GRINS*MARSEILLE V.V.







GRINS — MARSEILLE v. v.
Der wirdt kloppe. Jaaa!!! Mynhear, 't is seis ure ! Jaa, wy binne al wekker! Iloech ik net wer to klopjen? Ei né, ju! Ja, mar 't is al oer seizen!
Wy der ut en foart mar op 'e kop yn 'ewask-kom, hwent men moat daedlik mar goed wekker wirde, dat 's better as dat gapjen en omhingjen. De jouns fen to foaren wier alles kiear lein ; de neilen fen 'e greate tean, dy't altyd graecli nei binnen waechse wolle, wiemen biliimmele, en sadwaeude wier der wol tiid. Nou wit ik net, ho't it jimme giet, as men der moarns earder ut moat as ornaris, mar ik bin den altyd hwet prot en liwet sèd, 'k wol net prate en net ite, hwent dat 's gjiu nachtwirk. Mar as 't wiif yen den oanfltert en it aei al for yen skylt, hwet kin men den oars dwaen as happen: moatten is ek in ding. Nou, sa rekken wy den op 'e stap, forgeaten fensels hwet, sadet ik yet op 'e draef moast om it to heljen en rekken elts yn in lioekje yn 'e moarns-sneltrein nei it Suden. IIo noflik sêft is sa'n hoekje as men de sliep yet yn 'e lea bat, mar ek ho biroerd is it, det elts yn sa'n coupé krüpe mei, ta seis de lytse bern ta. Hwa bat nou ea in lyts bern sjoen, dat in heal üre stil sitto kin en hwa kin nou sliope, as sa'n pjut yen den ris op 'e f'oetten trapet, den wer mei de sükelade-bos rammelt en „Oome" ek prissentearret en op 't lést mei „Moeke" nei de „retirade" moat, hwerfen Moeke de doar .net iepen krije kin.



Twisken Utrecht en Don Bosch setten wy it iten op 't fjür, hwent de mage, dy't de moarns net oerladen wier, bigoun al to pizeljen. Hwet is 't oars al moai reizgjen tsjinwirdich; men keapet in bos mei sean iten en as men dèr in pear gatsjes ynpjukt, den wirdt it fensels waerm. D' iene bos sloech de wazem mei n f'eart üt en üs bürman seach al mei 'n skean eacli eft der snijbeantsjee ef dinamyt üt komme scoe, mar it draeide wol op beantsjes üt. It iten wier bést, mar it poarsje wier birekkene op in frommis, dy't de mage mei n korset heal ticht lukt en den suniger libje kin as in oar. En omt ik nou myn korset yn e winkel bliuwe litten hie, wier it my krekt as in miel, dat ik yn 'e meagere dagen fen myn stedintetiid wol ris yn in ..volksgaarkeuken" kocht, as de jouns fen to t< iaren de pong hwet in to greate knauw krige hie. Mar men hie dochs waerm iten hawn! — De Belgiske douane wier net lestich, hja hienen 't oars wol oan tiid, oint der net folie reizigers wiernen, mar se setten it krüske der mar op en rekken hwet mei inoar yn petear, dat Jrinne se dèr wol. Om trije ure hinne wiernen wy yn Brussel, it earste pleisterplak, ek wol lyts Parys neamd. De stêd liket sa mar yn ienen frij hwet, fikse brede strjitten, greate hotels mei de namme yn greate letters der foar, mar as men nou kiekt in hotel ütsocht liat, dèr de namme liast fen biskül is, den kin men mar fordealde lang siikje. En seis m Brusseler politieman kin him yet wol forsinne twisken in „Grand Empereur" ef in „Grand Monarque", en yen sadwaende in heal üre forgees rinne litte, mar einliks kamen wy torjuclite. Ik wol hjir wol effen sizze, det de bütenlAnske spraken my ornaris net sa



gau yn 't sin kamen as lis Hollansk, en ik it dos altyd aerdich foun, as men op myn Hollansk ek yn 't Hollansk azem joech. Hwent lio lier men ek fen hüs is, men tinkt altyd yn yens eigen filde sprake en it lüd, dat men jowt, is nea it eigen lüd fen it lftn, mar opbakt spil, fortaeld ef oerset Hollansk, krekt as in Fries, dy't lang yn Amsterdam wenne liie, sei: „Ik scil ris gean sjên eft de jirpels al geskyld binne". It moaije fen dit hotel wier, det it net oan de strjitte lei en dos rêstich wier; bjir wirdt troch in partij minsken net om tocht as se reizgje, mar it is in bulte wirdich, as men de hiele dei yn 'e drokte omroun bat en den jonns yn 't hotel rèst fynt, krekt as yn in doarp op 'e Drintske heide. Al kriget men den ris in kear puree fen fyn mealde beantsjes ynpleats fen jirpels, den moat men mar mei d' eagen licht ite en tinke „sa dogge se liji 1* nou". De jouns nei iten woenen wy ris sjên, ho de ljue bütendoar libben, eft dat ek oars wier as by üs yn Grins. Hwa fen dy kant de Belzen bisjên wol, hat gjin swiere taek, thüs binne se nea, yn 'e kroech er. op 'e strjitte altyd en allegearre. Wy hienen earst Invet op in boulevard omstapt en al fen alles sjoen, do't it üs yn 't sin kaem, det wy thé-toarst krigen; yn in café wier krekt yn 't hoekje by 't finster in moai plakje iepen, wy koenen op 'e strjitte en yn 'e kroech alles sjên. Do't de kellner hearde, det wy llollanneis wiemen, hie hy fensels ek yn Hollftn wenne; nou, dat wier nou dat, mar de thé wier bilioarlik goed. In eintsje yn 'e seal op wier in orkest fen neimakke Tyrolers, dy't for it muzikale lawaei soargen en yn it skoft fen 'e muzikanten soargen de Belzen for it oare lawaei. En de



doar stie mar net stil, fen alles kaem der yn; In keapman mei ansichten dèr't it wiif fensels fen hawwe moast, ien mei kranten, mei postpapier en pinnen, mei snuisterijen, mei segaren, fen alles wier der to krijen, men koe sittendewei bisitter wirde. En it publyk? fen alles Invet. Alden en jongeren, kreazen en minder tsjeppen, pearen, manljue en frouljue allinne, allegearre drok prate ef krantelêze en allegearie mei dy bütenlanske biwegingen en menearen, det men dalik sjên koe oei' de grinzen to wezen. Hwet der my oars talike as by lis, dat wiemen de frouljue allinne, dy't der wiemen en kamen; dit like my meast fen it slach, dy't for eltse kear, det se in oare man hawwe, gjin „scheiding van tafel en bed" mei d'earste oanfreegje, omdet dit to lang durret en „time is money" sizze de Ingelsken. Mar... allegearre chique en élégant, dy echte bütenlanske draei yn 't gat, dér men hjir gjin hanwetter by hat en dat dêr alles wirdich skynt. En sa seagen wy dêr yn üs hoekje dat spil oan, founen wol det de HollAnske skjinnens al oan it óftakeljen wier dêr oan de Südkant, mar forfele, dêr wier gjin tinken oan ; alles in fleurige drokte, hweryn men alhiel frij siet, sünder det men oangappe waerd. Allinne omt it njunkenlytsen bédtiid waerd, stapten wy op en sochten de rëst yn 't rêstige hotel.
D' oare moarns waerden wy wekker troch det it mar oan ien stik wei dripte op 'e binnepleats, en do't wy 't girdyn omheech hellen wier 't al sa, hjer, nacht yn 'e nane, reine eft it yet nea reind hie. 'n Skoan foarütsicht! Yn 't hotel wier 't droech, mar dêrfor wieren wy net yn Brussel, thüs sieten wy ek droech as 't reinde, dos foarat mar, de boksen omstrüpt (ik to-



minsten) en der mar troch, nei 't stédshüs ef „Hotel de la Ville", lyk as lija dér sizze. Nou wit ik net, eft it baentsje fen lid fen 'e gemeinterie yn Brussel in bésten ef in minnen is, mar in bést ünderdak hawwe lija grif, dat is mar sa wier as Wopke libbet. Ingeltsjes en forguld en gobelins, alles üt 'e romme han, my tinkt, dy minsken sizze dér nea in kwea wird, as lija tominsten mar gjin spil krije. De faderlanske skiednis kin men dér uk ris wer neigean, sa'n lieap alde bikinden fynt men dér byinoar üt 'e alde tiid. En moaije alde gevels det men dèr yn dy omkriten liat op de „Grande Place", 't is om der oan to gast to gean. En den yn sa'n forgetten hoekje in winkeltsje fen Brusselske kant, hiel ienfaldich en liast net to linen, sadet men allinne de kant bitellet en gjin reclamekosten fen spegelruten en hege hier, jonge don geane de frouljue ek ris to gast, n't wier? En mei dy skat yn 't taske teagen wy omheech nei 'L „l'alais de Justice", it hüske der alle Belzen greatsk op binne. Ho great eft 't is? ja neam mar Invet, ik bin 't forgetten, 't komt net op in pear jelne oan. En safolle soarten moarmer, det in gids it allinne imthalde kin en deikomt gjin ein oan 'e keaniers en sealen. As de Belzen ündogensk binne nei det dit „Palais" i.s, den stiet it der net bést foar. En as 't nou net reind liie, den hie men in moai ütsicht hawn op de ünderstéd, mar üs paraplu wier to lyts om lis seis droecli to iialden, lit stean it oare! Mei de wiete kros nou mar yn in café en ek mar wiet fen binnen! mei in folie mage kin men better lésten drage as mei '11 hollen. E11 't reinde krekteft ityet nea reind hie, mar binnen yn't „Musée royal" wier 't droecli en hongen skilderijen by de Heel,



bast om slücb fen to wirden. Nou dér is thé wer goed for en as men den hol fen thé wirdt, den is der wol iinmen, dy dér ried for hat, en sa rekken wy yn 'e sneltrein nei Luxemburg mei in lading swietekou. En yet segenje ik de Belgiske spoaren, hwent it siet der skoan en icuerm, sadet wy lis wiete klean suver alhiel opdroegje koenen en droecli yn Luxemburg oaukamen. Fensels siet der wer ien by üs yn 'e coupe, dy llollansk prate koe, mar hy wier in Switserske hynstekeapinan, dy folie yn Nederlan reisge. En do't liy er üt stapte, moast ik Fransk babbelje, hvvent dy't er oerbleau wier in Bels, dy't oars neat koe as Fransk en dèrmei nei China reizgje scoe.
Jy hawwe inkelde famyljes dy, as der ien feu lijarren nei Vierverlaten moat mei de trein, allegearre mei geane nei it station en mei büsdoeken en de hoed op in stok steane to swaeijen, salang lija de trein yet sjèn kinne, om den meiinoar tige bidrukt nei liüs to gean. 8a like 't hjir ek yn Brussel en ik tochte: hy scil by 't earste station wol ütstappe, mar né, hy bleau sitten, uren lang; hy biet ek al ris op'e tosken en men koe wol sjèn, det hy 't net rom hie. Dèrom bigoun ik in praetsje en do fortelde 'r my det hy allinne for trije jier nei China gyng, fensels omt dèr de büter hwet tsjokker smard waerd. Ik haw him tawinske, det er „heel" weromkomme mocht, mar folie fiducie ha 'k er net op: Chineezen dogge alles krekt oarsom as wy. —
Do't de trein fluite for Luxemburg, wier 't ketier foar alven en do't wy 'n minüt letter stilhaldden, wier 't ketier foar toalven ; dat foei in ure mei op dy lange reis, sadet wy do gau yn 'e wrine krüpten.



D' oare moarns reinde it yet, mar krekt tlo't wy de léste liap brea yn 'e müle stieken, foei ek de léste drip en koenen wy de liaedstêd fen üs ald hertogdom yet bisjén. In moaije stéd, in leech stik en in liegei stik en oer 'e holte dér twisken in greate viaduct. Y11 'e heechste stéd hat men iikse strjitten en moaije luizen, in standbyld fen \\ illen 1 en in nioai ütsicht oer 'e lege stéd en de omkriteu. For Nederlanuers is 't wol aerdich oni ris in deimeunich dér om to stappen, as men yen mei Fransk net rédde kin, den wol 't dér mei Dütsk ek wol; 't is krekt as yn SwitserlAn, in eigen tael hat it net en dérom brükt it de spraken fen 'e beide bürljue, lyts Switserlan wird it den ek. wol neamd. En al heart Luxemburg nou net mear sa lieal en heal by lis lan, 't is dochs wol aerdich om dy cllde dingen yet ris to sjén fen 'e tiid, do't lis Keningen der sa hwet mei annex wiemen. —
Fen Luxemburg gyng de reis ynienen troch nei Bazel, dit wier in hiele sit. As men sa'11 great eiu foar 'e boech hat, den moat men by it ynstappen wol ris lyk as hjir op 28 Augustus yn 'e Harmonie, men moat er by wéze 0111 earst yn 'e trein to kommen, hwent in hoekje by it finster is 111 bulte wirdich for ljue, dy't ütsjén wolle. De contrijeu, dér men lans komt, lykje meast op Gelderlan en Limburg, hege bergen binne 'r net, 't binne mear fen dy fetsoenlike modderklütsjes, dy't men bergen neamt as men oars neat hat. Yn üütsklan seach men fensels daedlik det men der wier, it militaire fen pet en klean by de stationsminsken en greate skoarstiennen feu 'e fabriken, dy't men hjir by it skepnetsje fol hat. En reizgje det men hjir docht! altyd mar wer allike folie mins-



ken op 'e perrons en üt en yn 'e treinen en allegearre toarstich! De karkes dy't der ride mei iters- en drinkersspullen, liawvve op 'e measte plakken it bier net yn heal-fleskes, mar mei in kraen en dêr is 't net minder om. En lyk as ienkear de Dütske Keizer oan in feestmiel in gouden bokaal mei wyn leecli dronk, sünder det men sjèn koe det er swolge, sa litte de ljue it dêr ek mar rinne, mülk wol om't hjar Keizer
it ienkear die.
Sa rounsjêiide en snobjende wei kamen wy einlings yn Bazel, it trêdde pleisterplak en de earste stéd yn Switserlan. De douanen woenen de koffer net iens iepen ha, 't scoe wol goed wèze tocht hjarren en dat tochten wy do ek mar. En do gyng it wer de gewoane gong, by de portiers lans feu e hotels, dj t allegeanc op 'e rigle steane mei de naminen fen hjar hotel op 'e pet en den de bagage jaen oan sa'n man el' yn it rydtüg stappe, dat hja meinomd hawwe. Us hotel wier foart by it station en dat hat dit foar, det men de franken, dy't men oars forsnobbet oan t riden yn in rotteljende hotel-omnibus, nou brüke kin om it iten troch to spielen mei in tlesse „edel druivennat", en dat docht men oars alle dagen net, n't wier? Nou den, wy setten den ek mar ris in flesse „Karthauzer" twisken üs yn en, omt de frou al gau raer yn 'e holle waerd, krige ik wol aerdich myn part derfen. Iten siede kinne hja yn Switserlan ek wol, noü, den witte jimme wol ho in minske den is nei sa'n miel iten yn
in luije stoel.
En al sitte 'r den oars gjin minsken om yen hinne as Ingelsken, dy't yn hjar hirde sprake rattelje oer'e
..nice"-righeid fen dit en fen dat, lit se den mar prate,
tl



mei it liif fol bv in waerrne kachel yn in niaklike stoel kin men wol hwet ütstean. Kn eft Bazel in moaije stêd is? D' iene seit fen net en d' oare fen al, krekt as mei in jongfaem of in stamboekhynsdoi. De 1»li\ 11 biüst or dwers troch hinne en dêr lizze moaije brOggen oei en dat is altyd moai: oan de „bekoring", it pakkende fen streamend wetter üntkomt nimnien. Mar den to witten, det dyselde Rhyn yn ós lan lio langer ho earmoediger wirdt, sadet men der op t lest dwers oei hinne flvbkje kin, is 't net bigreatlik, det al dat skoandere wetter sa mar wei lint? As ik ris drankjes meitsje mocht fen alles hwet der yn liif minuten lans fljuclit, och minsken, minsken, den koe Bockefeller mei al syn piterom my neat skole!
It stêdshüs yn Bazel is moai, binammen it dak, dêr sitte gjin pannen op, mar tegels mei moaije figuren en dat like noch rnoaijer as in hüske fen seadden op 'e Birgumer heide. Folie ha wy lykwol net sjoen fen B., hwent üs hert loek nel de bergen en nei de snie, en dêrom teagen wy wer op stap nei Luzern en do Vier-
waldstadter mar.
De reis feu Bazel nei Luzern is ion stik moaije natür mei Ofwikseiing safollo as men mar ha wol. Aeidige alde Switserske hüskes, nijere hotel-pensions, moaije weiden mei goed fé, beekjes mei streamend wetter, heuvels, bosken mei hou'kappors, yn e fjiite alïis in hegere berch, einlings do earste tunnel, hegere bergen, greatere bosken, out einling as men tichtei bv Luzein komt, de snietoppen fen 'e bergen yn 'e sinne skitterje, wylst men yn 'e coupé yn 'e sinne sit to brieden en in handelsreiziger, dy 't dit wol earder sjoen hat, de girdyntsjes al ticlit dwaen wol om e waermte. Ik kin



