U Tel . 05291 - 51122* iW uiiAFISCHE BIBLIOTHEEK No. 14. FOTOGRAFEEREN IN I)K TROl'EN. i IOUK -»» S. V E R W E Y , £<«- Ligenicur. APELDOORN. LAURENS HANSMA. Een vertrouwd en solied adres voor naar de is De NettDflscle Handel in Kunst- en Foto ArtMen. H. H. COUVÉE, Vijzelstraat 4, ARNHEM. I Amsterdam. Rotterdam. Haarlem. en Depots { j den Haag. I Dordrecht. I Maastricht. Fotografische Bibliothvok No. l-i. FOTOGRAFEEREN IN DE TROPEN, S. VERWEN, I ii iji'ii ieur. APELDOOKN. LA IJ HENS HANS MA. Een zeer goede kodak, die ann alle vereischten voldoet on die niet duur is, is de „Favori" van Emile Target. Hij kost, incluis verpakking en postpakket, t 35. Men kan er niet slechts landschappen en vlugge instantanées, maar ook zeer goede portretten mede maken. Men lette er steeds op bij straatgezichten en derg. den kodak goed, horizontaal te houden, anders krijgt men, evenals bij de kronings- en huwelijksfeesten, allerdolste afdrukken, waar al de lijnen convergeeren en een bespottelijken indruk maken. Vooral in den laatsten tijd heeft men allerlei abnormiteiten in de illustraties te zien gekregen. Bij de opname ook een weinig op de houding der op te nemen personen te letten, anders krijgt men een Koning van Engeland met een verbazend groote hand, of een Keizer van Duitschland met een buitengewoon groote laars en derg. meer. Wanneer het slechts eenigszins doenlijk is, zette men den kodak op een poot. Op die wijze gebruikt, heeft hij in zijne werkwijze wel veel overeenkomst met een toestel; hij is df.n echter handiger, daar insteldoek, chassis verwisselen en verdere ballast komen te vervallen. Wat de wijze van aanleeren betreft, zoo is die door middel van boeken af te raden. Er zijn zóóveel handleidingen, dat men door hen in een doolhof geraakt, waar men slechts moeielijk en met vele kosten uit gered wordt. (1) Het beste is, men wende zich tot een consciëntieus amateur, van wiet) men goed werk gezien heeft, en die welwillend genoeg is, de noodige inlichtingen te verstrekken. Op dit punt is men in Indië niet jaloersch, er komt ook geen promotie of préséance bij te pas en tentoonstellingen van fotografiën bestaan er hier helaas niet. Zelfs beroepsfotografen zijn soms zoo welwillend ons het een of ander te leeren. Zoo leerde één mij de ontwikkeling met rodinal, een ander het gebruik van degradateurs (zelf (1) EeD uitzonderiDg maakt „Davids Raadgever," bij den uitgever dezes verschenen f 1.50, fr. p. p. f 1.57'/j, Indië f l.liO. vervaardigde), ecu derde gaf recepten voor goede goudbaden en weer een ander leende toestellen en lenzen. Mot een goed amateur te rade gaande, kan men binnen twee dagen de gehoole manipulatie, en binnen een week vrij goed fotografeeren leeren. Eerst daarna doet inen een keuze van toestel en de noodigo bestelling in Europa. Verscheidene personen „willen het óók wel eens piobceren," komen in don loop van den cursus tot de conclusie dat ze niet het noodige geduld of geen voldoende accuratesse bezitten, of wel, ze krijgen het te warm. Mits er onder toezicht van den leermeester-amateur mot diens toestellen gewerkt wordt, is daaraan ook niets bedorven en heeft de Indischman dan slechts te zeggen: „dank u wol voor de moeite" of „dat hebben we alweór gehad." Verkrijgt men echter goede resultaten, blijft de ambitie er in, en wil men trachten zich te volmaken, zoo koope men een standardwork en abonneere zich op een goed tijdschrift. (1) In het laatste raad te geven, is doenlijk; men vrage proefnummers van verschillende uitgevers en doe zelf oene keuze. 