17 6,
C. Z ƒ
IIIII
01 1083 8471 UB AMSTERDAM











247
RECENSIE EXEMPLAAR
i°°i Uit het leven van I;
Merkwaardige Vrouwen
DOOR
Dr. ALETTA H JACOBS, Arts.
F. VAN ROSSEN - AMSTERDAM. 1905.
,9







UIT HET LEVEN VAN MERKWAARDIGE VROUWEN
DOOR
Dr. ALETTA H. JACOBS, Arts.
F. VAN ROSSEN — AMSTERDAM. 1905.



/
aast ar
*Zeleen/«/H<p voer '^ieuwen&eólecd'f.



VOORWOORD.
Gedachtig aan de spreuk: „ Voorbeelden wekken, leeringen trekken" besloot ik deze biographische schetsjes, die in den loop der twee laatste jaren reeds als hoofdartikelen in het Maandblad voor Vrouwenkiesrecht verschenen, thans tot een bundeltje vereenigd, in boekvorm uit te geven.
Daarmede komen zij in handen nog van andere lezers dan de leden van de Vereeniging en abonnees op het Maandblad voor Vrouwenkiesrecht en bestaat er kans, dat kennismaking met de flinke en moedige vrouwen, waarvan in dit bundeltje sprake is, anderen tot voorbeeld en navolging zal strekken.
Op litteraire waarde, of op volledigheid van de behandelde stof, wil dit boekje in het minst



geen aanspraak maken; de artikelen werden geschreven, zooals men artikelen schrijft voor een tijdschrift, waarvan men de redactie heeft op zich genomen, zonder oogmerk ze later afzonderlijk uit te geven. Eerst op aansporing van anderen ging ik tot de uitgave over.
Deze vrouwen, die ik allen persoonlek heb leeren kennen en - voor zoover zij nog in leven zijn — tot mijne goede vrienden kan rekenen, hebben mij dikwijls den moed gegeven noodig om voort te gaan op den weg, dien ik tot levenspad heb gekozen; een pad, dat, vooral in een klein land als het onze, niet steeds met rozen wordt bezaaid. Dat deze vrouwen ook anderen tot leering en voorbeeld mogen strekken, is mijn hartgrondige wensch.
Amsterdam, 1905.
Dr. Aletta H. Jacobs.







I
j
I
i ♦



Elisabeth Cady Stanton.
Den 26en October 1902 stierf te New-York op bijna 87-jarigen leeftijd de vrouw, van wie wij hier het portret en een korte levensschets geven.
Zij werd 12 Nov. 1815 in den staat New-York geboren en was meer dan een halve eeuw de gelukkige echtgen'oote van den bekwamen en om zijn aandeel in de anti-slavernijbeweging bekenden Mr. Stanton, en zij was de liefderijke en zorgdragende moeder van 7 gezonde jongens en meisjes. Doch niet om deze redenen heeft Elisabeth Cady Stanton een wereldberoemden naam verworven, niet daarom zullen de geschiedboeken van deze merkwaardige vrouw getuigen, maar omdat zij was een der grootste hervormsters op sociaal gebied,



omdat van haar is uitgegaan de eerste stoot voor de moderne vrouwenbeweging.
Als kind van elf jaar ontwaakte reeds bij haar de lust om veel te leeren. Eerst ontving zij van een ouden predikant privaatlessen in latijn,grieksch, aardrijkskunde en wiskunde, doch toen het bleek dat zij buitengewone vorderingen maakte, besloot haar vader haar naar de latijnsche school te zenden, waar zij langen tijd de eenige vrouwelijke leerling was. Groot was haar teleurstelling, toen zij de school doorloopen had en het laatste jaar zelfs de eerste prijs had behaald, dat daarmede haar studie als geëindigd moest worden beschouwd. De jongens gingen verder naar de verschillende universiteiten om hun studie te voltooien, meisjes werden er toen nog niet toegelaten.
Uit behoefte aan een intellectueele sfeer bracht zij daarna dagelijks uren lang op het kantoor van haar vader door, die een beroemd advocaat en rechter was. Daar werd de kiem gelegd voor haar later optreden. Vele vrouwen met klachten over onrechtvaardige, soms wreede behandeling van



hunne mannen, die ongetroost moesten terugkeeren, omdat de wetten zulke handelingen toelieten, gaven daartoe gereede aanleiding. Als zij dan daarna met de jonge advocaten, die bij haar vader werkzaam waren, deze onrechtvaardige wetten besprak, dan riep zij dikwijls in geestdriftige verontwaardiging uit: „Als ik ouder word, zal ik daarin verandering brengen."
In 1840 huwde zij. Haar huwelijksreis was naar Londen, waar haar man als afgevaardigde het Congres tot afschaffing der slavernij moest bijwonen. Op dit congres kwam zij in aanraking met vele merkwaardige Engelsche en Amerikaansche vrouwen, waarvan velen later haar medewerksters werden. Op dit congres ook begon de in haar gelegde kiem tot ontwikkeling te komen. In NewYork teruggekeerd, kon zij echter de eerste jaren, door de beslommeringen van haar steeds grooter wordend gezin, aan socialen arbeid geen werkzaam aandeel nemen. Het ontging haar aandacht evenwel niet, dat steeds een grooter aantal vrouwen deelnamen aan allerlei godsdienstige en philanthropische



werkzaamheden, aan de beweging voor affschaffing der slavernij, aan de anti-alkoholbeweging enz. Doch aan verbetering van eigen positie dachten deze vrouwen niet. Hierin vond Elisabeth het bewijs, dat zij onbekend moesten zijn met de bestaande wetten, onbekend ook met alles wat als gevolg dier wetten door vrouwen geleden wordt.
Met Lucretia Mott, een der beste spreeksters in dien tijd, die vooral voor de vrijmaking deislaven streed, besprak zij deze kwestie. Zij kwamen overeen alle bekende woordvoersters eens bijeen te roepen en te trachten een onderling verbond of vereeniging van vrouwen voor de verbetering van eigen lot te stichten. Den 14en Juli 1848 gaven eenige vrouwen aan dien oproep gehoor en waren bereid tot samenwerking, doch toen Elisabeth aandrong om een groote openbare vergadering te beleggen, waarin alleen vrouwen zouden spreken, nu eens niet voor een liefdadig doel, maar voor eigen rechten, eigen vrijheid, toen trokken de meesten zich terug. Met een klein groepje getrouwen bleef zij over.



Lucretia Mott en Lucy Stone waren de moedigsten, zij zouden het woord voeren; Elisabeth Cady Stanton de vergadering leiden. Deze vergadering, die de geheele Amerikaansche pers in beroering heeft gebracht, die is en zal blijven het begin, de oorsprong der vrouwenbeweging in de 19e eeuw, werd den 20en Juli 1848 in de kerk der Methodisten te New-York gehouden.
Reeds spoedig voegde zich bij dit klubje de in het Februari-nummer geschetste Susan B. Anthony, toen nog een jonge onderwijzeres. Wat dit viertal door verdachtmaking, door bespotting in de dagbladen, door ruwe bejegening in openbare bijeenkomsten geleden heeft, wordt duidelijk, als men de levensschetsen van deze vrouwen leest.
Elisabeth en Susan begonnen onmiddellijk groote vriendschap voor elkaar te koesteren en hebben van het begin tot aan den dood van Elisabeth, dus meer dan een halve eeuw, steeds samengewerkt. Op spotprenten werd Susan, in haar eenvoudig kwakerkleed, als de „Napoleon van den vrouwenoorlog" geschetst en de groote,



mooie Elisabeth, als „haar eerste generaal". Maar langzamerhand begonnen zij veld te winnen en bij enkele dagbladen sympathie te wekken. In een dagblad-artikel uit 18H8, dus 20 jaar later, wordt van deze „noise-making twain" (rumoermakende tweelingen) gezegd: „beide vrouwen bezitten een groot en goed hart en een helderen geest, beiden geven zij zich in zuivere zelfopoffering aan de zaak, die zij dienen." En tien jaren later lezen wij van hen in hetzelfde blad: „Nimmer te voren hebben twee vrouwen zooveel hervormingen teweeg gebracht, zóó de publieke opinie gewijzigd in een groot land als Amerika, als Elisabeth Cady Stanton en Susan Anthony."
Het zal de lezers van ons blad niet verwonderen, dat deze beide vrouwen reeds vroeg tot liet inzicht kwamen, dat alle onrechtvaardigheden tegenover de vrouwen, alle wettelijke achterstelling, een gevolg was van gemis aan invloed op de wetgeving en dat zoolang de vrouwen geen kiesbiljet bezaten, zij in den strijd naar verbetering machteloos stonden. Daarom streden zij in de eerste plaats



voor Vrouwenkiesrecht en lieten zij geen gelegenheid voorbijgaan om den vrouwen er op te wijzen, dat zij nimmer blijvende betere toestanden kunnen verkrijgen zonder kiesbiljet.
Tot op den laatsten dag van haar leven bleef Elisabeth voor dit doel strijden. Een week voor haar dood, dicteerde zij haar secretares (zij was de laatste jaren bijna blind) een brief aan President Roosevelt om hem te overreden gedurende zijn presidentschap vrouwenkiesrecht in geheel Amerika in te voeren, en 24 uren voor haar dood dicteerde zij den volgenden brief aan Mevrouw Roosevelt:
New-York, 25 Oct. 1902.
Waarde Mevr. Roosevelt.
Voor ik ga sterven, wil ik U nog eerst op het hart drukken toch vooral uw invloed te gebruiken om den vrouwen van Amerika op hare plichten te wijzen en den President, uw Gemaal, aan te sporen voor de 36 millioen vrouwen van deze Republiek het kiesrecht bij de Grondwet



mogelijk te maken. Gebruik daarvoor uw invloed, uw macht.
Met een laatsten, vriendelijken groet,
uwe Elisabeth Cady Stanton.
Zelfs in haar laatste oogenblikken was deze vrouw groot!











