontbinding, doch reeds van af het oogenblik, waarop de Maatschap den eigendom van het onderhavige goed verwierf.
Art. 1130 regelt de onderlinge vrijwaring der erfgenamen bij boedelscheiding; geldt deze nu ook bij de verdeeling van het voordeelig slot eener Maatschap, indien dat saldo eventueel niet verzilverd is?
Art. 1689 is eene vrij wel woordelijke vertaling van art. 1872 uit den Code Napoléon. Het daaropvolgende artikel werd niet overgenomen; het heeft het afzonderlijke opschrift:


„Disposition relative aux Sociétés de commerce'', en luidt als art. 1873:
„Les dispositions du présent titre ne s'appliquent aux „Sociétés de commerce que dans les points qui n'ont rien „de contraire aux lois et usages du commerce".
Dit artikel heeft der Fransche jurisprudentie steeds aanleiding gegeven voor de Sociétés commerciales een zeer beperkt gebruikte maken van de bepalingen voor de burgerlijke Maatschap onder den titel „Du Contrat de Société", gesteld; terwijl zij art. 1872, resp. ons art. 1689, beschouwt als niet-geldende voor de Vennootschappen van koophandel.
In het Burg. Wbk. v. 1 830 was art. 1873 C. N. in art. 1679 wèl overgenomen, luidende:
„De bepalingen, in dezen titel begrepen, zijn slechts toepasselijk op Maatschappen van koophandel, voor zooverre „zij niets bevatten dat met de wetten en gebruiken van den „koophandel strijdig is",
doch volgens de Memorie van toelichting op de Wet van 1833 is dit artikel weggelaten — zie Vookduin V pag. 292/3, ;
„als ten eenemale overbodig, omdat art. 1 van het „Wbk. v. Kooph. met zoo vele woorden bepaalt, dat het „Burg. Wbk. op zaken van kooph. toepasselijk is voor zooverre daarvan bij het Wbk. v. Kooph. niet bijzonderlijk is „afgeweken; terwijl art. 16 (nu art. 15) van datzelfde wetboek „medebrengt, dat Vennootschap wordt geregeld naar de overeenkomsten der partijen, naar de bijzondere wetten van den „koophandel, en naar het burgerlijk recht.
Uit deze verklaring is vast te stellen dat de wetgever heeft aangenomen, dat, wat de Code Nap. in art. 1 8 7 3 zegt, in het Wbk. v. K. door a r 11.1 en 15 wordt voorgeschreven, en alhoewel de zin dezer artikelen volstrekt niet zoo vèr reikend is, mag toch uit het bovenstaande afgeleid worden dat art. 16 7 9 van het Wbk. van 1830 beschouwd moet worden te bestaan telken male als zich de vraag voordoet óf eene voor de burgerlijke Maatschap gestelde bepaling voor de Vennootschap van kooph. van toepassing is, terwijl het bewijs dat deze met de wetten en


gebruiken van kooph. strijdig is, dengeen die zulks beweert is opgelegd.
De burgerl. Maatschap blijft desniettemin de beginselen, de lex generalis, voorschrijven voor alle onder haar ressorteerende Vereenigingen, voor de eene meer, voor de andere minder, al naarmate van den inhoud der lex specialis, welke eene bepaalde vereeniging regelt.
Handeling De Handeling voor geineene rekening heeft als lex specialis v««r (cciiM'ciie 8iechts art, 5 8 W. v. K., volgens hetwelk ze niet onderworpen
rekening. . , ' ° ,
is aan het ten aanzien van Vennootschap voorgesenrevene.
In het vorige hoofdstuk werd ze gekwalificeerd als bijzondere Maatschap, welke echter nimmer als Vereeniging naar buiten optreedt, en hare ontbinding wordt dan ook geheel en al beheerscht door de in de overeenkomst, bij hare oprichting, gestelde bedingen en door de algemeene op overeenkomst betrekking hebbende wetsbepalingen. Deze Vereeniging heeft trouwens eene uitsluitend interne werking zoowel ten opzichte harer eigenlijke functie als ten aanzien harer ontbinding, en ten einde hare afscheiding van de overige Vennootschappen duidelijker te doen uitkomen noemt de wetgever hen, die de overeenkomst aangingen, deelgenooten in stede van vennooten.
Reederij. Het in-ontbinding-treden eener Reedery kan op twee wijzen
geschieden, welke in aard, wezen, en gevolgen van elkaar verschillen.
De eene is in art, 325 W. v. K. omschreven, en geschiedt krachtens besluit van de meerderheid — scil. van stemmen naar evenredigheid van ieders aandeel, volgens het eerste lid van art. 3 2 0 — waardoor de minderheid gebonden is, mits dat besluit niet genomen werd gedurende eene ondernomene reis van het schip.
Deze beteekenis moet immers aan het laatste lid van genoemd artikel gehecht worden, hetwelk luidt:
„Geene Reederij kan echter worden ontbonden gedurende „eene ondernomene reis",
want indien gedurende eene reis van het schip de reeders met algemeene stemmen tot ontbinding besluiten, dan bestaat er


geenc ratio juris om die overeenkomst nietig te verklaren, welke grond wèl aanwezig is indien eenig mede-reeder zich tegen het besluit heeft verzet.
Doel van het verbod van den verkoop tusschentijds is om te voorkomen dat het voordeel der reis niet ten bate der Reederij zou vallen.
De wetgever nam aan dat de vereffening door verkoop zal plaats hebben, en schrijft voor dat deze in het openbaar moet geschieden, indien door de reeders niet eenpariglijk anders is bepaald; een voorstel tot ruil van het schip tegen een ander vaartuig zal wegens deze bepaling — afgescheiden van andere gronden — nimmer door eene meerderheid van stemmen kunnen aangenomen worden.
De andere wijze van in-ontbinding-treden is die van het gebruikmaken van het recht van abandon door alle leden der Reederij, hetzij afzonderlijk of gezamenlijk.
Dat recht is in art. 821 j° art. 335 den mede-eigenaar toegekend, en wordt uitgeoefend door eene notarieele verklaring van het doen van afstand van zijn aandeel in het schip en in de vrachtpenningen der ondernomene reis. In zijne plaats treden alsnu de gezamenlijke crediteuren der Reederij, welke in stand blijft doch in plaats van den vorigen vennoot een consortium tot mede-reeder krijgt. Indien nu alle mede-eigenaren successievelijk of gezamenlijk afstand doen, dan is daardoor de Reederij in ontbinding getreden en de vereffening den crediteuren overgedragen.
Zijn deze ten aanzien hunner vordering voldaan, dan zal het meerdere den leden der Reederij moeten worden overgelaten, want onder het doen van afstand verstond de wetgever geenszins de overdracht van eigendom, doch slechts eene authentieke verklaring te willen gebruik maken van het recht om door de zee niet meer te verliezen dan haar is toevertrouwd.
Derhalve weigerde de Regeering — zie Voordl*in IX, pag. 370 — de verklaring van afstand in de openbare registers te doen overschrijven, zeggende dat de abandon zich slechts er toe bepaalt om de handen van het voorwerp af te trekken en zich van alle verdere vervolgingen te bevrijden.
Om diezelfde reden kon de slotalinea van art. 3 21 worden opgenomen, luidende:


„Indien de eigenaar of de mede-reeders hun belang in „het schip of in de vrachtpenningen hebben doen verzekeren, „is hunne aanspraak op den verzekeraar onder dezen afstand „niet begrepen,"
want ware door den abandon het eigendomsrecht verloren gegaan, dan zoude ook de verzekering te niet zijn; art. 250 j,s artt. 2 54 en 248 W. v. K. eischt immers, als tot het wezen der overeenkomst van verzekering behoorende, belang van dengeen, voor wiens profijt verzekerd is, in het verzekerde. Dat belang is natuurlijk afgescheiden van de door den verzekeraar te verstrekken schadevergoeding, want het moet bestaan alvorens de overeenkomst perfect kan zijn.
Art. 268 omschrijft de beteekenis van het belang, en art. 263 bevestigt, dat, bij eigendoms-overgang van het verzekerde, de verzekering in het voordeel van den verzekerden vorigen eigenaar blijft loopen voor zooverre deze nog belang in het voorwerp behoudt.
Het recht van abandon strekt zich slechts uit tot vrijwaring van lasten, het der zee toevertrouwde te boven gaande, en ontstaan door de zee, waaronder begrepen is de gestie van den schipper en van den boekhouder der Reederij, niet echter de handelingen der mede-eigenaren zeiven. Dientengevolge blijven deze aansprakelijk, volgens artt. 323, 322, en 336, voor de door de uitrusting veroorzaakte en voor alle met voorkennis der Reederij aangegane verplichtingen.
Het recht dat, der minderheid van mede-reeders in art. 324 en den schipper in art. 329, is ingeruimd heeft geen invloed op de ontbinding der Reederij, doch is eenvoudig een recht tot overdracht van aandeelen.
De toepassing van de voor de ontbinding der Maatschap gestelde voorschriften moet omzichtig geschieden wegens de in het vorige hoofdstuk aangegeven redenen.
Zoo doet zich de vraag voor of de Reederij, zooals art. 1683 4°. B. W. voor de Maatschap in het algemeen bepaalt, in ontbinding moet treden:
„door den dood of de curateele van één (sc. vennoot) „hunner, of indien hij in staat van faillissement of van „kennelijk onvermogen is verklaard".


Het feit dat het aandeel van den mede-reeder aan een derde mag worden overgedragen zonder vereischte goedkeuring der overige mede-eigenaren, wat in strijd is met het in art. 1678 B. W. voor Maatschap bepaalde en in het jaar 1825 een punt van overweging bij de beraadslagingen in de Tweede Kamer was, — zie Voorduin IX, pag. 358 — doet de ratio wegvallen en zal den rechter aanleiding geven dood, curateele of faillissement van een vennoot eventueel niet van kracht te verklaren voor het in-ontbinding-treden der Reederij.
Bij de Commanditaire Vennootschap bestaat geen bezwaar Commaiuii-
i i • i i i i t /. lairo Vennoot
tegen de werking van de aangehaalde alinea, of van eenige *<.hap. andere op de ontbinding van Maatschap betrekking hebbende bepaling. Voor hare ontbinding vermeldt de wet geene bizondere voorwaarden of voorschriften, en zal deze derhalve van de overeenkomst en van het voor Maatschap in het algemeen geldende afhangen, met dien verstande, dat in geen geval de Commanditaire Vennoot handelend mag optreden, wil hij niet, volgens het hiervoren besproken art. 21 j°. art. 20 W. v. K. voor meer dan zijn inleg aansprakelijk worden.
De Complementaire of handelende vennoot eener Commanditaire Vennootschap moet zijn volgens art. 19 een hoofdelijk voor het geheel aansprakelijke vennoot, waaronder de wetgever alleenlijk rekende hetzij een zelfstandig onder eigen naam optredend persoon, of eene Vennootschap onder firma.
De bevoegdheden, den Commandataris toegekend, zijn door de wet zoo èng begrensd, dat hem zelfs niet het recht wordt verleend deel te nemen aan de benoeming van een likwidateur bij de ontbinding der Vennootschap onder firma, ofschoon dat recht als van uitsluitend interne werking had mogen beschouwd worden, indien art. 3 2 W. v. K. diesbetretfend niets vermeldde.
De Vennootschap onder firma is de Vereeniging, welke de vennootschap
meeste overeenkomst met de Maatschap heeft, en zij treedt dan ook in ontbinding in dezelfde gevallen als de vierde afdeeling van den titel van Maatschap voor deze bepaalt; speciale voorschriften zijn in artt. 30/35 W. v. K. gegeven.
Zoodra het geval zich voordoet, dat de Vennootschap in ont-
6


binding moet treden, of zoodra het besluit daartoe genomen is, zal voor de afwikkeling der loopende aangelegenheden, en aldus ook voor de scheiding van het batig saldo, de vereffenaar optreden.
Art. 32 wijst daartoe aan de vennooten, die het recht van beheer der firma hadden, indien niet bij de overeenkomst der vestiging anders is bepaald, of de gezamenlijke vennooten (die bij wijze van geldschieting niet daaronder begrepen) eenen — sc. of meerdere anderen daartoe benoemen of benoemd hebben. Die benoeming zal door eene hoofdelijke stemming geschieden, en bij staking der stemmen zal de arrondissements-rechtbank beschikken zoodanig als zij in het gezamenlijk belang meest geraden zal achten, waaronder verstaan moet worden, dat zij ook het recht heeft andere dan de gereerende vennooten, ja zelfs vreemden, aan te wijzen.
De aanstelling zal steeds door de gezamenlijke vennooten moeten plaats hebben, indien deze zich niet bij hun aan de rechtbank gericht verzoek bij voorbaat aan hare beschikking hebben onderworpen.
Deden zij dit laatste niet, en kunnen zij zich eenpariglijk niet met de benoeming vereenigen, dan blijft hun het recht om alsnog met onderling goedvinden anderen dan de door de Rechtbank benoemden tot vereffenaars aan te stellen.
Het tijdstip, waarop bij de oprichting is overeengekomen dat de Vennootschap zal eindigen, is bij de vestiging gepubliceerd in overeenstemming met art. 26 op straffe van het in art. 29 bedreigde; treedt zij eerder in ontbinding, dan schrijft art. 31 publicatie daarvan voor, en verklaart bij verzuim daarvan art. 29 toepasselijk en de ontbinding niet tegenover derden van kracht.
Wordt daarentegen de duur der Vennootschap verlengd, dan moet dit als eene nieuwe vestiging beschouwd worden en deze dienovereenkomstig, evenals bij den aanvang, ingeschreven en gepubliceerd worden.
Volgens art. 30 kan de firma eener in-ontbinding-zijnde Vennootschap onder bepaalde voorwaarden door eenen of meerdere personen worden aangehouden; verwarring met de likwideerende Vennootschap is steeds uitgesloten door den usus van toevoeging der woorden „in likwidatie" aan den firmanaam


van af het oogenblik dat de Vennootschap in ontbinding is getreden.
In het vorige hoofdstuk werden gevallen beschouwd, waarin de crediteuren van eenen vennoot hunne aanspraken doen gelden op hetgeen hij van de Vennootschap te vorderen heeft, en er op gewezen dat zijn faillissement aanleiding geeft tot de ontbinding der Vennootschap.
Wordt deze zelf echter failliet verklaard, dan zullen in verband met art. 18 W. v. K. de hoofdelijk voor het geheel verbondene — ter onderscheiding der eventueel-bestaande commanditaire, — vennooten failliet zijn verklaard, hetzij dit volgens het tweede lid van art. 4 der Faill.wet op eigen aangifte, of overeenkomstig arrest van den Hoogen Raad dd. 1 Maart 1895 op aanvrage geschiedde.
Twee groepen van crediteuren zijn dientengevolge gevormd, de eene bestaande uit hen, die eene vordering tegenover de \ ennootschap hebben, de andere door de crediteuren der vennooten in privé.
Den Vennootschapscrediteuren uitsluitend komen de baten der \ ennootschap toe, daar elk der vennooten het recht heeft te eischen, dat die baten volgens de bij onderlinge overeenkomst vastgestelde bestemming besteed worden, en indien dit allen vennooten onverschillig is, of indien zij de voorkeur er aan geven die baten ook ten voordeele der privé-crediteuren te doen strekken, dan hebben de Vennootschapscrediteuren het recht dit te beletten.
De overeenkomst, waarbij de Vennootschap werd aangegaan, bevatte immers implicite of explicite het beding, door elk der vennooten gesteld, dat al wat de Vennootschap zou bezitten strekken zou in de eerste plaats tot delging der aangegane schulden, en hare crediteuren erkenden, door haar krediet te verleenen, haar bestaan en dienovereenkomstig de bestemming van de baten der Vennootschap, — waardoor aan het bij art. 1353 B. W. bepaalde is voldaan, en derhalve het beding niet gewijzigd of te niet gedaan kan worden.
Daar volgens art. 18 W. v. K. elke der vennooten hoofdelijk voor het geheel van de verbintenissen der Vennootschap aansprakelijk is, zoo zullen de Vennootschapscrediteuren gerechtigd zijn voor dat deel hunner vorderingen, dat niet door de baten


der Vennootschap is aangezuiverd, in den boedel van eiken vennoot op te komen. Slechts daar zullen zij met de privécrediteuren van eiken vennoot afzonderlijk te deelen hebben, doch in eiken boedel treden zij als crediteuren van het geheele alsnog te vorderen saldo op, want iedere vennoot is hoofdelijk aansprakelijk.
Hunne verhouding is dus verre boven die der privé-crediteuren bevoorrecht, en het onderpand, hun verleend, van meer beteekenis dan wat de Naamlooze Vennootschap haren crediteuren verstrekt in geval van ontbinding.
De ontbinding der Naaml. Vennootschap is in ons wetboek zeer onvolledig behandeld, terwijl zij als eene slechts door het recht — en niet door de natuur — gevormde persoonlijkheid meer dan deze aan eene regeling door wetsvoorschriften behoefte heeft, welke redenen aanleiding geven tot eene meer ampele beschouwing, die in het volgende hoofdstuk zal uiteengezet worden.


HOOFDSTUK III.
De Staat van Ontbinding der Naamlooze Vennootschap.
Ten einde een juist overzicht van het alsnu te behandelen onderwerp te verkrijgen, is eene eenigszins stelselmatige verdeeling der stof gewenscht, weshalve deze gesplitst zal worden in eene beschouwing van:
A. De begrippen van Ontbinding en Likwidatie.
B. Aanleidingen tot en Voorbehoedmiddelen tegen Ontbinding.
C. De Voorbereiding der Vereffening.
I). Het verloop der likwidatie en de voornaamste daarin voorkomende incidenten.
E. Het einde der Vereffening.
F. Het slot der Ontbinding.
A.
De begrippen van Ontbinding en Likwidatie.
Zoodra eene Naaml. Vennootschap in den Staat van ontbiii- omxciirijvinK ding is getreden, hetzij van rechtswege dan wel volgens besluit ^ .rj,*,,,.,, van aandeelhouders, heeft zij opgehouden bekwaam te zijn tot uitoefening van eenige daad, welke het streven — in engeren zin, — der onderneming beoogt. De functie, die haar tot nu toe was opgedragen, is ingekrompen tot de Vereffening der loopende aangelegenheden en de Verdeeling en Uitkeering van de baten, die overig blijven.


Die Vereffening heet Likwidatie, en beide woorden wijzen zoowel grammaticaal als juridisch op het ontmantelen van wat der Vennootschap toebehoort van alle haar bezwarende lasten; op het effen, vloeibaar, maken van haar vermogen.
Om daartoe te geraken dient de Likwidatie, waaronder derhalve verstaan wordt:
het verzilveren der baten,
het innen der vorderingen,
het voldoen der verplichtingen,
benevens alle handelingen, die op de vervulling van die opdracht betrekking hebben.
Op het oogenblik van in-ontbinding-treden wordt de onderneming gestaakt en vangt de Vereffening aan; op het oogenblik van het einde der Vereffening is het Netto Provenu vloeibaar, d. w. z. ontdaan van alle lasten en in deelbaren toestand, i. e. in geld voorradig.
De ontbinding eindigt door de Verdeeling en Uitkeering van hetgeen na de likwidatie is overgebleven, of door het feit dat niets meer ter voldoening der verplichtingen of ter verdeeling onder de aandeelhouders of andere gerechtigden overig is.
De handeling of het feit, dat een einde maakt aan de ontbinding, heft te gelijker tijd het bestaan der Vereeniging op.
Het besluit of het feit, dat de Vennootschap in ontbindingdoet treden en dientengevolge tot de likwidatie, indien deze niet onnoodig is, aanleiding geeft, verkleint de macht en derhalve de bevoegdheid der Rechtspersoon tot de Voorbereiding van haar einde.
Tot die vermindering van bekwaamheid, en evenzoo tot de algeheele opheffing der rechtspersoon, is de Koninklijke bewilliging niet vereischt, daar de wet dit niet voorschrijft, waaruit aldus voortvloeit dat de wetgever aandeelhouders vrijlaat
— zonder eenige formaliteit van overheidswege — de macht der rechtspersoon in te krimpen.
Is dit echter geschied, doordien de Vennootschap in den staat van ontbinding is getreden, dan kan hare macht niet meer worden uitgebreid, doch zoude eene nieuwe rechtspersoon geschapen moeten worden, want de Koninklijke bewilliging wordt
— zooals art. 36 W. v. K. dit aanduidt, — slechts verleend


voor het tot-stand-brengen eener Naaml. Vennootschap, voor de verlenging van den duur van haar bestaan, en voor eenigc verandering in de voor haar geldende voorwaarden.
Onder de verandering der voorwaarden kan nimmer verstaan worden: het doen ophouden van het doel, in engeren zin, der onderneming, en evenmin: het hervormen eener rechtspersoon tot eene, die meerdere bekwaamheid heeft, want die laatste handeling zou niet eene verandering van voorwaarden zijn, maar de schepping van eene andere persoon. Op een en ander zal hieronder t. z. p. uitvoerig worden teruggekomen!
Voorloopig is aldus vastgesteld dat Ontbinding eener Naaml. Vennootschap beteekent de Voorbereiding tot opheffing van haar bestaan èn de Opheffing zelve, terwijl Likwidatie heet al wat betrekking heeft op de Voorbereiding.
Sommige bekwame rechtsgeleerden zijn de meening toegedaan, dat Ontbinding uitsluitend beteekent de Opheffing der Vereeniging, en dat Likicidatie de Vereffening is van een gemeenschappelijken boedel, terwijl zij of het bestaan eener Rechtspersoon bij de Naaml. Vennootschap niet erkennen, dan wel aannemen dat die rechtspersoon ophoudt te bestaan zoodra een besluit genomen wordt of een feit aanleiding geeft tot ontbinding der Vennootschap. ,
Op blz. '29/35 zijn de gronden ontwikkeld, waarop het rechtspersoonlijk karakter der Naaml. Venn. berust, en thans dient dus de vraag beantwoord te worden: tot wanneer die rechtspersoonlijkheid bestaat.
Onder een rechtspersoon in privaatrechtelijken zin wordt verstaan :
een door het recht als „persoon" erkende denkbeeldige eenheid, die in het algemeen bevoegd is zelfstandig rechten en verplichtingen te hebben, en ontstond door en volgens den wil van een of meerdere physieke of rechtspersonen.
„In het algemeen", want in geval van faillissement en dat van surséance bestaat eene uitzondering op den regel; dan toch behoudt zij wel hare rechten en verplichtingen, doch houdt op ze zelfstandig — i. e. als een op eigen beenen staande persoon, — te hebben.
Oii(li>rzock naar hot Oup'iiblik van Verdwijnen «Ier Kcchtspersoon.