2. Droge platen. Hot aantal merken droge platen is legio. Er zijn zeer slechte soorten bij en waarvan de makers onverbeterlijk zijn. Zoo bestaan er piatensoorten die ongelijk afgesneden zijn, en daardoor niet in onze chassis passen of in de platenhouders der kodaks gaan. Andere zijn door de dikte óók niet in de kokaks te gebruiken. Weder andere zijn (1) Aanbevolen wjrdt het Geïllustreerd Weekblad voor Fotograiie, uitgave vaD Laureas Hansuia, Apjldooro, prijs yoor Iadië f (i.50 fr. p. p. per jaar. in slecht papier ingepakt, zoodat zo sluier en streepen veroorzaken. Ook bestaan er platen die zoo slorderig gefabriceerd zijn, dat zo vol gaten en haren zitten. Ik ken een platenmerk, van een prima fabriek afkomstig, 011 dat zeer fraai werkt, maar waarvan de laag bij het minste en geringste loslaat en wegdrijft. Wij kunnen voor langzaam werk aanraden de Castle plates. Zij zijn goedkoop, dik gegoten, sluieren niet en hebben geen neiging tot krullen of loslaten. Voor kodaks zijn ze te langzaam en ook te dik. Do gewone Ilfordplaten zijn gescliikt voor allerlei werk, ook voor instantanées, maar ze zijn door de dikte en grootte soms niet in de platenhouders der kodaks passend. Voor snelle opnamen en speciaal voor kodaks zijn de Ilford extra rapid, rood etifjuet, zeer goed. Ze zijn dun en dunner gegoten dan andore en hebben daardoor wel eens neiging tot loslaten; dit kan men echter geheel beletten door wat formool in den ontwikkelaar te doen. Vele amateurs verbeelden zich, dat |>laten die met formool behandeld en daardoor gehard worden, niet meer aan de werking van allerlei vloeistoffen bloot staan. Dit is echter een dwaling. Men kan formool in den ontwikkelaar doen, of in het waschwater. Dat belet niet dat de platen toch ontwikkelen en fixeeren. Wascht men na het fixeoren in formool, zoo belet dat ook niet dat men nog versterken of verzwakken kan. Formool is een heerlijk hulpmiddel. Ik moet bij deze nog op een andere dwaling opmerkzaam maken. In het algemeen wordt aangeraden, platen en papieren in blik te pakken. Dit is juist verkeerd. De platen worden in Europa bij een matig vochtige temperatuur ingepakt. Zoodra de boot, die de platen overbrengt, in do Eoodezee komt of later in Indië, transpireert die vocht uit, kan niet gelijdelijk naar buiten, slaat neêr op het pakpapier, gaat van daar op de randen der platen over en veroorzaakt randsluier 1 ij het ontwikkelen. Men heeft als het ware de kat in den kelder opgesloten. Ik bestel mijn platen steeds zonder blik, en pakt men ze }>ij vergissing er toch in, zoo haal ik ze er bij aankomst dadelijk uit. Tot die ontdekking kwam ik op de volgende wijze. Tien jaar goleden ontving ik de platen steeds in blik. Op een keer had de douane te Batavia een platendoos gevisiteerd door die open te snijden of te knijpen. In de veronderstelling zijnde, dat die doos wol bedorven zou zijn, werd ze niet gebruikt. Ik ging echter met de overige fotografische bagage mede van het vochtige Tassikmelaje naar het warme Soerabaya, vandaar naar een koude hoogvlakte en vandaar naar de moeras bij Maos. De zwerftocht duurde 4 jaar. Op een dag waren mijn platen verbruikt en bleven slechts die in het geschonden blik over. Ik