w ~ L11 ■ > L ' j —-$5 po f, >IEME, NIJMEGEN. LEVENSBESCHRIJVING VAN JOHAN ISAAC PONTANUS. Deze levensbeschrijving is hoofdzakelijk geput uit: Levensbizonderheden van Joh. Is. Pontanus door Mr. J. T. Bodel Nijenhuis, uitgegeven in Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde door I. N. Nijhoff, II, blz. 81. Mr. Bodel Nijenhuis trok zijne gegevens uit een gedeelte van het album amicorum van Pontanus en uit een levensschets vermeld in het zeldzaam voorkomende werk: E. J. de Westphalen, Monumenta inedita rerum Germanicarum praecipue Cimbricarum et Megapolensium. Lips. 1739, 4 vol. fol., zie deel II, blz. 48—52. Westphalen verklaart weder op zijne beurt, dat hij de bizonderheden verkregen heeft uit een boekje na den dood van Pontanus door eenige van zijn vrienden uitgegeven, getiteld: Vita et obitus J. I. Pontani, medicinae doctoris et in illustri gymnasio Gelro Velavico philosophiae ac historiarum professoris, serenissimi Daniae regis et ducatus Gelriae historiographi, cum adjunctis XV epicediis ab amicis in obitum ejus conscriptis. Hardervici ex officina Nic. a Wieringen, 1640. Het gedeelte van het bovenbedoelde album amicorum, 13 blaadjes kl. 8vo, werd met de boekerij van Mr. P. van Musschenbroek in 1826 bij S. en J. Luchtmans te Leiden verkocht en kwam voor f27.— in het bezit van Mr. Jacob van Dam te Rotterdam. 13 Januari e. v. d. 1873 werd de bibliotheek van den heer van Dam te Rotterdam bij Hengel en Eeltjes verkocht en daarbij onder n°. 1229 het fragment album amicorum. Kooper werd met eenige andere handschriften de heer Lavoissière van Parijs. Johan Isaakszoon werd 21 Januari 1571 geboren ter reede van Elseneur, waarom hij waarschijnlijk den naam van Pontanus heeft aangenomen. Zijn vader Isaak Petri was, vergezeld van zijn vrouw *), naar Denemarken vertrokken als gezant der Staten ; na het volbrengen van zijn zending keerde hij naar het vaderland terug en vestigde zich te Amsterdam, als consul van den koning van Denemarken. Door deze omstandigheid heeft Pontanus zijn eerste opleiding te Amsterdam ontvangen, zooals hij ook verklaart in de voorrede van zijn geschiedenis van Amsterdam. Later schijnt hij de hoogeschool te Franeker bezocht te hebben, zoo ook die te Leiden, ofschoon zijn naam niet in het album studiosorum der Leidsche Hoogeschool voorkomt. In 1593 vertoeft hij te Rome en bezoekt op de heen en terugreis verschillende geleerden te Augsburg, München, Ingolstad en Frankfort. Hij schijnt in Italië bij zijn broeder, den schilder, die reeds vroeger daarheen getrokken was, vertoefd te hebben. Einde 1593 is hij weder te Leiden, waar hij zijn proefschrift: de rationalis animae facullate, ter verkrijging van den doctorgraad in de Wijsbegeerte verdedigde. Daarna heeft hij zich tot het begin van 1596 in Denemarken opgehouden en strekte als medehulp aan den sterrenkundige Tycho Brahé, bij wien hij zich op het eiland Hven bij Kopenhagen bleef ophouden. Zijn vader was *) Isaak Pietersz., had te Haarlem gewoond en was gehuwd met Margaretha, dochter van Valerius van Delen, geheimschrijver van den graaf van Egmond. naar Denemarken teruggekeerd en vervulde aldaar gedurende twintig jaar tot aan zijn dood, 1615, het ambt van agent of consul der Staten. Het jaar 1596 schijnt hij voornamelijk in Engeland doorgebracht te hebben en bezocht Canterbury, Oxford en Cambridge. Na in 1597 te Leiden een uitgave van de Saturnalia van Macrobius, 8° in het licht gegeven te hebben, maakte hij zich tot zijn grootste reis gereed. Hij vertoefde eerst aan de hoogeschool te Rostock en gaf daar uit drie boeken Analecta, 4", zijnde aanteekeningen op Plautus, A.puleius en de twee Senecas. Dit werk werd op 1 April 1599 aan Staten van Friesland opgedragen. In Juli 1599 vinden wij hem weder te Draxholm in Denemarken, waar Petrus van Heile in zijn album schrijft. Een gedeelte van de daarna volgende reis heeft Pontanus gedaan als begeleider van drie Deensche jongelingen, neven van Tycho Brahé. In September 1600 verblijft hij aan de hoogeschool te Herborn, in October is hij te Heidelberg en in de daaropvolgende maand te Bas el, waar hij in hetzelfde jaar nog den doctorgraad der geneeskunde verwierf op eenige theses: de affectu hypochondriaco, 40. In Augustus is hij te Zürich en in October 1601 te Genève, waarna hij over Lyon, Valence, Avignon, Orange, Marseille, Arles, Nimes naar de medische school te Montpellier trekt en na zich aldaar eenigen tijd opgehouden te hebben, over Narbonne, Toulouse, Agen, Bordeaux, Rochelle, Poitiers, Tours, Orléans en Parijs naar Nederland of naar Denemarken terugkeert. In het begin van 1606 wordt Pontanus aangesteld tot hoogleeraar in de Physica en Mathesis te Harderwijk. In hetzelfde jaar gaf hij in het licht: Itinerarium Galliae Narboncnsis cum univcrsae Galliae descriptione et glossario prisco Gallïco. Kort na zijn benoeming als hoogleeraar huwde hij op 6 Juni 1606 in de Nieuwe kerk te Amsterdam met Anneken van (den) Heede, Heerde of Herde van Antwerpen. In het kerkelijk huwelijks inteekeningregister berustende onder n°. 411 in het gemeentearchief van Amsterdam staat vermeld: Den VI Maji 1606. Compareerde als voeren Joannes Isacius Pontanus, professor der medecynen tot Harderwijk, oud 34 jaeren '), geassisteert met Pieter Isaaksz. "), sijn broeder, dewelcke verclaerde versekert te wesen ende vast te staen voor des vaders consent, ter eenre. Ende Anneken van den Heede van Antwerpen, oudt 20 jaeren, wonende op de Oude Zijds Voorburghwal, geassisteert met Philips van den Heerde en Tanneken Zuerius, haere vader ende moeder en met Jacob Zuerius, haer oom, ter andere zijde. Joh. Isacius Pontanus Anneken vanden Heede. Het register van huwelijksproclamaties te Harderwijk bevat: 19 May 1606. D. Joh. Pontanus ende Anneken van den Herde. Uit dit huwelijk werden geboren een zoon, die in 1629 aan de pest stierf en een dochter Anna, die 13 Februari ') Volgens zijn geboortejaar 35 jaar. ') Pieter Isaaksz., broeder van Pontanus, als schilder te Amsterdam gevestigd. Zie Kramm, Leven van Hollandsche schilders enz. deel III, blz. 785 en 786. Hij zou de vader zijn van Isaak Isaaks, die het portret van Pontanus in 1630 geschilderd heeft, waarna door J. van de Velde geëtst is het afbeeldsel van Pontanus voorin de Geschiedenis van Gelderland geplaatst. 1633 te Harderwijk huwde met Antonius Matthaeus, hoogleeraar te Harderwijk, later te Utrecht, vader van den schrijver der Analecta. In het huwelijksregister van Harderwijk staan nog aangeteekend: 25 Sep. 1639. Christophorus Mattheus, conrector a/d hoogeschool alhyr. Helena Pontana, jonge dochter alhyr. 1 o Aug. 1641. Cornelius van der Linden, predicant tot Bunnick. Susanna Pontana, jonge dochter van Harderwijk. Het komt mij waarschijnlijk voor dat deze Helena en Susanna Pontana ook dochters van Joh. Is. Pontanus zijn. Pontanus bleef tot aan zijn dood aan de hoogeschool te Harderwijk verbonden en bedankte voor de benoeming tot hoogleeraar in de Geschiedenis en Grieksche taal te Groningen. Vele werken verschenen van zijn hand waarvan velen te Amsterdam gedrukt zijn. De oudste geschiedenis van Amsterdam is door hem samengesteld en verscheen aldaar in 1611 onder den titel: Rerum et urbis Amstelodamensium historia etc. Accedunt sub calcern auctores vestustiores duo nunquam editi. Amsterodami, 1611. kl. fol. Een Hollandsche vertaling van dit boekwerk werd in 1614 door P. Montanus te Amsterdam uitgegeven. In 1631 verscheen het eerste deel loopende tot 1448 van zijn geschiedenis van Denemarken. Pontanus heeft lang aan deze geschiedenis gewerkt, o. a. blijkende uit den aan hem gerichten brief van Christiaan IV, koning van Denemarken, van 27 November 1626. Het tweede deel loopende over het tijdvak 1448—1588 heeft hij in de laatste dagen van zijn leven voleindigd. Joh. Isaci Pontani, Rerum Danicarum historia usque ad domum Oldenburgicam deducta. Amsterodami, 1631. fol. In 1621 werd hij door de Staten van Gelre aangewezen om de geschiedenis van Gelderland te voltooien, een werk reeds aangevangen door Merula en Luntius. 15 Mei 1621. Opt promotoriaell schryvens van den Hove ende Reeckencammer is de Landttschap tevreeden, dat Isacus Pontanus, professor tot Harderwiick, by deselve collegiën soll mogen worden aengenommen ende nae billyckheit getracteert, om te vervolgen de Chronycque van Gelderlantt, eerst by Paulo Merula ende daernae by Johanne Lontio angevangen; ende de weduwe van Lontio voors. ten reguarde van haeres zl. mans gedane moyten ende arbeytt toegeleytt een liiffpensie uut deeses Furstendoms domeine van 50 gl. jaerlyx. Landdagsreces. In het laatst van 1638 verscheen te Harderwijk de geschiedenis van Gelderland onder den titel van: Ioh. Isaci Pontani Historiae Gelriae libri XIV. Deducta omnia ad ea usque tempora nostra, quibus Jirmata sub Ordinibus respublica. Hardervici Gelrorum, 1639. fol. Van 1619—1632 heeft Pontanus werken van verschillende Latijnsche schrijvers met min of meer uitvoerige toelichtingen uitgegeven of helpen uitgeven. Pontanus stierf waarschijnlijk 7 October 1639. Door de welwillendheid van den heer H. D. J. van Schevichaven schrijver van: De wording der Historica Gelria, in Bijdragen der Vereeniging Gelre XII, blz. 359, zijn wij in staat de onderstaande handteekening van Jo. Is. Pontanus te reproduceeren, die gesteld is onder een kwitantie van 7 Juni 1628. VOLLEDIGE TITELS DER WERKEN, WAARIN DE BRIEVEN VAN EN AAN PONTANUS VOORKOMEN. A. Alciati, Tractatus contra vitam monasticam; Sylloge epistolarum virorum clariss. etc. ed. Ant. Matthaeus, 1708. Archief voor kerkelijke geschiedenis, verzameld door N. C. Kist en H. J. Rooyaards, 1829—1849. C. Barlaei, Epistolarum liber, 1667. D. Baudii, Epistolae semicenturia auctae, 1650. M. Z. Boxhorni, Epistolae et Poëmata, 1662. Tychonis Brahei et ad eum doctorum virorum Epistolae ab anno 1568—1587 ed. F. R. Friis, 1876—86. Guill. Camdeni et ill. virorum ad G. Camdenum Epistolae cum appendice.... vita, scriptore Th. Smith, 1691. Th. Crenii, Animadversiones philologicae et historicae, 19 partes, 1697—1712. P. Cunaei et doctorum virorum ad eundem Epistolae, 1725. Epistolae celeberrimorum virorum ex scriniis J. Brantii, 1715. Insignium virorum epistolae selectae, quae nunc primum prodeunt ex bibliotheca J. G. Meelii, 1701. G. C. In de Betouw, de Castris veteribus, Ulpiis sive Traianis etc., 1783. G. C. In de Betouw, de Columna milliaria Imp. Traiani etc., 1783. G. C. In de Betouw, de Monumentis sepulcralibus etc., 1783. I. Lipsi Epistolarum (quae in Centuriis non extant) Decades XIIX ed. Io. Is. Pontanus, 1621. Veteris aevi analecta seu vetera monumenta hactenus nondum visa .... ed. A.nt. Matthaeus, 5 toni. ed. 2 , 1738* Miscellaneae Observationes in auctores veteres et recentiores, cur. P. Burman et J. P. d'Orville. 1732—39- Miscellaneae Observationes criticae novae, cur. J. P. d'Orville, 1740—51. H. Rördam, Historiske Samlinger og Skrifter, 3 Dln, 1897. I.1. Scaligeri Epistolae omnes quae reperiri potuerunt, 1627. H. D. J. van Schevichaven, de wording der Historica Gelrica 1598—1638, in Bijdragen der Vereeniging Gelre, XII, p. 313- G. J. Vossii et clarorum virorum ad eum epistolae, col- lectore P. Colomesio, 1691. Het 2de gedeelte, dat de brieven aan Vossius bevat, heeft eigen pagineering en is geciteerd: ad G. J. Vossium Epistolae. Tycho Brahe aan Jo. Is. Pontanus. 5 September 1595. Hij spreekt over Willebrordus Snellius en roemt Scaliger's werk: de Emendatione Temporum. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 219. en T. Brahei, Epistolae inde ab anno 1588 ed. Friis p. 223. Tycho Brahe aan Jo. Is. Pontanus. 25 Maart 1596. Over astronomische studiën. Iets uit Lucretius. Gedrukt : Alciati, Tractatus p. 160 en T. Brahei, Epistolae inde ab anno 1588 ed. Friis p. 227. J. Lipsius aan Jo. Is. Pontanus. 6 ld. Dec. (8 December) 1597. Dankbetuiging voor Pontanus' uitgave van Macrobius. Gedrukt: Lipsi, Epistolarum Decades p. 24. Jo. Meursius aan Jo. Is. Pontanus. postr. quinquatrus mat. (20 Maart) 1598. Over een plaats bij Macrobius. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 75'- I Jo. Is. Pontanus aan Hugo Grotius. 8 Januari 1598. Album nostrum, Groti, memoriae nota cohonestare abiturienti promiseras, sed nescio qua subita vel inopina profectione mea id omissum. Et tarnen utcunque ceciderit, animo hoe meo notatam eam abstuli mecum, non calamo aut colore ullo ascititio, sed Genii tui puro signo. Ait bene Romanus sapiens, In pectore amicus non atrio quaeritur. Loco hoe Capellae x): Nee igne usserit, nee lympha subluerit, nee animae simulaehrum Syri cuiusdam dogmata verberarit, quod Christum tangi, ut opinor, fere ita Musageten nostrum dicebas, valde dispiciundum. Ecce quod sequitur non longe a) sed mirabatur illa obsequentium multitudo, quae, sicut Syrus quidam astruit in numero duorum milliumfuerat constituta, et de eodem intelligi neutiquam posse, vides, sed de Pythagora potius aut sectae talis homine. Nam ille de intervallis siderum et harmonia caelesti disputavit ut scimus ex Plinio, et alii annotarunt. Sed Pythagoras, inquies, Syrus non fuit. Fuit quidem ille non Syrus sed Samius, at sectae eius autor et statutor Pherecydes, nonne Syrus? Vide quae de eo in Floridis Lucius3); et tarnen de re tota delibero ego, et maxime de loco priore. Nescio quid in mentem venit de Cybelis institutis, dum illa recogito apud Florum 4): Syrus quidam nomine Eunus fanatico furore sivndalo dum Syriae deae comas iactat etc. Super opinione de Christo scio aliquod, et video, sed quasi per nebulam. Ego idcirco ampliabo. Tu in critico hoe saltu Pergito ab hirsuto jaculum torquere Capella. Sed quando politum aut reformatum videbimus, quaeso ') 1. II, § 142. a) ib. § 172. *) Apulei Florida II, 15. *) 1. III, 19. sciamus ! Non me latet, quae tibi debemus. Vale Draecsholmio 8 Janu. CID . 13 . XCVIII. Tuus Joh. Isacius Pontanus. Op de keerzijde: Eximiae indolis et spei adolescenti Hugeiano Grotio suo, in Academia Lugdunensi Batavorum. Het origineel bevindt zich in de Kon. Bibliotheek te Brussel. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 8 Kal. Aug. (25 Juli) 1600. Over Scribanius' Amphitheatrum Honoris Jesuitici en eenige andere zaken. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 404. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 14 Mai 1605. Over Vienne, en de godin Epona. Wie bedoeld is met Romulus. Een oude inscriptie. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 224. Matlhaei, Analecta III p. 702. en Miscellaneae Observationes VI p. 168. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 11 Juni 1605. Over het „Amphitheatrum Honoris Jesuitici" en andere zaken. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 406. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 14 September 1605. Over een Catalogus librorum Commelinianorum. Het afschrift bevindt zich in de Stadtbibliothek te Hamburg. Gedrukt doch met onjuisten datum: Matthaei, Analecta II p. 389. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontaiius. 16 November 1605. Over het Itinerarium van Pontanus, en eenige boeken die hij gezonden heeft of weldra zal zenden. Het afschrift bevindt zich in de Stadtbibliothek te Hamburg. Gedrukt doch met onjuisten datum: Matthaei, Analecta H p. 388. Jo. Is. Pofitanus aan P. Scriverius. 1605. Over Martialis. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 393. Jo. Is. Pontanus aan Joh. Grotenhuis. 28 Januari 1606. Etsi quod scriberem magnopere non occurrebat, tarnen ut amorem officiumque nostrum tibi multis nominibus debitum ex intervallo testificarer hasce ad te velut eius utriusque praestites venire volui. Accedebat quod et Lomellius noster eodem iam suas destinabat qui uti te modo patrem et patronum unicum suorum studiorum agnoscit atque observat, ita non ambiges de felici eorundem successu. Sero quidem in hoe stadium regressus est, sed eo nunc magis animo serio et iudicio directiori festinabit ad metam. Ego, quod in me erit dirigendo, monendo non deero, nee ipsemet quoque (quod tibi mihique polliceor) sibi. Thuani Historiam adhuc apud me servo, usui ut puto mox nobis futuram ubi de Galliae hodierno statu in Itinerario nostro dicendum fortassis aliquid res et ordo flagitabit. Summam illam Petri Baroni trium de Praedestinatione sententiarum et adiunctam super eadem Piscatoris calculum si ab Utenbogardo receperis gratum accidet. Certe dignum existimem, hoe praesertim tempore et moribus, quod in pluria exemplaria descriptum pluribus etiam esse usui possit. Vale vir amicissime a nobis quam diligentissime salutatus. Hardervici MDCVI a. d. XXVIII Janu. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. P. Scrivcrius aan Jo. Is. Pontanus. ii Kal. Mart. (19 Februari) 1606. Over den Apuleius van van Wouweren en Scioppius' aanteekeningen daarop. De beteekenis van Rheda, Harpa, Chrotta, etc. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 356. Jo. Is. Pontanus aan P. Scrivcrius. 10 Kal. Mart. (20 Februari) 1606. Hij maakt melding van 't karakter van Scioppius en de Dissertatio de origine Francorum van Ant. v. Schoonhoven. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 394. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 15 Maart 1606 '). Schoonhoven's verhandeling over den oorsprong der Franken. De Narratio over hetzelfde onderwerp van ') Er is gedrukt 1605, doch uit het verband blijkt dat 1606 bedoeld is. Herman, graaf van Neuenar. Martialis uitgegeven door Scriverius. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 396. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 4 ld. Mai. (12 Mei) 1606. Lipsius' Epitaphium. Over Erycius Puteanus. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 370. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 20 Juli 1606. Over Scaliger's Thesaurus. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 376. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 16 Kal. Scpt. (17 Augustus) 1606. De Vargi. Over „bigerrica vestis" bij Sulpicius Severus, vroeger „abolla" genaamd. Hesus een god der Galliërs. Sulpicius noemt dien god Mercurius, die bij Venantius Fortunatus Anubis heet. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 429. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 21 Augustus vet. (31 Augustus) 1606. Over „Tuceta" bij den commentator van Persius en „casnar" bij Quintilianus. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 392. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 5 Kal. Scpt. (28 Augustus) 1606. Heinsius heeft een epigram geschreven op Pontanus' Itinerarium. De Plutarchus „de Fluviis" is een andere dan Plutarchus Chaeronensis. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 377- Joh. Is. Pontanus aan P. Srrivcrius. 