De Naamloo/o Vennootschap is:
eene denkbeeldige eenheid, erkend in sommige landen door het positieve recht uitdrukkelijk, in andere door constante jurisprudentie uit de wet afgeleid, in het algemeen bevoegd zelfstandig rechten en verplichtingen te hebben, tijdens hare wording voorzien van een stamkapitaal, en ontstaan door en volgens den wil van meerdere personen, welker wilsuiting steeds en herhaaldelijk gewijzigd kan worden, voor zooverre het wezen zelf niet aangetast wordt.
Bij de beantwoording der hierboven gestelde vraag moet in het oog worden gehouden dat de Rechtspersoon als juridiek wezen naast den Natuurlijken persoon optreedt, en dat het vaststaat, dat laatstgenoemde zijne persoonlijkheid zoowel aan de natuur als aan het recht dankt, weshalve de wet wèl rechtsverhoudingen van natuurlijke personen tegenover de buitenwereld regelt, doch zich er van onthoudt in het individueele innerlijke leven in te grijpen, en derhalve voor diè personen slechts een de natuur aanvullenden werkkring heeft.
Daarentegen is voor de Rechtspersoon de taak des wetgevers haar inwendig leven zoowel als haar uitwendig zoo volledig mogelijk te organiseeren en te omschrijven, daar zij immers haar bestaan in rechte niet aan natuur en wet, doch aan de wet uitsluitend ontleent.
Gevolg hiervan is dat bij de beoordeeling van de bevoegdheden der Naaml. Vennootschap als eenige bron de wet moet worden geraadpleegd en de door deze gestelde grenzen niet mogen worden overschreden.
Bij beschouwing van datgene, wat de Nederlandsche wetgever voor Naamlooze Vennootschappen in het bizonder heeft bepaald, blijkt dat hij wel heeft aangetoond hoè en wanneer deze ontstaan, op welke wijze ze zich gedurende hare functie te gedragen hebben, en evenzoo onder welke omstandigheden ze zullen ophouden te bestaan, doch dat hij geenszins in het Wbk. v. Kooph. het «ogenblik praeciseerde, waarop het einde plaats heeft.
Het essentieele van een rechtspersoon is: het zelfstandig hebben van rechten en verplichtingen.
Zoodra dus het oogenblik kan aangetoond worden, waarop de Naaml. Venn. heeft opgehouden in het algemeen zelfstandig


rechten en verplichtingen te hebben, is daarin het oogenblik van het einde van haar bestaan bekend.
Het Wbk. v. Kooph. raadplegende, blijkt dat slechts in de artikelen 3 7, 4 7, 4 8 en 5 6 over de ontbinding eener, en over eene ontbondene Naaml. Venn. gesproken wordt.
Art. 37 bevat eene negatieve bepaling.
Art. 47 zegt wanneer de Naaml. Venn. „van rechtswege ontbonden" is, en
Artt. 48 en 56 sluiten zich daarbij aan.
Art. 47 schijnt het gevraagde oogenblik aan te duiden, doch ter beoordeeling der juistheid daarvan dient verklaard te worden wat de wetgever door „ontbonden" heeft willen te kennen geven.
\ oor twee uitleggingen is dit woord immers vatbaar, namelijk:
a. heeft opgehouden te bestaan, heeft hare persoonlijkheid verloren, is weggevaagd en verdwenen;
b. is opgezegd, heeft de bevoegdheid verloren nieuwe verbintenissen aan te gaan, is in den toestand van likwidatie gebracht.
Geeft a de juiste verklaring, dan is de aanhef van art, 5 6 eene contradictio in terminis, want hoè kan met iets dat niet bestaat 'n handeling, 'n vereffening, plaats hebben?
De wetgever zou dan toch art. 5 6 aangevangen hebben met:
De uit eene ontbondene Vennootschap gesproten baten en schulden worden door de bestuurders vereffend.
Ditzelfde geldt voor art. 3 2 een weggevaagd iets heeft toch niet meer 'n belang!
Geeft b daarentegen de juiste beteekenis, dan heeft het woord in de genoemde artikelen en overal elders, waar het Wbk. v. K. het bezigt, zin !
Art. 3 7 bepaalt dan dat de Koning de functie der Vennootschap niet afbreekt; art. 4 , : dat de Venn. van rechtswege in den toestand van likwidatie is gebracht; art. 48: dat om die gedwongen likwidatie te voorkomen etc; en art. 5 6: dat eene opgezegde Venn. door de bestuurders vereffend wordt.
Alsnu nagaande hoe art. 4 / in ons wetboek is gekomen, blijkt uit \ ooRDuiN dat dit art. het eerst in het Ontwerp van 1 8 3 5 voorkomt, en dat de 2e Kamer hare aandacht niet op de ontbinding der \ ennootschap vestigde, doch speciaal lette op de mate van aansprakelijkheid der bestuurders.


Dit gedeelte van ons wetboek is ontleend aan den Code de Comni., welke toen meer in 't bizonder in de artt. 29/37 en 40/46 bepalingen betreffende de Société aiionyine bevatte.
Omtrent ontbinding bepaalt art. 4 6 de formaliteiten voor: „tous acte* portant dissolution de société", wat slechts vertaald mag worden met: „elke rechtshandeling, die het ophouden ceaer Vennootschap voorbereidt".
Teruggekeerd tot ons Wbk. v. K. leert de aanhef van art. 37, dat de sanctie, welke de rechtspersoonlijkheid aanbrengt, in hoofdzaak aan het beoogde doel wordt gehecht.
Ter verwezenlijking van dat doel wordt de Venn. door belanghebbenden opgericht, en door de Regeering tot rechtspersoon geschapen.
Welk is dat doel ? De uitoefening der functie alleenlijk, of ook de vereffening nadat zij hare functie, al dan niet door de wet gedwongen, staakt ?
De wetgever heeft zijn gedachtengang ter zake der uitlegging van overeenkomsten in de artt. 1 379/1 381 B u r g. W b k. blootgelegd, en volgens dien leidraad mag veilig aangenomen worden dat hij onder het doel ook de vereffening heeft begrepen, m. a. w. dat hij de Vennootschap tot rechtspersoon verhief tot uitoefening harer eigenlijke functie èn tot vereffening daarvan.
Ter toelichting hiervan diene als voorbeeld eene Naaml. Venn., die opgericht en gesanctionneerd is met het doel een bosch te koopen en het daaruit te hakken hout te verkoopen; dit doel mag alsnu aangenomen worden zich implicite uit te strekken tot den verkoop van het bosch, na het oogenblik dat de wet haar ontzegt voortaan gehakt hout te verkoopen.
In het Wbk. v. K. is dus niet het oogenblik aangeduid, waarop de Naaml. Venn. ophoudt rechten en verplichtingen te hebben. Aangetoond werd dat bedoeld oogenblik niet dat van het ontbindingsbesluit zijn kan, want dat besluit stelt slechts vast dat geene nieuwe zaken geëntameerd zullen worden.
Evenmin kan het dat zijn, waarop de verdeeling van het saldo der vereffening plaats vindt, of dat waarop de likwidatie-rekening wordt goedgekeurd, want beiden betreffen interne aangelegenheden.
En toch zoolang die rechtsfictie, die rechtspersoon, niet wettelijk


verklaard wordt te hebben opgehouden te bestaan, is ze aantastbaar en rechtsbevoegd, daar toch de wettelijke sanctie haar als zoodanig heeft geconstitueerd. Blijkt derhalve, nadat het saldo verdeeld en de likwidatie-rekening goedgekeurd is, dat de Vennootschap nog een schuld tegenover een derde heeft, clan zal deze het recht hebben de rechtspersoon aan te spreken, en van hen, die liet likwidatie-saldo in ontvangst namen, geheele of gedeeltelijke terugbetaling volgens B. W. 1395 te doen vorderen.
Ware deze meening niet juist, dan zou immers elke aansprakelijkheid voor de vennootschappelijke baten gemakkelijk te ontduiken zijn !
Daar het W b k. v. K. het gevraagde oogenblik niet vermeldt, doch in den aanhef van art. 1 „aar het Burg. Wbk. verwijst behoudt de bepaling van B. W. 200 4 te dezer zake hart' kracht, en vloeit daaruit voort:
dat wel is waar de Naairil. Vennootschap heeft opgehouden te bestaan door te voldoen aan de laatste verplichting welke zij, hetzij tegenover hare aandeelhouders, hetzij tegenover derden, heeft, doch dat met zekerheid dat oogenblik slechts vastgesteld kan worden op dat van 30 jaren na de laatste door haar verrichte rechtshandeling, liet oogenblik waarop geen reden meer bestaat dat zij in rechte optreedt of in rechte betrokken wordt.
1 usschen het tijdstip van de goedkeuring harer likwidatierekening en dat van dertig jaren na hare laatste rechtshandeling ligt het oogenblik, waarop zij heeft opgehouden te bestaan en met haar hare rechtspersoonlijkheid verdween; tot aan dat' oogenblik is zij in het algemeen bevoegd zelfstandig rechten en verplichtingen te hebben.
Gedurende het tijdperk, zoowel der likwidatie als der algeheele ontbinding, blijft alzoo de Naaml. Venn. met rechtspersoonlijkheid in wezen, weshalve de ontbinding niet de opheffing der Vennootschap beteekent, doch de Voorbereiding tot opheffing van haar bestaan en de Opheffing zelve, terwijl de likwidatie niet die van een gemeenschappelijken boedel is, doch in zich sluit: al wat betrekking heeft op de Voorbereiding tot opheffing van het bestaan der Naamlooze Vennootschap als rechtspersoon.


B.
Aanleidingen tot en Voorbehoedmiddelen tegen Ontbinding.
ontfttaan «Ier Voor den opbouw eener Naaml. Vennootschap, d. w. z. voor xanmi. het scheppen van die bepaalde rechtspersoon, moéten sommige
factoren worden bijeengebracht. Deze vormen de integreerende, of wellicht juister uitgedrukt: de door de wet vereischte, bestanddeelen der Venn., zonder welke zij niet bestaan kan; alle andere factoren, welke de akte van oprichting, of eenige latere tusschen belanghebbenden geslotene overeenkomst, bevat, zijn bijkomende bestanddeelen, die gewijzigd en opgeheven kunnen worden, zonder het bestaan, het wezen, der Vennootschap aan te tasten.
Wftipiijkc Integreerende factoren zijn :
Vereinetaleu.
lo. Het doel, dat de facto de kern van de wording der Venn. is, en dat in het Wbk. v. K., alwaar de Naaml. Venn. behandeld wordt zonder dien vorm van Vereeniging voor een burgerlijk doeleinde uit te sluiten, in algemeenen zin als eene handelsonderneming wordt aangeduid.
Het doel is de ziel van de rechtspersoon; eene doellooze Vennootschap is een lichaam zonder ziel.
2". Het kapitaal, de tastbare waarborg voor de buitenwereld, het lichaam der rechtspersoon, dat bij uitsluiting aansprakelijk is voor de daden der Vennootschap, en waarvoor de wetgever derhalve eenige strenge bepalingen heeft vastgesteld.
3o. Het uitwendig Orgaan, uitgeoefend door eene directie, al dan niet ter zijde gestaan door mede-naar-buiten-optredende commissarissen. Is dit orgaan niet aangewezen, of door dood of andere oorzaken verdwenen, dan zullen gezamenlijke aandeelhouders het bestuur der Venn. uitmaken, want deze zijn degenen, die zelfs een niet-belanghebbende als bestuurder mogen aanstellen, en waar hun aldus eene grootere bevoegdheid, i. e. het meerdere, toekomt, behoort hun ook het mindere, in overeenstemming met


den rechtsregel: „Nemo plus juris ad nlium transferre potest quarn ipse haberet."
40. Een bepaalde termijn, vastgesteld als duur van het bestaan der Vennootschap.
Art. 46 W. v. K. zegt:
„De Naaml. Vennootschap moet voor eenen bepaalden „tijd worden aangegaan, behoudens derzelver verlenging, „telken reize, na het verloopen van dien tijd."
De bedoeling is dat de verlenging geschiedt niet nil doch vóór den afloop van den termijn, evenals op b 1 z. 6 6 bij art. 7 6°. der wet tot regeling der Coöperatieve Vereenigingen is verklaard. De termijn kan dus steeds verlengd worden; vereischt is slechts dat ze niet onbepaald is.
5". Meerdere aandeelhouders tijdens de oprichting. Eén aandeelhouder ware voor de oprichting niet voldoende, want het begrip van Vennootschap is eene Vereeniging van minstens twee personen; één persoon kan niet eene Vereeniging met zich zelf aangaan. Indien echter na de oprichting de aandeelen het eigendom van één persoon worden, zoo heeft dit feit geen invloed op het bestaan der Vennootschap, en verhindert evenmin den eigenaar zijne aandeelen van de hand te zetten.
Is een kapitaal bijeengebracht, een doel gestipuleerd, een uitwendig orgaan aangesteld, etc., terwijl niemand zich als aandeelhouder heeft geconstitueerd, dan ontstond eene Stichting, geen Naamlooze Vennootschap.
6». Eene overeenkomst, welke, volgens het 1® lid Van
art. 3 8 W. v. K., op straffe van nietigheid notarieel moet worden verleden.
Zonder overeenkomst kan wel eene gemeenschap ontstaan, maar niet eene Vennootschap.
Art. 50 W. v. K. schrijft alsnog eenige bepalingen voor, waaraan de overeenkomst moet voldoen om de Koninklijke bewilliging te verkrijgen, te weten:
a. Zij, die de akte van oprichting aangaan, moeten te zamen ten minste een vijfde van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen.


De wetgever noemt deze contractanten de eerste oprichters, waaruit voortvloeit, dat zij, die na de oprichting deel nemen in de Vennootschap voor het beloop van het alsnog ongeplaatste gedeelte van het kapitaal, mede-oprichters zijn, en derhalve hetzij de akte van oprichting tusschen hen en de eerste oprichters opnieuw moet worden aangegaan, dan wel in de oprichtingsa -te eene bepaling worden opgenomen, die de toekomstige eerste eigenaren der aandeelen tot mede-contractanten stempelt, en de verwerving of de overdracht der aandeelen doet beschouwen a s hunne stilzwijgende toestemming tot de verbintenis. Als gevolg van het mede-deelnemen aan de oprichting is de rechtshandeling niet eene overeenkomst van koop en verkoop van waardepapier tusschen derden en de bestaande rechtspersoon, doch eene overeenkomst van compagnieschap tusschen de eerste en de latere mede-oprichters, waarbij laatstgenoemden zich ver plichten een deel van het kapitaal te verstrekken. Het kapitaal is het Stamkapitaal of maatschappelijk kapitaal. De wijze van hun deelnemen kan derhalve niet op een lageren grondslag geschieden dan tot parikoers, want dan ware het kapitaal, resp. het overige gedeelte der aandeelen van het maatschappelijk kapitaal niet geplaatst, en aldus niet aan het voorschrift van
art. 50 voldaan.
Wordt later het maatschappelijk kapitaal uitgebreid, dan heeft eene overeenkomst plaats tusschen de bestaande rechtspersoon en derden, die de verplichtingen en rechten van aandeelhouders dientengevolge op zich nemen en verkrijgen, ie overeenkomst kan de rechtspersoon evenmin tot lageren dan parikoers aangaan om de hieronder bij kapitaalsvergrooting te behandelen redenen.
b. Er moet een termijn zijn vastgesteld, binnen welken het overige gedeelte der aandeelen zal geplaatst zijn.
Volgens den slotzin van art, 50 kan die termijn steeds door den Koning verlengd worden, op verzoek der Oprichters.
Deze zijn derhalve degenen, die het verzoekschrift hebben, uit te vaardigen, en niet de rechtspersoon. Uit het verband dezer bepaling tot het in het artikel voorafgaande, mag echter worden aangenomen dat het verzoek slechts door de eerste oprichters behoeft gedaan te worden.


De bepaling van art. 51 W. v. K., luidende:
„De Yennootschap zal haren aanvang niet kunnen nemen, „ten ware ten minste tien ten honderd van het gemeenschap„pelijk kapitaal gestort zij",
heeft noch met de oprichting, noch met de ontbinding, der \ ennootschap iets te maken. Zoolang die som niet gefourneerd is, hetzij in geld, hetzij in andere bestanddeelen, zal de rechtspersoon, ofschoon bestaande, niet bekwaam zijn te ageeren, en handelingen voor haar verricht verbinden derhalve hen,'die deze verrichtten, resp. de bestuurders, of hen, die den handelenden daartoe last gaven.
De wet schrijft voor de storting van 10 pCt. van het gemeenschappelijk kapitaal, maar verzuimt op te helderen óf zij onder gemeenschappelijk verstaat het maatschappelijk kapitaal d. w. z. het geheèle Stamkapitaal, dan wel het bij de oprichting geplaatste, i. e. in gemeenschap gebrachte, gedeelte, dat volgens het voorgaande artikel minstens 20 pCt. van het maatschappelijke moet bedragen, _ m. a. w. of „gemeenschappelijk» een ander woord voor hetzelfde begrip, of eene tegenstelling van „maatschappelijk" beduidt. Het Departement van Justitie neemt het laatste aan, en stelt het dus gelijk met „geplaatst kapitaal", zoodat eene overeenkomst, waarbij de oprichters zich verbinden tot het deelnemen voor één vijfde gedeelte, en tot eene aanvankelijke storting van slechts twee proc. van het stamkapitaal, de Koninklijke bewilliging kan verkrijgen, en daardoor implicite geauthoriseerd wordt haren aanvang te nemen.
Deze wetsuitlegging maakt de strekking van art. 51 zoo goed als waardeloos, doch behoeft niet door den rechter als juist erkend te worden.
7°. De Koninklijke bewilliging, de factor welke slechts voor het ontstaan, — en derhalve voor het bestaan, — der Naaml. Vennootschap, voor eenige verandering in de vastgestelde voorwaarden, en voor de verlenging van haren duur, noodzakelijk is, en waarover in het 1° Hoofdstuk is gesproken. Is de bewilliging eenmaal verleend, dan wordt ze niet meer ongedaan gemaakt, waarop het laatste lid van art. 37 wijst, zeggende:
„Geene, door den Koning bewilligde, Naamlooze Vennootschap, wordt door Hem ontbonden, ter zake dat de


„bestuurders aan de bepalingen en voorwaarden der akte „niet hebben voldaan".
Voor het verleènen der bewilliging is echter vereischt dat een doel, een kapitaal, een uitvoerend orgaan, een bepaalde duur, meerdere oprichters en eene overeenkomst bestaan, en zij vormt alzoo de sanctie, den stempel, op het geheel.
Kijk<»■■■ii<■ Bijkomende factoren zijn:
Bepalingen.
1°. Inwendige Organen, zooals de Algemeene Vergadering, welker bevoegdheid in de Statuten nader wordt omschreven, doch wier werking steeds van internen aard is, en de Raad van Commissarissen of van Toezicht, wiens functie statutair is bepaald, doch zoowel van internen als van externen aard zijn kan.
2°. Het Stemrecht der aandeelhouders, waarover art. 5 4 W. v. K. handelt, en waardoor hunne verhouding onderling en tegenover de rechtspersoon in hoofdzaak geregeld wordt.
3". Verschillende bepalingen van internen aard, die verband houden met het doel, de hoegrootheid van het kapitaal, etc., en voornamelijk met het vertrouwen dat de oprichters in hen stelden, wien zij het bestuur opdroegen.
Wijziging en zelfs Opheffing der bijkomende factoren kan plaats hebben zonder eenigen directen invloed uit te oefenen op het bestaan der Vennootschap; öf alle aandeelhouders hunne toestemming moeten verleenen, dan wel öf eene Algemeene Vergadering van aandeelhouders met meerderheid van stemmen daartoe het besluit kan nemen, is eene vraag, wier beantwoording in verband staat met het in de akte van oprichting overeengekomene en met die der vraag, öf het aan-te-tasten recht den aandeelhouders individueel toebehoort, zooals bijv. het stemrecht, of collectief, zooals bijv. het aanstellen van een Raad van Commissarissen.
Stemrecht. In concreto is het niet denkbaar dat het statuut eener Naaml.
Venn. den aandeelhouders het stemrecht ontzegt, welke bepaling trouwens niet van blijvende uitwerking zou zijn, daar het allen aandeelhouders gezamenlijk te allen tijde vrijstaat het statuut te veranderen, want dit maakt feitelijk slechts een


onderdeel uit der onderlinge overeenkomst, en deze kan door een eigende overeenkomst in den regel aangevuld worden.
;l"n °PSe'iomen, vormt het stemrecht een persoonlijk van eiken aandeelhouder, wel is waar aan den eigendom van elk aandeel verbonden, doch op dezelfde wijze als eene schuldvordering op naam of aan toonder in zich zelve een persoonlijk recht voor den eigenaar draagt.
Dit persoonlijke recht zal, tenzij blijkens het statuut anders is overeengekomen, den aandeelhouder niet buiten zijn wil kunnen ontnomen worden, en eene Algemeene Vergadering daartoe dan ook geene bevoegdheid hebben.
Het geval kan zich voordoen, dat eene Naaml. Vennootschap nder hare activa eemge harer eigen reeds uitgegeven, d. w. z. geplaatste, aandeelen heeft, hetzij doordien zij deze van een dubieusen schuldenaar als betaling heeft aangenomen, of op verlangen van gezamenlijke aandeelhouders vóór de likwidatie uit haar winst heeft opgekocht, dan wel gedurende de likwii atic uit haar kapitaal heeft overgenomen.
Zoolang geen besluit genomen is om het kapitaal der Vennootschap te verkleinen, blijft haar het recht die aandeelen weer van de hand te zetten.
Intusschen is echter een zeer eigenaardige toestand ontstaande aandeelen behooren tot hare baten, maar het daaraan verbonden stemrecht is niet op haar overgegaan, want zij kan met aandeelhouder van zich zelve zijn. Het stemrecht is immers een recht, dat aandeelhouders slechts kunnen uitoefenen, en 31Jge\ o g slechts hebben, om, zoodra zij eene Algemeene Vergadering vormen, deze een besluit te doen nemen.
Bij sommige Naaml. Vennootschappen wordt in naam. geene Alg. \ erg. gehouden, doch eenig voorstel bij elk der leden te zijner woonplaats ingediend; de antwoorden der leden worden na eenen bepaalden tijd gerangschikt op dezelfde wijze als in eene vergadering, en inderdaad is dan ook eene Alg Verbelegd die slechts in tijd en ruimte van dc gewone verschilt, doch dezelfde uitwerking heeft.
Wanneer daarentegen voor eenige rechtshandeling der Vennootschap de toestemming van alle aandeelhouders noodig is dan wil dit zeggen dat tusschen de rechtspersoon en hare aan-


deel houders eene bepaalde overeenkomst moet get roffen worden.
De Alg. Verg., bestaande uit de aanwezige stemrecht uitoefenende aandeelhouders, is echter een orgaan, een deel, der rechtspersoon, terwijl de verhouding tusschen deze als geheel en het orgaan als deel te vergelijken is met die, welke bestaat tusschen de ongeboren vrucht en haren curator; evenmin als de vrucht deel kan nemen aan de uitoefening der taak van den Curator, evenmin kan de Venn. deelnemen aan de Alg. Vergadering.
De taak der Vergadering is het nemen van besluiten, die door het Uitvoerend Orgaan moeten uitgevoerd worden, en het controleeren van de gestie van het uitvoerend orgaan.
Gesteld dat de Venn. het stemrecht van de aandeelen, die zij heeft, zou willen uitoefenen, dan zou het Uitvoerend Orgaan voor haar in de Vergadering moeten optreden, en ook dat zou in strijd zijn met den geest der wet en met de wettelijke bepalingen.
Het slot van art. 5 4 W. v. K. verbiedt immers den bestuurder — en zelfs den commissaris — bij de stemming als gemachtigde op te treden, en veroorlooft hem dit derhalve slechts voor eigen rekening, terwijl het le lid van art. 5 2 verbiedt de controle op de door bestuurders gevoerde administratie te doen plaats hebben door commissarissen, indien deze in eenig opzicht deelnemen aan eenig beheer, m. a. w. als uitvoerend orgaan werkzaam zijn, a fortiori dus door het bij voortduring als uitvoerend orgaan werkzame bestuur.
Indien aandeelhouders geen stemrecht hebben, dan zal de Vennootschap niet in ontbinding treden alvorens eenige wettelijke of statutaire bepaling dit voorschrijft.
Aannemende dat zij wel stemrecht genieten, zal het hun te allen tijde vrijstaan een besluit te nemen tot het in den staat van ontbinding stellen der Vennootschap. Welke beweegreden hun dat besluit doet nemen is onverschillig; aanleiding tot de Ontbinding is het besluit van aandeelhouders.
Bepalen de statuten diesbetreffend niets of niet anders, dan zal het besluit slechts met goedkeuring van de voor verandering der statuten bepaalde meerderheid van stemmen kunnen genomen worden.
De duur der Vennootschap is immers, zooals art. 46 Wbk.