vreesde wel dat er niets van terecht zoude komen, exposeerde echter en ontwikkelde. Tot mijn groote verwondering sluierde de plaat niet, ontwikkelde glashelder en toonde geen spoor van vochtstreepen, sterren, gaten of vlekken. Ik heb de geheele doos met hetzelfde succes opgebruikt en wil sedert dien tijd geen platen meer in blik hebben. Natuurlijk moet men de platendoozen niet aan een regenbui blootstellen; aan alles is een grens. Handelaren vinden dien blikslagerswinkel overheerlijk, ze verdienen er nog iets bij. Wij echter bederven onze platen, scheuren onze nagels en vingers bij het open maken der blikken en betalen onnoodig emballage. 3. Opnemen. Hetgeen hieromtrent in het artikel van den Heer Bakhuis voorkomt, is kort, bondig en zeer juist. Ik wensch er nog aan toe te voegen, dat beginnando amateurs bij tijdopnamen gewoonlijk te lang en bij instantanées te kort ejfponeeren. Laat men den instantanée-sluiter zeer vlug werken, zoo krijgt men geen détails en vreeselijk harde beelden. Het is geheel overbodig zoo ving te werken. Met '120 secunde kan men zeer aardige straat-scènes maken. Ik heb kiekjes van Chineesche wijken en derg. gezien, die personen vertoonden zonder eenig détail en die er als het ware als pikzwarte silhouetten uitzagen. Met wat langer pose waren ze zeer goed geworden. Ik heb eens iemand gezien, die bij gelegenheid van de races op voorbij hollende paarden zat te mikken. Daar kwam natuurlijk óók niets van terecht, wat hem zeer verwonderde. Tot zulk een uiterste moet men met onze gewone kodaks evenmin overgaan en ook niet trachten op een afstand van 10 meter de sneltrein naar Soerabaya te fotografeeren. Die rijdt in de buurt van Koetoardjo soms 60—70 kilometer per uur. Nabij Maos is er bij nog grooter snelheid zelfs een sneltrein in een gat gevlogen en omgeslagen. Bij een snelheid van 45 kilom. per uur en op een afstand van circa 200 meter kan men met lUo secunde en bij volle opening een trein zeer goed opnemen. Ik heb op die wijze een trein op een brug opgenomen en is de afdruk haarscherp geworden. In Indië komt het veel voor dat men klontongs, wajangs, verschillende volkstypen wil opnemen. Men zorge voor een behoorlijken achtergrond, die de figuren doet uitkomen. In geen geval echter een witten muur, die licht in de camera reflecteert en de plaat doet sluieren. Vele amateurs zenden portretten aan hun familie. Men koope in Europa een laken achterdoek. Achterdoeken zijn hier vreeselijk duur, tenzij men ze zelt maakt door met matte olieverf een stuk keper te beschilderen. Laken kan men echter zeer klein opvouwen of oprollen, zonder dat het kreukt; beschilderd keper bederft bij die behandeling. Met een laken achterdoek krijgt men zeer fraaie portretten; oneindig veel beter dan met achtergronden van planten, waarbij de bladeren op den afdruk zich soms als horens om en op het hoofd vertoonen. Men moet ook geen per- nonen opnemen, zittende op zoogenaamde de Zoete's stoelen of op antiek meubilair. Men krijgt dan links en rechts van het hoofd gewoonlijk de uittreksels van de rugleuning te zien, wat zeer lcelijk staat en moeielijk is weg te retoucheeren. Het beste is een piano-tabouret. Bij buste-opnamen kan men zelfs een gewone kist gebruiken, wanneer er geen pianostoel disponibel is. Neemt men groepen op, zoo zorge men de personen in pyramidevorm op te stellen, dat staat voor het oog het aangenaamste. Volwassen personen op den grond te leg¬ gen, is onnatuurlijk. Vooral tennis-, football-, gymnastiekclubs en dergelijke houden veel van die liggende houdingen. In Indië zit een Europeaan nooit op den grond; wij vinden dat bespottelijk, evenals hard loopen. Men stelle ons dus ook niet in zulke houdingen voor op fotografiën. Behalve de Javanen en eenige Sinjoos, zitten alleen kinderen hier op den grond. 