^80T
ë



2801]
1







jftHK















LANGS EEN OMAYEG.















Langs een Onm
DOOR
A. L. G. BOSBOOM-TOUSSAINT.
Met I
Naar teekeningen
VAN
JAN DE JONG.
Rottkhdam. — I). BOLLE.



8T00M-SNELPERSDRUK — KOCH & KNUTTEL - GOUDA.



EERSTE GEDEELTE.
I.
In de buiten-sociëteit van eene niet onaanzienlijke Zuid-Hollandsche stad, die wij met een X. zullen aanduiden, oindat wij niet wenschen nagerekend te worden om de eene of andere onjuistheid van détail, werd een groot festival gegeven ter gelegenheid van den verjaardag der Koningin.
Het was in het stedelijk nieuwsblad met veel ophef aangekondigd als een luisterrijk feest, en werkelijk het beloofde schitterend te zijn: heel de uitgestrekte tuin was met veelkleurige lampions verlicht, tot in de afgelegenste lanen.
De kiosk voor de muziek, met draperieën van vlaggedoek en guirlandes van groen versierd, prijkte met breed uit wapperende oranjewimpels en vlaggen van de nationale en Wurtembergsche kleuren, en was, om de uitdrukking van 't affiche te bezigen, „gemetamorfoseerd in een Feeën-tempel van licht en kleuren."
Uit gezegden Feeën-tempel dan klonken nu ook de tonen der feestmuziek; dat het zeer harmonische waren, durven wij niet verzekeren, want al had men hier soms het voorrecht de kapel van Diinkler te hooren, op een dag als dezen had men die niet machtig kunnen worden, en moest het op inheemsche krachten laten aankomen. Het muziekkorps van het garnizoen was niet sterk, aangezien het garnizoen zelf zeer zwak was, maar dat deischutterij vulde aan wat er ontbreken mocht. Aan geestdrift althans haperde het niet, getuige de blakende ijver, waarmee de groote trom werd geroerd, de pauken werden gehanteerd, en de
Langs een omweg.



loffelijke volharding die de blaasinstrumenten deed schetteren, ondanks het zweet des aanschijns en de dorstige kelen der executanten. Genoeg, er bestond goede wil en opgewektheid, en aan dc zijde der toeschouwers eene niet alledaagsche mate van toegeeflijkheid; bijgevolg heerschte er lunchen die beide de harmonie, die aan de muziek zelve ontbrak. Maar er ware onrec gepleegd, zoo men deze hoogere eischen had gejteld, want er werd toch niet naar geluisterd, althans niet door de jeug ige paren geëngageerden, of die het nog hoopten te worden die zoo ver mogelijk den tuin inwandelden, onder voorwendsel van de illuminatie in vollen glans te bewonderen, maar allermeest om gesprekken te voeren, die volstrekt niets gemeens hadden met het feest van den dag... Ook niet door de groote meerderheid die zich had neergezet onder de waranda voor het gebouw, of die zich met hun gezelschap hadden afgezonderd in de ver schillende berceaus, die gelegenheid gaven tot dit betrekkelijk isolement; allen hadden het onder '1 genot van thee Be. ersch bier of Rijnwijn, te druk met praten, lachen en naar de komenden te kijken, om zich veel over de muziek te bekommeren, hetgeen niet belette dat er bij gepaste aanleiding: het Yol s ie of het Wilhelmus, druk werd geapplaudisseerd.
Wij moeten de waarheid zeggen: men was ook juist met om de muziek gekomen; men kon deze op dezelfde plaats tweemaal in de week hooren: evenmin om de kolossale S. te bewonderen, geflankeerd door een even kolossale W., wellicht niet eens om blijk te geven van loyauteit en welgezindheid - die sprak b j iederen Xenaar vanzelve; maar, het hooge woord moet er uit, omdat er gedanst zou worden; the great attracUonjau den avond was het bal, dat de commissie der societeit, bijges a door den kastelein van de inrichting, besloten had aan de leden te geven, naar aanleiding van den hoogen vierdag, en zoomaren d,/. „p .Kon», .1, «„ ».», h„„„, W. er o„d„
en die laatsten in den grootst mogeli,ken getale. X. had d reputatie van eene stemmige stad te zijn, en de publieke vermakelijkheden waren er schaarsch. De jongelieden 8™^» ^ .rraa<'te deze gelegenheid aan, om te dansen, en ook de ouderen van dagen, zelfs zij die niet als verplichte chaperons en chaperonnes



de jeugdiger familieleden hadden te vergezellen, werden tot deelneming aan het feest uitgelokt door den milden zomeravond, wiens gelijke onder den Hollandschen hemel maar zelden was te genieten.
Zoo'n 17*1™ Juni had men in jaren niet beleefd; 1) de dagen die vooraf waren gegaan, hadden zich door guurheid en stortregens gekenschetst, en nu — daar op eens — niet slechts een enkele zonnestraal, de oranjezon, die zich niet verloochend had, maar een echte zomersche dag, eindigend in een avondstond, die uitlokte tot levensgenot in de open lucht. De feestgroet der natuur aan de geliefde vorstin wierp tegelijk een glans van vroolijkheid over hare getrouwe onderdanen, die niet als gewoonlijk, ondanks dikke sjaals en overjassen, behoefden te rillen, om deel te nemen aan de hulde haar gebracht. Ook was het of men elkaar het woord had gegeven, om vroeg te komen, lang voordat de illuminatie was aangestoken, zoodat de enkele achterblijvenden, zij, die eerst thuis nog rustig hun kopje thee hadden gedronken, of de hitte des daags wat hadden laten bekoelen, eer zij de wandeling naar „de Harmonie" ondernamen, bijna alle tafeltjes bezet vonden, en het een fortuintje mochten achten als zij nog terecht konden komen onder een der berceaux aan den meest afgelegen hoek van het terrein, waar men den „feeëntempel" in 't geheel niet kon zien, en de muziek alleen in hare luidruchtigste uitingen kon hooren.
Tot die misdeelden behoorde een heer van leeftijd, die eene jonge dame geleidde, en die zich nog bevoorrecht achtte, toen hij eindelijk het plekje gevonden had, waar hij onder een loofdak van zacht groen de rustplaats vond, die hij met vurig verlangen had gezocht.
„Ziezoo! kindlief, hier kunnen we blijven, tot alle lichtjes aangestoken zijn," sprak hij, zijne dame een voetbankje toeschuivende, en zelf van de drie stoelen, die rondom het ijzeren tafeltje geschikt stonden, er twee in beslag nemend. Een voor zijn persoon,
1) Toen deze novelle geschreven werd, was de 17e Juni nog een feestdag voor liet Nederlandsche volk — na den 3den Juni 1877 kan die vreugdedag niet meer zjjn dan een dag van herinnering en van rouw over een onherstelbaar verlies.



de andere om er de voeten op te laten rusten, de derde als porte-manteau voor zijn overjas. Hij had het nog te warm om reeds zijn hoed af te zetten, een fijnen, deftigen heerenhoed, genre kachelpijp, die hem kenschetste als iemand die geen voorstander is van fantasiehoeden en... excentriciteit.
„Jammer, dat we hier zoo ver af zijn van de muziek."
„Och, oom! die muziek!" hernam de jonge dame, met een glimlach; „mij dunkt dat wij het haast als een voorrecht mogen beschouwen...
„Mogelijk voor u, nuffige musicienne!" zei hij, goedhartig lachend, „maar wat erger is, ik zie nergens eene bel, en de Jannen zullen hier moeiljjk te attrapeeren zijn.
„Een beetje geduld, oom! we hebben vooreerst immers nog niets noodig, en wij zijn toch niet geïsoleerd, want hiernaast zitten menschen, wel een heel gezelschap; luister maar; ze zijn druk bezig met praten en lachen; die heeren doen 't niet af zonder kellner, daar kunt ge staat op maken.
Die opmerking bleek al terstond eene juiste; men zag een Jan in de livrei der sociëteit aankomen, belast met de ververschingen, door de luidruchtige buren besteld, en mijnheer had maar even te wachten, tot ze bediend waren, om zijne eigene bestelling te kunnen doen, die kans had spoedig en stipt te worden uitgevoerd, daar hij als een der meest respectabele leden der vereeniging bekend stond. Op dit punt gerustgesteld, kunnen we nu een kijkje nemen bij het opgewekt gezelschap daarnaast.
Het bestond uit een achttal jongelieden, naar kleeding en manieren te oordeelen, uit den deftigen stand, al behoorden ze niet juist tot de aristocratie, die dan ook in de stad X. maar zeer schraaltjes vertegenwoordigd was. De aristocratie van het geld voerde in deze handelsplaats den boventoon, zoowel door getalsterkte als door invloed. Tot deze laatste konden onze jongelui echter niet gerekend worden, behalve twee hunner, de oudsten, die als vieux gargons zich nog graag bij hunne jeugdiger lotgenooten voegden, als het zoo uitkwam. De een, Willem Smilders, had nooit iets gedaan dan genoegelijk en zonder de wereld ergernis te geven, het geld te verteren dat zijne ouders voor hem verdiend hadden; hij had veel gereisd, alle hoofdsteden



van Europa gezien en daar alles genoten en bewonderd, tot hij niets meer te genieten en te bewonderen vond; hij had zijn reislust zelfs tot een ander werelddeel uitgestrekt, om eindelijk, door een onbestemd heimwee gedreven naar zijn vaderland, naar zijne geboortestad terug te keeren, het al zonder kennelijk resultaat voor zich zelf en anderen, of men moest daartoe rekenen zijn recht om mee te praten en zijn gemak om reisavonturen op te disschen, als hij daartoe in de luim was. De andere oudvrjjer, die de veertig naderde, al trachtte hjj het te ontveinzen, daar hij de hoop niet opgaf eenmaal eene jeugdige levensgezellin te zullen verwerven, was mijnheer van Yelzen, ontvanger der Rijksbelastingen, gansch geene sinecure bij het levendig handelsverkeer te X., en die beloofde zich eer bemind dan gehaat te maken in de uitoefening van zijn ambt, want hij bekleedde het nog maar kort in deze stad, reden waarom hij ook nog niet eigenlijk eene huishouding had, op kamers woonde en aan vde tafel" at, want er was er maar één gelukkig iu het beste hotel. Daar had hij zich doen kennen als een joviaal tafelgenoot, en zoo was hij aanvankelijk in aanraking gekomen met de overige heeren die allen aan de table d'hote dineerden, alwaar zij echter een gesloten kringetje vormden, waar ze, wat er niet in paste, perfekt buiten wisten te houden. Voorts drie jongelieden, die de uiterste grens van de twintig nog niet hadden bereikt, en die hunne carrière aanvingen in verschillende betrekkingen, en eindelijk drie officieren, ook nog in den bloei der jeugd, naar den eisch van den feestdag in groot tenue, waaronder een die de uniform droeg van luitenant der marine, de eenige vreemdeling in dezen kring, daar hij heden voor het eerst met de heeren had gedineerd, als gast van zijne krijgsmakkers, en nu door dezen in de societeit was geïntroduceerd. De stad X. had eene vrij goede haven, en er was, om redenen die hier niets ter zake doen, sinds het voorjaar een kanonneerboot gestationeerd, waarover Eckbert Witgensteyn in de helft der maand het commando had overgenomen van een superieur die tot anderen dienst was geroepen. In de beide officieren van de landmacht, die hem heden onthaalden, had hij niet slechts goede kameraden aangetroffen, maar een hunner, George Warens, was zijn vriend,



hetgeen niet weinig bijdroeg om hem in die opgeruimde stemming te brengen waarvan al de anderen het voorbeeld gaven. Want wij moeten van hem getuigen dat hij van nature niet was wat men noemt een boute-en-troin; hij had veeleer overhelling tot melancholie en had er mogelijk zijne redenen voor om het leven niet van de joligste zijde te beschouwen, maar het weerzien van zijn vriend, de opgewektheid die er aan tafel had geheerscht en de fijne flesch extra die er op de gezondheid der Koningin en te zijner verwelkoming was geledigd, hadden hunne uitwerking niet gemist, zoodat hij door niemand als spelbreker of kniesoor zou worden beboet.
Zoo deze heeren geen der meer begeerlijke plekjes hadden ingenomen, was het zeker niet omdat zij tot de achterblijvers hadden behoord; integendeel, terstond na de tafel waren zij gezamenlijk opgewandeld naar de Harmonie, om er hunne koffie te gebruiken, maar zij hadden juist een afgelegen hoekje van het terrein uitgekozen om zich af te zonderen van het overig publiek en vrij te bljjven van alle sociale verplichtingen tot op het hoogtepunt van het feest, het bal, waaraan zij zeker wel deel zouden nemen.
De heeren schenen er zelfs zooveel aan te hechten dat hun kringetje door geen indringers werd verwijd, dat zij een paar overtollige stoelen naar den achtergrond hadden gewerkt, de twee tafeltjes, die zij wel konden gebruiken, bijeengeschoven, en voorts een cirkel hadden geformeerd, zoodat enkelen hunner den rug wendden naar het wandelpad en bijgevolg ook geen der voorbijgangers behoefden te bemerken, waardoor dus niemand zou worden uitgelokt om als spelbreker in dit gezelschap te komen invallen, „'t Is veel gezelliger zoo," had Smilders gezegd; „later in den avond zullen wij kennissen genoeg ontmoeten, en als we dezen maatregel niet genomen hadden, waren we stellig opgescheept geworden met die twee vervelende individu's, die sinds een paar dagen bij ons aan tafel dineeren en die zoo instantelijk informeerden naar het festival in de Harmonie, met plan zeker om zich te laten introduceeren en hier bij ons te komen. Laten ze ons nu maar zoeken ! Niet thuis heeren belet! 't Zijn zeker ridders van de el, die met de staalkaart reizen, of



commissionairs in wijnen, na de Napolitaansche facchini zeker de indringendste en onuitstaanbaarste menschensoort waarmee men in een zoogenoemd beschaafd land kan worden gekweld.'
„Ze zijn lastig, dat stem ik toe!" zei van Yelzen lachend, „maar ik merk waar je heen wilt, heer Smilders! — Gij neemt een aanloopje, om ons een van uw Italiaansche avonturen op te disschen."
„Gij vergist u, amice, daar ben ik nog niet aan toe; er school geen krijgslist in mijn uitval."
„Geneer je niet, Smilders, wij luisteren gretig," voegde George Warens hem toe, „ze zijn altijd komiek en voor mijn vriend Witgensteyn nog fonkelnieuw."
„Ik geneer me nooit, en daarom verklaar ik ronduit dat ik niet van zins ben mij met vertellen te fatigeeren. Ik liet eenvoudig carré formeeren uit vrees voor invasie...."
„Met uw permissie," viel Warens in, „als men carré formeert, presenteert men den vjjand front; gij daarentegen legt het zöö aan, dat wij hem den rug toekeeren — en dat nog wel de gewapende macht!"
„Het doet er niets toe, George, als we het doel maar bereiken met onze manoeuvre; en nu, laat mij met rust met uwe critiek; ik werp mij niet op als legerhoofd; ik wil alleen het volle genot hebben van mijne cigaar, mijne koffie en dezen exceptioneelen avond, zooals ons afgrijslijk klimaat er geen drie in een zomer oplevert. Ik houd van mijn land. Het bewijs daarvoor is... dat ik hier zit; maar toch ken ik niets akeligers dan een guren Hollandschen zomer, waarbij alleen kikvorschen en eenden in hun element zijn."
„Gij mankeert de slakken en de waterrotten, die een geprononceerd zwak hebben voor regen en stortbuien, volgens Cuvier, zou de schoolmeester zeggen," plaagde een der jongelieden.
„En ik geef nog niet eens toe, dat de kikvorschen zoo bijzonder op koud, vochtig weer gesteld zijn; of hoort men ze niet van blijdschap kwaken, als ze eens een mooien, zonnigen dag vóórgevoelen; zelfs voor amphibieën moet het eeuwige einerlti van drassige gronden en moerasdampen onuitstaanbaar zjjn," beweerde Karei Zegers, die, om te worden wat hij nu was: agent voor



een Duitsch handelshuis, een tijdlang te Hamburg op een kantoor was geweest, en dientengevolge zich gerechtigd achtte op zijn eigen land met voorname minachting neer te zien.
„Ons klimaat is niet van 't gelukkigste, dat stemt iedereen toe," viel Eckbert in, „maar wij arme stakkers van Hollanders moeten er dan ook nogal zoo iets over hooren, allereerst van vreemdelingen, die het soms thuis niet eens beter hebben; vervolgens van landgenooten, die zich aan hunne zjjde scharen, om uit al hunne macht hun eigen land te verfoeien, alsof er eene schande op rustte, die ze niet willen deelen."
„Mijnheer!" viel de halfwas-Germaan in, op den toon van iemand, die beleedigd wordt.
„Neen, mijnheer! wees gerust; ik bedoel geene persoonlijkheid," antwoordde Witgensteyn glimlachend; „het getal is legio, en ik erger mij niet voor het eerst aan die klaagliederen; laat ons een voorbeeld nemen aan den Kamschatdaal, die zijn land liefheeft en er voor uitkomt, al vriest hij er dood."
„Eckbert heeft gelijk; die critiek op het weer, waartoe ieder zich gerechtigd acht, is even onvruchtbaar als banaal," zei Warens lachend; „laat ons met Muzelmansche berusting uitroepen: Allah is groot! en ons voorts zwijgend doodkniezen, als wij na St. Margriet op zes weken regen kunnen rekenen."
„Als je Mahomedaan gaat worden, George, zeg ik u de vriendschap op," sprak Eckbert strak, zonder den glimlach, die de bedreiging als scherts stempelde.
vPlus on est de fous, moins on 's amuse " repliceerde George; „als de commandant van Zr. Ms. kanonneerboot no. 12, niet in ons midden was, zouden wij op dit thema voortwerken, en wie weet hoe amusant het dan nog werd; nu stel ik voor alle verdere jeremiaden op dit punt te staken, en te eer, daar ze vandaag le mérite de Va-propos missen."
„Gij hebt gelijk," zei van Velzen; „laat ons het oogenblik genieten, dat's de beste philosophie; vergeten wij al de parapluies die wij reeds versleten of verloren hebben op „Neerlands dierbren grond," en zien wij niet op tegen die we nog koopen en verliezen zullen in de toekomst...
„Mijnheer van Velzen begint weer," sprak Witgensteyn, nu



toch glimlachend, maar in vollen ernst; „men moet onder de keerkringszon geleden hebben, om de frissche opwekkende lucht van onze noordelijke gewesten recht te waardeeren."
vAh ga, mon cher! ik dacht dat gij de critiek tegen 't weer voor zonde hieldt; nu begaat gij die zelf; of is de keerkringszon eene majesteit die men straffeloos schenden mag?"
„Mooi zoo, Warens! die is raak," juichten allen, en Eckbert lachte zelf mee; men draaide werkelijk al te lang in 't cirkeltje rond.
„Laten wij, zooals we hier zijn, een antiweerklachtenbond oprichten," stelde de ontvanger voor; „wie weet hoeveel deelnemers wij krijgen; hoeveel nut wij er mee stichten; welk een grootsch doel wij er mee bereiken. Ik verklaar mij bereid om de circulaires te stellen, te doen drukken en te laten circuleeren. Wij moeten beginnen met eene vennootschap op te richten ter exploitatie van het idee; een groot kapitaal zal er wel niet voor noodig zijn, maar toch een fondsje wordt er vereischt."
„Een fonds van goed humeur en jovialiteit, dat we nii al bezitten, als we 't maar gebruiken willen, en niet laten verloren gaan onder al te veel gezaag op één snaar," riep Smilders, die met den gang van 't gesprek niet tevreden was.
„Ik zeg, mijnheer Witgensteyn, dat ik zoomin als gij van overdrijving houd. Ik heb Afrika even genoten, en ik denk er Indië aan te geven, maar spreek me van de Middellandsche zeekust en hare eilanden; spreek me van de Italiaansche meren en de golf van Genua, en erken dan met mij, dat men daar het leven geniet, wat men noemt genieten; gjj zijt er toch ook geweest?
Heureuse destinée Contempler ton azur o! Jléditerranée!
juichte ik, toen ik als adelborst mijn eersten oefeningstocht zou gaan doen, maar ik ervoer toch dat het daar ook niet alles
couleur de rose was."
„Couleur indigoverbeterde Smilders
„Om de waarheid te zeggen, het was mij daar alles te blauw."
„En de ondergaande zon dan! van een villa aan zee uit gezien; verrukkelijk! om nooit te vergeten."



„Om nooit te vergeten, dat is waar, maar ons standpunt verschilde nogal, van Zr. Ms. oorlogsschip de Kortenaar, een driemaster van zoo eerwaardigen ouderdom, dat wij iederen dag in perikel verkeerden om met de verrotte planken naar de blauwe wateren te dalen, en dan, jongste adelborst, onder een commandant, die de discipline tot pretext neemt, om zijn kwade luim te boeten; die geen drie woorden wist te zeggen, zonder ze kracht bij te zetten op zijne wijze, door een... knoop; voor ons jonge officieren een afschrikkend voorbeeld, en dat goed werkte, ik verzeker het u; maar toch ziet gij, onder zulke omstandigheden verliest het azuur nogal iets van zijn bekoorlijkheid."
„Gij hebt het toen niet gelukkig getroffen, dat is duidelijk, want ik heb juist aan de Middellandsche zeekust scheepsgezagvoerders leeren kennen, die charmante menschen waren, en die er zich bepaald op toelegden, om het hunne infcrieuren aangenaam te maken."
„Zoo zijn er, ik weet het, en over 't algemeen hebben wij tegenwoordig bij ons korps op dit punt niet te klagen; maar er zijn uitzonderingen, van die oude ongeciviliseerde zeebonken, die 't ons jongelui eigenlijk kwalijk nemen, dat wij op andere wijze voor ons vak gevormd zijn dan zij zeiven, en die hun gemis aan kennis, aan beschaving, op hun jonge officieren wreken door een gebruik van hun gezag, dat in misbruik ontaardt; en wie het ongeluk hoeft zulk eene uitzondering te treffen, komt van eene slechte reis, dat verzeker ik u, of men hem naar de liefelijkste kust van 't zuiden zendt, of naar de noordpool!"
„Maar zóó slecht heb je het toch niet altijd getroffen, mijnheer?" vroeg Smilders meewarig.
„Niet, wat mijn superieuren aanging, maar toch toen ik luitenant werd, hebben ze mij naar Indië gezonden en daar drie jaren lang in den Archipel laten rondzwerven, totdat ze eindelijk begrepen dat ook de Zeehond te wrak werd, om zjjn tanden te laten zien als er iets mee uitgevoerd moest worden. Er kwam order om met dien bodem naar 't vaderland te retourneeren, en 't is nog heel mooi dat wij het er tot Hellevoet mee gebracht hebben zonder te zinken! Nu is 't stomme beest, Goddank, voor goed buiten dienst gesteld, de bemanning afbetaald en uit elkaar ge-



gaan, de commandant werd tot andere functiën geroepen en de officieren voorloopig op non-activiteit gesteld, om van de vermoeienissen uit te rusten, eindigde hij met bitterheid.
„Wat zal men zeggen, wij zijn niet meer in de dagen van Tromp en de Ruyter," troostte George.
„Een schrale troost die herinnering dat onze marine, die ons sterktepunt placht te zijn, eigenlijk onze wondeplek is geworden," merkte de agent van het Duitsche handelshuis aan; „als we een energieken minister hadden ...
„Och mijnheer," wierp Eckbert tegen, die het toch voor de zijnen moest opnemen, „wijt niet aan één man wat door tijd en omstandigheden is te loor gegaan. Wij leven nu eenmaal niet in onze krachtvolle 17'ïc eeuw, en al hadden wjj een heel stel energieke ministers met eene even energieke als goedwillige Kamer om die regeering te steunen, ik zie niet hoe wij onze vroegere positie zouden bemachtigen, terwijl zooveel natiën, die vroeger de vlag voor ons moesten strijken, ons totaal boven 't hoofd zijn gewassen."
„Laten we ons nu maar niet verdiepen in machtelooze ergernissen over 't geen was en niet meer zijn zal, viel George in; „gij zelf zijt ten minste nu weer in dienst gesteld en wij hebben je hier ...
„Nu ja! in dienst gesteld tijdelijk, om voor een paar maanden met mijn boot hier in de haven te liggen dobberen zonder iets beters te doen te hebben dan over 't volk te waken en op feestdagen de driekleur te laten hijschen; als gijlieden dat dienst doen ...., als gijlieden dat leven noemt, dan ..
„Maar mijn Hemel! wat wilt gij dan, om u werk te geven kan de regeering toch Engeland den oorlog niet verklaren....
„Neen! die pretensie heb ik niet," zei Eckbert nu toch glimlachend, „ik zeg alleen, zooals het er nu mee staat, is mijn beroep een van de allerongelukkigste, — het tegenwoordige zonder iets dat onze geestdrift opwekt, of slechts ook maar voldoening geeft, en geene hoop, geen uitzicht dat het in de toekomst
beter zal worden!"
„Het blijkt dat het niet alleen van Dante's Hel mag gezegd worden: „Gij, die hier binnentreedt,laat varen alle hoop.'"" spotte



Smilders; „ook de marine schijnt dit devies te voeren; alleen veroorloof mij de vraag: waarom hebt gij dan dit vak gekozen i
„Gekozen, gekozen! als men op zijn vijftiende jaar weet wat men kiest als men zich aan 't vooruitzicht van een elegante uniform en een vergulden dolk vergaapt; alsof men zelf koos, terwijl een oom, die in andere tijden goede kansen heeft gehad en met de epauletten van schout-bij-nacht zijne carrière heeft geëindigd, u een tafereel ophangt van zijn zeemansleven, dat u naar daden doet watertanden, terwijl dat enthousiasme van het oogenblik door de heele familie voor eene onweerstandelijke roeping wordt gehouden, die zich cötiseert om de kosten van de voorbereidende studiën te bestrijden, men zich zelf diets maakt dat het er eene is, totdat men, van de eerste geestdrift bekomen, de volle waarheid als een ijsbad op zich voelt neerstorten; maar hoe ook ontnuchterd, toch voelt dat men verbonden is, voor het leven verbonden!"
„Nu! voor het leven ! Mij dunkt gij hebt al te tragische opvattingen !" zei Smilders; „dat komt omdat gij uw pousse café onaangeroerd laat."
„Ik heb u vooruit gezegd dat ik zoo iets nooit gebruik "
„Zooveel te erger, want dat is goed voor de maag, en eene goede maag bevordert de opgeruimdheid — maar om bij uw wanhopigen uitroep te blijven : waarom zoudt gij levenslang een beroep moeten voeren dat u zoo kennelijk tegenstaat; op een goeden dag neemt gij uw ontslag en probeert of het u te land beter wil vlotten, dat is doodeenvoudig."
„Doodeenvoudig als men 't u hoort zeggen, maar in de daad is 't ondoenlijk voor mij. De oom waar ik van sprak heeft zich belangrijke offers getroost om mij in dat beroep voort te helpen; ik kan zelfs nu nog niet geheel buiten zijn steun, en hij zou het als de snoodste ondankbaarheid, als de grootste dwaasheid beschouwen, zoo ik mij terugtrok uit den zeedienst waar hij zijne lauweren heeft behaald, en die hij als het zenith van aardsche glorie beschouwt, om niet te zeggen dat ik om iets anders aan te vangen zou moeten beginnen met zijne hulp in te roepen, die hij mij zeker niet verleenen zou voor dat doel."
„Ja! als 't er zóó mee gelegen is, dan moeten wij dien oom



maar apart zetten; maar dat's nog geen reden om te wanhopen; waarom neem je geen rijke vrouw?"
„Asjeblieft! 't is of ze maar aan de boomen hangen om geplukt te worden, de rijke jonge dames!"
„Wel zeker! voor zoo'n Adonis als gij zijt, en dan nog de mooie uniform die je natuurlijk niet aflegt dan na de huwelijksvoltrekking. Ik ben er zeker van, gij kunt krijgen wie gij wilt; hier ten minste weet ik er meer dan eene die je perfekt convenieeren zou wat fortuin en positie betreft, en waarvan ik u voorzeggen kan dat ze de heele hand zullen geven, als gij ze maar den vinger toesteekt..."
„Hoor nu toch dien Smilders," riep de ontvanger met ergernis; „hij presenteert anderen wat hij zelf niet heeft kunnen krijgen."
„Niet kunnen krijgen ! die onderstelling is wel wat gerisqueerd van u, mijnheer van Velzen; dat ik niets van dien aard gewild heb is zeker; ik heb alvast genoeg aan mijne oude huishoudster, die ik weg kan zenden, om mijne vrijheid niet op te offeren aan eene vrouw die men houden moet. Van mij zelve is in deze geen kwestie."
„Als gij dan zelf buiten de kwestie staat, hebt gij ten minste geen recht om bij uitsluiting te disponeeren over 't geen ons allen even na is .." repliceerde van Velzen.
„Even na kan zijn, maar voorwaar niet even nut; zooals wij hier met ons achten zitten, is er geloof ik maar een die niet tevreden is met zijn sociale positie."
„Hm!"
„Dat's zoo zeker niet."
„Ieder wil wel vooruit."
„Als er geen avancement was!" riepen allen om strijd. „Nu ja! nu ja! dat alles spreekt vanzelve, maar onze nieuwe vriend en tafelgenoot heeft nu eenmaal een besliste antipathie tegen zijn beroep, die zoo ver gaat, dat hij zjjne dierbare jonkmansvrijheid zou willen offeren om een ander te kunnen aangrijpen; ga ik te ver, mijnheer Witgensteyn ?"
„Gij loopt mij ten minste wel wat vooruit, maar ik laat nu voor 't oogenblik gelden dat gij mijne wenschen en intentiën kent; wat volgt dan daaruit?"