9 September 1606. Indicem librorum Commelinianorum recte curatum accepi. Evolvam et enotabo si quid erit quod usui et studiis nostris serviat. Tradam et d. Thysio et si qui sint alii, quos idem facturos putem. Super exercitu nostro nihil fere indies adferri comperio nisi occultum omnium et vulgi praesertim murmur et admirari quod hostis, universa nunc fabula sive tragoedia est, strenue actorem agat, nostri spectatores. Obsessos interim suas partes non otiose tutari referunt et crebris excursionibus hostem lacessere admunitionesque eius quantum potest impetere atque impedire, esseque ultra millenos nuper ex hostibus uno pedatu a nostris caesos obtruncatosque. Quamvis Spinolae non desint nova cucurbitarum capita quae reponat. Nisi tempori succurratur ego patriae rebus male metuo. Sed Deus ut spero respiciet et aliquem isti Xerxi Themistoclem dabit. Raptim Hardervici VIIII Septemb. CI3I3CVI. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. J. J. Scaligcr aan Jo. Is. Pontanus. 9 Kal. Oct. vet. (3 October) 1606. Overeenkomst van Nederduitsche woorden met die in vreemde talen zoo: fader, moder, broder, tochter ook in 't Perzisch. Gedrukt: Scaligeri, Epistolae p. 489. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 24 October 1606. Over Pontanus' Itinerarium en de Priapeia van Scioppius. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 358. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 12 November 1606. Gruter's uitgave van Tacitus en Sallustius beoordeeld. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 359. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 30 November 1606. Over Pontanus' Itinerarium. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 360. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Piscator. 9 Maart 1607. Over een exemplaar van Petrus Baro' Summa trium de Praedestinatione sententiarum. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 1004. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 13 April 1607. Over enkele werken die in den laatsten tijd zijn verschenen : Lipsius' Tacitus en Epicedia Pontificiorum et Loiolitarum. Gedrukt: Archief Kerkgeschiedenis IV, 1833 p. 181. ♦ Jo. Is. Pontanus aan Is. Casaubonus. 22 April 1607. De oude taal der Galliërs en Scaliger's meening daarover. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 998. Jo. Is. Pontanus aan W. Camden. 12 Juli 1607. Hij beveelt zijn vriend Ernest Brinchius bij Camden aan en zendt hem meteen zijn Iter Galliae; hierover vraagt hij Camden's oordeel. Gedrukt: Camdeni, Epistolae p. 90 en Matthaei, Analecta V p. 1001. Jo. Is. Pontanus aan Janus Grutcrus. 20 Augustus 1607. Veel hulp heeft hij van Gruter ondervonden bij het onderzoek naar de oude taal der Galliërs. De vrijheidszin der Bataven door Tacitus vermeld. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 1003. Fr. Sandius aan Jo. Is. Pontanus. 10 November 1607. Wat onder „Insula Dei" in de Geldersche geschiedenis verstaan moet worden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 437. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 1607. Hij betreurt den dood van Merula. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 1004. Jo. Is. Pontanus aan Fr. Sandius. 5 April 1608. Itinerarii nostri, licet curae levioris opellae, dedicationem gratam acceptamque Equestri Ordini ceterisque Gelriae Statibus accidisse cum propter eruditorum ex vestro con- cessu de eodem testimonium tum maxime ob nobiliss. atque amplissimi viri domini Henrici Brinii singularem commendationem cum ex te aliquando coram intellexissem, agnovi quid in posterum melioribus et operae praesertim gravioris studiis expectandum sperandumque, talibus nimirum patronis faventibus, foret. Quocirca etiam mihi incitamento praeter alia, vel idem fuerit, ut animum ac cogitationem ab illo prisco ac primigenio Gallorum veterum saeculo ad nobis propiora tempora ipsosque Francos eorumque genuinam originem ostendendam ceperim convertere. Nam hodie historia fere omnis Francica bis hac parte peccare videtur, aut enim dissimulat quod originem et prima cunabula gentis spectat; aut in Troianis suscitandis cineribus suaviter hallucinari aliorumque errorem veluti errare studio sibi ac voluptati, ducit. Germani etiam interiores quia vestigia Francici nominis in Franconia hodie adhuc retinent hanc ortus gloriam sibi potius vindicare modis omnibus satagunt, cum tarnen e veterum monumentis demonstrare non sit difficile, observata (quod maxime his lucem rebus adfert) temporum serie, Salios reliquosque Francos relictis paludosis circa Isalam (ubi hodieque Sallandia) locis, longe infra Coloniam Agrippinam superasse primitus Rheni ripam atque inde Galliae tractum ad Mosam usque supra Juliacum depopulatos ac postea demum Mogunciacum, Argentoratum, Vangiones Nemetes oppressisse, Turingiamque ac Franconiam a se orientalem respectu occiduae id est Gallicae Franciae nominatam invasisse circumlatis longe lateque armis, quo spes et dulcedo victoriae trahebant; ut tandem Gallia paene tota subiugata Bysantinum quoque imperium ad foedus secum iciendum commoverint. Hos origines indagent et res eorundem Francorum labentibus inde annis persequantur; sic Cambrica etiam illa vetera et quae nunc mutato vocabulo, Gelrica audiunt pleno se sinu simul offerunt. Nam ut Franci seminarium quoddam praecipuorum in Europa principum ac dynastarum fuerint, sic etiam Gelriam sub Austrasia tune comprehensam per eosdem Franciae reges paulatim invaluisse et Praefecturae, Comitatus ac denique Ducatus titulis insignitam constat. Cum ergo ista continuo inter se plexu ac serie sic cohaereant ut Francica res Gelricas ex ordine ac temporum successu necessario excipiant, vestro iudicio committendum censui an historiae Gelricae munus nunc ab obitu cl. viri P. Merulae interruptum meis partibus assignandum vobis videretur. Nam praeterquam quod sponte nostra subcisivis praesertim horis, honestum otium isti, ut innui, historiae parti aliisque a memoria hodierna remotioribus rebus quasi fugitivis retrahendis libenter impertiar, accedit quod ex honorifico ipsorum Gelriae Ordinum salario hoe ipsum mihi otium in illustri vestro Velaviae gymnasio obveniat. Tu ergo, vir amplissime rogatus esto ut de hisce per occasionem cum ampliss. quem dixi ac consultissimo senatore ac consilario domino Hen. Brinio conferre haud defugias. Quod ex usu vobis videbitur, mihi quoque probabitur; vestro ergo iudicio aut persistam aut desinam. V April. MDCVIII. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Godfr. Sopingius aan Jo. Is. Pontanus. 18 April 1608. De plant door de Friezen „breepanne" genoemd, bij de Romeinen „herba Britannica". Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 442. Jo. Is. Pontanus aan Fr. Sandius. 5 Mei 1608. Et accepisse me Chronicon Berchemii ot intellexisse non illibenter illa rcliqua dum fert animus rescribere diemque ex die traho, subincidit uxoris puerperium. Quae hodierno mane filiolara mihi peperit, salva quamvis ex doloribus illis recentibus perquam adhuc imbecilla affectaque; adeo ut non immerito dixisse Medaeam apud Euripidem coraperiar malle se ter sub clypeo in acie dimicare quam semel parere. Deus opt. max. ad sui nominis gloriam et foetum esse vitalem velit et matrem porro salvam valentemque praestare. Gelriae descriptionem tuo penicillo breviter atque accurate delineatam cum animi voluptate perlegi. Delectavit autem praeter alia succincta illa ac dilucida Comitum Ducumque series ac successio qua et occasio recensetur liquidissime obtenti tandem per Austriacos Principes eiusdem ducatus dominii. Tetrarcharum quoque illa partitio et explicatio singularum luculenta est; tantum tui arbitrii sit num etiam scholae quae nee olim Hardervici incelebris fuit, nunc autem in formam illustriorem Gymnasii tetrarchiae Velavicae auspiciis composita est, nonnulla sit interserenda mentio, id est verbis tribus eo praesertim loco ubi mercatum quondam floruisse innuis etc. Datum Hardervici 5 Mai. MDCVIII. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 20 Mei 1608. Vanwaar de naam Ysala. Of men moet schrijven Tya of Ya, Amstelredam of Amsterdam. Edam was oudtijds Ydam. Scioppius' boek tegen Scaliger. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 363. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 3 Juni 1608. Over de verkooping van de bibliotheek van Merula. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 364. Joh. Is. Pontanus aan Otho Brahe. 10 Juni 1608. Sermonum eorum, Otho nobilissime, quos Hardervici cum nuper adesses de historia non tantum Danica sed aliarum etiam gentium erudite et magno cum iudicio mecum habebas, libentissime exinde reminiscor. Sed belli Belgici, cuius etiam iniecta mentio, primorumque illorum motuum miranda initia progressusque maioris operae video, quam epistolari forma simul et semel prout mente concepi, feliciter describerentur. Quocirca hoe quidquid erit reservare constitui meliori otio ac maiori stylo, si Deus foverit, alias aliquando non sine faenore redditurus. Interea tarnen dum te tuosque illos sermones identidem mecum recogito, carmen quod hisce adiunxi bifidae illi corollae querneae et palmeae quam insignibus tuis circumdatam vidi cum hoe elogio: „ex utraque gloria", inscribendum putavi. Tu qualecumque hoe erit animum mittentis potius quam ipsos versus aestimando aequi bonique facies. De republica quod nunc magnopere addam vix occurrit, nisi quod marchionem Spinulam quem Archiduces in pacis tractationem praesentem expetiverunt, praeter multorum opinionem, etiam Ordinum decreto admissum intelligo. Ego rem in universum Deo defero et ille qui cepit etiam perficiet. Eidem et te, vir nobilissime, commendatum habeam, qui incolumem diu florentemque conservet ac sospitet. Hardervici X Junii MDCVIII. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan Godjr. Sopingius. 10 September I608. Ubi indicatum esset accessisse huc collegam tuum, utendum occasione putavi, ut aurem tibi vellerem atque admonerem de voculis, quas ex Hesychio collecturum te et communi- caturum promiseras; inserueram quidem ego unam aut alteram nostro glossariolo; at esse permultas non ambigo et tu laborem eum egregie mihi levatum ibis utpote quem hodie paene solum possidere glossographum istum puto. Quaeso itaque, promissioni factum respondeat; nee deerit mittendi occasio vel ope collegae qui nunc tibi has reddit et esse nostratem, id est, e Gelris oriundum, intelligo. Tu facito, atque ita amicitiae nostrae veteri vere litaveris. De Britannica herba coniecturam secretarii vestri, d. doctoris Sibrandi Siccamae, placuisse nuper scripsi, nunc etiam studium eius et cogitationem talium rerum laudo et maxime affectum illum et candorem quod etiam communicare voluerit. Post editum istud Itinerarium saepe mihi votum et animus fuit inquirendi origines Francicas et aliquid quidem conatus sum quantum spectat prima gentis cunabula, sed diffusum et maius opinione opus vel illo periculo experior. Tuam his opem et manum quoque requiri vides sed expuncto nondum priore debito nolim esse exactor nimis molestus. Quod ad publica, quo in statu res nostrae sint agnoscere te puto. Ordines nostri bona et Batava fide agunt, adversarii sua, id est Punica. Quod pactum, non pactum est: non pactum, pactum est, quando iis lubet. At nos fidem amemus et res secundabit fidei auctor vindexque perfidiae Deus. Tu, mi Sopingi, quam felicissime valebis salutemque dices honorificam Siccamae. Datum raptim Hardervici X Septemb. MDCVIII. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 13 October 1608, Recte mihi reddita fuerunt praeter Trithemium (quem nunc remitto, gratias praefatus, quam possim maximas) Ericii Puteani Somnium itemque Petri Ribedaneirae Catalogus Iesuitarum vere sacrorum hominum. Puteani Somnium quod impense tibi placere ais, prae quod alias adhuc vigilans scripsit, forte in causa est, quod somnians suo, non alieno impetu feratur. Sibyllinis accidere id dicunt et Sabinis qui, quod volunt, somniant. Sed ego adhuc leviter inspexi, sicuti et alia eiusdem Puteani, quia verba tantum et logos credidi, fruges inopes, alieno, ut maxime, inflatos cortice. Pueris cum nare discunt, scirpea inducitur ratis, sic ille non suo sed Lipsii sui ore fari mihi visus est hactenus. Hoe tarnen per otium legam nam dum obiter pagelias aliquot volvo ac revolvo, animadverto nonnulla Petronii aliorumque veterum dicta ad nostri aevi mores non incommode figurata. Delectant ista non ignaros praesertim et usum etiam suum habent. Philologica illa Rubenii de quibus addis, una cum Procopio expectabo. Agathias etiam Vulcanii, si adhuc apud Raphelengium aut alibi haberi possit expiscare te velim. Chronologia Martini Poloni altera sui parte mutila est, post literam nimirum Q. Prodiit ex officina Plantini anno 1574 et erunt fortassis adhuc apud Raphelengium exemplaria unde suppleri possit. Velim hoe etiam meo nomine 'inquiras. Quod ad Orosii tui oram adnotatum reperisti plane id ipsum est quod et ego observaveram. In Trithemio tuo invenies pag. 178 Hagam Frisiae accenseri, Goudam Hollandiae. Nam Johannem de Veteri Aqua, quem alii Goudanum faciunt, patria Hollandum dicit. Sed in eodem Trithemio desideratur integrum folium pag. 122 ubi de Carolo Magno eiusque studiis et scriptis. Detectam esse Hispanarum illam scenam sive ut vocant instructionem aliasque chartas a festinante Richardoto Hagae Comitis nuper non sine numine negligenter relictas intellexisse te puto. Nunc audio eundem Richardotum misisse Hagam qui schediasmata ea omnia ab hospite Goswino repeteret. Res ea ceteraque antecedentia acta eventu notabilia sunt et digna quae ab aliquo felicis ingenii viro veluti comediae dramate comprehenderentur. Ego postremam hanc catastropham epigrammatio adumbrare conatus sum, quod his adieci. Addidi et alia occasione Ribedaneirae, qui socios suos in caelum conatur evehere cum sint terrae filii. Sed hoe est quod dici solet viutuum muli. Tu, mi Scriveri, quam felicissime valebis una cum coniuge totaque familia. Scriveriolo tuo suaviolum. Raptim Amsterodami XIII Octob. MDCVIII. Hoe de Richardoto ideo praesertim adscripsi, quia memineram te nuper referre Richardotum apud suos ob ingenii calliditatem vulpeculum vulgo audiri. Nunc ecce ille captator ipse captus est. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan Fr. Sandius. 20 October 1608. Quod ad publica, quamvis nostra ea proprie curatio non sit, tarnen evitare non est aliorum passim sermones et iudicia. De pace, aiunt, hactenus tractavimus et eam serio speravimus, nunc ecce ad inducias venitur et quas inducias? Non quas praescripsere Ordines, sed quas urget ipse hostis et adversarii. Nam de Rege Gallorum quod reponas fideiubere eum de successu, respondent inductum eum ab Hispaniae Rege, rem eam adhuc agente apud Gallum Petro de Toledo aliisque factioni Jesuiticae deditis: Janninum quoque per Richardotum ceterosque illos qui Hagam hactenus incubarunt, ita domesticatum (est vocabulum, quod habet Richardoti reliquorumque neglecta forte fortuna Hagae instructio), ut inducias quas antea (priusquam Hagam intrassent Hispani), dissuadere est visus, nunc versa vice adhortetur. Quid, inquiunt, e republica censendum ? Hostis inducias proponit, nos amplectimur; adversariorum consilium est, proposita pace, ut res trahantur, non pacem sed inducias pacisci; nos quasi in extrema tegula res essent annuimus. Et cur inducias potius quam pacem. Ex Lipsii scilicet praescripto quia eae sine ignominia regis, quia leges hic nullae, quales in pace, durae et difficulter solubiles et denique quia commoda similia quae ex pace et hostium praesertim, id est nostra, remissio omniaque minus intenta. Haec illi. At nos quid? Deo totum deferimus. Ille solus etiam apud omnes deplorata in integrum non modo potest restituere sed et ea quae neutiquam expedire saepenumero putamus in usum et bonum vertere. Si regi ita stat sententia permittantur vela ventis et oram solventibus bene precemur. Tu, amicissime, quam optime feliciterque valebis. Raptim Hardervici XX Octob. 1608. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan Petr. Scriverius. 20 December 1608 l) Over de woonplaats der Mattiaci in vroegeren tijd en de collectanea de cultu imaginum van Goldast. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 390. Jo. Is. Pontanus aan Ub. Enimius. 1608. Recte tibi redditum Itinerarium nostrum idemque et gratum habuisse ex literis tuis libentissime intellexi. Sed ea fuisse tune tempora tuasque occupationes ut nee tuis nee meis votis quod ad communia studia attinet respondere potueris, aegre profecto fuit. Quapropter nee iam eadem repetam; sed alio stilum vertens ad illum tuum praeclarissimum Apologeticum quem adversus nostri saeculi Montanistas exarasti praeter fortassis opinionem tuam me convertam. ') De datum volgens het afschrift in het Hamburgsche handschrift. 2 Nam in eo, qui Hagae Comitis excusus anno 1603, reperio sub calcem mentionem fieri epistolae cuiusdam, qui se Joh. Teophilum nuncupat. Quod fictum esse nomen facile animadvertisse te video; sicuti et illud eum virum res istas Ion ge quam ceteri rotundiore ore eloqui. Quis autem sit possem tibi referre pluribus si coram daretur occasio. Nam optime hominum novi linguae non modo Latinae et Graecae sed Hebraicae quoque haud vulgariter peritum. Obiit ante annos circiter quindecim iam septuagenario maior: quo ego, rudis aliarum rerum, referendum semper putaveram illa eius verba „int jar onser gevanckenisse 70 op den dach" etc. Ediderunt ante biennium eiusdem amici libellum ab eodem multis abhinc annis conscriptum cuius hic titulus est: „een Inwijdinge tot de alghemene heylige Brode in die Christelycke Relegion doir Johannem Iunium". Quem libellum si tibi nondum visum esse intellexero, verbulo indicabis ac veniet. Quod autem in eodem illo Apologetico tuo infitiari videantur adversarii non eo habitu quem refert Blesdychius in publico aut vulgo usum istum impostorem, adduci posset, praeter a te allata, testimonium omni exceptione maius, ipsius effigies ex aedibus heredum in curiam Basileensem delata, quam et ipse ibi coram inspexi. Exhibet praeter ceterum pallam purpuream inferius fimbriatam et gladium faemori appensum cuius capulus est inauratus, qui similisque habitus tune nobilium apud Helvetios usitatus habebatur. Haec raptim, occasione data. Tu utere ac fruero necnon salute quam tibi perplurimam adscribo voveoque. Hardervici MDCIIX. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Joh. Is. Pontanus aan Ub. Emviius. 