'tUslsüC^LAsu*- 'Ay[/rC/L "*^Lx -^*2"
Gj/yiMA , /\ZVVUf^/i^ * d' J' ' 1/ ■ AtaJi.
fcuM, llt"}.







pvffr «i wai'jU
K' -fi
S DE MODELLEN si
VAN CONTRACT TUSSCHEN |
SCHRIJVER EN UITGEVER ï
~ YOCKGIfSTLI.D DÓÓR Dt -
«■VERF.ENIGIXG VAN L HTT E R KU N DI G E Nfi



D
m
ES
D



C L- fc-yi j /7x^C- /
/J. /?i-a^6o huX -
C^f ^S)
Éi DE MODELLEN H VAN CONTRACT TUSSCHEN SCHRIJVER EN UITGEVER
- VOORGESTELD DOOR DE -
«VEREENIGING VAN LETTERKUNDIGEN»
JULI 1909.







DE MODELLEN VAN CONTRACT TUSSCHEN SCHRIJVER EN UITGEVER
VOORGESTELD DOOR DE
□ «VEREENIGING VAN LETTERKUNDIGEN» □
Aan de Leden der «Vereeniging van Letterkundigen-»
MEDELEDEN!
Daartoe uitgenoodigd door het Bestuur van onze Vereeniging, heb ik de eer u in de volgende bladzijden aan te bieden: den tekst der verschillende modellen van contract, — zooals zij na vele en wijdloopige besprekingen tusschen onze commissie ad hoe, Mr. H. Louis Israëls, het bestuur van den «Uitgeversbond» en Mr. p. Tjeenk Willink, door ons zijn opgesteld en aan alle uitgevers van Nederland te hunner kennisneming en onderzoek ge* zonden — en bij ieder artikel een korte toelichting. Zooals gij allen weet heeft onze Vereeniging zich vers bonden aan ieder harer leden, die, van deze modellen gebruik makend — hetzij onveranderd, hetzij met wijzis gingen door onze Commissie goedgekeurd — daarover in verschil zou geraken met zijnen (of haren) uitgever, rechtskundigen bijstand te verkenen, althans in die gevallen waarin het ongelijk, na onderzoek, ons Bestuur voorkomt te zijn aan den kant des uitgevers.



Vooraf echter ga een korte, historische en algemeene, beschouwing.
Het bedrijf van uitgever bestond feitelijk al in Caesars tijd, toen immers Atticus in een daartoe speciaal ingericht huis door slaven afschriften liet maken, o.a. van Cicero's werken, voor den verkoop. In de middeleeuwen, of mis# schien al vroeger, schijnt dit bedrijf echter geheel teniet gegaan te zijn, en eerst nadat door de uitvinding der boekdrukkunst het mogelijk was geworden op mechanische wijze geschriften te vermenigvuldigen, kwamen weder personen op het denkbeeld van deze vermenigvuldiging, en van verspreiding en verkoop, der geschriften van anderen hun beroep te maken. Zoo ontstonden de mos derne uitgevers, die, althans in het begin, meestal zelf drukkers waren.
De verhouding, waarin zij verkeerden tot de schrijvers, werd geregeld deels door het gebruik, deels door onder* linge afspraken, maar van een uitgaafscontract kon geen sprake zijn, zoolang het afzonderlijk auteursrecht niet was erkend. Dit geschiedde eerst aan het einde der achttiende eeuw.
Toch bleven ook nog langen tijd daarna de verhous dingen tusschen uitgevers en auteurs beheerscht door het gebruik en door mondelinge afspraken. En deze toestand duurt in Nederland zelfs nog heden ten dage als regel voort, ondanks de vele daaraan verbonden bezwaren, immers is het bij latere conflicten dikwijls hoogst moeilijk, zoo niet beslist onmogelijk, vast te stellen wat werkelijk het gebruik medebrengt en vooral: te bewijzen wat mons deling is overeengekomen.
Wel werkt onze auteurswet van 28 Tuni 1881 het



sluiten van schriftelijke overeenkomsten in de hand, daar immers, naar de meening der meeste rechtsgeleerden, de overdracht van auteursrecht alleen bij schriftelijke over* eenkomst kan geschieden. Ja, er zijn rechters, die oor* deelen, dat de enkele «quitantie» waarbij de auteur verklaart zekere som ontvangen te hebben als betaling voor zijn werk, zelfs als deze tevens vermeldt de woorden «onder afstand van auteursrecht», niet voldoet aan den eisch van schriftelijke overeenkomst, die voor den afstand van dat recht gevorderd wordt.
Behoudt de auteur zijn recht en wordt de verhouding tusschen hem en den uitgever dus niet opgelost met het verschijnen van het werk en de betaling van het honos rarium, dan is voor die blijvende verhouding de schriftuur het eenige middel tot voorkoming van moeilijkheden. Het belang voor beide partijen, misschien wel het belang van den uitgever vooral, maakt dus een behoorlijk vol* ledig schriftelijk uitgaakcontract in de hoogste mate gewenscht.
Desniettegenstaande is — als reeds gezegd — het ge* zamenlijk opmaken en op zegel onderteckenen van een contract tusschen schrijver en uitgever in ons land mm* mer gewoonte geworden, en was men er tot heden niet toe gekomen algemeen geldige modellen te publiceeren. Onze pogingen om daartoe te geraken — althans voor zoover het den belietristischen schrijver en zijn uitgever betreft — zijn de allereerste in Nederland.
Dit mag den oppervlakkigen beschouwer verwonderen, wie eenigszins dieper bekend is met schrijvers en uitge« vers, met het nederlandsche «litteraire leven» in uitges breidsten zin, zal er niets bevreemdends in kunnen vinden.



Schrijvers zijn gewoonlijk weinig «zakelijke» menschen — te trachten het te wórden is zoo zelden de moeite waard voor hen! — en ook de meeste uitgevers, wier zaken* geest in ons kleine land zich nog niet op amerikaansche wijze kon ontwikkelen, beminnen de gemoedelijkheid. De verhoudingen waren en zijn in den regel van ver? trouwelijken en vriendschappelijken aard. Zij worden echter ook wel eens minder vriendschappelijk — en dit dikwijls juist ten gevolge van het ontbreken eener schrif* telijke overeenkomst! — en dan is Leiden in last, men overlaadt elkander van weerszijden op oud*hollandsche wijze met lieflijkheden van twijfelachtigen aard, en de uitgever, die — zooals men mij in den laatsten tijd meerman len vriendelijk deed opmerken — gewoonlijk de econo* misch sterkere is, trekt aan het langste eind.
In dezen toestand verbetering te brengen, inlichting, recht en steun te verschaffen aan dien gewoonlijk eco* nomisch zwakkeren schrijver, maar erkenning van recht ook aan den uitgever, is het doel onzer modellen van contract.
Het is u allen bekend — in n° 15 van onze «Mede* deelingen» werd u de geschiedenis der laatste periode vrij volledig verhaald — welk een droevig en teleurstellend einde onze onderhandelingen over deze zaak met den «Uitgeversbond» hebben gehad. Men bedroeve zich echter niet te zeer! Wat wilden wij van den Uitgeversbond, waarom hebben wij ons tot dien Bond gewend? Wij wilden samenwerking, wij wendden ons tot den Uitge* versbond omdat deze de eenige corporatie van uitgevers is in ons land. Wij wenschten voorloopig tot verstand* houding, tot wederzijdsche erkenning te geraken, om



later wellicht verder te gaan, ons enger aan te sluiten, wellicht een verbintenis tusschen Bond en Vereeniging tot stand te brengen. Men heeft het niet gewild, welnu — de «Uitgeversbond» is niet hetzelfde als «de uitgevers» van Nederland! Een zoogenaamd «besluit» van den Bond in deze aangelegenheid is eigenlijk niets dan een «motie», en geenszins bindend voor zijn leden. En buitendien
zijn er vele uitgevers niet4eden van dezen Bond 
Maar laat ons nog eens wat verder gaan en ons afvragen: wat is een uitgever? Een zuivere beantwoording dezer vraag van onze zijde zou wellicht het volkomen onge* motiveerde gevoel van gekrenktheid kunnen wegnemen, dat door ons optreden bij sommige uitgevers blijkt te zijn opgewekt.
Een uitgever is een industrieel en koopman, voor wien het weggelegd kan zijn, zich zeer verdienstelijk te maken jegens kunsten en wetenschappen en door zijn arbeid de volksontwikkeling te bevorderen. Een uitgever kan een man van beteekenis zijn, ook in een klein land als het onze.
De taak van een uitgever is tweeërlei. Ik noem U in de eerste plaats het meest ambitionneerende deel: het op eigen initiatief doen ontstaan en verspreiden van goede boeken, tijdschriften, reproducties van beeldende kunst enz. Het spreekt van zelf dat dit ondernemend gedeelte van zijn werkkring voor den uitgever het belangrijkste en gewichtigste kan zijn. Het behoort hun ook de meeste winsten te bezorgen — doch daarover straks!
Het andere gedeelte van 's uitgevers taak is het doen verschijnen in druk en het vervolgens te koop stellen van geschriften hem door schrijvers daartoe aangeboden. Deze meer lijdelijke opgave moge minder intellectueele