Miss Frances Power Cobbe.
De menschheid is veel verschuldigd aan deze merkwaardige vrouw, die den 4-en Dec. 1902 haar 80en geboortedag vierde. Terecht zegt zij in haar levensbeschrijving, dat haar leven waard was geleefd te worden en dat iedereen er duidelijk uit leeren kan, hoe prettig, belangrijk en nuttig het leven van een vrouw kan zijn, die nooit ten huwelijk werd gevraagd en nimmer den man ontmoette, dien zij gewenscht zou hebben te huwen. Zij zelve noemt haar leven, een leven vol zonneschijn!
Frances Power Cobbe kan in vele opzichten als de voorloopster van de hedendaagsche „moderne vrouw" beschouwd worden. In socialen arbeid zocht zij haar levenstaak. Haar machtige pen en invloedrijke stem gebruikte zij om de gevoelens der
2



menschen te verzachten, hun gezichtskring te verruimen, het arbeidsveld der vrouwen te vergrooten, het leven van allen voller, dieper, breeder te maken. Op haar 70en verjaardag werd dan ook zonder overdrijving van haar getuigd, dat zij was „de edelste onder de edele vrouwen van Engeland".
Het eerst vonden de dieren, en daarna de verwaarloosde kinderen in haar eene beschermster. Reeds als kind kostte haar medegevoel met dieren haar een niet gering offer. Zij was het jongste kind van rijke Iersche grondeigenaars en het eenigst zusje van 4 ondeugende broers, die haar om het hardst verwenden. Met de broers uit visschen gaan, vond zij een eenig genot. Nadat zij echter het eerste gevangen baarsje aan haar hengel had zien spartelen, het daarna den vischhaak uit den bek moest scheuren, voelde zij de wreedheid van dit vermaak en gaf het voor goed op. Dit vrijwillig offer bracht haar tot nadenken.
Zij nam zich vast voor nooit meer een beest onnoodig pijn te doen en dit ook bij anderen zooveel mogelijk tegen te gaan. De stomme dieren konden



voor zich zelve niet spreken, zij konden hunne beulen niet aanklagen, zij konden niet smeeken om een zachte, rechtvaardige behandeling. Daarom wilde Frances Cobbe voortaan hun pleitbezorgster zijn. En dat is zij geweest van haar prilste jeugd tot heden ten dage. Haar eerste openbaar optreden was tegen de vivisectie gericht. In 6 jaren tijds schreef zij 173 artikelen over dit onderwerp, die in verschillende dagbladen of in brochures, welke bij duizenden verspreid werden, een plaats vonden.
Toen zij 35 jaar was, stierf haar vader, die haar een jaarlijks inkomen van f 2400 naliet. Haar moeder was reeds vele jaren vroeger gestorven. Na den dood van haar vader voelde zij zich voor 't eerst een onafhankelijk en vrij mensch. Van haar vrijheid maakte zij onmiddellijk gebruik om met Makv Carpenter (bekend door haar sociaal werk ten behoeve van arme kinderen) een reis door Europa te maken om door eigen onderzoek te weten te komen, wat in verschillende landen voor de ongelukkige, verwaarloosde kinderen werd gedaan. Teruggekeerd in Engeland vestigden deze twee



vrouwen zich in Bristol, waar zij haar hervormingswerk aanvingen en de eerste school voor verwaarloosde kinderen stichtten. Toen zij gedurende 2 jaren deze school zelve bestuurd hadden en Miss Cobbe haar taak veilig in andere handen kon overgeven, bezocht zij door geheel Engeland de armhuizen en werkhuizen. Haar bevindingen publiceerde zij. In eenvoudige bewoordingen, doch op overtuigende wijze, toonde zij aan dat de toestanden in deze philanthropische instellingen zoo slecht waren, dat zij de Engelsche natie tot schande strekten. Zij beschreef de onhygiënische inrichting der slaapzalen, het slechte, eentonige voedsel, de strenge voorschriften, de liefdelooze bejegening der ouden en zwakken, zieken en kinderen, en vroeg ten slotte, „hoelang nog moeten deze schandelijke toestanden voortduren ?" Twee vrouwen Miss Elliot en Mrs. Senior boden aan, haar behulpzaam te zijn om hierin verbetering te brengen. Indeautobiographie van Miss Cobbe is een lang hoofdstuk gewijd aan de veranderingen en verbeteringen, die dit drietal in korte jaren tot stand bracht.



Terwijl zij eens een artikel zat te schrijven over „Friendless Girls and how to help them" (hoe alleenstaande meisjes geholpen moeten worden), en zij over verschillende wetten nadacht, schoot haar op eens de vraag te binnen „waarom heb ik eigenlijk geen kiesrecht? Waarom wordende wetten alleen door mannen gemaakt? Hebben vrouwen niet hetzelfde belang bij goede wetten als mannen ?" En nog vóór zij haar begonnen artikel voleindigd had, schreef zij een dagblad-artikel, waarin zij als haai- meening uitte, dat elke vrouw die het zout waard is dat zij gebruikt, vroeg of laat een warme belangstelling zal gevoelen voor een of ander maatschappelijk vraagstuk en dat zij dan, zoodra zij stuit op de wetgeving, de vraag zal doen: ,,^Y aarom mag ik niet het algemeen belang helpen bevorderen en medewerken om verkeerde of verouderde wetten uit te roeien? Is dit alléén, omdat ik een vrouw ben?"
Sedert Miss Cobbe dit onrecht gevoeld had, liet het haar niet meer met rust. Als zij courantenberichten las over wreede behandeling en mis-



handeling van gehuwde vrouwen, over het bitter leed dat vele moeders ondervonden, omdat de vaders alléén macht over de kinderen hebben, dan sprong zij dikwijls van haar stoel op en riep uit: „Ik zal niet rusten, voordat hieraan een eind is gemaakt". In een van haar vroegste artikelen over vrouwenkiesrecht, zegt zij: „Wij vrouwen zijn de gelijkwaardigen der mannen. De helft van een natie het recht te weigeren de wetten te helpen maken, waaraan zij moeten gehoorzamen; de stemmen deiredelijkste, zedelij kste en godsdienstigste helft deinatie te smoren bij alle groote vraagstukken, die aan de orde komen; de gevoeligste,de medelijdendste, de warmste harten buiten te sluiten, als er maatschappelijke toestanden geregeld moeten worden, is een groote dwaling, die vroeg of laat de treurigste gevolgen zal hebben!"
Gedurende 7 jaren was Miss Cobbe verbonden aan de redactie van een dagblad. Zij had tot taak 3 maal in de week een hoofdartikel te schriiven. Deze jaren noemt zij de gelukkigste van haar leven; met de grootste voldoening denkt zij aan dien tijd



terug. Zij was daardoor in de gelegenheid bij een groot aantal lezers propaganda voor haar denkbeelden te maken, menig dom vooroordeel te bestrijden, nieuwe argumenten te verdedigen een of ander beginsel aan te voeren, op te komen tegen alles wat zij voor slecht, valsch of wreed hield. Van dit werk getuigt zij: „met opzet deed ik nooit iemand leed; doch indien mijn artikelen somtijds iemand pijnlijk opgeschrikt hebben, dan kunnen het alleen dezulken zijn, bij wie het geweten in slaap was gesust, en dan was het noodig, dat zij eens wakker werden geschud. Hierover gevoel ik geen berouw".
Een van de lichtpunten van haar openbaar optreden vond Miss Cobbe in het feit, dat zij daardoor in aanraking kwam met een zeer groot aantal mannen en vrouwen van beteekenis. Hoezeer zij dit op prijs stelde en nog steeds waardeert, blijkt maar al te zeer uit een schrijven, dat ik kort geleden van haar ontving, waarin zij mij verzocht als ik iets over haar schreef, vooral ook de namen te noemen van zoovele belangrijke personen, met wie zij persoonlijk bekend was en die haar op haar



80en verjaardag hulde bewezen. Ook deze vrouw, wier lang leven gewijd was aan de zedelijke verheffing van het menschdom, heeft bij „hetgroote publiek" niet altijd die waardeering ondervonden, die haar van rechtswege toekwam. Zij heeft, als alle verkondigsters van nieuwe ideeën, als alle voorgangsters op nieuwe banen, een tijdlang blootgestaan aan laster, verdachtmaking en verkeerde uitlegging van hare woorden door „de groote massa," die haar hooge levensopvatting nog niet kon begrijpen. Eerst langzamerhand hebben haar humane denkbeelden wortel geschoten. (Jit de zeer lange lijst van namen, die haar 4 December 1902 gelukwenschen zonden, noemen wij enkelen: Lady Aberdeen, Lady Battersea, Mrs. Josephine Butler, Mrs. Fawcett, een groot aantal bisschoppen en andere kerkelijke autoriteiten, Florence Nightingale, Prof. Carpenter, W. T. Stead, Prins Kropotkin, enz. enz. Ook uit Amerika ontving zij een lange reeks gelukwenschen van mannen en vrouwen van beteekenis en van de meest uiteenloopende politieke en godsdienstige richtingen.