„Juist dit, wat ik deze heeren wilde betoogen, dat gij het naaste recht hebt op 't geen onze stad u op dit chapitre heeft aan te bieden."
„Dat stemmen wij nog niet toe," riep de ontvanger met alle jongelieden in koor.
„De gastvrijheid, de welwillendheid jegens een vreemde reeds schrijft u dat voor, al hadt gijlieden ook als ingezetenen de eerste rechten gehad, daar, zoover ik weet, niemand uwer zich nog de moeite heeft gegeven die te laten gelden."
„Zoover gij weet; wie zal biechten als hij een blauwtje heeft geloopen ?" zei Karei Zegers, de Germaan die zich zelf mogelijk verried.
„De dame, die een burger jongmensch een blauwtje heeft laten loopen, leeft mogelijk in de stille verwachting dat er blinkende épaulettes uit de nevelen der toekomst zullen opdagen. Ik ken onze meisjes en ik weet heel goed welke emoties eene garnizoensverandering bij haar teweegbrengt; van de nu aanwezige officieren der landmacht hebben ze niets te wachten, of durft een van u beiden dat tegenspreken?"
„Ik niet; mijn dikke kapitein, die met zijne zuster samenwoont, leeft bij de flesch; mijn vriend öeorge Warens is geëngageerd met eene dame buiten de stad, en ik zelf, ik sta, sinds mijn laatste studiejaar te Breda, vast in 't beginsel van niet te trouwen voor ik den kolonelsrang heb verworven, en dan rond te zien naar eene geëmancipeerde dame, die mij desnoods bij het regiment kan vervangen," sprak de jongste tweede luitenant.
„Mooi zoo! gij ziet, heeren, dat onze dames voor ditmaal aan de marine worden prijsgegeven, en mijnheer Eckbert van Witgensteyn, die Zr. Ms. zeemacht hier te stede vertegenwoordigt, heeft bijgevolg eene goede kans. Ik, die wel niet de oudste van 't gezelschap ben (met een ondeugenden zijblik op van Velzen), maar toch onder u allen het oudste burgerrecht heb in onze vermaarde stad, die gelukkig niet eigenlijk eene groote stad is, ik, die hier alle beminnenswaardige en ook niet beminnenswaardige burgeressen persoonlijk en met naam en voornaam ken, van de meeste harer de antecedenten en relatiën op mijn duimpje weet, en nog bovendien de door haar aan te brengen fortuin tot een cent weet te



schatten, ik maak mij sterk onzen nieuwen vriend aan die dames voor te stellen, waarbij hij geïntroduceerd wil zijn, om hem verder alle diensten te presteeren, die er in dit geval behooren verleend te worden, en als hij dit aanneemt, verwed ik er een fijn dineetje onder, dat hij perfekt slagen zal.
„Goed zoo! als 't gelukt, geeft Eckbert ons, zooals wij hier zijn, het dineetje; dan kan het er op staan; en als het mislukt, geeft Smilders het, als fiche de consulation. Neemt gij 't aan ? vroeg Warens, zijn vriend lachend aanziende.
„Wel zeker! dat is zoo onaannemelijk niet," zei deze meteen licht schouderophalen.
„Ja, maar 't is mij ernst," hervatte Smilders. „Gij moet uw eersten aanval doen nog van avond. Het kan niet beter treilen, eene soiree dansante! Gij treedt op als de held van het bal, dat spreekt vanzelf. Gij zijt onweerstaanbaar in uw full dress, dat staat vast, gij kunt met Zampa zingen:
„Dés que je vois „Kille jolie,
„Elle est ii moi I"
Tracht in all your spirits te zijn, ik zal u intusschen de portretten leveren met de biographieën er bij van de damescandidaten....
„Smilders slaat waarachtig door of hij après boire ware, en wij zitten hier nota bene al een uur lang op onze koffie te teren, merkte van Yelzen aan.
„Gij hebt gelijk," zei Smilders, die de ordonnateur van het partijtje scheen; „wij zitten hier mooi op een droogje; 't is waar dat de knechts in dezeu uithoek je niet overloopen. Een van allen moet er een zien te snappen, of zelf fourageeren; wie verklaart zich diligent?"
„Ik!" zei de jongere wapenbroeder van George 'NV arens, „waut ik heb een gloeienden dorst."
„Aangenomen, brave van Zijl. Mijnheer van NVitgensteyn, wat wilt gij gebruiken, rijnwijn, champagne?'
„Liefst een kop thee, als het iets zijn moet.
„Mogelijk hebt gij gelijk, gij dient helder en kalm te blijven, anders zoudt gij uwe rol niet met overleg kunnen spelen, maar



wij overigen hebben die consideraties niet te gebruiken, en het is juist een avond voor Rüdesheiraer, die ze hier nogal goed hebben; zijn de heeren dat met mij eens?"
Allen stemden in, op eigenaardige wijze; van Yelzen bedong een karaf met water, en de jeugdige tweede luitenant rukte uit als fouragemeester, zooals hij zelf verklaarde.
Wij hebben opgemerkt, dat zijne zending ten volle slaagde, en hoe ook de bejaarde heer partij trok van den bediende, door de jolige buren gepraaid, zooals luitenant van Zijl zich uitdrukte.
Deze bijzonderheid zou zeker der vermelding niet waard zijn, zoo zjj ons niet het juiste oogenblik bepaalde, waarop die achtbare burger en zijne dame huns ondanks de toehoorders moesten worden van de luidruchtige gesprekken en dwaze uitvallen, door de jongelieden gevoerd. De oude heer, wat hardhoorend, en die aan de uiterste zijde van het prieel plaats genomen had, ving er niets van op, dan een verward gedruisch, dat hem herhaaldelijk deed vragen of het gejoel zijne nicht niet hinderde, waarop hij onveranderlijk ten antwoord kreeg, dat het haar niets hinderde, en dat zjj er maar zoo nu en dan wat van verstond. Wij gelooven echter dat zij met die verzekering niet volkomen oprecht was, daar zij, alleen door wat latwerk en wat gebladerte van de jongelui gescheiden, de levendige en luide gesprekken evengoed kon verstaan alsof zij van 't gezelschap ware geweest; alleen zij kon de sprekenden zeiven niet zien, evenmin als zij gezien werd, en zoo ontgingen haar tevens gebaren en blikken, die de gesproken woorden soms een geheel andere uitdrukking gaven d&n zij kon waarnemen. Zij luisterde eerst verstrooid en onverschillig, vervolgens scherper en met zeker opzet, hoewel, wie haar opmerkzaam had gadegeslagen, niet zou gezegd hebben dat het haar werkelijk amuseerde, zooals zij voorgaf; maar de goede oom sloeg haar niet opmerkzaam gade; hij genoot de rust, den zoelen avond en den verfrisschenden wijn, had kennelijk weinig stof of weinig opgewektheid tot praten, en zoo hij al nu en dan eene opmerking maakte, vond die zoo weinig weerklank, dat hij zijne poging tot gezelligheid al heel spoedig als een ijdele opgaf, en zich in eigen zoetvoerige gedachten verdiepte, denkelijk zelfs niet eens in iets wat men met recht gedachten kon



noemen mogelijk niets beters dan een droomerig welbehagen in den mooien avond. °
«Op uw succes, mijnheer van Witgensteyn!" hoorde men Smilers zeggen, nadat de glazen gevuld waren; „niemand onzer twijfelt er aan, vooral zoo gij dezen avond uw kans waarneemt." „Aan mij zal 't niet haperen," werd er lachend gerepliceerd „A propos, mijnheer," ging Smilders voort, „ik heb aan een der Duitsche badplaatsen, die ik vroeger bezocht, eens een prins von ïtgensteyn ontmoet, die een rechte origineel was en een gastronoom van belang. Hij was vermaard om zijn kok, die hem echter den poets speelde, zijn engagement te verbreken, om chef te worden in een der voornaamste hotels van Wiesbaden, hetgeen Zgne Doorluchtigheid in eene onbeschrijfelijke woede bracht. Zijt gij misschien aan dien potentaat geparenteerd?"
„Ik kan geen aanspraak maken op die eer; mijne familie is er omstig uit Oost-Friesland, waar mijn grootvader fabrikant was. Het adellijke von of van, dat men dikwijls abusievelijk bij mijn naam voegt, komt mij „iet toe. Ik maak er ook geen de minste aanspraak op. Mijn goede vader was geneesheer op een klein -edersch dorp, en had lang met onbekendheid en tegenspoed te worstelen; toen hij eindelijk goed in de praktijk raakte, en et U'tz'cht begon te krijgen op een beter lot voor de zijnen, werd hij plotseling van ons weggerukt door eene hartkwaal, die ij s oor ons verborgen had, doch waartegen hij tevergeefs had gestreden met zijne wetenschap. Mijne goede moeder zou geen laad geweten hebben, hoe voor mijne verdere opleiding te zorgen, zoo niet haar broeder, de zeeofficier, die rijk getrouwd was gew eest, maar nu weduwnaar, zich tot hulp bereid had verklaard kwam bij hem inwonen en ik, de dertienjarige knaap, gelukig haar eenige, werd op een vermaarde kostschool geplaatst, waar ik trachten moest in den kortst mogeljken tijd klaar te Komen, om tot het examen voor adelborst te worden toegelaten ant dat ik adelborst moest worden, stond vast bij allen, en ik was de laatste om er toen anders over te denken. Eerst later veel ater, kwam het berouw bij mij op, met de zekerheid
del h l t TaS' eD dat ik mÖ V00r het leven dien keten om den hals had gelegd."
I-angs een omweg. o



„Waarom voor het leven, en onze overeenkomst, onze weddenschap, de rijke vrouw, die ik u heb toegezegd?"
„Die rijke vrouw, die gij voor mij bestemt, zou ik dus zóó maar moeten nemen!"
„Ik zet op den voorgrond dat gjj nog geheel vrij zijt in uwe keuze: het zou eene indiscretie zjjn, naar uw hart te vragen, maar er kon kwestie zijn van een geheim engagement..
„Zoo iets zou mij al heel slecht te pas zijn gekomen."
„Nu, dan stel ik voor een zestal te maken van de jonge dames, die bij mactfte zijn om u, benevens het geluk des huwelijks, de voldoening te schenken eene positie te kiezen naar uw zin."
„Goed zoo ! maar ik dacht niet dat de keuze hier zoo ruim was..."
„Dat zult gij zien; daar is vooreerst Bertha Rijstman, nog een nichtje van mij, brunette, geen onaardig gezichtje, zes-en-twintig jaar, eenig kind van een vader, die molens en fabrieken heeft, en die op een half millioen wordt geschat. Bereidvaardig om zijn aanstaanden schoonzoon als compagnon aan te nemen in zijn drukke zaak, en zelfs zoo verlangend naar een dergelijken schoonzoon uitziende, dat hij niet naar de fortuin zal vragen, die deze zelf zou kunnen aanbrengen."
„Maar als het er zoo mee staat, dan is het toch vreemd, dat die jonge dame zes-en-twintig jaar is geworden, zonder dat de gewenschte pretendent is opgedaagd."
„Neen, dat is niet vreemd, want het meisje is wel wat moeielijk, en ze laat de jongelui blauwtjes loopen, omdat degeen dien zij zelve eens had gewild, geen plan had op het huwelijk, en de oprechtheid had het haar te bekennen."
„Gij zelf?" vroeg Karei Zegers.
„CVs< toi qui Vas dit," lachte Smilders, „maar wij zijn goede vrienden gebleven, en nu zij begint te begrijpen dat hare eerste jeugd nutteloos voorbijgaat, ben ik zeker dat Eckbert met zijn blauwe oogen en zijn mooie uniform, door mij gerecommandeerd, veel kans zou hebben om te slagen."
„Eilieve, recommandeer mij maar niet, want ik beken u, dat ik wat bang zou wezen voor zekere rivaliteit I"
„Recommandeer mij!" riep de ontvanger levendig.
„En mij, asjeblieft," riep Karei Zegers.



«En ons allebei," riepen de andere jongelieden luid lachend.
„Gij overigen maakt dat ge uwe eigene zaken doet, ik houd er geen huwelijksbureau op na; Eckbert alleen is mijn kandidaat. En ziet, nommer twee is daar zooeven voorbijgegaan, nog wel een beetje jong, maar eene snoepige blondine, een juffertje dat pas van school komt; broers en zusters genoeg, maar de gunstelinge van eene oude tante, die haar als kind heeft aangenomen en van hare geheele familie heeft geïsoleerd, omdat de moeder wat men hier noemt eene mésalliance heeft gedaan, met andere woorden een rijken winkelier trouwde, terwijl hare ouders tot de pratricische koopmansfamiliën der stad behooren "
„Die dwaasheid...."
„Zal u dienen, mijnheer "VVitgensteyn; de tante wil nu hare nicht en petekind naar haar zin uithuwelijken, en heeft daarvoor een rijk uitzet over en een mooi kapitaaltje om de jongelui op een goeden voet te laten leven tot ze hun zelve hare bezittingen overlaat, die zeer aanzienlijk zijn, want zij is een van de rijkste grondeigenaressen uit den omtrek, zooals mijnheer van Velzen zal kunnen getuigen, die weet wat zij 's jaarlijks aan belasting betaalt."
„Dan bedoelt gij zeker de oude juffrouw Welverdinck."
„Precies."
„Maar ik wist niet dat deze een nichtje bij zich had."
„Zij is nog maar een paar weken van de kostschool thuis, en ik twijfel er aan of zij het bij petemoei zoo prettig heeft om niet met dankbaarheid de hand aan te nemen, die haar uit dat vagevuur komt verlossen."
„Maar het zal toch de mijne niet kunnen zijn, want die dame verlangt zeker fortuin en rang in den pretendent harer nicht."
„Zij eischt geene fortuin; zij is integendeel trotsch en heerschzuchtig genoeg om wat daaraan ontbreekt aan te vullen, maar al is 't waar dat zij niet ongaarne de stiefdochter van den winkelier een huwelijk zag aangaan met een jonkheer, zoo zal zij zich toch wel tevreden stellen met een marine-officier, die een vlagofficier tot oom heeft."
„Een zee-officier die aan land wil blijven....?"
„Dat's stellig een vereischte, want hij zou van tijd tot tijd



met zijn uniform moeten pronken en tante den arm geven bij feestelijke gelegenheden; ja, vriendje, die corvee is er aan verbonden, dat zeg ik vooruit."
„Ik geloof dat ik mij maar liever weer naar den Archipel laat zenden...."
„Gij zult u nog wel bedenken, als gij eerst het lieve kind eens goed in de zachte oogen hebt gezien."
„Gij hebt gelijk, ik behoef mij op dit oogenblik nog niet te decideeren."
„Zoo zullen we Mina Sanders bovenaan stellen op het zestal."
„Geen zestal, als ik u bidden mag, want dat is eens zooveel moeite voor u, en het gaat de andere heeren vervelen."
„Ja, 't wordt eigenlijk wat de Franschen eene scie noemen," merkte Warens aan.
„Voor u, George, dat kan zijn," repliceerde Smilders, „maar de andere heeren' ... wel die zijn heel blij gratis zulke nauwkeurige inlichtingen te krjjgen, met de kans er bij om in 't kielzog van uw vriend Eckbert mee te varen."
Als bewijs van toestemming werden de glazen opnieuw gevuld en geledigd; het was duidelijk te hooren dat dit voorstel doorging met algemeene stemmen.
De jonge dame, die bijna alles woordelijk had kunnen verstaan, vond het zeker shocking — utmost shocking! Zij wendde met eene uitdrukking van minachting het hoofdje af, nu geheel zichtbaar, daar zij haar elegant krippen zomerhoedje had afgezet, want hoewel zij in den rouw was, bleek ze toch den lust niet verloren te hebben voor een smaakvol toilet.
„Nommer drie had wel recht de place cThonneur in te nemen, want zij is het neusje van den zalm, een lief jong weeuwtje, dat vaders noch tantes aanbrengt als bezwaarpunten, maar alleen een mooi kapitaaltje in portefeuille, dat zij den gelukkige, die haar tweede man wordt, met gulle hand zal overreiken. Mevrouw..."
„Bennings ...."
„EilieveJ Smilders! 't is dunkt me onnoodig om de weduwen in veiling te brengen," sprak van Yelzen op een toon van misnoegen, die kennelijk bewees dat hjj er bij geïnteresseerd was.
„Nu, nu, van Yelzen, als gij vues hebt, op mevrouw Bennings,



houden wij die vrij, daar kunt gij staat op maken, niet waar mijnheer Witgensteyn, er is nog keus genoeg."
„Ik hecht er volstrekt niet aan, om de tweede gemaal van mevrouw Bennings te worden," antwoordde Eckbert lachend.
„Dat |is prijselijk, en dat offer aan mijnheer van Yelzen zal het verdiende loon niet ontgaan; er is hier nog eene jonge dame, die ik ,wel t niet (.in 't particulier ken, maar over wier persoon en fortuin druk genoeg gesproken wordt; onze newcome, la riche herttiere, men zou ze misschien la triste hcritière kunDen noemen, want zij is wat stil en teruggetrokken, men ziet haar nog niet veel; toch is zij vermoedelijk hier, want de oom, waar zij logeert, houdt van feestvieren. Regina van Berchem is hier pas een half jaar, leeft zeer geretireerd, vermoedelijk uit aanzien van haar rouw, of omdat zij, die aan een Geldersch buiten gewoon was, voor de wintervermaken van onze goede stad X. geen zin heeft; maar dat belet niet dat onze jongelui haar in 't oog houden, en ik ben zeker dat zij er al menigeen mei een pijnlijke plek aan de scheen heeft weggezonden; of heb ik het mis, heeren?
„Ba! die Regina van Berchem is een nuf, lang geen roos zonder doornen," sprak een der jongelieden.
„Een hagedoorn," voegde de tweede luitenant van Zijl er bij, „verwenscht scherp."
„Maar daar geur en pit in zit, naar ik meen," verbeterde Smilders, „en die, wat hier de hoofdzaak is, een millioentje in de takken heeft hangen; daarbij weeze en op het tipje van meerderjarig te worden, is ze volkomen vrij en onafhankelijk van mijnheer van Berchem, haar oom en voogd, die overigens niet bekend staat als een weerwolf, maar wel als een respectabel bankier, op wiens soliditeit men kan rekenen."
„Het komt hier, dunkt mij, het meest aan op de beminnelijkheid zjjner nicht en pupil," sprak van Yelzen, „en die heb ik juist niet hooren roemen."
„Natuurlijk; ieder die een blauwtje geloopen heeft, wreekt zich door een bon mot, dat meestal eene hatelijkheid is, en zoo komt een jonge dame aan eene reputatie van vinnigheid, zonder dat die verdiend is; dit behoeft mijnheer Witgensteyn niet af te schrikken; op éen bijzonderheid echter moet ik hem voorbereiden.



Juffrouw van Berchem wordt niet voor eene schoonheid gehouden."
„Ze is bepaald leelijk," zei van Zijl.
„Wees gerust, Eckbert," sprak Warens bemoedigend, „de heeren overdrijven; de daine in kwestie ziet er interessant uit."
„Daarbij, als men vooropzet, dat men geld wil trouwen, dan moet men zoo scherp niet zien; eene jonge dame, die een millioen heeft uit te reiken, kan het best zonder een mooi gezichtje doen; als er iets op haar gedrag viel te zeggen, dan, dat spreekt vanzelf, zou een fatsoenlijk man zich tweemaal moeten bedenken, maar dit is hier niet het geval; zij wordt gehouden voor wat stijf en wat geretireerd; men gelooft algemeen dat ze wat laatdunkend op ons kleinstadtisch leven neerziet, en dat ze meer en beter is gewend."
„Wel mogelijk! schoon er mij niets van bekend is," liet Eckbert zich ontvallen.
„Dat klinkt alsof de dame in kwestie geene vreemdelinge voor u ware."
„Niet geheel, dat erken ik, maar onze bekendschap dateert uit onze kinderjaren."
„Ik zag 't u aan, dat die naam u eenigszins frappeerde," zei Smilders. „Welnu, dat's een goed voorteeken; de huwelijken worden in den Hemel gesloten; de oude kennis wordt vernieuwd als men zóó toevallig samentreft, en...
„Ja, maar de kennis was juist niet van een minzamen aard. Zij was een snibbig meisje, dat uit hare kracht groeide, lang opgeschoten en tenger, met een schraal, geelbleek gezichtje, waarvan een paar groote zwarte oogen, die u altijd koud en strak aankeken, mij het best zijn bijgebleven; ik een ondeugende jongen, die haar niet velen kon, omdat zij op haar negende jaar grooter was dan ik op mijn twaalfde, en omdat ik geloofde en nóg geloof, dat zij mij minachtte, daar mijn vader maar dorpsgeneesheer was, en de hare een rijke grondbezitter, die op zijn eigen prachtig buiten woonde, hoewel hij zich daardoor niet gelukkig gevoelde. Hij zag er althans somber en kwijnend uit, en mijn vader hield het er voor, dat hij aan eene leverziekte leed. Hij had vaak zwartgallige buien, hoorde ik zeggen, en leefde zeer afgezonderd, maar voor mij was hij goed en vriendelijk, zeker omdat hij vertrouwen



stelde in mijn vader, die over hem practiseerde; zoo vaak het zijn kon, mocht ik met dezen meekomen, om met Regina te spelen, maar als een echte kwajongen, die ik was, plaagde ik het meisje, in plaats van mij aangenaam te maken. Kinderen weten niets van zulke diplomatie. Ik achtte mij geroepen haar trots te fnuiken, ik vond haar niet mooi, en had er pleizier in haar „leelijkert" te schelden, terwijl zij mij den kwajongen uit het ooievaarsnest noemde, omdat de woning mijner ouders, een klein chalet eenigszins op eene hoogte gebouwd, met het stroodak, van uit hare villa gezien, werkelijk aan zoo iets deed denken."
„Wel, dat kan nu niet meer schaden," zei Smilders; „wie weet hoe aardig zij het vindt, dat zij den speelmakker, met wien zij kibbelde, weerziet als een jong elegant marine-officier, en gjj hebt terstond een aanloopje tot een intiem gesprek, van die souvenirs tot eene declaratie is geen al te wijde sprong."
„Wel mogelijk, maar ik ben niet van zins dien te doen."
„Waarom niet, omdat zij u te leelijk is?"
„Dat zou de zaak niet zijn, maar ...."
„Hij is waarachtig nóg bang voor een blauwtje," sprak de handelsagent met ergernis; „wat een dwaasheid! ik geef tien mille voor uwe kans."
„Het spijt mij dat ik die niet aan u kan overdoen tot dien prijs, want daar zou ik wel mee gebaat zijn..., dat erken ik."
„Nog beter met den gcheelen buit, en het staat in uwe macht daarmee te gaan strijken," hield Smilders vol.
„'t Is mogelijk, maar ik heb geen plan om het te ondernemen."
„Mijn Hemel, waarom dan toch niet? is zij u antipathiek?" vroeg Warens.
„Dat wel niet, maar toch... omdat, enfin..., 't is geene partij voor mij..., stappen wij hiervan af."
„Nu! dan zullen wij overgaan tot nommer vier!"
„Och neen! 't is zoo al genoeg, ik wil van die heele dolle huwelijkskwestie niets meer hooren."
„Hoe nu! en de weddenschap dan? Een man een man, een woord een woord; gij moogt u zoo niet terugtrekken, en wij ontslaan u niet."
„Toch wel als ik de weddenschap opgeef en het dineetje betaal ?"



„Neen! neen! daarmee kunt ge niet volstaan. De aardigheid is dat gij het onderneemt en slaagt."
„Dat doe ik niet...
„Gekheid, gij zult u wel bedenken."
Een verward gedruisch van stemmen volgde: alle heeren spraken tegelijk, om aan- en om af te raden, om gelijk te geven en tegen te spreken. De stem van Eckbert, die zich scheen te verweren, werd overschreeuwd; de jonge dame, wier sprekend gelaat afwisselende gemoedsbewegingen had uitgedrukt, kreeg een gloed op het voorhoofd en maakte eene beweging of zij wilde opstaan.
„Hoe is 't, Kegina, maken die heeren het u wat al te druk met hun gepraat... ? ik voor mij versta er niets van."
„Ik ook niet, maar 't is vervelend; ik geloof dat zij te veel drinken, want ze worden woest."
„Wat doe je er ook naar te luisteren?"
„Ik ..., ik luisterde heusch niet, oom."
„En ik heb je driemaal toegesproken, zonder antwoord te krijgen."
„Dat komt... ik luisterde naar de muziek!"
„Dat's een mooie, naar de muziek! maar de groote trom is 't eenige wat wij er hier van hooren .... en bovendien 't is nu pauze."
„Als 't pauze is, moesten we opwandelen en naar huis gaan."
„Naar huis gaan! Kindlief, waar denkt gij aan? Wij zouden immers voor de aardigheid het festival bijwonen, dat eigenlijk eerst aanvangt met het bal!"
„Dank je wel, oom — ik zal niet op dat bal blijven."
„Wel hoe nu! en 't is afgesproken met Jakob en Lize, die niet eer van huis konden dan na 't sluiten van het kantoor; ik heb er vrede mee om op te wandelen, schoon mijn flesch nog niet leeg is en gij uw glas niet eens hebt aangeroerd, maar ... heengaan eer we wat van de pret hebben mee gemaakt, dat's nu al te gek, daarmee zoudt ge u weer de blaam van bizarrerie op den hals halen en in een kwaad blaadje raken bij onze heele coterie, of gij u te groot en te wijs acht om met onze amusementen mee te doen."
„Wat kan het mij schelen, oom, hoe die lieden over mij praten en wat zij van mij denken; zij kennen mij niet, en ik heb er geen zwak op hen te leeren kennen." Er lag iets pijnlijksin haar toon.



„Ja! maar die goede Lize zal er verdriet van hebben; gij weet hoeveel zij van u houdt; zij had zich zooveel pleizier voorgesteld van dezen avond; kom, laten we nu maar eens eerst de illuminatie gaan zien; als we Lize en Jakob ontmoeten zullen die u zelf wel overreden."
Al pratende waren zij opgewandeld. Regina had den arm van haar oom aangenomen en hem behendig zóó gedirigeerd, dat men de luidruchtige heeren niet voorbijging, die nu in zoo levendige discussies waren geraakt, dat ze 't niet meer op hunne plaatsen konden houden, maar al staande voortgingen tegen elkaar te praten op luiden, heftigen toon; toch werd er nu een vergelijk getroffen, want de glazen werden weer volgeschonken, en er werd aangestooten.
„Nu dan, Eckbert op uw succes!"
„Op uw succes, mijnheer Witgensteyn."
„Op den triomf onzer marine!" klonk het luide en bijna gelijktijdig uit verschillende monden, zoodat de weerklank van die toosten Regina nog in de ooren klonk, toen ze reeds de verlichte laan intrad. De heeren, die zich nu ook in beweging zetten, volgden eene andere richting, maar de jongste luitenant had toevallig omgekeken en den bejaarden heer met zijne dame opgemerkt.
„Gij moogt van geluk spreken, mijnheer Witgensteyn," riep hij dezen toe met zekere onmiskenbare opgewondenheid, „gij zult met uwe Regina dansen; daar ginds wandelt mijnheer van Berchem met zijne nicht!"