kracht vereischen, ook zij kan zeer zeker belangrijk en lofwaardig zijn. Zij verlangt oordeel en smaak, bij den uitgever zelf of bij zijn welgekozen helpers, zij verlangt ook dikwijls een zekeren durf en zij laat de mogelijkheid open zich ten behoeve van kunsten en wetenschappen zekere opofferingen te getroosten, zich toegewijd te toonen aan die hooge uitingen van den menschelijken geest en aan hunne algemeene verspreiding.
Evenwel, het spreekt dunkt me van zelf, waar het initiatief tot een uitgave niet van den uitgever is, waar hij dus in geenen deele als de oorspronkelijke schepper — de Urheber — mag beschouwd worden, vermindert zijn belangrijkheid sterk, ja zou hij onder zekere om* standigheden zijn geheelen bestaansgrond kunnen vers liezen. Immers uitgevers, die zich tot het boven aangegeven tweede gedeelte van hun taak beperken, zijn slechts noodig voorzoover de schrijvers hen noodig hebben of noodig maken. Een toestand laat zich zeer goed denken, is zelfs in het buitenland al hier en daar ingevoerd, waarbij schrijvers zelf (alleenstaand1 of door onderlinge samen* werking3) voor het drukken, het binden enz., en ook voor het ter*verkoop*stellen van hun boeken, zorg dragen, en dus de hulp eens uitgevers ontberen kunnen.
Het zou mij niet verwonderen als het dit, blijkens ons optreden bij de nederlandsche schrijvers groeiende, besef was, dat zich ook onder de uitgevers ontwikkelt, tot hun ongemak, en hen een weinig recalcitrant maakt uit louter ontstemming.
') Zooals Jan Holland (Dr. Vitringa) deed. Deze wijze heeft evenwel groote eco* nomische nadoelen.
-) Zooals de «Mercure de Franco».



Vele uitgevers, niet tevreden met de groote gelegen* heid hun geboden, vooral door het ondernemende deel van hun werkkring, maar toch óók door het andere, het meer louter toegewijde, zich belangrijk en verdienstelijk te maken, denken zich zoo gaarne de eigenlijke scheppers van het geestelijk goed der natie, de weldoeners zoowel van artiesten en geleerden als van hun volk. En zij stellen het zoo gaarne voor alsof" zij boeken uitgeven, althans de litteraire, om hun vrienden, de schrijvers, genoegen te doen!
Nu, dit komt dan ook werkelijk wel eens voor! De verschijning van vele minderwaardige producten is, behalve van wansmaak en vergissingen natuurlijk, het gevolg van zekere vriendelijke gedienstigheid, waaraan hoogmoed en ij dele pralerij niet altijd geheel vreemd zijn. Doch ónze hoogmoed, zoowel als ons meest voor*de*hand*liggend economisch belang trouwens, gebiedt ons deze handelwijze te laken en, ons tot de uitgevers wendend, ten dringendste te verzoeken: geeft toch vooral nooit boeken uit alleen om den schrijvers pleizier te doen, doet het toch enkel wanneer gij er óf uzelven óf de volksontwikkeling (in kunsten en wetenschappen) öf zoowel uzelf als die ont* wikkeling mee denkt te kunnen bevoordeelen. Er bestaan al zoovele uitstekende litteraire kunstwerken — wrant ik spreek nu even alleen van de litteratuur — dat het pu* bliceeren van nieuwe — minder voortreflijke — absoluut niet behoort te worden «aangemoedigd»; het zou voor artistieke zoowel als voor economische toestanden oneindig beter zijn als enkel goede, waardevolle werken verschijnen konden. Nu weet ik wel dat vele, voor uitgevers aanlok* kelijke, want winstgevende producten nu juist niet tot de



litterair beste behooren. Doch dit is een factor, waarmede men in deze geen rekening kan houden, men moet aan» nemen, dat werken, die blijkbaar in zekere behoeften voorzien, ook het publiceeren waard zijn; de oorzaken van wansmaak en gebrek aan artistieke ontwikkeling bij het publiek liggen oneindig dieper, dan dat het in onze macht zou staan — gesteld wij voelden er ons toe ge* rechtigd! — ze weg te nemen.
Een der meest voorkomende tegenwerpingen der uit* gevers, wanneer van onze modellen sprake was, luidde ongeveer: «Wij kunnen toch voor ieder prulletje niet zulk een omslachtig contract gaan maken!» Ons antwoord was dan tweeledig. Ten eerste: Gij moet ook geen prulletjes uitgeven. Wij zijn daar volstrekt niet voor. En wat hebt ge er ook aan ! En ten tweede : Juist omdat het opstellen, telkens opnieuw, zoo'n moeite geeft, hebben wij deze modellen gemaakt en willen wij later formulieren doen drukken — zooals de polissen, die brand* en levens* verzekeraars gebruiken. Heeft iemand last van de omslach* tigheid dezer drukwerken ?
Doch, zoo voegden wij er bij tot de uitgevers, er zijn ook andere boeken dan prulletjes, er zijn ook werken van waarde, en het is de plicht van een schrijversbond, een vakvereeniging als de onze, zorg te dragen, dat zoowel het ideëele beschikkingsrecht der schrijvers over deze producten (hun uiterlijk, hun wijze van versprei* ding ook ten deele) als het deel der economische voor* deelen, waarop zij recht hebben, hun verzekerd worde. Uitgevers plegen hun ondernemingsgeest, hun ralent van pousseeren, hun aandeel in het succes van een schrijver, en dientengevolge ook het hun toekomende deel in de



geldelijke bewijzen van dat succes, sterk te overschatten. Is het billijk, dat een dichter of prozaïst zijn rechten verkoopt voor een geringe som om er zijn uitgever en diens nazaten wellicht duizenden mee te doen «verdienen» (zooals dat nu eenmaal heet) ? Niemand zal het vol willen houden! En daarom is onze eerste raad aan alle schrijvers: Verkoopt nóóit het u door de wet verzekerd auteursrecht op uw werk, blijft meester over uw eigendom, verklaart u zelf niet onmondig en onbekwaam het te beheeren! Gij zijt geen kinderen meer, is 't wel ? Gij zijt mannen en vrouwen! Welnu, gedraagt u dan als zoodanig en verbeeldt u ook niet, dat het niet overeen* stemmen zou met uwe waardigheid of onsympathiek moet heeten voor een «artiest» op zijn eigen zaken te passen. Verdedigt u, ook tegen uwe goede vrienden, de uitgevers. Zij zullen trachten u glimlachend te overtuigen, dat gij toch beter deedt aan hen over te laten wat zoo weinig in uw aard ligt, niet tot uw sfeer behoort. Antwoordt even vriendelijk, dat gij prijs stelt op hun medewerking, maar uw eigen belangen toch het liefst zelf beoordeelt.
In geen van de artikelen der hiervolgende modellen van contract staat iets, dat onbillijk zou zijn jegens den uitgever. Tenminste waar het boeken geldt, die door hun innerlijke waarde ook de moeite waard zijn uitge* geven te worden. Dit feit werd, tijdens onze discussies, erkend door de bestuursleden van den Uitgeversbond, die later toch vrijheid gevonden hebben, in hun eigen Algemeene Vergadering, zich tegen onze voorstellen te verklaren. Maar bovendien, wij laten ons niet wijsmaken, dat wij zelf niet zouden kunnen onderscheiden, wij en



onze even kundige en ervaren als welwillende rechts* geleerde raadsman, Mr. H. Louis Israëls, wat recht en billijkheid is. En, ten slotte, nadat wij ons tot de neder* landsche uitgevers individueel hebben gewend, verklaarden al verscheidenen geen principieele bezwaren te hebben tegen onze contracten. En om de principes is het hier te doen. Tot regeling van erkende rechten kan men verschillende wegen inslaan, die alle even goed kunnen zijn. Wij gaven maar een voorbeeld, een model, voor verandering vatbaar. Mits de idee behouden blijve !
Medeleden! Van uw eigen, van ieders individueele wilskracht en vasthoudendheid zal het afhangen of deze idee zal zegevieren. En uw Vereeniging zal u helpen !
HERMAN ROBBERS, Secretaris der Commissie voor het Uitgaafcontract.