Een van de meest door haar op prijs gestelde gelukwenschen kwam van het Centraal Comité voor Vrouwenkiesrecht uit Engeland. Deze luidde:
„De ondergeteekenden, leden van het Centraal Comité voor Vrouwenkiesrecht, van welk bestuur Gij zoo vele jaren een der bekwaamste leden waart, willen U bij deze gelegenheid hare hartelijke gelukwenschen aanbieden. Zij doen dit met diepgevoelde dankbaarheid, herdenkende al hetgeen Gij gedaan hebt in het belang der vrouwen, niet enkel door Uw persoonlijk werk of door Uwe machtige pen, maar meer nog door het sprekend voorbeeld van Uw geheele leven". Onder de onderteekenaars waren ook Miss Babb en Miss Stone, de twee vrouwen, die in 1866 het eerste adres aan het Parlement teekenden, ter ondersteuning van het voorstel van John Stuakt Mill, om den vrouwen het kiesrecht te verleenen.
Miss Cobbe antwoordde op dezen wensch: „Ik heb mij reeds zoo lang uit het leven teruggetrokken, dat ik best vergeten kon zijn door mijn oude vrienden. Dat zij zich mijner herinneren en dat ik



bij het jonger geslacht familiaar bekend ben, vervult mij met innige vreugde."
„Mijn groote wensch is, dat in de korte spanne tijds, die ik nog te leven heb, het vrouwenkiesrecht zal zegevieren. Vóórdat wij het kiesrecht verkregen hebben, staan wij er steeds aan bloot (en ik beef somtijds als ik er aan denk) dat al onze langzaam en moeilijk veroverde rechten ons weder ontnomen worden."
Dat zij, niettegenstaande haar hoogen leeftijd en haar afgezonderd leven op haar buitenplaats in Wales zich nog geen rust gunt, getuigt wel haar laatste pleidooi voor Vrouwenkiesreclit, dat in het Mei-nummer 1903 van de Contemporary Review verscheen. In dit artikel bepleit zij nogmaals het recht der vrouwen op parlementairen invloed, en toont zij aan, hoeveel de maatschappij daarbij zou winnen.
Opdat dit welbestede leven met zijn hoog zedelijke strekking, ook door de Nederlandsche vrouwen gekend en gewaardeerd moge worden, heb ik gaarne het schrijven van dit korte levensbericht als taak aanvaard.











Predikant Anna Howard Shaw.
In welk opzicht deze goedhartige, vriendelijke verschijning de belangstelling verdient van de lezers van dit bundeltje, wil ik eerst in 't kort uiteenzetten, alvorens ik over haar zelf het een en ander mededeel.
Het vorig jaar is door den Internationalen Vrouwenraad in Berlijn besloten een vast Comité te benoemen ter bevordering van Vrouwenkiesrecht in alle landen. Om dat te kunnen doen was noodig, dat de Nationale Vrouwenraden van alle 19 aangesloten landen vóór — of althans geen een tegen — de invoering van vrouwenkiesrecht waren. En een Nationale Raad kan zoo'n besluit ook niet goedkeuren als één van zijn aangesloten vereenigingen zich tegen vrouwenkiesrecht had



verklaard. Het besluit in Berlijn genomen beteekent dus, dat in alle beschaafde landen de georganiseerde vrouwen de invoering van vrouwenkiesrecht wenschen, en dat alle Nationale Raden voortaan op de een of ander wijze het vrouwenkiesrechtvraagstuk onder de oogen hebben te zien. Op welke wijze dit zal geschieden, hangt af van de opvatting van het bestuur van eiken Nationalen Raad.
Doch het vast Comité in den Internationalen Raad zal in het belang van vrouwenkiesrecht een taak te vervullen krijgen, die nog nader bepaald moet worden. Dit vast Comité bestaat uit een Presidente, die op het congres in Berlijn benoemd werd, en verder uit één lid van elk aangesloten land, die door het Algemeen Bestuur van den Raad van dat land daarvoor wordt aangewezen.
Predikant Anna Howakd Shaw werd in Berlijn met algemeene stemmen tot Presidente van het vast Comité voor vrouwenkiesrecht in den Internationalen Raad gekozen en van haar hangt het



nu af in welke richting het Internationale Comité voor Vrouwenkiesrecht geleid zal worden en of het inderdaad iets tot stand zal brengen.
Anna Shaw is in Engeland geboren, doch toen zij 4 jaar was, emigreerde zij met hare ouders naar Amerika. In eene nog geheel onbebouwde streek in Michigan werd zij grootgebracht. Daar stond zij geheel op zich zelf. Vriendjes of kinderen van haar leeftijd woonden daar niet. Een school bestond er dan ook niet. Uren lang doolde zij alleen in de wilde bosschen rond en moest zich zelf bezig houden, 's Avonds leerden hare ouders haar lezen; de eenige lectuur die daarvoor te hunner beschikking stond, waren oude couranten, die in plaats van behangsel op de muren geplakt waren. Geen kinderboeken, zelfs geen stukje speelgoed was in het bezit van de kleine Anna.
In Amerika groeien de steden echter snel. Langzamerhand kwamen er meer en meer landverhuizers zich op hetzelfde plekje nederzetten en toen Anna vijftien jaar was, waren er genoeg kinderen om een kleine school te bevolken. Hoe



goed Anna de kunst heeft verstaan zich zelf te onderrichten en te vormen, blijkt wel daaruit, dat zij op haar 15e jaar door de gemeentenaren aan het hoofd werd geplaatst van dat eerste schooltje. Twee jaren nam zij deze betrekking waar, ondertusschen niet ophoudende zich zelf verder te ontwikkelen. De stedelingen — want in Amerika noemt men elk dorpje een stad ontdekten heel gauw dat die schooljuf een goede spreekster was; en daar zij nog geen geld genoeg hadden om een predikant aan te stellen, vroegen zij haar ook nog des Zondags voor hen te willen preeken. Dit nam zij onmiddellijk aan. Met haar schooltje en haar preekbeurten verdiende zij juist genoeg om in eigen onderhoud te voorzien en zich de boeken t,e kunnen aanschaffen, waarmede zij zich bekwaamde om het toelatingsexamen voor de Universiteit te Boston te doen. Toen zij dat examen gedaan had verhuisde zij naar Boston en daar moest zij door lezingen te houden en lessen te geven, zelf haar studie- en onderhoudskosten verdienen. Van familieleden of vrienden



had zij geen geldelijken steun. Van haar kan met recht gezegd worden, dat zij is een „self-made" vrouw. Gedurende het laatste studiejaar preekte zij reeds eiken Zondag voor de Methodisten te Hingham, dicht bij Boston.
Zoodra zij gepromoveerd was, ontving zij een beroep als predikant in de Methodisten kerk te East Dennis, Cape Cod, alwaar zij zeven jaar bleef. Gedurende dien tijd werd zij herhaaldelijk uitgenoodigd om in andere gemeenten te komen spreken. Overal trok zij volle kerken en dikwijls ontving zij een beroep naar andere, grootere plaatsen. Niettegenstaande zij dus als predikant alle succes had, onthielden hare mannen-collega's haar hardnekkig de ceremonie van wijding, zoodat zij hunne vergaderingen niet kon bijwonen en niet op voet van gelijkheid met hen kon verkeeren. Alle door haar daartoe aangewende pogingen bleven vruchteloos.
Was het wonder, dat deze vrouw, die in karakter en talent zoo ver boven het gros der mannen staat, langzamerhand het onrechtvaardige en aanmatigende gedrag der mannen diep ging gevoelen en
3



besloot haar kleine gemeente te verlaten, om zich met hare grieven over het onchristelijk gedrag der broeders tot de gansche wereld te wenden? In haar onwrikbaar geloof, dat recht moet zegevieren over onrecht, begon zij een nieuwe levenstaak. Voortaan wilde zij niet langer eens in de week alleen het goede prediken, en dan nog voor een kleine gemeente als East Dennis; maar van nu af zou de wereld haar gemeente zijn, en eiken dag wilde zij verkondigen, wat volgens haar meening goed was en rechtvaardig. Zij wilde het Christendom aanpassen aan onzen tijd en alle sociale vraagstukken onderwerpen aan den toets van den gulden regel: doe anderen, zooals gij wilt, dat zij u doen. Van toen af trad zij op in alle steden van Amerika, avond op avond, des Zondags somtijds 8 keeren, en altijd stroomde de menigte toe om haar te hooren. Van een vergadering in Washington in die dagen las ik het volgende verslag in the Evening Post: „Nog nooit heeft een kerk in Washington zoo'n groote menigte geherbergd, als toen Miss Shaw daar Zondag gepreekt heeft. Boven, onder,



in de gangen, in de vensterbanken, in de deurposten, overal stonden menschen. Geen gaatje was open, ieder wilde niet alleen deze predikant hooren, maar ook ieder wilde deze knappe, zwartoogige, grijsharige vrouw zien, die zoo bijzonder goed uitkwam in den katheder. De aanwezigen hingen aan haar lippen en haar woorden, meestal goedhartig, soms bitter en scherp, werden door de overgroote menigte met bewijzen van instemming aangehoord. Haar geluid is aangenaam musicaal, doch tevens krachtig en uit elk harer woorden spreekt overtuiging. Het onderwerp, dat zij besprak was: karaktersterkte. Na afloop verdrongen zich de hoorders om haar de hand te mogen drukken en haar te danken voor de goede lessen!"
In de New-York Aclvertiser lees ik uit dien tijd: „Toen George Ei,liot het wondervolle beeld schetste van Dinah, de vrouwelijke predikster in Adam Bede, toen wist zij niet dat er inderdaad zulk een wezen op aarde bestond. Het is de predikant Anna Howard Shaw, die haar vrienden en familieleden verliet om de wereld het goede te verkondigen."