tny net bigripe, det sa'n gesicht feu dy himmelhege borgen, as de sinne der moai op skynt, for immen it moaije kwyt reitsje kin. Jk scoe sizze: men kin oan alles wenne bihalve oan hingjen en it oansjêu fen de iwige snie. Ik li ie t wol earder sjoen, dagen oanien, mar it pakte my wer mei deselde iïlde macht fen 'e greatheid der Natür. Och den is men sa lyts, al hat men in „rounreisbiljet" en in heap goudstikken yn 'e bnse, sa lyts tsjinoer dy greate stikken, dy de natür dêi dellein hat, hwent men spoart mar oanien wei en 't komt hast net tichterby, it bliuwt altyd lierwei en heech, heech! Mar de Pihttius is ek in fetsoenlike moddeiklute, mei tweintich Martini toerren boppe op inoar den is men der j et net, den kin de Dom fen Utrecht der as tajefte yet wol by! Ja, as men den ris neigiet, det op 'e safolleste dei fen 'e skepping it lan 'm fen it wetter skaette, den scil 't er do wol raer ütgien wêze, as der sokke kinten omheech kamen, mar do wier t ek de tiid yet net fen it greate „internationale toeristenverkeer". Nuu den, yn Luzern wier 't wer „hou! Hjir wier wol hwet to sjên en 't waer wier moai! \\ y hawwe j'ii lis skoalle-boekjes aliegearre wol lis lézen fen e Pilatus mei syn hoed en svn degen en „regen en „zegen en hy wier nou sa moai en sa klear, det wy tochten : daedlik der mar op lit, hwa wit, ho t inoarn is. Earst fensels effen sjên eft dy „restaurant" der yet wier, dêr wv foar in jier-mennich sa faek en sa lekker iten liiene for net to folie jild; wrachtich hjer. dêr lia'j '111! En yet krekt as do, bést spil en t liif op 'e leest for in bytsje franken, mar do moast it den ek vvéze. En do gyng it üs krekt as Poai en de lytse frijer, dy't it hinne-ljedderke brüke moast,



de Pilatus koenen wy net op ornt it yet to ier yn 'e tiid wier en de „Zaimrad-balur" yet net ried, den mar op it liinne-ljedderke en mei de electrische tram nei de „Sonnenberg". Earst moasten wy in hiel ein ride troch strjitten en by villa's lans, den wer by in houtsagerij, dér de macliines trocli streamend wetter dreaim waerden en it wetter mei krêft üt it hüsbrüsde, efden wer in koumelkerij mei dy brün-reade Switserske kij en yn ienen: der kreaken de rédden fen 'e wein en stienen wy mei in lioart stil. „Umsteigen" sei de conducteur. En dér seagen wy de baen al lizzen: twa glédde izcren stangen en dér twiskeo yn in stang, alliiel mei greate heakken, en oan beide kaem gjin ein, sa lieecli like it.
Do 't wy yn 'e wein sitten gyngen, sieten wy alliiel efteroer yn 'e banken, mar do't it spil omheech gyng, kamen wy to sitten krekt as yn in gewoane tram, trocbdet de wein skeef' hong. Sa'11 spil liat wol liwet fen 'e klokswichten by in alde slofltsjt>klok, as men it wicht omheech lukt, giet de ring nei ünderen, en sa is 't hjir ek sa Invet. Boppe op 'e berg is in soart machineln'is en dêryn draeit in oeribel great bouten réd, en om 'e ranne fen dat réd draeit in tsjokke izeren kabel, dér twa weinen oan fést sitte, d' iene giet nei hoppen ta en d' oare nei ünderen; krekt yn'e midden is in „wissel" en dér ride hja mekoar foarby. De wein dy nei ünderen giet, meitsje se ornaris mei wetter swierder, den lükt by d' oare wein luist fensels nei hoppen ta en, as er 't liet rédde kin, den helpt de machine 'm in bytsje. As de baen dos ienkear leit, den is 't riden net sa tige djür, mar it meitsjen fen sa'n wei giet fensels net yn ien dei, dat is in hiel stik wirk



en t moat fensels ek goed yn elkoar sitte, hwent as sa'n kabel ris briek, den seoe men al in oare plof meitsje as by in hinne-ljedderke del.
Nou, mar wy kamen den goed en wol boppe en dat lia mei fen de moaiste uren west, dy't wy dêr op 'e „Sonnenberg" troclibrocht ha. Moai sinneskyn waer, gjin wyn, net folie minsken, in liearlike suvere loft, moai gêrs om yn to lizzen en foar üs, om nea sèd fen to wirden, de Pilatus fen ünderen ta boppen. Oan 'e ünderkant grien mei huzen lijir en dêr, en kij der twisken mei de skiltsjes om 'e nekke, fjirder yn 'e liiclite bosken, de beammen yn 't lést al lytser en lytser, den al ris greate kluten keale stien en einling de skjiinie, wite snie. En heecli! lieecli! en great! en moai! mei droech waer, iten, drinken en segaren net to fier Of, den scoe men dêr altyd wol lizze kinne, seis forkearde tinsen kriget men dêr yn sokke kleare loft net iens. Den liearde men ris in klok lieden yn 'e flerte, den ris in spoar fluitsjen ef trocli in tunnel razen, den wer ris kij mei lijar skiltsjes, den blies ik mvn wiif de segare-reek ris oan ef kidele lijar mei in gêrske yn 't ear, 't wier allegearre allike moai.
Mar dy divekerse tliê-toarst! d r liolp neat oan, wy moasten foart as wy üs sin lia woenen. It „hotel" wier yet net iepen, mar thé wier der doclis to keap en minsken, minsken, Invet in lekker bakje! Al kin 'k tlnis goedkeaper tliédrinke, ik weagje 't er yetris op om 't dêr to dwaen.
It waerd fensels ek letter, mar it skieden waerd in min ding, ek al krekt as Snein-tojouns by de faem wei. Mar 0111 op 'e tiid oan tafel to kommen, koenen wy net langer bliuwe en dos it moast. Nei de bidelte



wol it ornaris wol, tocht de frou, en sa scoenen wy den mar nei ünderen ritme; oeral stienen hAnwizers om .yen it paed to wizen, it skynt det der wol mear minsken komme. Non ja, it woe den ek wol nei ünderen, mar de diveker, Invet kaem dat op 'e küten oan; altyd oan moast men mar mei de hakken yn 'e groun, om 't it oars al to hird gyng en men den hals oer 'e kop nei ünderen tleach. En Invet ik nou ljeafst doch, nei ünderen ef nei hoppen ? ik wit it net, mar ik leau fen nei ünderen. Nei hoppen yn in stadige altyd allike pas, dat kin men lang follialde en dêr wirdt men net gau wircli fen, mar, it giet altyd omheech en ü, liwet wirde de skoen den op 't lést swier. Nei ünderen giet fen seis, mar men wirdt wircli fen it tsjinkoaren. üweroin dos ljeaver nei ünderen? omt men den klear is, en as men omheech giet, mèat men wer omleech, dêr helpt net oan. Mar as alles sa moai is as omleech by de Sonnenberg del, den scoe men hast syn hiele lihhen wol nei de hidelte rinne wolle. It prachtige ütsicht oer de omkriten, it moaije wald fen hege beaminen, allegearre mei rjuchte stammen fen in 20 a 30 meter heech, lijir en dêr ris i:i beekje mei streamend wetter, by in gloppe yn 'e beammen it ütsicht oer de mar mei syn stoomboaten en oer de stêd, efter yen yet altyd de Pilatus en foar yn 'e fierte de Rigi, lnver't nou en den ris in wolkje foarby drean en sa de kop ünsichtber makke. By dit alles it pakkende fen in heech en great wald mei syn waldklanken en syn stilte, mei syn ljocht en syn healIjocht, mei syn beamgesüs en syn wald-lucht, den freegje ik, eft it net moai wier ? en eft men der den sin oan bat om wer yn 'e biwenne wrald werom to



kommen. Mar de mage, witte jv! poëzie en honger binne gjin kameraden, alhowol in bnlte poëten faek honger lapje moatte, en dos — foart mei it wA 1,(1 en syu poëzij en op reis nei de wrAldske wille fen in table d' lióte. En eft se yn Luzern iten-siede kinne? ik scoe bast sizze: bisiikje it mar ris! en jimme scille mei lis sizze: 't. is skoan spil. It bigjint al mei de omballing, in greate seal mei 'n moaije glëdde flier, alle tafeltsjes mei blommen, de minsken ornaris yn 'e Sneinske klean, it moaiste Ijocht iit iwich greate kristallen lusters, in „menu" mei in liiele bulte lange Franske nammen, for 'e geheel-onthouders tige moai klear wetter en for de minsken in wynkaert mei in Itiele bulte nammen, doch by dit alles in skoander miel iten mei in bést „dresseerde" keppel kellners, en den as haedsaek in goeijo mage, ik freegje: hwet mankearret den oan it folmakke ? As men dat sa'n oardel ure folhalden luit mei oan ien stik to laden, den wol men op 't lést de boaijem wol tiele en is men ek liast al blij, as men it ein foun hat siinder kokhalzjen. En as yen den yn 'e „conversatie-zaal" de lea op 't lést bijowe en men eigentlik mear sin kriget oan sliepen as oan de „conversatie", hwerom scoe men den net sizze: kom, wy binne lis eigen baes, wy hoege gjin hem to forskjinjen, wy krüpe der yn? Nou, dérom den, hwer kin men it better krije as mei in folie mage en wirge lea op in goed béd'? den is der gjin better wirk as it fel mar oer 'e eagen en stil wêzen.
De oare moarns wier it Snein. Al wisten wy it net, den koenen wy it wol fiele ; hweroan? ja, dat wit ik net, mar tink der seis mar ris om. Do't de süke-



lade en de bólle op wiemen, wier de fraech: hwet nou en hwer hinne? Men praet den wol ris oer „aantrekkingskracht", binatnmen fen greate ef moaije ef aparte dingen; nou den: wy fielden dy krêft fen 'e Pilatus en 'e Sonnenberg en it paed, dêr wy d' oare jouns by del gien wieren, trapen wy nou by op. Jister de stimmming fen de neijerkommende joun en de sinkende sinne, nou de stimming fen 'e rizende sinne en de Sneintomoarn. Hiel oars, hiel oar moai, hiel oar ljocht, in hiel oare wrald en 't gyng nou omheech, de frou püstte al ris en moast al ris sitte. En — wier 't net to bigreatsjen? de loft, dy't earst sa moai klear wier, waerd al njunkenlytser minder, de sinne gyng al ris biskül, 't waerd stiller, en einling, do't wy hoppe kamen, wier fen 'e hiele Pilatus neat to sjên. Dy kant lit lei 'r jister, seinen wy, ja, en 't scil ek wol sa wést ha, mar wy moasten it leauwe op „gezag" en dat bat for Friezen altyd in min ding wést. Sims hienen wy hope, det de ioft brekke scoe, mar 't mocht net barre, en do't de „conducteur" fen 'e „Zahnrad-balin" mei in bid rukte troanje al foarspelde, det er wol rein komme scoe, do sakke üs de moed yn 'e skoen en bisleaten wy mar om üs mar wer nei ünderen sakje to litten, de retour fen 'e oare deis hienen wy yet yn 'e büse. En 't dürre den ek net lang ef de earste reindrippen kamen al, och, och, en dat op Snein en yn sn'n frjemd lfm, hwet wier 't in spil! Mar o wonder, it klearre wer op en 't waerd wer reisber waer, wylst wy mei de electriske nei ünderen fieagen by de mar lans. Us doel wier nou de „Löwe", in monumint, dat yn in rots üthouwd is as oantinken oan de Switsers, dy 't by 't fordégenjen fen 'e „Tuilerieën"



allegearre as helden stoarn binne. 't Is makke vn in rots en de rots seis liinget der as in kape om hinne, hast op in wize bygelyks as in minske yn in badstoel sit, en it is in hiel natürlike, greate liuw, mei in öfbritsen „speer" dwers troel, it lichem, wylst l.y stjerlend mei ion fon syn foarpoaten de Franske ..lelie" yet biskermt.
1,0 t wy it seagen, waerden wy stil en stienen in hiel toarn stil to sjr-n; om to sizzen det it moai wier, like hast in „ontwijding" fen it greate heldenfeit, dat it foarstelde. It hiele byld fen 'e öfgryslike tiden fen e 1 ranske Revolutie kaem yen for eagen, en as ïen fen e greate eagenblikken stie dér twisken yn, dit stik plicht fen 'e Switsers, dy't de dead karden boppe it forsomjen fen hjar plicht en allegearre foelen as offers fen 'e loslittene dier-minsken fen dy bloed-tiid. Men wirdt yet huverich as men oan dy helle-dagen tinkt en dochs dy liüw ropt yen wekker, en haldt yen fèst, en twingt yen to tinken oan dy tiden, mar boppe alles giet fen dit byld üt in hege „wijding", dy't yen net gau forlit en m toarn as in oar minske yn itgedoch fen 'e wrüld bringt. Fen dizze „Löwe" roun ds wei lans sa'n kreaze restaurant, det wy net foarby komme koenen, to mear omt it ünderwiles bigoun wier to reinen, det it eazde. De jiffer, dy dér bitsjinne, kaem üs al tomjitte mei 'n kaert, dór't op stie, Invet for iten hja to keap hiene, hja koe fêst al sjên det wy honger hienen. Lyk as oeral yn Switserlan, wier 't hjir ek wer kreas en 't iten bést, Switserlan is den ekforde toerist in tige by tige skoan lan, Hja witte der sünder det men 't seit, al det toeristen ornaris honger ha en hawwe dos it spil meastal klear en, omt hja



wol witte, det cl' iene altyd oan d' oare fortelt fen syn iten en drinken, soargje lija ek for goede waer, den stjürt no. ion no. twa en dy wer no. 3 ensf. As jimme wolle, kinne jimrae it adres fen dizze yt- en drinkgelegenheid den ek wol fen my krije. En eft \vy der hwet aerdich sieten ? Oeral om üs hinne tafeltsjes mei hearen to kaertspyljen en „gesellich drok," sünder det immen der om tocht om nei lis om to sjên. En nearne seacli ik in.troanje lyk as men by lis wol ris faek sjuclit, sa ynbleek, forwaeid, óflibbe, det men de ljue wol graecli ris in pear wike op bêd stjiïre woe, fen dy echte kroech-nacht-sujetten, né, lijiroeral frisse, kreaze, manlike troanjes, dy't gol laitsje koenen om in grapke ef in moaije set. Hwet lija spilen wit ik net mear, hwent it wieme alhiel oare kaerten as gewoan, dy waerden allinne yn dat „canton" brükt. En it reinde, eft it yet nea reindhie! Op 'e hinne-reis nei dy „restaurant" hienen wy in winkel üntditsen, dy't op Snein iepen wier, en dér setten wy do de stap hinne om mar ris „presintsjes" to keapjen for famylje en goe-frjeonen, dy't wy efter litten hiene. Dér wier 't non krekt waer for en wy hawwe dêr sa lang ütsocht, det ik krekt yn dy tiid twa segaren opsmookt haw; det dat keapjen mear op 'e büse oankaem as de priis fen twa segaren, scill' jimme wol leauwe wolle. Al wer in biwiis, det frouljue folie djürder binne as manljue! Ut forfeling ha wy do yet hwet bisjoen, dêr wy oars net nei omsjên woenen, hawwe de namme yet yn in boek set en nei oare Ilollanske nammen socht en dy ek foun, en do mar nei 't Hotel, üs tlins. Hwet optügje en in bakje thé for 'e „gesellichheit" en sa waerd it al wer iters-tiid, yn sok waer noch



better wirk as mei moai waer. En men koe oan 't 'ten Pk sj("'n 'let it Snein wier; moai opmakke flsken mei de stirt yn „nationale kleuren," fügels mei flerken as flaggon, puddingen as in skip ef in poarte, süver in gnis om op to iten. Mar hwet yt in minske al net
;'y't hmeer hat; l,y 't bilegerjen fen Haerlem en Parys
der n00'1 W°1 oare dingen opiten. Lyk as alle jounen, waerd 't nou ek al wer bêdtiid en op béd reinde 't tominsten net.
J)' oare moarns wier 't moai waer en dat wier in great gelok, hwent nou scoe wêze it „glanspunt" fen e luele reis, it moaiste en greatste fen alles: de tocht f,'n Luzern npi Fluelen oer it Vierwaldstadttermeer De sinno skynde, de loft klearre op, de wolken waerdn tinner en witer, it blau kaem mear en mear to sjên, de Pilatus fortelde ek det hy 'r yet wier en sa gyngen de touwen los. Wy wieme net fen 'e lésten, dy't op 'e boat kamen en socliten foart yn ienen in' lij plakje efter 'e machine-keamer, hwent wy liiene sahwet yn 'e wyn en yn 't lést fen April is ~'t op it wetter aerdich fris. De boat roun moai fol, dames mei lichte jurken en simmerhoedden, hearen yn bonte klean en petten, mei 'n binocle oan 'e side ef inphotograpliie-tastel, brede Dütskers mei oerjassen en swier bird, kwiksulverige Fransken mei 'n oerjas en 'n plaid en m blomke yn 't knoopsgat, dames mei fjouwer ef fiif ringen oan ien hfln en in lorgnet oan in houten stukje yn 'e han, jonge ljue foart smuk neist elkoar alderen hinne en wer rinnende oer 't dek, it rom alhiel fol mei kisten, koffers, hoeddedoazen, paraplus, elts mei syn eigen merk ef letters. Wy wierne net fen 'e wal ef de boat hie foart de gong al, de rédden