II.
Jakob was de eenige zoon van den bankier van Berchem, en tevens zijn associé; Elize zijn jong, goelijk vrouwtje, eene aardige blondine, die haar best deed om de aangetrouwde nicht, wier Junogestalte haar volle recht gaf op haar vorstelijken naam, zooveel mogelijk in liefde te winnen en te verzoenen met het leven en de amusementen te X. Het bleek dat men elkander spoedig had ontmoet en dat de kleine blonde gezegevierd had over den tegenzin der fiere brunette, om het festival bij te wonen, want ze traden met elkander de danszaal binnen, die waarlijk met goed overleg en niet minder goeden smaak was versierd en ingericht. De gasverlichting in de zaal was uitmuntend gereüsseerd; bloemen en tropeeën waren met kwistige hand aangebracht. Ons gezelschap was niet van de eersten om dit alles te bewonderen. Reeds waren de met groen trijp bekleede banken ter weerszijden van de zaal dicht bezet met dames in keurige dans- en zomertoiletten, terwijl hare cavaliers met haar bleven praten of op eigen gelegenheid groepjes vormden tusschen het buffet en 't orkest, dat bij deze gelegenheid de estrade had ingenomen, die men „het tooneel'' noemde, en waar werkelijk des winters kleine vaudevilles of zoogenaamde kamerstukken werden opgevoerd door liefhebbers of rederijkers, die het zonder veel decoratief konden doen.
Zoodra mijnheer van Berchem, met zijne nicht aan den arm, binnentrad, keerden alle pratende heeren zich naar hen om en bogen statig of gemeenzaam, naar de mate hunner bekendheid met de familie, en alle zittende dames keken scherp toe, of



staken de hoofden bijeen. Niet dat er zooveel bijzonders te zien was aan die beide paren. De heer van Berchem Senior, de respectabele bankier, kende ieder, en was door ieder gekend; zijn zoon was als hij zelf, met alle mensehen wel, bij allen gezien; het jonge vrouwtje in haar luchtig kleedje van gaze de Chambéry, met blauwe linten gegarneerd, en een hoedje met rozenknopjes, zóó elegant, dat zij het niet eens behoefde af te zetten bij den dans, was eene allerliefste verschijning, maar had toch niets in haar voorkomen of in haar kleeding, dat haar bijzonder onderscheidde van de andere dames; daarbij, men had haar verwacht, alleen Regina had men niet verwacht, en het wekte zekere verbazing, zekere voldoening tevens, dat zij zich in dezen kring liet zien. Men had gedacht dat zij haar rouw als voorwendsel zou nemen, om zich te excuseeren; maar nu zij dat niet had gedaan, haastte zich de vrouwelijke critiek, met de opmerkingen, dat zij haar rouw had behooren te verlichten, en grijs baroge had kunnen aantrekken, in plaats van bij de doffe zwarte zijde, met krip gegarneerd, te blijven, waarin men haar meestal zag, al was de stof als de vorm doorgaans op smaakvolle wijze gevarieerd. Bouillonnés van krip, tot over de knieën! en welke zijde! de zwaarste gros de Suez; een krans van gitten druiventrossen op het krippen hoedje; het was zeker eenvoudig en toch zoo gedistingeerd; niets wat naar opschik geleek, en toch zoo iets fijns, zoo iets vorstelijks, dat moest de afgunst erkennen.
„Ja, de taille was slank en buigzaam, en zooals ze daar binnentrad, vrij en fier als eene vorstin, was het waarlijk of zij zich als la reine du bal beschouwde, maar toch, mooi was anders; als ze zich dat inbeeldde dat ze mooi was, dan vergiste zij zich jammerlijk. Zoo'n geelbleeke kleur; zoo'n schraal mager gelaat, en dan die groote zwarte oogen, die zoo schuw en zoo melancholiek rondzagen, of waarmee ze de lieden aankeek, alsof zij ze door en door zien moest. Neen, dat mocht interessant heeten, een lief aardig gezichtje was het volstrekt niet; als men oprecht wilde zijn en de zaak bij den waren naam noemen, dan was ze leelijk, die Regina van Berchem, ondanks haar elegante kleeding, fiere houding en voorname manieren. En dan had ze zoo iets laatdunkens over zich, alsof ze eigenlijk eene groote concessie



deed, als ze aan 't gezellige leven van de Xenaars deelnam. Neen, lief was ze waarlijk niet; maar iedereen wist dat ze zóó rijk was! en dan ... haar oom was zoo'n geconsidereerd man, dat men zijne nicht, zooals vanzelve sprak, vriendelijk moest verwelkomen en beleefdheid bewijzen": maar van heeler harte ging het niet, en dit was ook voor een minder scherpen blik dan die van Regina zelve zeer goed waar te nemen."
„C'est la princesse de Navarre!
„Que je vous annonce en ces lieux,
„C'est la merveille la plus rare,"
neuriede van Zijl, die haar een onverzoenlijken wrok scheen toe te dragen, tusschen de tanden, toen zij langs hem voorbijging. En werkelijk als eene vorstin, als eene die niet van de hunnen was, werd zjj ontvangen. Er was iets gedwongens in de wijze waarmee men opstond en plaats voor haar maakte, zóó ruime plaats, dat er wel drie dames voor eene hadden kunnen zitten; men groette met een mengeling van stugheid en verlegenheid. Regina zette zich, zonder terstond op te merken dat men haar al te veel plaats liet, en de goeilijke Lize was handig genoeg om ongemerkt de ruimte aan te vullen met haar gazen volants en haar ruime tunique, die vooral niet mochten kreukelen. Na een paar korte vragen en antwoorden, door de beleefdheid gevorderd, wisten de dames niet veel meer met Regina te praten en zelve nam ze ook het woord niet, eigenlijk was dat ook niet noodig, want de muziek noodde voor den dans, en de heeren kwamen reeds hunne dames afhalen voor de eerste wals. Men had al vooruit onder elkaar afspraken gemaakt; de balboekjes behoefden er niet eens op nagezien te worden; het was maar zoo'n luchtig springpartijtje, zonder veel ceremonies; alle dames, die opgekomen waren, hadden zich verbonden niet nuffig te blijven zitten, omdat het gezelschap wel wat gemengd was; ieder had toch hare eigene kennissen. Zoo gezegd, zoo gedaan; het blonde jonge vrouwtje liet zich door een vriend van haar man opleiden, nadat ze toch maar haar rozenhoedje had afgezet en Regina in bewaring had gegeven, want Regina bleef zitten, een van de weinige, de oudere dames uitgezonderd.



Met Regina had geen der aanwezige heeren van hare coterie afspraak durven maken; men had zelfs niet verwacht dat zij komen zou, en men was nog niet genoeg van de verbazing bekomen, om zich aan eene weigering te wagen, waartoe ook geen der jongelieden lust gevoelde.
Men zij als jong meisje nóg zoo besloten en nóg zoo preutsch, op het oogenblik dat alles rondom haar zich in beweging stelt, alleen te blijven, heeft iets pijnlijks, iets verootmoedigend», en 't scheen wel dat Regina het gevoelde, want hare groote oogen hadden eene diep zwaarmoedige uitdrukking, toen zij de paren naoogde, en er zweefde een minachtend glimlachje om haar mond, dat willicht meer smartelijk was, dan het wilde schijnen.
„Wel, hoe nu, kindlief, dans je niet?"' zei de oude heer van Berchem, die, na haar geplaatst te hebben, met zijn kennissen was gaan praten, en die nu eerst hare betrekkelijke verlatenheid opmerkte.
„Ik heb er geen plan op, oom, ik heb het u reeds gezegd."
„Kom, liefste, toon je nu niet zoo nuffig, wezenlijk ze zullen hier eene verkeerde opinie van je krijgen, en wie men ook zijn mag, dat schaadt altijd. — Kom aan, Jakob, toon eens dat een getrouwd man nog galant kan zjjn en overredingskracht heeft."
„Nicht Regina! ik kwam juist naar u toe om u te vragen; stel me niet teleur, en zie eens hoe ver wij 't samen kunnen brengen."
„Daar zitten nog vriendinnetjes van uwe vrouw, die gij veel liever vragen moet dan mij; ik heb er heusch geen lust in, Jakob."
„Nu, als ge volstrekt niet wilt," en reeds wendde de jonge van Berchem zich af, toen een zacht en gejaagd „Jakob!" van Regina hem terugriep, en zij zonder een woord te uiten opstond en zjjn arm nam, om zich welhaast onder de dansende paren te mengen.
„Wat is ze grillig!" lispelde de oude heer halfluid, en zich omwendend stond hij vlak tegenover Eckbert Witgensteyn, die, met zijn gezelschap heeren wat later binnengekomen, vermoedeljjk op weg was om zijn eersten aanval op Regina te wagen; deze had hem zien naderen, had hem herkend, en dat was de oorzaak van die gril, zoo onverklaarbaar voor haar oom. Had de jonge luitenant er iets van begrepen ? Of had hij de woorden verstaan, die niet aan hem waren gericht? Hoe dat ook zij, hij boog tegen



den heer van Berchem, noemde zich en verzocht verschooning, dat hij zich zelf maar voorstelde, in de hoop dat mijnheer van Berchem hem: „daarna bij zijne nicht zou willen introduceeren, „met welke hjj hoopte de oude kennis te mogen vernieuwen."
„Dat zal haar zeker aangenaam zijn; mij dunkt, ik heb haar wel eens van zekeren dokter Witgensteyn hooren spreken; zijt gij aan dezen geparenteerd ?"
„Ik ben zijn zoon, en had het voorrecht als knaap bij mijnheer van Berchem, uw broeder, aan huis te komen..."
„In dat geval twijfel ik niet of zij zal u goed ontvangen, want zij toont zoo weinig lust om nieuwe kennissen te maken, dat zij stellig aan oude bekenden moet hechten," liet van Berchem zich gulgauw ontvallen. „Blijf maar hier bij mij, dan zal ik u aanstonds aan haar voorstellen."
De zee-officier liet het zich geen tweemaal zeggen, maar nam plaats bij den bankier en trachtte dezen voor zich te winnen door een levendig onderhoud, dat hij hoopte te kunnen rekken tot Regina door haar cavalier zou worden teruggeleid. Dat oogenblik was spoedig daar. Jakob van Berchem had geene enkele reden om zjjne danseres langer dan volstrekt noodig was aan de praat te houden; hij was willens haar naar hare plaats terug te voeren, om zich daarna bij zijne eigen vrienden te voegen, maar, zonderling, Regina liet hem niet vrjj, zij wilde .... iets aan het buffet gaan gebruiken, wendde zij voor.
„Wel Gina! dan kan ik het immers laten brengen, dat is veel beter; mijn blondje zit nu vaat al te wachten; zij zal zeker ook wel wat noodig hebben."
Regina moest toegeven; zij kon den echtgenoot niet dwingen zijne jonge vrouw in den steek te laten.
„En zie! papa en Lize hebben gezelschap, en zij hebben het druk ook, naar 't mij voorkomt, met dien knappen zee-officier!"
Regina had „den knappen zee-officier" al vóór hem opgemerkt, en juist daardoor had zij een voorwendsel gezocht om nog niet naar hare plaats terug te keeren; maar zij begreep toch, dat er geen ontkomen aan zou zijn als de jonkman zelf het wilde; men was nu eenmaal in dezelfde zaal, en hoe eer zij den aanval uitlokte, hoe eer die ook was af te slaan; vluchten en



ter zijde wijken baatten toch niet, als de vijand besloten was.
Zij vatte dus moed, en het ontbrak haar niet aan aplomb, dat was duidelijk uit de wijze waarop zij met een fleren, vluchtigen groet Eckbert Witgensteyn voorbijging, zonder hem aan te zien, om zich naast haar nicht Lize neer te zetten, met welke zij terstond zoo druk zat te praten, dat zij Jakobs vraag, wat de dames zouden gebruiken, niet eens had gehoord.
„Komaan, Lize, wat wil je hebben?" herhaalde de echtgenoot wat ongeduldig.
„Mij dunkt een glas limonade, vind je niet, Regina?"
„Heel goed," antwoordde deze, en Jacob, verlangend naar zijne vrijheid, liet het zich geen tweemaal zeggen.
Dit was le moment fat al, dacht Regina.
„lïu of nooit," sprak Witgensteyn in zichzelf, en, besloten, vroeg hij aan van Berchem om hem aan zijne nicht voor te stellen; met de schoondochter had hij al kennis gemaakt.
De voorstelling geschiedde: Eckbert betuigde zijne blijdschap in de gelegenheid te zijn eene oude bekendschap te hernieuwen.
Zij antwoordde niet voor zij hem van het hoofd tot de voeten met zekere koele bevreemding had aangezien, en toen alleen: „dat zij hem niet herkende."
„Ik had ook geen recht te verwachten dat de negenjarige Regina, als zij eene dame zou geworden zijn, zich den speelmakker harer kindsheid zou herinneren," hernam hij blijkbaar zeer onaangenaam verrast; „doch ik mag toch de hoop koesteren, dat zij mij zal toestaan die herinnering onzer jeugd nog weer eenigszins op te frisschenen daarop ging hij met eene mengeling van verwijt en gevoel voort: „Kan het waarlijk zijn, dat u niets meer heugt van Eckbert, dien gjj den kleinen Eckbert placht te noemen, en als ge in goede luim waart, uw page."
„Ik herinner mij heel goed den knaap Eckbert, die bij ons aan huis kwam, maar verschoon mjj, tusschen dien en den luitenant Witgensteyn welken ik nii voor mij zie, is een te groot verschil om nog van oude kennis te spreken," hernam zij op zóó koelen, bitsen toon, dat ieder ander voor goed afgeschrikt ware; maar Eckbert had zijne redenen om vol te houden.
„Ik geef toe, juffrouw van Berchem, dat er aan en in ons zoo-



veel veranderd is, dat wij als opnieuw de kennismaking moeten beginnen, maar dat toch zult gij mij wel toestemmen, al mag ik dan geen oude souvenirs laten gelden ?"
„Ik zie niet waarvoor dat dienen zou," hernam zij, zonder hem de hand te reiken, zooals hij verwacht had.
„Maar... sinds mijnheer, uw oom, mij verlof heeft gegeven, bij hem aan huis te komen..
„Zult gij dezen welkom zijn, daaraan twijfel ik niet."
„De vraag is hier eigenlijk van u,juft'rouw van Berchem," hervatte hij, de stugheid voorbijziende in de hoop die te verzachten.
„Wat mij betreft, ik ben gewoon de verplichte beleefdheid te oefenen jegens allen die mijn oom gelieft te ontvangen."
„Ik zal mij dan voorshands vergenoegen met dat deel uwer welwillendheid, dat gij iederen vreemde toekent," hernam hij gevat, „en zoo neem ik de vrijheid als vreemde, die de eer had u te worden voorgesteld, te vragen, of ik het genoegen mag hebben de eerste quadrille met u te dansen?"
„Ik ben geëngageerd voor de eerste quadrille."
„O, zoo! en voor de tweede?"
„Ik ben geëngageerd voor den ganschen avond."
„Voor den ganschen avond, juffrouw van Berchem ?" herhaalde hij op een toon, die van zijn ongeloof getuigde. „Dat tref ik slecht," en daarop boog hij zich en trad terug.
„Regina! ik heb er mij buiten gehouden, maar 't was ergerlijk, zooals gij dien jongen luitenant hebt behandeld," sprak oom van Berchem, hoe goelijk anders ook, toch op een misnoegden toon; „gij hebt preventies tegen hem, dat is duidelijk maar 't is in ieder geval een officier in landsdienst, een fatsoenlijk man."
„Hij heeft daarvan ten minste het voorkomen," hernam zij.
„Als gij kwaad van hem weet, moet gij 't liever zeggen," viel de gulgauwe Lize in, „dan kan papa hem zachtjes laten glijden."
„Is men dan verplicht te dansen met ieder die een fatsoenlijk man heet, en waar men geen kwaad van weet?" vroeg Regina.
„Neen; maar om iemand toch ook zoo voor 't hoofd te stooten .... en daarbij, gij jokt, want gij zijt niet geëngageerd voor den ganschen avond, zelfs niet voor de eerste quadrille; ik weet het, uw balboekje is nog in blanco."



"Ik heb het niet eens meegebracht," hernam Regina glimlachend, „zoo weinig was het mijne intentie, hier te dansen; mij dunkt, mijn rouw excuseert mij volkomen."
„Dan hadt gij ook niet met Jakob moeten dansen."
n2!)4 gij jaloersch, mooi blondje?"
„Xeen, maar heusch, gij zult er u onaangenaamheden mede op den hals halen."
„Wees gerust, Lize; als oom mij nu maar een danser bezorgt voor de quadrille."
„Dan moet hij zich haasten, want de muziek begint alweer. Ik moet met mijnheer Smilders dansen. Jakob vond goed dat ik accepteerde, toen deze het hem vroeg."
„Ik zie waarlijk niet wie ik je zoo gauw bezorgen zal," sprak de goede van Berchem; „gij hebt onze heeren zoo weinig verwend, dat zij u niet durven vragen."
"Ik Zle daar mijnheer Yere, die staat rond te kijken of hij geene dame kan vinden."
„Onze boekhouder, Regina, zijt gij daar niet te grootsch voor?" „Roep hem maar hier, ik moet mij immers redden."
De heer Yere kreeg een wenk van zjjn chef, die hem een paar woorden in het oor fluisterde, waarop hij zeer bedremmeld, met een kleur tot over de ooren, voor Regina boog, en eene noodiging ten dans uitstamelde, die onverwijld met eene hoffelijke toestemming werd beantwoord. Regina,' de vorstelijke, liet zich wegvoeren door den burger jonkman, die geheel overbluft was door de eer die hem zoo onverwacht ten deel viel.
Smilders daagde nu ook op om het jonge vrouwtje af te halen, en Eek bert Witgensteyn, door zijne vrienden al vooruit als de held van het bal aangewezen, danste niet, maar ging in den donkersten hoek der zaal zitten peinzen 
„Gij neemt wel een zonderlingen weg om de weddenschap te
winnen; Eekbert!" klonk het op eens in zijne ooren, „daar zoo
in uw eentje te pruilen, in plaats van alle jonge meisjes achter elkaar af te dansen!"
Eekbert schrikte op; het was George Warens, die hem dit verwijt deed.
Langs een omweg. o



„Och, die verwenschte weddenschap; ik wil er mets meer van weten," riep hij knorrig! „zeg aan de anderen dat ik die verloren geef, het dineetje zal betalen, en daarmee uit!"
„Gekheid! dat convenieert u immers in 't geheel niet, en dat andere, wat Smilders voorstelde, zou je juist zoozeer ten goede komen. Kom aan! als 't met dat nufje van Berchem mis is, zijn er immers nog genoeg anderen. Smilders wil je absoluut voorstellen aan " ...
Ik bedank Smilders voor zijn dwaasheden; omdat wij in een
opgewekte bui nonsens rammelden, is dat toch geen reden voor mij" om mij er aan te houden. De bijgedachte aan die dwaze weddenschap heeft mij voortdurend gekweld, beeft mij schade gedaan, in de war gebracht en linksch gemaakt, waar ik gevat en handig had moeten zijn. Een gevoel van schaamte drukt mij; 't is alsof er een nevel over mijn brein ligt, en alsof ieder het mij kan aanzien, dat ik op het punt heb gestaan om eene laagheid te begaan. Ik wil dat van mij afschudden; ik wil weer mij zelf zijn, en als gij mijn vriend zijt, moet gij er mij afhelpen.
Mijn hemel! wat vat gij die zaak tragisch op; 't is immers maar eene grap, en met te beloven dat je het dineetje zult
geven, ben je er af."
„Nu zeg dat dan; al geneert het mij wat, dat doet er niet
toe"; maar zorg dat ze het gelooven en mij met vrede laten."
Na deze afspraak verliet Eekbert Witgensteyn de danszaal en gin" zich verfrisschen in den tuin; zeker niet om er de illuminatie te bewonderen, want hij bleef in een zelfde laan op en neer wandelen, met gebogen hoofd en zonder op of om te zien, in alles behalve liefelijke gepeinzen. Op eens echter scheen hij een besluit te hebben gevat, dat hij moedig wilde ten uitvoer leggen, want hij trad de zaal weer binnen, en nu niet om in een hoek weo- te schuilen. Wel werd er op dit oogenblik gedanst, maar er was ruimte genoeg om te flaneeren, zonder de dansende groepen te hinderen. Witgensteyn maakte van de gelegenheid gebruik; met snellen blik had hij eene wijle rondgekeken, en nu scheen hij bij zijne omwandeling een doel te hebben gevonden, waarop
hij rechtstreeks afging.
Regina van Berchem stond alleen tegen een der consoles



te leunen, waarop men bloemen en eene buste had geplaatst.
„Voor dezen dans zijt gij althans niet geëngageerd juffrouw van Berchem!" sprak hij tot haar op een toon van verwijt, waaruit toch meer weemoed dan gekrenktheid klonk.
„Het is waar, ik was vermoeid en heb er mij voorgoed afgemaakt." „Om u nu te vervelen en tapisserie te maken?"
Ik verveel mij niet. Ik maak mijne observaties, dat heeft zijn nut, en dat kort den tijd."
„Als gij behoefte hebt aan tijdkorting, kunt gij, dunkt mij, een
oogenblik gehoor schenken aan een voormaligen speelmakker "
„Ik zie niet hoe ik dit weigeren kan, sinds hij de vrijheid neemt zich aan mij op te dringen."
„Mjj op te dringen, is mijn voornemen niet; ik verlang alleen dat gij mij rustig zult aanhooren.
„Het zij zoo!" sprak zij met het air eener koningin die audiëntie verleent, terwijl zjj bij zich zelve dacht: ik ben toch nieuwsgierig hoe ver hij zijn schandelijk opzet zal doordrijven!
En zij ging zitten.
Hij bleef voor haar staan en sprak met levendigheid: Ik kan u niet^ zeggen hoezeer het mij verrast en verblijdt, u hier aan te treffen ;" en daar zij hem aanhoorde met een strak, koel gelaat, zonder iets te antwoorden, ging hij voort met eenige gekrenktheid: „Gelooft gij dat niet van mij ?"
„^el zeker,' antwoordde zjj, terwijl zij hem een scherpen, verwijtenden blik toewierp. „Ik verwachtte dat niet anders van u, en begrjjp zeer goed dat gjj daarvoor uwe redenen hebt."
.Geeno andere toch dan het genot om nog eens met u aan mijne onbezorgde jeugd te denken. Ik ben daar al zoo vèr van af, en toch heugt het mij nog of het gisteren ware, hoe blij ik was als ik met mijn vader meeging naar Dennenheuvel, hoe de prachtige bloemperken mij daar in verrukking brachten, hoe de groote laan met de ontzaglijk hooge dennenboomen mij imposeerde, en hoe prettig wij daar te zamen krijgertje speelden.
„Prettig! Ik meende juist dat wij meestal kibbelden en elkaar benamingen naar het hoofd wierpen, die ...."
«Die... nu toch vergeten zullen zijn!" viel hij in, onaangenaam getroffen: haar toon was niet die van schertsend verwijt,



— 
zooals hij verwachtte, maar van drogen, koelen ernst, alsof zij er
zich nöig door gekwetst achtte.
„Hm! Beiden hebben wij, zoo ik meen, op dit punt een goe
geheugen...."
„Ik heb ook geen bezwaar tegen de herinnering, maar het zou toch al te erg zijn, nü nóg rancune te houden van die kinderlijke twisten; ik was een ongemanierde kwajongen te dier dagen, veel
te hardhands om anders dan met mijns gelijken te stoeien 
„En ik was evenmin kieschkeurig op het gehalte mijner verdedigingsmiddelen," viel zij in, terwijl er, haars ondanks, een glimlach over het strak gelaat zweefde.
„Aan Diana haar collier de misère af te rukken en er mij mee in 't Gezicht te slaan! het was zeker geene zachte revanche; de schrammen bloedden wel lang na," zei hij lachend, „maar ik verzeker u dat zij nu zijn geheeld en dat er geen litteekens syn gebleven.
„Het heeft den Adonis zeker niet geschaad in zijne fortuin bij de" dames, dat de wilde „apin", de leelijkert, hem zóó had toegetakeld!" hernam zij weer koel en strak, „maar zij is gebleven wat ze toen was; alleen zij is zoo verstandig geworden van zich niet meer boos te maken als men zaken en personen bij
hun waren naam noemt."
„Ik begrijp u niet, Regina, het zal toch wel niemand invallen
u nü nog iets onaangenaams te zeggen over uw voorkomen.
„Ik weet wel dat niemand nu zoo onbeleefd of zoo oprecht zal zijn mij in 't aangezicht te zeggen dat ik leelijk ben, maar ik weet waar iedereen mij voor houdt, en dat is mij genoeg.
„Een lief mooi kind zijt gij nooit geweest, dat is waar, maar men kan het u nu niet meer aanzien wat gij toen waart. Ik verzeker het u. Ik, die van u hield ondanks alles, omdat er karakter zat in dat tengere, spichtige meisje, ik, die het wilde katjesspel op den Dennenheuvel nooit heb kunnen vergeten, ik zou u nu toch niet herkend hebben, toen gij plotseling voor mij stondt in den vollen bloei der jeugd en tot eene bevallige jonge dame opgegroeid, zoo ik niet vooruit had vernomen wien ik zien zoude. Kunt gij zelve dan niet gelooven aan die gunstige verandering,
die er met u heeft plaats gevonden r1 ^ „J
„Wel zeker! want ik weet maar al te goed waarmee die ver-



andering samenhangt, en ik begrijp ook waarom gij niet de laatste zijt om die op te merken."
„Dat zult gij mij dan toch wel niet ten kwade duiden ? Daarbij ik heb het recht te zeggen, dat ik voorzag wat komen zou."
„Zóó!" riep zij half vragend, op gerekten toon.
„Ja, toen ons kinderspel werd gestaakt door den dood van mijn vader; toen ik naar de kostschool moest, om niet weer naar ons dorp terug te keeren, voor ik den graad van adelborst had behaald, was het mijn grootste ambitie nog eens met nijjn oom naar Dennenheuvel te komen, om bij u met mijn ponjaard en mijne nieuwe uniform te kunnen pronken. Gij herinnert het u mogelijk niet meer, maar ik kan u niet zeggen, hoe ik reeds bij dat bezoek verbaasd stond over de verandering die er met het dertienjarige meisje was voorgevallen."
„Werkelijk! ik heb daar niets van gemerkt. Ik vond u alleen stijf en nurks; ik begreep dat de halfwas officier het aankomend meisje nog als een kind beschouwde, dat hij niet behoefde mee te tellen."
„Ik was overbluft en gegeneerd, dat is waar; ik had u zoo graag een bout de cour gemaakt, maar gij hadt al zoozeer het air eener grande, dame, en daarbij mijn oom had het mij streng verboden de oogen naar u op te heffen, vóór ik zelf vlagofficier was."
„En gij hebt trouw gehoorzaamd; hoe volgzaam!" hernam zij met ironie.
„Wat zal ik u zeggen, de discipline; een aankomend officier zit er zoo erg onder, ik vooral, in de volstrekte afhankelijkheid van mijn oom ... herinnert gij het u nog, hoe ik bij de wandeling naar de Hertekamp naast u liep onder 't oog van les grands parents, uw vader en mijn oom, zonder dat ik het hart had u mijn arm te presenteeren."
„Ja, die interessante bijzonderheid heugt mij ook nog; maar ik zie niet in waarvoor al die „remetnber»" nu nog moeten dienen, tenzij het ware om ...
„De liaison te hervatten op het punt waar zij is blijven steken," hernam hij stout en levendig.
„Met permissie van uw oom dus?"