Wat de lezingen van Miss Shaw zoo aantrekkelijk maakt, is haar humor en logische gedachtengang. Te betreuren is het, dat zij nooit een woord er van op papier zet, zoodat vele van hare mooiste gedachten spoedig weder verloren gaan. In den laatsten tijd houden vele vrouwen aanteekeningen van hare voordrachten om ze zoodoende aan de vergetelheid te ontrukken.
Het spreekt bijna van zelf, dat deze vrouw, die zooveel kleingeestige jaloezie van de mannen ondervond, spoedig zich geheel aansloot bij de strijdsters voor gelijkheid van beide seksen voor de wet. In een harer voordrachten over „het lot der republieken", beweert zij, dat republieken hun ontstaan steeds danken aan stoffelijke welvaart en hun ondergang aan zedelijke zwakheid. En hoe kan dat ook anders, eindigt zij, zoolang wij „moederlooze regeeringen" hebben.
Een andere preek eindigde met deze woorden: „Wij vrouwen vragen om niets, wat God ons niet geven kan. God schiep de natuur, en indien wij iets vragen, dat tegennatuurlijk is, dan kunnen



wij er gerust up vertrouwen, dat de natuur voor zich zelf weet te zorgen en terug neemt, wat haar ontwrongen is. Hulp van de mannen heeft zij daartoe niet noodig".
In 1890 benoemden de Amerikaansche vrouwen Miss Shaw tot „Nationale spreekster" en van af dat oogenblik werd zij door geheel Amerika door alle vrouwenvereenigingen uitgenoodigd. Zij vertelt, dat zij in 1898 alleen voor vrouwenkiesrecht 215 voordrachten in verschillende Staten heeft gehouden. Zij was natuurlijk spoedig een vereerster en vriendin van Susan B. Anthony, die haar als bewijs van vriendschap het bij haar thuis wonende nichtje Lucy Anthony afstond, die haar overal vergezelt en de driedubbele functie van secretares, vriendin en huishoudster voor haar vervult.
Op dit oogenblik is de predikant Shaw, presidente van de Nationale Yereeniging voor Vrouwenkiesrecht in Amerika. Deze functie nam zij het vorige jaar van Mrs. Chapman Catt over, omdat die om gezondheidsredenen eenigen tijd rust behoefde. In deze presidente en vice-presidente (zij



verwisselden 't vorige jaar van functie), bezit Amerika een paar spreeksters, zóó krachtig, en zóó talentvol, als geen andere politieke partij weet
aan te wijzen.
Het huiselijk leven van Miss Shaw is volkomen in overeenstemming met haar persoon. In haar woning is alles eenvoudig, hygiënisch en artistiek. Haar leefwijze is heel sober, zij is een overtuigd geheel-onthoudster. Zij was een bijzondere vriendin van Miss Frances Willard en bij het leven van deze groote vrouw werkten beiden veel samen. Toen Miss Willard eens in 1892 in Denver een vergadering presideerde, waar Miss Shaw als spreekster door de aanwezige vrouwen, allen behoorende tot de Christelijke Vrouwen GeheelOnthouders Bond, hartelijk werd toegejuicht, toen opende Miss Willard de vergadering met deze woorden: „Dit is wel de grootste overwinning, mijne dames, die ik op t. behaald heb. In 1881 verhinderdet gij mij de groote Susan Anthony voor U te doen optreden, verblind als gij toen nog waart, niet begrijpende dat onze zaak met



vrouwenkiesrecht in het nauwste verband staat. Predikant Shaw, mijn beste vriendin, is een even overtuigde geheel-onthoudster als voorstandster van vrouwenkiesrecht. Omdat zij zeer terecht inziet, dat onze zaak alleen kan zegevieren in landen waar vrouwenkiesrecht bestaat, werkt zij met het woord voornamelijk voor het laatstgenoemde, maar met de daad behoort zij tot ons. Ik ben verheugd te kunnen constateeren, mijne dames, dat uwe oogen thans zijn geopend".
Ik kan niet nalaten dit korte bericht over Miss Shaw te sluiten zonder met een enkel voorbeeld (door mij bijgewoond) mede te deelen, op welke satirische, humoristische wijze zij hare aanvallers in vergaderingen weet te beantwoorden. Toen zij n.1. op een avond een pleidooi voor gelijk recht voor man en vrouw gehouden had, een voordracht die, hoe ernstig ook, van humor tintelde, trad een jong onbeduidend manneke naar het podium en verzette zich er tegen, dat vrouwen gelijke rechten als de mannen zouden hebben; want zeide hij:



„nog nooit hoeft eene vrouw iets van waarde geproduceerd". Miss Shaw beschouwde het jonge inensch met hare groote, zwarte oogen van onder tot boven, en zich toen tot haar auditorium wendende, zeide zij: „Hoe kan Mr. X. dat nu beweren? Hij zeifis door eene vrouw geproduceerd".











Mevrouw Carrie Chapman Gatt.
Ik ben overtuigd den leden der Vereeniging i ooi Vrouwenkiesrecht geen ondienst te doen, door hen oekend te maken met de Presidente van onzen in Berlijn opgerichten Wereldbond voor \ rouwenkiesrecht. De weinige leden onzer vereeniging, die den vorigen zomer in Berlijn reeds het voorrecht hadden haar te ontmoeten, zullen mij zeker niet tegenspreken, als ik zeg, dat zij is de aangewezen persoon voor de omvangrijke taak, die zij als presidente dezer internationale vereeniging op zich genomen heeft. Haar welsprekendheid, haar logische gedachtengang, haar organisatievermogen, haar kalm, ladylike optreden maken haar daarvoor als geknipt. Zonder zich zelf een oogenblik op den voorgrond te plaatsen, voelde ieder in Berlijn dat



Mrs. Catt ons allen onwillekeurig leidde en dat zij ons, niettegenstaande vele moeilijkheden, ten slotte toch zou brengen tot het doel waarvoor wij daar bijeengekomen waren, n.1. de oprichting van een Wereldbond ter verkrijging van vrouwenkiesrecht in alle landen.
Reeds lang had Mrs. Catt gevoeld, dat zulk een bond de strijdsters voor vrouwenkiesrecht tot grooten steun zou zijn en reeds eenige jaren geleden verzocht zij de besturen van vrouwenkiesrecht-vereenigingen in verschillende landen, een comité van drie leden uit hun midden te benoemen, welke comité's, door uitwisseling van gedachten over de beste wijze om propaganda voor onze zaak te maken, met elkaar in verbinding zouden blijven. Yan deze bond zonder statuten, zonder reglementen, zonder bestuur, ja zelfs zonder financiën, was Mrs. Catt niet alleen de leidende gedachte, maar zij verrichtte ook al het werk en betaalde alle onkosten.
Mrs. Catt was het middelpunt, waarheen wij allen onze berichten zonden en van waar wij



geregeld berichten ontvingen. Dat kon natuurlijk op den duur niet zoo blijven. In Berlijn werd daarom een werkelijke internationale vereeniging gesticht met statuten en een bestuur van 7 leden, waarvan één penningirieesteres is, met — zooals wij willen hopen — een behoorlijk met financiën gevulde kas te harer beschikking.
Ieder, die Mrs. Catt in een groote vergadering hoort, geraakt zeer spoedig onder den indruk van hare bijzondere gaven als leidster en woordvoerdster, doch zij, die nader met haar in aanraking komen, zullen haar niet alleen leeren waardeeren om deze eigenschappen, maar haar gaan liefhebben om hare bijzondere karaktergaven. Ik had het voorrecht haar niet alleen te ontmoeten in Berlijn en in Amsterdam, waar zij op hare terugreis naar Amerika eenige dagen vertoefde, maar ik zag haar ook in New-York in haar eigen omgeving. Daar leerde ik haar kennen als de zorgzame huisvrouw in haar artistieke woning, als de lieve gastvrouw te midden van een kleinen kring goede vrienden en geestverwanten, als de geboren organisator



waar zij met haar medewerksters plannen beraamde voor eene nieuwe campagne, en als de meest toegejuichte spreekster in een afdeeling van de Vrouwenkiesrecht-vereeniging, die 12 jaren geleden door haar gesticht werd.
Carrie Lane, zoo is haar meisjesnaam, werd in Charles City, een klein stadje in Iowa, grootgebracht, waar zij de Rijksindustrieschool bezocht. Nadat zij deze school met het gunstigste gevolg doorloopen had, volgde zij een cursus in Staatswetenschappen. In de stad harer inwoning werd zij daarna geplaatst aan het hoofd eener middelbare school voor jongens en meisjes, welke betrekking zij gedurende 3 jaar met zoo groote tact en toewijding vervulde, dat men haar in Mason City, een ander stadje in Iowa, tot inspectrice van het onderwijs benoemde. Ook deze post van vertrouwen, waarvoor naast algemeene kennis, groote tact vereischt wordt, nam zij tot ieders voldoening waar, totdat Mr. Leo Chapman, eigenaar en redacteur van een dagblad in Mason City, haar ten huwelijk vroeg en haar, naast zijn hart en