1608. Postquam tuas, vir praestantissime, rerum trisicarum historias aliaque praeclara scripta semel legi, saepe mihi animus et votum fuit te, quia coram adhuc non licuit, vel per litteras compellare, et aliquem hoe pacto ad amicitiam tuam aditum mihi praestruere. Quocirca oblata nunc occasione hac tam commoda, tamque saepe hoe ipsum agentem impulit demum cum amor ille et admiratio tui tum collega noster, vir clarissimus Antonius Thysius, qui saepenumero mihi singularem tuam cum singulari humanitate coniunctam doctrinam depraedicavit, ut abrumperem silentii vinculum teque hoe pacto adirem; assumto quem hic vides, libello veluti amicitiae exorientis nunc primum, modo id te consentiente fiat, quadam arra. Tu per otium legas nee legas tantum sed et censeas quoque. Nam ipse ubi disputo et quaero, tu etiam iudicabis. Patebit ex praefatione universum tractatum tripliciter distribui ita ut primo loco post carmen chorographica, secundo politica, tertio priscae Galliae et nondum a Romanis subiugatae sermo qui fuerit excutiam. Hieronymi enim, praeter alios, autoritate subnixus qui in Asia minore advenas Gallograecos Treverice locutos asserit, haud vane, ut existimo, probare conatus sum, ipsorum in Gallia hominum idioma dialecto tantummodo a Borealioribus populis antiquitus fuisse discriminatum. Nam et Tacitus quoque, Hieronymo tanto antiquior, Gallorum Britannorumque sermonum haud diversum exstitisse, in Germania sua testatus est: ubi eosdem etiam Britannos adiicit sermonem usurpasse priscis Suevis, qui prope oceanum Albim ac Cimbricam Chersonesum accolebant, perquam afïinem. Cum ergo Gallis affinitas olim sermonis cum Britannis fuerit, Britannis autem cum Suevis Germaniae, quis magnopere ambigat quin Gallorum veterum idiomati cum Theutonibus etiam communio fuerit. Sed de his in ipso glossario: eaque legens et forte coactiora nonnulla nimisque contorta reperiens cogitabis hanc esse primam faeturam. Nam et addi haud pauca et quaedam etiam in melius commutanda nunc comperior. Habes quae sit nostra sententia quamvis tuam ego, et tua potius expectem praesertim vero illa quae de priscis et primis Frisiis Frisiaeque totius geographica divisione iamdudum promisisti. Nam et ipsum me hoe maxime tempore non semel fortassis hac parte dubium et haerentem in viam reduceres. Dum enim veterum Francorum veras et primas sedes inquiro, videor subodorari Frisiorum nomen abusque Tiberii imperio ad Clodium Albinum usque clarum ac celebre, latuisse exinde, invalescentibus iam Francis. Ut nimirum, sicuti olim praedominantibus illa Germaniae parte Sicambris (quos non tantum Rhenenses sed et maritimos fuisse ex Strabone probo) vix noti aut nominati Graecis Latinisque scriptoribus inveniantur Frisii; sic vicissim Saxonum Francorumque postmodum potentia ac nomine Romanis innotescente, iidem Frisii subipsis Francis praesertim maritimis intellecti comprehensique fuerint. Verum ista in Originibus quas paramus Francicis accuratius pleniusque discutiuntur. Gustum interim hic dare libuit ut vel hoe studiorum qualicumque communione hoe inter nos amicitiae primum germen auspicatius laetiusque convalesceret. Tu quod spero non aspernaberis etiam ultro ambientem. Atque ita a me Thysioque honorifice salutatus quam diutissime felicissimeque et vive et vale. Hardervici MDCVIII. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. Ultimo (31) Octobris 1609. Hij vraagt Pontanus waar vroeger de pagus Hollant (Holtlant) was gelegen. Zijne Observationes op Iunius' Batavia denkt hij spoedig uit te geven. Een afschrift bevindt zich in de Stadtbibliothek te Hamburg. Gedrukt doch met onjuisten datum: Matthaei, Analecta I p. 372. P. Scrtverius aan Jo. Is. Pontanus. 13 November 1609. Hij schrijft hem zijn oordeel over Heda en de Batavia van Iunius. Een afschrift bevindt zich in de Stadtbibliothek te Hamburg. Gedrukt doch met onjuisten datum: Matthaei, Analecta II p. 386. Jo. Is. Pontanus aan Zcth. Calvisius. 20 Juni 1610. Quod te, vir ornatissime, ignotus compellem idque scriptione subitanea atque ideo fortassis etiam insubide, in causa fuit qui has exhibet vir Qikóxxko? seu pictor praeclarus Johannes a Peren civis vester mihi olim, Romae dum agerem, familiariter notus: Nunc autem Amstelodami in aedibus fratris mei, ubi inopinato accepissem Lipsia profectum adesse, moxque compellassem et inter alia, de doctis, ut fit et claris istius tractus vestri viris nonnihil iniiciens tibi eundem familiarem et amicum esse intellexissem, ex amico veteri novus mihi imo amicior quam dudum redditus videbatur. Nam ex quo semel Chronologica tua legere coepi semper animo meo Sethus haesit. Sethus inquam qui ob idem insigne studium aliasque praeclaras animi dotes inter claros iam diu habitus magno nostro amico et heroi Iosepho Scaligero ingenti reipublicae literariae detrimento nuper defuncto. Sed tu aliique vices supplebitis: et tu praecipue cui etiam in decursu adhuc, ut Persii illud huc accommodem, lampada iam tradidisse in chronologicis praesertim Scaliger noster credebatur. Certe praeter te quem animi sui sensum primum subodoratum primumque inter chronologos scopum tetigisse diceret habebat neminem. Macte hac virtute, vir clarissime et perge non illud tantum nostrum sed omne aevum eiuscemodi laboribus demereri. Intelligebam ex eodem hoe amico nostro aliquid iam prae manibus tibi esse, quod lucem aspiceret, sed id proprie quidnam csset, utpote homo colorum quam librorum studiosior, indicare accurate nequiit. Tu si id feceris et nos tuarum rerum, de studiis loquor, participes et gnaros reddideris, nee te vicissim nostratium quidquam et quod scire tua intererit celabimus et ne vel nunc xirufAfioï.0? videar, accepi superioribus diebus etiam Ubbonem nostrum Emmium, rerum Frisicarum insignem historiographum, chronologiam affectam vel potius praelo iam paratam habere conformatam similiter ad canones Scaligeri. Sed huius ecquid erit Scüv iv youvxirt xcïtxi. Unum est quod in chronologicis et Eusebio praesertim chronologorum prototypo, mirari soleo, quod illa veterum testimonia mundi infinita annorum milia in Aegyptiorum libris ac monumentis legi commemorantium, silentio praetereant. Inter alios sane Platoni in Timaeo quem exinde Macrobius secutus est, aliquid respondendum fuisset: aut si illum ut nimis philosophum et enthea loquentem, hunc vero ut gentium minorum scriptorem aspernantur, saltem Eudoxo astronomorum antiquissimo hoe debebatur, qui diserte prodidit, referente Plinio, Zoroastrem magum sex millia annorum ante Platonis mortem fuisse. Mihi tetigisse ac confutasse eiusmodi ad sacrae chronologiae autoritatem omnino pertinere videretur. At Eusebius Zoroastrem Bactrianorum regem Nini demum aevo adducit, huius Eudoxiani nulla mentione interposita. Sed quo progredior? qui hoe tantum volebam me iam diu amasse te tuaque aestimasse et nunc occasione atque amico veteri tam belle se offerente imo et invitante, etiam id ipsum propalam indicare voluisse. Tu si vicem reddideris fiet tum quod ille l) dicebat amor cultu optimus. Atque ita vir clarissime a nobis quam officiosissime salutatus vive ac vale feliciter. Datae raptim Hardervici XX Juni MDCX. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. ') Plautus. Jo. Is. Pontanus aan Is. Crombach. 21 December 1611. Over „herba cochlearia". De stad Harderwijk. Het origineel bevindt zich in de Stadtbibliothek te Hamburg. Gedrukt: Matthaci, Analecta V p. 1006. fo. Is. Pontanus aan Hcrbert Ridder. 1611. Over het karakter en de theologie van Conradus Vorstius. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 1007. Jo. Is. Pontanus aan Matth. Sladus. 16 Maart 1612. Disceptationis tuae, cognate ornatissime, quam variis Vorstii apologeticis opposuisti, partem primam cuius et mihi quoque exemplar missum voluisti, recte hodie accepi. Totamque uno spiritu adeo cupide perhausi ut ad calcem pene prius pervenisse quam e carceribus promovisse me senserim. Illex mihi erat, praeter argumentorum robur, quibus illum gigantem solidissimis compulsas, etiam illud ex poetis non modo Graecis Latinisque sed theologis quoque et philosophis priscis passim interspersum myrothecion. Sane x^ióvikov et palmarium hoe tuum scriptum est, inter omnia quae hactenus a tam diversis nee uno modo adversus communem istum ecclesiarum hostem tractata inque lucem emissa memini; quapropter ut helluo aliquis et cui semel opiparis et lautis dapibus palatus irritatus est, easdem regustare desiderat, ita ego orationis tuae illecebris allectus eandem identidem resumo resumamque saepius, donec reliquarum eiusdem disceptationis quarum spem facis, partium editionem feliciter ematuraveris. Quod ut tuo publicoque ecclesiae commodo quam celerrime fiat Deum optimum maximum rogo, qui et te cognate clariss. una cum coniuge totaque familia incolumem interea florentemque diu servet ac sospitet. Hardervici 16 Martii 1612. Het afschrift berust in de Stadtbibliothck te Hamburg. D. Baudius aan Jo. Is. Pontanus. 3 kal. Quint. (29 Juni) 1612. Brief van aanbeveling voor een zijner vrienden. Gedrukt: Baudii, Epistolae p. 468. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 3 kal. Jul. (29 Juni) 1612. Emendatie op Martialis. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 372. Jo. Is. Pontanus aan F. Sandius. 1612. Mitto quam confici per socerum nuper expectabas testificatoriam tabellam. Misissem et habuisses iam ante modo impetrare eam atque obtinere citius socer potuisset ideoque nee ipsi sed necessitati imputabis si quid hic tarditate peccatum est. Vorstius, intestinum illud malum, in patriae adhuc visceribus firmiter haeret haesurusque videtur, ita se praefidenter in postremis praesertim apologiis non dico defendit sed defendere conatus est et obvelare quae toti pene mundo sunt notissima. Non erubescit iam acta illa Heidelbergensia, quibus se non manu tantum sed et animo subscripsisse testatus fuit, oblique elevare imo diserte asserere in iis esse quae ex theologorum potius quibuscum illi negotium erat quam ex sua mente sint scripta et se pacis ergo de iure suo tum quiddam remisisse. Quo quid aliud veile videtur quam sibi etiamnum placere verasque habendas illas Arianorum et Socini quas tune urgebat hypotheses quaeque fundamentum Christianae religionis ut acta habent impugnant? At alibi, inquies, et in nupero adhuc prodromo videtur se totum ad reformatarum ecclesiarum confessiones veile componere. Fatemur et animadversum etiam nobis id ipsum; at eo turpiorem in viro tali et qui tot iam annos theologiam professus est eiusmodi dilogiam existimemus et quae gentium potius rhetori aut Proteo alicui in varios se vultus commutanti quam Christiano pectori et praesertim doctori theologo conveniat, quamvis haud ignoremus etiam omne seculum omnemque etiam sanctissimam sectam sua monstra ac polypos alere. Ait Apostolus nolle se diaconos bilingues seu èihóyou*;. At diacono quanto est prophetes ac S. Scripturae interpres praestantior, nonne quoque co essc inculpatiorem eundem oporteret. Meminisse haec talia Vorstium voluissem et sincere magis magisque ex conscientia res istas et controversias tractare. Dum enim negat se iam ea sentire quae Heidelbergenses sentisse eum olim testati sunt, confessiones ecclesiarum nostrarum hoe ipso et probat et confirmat. Dum autem nutare vicissim videtur ac concessisse pacis causa quod alias nequaquam fecisset non iam denuo suspectum se facit, quasi illa adhuc priora secum et intra pectus fovens nutriensque? Mihi sic omnino videtur nee reperio quomodo aut versipellis aut ventosi hominis notam effugiat nisi aut serio et ex animo quod subscripsit subscripsisse ac sentisse propalam demonstret aut Marte aperto tutetur contrarium. Deus optimus max. te, vir amplissime, servet incolumem. Hardervici 1612. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan Sibr. Siccama. 3 Februari 1613. Clarissime atque humanissime Siccama. Tu, ut doluisti et indignatus es, subitum accessum ac reditum nostratis tabellarii, ita ego vicissim lectis tuis vehementissimum hunc caurum detestatus sum cuius interventu, ut scribis, interruptum est illud, quod conceperas de Chorographicis nostris Disceptationibus deque Sopingii roxt ftxxxpiTOÜ posthumis scriptis. Male sit vel hoe nomine phreneticis illis septentrionum filiis, frigido ab axe erumpentibus. Cui ut illue redeant unde malum pedem tulerunt, me quidem non nolente iam licet, si et sacris Musarum per eos bene esse ac frui haud liceat. At tu, mi ornatissime, hoe agito et tibi quandocumque erit otium caelumque et solum, addo et salum, viatoribus oportunum, ista mentis tuae cogitata una cum Sopingianis ut veniant effice. Venient autem et gratissima atque exspectatissima, et ipse interea inter bona nomina interque eos mihi numerabere, quos ego ob elegantiam pectoris et eximiam nee proletariam doctrinam, ut iam est seculum, unice amo aestimoque. Filium tuum Renatum commendatum charumque habeo, eoque magis quod se praeceptoribus omnibusque nobis modestia ac diligentia indies probare pergat; inter commilitones aut primus est aut primis poximus. Vale et festinationi ignosce. Hardervici 3 Non. Febr. CI3I3C (XIII?) T. Observantiss. JOHANNES ISACIUS PONTANUS. Adres: Clarissimo atque ornatissimo viro d. Sybrando Siccamae I. C., Urbis Bolswardianae Syndico. Het origineel berust in het Gabbema-archief te Leeuwarden. Jo. Is. Pontanus aan Pancratius Castricomius. 20 Februari 1613. Clarissime atque amplissime vir. Sunt nunc aliquot elapsae septimanae ex quo Hardervicum transiens tu et nobilissimus Tiarda mihi in hospitium vestrum evocato inter cetera de instituendo aut in formam illustriorem restaurando apud vos schola, idque ex amplissimorum Groningensis tetrarchiae Ordinum decreto consilium aperiretis meque de suscipienda in eodem gymnasio professione, honesto proposito salario compellaretis. Qua quiden in compellatione ut magno et supra mediocritatem meam honore affici me agnoscebam; ita vicissim temporibus nostris gratulabar quibus haec felicitas obtigit, id est, tales publicae rei proceres, qui aestimare literas et ingeniis favere non possent modo sed et vellent. Iudicium praeter alia, labescentis rei Romanae magnus scriptor *) fuisse notavit quod sublatis liberalium studiorum pretiis etiam ipsa studia perirent; ut itaque iure nobis et seculo gratuler et omnia porro felicia et secunda de tali statu praesumere sit et augurari in quo utriusque ratio constet. Quod vero ad me attinet nihil antiquius sit quam parere tam praeclara deferentibus et praesertiin iuventuti quantum in nobis esset prodesse et praeire in optimis artibus; verum de eo distincte tune agere cum hic in transitu proxime adessetis et de re ac professione ipsa seorsim loqui ac quaerere tumultuarium colloquium ac festinatio non permittebant. Ideoque et certum aliquid de universo negotio apud me statuere necdum potui. Et accedit quod ampliss. tetrarchiae Velavicae Ordinibus quibus iam plusculos annos operam nostram probavimus etiamnum obaerati quodammodo videamur, vel aspectu quoque favoris et benevolentiae quam hucusque experti secundam fuimus et etiamnum experimur. ') Tatitus. Alias animo et votis vester sum; nee aliter accipere atque interpretari hanc excusationem nostram vos velim; gratias simul publice et agens habensque pro tam honesta et honorifica de me opinione; et privatim etiam vobis, viri clarissimi atque humanissimi, quibus officia nostra et studia, licet absentis, ubicumque tarnen occasio se dederit prompta semper parataque promitto. Hardervici X Kal. Mart. MDCXIII. Adres: D. D. Pancratio Castricomio Syndico urbis Groninganae. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. P. Scrivcrius aan Jo. Is. Pontanus. pr. Kal. Iun. (30 Mei) 1613. Over de Grieksch-Latijnsche uitgave van Theophrastus. In kort hoopt hij Pontanus te Harderwijk te komen bezoeken. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 374. Jo. Is. Pontanus aan Sibr. Lubbertus. 12 November 1613. Clarissime et reverende vir. Apologeticum Hugonis Grotii adversus praefationem tuam cum legerem et ad eum usque locum pervenissem ubi de Francis regibus loquens ante Carolum Magnum ab ipsorum nutu episcopatus pependisse ex Gregorio praesertim Turonensi esse apertissimum vult, animadverti non anagolista quidem sed insigni praeteritione usum eorum quae ex eodem Gregorio, ut oportuit, si adducta fuissent, demonstrassent, nequaquam etiam illo aevo episcoporum electionem u? fuisse peractam. Quod cum ita sit et ipse quoque in „Originibus Francicis" quae ad huc penes me ineditae sunt, eo libro, in quo de gentis institutis cum sacris tum prophanis agitur, eum de episcoporum electione locum iam ante attigissem et aliquot insuper testimonia Gregorii Turonensis cum loco quodam ex Capitulo Caroli Magni contulissem, factum ut hac occasione d. Thysio et d. Allardo collegis meis haec ipsa legenda exhiberem. Qui lectis inspectisque singulis autores fuerunt ut tecum communicarem. Cui petitioni refragari nolens, ecce excerptum quoddam quod ad Gregorii praesertim testimonia et Caroli locum attinet, ex iisdem „Originibus" mitto. Cum autem et Aimonium a te commodato peti mihi d. Thysius indicaret, meum item exemplar ultimae editionis Parisiensis ipsi tradidi tibi reddendum. Si qua in re alias tua studia tuumque haec talia inquirendi labore nostro sublevare nos posse putabis redditi certiores officio non deerimus. Dabam raptim, Hardervici, XII Novembr. CI3I3C XIII. T. T. Joh. Isacius Pontanus. Het origineel berust in het British Museum, Add. n°. 22962 fol. 52. Een afschrift berust in het Gabbema-archief te Leeuwarden. Fr. Sandius aan Jo. Is. Pontanus. 17 November 1613. Opmerkingen over het Apologeticon door Grotius aan hem gezonden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 436. Fr. Sandius aan Jo. Is. Pontanus. Kal. April. (1 April) 1614. Dat eertijds de kust der Noordzee westelijker lag dan thans. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 435. Jo. Is. Pontanus aan J. Gruterus. 