v. K. voorschrijft, statutair bepaald, maar de vraag óf die termijn ingekort zal worden regardeert uitsluitend het algeméén belang van aandeelhouders, geenszins hunne individuèele rechten, en moet derhalve ten opzichte van het stemrecht als eene statutenwijziging behandeld worden.
Het besluit tot inkorting van dien termijn behoeft niet de
Koninklijke bewilliging, daar geen wetsvoorschrift dit vereischt,
en, daar uit het in de slotalinea's der a r 11. 3 6 en 3 7 bepaalde,
het nalaten dezer formaliteit bij het verkleinen van den duur voortvloeit.
Alsnu volge eene nadere beschouwing van de integreerende factoren der Naaml. Vennootschap!
De Koninklijke bewilliging is eene formaliteit, die onder 
zekere voorwaarden de akte van oprichting en elke volgende bemin*!.,*, verandering sanctionneert; wijziging of opheffing der bewilliging is eene onmogelijkheid.
Eene Overeenkomst moet bestaan ; zij kan gewijzigd, doch niet ov, opgeheven worden, zelfs niet door de opheffing der Naaml. Ven- komst, nootschap, want dan is wel het door de overeenkomst geproduceerde verdwenen, maar de overeenkomst zelve niet te-niet-gedaan:
en komt daarin eenige bepaling voor, waardoor rechten en verplichtingen na de opheffing van het bestaan der rechtspersoon opeischbaar en aflosbaar zijn, dan behoudt de overeenkomst zelfs rechtseffect.
De overeenkomst kan tal van bepalingen bevatten, wélke aanleidingen tot ontbinding kunnen vormen, maar het bestaan der overeenkomst heeft wel met het bestaan der Naaml. Venn.,
doch niet met hare ontbinding te maken.
Voor de oprichting zijn meerdere aandeelhouders noodig; is raarder* „B1!. echter de rechtspersoon tot stand gekomen, dan heeft noch de "'♦•'■•"•"•i verandering noch het verdwijnen van aandeelhouders, zooals op blz. 31 aangetoond, eenigen directen invloed op de ontbinding.
Indien het tegendeel wordt beweerd, en aangenomen wordt dat het ontbreken van aandeelhouders de rechtspersoon onmiddellijk doet verdwijnen en de Naaml. Venn. uiteenvallen, dan zouden immers in en ten gevolge van zoodanig geval geene bestuurders inner kunnen bestaan, do bezittingen onbeheerd en


zonder eigenaar ter beschikking van den Staat liggen, voor zooverre ze onroerend zijn, en ter beschikking van den toe-eigenaar, wat roerende aangaat, terwijl niemand de crediteuren zou behoeven te voldoen en niemand de uitstaande vorderingen zou kunnen innen, want noch de wetsvoorschriften voor onbeheerde nalatenschappen noch die voor afwezigheid der laatste eigenaren kunnen toegepast worden, daar er geen nalatenschap noch een afwezige is.
Zoo zoude een rechtelooze toestand geboren worden door het miskennen van het karakter van rechtspersoon, en door het ontkennen van haar bestaan in de Naaml. Vennootschap!
Daar echter, zelfs in het geval dat zoowel de aandeelhouders als het uitvoerend orgaan zijn verdwenen, nochtans de rechtspersoon blijft bestaan, zal in zoodanig geval het Openbaar Ministerie, volgens het 2° lid van a r t. 1 der Faillissementmet, gerechtigd en \ erplicht zijn in het openbaar belang de faillietverklaring der \ ennootschap te vorderen zoodra deze in den toestand verkeert, dat zij als debitrice heeft opgehouden te betalen. hen curator zal alsdan door de rechtbank worden aangesteld, wien dientengevolge het beheer en de vereffening van den faillieten boedel is opgedragen; blijft nadat alle crediteuren \ oldaan zijn, een surplus over, dan zal hij zich dit, in overeenstemming met art, 640 Burg. Wbk., kunnen toeëigenen, ten ware liij de voorkeur er aan geeft bedoeld bedrag in de kas der gerechtelijke consignatiën te storten, dusdoende in den geest van art. 19 2 Fai 11. wet handelende.
K<-i>»i>i<ir De bepaling, dat de Vennootschap voor een bepaalden tgd «i..nr. moet wor(ien aangegaan, is van twijfelachtige waarde en heeft haar ontstaan te danken aan het begrip van concessie, dat sedert de eerste Naaml. \ enn., n.1. de O.-I. Compagnie, aan de oprichting dezer Vereenigingen is blijven hangen.
De termijn kan op duizenden jaren gesteld worden, wat noch met de goede zeden, noch met de openbare orde, noch met hetgeen overigens bij art. 3 8 tot en met art, 55 W. v. K. is voorgeschreven, in strijd is, en derhalve volgens art. 3 7 geen beletsel tegen de Koninklijke bewilliging zijn kan, en kan naar believen der aandeelhouders verkleind worden, zooals hierboven werd verklaard.
Li


Is de termijn, die voor haar bestaan is overeengekomen, verstreken, dan is de Vennootschap niet meer bevoegd haar doel,
in engeren zin, te vervolgen, en hare functie beperkt tot hare ontbinding, m. a. w. de afloop van den overeengekomen en gesanctionneerden termijn vormt de aanleiding tot en het oogenblik waarop de Venn. in den staat van ontbinding treedt. Van af dat oogenblik kan de rechtspersoon haar doel — in engeren zin — niet meer nastreven, en is zij dientengevolge onbekwaam eene verlenging van den in art. 4 6 voorgeschreven „bepaalden tijd" aan te gaan, of te dien einde eene Koninklijke bewilliging aan te vragen, terwijl de beteekenis van den termijn is de tijd,
loopende van het oogenblik der oprichting tot dat van het in-ontbinding stellen, of m. a. w. de duur van hare eigenlijke functie. De duur der ontbinding zelve is onbepaald, en hangt van zoo vele en velerlei omstandigheden af, dat dit tijdperkniet op eene gezonde basis van te voren is vast te stellen, resp.
te beperken.
Een uitwendig orgaan is voor de uitoefening van de functie Uitwenen* der rechtspersoon noodzakelijk, want deze mist elke physieke «*»?»»«•
eigenschap, en is een slechts denkbeeldig wezen.
Hiervoren is aangetoond dat de aandeelhouders gezamenlijk de werkzaamheden van de bestuurders mogen verrichten, indien deze ontbreken, en anderszins de bestuurders gerechtigd zijn met het vervullen hunner taak voort te gaan, al hebben de aandeelhouders der Naaml. Venn. van hunne rechten afstand gedaan,
terwijl op blz. 31 en 99/100 het geval besproken is dat beide voorvallen plaats hebben en een toestand in het leven treedt, die hoogst onwaarschijnlijk ofschoon niet onmogelijk is.
Het kapitaal der Vennootschap vormt den waarborg voor de Kapitaal, buitenwereld.
Art. 4 7 W. v. K. bepaalt dan ook dat ter Griffie derArrondissements-rechtbank en in meerdere dagbladen eene aankondiging moet geschieden, zoodra gebleken is dat de helft van het „maatschappelijk" kapitaal verloren is, terwijl de Vennootschap van rechtswege ontbonden is, indien het verlies 7 5 pCt. beloopt.
Het maatschappelijk kapitaal, in dit artikel vermeld, kan niet dezelfde beteekenis hebben als in art. 5 0, n.1. van het geheèle stamkapitaal, want dan zoude er, zoolang het geplaatste gedeelte


slechts een vijfde beloopt, een deficit ten bedrage van 5 5 pCt. van het stamkapitaal moeten gebleken zijn alvorens de Vennootschap van rechtswege ontbonden ware, en een tekort van 30 pCt. voordat eene aankondiging behoefde te geschieden; aangenomen wordt dan ook dat bedoeld is: „het geplaatste maatschappelijkkapitaal".
A r t. 4 8 doet een middel aan de hand om de gedwongen ontbinding-van-rechtswege te voorkomen door in de akte bepalingen op te nemen voor het vormen eener reserve-kas, waaruit verliezen geheel of gedeeltelijk kunnen aangezuiverd worden.
Die reserve zal dus naast het kapitaal ontstaan door afscheiding van een deel van het vermogen, dat anders als winst aan aandeelhouders ware uitgekeerd, en heeft ten doel, hetzij uitsluitend om eenig voorkomend tekort van het kapitaal aan te vullen, dan wel om daarenboven in uitkeering van dividend te voorzien' voor boekjaren, waarin geen winst of minder dan een bepaald percentage is behaald, een en ander naarmate van het in de statuten desbetreffend vastgestelde.
Bepalen [de statuten dienaangaande niets, dan zullen aandeelhouders het recht hebben zich tegen eenige afzondering deiwinsten tot vorming eener reserve te verzetten, want art. 4 9 bevestigt ir de eerste alinea het overigens stilzwijgende beding dat de inkomsten, na aftrek van alle de uitgaven, als renten behooren uitgedeeld te worden, terwijl de tweede alinea slechts de bepaling wettigt, welke de uitdeelingen tot een vastgesteld maximum beperkt.
Voor de oprichtingsakte is die alinea en evenzoo het voorgaande artikel doelloos, want zonder die wettelijke goedkeuring mogen de oprichters bij hunne onderlinge overeenkomst dergelijke bepalingen toch opnemen.
(Teschiedde dit laatste echter niet, maar wordt later eene statutenwijziging van dien aard voorgesteld, dan hebben genoemde bepalingen het groote voordeel dat zoodanige wijziging met gewone of met in de statuten vastgestelde meerderheid van stemmen kan aangenomen worden, daar deze wetsvoorschriften, inbreukmakende op het persoonlijke recht dat ieder aandeelhouder op een aandeel in de winsten heeft, het individueele belang tot een gezamenlijk belang stempelen.


Ten onrechte wordt somtijds beweerd dat de bepaling van art. 4 9 W. v. K. luidende:
„De uitdeelingen geschieden uit de inkomsten, na aftrek „van alle de uitgaven,"
der Naaml. Vennootschap zou veroorloven eene winstuitdeeling te doen plaats hebben, alvorens het in eenig vorig boekjaar geleden verlies aangezuiverd is, daar dit voorschrift betrekking heeft op dividend-uitdeelingen, berekend over elk boekjaar afzonderlijk in overeenstemming met a r tt. 8 en 55, wat volkomen juist is, en daar het geconstateerde verlies door afschrijving op het kapitaal gedekt werd, wat onjuist is.
Van „winst" kan immers geen sprake zijn voordat eenig geleden verlies geredresseerd is, en dit laatste kan toch niet geschieden door eene overboeking van kapitaalrekening op Winst- en Verliesrekening, weshalve juridisch elk boekjaar eventueel moet aanvangen met vermelding der uitgaven, vormende het verlies, welke in het vorige boekjaar niet van de inkomsten konden afgetrokken worden.
Alle de uitgaven moeten van de inkomsten worden afgetrokken alvorens eenige uitdeeling mag geschieden, en het in eenig voorgaand boekjaar aangetoond tekort is gevormd door een saldo van uitgaven, dat niet door het kapitaal, maar door winsten, i. e. door een voordeelig saldo van inkomsten, volgens het wetsvoorschrift moet aangevuld worden. Eerst dan, als een saldo van inkomsten overig blijft, mag eene uitdeeling plaats hebben, en dat saldo bestaat niet zoolang een gedeelte van „alle de uitgaven" niet is afgetrokken.
Zoolang het kapitaal intact is, heeft de Vennootschap het recht het reservefonds geheel of gedeeltelijk onder hare aandeelhouders te verdeelen; bestaat er echter een deficit, dan is zij verplicht dat tekort uit de reserve-kas aan te vullen, terwijl ieder onvoldaan crediteur of belanghebbende, en evenzoo ieder aandeelhouder, zich tegen eene afwijking van die verplichting kan verzetten.
Langen tijd is vereischt alvorens het reserve-fonds van eenige beteekenis wordt, weshalve het, ofschoon zeer nuttig, een matig middel voor het keeren van rampen is.


'"tC , "id™, r Au. wel
door verandering van economische toestanden, etc., kan zich
het geval voordoen dat de basis eener onderneming solide is,
dat die onderneming in alle opzichten goed geschoeid de moeie-
lijkheden van den aanvang heeft overwonnen en de Naaml.
Vennootschap zich in haar gebied, steeds ten koste van veel
bemoeienis en na overwinning van velerlei bezwaren, heeft baan
gebroken, doch door de crisis onverhoeds overvallen, een groot
deel van haar stamkapitaal verliest.
In zoo'n geval heeft de directie tot taak te voorkomen dat de hierboven aangehaalde bepaling van art. 47 W. v. K. van kracht wordt en dat bij den geringsten verderen achteruitgang de Venn. 111 den staat van ontbinding treedt, waardoor immers met alleen eene in wezen nuttige voordeelbrengende en solide onderneming, wier tot-stand-brengen zoo veel moeite en opofferingen heeft gekost, zou ophouden te bestaan, doch waardoor daarenboven de uitgaven, welke de vereffening met zich sleept,
een groot deel van het overgebleven kapitaal zouden verslinden.
Ter voorkoming daarvan is de toevoer van nieuw kapitaal de aangewezen weg, want feitelijk is het gebrek daarvan het eenige uit den weg te ruimen struikelblok; alle andere factoren tot verwezenlijking van het doel zijn en blijven aanwezig.
Worden alsnu gelden in leen opgenomen, ja zelfs als obligatieleening voor den vollen duur der Vennootschap haar toevertrouwd, dan is daardoor wel haar vermogen krachtiger gevormd, doch haar kapitaal blijft verminkt, en de bepaling van art. 4 7 blijft haar bestaan bedreigen voor het geval dat eenige verdere tegenspoed het belangrijk verminderde stamkapitaal tot 25 pCt. van het oorspronkelijke, of minder, reduceert.
Niet het vermogen alleen, maar het kapitaal, en dientengevolge het vermogen, moet vergroot worden om de zieke Vennootschap op de been te houden. Uitbreiding van liet kapitaal, door het vormen eener nieuwe en natuurlijk preferente klasse van aandeelhouders, baart tal van bezwaren en moeielijkheden voor beide klassen; juridisch gezond wordt de verminkte slechts, indien zij de grootte van haar stamkapitaal tot het bedrag van' haar vermogen herleidt, i. e. vermindert; economisch gezond wordt zij, indien na die nominatieve en juridische inkrimping


van het kapitaal dit door het vormen van nieuw kapitaal vermeerderd wordt.
Zoowel haar vermogen als haar juridische stand zullen daardoor de levensvatbaarheid der Vennootschap herstellen.
De inkrimping van liet stamkapitaal voorkomt de ontbinding Reductie van tut der Venn. en heeft in sommige opzichten gelijkenis met de likwidatie; het nominale kapitaal wordt immers tot het reëele vermogen teruggebracht, en dientengevolge worden zoowel alle bezittingen en andere activa als alle schulden en andere passiva, zooals bijv. de uit loopende overeenkomsten stammende verplichtingen, op de reëele waarden vastgesteld, terwijl het eventueel bestaande reservefonds, dat wèl van het vermogen doch niet van het kapitaal deel uitmaakt, onder het laatstgenoemde wordt gerangschikt.
Voor de aandeelhouders biedt deze wijze van het stabiel-maken «Ier onderneming een zeer groot voordeel boven eene ontbinding der oude en oprichting eener nieuwe Vennootschap, welke dezelfde onderneming ten doel zou hebben, doordien de zeer bt langrijke kosten en vermindering van waarde der activa,
«elke de likwidatie met zich sleept, vermeden worden. Gedurende het tijdperk der ontbinding zou de Vennootschap immers gedwongen zijn een zeer groot deel harer kosten van beheer etc. te blijven dragen, een deel harer activa op ongunstige oogenblikken te verzilveren, en hare verplichtingen vaak op minder voordeelige wijze te voldoen dan indien de onderneming in stand bleef.
Het standpunt der Vennootschap wordt, door het verminderen v an het kapitaal tot de waarde van het vermogen, zuiver, en de aandeelhouders genieten alsnog het belangrijke voordeel, dat de eventueel later te behalen winsten niet gedurende een waarschijnlijk zeer lang tijdperk ter aanzuivering van het verloren deel van het kapitaal moeten strekken, doch te hunnen profijte voortaan onmiddellijk bij wijze van dividend kunnen uitgekeerd worden.
Door de op de vermindering volgende vergrootiiig van hel Extensie van het stamkapitaal treden nieuwe aandeelhouders tot de Vennootschap kapitaal. toe, die het belangrijke voordeel verkrijgen van opgenomen te


worden in eene reeds gevestigde onderneming, wier bestuur rijk aan ondervinding is. Worden noch door de oude, noch door de nieuwe aandeelhouders bizondere voorwaarden gesteld, dan zullen zij te zamen eene enkele groep vormen.
Het bedrag, dat voor elk nieuw uit te geven aandeel zal gelden, kan eenvoudigheidshalve op het bedrag bepaald worden, waartoe elk oud aandeel door de kapitaalsinkrimping verminderd is, terwijl naar omstandigheden eene regeling kan getroffen Avorden om, hetzij door eene luttele bijbetaling of door eene geringe uitkeering of door het inwisselen van meerdere oude tegen een nieuw aandeel, een rond bedrag voor elk aandeel vast te stellen.
Om de kapitaalswij zig ing tot stand te brengen, zal het bestuur in de eerste plaats eene Algemeene Vergadering der aandeelhouders bijeenroepen, waarin de directie, als uitvoerend orgaan der Vennootschap, gemachtigd wordt de Koninklijke bewilliging te verzoeken op de verandering der statuten ten opzichte van de inkrimping van het Vennootschappelijk kapitaal. Daar de onderlinge verhouding der aandeelhouders door die voorgestelde wijziging in geen enkel opzicht verandert, en geen enkel hunner rechten wordt aangetast, zal het aantal stemmen, voor de aanneming van het voorstel vereischt, hetzij de meerderheid der uitgebrachte stemmen bedragen of zooveel als statutair voor eenige wijziging der statuten is vastgesteld.
Zooals hierboven is aangetoond, wordt door het besluit niet alleen de rechtspositie der Venn. verbeterd, doch ook de individueele belangen der aandeelhouders bevoordeeld door de bevoegdheid van dividend-uitkeering der in eenig volgend boekjaar te behalen winsten.
De rechtspositie van de schuldeischers der Vennootschap wordt echter juist door het verleenen van dat recht aangetast, daar deze immers der Vennootschap krediet hebben verleend op basis der ongewijzigde statuten, d. w. z. onder stilzwijgend beding dat geene winsten als zoodanig mogen beschouwd worden zoolang het oorspronkelijke maatschappelijke kapitaal niet intact is.
Elk hunner zou dientengevolge het recht hebben zich tegen bedoelde winstuitkeeringen te verzetten, en er is derhalve eene regeling noodig, welke niet in de statuten behoeft te worden opgenomen, volgens dewelke geene dividend-uitkeering zal plaats