hand, het mederedacteurschap van zijn blad aanbood. Dit aanbod werd in 1884 in zijn geheel door haar aanvaard en Carrie Lane, van toen af Mrs. Chapman, trok weldra door hare dagbladartikelen de algemeene opmerkzaamheid.
Niet lang duurde dit gelukkig leven. Na een jaar verkochten zij het dagblad en vertrokken gezamenlijk om gezondheidsredenen naar Californië, waar de heer Chapman spoedig overleed.
De jonge weduwe stond toen alleen in San Francisco. Zij vroeg en verkreeg aldaar werk voor een groot dagblad en was de eerste vrouw, die in Californië als dagbladreporter optrad. Door dezen werkkring werden hare oogen geopend. Zij kwam er door voor het eerst in nauwe aanraking met wat men „het leven in groote steden" kan noemen en de ondervinding daar opgedaan, stempelde haar tot datgene wat zij thans is — een strijdster, met al wat in haar is, voor verheffing en verbetering van het leven der vrouwen en voor haar onvervreemdbaar recht op arbeid. Nimmer te voren had Mrs. Chapman zich een voorstelling kunnen maken van



het harde leven en de vele ontberingen van arbeidersvrouwen, en voor het eerst ook leerde zij in San Francisco de velerlei soort verleiding kennen, waaraan anne vrouwen en zij, die werk zoeken, blootstaan. Eenige sterk sprekende voorbeelden, die in haar onmiddellijke nabijheid plaats vonden en tot totalen ondergang van de betrokken personen leidde, deden haar besluiten de pen neder te leggen en met het gesproken woord de aandacht te vestigen op toestanden, die noodzakelijk en spoedig geheel hervormd moesten worden.
Met dit doel voor oogen trad zij avond na avond in openbare vergaderingen als spreekster op, denkende op die manier de zeden en wetten van het land te kunnen verbeteren.
Zooals het ging met zoovele vrouwen, die strijden voor sociale hervormingen, zoo zag ook Mrs. Chapman spoedig het nauwe verband in tusschen politieke gelijkstelling van man en vrouw en verbetering van zeden, wetten en gewoonten. Zij ontdekte weldra, dat hetgeen zij beoogde nooit verkregen zou worden, zoolang de mannen alleen



de wetten maken en zoolang de geheele maatschappij den stempel draagt, dat de man er heerscher is.
Toen dit haar duidelijk werd, verliet zij San Francisco en begon zich geheel te wijden aan den strijd voor Vrouwenkiesrecht. De eerste twee jaren hield zij alleen lezingen in Iowa en verdiende daarmede niet alleen haar eigen onderhoud en al de uitgaven voor de propaganda, maar zij kon bovendien nog een goede som in de kas der vereeniging storten. Haar welsprekendheid lokte overal volle zalen, niettegenstaande het entreegeld voor hare vergaderingen tamelijk hoog gesteld was.
In 1891 huwde zij Mr. George CATT,een ingenieur van groote beteekenis, die herhaaldelijk belast wordt met de uitvoering van groote gouvernementswerken. Hij is een krachtige voorstander van vrouwenkiesrecht en gevoelt groote sympathie voor het werk zijner vrouw. Mrs. Catt is den naam van haar eersten man blijven dragen, doch heeft dien van den tweeden daaraan toegevoegd, van daar dat Miss Carrie Lane thans algemeen
4



bekend is onder den naam van Mrs. Carrie Chapman Catt.
Toen ik met haar per electrische tram van New-York naar Brooklijn ging, een rit van ongeveer een uur, waar zij dien middag voor een afdeeling van vrouwenkiesrecht zou spreken, vertelde zij mij onderweg, dat 12 jaren geleden, toen zij in N.-Y. kwam wonen, er slechts één afdeeling van vrouwenkiesrecht bestond met ongeveer 100 leden. Zij zag toen weldra in, dat N.-Y. met zijne vele voorsteden te groot is om met eenige hoop op succes alle voorstanders van vrouwenkiesrecht in ééne vereeniging op te nemen. Zij verdeelde daarom de stad in 12 deelen en stichtte in ieder deel een afdeeling. Deze 12 afdeelingen, op één na alle door haar toedoen tot stand gekomen, tellen thans te zamen ruim 1000 leden.
Dat men Mrs. Chapmann Catt ook in haar eigen land naar waarde weet te schatten, blijkt wel uit het feit, dat men haar in 1900, toen Susan B. Anthony meende van ouderdomswege het presidium van de Nationale Vereeniging voor Vrouwenkies-



recht in Amerika te moeten nederleggen, met 254 van de 278 stemmen tot haar plaatsvervangster benoemde. Een der groote Amerikaansche dagbladen zegt in zijn verslag van de vergadering, waarin deze benoeming geschiedde: „Toen de uitslag der verkiezing bekend werd, barstte een luid applaus los en werd de nieuw benoemde presidente met zakdoeken toegewuifd. Diep bewogen en met neergeslagen oogen ontving zij deze vereering. Na een oogenblik aarzelen stond zij op en sprak: Goede vrienden, ik zoude geen mensch moeten zijn, als ik mij niet dankbaar en vereerd gevoelde voor dit in mij gestelde vertrouwen. Maar ik gevoel de eer van de positie niet zoo sterk als liaar verantwoordelijkheid. Ik heb er nimmer naar gestreefd en stemde slechts noode toe, dat men mij candidaat stelde. Ik gevoel mij niet als de plaatsvervangster van Susan Anthony, deze vrouw kan nooit een plaatsvervangster hebben, maar als haar opvolgster en dat is een zware taak. Daarna zette zij uiteen, hoe zij haar nieuwe taak zou opvatten en hoezeer zij daartoe de steun en mede-



werking van alle leden der vereeniging behoefde" 
En dan volgt aan het slot: „Mrs. Chapman Catt, de nieuw benoemde presidente van de Nationale Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, is een jonge, mooie vrouw, met een innemend uiterlijk. Zij is een van de welsprekendste en meest logische sprekers op de openbare tribune. Hare zeldzame talenten gepaard met haar ernstig optreden maken haar als spreekster en organisatrice voor elke vereeniging gewenscht. Voor de vrouwenbeweging in Amerika is zij van onschatbare waarde. Zij reisde van Oost tot West en van Zuid tot Noord, hield in bijna alle steden van de Vereenigde Staten lezingen, en bijna alle belangrijke overwinningen die de vrouwen in Amerika in de laatste jaren behaalden, hebben zij voor een groot deel aan het optreden van Mrs. Chapman Catt te danken. Toen de strijd voor vrouwenkiesrecht in Colorado gestreden werd, was Mrs. Catt daar en hielp krachtig mede, tot de overwinning behaald was. Daarna ging zij naar Idaho, waar zij niet rustte vóórdat alle politieke partijen vrouwenkiesrecht op hun



program hadden, hetgeen in 1896 door de invoering er van gevolgd werd. Toen ging zij naar Louisiana en streed met de vrouwen aldaar, met het gevolg, dat daar thans de belasting betalende vrouwen, stemrecht bezitten voor alle kwesties, waarover belasting-betalers te beslissen hebben".
En zoo reisde zij en reist nog steeds dagen en nachten achtereen om de vrouwen bij te staan in haar strijd voor recht. De vrouwen in Amerika weten het allen, dat men haar slechts behoeft te schrijven om op haar invloedrijken steun te kunnen rekenen.
Yelen zullen waarschijnlijk denken, dat een vrouw met zulk een welsprekendheid en zulk een organisatievermogen eenigszins mannelijk, al is het niet in uiterlijk dan toch in uitingen moet zijn. Dit is volkomen onjuist. Zachter, liever persoonlijkheid kan men zich niet denken. Een harer jonge volgelingen zeide in groote verrukking tot mij: „Mrs. Catt is een ideaalvrouw" en dien indruk moet zij op elkeen maken, die een begaafde vrouw weet te waardeeren. Laat mij hieraan



toevoegen voor degeen, die zich een ware vrouw niet anders kunnen voorstellen dan voor een naaimachine of voor een keukenkachel, dat Mrs. Catt kan koken als de beste en van menig dienstmeisje een volleerde keukenmeid heeft gemaakt. De meidenplaag, waarvan men in Amerika steeds hoort gewagen, kent zij slechts bij naam; hare dienstmeisjes blijven steeds jaren in hare woning en zijn aan haar gehecht. Haar hoeden weet Mrs. Catt met zeer veel smaak op te maken en ook hare japonnen zijn dikwijls eigen maaksel. Velen, die meenen dat ,,huisvrouw" te zijn de eenige roeping der vrouw is, en zich daarom daaraan uitsluitend wijden, zouden van haar menige goede les in huishoudkunde kunnen ontvangen. Zij verstaat de kunst haar huishouding goed te laten marcheeren en tegelijkertijd een omvangrijke taak buiten haar woning te vervullen.