17 Juli 1614. Ex intervallo et longum post silentium tuas Grutere amicissime accepi, humanitatis non tantum et adfectus pristini notis undecunque relucentes sed oppido etiam honorificas nobis, dum ita memoriam nostri a te inter cetera coli innuis ut nobiscum quoque saepe verseris, scriptiunculas videlicet nostras et opuscula in manus sumendo animo tuo, ut addis, proprie facta. Quod posterius quamvis non agnoscam tarnen a te profectum nobisque tributum non possum non aestimare vel amoris ergo, cum de tuis ex vero sic iudicare non desinam. De Cicerone quod subiungis multum te amo ut opus urgeas et illum Latinitatis atque eloquestiae parentem quam emendatissimum eruditorum theatro exhibeas. De me fateor, te praesertim adhortatore ad vetera illa studia ac delectationes nostras redire subinde nee illibenter ideoque et opes si quid hic forte nostrae haud defuturum sed quam tenuis supellex nobis ipse sentis. Absque enim mss. librorum auxiliis, id est suo atque ingenii remigio, qui rem peragere in talibus satagat frustra ut plurimum fuerit. Et est quidem penes me epistolarum quas ad familiares magna illa suada conscripsit, liber, ex editione Parisiensi Roberti Stephani cum variis lectionibus manu Nicolai Episcopii ad oram annotatis; quem ego librum Basileae com agerem ex bibliotheca eiusdem Episcopii pretio mihi paraveram, quia in prima statim pagina manu sua testari Episcopium animadvertebam marginalia libri esse Angeli Politiani ad veterum codicum collationem sibi a d. Th. Lupseto communicatam. Haec inquam penes me quidem, sed ita ut omnia fere ea a Manutio et ultima Raphelengi editione occupata videam. Nam praecipuas et palmarias post Lambinum restitutiones cum hac Politiani collatione consentire reperio, interim si conferre accuratius otium esset, superare etiamnum aliqua simul haud infitiar. De quo ut constet vide sis paucula illa quae ad calcem huius epistolae secutus librorum ordinem in unum conieci, tibi per occasionem cum editionibus etiam aliis quibus iam destituor contendenda diligentius comparandaque. Chronici Chronicorum titulum in catalogo nuper vidisse memini sed librum ipsum vidi nondum quamvis aveam vidisse vel ob symbolum de doctis a te uti significas additam. Nam et ego mirifice amo iucundeque saepenumero animum pasco doctorum virorum memoria. Subsidium quod etiam hac parte a nobis expectas et nostrum quoque natalem indicari tibi quod petis, facis tu quidem amice amanterque sed de me quid nisi minutum et tenuis ut omittam eam deam, Famam dico, viventium vix esse. Natalem tarnen nostrum incidisse scies in annum 1571 a. d. Janu. 21. Verum alii sunt et inter amicos qui nuper vixere non postremus esto Henricus Laurentius Spiegelius nobis in Amsterodamensibus nostris, quae nunc Belgice prodeunt praeter ceteros qui auctarii vice accesserunt etiam memoratus. Et dum haec scribo, ecce tristis ex Anglia nuncius aures vel animum potius nostrum verberat de obitu atque occasu magni illius Casauboni qui post Scaligerum tenebrosi huius seculi unicum veluti ac reliquum in Europa lumen fulgebat. Audimus eum ipsis Kal. Julii calculo obiisse. En, mi amice, quam obscaeus [?] obvenio; tu a me natales emortualesque eruditorum dies petis, id est laetiora fortasse aut saltem obsoletiora et ego de tam recenti tamque acerbo ac lugubri tibi funere iniicio [?] Nam ad rem literariam quod attinet cui dubium sit maximam, amisso hoe capite, iacturam eam fecisse et nunc etiam quid ecclesia detrimenti acceperit quis non vel ex ultimo illo adversus Baronium scripto intelligat? Ita scilicet a nobis paulatim fataliterque abeunt atque avolant philomelae hae ac rarae aves, gruibus paene dixerim ac graculis succedentibus. De te porro quod addis et quartum iam viduum esse quod scribis, scito mi Grutere, hoe quoque fati esse ut ita nimirum Gruterus noster non feminarum sed Musarum perpetuus et proprius maneat. Habes fere ad omnia et singula epistolae tuae, nunc a me hoe addo, edidisse nos superioribus diebus Disceptationes Chorographicas de Rheni divortiis ac ostiis eorumque accolis populis collatas cum Philippi Cluveri de iisdem commentario. Iussi iterumque iubebo ac monebo ad iter Francofurtense mox accinctum Henricum Laurentium bibliopolam Amsterodamensem tibi ut exemplar tradat. At tu cum litigante quid mihi, dices, libro ? Et ita esse fateor sed temperasse nos tarnen eum in modum spero, ut non lis, sed res appareat. Verum ipsemet iudicabis idque ut serio severeque facias turn et crebre hoe iter literarum teras oro: et hoe etiam ut cons'ocatis postliminio Musis tuis in Origines nostras Francicas, quae iam ad prelum parantur carmen aliquod pangas, quo scilicet intelligat aliquando posteritas vixisse Isacium ut amantem ita et amicum charumque Gruteri. Hardervici XVI Kal. Aug. MDCXIV. Het origineel bevindt zich in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan Sibr. Lubbertus. 1614. Clarissime ac reverende vir. Aimonium quem superiori autumno ad te miseram hac vere recte mihi reddidit Hubertus Wachmanus. Et licet id Hubertus haud dubie oretenus nostro nomine reversus ad vos retulerit tarnen ipsemet hac occasione etiam literis idem testari volui et maxime hoe tempore quo a magno amico legendi mihi copia facta est eius quod his additum vides manu mea ex ipso autographo tumultuarie ac festinanter transcriptum. Fortassis quem dixisse nee intelligo quod ego nunc facio, ipse fecit. Sin minus meo ecce periculo venit. Ita tarnen ne noxae sit. Quod vel silente me tarnen praestitum iri confido. Quod superest expectamus hortamurque ut responsum ac promissa compareant, hoe est ut veritas e fucis et involucris plausibilium rationum in apertum producta positaque omnibus innoteseat. Vale. Resalutat quam diligentissime d. Thysius. Hardervici MDCXIV. Het afschrift berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Pontanus aan Joh. Lydius. 17 Juli 1615. Hij geeft hem aanvullingen aan, voor zijn uitgave van Balaeus' Vitae Pontificum. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 993. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 20 September 1615. Clarissime atque amicissime Scriveri. Accepi hodierno mane quae deerant Senecae meo itemque Fragmenta sive Collectanea tua Tragica. Curabo quam primum consui; atque inde videbo quid potero. Quidquid autem potero meaeque opis erit, tibi totum serviet. Gratias vero maximas debeo cum pro istis turn pro exemplari Epistolarum Baudianarum. Horum omnium vice, ne officio deesse vicissim videar, mitto quaedam nostra, et praesertim locorum illum libellum auctore seu collectore potius Barlando. Clarissimus collega noster doctor Vernerius, qui libelli possessor est, existimat e re facturum te, si excerpas selectiora addasque tua quae passim observaris, certis classibus distincta. Haec raptim. Et quia Amsterodami te esse intelligo, nisi ipsemet ad nos evolaveris ego te literulis interpellare haud 3 intermittam. Nunc festinanter haec illita chartis vides ignoscesque. Iterum vale, Hardervici XX Sep. CI3I3CXV. T. Isacius Pontanus. Salutant te clariss. D. Brinckius consul et Vernerius noster iam modo indicatus. Adres: Clarissimo viro Domino Petro Scriverio optatissimo suo Amsterodami. De oorspronkelijke brief is in het bezit van P. N. v. Doorninck. Jo. Is. Pontanus aan P. Scrivcrius. 4 October 1615. Het boek van Cluverius de Germania heeft hij ontvangen en wordt door hem beoordeeld. Hij copieert enkele regels van een vers van Scaliger. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 994. Jo. Is. Pontanus aan Fr. Sandius. 11 November 1615. Hij bedankt voor zijn rouwbeklag bij het overlijden van zijn vader en schrijft hem enkele nieuwtjes. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 997. Joh. Is. Pontanus aan Sibr. Lubbertus. 15 December 1615. Clarissime ac reverende vir. Cum annis superioribus nomine DD. Deputatorum tetrarchiae Velavicae, omnes eiusdem tetrarchiae stipendiarii qui Franekerae studiorum gratia commorantur, tuae humanitati singulariter commendatos non ignoremus; et tarnen ex iis nonnulli huc ad nos nullo vitae aut morum studiorumque apud vos transactorum testimonio a tua H. instructi redire instituant, e re fore existimavimus, ut hoe H. tuae significaremus, hancque esse DD. Deputatorum voluntatem, ut tuae inspectioni concrediti non nisi tua etiam de ipsorum moribus ac profectu testificatione ornati, ad nos aut domum revertantur. Et quia sub instans Paschale examen quod celebrabitur proximo anno 1616 die decimo Martii stilo veteri, huc se conferre omnes tenentur, id tuae H. hoe praesertim tempore indicandum putavimus, si forte aut hiems, aut alia coeli incommoda in posterum obstent, quo minus hoe illis tempori significari possit. Rogamus idcirco ut T. H. quod hactenus fideliter praestitit porro praestare dignetur, eosque offieii sui commonefacere, ut studiis nimirum suis publicisque acroatibus frequentandis sedulam operam navent, seque a compotationibus similibusque prohibitis eonventibus ac pravis sodalitiis abstineant, et denique ut ad nostrum examen dicto tempore parati, eum scilicet in modum, qui hic ipsis praescriptus et commonstratus fuit, adesse ne negligant. Quod et omnibus ac singulis ut nostro nomine iniungere ac serio mandare velis, iterum iterumque rogamus. Deus opt. max. te reverende ac clarissime vir, incolumem ac florentem diu servet ac sospitet. Hardervici 15 Decemb. 1615. Ex decreto Senatus Scholastici, S. JOHANNES ÏSACIUS PONTANUS. Het origineel berust in het British Museum, Add. 22962 fol. lbo. H. Grotius aan Jo. Is. Pontanus. 20 Januari 1616. Hij schrijft hem zijn oordeel over de Germania van Cluverius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 132. P. Scrivcrius aan Jo. Is. Pontanus. 13 Maart 1617. Zijn Vegetius is reeds verschenen. Hij zal een exemplaar voor Pontanus bewaren. Gedrukt: Matthaei, Analecta I p. 361. Jo. Is. Pontanus aan H. Grotius. 25 Mart. vet. (4 April) 1617. lam semester circiter est, clarissime d. Groti, quod Origines nostras Francicas ad te transmiserim. Interea temporis, etiamsi nihil de te nee etiam quid tui de illis nostris laboribus iudicii esset acceperim, tarnen ecce denuo venio et Chórographicarum Disceptationum partem alteram ad te et in tuam, ut videbis, tutelam defero, multiplicibus scilicet occupationibus tuis priorem moram aut, si qua est, culpam attribuens. Accipies ergo hoe quidquid est laeta fronte et nos etiam hic tui sive assensus sive dissensus vel potius censurae participem reddas. Nam utrumvis fiat, gratissimum accidet, nee isto magis laetabor, quam triumphaturus sum illo. Vale, raptim Hardervici, XXV Martii stilo veteri MDCXVII. T. JOHANNES ISACIUS PONTANUS. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam. Jo. Is. Pontanus aan A. Pauw. 1617. S. P. Occasione istius scediasmatis, ornatissime atque amplissime d. Syndice, non potui quin locum subindicarem in epistolis clarorum virorum Leidae nuper editis '), qui sensum et sententiam spectet illustrissimi principis Auraici laudatae memoriae super ecclesiastica disciplina. Quem ego locum miror non productum ab isto nupero disputatore, qui optimum illum principem a confessione Belgica quasi alieniorem et in Augustanam propensiorem confingere allaboravit modo aliqua alicunde ei rima patuisset. Sed operae est ipsa verba, sunt autem Aldegondii, de dicto principe nee non et Ordinibus propius introspicere Lib 2. epist 51 ad Casparum Verheiden patrem, si fortasse per occasionem esse usui possent. Declarationem vestrae et reliquarum civitatum nondum Latine prodiisse puto, e re tarnen fore plures iudicant si illo idiomate publicaretur, ut non tantum nostratibus sed toti ut ita dicam orbi constet consilia semper vestra bonae mentis et pacis fuisse. Sed haec iv Trxpóèa. Dominus Deus incolumem te ac florentem quam diutissime servet ac sospitet. Raptim Hardervici CI3I3CXVII. T. Joh. Isacius Pontanus. Adres: Clarissimo amplissimoque viro domino Adriano Pauw Reipub. Amsterodamensis Syndico. Amstelodami. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. ') Illustrium et clarorum virorum Epistolae.... scriptae vel a Belgis, vel ad Belgas. Sibr. Siccama aan Jo. Is. Pontanus. 15 Kal. Febr. (18 Januari) 1618. Over de geschriften van Sopingius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 453. Jo. Smiih aan Jo. Is. Pontanus. Non. Ian. (5 Januari) g 6 Non. Mart. (2 Maart) Het jaar van Rome's stichting. Iets over de boeken van Cappellus en diens Lampas historica. Gedrukt: Alciati, Tractatus, p. 445. en Archief voor Kerkgeschiedenis 1833 p. 194. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys *). 19 Maart 1620. De uitgever Jansonius heeft aan Chr. Longomontanus het hs. van diens Astronomia Danica teruggezonden, om het eerst duidelijk te laten overschrijven, en de platen op de behoorlijke plaats in te voegen. Gedrukt: Rördam, Samlinger og Skrifter III p. 475. Sibr. Siccama aan Jo. Is. Pontanus. Non. Mai. (7 Mei) 1620. Over de verzameling spreekwoorden door Pontanus bijeengebracht. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 402. ') Christiaan Friis, heer van Crarreup, kanselier van den koning van Denemarken. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 4 Kal. Oct. (28 September) 1620. Hij zendt een exemplaar van de Epistolae Baudianae en enkele andere boeken. Het origineel bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Gedrukt: Epistolae ex bibliotheca Meelii p. 103. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 25 Maart 1621. Over den voortgang van zijn Rerum Danicarum Historia. De politieke toestand van Europa. Over Longomontanus' Astronomia. Gedrukt: Rördam, Samlinger og Skrifter III p. 476. Jo. Is. Pontanus aan Am. van Boecop. 10 Kal. August. (23 Juli) 1621. Over de graven van Zutphen; de vereering van heiligen. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 237. Sibr. Siccama aan Jo. Is. Pontanus. 4 Kal. August. (29 Juli) 1621. Over een oud hs. van de Leges Germanicae uit de bibl. te Harderwijk. Over den dood van Ausonius Popma en zijn broeder Titus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 217. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. Kal. Aug. (j Augustus) 1621. Pontanus zendt hem zijn uitgave van de brieven van Lipsius. In de testimonia van oude Tragici door Scriverius opgenoemd mist hij Macrobius Saturnalia, lib. 2 cap. 4. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 300. Jo. Is. Pontanus aan Sibr. Siccama. 10 Augustus 1621. Over den oorsprong der Friezen en de dwalingen van Furmerius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 293. Jo. Is. Pontanus aan Petr. Scriverius. 26 October 1621. Pontanus zendt hem 3 exemplaren van de Epistolae Lipsii en spreekt over zijn werk: Origines Francicae. Emendatie op Valerius Maximus lib. 2, cap. 7. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 235. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 12 April 1622. Pontanus spreekt over zijn Historia Danica en deelt hem enkele nieuwtjes mede. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 301. Jo. Is. Pontanus aan Cl. Lysander. 25 Augustus 1622. Over de genealogieën van de Deensche koningen. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 271. Jo. Is. Pontanus aan Ant. Thysius. 22 October 1622. Over een woordspeling van den Paus op den naam van Waldemar, koning van Denemarken. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 292. Jo. Is. Pontanus aau P. Scriverius. 29 October 1622. Hij noemt enkele geleerden die over Apuleius hebben geschreven. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 269. Jo. Is. Pontanus aan Cl. Lysander. 11 Maart 1623. Over genealogieën. De bij Saxo Grammaticus genoemde Fridlevus is dezelfde als Godefridus die door de t ranken is gedood. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 277. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 10 December 1623. Of met Heneti, Venedi, Vendi en Vandali dezelfde volken bedoeld worden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 263. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 19 Maart 1624. Over zijn Historia Danica. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 303. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. 9 Mei 1624. Over Macrobius' Saturnalia, lib. VI, cap. 4. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 256. G. J. Vossius aan Jo. Is. Pontanus. 6. ld. Iun. (8 Juni) 1624. Hij spreekt in dezen brief over Macrobius Saturnalia, VI, 4. L. Arruntius de schrijver over de Punische oorlogen. Enkele opmerkingen over Curtius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 311. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. Kal. Septemb. nov. (1 September) 1624. Brief waarin gehandeld wordt over den tijd waarin Q. Curtius leefde. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 258. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 18 October 1624. Over het Chronicon van Idatius en van Cassiodorus. Verder enkele opmerkingen over de Gotthi, Dani, Gutones. Gutae, Jutae, Jutlandi, Juthungi, Vithungi, Guthungi. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 251. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. 10 Juni nov. 1625. Over den tijd waarin Q. Curtius leefde. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 229. Het Hof van Gelre aan Jo. Is. Pontanus. 21 Maart 1626. Het Hof van Gelre verzoekt Pontanus naar Arnhem te komen om te vertoonen hoever hij met de geschiedenis van Gelre gevorderd is. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven. De wording der historia Gelrica, in Bijdragen Gelre XII blz. 353. Jo. Is. Pontanus aan Fr. Gomarus. I5 JUH 1626. Pontanus bedankt voor een benoeming tot professor in de Geschiedenis en Grieksche taal te Groningen. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 249. Christiaan IV, koning van Denemarken aan Jo. Is. Pontanus. 27 November 1626. Ehrnvester Hochgelarter Herr Doctor, besonders guter Freundt, Demselben sende ich hiermit die bewuste Jahrbesoldung, nebenst der Danischen Chrographie. Hiegegen ist hiermit meine meinung undt wolmeintliche erinnerung, das billig sey, das er guten fleisz ahnlege darmit man seine Historie gedruckt mit dem allerersten muglich haben muge. Welchs Ich ihm, nebenst empfehlung Godtlicher protection freundtlich nicht verhalten wollen. Datum Copenhagen den 27 Novembris Anno 1626. Aequum videtur ut primo quovis Christianus. tempore excudatur historia illa. manu propria. Adres: Dem Ehrnvesten Hochgelarten herrn Doctori Joanni Isaco Pontano meinem besonders gutem freunde. Het origineel berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. De datum, de onderteekening en het p.s. „Aequum—illa", zijn eigenhandig. Jo. Is. Pontanus aan Lamb. Goris. 19 Mei 1627. Over de „Historia Gelrica". Enkele opmerkingen over Sallustius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 242. Jo. Is. Pontanus aan Seger van Arnhem. 22 Mei 1627. Hij schrijft aan Seger over diens voorouders, wier namen hij bij zijne studiën heeft ontmoet. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 245. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Ho ff er. 23 September vet. (3 Oct.) 1627. Vir amplissiine. Quod Ausonius de Ternario suo loquens „latebat, inquit, inter schedas meas infelix libellus utinamque latuisset, nee ut sorex indicio suo se prodidisset" idem fere de hoe septenario nostro dicere habeam. Cuius, ut meminisse potes, cum una nuper essemus, ego nescio qua occasione mentionem inieci, et mox domum reversus eum inter segestria reiectum inveni, sine capite, quod dicitur, et cauda. Quibus tumultuarie nunc additis, repraesentare eundem ecce tibi, clarissime Hoffere, ausus fui, tuoque limatissimo iudicio eius quidquid est expendendum submittere. Tu, ut soles, aequi bonique facies et cogitabis ab homine, non quidem occupatissimo, sed ab eo interim proficisci, qui haec ista furtim agens, nunc „alio mentes alio traduxerit artes". Unde nee omnia, quae huc faciant, et praesertim ex Apocalypsi, in medium adducta sunt, sed opus veluti imperfectum et cui fastigium deest, tibi perficiendum coronandumque delegavi. Tu, mi optime Hoffere, ita accipies, et cum nihil ages, hoe agas. Interea quam felicissime valebis; salutatus quam diligentissime. Dabam raptim Amsterodami XXIII Septemb. stilo veteri anni huius CIDI3CXXVII. T. Joh. Isacius Pontanus. Exaraveram superiora cum ecce tabellarius vestras, qui tuas mihi in aedibus affinis mei Amsterodami, quo ego commodum adveneram, una cum apographis omnibus, recte reddidit. Quod ego hoe tempore significare solum tibi, mi amicissime, possum, gratias habiturus, aut quod mallem relaturus, alias. Ad utrumque enim paratum semper reperies, et prius non tam verbis quam animo nunc fieri factumque puta. Iterum vale. Het origineel berust in de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. 5 November 1627. Hij dankt Vossius voor de ontvangst van diens boek de Historicis Latinis. Verschillende coniecturen op 't woord „Ormesda". Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 247. en: ad G. J. Vossium, Epistolae p. 60. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 18 November \tz~j. Of de graven van Harcourt Noormannen waren en over hun verwantschap met de Geldersche hertogen. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 296. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 1627. Of de naam Dani in verband staat met Dahae of met de door Ptolemaeus genoemde Danschiones. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 240. Jo. Smith aan Jo. Is. Pontanus. 3 ld. Jan. (11 Januari) 1628. Smetius is begonnen met het opteekenen der „monumenta" die te Nijmegen gevonden zijn. Hij verzoekt Pontanus om een gedicht, dat deze hem vroeger eens voorlas. Gedrukt: In de Betouw, de Monumentis p. I en Alciati, Tractatus p. 227. Joach. Morsius aan Jo. Is. Pontanus. 5 Kal. Febr. (28 Januari) 1628. Over een oude inscriptie te Voorburg gevonden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 179. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. Kal. Febr (i Februari) 1628. Saxo Grammaticus volgt Valerius Maximus na. Hij verbetert een plaats daarin naar een handschrift. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 432. Het Hof van Gelre aan Jo. Is. Pontanus. 14 Maart 1628. Het Hof van Gelre verzoekt Pontanus om gedurende de Landschapsvergadering te Nijmegen te komen om te vertoonen hoever hij met de geschiedenis van Gelre gevorderd is. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 357. Petr. Cunaeus aan Jo. Is. Pontanus. 9 April 1628. Aanbevelingsbrief voor Gerardus Bronchorst, zoon van Everardus Bronchorst. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 106. en Cunaei Epistolae p. 239. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 13 April nov. 1628. Over zijn editie van Macrobius en wat daar in verkeerd is. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 298. Het Hof van Gelre aan Jo. Is. Pontanus. 2 Rlei 1628. Herhaling van het verzoek gedaan in den brief van 14 Maart 1628. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 358. Jo. Is. Pontanus aan Petr. Cunaeus. 13 Mat vet. (23 Mei) 1628. Antwoord op zijn brief van 9 April over de benoeming van de professoren Gerardus Bronchorst en Antonius Matthaeus. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 107. en: Cunaei Epistolae p. 240. Jo. Is. Pontanus aan het Hof van Gelre. 8 Juli 1628. Pontanus verzoekt het Hof den Kelner van Putten aan te schrijven om hem toegang tot het archief aldaar te verleenen ten dienste van zijne Geldersche geschiedenis; vooral wenscht hij de stichtingsacte van de Benedictijner abdij te Paderborn in te zien. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 360. Jo. Is. Pontanus aan Jo Smith. 28 Juli 1628. Hij verzoekt hem den Deen Stephanus Stephanius Nijmegen te laten zien. Gedrukt: In de Betouw, de Columna p. I. Jo. Is. Pontanus aan het HoJ van Gelre. 2 Augustus 1628. Pontanus bericht aan het Hof dat de Kelner van Putten hem een boek gebracht heeft waarin vele afschriften waaronder de bedoelde stichtingsacte, terwijl de oorspronkelijke acte naar Paderborn is opgezonden. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 361. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 20 September 1628. Pontanus verbetert een duistere plaats in Saxo Grammaticus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 119. G. J. Vossius aan Jo. Is. Pontanus. 10 Kal. Oct. (22 September) 1628. Hij zegt hem dank, dat Pontanus zijn verhandeling over Curtius, aan hem heeft opgedragen. Waarom hij getalmd heeft met schrijven. Gedrukt: Archief voor Kerkgeschiedenis 1833 p. 183. Jo. Is. Pontanus aan Const. Huygens. 25 Oclober 1628. S. P. Ornatissime Constantine. Mitto ecce tibi, quorum cum nuper iucundissime una essemus mentionem coram inieci, schediasmata quaedam mea, partim hoe, partim superiori anno typis tumultuarie descripta. Tu, rogo, affanias hasce aequiboniquefaciasetanimum.nonmunus, spectes. Mandatum per idem tum tempus commendatumque negotium de arcu triumphali Arausionensi repetere hic non instituam; nee aurem denuo vellendam tibi puto, commissi haud dubie satis memori quamvis nee noceat subinde et memorem monuisse. Id nunc unum uniceque te, clarissime vir, rogatum habeam, ut tuo plectro nostras ornare Musas, et Rerum Danicarum Historiam, quae modo sub praelo sudat epigrammate aliquo tuo inter ceteros honestare digneris. Huius si voti compotem feceris opido gratum accidet. Interea feliciter vale a nobis salutatus quam diligentissime. Dabam raptim Hardervici IIX Cal. Novemb. 1628. T. Ioh. Isacius Pontanus. 4 Quod quaerebas nee excidit quamvis paene excidisset de Q notula, quae ut litera Graeca interposita subinde visitur inscriptionibus antiquis, eam non tam ut literam et aliquid ut 0 significans quam ornatus potius gratia adscriptam autumem. Si quid tarnen aliud occurrat, te per occasionem haud celabo. Adres: In handen van Sr. Constantin Hugens. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. 1628. Over den tijd waarin Q. Curtius leefde. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 108. Jo. Is. Fontanus aan St. Jo. Step/iamus. 1628. Over het Joelfeest en de meening van Olaus Wormius daarover. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 110. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 16 Maart 1629. Over een IJslandschen bijbel en het Enchiridion Lutheri in het Finsch. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 202. Jo. Smith aan Jo. Is. Pontanus. 12 Kal. Mat. [20 April) 1629. Over een oude inscriptie. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 185. en In de Betouw, de Monumentis p. 21. Jo. Smith aan Jo. Is. Pontanus. Non. Mai. (7 Mei) 1629. Hij roemt Pontanus' geniale conjectuur op het woord „Afraniae" en vraagt daarover nog eenige opheldering. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 186. In de Betouw, de Monumentis p. 24. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Smith. 13 Mai 1629. Pontanus licht hem in over zijn vraag of de naam Afrania hetzelfde was als Aufania. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 204. en In de Betouw, de Monumentis p. 25. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 17 Mai 1629. Verbetering in Saxo Grammaticus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 205. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Iloffer. 9 Juni 1629. Clarissime amplissimeque D. HofFere. Accepi per affinem meum clarissimorum virorum vestratium Iasonis Pratensis, L. Lemnii, Iacobi Endii imagines, quae mihi cum per se essent gratissimae, tum eo fuerunt gratiores, quod Quod quaerebas nee excidit quamvis paene excidisset de Q notula, quae ut litera Graeea interposita subinde visitur inscriptionibus antiquis, eam non tam ut literam et aliquid ut © significans quam ornatus potius gratia adscriptam autumem. Si quid tarnen aliud occurrat, te per occasionem haud celabo. Adres: In handen van Sr. Constantin Hugens. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Jo. Is. Pontanus aan G. J Vossius. 1628. Over den tijd waarin Q. Curtius leefde. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 108. Jo. Is. Fontanus aan St. Jo. Stephanms. 1628. Over het Joelfeest en de meening van Olaus Wormius daarover. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 110. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 16 Maart 1629. Over een IJslandschen bijbel en het Enchiridion Lutheri in het Finsch. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 202. Jo. Smith aan Jo. Is. Pontanus. 12 Kal. Mat. (20 April) 1629. Over een oude inscriptie. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 185. en In de Betouw, de Honumentis p. tl. Jo. Smith aan Jo. Is. Pontanus. Non. Mai. (7 Mei) 1629. Hij roemt Pontanus' geniale conjectuur op het woord „ Afraniae" en vraagt daarover nog eenige opheldering. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 186. In de Betouw, de Monumentis p. 24. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Smith. 13 Mai 1629. Pontanus licht hem in over zijn vraag of de naam Afrania hetzelfde was als Aufania. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 204. en In de Betouw, de Monumentis p. 25. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 17 Mai 1629. Verbetering in Saxo Grammaticus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 205. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Ho ff er. 9 Juni 1629. Clarissime amplissimeque D. Hoffere. Accepi per affinem meum clarissimorum virorum vestratium Iasonis Pratensis, L. Lemnii, Iacobi Endii imagines, quae mihi cum per se essent gratissimae, tum eo fuerunt gratiores, quod tuis elegantissimis subscriptis versibus divina illa ingenia celebrari viderem. Affecerunt quoque elogia illa, quibus te in synodo Dordracena clari ibi ex Germania viri honestatum voluerunt. Distribui eorum quaedam ac communicavi cum amicis et inter ceteros cum Revio nostro, quod ex hisce ipsius literis, quae ad me sunt datae, erit intelligere. Adiunxi enim, quia ad te potissimam partem spectarent, ut et carrnen eius tetraglottum in P. Henium a te cum praesens essem expetitum. Quod ad authores, qui praeter Eobanum Hessum, Bezam aliosque obvios, versibus sacra biblia, aut aliquam eorum partem reddiderunt, hi modo occurrunt, et inter ceteros Andreas Sunonis, archiepiscopus Lundensis in Dania, qui ante annos quadringentos Hexameron sive de mundi creatione heroicum carmen haud inelegans, ut erant tum tempora, contexuisse memoratur, quod in bibliotheca eiusdem dioeceseos Lundae adhuc manuscriptum servatur; Sebastianus Castelio, qui carmine item heroico Ionam prophetam dedit, et Simon Simonides qui Ioelem. Hi apud consulem hic nostrum Ernestum Brinchium haberi possunt, ille Basileae, hic Cracoviae excusus, ut et alii nominati hac scheda eiusdem consulis manu notati. Quod reliquum est, te mi ornatissime Hoffere, plurimum salvere iubeo, ac diu feliciterque incolumem agere. Hardervici IX Iunii 1629. T. Ioh. Isacius Pontanus. Het origineel berust in de Kon. Bibliotheek te 's Gravenhage. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 12 Juni 1629. Noster opes habuit quas hortus misimus ultro Tu mittas nobis, quas tuus hortus habet. Quas habeat, dixi; nee quisquam credo negabit, Leidensem caseum haud cedere, Parma, tuo. Candidus est viridisque, mihi sed gratior ille, Quamvis et multis nee minus iste placet. Simplicitas illic, hic est mixtura, quid ergo? Artem hic suspectes, ast ibi fucus abest. Tu fucosa mihi nee foetida munera mitte Scriveri, et longos sic mihi vive dies. Sed ne musicam in luctu. Haec enim dum scribo, nuncius adfertur haudquaquam exoptabilis, et de quo silere quam pauca dicere nunc potius sit. Tu iterum vive valeque. Dabam Hardervici 12 Iun. 1629. T. Ioh. Isacius Pontanus. Adres: Omatissimo clarissimoque viro d. Petro Scrivero, Lugduni Batavorum. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. Jo. Is. Pontanus aan Ant. Tkysius. 19 Juni 1629. Over het invoeren van bepaalde boeken op de scholen van de Vereenigde Provinciën. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 266. C. Barlaeus aan Jo. Is. Pontanus. Kal. Jul. (1 Juli) 1629. Barlaeus heeft groote verwachtingen van de „Historia Danica" die weldra zal verschijnen. Hij zendt Pontanus enkele van zijne gedichten. Gedrukt: Barlaei, Epistolae p. 290. Jo. Is. Pontanus aan Const. l'Emfiercur. 10 October 1629. De vraag wordt in dezen brief besproken of er ooit Pygmaeën hebben bestaan. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 356' Jo. Is. Pontanus aan Jo. Lydius. 11 Kal. Nov. [22 October) 1629. Over de „Glossae Isidori". Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 36'- Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stcphanius. 10 Kal. Nov. (23 October) 1629. Een plaats in Saxo Gramaticus uitgelegd. De brand te Croneburg. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 358. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 1 Januari 1630. Het eerste deel zijner Rerum Danicarum Historia zal in het voorjaar gereed zijn. Over het niet uitbetalen van zijn salaris. Gedrukt: Rördam, Samlinger og Skrifter III p. 486. Het HoJ van Gelre aan Jo. Is. Pontanus. 9 Maart 1630. Het Hof van Gelre zendt aan Pontanus zeker uittreksel van de Brabantsche historie en verzoekt hem tegen de aan- staande vergadering van de Staten te Zutphen te komen om te vertoonen hoever hij met de Geldersche geschiedenis gevorderd is. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 362. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 10 Maart 1630. Over den strijd tusschen de hertogen van Gelre en Gulik. Verbeteringen aangebracht op Tacitus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 214. Jo. Is. Pontanus aan Jac. Revius. 17 Maart 1630. Hij zou gaarne zien dat de notae van Casaubonus en anderen op het N. Testament werden uitgegeven. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 127. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 19 Maart 1630. Antwoord op Scriverius' vraag wat er in de geschiedboeken staat over een slag anno 1444 geleverd tusschen de hertogen van Gelre en die van Gulik. Emendatie op Tacitus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 122. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 4 April 1630. Hij dankt Pontanus voor diens brief en zendt hem zijn „Granatorum Encomium". In een postscriptum de groeten van D. Heinsius. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. I. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 12 Juni 1630. Twee plaatsen in Florus verbeterd. Het Hodoeporicon Ruthenicum. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 98. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 10 Juli 1630. Over Pontanus' Plautus en de Respublica van Plato. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 189. Jo. Is. Pontanus aan Const. l'Empereur. 8 Kal. Aug. (25 Juli) 1630. Tacitus en anderen spreken van een gouden wijnstok in den tempel te Jeruzalem. Over een plaats in Florus III. 5. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 129. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 9 Augustus 1630. Pontanus prijst het werk „Respublica Moscovitica", dat Boxhorn hem heeft toegezonden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 131. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 12 Kal. Od. (20 September) 1630. Over kaarten van Denemarken. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 362 M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 18 October 1630. De op- en aanmerkingen van Pontanus over Boxhorn's beschrijving van de steden van Holland wil deze gaarne vernemen. Bij Elzevier heeft hij de Miscellanea van Samuel Petit voor Pontanus gekocht. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 2. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. g December 1630. Over het verblijf van Scriverius bij Boxhorn. Enkele opmerkingen over Hollandsche Oudheden zal hij wellicht uitgeven. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 3. Jo. Is. Pontanus aan Jac. Revius. 1630. Over Openbaring 22 : 20. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 125. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 12 Januari 1631. Hij deelt hem iets mede betreffende Jenco Frisius, wiens werk nog niet is uitgegeven. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 364. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. 13 Februari 1631. Enkele opmerkingen over de Historia Danica van Meursius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 192. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 23 Februari 1631. Hij zendt Pontanus de beschrijving van drie steden en vraagt hem hierover zijn oordeel te willen zeggen. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 3. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 7 Maart 1631. De afleiding van den naam Dordrecht van DiderickS' drechtum wordt door Pontanus betwijfeld. Boxhorns' be schrijving van Holland besproken. Gedrukt: Alciatus, Tractatus p. 136. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 11 Alaart 1631. Over den oorsprong van Dordrecht. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 4. N. N. aa?i Jo. Is. Pontanus. 13 Maart 1631. Over de gedichten van Janus Secundus. Gedrukt: Akiati, Tractatus p. 194. Jo. Is. Pontanus aan N. Mehcnius. 5 April 1631. Of Karei de Stoute zich rechtmatig van Gelderland heeft meester gemaakt. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 365. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 8 April 1631. Hij wil zijn werk bij Hondius uitgeven. Lofrede op Scriverius. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 5. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 18 April 1631. Over den inhoud van zijn Amphitheatrum, sive accurata descriptio comitatus et urbium Hollandiae etc. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 6. G. J. Vossius aan Jo. Is. Pontanus. Id. Mat. (15 Mei) 1631. Over Meursius' werk Denarius Pythagoricus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 40:. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 10 Juni 1631. Over het Theatrum urbium Hollandiae van Boxhorn. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 366. M, Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 16 Juni 1631. Aan Heinsius heeft hij Pontanus' groeten overgebracht. Enkele werken die Pontanus gaarne had, heeft hij niet kunnen krijgen. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 7. Henr. Zuerius Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 17 Juni 1631. Over Iupiter Ammon en de etymologie van Ammon. Wat „horen" in het O. Testament beteekent. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 315. C. Barlaeus aan Jo. Is. Pontanus. 24 Juni 1631. Hij zendt Pontanus enkele gedichten en wenscht hem voorspoed bij zijne verdere studiën. Gedrukt: Barlaei, Epistolae p. 401. Jo. Smith aan Jo. Is. Pontanus. 5 Kal Jul. (27 Juni) 1631. Over inscripties, op een altaar van Iupiter, op vazen etc. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 171. en In de Betouw, de Columna p. 2 Jo. Is. Pontanus aan Jo. Smith. 29 Juni 1631. Het doet Pontanus leed, dat hij een vorigen keer bij Smetius zijnde plotseling werd weggeroepen wegens het overlijden van zijn schoonvader. Verder over een inscriptie aan Pontanus uitgelegd. Gedrukt: In de Betouw, de Columna p. 6. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 16 Juli 1631. Weldra zal hij Pontanus de Historia urbis Amstelodamensis sturen. Uit de archieven in den Haag heeft Adriaan Pauw hem vele belangrijke documenten verschaft. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 8. Const. I'Empereur aan Jo. Is. Pontanus. 16 Kal. Aug. (17 Juli) 1631. Waarom Iupiter Ammon horens draagt en wat deze beteekenen in de heilige schrift. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. au. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 20 Juli 1631. Over het geslacht van de graven van Blois. Waar het landeken van Blois ligt en door wien de Kamper stormram eertijds is vervaardigd. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 370. Jo. Is. Pontanus aan H. Z. Boxhorn. 20 Juli 1631. Waarom Mozes meestal met horens voorzien wordt voorgesteld. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 368. Jo. Is. Pontanus aan P. Scriverius. 26 Juli 1631. P. Scriverio suo S. D. Ioh. Isacius Pontanus. Quem exortum apud Brabantos nuper aut Flandros innuis Christophorum Butkenium, qui principum ac privatorum etiam acta atque origines repetit, easque doctis legendas ac censendas nunc edit, de eo quidem nisi ex te hoe tempore accepisse vel fando quidquam memini. Interim quod de Iohanne Chastillone, comité Blosii, atque inde ducta Mechtilda Gelra duce Gelriae, adducit, haud praeter rem adducit. Et occurrit creberrimus non ille modo, sed et ceteri, quos literis eius sua addidisse sigilla notas, Reinoldus deminus de Brederode, dominus de Gennepe, Iohannes de Lienden et reliqui in Historia nostra, quam paro, rerum Gelricarum. Et est iste Comes Blosiae, cuius nomen hodieque fert territorium illud, vulgo „het landken van Blois dictum, intra Hollandiae fines positum, habens metropolim Schonhovae, ni fallor, aut Goudae oppidum. Et quomodo id ei cesserit quaque occasione ex eadem historia nostra satis est intelligere. Sed prolixius foret cuncta hoe loco repetere vel adducere; interim inspicienda tibi Genealogia principum Blosii et Carnutum apud Pontum Heuterum, quae subiecta estHistoriae eius ducum Burgundiae. Ubi videbis Mechtildam Gelricam quae Blosio iam seni et effaeto fuerat sociata post obitus maximorum principum quibus nupserat Godefredi comitis Lonei et Cliviae comitis Iohannis, perperam appellari Isabellam. Qui et mox Heuterus, sui oblitus, in Genealogia comitum et ducum Gelriae eandem nominat Margaretam, quae est haec ipsa Mechülda. Si qui hodie supersunt Blosii apud Zelandos vel etiam Terlongi, ii ex hac stirpe profecti, sed thoro illegitimo nati. Habuit enim Comes iste Iohannes Blosius nothos duos Iohannem et Guidonem, quorum ille Terlongios deinceps procreavit. Ex Mechtilda tarnen Gelrica sive eius, sive sua culpa liberorum nihil tulit, cum tarnen id vel maxime expetivisset Mechtilda Gelriae ducissa, ut ita Gelriae Ducatu excluderentur, qui exinde Maria Gelra, eius sorore, nati Iuliaci duces Gulielmus et Reinaldus. Sedisse eius tempore Ultraiecti Arnoldum Hornanum praesulem, praeter verba quae adducis, ipsa res indicat. Et eius praesulis occasione mactabo te vel beabo potius egregia observatione, cuius me iam nuper participem fecerunt archiva urbis Campensium. Ex quibus didici arietem illum, vel eius stipitem quem ibi aliquando, me praesente, oculis tuis usurpasse te memini, iussu huius praesulis fuisse fabricatum, atque aahibitum deturbandae arci prope Elburgum Puttenstenio dictae. Eius enim dominus Herbertus Puttenstenius, rebus in Gelria post obitum Reinaldi et Eduardi ducum diffluentibus, cum se iam totum praedationibus dedisset, nee quidquam pensi haberet, et urbes quoque vicinas Hardervicum, Elburgum et Campos flocci faceret, tandem arma in eum expedire Campenses praesul iam dictus voluit, qui et suas iisdem adiunxit copias. Campenses praeter cetera hocce adduxerunt machinamentum, tum populariter Nagel dictum, et est reperire apud Kilianum nagel-dwang, id est, dwang-nagel. Plura addita et hunc modo stipitem haberi sive ex tribus stipitibus esse hunc arietem compositum, demonstratum a me in Originibus nostris Francicis. Comes Zutphaniae Henricus et Henricus similiter Gelrius comes, qui referuntur ad annum eundem 1145, mihi quoque scrupulum iniecerunt, de quibus proxime propius aut, Deo volente, coram referam. Interea ignosces, quod Frisium tuum hucusque retinuerim. Est extra culpam omnem consul noster Brinckius. Ego hic tardior fui et tot, ut seis, districtus vacare huic uni non potui, nunc tarnen in manus et ad partes saepe veniet. Res enim adgredior iam proxime Caroli Egmondani, cuius ille temporibus claruit, quem et coram adfatus est, multaque notanda de eo refert, alibi non invenienda. Hanc libri tui usuram bene collocatam apud me credas, nee suo loco, volente Deo, dissimulabo. Vale mi optime Scriveri, amicorum oculissime. Dab. raptim Hardervici 26 Julii 1631. T. Joh. Isacius Pontanus. Ordo Equitum cinguli Regni Daniae. Convenerunt eo (Rostochium) praeter Regem Marchionesque Brandenburgicos, viginti ex vicinis principibus aliique dynastae. Quos omnes eorumque comitatum cum non admitterent cives, veriti libertatis suae naufragium, extra urbem in loco spatioso, quem hortum Rosarum vocabant, explicatis tentoriis, conventum Rex habuit, creatique equites ac multis denariis, gladio, cingulo armisque calcaribus, praeter ceteros, honorati Valdemarus Marchio ac Dux Christophorus etc. Haec in Rebus Regis Erici VII, Menved dicti, ad annum MCCCXI. Equites Ordinis Christi. Equites Templerii, Tempelriddere. Equites Marcani, Marchriddere. Vide ad annum MCCCXLVI historiae item nostrae Danicae ubi Mare Danis Suecisque campum significat. De Equitibus et Ordine Elephanti nihil habeo quod tibi aut elegantissimo Chiffletio nunc suggeram praeter evulgata et quorum mentio a me facta in Chorographicis nostris, additis historiae Danicae, quae ibi suo loco videbis. Expectaveram propiora quaedam e Dania sed nihil adhuc submissum quod doleo. Haec raptim. Mitto inter cetera carmen in obitum soceri mei quod Harlemi tumultuarium et breve Ampsingio nostro tradideram, qui et Belgice reddidit, ibidemque excudi curabit; nunc ut vides rescripsi obiter. Dominis Vossio Barlaeoque salutem meo nomine dices perplurimam. Adres: Den eerentvesten achtbaeren Petrus Scriverius nu wezende tot Amsterdam ten huyse Sr. Jan Soop, capitein in het glashuys tegenover de Cliveniersdoelen. Port. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. P. Scriverius aan Jo. Is. Pontanus. Kal. Aug. (i Augustus) 1631. Christophorus Butkens is een onbeschaamde bedrieger. Uit een oud document is hem gebleken dat in de 12 eeuw de graafschappen Zutfen en Gelre nog niet vereenigd waren. Over lijsten van Deensche en Zweedsche Koningen. Gedrukt: Mattliaei, Analecta I p. 366. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Hoffer. 18 Augustus 1631. Post longum tuum meumque silentium, vir amplissime atque amicissime Hoffere, excitor voce ac salute, quam nobis per affinem meum Dodium nunc mittis, repetens aut refricans potius memoriam opusculorum, quae mihi ante triennium, abeunti a vobis, inspicienda concredideras, Levini Lemnii. Quae ego iam remittere occasione ista dum paro, omnes librariae meae forulos excutio, nee uspiam tarnen quaerenti se offerunt. Hoe tarnen commodi ea vestigatio attulit, ut tuos dum quaero, binos meorum libellorum, quos plane deperditos existimabam, postliminio ac praeter expec- 5 tationem repererim. Quod mihi spem iniicit fore aliquando, ut etiam Lemniana illa ad manus redeant. Interea in tuum remitto museum, quos mihi contemplandos et veluti adorandos concesseras maximorum virorum vestratium Iasonis Pratensis et Lemnii aere incisos ac descriptos vultus. lis quod subscripseras utrumque tuum epigramma memoriae meae causa descriptum libro meo, qui icones exhibet talium heroum, inserui. Pla[utum] nostrum minuscula forma, ut et Danicam Historia (quae missa singula diversis temporum intervallis, et illa quidem initio anni superioris, haec vero iam nuper) tibi probe redditam nullus dubitem, quamvis de eo nihil dum intellexero. Plura vellem sed vetat qui haec adferet festinans lator. Tu mi optime Hoffere salvebis atque excusabis properantem. Dab. Hardervici XVIII Aug. stilo nostro 1631. T. Ioh. Isacius Pontanus. Adres: Clarissimo amplissimoque viro D. Adriano Hoffero comitatus Zelandiae quae est ad occidentem Schaldis quaestori Zirizeae. Het origineel berust in de Kon. Bibliotheek te 's Gravenhage. Jo. Is. Pontanus aan Jac. Revius, 3 September 1631. Of Ignatius na Petrus de tweede bisschop van Antiochië is, zooals Origenes zegt. Dat het woord „templum" door de oude christenen nauwelijks is gebruikt en of Tertullianus reeds het woord „kerk" als „kerkgebouw" heeft gebruikt. Over Dom en Dominicum. Gedrukt: Alciati, Tractatus, p. 138. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 29 September 1631. Hij verontschuldigt zich over zijn lang wachten met te antwoorden. Suetonius is uitgegeven en met het Theatrum Hollandicum vordert hij goed. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. II. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 29 September 1631. Hij beantwoordt Frys' opmerkingen over het verschenen ie deel zijner Rerum Danicarum Historia. Gedrukt: Rördam, Samlinger og Skrifter III p. 487. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 6 October 1631. Pontanus emendeert Boxhorn's Suetonius. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 379. L. Smith aan Jo. Is. Pontanus. 11 Kal. Nov. (22 October) 1631. Over een oude inscriptie en munten die bij Nijmegen zijn gevonden. Hoe oud Nijmegen is. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 750. en In de Betouw, de Columna p. 8. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 14 November 1631. Hij ontving de drie gulden voor de Miscellanea van S. Petit. De aanteekeningen die Pontanus gemaakt heeft op I' ulgentius van Boxhorn heeft deze doorgezien. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. li. M. Z. Box hom aan Jo. Is. Pontanus. 18 December 1631. Een ernstige ziekte heeft hem op het ziekbed geworpen. Het Theatrum Hollandicum zal weldra verschijnen. Grotius is weer naar Frankrijk teruggekeerd, het scheelde weinig of hij was weer gevangengenomen. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 14. Jo. Is. Pontanus aan Lamb. Goris. 1631. Iets over de stad Nijmegen. Of Gerardus Noviomagus en Gerardus Geldenhauer dezelfde persoon zijn? Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 141. Jo. Is. Pontanus aan St. Jo. Stephanius. 1631. Saxo Grammaticus is een navolger van Valerius Maximus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 373. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. 3 Januari 1632. Emendatie op Suetonius, Claud. Cap. 28. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 380. Jo. Is. Pontanus aan Dion. Vossius. 5 ld. Febr. (9 Februari) 1632 Over dezelfde emendatie. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 383. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 16 Februari 1632. Gelukwensch met het a.s. huwelijk van Boxhorn met Catharina van den Putte en antwoord op Boxhorn's uitnoodiging hierbij tegenwoordig te willen zijn. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 986. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus en P. Scrivcrius. Kal. April. (1 April) 1632. Hij prijst de werken van Pontanus en Scriverius. Over zijne studiën in de Romeinsche geschiedenis. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 16. St. Jo. Stephanius aan Jo. Is. Pontanus. 16 April 1632. Hij zegt dank voor de 2 exemplaren van het eerste deel der Historia Danica, en maakt enkele opmerkingen. Gedrukt: Archief voor Kerkgeschiedenis 1833 p. 185. Jo. Is. Pontanus aan Guil. Willich. 19 Alei 1632. Over de stammen en vorsten van het oude Germanië. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 385. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 11 Juni 1632. Over zijn Historia en enkele andere boeken. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 18. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 19 Juni 1632. Hij verontschuldigt zich dat hij in langen tijd niet geschreven heeft. Over een Deen die hem de groeten van Pontanus heeft overgebracht. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 19. Jo. Is. Pontanus aan Matth. Bernegger. Kal. Sept. (1 September) 1632. Pontanus verbetert in dezen brief twee plaatsen in de editie van Justinus door Bernegger uitgegeven. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 149. Jo. Is. Pontanus aan AI. Z. Boxhorn. 8 September 1632. De bij Ammianus en in de Notitia Imperii genoemde Petulantes zijn zonder twijfel de Pelandi Brabantiae. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 388. Jo. Is. Pontanus aan Const. Huygens. 2 Kal. Nov. (30 Oelober) 1632. De vraag besproken of Gotthi en Gettae, Daci en Dahae dezelfden zijn. Waar Ovidius' graf ligt en vanwaar de naam Jutlandt. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 145. Jo. Is. Pontanus aan Geo. Pasor. pr. Id. Nov. (i2 November) 1632. Hij zendt aan Pasor enkele opmerkingen op diens Lexicon van het N. Testament. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 395, Jo. Is. Pontanus aan Am. Senguerd. Id. Nov. (13 November) 1632. Of Christus als Middelaar moet worden aangebeden. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 391. Jo. Is. Pontanus aan Jac. Revius. 4 December 1632. Over de brug, die Deventer met de Veluwe verbindt. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 393. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 20 December 1632. Salmasius is aangekomen en heeft hem verschillende werken laten zien. Over Florus, de pons Navalis en eenige boeken die. in den laatsten tijd zijn uitgekomen. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 22. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Ho ff er. 1 Januari 1633. Amplissime, clarissime vir, amice perhonorande. I-iteris tuis alteris Belgice scriptis, negotium tangentibus filii tui, nunc etiam Belgice respondissem, nisi eo nunc onere levasset me conrector noster D. Lavinia. Nam ei postquam tuas illas legendas dedissem, per puncta quaedam et veluti capita conditionem ac leges huic schedulae, quam hisce addidi, sua manu adscripsit, quibus filium tuum apud eum esse atque agere esset necesse. Ea igitur singula hic repetere supervacaneum sit, nisi illud forte, quod pupillos spectat. Nam ex iis, quos domesticas modo et classicos habet, proximo Paschate unus ad lectiones publicas promovebitur, atque idem sibi de alio hospite atque hospitio prospecturus tum erit; inque huius locum assumeretur, de quo agimus, filius tuus. Porro dum hic sum, oratum ampliss. D. Hofferum velim, ut qui insigni ac luculento epigrammate Danicam nostram Historiam ante biennium ornavit, etiam Gelricam nostram, quae volente Deo typis quoque propediem mandabitur, indictam habere haud nolit. Gaudeboque talem etiam hisce laboribus meis praeconem atque arbitrum mihi obtigisse esseque superstitem, et ut diu deinceps sit, summum numen orabo. Quod reliquum est te, vir amplissime atque amicissime, Deus Opt. Max. incolumem ac florentem diu servet ac sospitet. Dabam Hardervici Gelrorum ipsis iuxta stilum novum vestrum Cal. anni novi 1633, quem tibi tuisque felicem faustumque opto. T. Ioh. Isacius Pontanus. Adres: Eercntvesten wijsen zeer discreten heere, mijn heer Adrianus Hofferus, Rentemeester des graefport. scaps Zelandt bij Westerschelde, tot Ziriczee. Het origineel berust in de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage. Jo. Is. Pontanus aan C. Barlacus. 22 Januari 1633 ') Over het huwelijk van zijn oudste dochter Anna met Antonius Matthaeus. Hij vraagt voor dit huwelijk een bruiloftszang. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 751. C. Barlacus aan Jo. Is. Pontanus. 10 Januari 1633. Hij zendt Pontanus het „carmen nuptiale" waarom deze heeft gevraagd en wenscht hem geluk met het huwelijk zijner dochter. Gedrukt: Barlaei, Epistolae p. 435. Matth. Bcrneggcr aan Jo. Is. Pontanus. 20 April 1633. Summe virorum. Equidem a longo tempore vix mihi quicquam ita praeter expectationem accidit, quam quod exeunte superiori anno litteris humanissimis me salutare fuisti dignatus. Nam ultro ad familiaritatem ambiri quasi ab eo, quem ex immortalibus scriptis pridem mihi cognitum, ut admirari venerarique nunquam desinam, ita conscientia tenuitatis meae vix unquam fuissem ausus appellare litteris, in magna felicitatis parte locandum duco, et epistolam illam tuam auro contra mihi caram interque xeiw^ix mea repositam, favoris a tanto viro monumentum asservo. Quae in ea de locis quibusdam Iustinianis eruditissime monuisti, in ') Het antwoord van Barlaeus op dezen brief is gedrukt in Barlaei Epistolae, p. 435, d.d. 10 Januari 1633. Of deze datum, of die van den brief van Pontanus is fout. Anna Pontanus huwde met Antonius Matthaeus, vader van den schrijver der Analecta. altera quam meditor editione locum suum eo quo par est cum elogio tenebunt. Metuo quidem, ne forsan in commoda publica peccem: verum insperata facilitate tua fit ut audeam abs te contendere, cum in Iustino, tum vero etiam in Floro (quem anno superiore, a contubernali meo, iuvene egregio ut vides adornatum, muneri mittimus) plura talia per occasionem et otium submittere digneris, nee dubites, nostro ipsorum praeconio posteritati constiturum, et quantum tuo beneficio profecerimus, et quantopere te ob privata in nos inque rem litterariam publica merita veneremur. V. Scr. 20 Aprilis, 1633. Adres: Ioh. Isacio Pontano, Historiographo Regio, Hardervicum Gelrorum. mit H. Klotzen gen frankhf. an H. Janhsson geschikht. Het origineel berust in de Stadtbibliothek te Hamburg. Jo. Is. Fontanus aan C. Barlacus. 18 Mei 1633. Hij deelt aan Barlaeus een en ander mede over de geschiedenis der mimische dichtkunst om als antwoord te dienen op een desbetreffende vraag van Dominico Molino aan Barlaeus. Het origineel berust in de Universiteits-Bibliotheek te Leiden. Gedrukt: Epistolae ex bibliotheca J. Brant p. 121. A. Buchclius aan Jo. Is. Pontanus. 