hebben zoolang eenige ten tijde der statutenwijziging bestaande verplichting niet vereffend is, — tenzij belanghebbenden met eene door de Venn. te verstrekken zekerheidstelling genoegen nemen.
Met het oog eenerzijds op het dreigende in-ontbinding-treden, anderzijds op de na de inkrimping waarschijnlijke uitbreiding van het kapitaal, zal het echter in de meeste gevallen niet moeielijk zijn van tevoren de goedkeuring van alle crediteuren en belanghebbenden te verwerven.
Onder belanghebbenden moeten ook diegenen verstaan worden, die op het oogenblik van het voorstel geene schuldvordering tegen de Venn., doch eene overeenkomst met haar hebben loopen, waardoor zij wellicht later hare crediteuren worden.
Het aan de beslissing der Alg. Verg. van aandeelhouders te onderwerpen voorstel tot ktpttaaisverineerdering zal, indien de statuten niet anders voorschrijven, slechts met algemeene goedkeuring der al dan niet ter vergadering aanwezige aandeelhouders kunnen aangenomen worden, daar door het scheppen van nieuwe aandeelen het stemrecht en de daarmede verwante rechten van elk oud-aandeel verkleind wordt. De in het algemeen voor statutenwijziging vereischte meerderheid van stemmen is niet voldoende voor de uitbreiding van het kapitaal, daar door het laatstgenoemde een persoonlijk recht wordt aangetast.
De uitgifte der nieuwe aandeelen zal meestal apari geschieden, ofschoon de plaatsing tot hoogeren koers niet uitgesloten is en vaak zal voorkomen daar, waar aandeelen verschaft worden in een in vollen gang zijnde onderneming, zonder dat vergoeding voor den inbreng van de zaak, van den „goodwill", is berekend. Uitgifte beneden pari is in strijd met den geest der wet, en zou het bestuur aansprakelijk maken tegenover belanghebbenden, die toch met de Vennootschap in verbinding traden naar aanleiding der gepubliceerde verzekering dat zeker bedrag in aandeelen geplaatst is; daarenboven zouden die aandeelen niet in blanco, i. e. aan toonder, kunnen worden uitgegeven, omdat art. 41 te dien behoeve de storting in de kas der Vennootschap van het volle bedrag voorschrijft; en niet op naam, indien aangenomen wordt dat dit uit het 2e lid van art. 4 0 W. v.K. als argumentum e contrario voortvloeit. Had de uitgifte boven pari plaats, dan zal dat meerdere in den regel op Reserve-rekening


worden geboekt, ofschoon ook geen bezwaar bestaat tegen eene
boeking als winst.
De reserve, die vóór de kapitaalsinkrimping bestond, werd, zooals hierboven vermeld, in mindering van het geleden kapitaalsverlies gesteld; eene uitkeering der reserve aan aandeelhouders ware in strijd met de bedoeling van art. 48 W. v. K.
Door het gelijkmaken van het vennootschapskapitaal met het vennootschapsvermogen, door de daarop volgende uitbreiding van het kapitaal en dientengevolge de toetreding van nieuwe aandeelhouders, is de Naaml. Vennootschap getransformeerd op eene wijze, die overeenkomst heeft met Fusie.
Fusie heet in den regel het ineensmelten van meerdere Naaml. Vennootschappen tot eene nieuwe Naaml. Venn., of van een of meerdere Naaml. Vennootschappen in eene bestaande Naaml.
Vennootschap.
De term kan echter eveneens gebruikt worden voor het fusionneeren van eene Venn. onder firma of Commanditaire Venn., en vereischt slechts dat de op-te-richten of de in-zichopnemende Venn. eene Naaml. Vennootschap zij, en de opgenomene eene Vereeniging, die als zoodanig zelfstandig naar buiten optreedt, want anders spreekt men slechts van den inbreng oi de overdracht eener affaire, al vormt die ook in haar wezen eene Vereeniging, bijv. eene Handeling voor gemeene rekening.
Daarenboven is steeds vereischt dat de aandeelhouders of deelhebbers der opgenomene Vereeniging aandeelhouders der opnemende Naaml. Vennootschap worden. Wordt het aandeel van een deel der inbrengende participanten op andere wijze vergoed, dan is de transactie voor dat deel eene koopovereenkomst. voor het overige deel eene fusie.
Het eigenlijke en oorspronkelijke begrip van fusie is ontstaan uit den opbouw eener Naaml. Vennootschap uit bestaande \ ereenigingen.
Bestond de opnemende reeds vóór de fusie, dan kan dit voorval aanleiding geven tot eene uitbreiding van haar kapitaal, en dusdoende tot het vormen van nieuwe aandeelen op de wijze, hiervoren bij de behandeling der kapitaalsvergrooting omschreven, — óf tot het plaatsen der zich in overeenstemming met art. 50 W. v. K. nog in portefeuille bevindende aandeelen.


Tot liet zuivere begrip van fusie behoort eigenlijk dat de activa en passiva der opgenomen Vereeniging, zooals het reilt en zeilt, worden overgenomen tegen vergoeding in aandeelen van de waarde, die de door beide partijen gezamenlijk geconstateerde balans aantoont, of m. a. w. dat de deelhebbers de reëele waarde hunner aandeelen in de oude Vennootschap verwisselen tegen aandeelen in de opnemende Naaml. Vennootschap.
Wordt deze laatste te dien behoeve opgericht, dan zal die regeling meestal voorkomen; bestaat ze echter reeds, dan wordt gewoonlijk de voorkeur er aan gegeven dat zij zich met de likwidatie der op-te-nemen Vereeniging heiast, en het Netto Provenu der Vereffening in hare aandeelen uitkeert, de onderlinge verdeeling daarvan den deelhebbers der oude Vereeniging overlatende. Dusdoende krijgt de fusie in vele opzichten den schijn eener overeenkomst van koop en verkoop van aandeelen der overnemende Naaml. Vennootschap onder voorwaarde van het bezorgen der likwidatie door den verkooper der aandeelen, welker tegenwaarde tot een eventueel boven pari vastgestelden koers gelijkkomt aan het rendement der Vereffening.
Indien aldus geene kapitaalsuitbreiding noodig is, dan zal het bestuur der opnemende Naaml. Venn. voor het afsluiten der overeenkomst van fusie niet behoeven in overleg te treden met de Alg. Vergadering zijner aandeelhouders, want de transactie beoogt de plaatsing der rustende aandeelen en het verkrijgen van den goodwill eener gelijksoortige onderneming zonder andere vergoeding dan de bemoeienis van het bestuur ter zake der likwidatie; de door de Vereffening veroorzaakte extra-kosten worden immers in den regel door een onderling bepaald commissieloon gerembourseerd en in aftrek van het Netto Provenu gebracht.
Is eene kapitaalsvergrooting wèl noodig, dan hebben aandeelhouders slechts alleen daaromtrent te besluiten.
Het bestuur der op-te-nemen Vereeniging kan echter niet de overeenkomst afsluiten zonder speciale lastgeving van deelhebbers daartoe te hebben ontvangen.
Aangenomen, dat de op-te-nemen Vereeniging eene Naaml. Venn. zij, zoo betrof immers de opdracht, die de Directie ontving, de verwezenlijking van het doel, in engeren zin, der Vennootschap, en daaronder ressorteert geenszins de verkoop of overdracht der


onderneming en l>loc, ja zelfs niet de likwidatie, en in geen geval eene overdracht tegen aandeelen van, d. w. z. tegen deelneming in eene andere Vennootschap.
Daarenboven hebben aandeelhouders individueel een onaantastbaar recht op al wat de \ ennootschap bezit op bet oogenblik van bet ophouden van haar bestaan, zooals bij de Naaml. Venn. in bet lc Hfdst. onder de rechten der lidmaten in de eerste plaats is vermeld en omschreven, en het bestuur is geenszins bevoegd alsnog vóór liet opheffen van het bestaan der Venn. de baten in aandeelen eener andere Venn. om te zetten.
Het bestuur moet derhalve eene Alg. Verg. bijeenroepen, welke <1» \ raag zal behandelen, óf het raadzaam is de Vennootschap in likwidatie te doen treden, daarmede eene bepaalde Naaml. Venn. te belasten, en tegen het Provenu aandeelen in de als likwidatrice optredende Naaml. Venn. te nemen.
De, bij aanneming van dit voorstel, in uitzicht gestelde voordeden zijn belangrijk ; de kosten der afwikkeling zullen immers tut ten minimum gereduceerd worden, de vereffening zal uitteraard p de meest voordeelige wijze geschieden, en door het ineensmelten der ondernemingen zal de opnemende Venn. meer krachtig en meer winstdragend te voorschijn treden, en deelhebbers der opte-nemen \ ennootschap meer kans op voordeelige participatie genieten.
Het aantal stemmen, vereischt voor het besluit tot in-ontbinding-treden, is in den regel statutair bepaald; zoo niet, dan zal meerderheid van stemmen, om de op blz. 98/99 en in de volgende afdeeling aangegeven redenen, voldoende zijn. Ditzelfde geldt voor de beantwoording der vraag: wie met de likwidatie belast zal worden; doch het beding der uitkeering van het provenu in aandeelen der als likwidatrice fungeerende Naaml. Venn. vereischt de goedkeuring van alle aandeelhouders, al dan niet ter vergadering aanwezig.
JJk( aandeelhouder heeft immers t. z. t. aandeel genomen onder de stilzwijgende voorwaarde, — welke aan de art t. 1375 j 1 3 8 3 B. \\. hare kracht ontleent, —- dat na likwidatie hem zijn aandeel verzilverd zal worden uitgekeerd, weshalve niet eene Alg. \ ergadering, doch aandeelhouders individueel, hunne toestemming moeten geven tot eene uitkeering in andere vermogenswaarden dan geld.


Wordt nu door de aandeelhouders tot fusie besloten, dan heeft dientengevolge eene likwidatie der Venn. plaats, waarmede de opnemende Naaml. Venn. belast is, die van hare zijde aldus de opdracht aanvaardde om — vide art. 1829 Burg. Wbk., — in naam van hare lastgeefster met de ontvangen baten de uitstaande schulden en verplichtingen te voldoen.
De opnemende Naaml. Venn. neemt alsnu als likwidatrice dezelfde plaats in, die een of meerdere als likwidateuren aangestelde natuurlijke personen zouden innemen, en is in dezelfde mate zoowel tegenover de in-likwidatie-verkeerende als tegenover derden verantwoordelijk, terwijl haar bestuur tegenover haar, hare aandeelhouders, en tegenover de buitenwereld, op de gewone in art. 4 5 W. v. K. bepaalde wijze aansprakelijk is voor eenige daad, die het in strijd met zijn last verricht.
Op welke wijze de likwidatrice het Netto Provenu aan de inontbinding-verkeerende afdraagt, nml. in geld of in aandeelen. is Crediteuren onverschillig. Indien echter de fusie plaats heeft in den vorm van eene tweevoudige koopovereenkomst, of, wellicht juister uitgedrukt, van eene ruilovereenkomst, waarbij de eene partij de activa en passiva der Vennootschap cedeert, de andere partij zekere hoeveelheid aandeelen afgeeft, dan kunnen Crediteuren zich tegen de overdracht van het vermogen hunner schuldenares verzetten, en het bestuur van deze persoonlijk aansprakelijk stellen voor eene daad, waartoe haar de bevoegdheid ontbrak.
Zij, die der op-te-nemen Vennootschap krediet hebben verleend, worden immers geacht bekend te zijn met de integreerende bepalingen harer constitutie, welke toch volgens art. 38 W. v.K. openlijk zijn bekend gemaakt op straffe van het in art. 39 bepaalde voor het geval van verzuim, en waaronder het (loei der onderneming de voornaamste is.
Het doel in engeren zin is geenszins, tenzij in de statuten expressis verbis bepaald, de verkoop of ruil van de activa en passiva en bloc, en wordt deze transactie uitgevoerd en als likwidatie voorgesteld, dan dient dat eene likwidatie eene verzilvering beteekent, terwijl in het begrip van Fusie opgesloten ligt dat de opgenomen Vennootschap ophoudt te bestaan door de verdeeling onder de vennooten van aandeelen in eene andere Vennootschap. Daarenboven zou door eene zoodanige rechtshandeling eene in-de-plaats-stelling van schuldenaar beoogd


worden, welke subrogatie, behalve in de uitgezonderde gevallen, niet door de wet erkend wordt.
Om die wijze van fusionneeren uit te voeren is derhalve vereischt dat ieder der schuldeischers ze goedkeurt, waardoor inderdaad eene schuldvernieuwing plaats heeft, zooal.s art. 1449 sqq. Burg. Wbk. deze regelt, — terwijl bij de fusie, met voorafgaande likwidatie door de opnemende Naaml. Venn., de strikte afscheiding harer aangelegenheden van den te likwideeren boedel verplicht is.
In beide gevallen van fusie, nml. hetzij door overdracht van activa en passiva en bloc dan wel van het rendement, heeft likwidatie der opgenomen Vennootschap plaats, doch op eene bizondere wijze, weshalve ze eene gekwalificeerde likwidatie genoemd mag worden.
Doei Het bestaan eener Naaml. Vennootschap vereischt een doel-
nU Wettelijk IV)-- einde !
In het algemeen is dit, zooals in het 1° Hoofdstuk aangeduid, winstbejag; in het bizonder is het bij de oprichting in de Statuten vastgesteld.
Deze verkondigen het bizondere, liet eigenlijke doel; is dat eigenlijke doel bereikt, of is de bereiking er van onmogelijk geworden, of maken aandeelhouders gebruik van hun recht om de voortzetting van het streven te doen eindigen, of dwingt eenige wettelijke bepaling daartoe, dan is de onderneming gestaakt en vangt de ontbinding aan der loopende aangelegenheden.
Indien bijv. eene Naaml. Venn. is opgericht om gedurende eene \\ ereld-Tentoonstelling de zich daar bevindende café's, restaurants, etc. te exploiteeren, dan is op het oogenblik van de sluiting der tentoonstelling het eigenlijke doel bereikt, al heeft de exploitatie onafgebroken verlies in stede van winst gegeven; werd te elfder ure een besluit van bevoegde zijde uitgevaardigd, dat de tentoonstelling niet liet doorgaan, dan werd de bereiking van het doel der Venn. onmogelijk; besloten aandeelhouders gedurende den loop der tentoonstelling de exploitatie der café's etc. te staken, dan werd de bereiking van het eigenlijke doel niet verder nagestreefd; bedroeg het verlies der \ ennootschap te eenigen tijde 75 ten honderd of meer van het


stamkapitaal, dan is zij, zooals het 2" lid van art. 47 W. v. K. zegt, op dat oogenblik van rechtswege ontbonden.
In al die gevallen werd op de aangegeven oogenblikken de onderneming gestaakt, hield het eigenlijke doeleinde op te bestaan, trad de Yenn. in den staat van ontbinding en had nog slechts ter voortzetting van het algemeen? doel, zijnde winstbejag, de loopende aangelegenheden te vereffenen, d. w. z. de ontbinding te doen plaats hebben, en niet en door de verdeeling aan belanghebbenden van eenig overblijvend saldo, of door de constateering dat geen rendement overig is, te verdwijnen i. e. op te houden te bestaan.
Het doel eener Naaml. Venn. is, zooals gezegd, een integreerend deel van haar bestaan, en het bereiken ervan is de hoofdtaak, welke der directie is opgedragen; elke andere plicht is ondergeschikt aan die opdracht.
Vandaar dat art. 36 W. v. K. de Vennootschap naar buiten doet optreden onder een naam, ontleend aan het voorwerp harer onderneming, m. a. w. ontleend aan haar speciaal doeleinde; vandaar ook dat art. 37 \\. v. K. het verleenen der Koninklijke bewilliging afhankelijk doet zijn van de strekking, van het doel, der \ ennootschap, waaruit m. i. voortvloeit dat eene verandering rnn ,l€t doel< "iet met goedvinden van alle aandeelhouders en van alle schuldeischers of andere belanghebbenden, kim plaats hebben, doch dat te dien einde de vestiging eener nieuwe Venn. is vereischt. Neemt deze de oude Venn. in zich op, dan doet zich een geval van de hiervoren behandelde Fusie voor.
In de artt. 36 en 38 zegt de wetgever o. a. hoè gehandeld moet worden voor „elke verandering in de voorwaarden" èn bij „de verlenging" der Vennootschap, — en bevestigt daardoor stilzwijgend dat de Vennootschap in geen ander opzicht veranderd kan worden.
De duur van het product der overeenkomst, waarvan de vaststelling volgens art. 46 verplicht is, wordt aldus door den wetgever niet onder de „voorwaarden" gerekend; en daardoor sluit hij elk vermoeden uit dat hij het doel der Vennootschap onder „de voorwaarden" rangschikt.
Het doel der Venn. is trouwens, zooals hierboven gezegd, de kern. de ziel der rechtspersoon, de hoofdfactor, het lioofdbe-


standdeel van het wezen der Venn., dat nog hoven den factor van kapitaal staat.
Beiden zijn integreerende beatanddeelen der Venn.; een doel moet er zijn, een kapitaal moet bestaan.
Beiden kunnen gewijzigd, i. e. vergroot of verkleind worden, maar niet veranderd.
Het stamkapitaal moet in Nederlandsche Valuta bestaan, en kan niet later door „eene verandering in de voorwaarden" in den geldstandaard van een ander land worden omgezet. Evenzoo kan het doel ingekrompen of uitgebreid, d. w. z. gewijzigd worden, maar niet geschrapt en vervangen door een geheel ander doel, d. w. z. veranderd worden.
De overeenkomst tusschen de oprichters en het ontstaan en bestaan der rechtspersoon zijn te vergelijken met eene overeenkomst tusschen werklieden onderling, die bij wijze van aanneming van werk tegenover eenige kapitalisten als aanbesteders, ot tegenover die kapitalisten in gezamenlijke rekening met hen, of die uitsluitend voor hunne eigene gezamenlijke rekening op zich nemen den bouw, of den bouw en latere exploitatie van een huis. De vergunning van den Rooimeester vormt de Koninklijke bewilliging, de werklieden zijn de oprichters, de kapitalisten al dan niet te zamen met de werklieden, of wel de werklieden zeiven maken de aandeelhouders uit, het gebouw is de Naaml. \ ennootschap, de Rechtspersoon.
in de eerste plaats blijkt daaruit duidelijk dat de overeenkomst tusschen de oprichters onderling als aannemers geheel afgescheiden is van de verhouding, welke later tusschen de Rechtspersoon en de kapitalisten of de oprichters als belanghebbenden bestaat. Vervolgens zal de Rooimeester verlof moeten geven voor latere wijzigingen in de constructie van het gebouw, evenals de Koninklijke bewilliging noodig is voor veranderingen in de voorwaarden of de verlenging van den duur der Venn., maar hoe vaak en hoe zeer de constructie ook gewijzigd is, zoo blijft het gebouw toch in wezen hetzelfde dat door de aannemersoprichters tot stand is gebracht, en welks ontstaan door den Rooimeester is gesanctionneerd.
Indien nu echter belanghebbenden later unaniem besluiten liet gebouw neer te halen en op dezelfde plaats een grooten put te graven, dan zullen zij zich bij hunne aanvrage tot sanctie


door den Rooimeester toch niet op die, welke ten opzichte van het gebouw gold, beroepen; dan zal toch niemand beweren dat de rechtspersoonlijkheid van het gebouw dezelfde is, welke later de put bezit; dan zal een ieder toch erover eens zijn dat de erneming \an den put niet berust op de overeenkomst van aanneming van het gebouw; dat wellicht dezelfde aannemers fungeeren, dezelfde belanghebbenden later bij de exploitatie van t en put bestaan, is mogelijk, maar niemand zal het gebouw en de exploitatie ervan beschouwen voort te leven in den put en deszelfs beheer!
Eene gelijke beschouwing is van kracht ten opzichte van iSaaml. Vennootschappen; verandering van het doel eener Venn.
e eekent: het afwikkelen der oude onderneming en het ontginnen eener nieuwe!
Eene wgzigmg van het doel heeft geen bezwaar, voornl. indien
e wijziging eene beperking van het ondernemingsveld is, want waar het meerdere geoorloofd is, kan ook het mindere plaats hebben, zoowel ten opzichte der Koninklijke bewilliging, als ten aanzien \ an de \ erhouding der rechtspersoon tegenover hare aandeelhouders en tegenover de buitenwereld. Toch zal te dien behoeve de bewilliging moeten aangevraagd en verleend worden, indien aandeelhouders bepaaldelijk verlangen door eene stellige verandering der statuten de rechtspersoon in hare bekwaamheid te beperken, want deze wijziging van het doel is eene verandering m de voorwaarden der Vennootschap, waarvan de slotalinea van art. 3 6 W. v. K. melding maakt.
Betreft de wijziging eene uitbreiding van het doel, dan zal de mogelijkheid of onmogelijkheid van de verandering der voorwaarden afhangen van den aard en van de mate der uitbreiding, ter beoordeeling van den rechter, indien diens tusschenkomst door een of meerdere aandeelhouders wordt ingeroepen en van het Departement van Justitie, resp. van den Koning, zoodra de bewilliging wordt aangevraagd.
Eene uitbreiding van het doel kan immers het wezen deionderneming onverlet laten, i. e. haar aard in stand houden, en zal meestal op eene uitbreiding van het terrein der werkzaamheden, en niet op eene verandering der functie betrekking hebben. 6
Wordt daarentegen door aandeelhouders tot eene verandering


van liet doel besloten, dan zal deze door de Regeering niet mogen bewilligd worden, al heeft ieder aandeelhouder en ieder belanghebbende zijne goedkeuring daaraan gehecht.
Een veranderd doel schept eene andere rechtspersoon, wat niet door eene statutenwijziging kan plaats hebben.
Wenschen bijv. aandeelhouders eener stoomvaartmaatschappij het vermogen der Vennootschap voor eene steenbakkerij te gebruiken, dan zijn zij verplicht eerstgenoemde te likwideeren en laatstgenoemde als eene nieuwe Naaml. Venn. op te richten en te vestigen.
De Regeering zou ook niet bevoegd zijn eene verandering van het doel in te willigen, daar het voorwerp der handelsonderneming een ander wordt, en volgens het le lid van art. 36 de naam der Venn. dientengevolge niet dezelfde kan zijn, terwijl ingeval de naam, niet gewijzigd, doch veranderd wordt, een van de vorige in hoofdzaak verschillende rechtspersoon wordt opgebouwd, waarin de vorige wel gefusionneerd kan worden, doch die in het kleed der vorige rechtspersoon gewikkeld, niet mag voorgesteld, worden de vorige te zyn.
Voor de wijziging van het doel zullen alle aandeelhouders individueel hunne goedkeuring moeten verleenen, ten ware statutair anders is bepaald, want elk aandeelhouder moet geacht worden aandeel in de Vennootschap te hebben genomen onder beding dat deze een bepaald doel zal vervolgen, terwijl het zeer goed mogelijk is dat hij geene gelden beschikbaar zou gesteld hebben voor het nastreven van een meer uitgebreid of van een meer beperkt doeleinde.
Het doel is immers de hoofdfactor, de kern, der Vennootschap, en elke wijziging daarvan, hoe gering ook, tast het wezen der rechtspersoon aan.
AaiilriiliuKfii lot Ontbinding.
Recupituleerende, blijken de aanleidingen tot ontbinding te bestaan in:
Het ophouden van het doel, doordien het verwezenlijkt is, of doordien het bereiken ervan onmogelijk is geworden,
Den afloop van den vastgestelden duur,
Het verlies van 3/4 gedeelte of meer van het kapitaal,