MODELCONTRACT A.1)
BASIS: GEEN OVERDRACHT VAN AUTEURSRECHT.2) BETALING PER OPLAGE.
Tusschen ondergeteekenden:
vervolg van dit contract aangeduid als: de uitgever, ter eenre zijde, en:
in het vervolg van dit contract aangeduid als: de auteur, ter andere zijde, is het navolgende overeengekomen betreffende de uitgave van:
reeds opgenomen in:
TOELICHTING: In dezen aanhef van het contract moeten niet alleen de namen en woonplaatsen van uitgever en auteur,
0 Ieder ex. van het contract moet vóór eenige onderteekening voorzien worden van een zegel a 75 ct. Anders kan, bij eventueel ernstig verschil, een zware zegelboete het procesvoeren zeer kostbaar maken.
'-) Gelijk reeds in onze inleiding werd aangetoond, loopt wie zijn auteursrecht overdraagt in de eerste plaats groot gevaar zijn eigen belangen te schaden — immers geen uitgave met overdracht van auteursrecht geeft den schrijver voldoenden waarborg voor een billijke verdeeling der eventueele voordeelen met die uitgave te behalen —; doch tevens: wie zijn rechten zonder noodzaak verkoopt verzaakt daardoor zijn plichten als mensch en staatsburger. Niet alleen behoort, gelijk een vader over zijn kind, ieder schepper te waken en macht te oefenen over zijn schepping, voor zoover dat in zijn vermogen is, maar in veel wijderen zin is ieder vrij en onafhankelijk man verplicht de rechten hem door de wetten van zijn land gewaarborgd te handhaven. Het is bovendien onmogelijk, het is gemakzuchtig, het kan in sommige gevallen zelfs laf en ongepast zijn, zich ter wille misschien van eenige dadelijk gewonnen gelden, te ont* doen van een goed dat, zij het mogelijk eerst in een verre toekomst, voordeelen afwerpen kan voor ons zelf of onze nazaten. Onze auteursrechten vormen ons kapitaal, zij zijn onze bezitting, die wij niet vervreemden mogen, al was het maar alleen om* dat wij er de waarde niet van kunnen bepalen.
X.
kantoorhoudende te
uitgever, gevestigd en , in het
Y.
wonende te



en de titel der uitgave, worden ingevuld, doch tevens een zoo duidelijk mogelijke omschrijving van het werk waarover
het contract loopt, dus b.v.: een roman, getiteld: een
jongensboek, getiteld: enz.
De woorden uitgever en auteur staan hier, evenals overal elders in het contract, tot aanduiding van de zoowel man= nelijke als vrouwelijke, zoowel alleenstaande als gezamenlijk handelende personen die als uitgever of als auteur optreden. Door deze redactie behoeft in het overige van het contract niets gewijzigd te worden wanneer een naaml. vennootschap of firma als uitgeefster of uitgevers, een vrouw als schrijfster of meerdere personen als auteurs optreden. (Zie ook art. 9 en de toelichting daar, bij al. 2.)
Het komt tegenwoordig meer en meer voor, dat romans, en vooral dat bundels verzen, novellen, schetsen of anders soortige opstellen, vóór de boekuitgaaf geheel of gedeeltelijk in tijdschriften, dagbladen enz. zijn opgenomen geworden. In zulke gevallen is het nuttig, deze feiten duidelijk in het contract te constateeren, waardoor de uitgever verklaart er mede bekend te zijn geweest bij het aangaan der overs eenkomst.
Art. 1. De uitgaaf van bedoeld werk is toevertrouwd aan den uitgever, die het zal doen verschijnen uiterlijk binnen .... weken nadat de volledige copie hem door den auteur is ter hand gesteld.
Hij zal de uitgave naar zijn beste kunnen verzorgen, met inachtneming der tusschen partijen overeengekomen bepalingen, en alles doen om het uitgegeven werk zoo vlug en zoo voordeelig mogelijk te verkoopen.
Voor zoover uit hare bewoordingen niet het tegendeel blijkt, is deze overeenkomst aangegaan voor den duur van de wettelijke bescherming van het auteursrecht op bedoeld werk en heeft zij alleen betrekking op de oorspronkelijke uitgave in de nederlandschp taal



TOELICHTING: al. 1. Uit de eerste zinsneden van dit artikel blijkt, dat geen overdracht van auteursrecht geschiedt (zie de noot bij het hoofd van dit contract). Is de overdracht onvermijdelijk, dan moet de auteur gebruik maken van de artikelen op blz. 36 enz. van dit boekje vermeld.
De uitgaaf van bedoeld werk is toevertrouwd aan den
uitgever, die het zal doen verschijnen uiterlijk binnen 
weken nadat de volledige copie hem door den auteur is ter hand gesteld. In plaats van „weken" mag men natuurlijk ook dagen, maanden of jaren schrijven.
Het is van een uitgever niet te vergen, dat hij den uiters lijken datum van verschijnen vaststellen zal vóór hij de copie compleet in handen gekregen heeft. Doch wél kan hij vooruit zeggen binnen hoeveel tijd daarna het werk uiterlijk zal verschijnen. En het is nuttig, het kan nóódig zijn, dat hij zich hieromtrent vantevoren verklaart, daar anders de moge* lijkheid van op de lange baan schuiven (waarvoor allerlei gronden kunnen bestaan en waaruit groot nadeel voor den schrijver kan voortspruiten) niet buitengesloten is.
Al. 2. De tweede alinea van dit artikel is noodig in gevallen van wanbeheer en verwaarloozing. Een artikel is gewenscht waarop men zich in zulke gevallen beroepen kan, tegenover den bevoegden rechter desnoods.
Deze alinea houdt verband met het 2<k lid van art. 14.
Al. 3. Natuurlijk kan men den duur eener overeenkomst ook op een korter getal jaren vaststellen, doch even rechtvaardig als het, in verreweg de meeste gevallen, is, dat men zijnauteurss recht niet verkoopt, zoo billijk schijnt het in dezelfde gevallen den uitgever garantie te geven, dat men niet zonder grond de uitgave aan zijn handen onttrekken zal. Hierdoor immers zou men zijn bestaanszekerheid kunnen verminderen, zijn ondernemingsgeest dooven. Een uitgever getroost zich vaak vele onkosten, van boekversiering zoowel als van reclame, met het oog juist op de waarschijnlijkheid van volgende edities zijner uitgaven. Hij moet gewapend zijn tegen grilligheid, ongemotiveerd wantrouwen of onbehoor» lijke winzucht bij zijn auteurs, evenals deze tegen de zijne.



De bepalingen omtrent den duur der overeenkomst tasten het eigendomsrecht van den auteur geenszins aan, terwijl het beschikkingsrecht van den uitgever door andere bepas lingen voldoende begrensd wordt.
Indien het werk oorspronkelijk niet in het Nederlandsch geschreven is, moet het woord Nederlandsch vervangen worden door den naam der taal waarin het is geschreven. Indien het werk een vertaling in het Nederlandsch is, dan is toch — in den zin van dit contract — de oorspronkelijke uitgaat in de Nederlandsche taal. Het is dan evenwel ge» wenscht in den aanhef in plaats van «reeds opgenomen in» te vermelden: «vertaald uit het »
Art. 2. De auteur zal zorgen dat de volledige copie
uiterlijk in handen des uitgevers is, terwijl
hij de drukproeven telkens na ontvangst met bekwamen spoed zal corrigeeren en terugzenden.
Indien op bedoelden datum de volledige copie niet is geleverd, is de uitgever gerechtigd, dit contract den auteur optezeggen, onder voorwaarde de geleverde copie, de reeds gecorrigeerde drukproeven en verder al hetgeen door den auteur aan den uitgever, met het oog op deze uitgave, is ter hand gesteld, te zijner beschikking te stellen.
Geen schadevergoeding zal aan de eene, noch aan de andere zijde verschuldigd zijn, indien de overeenkomst is ontbonden wegens het niet tijdig leveren der volledige copie en dit laatste veroorzaakt is door overmacht, door den dood, ziekte, of eenig ander wettig arbeidsbeletsel van den auteur, of door den dood of het faillissement van den uitgever. In geval geene dezer redenen de oorzaak is van het niet tijdig leveren der volledige copie, zal de auteur verplicht zijn den uitgever, die wegens dit niet tijdig leveren de overeenkomst heeft opgezegd.