1633 ')• Io. Isaacio Pontano professori in Illustri schola Hardervicena S. D. ') Dezen brief beantwoordt Pontanus 19 Mei 1633. (Zie hieronder). Wij stellen hem dus daarvoor, zonder den juisten datum te kunnen vaststellen. Dudum est, clarissime domine professor, quod ad te scripturio, vel ab eo tempore quo tu mei, symbolam ad editionem reliquiarum Epistolarum Lipsianarum conferentis, honorificam mentionem feceris. Sed vel naturae vel ingenii tarditate procrastinans huc usque illam scriptionem distuli, maxime quod sperarem aliquando coram te videre et alloqui. Verum et ea occasio praeteriit et ingravescens aetas ac valetudo nescio an illud concederit. Quare ut saltem aliqua apud vos exstaret grati mei animi memoria, has tandem mittere volui. Accessit et alia causa, nempe quod cum de scriptoribus Batavis iam haberem in manibus indiculum et tu sane quam optime de hac gente (ut tua in lucem edita satis superque testantur) meritus sis, de te ipso intelligerem an in hac nostra Batavia natus an educatus (de Dania enim quid inaudieram) an parentibus Batavis iisque Harlemensibus prognatus esses, et quae ad eam rem compendio facere putares, a te docerer quod quam mihi gratum futurum sit facile divinabis. Insuper a vobis intelligere aveo, quid de historia ac rebus Gelricis sperare debeamus, cum vobis eam provinciam esse datam ab Ordinibus Ducatus istius intelligam. ó (j-xy.xpiT^q Merula illud onus olim susceperat, cuius etiam inchoata vidi, sed Parca laborioso illi vel supra opinionem viro manum iniecet nee absolvere permisit. Luntius post eum quaedam tentavit, sed in colligendis et coacervandis monumentis quam scribendo vir melior. Tu vero, summe virorum, tua eruditione et insuper diligentia perficere ea posses, quae illi nequicquam tentarunt, quod equidem summopere velim. Danica tua nuper edita vidi, eodem fere tempore quo a doctissimo Meursio Historiae eius Danicae 3 lib. missi mihi traderentur. Amsterodamum tuum habeo, Disceptationem quoque de Rheni alveis, et Critica item Analecta; reliquorum etiam scriptorum tuorum catalogum videre quam maxime cuperem, amabo a te ut impetrem, et hanc scribendi licentiam a propemodum ignoto aequi bonique consule, memor verecundiam a senibus abesse solere, ac loquacitatem saepe nimiam ipsorum propriam esse. Verum hic sistam, ne gravior sim et meliores vobis horas adimam, si prius invisum licet ex animo salutavero; qui a longo iam tempore ex meliore tui parte mihi notus es. Vale igitur vir clarissime et doctissime ab eo qui te ob eruditionem et prudentiam eximiam orbi toto venerabilem amat et suspicit. A. B. Het afschrift berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden; een ander in die te Utrecht. Jo. Is. Pontanus aan A. Buchelius. 19 Mei 1633. Pontanus somt de door hem uitgegeven werken op en hoopt weldra het tweede deel van zijn Historia Danica en zijn Historia Gelrica te publiceeren. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 991. Jo. Is. Pontanus aan C. Barlacus. 4 Juni 1633. Barlaee ornatissime. Quod ad te nunc scribam, in causa praecipue sunt literae meae, quas ante, ni fallor, septimanas tres ad te misi: quibus et meum de mimis, te flagitante, symbolum insperseram. Hae an tuas ad manus venerint, dubitare facit temporis intervallum quo a te nihil interea responsi accepi. Non quod ille magnopere responsum requirerent, sed quod iisdem iniecta schedula iterum commonueram te de satyra Itali illius, quae Hieromastix inscripta; ut eam, si forte ad manus tuas rediisset per occasionem ad me transmitteres, qui eam vicissim cum fide perque certum aliquem hominem tibi essem remissurus. Expectabam etiam aliquid tuum in obitum magni Regis Gustavi: quod cum praesens tibi nuper adessem, id agere te, si recte memini, intelligebam. Dissertatio tua in Hetruscum illum, quae mihi eodem tum tempore dono a te data, quam placuerit hinc habe, quod eam uno quasi spiritu decursam perlectamque, tradiderim legendam quoque genero meo doctori Antonio Ma l) Quem simul ut scias non perfunctorie eandem inspexisse notavit comma particulamque positam inter legem Aeliam, Sentiam, Iuniam et Norbanam. Has enim ait, sublatis illis, duas, non plures esse leges scribique debere, Lex Aelia Scntia; Iunia Norbana. Cetera quae intercurrunt errata typothetarum tanti non sunt. Tu amicissime quam feliciter vive ac vale. Dab. raptim Hardervici Gelrorum MIDCXXXIII Iuni IV. Ioh. Isacius Pontanus. Ne asymbolus accederem addidi his aliquid meum, aliquid etiam generi mei. Tu aequi bonique, id quidquid est, consulas. Het origineel berust bij P. n. v. Doorninck. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 13 Juni 1633. In dezen brief maakt Pontanus eenige opmerkingen over den kleinen commentaar op de Satyre van Sulpicia, door Boxhorn vervaardigd en hem toegezonden. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 365. ') Het papier is hier afgebrokkeld. Anna Pontanus, dochter van J. I. Pontanus huwde met Antonius Matthaeus, vader van den schrijver der Analecta. Am. Buchelius aan Jo. Is. Pontanus. pr. Non. lui. (6 Juli) 1633 *). Cl. V. I. I. Pontano, M. D. et in Illustri Gelr. schola professori etc. Clarissime domine professor, Gratissimum tuum ad meas literas responsum et prompta in me tua benevolentia fuere cui respondere omnibus modis cuperem si facultas adesset. At interim eam amplector ex animo amicitiae oblationem vel potius adfectum mutua inclinatione et studiorem similitudine tacito consensu iam ante inchoatum neque huic me defuturum quoad mens integra in suo statu permanebit, spondeo. Aetas quidem gravior est, 69 quippe annum agenti, verum erga studia meliorum literarum ac patriae historias promptus adhuc pro ingenii tenuitate animus perstat. Literis tuis una cum libro Epistolarum Lipsianarum ad me missis quid acciderit ignoro, saltem ad manus meas nihil eorum a vobis pervenit. Attamen hoe verum est a d. Scriverio mihi exemplar datum nulla de te addita mentione, quod in fronte libri ipsius manu etiamnum notata haec verba ostendunt: „Cl. viro Arn. Buch. I. C. mittit cum salute P. Scriv." Sufficit nihilominus amica vestra de me relicta in eodem libro memoria pro qua ut iam indicavi magnas vobis habeo gratias. Specimen literarum ineditarum quae apud me supersunt, post vestram illam editionem acquisitarum, adiunxi hisce ut dispicias si forte novam ac auctiorem dare moliris an tanti sint ut inter priores locum capiant; quod si intellexero, reliquae Deo volente sequentur. Quod vero ad literas tuas statim non rescripserim in causa fuere occupationes vestrae literariae quae vos publice privatim exercent, quas verebar interpellare; maluique has differre in dies caniculares quando ') De datum, die in het afschrift ontbreekt, blijkt uit Pontanus antwoord van 19 Jan. 1634. tibi fortean otium erit meas nugas legere. Enumeratio editorum ac edendorum a te librorum acceptissima fuit qua et meo desiderio factum est satis. Utinam D. O. M. vitam et valetudinem concesserit, ad ea quae restant perficienda, magno rei literariae bono et commodo posteritatis. Ego ab aliquo iam tempore in patria versor historia, Annales et Cronica nostra, Bekam item et Hedam cum melioribus scriptoribus, monumentis item in archivis nostris reliquis conferre coepi, multa in iis xlvvxrx nx) 7rxpxSo^ÓTipx inveni, quorum quaedam data occasione cum amicis Merulae, Scriverio, Vossio et nuper Ampzingio tcD fixKxplrou cui et sphalmata quaedam in Harlemo suo indicavi (mutaturo ea si vitam summus rerum arbiter ipsi concessisset) communicavi. Cum d. Scriverio multa saepenumero tum coram tum absens per literas contuli. Professor Vossius diligentissimus etiam antiquarum rerum investigator aliquando mihi aurem vellere solet ut ea quae quondam coacervaverim publica faciam, quod meae tenuitatis conscius defugere hoe oculatissimo potissimum saeculo semper consultum putavi. Tandem tarnen extorquente propemodum polyhistore illo laboriosissimo Iano Grutero a me factum ut ante illam Germaniae ruinam eidem mitterem Cronicon Becanum et paulo post Hedae Historiam aliquomodo emaculata (mendosissima enim a Furmerio edita sunt) notisque meis historicis adiunctis cum reliquis Belgicis scriptoribus edenda. Yerum turbatis in Germania rebus quo devenerint ignoro, tantum ex postremis eius ad me missis literis eo ista pervenisse intellexi. Vidi pridem responsum vestrum apologeticum ad Fr. Svveertsii calumnias, modestum sane, et mirabar ab eo prolatam illam in vos iniqu^m censuram, visus enim mihi fuerat homo sincerior nee Layolitis admodum amicus, licet Romanis addictus sacris. Puto perinde secutum in ea Andr. Schotti (quem plurimi faciebat) iudicium, quod exstat in praefatione nisi fallor opusculorum Croci Amstelod., vel quod cum suspectus esset ipsis patribus Jesuitis talibus scilicet flosculis redimere eorum offensas debuerit. At ipsi iam abierunt ad plures, et iam de vero iudicare (modo ea Manium cura est) possunt. Adderem plura, vir clariss. nisi occupationum vestrarum rationem esse habendam putarem. Perinde hic sistam et si id vobis non ingratum futurum intellexero, interdum meis exigui forsitan pretii literulis et opinionibus interpellare pergam, ut tuas saltem eliciam. In otio quippe mihi iam senescere valedictis omnino reip. turbis ac fori molestiis concessum est. Valebis clariss. et me licet inter recentissimos tuos non tarnen adfectu postremos habe, qui egregiam tuam eruditionem et publicae rei iuvandi studium indefessum cui literae ac historiae quantum nostrorum vix ulli debent aestimat plurimum et ex animo amat. Ar. Buchellius. Het afschrift berust in de Universiteitsbibliotheek te Utrecht. Jo. Is. Pontanus aan Eric Olahus. 10 Kal. Aug. (23 Juli) 1633. Over de beweging van aarde en hemel. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 368. Jo. Is. Pontanus aa?i Jac. Revius. 10 Kal. Aug. (23 Juli) 1633. Over 1 Cor. 15 vs. 40 en vv. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 164. Het HoJ van Gelre aan Jo. Is. Pontanus. 5 Augustus 1633. Het Hof van Gelre verzoekt Pontanus naar Arnhem te komen om de door hem gevraagde stukken in het archief te zoeken en dan tevens te vertoonen hoever hij met de geschiedenis van Gelre gevorderd is. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 366. Jo. Is. Pontanus aan Matth. Bernegger. 10 Augustus 1633. Over den tijd wanneer Curtius leefde en een emendatie die hij wenscht aan te brengen in Curtius lib. VI. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 166. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 10 Kal. Sept. (23 Augustus) 1633. Emendaties op Arnobius. Gedrukt: Matthaei, Aualecta II p. 369. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. Kal. Sept. (1 September) 1633. Over de Dissertationes Botanicae van Salmasius en gedichten van Pontanus, die uitmunten door vorm en inhoud. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 26. Jo. Is. Pontanus aan Gos. van Steenier. 7 O c tob er 1633. Of na den dood van de moeder een levend kind vanzelf kan geboren worden zonder sectie. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 371. 6 Jo. Is. Pontanus aan Ant. Thysius. 8 October 1633. Hij geeft zijn uitlegging van de bijbelplaats 2 Sam. 2 vs. 5. Pingues beteekent daar optimates seu magnates. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 375- M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 28 Octoler 1633. Met Scriverius heeft hij over Hermannus Goudanus gesproken. Salmasius ligt ziek te bed, vandaar dat de uitgave van enkele boeken vertraagt. Den ontijdigen dood van Dionysius Vossius heeft Pontanus zeker vernomen. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 27. Jo. Is. Pontanus aan Joach. de Wicquefort. 2 November 1633. Hij zendt hem een vers bij den dood van hertog Ulrich van Holstein, den zoon van Christiaan IV, koning van Denemarken. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 3 7 'J- Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 8 November 1633. Hij betuigt zijn deelneming met den dood van hertog Ulrich. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 377* Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 16 Kal. Ian. (17 December) 1633. Of de rivier Nabalia dezelfde is als de Isala. Emendatie's op Tacitus. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 396. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Ploos. v. Amstel. pr. Kal. Ian. (31 December) 1633. Over het grafschrift dat Tranquillus Molossus, een Cremoonsch dichter, op paus Adriaan VI heeft gemaakt. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 152. Jo. Is. Pontanus aan Am. Buchelius. ig Januari 1634. Over de kronieken van Beka en Heda. Over brieven van Lipsius, die Buchelius hem zond. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 378. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Ho ff er. 18 Februari 1634. Praestantissime Hoffere. Cum delicatissima illa, quae ad me misisti, ostrea acciperem, ita eram non quidem occupatus sed affectus, ut vix animi dicam an spontis meae essem, ob vocationem, quae in generum meum est instituta ab Ultraiectinis, qui illustre etiam gymnasium aperire meditantur. Tarnen non potui, quin has tuas delitias cum amicis, quibus non minus quam mihi placuerunt, communes facerem; quamvis essent, ut ille de accipensere suo dicebat, paucorum hominum. Estque hac tarnen communicatione id effectum, ut gratias, quas a me solo habuisses, nunc a pluribus simul accipias. In illa cum essem inter amicos visceratione, occurrebant illa Ausonii: Ostrea nobilium coenis, sumptuque nepotum Cognita, diversoque maris defossa profundo etc. Sed mihi prae cunctis ditissima, quae Medulorum Educat oceanus, quae Burdigalensia nomen Usque ad Caesareas tulit admiratio mensas. Sunt et Aremorici qui laudent ostrea ponti Et quae Pictonici legit accola littoris, et quae Mira Caledonius nonnunquam detegit aestus. Haec sunt, haec Batavis, quae nostra Britannia donat. Excipit at primum Toxander, proximus illi, Toxander, seu tu Zelandum dicere mavis, Zelandus etc. Sed, ut dixi, animi dubius ac haerens ob vocationem, de qua inieci, pluribus nunc agere tecum, mi Hoffere, supersedere cogor. Proximis, volente numine, minis et curis illis, si volet Deus, exemptus latius aliquod liberiusque adiiciam. Interea, quae toties totiesque promissa Poëmata mea, hisce adiecta habe eaque boni facias oro. Salutat resalutatque gener meus doctor Ant. Matthaeus quam diligentissime. Raptim Hardervici 18 Feb. stilo nostrate 1634. T. Ioh. Isacius Pontanus. Adres: Clarissimo ac praestantissimo D. Ad. Hoffero. Zirixcae. Het origineel berust in de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage. Jo. Is. Pontanus aan Jo Smith. 8 Maart 1634. Franciscus Rigandius bij Smetius aanbevolen. Aan Goris zond Pontanus zijn gedichten. Gedrukt: In de Betouw, de Columna p. 13. Jo. Is. Pontanus aan Wil. Gillon. ïg Maart 1634. Antwoord op een vraag van Gillon of Pontanus in een archiefstuk gevonden heeft dat een hertog van Gelderland in handen der vijanden is gevallen dan of dit was in een oude kroniek van Gent. Hij kan echter geen beslist antwoord geven. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 379. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 9 April 1634. Venceslaus Clemens is naar Engeland afgereisd. Hij prijst zijn geleerdheid en kennis van de muziek. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 28. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 12 April 1634. Acronius wordt bij Pontanus aanbevolen. Hij dankt hem voor zijn opmerkingen over Iuvenalis en eenige excerpten die Pontanus gezonden heeft. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 29. Jo. Is. Pontanus aan Nic. Vedelius. postr. Kal. Mai. (2 Mei) 1634. Over Vedelius' de veteris Ecclesiae prudentia. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 156. Jo. Is. Pontanus aan Hub. Berch. 10 Mai 1634. Over den oorsprong van den naam „Gooiland". Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 381. Jo. Is. Pontanus aan J. Fr. Gronovius. 3 Non. Jul. (5 Juli) 1634. In dezen brief bespreekt Pontanus plaatsen uit Seneca de Beneficiis. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 154. Jo. Is. Pontanus aan Adr. Ho ff er. 10 Juli 1634. Amplissime Hoffere. Elegiam tuam in Gelricam nostram Historiam reddidit mihi eodem hoe horae momento filius tuus Rochus. Cuius nomine tibi quas debeo gratias redderem, nisi tempore nunc excluso id tantam profiteri liceret, testarique in aere me esse tuo. Porro schedulam eidem elegiae a te additam legi. Sciesque quod ad Othonem tertium id recte se habere. Circa finem quod mutatum vis, curabo mutetur in modum ut scribis. Alias placent singula perplacentque. Illud carmen Postmodo Gelriacis decorante Neomage fasces existimo Neomage ibi auferendi casu accipiendum a Neomagis, sive quo alio modo malis. Et illud Absola dein vestris strepuere piacula campis respicere puto Absalonis facinus, et Absola pro Absolonia poni. Item hoe Ante diem patrios cum star et Adolphus in annos, formatum ex eo Filius ante diem patrios inquirit in annos, nisi staret in patrios annos, alio trahendum putes. Haec raptim et, ut ille ait, stans pede in uno. Alias et otio meliore latius. Interea, vir amplissime atque amicissime, quam feliciter vive ac vale. Hardervici Gelrorum 6. Id. Iulii 1634. T. Ioh. Isacius Pontanus. Het origineel berust in de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 20 Juli 1634. Over het woord „pytisma" en een plaats bij Celsus waarover Chiffletius heeft geschreven. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 34. Jo. Is. Pontanus aan Hub. Berch. 15 September 1634. Nogmaals over „Gooiland". Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 383. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Fr. Gronovius. 21 October 1634. Gronovius heeft hem gevraagd, hem zijn handschrift van Cyprianus te willen leenen. Pontanus is eenigszins bevreesd dit aan den schipper mede te geven. Zelf komt hij echter spoedig te Amsterdam. Gediukt: Matthaei, Analecta II p. 384. Jo. Is. Pontanus aan Cl. Salmasius. 4 Kal. Nov. (29 October) 1634. Over een boekje van Pontanus en de beteekenis van het Gallische woord Coet of Coeten. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 385. Jo. Is. Pontanus aan Steph. Jo. Stephanius. 2 November 1634. Pontanus wenscht hem geluk met zijn huwelijk en schrijft verder over de uitlegging van een plaats bij Celsus. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 719. Jo. Is. Pontanus aan C. Barlaeus. 