Het besluit van aandeelhouders, genomen al dan niet in overeenstemming met de bizondere bepalingen der overeenkomst.
Het Faillissement der Naaml. Vennootschap heeft niet nood- Faillissement. zakelijk liare ontbinding ten gevolge, wèl hare gedeeltelijke of algeheele likwidatie; het levert trouwens slechts het bewijs dat de schuldenaar in den toestand verkeert van te hebben opgehouden te betalen, en dit zal zich zeer goed kunnen voordoen, niettegenstaande de activa verre de passiva overtreffen.
Zoodra dan ook het faillissement een einde heeft genomen,
terwijl meer dan '/4 gedeelte van het kapitaal ongerept is, zal het aandeelhouders vrijstaan de Venn. voortgang te doen hebben,
of tot hare ontbinding te besluiten. Door het besluit tot ontbinding zullen meestal bestuurders en steeds Commissarissen ophouden als zoodanig te bestaan, daar hun mandaat gewoonlijk slechts strekt ter behartiging van het eigenlijke doel der Vennootschap.
In het vorige deel dezer verhandeling werd vermeld dat de Maatschap. voor Maatschap geldende bepalingen tot richtsnoer strekken van de ontbinding der Naamlooze Vennootschap, en art. 16 8 3B.W.
verklaart sub 3° en 4° dat de Maatschap in ontbinding treedt door:
den enkelen wil van één of eenige der vennooten,
den dood of de curateele van een hunner, of indien hij in staat van faillissement is verklaard.
Daar de Naaml. Venn. echter een zelfstandig rechtsbevoegd wezen is, een afzonderlijke rechtspersoon, zoo heeft het verlies van rechten en het vermeerderen van verplichtingen, welke voor den vennoot door diens faillissement ontstaan, geen invloed op de verhoudingen der rechtspersoon, des te minder daar de aandeelhouder geen vennoot, doch slechts lidmaat, der Naaml. Vennootschap is.
Om dezelfde redenen is evenmin de dood of de curateele van een hunner eene aanleiding tot de ontbinding der Naaml. Venn.,
en de enkele wil van één of eenige der lidmaten is in art. 54 W. v. K. vervangen door de wettelijke erkenning van het stemrecht in verband met het hebben van, en in verhouding tot het aantal der aandeelen.


c.
De Voorbereiding der Vereffening.
Zoodra eene aanleiding tot ontbinding der Vennootschap rechtseffect heeft, is het Bestuur verplicht zich van de voortzetting der onderneming te onthouden, m. a. w. liet doel in engeren zin niet langer na te streven, en, indien dit niet reeds te voren is geschied, eene Algemeene Vergadering van aandeelhouders bijeen te roepen, haar aangaande de aanleiding verslag te geven, en tot de regeling der ontbinding uit te noodigen.
oorzaken d«-r Bestaat de aanleiding in het ophouden van het (loei of in de «MMiiding. onmogelijkheid om het doel te bereiken, dan is de voortzetting der onderneming per se onmogelijk; bestaat ze in het verlies van 3/4 of grooter gedeelte van het kapitaal, dan zegt het 2* lid van art. 47 W. v. K. dat:
„de bestuurders persoonlijk en hoofdelijk voor het geheel .Jegens derden verantwoordelijk zijn voor alle verbintenissen, „welke zij nadat het bestaan van die vermindering aan ,,hen bekend was of moest bekend zijn, hebben aangegaan",
terwijl de wetgever in diezelfde alinea de Vennootschap, ten gevolge van dat verlies „van rechtswege ontbonden" verklaart.
Uit die wettelijke verklaring vloeit m. i. voort dat de Vennootschap nimmer aansprakelijk kan zijn voor eene dusdanige door het Bestuur onbevoegdelijk aangegane verbintenis, daar zij door de wet is onbekwaam gemaakt tot het op-zich-nemen van die verbintenis, en de in het besproken artikel gestelde lex specialis eene afwijking van de in art. 1852 Burg. Wbk., uitgedrukte lex generalis is. Derden zullen derhalve het nakomen der verbintenis slechts van het bestuur qualitate privata, kunnen vorderen, daar dit door de wet tegenover hen verantwoordelijk is gesteld. Indien de verbintenis echter eene voordeelige is, dan zal de Venn. het recht hebben de uitvoering ervan voor zich te vorderen, tegenover het bestuur krachtens het 2" lid van art. 1844 Bvirg. Wbk., tegenover derden krachtens den geest der wetgeving, o. a. uitgedrukt in art. 1367 B. W., en welke de verbintenis tot een contractus claudicans maakt.
\\ anneer de aanleiding tot ontbinding in den attoop van den


vastgestelden duur bestaat, zal evenmin de Venn. door derden kunnen aansprakelijk gesteld worden voor nieuwe transacties door het bestuur 11a dien termijn verricht, want door de hiervoren besproken verplichte publicatie der akte, waarin het Statuut der Venn. is opgenomen, worden zij geacht te hebben geweten dat de Venn. in den staat van ontbinding wettelijk verkeerde.
De bestuurder, die de verbintenis heeft aangegaan, zal persoonlijk tegenover die derden verantwoordelijk zijn, doch in overeenstemming met art. 1841 B. W. niet zijne mede-bestuurders, daar de wet dit niet voorschrijft. Voor de Vennootschap zal de overeenkomst wederom een contractus claudicans wezen, evenals in geval van het besproken kapitaalverlies, en 0111 dezelfde redenen.
Bestaat de aanleiding tot ontbinding in het besluit van aandeelhouders, dan kunnen derden niet gecenseerd worden daarmede bekend te zijn, en blijft de Venn. voor de handelingen van haar bestuur aansprakelijk, tenzij zij kan bewijzen dat de betrokkene derde wist dat het bestuur niet gemachtigd was in haar naam die handelsdaad te verrichten.
Tegenover den bestuurder blijft in ieder geval recht van verhaal, hetzij van de zijde des derden, hetzij van den kant der Vennootschap.
Het besluit tot ontbinding is het antwoord op eene vraag van zuiver algemèen belang, en al is de voor den duur vastgestelde termijn nog niet afgeloopen, zoo moet toch worden aangenomen dat ieder aandeelhouder bij zijn toetreden tot de Venn. stilzwijgend het beding heeft goedgekeurd dat ontbinding vóór het einde van den bepaalden tijd niet een punt van individueèl belang uitmaakt.
Dientengevolge zal dat besluit door meerderheid van ter vergadering aanwezige stemmen kunnen genomen worden, tenzij het statuut andere bepalingen hieromtrent bevat.
De verhouding van aandeelhouders tegenover hunne Naaml. Vennootschap is immers drieledig!
Als afzonderlijke, van de rechtspersoon geheel en al afgescheidene personen kunnen zij met haar overeenkomsten aangaan, vorderingen op haar, verplichtingen tegenover haar hebben.
Rechtsverhoudingen tiissehen aandeel houders en
Xaaml. Venn.


Als lidmaat der Vennootschap heeft ieder aandeelhouder twee kwaliteiten voor zijn optreden, nml.:
1°. als degeen, die zijne individueele belangen behartigt, bijv. dat van zijn aandeel in liet saldo van het vermogen na de likwidatie overblijvende; dat van zijn aandeel in een als zuivere winst erkend verschil tusschen inkomsten en uitgaven van eenig boekjaar; dat van stemrecht, hoezeer dit overigens statutairbeperkt moge zijn; dat van andere in de statuten, resp. in de akte, bepaalde persoonlijke rechten. Bij deze verhouding fungeert de aandeelhouder ten behoeve van zijn eigen belang uitsluitend, en staat hij tegenover de rechtspersoon.
2U. als degeen, die deel uitmaakt van een orgaan der Naaml. Venn., nml. van de zoogenaamde Algemeene Vergadering van aandeelhouders, een orgaan, dat uitsluitend interne werking heeft, dat niet tegenóver de rechtspersoon staat doch een harer werktuigen is, en dat tot taak heeft:
n. liet stellen van voorschriften, van regelingen, betreffende al hetgeen de inwendige zoowel als uitwendige functie der rechtspersoon aangaat, en welk orgaan alzoo, binnen de door de wet bepaalde grenzen, als het ware eene inwendig-wetgevendc macht is.
h. het controleeren van het orgaan, dat èn naar binnen èn naar buiten optreedt, aldus ook externe werking heeft, en gevormd wordt door een of meerdere bestuurders, al dan niet in saamwerking met den Raad van Commissarissen.
In deze kwaliteit treedt een aandeelhouder slechts op als deel van het collectivum der ter vergadering aanwezige lidmaten, die, wat het aantal der aanwezigen en der door hen vertegenwoordigde aandeelen betreft, aan het door de statuten gestelde minimum moeten voldoen om eene Alg. Verg. te kunnen zijn en fungeert hij ten behoeve van de algemeene belangen der Vennootschap.
Hiertoe behooren: het benoemen en het ontslaan van bestuurders, commissarissen, likwidateuren, etc., het vaststellen hunner bevoegdheid, resp. het beperken hunner gestie, het al dan niet goedkeuren der balansen, der likwidatie-rekening en


van andere staten, het verleenen van acquit en décharge voor gevoerd beheer, het wijzigen van de statuten, voor zooverre daardoor de individueele belangen der lidmaten niet aangetast wordt, het beperken van den duur der Vennootschap, resp. het besluit tot ontbinden, en andere algemeene belangen der rechtspersoon.
Waar alsnu van de wijziging van een persoonlijk belang sprake is, zal de medewerking, resp. goedkeuring van ieder aandeelhouder vereischt zijn om tegenover hem te gelden; waar een algemeen belang geregeld moet worden, is de goedkeuring der Alg. Vergadering voldoende om haar besluit voor ieder aandeelhouder van kracht te doen zijn; die vergadering neemt hare besluiten met meerderheid van stemmen, indien de statuten niet eene andere diesbetreffende bepaling bevatten.
Het recht om de Venn. in den staat van ontbinding te Besinit tot stellen kon., nimmer bestuurders toe, want hun werkkring beheerscht uitsluitend het beheer der onderneming, en de Alg.
Vergadering kan hun derhalve niet de bevoegdheid verleenen oni een besluit tot ontbinding te nemen. Alle aandeelhouders,
geene uitgezonderd, kunnen bestuurders wel eene volmacht daartoe geven, doch dan nemen deze niet zelf liet besluit, maar als vertegenwoordigers van ieder der aandeelhouders.
Evenzoo kan de Alg. Verg. bestuurders opdragen tot de ontbinding der Venn. over te gaan, indien zekere feiten plaats hebben, —
indien bijv. eene geprojecteerde fusie tot stand komt, of indien bijv. zekere levering niet gegund wordt, — maar ook in dat geval nemen niet bestuurders het besluit, doch is dit onder eene opschortende voorwaarde door de Alg. Verg. genomen; deze condicio suspensiva oefent invloed uit op het intreden van het rechtsgevolg van het besluit der vergadering, en is volstrekt niet eene condicio potestativa, welker vervulling in de macht van bestuurders ligt.
Publicatie van het besluit is door de wet niet als vereischte gesteld; wèl wordt in art. 38d W. v. K. het bekendmaken van „veranderingen in de voorwaarden" — scil. der overeenkomst — voorgeschreven, maar het besluit tot ontbinding is niet en beoogt niet eene verandering der voorwaarden doch de op-


heffing van het bestaan der Vennootschap, resp. van het geheele rechtseffect der overeenkomst.
Dienovereenkomstig is evenmin de Koninklijke bewilliging in art. 3 6i./. voorgeschreven om het besluit tot ontbinding rechtskracht te verleenen, want, zooals gezegd, betreft het besluit niet eene statutenwijziging maar liet buiten-effect-stellen der statuten.
Het doel der Koninklijke bewilliging gaat dan ook niet verder dan om te voorkomen dat Vereenigingen, die een met het algemeen maatschappelijk doel strijdig oogmerk hebben, in het leven treden of wettelijk als Vereeniging erkend worden, en strekt zicli noch tot eene controle van haren werkkring, noch tot een toezicht op haar einde uit, wat de laatste alinea van art. 37 ten overvloede te kennen geeft. Voor de verlenging van den duur der Venn. is, zooals t. z. p. behandeld, de Kon. bewilliging noodig, waarvan de grond hierin ligt dat de meening der regeering omtrent de doelmatigheid der Vereeniging, sedert haar tot-stand-komen veranderd kan zijn. Is echter de Venn. hetzij door eene wetsbepaling, hetzij door een besluit, in den Staat van ontbinding gebracht, dan is daardoor het doel der Venn. verminderd en beperkt tot het algemeene begrip van winstbejag, uitsluitend ter zake van de Vereffening der loopende aangelegenheden; de Koninklijke bewilliging tot die functie ligt in de sanctie tot den ruimeren werkkring, bij de oprichting verleend.
Nadat alsnu het doel verminderd, resp. gewijzigd, is, kan zooals hiervoren betoogd van eene uitbreiding daarvan geene sprake zijn, want niet alleen dat dit eene statutenwijziging zoude zijn en daarvoor de Kon. bewilliging zou moeten verleend worden, doch daarenboven is het eene verandering van het doel, waarvoor de schepping eener nieuwe Venn. noodig ware; nadat de ontbinding ingetreden is, kan derhalve geen besluit meer genomen worden om de Venn. weer in haar vorigen toestand terug te brengen.
Werd het besluit onder bijvoeging eener opschortende voorwaarde genomen, bijvb. onder beding dat eene fusionneering plaats hebbe, dan heeft het besluit natuurlijk geen rechtseffect zoolang de voorwaarde niet vervuld is.


Bestuurders zijn gewoonlijk slechts aangesteld voor het beheer Likwid». der onderneming, en de Alg. Verg. zal na haar besluit of na tenren.
kennisneming van het feit, dat aanleiding is tot ontbinding der Venn. meestal overgaan tot benoeming van één of meer lik widateuren. Geschiedt dit niet, en voorzien de statuten niet op andere wijze in de leiding der zaken, dan zegt art. ót> W. v. K. dat de Venn. door de bestuurders zal vereffend worden, ten ware deswege bij de akte eene andere manier ware voorgeschreven of ni. a. w. hetzij door de bestuurders of op eene andere, in de statuten omschreven, wijze. Hebben bestuurders bij hunne aanstelling slechts het mandaat van beheer op zich genomen, dan zijn zij niet gebonden tot uitvoering der Vereffening, en hebben het recht den eisch te stellen door afgifte van wat zij, namens de Venn., onder zich hebben, van hunne verantwoordelijkheid ontheven te worden.
Zijn door de Alg. Verg. likwidateuren voor het bezorgen der ontbinding benoemd, en hebben deze die opdracht aanvaard,
dan rust alsnog op de bestuurders de taak tot overdracht van hun beheer. Te dien einde zullen zij, meestal staande de Alg.
Vergadering, eene balans met bijbehoorencle staten van inventaris,
etc. indienen, en na accoordbevinding door de Verg. geiicquitteerd en gedechargeerd worden, en dientengevolge nog slechts strafrechtelijk aansprakelijk blijven.
Hoewel niet wettelijk voorgeschreven, zal de aanstelling van likwidateuren, en dientengevolge het in-ontbinding-treden der Vennootschap, gepubliceerd worden, daar het verleende mandaat dient te worden bekend gemaakt.
Ten slotte zal de vergadering meestal eene Commissie van commissie toezicht den likwidateuren ter zijde stellen, welke dezelfde op. van Toezicht, dracht ter zake der ontbinding heeft als de Raad van Commissarissen ten aanzien van het beheer vervulde, en welke in het algemeen bestaat in het vervangen van aandeelhouders tegenover het exécutief orgaan, resp. tegenover hetzij bestuurders, hetzij likwidateuren.
De Raad van Commissarissen is van hare functie ontheven door het ontbindingsbesluit, daar hij slechts eene opdracht met betrekking tot het beheer had aanvaard.
De met de bedienden der onderneming loopende overeenkomst


van huur en verhuur van diensten blijft in werking omdat de rechtspersoon blijft bestaan, al is haar werkkring gewijzigd, i. e. beperkt.
Zij, die aannemen dat door het ontbindingsbesluit de Vennootschap ontbonden is en als zoodanig niet meer bestaat, zijn verplicht te erkennen dat alsdan ook de huurovereenkomst niet de bedienden is afgeloopen, en deze op de in art. 1639 Burg. \\ bk. omschreven schadevergoeding aanspraak hebben.
I).
Wettelijke gelijkstelling van <len Mkwidatenr
met «len Best tin r«ler.
Het Verloop der Likwidatie en de voornaamste daarin voorkomende Incidenten.
Over de A ereffoiiing der Naamlooze Vennootschap spreekt onze wetgever alleenlijk in art, 5 6 W. v. K., en maakt niet daarin melding van het bizondere mandaat, dat te dien einde den Vereffenaars moet gegeven worden.
In het algemeen draagt hij de taak der Vereffening den bestuurders op, en beschouwt de geheele ontbinding als eene voortzetting van het tot dusverre door hen gevoerde beheer, terwijl hij aandeelhouders de vrijheid laat bij de akte, i. e. in de statuten, „eene andere manier'''' scil. van vereffenen, te bepalen. Die andere manier kan zijn een verkoop en bloc van activa en passiva, eene fusie, eene likwidatie door eene commissie van aandeelhouders, of saamgesteld uit aandeelhouders en crediteuren, of uit onzijdige personen. Niet alleen physieken personen, maar ook rechtspersonen kan de vereffening worden toevertrouwd, hetzij zelfstandig, hetzij te zamen met natuurlijke personen, want alle die wijzen van regeling beantwoorden aan de geoorloofde „andere manier".
De algemeene aanwijzing van bestuurders ter uitvoering der ontbinding is ongetwijfeld zeer goed, want zij zijn in normale gevallen degenen, die den aard, den omvang en de strekking, i. e. de waarde, der rechten en verplichtingen van de te vereffenen Vennootschap het best kennen.
Indien alzoo door bestuurders geene beperkende voorwaarde bij het aanvaarden van hun mandaat is gesteld, en evenmin in de statuten iets in strijd daarmede is bepaald, dan moeten zij


geacht worden ook het mandaat der Vereffening te hebben op zich genomen, terwijl de wetgever door als regel te stellen het ineenvloeien van beheer en ontbinding, en door het niet nader omschrijven der laatstgenoemde taak, stilzwijgend heeft vastgesteld dat al wat hij voor het beheer heeft voorgeschreven en niet uitteraard der opdracht daarmede in tegenspraak is, ook voor de Vereffening zal gelden.
Het woord „vereffenaar" of „likwidateur" wordt door den wetgever niet gebruikt; het begrip stelt hij gelijk met dat van „bestuurderde „ Vereffening" stelt hij op eene lijn met het „beheer".
De in art. 4 5 W. v. K. voor bestuurders omschreven aansprakelijkheid is dientengevolge ook voor likwidateuren van toepassing, en evenzoo de bepalingen van art. 4 4.
Onherroepelijk mogen — lees: kunnen — ze niet worden aangesteld, wat trouwens reeds in art, 1851 Burg. Wbk. is vastgesteld, hetwelk luidt:
„De lastgever kan den last herroepen, wanneer hem zulks „goeddunkt, en, indien daartoe gronden bestaan, den lasthebber noodzaken hem de volmacht, welke hij in handen „heeft, terug te geven".
Dat de betrekking van den bestuurder die van lastgeving, en niet van „huur van diensten" of van „aanneming van werk" is, zegt de wetgever in de eerste alinea van art. 45 \V. v. K. sprekende van „den hen opgedragen last".
Het voorschrift van herroepbaarheid heeft betrekking op de openbare orde, en vormt derhalve, volgens art, 14 der Alg. Bep., dwingend recht; is alsnu door de rechtspersoon en den bestuurder of den likwidateur eene overeenkomst gesloten, waarbij de aanstelling voor eenen bepaalden tijd geschiedde, en wordt het mandaat intusschen ingetrokken, dan is de lastgever verplicht den lasthebber schadeloos te houden voor de doorliet afbreken van het overeengekomene onmiddellijk plaats hebbende verliezen, want de overeenkomst moet geacht worden te zijn aangegaan ten einde den lasthebber in zeker opzicht te vrijwaren tegen eenig gevolg van het dwingende rechtsvoorschrift van herroepbaarheid, — en ten aanzien van den lastgever om dezen te behoeden voor eene ongewensclite opzegging.