„Ik zal zoo vrij zijn mij in dezen te emancipeeren.
„Ik versta u; zekere afhankelijkheid begint u te drukken."
„Zoudt gij mij daarvan een verwijt maken?"
„Mij dunkt er is oorzaak toe; gij loopt het programma nogal ver vooruit, of... staat gij op de nominatie als vice-admiraal ?"
„Niet daar ik van weet, en zelfs ... om de waarheid te zeggen, ligt het niet in mijne intentie, naar dien rang te staan. Ik zou veel liever mijn ontslag nemen."
„Haast u niet te zeer, mijnheer Witgensteyn; moet ik het een zee-officier herinneren, dat het gevaarlijk is de brüler ses vaisseaux, voor hij nog weet, dat hij het aan land zal kunnen uithouden."
„Ik zou er niet tegen opzien, ware 't als prins Maurits bij Nieuwpoort, overwinnen of ..
„Retireeren," vulde zij aan, „met verlies van de bagage."
„Dat zou nog te bezien staan. Ik ben nogal niet misdeeld van moed en volharding, en als ik iets onderneem, zet ik den kamp tot het uiterste door."
„In vollen ernst, dat zou ik u in dezen niet raden. De nederlaag zou u vermoedelijk eene wonde plek geven op eene gevoelige plaats, en de overwinning is onmogelijk/"
„Waarom onmogelijk ?" vroeg hij met eene mengeling van onrust en teederheid, zich een weinig tot haar overbuigende.
„Omdat gij al te veel vertrouwen stelt in de onwederstandelijkheid van .... uw mooie uniform," hernam zij luid en snijdend. De dans was geëindigd, en de paren kwamen naar hunne
zitplaatsen terug.
„Iemand van deze kracht kan alleen slagen op een gemaskerd bal," ging zij voort, „en, wij zijn hier onder het régime van het démasqué.''''
„Zulk een oordeel over mij te vellen, Regina," sprak hij eer smartelijk dan verbitterd; „wat geeft u daartoe het recht?"
„Ik neem dat recht, laat dat u genoeg zjjn," sprak zij uit de hoogte.
„En gij gelooft zelve wat gij daar zegt?" vroeg hij.
„Zeer zeker!" antwoordde zjj met ijskoude hardheid; „in twijfel zou ik mij onthouden."
Hij hield het zich voor gezegd; hij trad terug begaf zich ter



zijde, met eene koele buiging, maar het brandde hem daarbinnen, of er gloeiende lava op zijn hart ware gevallen.
Regina werd een weinig door haar gezelschap geplaagd, dat zij zoo druk had gepraat met denzelfden cavalier, dien ze niet als danser had geaccepteerd.
Zij redde zich uitmuntend met te zeggen, dat er lieden zijn, met wie men liever praat dan danst, en dat zij daarenboven alleen uit nooddwang en om niet bizar te schijnen, een enkelen keer haa gedanst; dat zij nu ook reeds moe was van de geheele partij, en niets liever wenschte dan rustig naar huis te gaan; maar dat werd haar niet gegund: de heer van Berchem had het rijtuig besteld op een vrij laat uur van den nacht, voor zich zeiven en de zijnen. Regina kon niet alleen en te voet naar huis keeren in dit late avonduur; daarbij er was nog eene tombola en een verrassing, en er zou gesoupeerd worden; dat alles gaf de levenslustige oude heer niet op ter wille van eene caprice zijner nicht. Regina moest berusten, en wat erger is, zij moest er getuige van zijn, dat de man, dien zij meende zoo verpletterd te hebben dat hij zich niet weer kon oprichten, nog de held van den avond werd, zooals zijne vrienden hem voorspeld hadden.
W erkelijk had de jonge zee-officier, die een oogenblik, als door een knodsslag getroffen, in een soort van bedwelming ter zijde was gegaan, zich later met kloekheid hervat, en scheen weldra geheel bekomen van de geleden nederlaag. Hij had zich bij zijne vrienden gevoegd, die al dapper aan de champagne waren; hij had een paar glazen schielijk na elkander naar binnen geslagen, en had toen, zooals George Warens van hem verwacht had, alle beminnelijke jonge dames afgedanst. Zooals het met zwaarmoedige, ingetogen lieden meer gaat, als ze eens over hunne terughouding gezegevierd hebben, zijn ze als losgelaten, en Eckbert Witgensteyn had in dien laten avond wat men noemt le diable au corps; hij was geestig, ondeugend, plaagziek, galant, compromittant bijna, maar dat alles toch op eene wjjze die hem succes gaf en alle meer stijve heeren in 't civiele, minder waagzieke cavaliers in 't militaire, op den achtergrond drong.
Het bal, dat slepend en kwijnend was voortgegaan, werd door



hem zoo geanimeerd, dat de tombola en de verrassingen er bijna hunne aantrekkelijkheid onder verloren.
"Witgensteyn was the great attraction voor allen behalve voor het kringetje der van Berchems, dat er waarlijk wat genegligeerd en verlaten door werd omdat hij er zich niet meer bijvoegde.
Toen reeds de morgen daagde, had Eckbert twee dames te gelijk zijn geleide beloofd, en meer dan eene, wie hij een strik of een bloem had afgedwongen, droomde den volgenden dag van zijn mooie uniform; verder dan deze echter was geen harer gekomen!
Regina had hem kunnen gadeslaan in deze wilde phase, en juichte zich zelve toe in hare menschenkennis. „Zeker, hij zou haar dupe gemaakt hebben, zoo zij niet haar goed overleg en hare scherpzinnigheid had gebruikt, om hem het masker af te lichten!" meende zij, en toch had haar die operatie meer gekost dan zij zich zelve wilde bekennen.



III.
Regina van Berchem had eenige droppelen Oostersch bloed in de aderen. Haar bleeke tint, door geen liefelijk rood en wit afgewisseld, getuigde er van, hoewel zij het ovaal van haar gelaat, haar fijnen, rechten neus en wel wat scherpe trekken, het hooge voorhoofd en den kleinen mond met de frisch roode lippen kennelijk dankte aan een Europeeschen vader. De heer Maurits van Berchem, die jong reeds naar Neerlandsch-Indië was vertrokken, kwam na een twintigjarige afwezigheid in Holland terug met eene bleeke ziekelijke vrouw en de driejarige Regina, zijn eenig kind. Zooals vanzelf spreekt met eene baboe, maar overigens zonder Oostersche bedienden.
Hij vestigde zich na een kort verblijf bij zjjn broeder, in Gelderland, waar hij een prachtig landgoed kocht, in de hoop dat het stille buitenleven en de frissche Geldersche lucht de teere bloem van Insulinde, die hij tot gade had genomen, zou versterken. Maar het viel anders uit. De jonge vrouw bleek niet bestand tegen het groot verschil van klimaat, en na eenige maanden kwijnens bezweek zij. Het was een gelukkig huwelijk geweest; de heer van Berchem was ontroostbaar over zijn verlies, en verweet zich zeiven, dat hij mogelijk haar dood had verhaast, door haar naar zjjn vaderland mee te voeren. Toch was dat met de beste bedoelingen geschied, en zij van hare zijde had vurig verlangd Indië te verlaten, want zjj had een Hollandschen vader gehad, die met zorg over hare jeugd gewaakt, en die haar, met toestemming van hare Indische moeder, eene geheel Europeesche opvoeding had laten geven. Naar Europa heentrekken, in Holland



wonen, was hare illusie geweest, en toch de verwezenlijking daarvan kostte haar duur. In den eersten tijd was Regina's vader zoo verslagen, zoo verdiept in zijn smart, dat hij er zijn dochtertje voor vergat, dat toch het naaste recht had op zijne zorgen. Hij kon haar niet aanzien zonder in de diepste melancholie te vervallen, en liet haar over aan de zorg van hare baboe, die haar geheel overliet aan haar eigen wil en zin. Alleen bewaakte zij het kind en paste het op als een trouwe hond, die men tot wachter bij de kudde heeft gezet; maar om iets voor hare vorming te doen, om het kind ook maar de manieren, de gewoonten en gebruiken te leeren, die ieder ander kind van haar leeftijd reeds als vanzelve zich had eigen gemaakt in den omgang met andere kinderen of beschaafde lieden, dat was buiten hare macht. De heer van Berchem, geheel in zijne droefheid verzonken, scheen er niet op te letten. Regina at zelf niet aan zijne tafel, en de baboe was veel te jaloersch van hare „nonna", om toe te staan dat de andere bedienden er zich mee bemoeiden. Het was eigenljjk eene huishouding zonder hoofd; de heer des huizes had tegen eene huishoudster, en zelf had hij er noch lust in, noch slag van om zich met het bestuur van zijn huis te bemoeien. Het ging er dan ook ordeloos en ongeregeld toe. Hoe eenvoudig en afgezonderd hij ook leefde, zjjne huishouding kostte schatten, zonder dat er werkelijk comfort heerschte; zijne zwakke vrouw had op niets orde kunnen stellen, en hij zelf vroeg naar niets, mits men maar zijne rust eerbiedigde. Hij vermeed opzettelijk den omgang met de bewoners der omliggende buitenplaatsen, en had zich welhaast de reputatie verworven van een schuwe menschenhater te zijn, zonder dat hij iets deed om die benaming te logenstraffen. Toch was er iemand die betere getuigenis van hem had kunnen geven: <le vader van Eckbert Witgensteyn. Hij had mevrouw van Berchem behandeld in hare ziekte; en al had het niet in zjjne macht gestaan haar te behouden, haar echtgenoot was toch zoo voldaan over zijne diensten, zoozeer ingenomen met zijn persoon, dat hij hem als zijn vriend beschouwde, huis en hart voor hem openstelde, en hem zelfs de verplichting oplegde van een dagelijksch bezoek, een tijdverlies, waarvoor hij hem ruimschoots schadeloos stelde. Somtijds bracht dokter Witgensteyn zijn zoontje mee,



dat hot wel heel pleizierig vond op het mooie buiten rond te loopen, maar toch in 't eerst niet veel lust had om met het wilde kind te spelen, dat met de korte zwarte haren die over het voorhoofd hingen, met haar mager bleekgeel gelaat en groote als geslepen git schitterende oogen, al heel weinig aan zijn jongelingsideaal van een lief meisje beantwoordde. Dit was denkelijk de reden dat hij haar zoo kras aandurfde, geen harer grillen inwilligde, en dat, als het er op aankwam wie zijn zin zou hebben, geen van beiden toegaf, maar er liever om vocht wie de sterkste zou blijken of de behendigste was. Zoo vaak Regina het onderspit moest delven, trachtte de baboe tusschen beide te komen, doch werd dan gewoonlijk door beide partijen tegelijk aangevallen en afgesnauwd, hetgeen haar steen en been klagen deed over „den kwajongen" van den dokter, die hare nonna den versehuldigden eerbied onthield. Maar de heer des huizes gaf te kennen, dat hij juist daarom den jongen Eckbert graag zag komen, omdat deze het grillige, heerschzuchtige kind haar zin niet gaf, dien ze overigens altijd en bij allen liet gelden. Dokter Witgensteyn moest zjjn zoon gedurig vermanen toch wat inschikkelijk te zijn voor het kind, dat eenmaal eene schatrijke jonge dame zou zijn, en vooral te bedenken dat hij een meisje voor had, en geen jongen die zijn portuur was. Het kon nooit partie égale zijn tusschen hem en haar, beweerde de goede dokter, en daar Eckbert drie jaar ouder was, moest hij ook wat toegeven en de wijste zijn.
„Partie égale, neen, dat was het ook niet; want al de voordeelen waren aan hare zijde," gaf dan de kleine impertinentie wijsneus ten antwoord. „Ik ben de oudste en weet van alles, terwijl zij zoo dom is als een eend; maar zij is een half hoofd grooter dan ik, al zal dit niet altijd zoo blijven; en zij is zoo sterk, zoo veerkrachtig, zoo snel in hare aanvallen, dat ik liever met den brutaalsten grooten jongen van de school te doen heb, dan met die wilde boschkat, die leeljjke apin!"
Regina wist dat zij zoo door hem genoemd werd, en zij was het zelfs niet vergeten, zooals wij hebben gehoord; maar al kibbelend en stoeiend en elkander uitjouwend waren ze toch zoozeer aan elkander gewend, dat zij niet buiten elkander konden, zoodat Regina hare onhandelbaarste kuren en haar slechtste



humeur had, als Eckbert eens in een paar dagen niet gekomen was, terwijl deze iederen halven yacantiedag 'placht te gebruiken om eens even te rennen naar Dennenheuvel, maar een klein half uurtje van zijns vaders woning gelegen. Waarheid is, dat hij dan 's avonds werd teruggebracht in den panier met den pony, en een rijken oogst van lekkers, vruchten en bloemen, de vriendschapsgave van mijnheer van Berchem voor des dokters vrouw.
„Gina! men eet geen rijst met de vingers," sprak soms de pedante jongen, als hjj met haar samen at.
„Ja wel! baboe doet zóó," was het trotseerend antwoord, terwijl er met de vieze manier werd voortgegaan.
„En men hapt ook niet zóó in een perzik, zonder die te schillen," ging de gouverneur-vrij williger voort.
„Dat doet baboe toch ook."
„Dat doet geen mensch."
„Is baboe dan geen mensch?"
„Zeker niet; baboe is eene negerin, die van de apen afstamt," sprak de kleine zedenmeester — met de intuïtie van Darwin's stelsel — „en eene slavin bovendien."
„Wat is dat, eene slavin?"
„Eene zwarte vrouw die iedereen trapt, en die met eene zweep geslagen wordt als een hond; moet gij daar de manieren van nadoen ?"
„Maar baboe is niet zwart; zij is bruin, en wordt door niemand geschopt als... een beetje door mij," voegde de ondeugd er lachend bij; „en wat de zweep betreft: ik heb nog nooit gezien dat papa haar een hand heeft aangeraakt, laat staan gegeeseld heeft."
„Ja, dat komt omdat uw papa veel te goed is, want het behoorde toch zoo."
Gina verzuimde niet deze inlichtingen aan de daarbij geïnteresseerde zelve over te brengen, met dat gevolg dat de wraakzuchtige Javaansche hare jeugdige meesteres listig tegen den „onbeschoften stouten jongen" ophitste, die geen brood zou hebben, als haar rijke papa zijn vader niet zoo mild betaalde. Baboe was toevallig getuige geweest van de royale wijze waarop de heer van Berchem des dokters diensten beloonde, en baboe was slim genoeg om de vermoedelijke waarde van eenige bankbriefjes te berekenen.



Bij het eerste samenzijn der kinderen het beste werd de trots van den kleinen Eckbert gekrenkt en zijne aanmatiging gefnuikt door de bekendheid die Regina toonde met zijns vaders positie tegenover den haren, die hem met al de laatdunkendheid eener overmoedige rijke naar het hoofd werd geworpen; toen volgde er dat zekere, niet uit scherts, maar in ernst gemeende gevecht, waarbij Eckbert degelijke oorvijgen uitdeelde en Regina de collier de misère van een jachthond afrukte, om er den knaap mee in het aangezicht te slaan.
„Uw papa moest u op een strenge kostschool doen," had hij haar toegevoegd.
„Wat is dat, een strenge kostschool?" vroeg het onwetende meisje, toch slim genoeg om nieuwsgierig te zijn.
„Dat is een huis waar ondeugende rjjke meisjes tot fatsoenlijke jonge dames worden opgevoed," expliceerde hij, „en waar ze straf krijgen als ze niet goed oppassen."
De woede van de fiere kleine was onbeschrijfelijk; zij stikte bijkans in de smaadwoorden die zij al snikkend uitbracht, terwijl hij het uitgierde van lachen. liet tooneel had tot getuigen mijnheer van Berchem zelf en dokter Witgensteyn.
„Die verwenschte baboe moet weg, zij is de schuld van alles," sprak de eerste.
„De baboe moet weg, dat ben ik met u eens," stemde Witgensteyn toe.
„En Grina moet naar de kostschool," ging van Berchem voort; „uw schrandere jongen heeft gelijk."
„Neen, mijnheer, Eckbert heeft ongelijk; uw dochtertje is nog te jong en te weinig ontwikkeld, om op eene kostschool te kunnen j)rofiteeren; daarbij zou zij er veel verdriet hebben en veel last ljjden, omdat zij te weinig op andere meisjes gelijkt."
„A\at zal ik dan met haar beginnen?" riep de zwaartillende vader verdrietelijk. „Ik kan er mjj niet mee bemoeien, dat weet gij; ik heb geen energie genoeg en geen levenslust om dat verwende, ongemanierde kind tot eene jonge dame te vormen. Was er maar gauw eene degelijke gouvernante te krijgen!"
„\ oor 't oogenblik zoudt gij met eene degelijke bonne kunnen volstaan."



„Als ik er nu maar eene had, joeg ik staandevoets de apin weg."
„Ik ken er eene, die ik al lang voor u in 't oog hield; wilt gij haar zien?"
„Laat ze maar spoedig komen, dat ik weer rust krijg van die zorg." Zoo geschiedde het.
De „apin" werd niet weggejaagd, maar, goed beloond en van het noodige voorzien, naar haar land teruggezonden, en Regina kreeg tot oppasser en gezellin een flink Geldersch meisje uit den burgerstand, dat volkomen geschikt was om het op zekere punten al te zeer verwaarloosde kind te ontbolsteren, wat begrippen van orde en betameljjkheid in te prenten, op hare houding en manieren te letten, en haar in één woord te gewennen aan al wat gewoonlijk door een meisje als vanzelve wordt aangenomen, waar eene moeder haar daarin voorgaat, en wat de baboe uit onkunde of achteloosheid had verzuimd. Tegelijk zag de kloeke Jane de leemte in het huisbestuur, en met toestemming van mijnheer van Berchem nam zij zelve het roer in handen en begon zij haar hervormingswerk, waarvan de uitkomst was dat het er op Dennenheuvel heel anders begon uit te zien. Er beerschte nu orde, men genoot comfort, er was overvloed, de bedienden deden hun plicht en hadden het zei ven beter dan toen zij onder elkaar twistten wie het meeste zou stelen en het minste werk zou doen, en de heer des huizes kon zich voortaan ongestoord wijden aan zijne sombere overpeinzingen, zonder door huiselijke twisten of bemoeiingen met zijn dochtertje te worden gestoord. Zijn eenige vriend en lijfarts hield daarenboven nog een wakend oog over het laatste, en waarschuwde toen het tijd werd in de opvoeding van Regina op meer afdoende wijze te voorzien. Jane zelve was het geheel met hem eens, dat zjj niet de geschikte persoon was om het aankomend meisje die kennis en talenten mede te deelen, die in haar stand onmisbaar waren; mits men haar slechts het huisbestier liet, zou zij de leiding van Regina volgaarne aan eene gouvernante overlaten, hetgeen juist geen groot offer was, want Regina was en bleef wat men noemt een lastig kind, waardoor men meestal verstaan moet een kind dat niet wordt begrepen in de eigenaardigheid van het zich ontwikkelend karakter, uit schijnbaar tegen elkaar strijdende elementen samengesteld. Nu eens



hare kinderlijke woestheid getemd was, scheen zjj stug en ingetrokken, en miste die joligheid, die prettige levendigheid van andere meisjes; zjj had een onbuigzaam hoofd bij een week hart, en toch zeldzame behendigheid en kracht van geest om dit zwakke punt te verbergen. Zij schreide nooit, en zij klemde slechts de lippen pijnlijk op elkaar als men haar kwetste in haar kinderlijken trots. Zij had zich aan hare bonne gewend, omdat zij schrander genoeg was te beseffen, dat zij eene zulke noodig had; maar Jane had de baboe verdrongen, die haar liefkoosde en vertroetelde, zij kon haar niet liefhebben en zij bleef voor dezen een gesloten boek. Eene gouvernante zou eene moeilijke taak hebben met dit s'uf?8e) ongewone kind, meende Jane, en zjj benijdde haar volstrekt niet. Maar de jonge Zwitsersche, die deze aanvaardde, was er goed voor berekend. Zjj vatte het stugge, hardnekkige meisje, in trotsche zelfgenoegzaamheid als vastgeschroefd, bij de éénige kwetsbare plek, die zij spoedig had weten uit te vinden: bij het hart, en daardoor wist zij haar te leiden en te vormen, en het bleek toen hoezeer zij ontvankeljjk was voor alle goeds en liefelijks, hoe de snaren des gevoels bij haar dieper lagen dan do oppervlakte, maar ook krachtiger trilden als zij behendig werden aangeslagen. Zij leerde vlug, toonde belangstelling in al wat mademoiselle naar trachtte mede te deelen, had lust in geschiedenis, aardrijkskunde, vreemde talen; vatte schielijk het eigenaardige van t ranschen en Duitsehen tongslag; vond smaak in vrouwelijke handwerken; maakte goede vorderingen in de muziek, teekende niet slechter dan do meeste jonge dames, voor welke de kunst niets dan eene uitspanning is, en beloofde, zooals mademoiselle Marthe zich uitdrukte, „une demuiselle accomplie" te worden. Maar zooals alle andere dames, die dus worden gekenschetst, had ze toch hare gebreken; onder anderen was er een kenmerkende trek in haar karakter, die niet geschikt was haar levensgeluk te bevorderen, en die bij het rjjpen van geest en oordeel meer kans had van zich te ontwikkelen dan af te nemen, tenzij een vaste wil om zich zelve hierin te overwinnen, haar macht gaf over die zwakheid. Zij had eene sterke overhelling tot jaloezie, en vatte licht achterdocht op tegen anderen. Het kon wel eene familiekwaal zijn, want haar vader leed aan het-



zelfde euvel. Zijne schatten hadden hem den levenslust ontnomen, met het geloof aan de mensehen. Zijn goed hart bewaarde hem er voor een volslagen menschenhater te worden, maa* hij had door de mensehen geleden (wie leed er niet door, die waarljjk geleefd heeft?); hij was veel bedrogen geworden ondanks zijne omzichtigheid, en het vaste besluit nooit meer dupe te willen worden, dwong hem zich geheel terug te trekken van het gezellig verkeer. Gelukkig voor hem, dat de eenige man, die desondanks zijn vertrouwen had kunnen winnen, iemand was die het ten volle verdiende, en er geen gebruik van maakte tot een zelfzuchtig doel; want het gebeurt niet zelden, dat juist zij die uit mistrouwen zich tot den engsten cirkel hebben ingeperkt, daar de bevrozen adder vinden die zij aan den boezem verwarmen en die hun den hartesteek toebrengt, en die dus in hun eigen zonde worden gestraft. Yan Berchem had de hand gelegd op eene uitzondering. Dokter Witgensteyn was van eene edele, onbaatzuchtige natuur, te onbaatzuchtig zelfs voor zijne positie, die zeer hachelijk was, want hij had nooit iets kunnen overleggen en hij had schulden moeten maken toen hij zich op het kleine dorp neerzette en leven moest voordat de praktijk nog winsten gaf. Het is waar, hij werd door van Berchem goed beloond voor zijne diensten, maar nooit had hjj den millionnair den soberen staat zijner zaken blootgelegd, hoezeer die hem ook drukte. Steeds had hij alles vermeden, wat naar eene noodiging tot financieele hulp geleek. Mogelijk was het juist deze terughouding, die hem in van Berchem's achting zoo hoog deed rijzen; te meer moet het verwondering wekken, dat de rijke man er zelf niet het eerst aan dacht om dit vertrouwen uit te lokken, of ook zonder dat voor het gezin van zijn vriend had gezorgd. W aarheid is dat de dokter aan eene hartkwaal overleed, toen zijn vriend met Regina op reis was naar Zwitserland, waartoe de gouvernante hein had overgehaald. De tijding van Witgensteyn's dood bereikte hem niet vóór hij in het vaderland was teruggekeerd, en toen waren reeds alle schikkingen getroffen door den broeder van de weduwe, die (zooals wij reeds weten) fortuin bezat door zijn huwelijk.
Toen de van Berchem's op Dennenheuvel terugkwamen, was de chdlet, door het gezin van den dokter bewoond, ledig. Men



hoorde het van anderen, dat de schout-bij-nacht Overstraten, die weduwnaar was, zijne zuster had voorgesteld bij hem te komen inwonen om zijne huishouding te besturen, en dat haar zoon op eene kostschool was gedaan om zich voor den zeedienst te bekwamen. Yoorts kwam er een nieuwe dokter, een man van middelen, die met een mooi schimmeltje vóór zijne calèche de patiënten bezocht, en wien de heer van Berehem niet roepen liet dan in de hoogste noodzakelijkheid, — en de Witgensteyn's waren vergeten. Door allen? Ook door die arme lijders, die hij zoo edelmoedig zijne trouwe hulp had verleend, al wist hij vooruit dat de rekening onbetaald zou blijven? Ook door de weduwen die hij vertroost, de weezen die hij versterkingen had toegevoegd; de heldhaftige kamper tegen het lot, die wist wat ontbering was, en die van het zjjne mededeelde zoolang hij kon? Wij willen hopen van neen; wij willen hopen ter eere der menschheid, dat er dankbare harten waren die zijne gedachtenis bewaarden, maar verzekeren kunnen wij het niet. Dit alleen weten wij, dat Eekbert Witgensteyn, toen hij adelborst was geworden en nog eenmaal zijne geboorteplaats bezocht, er nieuwsgierig werd aangegaapt door de dorpsbewoners, die hem niet meer herkenden; dat hij ook een bezoek op Dennenheuvel aflegde onder het achtbaar geleide van zijn oom den vice-admiraal, en dat de schatrijke eigenaar van dat buiten er toen niet aan scheen te denken, hoe hij aan den zoon eene schuld van vriendschap kon voldoen, die hij verzuimd had den vader te betalen. En de oom, die mogelijk met dergelijke bedoeling de visite kwam maken, was veel te hooghartig om er op te zinspelen en te doen uitkomen, onder welke bekrompen omstandigheden zijn neef de militaire loopbaan betrad. Hij zelf had zonen, die ook nog hunne carrière moesten maken, en al deed hij voor zijn neef wat hij moest, diens uitzichten waren alles behalve schitterend. Maar de heer van Berehem, hoewel hij den knaap genegen was geweest en behagen vond in den aankomenden jonkman, scheen over diens toekomst niet na te denken, daar het hem toch zoo licht zou zijn gevallen, daarover een goudglans te werpen. Slechts schonk hij hem, ten bewijze zijner welwillendheid, een prachtig gouden horloge, als souvenir voor een aspirant-officier zeker een
Langs een omweg. 4



heele schat, maar dien hij mogelijk zou moeteu opofferen als hij eens de epauletten droeg.
Na dit bezoek hoorde Eckbert Witgensteyn niets meer van Dennenheuvel en zijne bewoners, daar de dienstplicht hem welhaast naar verre kusten, naar den grooten Oceaan heendreef, eri er geene kwestie was geweest van de relatiën aan te houden door briefwisseling. Hoe had dat ook kunnen zijn? De heer van Berchem meende met den zoon van zijn dokter voor goed te hebben afgerekend, en Regina — Regina was niet meer het grillige wilde kind met de onbehouwen manieren, maar eene aankomende jonge dame, die onder het oog harer gouvernante zich wat stijf en teruggetrokken voordeed en door niets hare belangstelling te kennen gaf in het lot, dut na dezen den zwerveling te wachten stond. Hijzelf moest dat wel gelooven bij de houding die zij tegenover hem aannam, en toch, ware de zeventienjarige adelborst wat beter thuis geweest in het vrouwelijk hart, mogelijk zou hij gunstiger gevoelen hebben opgevat van dat zijner jeugdige speelnoote. Hoe het zij, men scheidde — om elkaar weer te zien, zooals wij voorstelden, niet zeer vriendschappelijk, en terwijl misverstand en achterdocht de klove tusschen hen onherstelbaar schenen te maken.
Toen Regina haar zeventiende jaar had'bereikt, viel er iets voor, dat op haar jeugdig gemoed den smartelijksten indruk maakte. Innig gehecht aan haar gouvernante, had zij zich niet voorgesteld dat deze ooit van haar zou kunnen scheiden, en toch, mademoiselle Marthe werd geroepen naar Zwitserland terug te keeren. Sinds lang verloofd aan een man, wien het tot hiertoe aan de middelen had ontbroken om eene vrouw op goeden voet te onderhouden, kreeg zjj de tijding dat mijnheer Desvannes door eene belangrijke erfenis en het verwerven van een ambt, waarnaar hij tot hiertoe vruchteloos had gestaan, zich nu in de gewenschte positie bevond om zijn huwelijk te voltrekken.
Mademoiselle Marthe naderde nu de dertig; dit huwelijk beloofde haar onafhankelijkheid en tevens geluk, al wist zij hoezeer Regina nog hare leiding, haar steun noodig had; al kostte het haar strijd zich van de geliefde pupil te scheiden, toch zegevierde in dezen strijd la chariti bien ordonnée, en zij vertrok ondanks de schitterende voorstellingen van mijnheer van Berchem, die



geloofde dat alles met zijn goud was te verkrijgen, en ondanks de bittere tranen en grievende klachten van Regina, die zich maar niet kon voorstellen dat deze scheiding noodzakelijk was en die zich gekrenkt en teleurgesteld gevoelde in hare teerste gevoelens van vriendschap.
Madame Desvannes, die raadde welke verwoestingen deze opvatting in het gemoed harer pupil kon aanrichten, bedacht een compromis om haar met de scheiding te verzoenen. In de nabijheid van de villa aan het meer van Grenève, die zij bewonen ging, lag een beroemd pensionaat voor jonge dames uit den aanzienlijken stand. Zij was met de directrice bevriend, en stelde den heer van Berchem voor, zijne dochter daar voor een paar jaar en pension te doen opnemen. Tweemaal 's weeks zou men elkander zien; de vacantiedagen kon Regina te harer huize doorbrengen, en zoo zou zij over deze blijven waken, terwijl de scheiding geene vervreemding zou worden. De heer van Berchem greep dit voorstel met beide handen aan. Hij was verlegen wat hij zou aanvangen met een meisje, nog te jong om in de wereld op te treden (een wereld daarenboven die hij schuwde als de pest), en dat toch reeds te ver gevorderd was om zich opnieuw door eene andere gouvernante te laten bestieren. Daarbij : „weereen vreemd mensch" in huis nemen, vond van Berchem verschrikkelijk: dan liever zijne dochter daar buiten. Maar Regina, van wie men verwachtte dat zij ditmaal met blijdschap zou hebben toegejuicht, aarzelde en stribbelde tegen tot zij ten laatste, door een nameloos gevoel van zielewee aangegrepen, bekennen moest, dat zij de scheiding van haar vader beter zou kunnen dragen dan het gemis harer vriendin. Dat was haar niet euvel te duiden. Wat was toch die vader voor haar, die zich zoo min mogeljjk met haar bemoeid had in hare kindsheid, die steeds een vreugdeloos ongezellig leven leidde, en ook nu niet besluiten kon ter wille van zijn eenig kind zich zeiven te overwinnen, om aan het gezellig verkeer met lieden van zijn stand deel te nemen. Hij zou zijne dochter missen misschien, maar haar belang en zjjne eenzaamheid waren hem even dierbaar; bijgevolg bracht hjj dit offer, zooals hij dit noemde. Regina kon de reis doen onder geleide van eene bejaarde Zwitsersche dame, die naar haar vaderland terugkeerdo en die