6 November 1634. Domine Barlaee, occasione, qui has adfert, nobilis Sueci, hic apud nos Musis operam navantis, qui et te pro more et officio Amsterodamum veniens, salutare solet, iterum scribo aut scripsisse me ante perpaucos dies, et una misisse quiddam in Jesuitastrum quendam, qui id a me extorserat, significo. Accepisse te non ambigam, quamvis de eo nihil acceperim. Inserueram nescio quid rumore famae ad nos perlatum, quod ipso tempore, veritatis filia, nunc satis refutatum puto. Nihil enim exinde vel mussitari eiusmodi comperi. Hoe volebam, data hac oportunitate, teque salutatum, nescius ne esses; iterum iterumque salve. Hardervici 6 Nov. 1634. T. Ioh. Isacius Pontanus. Adres: Clarissimo doctissimoque viro D. Casparo Barlaeo Medicinae doctori ac professori philosophiae in illustri Gymnasio Amsterodamensium. Amsterdam, per amis. Het origineel berust in de Universiteitsbibliotheek te Leiden. A. Buchelms aan Jo. Is. Pontanus. 7 ld. Nov. (7 November) 1634. Over de wijze waarop de Jezuieten hun tegenstanders bestrijden. Of „Holland" oudtijds Zuid-Holland was. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 335. A. Buchelius aan Jo. Is. Pontanus. 1634/5- Clariss. D. et prof. I. Isacio Pontano. S. P. Clarissimc d. d. Literas tuas simul cum poematum tuorum libello munere mihi gratissimo a cl. doctore Mathaeo I. C., genere tuo, quem intelligo illustri scholac quam magistratus hic noster molitur operam suam addixisse, qua re sane gavisus sum plurimum, et occasionem iam prae foribus esse putavi et nostrae amicitiae confirmandae et novam cum doctore Mathaeo contrahendae, te quoque coram hic aestate proxima videndi. Interim hoe polliceor, si quid in me erit, quo usui aut commodo d. Mathaeo esse potero, nequaquam ei defuturum, verum geminam hanc causam iam obviam amicitiae colendae avide amplecturum. Poëmata tua eleganti stylo culta perquam placuerunt, et summe Itinerarium illud Gallicum; neque quicquam in iis desideravi praeter literas minutiores aetatis meae vitio, qua oculi caligare incipiunt, maxime si ad lumen legam, nee mirum septuagesimum iam annum ingresso si id accidat. Pro iis gratias ago et vellem habere vel paria tecum facere si facultas adesset. Recensio mea Chronicorum Becani et Hedae prelum exspectat, tantum bibliopola qui ultro eam a me expetiit, chartae difficultatem obtendit. Officinae enim chartaciae in Germaniis pleraeque vacant vel corruptae sunt adeo ut vix sufficiant quotidiano usui, cum Gallia suas etiam Hispanis et Italis ministret, et quod insolens, Moschovio hoe anno plures suppeditavit. Addideram olim iisdem scriptoribus notas quasdam historicas sed tumultuarie tum congestas instante cl. Grutero quarum nullum penes me apographum retinueram nee tanti rem sed meo ut iam experior incommodo aestimabam. Nunc eas utcumque ex memoria revocavi non destinato opere, verum tantummodo ut nonnulla quae mihi a veritate aberrare visa sunt, indicarem et ex nostris monumentis corrigerem quibus et addidi ex opinionum verisimilitudine alia minus obvia. Furmerii exemplar quam sit corruptum tu, clarissime domine, intelligere qui eo usus es, potes cum nulla in eo pagina integra sit. Dicis causa unum addam quod est pag. 48 lin. penult. ubi agit Beka de bello Ultraiectino-Hollandico cum Gelriae comité: „Otto (inquit) comes Gelriae suis paullatim diffugientibus trans Mosam in equo cursatili retrocessit". Praelium autem hoe gestum in pago Velua prope montem Aymonis haud proeul oppido Rhenensi, at quis ibi Mosa fluvius? Restituendum igitur ex mss. et loei situ „trans Nodam" qui locus nunc de Grebbe vocatur ad limitem utriusque Geldrici et Traiectensis dominatus quasi tuendam dicas contractei] Et sane vidi literas salvi conductus ut vocant seu securitatis ab Ultraiectensibus concessas in quibus limites inferioris Traiectensis provinciae exprimuntur inter Nodam et Bodegraven et aliis plurimis in instrumentis illud apifd nos vocabulum exstat. Adiungo par epistolarum Lipsii mss. ad Leemputium quibus plura addidissem si ad manum habuissem Centurias posthumas, veritus ne acta agerem aut editas describerem. Vale clarissime domine professor et salve ab eo qui te observat et colit. A. B. Het afschrift berust in de Universiteitsbibliotheek te Utrecht. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Smith. pr. Id. lan. (12 Januari) 1635. Hij zendt aan Smetius het langverwachte „Chronicon Thilense", in hs. met verzoek de goede overkomst te willen berichten. Gedrukt: In de Betouw, de Castris p. 22. J. Fr. Gronovius aan Jo. Is. Pontanus. postr. Id. Ian. vet. (24 Januari) 1635. Emendaties op enkele plaatsen bij Cyprianus, Claudianus en anderen. Gedrukt: Alciati, Tractatus p. 158. Jo. Is. Pontanus aan Cl. Salmasius. 8 ld. Mart. (8 Maart) 1635. Praestantissime D. Salmasi. Quod humanissimis tuis aeque ac doctissimis literis, sive responso potius, quod ad me praeterito autumno super voce cutione inter cetera dederas, hucusque nihil reddiderim, non alia causa fecit, quam amicitiae quae inter nos feliciter est coepta, fiducia; turn et ipsa res, quae agitabatur, respondendi celeritatem haud magnopere efflagitans. Veniente tarnen hoe tempore Lugdunum Batavorum harum gerulo, amico nostro d. Acronio, haudquaquam negligendam occasionem existimavi. Etenim locus, quem indicas Marcelli Empirici super ea voce cutionis, a me continuo inspectus fuit; repperique prout memineras; tantum quod Gallica lingua ita appellari, additum non reppererim, nisi fortasse alius in promptu tibi locus sit praeter utrumque quem index commonstrat. Interim sufficit ad id evincendum, quod subiicit epistola tua, inde colligi haud aliter Gallorum vetustissimos id vocis intellexisse, quia hodieque vos Galli cutionem porcellum vocetis. Nee alio etiam eunt Belgae nostrates, quibus soege dicitur. Est autem vox soege suem indicans. Habet quippe Lexicon Teutonico-Latinum Kiliani, Soegh, Seughe, sus, porca, item Soeg, asellus, cutio, multipeda, porcellio. Quin et apud eundem Kilianum reperies kudken, sive kuedken, porcellus: ut constet etiam hinc haud aliter nostrates Theutonesque, quam Galli olim vetustissimi, locutos ut plurimum; kuedken enim diminutivum est a cutio. Est et mentio cutionis in Iunii Nomenclatore, qui haud protrita commemorat. Sed iam quem dixi, amicus hasce possit. Te igitur vir clarissime, quam feliciter vivere ac valere salvereque ex intervallo iubeam. Hardervici Gelrorum IIX ld. Mart. CI3I3CXXXV. T. Ioh. Isacius Pontanus. Adres: Clarissimo praestantissimoque viro D. Claudio Salmasio in illustri academia Lugduno-Batava honorario per amis. Lugduni Batavorum. Het origineel berust ia de Universiteitsbibliotheek te Leiden. [Jo. Is. Pontanus aan P. Scrivcrius. 10 Mart nov. 1635]. De bij Matthaei, Analecta III p. 718 d.d. 10 Maart 1635 afgedrukte brief van Pontanus aan Scriverius, is de zelfde als de hier voorafgaande van 8 ld. Mart. 1635 aan Salmasius, waarvan het origineel te Leiden is. Matthaeus heeft waarschijnlijk naar een kopie of de minute uitgegeven. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhom. 10 Kal. April. (23 Maart) 1635. Antwoord van Pontanus op het verzoek van Boxhorn, enkele opmerkingen te willen maken over den commentaar op Tacitus' Agricola, dien Boxhorn van plan is uit te geven. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 398. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frys. 25 Maart 1635. Over de wijze van uitbetaling van zijn salaris. Politieke zaken. Rördam, Samlinger og Skrifter iii p. 488. Jo. Is. Pontanus aan Matth. Vossius. Kal. April, (i April) nov. 1635. Over het eiland Brittia bij Procopius. Wie met Varni en Asborichi bedoeld zijn. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 720. Jo. Is. Pontanus aan Fest. Hommius. 3 Non. April. nov. (3 April) 1635. Hij heeft onderzoek gedaan naar de „Eckii" en deelt aan Hommius zijn bevinding mede. Verder eenige opmerkingen over Corinth. 15 : 40. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 722. Jo. Is. Pontanus aan Stan. Vit. Zalenski. 7 April 1635. Tegenover de opvatting van Lipsius verdedigt hij zijne meening over een plaats bij Tacitus. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 724. Jo. Is. Pontanus aan Acg. Gelenius. 16 Kal. Mai. (16 April) 1635. Over de afkomst van keizer Otho en Bruno, aartsbisschop van Keulen. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 736. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Smith. 12 Mai 1635. Pontanus vraagt inlichtingen over den vorm van het kruis dat voorkomt op munten uit den tijd van Constantinus. Gedrukt: In de Betouw, de Castris p. 24. en Matthaei, Analecta III p. 726. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. Kal. Juni (i Juni) 1635. Hij heeft gehoord dat Pontanus' Historia Geldrica weldra het licht zal zien. Zijn Quaestiones Romanae zullen spoedig worden uitgegeven. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 47. Jo. Is. Pontanus aan Ant. Matthaeus. 4 Juni 1635. Op de vraag van zijn schoonzoon om verklaring van de woorden petrones, vervex, sectarius en muto voorkomende in Plautus, geeft Pontanus in dezen brief antwoord. Gedrukt: Matthaei, Analccta V p. 990. Jo. Is. Pontanus aan Aeg. Gelenius. 3 Kal. Iul. (29 Juni) 1635. Over S. Irmgardis, dochter van den graaf van Zutphen en haar broeder S. Pantaleon. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 400. Jo. Is. Pontanus aan Steph. Jo. Stephanius. Kal. Iul. (1 Juli) 1635. Over het Lexicon van Papias; Otfrid; Willeram. Wat het woord procinctus beteekent. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 401. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. Non. Oct. (7 October) 1635. De beteekenis van de woorden puber, impuber, inuber en exuber bij Catullus. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 403. G. J. Vossius aan Jo. Is. Pontanus. 7 Kal. Nov. (26 October) 1635. Over de zelfde plaats bij Catullus. Gedrukt: Matthaei, Analecta II p. 405. en G. J. Vossii, Epistolae p. 302. Jo. Is. Pontanus aan G. J. Vossius. ± einde 1635. Nog eens over de beteekenis der woorden puber, impuber, inuber en exuber. — Dat Constantijn de Groote van Tharsen afkomstig zou zijn is onwaarschijnlijk. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 734. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 19 November 1635. Iuvenalis geëmendeerd. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 738. Jo. Is. Pontanus aan Mattk. Vossius. Kal. Dec. (1 December) 1635. Hij bespreekt een plaats van Iuvenalis en tracht aan te toonen dat lampada en cassida vormen van den nominativus zijn. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 741. Joh. Is. Pontanus aan Adr. Hoffer. 4 December 1635. Amplissime d. Hoffere, vir amicissime. Brassicam illam marinam, coeli dicam an soli potius sive sali vestratis, fructum, muneri mihi missam, idque vasculo bene compacto repletoque, probe curatam accepi; munus palato meo ut oppido gratum, ita quoque valetudini ac sanguini praesertim defaecando inter acetaria nostratia palmam iudicio meo ferens. Quocirca est quamobrem eo tibi maiores gratias debeam, donec referendi vicem vel tractus noster vel alia occasio ferat; animo interim semper debebo. Filius Rochus Ultraiecti nuper in aedibus generi mei doctoris Antonii Matthaei iuris utriusque ibidem professoris, me convenit, athletice, quod dicitur, valens, nee minore in optima studia artesque animo ac pectore ferens. Eum, utpote mihi semper dum apud nos esset, ob summan modestiam, tum et tui, id est patris, quem refert aspectu percharum, genero item meo doctori Antonio Matthaeo velut de manu in manum commendatum tradidi: cui, data occasione pondus addent tuae ad ipsum professoren Matthaeum literae. Quod ut fiat, multa etiam alia suadere tua prudentia haud poterit ignorare. Quod reliquum est, Deus opt. max. incolumem te ac florentem diu servet ac sospitet Hardevici Gelrorum IV Decemb. 1635. T. Ioh. Isacius Pontanus. Het origineel berust in de Koninklijke Bibliotheek te Copenhagen. M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. ïq December 1635. Over de pest in de Zeeland. Het aantal studenten te Leiden neemt toe. Omstreeks Paschen zullen zijn Quaestiones Romanae uitkomen. Gedrukt: Boxhomi Epistolae p. 49. Jo. Is. Pontanus aan Jac. Revius. Kal. lan. (i Januari) 1636. Pontanus bespreekt den toestand van Nederland in het jaar 1635. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 740. Jo. Is. Pontanus aan Fred. Andreae. 12 Maart 1636. Opsomming van schrijvers over de vaderlandsche Geschiedenis: Guicciardini, Johannes de Laet, Joannes Petit, E verhard van Reid. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 742. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frijs. 21 April 1636. De Noordzee staat onder Deensch recht. Over Selden's Mare Clausum. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 744. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. Kal. Mai. (1 Mei) 1636. Emendatie op Catullus. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 745. Jo. Is. Pontanus aan Wil. Willich. 5 Juni 1636. Tegenover Selden beweert Pontanus dat de Noordzee immer onder Deensch recht gestaan heeft. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 746. 7 M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. 14 Juni 1636. Enkele emendatie's op Catullus. Over Selden's Mare Clausum. Salmasius is begonnen met een boek de Militia Romana. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 52. ( Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. Kal. Jul. (1 Juli) 1636. Pontanus tracht tegen Selden's bewering aan te toonen dat de Noordzee altijd onder het rechtsgebied der Deensche en Noorsche koningen heeft gestaan. Verder spreekt hij hierin over een plaats uit Catullus. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 747. Het HoJ van Gelre aan Jo. Is. Pontanus. 30 Juli 1636. Het Hof van Gelre verzoekt Pontanus Dinsdag 3 Augustus a. s. te Arnhem te komen om over de in bewerking zijnde geschiedenis van Gelre te beraadslagen. Gedrukt: H. D. J. van Schevichaven, De wording der historia Gelrica in Bijdragen Gelre XII blz. 370. Jo. Is. Pontanus aan Jo. Smit/i. 6 Augustus 1636. De Katten hebben gewoond waar de rivier Adrana is, in het land der Hassi. Gedrukt: Matthaei, Analecta III p. 749* M. Z. Boxhorn aan Jo. Is. Pontanus. ii Augustus 1636. Hij hoopt dat zijn Commentarius ad Quaestiones Romanas, die pas is verschenen, naar Pontanus' genoegen zal zijn. Gedrukt: Boxhorni, Epistolae p. 57. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 3 Non. Sept. nov. (3 September) 1636. Wederom over Selden's Mare Clausum. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 977. Jo. Is. Pontanus aan M. Z. Boxhorn. 13 September 1636. Over een fout door Boxhorn gemaakt in zijn commentaar op Catullus. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 978. Jo. Is. Pontanus aan Nic. Vedelius. 26 November 1636. De welsprekendheid van Symmachus, praefectus urbis et ceremoniarum pontifex. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 980. Jo. Is. Pontanus aan Rochus Hoffer'). na November 1636. Ornatissime Hoffere. Occasione huius, qui has adfert, Othonis Heteri Harder- ') Rochus Hoffer werd 7 November 1636 als student te Leiden ingeschreven. Hij was een zoon van Adriaan Hoffer, heer van Bommenede, raad, schepen en burgemeester van Zierikzee, rentmeester generaal der grafelijke domeinen van Zeeland beoosten de Schelde. Geb. 1589, st. 1644. vicensis, tibi significo, redditam esse mihi cum literis tuis elegiam patris ad Gelriam: et redditam esse eo ipso temporis puncto, cum iam ea elegia, cuiusmodi apud me servabatur, praelo, cum ceteris aliorum versibus, esset excusa. Nondum tamen eorum, ut vocant typographi, proba ultimam acceperat manum. Gulielmi Stuckii Convivalia reperio bis in eo catalogo, cuius ut puto auctio apud vos in officina Commelini habetur aut habita est. Eum librum si obtinere bibliothecae nostrae nomine etiamnum posses, rem mihi gratam faceres, proximeque exspectabo super hoe responsum tuum. Plura vetat valetudo. Interea quam feliciter vive ac vale, salutatus quam diligentissime una cum hospite tuo, cognato meo, D. Suerio. D. Hortensius, professor matheseos Amsterodami, an adhuc in Italia sit, an inde redierit, scire aveam; teque docebit, quem dixi, cognatus meus, atque eius quid sit simul ad me referas rogo. Illud Galilei de Galileis scriptum mathematicum, latine a se redditum ad me Argentorato misit D. Berneccerus, per Hortensium an alium ignoro. Iterum denique vale salveque a T. cuius manum nosti lOH. I-SACrO PONTANO. Adres: In handen van D. Rochus Hofferus student tot Leiden ten huyse van per amis. D. Boxhorn, professor. Het origineel bevindt zich in de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage. Jo. Is. Pontanus aan Chr. Frtj's. Kal. Ian. (i Januari) 1637. Pontanus heeft hem zijn Historicae Discussiones gezonden; weldra zal hij het tweede deel van zijn Historia Danica uitgeven. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 988. Jo. Is. Pontanus aan J. F. Gronovius. 8 Januari 1637. Hij zendt eenige emendaties op Statius en toont aan dat diens vrouw niet Palla maar Claudia was. Gedrukt: Matthaei, Analecta V p. 981. /. F. Gronovius aan Jo. Is. Pontanus. Jan. 1637 x). Cypriani ms. codicem remisissem dudum, si certus homo cui commendarem, praesto fuisset; nunc vero, ut iusseras, cognato tuo eum libens tradidi. Quem quod mecum sustinuisti communicare, immensas tibi ago gratias, utque usum illo esse cognoscas, expende si vacat, quae hic subieci. Epistola ad Donatum: Malorum blandientium virus occultum est et arridentis nequitiae facies quidem laeta, sed calamitatis abstrusae illecebrosa fallacia instar quoddam veneni, ubi in letales succos dulcedine adspersa calliditate fallendi sapore inedicato poculum videtur esse quod sumitur, ubi epotaveris pernicies hausta grassatur. Primum ms. sed calamitatis abstrusae inlecebrosa fallacia instar quoddam veneni est. Dein ita restituta haec a Gravio ait Pammelius, quo proxime accedat Cambr. Alii mss. epotatum est, alii epotavimus, aut epotandum est. Quae varietas arguit occultum subesse ulcus, ad quod sanandum facile praeivit nobis codex tuus, qui habet, epotares est. Nempe scripsit Cyprianus: ubi epota est res, quod oppido suave et haud dubie verum. Sic rem cibi dixit Phaedrus: Haec cum tentaret si qua res esset cibi. Guntherus lib. V Ligurini: Utraque vinetis exuberat, utraque pomis, Piscibus atque feris et cunctis rebus edendis. ') De brief is blijkbaar een antwoord op dien aan Gronovius van 8 Januari 1637, en daarom hier geplaatst. I.ibro de Disciplina et Habitu virginum: Quod ornari te putas, quod putas comi, impugnatio est ista divini opens, praevaricatio est veritatis. Notant ad marginem editores: al. impignatio, sed ms.: indignatio est ista divini operis. Nova notio istius vocis fraudi fuit librariis pro reprobatione. Ut indignari apud Statium: Non indignati miserum dixisse parentem Oedipodem id est ovx, cti