<k
♦



Minister Heien Loring Grenfell.])
Wie nog twijfelt aan den gunstigen invloed dien vrouwenkiesrecht uitoefent op de maatschappelijke toestanden van een land en op de verhouding tusschen de mannen en de vrouwen onderling, of twijfelt aan de goede werking, die het op de vrouwen zelf heeft, ga naar Colorado om van zijn twijfel genezen te worden. Om slechts een enkel voorbeeld te noemen. Door den invloed der vrouwen is het rooken evenals het drinken van spiritualiën voor kinderen beneden 16 jaren, wettelijk verboden. Maar niet het kind, dat rookt of drinkt, wordt gestraft, maar de ouders, die het kind tabak of alkohol geven, of de man die deze zaken aan het kind verkoopt, — en wel met een of
!) Dit artikel verscheen onder den titel van: „Enkele indrukken op mijn reis door Amerika", in het Decembernummer 1904 van het Maandblad voor Vrouwenkiesrecht.



meer dagen gevangenisstraf. Blijkt echter, dat het kind een dezer zaken zonder medeweten van anderen weggenomen heeft, dan komt het kind in handen van het gerecht. Dit is echter in Colorado geen gerechtshof met politie, advocaten enz. maar een Juvenile Court, een kindergerechtshof, waar het kind het verkeerde van zijn handelwijze onder 't oog wordt gebracht en waar hem een echte kinderstraf wordt opgelegd; bijv. huisarrest met een schooltaak op een dag, die anders een uitgaansdag voor kinderen is. Verder wordt zoo'n kind onder tijdelijke voogdij geplaatst van een man of een vrouw, op de wijze zooals bij ons ongeveer Pro Juventute werkt.
Van die Juvenile Court, die vooral door den invloed der vrouwen tot stand kwam, zou ik graag meer vertellen, maar daarvoor is in ons Maandblad geen plaats.
De verhouding tusschen de mannen en vrouwen onderling is in Colorado een meer waardeerende dan ergens elders. Men gaat er op een voet van gelijkheid met elkander om, zonder dat daardoor de



gewone hoffelijkheid der heeren iets geleden heeft. Ernstige zaken worden er door de mannen en vrouwen ernstig besproken en het gebeurt niet, zooals bij ons maar al te dikwijls geschiedt, dat een man een ernstig onderwerp met een vrouw railleerend bespreekt of dat hij op een toon van gezag zijn oordeel ten beste geeft, zonder veel notitie te nemen van 't geen zij er over te zeggen heeft.
En de vrouwen! Men merkt onmiddellijk het verschil op tusschen de vrouwen van Colorado en die van andere Staten van Amerika. De Coloradosche vrouwen interesseeren zich allen voor maatschappelijke vraagstukken, spreken met kennis van zaken over vrijhandel en invoerrechten, over den gouden en zilveren standaard, over belastingkwesties en over allerlei onderwerpen, waarover andere vrouwen in gezelschap niet spreken kunnen of uit al te groote bescheidenheid niet spreken durven. Het kiesbiljet heeft haar gedwongen, willen zij bewust stemmen, om van al deze kwesties kennis te nemen en de vele partij vergaderingen, courantenartikelen en onderlinge gesprekken over alle



hangende kwesties brengen haar er van op de hoogte. Bovendien zijn zij over het algemeen beter huisvrouwen en beter moeders, niet alleen dan het gros der vrouwen in Amerika, maar ik durf gerust zeggen, ook dan het gros der vrouwen bij ons. Allen hebben buiten haar huiselijke taak nog een maatschappelijke functie, die wel is waar niet altijd een betaalde functie is, maar wel een, die geschiedt in het belang van het algemeen. Nergens ook is het clubwezen onder de vrouwen zoo sterk ontwikkeld als bijv. in Denver, de hoofdstad van Colorado. En deze clubs zijn het vooral, die zooveel goeds naar buiten uitstralen.
Maar ik kan de vrouwen van Colorado niet beter schetsen, dan door het portret en eenige bijzonderheden te geven van de eerste en voornaamste onder hen allen, Mevr. Helen Loring Grenfell. Men behoeft het portret slechts aan te zien om mij te gelooven, dat deze lieve, vriendelijke verschijning, een even begaafde als innemende vrouw is. Sedert 8 jaren bekleedt zij de betrekking van State-Superintendent of Public Education in Colo-



rado, wat zooveel beteekent als Minister van Onderwijs bij ons. In Colorado, evenals in vele andere Staten van Amerika, worden de Gouverneurs, Ministers en alle personen, die openbare ambten bekleeden, door de kiezers verkozen en nu is Mevr. Helen Loring Grenfell verkozen en bij periodiek aftreden herkozen door de kiezers van de verschillende politieke partijen. Dit is een bijzondere eer, die slechts enkelen zeer hoogstaanden personen ten deel valt.
Ook dit jaar moet zij weder aftreden en ik was in de vergadering van de democratische partij tegenwoordig, waar de candidaten voor de verschillende openvallende functies besproken en definitief gesteld werden. Toen de candidatuur voor State-Superintendent of Public Education aan de orde was, werd Mevr. Grenfell door een onderwijzer krachtig aanbevolen en deze aanbeveling vond in de overvolle vergadering, waarin afgevaardigden uit alle districten van den Staat, waaronder zich zeer vele vrouwen bevonden, warme instemming. Door de vrienden van Mevr.



Grenfell behoefde aan deze aanbeveling niets toegevoegd te worden; zij bevatte alles wat haar herbenoeming wenschelijk maakte.
Éen man had echter bedenking tegen haar candidatuur; niet omdat, zooals hij zeide, er iets viel af te dingen op de capaciteiten van Mevr. Grenfell of op den lof haar toegezwaaid, maar omdat Mevr. Grenfell zich nog nooit had uitgesproken, of zij al of niet tot de democratische partij behoorde, en de democraten daarom liever iemand uit hun midden moesten kiezen.Dit voorstel, dat bij enkele personen instemming vond, werd daarop door vele mannen en vrouwen bestreden.
Het was vooral de met algemeene stemmen verkozen candidaat voor Gouverneur van den Staat, Mr. Alva Adams, die ook reeds vroeger deze hooge positie bekleed had, welke uiteenzette dat Mevr. Grenfell als Minister nog nimmer iets gedaan had, dat met de democratische beginselen in strijd was, dat zij de rechte persoon op deze plaats was en hij besloot zijne verdediging met de woorden:



„Mrs. Grenfell is the most womanly woman and at the same time as big as all you men together" 1).
Het overwegend vrouwelijke in Mevr. Grenfell's persoon, naast een goede dosis fermiteit, moet wel elkeen opvallen die met haar in aanraking komt. In een der geschriften, die over haar verspreid zijn, vond ik dan ook:
„Niettegenstaande zooveel jaren van studie als student en onderwijzeres, is Mevr. Grenfell een vrouw van overwegend huiselijke eigenschappen en een zeer bekwame huisvrouw; zij zou zeker enkel huisvrouw gebleven zijn, indien haar deze verantwoordelijke post, kort nadat de vrouwen het kiesrecht verkregen hadden, niet was opgedragen". Terwijl in een ander artikel over haar gezegd wordt, dat zij als openbaar ambtenaar even bekwaam als beminnelijk is, dat zij de gelukkigste echtgenoote en de liefste huisvrouw is, en dat zij even goed kookt als onderwijst. Men beweert zelfs, dat zij een kookonderwijzeres is of kan zijn.
') Mevi. Grenfell is de vrouweljjkste vrouw ©n tegelijkertijd even bekwaam als gjj mannen allen te zamen.



Laat mij, om U een klein begrip te geven van den werkkring van Mevr. Grenfell en van den maatschappelijken stand der vrouwen in Colorado mededeelen, dat de Staat Colorado in 57 Counties (districten) verdeeld is en dat voor elk County een County-Superintendent benoemd wordt. Deze personen hebben ongeveer den werkkring als bij ons een districts-schoolopziener. Zij worden verkozen door de kiezers (mannen en vrouwen) van hun district. Deze 57 schoolopzieners bestaan nu uit 30 vrouwen en 27 mannen. Over deze allen, en trouwens over alle onderwijzers en elkeen, die tot het onderwijs in betrekking staat, voert Mevr. Grenfell den scepter. Hare positie brengt tevens mede, dat zij als Voorzitster moet optreden van vele besturen van hooge lichamen, waarin mannen en vrouwen, doch dikwijls ook alleen mannen zitting hebben, en ook in deze kwaliteit schijnt zij steeds tact aan kennis van zaken te kunnen paren.
Gedurende de 8 jaren, dat zij hare hooge positie bekleedt, heeft zij reeds groote verbeteringen bij het onderwijs aangebracht, verbeteringen, waar-



door ook in andere Staten van Amerika het oog op haar gevestigd werd.
Zij heeft vooral haar krachten gewijd aan het lager onderwijs en dat op een zeer hoog standpunt gebracht. Zij heeft de school voor het kind tot een even aangenaam als nuttig verblijf gemaakt. In bijna alle scholen voerde zij schoolbibliotheken in. Ik zou veel te uitvoerig moeten worden, wilde ik opnoemen en uiteenzetten al hetgeen Mevr. Grenfell voor het onderwijs in Colorado gedaan heeft, want voor hen, die niet met de eigenaardige toestanden in de Westersche Staten van Amerika bekend zijn, zijn deze zaken moeilijk begrijpbaar. Zonder nader uitleg begrijpen dezulken niet, wat het beteekent in Colorado een school te stichten voor ongeveer 1600 Mexikaansche kinderen, of om land- en tuinbouw-onderwijs op de lagere scholen te brengen. Ik zal er daarom niet mede beginnen.
Alvorens echter dit artikel te eindigen, wil ik nog even mededeelen, dat deze bekwame vrouw als haar meening heeft uitgesproken, dat er iets
5



niet in den haak moet zijn met vrouwen, die andere vrouwen niet respecteeren of niet houden van haar eigen geslachtsgenooten en dat zulke vrouwen nimmer een succesvol leven hebben. Zij zelf vertrouwt en waardeert haar zusteren zeer. En daarvoor bestaat alle reden. De vrouwen van Colorado zijn trotsch op haar; allen, van welke politieke kleur of godsdienst ook, spreken met het hoogste ontzag over haar en bij elke verkiezing of herkiezing kan zij van de vrouwenstemmen verzekerd zijn.
Zonder het kiesrecht en de verkiesbaarheid deivrouwen van Colorado zou Mevr. Grenfell nooit hare groote capaciteiten in dienst van haar landgenooten hebben kunnen aanwenden, en zou niemand geweten hebben, welke hooge ambten door vrouwen met succes kunnen worden waargenomen. Ik behoef zeker niet te zeggen, dat Mevr. Grenfell een sterk voorstandster van vrouwenkiesrecht is, dat zij het niet uitsluitend als een recht beschouwt, maar dat zij het eveneens acht te zijn in het belang van Staat en individu.