door mevrouw Desvannes was uitgenoodigd de zorg voor het jonge meisje op zich te nemen.
Regina's verblijf in Zwitserland beantwoordde aan aller wenschen en verwachtingen. Zij voelde er zich gelukkig; hare gezondheid, die wel eens zorg had gegeven bij hare tengerheid en sterken groei, liet niets te wenschen over]: haar gestel werd krachtiger; haar geest werd gescherpt in den kring van beschaafde jonge meisjes, terwijl die wrijving in den omgang met anderen haar hoog noodig was na hare al te strenge afzondering op het Geldersch buiten. De band, die haar hechtte aan de vriendin harer jeugd, was wel losser geworden, maar werd niet gebroken. Zij nam geregeld deel aan het onderwijs; zij leerde zich verstaan met, zich schikken naar anderen, en zóó verkreeg zij wat door eene geïsoleerde opvoeding nooit kon worden bereikt, waarbij ééne alleen zich het middelpunt moet achten, waar alles omheen draait.
Zij trof er zelfs eene Hollandsche jonge dame aan, met welke zij een vriendschapsverbond sloot voor het leven, zooals men dat doet op zijn zeventiende jaar. Emma, een paar jaar haar oudere en weeze, verzuimde niet haar tot de vertrouwde te maken van hare liefdesgeschiedenis met een jongmensch, door de voogden voor goed afgewezen, doch wien zij in haar hart besloten had hare hand te reiken met hare fortuin, zoodra de wet haar meesteresse liet van zich zelve. Zoo waren er een paar jaren omgevlogen of het weinige maanden waren geweest, zonder dat het verlangen naar het vaderlijk huis bij haar bovenkwam. Toch voelde zij dat het tijd werd hare plichten als dochter op zich te nemen, toen de heer van Berchem haar schreef dat hij sukkelde en behoefte had aan haar bijzijn. Werkelijk had hij haar noodig. De Geldersche Jane, die tot hiertoe zijne huishouding bestuurde, was plotseling overleden aan eene kwaal, die zij zorgvuldig had verborgen om haar meester niet ongerust te maken, maar die zich des te krachtiger gelden deed, toen zij niet langer verbloemd kon worden.
Zoo keerde Regina dan terug tot dien vader, dien zij eigenlijk nooit recht had leeren kennen, en voor wien zij zelve zoo goed als eene vreemde was. Maar het hart sprak toch, toen zij elkaar weerzagen, en de dochter was bereid tot alle zelfverloochening die er



van haar gevorderd zou worden om het vrijwillig isolement van den menschenschuwe te deelen; dan haar geduld werd niet op eene zware proef gesteld; nog slechts eenige maanden mocht zij hem oppassen en gezelschap houden; zij begonnen elkaar te begrijpen, lief te hebben; daar kwam de onverbiddelijke dood den band breken en den grijsaard aflossen van eene levenstaak, die hem blijkbaar niet licht was gevallen. Bij zijn overlijden was Eegina naar geest en karakter meerderjarig, maar zij was het niet naar de letter van de wet; daarbij werd zij de erfgename van een te groot vermogen, dan dat eene jonkvrouw, in zaken onbedreven, daarvan terstond het beheer op zich kon nemen. Er moest een voogd zijn; de heer van Berchem had daartoe zijn jongeren broeder benoemd, te X. wonende, die de omvangrijke taak met lust en ijver aanvaardde en daarvoor ten volle was berekend. Mijnheer Jozua van Berchem zag al spoedig in, dat zijne nicht, al erkende zij zelve zijne hulp noodig te hebben voor het regelen en bestieren harer fortuin, toch eene jonge dame was waarmee men rekenen moest, even geschikt als gezind om haar eigen weg te gaan, en die de menschen en de wereld reeds gadesloeg met een vasten en scherpen blik; zij merkte op en dacht na op een leeftijd, waarin anderen zich alleen bezighouden met te jagen naar oppervlakkig genot en met de onbeduidendheden van de mode of den roman van den dag. Zij scheen reeds te • weten wat zij wilde, hoewel de goedhartige, maar juist niet al te scherpziende oom niet begreep wat; hij zag alleen duidelijk wat zij niet wilde, maar uit het negatieve tot het positieve te besluiten, dat was de zaak niet van den respectabelen bankier, die zeer in zijn schik was, dat zijn hooghartig nichtje zijn aanbod niet versmaadde, om voorloopig bij hem te komen inwonen; hij was weduwnaar, had een ruim huis, dat hjj alleen bewoonde sinds zjjn eenige zoon getrouwd was, en stelde haar lachend voor, zich bij hem te oefenen in de kunst van huishouden, totdat zjj er zelve eene zou te bestieren hebben. Onnoodig eene voorstelling te geven van de opschudding die de komst der rijke weeze gaf in de stad, die, hoewel zich een groote koopstad noemende, toch eigenlijk recht kleinsladtisch was op menig punt. Het spreekt vanzelve, dat zij, ondanks haar rouw en haar besluit om niet uit



te gaan, reeds den eersten winter van hare komst een zwerm van aanbidders om zich heen zag, die zij allen met kennelijke geringschatting op een afstand hield. De afgescheepten en teleurgestelden waren niet juist hare lofredenaars, zooals wij gehoord hebben, en daar het getal van hen, die zich met eenig recht candidaten konden stellen, juist niet legio was, werd het stil en ledig rondom haar, waar zij verscheen.
Oom Jozua knorde over hare preutschheid en bitsheid, maar op een toon, die bewees dat hij zelf reeds tot onderwerping was gebracht. Zij verweet hem dan dat alles zijne schuld was. ^ at had hij noodig gehad de lieden te vertellen, dat zijne nicht eene rijke erfgename was? Zij had niet gewenscht de opmerkzaamheid tot zich te trekken, juist door deze bijzonderheid.
„Maar allerliefste despote," antwoordde hij dan lachend, „als men niet weten wil dat men rijk is, komt men ook niet bij zjjn oom logeeren met een kamenier en een livreibediende en zooveel pakkage of die het uitzet eener prinses inhield."
„Ik had zwak op de meubelen van mijn eigen boudoir op Dennenheuvel, oom, en daarbij mijne pianino, mijn teekengereedschap, mijne boeken ... als de goede lieden mij dus narekenen, moeten zij ook maar weten dat er meer was dan mijne garderobe alleen."
„Dat weten ze, en juist daarom, eene arme weeze kan men zulke caprices niet inwilligen; een eigen lijfknecht, asjeblieft!"
„Ik heb Thomas, die mjjn vader jarenlang trouw heeft gediend, zijn pensioen toegezegd, zoodra ik over mijne fortuin had te beschikken; moest hij nu voor dien korten tijd een anderen dienst zoeken ?"
„Ik zeg niet dat hij mij overlast doet, al heeft hij eigenlijk geen emplooi in mijn huis, daar wij het hier met één oppasser kunnen afdoen; en wat de kamenier betreft, die hebt gij hoog noodig, hoewel mijne huishoudster haar als het vijfde wiel aan den wagen beschouwt."
„Anna was pas bij mij in dienst; ik vond het hard, haar zoo op eens weer te ontslaan, en, geloof mij, zij houdt de huishoudster een weinig in 't oog, hetgeen wel degelijk noodig en in uw belang is, oom!"
„Ik geef alles toe, en ware driemaal meer weelde uw lust, ik



zou er mij niet tegen verzetten; uwe fortuin laat het toe; ik zeg alleen, gjj hebt geen recht u over de uitleggingen en praatjes der raenschen te ergeren, als zij deze bijzonderheden opmerken en er hunne berekeningen naar maken. Als gij met één koffer en zonder gevolg hier waart gekomen, zoudt gij vermoedelijk nog geen enkele declaratie hebben gehoord, en hadt gij u de moeite bespaard, onze jongelui blauwtjes te laten loopen."
„Gij houdt het dan voor onmogeljjk, dat de een of andere hunner mij om mijn persoon zou hebben gevraagd?" viel zij in met zichtbare onrust. „Ik weet dat ik niet mooi ben; maar ik wist niet dat ik zóó leelijk was."
„Hm, leelijk! Lieve kind, ik vind in 't geheel niet dat gij leelijk zijt; waarlijk niet, al kijkt gij doorgaans wat strak en wat somber uit uwe donkere oogen, en al zweemt uw tint wat naar het bleekgeel; maar, ziet gij, al waart gjj de schoone Helena zelve, 't is geen tijd meer voor jongelui om meisjes zonder middelen te vragen. Het leven is te duur; de dames kosten te veel aan kostumes en hoeden, dan dat iemand, die op zijn post of zjjn ambt teren moet, zich in de bezwaren van eene huishouding durft zetten als de vrouw geen inkomen meebrengt. Daar heb je mijn zoon, die is jarenlang doodelijk geweest van Lize, maar hij heeft haar niet durven vragen vóór hare oude tante gestorven was, waarvan zij orfgename werd. Toch is onze zaak niet van de slechtste hier in de stad en rendeert goed ook, maar ..."
„Dan zal ik maar besluiten niet te trouwen, oom," sprak Regina toen vast en ernstig, „want de gedachte aan bijoogmerken zou mij in een minnaar ondragelijk zijn, en ik zou mij levenslang ongelukkig gevoelen, als ik den man wantrouwen en verachten moest, waaraan ik verbonden werd. Als ik eens argwaan vat...."
„Ja, kindlief, gij hebt zoo uwe eigene zienswijze, en dat gjj wat argwanend zijt, heb ik meer dan eens opgemerkt; maar ik ben daarom niet bang, dat gij oen oude vrijster zult worden; als de rechte Jozef komt, zal Maria wel volgen."
De rechte Jozef! Had die in haar hart, in hare verbeelding reeds gestalte gekregen, dat zij zoo onverschillig door het leven ging, of was het warm Oostersch bloed zoo bekoeld op de



Zwitsersche bergen, dat zij het woord hartstocht niet kende en niet begrijpen kon? De tijd zou het leeren; mogelijk ontbrak het haar nog aan zelfkennis en getuigden haar toon en verontwaardiging van heel wat anders dan van onverschilligheid van hart. Hoe het zij, met den afloop van den feestavond was zij zoo weinig tevreden, dat zij weigerde haar oom te vergezellen op den daaraanvolgenden dag, toen men den slag van Waterloo zou herdenken op hetzelfde feestterrein en met een bijna gelijk programma; de dames hadden er niets tegen hare conquêtes van den vorigen avond voort te zetten, en de heeren vonden het wel aardig alles nog eens „dunnetjes over te doen", zooals zij het juist niet heel kiesch noch poëtisch uitdrukten; en wie geen succes hadden behaald, grepen te eerder deze gelegenheid aan om revanche te nemen.
Regina was niet van dezulken; zij bleef thuis, ondanks de voorstellingen van haar oom, die alles bedacht wat hij kon om haar over te halen.
„Maar, Gina! dat is toch wel wat tiranniek; moet ik, die zoo mjjne gewoonte heb, van die buitensociëteit nu thuis blijven om die gril van u ?"
„Wel neen, oom! gij hebt immers mijn geleide niet noodig om uit te gaan?"
„Neen; maar er zal hier vandaag geen mensch komen, en dan zult gij u zoo bitter vervelen, heel alleen." •
„Ik mij vervelen, oom, omdat ik alleen ben? Hoe weinig kent gij mij nog! Ik heb immers mijne piano, mijne boeken, mijne correspondentie."
„Hm! als gij 't dan niet te naar vindt, wandel ik er toch maar eens heen," had de goede man gezegd, nu blij aan een tête-atête te ontkomen, dat juist niet veel opwekkends voor hem had, want Regina was bijzonder stil en in zich zelve gekeerd.



IV.
Oom Jozua, als een écolier en vacances, had het er eens van genomen en was blijven soupeeren. Daar hij wist dat zijne nicht niet graag laat opbleef en zelden iets van het souper gebruikte, had hij haar verzocht, niet naar hem te wachten, daar hij, eens uit zijnde, een rechte plakker was. Regina was dan ook al vroeg naar hare kamer gegaan; maar tegen hare gewoonte had zij zich niet ter ruste begeven, nadat zij hare kamenier had weggezonden. Zij had in den loop van den dag een brief ontvangen, dien zij nu ongestoord wilde lezen en beantwoorden. Hare Emma, de jonge dame, met welke zij op de Zwitsersche kostschool dien innigen vriendschapsbond had gesloten, schreef haar nu voor 't eerst na haar huweljjk. De bruidsreis, de aankomst in eene vreemde stad, al de nieuwe kennissen, wier bezoeken men te ontvangen en te beantwoorden heeft, dat alles had zooveel tijd genomen, dat de jonggehuwde er na maanden eerst toe gekomen was aan hare „amie de coeur" hare verandering van positie mede te deelen. De inhoud van dit schrijven had de grootste verbazing, de hoogste verontwaardiging bij Regina gaande gemaakt, zoodat zij den brief na de eerste vluchtige lectuur ter zijde had gelegd, om dien nu met de meeste aandacht te herlezen en te commenteeren. Niet vreemd, de teedere, gevoelvolle, hartstochtelijke Emma meldde haar dat zij getrouwd was, heel spoedig na het verlaten van de kostschool, zooals zij zich voorgesteld had, maar niet met dien beminden en beminnelijken Julius R., over wien de beide meisjes zoo menig vertrouwelijk uurtje te zamen hadden gepraat, en wiens voortreffelijkheden Emma hare vriendin dan met zooveel opge-



wondenheid had geroemd. Och neen! Tot de deugden van dezen aangebeden romanheld scheen die der standvastigheid niet te behooren, of wel, hij was zelf aan de trouw en vastheid van wil zijner geliefde gaan twijfelen, en bij dien twijfel had hij er geen kwaad in gezien haar vóór te zijn, op zulke wijze, dat Emma, bij haar terugreis naar het vaderland, in een der Zwitsersche hotels, waar men Hollandsche couranten had, het bericht van zijn huweljjk met eene andere in de advertenties las. Tegeljjk ook, en dit had haar eenige verlichting gegeven, zijn woord van afscheid aan vrienden en bekenden, daar hij als ambtenaar naar Xederlandsch-Indië vertrok. In het eerste oogenblik was zij, als overstelpt van smartelijke verrassing, haast onder den schrik bezweken, schreef zij, maar toch had zij begrepen, dat zij zich in het onherroepelijke moest schikken en zich goed houden, wilde zij niet belachelijk worden. Haar voogd wist van hare geheime genegenheid en had er zich tegen verzet; zij wilde niet dat deze haar een triomfeerend: ziet ge nu wel?" zou toevoegen; zjj verkropte de grieve en trachtte er zich overheen te zetten. Het bleek dat zij hierin vrij goed geslaagd was, want geen drie weken was zjj in Holland terug, of er deed zich een pretendent op, die ditmaal door haar voogd werd ondersteund, „en om te bewijzen dat ik bij mijne meerderjarigheid van de jonge-meisjesdroomen had afgezien, zooals het meisje, dat naar de kostschool gaat, hare poppen en speelgoed ter zijde laat, „heb ik zijn aanzoek maar gehoor gegeven," schreef zij, „hoewel er iets tegen was, want een weduwnaar met een dochtertje van vijf jaar, en zooveel mjjn oudere, dat lachte mij juist niet aan. Toch heb ik er geen berouw van. Vooreerst heb ik met het kind nog niets noodig; daar is eene vertrouwde bonne bij, die er perfekt mee overweg kan, en Wijnand zelf is een vroolijk en geestig man, die overal zeer gezien is, en voor heel knap wordt gehouden; die allerliefst voor mij is en vol attenties, want hij weet dat hjj, die van zich zeiven geene middelen heeft, zich nu door mijne fortuin kan pousseeren, waar hij wezen wil; ik hoor zelfs spreken van de Provinciale Staten en de Tweede Kamer, zoodat ik nu zelve haast eene respectabele mevrouw zal zijn, waarmee men te rekenen zal hebben. Gij ziet dus, allerliefste, dat alles zich schikt als men zijn



verstand gebruikt en niet toegeeft aan kinderachtige sentimentaliteit. Ik bewoon een van de prachtigste huizen in de stad G., en het is gemonteerd op den besten voet. Kom zelve maar eens zien, nu gij vrij zijt door den dood van uw vader; ik houd de mooiste logeerkamer tot uwe dispositie. Ik heb mijn heer gemaal zooveel van u verteld, dat hij brandt van verlangen om uwe konnis te maken. Ongelukkig bindt zijn post hem nogal aan huis, anders kwam hij u zelf maar eens afhalen."
„Neen, Emma, neen! dat heeft nog geen haast," sprak Regina halfluid als kon de vriendin haar antwoord verstaan, terwijl zij den brief met een gebaar van onwil eri misnoegen ter zijde wierp. Al wat zij daar had vernomen schokte en ergerde haar op het pjjnljjkst. Die luchtige toon, die oppervlakkige opvatting van plichten en betrekkingen, die voor het leven waren aangegaan ; dat gemak om te breken met de illusiën der jeugd, met die schoone droomen, die heerlijke idealen van geluk en liefde, waarmee zij te zamen hadden gedweept, al was het ook uit dépit, al had het haar ook meer gekost dan zij toonen wilde, kon geene genade vinden in de oogen der ernstig gestemde Regina, die eene diepe minachting had voor al wat laag en vulgair was. En dit! de jonge vrouw, die zij onder allen als hare vriendin en vertrouwde had uitverkoren! wier zachte, gevoelige ziel zoo innig kon samenstemmen met de hare in uren van diepen, onverklaarbaren weemoed. Hoe! hadden hot huwelijk en de aanraking met de werkeljjkheid haar alreeds tot zulke alledaagschheid neergerukt, of had zjj, Regina, zich zoo grof bedrogen, waar zij een trouw en fijngevoelend harte meende gevonden te hebben? Was het zeker, dat de trouw aan de vriendin beter gehouden zou worden dan die aan den geliefde? Een donkere wolk overtoog haar scherp geteekend gelaat. Zjj zou er eenmaal de proef van nemen, maar vooreerst niet. Zij bleef liever nog aarzelen tusschen geloof en twijfel, dan droeve zekerheid te begoeren. 't Is waar, de held van Einma's liefdesroman, die het ook was voor Regina, al had zij hem nooit gezien, al kende zjj hem alleen uit hare beschrijvingen en uit de photographie, die zeker medaillon bevatte, die held was de schuldigste; hij had het eerst de trouw gebroken, het jeugdige hart verscheurd, misschien versteend voor altijd; maar als zóó do



uitnemendsten deden, wat had men dan van de anderen te wachten? 't Was alles belangzucht, rjdelheid, onvastheid, speculatiegeest; had zij het zelve niet reeds ondervonden? De speelnoot harer jeugd, die op haar jong gemoed dieper indruk had gemaakt dan zij het ooit voor anderen, dan zij het nu voor zich zelve wilde bekennen, die een eervol officier was, zooals de wereld hem noemde, de zoon van een betrouwbaar, van een achtingswaardig man, had immers reeds bjj het eerste wederzien bewijs gegeven welk een oneerlijk en onwaardig spel mannen, zonder zich eerloos te gelooven, durven spelen met de heiligste gevoelens en geloften. Had zij het niet met eigene ooren gehoord, hoe roekeloos eene weddenschap hij had aangegaan; had zij hem niet begin van uitvoering zien geven aan het laag en onzinnig plan, en had hij niet getoond hoe weinig het hem ernst was met die herinneringen zijner jeugd, waarmee hij pronkte, terwijl hij gevoel huichelde, waar hij er zich met zooveel luchtigheid overheen zette, toen hij zijn aanslag mislukt zag?
Zoo waren do mannen, de menschen! Wuftheid en valschheid was hun gansche bestaan. O! 't was niet vreemd, dat haar vader ze schuwde als het venijn, en zjj had dien goeden vader wel eens veroordeeld om dezen menschenhaat. Zie, die brief was ter juister ure tot haar gekomen om haar te waarschuwen en vast te zetten in haar besluit, om zich ver en vreemd te houden van dezen, van allen, die nu den schjjn aannemen van naar hare genegenheid, naar haar hart te staan, en die inderdaad niets bedoelden dan bedrog en misleiding, die haar niet zochten, maar het hare. Zjj zou zich geen dupe laten maken; dan liever zich teruggetrokken in een innerljjk isolement te midden van het gezellig leven; even streng en eenzaam als een afsluitingscordon, dat haar vader om zich heen getrokken had te midden der maatschappij. Met deze onverkwikkelijke, tot den onvruchtbaarsten menschenhaat stemmende beschouwingen en overleggingen worstelend, kon zij den slaap niet vatten, zooals zeer verklaarbaar is, en toen de joviale oom, „de plakker", zooals hij zich zelf noemde, thuis kwam tegen het aanbreken van den dag en zachtjes de trappen opliep uit vrees eene slapende te wekken, lag zij nog klaar wakker, meer vermoeid dan de grjjsaard, die den nacht had



doorgewaakt onder gejubel, en toch zonder dat die vermoeienis haar de matte oogleden sloot. Ten laatste zal de natuur toch wel hebben gezegevierd over dit onnatuurlijk tobben, die pijnlijke zelfkwelling, en het scheen wel dat haar veerkrachtig gestel het met de korte rust had kunnen doen, want zij verscheen aan het ontbijt op het gewone uur, en de goedhartige oom, die een klein beetje geluierd had, zooals hij zelf getuigde, zag het haar niet aan, welk een nacht zij had doorgebracht. Waarheid is, dat zij haar best deed om hare innerlijke geschoktheid niet naar buiten te laten uitkomen, en dat zjj in den regel daarin al vrij goed slaagde.
„En was dat bal gisteren weer zoo geanimeerd als den vorigen avond, oom?" vroeg zij op een toon, of zij slechts aanleiding zocht tot een praatje, terwijl zij den goeden man zijn eerste kopje thee overreikte.
„Daar kan ik u niets van zeggen, kindlief, want ik liet mij verlokken om met andere heeren bij Smilders te gaan soupeeren, wien het den vorigen avond in de Harmonie niet goed bevallen was, en die ons zijn fijnen wijn wilde laten proeven. Gij moet weten dat hij er een exquisen kelder op nahoudt, en eens opzettelijk een toer langs den Rijn heeft gemaakt met een paar vrienden, kenners als hij zelf, om de fijnste merken te keuren, en er zijne bestellingen van te doen."
„Een edel doel, voorwaar!"
„Wat zal men zeggen? Smilders is een epicurist; zijne beurs kan het lijden, en als oud vrijer is er geen mensch die hem op de vingers tikt, als hij zich zulke luxe permitteert."
„De gelukkige!" sprak Regina met ironie; „zijne zelfzucht kan zich dus ontplooien in volle lengte en breedte, zonder dat iets hare ontwikkeling in den weg staat. Gij weet dus niets van het bal, oom? niets van dien schitterenden zeeofficier, of hij (de naam wilde haar niet van de lippen) zijne overwinningen van don vorigen avond heeft voortgezet?"
„Op dat punt kan ik uwe nieuwsgierigheid bevredigen; die jonge man schijnt geen zwak gehad te hebben op vernieuwde triomfen, zooals gij dat noemt, want hij heeft in 't geheel niet gedanst, en is met ons meegegaan bij Smilders."
„Uitmuntend! par l'odeur allccht' van diens exquise wijnen,"



sprak zij met een opgetrokken neusje en minachtenden glimlach.
„Ik geloof meest omdat hij zich verveelde, daar hij door de zaal flaneerde zonder te dansen; en ook omdat een paar van zijne kennissen er heen gingen."
„O ja! zoo zijn die heeren; elkander naloopen als les moutons de Panurge."
„Ik merk wel dat die arme jongen geen goed kan doen bij mjjn preutsch nichtje; maar nu wij toch van hem spreken, Regina," ging hij voort op ernstiger toon, „moet ik uw meedeelen, dat de schout-bij-nacht Overstraten, zijn oom, hem een klein kredietje heeft geopend bij ons kantoor, voor den tijd van zijn verblijf in onze stad. Hij schijnt geld noodig te hebben, want hij komt vandaag bij ons om te disponeeren. Daar wij nu toch reeds met hem in kennis waren, heb ik hem te dejeuneeren gevraagd; daar hebt gij immers niets tegen?"
„Hoe zou ik daar iets tegen kunnen hebben, als gij den lieden, die zaken met u doen, eene beleefdheid wilt bewijzen . . .."
„Ja, maar daar volgt mogeljjk uit, dat hij hier meer aan huis zal komen."
„Als gij dat noodig vindt, zal men hem ontvangen," antwoordde Regina droogjes, even do schouders ophalend.
„Dat valt me mee, dat gij het zóó opneemt," sprak hij goelijk.
„Waarom niet? Er komen hier immers zooveel heeren; een meer of minder zal niet hinderen," gaf zij ten antwoord.
„Maar deze, die voorgeeft dat hij nog een kennis van u is...."
„Dat geeft hij niet voor, dat is de waarheid; ik ken hem zelfs beter dan hij denkt, mits hij om die bekendschap maar geene pretenties laat gelden op mijne fortuin."
„Op uwe fortuin; dat zou wat sterk zijn," hernam van Berchem glimlachend.
„Nu ja! op mijne hand, meen ik, sinds deze den sleutel reikt tot de eerste ..."
„Mijn hemel wat ziet gij die zaak koel en nuchter in."
„Zeg ontnuchterd, oom, want zoo mag ik het noemen ; niemand zal mij wijs maken dat men bij mjj niet 't eerst het oog slaat op mijne fortuin, en dat mijn persoon, om daartoe te geraken, dan al licht goed genoeg is."