sloegen trocli it kleare wetter en in paed fen skom sei us, liwer wy lans foeren. De huzen waerden al lytser, de wetterromte twisken üs en de stêd waerd al greater, de greate linteis lans de kade: Schweizerliof, Lucernerbof en oare „hofen" lleagen üs foarby, op it lést wier lijir en dt";r oan 'e kanten fen 'e mar yet in inkeld luiske, allinne de 1'ilatns blean lang de selde greate klute, ont einlings in wolk der foar skoude en wy 'm for it lést seagen. Gjin noed, for dizze in oare, wy wiemen nou midden yn 'e Switserske berchwrald; oeral bergen, d' iene al lieger as d' oare, d' iene al steiler as d' oare. Sims foeren wy rjucht op sa'n ien ta, sa steil, as wier 'r yn 't lead opmitsele üt it wetter en sa heecli, det it hoppe ailegearre yet snie wier, mar men kaem hast net tichterby sa 't like en foardet de boat 'r mei de kop tsjin oan roun, wiernen wy al wer in oare kant ut om ris oan to lizzen en nije fracht to laden en to lossen. Oeral binne yn 'e mar fen dy steigers ütboud, dér de boaten by oanlizze kinne en dér wirdt ornaris drok brükme fen makke. En klear det it wetter is, en grien! 't is in mirakel, in hiel ein fen 'e kanten on kin men de boaijem yet sjên mei al syn forskaet fen artikels, dv't der sa yn 'e rin fen 'e jierren al op tolanne komd binne. En de fiskjes, dy der swimme by tuzenen, it krioelt er as in kroade mei kikkerts. En wer farre wy op twa fen dy greate dingen ta mei 'n romte der twisken, men scoe sizze, det men se oan beide kanten mei da bannen wol rikke kin en lio tichter men komt bo fierder se fen inoar geane, en as men dér twisken is, is 't in foege sé dér, sa breed is 't. Dat is it forrifeljende fen 'e bergen, men rekket yens miette kwyt, omt men



wend is yn Fryslitn to sjên Invet heechst is, in seadbnlt ef in rüskerne. En men fart mar fen d' iene steiger nei d' oare, fen d' iene berch nei d' oare, fen in hege nei in hegeren, as de Pilatus lytser wirdt, wirdt de Rir/i greater, en it sintsje skynt oer 'e weagen en oer it skom, en de wyn waeit de reek as in svvarte streek oer it skjinne wetter, om op it lést wei to wirden as it paed fen skom, dat de rédden net ophalde to teikenjen yn it griene fjild. En de sinne en de wyn stride in striid om de minsken kald to meitsjen ef waerm, de oerjassen en de mantels binne forhüze fen 'e bult nei de eigeners, de kragen komme op, de pet wirdt stiver oanlitsen en de frouljue slagge in omslaclidoek om, inkelden wirde wei nei Anderen. En den lieart men Fransk, den Dütsk, den Ingelsk, sims Hollansk, Baedeker fladdert yn 'e wyn, Italianen sjongpiate der .sinis twisken ; den is 't allegearre bosken op 'e bergen, den snie, den raest it wetter der mei foarsje by del, den fljuc-bt op 'e kant fen 'e mar in trein en fordwynt yn in tunnel, om in minut letter wer fjirder to razen yn 'e frije loft, den is 't oan 'e rjuchter kant moaijer as oan 'e lofter, den is de berch oan 'e iofter kant wer heger, den is 't „nice", den wer „wünderschön", den wer „charmant", sims is 't „verrukkelijk", 't is in nije wrald dy't 'm üntslüt, dy't yen „oerdondert" mei macht en pracht, men wirdt sêd en wirch fen 't sjên en kin net ophalde mei eltse flif minuten wer in nije ütrop to dwaen, ho inoai eft 't is. Men komt to koart mei wirden, men fielt it folie moaijer as men 't seit, men plakt twa, trije wirden oanien om to sizzen I10 't is en 't is yet bernewirk. En stilhalde kin men yen net as de boat wer in oare



kant ütgiet en wer in hiel oar „panorama" yen foar d' eagen komt; al wirdt men kald, men bliuvvt sitten, hwent strak is 't dien en bliuwt allinne 't oantinken. Do „Tells-Kapelle" en de „Axenstrasse" binne al foarby, wy ha do f'rou oanwiisd, hwer 't \vy foar seis jier sitten ha, de ljue dy't iten ha, komme al boppe mei do kotters, it ein-station komt al yn 't siclit, in greate bercli mei snio leit Hak foar üs, hy wykt net en lit '111 net omfarre, de feart wirdt al suniger, do rédden geane net mear sa liird, al suniger on suniger, it tou wirdt ütsmiten, wy lizze stil yn Fluelen. Alle miiisken kringe fensels tagelyk om der óf to kommen, der is oars tiid genóch. Mar sa is men, men wol ris wer féste groun ünder 'e foetten ha, as men sa lang 0111 toarko liat. Fluelen is gjin great station, howol der ornaris in bulte reizigers binne, men luit it skoan oan tiid 0111 in „ansicht" feu 'o Gotliard-Bahn to keapjon en to forstjüren; for in party jonge ljue is in Switserske postscgel ek wol aerdich. Einling lieart men iu oeribel geraes en foart dèrnei komt ile ,.(Jotliard-Bahn" üt in tunnel en kin men ynstappe. De trein isfolen de hoekjes oan 'e finsters binne allegearre biset, ja, wy komme wryclitich yn in rook-coupé to lanne. Wy treastgje üs mar mei it tinkbyld, det di/.zu coupé der like goed komt as in oare en det de measte miusken it sa drok ha mei litsjên, det de piip fensels ütgiet.
Tsjin üs oer sitto twa drokke Dütskers on noist üs it wyfke feu ion fen hjarren on hy is yot sa grien, det hy der net ófbliuwe kin, oltso koar lijar hantsje ris streaket en ljcave nammon soit. Botter sa, as twa dy spil ha. Oan 'e oare kant fen 'e wein-troch-



reed witte in peur alde Ingelsken; se sizze net folie en moeke fait nou en den al ris yn yn 'e sliep. Efter üs in keppel, dy't Fransk prate, en tige drok appelsinen ite en dy nocli troclispiele mei alderhanne soarten üt fleskes. Fierder nei efteren sit in liiele femylje Italianen en ek twa, dy't oan 'e troanjes wol Hollanners lykje, mar, lyk as de measte lansljue, wol aerdich kalm binne en net lüd roppe. Oan 'e kanten fen it spoar in iwich wikseljend panorama: de bergen wilde lio langer lio lieger, djippe killen der twisken, den binne se keal en steil, den biwoechsen meibeannnen, den binne der greiden op mei kij, forsprate hüskes, en oeral boppe de skjinne, moaije, reine snie. Op 't iene plak is it paed for de trein üt 'e bergen seage et kappe, op in oar plak geane wy der mei in bocht omhinne; hjir streamt it wetter mei in lawaei as in tonger fen in berch en mei kügelsfeart oer stiennen en rotsen, dér binne wy ynienen yn it roet-tsjuster en raest it en tongert it om üs hinne, oant men earst de reek fen 'o locomotief wer ljochter wilden sjucht en mei in pear seconden it deiljoclit wer troch it finsterke komt. Oan 'e rjuchter kant stiet in lniske, alhiel bidobbe ünder 'e snie, dy't by in doarpfol tagel_\k fen e bergen mlle is, oan 'e oare kant sjugge wy in pear lmndert jelnen ünder üs it brüzjende wettei fen in berchstream ; foart dêrnei is it wer nacht en heart men allinno it tongerjen fen 'e trein yn 'e tunnel, wylst, as men dér ütkomt, der wer bergen foar yens each lizze, sa heech en great, eft der gjin ein en gjin trochkommen oan is. Einliks steane wy stil, de locomotief pust en smüclit en kin net mear, in oaren moat syn wirk oernimme. Wy hawwe in



heal ure tiid yn Göschenen; de Switserske Staet wit wol, det men op tiid graech iten ba wol en de table d lióte yn t station stiet al klear, it sop al yn 'e panne. As de iene panne leecli is, stiet de oare al wer fol foar yen en sa kin yn in healüre mei in goed nmlfol kiezzen it „menu" ófiten wirde, dat fensels wer bést is. Den yn 'e weinen en nou komt it eigentlike: de Gothard-tunnel. De ljochten konnneop, de filisters moatte allegearre ticlit en dér giet it, in lyts skoftsje sjugge wy nocli it deiljoclit en den is it tsjuster oan beide kanten. De locomotief smacht en byst, de trein skoddet en stampt, en men hcart oars neat as tonger 0111 yen binne, it is krekt efl fen alle kanten de buijen op inoar ynrinne en in tongerslacb fen ünforbritsen krèft folie aclittjin minuten 0111 yen binne guit en raest en beart, wylst it yn 'e weinen bo langer lio nearder wirdt. Men seit, det it nioai is en det it in kinstwirk is en men fynt it in aerdich „idéé" 0111 dwers trocli sa'11 greate bcrcli binne to spoaren, mar my is der oars neat fen bybleauu as it üneindige, bast-net-üt-to-stean geraes yn 'e swarte tsjusternisse; moai is by my oars en det it in kinstwirk is, forjit men troch it öfgryslike getonger yn 'e bercb-kelder. Allinne it ketier yn it swit-keannnerke by in examen is yet minder en in skoft pine yn 't liif yn tsjerke is ek net alles, mar oars is der Ijy my al net folie minder, of it moast wéze, det men in erfpoarsje krekt de deis foar 't springen by de Uratama's brocbt liie. Gjin blider egenblik as det de finsterkes wer del kinne en it sinneljoclit en de frisse berchloft wer yn 'e weinen streame en men wer rom sykhelje kin. E11 dalik kriget it „bercli-panorama" yen werto



pakken, altyd it selde en dochs alliiel oars eltse fiif minuten, altyd de liif selde dingen : bergen, beammen, wetter, snie en romte en nea is it allyk, in iwige wiksel yn 'e iwige natür.
Om fjouwei üre hinne binne wy by Lugano mei syn moaije mar, dér wy de earste reis al in dei ef trije omswalke ha, en mei in minüt-mennich ileaae Avy oer e daem, dwers troch de mar hinne. Den giet it wer oer en om en troch de bergen, omheech en omleech, wy komme al yn it ünderste part fen ywitserlan, dér Italiaensk spritsen wirdt en balde stil \ 11 Chiassa, de Italiaenske douane, lljir wer do gewoane fortoaning: lange toanbanken, dêrfoar de .reizigeis mei de iepene koffers, dèrefter de douanen, dy snulfelje fuaial nei tabak en sigaren, bitelje ef net bitelje, de krüskes der op en den moat men yet twa polysje-maunen mei fearreu op 'e hoed foarby, dy't neisjugge eft de krüskes oeral op steane. As men lijii lans is, den wirdt men op it perron yn in romte litten mei in izeren stek der omhinne, krekt as de skiep op 'e fémerk, en as alles klear is en de trein ek alliiel neisjoen, den mei men yens plak wer opsiikje. Wy hienen in mantel en in cape kreas opïólle yn e wein iizze litten, mar se hienen wol litinoar west en wiemen sneisnuffele. Yet in lyts skoftsje en wy stapten üt yn Como, neffens de measte biskriuwingen it moaiste plakje fen 'e li iele Alpen. Wy hienen salang al sitten, det wy wol ris stappe woenen en lis bagage alliune mei de hotel-omnibus stjürden. Eft de portier üs it paed net goed sein liie, ef det wy forkeard forstien hienen, dat wit ik net, mar wy fordwaelden. En eft men nou oan in Italiaen it



paed freget ef oan syn houn, dat komt sahwet op 't selde üt, men forstiet se beide net. Mar mei ef sünder forstean, wy kamen op 't lést torjuclite en wol yn 't moaiste hotel, dêr't ik ea wést ha, in great ald paleis, dat nou hotel wilden wier. In „vestibule" as in foege tsjerke, treppen, dêr't wol in hynsder en wein by op koe, en alles, alles, nioanner; in sliepkeamer sa great as in oar hiel hotel, dêr't ïnyn hiele neiteam wol sliepe kin as ik al oarre-heit bin. En deftich en moai! it wier yn 't oerdwealske, en wy, as skoalniastersbern lis dêryn bitsjinje litte as eren de hertoeh en syn skaei; ik krige der pine yn 't liif feu. Mar li wet docht men as men honger liat! Oan it iten koe men al merke, det wy net rnear yn Switserlan wiernen, it wier net sa deftich as de wen te seis. Under 't iten spile in „orkest" fen in man ef acht yn in hoeke fen 'e vestibule en do't wy nei iten dér ris hinne teagen, sieten de „spleenerige" „lords" en „lordskes" yn luije stoellen dér hwet nei to harkjen ef kwekken oer 'e tentoaustelling yn Milaan. Omt wy wirch wiemen feu alle moais, dat wy dy deis sjoen hienen en neat gjin forlet liieneii fen dy Ingelsken (oaren wiemen der net), stapten wy al ridlikgau op it ald-hertogelike bed en wiemen to slüch om to dreameu, det wy ek fen sok skaei wiemen.
De oare moarns scoenen wy den dat aldennoaiste plak bisjên, maf giet it net faek sa: as it to moai wirde scil, den mislearret it? It yn-moaije koenen wy net fine, wol wier der hwet aerdichs en hwet aparts, mar dér bleau it by. 15.g. sa'11 soarte fen romteefter in mürre, der't in foech mürke omhinne wier en dêr't wetter yn wier en dêromhinne in hiele rigle alde
4



smoarge froulje, cly't dér uau 't waskjen wiernen, tominsten dèr like it op. En dat kwêkke en dat keakele en den sloech ien ris op in stik güd om, mar it like wol, det it fen praten like hird skjin wirde inoast as fen waskjen. Oan 'e kant fen 'e mar sieten efleinen ek in liiule keppel frouljue en it like wol, det it güd dèr it tvvadde sop krige. Nou, üs toclite, wy moasten mar ris mei de „Funicolare" by de bercli op, de Brunate, ^ 1000 M. heecli. Op 'e foarste bank sieten in pear en der wiernen ek noch twa plakken oer, wy der mar op. „Ook Hollanders, geloof ik hé?" „Ho, landgenooten ?" sei ik en wier bliid, det ik üs lanstael ris wer hearde. Wy teagen mei inoar nei boppen, fen praet kaem praet, en tochten, det wy elkoar wol selskip halde koenen en fen beide kanten ïnienden wy dat. Boppe op 'e bercli stapten wy hwet om, woeuen it moaijer fine as it üs eigentlik oanstie en fouueii op 't selde egenblik, det it üs óffoel. Mülk kaem hjir ek by, det wy yn lis hotel net tliüs wierne, omt it üs to deftich wier en hja net, om it hjarren yn hjarres to smoarch wier (hja hienen de middeis scande pikelhearringen mei sipels by 't iten hawn)en do bisleaten wy mar yn ienen om op to stappen en mei üs fjouwerén hwet wille to siikjen yn Milaan. Elts pear gyng nei syn eigen hotel om ou to rekkenjen en wy scoenen elkoar yn 't station wol wer line. En do hat de frou yet in min skoftsje trochmakke. Wy stapten yn in „restaurant" om earst yet hwet efter it testje to stjüren en dit spil like moaijer as det it wier. Nou wier ik sa op dizze reis: ik liie my foarnomd om alles, hwet my foarset waerd, op to iten sündoi' al to kiekt to sjèn. Wior der in micli yii