4. Ontwikkelen. Bij de tegenwoordige gevoeligheid der platen stelle men die zoo min mogelijk aan zwak licht en zoog. inactinisch licht bloot. Het is niet te vertrouwen en we willen toch gaarne heldere, brillante clichés vervaardigen. Zorg dus, dat er hoegenaamd geen vreemd licht (ook geen maanlicht) in de donkere kamer valt. Men vuile de chassis of kodaks in een duisteren hoek, liefst op het gevoel. Bij het ontwikkelen legt men de plaat in een donkeren hoek in een leêge schaal, giet er water over, laat een weinig weeken, giet het water weg en den ontwikkelaar in één scheut (60 c.c.M. voor platen 13 X 18 of 40 voor 9 x 12) er over. Onmiddelijk dekt men de schaal met een stuk carton en schommelt gedurende eenigen tijd. Bij hot nazien houdt men de plaat niet met de glas-, maar met de filmzijde naar de lamp. Ontstaat er eene kleine sluier, zoo is die slechts oppervlakkig en gemakkelijk weg te nemen. Bekijkt men de platen omgekeerd, zoo ontstaat een inwendige sluier, die niet te verwijderen is. Overigens niet meer nakijken en bewonderen, dan hoog noodig is! Wat de ontwikkelaars zelf betreft, zoo zijn rodinal en glycin voor Indië de meest geschikte. Ze zijn beide in geconcentreerden toestand in den handel, behoeven slechts met water voor het gebruik verdund te worden. Bij rodinal moet men groote quantiteiten broomkali toevoegen; bij glycin niet. Zij zijn zindelijk in de behandeling, werken zonder sluier, zijn dienstig voor langzaam werk zoowel als voor vlugge instantanées, de platen laten er niet in los, de bad en kunnen herhaaldelijk gebruikt worden, bij groote verdunning kan men er vergrootingen meê ontwikkelen, kortom, ze hebben vele goede eigenschappen. In Indië moet rodinal gebruikt wordenals volgt: I 4 rodinal. | 2 broomkali 1 : 10. | 100 water. Heeft een platensoort neiging tot krullen, zoo doe men eenige druppels formol in den ontwikkelaar. Het is jammer, dat glycin nog zoo weinig in Indië gebruikt wordt. Bij handelaren is het hier ook zelden te krijgen. Deze ontwikkelaar werkt zeer langzaam, zoodat men het beeld goed controleeren kan en bovendien absoluut sluiervrij. De dekking is magnifiek. Glycin is in geconcentreerden toestand te krijgen bij Oswald Moh, bijv. door tusschenkomst van Fischelofeen anderen handelaar. Het kost f 1 — per 150 c.c M. Het wordt voor platen met water verdund 1 : 20; voor vergrootingen 1 : 40. Wil men het zelf maken, zoo volgt men het onderstaande recept: / 63 sulfiet oplossen in I 100 kokend water; bijvoegen: j 25 glycin; daarna bij beetjes ( 125 potasch (koolzure potasch). Dit vormt een dikke melkachtige brei, die als boven verdund wordt. Mot de opgegeven hoeveelheden krijgt men 150 ccM. Vóór het gebruik do flesch telkens goed schudden. Men kan in één bad wel 3 a 4 platen ontwikkelen; ook kan men den verdunden ontwikkelaar in goedgesloten flesschen bewaren en later weder gebruiken. In Lux 1899 schreef Dr Rombouts een zeer goed artikel over glycin, dat ook geheel van toepassing is voor Indië. Na het ontwikkelen moet de glycine goed weggewasschen worden, anders vertoont de plaat later vlokken. Laat men glycine-ontwikkelaar aan de open lucht staan, zoo oxideert die snel en wordt bruin; echter niet zoo vlug als pyrogal. Vlekken van glycine maakt men uit het linnengoed gemakkelijk weg met water en zeep Evenmin als wij alle bestaande platensoorten met hun eigenschappen opgenoemd hebben, vermolden wij hier alle ontwikkelaars. 