In het 2e lid van art. 47 W. v. K. heeft de wetgever den bestuurder verantwoordelijk gesteld voor .,alle verbintenissen", welke deze namens de Venn. heeft aangegaan, nadat drie vierden van het maatschappelijk kapitaal verloren was.
In de eerste plaats mag uit deze bepaling niet worden afgeleid dat de bestuurder, wien in art. ö6 in het algemeen de vereffening dei loopende aangelegenheden is opgedragen, persoonlijk aansprakelijk wordt, indien hij, nadat drie vierden van het maatschappelijk kapitaal verloren is, alsnog als bestuurder namens de Venn. eenige verbintenis aangaat, d. w. z. indien hij verzuimt zijn mandaat van beheer tijdig in te wisselen tegen dat van likwidatie.
Vervolgens mag evenmin onder het verbod van „alle verbintenissen" verstaan worden, dat de likwidateur in het gestelde geval door elke namens de Venn. aangegane verbintenis zich persoonlijk verbindt, want zonder eenige verbintenis aan te gaan is de likwidatie eene concrete onmogelijkheid.
Begrip van Likwideeren is immers hiervoren verklaard te zijn: liet veri.ikwidrerni. effenen van fjen boedel, het vloeibaar-maken van het kapitaalssaldo.
Door likwidateuren moeten alzoo alle vorderingen, welke de Venn. kan doen gelden, geïnd, alle verplichtingen, welke zij op zich heeft genomen, voldaan worden; dienovereenkomstig zijn alle loopende overeenkomsten uit te voeren, en te dien behoeve benoodigde inkoopen en verkoopen te bewerkstelligen; ontbrekende gelden kunnen in leen worden opgenomen, zaken kunnen in pand worden gegeven, nieuwe verbintenissen ontstaande door afgifte van wissels en ander waardepapier kunnen aangegaan, processen kunnen gevoerd, dadingen kunnen getroffen worden, alles onder beding dat de rechtshandeling ter zake der Vereffening dient.
Nieuwe overeenkomsten, waaronder slechts verstaan worden die, welke niet voor de vereffening der bestaande vorderingen en verbintenissen noodzakelijk zijn, mogen echter niet worden afgesloten; ten opzichte der andere hebben likwidateuren dezelfde bevoegdheid en denzelfden plicht als bestuurders vóór het in-ontbinding-treden hadden, terwijl de hun verstrekte lastgeving aldus eene verdere strekking heeft dan in art. 18.'io


j°. 1834 B. W. is aangegeven, hetwelk op blz. 142/143 nader wordt toegelicht.
Onder de in a r t. 4 7 bedoelde „alk verbintenissen" moeten derhalve verstaan worden: elke nieuwe verplichting, welke niet ter vereffening der bestaande verbintenissen dienende, resp. vereischt, of doelmatig is.
Indien alzoo aandeelhouders eener stoomvaartmaatschappij do Yen nootschap in ontbinding stellen, doch likwi dateuren tegelijkertijd machtigen hare booten in de vaart te laten totdat zich een passend kooper voordoet, of indien aandeelhouders eener suikerfabriek het besluit tot ontbinding der Venn. nemen en likwidateuren te zelfder tijd opdragen de fabriek te laten werken totdat een door de aandeelhouders vastgesteld minimum als koopprijs kan bedongen worden, dan is de Vennootschap in ontbinding gesteld onder eene opschortende voorwaarde, — en noch juridisch, noch feitelijk, in ontbinding getreden voordat de koopovereenkomst der booten of der fabriek is tot stand gekomen, terwijl in dien tusschentijd de Venn. niet in ontbinding is en de likwidateuren geene likwidateuren zijn, doch de functie van bestuurders uitoefenen.
Indien echter eene stoomboot of eene fabriek niet als hoofdbestanddeel tot liet wezen der onderneming behoort, doch slechts als bijbehoorend onderdeel of hulpmiddel in aanmerking komt, en de Alg. Vergadering het besluit van ontbinding der Venn. neemt, den likwidateur vrije beschikking over de boot of fabriek latende, of hem opdragende die hulpmiddelen niet van de liand te zetten alvorens de staat der likwidatie ze niet meer vereischt, dan zal het in-de-vaart of in-werking blijven der boot of der fabriek niet eene opschortende voorwaarde van het ontbindingsbesluit vormen, want dan fungeert het hulpmiddel tot voorbereiding van de ontbinding en niet van de verwezenlijking van het eigenlijke doel der onderneming.
In hoeverre eene zaak hoofdbestanddeel of hulpmiddel is, zal als quaestio facti naar omstandigheden moeten beoordeeld worden.
Zoolang het besluit tot ontbinding niet door een begin van uitvoering is gevolgd, heeft het eene slechts interiw werking, en kan te allen tijde door een volgend besluit opgeheven worden


op dezelfde wijze, i. e. met dezelfde meerderheid van stemmen, als het eerste genomen is. Zoodra echter het besluit externe werking heeft, bijv. door het aangaan eener overeenkomst met, resp. de aanstelling van, eenen likwidateur, — kan het niet meer te-niet worden gedaan, daar alsdan het doel der Venn. verminderd is en dit om de vroeger aangegeven redenen niet meer hersteld kan worden. De overeenkomst met den likwidateur moet alzoo eene zuivere likwidatie, niet eene ontbinding in naam eu eene voortzetting der onderneming inderdaad, vaststellen.
Balans. Likwidateuren aanvaarden de hun opgedragen taak op de
grondslagen, uitgedrukt in de balans, welke door bestuurders is uitgeschreven tot richtsnoer voor de overdracht van hun beheer en voor het verkrijgen van acquit en décharge.
Deze balans zal in haar wezen meestal van vorige balansen afwijken, doordien zij een overzicht geeft van den wèrkelijken staat der vorderingen, bezittingen, en schulden van de Naaml. Venn., zonder vermelding der reserven tegen het eventueel nietbinnenkomen der betaling, tegen den toekomstigen achteruitgang van de waarde der gebouwen, machinerieën, etc., en tegen de mogelijke toekomstige hoogere tegenwaarde der schulden, waarop eene goede jaarrekening gebaseerd is, alvorens het daarin vermelde eindcijfer van winst of verlies vast te stellen.
Met de overgave en overname van hetgeen in do likwidatiebalans vermeld staat, is voor de Vennootschap als 't ware eene nieuwe aora aangebroken, waarin hare functie beperkt is tot het vloeibaar maken van haar vermogen.
Gedurende dien tijd is het opstellen van balansen geen wettelijk vereischte, en zal slechts eene eindrekening door likwidateuren ter hunner verantwoording bij aandeelhouders moeten ingediend worden, zoodra de likwidatie ten einde gebracht, en al dan niet een saldo ter verdeeling beschikbaar is.
Het (loei der likwideerende Vennootschap blijft weliswaar „winstbejag", doch uitsluitend in verband met de realisatie der activa en de delging der passiva der Venn., en niet zooals vóór de likwidatie door de eigenlijke uitoefening der onderneming.
Van eene jaarlijksche opgave van „winsten en verliezen", den bestuurders in art. 5 5 W. v. K. als plicht opgelegd, kan derhalve tijdens de Vereffening geene sprake zijn, daar dit begrip


van winstbejag slechts aan de onbeperkte functie der Venn. ten grondslag ligt, en dan ook niet den vereffenaars doch den bestuurders is voorgeschreven.
De opgave van „Winsten en Verliezen" sluit in zich het uitschrijven eener balans, want zonder balans bestaat de facto geene Winst- en Verliesrekening, weshalve art. 5 5 het bij aandeelhouders indienen eener balans slechts voor den duur van den eigenlijken werkkring der Venn. bepaalt.
Art. 55 vormt als lex specialis eene afwijking van de in a r t, 8 gestelde lex generalis, zoodat de Naaml. Venn., die eene handelsonderneming ten doel heeft, niet binnen de zes èerste maanden van elk jaar balans behoeft op te maken, doch ook gedurende de zes overige maanden dien staat mag uitschrijven.
Uit art. 8 vloeit voort dat de koopman, die zijne zaken hkwideert, aldesniettemin verplicht is jaarlijks balans saam te stellen, terwijl art. 55 voor het tijdperk der vereffening niets vermeldt, waaruit zou kunnen worden afgeleid dat de Naaml Venn. gedurende de likwidatie daartoe, en wèl binnen de zes eerste maanden van elk — sc. kalender—jaar, evenzoo verplicht is, daar aangenomen is dat ze eene rechtspersoon is, koophandel drijft, bij liet in-ontbinding-treden niet verdwijnt, en derhalve ook likwideerende als rechtspersoon met den koopman moet worden gelijkgesteld.
Bij meer aandachtige lezing van art. 8 blijkt echter dat onze wetgever, dit artikel uit art. 9 Code de C o m m. overnemende, volstrekt niet aan de Naaml. Venn. dacht, te meer daar hij „soms seing privé" — dat, blijkens de in den Code volgende artikelen, in tegenstelling van de paraaf of het visum van den rechter of \an een ander openbaar ambtenaar diende, — met „eigenhandig te onderteekenen" vertaalde, doch daarentegen de medewerking van ambtenaren voor het viseeren der overige registers en boeken geenszins overnam, en ten slotte voor de Naaml. Venn. art, 55 W. v. K. zelfstandig vaststelde, terwijl het Fransche Wetb. geene dergelijke bepaling bevat. De Naaml. Venn. als denkbeeldige, d. w. z. als abstracte eenheid kan natuurlijk niet èigenhandig teekenen, en uit het bovenstaande blijkt genoegzaam dat art. 8 W. v. K. niet voor haar van toepassing is, terwijl art. 55 geene balans gedurende de Vereffening vordert.
9


ifaiHiteekr- Ofschoon door geene wetsbepaling voorgeschreven is het een "!»£. vagt gebruik dat de likwidateur in naam van de „Vennootschap in liquidatie" teekent, aldus door toevoeging der woorden in liq. belanghebbenden er op wijzende dat de Venn. in den staat van ontbinding verkeert. Verplicht is hij daartoe niet, doch voor de Vennootschap heeft dit gebruik het voordeel, dat derden zich niet tegenover haar er op kunnen beroepen met den staat van ontbinding onbekend te zijn geweest ten tijde dat de likwidateur eene rechtshandeling tegenover hen verrichtte, waartoe hij voor eene likwideerende Venn. niet bekwaam was; een en ander onder beding dat die derden de teekening hebben leeren kennen. Publicatie van het in-ontbinding-stellen is immers niet wettelijk geregeld, weshalve, zelfs indien geschied, derden niet zonder nader bewijs geacht mogen worden er van te hebben kennis gedragen.
Yrraiitwoor- De rechtsverhouding van lilcividateuren tegenover schuldvkii'tirli'eischers en andere belanghebbenden, waaronder ook aandeellikuitiHipur. houders, der Vennootschap is volkomen gelijk aan die, welke te voren tusschen directeuren en laatstgenoemde groepen bestond.
Ook zij vormen het Uitvoerend- en Vertegenwoordigend-Orgaan, hebben de externe en eene gedeeltelijk interne functie der Vennootschap, en zijn aan het slechts intern werkende Wetgevende en Controleerende Orgaan, dat de Alg. Vergadering van aandeelhouders uitmaakt, onderworpen binnen de door de wet en de Vennootschappelijke Statuten gestelde grenzen. Dientengevolge mogen zij niet eene opdracht der Alg. Vergadering uitvoeren, indien die lastgeving in strijd is met eenige statutaire bepaling of met het door de aangegane likwidatie beperkte doel der Venn., en zouden door zulks wèl te doen niet de Venn. doch zichzelven tegenover derden verbinden.
Blijkens de vorige uiteenzetting is immers art. 45 W. v. K. ook voor hen van toepassing, en het 2° lid stelt hen hoofdelijk en voor het geheel aansprakelijk tegenover derden voor de schade, welke die derden hebben geleden door het overtreden van de bepalingen der akte of van de nadere veranderingen in de voorwaarden, welke de Venn. voor de uitoefening der onderneming gesteld heeft.
Onder de bepalingen der akte is explicite of implicite ook


de vermindering van het doel als gevolg van het in-ontbindingstellen begrepen, en likwidateuren kunnen de Venn. derhalve slechts binnen de gestelde grenzen verbinden.
De Alg. Vergadering blijft bekwaam hare den likwidateur verstrekte lastgeving in te krimpen en uit te breiden, kan zelfs \ eranderingen in de statuten maken en hem opdragen de Koninklijke bewilliging daarop aan te vragen om de wijziging rechtskracht te verleenen, alles met dien verstande dat aan het in-ontbinding-verkeeren der Vennootschap niet getornd wordt.
Ter vereenvoudiging der controle is, meestal tegelijk met de K"1"1 va" aanstelling van den likwidateur, een Riuid van Toezicht op de likwidatie benoemd; mocht dit niet hebben plaats gehad, dan is de Alg. \ erg. bevoegd die nog tijdens de ontbinding aan te wijzen, of, indien die commissie reeds is opgetreden, ze geheel of gedeeltelijk te ontslaan of te vervangen. Commissarissen hadden zich immers slechts met de controle van het beheer belast voor het tijdperk, waarin de onderneming onbeperkt haar eigenlijk doel nastreefde, en bij den aanvang der ontbinding was hun taak afgeloopen, ook indien zij voor een zeker aantal jaren waren benoemd en dat tijdperk nog niet ten einde was.
Zoolang de eigenlijke onderneming in stand blijft, is een commissaris, indien hij voor een bepaalden tijd is aangesteld, niet bevoegd zijn mandaat neder te leggen vóór afloop van dien tijd,
terwijl de Alg. Verg. bevoegd blijft, volgens het aangehaalde art. 1851 Burg. Wbk., de lastgeving te allen tijde in te trekken, onder verplichting van schadevergoeding voor het gemis van remuneratie, welke hem gedurende den overigen bepaalden tijd zou zijn ten deel gevallen, tenzij feitelijke redenen de Vennootschap vrijwaren. Evenals ten aanzien der lastgeving,
aan den bestuurder verstrekt, de nadere overeenkomst beschouwd moet worden als het milderen van de bevoegdheid tot herroeping der lastgeving, evenzoo zal ook ten opzichte der benoeming als Commissaris het bepalen van zeker tijdperk de wederzijdsche verplichting in zich sluiten van niet zonder gegronde redenen de lastgeving te herroepen of neer te leggen.
Het bepalen van een termijn is inderdaad het omschrijven en beperken van den last, doch tegelijkertijd is door die over-
i


eenkomst, in overeenstemming met art. 127 5 Burg. Wbk., liet stilzwijgend beding ingeslopen van op straffe van schadevergoeding niet willekeurig de verbintenis krachteloos te maken.
De leden in den Raad van Toezicht op de likwidatie worden meestal gekozen uit degenen, die bij eene zorgvuldige vereffening liet grootste belang hebben; eene belooning voor hunne bemoeienis is dan ook niet gebruikelijk. De tusschen hen en de Vennootschap bestaande rechtsbetrekking is eene eenvoudige lastgeving, welke door de Venn. volgens art. 1851 te allen tijde, zonder eenige vergoeding, kan herroepen worden, en door een lasthebber kan neergelegd worden onder de in art. 1854 aangeduide voorwaarden. Dit artikel luidt:
„De lasthebber kan zich van den last ontslaan door „opzegging aan den lastgever.
„Indien evenwel deze opzegging door hare ontijdigheid, „of uit eenigen anderen hoofde, door de schuld van den „lasthebber aan den lastgever tot nadeel verstrekt, moet hij „deswege door den lasthebber schadeloos worden gesteld; „ten ware de laatstgemelde zich in de onmogelijkheid be„vond om den last verder te volbrengen, zonder daardoor „zelf eene aanmerkelijke schade te lijden."
In gewone gevallen zal het bepalen der schade, geleden door liet niet aanblijven van een commissaris of van een lid in den Raad van Toezicht, vrijwel onmogelijk zijn, doch indien hunne functie zich niet tot eene interne controle beperkt en zich ook naar buiten vertoont, bijv. door het verplicht stellen eener medewerking, voor de rechtsgeldigheid van bepaalde handelingen van bestuurders of likwidateuren, dan zal de beloopen schade gemakkelijk te bewijzen zijn. Door die uitbreiding der lastgeving fungeert echter de Raad van Comm. of van Toezicht als mede-bestuurder of mede-likwidateur, al bestaat zijne bevoegdheid slechts in het sanctionneeren der betrekkelijke handeling, want door de verplichte medewerking treedt hij extern op, d. w. z. als deel van liet uitvoerend orgaan, en zijn te dien opzichte de voor bestuurders of likwidateuren geldende wetsvoorschriften ook voor hem van kracht.


Bij liet verzilveren der baten kan het geval zich voordoen dat de zaak of een bepaald deel der handelsinrichting of eene der Venn. toehoorende fabriek als een geheel aan een derde wordt overgedragen, in welk geval de likwidateur het recht heeft, volgens art. 20 der Wet van 189 3, de door de Venn. gedeponeerde, d. w. z. door het Bureau voor den industrieelen eigendom te haren name ingeschrevene, handel*- en fabrieksmerken mede aan dien derde over te dragen, terwijl hij, indien zoodanig geval zich niet voordoet, toch bedoelde merken kan verkoopen en leveren door eene gelijktijdige indiening bij dat Bureau van een namens hem gesteld verzoek tot doorhaling der inschrijving, en van een namens den kooper geteekend verzoekschrift ter deponeering van datzelfde merk, welk merk echter reeds van te voren door den kooper moet zijn in gebruik genomen.
Ter zake van het innen der vorderingen kan het voorkomen sior«i.iK™ «i«
dat aandeelhouders hunne aandeelen in het maatschappelijk kapitaal nog niet ten volle gestort hebben, en de likwidateur,
ofschoon over voldoende middelen beschikkende om de schulden der Venn. te vereffenen, om welke reden ook het raadzaam oordeelt het aan de volstorting ontbrekende geheel of ten deele te innen, in welk geval ieder aandeelhouder zal verplicht zijn aan dien eisch te voldoen.
Aandeelhouders hebben immers bij het deelnemen in de Venn.
tegenover haar als rechtspersoon de verplichting op zich genomen voor het vólle bedrag van elk aandeel, en afgezien van de vraag in hoeverre de Alg. Vergadering bevoegd is den likwidateur te verbieden eene nadere storting te vorderen en in hoeverre deze zich aan dat verbod behoeft te storen, blijft iedere aandeelhouder verplicht zijne verbintenis ten volle te voldoen en staat tegenover de Venn. als derde.
Zij, die door overdracht van aandeelen daarvan later eigenaar werden, namen met elk aandeel de overeenkomst over, welke de oprichters met de rechtspersoon aangingen, en zijn, krachtens de bepalingen van a r 11. 4 1/4 3 W. v. K., bij name bekend en in de lijst van aandeelhouders door de Venn. vermeld.
De overdracht van aandeelen, op naam of aan toonder, is in het tijdperk der ontbinding even rechtsgeldig en kan op dezelfde
Ovrrilrnclil van K<'<l4'|»oii4'cr<lr merken.


wijze geschieden als te voren. Door het besluit tot ontbinding is wel is waar de rechtsbevoegdheid der Naaml. Venn. belangrijk verminderd, maar om de hiervoren uiteengezette redenen blijft de Vennootschap, toegerust met hare rechtspersoonlijkheid, bestaan, en de bepalingen der artt. 4 2 en 4 3 blijven haar rechtseffect hebben, terwijl de plaats van bestuurders en van commissarissen door likwidateuren en den Raad van Toezicht is ingenomen.
Indien alle aandeelen der Venn. nog niet geplaatst zijn, zal op likwidateuren zelfs de last rusten deze van de hand te zetten voor zooverre de Vereffening daardoor bevorderd wordt, en, zooals op blz. 107 toegelicht, onder beding dat de plaatsing alla pari of daarboven geschiedt.
Voor het geval dat de kooper niet geweten heeft tijdens de overdracht of de levering der aandeelen dat de Venn. in den staat van ontbinding verkeerde, zal hij eene rechtsvordering tegen den vorigen aandeelhouder, of ten aanzien der door de \ enn. geplaatste aandeelen tegenover deze, hebben uit hoofde van verborgene gebreken van het verkochte, in overeenstemming met de bepalingen van art, 1 540 sqq. Burg. Wbk.
Een geheel andere verhouding is die van de leden eener Vennootschap onder firma tegenover hunne Venn., in verband waarmede art. 3 3 W. v. K. voorschrijft dat zij slechts verplicht zijn datgene in te brengen wat voor de Vereffening der opeischbare schulden toereikt, voor welke schulden art. 18 W. v. K. trouwens elk der vennooten, hoofdelijk voor het geheel, aansprakelijk stelt. Deze \ enn. bestaat uit de firmanten, is een collectivum der vennooten; de Naaml. Vennootschap heeft daarentegen een zelfstandig bestaan, is een van de leden afgescheiden geheel. Voldoet een firmant niet zijne verbintenis, dan treedt niet de Venn. tegenover hem op, maar de andere firmant of de overige firmanten; is een aandeelhouder der Naaml. Venn. tegenover haar in gebreke, dan treedt de Naaml. Venn. zelfstandig als een afzonderlijk geheel tegen den deelhebber als derde op.
Indien de statuten de bepaling bevatten dat stortingen op de aandeelen slechts gevorderd zullen worden naarmate dat de Alg. Vergadering zulks gelast, dan heeft noch de bestuurder noch de likwidateur het recht betaling te vragen alvorens de vergadering hem daartoe machtigt en slechts ten beloope van


het door haar bepaalde gedeelte, want die statutaire bepaling vormt eene voorwaarde in de overeenkomst, welke de Naand.
Vennootschap met den aandeelhouder heeft aangegaan.
Het meest belangrijke deel van de taak des likwidateurs is T"',k VH" ,lr" ongetwijfeld het vereffenen der verbintenissen, welke de Venn. ,'ihwi,,"u'Hr-
heeft aangegaan, en te dien aanzien bestaat voor hem liet gevaar van niet alleen tegenover zijne lastgeefster, de Naaml. Venn.,
voor de haar door zijne daden of verzuimen te berokkenen schade, verantwoordelijk te worden, doch ook tegenover derden voor de schade, welke die derden geleden hebben doordien hij eenige statutaire bepaling heeft overtreden.
Het hiervoren besproken 2e lid van art. 4 5 W. v. K. bepaalt deze afwijking van de op lastgeving betrekking hebbende rechtsregelen, welke de verantwoordelijkheid van den lasthebber, die in naam van den lastgever is opgetreden, slechts van kracht doen zijn tegenover dezen en beperken tot de door hem geleden schade.
Ook aandeelhouders ontleenen aan dit rechtsvoorschrift het recht den likwidateur tot vergoeding te dwingen van de schade, welke zij in het rendement der likwidatie voor hun aandeel lijden door zoodanige overtreding, al heeft de Alg. Vergadering geweigerd hem te dier zake aan te spreken.
Die aandeelhouders ressorteeren immers voor hunne individueele belangen onder „derden", en kunnen rechtens een ander standpunt in privé innemen dan zij als leden der Alg. Verg., zijnde een orgaan der Venn., in het belang der rechtspersoon handhaafden.
Het op blz. 126/127 verklaarde 2e lid van art. 47 W. v. K.
is, nadat de Venn. in likwidatie, d. w. z. in den staat van ontbinding, is getreden, niet meer van toepassing, maar het le lid van dat artikel blijft m. i. van kracht. Het luidt:
„Zoodra het aan de bestuurders is gebleken, dat het maatschappelijk kapitaal een verlies van vijftig ten honderd „heeft ondergaan, zijn dezelve verplicht daarvan aankondiging „te doen in een daartoe ter griffie van de arrondissementsrechtbank aan te leggen register, mitsgaders in de nieuwspapieren bij art. 28 vermeld."