't sop, den tocht ik: elts bist rliat syn fut, laei do niicli op 'e groun, mar liet itsop net stean. Dit kaem my lijir wol to pas, en sadwaende krige ik wol aerdicli myn part, mar de frou die oars ueat as prot sjèn en de grize oer 'e grouwe riime litte, li went skjin wier oars en fen de twa kaem er mar ien séd üt.
Nei 't wy earst yet Invet liannel dien li ionen op 'e strjitte yn broches en ansichten, setten wy stap nei 't stasjon, mar o Fatum fen Como, wy fordwaelden wer en moasten op 't lést drave om op 'e tiid yn üs trein to kommen, 't Wier al wer in folie trein, allegearre reizigers for 'e tentoanstelling to Milaan.
Üo't wy oankaemen yn Milaan wier 't drok en yetris drok; in liiele rigle portiers op 't plein foar it station, allegearre mei moaije gouden petten. Uzes stie foar syn automobiel en woe üs allinnc oanninnne, do'twy seinen, det wy bistelde kramers hienen. (Det lis brievekaert der yet net wêze koe, koe liim neat skele en seinen wy him net.) Wy stapten yn 'e auto en foart gyug it, alle oaren foarby, de earsten fen 'e internationale toeristen, dy hjar jild fortarre scoeneii yn it djüre luxe-ceutrum. Mülk det der wol oaren wierne, dy't mear yn V pong hiene, dat gyug üs net oan, wy sieten en dienen krekt eft it hiele lok fen Milaan for in pear dagen fen üs Ofliingje scoe. Do't wy by 't hotel oankamen, stiene iu keppel tsjinners klearyn 'e bocht om lis op to nimmen en „binnen" to „loadsen." Trocli det ik follialdde det ik keamers bisteld hit», en reisge mei „coupons" fen Lissonne, krigen wy hwet haldfêst en, alhowol it hotel tol wier, koenen wy mei in heal-ure twa moaije keamers k rij e op 'e earste fordjippiug. Tige wierne wy hjirmei yn 't skik, hwent



Hun hiene wy ünderdak yn it aller-earste hotel fen Milaan, midden yn 'e stêd. Wy koene daedlik merke det wy yn it lan feu 'e „lazaroni" wieme, al hienen se lijïr ek 111 „rok" oan en it wyt op 'e bleek, hwent de „ober" woe üs daedlik plakken oanprate yn in „Jheatei", dy't de man mar liif lire kosten endèrliy fensels neat op fortsjirme. Mar it like üs net goed ta en wy teagen de strjitte op om de stêd to bisjén. Hwet lis daedlik opfoel, wier, det de strjitten tige breed wierne en floerre mei greate stikken granyt, en det der luist like folie auto's rieden as rydtügen mei hynsers. Eu jeije, jeije, det se dienen en de electrische trams, it jage mar en d' iene foller as d' oare en in stik ef seis efter elkoar. As se fol wierne, den kaem der in boerdtsje del mei it wird: „completo", krekt as by us by it léste nümer fen in tiidskrift. Us earste gong wier fensels nei de Dom, [de Duomo) en in minüt mennich stiene wy stil op 'e romte foar e tsjerke, de „Piazza del Duomo." Hwet in ding, hwet in stien en moarmer, hwet in tiid en jild, liwet in weeldrich-wraldske timpel for 'e tsjinst fen God. Der yn wirdt men forslein fen 'e moaijeiis en fen 'e greatens, stil fen 'e oerbluffende liiclite en romte en feu 'e mystiek, dy't fen alles ütgiet. Ik kin my bigiipe de macht, dy for in gelovich gemoed fen sa'n Gods-tiinpel ütgiet, seis wy as nochter protestanten kamen ünder 'e yndruk fen it bouwirk, alliowol der fensels dingen yn wierne en barden, dy üs gemoed net oandienen ef krekt oarsom as de bidoeling wier. Mar hwet my binammen trof, wier it fortroude fen e biwenners mei hjar tsjerke; men koe oan alles sjèn, det it in stik fen hjar deistich libben



wier en, men mei der oer tinke sa 't men wol, it is for hjarren hwet, dat wis is en haldfêst jowt. As ik nou yet siz, det er 36.000 minsken yn kinne, den kin men bigripe lio great sa'n tsjerke is, èn hwet sa'n gebou biteikenje kin mei feestlike dagen fen de natie ef fen de tsjerke seis. Wy troffen it yet det der sa'n feest fen 'e tsjerke wier, en koene do mei eigen eagen sjên hwet er dos harde. Mar dér komme wy aenstons wol oan ta. Do't wy üt de Dom kamen en der foar stean gyngen om it prachtwirk yet ris fen buten to bisjên, stienen wy al gau midden yn 'e keapljue, dy fen alles to keap hienen hwet moai wier. Nou hienen wy tlnis al yn 'e krante lézen, ho ófgryslik dy ljue oerfreegje koenen en sa gyng it dér mei dy ljue en mei tis frouljue op in keapmanjen, eft it op 'e hynstemerk wier. Mar sa krigen wy den ek forskate dingen yn 'e büse, dy't wy letter yn 'e winkel lizzen seagen mei hiel oare cifers derop, as wy delteld hienen. En dat petear gyng yn it Dütsk, lokkich for beide partijen, det it gjin examen yn 't Dütsk wier. Do't wy letter op in oar plak foar in café sieten, rekken wy oan 't kwanseljen mei in swarte keapman, dit barde yn 'e internationale sprake fen 'e fingertael en elts krige ek al wer syn sin. Do jouns oan 'e table d' hote kamen wy to sitten neist in pear soannen fen it „Himmelske Ryk", ien mei in stirt en ien sünder. Dy mei de stirt like wol de baes fen 't spil en d oare wier syn skriuwer of syn tolk, dy wier hwet „gemoderniseerd" en droech in nu'izefanger ünder'e noas. De stirtdrager noaske hwet yn 't sop om en ek d' oare spillen stienen him net allegearre allike goed oan, det ik leau nea det hy sèd fen 'e tafel



kaem; hja bleainven don ok not 'lang sitton on ha mülk op lij ar keamer wol Invet bredte muzen ef sabwet hawn, om dat boppe sêd op to iten. Non, dat wier dat, wy waerden wol sêd en ha de jouns fleurich mei iis fjouweren yn in café-chantant sitten, hwer ik seach det hja üs al wer in lyts stapke foarüt wierne. "Wjlst de jiffer n.1. op 't toaniel stie to sjongen, hongen boppe yn 'e seal in pear jonges mei in electrisk ljocht, der't hja de freule mei biskynden en, as 't nou in moai frommis wier, den like dat wol aerdich. Dat de fiouljue net moai wierne koene de jonges net helpe. De büksprekker wier de selde, dy foar in pear jierek yn e Harmonie wier en hy stapte mei syn poppen \et kickt allyk as do. Do't it programma öfwirke wier, bigoun for in keppel feu 'e minsken earst de „fijne" wille, mar for üs waerd it bêdtiid.
D oare moarns tochten üs kameraden wy moasten mar ris ride, den koene wy it moais fon 'e stêd Invet better op üs gemak bisjên. Nou by de Jtaliaenske sinne wier dat ek wol sa goed as rinnen, en men kaem der ek hwet hirder by lans; Invet wy do seagen joech üs wol de wittenskip det Milaan in stêd'is mei n bulte moais en foaral moaije leanen en poarten. Nei it iten, de lunch, habbe de beide manljue ris hyst oan in Jtaliaenske sigaer, mar, alhowol it my trettjin swevelstokken koste bat, ik koe 'mnetfjirder krije as sahwet healwei en baw 'm do tsjin de Italiaenske «akte smiten. Do brachten wy üs kameraden nei it station, hwent hja moasten mei de trein nei Genua om den op it skip nei Indië to gean. Wier 't net frjemd, det hja foar seis jier de reis nei Indië ek makke liiene mei it selde skip, dêr ik do myn selskip



êk op öflevere liie ? dêrtroch wier 't üs suver hast eft wy hwet famyljo fen elkoar wienon. 't Wier fen seis hwet ünwennich, do't lijn foart wierne, en do't do frou mei pine yn 'o holle op bêd moast, wier 'k allinne op 'e wrald.
Aerdich trof ik it, do't de Koning en de Koningin krekt weroni kamen fen 'e tontoanstelling on mei echte Italiaenske pracht troch 'e strjitten rioden. Foarop in keppeltsje fen dy hynsteriders mei koperen helmen en bosken hynstehier doroan, den forskate soarten fen oar hynstefolk, do de beide Ijue sols yn in iepon rydtüch on as hikkeslüters in koppel hynstefolk, hjir on dér mei fytsers. 't Wior in kroas pear, sa't hja dor sioten, en as fortoaning wier 't wol aerdich. In heal-üre letter siot ik to sliepen yn 'e Dom; buten wior 't gleon lijit; ik wior wirch fon 't swalkjon en do't ik yn 'o tsjorko sitten gyng, krigon de stilte, de rêst en de koelte niy to pakken en forsliopte ik myn wirgens yn 'e Dom. Mar men wirdt dêr sa wei yn it greate, det it mulk nimmen opfallen is, det ik dêr myn eagen oar* ticht liio as in partij fon myn bürljue. Do 't ik der üt stapte, stapte üs bürman ut 'e trein fen 'e Gothard-Bahn dor yn, o greate wrald hwet biste sims l\ts! hwent in dei-monnich letter roun ik yn Wiesbaden wer tsjin him oan.
De jouns nei iten wier 't sa drok op strjitte, det men wol sjên koe, det der hwet biitenwenstichs wier. 't Wier allogearre gala en moaije mantels yn auto's 011 bakjes, dor wier sims gjin trochkommen oan. Wy moasten yn dy drokte in winkel siikje fen goedkoape fingerwanten, dy't üs sein wier. Dot dit in hiel krewei wier, is wol to bigripen, mar it bigreatlikste wier»



det wy yet sönder goedkeape wanten thüskamen; dy't goedkeap wieme, wierne net nei üs sin en dy't nei üs sin wieme, wieme allike djür as thüs. En sadwaende sjuch jy? .wrotten wy wer trocli de drukte nei üs hotel en knipten op 'e koai.
I) oaie moarns troffen wy in tsjerke-feest yn 'e Dom, it feest fen it Hillige Krus. Der wierne folie mear minsken as de boide oare dagen en ek folie meai foargongeis. En do't de minsken allegearre nei efteren yn 'e tsjerke gyngen, gvngen wy fensels mei en it dürre net lang, ef der gyng in moai biskildere bak, mei in pear kjersen en in pear reade girdyntsjes biliongen, omlieech, hielendal oan boppen ta. Men koe net sjên det er litsen waerd en 't gyng stadich oan, yn sa'11 liege tsjerke dürre it dos in liiel skoft, ear t er boppe wier. En do gyngen de girdyntsjes fen inoar en lialdde in preesterit Hillige Krüs omlieech, wylst it sjongen mar altyd trocli dürre. Ik leau det it op in bnlte minsken in greate yndruk makke, de measten foelen op 'e knibbels en bigonnen to bidden. Do t de bak wer delkaem, gyngen de minsken hast allegearre nei it middenfek en rigelen lijai der om in romte, in paed, dat frij bliuwemoast. Wy hierden dér ek elts in stoel en setten üs del yn öfwachting fen Invet der komme scoe. De frou tochte det de Kening en de Keningin dèr lans komme scoenen, omt hja wolris yn tsjerke wêze koenen en ik tochte t ek el net, dat wit ik net mear. Mar einling en to'n léste kaem it, mar it wierne gjin Kening en Keningin, mai in lige hast net oer to sjên fen krüsen en preesteis yn tsjien, tweintich soarten fen klaeijinge, swart, \\.\t, read, poarper en goud, 't ien mei oar hast in



heal ure lang. Mar do de léste foarby wier en de rige yet ris in oare kant omgyng, do teagen wy der üt, do karden wy de frisse loft hoppe de wierook en lieten it biwünderjen fen 'e processie oer oan 'e minsken, dy't dér mear for fielden. Op 'e 1'iazza del Duomo stiene trams, dy daedlik trochrieden nei de tentoanstelling en dér stapten wy do yn. Dit wier wer biel Invet oars. It moaiste foun ik de greate locomotieven, it grizelichste de greate kanonnen; it measte wier yet net klear en do't wy nei lang siikjen de Hollanske ófdieling founen, l)lykte it üs det de mürren yet net iens stienen, lijir en dér wierne se gau oan 'e balken ta. Eigentlik wier 't Invet „sneu," mar men is nou ienkear yn üs lan ornaris net foarlik en dat moasten wy yn Milaan ek al wer sjên. Det de stêd Milaan it spil oars goed oanpakt hie, wier wol to sjên, in hiele greate romte wier der for klear, en tram en spoar wierne der apart for oanlein; wille meitsje koe men der fensels ek. Under 'e apartsjes seagen wy in rigle swarten, liwerfen b.g. ien in knypbril dwers trocli de noas lüe, in twadde om 'e mil alliiel mei sébarchjes bihongen wier, dér hy trocli draeijen fen it stompe ein muzyk mei makke, in tredde wier yn noas en earen, ja bast oeral mei ringen biliongen; in troep oaren siet to blazen op frjemde pipen en blies de wangen sa roun, det de eagen bast takniepen, wylst kameraden ütnoegen om to kameelriden. Byinswarte keapman mei in reade mütse koenen wy toalve franken tingje op 'e fjirtjin, omt syn faem yn den Haag wenne, nei 't er sei; by in jiffer, dy dér in kreamme hie fen rükersgüd, woenen wy net tingje omt hja sa goed Hollansk prate koe. (As hja Frysk praten hie, hie 'k



mülk it dübelde jown fen hwet hja frege.) En sa lieten wy hjir en dér hwet jild sitte, ornaris net to min, binammen net op 'e plakken, dêr iten en drinken to keap wier, oant wy einlings, wirch fen al it sjên, wer troch it liek üt stapten, dêr wy de moarns üs „Biglieta d' Entrata" kocht hienen. Yn Milaan wêze en de tentoanstelling net sjèn, dat wier to mal, seinen wy, do't yet wêze scoe; non seinen wy 't net mear. Mar och, by üzes hat men in knypbril ornaris op 'e noas, nou hienen wy sjoen det dêrtrocli ek koe; for t ofgliden is 't mülk wol goed, en sa hienen wy dochs wer hwet leard. In skoftsje letter sieten wy yn 't station om fjirder to reizgjen nei Genua.^Wy kamen to lanne yn 'e earste klasse wachtkeamer, mar as men 't net wist, scoe men sizze det it in bargehok wier mei tripen banken oan 'e kanten for de biwenners. En dêr roun aloan in man mei in smoarge kile, dy't in feger en in great yeskeskeppe yn 'e han liie, to feijen en to garjen alle papier en fodden, dy sa mar oer 'e groun smakt waerden. 't Wier al oars as dat kreaze SwitserlAn! De trein foei üs neffens dit bargeliok noch net iens ou, mar oars, for sa fier men yn Italië kreas reizgje kin, moat men wol yn 'e earste klasse gean, liwent de bargeboel is dêr net sa slim, omt er minder minsken yn komme. Alhowol wy it net forstienen, hawwe wy mei nocht lüstere nei it praet fen twa hearen by üs yn 'e coupé en wol omt de Italiaenxke sprake sa swiet-lüdich is. 't Is krekt eft alles songen wirdt, sa'n muzikale draei witte hja dêrvn to lizzen en, al fljucht it der üt sa red as wetter, 't is en bliuwt swiet-lüdich. En de moanne skynde oer 'e fjilden en de locomotief püste, de trein



stampte, de krante fen 'e Franskraan, dy't tsjin üs oer siet, wipte mei de mjitte fen it stampen op en del, wy stauwen lans rys-fjilden, oer brêgen en troch tunnels, stoppen by 't iene station en fleagen it oare foarby en stienen einlings stil mei in lioart by greate electriske ljoclit-kügels, de konduktenr die de weinen iepen en röp: „Genova", it plak dêr wy wer in deitwa stilheide scoenen. Yet in toarn yn in ratteljende omnibus, omheech en omleech, den de swipe ris wer oer 'e swittrige hynsers en den ris wer yn in sjutteldraef, in stik ef Invet minsken om üs to heipén om üt 'e wein to kommen, keamer no. 8 op 'e groun (dos net kliïdzje) en dêr sieten wy, achttjin electriske ljochtsjes boppe üs oan 'e souder en in lekkere „crapeaud" ünder üs, wylst in moaije, brede, romme koai oardel Meter fen üs ou stie. „Bést nej 't sin," sei de frou; „ja" sei de baes. Lang dürre it den ek net ef alle soargen en smoargens wieme forgetten, en wy dreamden ünder 'e Italiaenske himmel fen alle moais, dat er, bihalve it smoarge, dochs ek wol to finen wier. D' oare moarns ier waerden wy al wekker troch it riden en jeijen, en de sinne skynde moai troch de skreven. As immon sims miene wol, det de Italianen loai binne, den siz ik mei Greult-om : 't kin wier wêze, mar allegearre lang net. Hwet wier dat in drokte en in geryd om fjouweren en flven, hiele rigels karren en weinen, sims mei fjouwer, fiif ef seis hynders der foar. En de foerljue jowe der om-neat sa'n hiele dei „concert" by, 't is in hul krekt eft hja tige de hik ha en 'm amper üt 'e teannen wei helje moatte en den mei in hiele lange swipe klappe hja mar stadich oan en der is hast gjin ien, dy dêr gjin forstan fen hat. Det