te vergoeden alle werkelijk door hem met het oog op de voorgenomen uitgave reeds gemaakte kosten, verhoogd met tien ten honderd.
Indien de uitgever in geval van dood of blijvend wettig arbeidsbeletsel van den auteur het werk door een ander wenscht te doen voltooien, zal hij tevoren de schriftelijke vergunning van den auteur of diens rechts* vertegenwoordigers moeten verkregen hebben, en, in geval daarbij niet anders is overeengekomen, voor de gedeeltelijk geleverde copie toch een billijk deel van het overeen gekomen honorarium verschuldigd zijn. Bij deze vergunning kan de voortzetting der uitgaaf nader geregeld worden, doch mag in geen geval worden afge* weken van de verplichting des uitgevers in het uitgegeven werk duidelijk te doen uitkomen, waar de copie van den auteur ophoudt.
Vervreemding van de rechten, voor den auteur uit deze overeenkomst voortvloeiende, door hem gedaan voordat de volledige copie door hem geleverd is, heeft ten aanzien van den uitgever geen enkel rechtsgevolg, onverschillig of die vervreemding wel of niet te zijner kennisse wordt gebracht.
TOELICHTING: al. 1. Dat de auteur van zijn kant zich ver= bindt de volledige copie binnen zekeren termijn te leveren en dezen termijn stipt naleeft is niet meer dan billijk en noodzakelijk. Men stelle dezen termijn dus met voorzichtig» heid. De uitgever accepteert de uitgaaf niet om die ten allen tijde, wanneer het den auteur maar eens zou lusten, maar om haar in een bepaald seizoen, een bepaalde maand, ja misschien wel op een bepaalden dag te doen plaats hebben of aanvangen. Gaarne hadden wij de woorden »met bekwamen spoed» (die natuurlijk geen integreerend deel van ons «model»



uitmaken!) door een meer houvast ge venden term vervangen. Doch de zoo verschillende aard van de werken, waarover het hier gaat, zoowel als de mogelijkheid van ver=verwijderde woonplaats des auteurs, maakten dit onmogelijk. Natuurlijk kan een contract ontbonden worden verklaard wanneer de drukproeven — naar het oordeel van den bevoegden rechter of, eventueel, van arbiters — niet «met bekwamen spoed» door den schrijver zijn gecorrigeerd en teruggezonden. Al. 2—5. Ziehier bepalingen die door andere, wellicht even billijk en doelmatig, te vervangen zijn. Zoo men er maar aan denkt, zich omtrent de hier onderstelde mogelijkheden duidelijk uittespreken, is ons doel bereikt. Het kan b.v. door partijen billijk geacht worden, bij ontbinding van overeen* komst wegens niet tijdig leveren der copie, de onkosten, door den schrijver te restitueeren, met méér dan 10 % te verhoogen. Van uitgeverszijde is tegen deze bepalingen in 't algemeen opgeworpen, dat de schrijvers, door economische minderwaardigheid, in den regel niet in staat zullen zijn haar na te komen. Dit bezwaar achten wij minstgenomen over? dreven. Vele auteurs zijn wel degelijk in staat aan geldelijke verplichtingen als deze te voldoen. Het staat den uitgever bovendien vrij zakelijke of persoonlijke borgstelling te eischen. Doch daarenboven, in de meeste der gevallen hier ondersteld zal een tweede uitgever in de plaats van den eersten treden en zal de schadevergoeding van het nieuwe honorarium kunnen worden betaald.
Met «rechtsvertegenwoordigers» (al. 4) wordt hier bedoeld zoowel de curator, enz., bij het leven des auteurs, als de erfgenamen, die door zijn dood in zijn rechten zijn getreden.
Art. 3. De auteur verzekert den uitgever, dat de uitgave van bedoeld werk niet is een schennis van eenig, een ander toebehoorend auteursrecht, en dat het niets bevat strijdig met de nederlandsche wet of aanleiding kunnende geven tot eene vervolging wegens smaadschrift of beleediging.



De auteur verklaart zich nu reeds aansprakelijk tegen» over den uitgever voor alle gevolgen die, hetzij een betwisting van het auteursrecht, hetzij een rechtsvordering tot schadevergoeding wegens beleediging uit hoofde van gemeld werk ingesteld, voor den uitgever mocht hebben, mits de uitgever terstond nadat eene dergelijke voidering te zijner kennis wordt gebracht, dit den auteur mede* deelt, aan dezen de verdediging tegen die vordering geheel overlaat en hem zijne daartoe dienstige gegevens op aanvrage ter beschikking stelt.
TOELICHTING: Dit artikel spreekt, dunkt ons, genoegzaam voor zichzelf. Is het geschrift anoniem of onder pseudomien uitgegeven, dan kan men overeenkomen, dat bij voorkomen der gevallen in de 2C alinea genoemd, de uitgever de vers dediging op zich neemt, wanneer men dan maar tevens vooruit regelt wie de kosten dragen zal.
Art. 4. Het vaststellen van den verkoopprijs, de keuze van papier, formaat, letter en letteroppervlak, van band en omslag, van versiering en illustratie, kortom van alles, wat aan het boek zijn uiterlijk geven zal, evenals de opneming van niet tot het werk zelf behoorende tekst, zooals advertenties, persbeoordeelingen, enz., en de rege* ling der recensie*exemplaren, geschieden door den uitgever in overleg met den auteur voor of bij de onderteekening dezer overeenkomst.
TOELICHTING: De verkoopprijs! Ziehier een punt van verschil met sommige uitgevers; zij achten zichzelven uitsluitend bevoegd den prijs van een boek — in verband met de grootte der oplage — te bepalen. Doch dit inzicht, berustend



op conventie, is onjuist. In vele gevallen zal de schrijver béter dan de uitgever in staat zijn te raden (want raden blijft het!) naar de grootere of kleinere verkoopbaarheid van zijn werk. Uitgeversvergissingen hiermede komen dik; wijls voor. Uit angstige schroomvalligheid worden boeken in kleine oplaag, en dus düür, uitgegeven — en slecht verkocht —, boeken die juist den minder materieel bevoor* rechte het sterkst aanspreken, en bij geringer prijs een groot succes hadden kunnen zijn. Partijen moeten elkander voor» lichten en raden, en handelen in overleg, ook wat prijs en aantal betreft, (zie ook art. 12 en de toel.) Natuurlijk be» hoort deze bespreking aan alle andere vooraf te gaan, daar bij de keuze van papier, druk, versieringen enz. geducht rekening moet worden gehouden met den prijs.
Doch vervolgens behooren auteur en uitgever in geza» menlijk overleg het uiterlijk der publicatie vast te stellen, hetzij dat de schrijver zijn wenschen te kennen geeft en deze door den uitgever worden geaccepteerd of verworpen, hetzij dat de uitgever den auteur modellen voorlegt en deze zijn meening daarover te kennen geeft, ze goedkeurt of niet. Wat betreft papier, letter, letteroppervlak etc. is dikwijls het eenvoudigst te verwijzen naar een reeds bestaande uitgave. Men denke daarbij vooral ook aan de kwestie der opneming van advertcntiën op omslag of ingevoegde pagina's. Sommige uitgevers beschouwen al hun uitgaven als middelen van explois tatie ook hunner andere uitgaven. Billijk is het ook, dat de auteur voorkomen kan het opnemen van annonceering zijner eigen overige werken, voorzien van min of meer vleiende recensiescitaten. Het publiek beschouwt zulke advertentiën begrijpelijkerwijze als zelkreclame, zelfophemeling. In elk geval — de auteur dient ook hierin gekend te worden en niet voor verrassingen geplaatst.
Ten slotte behoort ook de auteur zijn stem te doen gelden in het aantal en de keuze der bladen, tijdschriften enz., die zijn werk ter recensie zullen ontvangen. Het gaat om zijn werk, zijn naam, zijn eer — niet, of niet in de eerste plaats althans, om die des uitgevers.



Art. 5. De uitgever heeft het volledig beheer der uitgave wat betreft de commercieele zijde.
Het recht vergunning te geven uittreksels uit het werk in bloemlezingen over te nemen of het werk geheel of gedeeltelijk te vertalen of te laten vertalen, evenals het recht het omtewerken tot een tooneelstuk of het werk voortedragen of te doen opvoeren, blijft bij den auteur. Deze is echter gehouden voorafgaande schriftelijke toe* stemming van den uitgever te verwerven bij het vergunnen
van het maken van uittreksels, grooter dan 
De geldelijke winsten uit deze vergunningen voorts vloeiende behooren den auteur onder gehoudenheid een
gedeelte van de winst, in zooverre deze voorts
vloeit uit overnemen of vertalen, aan den uitgever te doen toekomen.
TOELICHTING: al. 1. Is het boek eenmaal in den handel gebracht, dan dient de auteur de exploitatie aan zijn uit= gever over te laten. Sommigen zullen evenwel in hun belang achten het maximum rabat, dat aan wederverkoopers zal worden toegestaan, vast te stellen. Indien men een der= gelijke bepaling wenscht, moet deze aan de eerste alinea van dit artikel worden toegevoegd. Meer hierover in ver* band met art. 10.
Al. 2. Het spreekt van zelf, dat de schrijver, eigenaar blijvend van het auteursrecht, zijn toestemming geven of onthouden mag tot al de in deze alinea genoemde verrichtingen, mits deze geen concurrentie met den uitgever in het leven roepen. En daar concurrentie, en dus nadeel voor den uitgever, wel degelijk ontstaan kan uit het publiceeren van groote uit» treksels, is het billijk dat de uitgever aan die publicatie paal en perk stellen kan.
Al. 3. Men kan natuurlijk overeenkomen, dat de winsten, zoo* wel uit overnemen als uit vertalen voortsnruitenH opheel