5. Gebruik van aluin. Vele amateurs patroniseeren aluin en gebruiken dat " middel na het wasch- en vóór het fixeerbad. Of wel ze vermengen het fixeerbad er mede. Doel ia, te verhoeden dat de emulsielaag „wegloopt." Bij pyrogal bovendien nog om de gele tint weg te nemen. Gebruikt men formool in den ontwikkelaar of in het waschwater, zoo loopt de laag óók niet weg; bij gebruik van glycine of rodinal ontstaat geen gele tint; aluin heeft echter de onaangename eigenschap dikwijls gaatjes te veroorzaken, die later dichtgeretoueheerd moeten worden. Hierover klagen ook de beroepsfotografen. Tk werk reeds ruim 10 jaar zonder aluin on bevind mij er zeer goed bij. Vroeger was formol niet bekend; ik heb toen eenvoudig gezorgd, dat alle baden goed koel waren, ten einde het krullen en loslaten te voorkomen. C. Fixeeren. Maakt men kort voor het gebruik oen fixeerbad aan, zoo is dit koud. liet fixeert dan zeer langzaam. Men moet het fixeerzout 1—4 of 1—G (het komt er zoo precies niet op aan) steeds van te voren oplossen en eenigen tijd laten staan. Men kan iiltreeren door een dubbel gevouwen zakdoek; liltreerpapier is onnoodig. Opletten dat men geen trechters, waar soda door gefiltreerd is, later voor ontwikkelaars gebruikt. Ze moeten dan eerst ontsmet worden. Onderzwaveligzure soda is iets, wat in Indië bijna overal te krijgen is. Zeker omdat er zooveel op verdiend wordt! In Holland kost het f 0.18 per kilo en in Indië f 0.45. Een van de handelaren adverteert het hier zelfs voor f 0.35 per half kilo. Aan zulke misstanden moest een einde komen, doordat alle amateurs de handen ineensloegen, iemand hun clandisie garandeerden en dan al het benoodigde (wat dagelijks voorkomt) tegen Europeeschen prijs, plus een matig procentage, lieten verkoopen. Er is hier een groote firma, die adverteert, dat bij haar alles tegen Europeeschen prijs te verkrijgen is. Primo is dat niet waar en secundo heeft die firma bijna niets in voorraad. Verleden week had zo zelfs geen platen meer, gezwegen van :n glaasje mengen 10 van I en 10 van II en er met een sponsje briefkaarten gelijkmatig aan do keerzijde meè bestrijken, de kaart liggende op een vloei in het halfduister. Zoodra de kaart droog is, drukt men af, totdat de groenachtige tint is overgegaan in zilvergrijs in de schaduwen. Gewasschen wordt totdat de witte gedeelten zuiver uitkomen. Men kan natuurlijk de kaart gedeeltelijk bestrijken om plaats te laten voor correspondentie. JE. leisel iel «Jr. Gelderschekade 88. Interc. Telefoon 2834. ->»» A M S T E E D A M. «««- Opgericht 1808. FOTÓ-ART1KKLEN. Imperial platen zijn. de beste voor de tropen. „Tropical Imperial Plates" worden speciaal voor warm en voelitig klimaat gemaakt. PRIJZEN: 9 x 12 13 x 18 85 ct. ƒ 1-65 Steeds grooten voorraad Hand- cn Statief-Camera's en ObjcGticvcn uit de bekendste en beste fabrieken, bijv. C. P. Goerz, Voigtlander & Sohn, Hugo