er nea gjin moaijer concerten jown wirde wol 'k net sizze, mar dèrfor kostet it ek neat; as men yet sliepe moat, wol men lykwols wol graech liwet jaen om it to üntrinnen, mar hwa üntrint syn Needlot, syn Unk, syn Fatum, seis jn Italië?
Us earste reis wier nei Signore Matazzi om in hoed to keapjen, hwent myn pet waerd ünder de Italiaenske sinne wol liwet smuk op 'e boppe-ein. Do't ik de „bediende" yn 't Fransk fortelde, det ik in ltoed keapje woe, kaem de baes, dy't in pear jelne der ou stie, daedlik op üs los stouwen en sei tsjin my: „Och, spreekt u maar Hollandsch, meneer!" Ik sei: „Wol fordeald, dat kin ik nocli better as Fransk, dat giet oan !" Singelier trof dat dér yn Genua, hè. lly liolp my oan in hoed en oan in adres, dêr't men tominsten for in.bulte jild in segear krije koe, dy't to rooken wier, en do bigoun lis eigeutlike reis nei it „Campo Sancta", it moaije tsjerkhöf. It leit heech tsjin de bergen oan en de reis dêrhinne is dos fensels al aerdich, mar as men ienkear yn'e lange . galerijen" is, wirdt men suver forslein feu al it moais en forjit men sims, det men op in tsjerkhöf is. For millioenen en yet ris millioenen fen it moaiste byldhouwirk en moarmer stiet dèr oaninoar rigele; sims moai, sims tige moai, sims godlik moai, mar op 't lést wirdt men sèd en wirch fen al dat rnoais, it pakt yen net mear, omt men to folie kriget. En as men den hjir en dér yet ris barnende lampen en kearsen sjucht en in meui ef widdou, dy't leit to skriemen by it ljeafste, dat hja dèr litte moast, den wol men mar wer foart fen al dy smerte en dat pronkerige leed, om ünder 'e gleone sinne en to midden fen 'e droktme dit wer to



forjitten. En binammen as men den letter heart, det liiele femyljes lijar earm meitsje ef yn skilden stekko, allinne om in moai „monument" op it Cainpo Sancto to krijen, en dos for de wrald to pronkjen, den is by my it moaije fen sa'n tsjerkhöf ou en scoe ik mei de „Prediker" roppe wolle : „Vanitas vanitatis, omnia Yanitas". Den is my in berch mei in moai bosk, ef snie, ef in wetterfal tüzen kear moaijer en is al dat pronkjen bernewirk by de Majesteit der Natür. Wier it wünder, det wy yn „Bavaria" in goed miel iten der oerhinne setten en mei in fles „Griguolino" üs leed nei ünderen spielden ? Det dy wyn koppiger wier as ik ornearre, wist ik earst do't de flesse skjin leech wier, en do koe ik der oars neat mear oan dwaen as mei in fleurich sin trocli de stèd to stappen en yn in winkel fen filigraiu de „signore grande" üt to liingjen. Nou wisten wy it, det wy by in „Hollanske" to lanne kamen en haldde ik foart myn Fransk mar yn 'e biise. Diveker, Invet hie dat frommins moai güd en it spande al om de knoop hwet op 'e pong to balden, foaral do't lija üs fortekle, det de oare deis der krekt in Hollanske jiffer wést hie, dy't for in hündert goune mennich koft hie. Mar lokkich hie de Italiaenske sinne de wyn al wer hvvet üt'e plasse bret, en woun it soun forstan it fen it sin om it moaije to hawwen, sadet wy net mear kochten as wy nedicli wiemen.
In frjemd gefoel wier it det alles foart wer ltaliaensk wier, do't wy üt 'e winkel stapten, dêr't men mei Ilolklnsk torjuchte koe, wy wiemen bast in skoftsje forgetten, det wy yn Italië wiemen. Oant nou ta hienen wy altyd yn haedstrjitten omstapt, de Via



Roma, Carlo Felice, Vittorio Emanuele en sokke moaije nam men, nou like 't ek wol ris aerdich om dy smelle strjitten ris troch, dêr't it waskgüd boppe to druijen hinget oan linen, fen 't iene liüs oan 't oare fêstboun.
Sok soarte fen dingen lykje fen fierren altyd minder as fen tichte by; as men yen déryn bijowt, fait it ornaris hwet mei. 't Wier der wol near en fol, de minsken wiemen net allegearre like kreas en hinnnel mar men waerd der doclis net opiten, dêr't men sa by it earste ynkommen hast bang for wêze scoe. En as der den ek noch winkels binne, dêr't men alles krije kin for in kromke, hwet docht men den ? Den komt men der üt mei de bannen fol pakjes en yn alle fingers naden fen 'e touwen. Op it ein fen sa'n steechje, dat üs dochs al to nau talike, seagen wy in foege romte, dêr stie in draeioargel to spyljen en in hiele kliber greaten en lytsen wier oan it dounsjen. Al kin men dit yn Amsterdam ek sjên, it like lijir hiel oars en üs tocht folie moaijer. Mar divels, hwet knipe dy touwen op 't lést en men hat dochs net mear as twa hanfollen fingers, earst mar ris op hüs yn, en it spil opbergje! En do dürre it ek al net lang mear, ef de tafeltsjes yn 'e „Speise-saal" waerden biset, de kellners mei bjar lange jassen fleagen hinne en wer, de „ober" mei syn domeny's-troanje stapte der twisken om en holp to plak, dy't hwet let kamyn, en mei lyts oardel ure wier de ilesse leech, de léste panne weihelle, de tafeltsjes waerden leech en it iiif wier fol en moast rêste hawwe op in canapé yn 'e „Salie a conversation" ef yn 'e „Fumoir". I11kelden sakken de stêd noch ris yn, mar de measten waerden mei in ürke al wei nei de sliepkeamers; en



eigentlik is der ek gjin better plak, as men de hiele dei omtoarke hat en den yn it sniüke fen in goed hotel en nei iten sa'n fieling oer yen kriget fen rêst, binammen as men de oare deis wer in goeije mars foar 'e boecli liat. Ik woe earst noch effen sjèn eft dy Amerikaenske jiffer, dy't sa linich smoke koe, ek noch mear manljuesgedoch oer lijar hie, mar de frou wier al foart en hwerom scoe 'k nou mear nei oaren sjèn as nei myn eigen wiif ? Foarüt dos mar nei de 18 electriske ljochten en de greate koai, moarnier om fjouwer üre ride de greate karren wer, men moat der dos mar gau by wèze! En sadwaende, sjuch jy ?
Dizze dei wier fèst-set for de reis nei de „Villa Palla Viccini" to Pegli, in hiel ein buten de stèd. Men kin der konmie mei de trein en mei de tram, wy gyngen my de léste. Foar seis jier hie ik derek wést, ek mei de tram, en do kamen wy neist sok alleröfgryslikst selskip to sitten, det ik mei fiif minuten oeral al jokte hie, mar ik sei tsjin de frou : 't moat al raer trett'e, det dy selde ljue der wer yn sitte, lit lis 't mar weagje, it is de moeite wol wirdich. De tram bringt yen de hiele haven lans en dat wol men fen Genua dochs ek sjèn, al is 't net oeral like skjin. In rommel en in drokte en smoarcli det it dér is, 't is net to sizzen. It jaget en arbeidet en wrot dêr, det nimmen ea tiid hat for waskjen; alles; miiisken, bisten, weinen, luizen, strjitten, skippen lifLt den # ek de selde grauwe, grize, smoarge kleur; 't is dêr in Eldorado for de baccillen en wy doarsten de müle der mar amper iepen dwaen. As men 't sykheljen litte koe for in toarn, den die men 't hjir grif, hwent it ünjieil komt hjir by ladingen tagelyk troch de uoas-



tergatten, mar as in Italiaen dêr sykliellet, hwerom wy den net? En de electribke tram glied mar foart, it selskip waerd greater enlytser, wiksele jimmer-oan, arbeiders yn hjar smoarge, stoffige klean, frouljue mei greate pakken en lytse bern, liear-eftige minsken mei smoarge boardtsjes swarte neilen, de frouljue sünder hoed en de manljue allegearre mei de sloppe „flambard"; wy strüsden foarby greate skippen, kranen, kantoren, stienkoalheapen, smoarge liuzen fen seis fordjippingen, osteria's, ristorante's, farmacia's in inkelde, liünderten liege weinen op greate tsjillen mei fiif en seis hynsers ef „muildieren'., winkels mei appelsines, prommen, figen, griente ; trammen fen 'e oare kant jagen üs foarby en yn ienen gyng it Ijoclit op yn 'e wein. Foart dêrnei glieden wy trocli in kletstrocli-wiete tunnel en oan d' oare kant wier 't wer kiekt allyk, ont einling de liüzen leger waerden en lijir en dêr al ris in beam stie. Mei in pear minuten wierne der mar oan ien kant luizen en oan d' oare kant liiene wy in moai litsiclit op de Middellanske sé yn al syn hear en fear, liwent wy rieden süver op 'e ranne lans. Dat moaie, skjinne, blauwe wetter bispielde dos Europa oan 'e südkant, forline jier op Amelan de Noardsé oan 'e noardkant, sa hienen wy de beide kanten yn it euch liawn en koene wy sizze, det it midden en de' beide einen liiene. En dat kin elts net dwaen, liwatte? Nou mar, liofolle smoargens wy dêr yn it Süden ek sjoen liawwe, it wetter fen 'e Middellanske sé wint it fier fen dat fen 'e Noardsé, it is folie skjinner, klearder, sèfter, ljeavor, it hat net dat botte, rouwe, wrede, oer-kreftige fen üs kant. Ef lei dat oan üs seis en oan de mylde



Italiaenske sinne, ily alles sa inoai makke, wylst yn 't heitelan Knie en rein vet reagen oer de fjilden en de minsken yet yn 'e kragen fen 'e oeijassen weikrüpten? Mei fiif minuten warskóge de conducteur üs, det \vy der üt moasten, en vviisde üs mei-ien de wei, hwent sünder det wy it him seinen, wist hy wol, det wy nei de „Villa" moasten. Hy liie oan myn praet by 't keapjen fen 'e kaertsjes wol mirken, det myn Italiaensk der net tsjok op lei, en hwerom giet in frjemde nou dy kant oars üt as 0111 1'alla viccini? By de yngong fen 'e leane leine in stik ef trije echte bidlers en wierne lensels „ansichten" to keap. By it eigentlike bigjin moasten wy üs nammen yn in boek sette en krigen wy in „gids." Italiaensk wier syn memmetael, Frysk minen, mar wy koene dy beide net brüke en dos mar wer yn 't Fransk, de moaije sprake fen it „Hof" en de „Diplomatie." En omt wy elkoars memmetael net forstienen, moasten wy dos ek wol „diplomatisch" dwaen. Nuu, 'k moat earlik sizze, det ik op üs hiele reis net rêstiger Fransk praten ha as mei dy Italiaen, hwent it gyng mei üs beide sa liwet lyk up, beide gjin eigen en beide net alhiel baes oer 't spil. En elk liiene wy ek in kameraed, dér wy tsjin prate koene yn üs eigen sprake, ik yn myn wiif en hy yn in earme stumper, dy om neat meirinne mocht om it moais ek ris to sjèn. It is dêr yn ien wird in Paradys: ald porselein fen 1'ompeji, ( en men kin der wol op oan, det it net neiniakke is) streamend wetter, luist alle beannnen fen lis ierde, o. a. de Eucalyptus, de Kaniferbeam, it öükerreid, de Drakenbloedbeani, Bamboes, Azalea's fen mear as manshichte, Oleanders as luizen, in hearlik moai ütsicht



oer 'e Middellanske sé, de bergen oan 'e Noardkant en de sinne oan d' oare kant, en as men den krekt in healjier minsken üt East-Ynje oer 'e Uier hawn hat en furlialen lieard liat fen de tropen, den mient men süver fur in skoftsje, det men dér al is. Hwent smük is 't er en fêrzen hat it der yet nea, (de thermometer liat yet nea ünder 'e 4" Celsius oanwiisd) en as men den liwet noardelike klean oan liat, den is 't sims smükernöch. Mar den bringt de gids yen yn 'e grot, de dripstiengrot, hwer't ienich moaije dripstien üt Spanje yn delset is en hwer't nou sont jierren eigen dripstien al dwaende is to groeijen, fensels tige yn 't lyts. It is wol aerdich om to sjén lio lang eft dy oare dripstien den wol wirk hawn liat um sa to wirden sa 't nou is, den komt men yn 'e sifers mei trije nullen. En yn 'e grot stapt men yn it boatsje en farket eltse kear om in hoeke en al wer om in hoeke, oant op 't lëst yn ienen it deiljocht komt en men alhiel midden yn e blommen en yn 'e timpels roeit. Beamhege roazen, azalea s, kamperfoelie en oare lekker rükende blommen, in timpel fen Diana en in Chineeske timpel, vvetterwirken, dy't hjar strielen yen yn 'e troanje spuitsje, wylst men midden yn 'e roazen sit to touterjen. Nou, ik wit net eft men yn 't Paradys ek al oan touterjen die, mar oars scoe ik sizze: sa hat it krekt wést en net oars. It bigreatet yen suver, det men foart moat, mar de gids wol al wer herder en it is ek al krekt as mei pine yn 'e müle: men sjucht der tsjin oan en it moat dochs, den ek mar dalik. Sa gyngen wy den ek mar wer mei, it wier alteast noch net sa slim as kies-lüken, mar wol nimt men ófskied mei in swier herte. De leane wer üt, fensels hwet ansichten kocht



en do yn 'e „Ristorante", dy't by de ütgong stiet. Nou ba ik yn 't bigjin al sein, det ik my foarnommen liie op dizze reis alles to iten, liwet men ïny foarsette, mar nou waerd it my fordeald hast krappernöch. Reade macaroni, krekt as wjirmen, en der raspte tsiis oer, dy't al grif in wike-mennich tsiis wést bie, mei gjin wetter koe ik it der trocli krije; bo gléd eft it ek wier, it woe net glide. Dit wier hiel liwet oars as 't Paradys, dèr't \vy krekt ütkomd wiemen, en it oare spil, dat der efternei kaem, wier wol Invet better, mar doclis allegearre tige geskikt 0111 de Paradys-eftige tinzen alliiel foart to jeijen. Mar it biteljen wier, tinkt my, lyk as yn 't Paradys, hwent omt der gjin concurrinsje wier, scil it dér ek wol aerdich prizich wést ba, en de rekkening wier lijir it béste fen alles. Nou, wy tochten üs mar séd en prakkesearren der fierder net oer. De Middell&nske sé lei dér sa kreas, en dy stoamboat dér yn 'e iierte skoude sa stadich moai fierder mei syn swarte plomme oan 'e skoarstien, wylst in fiskerman yn in lyts boatsje foart by üs op en del hipte en dér syn gading skynde to finen. Mar üs tram kaem der al oan en wy stapten wer yn 0111 fen 'e skjinne sé, to midden fen gruzige Italianen, wer nei de smoarge havenstéd to reizgjen. Fensels binne do tsjerken wer moai, dat is oeral sa yn de südlike lannen, hwer't de Rooniske godtsjinst de boppetoan hat; wy hawwe noch in pear bisjoen, dy't wer hiel oars wiernen as oaren, dèr't wy ek al yn wést hienen. len b. g., de Annunziata, wier yn trije parten öfdield, en fen boppen dérneffens alliiel biskildere, it Alde Testamint, it Nije Testamint en de Passie stelde it foar. Fierder wier alies ek wer fen moarmer



mar fen de pilaren b. g. gjin twa fen allike kleur en de wywetterbekkens ek wer hiel oars as yn Milaan; der is op sa'n wize Invet forskaet yn, en de kinstnerssiel, dy t yn eltse ininske, by de iene mear en by de oaie minder, is, lyiit dêr ek «yn bifrediging, hwet yn °are tsjerken net allike rom it gefal is. By in oare tsjerke, dy t yn al syn nioaijens twisken alderhanne lytse strjitten en steechjes stie, stapten wy ris yn by in byldhouvver, omt dy man sok iwich inoai güd liie, en wy eigentlik wol sa'n foech nioarraeren mantsje ef jiffer mei nei liüs nimme woenen. Mar o hearken! Invet siet dy heech yn 'e beani en Invet namen wy gau ófskied ; ik toclite, lit dy mar leverje oan it Campo Santo. Mar wylst wy dér roun stapten, liezen wy dér ynienen in Hollansk opskrift op in moarmeren eareteiken en do koe 'k net litte om Signore Alessandra Canezza dêr eft'en nei to freegjen. En do fortelde hy my, det it foar in pear jier dêr bisteld wier, bitelle en nea öfhelle. Wy liawwe do de nammen opskrean 0111 yn t heitelan dér ris nei to polskjen, en dat is üs sa goed slagge, det de stien nou al leit, dér 't er lizze moast. Béste help ha wy dêrby hawn fen de Hollanske skriuwer, dy t üs Hotel der op neih&ldde, omt der sa folie Hollanners ütfenhus kamen. De jouns yn it Hotel hearde men den ek oars neat as Hollansk en ik leau, det der yn 'e ytseal mar ien tafeltsje wier mei Dütskers, en oars allegearre Nederlanners. Dit kaem trochdet der krekt in skip fen Batavia oankomd wier en dat syn hiele lading hast üfset hie yn üs Hotel, net omt wy der ek wiemen, mar omt wy dat hotel ek ütsocht liienen, omt der folie Hollanners ütfenhüzen. Dy jouns scoe men hast sizze, det men yn in Hollansk