en al voor den schrijver zullen zijn en dus eenvoudig de pen halen door de laatste drie regels van dit artikel, na het woord «auteur». Het komt ons evenwel in vele gevallen billijk en verstandig voor, den uitgever in deze winsten te doen deelen. Een dergelijke regeling zal ook ten gevolge hebben, dat de uitgever zich moeite geeft voor het ontstaan van buitenlandsche uitgaven (vertalingen), wat — vooral nadat Nederland eindelijk tot de BernerConventic zal zijn toegetreden — belangrijke voordeelen geven kan. De uitges ver is door buitenlandsche relaties somtijds beter dan de schrijver in staat de verschijning van vertalingen te bevorderen.
Art. 6. De uitgever verplicht zich tot het doen van alle noodige depóts en tot vervulling van alle wettelijke formaliteiten ter verzekering van het volledige auteurs* en vertaalrecht van bedoeld werk. Hij zal desverlangd den auteur een afschrift van de ontvangbewijzen der depóts kosteloos ter hand stellen.
Bij alle rechtshandelingen noodig tot bescherming en handhaving van het auteursrecht zullen partijen over en weer elkaar op eerste aanvrage alle noodige volmachten verkenen en alle daartoe dienstige gegevens ter be= schikking stellen.
TOELICHTING: al. 1. Daar onze auteurswet thans nog zegt, dat schrijver öf uitgever voor de noodige depóts te zorgen heeft, is het noodzakelijk deze materie in 't contract te regelen. De uitgever wordt hierdoor aansprakelijk voor alle nadeel door den auteur geleden door het niet tijdig vervullen dezer formaliteiten. Gewoonte is dat de onkosten, aan deze for» maliteiten verbonden, door den uitgever worden gedragen. Ook daaromtrent kan men natuurlijk ook een andere rege* ling treffen.
Al. 2. De wenschelijkheid dezer bepaling springt in 'toog



Art. /• Niets van het werk mag worden afgedrukt dan na machtiging van den auteur, op de laatste proef schriftelijk gegeven, tenzij die machtiging, ook na inge* brekestelling, uitblijft zonder dat de auteur van wettige verhindering doet blijken.
De extrascorrectiekosten, in zooverre deze blijken rechtmatig door den drukker in rekening te zijn gebracht, komen uitsluitend ten laste van den auteur.
TOELICHTING: al. 1 Sommige auteurs zijn zeer slordig of nalatig. Zij houden proeven tijden lang onder zich, ten detrimente des uitgevers. Het is dus noodig, dat deze in staat gesteld worde zich te verdedigen door in=gcbreke= stelling, welke, blijkens art. 13, 2e lid, per aangeteekenden brief kan geschieden. Dit artikel sluit uit dat de uitgever achter den auteur om wijziging brengt in den tekst. Al. 2. Extra»correctie»kosten zijn, bij zuiver litterair werk, nimmer onvermijdelijk. De auteur is in staat in zijn copie, vóór hij die uit handen geeft, alles te veranderen wat nog veranderd dient te worden, en in dat geval zal de correctie enkel zetters* fouten betreffen en dus niet als extracorrectie aan te merken zijn. De meeste drukkers trouwens zijn gewoon heel wat tekstverandering als gewone correctie te beschouwen en zonder prijsverhooging toe te laten. Moet extracorrectie berekend worden - de uitgever is de man om dit te beoordeelen en ook om na te gaan of de berekende som niet te hoog is — dan dient de auteur haar te betalen. Acht de uitgever die extracorrectie in zijn belang geschied en wil hij de kosten geheel of gedeeltelijk dragen, dan is daartegen natuurlijk geen bezwaar.
Art. 8. De auteur ontvangt bij het verschijnen van
het werk gebonden en ingenaaide
gratissexemplaren, terwijl hij bovendien het recht heeft ten allen tijde meerdere exemplaren van den uitgever te



koopen tegen de helft van den partikulieren prijs, onder gehoudenheid de aldus gekochte exemplaren niet in den handel te brengen, noch deze zelf te verkoopen.
TOELICHTING: Dit art. heeft met het beginsel van ons contract niets te maken, het kan naar verkiezing veranderd, ja zelfs geheel weggelaten worden. Echter zijn de auteurs<voors rechten, hier genoemd, algemeen gebruikelijk. Het spreekt van zelf, dat de aangenomen prijs voor den auteur — de helft van den particulieren — door iederen anderen ver* vangen worden mag.
Art. 9. De rechten en verplichtingen van den auteur, uit dit contract voortvloeiende, gaan over op zijne erven of rechtverkrijgenden.
Is er meer dan één gerechtigde tot uitoefening der rechten van den auteur, dan zullen zij, op aanvraag van den uitgever, gehouden zijn gezamenlijk één persoon aantewijzen, die in alles, wat betreft dit contract, zoowel buiten als in rechten, de gezamenlijke rechtverkrijgenden van den auteur vertegenwoordigen zal.
TOELICHTING al. 1. Daar het auteursrecht behalve door erfenis ook bij wijze van legaat, schenking, ruil of verkoop kan overgaan, niet alleen aan den uitgever, maar aan ieder ander, staat hier het woord rechtverkrijgenden naast «erven».
Al. 2. De aanwijzing van den hier bedoelden persoon behoort
ook te geschieden als het werk door meer dan een schrijver is gemaakt. Deze bepaling is billijk jegens den uitgever. De aanwijzing behoort zoo spoedig mogelijk en schriftelijk te geschieden - door alle rechthebbenden onderteekend — zoodra er meer dan een rechthebbende is.
Art. 10. De rechten en verplichtingen van den uit*



gever, voor zooverre zij niet betreffen reeds verschenen oplagen, zijn aan zijn handelszaak verbonden en kunnen slechts met toestemming van den auteur aan eene andere handelszaak of aan een anderen uitgever worden over* gedragen.
De uitgever die zijne rechten en verplichtingen uit dit contract voortvloeiende wenscht overtedragen, kan te voren den auteur schriftelijk een lijst doen toekomen der vermoedelijk gegadigden, op welke lijst de auteur het recht heeft allen te schrappen, aan wie hij de overs dracht niet goedkeurt. Mocht door deze schrapping het aantal namen beneden vijftien zijn gedaald, dan is de auteur gehouden de lijst tot vijftien namen van neder* landsche uitgevers aantevullen.
De auteur wordt geacht zijne toestemming te hebben gegeven tot overdracht aan iederen uitgever op deze lijst voorkomende, wiens naam niet geschrapt is, of indien hij de lijst niet binnen 14 dagen na hare ontvangst, voor gezien geteekend, den uitgever heeft teruggezonden, voor alle uitgevers op die lijst voorkomende.
De uitgever is eerst ontslagen van zijne uit dit contract jegens den auteur voortvloeiende verplichtingen, wanneer de auteur op een der boven aangegeven wijzen in de overdracht heeft toegestemd en van den nieuwen vers krijger der rechten en verplichtingen van den uitgever de schriftelijke verklaring heeft ontvangen, dat deze zich tegenover den auteur, diens erven of rechtverkrijgenden, verbindt tot stipte nakoming der verplichtingen in dit contract den uitgever opgelegd.
TOELICHTING: Dit artikel is gebleken de voornaamste steen