„Foei! wat een argwaan, en dat voor zoo'n lief jong meisje; hoe komt het in u op?"
„Omdat ik al meer ervaring van zaken en personen heb opgedaan, dan mijn leeftijd in den regel meebrengt. '
„Ik wensch er u geen geluk mee, als die u dus wantrouwend maakt."
„Ik heb dan ten minste een waarborg om niet verschalkt te worden."
„Dat is nog zoo zeker niet. Al te veel achterdocht is even gevaarlijk als te veel goed vertrouwen."
„Het kan zijn oom; en toch, vergun mij het met voorzichtigheid te beproeven."
„Ik zou de laatste zijn u die te ontraden; maar nu nog eene vraag: mijnheer Witgensteyn heeft dus geen kans van slagen, als hij uw hart trachtte te winnen?"
„Noch hij, noch iemand anders, wees er zeker van."
Ta! ta! ta! daar zou ik mijn hoofd niet onder verwedden."
„Gij kunt het gerust doen, oom; de weddenschappen zijn immers in de mode, op paarden, op damesharten, op wat al niet.
„Nu ja; maar een oud man als ik doet die dwaasheden niet meer mee; doch wij raken van het a propos; zoudt gij dan niet beter vinden, dat ik dien jongen officier vooruit waarschuwde?
„Hij is gewaarschuwd; geloof mjj, hij weet waaraan hij zich houden kan; en als de begeerlijkheid bij hem desondanks sterker is dan de schaamte, dan moge het hem mijnenthalve gaan als de mug die men van het kaarslicht wil afhouden, maar die er toch moedwillig in vliegt en zich de vlerken verzengt.
„Nu, gij moet het weten; het zijn ook eigenlijk mijn zaken niet; alleen, denk er aan dat die jonge militairen ontvlambaar zijn als buskruit, en ... dat het gevaarljjk is met vuur te spelen."
Hierbij bleef het. Van Berchem was overtuigd, dat hij zijn plicht als voogd had betracht, en Eckbert Witgensteyn kwam volgens afspraak het luncheon gebruiken met hem en zijne nicht, (i ses risyiies et ptffils dacht de voogd, maar de vlinder scheen zich voorzichtiglijk voor het kaarslicht te wachten; althans hij bepaalde zich tot de beleefdheid, der jonge dame verschuldigd die de taak van vrouw des huizes vervulde, maar overschreed



die grens niet, om aan eene vroegere verhouding tot haar te herinneren De verlokking daartoe was dan ook niet groot. Regina voldeed aan alle eischen, die hare rol als gastvrouw haar oplegde, op eene wijze die niets te wenschen overliet, behalve wat gloed en wat leven. Ijskoud als hare bleeke wangen waarop geen blosje gloeide, was de wellevendheid die zij jegens den gast in acht nam, maar aan de bonne chère, dien men gewoon was in het huis van den bankier, ontbrak ditmaal die specerij, die ook aan het eenvoudigste maal geur en kleur bijzet: voorkomendheid, hartelijkheid, warmte, dat zekere, dat iemand bewijst hoezeer hij aan zijne gastvrouw welkom is.
Eek bert Witgensteyn had eene gewaarwording of hij versteenen zou in den ijzigen dampkring, dien Regina wist te doen heerschen, ondanks den goeden wil van haar oom, die zijn best deed om het ijs te breken, en den gullen gemeenzamen toon dien deze aansloeg. Eekbert had er genoeg van; hij nam zijn afscheid, met het vaste voornemen om niet weer te komen. Regina hoopte dat zij haar doel bereikt had, en dat hij afzag van een voornemen dat zij als eene laagheid had gestempeld en dat hare diepste verontwaardiging tegen hem had opgewekt.
Nu hij het scheen te hebben opgegeven, krees zij rust; maar welke rust! Ook de rust der versteening. Men is niet gelukkig als men zijn hart toeschroeft voor zachtere indrukken uit somber wantrouwen, om als een marmeren beeld door het leven te wandelen, en Regina voelde dat pijnlijk genoeg.
De gezellige kring, waarin Eekbert en zij zich bewogen, was te eng, dan dat zij elkaar niet van tijd tot tijd ontmoetten, en bij zulke gelegenheden behoefden Regina zich geene moeite te geven om hem op eene afstand te houden. Uit zich zeiven vermeed hij haar, en als de wellevendheid het volstrekt noodzakelijk maakte dat hij haar groette of toesprak, geschiedde dit van zijne zijde zoo droog en kortaf dat zelfs eene volleerde coquette van deze verovering zou hebben afgezien. Maar Regina, die geene coquette was, verkreeg daardoor de geruststelling die zij noodig had om van haar geheimen wrok tegen hem te genezen. Zij begon hem hooger te achten, naarmate, hij haar minder opmerkzaamheid bewees. Toch — zonderlinge inconsequentie van



het vrouwelijk hart — begon het haar te hinderen, dat de jonge zee-officier, die overal met ingenomenheid werd geaccueilleerd, die attenties had voor alle dames, zonder eene in 't bijzonder te onderscheiden, nu juist haar alleen met kennelijk opzet uitzonderde van zijne algemeen geroemde hoffelijkheid. Zij begon het onuitstaanbaar te vinden, als hij haar in een dameskring voorbjjging met eene lichte buiging, zonder haar aan te zien of eenige notitie van haar te nemen. Zij ving aan zich zelve te verwijten dat zij den speelnoot harer jeugd, die haar met de oude gemeenzaamheid was te gemoet gekomen, zooveel mistrouwen had getoond, en dat zij hem met te veel hardheid had afgestooten; maar 't was nu eenmaal geschied, en zjj zelve kon toch onmogelijk den eersten stap doen ter verzoening, terwijl niets haar gerechtigde tot de verwachting dat die van zjjne zijde zoude komen. Integendeel de achteloosheid waarmee de jonge zee-officier de rijke, door allen gevierde erfgename behandelde, was zoo opvallend, dat zij den goedhartigen, niets kwaads vermoedenden van Berchem zelfs in 't oog viel, en hij zich voornam daarin eens tusschenbeiden te komen, want dat kon toch zoo niet blijven, meende hij. Afgewezen had zij hem immers niet, want hij had haar niet eens gevraagd, en 't was maar het een of ander misverstand dat licht kon vereffend worden. Witgensteyn kwam familiaar aan huis bjj zijn getrouwden zoon; hij had Lize en andere dames een dejeuner aangeboden op zijne boot, en hij had nicht Regina, de kostbaarste bloem uit den dameskrans, niet eens geïnviteerd. Dat was meer dan eene achteloosheid; dat was bijna eene beleediging. De goedhartige Lize had tegenover Regina van dat prettige feestje op het water gezwegen, maar zij moest er door anderen van gehoord hebben en, al sprak zjj er niet over, het had haar toch stellig gekrenkt. Nu zou men gezamenlijk dineeren bij de familie Ditmar, die zich uit den handel teruggetrokken had en nu even buiten de stad aan de rivierzijde eene nieuw gebouwde villa bewoonde. Er was een talrijk gezelschap; nogal jongelieden ook. De aanstaande van George Warens logeerde op een der buitens in de nabuurschap en, zooals vanzelve sprak, was de luitenant onder de genoodigden. Zijn vriend, de commandant van Zr. Ms. kanonneer-
I.Rtig* pen omwejr. "



boot no. 12, was ook gevraagd en werkelijk gekomen, hoewel hij weten kon dat de geheele familie van Berchem daar zou verschijnen. Door een inval van de gastvrouw, die er vermoedelijk niets anders bij dacht dan dat zij het zeer aardig geschikt had, was Eckbert Witgenstevn naast Regina geplaatst; maar dit bracht hen niet nader tot elkander, integendeel, al verzuimde hij niets wat de strikte beleefdheid bij deze gelegenheid van hem eischte, toch scheen hij zich geheel te wijden aan de conversatie met zijne buurvrouw ter andere zijde, de dochter des huizes, een meisje van zeventien jaar, dat pas van de kostschool kwam, en wier jolig gebabbel voor hem de grootste aantrekkelijkheid scheen te hebben. Regina, om zich goed te houden, moest zich getroosten te luisteren naar haar buurman rechts, een voornaam scheepsreeder, een achtbaren vijftiger, die haai al de voor- en nadeelen van zijne reederij uiteenzette met zulk eene nauwgezetheid, of hij haar wilde winnen om deel te nemen aan zijne vennootschap. Eene verdenking, die niet al te zeer uit de lucht is gegrepen, daar hij wist dat de rijke erigename binnen eenige maanden als meerderjarige de beschikking zou hebben over een „eerbiedwekkend kapitaal"; men kon nooit weten — een kostbaar getuigd clipperschip, naar haar naam genoemd, met hare buste prijkende op den voorsteven, was een article de luxe, dat zij zich licht geven kon, en het was geene onzekere plaatsing, dit trachtte hij haar uit alle macht te betoogen. Zij luisterde met verbeten ongeduld en schijnbare belangstelling, doch niet zonder ergerlijke distracties; zij hield itne oreille en campagne, want zij wilde toch weten waarover Eckbert Witgensteyn het zoo druk had met zijne „dolvroolijke" tafelgenoote. Niet vreemd dat zij zich ergerde en het diner uiterst vervelend vond. Toch was het dessert zeer geanimeerd, al deelde zij zelve, strak en koud door verveling en ergernis, niet in de aigemeene jovialiteit. De gastheer roemde de ligging zijner villa aan de rivier en het genot dat men smaakte bij kleine watertochtjes met roeibootjes, die hij er op nahield, en eindigde met het voorstel dat de jongelieden na het eten er eens de proef van moesten nemen. Dit werd met acclamatie aangenomen, en terstond zetten de jongelui zich als bij zwijgende afspraak in



beweging om gevolg te geven aan die noodiging: de dochter des huizes gaf zelve het slechte voorbeeld, tot niet geringe ergernis van mama, die op de étiquette gesteld was, en die de orde van hare tafel schandelijk verbroken zag; zelfs zij die niet van de partij dachten te zijn, namen dit voorwendsel te baat om de warme eetzaal voor de ruime lucht te verwisselen. De scheepsreeder, die zich als de cavalier van Regina scheen te beschouwen en haar mede zag opstaan, schonk haar zjjn geleide tot in de vestibule, daar hij gesteld was op het rustig genot van zijne koffie en zijne sigaar, en die genietingen hem nog in de aangrenzende kamer wachtten, werwaarts de oudere heeren en dames zich meer deftig en langzaam zouden heenwenden.
Eckbert Witgensteyn was al lang vooruit meegesleurd door het jolige kind, dat hem geene keus had gelaten. Regina liep de vestibule door, en bleef op het perron staan, leunende tegen een der kolommen, nog onbesloten of zij zich bij de anderen zou voegen, of wel in haar eentje de frissche lucht genieten.
„Komaan, kind! waarom zoudt ge niet meevaren; gij zijt immers ook jong?" sprak oom van Berchem, die haar had zien heengaan en nu was gevolgd, en bij nam haar bij den arm en stapte zoo vlug als een vasten vijftiger, wien de jaren nog niet drukken, doenlijk is met haar voort tot aan dsn smallen steiger, waar de jongelieden onder veel gejoel en gelach zich reeds inscheepten.
„Maar er zal geen plaats meer zijn!" sprak Regina aarzelend, toen zij zag dat de beide booten al mooi bezet waren.
„Geen plaats voorjuffrouw Tan Berchem !" riepen eenigejongeheeren als uit één mond, „dat zou toch wel erg zijn; de dames kunnen best wat opschikken."
„Opschikken helpt niet; men moet ruimte maken, als men wel en wijs wil doen!" Hij die zoo sprak, voegde de daad bij het woord en sprong aan wal. Het was Eckbert Witgensteyn; maar zijn goed voorbeeld werd niet nagevolgd, en zijne „desertie'', zooals de jongelui het noemden, gansch niet goedgekeurd.
„Wat is dat nu voor een inval? Gij zoudt het roer houden,'' voegde een der heeren hem toe.
„Ik sta dat graag af aan de liefhebbers."



„Zooals gij verkiest, maar helpt er dan juffrouw van Berchem in: er is nu ruimte genoeg."
Dat was eigenlijk zoo niet. Het bootje was nog overladen, de dames hadden ruimte gemaakt door zich op elkaar te dringen; maar om voor eene andere weer uit te stappen, daarin hadden ze geen lust, en van de heeren roeiers kon er moeilijk een gemist worden. Oom Jozua, ziende dat de zeeofficier geen hand uitstak om zijne nicht bij te staan, die aarzelde tusschen meegaan of aan wal blijven, meende haar nu zelf over die besluiteloosheid heen te helpen en riep haar toe:
„Kom, Regina, laat niet op u wachten; stap gerust in; mijnheer Warens steekt u de hand toe."
„Blijf hier, Regina!" klonk het op een toon van gezag, en Eekbert legde zijn hand op haar arm om haar tegen te houden.
Verrast trad zij achteruit en gaf gehoor aan dien wenk, zonder recht te weten dat zij zoo deed.
„Het pleizier van een watertochtje schijnt gij mijne nicht niet te gunnen," sprak oom Jozua, hem knorrig aanziende, met eene intentie die Witgensteyn heel goed begreep; maar hij trok even de schouder op en zeide alleen:
„Die daar begaan eene dwaasheid; de jonge dames zijn te wild en te dartel; de heeren zijn maar dilettanten, die den klus kwijt raken als er iets ongewoons voorvalt. En boven dat alles zijn de booten overladen; ik heb ze gewaarschuwd, maar ze willen het niet gelooven.
Dat bleek, want de eerste sloep had reeds hare vaart genomen en kliefde al met vroolijken- riemslag het breede water.
„Blijf je waarachtig aan wal, Eckbert?" riep George dezen toe.
„Wat een flauwe gril!"
„Ge zoudt verstandig doen als gij die volgdet; wat heb je er aan, uw meisje dus te wagen, 't is kinderachtige waaghalzerij."
„Nu, adieu dan!"
„Adieu, adieu! de beste stuurman staat aan^wal, zooals't altijd gaat," werd hem schertsend toegeroepen, want ze hadden al afgehouden en niet eens zijne waarschuwing verstaan; de dames zwaaiden met hare zakdoeken en parasols een triomfantelijk vaarwel toe aan de blij venden. De eerste sloep, waar de zoon des



huizes, lid van de Yachtclub, het roer hield, was niet te overbevolkt, reden waarom al wat lust had om mee te varen zich maar in de tweede had samengepakt, zonder te bedenken, dat het vermaak wel bjj beurten kon worden genoten, en dan met meer veiligheid.
„Als ze straks terugkomen, zal het uwe beurt zijn ... met goedvinden altijd van mijnheer Witgensteyn," sprak oom Jozua half ontstemd en half in scherts tot Regina, die zich stil en als in nadenken verzonken had afgekeerd. Eckbert scheen reeds weer berouw te hebben over de goede beweging, waarmede hij haar zijne belangstelling had getoond; hij sprak haar niet toe; hij hield haar niet terug, toen zij zich omwendde van hem af; hij hield slechts den blik gericht op de voortstuwende boot, en scheen willens die zoolang doenlijk in 't oog te houden, want hij stapte met versnelden tred voort langs den oever; toch had hij het gezegde van oom Jozua verstaan."
„Als ze terugkeeren, zal hier iedereen den lust tot varen wel vergaan zijn," profeteerde hij al voortgaande. „Dat domme dilettantisme ! ze begrijpen er niets van; daar staan ze waarachtig op! — daar stoeien ze met de dames, die de riemen willen vatten. Daar hebben wij 't al!" riep hij met luide stem schril en forsch van ontzetting, en zonder op van Berchem en Regina te letten, die hem langzamer waren gevolgd, zette hij het op een draf; welhaast zag men hem stilstaan, zijn uniformrok uittrekken, in het water springen ... Regina slaakte een dauwen kreet, die samenstemde met het angstig gegil en verward geroep om hulp uit de verte. Regina wankelde op hare voeten en dreigde neer te storten; van Berchem zelf, betrokken van den schrik, sloeg zijn arm om haar heen en leidde haar voort naar eene kiosk, die op eenigen afstand van het water \va9 gelegen."
„Kom mee, kindlief!" sprak hij meewarig, „helpen kunnen wij toch niet, en God weet wat we voor onze oogen zouden moeten zien!"
Zij verstond hem niet recht, maar zij liet zich voortleiden als in bedwelming.
In de kiosk waren de heeren en dames van leeftijd bijeen die zich anti-roeilustig hadden getoond en die zelfs niet bij de



inscheping der anderen tegenwoordig waren geweest, maar zij ontkwamen nu toch niet aan den schok, al was het gegil en hulpgeschreeuw niet tot hen doorgedrongen.
Yan Berchem moest de Jobsbode zijn. Men denke zich den schrik en de verwarring, die op zijn bericht volgden. Ouders, ooms en tantes, vrienden en broeders, die het ergste vreesden voor hunne jongelieden en die radeloos dooreenliepen, onder de wanhopigste ontboezemingen elkander opwindend tot naiueloozen angst, zonder te bedenken dat kloek beraad en tegenwoordigheid van geest alleen nog de kans boden om door krachtige maatregelen het ergste te voorkomen. Men riep de bedienden bijeen, die er zoomin raad op wisten als de meesters en door jammerkreten het alarm vermeerderden; de moedigsten onder de heeren ijlden met de knechts naar den waterkant; maar het ongeval had op te verren afstand plaats, dan dat zij er iets van konden zien. Toch liep alles nog beter af dan men had kunnen verwachten. Door de krachtige hulp van Kckbert Witgensteyn kwamen de jonge dames vrij met den schrik en met bedorven kostutnes. Druipnat zag men ze aankomen als gejaagde reeën, eerder voortgedreven dan begeleid door even sliknatte cavaliers, die ditmaal meer uit goede voorzorg dan met fijne galanterie haar dwongen hard te loopen, als reactie tegen den schrik en de gevatte koude.
George Warens had zjjn meisje op sleeptouw genomen; een der andere heeren voerde op gelijke wijze de dochter des huizes met zich, die haar dartel gelach nu met een zenuwachtig schreien en jammeren had verwisseld. Het lichte yrenadinen kleedje hing haar als een fletsche lap om de leden, de volants met kroos en slijk bezwaard; zij liet een spoor na waar zij ging; zij was haar elegant rond hoedje kwijt geraakt, en de prachtige bruine lokken, die zoo sierlijk hadden gegolfd, hingen als dikke vochtige strengen langs hals en schouders, 't Was niet alles voor een ijdel nufje om zóó te voorschijn te komen en door het heele gezelschap te worden ontvangen met luide kreten van verbazing; maar ook van blijdschap, want' haar deftige mama sloot haar schreiende in de armen en voerde haar juichend mee om haar te verzorgen, onder de vurigste dankbetuigingen aan den jongen man die haar



begeleidde. Maar deze haastte zich te verklaren dat hij ze niet verdiende, daar de luitenant Witgensteyn de dames had gered en op het droge gebracht, en nu het commando van de boot op zich had genomen, die van haar overlast verlicht en door zijn vaste hand bestuurd, welhaast veilig aan de kleine kaai
kwam te landen.
Men kan zich voorstellen hoe hij verwelkomd werd, en hoe hij als de held van den dag werd geproclameerd door allen, die belang hadden bij de reeds verloren geachte lading. Al hadden zij dit niet, toch waren Regina en haar oom niet van de laatsten om hem te begroeten. Met zekere opgewondenheid, niet onverklaarbaar na de doorgestane gemoedsaandoeningen, betuigde zij hem hare erkentelijkheid voor zijn raad, die haar voor zulk een groot gevaar had behoed, waaraan zij wellicht haar leven dankte; maar hij antwoordde laconiek, dat zij zijn dienst overschatte: ik heb u alleen gewaarschuwd, omdat ik niet wilde dat gij zoo'n gek figuur zoudt maken als b. v. op dit oogenblik het
meisje van mijn vriend George.
Werkelijk zag de jonge dame in kwestie, die in het water haar chignon had verloren, zoowel als haar hoed, en wier eng slepend kleed haar om de leden kleefde als een nat zeil om een standbeeld, er nu zoo erbarmelijk uit, dat zij bijna in gelijke mate den lachlust wekte als de deernis.
Regina beet zich op de lippen, meer uit gekrenktheid tegen Eckbert, die hare dankbaarheid tet de kleinst mogelijke proportie terugbracht dan om den glimlach te bedwingen, bij het aanschouwen van een dor aangebeden schoonheden in zoo jammerlijken staat. De goedhartige gastvrouw echter zorgde dat ook deze drenkeling op het tipje, naar binnen gevoerd werd, waar alle denkbare hulp en zorg aan haar werd besteed.
Witgensteyn zelf had ook haast om zich wat op te knappen, daar zijne witte pantalon er even ontredderd uitzag als de japonnen van de dames; al had hij zijn uniform ook kunnen sparen, hij had groote behoefte aan droge kleeren, en hij volgde daartoe den heer des huizes naar diens kleedkamer.
Het spreekt vanzelf dat de feestvreugde was gestoord, al had men geen werkelijke ramp te betreuren. Men begon zich nu



ongerust te maken over het gezelschap dat in het andere bootje had plaats genomen; maar toen dat terugkeerde zonder averij, ging men uiteen. Wie terugwandelen kon naar de stad, nam terstond zijn afscheid; wie op rijtuig moest wachten, zag er verlangend naar uit. Freule Marie, de aanstaande van George Warens, die men op eene canapé te rusten had gelegd, zou blijven logeeren. Van Berchem bood Eckbert gulhartig eene plaats aan in zijn rijtuig, maar deze weigerde onder het voorwendsel, dat loopen hem nu beter diende en dat hij met George meeging, zoo ras deze over den toestand van de freule geheel zou zijn gerustgesteld. Zoo liep ook deze ontmoeting weer af zonder eene toenadering teweeg te brengen tusschen onze jongelieden, die bestemd schenen elkaar telkens terug te stooten ondanks wederzijdsche erkenning en waardeering.
Beiden hadden les défauts de leurs qualités; beiden waren trotsch en hadden vastheid van wil en van karakter tot onbuigzaamheid toe. Eckbert kon hare vroegere krenking niet verzetten, omdat hij die toeschreef aan minachting voor zijne sociale positie. Zij! laag neerzien op zijne armoede; zij die zijn vader had gekend, en die iets weten kon van diens zwaren levensstrijd! Regina van hare zijde had hare redenen om hem te verdenken van begeerlijkheid naar hare fortuin bij geringschatting van haar persoon, en van onoprechtheid waar hij den schijn aangenomen had van het tegenovergestelde. Geen van beiden kwam op de gedachte van zich zelve af te zien, om den andere vrij te spreken, en zoo twistten zij innerlijk met elkaar en worstelden tegen hun hart, dat mogelijk niet beter verlangde dan zich voor de zachtste gevoelens te openen.
Hoe dit zij, Eckbert Witgensteyn was niet slechts de held van dien dag geworden, maar hij bleef de lion van de stad; zjjne kloekheid, zjjne tegenwoordigheid van geest, zijne rapheid van beraad en van daad, zijne zelfverloochenende menschlievendheid, warden als om strijd geprezen, allereerst door hen, die hem dank schuldig waren, en voorts op niet minder hoogen toon door hen, die er alleen door overlevering mee bekend werden. Hij werd overa uitgeroepen als een modelridder van den nieuweren tijd, en als hij zelf glimlachte bij al die overdrijving en zijn best



deed om het geroemde heldenfeit tot zijne ware proportie terug te brengen, prees men hem opnieuw om zijn eenvoud en bescheidenheid. Het was niet te ontgaan. Witgensteyn moest zich getroosten als de afgod van het oogenblik te poseeren en zich op elke wijze te laten huldigen. Gelukkg voor hem was hij nuchter genoeg van geest om te berekenen waarop zulke overschatting in den regel uitloopt, en vast besloten, zoodra het doenlijk was, stillekens van het voetstuk af te treden en ter zijde te gaan, opdat niet de armen, die hem zoo hoog tilden, door overspanning vermoeid, hem ter ongelegener ure lieten neervallen in het slijk; maar intusschen betwistte men elkaar zijn bijzijn. Allerlei attenties werden hem bewezen; noodiging volgde op noodiging, en hij achtte zich gelukkig dat zjjn dienstplicht hem het pretext leende om van tijd tot tijd aan ai dien drang te ontkomen en wat rust te winnen om tot zich zeiven in te keeren; een rust, waarnaar menig jongmensch in zijne plaats niet verlangd zoude hebben, maar die hem behoefte was. Eckbert Witgensteyn was iets anders dan een alledaagsche salonheld. Hij had zjjn tijd en zijn hoofd veel te lief om beide te offeren aan hetgeen men gewoon is het gezellig verkeer te noemen, iets arms en ledigs waarvan men maar heel zelden wat thuis brengt dat het bewaren waard is. Hij hield niet van zijn vak, maar hij hield van studie, van lectuur, van oefening, van nadenken over dat alles bovenal; en hij gevoelde zich eer benadeeld dan bevoorrecht door al wat de frivole wereld deed om hem daaraan te onttrekken en hem in haar kring rond te voeren. Had hij kunnen weten welk belang Regina stelde in zijne triomfen en welken indruk zijne houding daaronder op haai maakte, dan zeker zouden ze hem niet zoo koel hebben gelaten, maar zij was de laatste om hem dit te bekennen, vooral na de koelheid waarmee hij terstond hare levendige dankbetuiging had teruggewezen. Toch bracht dit alles haar tot nadenken, tot zelfverwijt. Kon die man het voorwerp zijn van eene verdenking als die zij tegen hem koesterde? Moest zij die niet liever hebben uitgesproken, dan die te voeden en hem bij het eerste weerzien zoo te krenken, dat hij er voor goed genoeg aan had, en mogeljjk in haar zag wat zij wist dat zij niet was: een droog, hardvochtig schepsel, dat trotsch was op haar geld. Hoe was zij er toch toe



gekomen, om haar hart dus ter prooi te geven aan den gier van het wantrouwen, dat het ganseh onvatbaar werd voor de zachtere indrukken die hij had willen doen gelden 't Zij had hem met koelheid en hooghartigheid van zich afgestooten; was het vreemd, dat hij haar nü trof met haar eigen wapen? Zij moest hem gelijk geven, dat hij la peim> du talion op haar toepaste, en toch het ware edelmoedig geweest, zoo hij zich bereid had getoond om te vergeten en te vergeven. Zjj wilde hem daartoe nog de gelegenheid bieden. Iedereen gaf dineetjes te zijner eere! waarom zou oom Jozua niet hetzelfde doen? Zij had genoeg invloed op dezen, om hem daartoe te brengen, zonder dat hij zelf begreep dat het van haar uitging. Eigenlijk was hij wel wat ongerust hoe hij zijn inval zou opvatten, dan hij vond voor zijn plan volle instemming; alleen, de hoofdpersoon werd spelbreker. Eckbert was op den bestemden dag al vroeger elders genoodigd; hij had zelfs op twee plaatsen tegelijk acte de présence te doen. Na het diner bij den burgemeester — toevallig was van Berchem met den burgemeester gebrouilleerd en dus ook niet gevraagd — moest de bon nog even verschijnen op een muziekpartijtje, waar de dochter van mijnheer Ditmar zou zingen ; men had Witgensteyn ingefluisterd dat hem daar eene ovatie zou geworden, waaraan hij zich niet onttrekken mocht. Hij kwam dit alles zelf aan mijnheer van Berchem zeggen, en op een toon van openheid, die bewees dat hij geen voorwendsel te baat nam.
„Welnu," zei oom Jozua, „bewijst mij dat gjj er spijt van hebt, door ons uw eersten vrijen dag te schenken. Alleen waarschuw niet te laat, anders kan ik er niemand bij vragen."
„Het zou mij juist te doen zijn om nog eens bij u en familie te eten."
„Goed zoo; kom dan maar wanneer gjj wilt; mijne tafel is zóó ingericht, dat er altijd een vriend kan mee eten, en Regina die niet veel van drukte houdt, zal er zeker vrede mee hebben." Werkelijk, Regina had er vrede mee, dat toonde zij wel, toen Eckbert een paar dagen later zonder omstandigheden de aangeboden plaats aan van Berehems tafel kwam innemen.
Regina kon beminnelijk zjjn als zij wilde, en zij scheen er zich ditmaal op toe te leggen om Eckbert hare vroegere stugheid,



hare grove miskenning te doen vergeten; maar dit laatste gelukte haar niet volkomen. In zijne wijze van zijn tegenover haar behield zekere strakheid meestal de overhand, en er was in de uiterste beleefdheid, waarmee hij zich als het ware van haar op een afstand hield, iets, dat zeer bijzonder hare ergernis wekte: kennelijk hinkte hij op twee gedachten : toegeven aan de stem van zijn hart, en oude herinneringen, teedere gevoelens, daarmee als saamgeweven, hun vrijen loop te laten, om te zien wat zij uitwerkten, of zich te bedwingen, te overwinnen en haar niets te laten zien van hetgeen dieper lag; en onder dien strijd werd hij stug en koel, meer wellicht dan hij het dacht te zijn. Zij giste iets5 van die worsteling; zij voelde die moe; zij had er hem met een enkel woord doorheen kunnen helpen, met de belijdenis die zij zich zelve reeds had gedaan, dat zij hem al te hard had bejogend, bezield door een mistrouwen, dat hij zeer zeker niet verdiende, en de opheldering ware gevolgd, de verzoening op goede gronden getroffen. Maar Regina meende toch reden te hebben om niet zóó voortvarend te zjjn; zij wilde de toegebrachte wond verzachten, zonder die te zuiveren; zij was nog altijd te veel onder den invloed van zekere bjjgedachten, om een vast verbond te willen sluiten; zij stond alleen naar een gepleisterden vrede, dien men verbreken kon als het zjjn moest. Dat zij die mogelijkheid onderstelde, was de weerhaak in hare borst, waardoor goede voornemens en zachte gevoelen» telkens smartelijk werden vaneengereten, zoo vaak zij er mee in aanraking kwamen.
Na het diner, dat vroolijk en opgewekt was geweest, en waarbij voor wie alleen naar het uiterljjke goede verstandhouding had gezocht, weinig of niets had ontbroken, stelde Eckbert aan van Berchem voor om op zijne boot te gaan theedrinken, en dan later eens in eene ferme sloep met krachtige geoefende roeiers van zijn volk een tochtje te maken langs de kust.
„Maar... is mijne nicht ook in de uitnoodiging begrepenr vroeg oom Jozua, die het nog maar niet verkroppen kon, dat hij Regina eens had gepasseerd.
„Zeer zeker; als juffrouw Regina eenigen lnst toont om er gebruik van te maken," was het antwoord, dat niet rechtstreeks tot deze werd gericht, hoewel zij tegenover hem zat.