hotel wier mei kellners üt oare kont rij en, mar as men den effen op strjitte seach en hearde, lio't de foerljue wer de hik hienen, den wist men wol better. Mar do't ik de jouns de strjitte noch effen oproun, en foar in stik ef Invet café's lans stapte, foun ik it dochs wol aerdich twisken it swietlüdige Italiaensk lijir en dêr oan in tafeltsje it Holl&nsk ris wer to hearren. De measten wiemen net botte hastich.
De oare deis wier 't Snein en dy dei scoe üs oer 'e grinzen fen Italië bringe, om üs vut ree to dwaen yn Frankryk. 't Wier aerdich rêstiger op 'e strjitte de moarns ier, en sa koe men ris in skoandere nacht meitsje, to mear omt wy oan tafel al wer in oar merk fen wyn ütfoun hiene, dêr it tige opsliepewoe. Wy moasten de sneltrein hawwe nei Marseille, mar op 'e boerdtsjes wier. dy namme net to flnen; hwa rekkent der nou lykwols op, det yn Italië de nammen fen oare plakken ek al yn't Italiaensk skreaun wirde'? Marsiglio moesten wy ha en dy wier den ek al for üs klearset, wylst oan d' oare kant fen it perron in keppel gesichten üt üs Hotel de reis nei 't Noarden oanbounen oer Milano. Efkes wier 't in ünwennich gefoel, det hja nei it lan tagyngen, dêr elts üs fatsoenlik forstean koe, en wy in oare kant üt dêr nimmen üs forstie, mar dat wier ek mar in omsjên; do't Itjar trein earst foartgyng, wier 't ek wer wei, en setten wy üs rêstich del om mar wer op 'e nij op to nimmen fen 'e frjemde oarden, der wy mülk nea wer kamen. De Italiaenske sinne skynde wer, de trein wier net fol, wy hienen de mage fol sükelarje en elts in moai hoekje, foarüt mar: do't Columbus Amerika üntdekke woe, hie hy 't ek neat better as wy nou. Men seit den wol



ris, det sinneskyn en tsjuster elkoar öfwikselje moatte yn 't libben, dat heart nou ienkoar sa, mar de wei fen Genua nei Marseiile is den in moai byld fen 't minskelibben. Sa steamt men tomidden fen moaije tunen, rozen, palmen en azalea's, en den wer om in liirtsje sit men yn in tunnel en is alles wer tonger en swarte naclit om yen hinne ; ik leau det men op dat ein troch twa hündert hinne moat. Do spoardyk leit alhiel oan 'e ranne fen 'e Middellanske sé en dos alle rotsen en bergen, dy 'r Invet yn ütstekke, moat men dwers trochhinne. Men is sims sa deun oan 't wetter, dot it liket krekt eft men oer in brêge spoart en it is sok moai, klear wetter, dat glanzet en Ijochtet under 'e gleone sinne, wylst oan 'e oare kant fen 'e trein bergen fol beammen en blommen lizze, mei lijir en dêr in tsjerke ef in ristorante, hwent dy binne 'r beide ryklik. 11 't lést sjucht men, det de nammen foroarje, de ristorantes wirde Café's en Restaurants, en den dürret it net lang mear ef de trein haldt stil, en wy moatte 'r allegearre üt for de Franske douane yn Vintimille: wy binne yn Frankryk for 't earst fen üs libben. De douane is skaplik, wy binne skaplik, mei fiif minuten sitte wy yn 'e Salie a manger en komt er al gau in swartrök mei in „menu" en in „Carte des Yins". Yn 'e seal hingje twa klokken, ien mei de „Tempo di Roma" en ien mei de „Temps de Paris", hja üntrinne elkoar krekt fyftich minuten en wy hawwe it dos wol oan tiid. Mar alhowol wy rom de tiid hienen, scoe 't my dêr bast noch üntkomme en wol sa, det it jild kostte hie. Do't it miel öfroun wier en de trein al foar kaem, scoe ik üs alde coupé opsiikje, hwent wy hienen dêr in mantel, in cape en twa



paraplus yn lizze litten, omt dêr dochs gjin bilesting fen bitelle hoechde to wirden. Mar o diveker! wy hienen in nije trein, de oare gyng net fierder, en ho't ik socht, der wier fensels neat to finen. En do wier 't in min spil; de frou yn 'e trein mei de beide koffers en ik op 'e draef om 'e forlerne spillen, ik hie'tjild en de kaertsjes yn 'e büse en der wier net folie tiid mear. In „beambte" mei in reade pet op, dy't ikfrege, moast dêr stean bliuwe en koe my net belpe, mar do wier 't ahver goed, det ik de kelner hwet ryklik bitelle hie, hwent hy draefde mei my trocli hikken en gongen en keamers, en holp my om it spil wer to krijen, dat al kreas byinoar boun lei ünder de „vergeten voorwerpen." Do noch in ein „stormpas" om de trein wer to finen, dêr't de frou al lieal üthong 0111 my op to heinen, en ik siet noch net goed ef foart gyng it. Do bat de kniper al effen op 'e skine wést, hwent in wiif forspylje om in pear mantels, dat koe net üt, mar in mantel forspylje, dat koe om myn wiif wer net; lokkich det men den in pear skoane skonken bat en in bekje fol Fransk mei hwet lytsjild. Nou mar, wy sieten dos wer mei üs hiele hüshalden yn 'e trein en stapten der ek wer mei üs hiele hüshalden üt yn Mettfotte, it plak dêr't Paul Kruger ek in skoft wenne bat. Alhowol ik gjin wird oars sein hie as „s'il vous plait" tsjin de portier, dy't üs óf helle, spriek de man my dalik yn it Dütsk oan. Dit foei my frjemd oan yn Süd-Frankryk, dat trocli Ingelsken bast oerstreamd wirdt, mar letter mirk ik wol, det syn baes in Dütsker wier.
Oan Mentone kin men, lyk as oan Nizza, sjên, det se it dêr net fen 'e earmoede ha moatte; it is dêr allegearre „luxe-paleizen", it iene greater en moaijer as



it oare. Mar it is dêr ek sa moai en sa myld yn 'e winter, det men yen bigripe kin, dot der yn 'e kAlde (lagen keppels ljue üt 'e noardlioeken fen Europa liinne gean om de snie en do kalde wyn to üntrinnen. En sokken, dy't dat dwaen kinne, binne ornaris gjin minimum-lijers en dy wolle it yn 'e frjemdte allike goed ba as thüs, it jild! dat komt fensels foarinoar. As men sa'n oarde ris forgeliket mei de Birgumer beide en syn büskes en biwenners, hwet is der den al in ünderskied op 'e wrald yn de kondysjes, bweründer minsken fen fleis en bloed libje moatte. Oan de Riviera hotels, dy't 75.000 francs oan hier dogge yn 'e fiif ef seis wintermoannen, en op 'e heide stean der hüskes, dy trochinoar gjin 75 goune koste ba fen opbouwen en mei 75 sturen yn in jier bitelle binne. En yn bokker lui sh aki in gen scoe men it measte lok fine? Mentone is in stedtsje fen hotels, villa's, blommen en inkelde buzen fen minsken, dy't soargje moatte, det de frjemden to iten en to drinken krije op tiid. It plak, dêr't men kuijert, is fensels oan 'e sé en as men hwet minske is, den kriget men dêr net gau genocli fen. It is om nea sêd fentowirden; it iwige klotsen, brüzen en skomjen fen 't skjinne wetter, deis, jouns, nachts, bonear men lüstert, it is der altyd as de iwich weitsjende Majesteit der natür. Den is it rêsticb, den jaget it, den brüst it, sims skoddet it de wrald en komt oansetten, as woe it de hiele luxe-wrald mei al syn skyn en fenyn yn ien gjalp forswolgje; mar den rint it wer tobek, as grout it fen al it ierdske grom en wol it ljeaver skjin bliuwe. En al mar wer rint it oan en wei, den wer hirder, den wer suniger, wrakselt mei him seis, spat yn



millioenen drippen, skommet en brüst en flustert oan de minsken de poëzie fen it „perpetuum mobile", dat nimmen fen hjarren yet ea neimakke liat ef ea neimeitsje scil. Men moat or yen by wei skoerre, as men wer besognes bat fen 't deisticb libben, al bistean dy den ek mar yn iton en drinken en sa gyng it üs ek; lokkich waerden wy dêr by hwet holpen troch in tongerbui, dy lis öfgryslike swart oanseach en sa nei t hotel jage. Mar liwer wierne wy de jouns nei iton wer to flnen'? Oan 'e sé fensels en do wier 'c yet folie moaijer, hwent do skynde de moanne. En dy makket ommers alles folie moaijer, sniüker, Ijeaver; bonear frijden wy ljoafst yn üs goeije dagen, midden op 'e dei en midden op 'e dyk, ef smuk yn in prieeltsje yn 'e moanneskyn ? Hwatte? Nou, sa is 't ek mei de Middellanske sé oan de Riviera; by jountiid wirdt men dêr in oar minske, men scoe de wrald sa wol fêst Milde wolle, krekt b.g., as men mei in jongfaem yn in boatsje op 'e Snitsor mar toarket yn 'e jountiid. Den fielt men gjin kjeld en honger noch toarst, mar allinne in langst me om de liid stilstean to litten en it lok for iwich sa to halden; d' oare moarns wol men den lykwols wol ris hwet stiif wêze en draeit it faek op for in dübeltsje boarstkrüden üt. Wy binne yn Mentone op béd gongen, foar det it hjir oan ta kaem, ik krige hjir de boarstkrüden net for sliters-jild.
D' oare deis wier by allo moais, dat wy seagen en by alle nijs, dat er üsjoech, in dei fen tsjinrinnen, it fatum woe net sa 't wy woenen. De route wier oer MonteCarlo nei Nizza, mar do 't wy by Monte-Carlo wierne, stapten wy net lit, mar bleauwen sitten. ITworom ? ja hwerom! it kaem sa lit en it kaem net sa ut, mar



wy stapten net ut. Don mar trochride nei Nizza, nou ja, to den raar; wy koenen altyd dat lyts eintsje wol effen weromride. Mar yn Nizza wier lis hótel sa iwich fier fen 'e trein, det wy 't net fjirder krije koenen, hwent it laei oan 'e ranne fen 'e sé. En wy liiene fensels ek al wer honger, dat bat men altyd op reis, en do krigon wy sa'n bult iten for in bulte jild, det wy tochten nea wer skroei to krijen. En do wier ünder iten krekt de tram nei Monte-Carlo foartriden, en mei 't spoar kaem 't net geskikt üt, dêr stiene wy, nei Monte-Carlo mochten wy net en kamen wy net. En wy hienen lis üldste jonge noch wol taseiu, oin him in brief üt Monaco to stjüren mei allerhanne postsegels. Den Nizza mar bisjên en dêr postsegels keapje; it earste gyng bést, raar it léste bat er om spand. Der like oars hast wol neat to keap to wêzen as dyamanten en roazen en oare weelde-artikels; ütforkeaps-prizen fen 20.000 francs en mear, mar wy founen it lokkich beide noch al oan 'e djüre kant en kochten mar Invet ansichten yn in Bazar en forspielden üs toarst mei in pot bier op 'e „Promenade des Anglais". Dit is de strjitte fen de luxe, moaije rydtugen mei moaije hynsers, moaije auto's, moaije jiffers raei moaije klean enkaptalenom 'e hals en om 'e fingers, greate winkels raei inventarissen fen millioenen en dat raar hüs oan bus, skofton rinnen en altyd mar moai en djür en de echte Frauske chique. It is aerdich om to sjên, it is hwet aparts, mar thits fielt men yen dêr net; it is dêr de „upper ten" fen 'e hiele wrald, dy dêr tsjin elkoar opjaget, en den wirde de lytse ljue wei. En as men goed sjucht, den is men bliid der net ta to hearren, hwent it minskelike yn 'e rainske komt dêr yn 'e knipe en dat kin nea



moai wéze. As pronkjen, skyn en uterlikens do leije yn 'e hannen krije, den witte er forkearden oan it stjür en den gun ik Frankryk syn Iiiviera en syn Nizza. It is dêr de wrald mei syn gewoane kwalen en inoais, mar alles yn it trije-, fjouwer- fiif dübelde en dat binammen it minder moaije, wylst it moaije, it wiere, it echte yn 'e knipe komt en forsutert. Dérom is in Casino yn 'e sé ütboud, moai as hüs en as kinstwirk, mar oars is 't öfgryslik en blinwt men net iang stilstean by in hüs, dêr boppe it brüzjende en skomjende wetter de bigearten en forkearde siden fen it karakter oan it brüzjen komme, det it goare skom der nei fljucht. Bliid wierne wy den ek, dat wy jonns nei iten weiop üs keamer sieten mei oars neat foar üs as de moanne en de sé, beide wier en great en rom. It wier in joun om nea to forjitten ; mylde, kleare loft to sykheljen, frede en romte foar üs en oer dat alles skynde de alde moanne, de al de kameraed fen aloar en hja makke alles ta in byld, in skilderij fen it reinste, it Ijeafste, in ynmoai stik natür. Under üs waerd it rüzen fen it libben oerstjalpt troch de muzyk fen 'e sé en de moanne makke de millioenen skomdrippen ta safolle ljocht-kügeltsjes, dy yn iwige biweging dounsen en boarten as blide berntsjes fen it ijocht, om to fordwinen en to kommen, sa lang it Ijocht der wier, en to forgean as it Ijocht yn syn cirkelgong ek forgiet.
D' oare moarns wier 't bitiid dei en scoene wy it léste ein ride fen hüs óf, wy krigen nou it eigentlike wyt fen üs tocht, Murseillc, en wol de Hollanske boat fen 'e Rotterdamske Lloyd dy üs femylje oan board hie. Fen dit ein wyt ik oars net folie mear as det ik slüch waerd fen 'e waermte en it riden yn it spoar,



en det c1e frou dit sünde foun fen it moais en nijs, dat dér to sjên wier. Ja mar, men wirdt wol ris wirch fen 't sjên en in berch bliuwt op it lést ek in berch, in blom in blom en, eft hy non read en great is ef lyts en skiër, it bliuwt dochs in blom. En eft nou in palm fiif meter heech is ef tsjien, op it lést leaut men alles, al woechsen se ek oan 'e lummel ta en is er hwet oars as by üs, don tinkt men: o, is datlijirsa? nou, my bést, 't scil sa wol hearre. Oan alle spankrêft komt ln ein en den easket de natiir ris wer liwet rést om wer yn 't lyk to kommen en ... den wirdt men slüch.
Do't wy by 't kantoar fen 'e boaten kamen om to freegjen honear de „Goentoer" komme scoe, hearden wy dat sinjeur der al wier, en do wierne wy der fensels mei in heal üre ek. It is dochs aerdich om yn 'e frjemdte twisken dy hünderten skippen de trijekleur wapperjen to sjên, men kriget den effen in gefoel fen thüs en fen ftlde kinde. It is krekt eft men nei lange jierren op yens ald doarp komt en fen fierren de toêr al boppo de tsjerkhófsbeammen sjucht; it is in beaken, in h&ldfêst, eat dat altyd yet allyk bleaun is yn 'e stream fen it minske-libben mei syn jimmer wikseljende biddeltekken. Sa ek hjir; mids alle d rokte, jeij en, skrippen, Hokken, seagen wy dér üs alde flagge en wy seagen oars neat mear. Dêr wier for üs it plak, dêr wy wêze moasten, üs thüs, al wier 't den mar for inkelde uren; dêr spriek men wer üs alde sprake, lnildde men yet fen hollanske skjinnens, en wierne wer hollanske segaren. Hwet wier dy reek skjin en moai en krüderich, hwet wier dat in wille om oan dat stikje hollanske tabak to hisen en to sügen, it wier it moaiste fen 'e hiele „Goentoer" en fen Marseille.