des aanstoots voor de uitgevers te zijn. De bedoeling ervan is duidelijk. Een auteur, een te goeder naam en faam bekend staande firma als zijn uitgevers gekozen hebbende, moet niet gedwongen kunnen worden, gansch anderen, met wie hij mogelijk in t geheel niet in betrekking te treden wenscht, als zijn uitgevers te erkennen. Toch hebben vele neder* landsche uitgevers de gewoonte, soms zelfs vrijwel plotse* ling en zonder opgaaf van redenen, hun zoogenaamde '"■fondsartikelen» in veiling te brengen en aan den meest* biedende te verkoopen. Dit is tegenover den auteur de grootst mogelijke ontrouw en onbillijkheid, een onduldbare toestand die aan slavenhandel herinnert. Een commissie uit den Uit» geversbond heeft dit destijds ook zelf ingezien en een regeling voorgesteld, waarbij de verkoop aan den meestbiedende wel geoorloofd zijn zou, mits de auteur het recht kreeg den koop over te nemen. Deze regeling, verbeterd en aangevuld met bepalingen in 't belang van den auteur noodig, wordt ook door ons voorgestaan, indien het geldt uitgaven waar* van het auteursrecht aan den uitgever moest worden over* gedragen (Zie bl. 37). Blijft evenwel de auteur eigenaar, dan is hij natuurlijk veel gemakkelijker in staat zijn rechten te handhaven en zijn wenschen te doen eerbiedigen.
De regeling nu, in dit artikel voorgesteld, is niet de eenige mogelijke - dat spreekt alweer van zelf! Er zou zelfs geen afdoend bezwaar zijn haar te vervangen door die welke Wij aanbevelen in geval het auteursrecht moest worden over* gedragen. Doch dat iedere auteur deze zaak goed onder de oogen te zien heeft en haar op een behoorlijke, met zijn Waardigheid overeenkomende wijze, te regelen, spreekt tevens Van zelf.
Sommige uitgevers beweren, dat dit door ons voorgestelde artikel de fondsveiling, althans van belletristische boeken, onmogelijk maakt. Welnu, het zou volstrekt zoo n ramp niet zijn als dit eens zoo was, er zijn nog wel andere wijzen van liquideeren dan juist door zulk een veiling. Doch het is niét zoo. Fondsveilingen worden gehouden onder genoo»
digden. Ni U Zeil t P.llccn noodlP worden rli#» artiL'#»lpn \xra -jr-



omtrent een contractueele overeenkomst bestaat als door ons voorgesteld, afzonderlijk, onder daartoe speciaal genoodigs den, te veilen.
Verkoop van artikelen «met contract», en zonder dat de nieuwe eigenaar zich persoonlijk contractueel verbindt tot nakoming van al hetgeen in 't oorspronkelijk contract ges stipuleerd werd (zooals nu af=en»toe voorkomt) geeft den auteur geen zekerheid, dat de nieuwe uitgever de contractueele bepalingen zal naleven en ontslaat den verkoopenden uitgever niet van zijn aansprakelijkheid, daar «servituten» op zake» lijke rechten niet bestaan.
Dat men zijn uitgever in staat stellen moet zijn eigendom (de overgebleven exx.) en zijn bij contract verkregen rechten op een of andere wijze van de hand te doen, is duidelijk. Liquidatie kan noodzakelijk zijn. De opmerking is van uits geverszijde gemaakt, dat een uitgever door ons contract verhinderd zijn zou, zijn geheele zaak «en bloc» te verkoopen. Dit is onjuist. Er staat (in de eerste alinea van art. 10) dat de rechten en verplichtingen van den uitgever zijn verbonden aan zijn handelszaak, niet aan zijn persoon.
Wie zijn boeken nimmer in veiling gebracht wenscht te zien, ook niet enkel de overgebleven exx., wie ze in 't als gemeen nooit voor een opruimingsprijsje wil verkocht hebben, dient met zijn uitgever overeen te komen den laagsten prijs waartegen zijn werken zullen mogen worden verhandeld (of — 'tgeen hetzelfde is — het hoogste rabat, op den particu» lieren prijs, dat zal mogen worden toegestaan; zie Toel. bij Art. 5. al. 1.)
Art. 11. De uitgever is gehouden telkens wanneer
het getal voorhanden exemplaren tot gedaald
is, den auteur daarvan mededeeling te doen, binnen ééne maand nadien zich schriftelijk te verklaren of hij een nieuwe oplage wenscht uittegeven, en zoo ja, deze oplage binnen na die verklaring te
doen vprsrhiirtpn



Indien de uitgever weigert een nieuwe oplage van het werk uittegeven, of indien hij zich hieromtrent niet binnen den in de vorige alinea aangegeven termijn heeft verklaard, wordt door het enkele feit dier weigering of dat stiU zwijgen het onderhavige contract geacht te zijn afgeloopen, wordt de daaruit ontstane verhouding tusschen partijen geliquideerd en verrekend, en krijgt de auteur zonder eenige formaliteit de vrije beschikking over het auteurs* recht terug.
Eveneens wordt het onderhavige contract geacht te zijn afgeloopen, wordt de daaruit ontstane verhoudiijg tusschen partijen geliquideerd en verrekend en krijgt de auteur zonder eenige formaliteit de vrije beschikking over het auteursrecht terug door het enkele feit van het verloopen van .... jaren sinds de laatste oplaag van het werk is verschenen, zonderdat de uitgever tot een nieuwe oplage is overgegaan.
Indien in dit laatste geval de auteur overgaat tot het doen verschijnen van een nieuwe oplage van bedoeld werk, is hij gehouden de nog bij den uitgever aanwezige onverkochte exemplaren overtenemen tegen een vierde van den particulieren prijs, en" tegen overgifte dier exemplaren dit bedrag te betalen binnen ééne maand na het verschijnen der nieuwe oplage.
TOELICHTING: al. I. Deze bepaling dient om stagnatie in den verkoop te voorkomen. Het kan zeer onvoordeelig zijn voor den auteur indien zijn boek gedurende korter of langer tijd «uitverkocht» blijft. De nu blanco gelaten getal; en tijdsbepalingen maken het den uitgever mogelijk deze zaak na overleg met den schrijver zóó te regelen, dat hij niet voor te groote moeilijkheden komt te staan. Men verzuime evenwel vooral niet deze blanro's in te vullen



Al. 2—4 dienen om den auteur in staat te stellen zijn boek, d. w. z. het algeheel beschikkingsrecht daarover, terug te krijgen uit de handen b v. van onwillige of ongeschikte uitgevers. Het is natuurlijk ook zeer wel mogelijk, dat de uitgever volkomen gelijk heeft de nieuwe uitgaaf van een boek te weigeren, wanneer het n.1. inderdaad onverkoopbaar of nietsmeer=verkoopbaar is gebleken, ook al ziet de schrijver dit niet in. Welnu, in dat geval zal ons artikel den uitgever niet kunnen schaden. Gegronde bezwaren kan hij er dus niet tegen hebben. Het getal jaren, in al. 3, dat in den regel billijkerwijs tusschen 5 en 10 kan worden gesteld, moet natuurlijk na rijp overleg tusschen partijen worden vastgesteld.
Art. 12. De eerste oplage van bedoeld werk zal
bedragen exemplaren; bij elke volgende oplage
zal te voren schriftelijk de grootte daarvan tusschen partijen worden bepaald.
De hoegrootheid van elke verschenen oplage moet desverlangd door den uitgever uit zijn boekhouding en bescheiden bewezen worden.
TOELICHTING: Het is absoluut noodzakelijk, dat beide pars tijen zich verstaan over de grootte van elke oplage — die natuurlijk ook verband houdt met het bedrag van het honorarium en met den prijs van het boek — dat zij hun bekendheid met die grootte in het contract constateeren en dus dit blanco invullen. Het zal zelden voorkomen, dat de hoegrootheid eener oplage door den uitgever bewezen moet worden, daar partijen elkaar in den regel volkomen vertrou» wen zullen. Men doet anders beter in 't geheel niet met elkaar in zee te gaan. Doch het bewijs hier bedoeld moet mogelijk blijven. En geen eerlijk uitgever zal er zich tegen verzetten, al zal hij mogelijk weigeren opnieuw iets uit te geven voor een auteur, die blijk gegeven heeft hem te wantrouwen.



Akt. 13. Indien ter beoordeeling van eenig feit be= treffende zijn rechten, of van zijn rekening, de auteur, eenig gegeven noodig heeft uit de boekhouding en bescheiden van den uitgever, is de uitgever verplicht hem een uittreksel uit die boekhouding met de justifica* toire bescheiden over te leggen. Indien de auteur dit uittreksel niet ontvangt, of het niet naar zijn genoegen bewezen oordeelt, heeft hij het recht, mits op eigen kosten, de boekhouding des uitgevers door den accountant der Vereeniging van Letterkundigen te doen onderzoe* ken. De uitgever verbindt zich uitdrukkelijk dat onder* zoek zijner boekhouding mogelijk te maken.
Partijen komen uitdrukkelijk overeen, dat, waar be* treffende dit contract een insverzuimstelling of kennis* geving met rechtskracht noodig mocht zijn, deze zal kunnen geschieden buiten eiken gerechtelijken vorm per aangeteekenden brief en dan dezelfde kracht zal bezitten als een gerechtelijk beteekend exploit.
TOELICHTING: Ook dit artikel, dat uitgaat van de onderstel» ling, dat een schrijver óf zijn uitgever niet volkomen ver* trouwt óf twijfelt aan de nauwkeurigheid zijner administratie, zal maar zelden dienst behoeven te doen. Toch is het een beslist noodig bestanddeel van een goed uitgaafcontract en zal het vele en hoogloopende geschillen kunnen voorkomen. Het feit van wantrouwen of twijfel komt nu eenmaal voor, ook tegenover den rechtschapensten, achtenswaardigsten en nauwgezetsten. Men bedenke b.v., hoe dikwijls het geschiedt, dat in den verkoop van een boek snelle veranderingen plaats hebben. Zeker boek is gedurende eenige jaren sterk «en vogue», doch plotseling — staat de verkoop stil, of bijna stil! Het is in zulke gevallen voornamelijk, dat de afreke* ning den schrijver vaak tegenvalt en hij wantrouwen of twijfel in zich rijzen voelt. En is het dan niet verreweg het