Ten einde de loopende aangelegenheden der Venn. te vereffenen /,!U het bij eene eenigszins ingewikkelde onderneming vaak noodig zijn dat rechtshandelingen verricht worden, waaruit nieuwe verbintenissen voor de in-ontbinding-zijnde Venn. ontstaan. Zoo zal bijv. een vóór het besluit tot ontbinding gedane verkoop op termijn aanleiding kunnen geven tot inkoop van goederen gedurende de likwidatie; die koop kan afgesloten worden op usantieel driemaandskrediet, en op den vervaldag kan de Vennootschap insolvent zijn. Indien alsnu de likwidateur eenigen tijd vóór den koop wist dat de helft van het maatschappelijk kapitaal reeds verloren was, en hij nagelaten heeft de voorgeschreven aankondigingen te doen, dan zal de verkooper, — die, indien de likwidateur zijn plicht had vervuld, der Venn. geen krediet zou hebben toegestaan, - m. i. gerechtigd zijn de geleden schade op den Vereffenaar te verhalen.
Den ■plicht van aankondiging legt de wetgever immers niet der Vennootschap doch den bestuurder, resp. den likwidateur, op, en in het omschreven geval heeft deze door zijn verzuim een onrechtmatige daad begaan, waardoor aan een ander schade wordt toegebracht, terwijl art. 14 01 Burg. W b k. hem, nml. dengenen, door wiens schuld die schade veroorzaakt is, in de verplichting stelt om dezelve te vergoeden.
Bij het op-zich-nemen van de uitvoering der Vereffening heeft de likwidateur zich implicite verbonden alle bepalingen der wet en die der statuten, voor zooverre ze niet als strijdig met eenige wettelijke bepaling uitgelegd worden, na te komen, en is derhalve ook door het voorschrift van het le lid van a r t. 4 7 gebonden.
t'niiiiNNrmpiat Rij de Vereffening zullen de schulden naar gelang van de ''ïL^Zie" t6rmijr!en van °Pvorderbaarheid voldaan worden, zoodat de mogelijkheid bestaat dat de laatst-opkomende crediteuren niets, de vorige het volle bedrag hunner vorderingen betaald krijgen ; voorziet de likwidateur dat deze omstandigheid zal plaats hebben, dan zal hij goed doen crediteuren bijeen te roepen en hun eene pondspondsgewijze verdeeling voor te stellen; maar geen wetsvoorschrift noopt hem daartoe.
A\ ordt het voorstel door crediteuren niet aangenomen, dan is de likwidateur, — om te vermijden dat de belangen van den eenen crediteur ten bate van die van den anderen achtergesteld


worden, en 0111 den /.in van art. 11 7S j° 11 77 Burg. Wbk. te doen recht wedervaren, — gedwongen aangifte tot faillietvcrklaring der Venn. te doen, en ten einde het den rechter mogelijk te maken gevolg aan die aangifte te geven moet de likwidateur van te voren de betaling van opeischbare vorderingen tegenover meerderen staken, al beschikt de Venn. over voldoende middelen om ze te vereffenen, want niet alleen het niet-künnen, maar ook het niet-willen voldoen brengt den toestand van te hebben opgehouden te betalen voort, welken de wetgever in artt. 1 en 6 Faill.wet als vereischte der faillietverklaring stelt.
Bevoegd tot de aanvrage zijn de bestuurders of likwidateuren als vertegenwoordigend, resp. uitvoerend orgaan der Venn., één of meerdere crediteuren, wien betaling hunner vordering is geweigerd, en het Openbaar Ministerie, doch allen slechts onder voorwaarde dat de bovenomschreven toestand is ingetreden.
De Raad van Toezicht als zoodanig, de Alg. Verg. van aandeelhouders, of een aandeelhouder als zoodanig, hebben niet de bevoegdheid tot de aangifte; de beide eersten niet, omdat zij slechts intern optreden, de laatste niet omdat hij geen orgaan der Venn. is en geene vordering op haar heeft.
De eenige vorderingen in geld, welke de aandeelhouder aan zijn lidmaatschap ontleent, zijn immers zijn recht van uitbetaling ^an het a's winst vastgestelde dividend, en zijn recht op het aandeel in het saldo der likwidatie; het laatste kan hij eerst 11a de likwidatie doen gelden, en het eerste maakt hem tot eenvoudigcrediteur der Vennootschap.
Zijn meèrdere bestuurders of likwidateuren aangesteld en heeft niet ieder afzonderlijk het recht de Venn. te verbinden, dan zal de aangifte tot faillietverklaring door zoovelen van hen moeten geschieden als gezamenlijk gemachtigd zijn namens de Venn. te teekenen.
Al verkeert eene \ ennootschap in den staat van ontbinding, dan belet toch geen enkel rechtsbegrip dat zij failliet wordt verklaard, indien de omstandigheden daartoe aanleiding geven en de aangifte, het verzoek, of de vordering te dien einde ecschiedde.
De Naaml. Venn. is immers eene in rechten met den natuurlijken persoon gelijkgestelde persoonlijkheid, en dienovereenkomstig zijn de voor den mensch geldende vermogensrechtelijke


wetsvoorschriften ook voor haar van toepassing, wat ook de Faillissementswet passim — vide a r 11. 2, 10 6, 117 — in hare bepalingen erkent. Daar zij alsnu ook gedurende hare ontbinding, zooals hiervoren aangetoond, het rechtskarakter van persoon behoudt, zoo is zij in beide stellingen voor faillissement vatbaar.
De faillietverklaring sleept evenmin noodzakelijk de ontbinding der Naaml. Venn. na zich, zooals reeds op blz. 117 is vermeld, maar is eene rechterlijke verklaring dat zij te kort schiet in het vervullen harer plichten, als debitrice, weshalve de rechter een of meerdere curatoren aanstelt ter behartiging van de belangen der schuldeischers ten opzichte van de gefailleerde, en — daar de waarneming dezer belangen ook haar belang is, — van de belangen der gefailleerde zelve.
De rechtsbevoegdheid der gefailleerde wordt dan ook niet door het faillissement aangetast, slechts hare handelingsbevoegdheid wordt tijdelijk verminderd.
Krachtens art. 2 3 F a i 11. w e t verliest immers van rechtswege de schuldenaar door de faillietverklaring de beschikking en het beheer over zijn tot het faillissement behoorend vermogen, terwijl a r t. 6 8 verklaart, dat de curator met het beheer en de vereffening van den faillieten boedel belast is. Dientengevolge verkeeren alle organen der Venn., zoowel de interne als de externe, gedurende het faillissement in ruste voor zooverre hunne functie binnen de bevoegdheid van den curator ressorteert; de curator heeft de taak en de macht om alle rechten, welke de gefailleerde bezit, in het belang der vereffening uit te oefenen, en te dien opzichte vervangt hij niet alleen den bestuurder of den likwidateur, maar ook de alg. vergadering, terwijl de volmachten, hetzij door bestuurders aan procuratiehouders verleend, hetzij door de alg. vergadering aan een raad van commissarissen, tijdelijk buiten werking zijn.
Ditzelfde geldt natuurlijk ook voor de mandaten, welke aan personen verstrekt zijn, die aan het hoofd eener branche of succursaal der Venn. in het binnen- of buitenland zijn gesteld, met dien verstande echter dat de verbintenissen, welke lasthebbers, onbewust van de oorzaak die den last deed eindigen, hebben aangegaan, krachtens art. 1855 Burg. Wbk. moeten nagekomen worden tegenover derden, die in de goede trouw zijn.
Het toezicht op de functie van den curator voert, volgens


art. 64 Faill.wet, de rechter-commissaris, en van advies dient eventueel eene uit de schuldeischers benoemde commissie, maar tegenover derden heeft voor de geldigheid van de door den curator te verrichten handelingen, blijkens art. 72, noch de werkzaamheid van den rechter-commissaris noch die der commissie, eenigen invloed.
De curator vervangt alzoo in alle opzichten tegenover derden den gefailleerde ten aanzien van de vereffening van den boedel.
Is de gefailleerde alsnu eene Naaml. Vennootschap, dan is hare Alg. Verg. het besluitnemend-orgaan der rechtspersoon en in die betrekking gelijk te stellen met de hersens van den natuurlijken persoon, die den wil van het lichaam vormen. Evenzeer als de curator ter zake der vereffening den wil van den mensch bepaalt, evenzeer treedt hij in de plaats der Alg. Vergadering.
Indien dus — zooals in de statuten van meerdere Vennootschappen, voornl. die voor het verzekeringswezen of voor geldleening bij wijze van hypotheek bestaan, — bepaald is dat aandeelhouders, na zekere storting bij de deelneming, tot verdere stortingen op hunne aandeelen verplicht zijn, al naarmate dat de Alg. Verg. op het te dien behoeve door het bestuur en de commissarissen in te dienen voorstel zal besluiten, dan zal gedurende het tijdperk van faillissement de curator aan zichzelf dat voorstel kunnen doen en zelfstandig daarop kunnen beslissen.
Zijne taak is immers de vereffening van den boedel; en de boedel wordt omschreven in art. 20, luidende:
„Het faillissement omvat het geheele vermogen van den „schuldenaar ten tijde van de faillietverklaring, etc.",
en daaronder behooren de rechten, welke de Venn. tegenover hare aandeelhouders — als zijnde derden — op betaling hunner aandeelen in het maatschappelijk kapitaal heeft, terwijl niet die aandeelhouders maar het door hen te vormen inwendige orgaan der rechtspersoon, nml. de Alg. Verg., degeen is, die bevoegd was het tijdstip der betaling, te bepalen, en deze heeft door het faillissement hare functie, voor zooverre ze ten behoeve der vereffening strekt, aan den curator moeten afstaan. De algemeene bepaling van art. 1177 Burg. Wbk. wijst trouwens


reeds duidelijk aan, dat de nog te storten bedragen niet a part gesteld mogen worden, zeggende:
„Alle de roerende en onroerende goederen van den „schuldenaar, zoowel tegenwoordige als toekomstige, zijn voor „deszelfs persoonlijke verbintenissen aansprakelijk",
en dat de curator bevoegd is die gelden invorderbaar te verklaren, is hierboven aangetoond.
Indien een aandeelhouder erkend-schuldeischer der gefailleerde Venn. is, en in het hierboven gestelde geval de curator storting op de aandeelen voorschrijft, zal de aandeelhouder compensatie kunnen eischen, en, hetzij het meerdere integraal schuldig blijven, dan wel voor het verschil pondspondsgewijze in den faillieten boedel blijven deelen.
Vóór het in-werking-treden der Faillissementswet op 1 September 1896 was de schuldvergelijking volgens art. 14(i3B. W. afhankelijk van de toestemmende beantwoording der vraag óf beide vorderingen „wederzijds voor eene dadelijke vereffening en opeisching vatbaar" waren, waaraan het erkend-zijn der vordering van den schuldeischer vóór den eisch tot storting, of eenige toepasselijke statutaire bepaling wellicht in den weg kon staan; thans is compensatie steeds mogelijk krachtens liet ll' lid van art. 53 F ai 11. wet, luidende:
„Hij, die zoowel schuldenaar als schuldeischer van den „gefailleerde is, kan zich op schuldvergelijking beroepen, „indien zijne schuldvordering en zijne schuldplichtigheid „beide zijn ontstaan vóór de faillietverklaring of voortvloeien uit handelingen vóór de faillietverklaring met den „gefailleerde verricht",
terwijl de schuldplichtigheid van den aandeelhouder door het aandeel-nemen onvoorwaardelijk is gevestigd, en slechts de betalingstermijn van eene voorwaarde kan afhankelijk gesteld worden.
Op blz. 138 is verklaard dat alle organen der gefailleerde Naaml. Venn. ten aanzien van de vereffening des boedels gedurende het faillissement in ruste verkecren; voor den gefailleerden natuurlijken persoon is dit niet het geval, want deze blijft bevoegd alle en allerlei rechtshandelingen te verrichten, zonder echter daardoor den faillieten boedel te kunnen binden.


De reden van dit verschil ligt hierin dat de natuurlijke persoon als vermogensbestanddeel nog de beschikking over zijne capaciteit en activiteit, behoudens eenige beperking, heeft en blijft handhaven, terwijl de rechtspersoon behalve den boedel geen vermogen bezit.
In één opzicht wordt eene uitzondering op den regel, eene inbreuk op den staat van rust, gemaakt, nml. ten aanzien van de verplichting tot het verstrekken van inlichtingen aangaande den boedel, welke ter voorlichting van den rechter-commissaris, den curator, en de commissie uit de schuldeischers vaak dringend noodig zijn.
De gefailleerde natuurlijke persoon is uitteraard der zaak daartoe door de wet aangewezen, en, daar de rechtspersoon niet dan door hare organen kan optreden, heeft de Faillissementswet in de artt. 106 en 117 dien last op de schouders der bestuurders en commissarissen gewenteld, en drukt deze om de hierboven vermelde redenen dus ook op likwidateuren en den Raad van Toezicht. Tekortkomingen in het voldoen van die verplichting zijn door het Wbk. v. Strafr. in art, 194 als misdrijf tegen het openbaar gezag strafbaar gesteld.
Van af het oogenblik dat het faillissement is ingetreden moet de omschreven verplichting beschouwd worden als eene hoogstpersoonlijke, die wel is waar door het op dat oogenblik bekleeden der functie van bestuurder of likwidateur is ontstaan, maar sinds dien aan den persoon is verbonden. Eene Alg. Vergadering kan derhalve niet gedurende den loop van het faillissement den bestuurder of likwidateur van die verplichting bevrijden; wèl kan ze hem, op zijn verzoek, van zijn ambt ontheffen en dit eenen anderen persoon opdragen, maar de plichten, hem door de Faillissementswet opgelegd, blijven in stand. Sterft hij intusschen, en wordt een andere bestuurder of likwidateur door de Alg. Verg. aangesteld, dan heeft deze door het aannemen van die opdracht de verplichting van den overledene overgenomen, indien het tegendeel niet is vastgesteld.
De verhouding eener Naaml. Vennootschap tegenover hare bestuurders, likwidateuren, Raad van Commissarissen of van Toezicht is eensdeels dezelfde als die, welke tusschen haar en de Alg. Vergadering van aandeelhouders bestaat, nml. die van


liet geheel tegenover zyne (leelen, d. w. z. organen; de Alg. Verg. is immers het besluitnemende en controleerende orgaan, de bestuurders en likwidateuren vormen het uitvoerende en vertegenwoordigende orgaan, de Raad van Commissarissen en die van Toezicht het hen controleerende orgaan.
In diè verhouding maken de organen deelen uit van het geheel, en zijn derhalve, indien ze bestaan, aan de rechtspersoon onafscheidelijk, ofschoon niet onafscheidbaar, verbonden. Ten opzichte van het bestuur blijkt deze betrekking het duidelijkst bij de oprichting der Venn.; oprichters, cl. w. z. derden, stellen het bestuur aan, en het bestuur vestigt door de aanvrage en met behulp van de Koninklijke bewilliging de rechtspersoon. Het bestuur is dus niet door de rechtspersoon aangesteld, maar door derden, en wèl als orgaan, i. e. als deel, van de in-wordingzijnde rechtspersoon. Ontstaat deze laatste niet, dan is ook de aanstelling van het bestuur krachteloos.
Anderdeels is de rechtsverhouding die van lastgever tegenover lasthebbers; de uitvoerende en de controleerende organen zijn der rechtspersoon, vertegenwoordigd door de Alg. Verg., rekenplichtig en verantwoordelijk voor de uitvoering harer lastgeving.
Bij de beoordeeling van het toepasselijk zijn der op lastgeving betrekking hebbende voorschriften van den zeventienden titel van het derde boek van het Burg. Wbk. ten aanzien der verplichtingen, tusschen de rechtspersoon en hare organen bestaande, moet deze dubbele verhouding nauwgezet uiteengezet worden.
Art. 18 50 zegt o. a. dat de lastgeving eindigt door den staat van faillissement, hetzij van den lastgever, hetzij van den lasthebber.
Is de Venn. failliet verklaard, dan houdt de functie der lasthebbers als zoodanig op te bestaan; hunne betrekking tot de rechtspersoon als hare deelen, hare organen, is echter niet aangetast, en daardoor worden de vernielde a r 11. 10 6 en 117 F a i 11. w e t begrijpelijk en verklaard.
Zoodra het faillissement is opgeheven, zullen de organen stilzwijgend wederom de lastgeving, hetzij tot voorzetting der onderneming, hetzij tot ontbinding of tot voortzetting der ontbinding, aanvaarden, terwijl hunne betrekking van deelen van het geheel intact is gebleven. I)e verplichting van het stilzwijgend-wederom-


op-zich-nemen der lastgeving is verknocht aan de betrekking van deel van het geheel, en is in het 2C lid van art. 18 30 gesanctionneerd door de woorden:
„De aanneming van eenen last kan ook stilzwijgende geschieden, en afgeleid worden uit de volvoering van den last „door den lasthebber".
Indien een lid in een orgaan der Venn. failleert, dan eindigt de lastgeving, maar de betrekking van deel van het geheel blijft bestaan en is zoodanig aan de lastgeving verknocht, dat deze wederom stilzwijgend den gefailleerde verstrekt wordt, indien niet het tegendeel blijkt, — weshalve de staking der lastgeving slechts gedurende het ondeelbaar oogenblik der faillietverklaring plaats had.
In den loop van een faillissement, dat door eene crisis of andere buitengewone omstandigheid is veroorzaakt, kan het geval zich voordoen dat de aandeelhouders belang er bij hebben zelfstandig, i. e. zonder inmenging der rechterlijke macht, hunne Naaml. Venn. te likwideeren; ja zelfs kan het voorkomen dat intusschen door verbetering van economische toestanden blijkt, dat niet alleen mettertijd alle schulden ten volle betaald kunnen worden, maar meer dan een vierde van het maatschappelijk kapitaal beschikbaar komt, en derhalve de Venn. nog niet in den staat van ontbinding is getreden, en na het faillissement nog voortgezet kan worden. Het tot-stand-brengen van een akkoord met crediteuren is dan de aangewezen weg ter opheffing van het faillissement, en ter verkrijging van uitstel en regeling der betalingen.
Te dien einde is de likwidateur of de bestuurder verplicht eene Alg. Verg. van Aandeelh. saam te roepen, en, na met haar in overleg te zijn getreden, den schuldeischers een akkoord aan te bieden; wordt dit aangenomen en daarna gehomologeerd, dan is volgens art. 161 Fai 11. wet het faillissement ten einde.
De bevoegdheid tot het besluit nemen en het aanbieden van een akkoord bestaat bij het wetgevende en bij het uitvoerende orgaan der Venn., m. a. w. bij de Alg. Verg. en bij het bestuur of den likwidateur, wier macht te dien opzichte niet op den curator is overgegaan blijkens art. 138 F ai 11. wet, luidende:


„De gefailleerde is bevoegd aan zijne gezamenlijke schuldeischers een akkoord aan te bieden'.
Zoodra het faillissement is afgeloopen, legt de curator zijn ambt neder, en keert de gefailleerde weer terug in den staat, waarin hij vóór het faillissement verkeerde.
Is de gefailleerde eene Naaml. Venn. in likwidatie, en heeft eene slotuitdeeling plaats, dan ligt daarin het begrip dat de boedel geheel en al vereffend is en de schuldeischers slechts ten deele ten aanzien hunner vordering bevredigd zijn; mogelijk is het echter dat door buitengewone omstandigheden de schulden ten volle vereffend worden, en nog een saldo overig blijft. In dat geval rust op den curator de plicht den likwidateur mede te deelen dat het faillissement een einde heeft genomen en liet uitvoerend orgaan der Vennootschap dientengevolge weer in zijne functie is hersteld, en hij derhalve den likwidateur uitnoodigt tot overname van den resteerenden boedel der Vennootschap. Bestaat echter de likwidateur niet meer, of is deze niet aanwezig, dan is de curator gelijkelijk bevoegd eene Alg. Verg. van aandeelhouders bijeen te roepen, deze in hare functie hersteld te verklaren, en haar te verzoeken iemand tot de bedoelde overname aan te wijzen.
Fusie. Do curator eener gefailleerde Naaml. Venn., welke als opnemende Venn. bezig is eene Naaml. Venn. te likwideeren krachtens eene overeenkomst tot opname, resp. fusionneering, van die Venn., zal beide boedels scherp moeten uiteen houden.
Doet hij dit niet, dan zal hij voor de gevolgen aansprakelijk worden tegenover de gefailleerde Venn. en tegenover hare schuldeischers, daar hij beider belangen heeft te behartigen, wat o. a. in art. 69 en art. 7 2 i.f. Faill.wet duidelijk blijkt. Onder de schuldeischers der gefailleerde opnemende Venn. behoort ook de op-te-nemen Venn., welke in den staat van ontbinding verkeert en met de thans gefailleerde eene overeenkomst heeft loopen, uit welken hoofde deze hare schuldenares is.
Tegenover de schuldeischers der op-te-nemen in likwidatie verkeerende Venn. is niet de curator, maar slechts deze Vennootschap zelve verantwoordelijk, want hare schuldeischers zijn geene schuldeischers der gefailleerde.