Fen Marseille kin 'k gjin goeds fortelle, it scil my altyd for eagen stean as in stêd, dér it wird „skjin" net bistiet, skjin yn 't stoftelike en it ünstoffelike, alles is dér smoarch, goar, bidoarn, de minsken, de loft, de strjitten, it wetter, neat dat dêr nei myn sin goed is, ta seis de bern net, dy koinnie dêr al bidoarn yn in bidoarne wrald en scille den ek wol opwaechse nei de groun, dêr hja libje. Mei in rop fen forromming giet men er üt; lnver inen ek hinne giet, minder as dêr kin it net gean. Do't wy den ek yn 'e trein sieten en de „Expres" feart sette nei 't noarden, wier it eft wy dêr Invet bliuwe lieten, mar Invet, dat wy graech fen üs ófskodden, dat üs rommer makke en hwertroch wy wer rêstiger de wrald ynteagen. Wier it mülk ek mei troch det it öfskied, dat dochs barre moast, nou efter 'e rêch wier en det elts fen üs nou wer syn eigen libbenspaed tomjitte roun, beide bliid det it sa fier wer wier'? Den is for soks Marseille in skoan plak, it luddt yen gjin minüt langer test as nedich is en alles Invet nou ienkear net ta 't moaiste wirk lieart, dér moat men mar troch fleane yn pleats fen rinne: as 't dochs wêze moat, den mar ho birder lio better. Sa hat den alles wer syn ljocht- en syn skaed-side, Marseille like goed as pine yn 'e müle, howol men fen beide de ljochtside net sa gau fynt oan d' oare kant. Mar pine yn 'e müle biwarret yen for oerdwealskens en troch 'e smoargens fen Marseille sjucht men letter de oare wrald sa follesto blierder oan.
En der wier mei my vet ien ding, hwertroch ik de wrald ek blierder oanseach, ik krige'r sa njunkenlytsen wer sin oan om oan de eigen krèbbe to iten en yn de eigen koai to lizzen en wy wierne nou wer op de



iceroinrcis. Onl non ta wier it jimmer mar fjirderfen hüs, fen 't iene plak nei 't oare, fen 't iene lan nei 't oare, altyd mar de südlike sinne tomjitte en dat wier for in «oan fen 'e noarderstrannen dochs altyd de forkearde kant üt, mar nou krigen wy de sinne wer yn 'e rêch en sa moast it dochs komme 0111 üs alde sté wer to finen. Dat wier in twade en greate reden, hwerom ik yn gjin iuke'd plak sa tleurich yn'e trein stapt bin as yn Marseille.
Feu Marseille nei Lyon is in hiele sit, ek al mei omt Frankryk der twa soarten fen sneltreinen op nei haldt, tominsten op it ein , Paris—Lyon Mediterranée . De „republyk" Frankryk mei syn „citoyens" is it lan fen 'e luxe, en as men dêr net oan takomt, kin men liet yn alles meidwaen. Men bat op de „P. L. M. twa treinen : de „Kapide" en de „Express" ; de „Kapide" is for de „luxe" en de „Express" for de minsken, en omt wy by de léste ein bearden, koenen wy it oansjén, det de „Kapide" üs mei kügelsgeweld foarby lleacb en wy allinne de reek opsnuve mochten. De „Kapide" bat allinne earste klasse en stoppet nearne, de „Express" bat alle trije klassen en is in sneltrein, dv't by aile heilige büskes stilhaldt. As men 11011 net botte folie liaest bat, den is dit léste sa slim net en bat allike goed syn foar as syn tsjin, mar dèrfen komt it den doclis, det fen Marseille nei Lyon in hiele sit is, lyk as ik niis sei. Wy stapten yn om 10.45 en der üt twisken seizen en saunen, siz nou ris ef dat gjin sit is. Mar lyk as ik sei: 't gyng op hüs yn, en, as wy net stil stienen, den gyngithird. Itfoerjen gyng li wet to liea en to gêrs, bwent dei wiei gjin wein by, dêr't men waerm iten krije koe; dat skvnde



for twade-klassers net nedich to wêzen. Mar wy stoppen bast oeral en op ien plak hienen wy sahwet trije kertier tiid, den koe men hjir en dêr wol hwet „fourage" opdwaen. En for toarst wiemen de appelsines en de Franske lanwyn goed ; for de honger hienen wy hwet yn 'e biise en wier der ek wol hwet to krijen.
De yndruk, dy't ik fen 't lan twisken Marseille en Lyon krige ha, is, det it dêr wol üt to halden is. It is dêr net hwet de Ingelsken „splendid" neame en de Dütskers „wunderschön", mar it is dêr sa't de Fransken sizze: „charmant". Trochdet de Rhóne dêr wetter bringt en de sinue der faek tige smuk skynt, wol it dér wol waeclise en den is it fornaemste der al. Der binne den moaije fjilden mei gérs, ef bergen mei wynplanten ef ikkers mei allerhanne soarten fen koarn, der is libben en fortier en sa't it my talike, net folie swarte earmoede. Siins is it der lyk as yn Uelderlan en Limburg, siifis as men by de Hhóne lans rydt, is it der mear flak en lyk as yn de Po-flakte fen Italië, den wer komt men tichter by de hege bergen, dy't üt Switserlan in ein yn Süd-Frankryk oprinne en sa wikselt it sahwet ou. En as it selskip sa nou enden ek ris hwet wikselt, den bat men yn 'e neiste kontrijen ek nou en den ris hwet oars to sjên en giet de tiid ek al wer om. Mar liwet men ek fen fruuljuesgüd by yen kriget, nearne mist men dat echte Franske, hwerfor gjin oar wird better is as it Franske wild „chique". In tredde part fen it ynkommen fen in Franskman is nou ienkear for it „toilet" fen syn wiif, in fetsoenlik fronnnins giet der wol boppe, mar net der luider. En al biugelt der nou ek fen alles 0111 en oan



sa'n fronmüns, it past allegearre en men seit dalik: der kin gjin «tik on, den is it spil net mear sa it lieart. Fen 'e hoed en 'e prtfk oan 'e skoentsjes, it is allegearre yn '„styl", it past, mar allinne by sa 11 model, as dy Fransken allegearre binne. Ik ha b. g. gjin oaren sjoen ef men moast op syn minst twa oaninoar plakke 0111 in bihoarlike boerinne to krijen; it is allegearre fen dat tinne gnd lyk as dy bütenlanske hirddravers, linich en tluch as wetter, mar op 'e skealjes neat wirdich. It liket mear boartersgüd for 'e manljue as in hüsfrou, dêr't men haldfést oan bat; ik fyn it allinne mar bigreatlik for dy Fransken, det it sok cljür boartersgüd is.
Mar sa ünder alle bidriuwen fen hird fleanen en stilstean, wyndrinken en fortraepjen, lézen en ütsjên, raesden wy op 'ë lést oer 'e greate spoarbrêge, dy't oer 'e RhOne leit, en in pear minuten letter wier it „hou" yn Lyon-Perracbe, it station, dêr't wy der üt moasten. Bliid ta. I's reis-gids hie lis in liótel oanjown foart by 't station en de portier skynde lis al forwachte to liawwen, livvent wy wiemen de lésten, dy't üt it station kamen, én hy wier de ienichste portier, dy't der noch stie. Trocli det der yn e Frünske weinen romte is twisken de réch en de sitting, wier inyn parapluie der kreas twisken gliden, efter de „buizen" fen 't warrme wetter, en, nou't ik him al ienkeai sa üt 'e knipe rédden hie, woe ik him nou ek net misse en moast ik in skoft güehelje 0111 him wer to krijen. Sa kamen wy aldeilést üt it station, mar it ruan noch skoan 011. En do kamen wy tolanne yn in hotel, dêr't de baes oan 'e tate wier en de frou de leije yn 'e htinnen hie, mar de diveker! eft dat ek



yn oarder wier. En in nioai ütsicht op in great plein, (jgr't in standbyld fen ( arnot, de formoarde 1 lesident, yn 't midden stie mei muaije wetterwirken der 0111liinne; it spil wier yn oarder en de mage, dy't nedich oan lading ta wier, krige bést «yn sin. De jouns yn in „kinómatogruplie" seagen wy de yntocht fen 'e Kening fen Italië op 'e tentoanstelling to Milaan, sa't wy it foar in deimennicli seis sjoeu liienen; it wier suver et't wy alde kameraden wer seagen. Lyon is in moaije, romme sted, in bulte greate skjinne pleinen, brede, lange strjitten, drukte en fortier safolle men ha wol, mar ear 't wy it wisten, roanen wy lensels wer oan it wetter, it streamende, fleanende, jeijende wetter fen 'e brede Rhöne, dat jouns allike min sliept as oerdei en twisken syn hege wallen skrept 0111 foart to kommen, as hie it langstme nei de frijheit en de romte, dêr't it wei wirdt as in drip yn in amerfol. Mar wy waerden wirch en slücli^ en sochten üs koai op; Express en Rapide, skyllisk eu bourgogne, Rhöne en Carnot, alles leinen wy mei de lioazzen foar it béd del en dienen de eagen op 't slot. Ein fen e sechstjinde dei.
De oare deis «tienen der trije dingen op 'ewirklist, farre op 'e Sauiie, bisjén fen de ('athédral opdeberch en den nei Gelieve, bit üs dat yn t bloed, det \\j Hollanners sa graech op 't wetter wéze meije . w iei der nou oars gjin romte genöcli yn Lyon, instêdmai in bytsje lytser as Amsterdam llwet scil ik déifcn sizze, mei lis wier it fensels, det üs eaiste gong \\iti nei de Saone en mei in pear minuten sieten wy al op sa'n stoamboatsje, dy't dér as miggen oei it wetter jeije en dérom ek „Mouches" hjitte. En eft dat moai is ?



wis en wrachtich is dat moai en it kostet ek mar in miggelean; for tweinticli centimes komme jy iu goed healüre buten Lyon nei it de- Jfuvbe , in eilan, dat de Saone dèr yn twaën part. En feu 't earste ogenblik ou luit men in moai ütsicht op do moaije en alde linzen, de tsjerke op 'o hichte mei de Funiculaire dèrliinne, de brégen, de forten, en, as men Invet mear buten komt, den binne de iggen sa moai biwoechsen en lizze der sukke moaije villa s en tunen, det men fen de iene ütrop yn de oare fait. Den tinkt men doclis wol ris, det der buten ïryslan noch meai moais op 'e wrald is, en det men net altyd meilijen mei de minsken lioecht to hawvyen, omt hja net yn Feanw&lden, 01 terterp ef de Bjirmen wenje.
Dat eilan, alhiel biwoechsen mei bükenbeammen as hienen hja der sünt de skepping al slien, like my in skoan plak ta om der tige toarst to hawwen en den dy toarst to forslaen mei dat lekkeie reade leiijn, dat dér luist net djürder is as simmerdei it wetter op 'e heide. Boppe yen it skaed feu 'e alde beammen, om yen liiime it streamende wetter en foar yen it ljeave, reade drüve-sop, hwa wit den noch better plak? binammen as yen de reek fen in Hollanske segaer ta de noastergatten ut fljucht
It panorame yn en oin de „Cathédral" wier wer hiel hwet oars; yn 'e tsjerke de forblinende „luxe" fen de greate lioanisko godsliüzen, hwet\n wy etteu kjel waerden trucli det in biddende preester prüste moast, en op it „plateau" oni 'e tsjerke it ütsicht oer 'e hiele stèd en de kontrijeu. Hwet liket in stèd, feu in hichte bisjoen, den al oars den as men dei trocb rint; de ienling fait wei 'for de greate bulte en



as de punten bliuwe oer: de greate tsjerken en kastielen, it station mei syn lange izeren earmen en fensels de rivieren, dy as gledde sulveren linten trocli lau en bergen krüpe. Yn 'e fterte seacli men oan e kimen as in blauwe klute de Mont-Blanc, mai tiocli det it in bytsje dizich wier, koe men dat net hiel klear ünderskiede; „sneu" for dy Mont-Blanc Invette .
Winkel-bisjèn stiet t'eiisels altyd op e wirklyst yn in greate stêd, mar dat wit elts wol lio dat is, nou .' en dat is ek sa „intiem", dèr mei men yn in forhael net oer prate. \Vy fine lis seis dos wer yn e tiein fen Lyon nei Gelieve, elts wer yn in hoekje en wei ré 0111 to sjèn, hwet men üs ünderweis wer loarsette scoe. Lyon en Marseille stride sahwet 0111 it twade plak fen Frankryk, d' iene wint it hjiryn en d' oare dèryn, mar by my wint Lyon it lier. \ n Marseille wierne wy bliid det wy foart gyngen, lijir net, mar it moast, hwent sa stie it op it programma, en omt wy oeral op 'e dei óf üs adres opjown hienen mei 't eacli op alles en yet hwet, koene wy net ten it piogramma ófwike. En sadwaende, sjugg jy .' Hwet ik yet it allerbeste fen dizze reis wit is, det ei ündeiweis ris wer in trije kertier pauze wier en det it bakje thé er sa lekker yn foei én det wy trocli in ünwaers-bui rieden en in kertier letter foarby in great liüs, dat yn 'e bran stie. De oare moarns wier 't do hwet keal det de „Ljouwter" der net wier om to sjén, eft dat luis trocli dy bui ek yn 'é bran slein wier. It wier wer in reis trocli in echt berchlan, earst in ein nou en den ris by de Rhöne lans, mai al ridlik gau foroare it en lio neijer wy de fewitseiske kant ütkamen, ho heger de modderkluten waerden.



It wier wer lyk as yn de kontrijen fen Bellinzona en Como, allinne de snie wier foart, dy skynde wei teid to wêzen yn 'e tiid, dy't wy yn 't Süden troclibrocht hiene. It wier den ek fordealde smuk, ont de joun ta hoechden de finsterkes fen 'e coupé net ticht en koene wy de frisse bercliloft mar by longfollen tagelyk nei binnen arbeidzje. Der kaem inkeld, as de wei twisken de bergen ütgroeven wier, wol ris hwet reek fen 'e lokomotief mei mank, mar dat koe 'r wol op stean, sa fris wier 't oare. Oni in lire ef tsjieu de jouns kamen wy oan .yn 'e stéd fen luxe oan it „Lac Léman" ; it neisjên fen üs bagage gyng hjir op it allermaklikst, hja koene sa fen büten wol sjên hwet er yn siet en dos setten wy do mar de sokken deryn om üs hötel-weiu to finen. Der stie in hiele rigle klear, men koe wol sjên, det lija dér wend wierne om ütfenlnizers to krijen en wy koene oan 'e wein wol sjên, det wy net yn in earmoedich spiltsje tollinie komme scoene. Dit kaem den ek al üt, in hotel as in kastiel en in hiele keppel ljue by de doar yn 'e bocht om üs op to heinen; hja skynden wakkere bliid to wêzen, det wy kamen en wy wierne bliid mei üs skoan ünderdak. Alliowol men hjir oeral Fr&nsk praet, wierne wy nou doclis wer yn Switserlan en dos thiis, dat gefoel hiene wy beide yn ienen wer beet. Yn Switserkui hiene wy net op in plak wést, dér wy üs net thüs fielden, en it wol my wol oan, det dit eltse frjemde dér sa gean scil; hwer dit oan leit, dat wit ik sa krekt net: det alles dér sa kreas is, det se oeral sa „beleefd" binne en doclis net krüpeiicli, det de krêbbe dér sa goed is en dochs it spil net oeribele djür èf it ien mei it oar, mar men



is der thüs en dat is op reis de healc wille. Dêrom wiernen wy bliid wer yn Switserl9.ii to wêzen, hja binne it dér ek wend om gasten to hawwen en alles leart, trochdet men it folie docht. Yn it gefoel fen thüs to wêzen skouden wy den ek ünder it lekken en wiernen gan forgetten yn Invet wriUds-hoeke wy ütliongen.
De oare moarns wier fonsels de earste stap nei de mar, it Lac Léman, lyk as se dér allegearre it „Meer van Genève neame. Diz/.e mar en de „\ ierwaldstadter" binne nou beide Switserske bercbmarren, mar in great ünderskied det der twisten is! allinne yn beide is it wetter wiet. Mar oars scoe ik dizze mar forgelykje wolle by in foarbyld fen ljeavens, gollens en smükens, b. g. in tsjep jongfaem, en de oare oannimme wolle as in type fen greatens, foarsens, hegens, litte wy mar sizze ia Romeinske gladiator. Hjir bat men moaije panorama's fen blier wetter. moai yn-djip blau, dat ütrint yn moaije weiden ef bougrounen en sa swietwei ombeech nei do hege bergen, liwerfen b. g. de Moat-Blanc ien keat is. By de ienvaldstadter" it wetter yn-grien en klear, mar oeral himmelhege rotsen, dy't dêr lit it wetter opkomme as mörren. Hjir is it ütsicht Ijeaf, blier en frij, lyk as yn 'e eagen fen in jonge boerinne, by de oare strielt yen üt alles de krèft tomjitte en de macht. Hjir swemme de swannen en flüsterje fen ljeafde en poezy, dêr rollet de snie by de bergen del en tongert yn 'e earen it lüd fen 'e loslittene natürkrêften. Sa kin men trochgean en rekket den fensels oan it oerdriuwen, mar nim fen sa'11 forgeliking in stik ou, it ünderskied bliuwt. Elts is yn syn soarte tige by tige moai, mar