Itegina zweeg.
„Ik wist het vooruit, mijnheer," hervatte hij met zekere bitterheid; „uwe nicht houdt zoomin van varen als... van dansen."
„Gij zoudt u kunnen vergissen, Eckbert," viel zij in met wat gevoeligheid; „maar ik zie, dat gij nóg rancune houdt over een oogenblik van ontstemming "
„Neen, Regina, dat niet, maar ik houd er niet van échec te lijden."
„Iets dat u even hard moet vallen als het u vreemd is, niet waar? Maar kunt gjj een weigering niet vergeten, ik voor mij houd er niet van mij op te dringen."
„Opdringen, Regina!" riep hij met vuur, „waar een verlangen van u met blijdschap zou worden voldaan; — alleen — het is mij noodig dat gij zulken wenseh uitspreekt."
„Ik versta u. Gij wilt dat ik boete zal doen voor... zeker vergrijp: welnu, het zij zoo; mogelijk hebt gjj recht dit te eischen ; mogelijk bejegende ik u met meer hardheid dan gij hadt verdiend ..."
„Ik ben mij niet bewust, eenige hardheid verdiend te hebben van u."
„Gij zjjt zwakker van geheugen dan ik meende ; mnar het is onnoodig nu de herinnering op te frisschen van hetgeen ons beiden leed heeft gedaan ..
„Wees zoo goed niet in raadsels te spreken, Regina; zeg mij liever ronduit, wat u bjj ons eerste weerzien zoozeer tegen mij heeft ontstemd?"
„Ik wil het liever vergeten, Eckbert; laat u dat genoeg zijn."
„Maar dat is mij niet genoeg," viel hij in. „Het is mij volstrekt onbegrijpelijk, wat het zijn kan dat u zóó tegen mij heeft ingenomen."
Ik heb wel hoop dat het u nooit helder zal worden; daarom tast niet in het duister om ..
„Maar, jongelui!" viel oom Jozua in, „moet dat gehaspel nu weer opnieuw beginnen. Ik meende dat het misverstand tusschen u beiden nu al lang was bijgelegd; rakelt nu niet weer op, wat al lang moest gedoofd zijn. Het leven is waarlijk te kort om het elkaar te verbitteren; hebt ge nog grieven tegen elkaar, ziet er liever niet naar om, want — leer dit van een oud man — ophelderen en verklaren van datgeen waar de twist uit ontstond, brengt het twistvuur juist weer aan het gloeien ; blijft niet mokken



oni een woord, dat wellicht bitser heeft geklonken dan het bedoeld was; reikt elkaar de hand ter verzoening, en gij zult vrede hebben. Gina mocht haar scherp tongetje wel wat inhouden, dat stem ik u toe, mijnheer Witgensteyn; maar toch, dit zeg ik u, als het nu door uwe schuld is dat zij niet meegaat, dan neem ik
uwe invitatie ook niet aan."
„Maar Regina gaat mee, niet waar?" viel Eckbert in, die het haar aanzag, dat het sermoen van oom Jozua bij haar doel getroffen had als bij hem, en die haar de hand bood ter verzoening, zooals deze had geraden.
„Als ik mag?" sprak zij, met eene poging om onder de scherts haar gevoel te verbergen, maar zij legde toch zonder aarzelen hare hand in die, welke haar zoo ridderlijk werd toegestoken, en zij scheen het niet te bemerken, dat hij die iets langer in zijne macht hield dan haar voogd kon bedoeld hebben; althans zij berustte; maar het was eene berusting, waarbij haar een gloed op de wangen steeg en eene huivering door de leden voer. De trotsche weerbarstige voelde zich als beheerscht, als bedwelmd door gewaarwordingen, waarvan zjj zich geen rekenschap wist te geven; iets liefelijks en iets geweldigs, dat haar overmeesterde, zonder dat zij wist waarom. Het was haar of zij duizelig werd, en zij leunde even op zijn arm, als had zij behoefte aan dien steun. Haastig schoof hij een easy-chair aan, en terwijl zij zich daarin liet neervallen, fluisterde hij: „Vergiffenis!" Hij had reden om die te vragen, want hij had een kus gedrukt op hare hand, toen die hem zoo gewillig werd gelaten. Wie hem een uur te voren voorspeld had dat hij zich zulke vrijheid met haar zou veroorloven, ware met een knorrig: „onmogelijk" afgescheept, en toch, roccasion fait le larron; voor het eerst van zijn leven zag hij de stugge, uiterlijk zoo koele Regina verzacht en geroerd; de verzoening moest bezegeld worden, dat is waar, maar of t nu juist in het programma van oom Jozua had gelegen, dat het op deze wijze zou geschieden, betwijfelen wij.
„Gina, gij zijt ons nog een kop koffie schuldig!" Met deze oproeping bracht van Berchem zijne nicht weer geheel tot zich zelve en tot de werkelijkheid terug.
„Mijn voorstel was slechts de inval van het oogenblik, dus



heb ik niemand anders gevraagd;" veronschuldigde Witgensteyn zich, toen zij reeds op weg waren naar de haven.
„Zooveel te beter, dan hebben wij geen gevaar van overlading, als wij gaan roeien," schertste oom Jozua, die zijne nicht den arm gaf.
„Daar hebt gij in geen geval voor te vreezen onder mijn bestier, al waren er nóg zooveel liefhebbers, want dit moet gij vooruit weten, Regina, aan boord voert niemand het commando dan ik, en ik laat mij door geene galanterie van mijn stuk afbrengen."
„Dat zou ook flauwheid zijn, en die kan ik niet uitstaan in mijne vrienden."
Eckbert was te voorzichtig om terug te komen op het woord, dat zij zich zeker had laten ontvallen zonder er bij te denken; maar hij nam zich voor, haar aan die uitdrukking te herinneren, als zij ooit weer verviel in de luim om hem als een vreemde te bejegenen. Denkelijk zou dat niet meer noodig zijn; het ijs was gebroken; de verzoening was getroffen; dat was voor het oogenblik het noodigste, het veiligste, en onwillekeurig vielen hij en zij tegen elkander weer in den toon, dien zij voormaals hadden gevoerd. Het was „Eckbert", het was „Regina", zonder dat zij zeiven er aan dachten dat zij zoo deden; maar anderen merkten het wel op, en maakten er hunne gevolgtrekkingen uit; want, helaas! toen zij op Zr. Ms. kanonneerboot n°. 12 aan boord traden, wachtte hen eene verrassing, die voor Eckbert eene bittere teleurstelling was, de achterdochtige Regina stof gaf tot nadenken, en een misnoegd samentrekken der wenkbrauwen bij haar teweegbracht, hoewel zij welhaast het duidelijk bewijs kreeg, dat slechts het toeval hier in het spel was.
Er was bezoek gekomen, meldde de hofmeester. Men wist dat luitenant Witgensteyn op dit uur gewoonlijk aan boord was te vinden, en George Warens kwam met freule Marie, die een tijdlang ongesteld was gebleven van den doorgestanen angst, aan Eckbert eene visite brengen, om hem te bedanken voor zijne krachtige hulp, waaraan zij het behoud van haar leven achtte schuldig te zijn. Hij vond een prachtig rookstoeltje in zijne kajuit, waarin zij tapisseriewerk van hare hand had weten te pas te bron-



gen, zooals de dames gewoon zijn als zij zich bij hare vrienden verdienstelijk willen maken. Eckbert vond het, zooals vanzelf spreekt, allerliefst van haar, dat zij zóó voor hem had gezorgd, en hij bedankte zoo hartelijk als haar intentie dat verdiende, maar toch wenschte hij in zijn fort intérieur zijn vriend en diens schoone naar de Mookerhei, of overal elders waar ze op dit oogenblik niet met hem samen konden zijn. Hij had zich zoo vast voorgesteld op den gemaakten vrede met Regina voort te bouwen en er een vast verbond op te grondvesten. Het compromis, op raad van den voogd getrotfen, terwijl de wortel der bitterheid, die hij wist nog altijd niet waarom — in Regina's hart tegen hem was opgeschoten, niet uitgeroeid was, maar alleen bedekt, bevredigde hem niet; hij wilde meer, hij wilde haar vertrouwen winnen, hare openhartigheid uitlokken, en dan eerst achtte hij den vrede, waarnaar hij stond, voor goed verzekerd, want als zij hare grieven tegen hem uitsprak, zou hij ze uit den weg ruimen, daarvan meende hij zeker te zijn, daar hij zich niets kwaads bewust was, niets althans dat hem schuldig maakte tegen haar, Oom Jozua was voor hem geen hinderlijke derde bij zijn tfte-a tite, hij rekende bijkans op diens coropliciteit; en ziet, daar kwamen nu zijn beste vriend en eene dankbare schoone hem dwarsdrijven in dit nobele plan. Maar hij moest bonne mine maken, en hij noodigde hen te blijven. Terwijl de vlugge kajuitsjongen zich beijverde aan zijne wenken omtrent de theetafel in alle haast te gehoorzamen, kwam daar waarlijk ook Smilders zich aanmelden, vergezeld van zijn vriend van Yelzen. Eckbert fronsde het voorhoofd van spijt, en zag Regina aan, om haar van zijn verdriet en teleurstelling deelgenoot te maken; dan, hem trof een felle blik van misnoegen, en in do trekken van haar sprekend gelaat las hij zoo duidelijk toorn en wantrouwen tegen hem zelf, terwijl zij zich fier en strak van hem afwendde, zonder een woord te zeggen, dat hij zich op de lippen beet van ergernis en een oogenblik moeite had zich goed te houden.
„Neem mij niet kwalijk, dat wij u overvallen, luitenant,' sprak Smilders, die wel voelde dat zijn bezoek niet precies een aangenamen indruk maakte; „maar, wat zal ik u zeggen, het gerucht van uw heldenfeit heeft, zooals vanzelf spreekt, ook sensatie ge-



maakt in onze sociëteit, en wij komen als commissie afgevaardigd om u te vragen, wat gij verkiest: een standbeeld of een fijn soupeetje, want er is besloten dat men u plechtiglijk hulde zal brengen."
„Twee standbeelden zijn, dunkt me, niet te veel," antwoordde Eckbert met eene poging om te schertsen, die hem niet van harte ging; „voor iedere dame, die ik even de hand reikte, een."
„Neen, Witgensteyn, gooi het niet in 't malle, het is ernstig gemeend; wij komen uitvorschen, waarmee men u tot een aandenken van dat feit pleizier zou kunnen doen."
„Met mij niet te overvallen als ik ander gezelschap heb," had Eckbert hem wel willen toeduwen, maar de wellevendheid hield bij hem de oprechtheid in toom, en dus zeide hij alleen:
„Als het in ernst gemeend is, kunt gij mij het grootste pleizier doen, met er volstrekt geen notitie meer van te nemen; dat opvijzelen van zoo iets onbeduidends is ergerlijk en 't wordt mij waarlijk onuitstaanbaar."
„Acht gjj het redden van mijn leven zoo iets onbeduidends?" vroeg freule Marie wat gekrenkt.
„Zeker niet, freule; maar er was voor mij geen het minste gevaar bij u en uwe vriendin een handje te helpen; het was niets meer dan een staaltje van mjjn plicht; ieder ander zou hetzelfde gedaan hebben in mijn geval, en het hindert mij werkelijk, dat men er hier zooveel ophef van heeft gemaakt. Laat het nu daarmee uit zjjn, dat is het grootste pleizier dat men mij doen kan; — en nu brisons! — blijven de vrienden hier bij mij, dan gaan we na de thee nog eens roeien."
„Ik nooit weer!" riep freule Marie met zekere ontzetting, „alleen van de gedachte krijg ik kippenvel; ik heb er voor mjjn leven genoeg van."
„Mjjn volk is anders betrouwbaar, en ik houd zelf het roer."
„Neen! men krijgt er mij niet weer toe...."
„Daarbij wij hebben beloofd vroeg thuis te komen," voegde George er bij, die zijn meisje uit de klem wilde helpen.
„Zooals gij verkiest, maar ik moet woord houden aan mijnheer van Berchem en zijne nicht, die op een watertochtje rekenen. Sta mij echter toe, u vooraf de honneurs te maken van mijne kajuit," sprak hij in 't algemeen, maar zjjn blik zeide Regina, dat



het verzoek haar in 't bijzonder gold, en het kwam hem nu voor dat ze wat meer bevredigd was.
Hij trad vooruit en reikte haar de hand, om de eenigszins lastige scheepstrap af te dalen. George Warens volgde met zjjne freule, en de heeren Smilders en van Velzen lieten zich niet wachten.
Men vond alles in orde: de thee was gezet en een schaaltje met sandwiches, naar Engelsch gebruik, ontbrak zelfs niet.
„Regina, wilt gij thee schenken voor ons; ik ben wel gewoon het zelf te doen; maar toch als er dames bij zijn "
„Neen! dan heeft het geene houding: een heer voor een blad!" sprak Marie gulgauw; zelve had zij gaarne „haar ridder" dien kleinen dienst verleend, maar Regina had zich al meesteresse gemaakt van de positie, en al droeg zij Smilders en van Yelzen geen goed hart toe, om de onaangename herinneringen die hun bijzijn weer voor haar opfrischten, toch begreep zij spoedig, dat Eckbert onschuldig was aan hun bezoek, en zij raakte weer in haar goed humeur, tot groote blijdschap van Witgensteyn, die zich eenigszins over de stoornis troostte; maar Smilders scheen voorbestemd om hare goede disposities tegenover Witgensteyn altijd te dwarsboomen. Nog vóór de heeren plaats namen, sprak hij tot dezen: „Wees zoo goed mij voor te stellen aan juffrouw van Berchem; nu zij hier als dame de logis fungeert, zijt gij er de naaste toe; anders had ik het mijnheer van Berchem gevraagd, want ik had nog nooit het voorrecht zijne nicht in gezelschap te ontmoeten."
De voorstelling geschiedde, hoewel de trés mauvaise gróce, en waren Regina's blikken pijlen geweest, zeker ware hij in hetzelfde oogenblik doorboord voor hare voeten neergestort. Zij kon den man niet uitstaan, dien zij op zulk een lichtvaardigen toon had hooren spreken over haar zelve en anderen, en die haar het eerste weerzien van Witgensteyn zoo bitter had bedorven. Zij pleitte den laatste vrij, toen zij opmerkte hoe weinig sympathie er heerschte tusschen die beiden; maar Smilders stoorde zich aan dat alles niet; hij was veel te oppervlakkig, om in de houding van Regina iets te zien dan wat „stugge maniertjes"; veel te veel met zich zelf vervuld, om er een oogenblik over te den-
Langs een omweg. ^



ken, dat zijne tegenwoordigheid en vooral zijne bedekte toespelingen Witgensteyn in verlegenheid konden brengen, en bij dat alles te veel man van de wereld, om er zich niet met losse gemakkelijkheid overheen te zetten, als men hem niet precies met gejuich inhaalde.
Hij praatte vroolijk en luchtig door alles heen: merkte niet eens dat er iets haperde; vroeg beleefd: „om nog iets meer suiker" of een weinigje minder melk," aan welke eischen zwijgend werd voldaan, en dacht er niet over, hoezeer hij Witgensteyn op heete kolen zette, toen hij ophaalde van de ressources, die X. bond tot uitspanning en daarbij kwam op het festival van den 17Jen Juni, op dat bal, dat zoo geanimeerd was geweest.
„A propos! van dat festival," barstte nu Regina los, wier geduld al te lang op de proef was gesteld om zich niet eene wraakoefening te veroorlooven, „gij beweert dat wij elkaar voor dezen nooit hebben ontmoet; ik herinner mij ook niets van zulke ontmoeting; ik weet alleen dat gij met mijne nicht Lize hebt gedanst; — en toch — 't is vreemd — uwe stem komt mij bekend voor; heb ik u, staande dat festival, ook ergens onder vrienden hooren spreken in een der lanen bij de illuminatie, of...
„Wel zeker juffrouw van Berchem," viel Smilders in zonder blikken of blozen; „dat zou waarlijk geen wonder zijn; ik praat graag en druk, dat is zoo mijn zwak, en ik geloof wel dat ik nogal klank in mijne stem heb; ik zou bepaald goed geweest zijn voor den zeedienst; mijn commando zou wel verstaan zjjn geworden, ondanks stormgeloei en het gedruisch der woeste golven; mogelijk had ik niet eens een scheepsroeper noodig gehad; wat dunkt u, luitenant Witgensteyn?"
Eckbert had eene gewaarwording of hij door een adder werd gebeten, toen dat noodlottige festival, met al zjjne beschaming — want hij voelde schaamte over zijne houding, toen hij zich over zijn leed en spijt wilde heenzetten — daar in volle kleur en kracht voor zijne herinnering oprees. Het was onmogelijk dat Regina wist wat er onder de heeren was voorgevallen, toen zij
eens aan het doorslaan waren, zeide hij zich zelf ter geruststelling;
maar kon niet Smilders, buiten de anderen om, hebben gebluft of gepraat, wat Regina ter ooren was gekomen? Bleek en dee-



moedig, als een overtuigd misdadiger, zag hjj ter sluik naar haar op; maar zij had Smilders a partie genomen, en zij scheen hem niet op te merken.
Toen hernam hij zijn aplomb, en Smilders antwoordende sprak hij: „daar gij voor het oogenblik nog niet het commando voert hier aan boord, zal ik zoo vrij zijn mijne orders te geven voor ons watertochtje, met uw goedvinden, mijnheer van Berchem? Deze uitte een gulhartig: „wel zeker, daar verlang ik naar!" en dat was de waarheid, want hjj amuseerde zich niet bijzonder bij dat spiegelgevecht, waarvan hij niets begreep, terwijl hij, als hij zich tot luitenant Warens wendde, antwoorden kreeg, die veel aan verkeerd a propos deden denken. George toch, al wist hjj dat zijn vriend met waarheid not guilty kon pleiten, als de fameuse weddenschap ooit ter sprake kwam, was toch niet op zijn gemak, nu de onvoorzichtigheid van Smilders hem de niet zeer kiesche aardigheden, die er toen waren gezegd, weer voor den geest bracht; hij wist niet hoe aan dien onbehagelijken cirkel te ontkomen, en dat maakte ook hem verstrooid en ongezellig. Zijne aanstaande zelve voelde van den weerstuit iets drukkends, en was heel blij, toen hij haar een wenk gaf, die haar in de gelegenheid steldo om op te staan en tegelijk met Witgensteyn de kajuit te verlaten.
Dit paar trok af, na een zwijgenden handdruk tusschen de heeren gewisseld.
Smilders en compagnie waren minder bescheiden. Zij bleven, en van het gewenschte tête-a-tête kwam voor Witgensteyn niets. Toch wist hij het zoo te schikken, dat de beide ongenoode gasten h distance gehouden werden. Hij zelf zat aan het roer; de eerstvolgende bank daaraan, met een mollige plaid bedekt, was de eereplaats voor Regina en van Berchem, daarop volgden de zes gespierde matrozen als roeiers, en de zitplaatsen op de smallere bank bij de punt vielen aan de beide heeren ten deel, ondanks hunne bewering dat het zóó niets gezellig was; zij moesten zich schikken naar den wil van den gezagvoerder, die hun voorhield dat zijn volk vrijen armslag moest houden, maar die bij deze beslissing op niets dacht, dan om Regina te scheiden van een gezelschap dat kennelijk hare antipathie had opgewekt. Ook



scheen zij groot behagen te scheppen in het tochtje, dat volgens het programma door Eckbert gesteld, afliep — zonder eenigen tegenspoed — en dat hem, ondanks alles, goed had gedaan in den geest van Regina. Zij had zijne kloekheid en behendigheid opnieuw leeren bewonderen, al was er nu geene kwestie van gevaar. Zijne ferme houding, het gezag dat hij oefende over die ruwe zeebonken, die zijne wenken begrepen en volgden, als een goed gedresseerd paard den wil van den berijder, dat alles maakte indruk op haar; de speelnoot harer jeugd, dien zij noode als haar gelijke had bejegend, trad nu voor haar op als haar meerdere, — eene zedelijke meerderheid, die zij voorbijgezien had onder de ongunstige omstandigheden waarbij hij haar was genaderd, maar die zij nu begreep en met blijdschap erkende. Voor eene fiere jonkvrouw is het kleine voldoening, een zwakke te beheerschen; zich zelve te onderschikken aan den sterkere, is de innerlijke behoefte der echt vrouwelijke natuur, en Regina liet zich door deze zoover meevoeren, dat zij Smilders en den aankleve van dien vergat, waar ze Eckbert zag en hoorde; zoodat deze zeker was geene indiscretie te begaan, toen hij haar des anderen daags kwam bezoeken, om haar het boek te brengen, waarover zij gesproken hadden. Hij werd goed ontvangen, maar toch met meer terughouding dan hij recht had te wachten. Het was weer „mijnheer Witgensteyn" in het begin, en zelfs met zeker opzet of zij hem hare toeschietelijkheid van den vorigen avond wilde doen vergeten, doen boeten, en slechts later viel zij weer in den gemeenzamen toon, toen Lize en haar man, die hij er vond, vertrokken waren, en oom Jozua alleen de getuige was van hun samenzijn. Was Regina zóó voorzichtig, zij die naar niemand» goedvinden had te vragen, als zij hare keuze wilde doen; of was zij zoo grillig en zoo coquet, dat zij er haar welgevallen in vond, den man, in wien zij gezegd had een vriend teruggevonden te hebben, door allerlei pijnlijke verrassingen en afwisselingen te slingeren en in het onzekere te brengen omtrent haar hart? Neen, Regina was niet wispelturig, zij was niet coquet, maar een onvoorzichtig woord van Smilders bij het afscheid nemen, dat niet voor haar bestemd was en dat zij toch had verstaan, had weer haar achterdocht opgewekt, weer eene herinnering



opgefrischt aan hetgeen zij zoo gaarne had willen vergeten.
„Tegen wanneer het dineetje? had de loszinnige viveur den luitenant half fluisterend toegevoegd, toen hij hem uitgeleide deed: „je kansen staan zóó schoon, dat ik de anderen maar alvast op uw succes zal voorbereiden. Een schuw en gehaast: „zwijg daarvan !" was alles wat Eckbert had kunnen uitstamelen, terwijl hij onrustig naar Regina omzag, die zich had afgekeerd, in schijn bezig met haar parasol te zoeken, die niet verloren was, daar Eckbert zelf die in de hand hield om haar aan te bieden ; hij wachtte slechts tot Smilders c. s. was afgetrokken, om tegelijk zijn verlangen te uiten haar naar huis te brengen.
„Dat's overbodig, het geleide van mijn oom is mij genoeg!" werd hem wat bits geantwoord; maar hij hechtte aan die weigering nog geene beteekenis. Hij kon niet raden, dat hetgeen Smilders hem toevoegde, door Regina was gehoord en begrepen, en voorts uitgelegd op eene wijze die hem weer schaadde bij de kiesche en fiere jonkvrouw, en zij scheen het noodig te achten, hem door hare houding te doen verstaan, dat het succes nog niet zóó dicht onder zijn bereik lag, als zijne vrienden schenen te gelooven. Die teleurstelling maakte hem korzel en wel wat scherp in zijne uitvallen tegen de grilligheid der dames, en zij bleef niet licht in den steek, waar er eene repartie moest gegeven worden. Zij raakten weer erg aan het kibbelen, zooals oom Jozua het uitdrukte; en al kwam de collier de misère van Diana er niet weer bij te pas, de kunst hem te prikkelen en te kwetsen bleek zij maar al te goed te verstaan. Hij nam zijn afscheid met het vaste besluit om niet weer te komen vóór hij door Regina zelve werd teruggeroepen. Hij begon haar te houden voor eene van die vrouwen, die men niet winnen kan vpar trop de zele en die terugwijken naarmate de man, in wien zij haar vermoedelijken overwinnaar vreezen, nader komt. Hij werd in dit oordeel versterkt, want de terugroeping volgde na weinige dagen.
Regina liet hem het boek terugbezorgen door oom Jozua in persoon, met een verlangen naar het tweede deel, dat hij ongelukkiglijk niet op hetzelfde oogenblik kon bevredigen. Het was de roman en vogue, en eene jonge dame van hare middelen had zeker beter gedaan dien te koopen, dan te leenen van een jong-



mensch, die het boek ook maar ter lezing had van een vriend; maar, bij zulk een afdoenden maatregel ware er geene plaats gelaten voor het pretext, dat aanvallend en verdedigend wapen, waarmee de vrouw zoo behendig weet om te gaan.
„Ik moet het tweede deel nog krijgen van den vriend, die het in bezit heeft; maar zoodra ik het ontvang, zal ik het zenden," zeide Eckbert wat strak.
„Wel, kom het zelf brengen," moedigde oom Jozua aan; „wij hebben u in lang niet gezien."
„Is het juffrouw Regina, die deze opmerking heeft gemaakt, als ik u vragen mag?"
„Wij krjjgen morgen eenige vrienden te soupeeren, een paar jonge dames er bij; men zal wat muziek maken, kom dan ook...
„Ik zou het willen... maar ik ben niet zeker of ik het tweede deel dan reeds machtig zal zjjn."
„Wat gekheid is dit; gij zoudt niet durven komen zonder dat boek! Regina zou u uitlachen, als ze dat hoorde. Het zijn allemaal kennissen van u; het zal geen stijve partij zijn, maar heel eigen en familiaar, en dan is mijn nuffig nichtje op haar best; kom maar zelf kijken..."
„Ik durf niets beloven; dienstzaken..."
„Nu, gij moet het weten. Wij rekenen op u, als gij u vrij kunt maken; denk er om dat wij bij mooi weer theedrinken in den tuin, dat's luchtig en ongegeneerd."
„En dat leende zich zoo goed tot een apartje, als men elkaar iets te zeggen had," voegde Eckbert er in zich zelf bij; „en toch waren de dienstzaken zeker dringend, of wel hij was van tactiek veranderd, want hij verscheen eerst toen het theeuur lang voorbij was, en men zich reeds naar de zaal had begeven en aanstalten maakte voor het huiselijk concert, maar hij bracht het verlangde tweede deel mee, en was Regina blijkbaar zeer welkom ;" of hij dit dankte aan den roman, of wel aan de bijzonderheid dat hij zich niet overijld had met te komen, durven wij niet beslissen; zeker is het, dat zij hem nu ontving als ware zij van eene onbillijke opvatting teruggekomen, en zich niet meer ergerde als hij onwillekeurig in den ouden toon der gemeenzaam-



heid terugviel en hem Eckbert noemde, zoo vaak hij haar vertrouwelijk als Regina toesprak.
Het ontging hem niet, hoe zij zich haastte met den geliefden roman het vertrek te verlaten, zoo ras haar plicht als gastvrouw haar daartoe de gelegenheid liet. Andere dames hadden er ook naar gevraagd, van gesproken, maar zij scheen besloten er niemand inzage van te verleenen voor zij zelve oen civant (jout daarvan had genoten. Wachtte zij mogelijk een woordje van hem over den inhoud van het boek; Eckbert glimlachte van stille voldoening, toen hij haar met zooveel haast haar buit in veiligheid zag brengen, want hij had er werkelijk een briefje in gelegd, om onder voorwendsel van literatuur eene betuiging van vriendschap aan haar te richten, zooals die in het gewone gesprek moeilijk is te pas te brengen, geene al te ongehoorde stoutigheid en die zij ook niet ten kwade scheen genomen te hebben, want toen zij in het gezelschap terugkeerde, was er niets in hare houding tegenover hem, dat aan gekrenktheid deed denken; integendeel, zij dankte hem met een glimlach, toen zij zag dat hij in hare afwezigheid de musiceerende jonge dames op gang had geholpen ; maar nu was het hare beurt om voor het vermaak van hare invité's te zorgen, in zooverre deze in muziek een genot vonden, hetgeen zeker niet het geval was met de oudere heeren en dames, oom Jozua ingesloten, die al dapper zaten te whisten. Men plaagde Regina om te zingen, maar zij excuseerde zich, zij was verkouden en niet bij stem; het eenige wat zij vermocht, was een beetje op de piano te trommelen, liefst een quatre-mains, die zij pas met Lize had ingestudeerd; maar ongelukkig was Blondje juist ingepakt om de vierde te zijn bij een quadrillepartijtje, en men mocht dat niet storen.
„Och Eckbert, kom me te hulp! Ik heb er altijd tegen zoo iets alleen te doen," sprak zij toen, terwijl zij vertrouwelijk, als gold het een broeder, haar hand op zijn arm legde; „men zegt dat gij eene mooie stem hebt; ik was nog niet in de gelegenheid u te hooren — geef on8 een a'r *en be8'6-'
„Maar dan moet gij mij accompagneeren, Regina."
„Met pleizier; als gij maar geen van de nieuwe opéras bouffes kiest, want daar maak ik mijne studie niet van.'