Evenmin heeft een aandeelhouder der op-te-nemen Venn. eenig recht tegen den curator, want die aandeelhouder is evenmin scliuldeischer van de gefailleerde, doch heeft rechten tegen de rechtspersoon, de Vennootschap, van welke Hij aandeelhouder is.
De gefailleerde is met de op-te-nemen Venn., zooals op hlz. 108 vermeld, overeengekomen haren boedel te likwideeren en tegen het saldo haar hetzij uitsluitend aandeelbewijzen in de opnemende Venn. te verstrekken, dan wel deels contanten deels aandeelen te verschaffen.
De curator is verplicht die overeenkomst punctueel uit te voeren, en indien daarbij bepaald is dat de uit de likwidatie spruitende gelden afgezonderd van die der likwidatrice gehouden moeten worden totdat de likwidatie geheel en al ten einde is, dan is de curator persoonlijk tegenover de op-te-nemen Venn. ervoor verantwoordelijk dat zulks geschiedt.
Van het einde der likwidatie af hebben de aandeelhouders der opgenomen Venn. eene vordering tegen de getailleerde tot uitlevering der aandeelen, en eventueel daarenboven tot betaling van een gedeelte van het likwidatie-saldo in contanten. Het in gelil uit te keeren gedeelte vormt eene vordering, die, gevoegd bij de andere tegen de gefailleerde ingestelde vorderingen, niet een gelijk aantal uit het faillissement beschikbaar komende procenten vereffend wordt; het in aandeelen te betalen gedeelte moet ten volle worden afgegeven, omdat niet mag worden aangenomen dat door het afgezonderd houden van het likwidatie-saldo ten slotte eene vordering voor het geheele bedrag van het saldo in het faillissement wordt ingediend en naar mate van wat het faillissement oplevert door de slotuitdeeling vereffend wordt, maar uit de overeenkomst volgt, dat elke storting beschouwd moet worden als een ruil, waartegenover de opnemende Venn. door boeking een geheel of gedeelte van een aandeel afdroeg.
Indien het bestuur der opnemende Venn., vóór het faillissement, niet aan de bepalingen der overeenkomst van fusie heeft voldaan, dan heeft de op-te-nemen Venn. slechts eene schade-vordering tegen de opnemende Venn., want déze is hare lasthebber, en bestuurders zijn ten opzichte van deze aangelegenheid slechts verantwoordelijk tegenover hunne lastgeefster,
10


de opnemende Venn. Het 2e lid van art. 45 W. v. K. maakt hen wel tegenover derden aansprakelijk voor het overtreden van eenige bepaling der statuten, maar het niet-goed-uitvoeren der aan hunne lastgeefster gegeven opdracht vormt wel een verantwoordelijkheid tegenover laatstgenoemde, doch is niet eene ov ertreding van eene statutaire bepaling, en derhalve niet tegenover derden van kracht.
He,vern.oKc. Zooals art. 20 Pai 11.wet zegt, omvat het faillissement het KcfaiiippiMir. vermogen van den schuldenaar, terwijl art. 21 meerdere
rechten daarvan uitzondert, die echter uitteraard niet voor eene Naaml. \ enn. geschikt zijn. Van het vermogen zijn, krachtens artt. 870 en 874 Burg. Wbk. eveneens uitgezonderd: de zoogenaamde hoogst persoonlijke rechten van gebruik en van bewoning, welke zakelijke rechten eene Naaml. Venn., evengoed als een natuurlijke persoon, in haar vermogen kan hebben.
Ken reservefonds ressorteert daarentegen volstrekt onder de in het faillissement begrepen baten, en evenzoo een ten behoeve der bedienden bestaand pensioen- of ziekenfonds. Deze toch vormen deelen van het vermogen der gefailleerde, welke wel is waar eene bepaalde bestemming hebben, doch waarvan de Venn. den eigendom niet heeft afgestaan en overgedragen.
\\ at het reservefonds betreft, zoo dient dat dit inderdaad afgescheiden winstbedragen zijn, die echter expressie verbis niet \ erdeeld zijn, d. w. z. die den aandeelhouders niet zijn toegewezen, en waarvan de eigendom derhalve bij de rechtspersoon bleef, terwijl de eersten geen ander recht daarop hebben dan in hun algemeen recht op het likwidatie-saldo der Venn. begrepen is. bchuldeischers der gefailleerde hebben op dit fonds hetzelfde recht, dat zij op ieder ander vermogensbestanddeel der Venn. hebben.
Ook het Pensioen- en Ziekenfonds is een deel van het vermogen der gefailleerde gebleven, hetwelk bij likwidatie der \ enn. het likwidatie-saldo ten behoeve der aandeelhouders zoude versterken.
Is echter tusschen de \ enn. en hare bedienden eene overeenkomst getroffen, waaraan dezen rechten ontleenen, hetzij op het kapitaal van het fonds, hetzij op uitkeeringen daaruit, welke niet door faillissement of likwidatie, maar slechts door het


ophouden van bestaan der Venn. mogen afgebroken worden, dan doet zich de vraag voor in hoeverre art. 1353 Burg. Wbk. van toepassing is, en aangenomen mag worden, dat tusschen de rechtspersoon en hare individueele aandeelhouders bedongen is, dat de Venn. de voor het fonds bestemde gelden van de winsten zal afscheiden ten bate van hare bedienden, en deze laats ten verklaard hebben van dat beding te zullen gebruik maken, en in hoeverre daaruit voortvloeit dat de Venn. den eigendom van het fonds heeft afgestaan, en dit slechts namens "are bedienden onder zich heeft.
Wordt voor een dergelijk fonds eene Stichting of eene afgezonderde Naainl. Vennootschap opgericht, dan zijn de rechten van belanghebbenden ten eenenmale gewaard.
E.
Het Einde der Vereffening.
Zoodra alle baten der Vennootschap verzilverd, hare vorderingen geïnd of als niet-inbaar geheel of gedeeltelijk zijn afge-
loope«en' 6n all° SChlÜden voldaan z'Jn. is likwidatie afge-
ee'" fT r8tandi«heden is het «ntal der aandeelhouders ln
eener Naaml. Venn. te groot, en dientengevolge hunne belangen
nadir, J Tl dan dat Zij er mee genoegen zullen nemen,
den^ho 1! 1 ^ Vereffend zijn' het ovewh<* van
<len boedel in natura te doen verdeelen
dani^hpl^ ^ ^ ^ V00r dat de aa»deelhouders zoodanig belang b,j de overige baten hebben, dat zij deze boven
e \ an tijd en omstandigheden afhankelijke tegenwaarde in kontanten verkiezen, dan bestaat geen beJaar te^Te verdeeling dier baten zonder dat ze verzilverd zijn.
reischt, want de vereffening sluit in zich het te-voorschijn-
taZ I"" , Twge"in 'le gwI"a"te'waarin h« *™-
kaprtaal b.jeengebraeht is, „ml. i„ gereed geld; en daar aan-


deelhouders hierop een individueel recht hebben, zoo kan noch de likwidateur, noch de Alg. Vergadering, inbreuk daarop maken.
Hpropeiiiiit: Ten einde den duur der Vereffening niet op ondoelmatige ,l,'r wijze te verlengen worden de als-niet-inbaar beschouwde vorde-
llkwi<l»tlP. J ,
ringen afgeschreven.
Blijkt echter later dat deze boeking ten onrechte is geschied, hetzij doordien schuldenaren sindsdien tot betaling in staat geraken, hetzij doordien het te voren ontbrekende bewijs thans kan geleverd worden, dan heeft ieder belanghebbende het recht om van den likwidateur de heropening der likwidatie te eischen.
Kan of wil deze echter daartoe niet medewerken, terwijl hij ter zake reeds geacquitteerd en gedechargeerd is, dan zal de belanghebbende zich tot alle aandeelhouders gezamenlijk moeten wenden, of tot het aantal hunner, dat statutair bevoegd is eene Alg. Vergadering bijeen te roepen voor de benoeming van een vertegenwoordiger van het uitvoerend orgaan. \ indt hij ook bij aandeelhouders niet den verlangden steun, dan is hij niet bij machte den debiteur der Vennootschap tot betaling te noodzaken, want deze heeft slechts eene schuld tegenover de Naaml. Venn. en niet tegenover derden, waaronder een belanghebbende en zelfs ook een aandeelhouder behoort.
Vindt hij wèl den vereischten steun, dan treedt de Venn. weer als rechtspersoon op, want abusievelijk werd door aandeelhouders aangenomen dat de Vereffening ten einde was gevoerd, en, daar gebleken is dat de Vereffening nog niet is afgeloopen, omdat de Venn. alsnog inbare vorderingen bezit en dienovereenkomstig tegenover aandeelhouders of andere belanghebbenden verplichtingen heeft, zoo kan er ook geene sprake van zijn, dat de rechtspersoon is verdwenen, doch verkeert de Venn., zooals in het begin van dit hoofdstuk verklaard, alsnog in den Staat van Ontbinding.
Ditzelfde is het geval indien, nadat de Vereffening is afgesloten en een eventueel overschot is verdeeld, blijkt dat niet alle schulden voldaan zijn, terwijl daarvoor beschikbare gelden door de rechtspersoon aan hare aandeelhouders zijn uitgekeerd. De juridisch in den staat van ontbinding verkeerende Venn.


zal, krachtens het 1° lid van art. 13 95 Burg. VV bk.,
luidende:
.,Iedere betaling doet eene schuld vooronderstellen; het„geen zonder verschuldigd te zijn betaald is, kan teruggevorderd worden",
van aandeelhouders het hun te veel uitgekeerde bedrag moeten opeischen en ter beschikking van hare schuldeischers stellen.
Laatstgenoemden zullen wederom niet het recht hebben aandeelhouders aan te spreken, want niet dezen doch de Venn. is hun schuldig.
Blijft echter de reeds geacquitteerde en gedechargeerde likwi- A»n«prake. dateur in gebreke hen te voldoen, dan geeft het reeds besproken 2e lid van art. 45 W. v. K. hun de macht betaling hunner «lateur. vorderingen van hem te eischen, voor zooverre daarvoor beschikbare gelden door hem ten onrechte onder aandeelhouders zijn verdeeld.
In de akte van oprichting, al dan niet later gewijzigd, is immers explicite of implicite, ter verkrijging der Koninklijke bewilliging, de bepaling opgenomen, dat het vermogen der Venn.
slechts na algeheele Vereffening onder aandeelhouders verdeeld mag worden, en hebben likwidateuren dat voorschrift overtreden, dan zijn zij ieder hoofdelijk en voor het geheel aansprakelijk voor de schade, welke derden daardoor hebben geleden.
In abstracte draagt de likwidateur die aansprakelijkheid gedurende dertig jaren na de laatste door hem q.q. verrichte rechtshandeling, want eerst na verloop van dien termijn kan hij zich, volgens art. '2004 Burg. Wbk. op verjaring beroepen. Dientengevolge is hij verplicht, ten einde zijne eigene belangen zooveel mogelijk te beschermen, er voor te zorgen dat de kwijtingsbewijzen van het aan aandeelhouders uitgekeerde saldo der likwidatie steeds te zijner beschikking blijven, opdat hij die aandeelhouders in vrijwaring kan oproepen, indien de Vereffening eener schuld der Venn. verzuimd is en hij daarvoor in rechte wordt aangesproken.
Indien hem eenige schuld der Venn. bekend is, voor welker voldoening niet de gelegenheid wordt geboden, zooals zich bijv.


met door de Venn. uitgegeven toonderpapier kan voordoen, dan heeft hij het recht de ter voldoening daarvan noodige gelden in den te likwideeren boedel af te scheiden en in de consignatiekas te storten ten behoeve van den op het toonderpapier rechthebbende. Zijn, sedert den dag waarop de schuld opeischbaar was, dertig jaren verloopen, dan staat het den vorigen of den nieuw-te-benoemen likwidateur der Venn. of haren aandeelhouders gezamenlijk vrij, krachtens art. '2004 jo. art. 1444 Burg. Wbk. het geconsigneerde bedrag uit de consignatiekas terug te nemen en onder aandeelhouders te verdeelen.
Zoodra de vereffening is afgeloopen, sluit de likwidateur de boeken af, maakt balans op, en roept eene Alg. Vergadering bijeen, waarin hij verslag uitbrengt omtrent de afwikkeling der onderneming en goedkeuring der eindrekening verzoekt. In die rekening staat het eventueel batig saldo der vereffening vermeld, hetwelk in verhouding tot het stamkapitaal over elk aandeel wordt omgeslagen en ter beschikking van aandeelhouders wordt gesteld.
De Alg. Vergadering zal ter voldoening aan het voorschrift van art. 56 j°. 35 W. v. K. bij meerderheid van stemmen den aandeelhouder kiezen, wien de boeken en documenten der Venn. ter bewaring moeten worden uitgeleverd, terwijl bij staking der stemmen aan de keuze van den arrondissements-rechter de aanwijzing van een hunner wordt onderworpen.
De door de vergadering of door den rechter gekozene is niet verplicht de opdracht tot bewaring van liet archief te aanvaarden, daar de opdracht eene lastgeving is, welke volgens art. 182 9 B. W. eerst door het aannemen als overeenkomst tot stand komt. Is dit echter geschied, dan heeft de bewaarder tevens de verplichting aanvaard om den overigen aandeelhouders of hunnen rechtverkrijgenden den vrijen toegang tot het archief te verleenen.
Ofschoon gebruikelijk, is het den likwidateur verstrekken van acquit en décharge voor het door hem gevoerde beheer, geene door de wet der vergadering opgelegde verplichting, en, zoowel in het belang van aandeelhouders als in dat van andere wellicht alsnog opdoemende belanghebbenden, is het in verband met het op blz. 148 gereleveerde niet raadzaam daartoe over te gaan, indien de vergadering niet de volle overtuiging koestert


dat geene aanleiding tot heropening der likwidatie later zal blijken te bestaan.
Heeft de likwidateur met voorbedachten rade de Vennootschap benadeeld, dan zal de strafrechter ter zake oordeelen, en heeft hij opzettelijk eenen onwaren staat of balans ingediend, dan zal die indiening waarschijnlijk als „openbaar maken"' beschouwd worden en alsdan art. 336 W. v. Str. van toepassing zijn, doch in beide gevallen zullen aandeelhouders, die den likwidateur geacquitteerd en gedechargeerd hebben, daardoor niet gebaat worden, want burgerrechtelijk zal zelfs aan art. 1401 B. W., luidende:
„Elke onrechtmatige daad, waardoor aan een ander „schade wordt toegebracht, stelt dengenen door wiens schuld „die schade veroorzaakt is in de verplichting om dezelve te „vergoeden",
te dezen opzichte alle kracht zijn ontnomen.
F.
Het Slot der Ontbinding.
Door de goedkeuring van de eindrekening der Vereffening is de likwidatie afgeloopen, behoudens zich later voordoende gebeurtenissen, welke hetzij verzuimen, hetzij onjuistheden aan het licht brengen, die de afsluiting der Vereffening als abusievelijk kenmerken en eene heropening der likwidatie ten gevolge hebben.
Het einde der likwidatie, al dan niet vergezeld van acquit, heeft den likwidateur van zijn mandaat ontheven onder twee opschortende voorwaarden, nml.:
1°. die van uitkeering van het voor elk aandeel bestemde gedeelte van het batig-saldo der Vereffening, resp. van het vermogen der Naaml. Vennootschap;
2°- die van uitlevering van het archief aan den gestelden bewaarder.


De overdracht van het archief is het vervullen der verbintenis, welke de likwidateur q.q. tegenover den bewaarder heeft op zich genomen; voldoet hij niet aan die verplichting, dan zal de verbintenis niet opgelost worden door eene vergoeding van kosten, schaden en interessen, volgens art. 1275 Burg. Wbk., doch dan zal de benoemde bewaarder namens gezamenlijke aandeelhouders, na zoo mogelijk conservatoir beslag te hebben gelegd, de eigendomsactie van art. 629 B. W. instellen, terwijl, indien het archief door den likwidateur aan een ander is geschonken of verkocht, daarenboven de actie van art. 2014 B. W. waarschijnlijk zal toegewezen worden.
De iiitkeering van het vermogen der Venn. is geenszins de voldoening eener schuld van de Venn. als rechtspersoon aan hare aandeelhouders als crediteuren, evenmin als het aanvaarden eener erfenis door de wettelijke erfgenamen de voldoening eener schuld betreft.
Evenals art. 921 Burg. Wbk. bepaalt dat:
„De goederen, welke iemand bij zijn overlijden nalaat, „aan zijne wettelijke erfgenamen beliooren, voor zooverre „hij daarover niet bij uitersten wil wettiglijk mocht „hebben beschikt",
evenzoo is het vermogen der Naaml. Venn., na hare algeheele likwidatie, het eigendom der aandeelhouders.
Door de goedkeuring der likwidatie-rekening is het vermogen der Vennootschap het eigendom der aandeelhouders geworden, op dezelfde wijze als door de voltrekking des huwelijks eene algeheele gemeenschap van goederen tusschen de echtgenooten geboren wordt, niettegenstaande wellicht man of vrouw vóórdien niets bezaten.
Zoolang de rechtspersoon rechten of verplichtingen heeft, bestaat z\j, weshalve zij in wezen blijft tot het einde der verdeeling toe, want zóólang heeft zij alsnog eene verplichting te vervullen, nml. haar vermogen, hetwelk nu eveneens den aandeelhouders in eigendom toebehoort, dezen uit te keeren.
De likwidateur beeft, als zijnde haar uitvoerend orgaan, slechts de macht en de opdracht tot afgifte aan rechthebbenden, en kan derhalve niet in naam der Venn. dat vermogen verbinden of bezwaren; namens haar kan hij slechts aan ieder aandeel-


houder het hem toebehoorende vermogen.sgedeelte afgeven, en zijne laatste diesbetreffende daad vormt het slot der ontbinding; en het ophouden van het bestaan der rechtspersoon.
Daar de mogelijkheid bestaat dat, zooals hiervoren aangeduid, ten onrechte de likwidatie als afgeloopen is beschouwd, en dientengevolge alsdan ook ten onrechte werd aangenomen dat de Naaml. Venn. heeft opgehouden te bestaan, zoo rust op den likwidateur de plicht hen, die bij het einde der Vennootschap aandeelhouders waren, te kunnen aanwijzen, ten einde hun eventueel alsnog eene uitkeering te kunnen doen; en, voor het geval dat hij wegens eene onrechtmatige uitkeering persoonlijk tegenover belanghebbenden verantwoordelijk is, drijft hem zijn eigenbelang van verhaal, wegens gedane doch onverschuldigde betalingen, de bewijsmiddelen daarvan te kunnen verstrekken. Bij de uitbetaling van het likwidatie-saldo zal de likwidateur derhalve goed doen kwijtingsbewijzen in duplo te doen afgeven, te weten: één exemplaar voor het archief der Venn., en één exemplaar voor zich zelf.
Op het teruggeven der aan<leelbftw\jzeit heeft hij geen recht, doch kan ze, ten einde misbruik te voorkomen, afstempelen.
De bedragen, die door aandeelhouders niet gevorderd worden, kan hij, evenals die van niet-betaalde schulden der Venn., in de consignatiekas storten, welke rechtshandeling op eene wettige wijze gedaan, krachtens het 2e lid van art. 1440 Burg. Wbk. den schuldenaar bevrijdt, en dus den hinderpaal van het einde der ontbinding uit den weg ruimt.
De hiervoren besproken Algemeene Vergadering van aandeelhouders, waarin de eindrekening der likwidatie is goedgekeurd en den likwidateur acquit en décharge is verleend, eindigt gewoonlijk met eene tot den vereffenaar gerichte dankbetuiging voor de zorg en nauwgezetheid door hem bij de behartiging van de belangen der aandeelhouders bewezen, en in overeenstemming met dit gebruik richt ook schrijver dezes in dit slot van zijn proefschrift eene dankbetuiging tot den weiwil lenden lezer, die zoo belangstellend was deze verhandeling tot het einde te volgen.





j3 TELLINGEN.


■+■ * 
Gedrukt bij F. J. BEL1NFANTE, voorh. A. D. SCHINKEL. ■» ♦ <■ 


STELLINGEN
i
Jure Romano kan de rechtstitel, als vereischte voor verjaring, door een eindvonnis gevormd worden.
II
In den aanhef van art. 1 der Kieswet is, ten opzichte van den betalingstermijn, de bevoegdheid tot het kiezen van leden der Tweede Kamer ongrondwettig geregeld.
III
De Koning heeft niet het recht een door hem bij de feta ten-Generaal ingediend en door dezen ongewijzigd aangenomen wetsontwerp te sanctionneeren, laat staan zich tegen de afkondiging te verzetten.


IV'
Indien de Wetgever den verjaringstermijn van het recht tot uitvoering van straf door mildere bepalingen wijzigt, dan zal deze wijziging ook van kracht zijn ten aanzien van vroeger opgelegde straffen.
V
Voorloopige aanhouding heeft, — in afwijking van hetgeen art. 54 W. v. Sv. bepaalt, — in het in de 2e en 3e al. van art. 82 gestelde geval, een maximumduur van 18 dagen.
VI
Meerdere personen, zich aan één strafbaar feit schuldig makende, kunnen door de Rechtbank, volgens art. 87 j°. art. 88 1°. W. v. Sv., bij een en hetzelfde vonnis veroordeeld worden.
VII
Het huwelijk tusschen een man en de zuster van zijn overleden vrouw, die na dat overlijden geboren is, is zonder 'sKonings dispensatie verboden.


VIII
De door Venia aotatis meerder jarig-verklaarde heeft bij de overeenkomst van huwelijksche voorwaarden den bijstand noodig van hen, wier toestemming tot het aangaan van het huwelijk vereischt is.
IX
Een schuldeischer van eene door hypotheek gewaarborgde en te allen tijde opvorderbare geldleening, die ten behoeve van den schuldenaar een rekeningcourant-krediet opent, zal ten bate der volgende hypotheekhouders of, bij gebreke daarvan, ten bate van den boedel zijn hypotheekrecht verliezen tot het hoogste bedrag, hetwelk hij te eenigen tijde in die rekeningcourant zal blijken te zijn schuldiggeweest.
X
Degeen die, ten behoeve van een derde, onroerend onderpand bij wijze van hypotheek ten bate van een schuldeischer van dien derde heeft gesteld, is niet bevoegd bij executie dat onderpand te koopen of te doen koopen.


XI
De betrokkene, die 'n wissel accepteert, niet wetende dat de handteekening des trekkers valsch is, behoeft niet dien te betalen.
XII
De levering van een aan order gesteld in blanco geëndosseerd cognossement is niet de levering van het op dat cognossement vermelde goed, doch slechts van een vorderingsrecht op dat goed.