üngelyk binne se en ik for my hftld it mei de „Vierwaldstadter", al ha ik de oare by dizze ek ütjown for in tsjep jongfaem, en dêr moat men oars net to licht oer tinke. Mar it is nou ienkear sa it is en, hofolle ik ek for de frouljue oer ha, hjir kin ik neat oan dwaen, myn kar ha ik dien. Dat nimt net wei, det wy fen se ls op in boat stapten en de mar op gyngen en det dat in moaije üttoclit wier. Dat yn-blauwe fen it wetter, sa, det men yn 'e fierte it ünderskied twisken de blauwe loft en it wetter mar amper sjên koe, it romme ütsiclit, hwent de mar is great en de bergen lizze der net as sédiken omhinne, it kleurige internationale selskip, de fikse boaten en de jacht oei it kleare wetter, hwent ik siz jimme, det se do sokken der yn sette, it ien mei it oar jowt in moaije middei, fris en soun om it nea better to winskjen. En honger, det men dêrfen kriget! it is mar skoadlik for de hötelhalders, hwent men yt as in poep yn 'c üngetiid nei sa'n tochtsje, it helpt allike goed as in sterke bitter,
sa net better.
De moarntiid hiene wy brfikt om de stêd ris to bisjèn ; earmoedicli wier 't er ek al wer net. En djür ? ja en né; der wieme wol winkels genöcli, dêr men for de Switserske specialité's, lyk as houten bearen, fügels, kij ensf. in heap jild doltelle moast, mar as men ris effen de greate strjitten ütgong en in winkeltsje opsocht, dêr de spegelruten Invet lytser wieme ef hielendal weibleauwen, den foei 't al wer Invet mei en koe men for bilioarlik jild bést spil krije. Mar de greate winkels, dy folie nei Amerika „exporteere", halde it güd op priis en 't skynt yet wol to kinnen, hwent it is d' iene nei d' oare. Mar op it lést koene de moaije



winkels, it Swannc-eilAn, de moaije standbylden en plantsoenen üs net mear lüke, wy rukten it wetter en sieten op in „Bateau ii Yapeur sur le Lac Léman", sa det wy seis üs „Lunch" yn 'e steek lieten en op 'e boat hwet lading for de mage ynnimme moasten, En det wy wol ris better en lekkerder smuld hieneas dêr, hwet wier dat nou by it farren op in mar, wer sa hiel oars as üs Fryske marren, en dochs ek mei dy selde ronite, frijheit en frisse sounens. En as in Hollander ef Fries dat hat, den is liy tofreden en thüs, lit den mar waeije, lit de weagen mar rolje enwalje, lit it kieare skom mar spatte, dat is libjen, dat jowt krêft oan lichem en geast.
Lyk as ik al sei, de hotel-houder krige deskeahjirfen, hwent wy liawwo him de earon fen 'e holle iten, mar op reis wol men 't net minder ha as thüs en thüs krije wy ek sêd, dos sadwaende. De jouns broclit üs sa'n echt kreaze Switserske sneltrein nei it pleisterplak, dêr wy de Snein slite woenen, nei Liiuxitinic. Usbriefkaert mei de tiding, det wy kamen, wier krekt liif minuten foar üs oankomd, sa det wy it „zimmermadchen" op 'e lette joun noch al effen op drokte jagen, mar dat wier al wer net oars. It wier dochs noch better sa as yn Milaan, do't de „ober" 'müsde moarns by 't iten joech. En toarst det wy hienen! öfgryslik, wy koenen elts wol in amerfol bier op, mar do't wy togearre in flesfol op hienen, wier 't al oer. Sa is in minske, it each faek greater as 't liif, en den prottelt men sims yet op 'e bern, as hja it iten net opkinne en hjar yn 'e poarsje en yn hjarren mage forsind habbe; en sims is men seis net wizer.
Nou, dat is nou dat, mar in bést plak det wy dêr



wer troffen hienen, yn oarder, hjer! Dit moat ik effen sizze, wy reizgen mei hotel-coupons fen Lissone, mar wy ha 'r üs tige skoan by bifoun.
Oeral béste hotels (en it hotel is dochs yens thüs op reis) en oeral skoan fen iten en drinken, en ienkear seis, det wy trocli üs coupons ünderdak krigen, hwer it üs oars wegere wirden liie; den siz ik, hwet wol men mear. Mei it nou al net sa tige goedkeap wéze, en wier it üs mülk in inkelde kear goedkeaper ütkomd om sünder dy dingen to biteljen, it wier ek wol ris oarsom èn wy krigen waer for üs jild. Hjir yn Lansanne b. g. wer in great hötel mei de nijste gemakken, for alles in aparte, greate, moaije seal, in greate eigen tün mei alles der yn, yn 'e tün in rom ütsicht oer 'e mar en op 'e bergen, men koe mar sitten gean en de wrald lei op syn moaist foar yen. Mar men wol yen dochs ek wol ris fortraepje, en sa setten wy de Sneintomoarns de stap der yn om to sjên eft üs reisgids gelyk hie mei syn praet oer Lansanne. En wy seagen, det it in stéd wier sa as wy der noch gjinien sjoen hienen, hwet oangiet it op en del rinnen fen 'e strjitten, it like sims hast eft se üt it lead oplitsen wiemen. Do:i moast men mar skouwe nei boppen ef in bocht yn 'e küten lizze nei ünderen en wier men suver bliid, as der ris wer in eintsje wier, dêr't men wer rinne koe, lyk as wy leechlanners dat wend binne. Bihalve dit is der yn Lausanne in bulte to sjên ; syn forskate soarten fen skoallen, dy't ornaris allegearre in bést ünderdak hawwe, moaije alde tsjerken, dy't mülk earst wol oan de Roomsken heard hawwe, mar nou troch de protestanten brükt wilde, in pear echte alde kastielen, de



greate brêge twisken twa hege dielen fen 'e stêd oer in leecli part hinne, fensels lvjir en dèr ek hwet „plantsoenen" Yn ien fen dizze wier de moarns in muzykütflering en do seagen wy dit spil ris oan en tochten Pk oan üs muzykfeesten yn Grins, Ljonwert, ef hwer den ek. En do tochte my sa, det de Switskers en wy allebeide der great op binne, det wy fen 'e fnjheit halde en wol witte Invet wy wirdich binne, mar in great part Hollanners mocht wol ris nei Switzerlan
ta om it ünderskied to sjên twisken frijheit en frijheit.
Alles kreas en skjin, gjin rommel fen papier, appe sine-skilen en nntedoppen, de minsken opsyn Snemsk en allegearre allike fetsoenlik en oarderlik, gjm lasvaei en geraes, en under 'e muzyk lüsterjend as wiernen se stik for stik in Beethoven ef Mozart. Hu dy „amateurs" yn 'e muzyktinte dienen lijar bést, as wiemen se professionals en, al hienen inkelden de jas der by üt it wier krekt eft se allegearre fetsoenlik earnstige troanjes hienen, howol se twisken de stikjes yn fleunch mei inoar laitsje koenen. Ut alles, de ljue, dy t it wirk dienen, en dy't harken, blonk üs tomjitte in geast fen wolwêzen en wolmienen, fen ljue, dy't witte hwe se wirdich binne, mar dórom net greatsk en oerdwealsk wirde, yn ien wird: fen ljue, dy't hjar frijheiten wolfeart wirdich binne en op priis witte to halden. Eigentlik nearne ha wy sjoen, det it oersloech yn losbannigens en ünbihouwenens, nearne hoechde men to sjên det troch dwersens en oerdwealskens de earbied for hjarren seis forlern hoechde to gean en... as men den by üs de merken ef oare „publieke vermakelijkheden" ris goed bisjucht, kin men dat den altyd sizze ? Slacht it by üs ornaris net oer yn rouwens en is men



op in partij plakken al net bliid, as it allinne marby
wirden blinwt? Né, den giet Switzerlan fier boppe üs en, for safier de Hollanners net miene, det se folmakke en eigentlik de rainsken binne, den kinne se fen de Switskers noch wol hwet öfsjên, al fait it in Hollanner ek noch sa swier om to sjên en to sizzen, det in oar folk boppe him stiet. Hjer yn Frysian b.g. mar ris praten oer sa'n smoarge poep, êf sa'n ien der üt Ingelan èf sa'n Franske madam, in frjemde moat al in boppest bésten wêze, scil hy it balde kinne tsj.n in sljuclitwei Fries. Immen, dy't fen ütens komt, bigjint al mei bidoarn to wêzen en it moat al raer rinne as it safolle meifalt, det hy op t lest in fetsoenlik minske wirdt. Liket dit net in bytsje op 'e Farizeeërs yn 'e Timpel? Mar fynt men soks net in heap yn üs wetterlan ? Ik for my fielde my der mids al dy frije Switskers sims biskamme for myn lansljne en koe den ek net litte dit üt to sprekken, mar... tsjin myn wiif fensels.
Twisken it folk seach men wol gau ris keppeltsjes jongo ljue mei reade petten ep, dit wiemen de stedin•ten fen 'e Hegeskoalle, dêr't Lansanne ommers wol om forneamd is. De middeis oan 'e mar seach ik se wer by keppels en, miskien laei it oan my, mar do like it my al wer ta, det se der sa'n forstan fen lnenen om frij en frank wille to meitsjen, licht mei dingen, dêr't men hjir om laitsje scoe, mar hwerfen my it forkearde mar net foar eagèn komme koe. Der oan •e mar wier it ien greate wetterwille; de sted roan leech en de mar waerd fol. Op de greate stoamboaten, sylboaten, roeiboaten en boatsjes, op alles hwet mar driuwe woe, teach men der op üt en, yn 'e mylde



sinne en op it kleare wetter, wier it der in droktme en in soun, fleurich, kleuricli libben, det it in feest for de eagen wier om to sjén. Men forgeat, det dei leed en «inerte yn 'e wrald wier; Invet men seacli wier suvere, soune wille yn 'e suvere, frije loft op himmelsblau, laitsjend wetter, liwer't de minsken as natürberntsjes lijar formakken en alle leed op e side setten. Ha scil it „Lac Léman" by Lausanne altyd foar my lizzen bliuwe as in plak fen wiere, suvere natürwille.
Hjir oer hinne in skot't riden, om de stêd yet ris fiks tó bisjên en do in Sneins niiel iten, dat oardel ure dürre, do einde de Snein ek al in liiel ein op en wielde sinne al ünder. Mar krekt as flinters op il ljoclit talleane, koene wy net üntkomme oau 'e krêft fen 'e electriske ljoclitkügels by de „Grand Pont". NV y moasten dat moaije bouwirk ek ris by joun sjén, om op in feilige brége ünder üs it brüzjen feu it streamende wetter to hearren. Mar dit waerd den ek üs widzesang en socliten wy foart dêrnei it béste plak op ierde.
D' oare dei scoe üs wer oer 'e griuzen fen Switzerlan bringe om yn Dütsklan to bilanjen. Fen Lausanne nei Heidelberg, Frankfort ef Wiesbaden, dat scoe de tiid wol leare; yn Frankfort biinie wy toliinne komd, wy woene en koene net fierder en liiene toalf uren yn 'e trein wést. Op dit ein liaw ik in stik fen Switserlan sjoen, dér ik wol wenje woe. Ilwent alles Invet men moai fynt ef tsjinop sjnclit, is dêrom yet net sa, det men it altyd graecli sjén wol. Ilwent for üs, leeclilanners, hawwe de bergen altyd in gefoel fen binaudens fen yn 'e kni])e sitten. Men wol se sims sa graecli ris wei sjén om Invet mear romte to liawwen;



wy binne yn üs lan de romte to folie wend om gjin lést fen dy dingen to hawwen, en men kin er dochs altyd net boppe op stean. Mar hjir, ik leau det it wier twisken Lausanne en Bern, wier lan, moai grien lan, romte om üt to sjên en de bergen oan 'e rtinne. De minsken, de hu/en en tsjerken, it fé en it lan, alles like dèr sa moai en kreas, der scoe men yen foart thüs tiele, al scoe men dór boerkje moatte. Mar de trein smügde mar troch, beammen, huzen, lannen, viaducten, tunnels, alles ileacli foarby en mids yn it dreambyld fen in Switsersk lanlibben mei wiif en bern, saun hinnen en in lioanne, stienen wy yn t station to Bern, hwer alles fortleacl. as de reek fen in sigaer. Twisken Bern en Basel, lokkicli net in hiel ein, moast ik my yet ris skamje for myn lansljue; nou lokkicli net omt hy in Hollanner wier, mar omt liy in Hollanske kwibus wier. Dèr siet in Hollanske „arlist" sa nnbidaerlik op to snijen oer syn kinnen en dwaen, det ik in heal ileske wyn nedicli bie om de galle troch to spielen. 't Wier krekt as 't trochbrekken fen 111 stienswolm, do't liy üt 'e trein stapte en ik liaw 'm myn „segen" efternei stjürd, foai Invet in kikkert. Mei in setsje wierne wy yn Basel, it plak der wy >S\vitzerlan yngien wierne en dér wy nou üs léste Switserske siken litten liawwe. En do gyngen wy mar sitten, neidet wy de Diitske douane ek al wer mei ticlite koffers foarby gean mochten, en wisten net hwer wy sliepe scoenen, eardet wy yn in bed leinen. Op 'e bledsiden fen in spoarboekje steane twisken Basel en Frankfort in lüele lieap nammen fen greate en lytse stêdden en ik leau, det wy se allegearre earlik foarby steamd binne, mar ik wit er mar twa



mear fen. len is Heidelberg en dat ha 'k uuttiaklen, omt wy dér earst sliepe scoene en nümer twa is Darmstadt, omt dér in keapman wennet, dér ik wol ris güd fen krij. Mar it wier dy deis to hjit om hwet oars to dwaen as lizzen en syklieljen, unthalden fen nammen wier to slim, sjên fen 'e natür wier tosl.m, forgelykje by oare plakken fiersten to slim. Alhnne tsjin 'e jountiid, do't it hwet frisser waerd, koe men wer frij libje, mar altyd vet mei de jas ut en dat koe omt wy de hiele reis mei üs beiden makken.
En de sinne sonk yn in sé fen goud en fen fjur,en de dauwe kaem oer 'e fjildrn, en in alde Dütsker mei lang griis bird siet foar it vvachthüske en smookte ut Syn lange houten piip, wylst syn berns-berntsjes yn it grint oin grabbelen. En op in oar plak gyngen de weinen mei arbeiders op luis yn. ef kamen man en wiif mei hjar beiden feu it lan mei oan eltse ban in keppel bern, en den wer stauwen wy foarby de fabryksskoarstienen en raesde de steam üt e pipen. En it bleau mar smuk en in ure letter sieten wy muls yn in ünwaers-bui en tongere de lokomotief en de trein tsjin de tonger üt 'e loft. En do't wy de jouns om alt ure hinne yn Frankfort üt 'e trein stapten, wier 't moai droech waer en stapten wy op it moaiste hotel ta, dat üs reisgids üs oanjown hie en dat foart by t station stie. En oan 'e boppe-ein fen üs koai liongen ,gobelins" mei Amor en Cupido en mear sokke kameraden mei inoar oan 't boartsjen, en op e tatc 1 stii in fles Rynwyn, dy leech waerd foar det ik myn leste hoas üt hie, hwet tinkt jimme, scoe 't den sliepe wolle? In heale minüt ha 'k prakkeseare eft wynou mülk de allerdjürste keamer hienen ef op ien nei,



mar langer durre 't net, ef Morplieus wier my de baes. D' oare moarns foei my de rekkening yet mei.
Frankfort foei üs ek mei, diveker Invet binne dèr moaije strjitten en huzen, skouboarcb, postkantoor, station en mülk yet in koppel oaren, dy wy net sjoen ha. Twa aparte dingen ha wy dér sjoen n.1. grietie rozen èn de skoarstienreagers drage der hege hoedden. I)o't ik de earste seacli, tocht ik det hy mülk fen in brilloft kaem, mar in twadde en in tredde koene dochs net allegearre fen in brilloft kornme, dos ik ha oannomd det dit it „officieele" deksel is. Mülk is it 0111 it roet er yn to forgarjen, mar dat ha 'k net frege.
Oer Wiesbaden roun üs wei nei Keulen, it léste pleisterplak yn Ddtsklan. Wiesbaden is in stèd fen „weelde", mar wy ha 'r for 't earst wer lekkere ierdapels liawn en dat wier üs swiet. En do lieten wy de kellner frij yn it merk fen 'e wyn, mar wrychtich, ik hie 't him net forbetterje kinnen; ik foun him in aerdige kearel en de wriild rom en blier, ilo't de flesse leech wier, it reinde oars det it easde. Datwier üs twade dei, det wy reinich waer hiene. Mar ünderweis klearre de lof't al wer op en, do't wy by de alde Rhyn lans stauwen en de Mausethurm, Loreley Rolandseck en al dy alde knapen üs foarby fleageti wier 't wer moai waer. En wy hienen ornearre, det de Rhyn üs öfï'alle scoe nei al it hege en greate yn SWitzerlan, mar ik wier bliid for üs seis, det it net sa wier, hy „pakte" yet as fen aids. Ef kaem dat, troch det wy safolle alde plakjes werom founen, dèr de frou foar in jier mennicli hjar soutiens en krêft werom krige hie? Eu yn Keulen yn 't „Stapelhans" spile yet de selde kapel mei de selde dikke baes, en



dy blaesde in „solo" op syn trompet, det svn wangen him yn 'e earen protten. Moai det 't wier! aber gemüthlich ! en den in fles Pisporter Auslese der by lans, den komt men de nacht wol wer troch. En sa barde it en dat wier it ein fen de léste dei yn it bütenlan.
En d' oare moarns om ien üre dronken wy wer lis earste bakje kofje yn it lleitelan, en de jouns leinen myn eigen hoazzen wer foar myn eigen koai.
SYTSE.