Meijer. N P G- en Mimosa Broomzilver-Papiirén. l Best gesorteerd Magazijn. VBAAG P&XJ8G0ÏÏRAIT. Het soliedste adres voor Export naar Indië, waar men van eene prompte en zaakkundige bediening overtuigd kan zijn, is: ITENS & C., „Hit VtdtrL Foto-t»chi. Baieau" Nijmegen. (Magazijnen te Nijmegen, Amsterdam en Groningen.) Levering franeo boord Amsterdam of Rotterdam. FC. Ki^-livl .ir. Ge'.derschekade 88. Intorc. Telefoon 2834. ->»» AMSTERDAM. <««- Opgericht 18(58. FOTO-AUTilvULEN. imperia! platen _»J- w Q Q i p vonr dö tvroT^QH Zijn Cl S D 6 b u c vuji u. -1 „Tropical Imperia! Plates" J "' i ® ' worden speciaal voor warm en vochtig klimaat i gemaakt. 1 1- II I.I ZEN: > 9 X 12 13 X 18 ' \] 85 ct. ƒ 1-65 :) Stcetogniflo beoefenen, 4e druk, door Ndl, prijs J 1.50, fr p p. /' l-r»7 I*, gebondon ƒ 1.90 fr. p. p. f 1.977,. ' i No 4 Nell, Handleiding voor den amateur-fotograat- wielrijder, prijs 60 ets., fr. p. p. ./ 0.65. No. 5. Mercator, Handleiding tot bet vervaardigen van Diapositieven enz., door Adr. Loer, prijs 75 ets., fr. p. p. ./' 0.80. No (i Von Huid, het ontwikkelen van Broomzilve.gelatino-platen door J. I'. G. Ndl, prijs 40 ets., fr. p. p- / 0.44. No 7 Idzcrda, «le Gomdruk, Practisch leerboek voor Amateur- en Yak-Fotografen, prijs J l.jO. Ie t). p, / 1.57 li» No 8 J. j. M. M. V. d. Bergh, Theoretisch en Practiscli Handboek der Projectie, prijs j 1.,)0, fr. p. p- ,/ 1-57'/». Kwwi No () Fotoi>r Jaarboeken Almanak voor liet jaar l.MK). prifsƒ1.90, fr. P. P. ƒ 2.027,, gebonden ƒ 2.50, fr. p. p. ƒ2.621/,. •• fi No 10 Dr J E. EombouU, Microfotografie, prijs/1. . fr'. p'. p. /' 1-05 (uitverkocht). No.11. Hofmann, de Fotografie m natuurl- kleuren, door Adr. Boer, prijs / 0.50, fr. p. p. ./ O.oo. No. 12. Fotogr. Jaarboek 1901, prys J 1.90, fi. p. pf 2 02'/2. No. 13. Blech, bet Standontwikkelen prijs/0.50 fr. p. p. /' 0 5 5 No. 14. Verwey', bet Fotografeoren in de Tropen prijs ƒ 0.30 fr. p. p- ƒ 0.35. 4t° ladrens hansma. (Be port naa India toetast tnjsvsti tot Mtolt i» tot blnntitad.) Zonder tegenspraak kan men gerust beweren, dat Indiü het land is voor liet vervaardigen van Kunst-lbto's (Gomdruk) en ■wijs handelt men met zich spoedig aan te schaffen het oorsnionkelijke bo-k van Idzerda, theoretisch en practisch leerboek der Gomdruk, meteene prachtige heliogravure en vele figuren in den tekst. Prijs ƒ 1.50 slechts, lr. p. p. f 1.575, voorindie resp. ƒ l.C>c2ri. Raad vragen in vele zaken op fotografisch gebied is zeer verstandig, wanneer men een buurman heelt die raad kan verschaffen, doch deze doet verstandig den vrager te verwijzen naar David's Raadgever voor heil, die do totografie beoefenen; het om strijd "oprezen degelijke boekje, dat door den Haagschen Amateur Nell in goed Hollandsch is overgezet, dat versierd is met tallooze figuren in den tekst, 224 bladzijden dik, waarvan reeds de 4e druk verscheen en dat toch slechts f 1.50, fr. p. p. f 1.57% voorindie f l.ü'25, kost. ^ " Deze boeken, welke ieder rechtgeaard Amateur in zijn bezit dient te hebben, zijn verkrijgbaar door tusschen komst van eiken soliden handelaar in fotoartikelen, den Boekhandel en waar niet voorhanden van den Uitgever J./AURENS fiANSMA, jAPELDOORN, """Abonneert U ( voor f 6,50 fr. p. p. per jaar bij vooruitbetaling) op het Geïllustreerd Weekblad voor Fotografie. Uitgave van LAURENS HANSEA, Apeldoorn. Proefnummers gratis.