beste zich niet boos te maken, maar ten spoedigste klaren wijn te schenken?
Art. 14. Onder bovenstaande bepalingen is over* eengekomen, dat voor het uitgeven der eerste oplage de uitgever den auteur een honorarium zal betalen van fl . . . , Waarvan de helft bij het overgeven der volledige copie en de tweede helft binnen 14 dagen na het ver* schijnen van het werk.
Verder heelt de uitgever, onder de beperking in Art. 11 genoemd, het recht tot het doen verschijnen van nieuwe oplagen tijdens den geheelen duur van het auteursrecht, mits bij het verschijnen van elke nieuwe oplage hij den auteur fl ... per honderd exemplaren van die nieuwe oplage betaalt.
Aldus opgemaakt ter goeder trouw, in dubbel origineel en geteekend
te den 19
TOELICHTING: al. 1. De data der betalingen kunnen natuur: lijk ook op andere wijze worden geregeld.
Al- 2. Kan men de grootte van volgende oplagen niet vooruit bepalen, dan lijkt ons het billijkst het honorarium «per honderd exx» vast te stellen. Intusschen is het mogelijk, dat deze regeling blijkt niet te deugen, nl. wanneer de particus liere prijs van volgende oplagen — zonderdat men dit vans tesvoren heeft kunnen nagaan — belangrijk hooger of lager worden moet dan de eerste. In zulke gevallen maakt men ót een nieuw contract óf men verstaat zich per brief over een nieuwe regeling, die de dure of goedkoope editie moges lijk maakt, in welke regeling dan uitdrukkelijk moet worden



bepaald: a. de grootte der nieuwe oplage, 6. den particulieren prijs, c. het honorarium van den auteur per honderd exx. dier nieuwe oplaag of oplagen. Alles onder vermelding, dat overigens het bestaand uitgaafcontract van kracht blijft.
y^~ De betaling per oplage (van een bepaald getal exx.) zal in verweg de meeste gevallen voor den auteur de veiligste, gemakkelijkste en voordeeligste zijn. Daardoor immers wordt hem mogelijk gemaakt sommen in te vorderen vóór het succes der uitgave bekend is, en wordt hem de moeite van het nazien der vrij ingewikkelde uitgeverssafrekeningen bespaard. Intusschen zijn ook andere wijzen van honoree= ring mogelijk en het is daarom, dat wij onze modellen B en C ontwierpen.
MODELCONTRACT B.
BASIS: GEEN OVERDRACHT VAN AUTEURSRECHT; BETALING PER VERKOCHT EXEMPLAAR.
Art. 1 tot 13, zie model A. Voorbedachtelijk hebben wij, ook in model A, dat wat op de wijze van honoreering betreks king heeft, eerst door het laatste artikel geregeld. xModel B en C blijven daardoor tot aan art. 14 geheel gelijk aan A. Daarna volgen:
Art. 14. Onder bovenstaande bepalingen is overeen* gekomen, dat de uitgever alle kosten der uitgave zal dragen en den auteur als honorarium zal uitkeeren
fl per verkocht exemplaar, hieronder niet begrepen
de exemplaren overeenkomstig art. 4 ter recensie uitge* reikt of overeenkomstig art. 8 den auteur kosteloos of tegen betaling ter hand gesteld, doch wel alle andere,



ook die door den uitgever mochten zijn ten geschenke gegeven.
Art. 15. Ieder jaar vóór den eersten Juni zal de auteur van den uitgever een schriftelijke opgave ont' vangen van het aantal in het voorgaande kalenderjaar verkochte exemplaren van elke oplage. Indien deze op* gave per aangeteekenden brief is geschied en deze brief den auteur uiterlijk 1 Juni heeft bereikt, wordt de op* gave geacht te zijn goedgekeurd, hetzij door schriftelijke goedkeuring, hetzij door stilzwijgen tot en met 15 Juni. In elk geval moet het den auteur toekomend honorarium betaald worden binnen 14 dagen nadat de opgave is goedgekeurd.
Aldus opgemaakt enz.
TOELICHTING: Bij deze wijze van honoreering is een nauw» keurige afrekening alleen mogelijk telkens na verloop van een «boekjaar», en zelfs daarna moet nog eenige tijd voorbij» gaan, daar het in den boekhandel gewoonte is, onverkochte «in commissie» (d. i. ten verkoop met recht op terugzending) ontvangen boeken eerst aan den uitgever te retourneeren in Maart of April van het jaar volgend op dat waarin zij uitgezonden zijn. Zoodoende is de uitgever niet voor Mei in staat het aantal in het vorig jaar verkochte exx. van een boek precies te bepalen. Natuurlijk kan de uitgever, die een contract op deze basis aanvaart, den schrijver des» verkiezend voorschotten verstrekken op het hem toekomende. En men kan ook overeenkomen de door «commissie»zending» verkochte exx. eerst mee te tellen in het jaar volgend op dat der uitzending. In dit laatste geval is afrekening in de eerste maanden van 't jaar mogelijk.
Daar het belang van beide partijen vlugge afwikkeling der



rekening medebrengt, is de termijn van stilzwijgende goed» keuring in art. 15 zeer beslist vastgesteld, zoodat wie dien termijn heeft laten verloopen geen enkel recht heeft aan* merking te maken op de ingeleverde rekening. Is men niet in staat de rekening zoo vlug na te gaan, dan moet men voor het einde van den termijn den uitgever, desnoods telegrafisch, berichten, dat men de rekening niet goedkeurt, en daarna met bekwamen spoed zijn kritiek den uitgever kenbaar maken.
MODELCONTRACT C.
BASIS: GEEN OVERDRACHT VAN AUTEURSRECHT;
UITGAVE VOOR GEMEENSCHAPPELIJKE REKENING.
Ook dit model is geheel gelijk aan A tot aan art. 14; daarna volgen:
Art. 14. Onder bovenstaande bepalingen is overeen* gekomen, dat de uitgave van bedoeld werk zal geschieden voor gemeene rekening tusschen den uitgever en den auteur, met dien verstande, dat jaarlijks het winst* of verliescijfer zal worden vastgesteld en de auteur van den uitgever zal ontvangen het ... . gedeelte van de winst, of aan den uitgever, in geval van verlies, zal hebben te betalen of met hem te verrekenen het ... . gedeelte van het verlies.
Art. 15. De winst* en verliesrekening zal bevatten alle netto ontvangsten, uit welken hoofde ook, voortge* komen uit bedoelde uitgave en alle kosten onmiddellijk en uitsluitend strekkende ten behoeve van bedoelde „it<



gave, behalve de kosten van publiciteit, van aanbieding, en die, welke als aandeel in de algemeene onkosten des uitgevers moeten worden beschouwd. Deze kosten mogen niet in rekening worden gebracht, doch moeten door den uitgever alleen worden gedragen.
Art. 16. De winst» en verliesrekening van elk kas lenderjaar wordt vóór den eersten Juni van het daarop* volgende jaar, voor de eerste maal vóór 1 Juni 19 .. ., door den uitgever in aangeteekende enveloppe, schrifte* lijk en onderteekend, opgegeven, voorzien van de noodige nadere bewijzen. Indien deze opgave per aangeteekenden brief is geschied, en deze brief den auteur uiterlijk 1 Juni heeft bereikt, wordt zij geacht te zijn goedgekeurd, hetzij door schriftelijke goedkeuring, hetzij door stilzwij* gen tot en met 15 Juni. De verrekening van winst* of verliesaandeel moet tusschen den auteur en den uitgever geschieden telken jare binnen 14 dagen nadat de winst* en verliesrekening is goedgekeurd.
Aldus opgemaakt enz.
TOELICHTING: Ook bij een contract op deze basis kan de afrekening, hier dus een deeling van winst of verlies, eerst geschieden in de maand Juni volgend op het jaar waarvan de winst (of het verlies) verrekend worden moet. Voorschot behoort natuurlijk ook hier niet tot de onmogelijkheden. Het aandeel in de winst, zoowel van schrijver als uitgever, bedraagt gewoonlijk 50 Hoe men dit echter regelt, het verdient ten sterkste aanbeveling, alle kosten die niet uit* sluitend en alleen op het boek (of de boeken) in kwestie betrekking hebben (zooals algemeene bureaukosten van den uitgever, reiskosten, vrachten enz.) door den uitgever te doen dragen, en dus met het bepalen van den maatstaf der