Lady Henry Somerset.
Een geheel ander soort vrouw, dan de te voren door mij geschetste, is Lady Henry Somerset, maar daarom van niet minder grooten werkkracht en werklust, en juist door het eigenaardige wat haar aankleeft, voor de vrouwenbeweging in het geheel en de afzonderlijke vraagstukken, die zij tot het veld harer werkzaamheid gekozen heeft, in het bijzonder, van zeer grooten invloed.
Behoorende tot den hoogsten adel en verwant aan de rijkste familiën in Engeland, was haar opvoeding slechts gericht op dit ééne doel: te kunnen schitteren met haar gaven van schoonheid en talent in de salons en balzalen van het Engelsche hofleven. Met haar eenige zuster, de



hertogin Van Bedford, werd zij tehuis door gouvernantes groot gebracht, die elkaar evenwel zoo dikwijls afwisselden, dat van een geregeld systeem van opvoeding geen sprake kon zijn. De kleine Lady Isabel — zoo is haar meisjesnaam — verveelde dit onophoudelijk wisselen van opvoedster danig, en zuchtend vroeg zij eens haar moeder. „Kan een kind ook te veel opvoedsters krijgen?" Van een ernstige studie van welk onderwerp ook, was bij haar nooit sprake, zij leerde van alles wat. Even oppervlakkig en onbeteekenend was ook haar godsdienstige leiding. Haar vader was een scepticus (twijfelaar) en besprak, in 't bijzijn van zijn dochtertjes, de godsdienstige kwesties met zijne vrienden. Haar moeder had zij nooit zien bidden; zij wist ook, dat die nooit naar de kerk ging, daar kreeg zij altijd hoofdpijn, daarmede verontschuldigde haar moeder zich tegenover haar bekenden. De kinderen kregen alleen eens per week een uur les van een jongen dorpspredikant, omdat dit in het opvoedingsplan paste.



Niettegenstaande zulk een gebrekkige leiding, nog verslechterd doordat de kinderen veel te vroeg en veel te veel uitgingen, het echte mondaine leven in al zijn verkeerdheden meeleefden, groeide Lady Isabet- toch tot een sterke en zeer bijzondere persoonlijkheid op. Nog veel te jong om ze te kunnen begrijpen, verslond zij de boeken van John Stuart Mill, toen deze philosoof als Radicaal door de dagbladen verketterd werd. Toen op haar 15e jaar zijn Subjection of Women (onderwerping der vrouwen) verscheen, kon men haar in elk vrij oogenblik met dit boek vinden. Dit werk en Essay on Liberty (verhandeling over de Vrijheid) van denzelfden schrijver noemde zij haar zelfgekozen studieboeken.
Op haar 18e jaar was zij de gouvernantes ontgroeid, werd haar opvoeding als voleindigd beschouwd en werd zij aan de wereld, in dit geval aan de Koningin van Engeland, gepresenteerd. Van haar 18e tot 21e jaar is haar leven een aaneenschakeling van bals en soirees, paardrijden, jachtpartijen, enz. Op de huwelijksmarkt



ging zij door voor een der rijkste meisjes en daar zij bovendien zeer mooi was, lieten de huwelijksaanzoeken niet op zich wachten. Uit die vele huwelijkscandidaten deed zij echter een zeer slechte keuze.
Op haar 21e jaar huwde zij en op haar 2-le jaar zag zij zich genoodzaakt, door het wangedrag van haar man, echtscheiding aan te vragen. Haaiman had het zoo bont gemaakt dat hij door den Engelschen adel uit hun kringen verbannen werd en het land moest verlaten om in den vreemde van een jaargeld, dat zijn vrouw hem schonk, zijn bestaan te rekken. Het eenige kind, dat uit dit huwelijk voortkwam, werd door de rechters, zonder eenig voorbehoud, aan de moeder toegewezen.
Nu trok Lady Henry Somerset zich uit het mondaine leven terug en ging met den 1-jarigen Lord Henry op een van hare landgoederen in alle stilte leven. Dit geschiedde in 1875.
Zich geheel wijdende aan de opvoeding van haar zoontje, behield zij toch nog genoeg tijd om de arme bevolking in hare omgeving te leeren kennen



en de gewone uitdeelingen in geld, kleederen en etenswaren te houden. Alle kasteelbewoonsters deden zoo; het 24-jarige vrouwtje volgde dien regel onnadenkend na. Doch reeds spoedig bemerkte zij, dat zij die geeft, niet altijd weldoet, dat zij enkelen door en met haar giften vernedert, anderen er door tot in den grond bederft. Zij voelde dat van een gift opvoedende kracht kan uitgaan en dat alleen gegeven mag worden, als die voorwaarde vervuld wordt.
Yan toen aan kon men haar dagelijks vinden in de arme en armste buurten, in den eersten tijd, zooals zij zelf zegt, meer leerende vau de arme bevolking dan lessen uitdeelende. Naarmate zij het volk met al zijn ontberingen, vooral in de onderste lagen, leert kennen, begint zij haar vroeger leven van weelde en niets-doen meer en meer te verachten. Hoewel nog zeer jong en in de voorname kringen nog zeer gezocht, nam zij toen reeds het vaste besluit nooit meer terug te zullen keeren tot het leven dat zij verlaten had.
In die dagen had nog een andere groote omkeer



in haar plaats. In de lange, telkens terugkeerende uren van eenzaamheid zoekt en vindt zij troost in den Bijbel, en ondanks haar oppervlakkige godsdienstige opvoeding, behoort zij toch weldra tot de zeer geloovigen. Haar geloof is evenwel van bijzonderen aard.
Niet met bidden en loven alleen wil zij haar Heer dienen, doch door te handelen in Zijn geest. Zij zoekt steun bij de voorgangers der Kerk. Met verschillende predikanten spreekt zij. Doch bij de voorlichting van geen hunner vindt zij vrede. Gelukkiger is zij met haar kennismaking met Mrs. Hannah Smith, een kwaker-predikster. Deze eenvoudige vrouw brengt haar tot de overtuiging, dat zij zelf haar weg door het leven moet, zoeken; doen wat zij vindt te doen en zich nooit door vrees of valsche schaamte mag laten terughouden datgene te doen, wat zij als plicht beschouwt.
Met nieuwen moed begint zij haar bezoeken bij de armen, doch niet meer alleen om armoe te lenigen. Weldra is zij de vertrouwde van velen. De vrouwen spreken tot haar als een vriendin,



de mannen raadplegen haar in allerlei zaken. Bij deze bezoeken en uit deze gesprekken woidt het haar spoedig duidelijk, dat de oorzaak van veel eliende te wijten is aan het misbruik maken van sterken drank. O zij weet wel, dat er nogandeie oorzaken zijn, doch die kan zij niet zoo gemakkelijk verwijderen; deze ééne, groote oorzaak, die, - zoo meende zij toen - geheel een gevolg is van eigen wil, kan uit den weg geruimd worden, zoodra de menschen maar weten, waaraan hun ellende voor een groot deel toe te schiijven is. Zij zal hen inlichten. Maar zij weet er zoo weinig van. Zij kan de menschen alleen bidden het drinken te laten, hen alleen wijzen op de voor het grijpen liggende gevolgen. Zij is spoedig uitgepiaat. Zoo gaat het niet!
Het alkoholvraagstuk, in al zijn bijzonderheden, wordt thans haar dagelijksche studie. Zij laat zich door de leiders der anti-alkoholbeweging voorlichten. Zij bestelt bij haar boekhandelaar alles wat er belangrijks over geschreven is. In al die geschriften en van al die voorlichters ziet en



hoort zij gewagen van Frances Willard in Amerika en het werk dat deze, in samenwerking met haar moeder, tot stand bracht. Die vrouw wil zij leeren kennen, die belichaamt het ideaal waarnaar zij zelve streeft. Doch eerst moet haar zoon den leeftijd bereikt hebben, dat zij hem naar Amerika kan medenemen.
Zij begint onderwijl natuurlijk met zelf geheelonthoudster te worden en in huis geen alkohol meer te schenken, in welken vorm ook. Het eerst houdt zij een kleine voordracht voor haar bedienden over de schadelijke werking van alkohol en spoort hen aan tot het doen van hun plicht om in het goede voor te gaan. Dan breidt zij haar kring van hoorders uit tot de dorpsgenooten. Zij organiseert op haar landgoed dorpsfeesten, die even opwekkend als opbouwend zijn, waar allerlei volksspelen gespeeld en versnaperingen — zonder alkohol — uitgedeeld worden en waarop zij haar gasten toespreekt. Haar moed en kracht om voort te gaan nemen met den dag toe. Spoedig durft zij de dorpsherbergen bezoeken en tot de aldaar