verdeeling daarop te rekenen. Geldt het boeken waarvan een flinke verkoop (zonder veel moeite en kosten van reclame enz.) verzekerd is, en heeft de afrekening eerst in den volgenden zomer plaats, zoodat de uitgever weinig of geen renteverlies heeft, dan is een verdeeling waarbij de schrijver méér dan de uitgever geniet zonder twijfel billijk. In *t algemeen kan het gebruik van dezen vorm van contract alleen worden aan* geraden voor gevallen waarbij schrijver en uitgever van eikaars volkomen vertrouwen absoluut verzekerd zijn.
Wat de termijn in art. 16 betreft, geldt hetzelfde als bij art 15 in modelcontract B.
CONTRACT MET AFSTAND VAN AUTEURSRECHT.
De afstand van auteursrecht, hoe sterk ook door ons ont» raden (en dat op goede gronden!) kan soms onvermijdelijk zijn. B.v. waar de uitgave bestemd is deel uit te maken van een verzamelwerk of serie, de blijvende volledigheid waar» van voor den uitgever een noodzakelijkheid is. Ook in zulke gevallen van besliste onvermijdelijkheid is het echter noodig en mogelijk, zich te verzekeren tegen verwaarloozing van zijn boeken en te zorgen dat deze niet in handen geraken van ongewenschte «rechtverkrijgenden» van den uitgever. Men vervange daartoe de art. 1, 10 en 11 van onze modellen A of B (model C met afstand van auteursrecht zal wel nooit voorkomen) door het volgende:
Art. 1. De uitgaaf van bedoeld werk is toevertrouwd, en het auteursrecht daarop overgedragen en door den auteur afgestaan aan den uitgever, welke door onder* teekening dezes die overdracht aanvaardt.
De uitgever zal het werk doen verschijnen binnen een bekwamen termijn nadat de volledige copie hem door



den auteur is ter hand gesteld. Hij zal de uitgave naar zijn beste kunnen verzorgen en alles doen om het uit* gegeven werk, met inachtneming der tusschen partijen overeengekomen bepalingen, zoo vlug en zoo voordeelig mogelijk te verkoopen.
Voor zoover uit de bewoordingen dezer acte niet het tegendeel blijkt, is deze overeenkomst aangegaan voor den duur van de wettelijke bescherming van het auteurs* recht op bedoeld werk en heeft zij alleen betrekking op de oorspronkelijke uitgave in de nederlandsche taal.
Art. 10. Het auteursrecht van bedoeld werk kan met de overige rechten en verplichtingen van den uit* gever door deze, zijn erven of rechtverkrijgenden, aan een derde worden overgedragen, mits deze zich terzelf* der tijd tegenover den auteur, diens erven of rechtver* krijgenden schriftelijk verbindt tot stipte nakoming der verplichtingen in dit contract aan den uitgever opgelegd.
De uitgever is eerst ontslagen van zijn uit dit contract jegens den auteur voortvloeiende verplichtingen, wan> neer de auteur deze overdracht heeft goedgekeurd en bovenbedoelde schriftelijke verklaring van den nieuwen verkrijger heeft ontvangen. De nieuwe verkrijger treedt dan in alle rechten en verplichtingen van den uitgever.
De uitgever is gehouden ten spoedigste schriftelijk den auteur van de overdracht kennis te geven met ver* melding van den naam en het adres van den nieuwen verkrijger en van den overdrachtsprijs. Onder over* drachtsprijs wordt verstaan het bedrag dat de uitgever heeft bedongen voor het auteursrecht, en de overige rechten uit dit contract voortvloeiende gezamenlijk met



de nog van het werk bij hem aanwezige exemplaren.
De auteur wordt geacht de overdracht te hebben goedgekeurd, tenzij hij binnen 14 dagen na ontvangst der bovenstaande mededeeling, tegen die overdracht schriftelijk heeft geprotesteerd. Dit protest kan zoowel den nieuwen verkrijger alleen, alsook den overdrachts* prijs betreffen en behoeft niet gemotiveerd te zijn.
Indien tegen den overdrachtsprijs wordt geprotesteerd, zal de normale waarde van het auteursrecht, en der overige rechten uit dit contract voortvloeiende, gezamenlijk met die der nog van het werk bij den uitgever aanwezige exemplaren, bepaald worden door drie deskundigen, welke zonder eenigen vorm van proces, en zonder eenige hoogere voorziening die waarde vaststellen. Van deze vaststelling geven de deskundigen ten spoedigste schrils telijke kennis zoowel aan den uitgever als aan den auteur.
Deze deskundigen worden door partijen in gemeen overleg aangewezen of, bij gebreke van dit gemeen over* leg, binnen drie weken na de dagteekening van het protest, door den heer Kantonrechter van het Eerste Kanton van Amsterdam.
Het protest van den auteur zal vervallen zijn en waar* deloos geworden en mitsdien de auteur alsnog geacht worden de overdracht te hebben goedgekeurd, wanneer hij niet binnen twee maanden nadat de uitspraak der deskundigen hem is medegedeeld, of, indien geen onder* zoek door deskundigen noodig is, binnen twee maanden na dagteekening van zijn protest,
hetzij een derden uitgever heeft aangewezen, die in* plaats van den nieuwen verkrijger de verplichtingen des uitgevers tegenover den auteur overneemt, en zich onder



behoorlijke zekerheidstelling verplicht den uitgever den bedongen of den getaxeerden overdrachtsprijs te betalen,
hetzij zelf den uitgever den bedongen of den ge* taxeerden overdrachtsprijs uitbetaalt met ontheffing van alle voor den uitgever uit deze overeenkomst voortvloeit ende verplichtingen.
Art. 11. De uitgever is verplicht, telkens wanneer het getal voorhanden exemplaren tot .... gedaald is, den auteur daarvan mededeeling te doen. De auteur heeft dan het recht den uitgever te vragen, of hij een nieuwe oplage denkt uit te geven, en binnen welken termijn deze zal verschijnen. Indien de uitgever op deze aanvraag niet binnen ééne maand antwoordt of niet ver* klaart een nieuwe oplage binnen hoogstens negen maan: den na de aanvraag te doen verschijnen, zal hij geacht worden geweigerd te hebben een nieuwe oplage van het werk uit te geven.
Indien de uitgever weigert een nieuwe oplage van het werk uit te geven, of indien .... jaren verloopen zijn sinds de laatste oplage van het werk is verschenen zonderdat de uitgever tot een nieuwe oplage overgaat, ook al is de laatste oplage nog niet uitverkocht, krijgt de auteur door de stilzwijgende of uitdrukkelijke weiger ring of wel door het feit dat geen nieuwe oplage in . . . jaren is uitgegeven, zonder eenige formaliteit het recht dit contract te ontbinden zonder schadevergoeding aan de eene, noch aan de andere zijde. "
Indien de auteur schriftelijk verklaart van dit recht gebruik te maken, is door die verklaring dit contract ontbonden en tenietgedaan, komt het auteursrecht weder



ter volle vrije beschikking van den auteur, en wordt de uit dit contract tusschen partijen ontstane verhouding geliquideerd en verrekend.
Indien de auteur hiervan gebruik maakt tot het doen verschijnen van een nieuwe oplage van bedoeld werk, is hij gehouden de nog bij den uitgever aanwezige ons verkochte exemplaren overtenemen tegen een vierde van den partikulieren prijs en tegen overgifte dier exempla* ren dit bedrag te betalen binnen ééne maand na het verschijnen der nieuwe oplage.
TOELICHTING: Art. 1 en 11 vereischcn geen toelichting. Wat de regeling, door art. 10 vastgesteld, betreft, ook deze is wellicht door een andere, niet minder goede en afdoende, te vervangen. Men zij echter voorzichtig in dat geval, en late zijn contract vóór onderteekening door een rechtsgeleerde nazien. De hoofdzaak is, dat de schrijver door den nieuwen verkrijger per nieuw contract in al zijn bedongen rechten gehandhaafd worde en dat hij te voren zekerheid verkrijge omtrent, zijn macht en kracht daartoe. Verkoop van auteurs* recht «onder servituut» bestaat niet. De relatie tusschen schrijver en nieuwen verkrijger kan alleen door een nieuw contract geregeld worden.
Voorts moet men ook, na afstand van auteursrecht, niet gedwongen kunnen worden, zich met den eersten den besten nieuwen verkrijger te vergenoegen
Buitendien moeten bij gebruik van model A, in geval van overdracht van auteursrecht, in art. 14 eerste alinea de woorden «voor het uitgeven der eerste oplage» vervangen worden door «als prijs voor het overgedragen auteursrecht en het uitgeven der eerste oplage», en bij gebruik van model B het woord honorarium in art. 14, eerste alinea, door «prijs voor het overgedragen auteursrecht».