vertoevende mannen het woord richten; daarna houdt zij voordrachten in schoollokalen en vergaderzalen.
Maar met dit optreden in het openbare leven voelt zij de knellende banden van het vrouw-zijn. Dan eens stoot zij zich aan wetten, dan weder aan zeden en gewoonten, enkel en alleen omdat zij vrouw is. Telkens ontmoet zij hinderlijke bepalingen. Dit brengt haar in aanraking met de voorgangsters der vrouwenbeweging en weldra is zij van het nobele streven dier vrouwen overtuigd. De herinnering aan de werken van John Stuart Mill herleeft in haar. Zij gevoelt telkens meer, dat de zedelijke verbetering der menschheid in het nauwste verband staat met het doel der vrouwenbeweging. Eerst nadat van de vrouwen een grooter invloed in het maatschappelijk leven uitgaat, kan er verandering ten goede komen. Dat de vrouwen daarvoor noodig hebben invloed op de wetgeving, gevoelt zij sterk. „The life-giver must be the law-giver" (Die het leven geeft moet de wetten maken) roept zij op een harer lezingen



uit. Naast de anti-alkoholbeweging wordt van toen af de Vrouwenkiesrechtbeweging haar veld van werkzaamheid. Zij spoort vooral de christelijke vrouwen aan deze beweging te steunen, wijst haar op heur maatschappelijke plichten, vertelt haar van de zedelijke misstanden, van kommer en ellende, die overal geleden worden, en dat dit zal blijven voortduren, totdat de vrouw haar helpende, reddende hand uitstrekt.
In deze levensperiode reist zij naar Amerika en wordt door Frances Willard als zuster opgenomen. Dan leert zij het groote arbeidsveld van deze vrouw kennen, de stichtster van de World's Women's Christian Tempercince Union (De christelijke vrouwen-geheel-onthoudersbond der wereld) Gedurende 4 maanden gaan beide samen avond op avond onafgebroken groote volksmenigten toespreken en bijeenkomsten beleggen van vrouwen, die het werk verder verbreiden moeten. Het blad van Frances Willard, The Union SignaJ, dat in haar afwezigheid door haar moeder wordt voortgezet, bevat menig artikel van Lady Henry



Somerset, gedurende die dagen geschreven. Het waren haar eerste pennevruchten.
Toen zij in 1891 in Engeland teruggekeerd was, bezat zij, naast moed en kracht, ook kennis en ervaring, om haar in Amerika begonnen werk voort te zetten. Aanstonds stichtte zij „the British Women's Temperance association" (de Engelsche vrouwen geheel-onthoudersvereeniging) waarvan zij zelf Voorzitster werd en tot op heden nog is. En daarnaast werd zij een der grootste woordvoersters in de vrouwenkiesrechtbeweging. En niet alleen in Engeland, maar ook in de Engelsche koloniën treedt zij voor deze twee zaken op. Toen kort geleden in Australië de strijd voor vrouwenkiesrecht op zijn hevigst was, toen het er om ging dit recht te krijgen of het weder voor onbepaalden tijd te moeten derven, toen vroegen de Australische vrouwen in Engeland en Amerika hulptroepen aan, vrouwen, die gewend waren in het openbaar op te treden ter verdediging van dit recht. Lady Henry Somerset reisde onmiddellijk af en hielp daar, steeds om den anderen avond



optredende, den strijd tot het einde toe met gunstig gevolg beslechten.
Ook in den strijd tegen de prostitutie vindt men een krachtigen steun in deze moedige, begaafde vrouw.
Lady Heney Somerset's leven is echter niet enkel gewijd aan het in het openbaar optreden voor bovengenoemde vraagstukken, ook aan het practisch socialisme wijdt zij, zoo niet haar krachten, dan toch een groot deel van haar vermogen. Twee harer groote landgoederen zijn geheel ingericht tot herstellingsoorden van zwakke en overwerkte personen, liefst uit de armste standen. Het geheele jaar door zijn deze inrichtingen open en aan de zorg van beproefde personen toevertrouwd. Honderden Londensche armen uit stegen en sloppen, die nog nooit een groote buitenplaats van nabij gezien hadden, waren reeds de gasten en vonden herstel en krachten terug in het kasteel van deze Engelsche hoog-adellijke.
Verder stichtte zij op een van haar boerderijen een opleidingsschool, een vakschool voor dienst-



boden op het platte land. De van de straten in Londen opgevangen, verlaten kinderen, meisjes, laat zij zich zenden en neemt hen onder haar bescherming. Zij gaan naar de boerderij, ook weder onder leiding van beproefde hoofden, leeren daar van alles, wat een goed dienstmeisje buiten kennen moet, en als zij gezond van lichaam en krachtig genoeg van karakter zijn, worden zij in een dienst gedaan. Groote steden zijn voor zulke meisjes gevaarlijk en daarom voedt zij hen liever op tot goede landmeisjes.
Dat de kracht, die uitgaat van het leven en werken van Lady Henry Somerset zeer groot is, blijkt duidelijk daaruit, dat deze vrouw in den betrekkelijk korten tijd van haar sociaal werk een wereld-beroemden naam gemaakt heeft, een naam die overal met eerbied en liefde uitgesproken wordt.



Uittreksel uit de Statuten
der
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht
De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht stelt zich ten doel liet verkrijgen van kiesrecht voor de vrouw.
De vereeniging bestaat uit gewone en buitengewone leden.
Gewoon lid is iedere vrouw, buitengewoon lid is iedere man, die zich daartoe by een der bestuursleden aanmeldt, met opgave van het bedrag, dat zij of hij jaarlijks als contributie wenscht bij te dragen. Minimum contributie bedraagt fl.—.
De vereeniging tracht haar doel te bereiken door:
1°. het houden van Openbare Vergaderingen;
2°. het uitgeven van een 'l'ijdschrift;
8°. het verspreiden van geschriften;
4°. het indienen van adressen bij de bevoegde macht;
5°. het medewerken aan elke wettige beweging, die leiden kan tot Vrouwenkiesrecht.
De Vereeniging geeft een Maandblad uit. De leden der vereeniging ontvangen dit Maandblad gratis. Men kan zich ook abonneeren op het Maandblad, zonder lid te zijn van de Vereeniging. De abonnementsprijs is fl.— per jaar.
Secretares van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht is: Mevr. Jo van Buüren—Huys,
Linnaeusstraat 43, Amsterdam.



Uittreksel uit de Toelichting
bij de Statuten van de
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.
We stellen ons ten doel het verkrijgen van kiesrecht voor de vrouw, ofschoon we zeer goed weten, dat er vele vragen zijn, die gemakkelijker zouden worden ingewilligd, ja, dat ons veel zou gegeven worden, indien we maar over het kiesrecht wilden zwijgen.
Maar juist in dat inwilligen, dat geven, dat schenken is voor ons de fout gelegen. Wat men ons den eenen dag geeft, kan men ons den anderen ontnemen, als ons zelf de macht ontbreekt om er ons tegen te verzetten.
Zoodra echter de afgevaardigden gekozen zijn door mannen en vrouwen, zoodra vrouwen zitting nemen in het Parlement, zal het daarmee heel anders gesteld zijn. Niet alleen kan dan niet ongedaan worden gemaakt, wat in het belang der vrouw is geschied, neen, er zal dan niet gerust worden, eer de gelijkstelling van de vrouw aan den man in wet en maatschappij een voldongen feit is. Misschien duurt het wat langer, eer we gedeeltelijke verbeteringen verkrijgen, als we de taktiek van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht volgen; verkregen door samenwerking van man en vrouw zullen ze echter een' vasten en degelyken grondslag hebben.
Bovendien kan men met vrij ve0l zekerheid aannemen, dat geen man ooit ten volle kan gevoelen, wat de vrouw lijdt. Hij kan zich geen voorstelling maken van onherroepelijke onmondigheid voor een volkomen toerekenbaar



mensch en dit toch is liet lot van alle vrouwen; ondraaglijk schier voor haar, tot wier volle bewustheid dit feit is doorgedrongen.
Kan iemand, die nooit aan iets gebrek leed, zich al het vreesel\jke voorstellen der kwellingen van honger en dorst?
Kan iemand, die nooit zijn vrijheid miste, zich verplaatsen in al de ellende van gevangenschap?
Kan iemand, die nooit een dierbaar familielid had af te staan aan het graf, beseffen hoe vlijmend de smart is, daardoor veroorzaakt?
Neen, ten volle kan niemand gevoelen wat h\j nooit ondervond. Laten we dan inzien, dat geen man onze gevoelens kan begrepen, zonder hem dat kwalijk te nemen en zonder hem te beschuldigen van boos opzet.
De man, zoowel als de vrouw, is wat opvoeding en omstandigheden van hem maken.
Laat ons vooral dat bedenken en het komende geslacht zal beter zijn dan het tegenwoordige, ook beter in staat om het rechtvaardige te begrijpen van Vrouwenkiesrecht.
1>