„Noch ik; laat voor clown spelen wie wil, dat's mijn genre niet. Accompagneert gij een air uit den Joseph van Méhul?"
„Heel graag; ik heb de partituur."
En zonder aarzelen zette zij zich en preludeerde, om de niet spelende heeren en dames onder de aandacht te brengen dat er om hunnentwil zou gezongen worden; maar de liefelijke en toch krachtige stem van Eckbert trok die ten volle, toen hij het vChamps paternels, Hébron! douce valleV aanhief, en die werd hem niet ontrouw, want men luisterde niet uit wellevendheid, maar omdat de treilende woorden door de roerende stem als veraanschouwelijkt werden en tot het menschelijk gevoel spraken op eene wijze, die weerklank vond in het harte; enkele spelenden lieten voor het oogenblik de kaarten rusten, tot groot misnoegen van hun meer geacharneerde partners, maar diesondanks werd dat zwijgend verkropt en brak geen fluisterend woord zelfs de stilte voordat het:
„Si vous pouviez vous repentir,
„Je serais touché (le vos larmes!"
was uitgebracht, en de daverende toejuichingen blijk gaven van aller sympathie en dankbaarheid voor het genot, die de zanger te meer verdiende, daar het accompagnement hem in den steek had gelaten. Regina zat, de fijne vingers op de toetsen latende rusten met tranen in de oogen te luisteren; zij had vergeten hare aandacht aan haar spel te geven. Wie het haar ten kwade mocht duiden, Eckbert zeker niet, die er toch het meest bij geïnteresseerd was, maar die er een triomf door smaakte, welke hem meer waard was dan al de toejuiching die hem gewerd.
Bij de stilte, die er toen volgde, tot zich zelf gekomen, rees zij haastig op, lispelde eene verontschuldiging tegen den jongen Ditmar die de muziek voor haar had gekeerd — zij had migraine, zij was in de war geraakt — zonder naar Eckbert op te zien spoedde zij zich naar den uitersten hoek der zaal en liet zich neervallen op eene causeuse, het hoofd van het licht afgekeerd, als eene die behoefte heeft aan rust.
Terwijl men rondom de piano kibbelde wie nu aan de beurt moest zijn, trok Eckbert zich terug om verderen aandrang te



ontkomen, en daar hij zijne redenen had om van Regina 8 migraine niet het ergste te denken, achtte hij zich gerechtigd haar te volgen, haar toe te spreken.
„Stoor ik u, Regina?" vroeg hij met zekere aarzeling.
„Neen, Eckbert, gij niet," was het verbljjdend antwoord, terwijl zij het hoofd ophief en zich naar hem toekeerde. „Ik wil met u praten, maar niet daar ginds onder dat gejoel, dat vermoeit, dat verveelt mij ..
„Neemt gjj het hun kwalijk, dat zij mij hebben toegejuicht!" vroeg hij glimlachend, terwijl hij een pouff aanschoof en plaats nam naast hare causeuse.
„Gij weet wel beter; maar hunne wjjze van die geestdrift uit te drukken is ... do mijne niet."
„De uwe valt ook veel meer in mijn smaak, en ik kom er u voor danken," sprak hij, terwijl hij haar de hand toestak.
„Neen, ik heb u te danken," hernam zij, de hare reikende; „maar ... ik dacht niet dat gjj daarop zoudt gelet hebben.'
„Gij weet wel beter, Regina!" sprak hij, aangemoedigd door dit ongewoon goed onthaal; „gij weet dat niets van hetgeen in u omgaat mij onverschillig is, en dat ik niet nalaten kon u gade te slaan terwijl ik zong."
„Het was mij of ik dat voelde, al zag ik niet naar u op, en... ik zal u bekennen, dat ik mij zekere passages aantrok, of ze mij golden. Ik bewonderde niet het meest wat de anderen toejuichten, uw muzikaal talent, maar wel de intonatie die gij wist te leggen in de roerende woorden. Die trof mij, en het kwam mij voor, dat ik u wel eens onrecht gedaan heb, en dat wenschte ik goed te maken; wilt gij mij alles vergeven?''
„Aan mijne vergevensgezindheid zal het niet haperen, dat weet gij wel, Regina! Maar toch zou het mij allereerst noodig zijn te weten, hoe gij er toe gekomen zijt mij zóó te verdenken, zóó te veroordeelen, dat uwe houding tegen mij van de heftigste verbittering getuigde; ja — laat het mij vrij uitspreken — van eene minachting, die ik meen niet verdiend te hebben ..."
„Wees niet ten halve edelmoedig, Eckbert, en spaar mij bekentenissen, die pijnlijk en vernederend zijn voor mij, en mogeljjk rancune zouden zetten bij u voor altijd."



„Die edelmoedigheid zou onverstandig zijn. Ik moet weten wat er hapert, dat onze goede verstandhouding telkens opnieuw verbreekt."
„Gij bouwt dien eisch op mijne zwakheid van het oogenblik," sprak zij ontwijkend.
„Neen! want gij moet uit mijn briefje gezien hebben, dat ik met u ins reine wensch te komen."
„Ik heb geen briefje van u ontvangen."
„Ik heb een woordje aan u neergelegd in het tweede deel van Auerbach, dat gij in zekere haast naar uwe kamer hebt gebracht..."
„Dat is ook zoo, want ik vind het onuitstaanbaar, dat anderen ongevraagd snuffelen in mijne lectuur, en ik zag bij onze dames daartoe duidelijk den lust opkomen."
„En ik, die mij vleide dat gij wel even in het boek zoudt hebben gebladerd."
„Waarom toch; ik kon niet verdacht zijn op zulke..."
„Vermetelheid, wilt gij zeggen; welnu, ik erken het, ik heb die begaan."
„Ja, het is er eene, en eene onvoorzichtigheid nog daarenboven.
Als ik niet zooveel haast ha 1 gemaakt om dat boek aan aller begeerige oogen te onttrekken, zou die inval van u mij licht gecompromitteerd hebben, of, was dat mogelijk uwe bedoeling?" voegde zij er bij op haar vroegeren bitteren toon, terwijl weer sombere argwaan uit hare donkere oogen lichtte.
„Hoe nu? Gij hebt nog niet eens absolutie van uw vroeger onrecht, en daar valt gij alweer in recidive," sprak hij met eene poging tot scherts, die niet van harte ging; dat bewees zjjn strak gelaat en de gloed die hem op het voorhoofd steeg; hij kampte tegen innerlijke verontwaardiging.
„Dat is uw eigene schuld; mij zoo maar met een billet-doux te overvallen."
„Wie zegt u dat het een billet-doux is? Zoo gij het gelezen hadt, zoudt gij wel beter weten, en er veeleer eene oorlogsverklaring in zien...
„Om tot den vrede te komen, onderstel ik?"
„Ja! maar er is geen vaste vrede denkbaar tusschen ons, zoo wij geen strijd voeren tegen dien gevaarlijken trek in uw karak-



ter, die zich hoe langer hoe scherper begint af te teekenen; in vollen ernst, Regina, het wordt eene manie bij u, altijd het eerst het kwade van mij te denken. ..
„En ik zie, dat gij nog altijd de Eckbert zijt van voorheen, die bepaald de manie had om mij over alles te hekelen, en wiens toeleg het was mij voortdurend te corrigeeren."
„Zonder dat het doel trof, helaas!" repliceerde hij, nu toch weer schertsend.
„Dat spreekt vanzelve; als men een wilden pony gedurig de sporen geeft, raakt hij aan het steigeren en slaat achteruit.. .
„Ik verdedig het systeem niet; maar bedenk toch, een paedagoog van twaalf of dertien ..."
„Die bij het verkeerde stelsel blijft volharden, als hij al lang in de twintig is ...."
„Is dat meenens, Regina? Kan dat de grief zijn, die u telkens tegen mij ontstemt?" vroeg hij getroffen.
Wat zij wilde antwoorden bleef ongezegd, want terwijl dit paar een gesprek voerde, dat hen beiden zoo bijzonder interesseerde, vergaten zij dat er ginds muziek werd gemaakt, waarnaar zij niet luisterden, doch waarmee ze toch nog te rekenen hadden. Le succis oblige: het gezelschap was Eckbert wel dankbaar, maar nóg onvoldaan. Een troepje dames, door een paar heeren begeleid, kwam Witgensteyn reclameeren en stoorde zijn tête d t/te op de wreedaardigste wijze. Regina zag het troepje naderen, en daarom bleef zij hem het antwoord schuldig.
„Mijnheer Witgensteyn, wij komen als deputatie, in naam van het heele gezelschap, u dringend verzoeken om nog eens te zingen, en dan liefst wat vrooljjks," smeekte juffrouw Ditmar, die als een der door hem geredden zekere aanspraak op Eckbert meende te hebben, welke zij nu gelden liet.
„Kom, mijnheer Witgensteyn, geef ons nog eens dat air uit La dame blanche ten beste; dat gij zoo verukkelijk kunt zingen," viel eene andere jonge dame in.
„Och, juffrouw Regina, doe gij eens een goed woordje voor ons," hief de jeugdige Ditmar weer aan; „gij waart er niet bij, toen mijnheer zoo prachtig heeft gezongen op dat muziekpartjjtje bij ons."



Maar Regina scheen er niet aan te hechten, dat Eckbert nu weer zou zingen, want zij bleef zwijgen en had zich maar even opgericht uit de achtelooze houding, die zij had aangenomen bij het naderen van den vijand (in den vorm van lieve vriendinnen).
Witgensteyn, die zijne bewonderaarsters alles behalve dankbaar was voor de stoornis en die moeite had zijn spijt te verbergen, hoopte dat Regina eene uitvlucht zou bedenken, om hem vrij te maken; maar zij bleef zwijgen en scheen niet voornemens haar wil en wensch te doen verstaan.
„Waarlijk, dames!" sprak Witgensteyn half gemelijk, half verlegen, „gij doet mjj te veel eer aan; ik ben niet meer bij stem; ik voel mij r.iets opgewekt, en ik zou aan uwe goede verwachting zeker heel slecht voldoen."
„Kom, Eckbert, stel je niet aan als een jong meisje, om je zoolang te laten bidden eer je toegeeft," voegde George Warens hem toe. „Mijne Marie zal alle geloof aan uwe courtoisie opgeven, als gij de dames nü teleurstelt."
„Als het dan zijn moet, zal ik mijn goeden wil toonen;maar ik vrees dat juffrouw Regina, die hoofdpijn heeft...."
„Toch graag naar u zal luisteren," viel nu Regina in, „maar ik kan u niet accompagneeren. Ik ben wat vermoeid, en niet oplettend genoeg."
„O, maar ik doe het zoo graag," bekende de kleine Julie Ditmar gulgauw, „en mijnheer Witgensteyn zal zien dat het goed gaat."
„Ik twijfel er niet aan, juffrouw Ditmar; mag ik u naar de piano geleiden?"
Is het noodig te zeggen, dat Eckbert geen fiasco maakte met het:
„Ah, quel plaisir, d'être soldat 1"
dat hem werd opgelegd. Een impresario, die een fort-ténor had te werven, zou mogelijk gezegd hebben dat zijne stem niet genoeg omvang had; maar zijne opvatting van het air, de verborgen ironie die er in school en die hij wist weer te geven, waar een zanger van beroep, die tot de hoogste noten kon opklimmen, niet eens aan gedacht zou hebben, gaven er eene beteekenis aan die verraste en den toestand schilderde zooals de geestige Scribe het



bedoeld moest hebben. Mogelijk kwam zijn eigen innerlijke tegenzin in zijn beroep aan zijne intuïtie te hulp, en verplaatste hij zich gemakkelijk in den toestand van George met zijn
,,Quinze cent francs d'appointements,
Et on ne (lira pas que je fais des folies,
Car j'achtte un chateau de mes économies!"
want de scène van den verkoop moest hij ten slotte ook geven, — de dames plaagden telkens om „nog dit", en juffrouw Ditmar was onvermoeid in het accompagnement, en zij bewees wel, wat zij zoo naïef had uitgeflapt, dat zij het zoo graag deed!
In de pauzen die men hem gunde, had Eckbert herhaaldelijk naar Regina omgezien, wat verwonderd, dat zij zich zoo op den achtergrond hield, en bovenal dat zij de gelegenheid niet waarnam om zich ongemerkt te verwijderen en zijn briefje te lezen. Het bleek wel dat zij niet nieuwsgierig was, of zij dat zich zelve wist te beheerschen; toch had zij schik in zijn geestigen zang, en zij ontveinsde het zich niet; zij smaakte er nog de geheime voldoening bij, dat de man, wiens stem allen in verrukking bracht, haar speelkameraad was geweest, haar vriend was gebleven, en dat het slechts aan haar goeden wil stond, of hij meer nog voor haar zou worden. O zeker, dat stond aan haar; maar had zij wel eenige zekerheid dat hij haar zocht en niet het hare ? Die smartelijke bijgedachte, die altijd weer bij haar opkwam, vergalde haar alle genot, alle voldoening die zij had kunnen smaken. Julie Ditmar had rozen op de wangen en een sneeuwwitten hals, die straffeloos omlijst was door paarlwit alpaca; en zij, de arme creole, zij had noodig haar donkeren tint te omhullen met zwarte kant en geen liefelijke blos sierde ooit haar vaalbleek gelaat; alleen het purper van toorn of schaamte kon haar het voorhoofd kleuren, maar dit bracht haar geene schoonheid aan, zij wist het maar al te goed. Zij scheen te vergeten, met welk een wonderen glans hare donkere gazellenoogen konden lichten; welk een schat \an bevalligheid er school in hare slanke leest, en welk een rijkdom zij bezat in het glanzige, zwarte haar, dat de triomf van haat kapper was, als hij het in zware, dikke vlechten als een kroon op haar voorhoofd verhief, terwijl de diamanten spelden, in den



vorm van sterren, er in schitterden als op email. Zij vergat bovenal dat zij geen onbeduidend poppetje was als dat juffertje van rose en wit, dat men op een schoorsteen had kunnen plaatsen als een ornament van Sèvres-porselein, dat zij een hoofd en een hart had, wel waard om door een man als Eckbert te worden begrepen, gewaardeerd, en onder die smartelijke zelfmiskennis leed zij bitter en deed ook hem lijden.
Toen men eindelijk Witgensteyn had bedankt en vrijgelaten, werd het tijd voor het souper. Regina had zich in beweging gezet en de heeren en dames aan de speeltafels gewaarschuwd aan het laatste toertje te denken, en teruggaande in de zaal, waar de jongelui die het muzikaal genot hadden geprefereerd, nog in groepjes bijeen stonden, was zij voornemens zich naar Eckbert te wenden, om hem ongezocht de gelegenheid te gunnen haar aan tafel te geleiden.
Terwijl zij langs die heeren voorbijging, waaronder ook George Warens, hoorde zjj den jongen Ditmar zeggen, blijkbaar sprekende over Eckbert:
„Ja, zoo'n dame blanche moesten we voor hem opschommelen, om hem het koffertje met effecten aan te bieden, hij verdient het, en ...
„Welnu, die zal nog wel ter rechter tijd voor hem verschijnen," sprak een der heeren lachend.
„En moet het dan juist eene blonde zijn? Met eene brunette, met eene koningin van den nacht zou hij het ook wel kunnen doen," riposteerde George om den broeder te plagen, die niet onduidelijk had te kennen gegeven, dat zijn zusje wel voor dame blanche zou willen spelen.
Regina, die altijd op haar qui vive was, en wier argwaan haar gehoor scherpte, had verstaan, had begrepen, tot groote schade voor Eckbert, wien ze nu op een drogen toon verzocht aan mevrouw Ditmar zijn arm te presenteeren.
Maar hij deed alsof hij haar niet verstond, en nam sans fa^on haar arm in den zijnen, terwijl hij overluid zeide: „Mag ik de eer hebben, waarde gastvrouw?" Hij dacht dat het niet kwaad zou zijn met haar een weinigje als een Lauzun te handelen, en diens: „les filles de France veulent etre menfes le baton haut"



in toepassing te brengen; misschien vergiste hij zich, maar op dit oogenblik althans miste zij het aplomb tot verzet; 't was ook te laat, want reeds schoof Thomas de groote middendeur open en verkondigde dat het souper gereed was; reeds leidde mijnheer van Berchem de wichtige mevrouw Ditmar op; de andere heeren kozen de dames die zij tot cavaliers wilden strekken voor den korten tocht, en Regina kon zich van den opdringer niet meer ontslaan zonder opzien te wekken.
„Mag ik morgen het antwoord komen halen op mijn briefje?" vroeg hij stoutweg maar fluisterend, terwijl zij voortgingen.
„Neen, niet morgen."
„Zult gij misschien schrijven?"
„Zeker niet; ik... ik zal u door oom laten waarschuwen als ik u te spreken heb..." en zij wees hem hare plaats; de zjjne was niet naast haar, maar toch vlak daar tegenover, zoodat het licht viel met elkaar te praten, alleen niet vertrouwelijk, daar had de ondeugende voor gezorgd.



V.
Het bleek toch wel dat er geen antwoord was, want er verliepen drie, vier dagen, zonder dat Regina iets van zich liet hooren, hoewel Eckbert, om oom Jozua aan te treffen, zich geregeld naar de sociëteit begaf op het uur, waarop deze er was te vinden. Zij hielden dan een praatje. De oude heer was vriendelijk, gemeenzaam als altijd, maar sprak geen woord dat Eckbert gerechtigd was te beschouwen als uitgaande van zijne nicht.
Dat verwonderde Witgensteyn; want aan hetgeen hij eene oorlogsverklaring had genoemd, meende hij zoo'n gracelijke wending te hebben gegeven, dat het maar aan haar stond om er heel iets anders in te zien: een bewijs van ernstige belangstelling die zich over kleine vlekjes bekommerde uit oprechte waardeering van schoone hoedanigheden. Zijn briefje kon haar niet boos gemaakt hebben, of zij moest opnieuw tegen hem ingenomen zijn door een van die praatjes of gezegden van anderen, die op haar maar al te veel indruk schenen te maken, en waaraan hij hare vroegere ontstemming tegen hem meende te moeten toeschrijven. Het kwelde hem, maar hij wist niet hoe een eind te maken aan die spanning. Haar te trotseeren door de afwachtende houding op te geven, die zij hem had aanbevolen, was me voorzichtig. Eene schijnbaar toevallige ontmoeting was nog het beste middel om, al ware het slechts door een woord of een blik, eenige opheldering te verkrijgen over haar onverklaarbaar stilzwijgen, maar Regina ging niet veel uit, en bij Lize, die ij trouw' bezocht, trof hij haar niet aan. Zelfs scheen zij na een warmen Augustusdag niet eens behoefte te hebben om wat



versche lucht te scheppen in de buitensociëteit — iederen namiddag ging Eckbert er heen, in de hoop dat zij er komen zou; men zag de halve stad er dageljjks bijeen, maar oom Jozua met zijne nicht waren er niet te vinden.
Eindelijk, het was reeds de vijfde of zesde dag na het soupeetje, meende hij zjjn doel te hebben bereikt. Hij zag haar wandelen in den tuin, met van Berchem, a la recherche zeker van een behagelijk plekje; maar zonderling... op het oogenblik zelf dat hij nabij genoeg was om haar te groeten en toe te spreken, zag hij dat zij zich vierkant afkeerde; had zij hem dan niet opgemerkt? hem, die den pas versnélde, om te eer in hare nabijheid te zijn ?
Zij had hem zóó goed opgemerkt, dat zij oom Jozua dwong een anderen weg in te slaan, ondanks zijn protest en de vraag: of zij Witgensteyn dan niet had gezien, die naar hen toekwam?
Juist! zij had hem gezien; maar zij wilde hem op dit oogenblik liever niet ontmoeten.
Oom haalde de schouders op, zeer verlegen hoe hij later die volte face tegenover Witgensteyn zou verklaren; maar Regina zei op zulk een ernstigen toon dat zij er reden voor had, die zij hem later wel zou meedeelen, dat hij zich verplicht achtte haar te waarschuwen dat men elkaar te ieder stond weer kon tegenkomen, dat de ontmoeting bijkans onvermijdelijk was, en dat niets den luitenant immers verhinderde hen te komen toespreken, als zij eens ergens eene plaats hadden gekozen.
„Dat begrijp ik ook wel, oom! en daarom wilde ik u verzoeken, nu maar terstond heen te gaan."
Nu heengaan ! dat was hard voor iemand van leeftijd en embonpoint, die de wandeling alleen had afgelegd met het oogmerk om prettig en gezellig uit te rusten.
„Niet eens even uitblazen?" verzuchtte de goede man; „maar kindlief, dat gaat immers niet; dat doet niemand."
„Niemand die er geen reden voor heeft, dat geef ik u toe, oom; maar die hebben wij nu wel; of wilt gij het er op laten aankomen, dat er eene scène voorvalt tusschen... dien man en mij ?"
„Eene scène! de Hemel beware ons — ik, die zoo opzie tegen kibbelarij — en dan nog in 't publiek."
I-angs een omweg. 7



Nu dan, ik kan niet beleefd zijn jegens hem op dit oogenblik en dan ... een officier, omringd zooals men het hier is.
^Dat zou opzien b.„„, ik ha. » .p»k .»
opnieuw, met eene verzuchting; „.naar wat is er dan gaande. Ik wist niet beter of gij waart goede vrienden op ons muz.ekpartijtje; Lize verzekerde mij zelfs, dat hij bepaald een
TOetLnJwUe,hofdgaan we niet, oom?" viel ze in met beslistheid.
Dat wat e; tusschen hem en mij is, kan niet afgehandeld worden öp eene publieke plaats. Maar gij kunt immers hier blijven ; doe mij slechts uitgeleide tot buiten het hek, t is nog n laat voor mij om alleen thuis te komen.
„Neen, kind! daarvoor ben ik uw oom, uw voogd met,
zoo in den steek te laten. i . _
„Neem dan, als ik u bidden mag, den kortsten weg om hier
vandaan te komen. . .
Niet den kortsten, want dan gaat men over het voorplein
waar de meeste menschen zitten en waarde jongeofficier nuoo
wel zal zijn; maar wij kunnen het achterhek uit en zoo
^ Dan hofeer hoe beter," en zij versnelde haar tred zoozeer dat de arme oom haar nauwelijks kon bijhouden, die in zijn hart eene voogd ij .chap verwenscbte, welke hem aan zulk een despo-
^Maar^ckbert^iad zich niet neergezet waar de meeste menschen waren; getroffen door het vermoeden, dat er opzet lag in e wi)z waarop Regina zijne ontmoeting was ontgaan, wilde hij zekerheid hebben dat men hem vermeed; hij was het paar langs een om we gevolgd en bleef hen in 't oog houden, tot zij het achterhek uitgingen. Hij kon nu niet meer twijfelen: Regina was heengegaan om°niet met hem samen te treffen. Dit was te erg, daar moest
^K^dVhe" antwoord zijn op zijn trouwhartig schrijven, dat niets vroeg dan de vergunning als een oprecht vriend in alle vrijmoedigheid tot haar te mogen spreken... met haar te mogen omgaan.
En nu zulk eene wending na een avond, die, ondanks zekere wisseling van luim, toch zooveel beloofde.



Was zij dan eene coquette, die er haar lust in vond hem te martelen en voortdurend te slingeren tusschen hoop en vrees ? Indien zij het was, zou hij haar dat pleizier niet langer gunnen; dan zou zij het weten, dat hij nog niet als een slaaf aan hare voeten lag geketend, dat hij zijn gevoel voor haar zou weten te beheerschen, dat hij bij machte was zich vrij te maken eer het te laat was; zoo zij geene geldige reden voor hare onverklaarbare handelwijze wist op te geven, moest het tusschen hen uit zijn. Hij zou tot haar gaan om haar dit te zeggen, en alles te wagen om alles te winnen; den middenweg waarbij men zachtelijk en als van schrede tot schrede het hart eener vrouw verovert, kon men met haar niet bewandelen; hij moest de positie stormenderhand innemen of — voor goed aftrekken. Hij had haar reeds bewezen, dat hij zich ter zijde wist te houden als zij hem had teruggestooten, en dan was zij het altijd geweest, die hem weer tot zich had gelokt. Nu zou zij voor goed moeten kiezen wat zij wilde. En werkelijk ging hij reeds des anderen daags naar het huis der van Berchem's, om dit besluit uit te voeren.
Het was nog in den vroegen voormiddag, oom Jozua was dan op zijn kantoor; er werden geene bezoeken afgewacht en hij zou Regina alleen vinden, die gewoonljjk niet uitging dan na het tweede ontbijt. Haar oude Thomas, die opendeed en zich heel goed herinnerde hoezeer de Witgensteyn's vader en zoon, op Dennenheuvel welkom plachte te zijn, aarzelde geen oogenblik om hem binnen te laten; alleen gaf hij te kennen, dat de juffrouw op hare kamer was en dat hij het aan de kamenier zou zeggen.
„Geef mijn kaartje, Tom, om alle vergissing te voorkomen, en vraag: of de juffrouw mij ontvangen wil."
Hjj begreep dat er geen maatregelen waren genomen om hem te weren, en hij wilde niet met eene onbeleefdheid beginnen; maar de kamenier was juist met de huishoudster bezig in de provisiekamer, en zjj scheen het onnoodig te achten met dat kaartje de trap op te loopen.
„Laat mijnheer maar gerust boven gaan, Tom, de Juffrouw is in haar salon!" riep zij hem uit de verte toe.
Zjj had de jongelui wel eens bespied als zjj samen waren; zij



had hen elkaar bij den naam hooren noemen, en zij meende er zeker van te zijn, dat de officier verwacht werd, toen hare meesteres haar gezegd had: „Ik ben thuis, zoo er kennissen
mochten komen."
Retina had voor zich in het groote huis van haar oom, op de eerste" verdieping, een appartement laten inrichten; het bestond uit eene slaapkamer, een klein boudoir en een salon, geheel naar haar smaak en gedeeltelijk gemeubeld met de meubels die zij ter herinnering aan Dennenheuvel had medegebracht. In den salon was haar boekenkast geplaatst, haar schrijftafel en hare pianino, het werktafeltje, dat zij reeds als aankomend meisje had gekregen, en een bonheur du jour, waarop al de kleinigheden in porselein en Indisch lak- en snijwerk waren uitgestald, die in het boudoir harer moeder hadden geprijkt en waarvan zij zich niet had willen scheiden. Zij was niet wispelturig in haar smaak; zij hechtte aan oude herinneringen, zelfs waar het huisraad en bibelols gold; dit had voor Eckbert moeten pieiten, haar eerste kennis, haar eenigen speelkameraad, hare eerste liefde, al had zij wellicht niet den moed gehad haar eigen hart te onderzoeken. Maar, helaas! al wat voor hem had kunnen spreken, keerde zich juist tegen hem, sinds het rampzaligst wantrouwen post had gevat in haar hart.
In dit appartement had zij haar thuis en hield zij zich gewoonlijk op, als zij niet met oom Jozua samen moest zijn of de honneurs van zijn huis had op te houden. Nicht Lize en andere gemeenzame kennissen, die maar eens even kwamen, werden in haar salon ontvangen. Heeren waren er echter tot hiertoe met toegelaten, of het moest zijn in de gestalte van den een of anderen leverancier, waarmee zij iets te bepraten had, den pianostemmer of den horlogemaker, die de pendule kwam opwinden.
Aan den laatste dacht zij, toen zij Thomas met iemand anders de trap hoorde opkomen. Het was zijn dag, al was het zijn uur niet, en daar zij voor hare pianino zat met den rug naar de deur gewend, keerde zij zich niet eens om, toen die geopend werd en Witgensteyn binnentrad met een gejaagden stap, waarvan de klank door het mollige tapijt werd vermomd. Thomas, die langzamer volgde, meende te moeten aandienen: „Mijnheer Witgensteyn.'



Regina bleef voortgaan met phantaaeeren, of zij niets had gehoord.
„Regina! sprak Eckbert met eene stem, die tevergeefs zekere aandoening trachtte te overwinnen, „het was niet mijn voornemen u dus te overvallen...
„Thomas. viel zij in zonder zich om te keeren, „geef mijnheer een stoel; ik ben verder voor niemand te spreken."
Dat bevel waarborgde Eckbert voor 't minst zijne audientie en zijn trte-a-téte, maar of het van behagelijken aard zou zijn, viel te betwijfelen, althans de houding, waarmee zij oprees en zich tot hem keerde zoodra Thomas zich had verwijderd, was niet aanmoedigend.
Zij was nog niet gekleed; maar de elegante peignoir van zachtgrjjs thibet, met zwart soutache afgezet en door zwart fluweelen strikken versierd aan den hals en de wijde mouwen, bracht eene gracelijke afwisseling aan voor het eentonige zwart, waarin men haar gewoonljjk gekleed zag. Het lange slepende gewaad, dat haar los om de leden hing, terwijl ceintuur noch cordelière de taille kenmerkte, scheen haar grooter te maken dan zij werkelijk was, toen zij daar opeens voor hem stond en met flikkerende oogen, als ware zif eene koningin geweest tegen welke men lèse-majesté had begaan, eene vraag tot hem richtte, die bijna klonk als een vijandelijke aanval.
»Wat komt gij hier eigenlijk doen, mijnheer Witgensteyn?"
Vol smartelijke verbazing over deze ontvangst, bleef hij een oogenblik zonder te kunnen antwoorden. Hij was niet gaan zitten, maar leunde slechts tegen den rug van den fauteuil, dien Thomas voor hem had aangeschoven, en hij had dien steun noodig in dat oogenblik. Toch hervatte hij zjjn aplomb, en deed zijn best om met zekere vastheid te antwoorden :
„Juffrouw van Berchem, als het nu weer tusschen ons op dien voet moet gaan. Ik had eenigen weerklank gehoopt op mijn schrjjven; nu die niet is gevolgd, zult gij mij toch niet van overijling beschuldigen, waar ik u kom vragen; of gjj er niets, waarlijk niets op te zeggen hebt ?"
„Zeer veel of zeer weinig; ik was het met mij zelve niet eens over den vorm, waarin ik mijn antwoord zou kleeden, al stond mijn besluit vast omtrent den inhoud. Dat deed mij aarzelen...



veel te lang, dat begrijp ik nu wel, voor u, die ... haast blijkt
te hebben, veel haast..
„Ja, Regina, daar hebt gij gelijk in; ik heb haast om te weten, wat ik in u zien moet: de vrouw, op welke men rekenen kan als mijn zijn hart aan haar wijdt, of de coquette, die het aanneemt zonder het hare in ruil te geven; die het heden aanvaardt, om het morgen weer te verwerpen, en die er haar lust in vindt iemand voortdurend in spanning te houden, door hem lederen dag een ander gelaat te toonen. Ziedaar eene onzekerheid, die ik niet langer kan, niet langer wil dragen. Ik kan wat beters doen met mijn tijd, met mijn leven, dan het ter prooi te geven aan de kwelling eener liefdesbetrekking zonder uitkomst, waarbij hoop en teleurstelling elkander bij beurten afwisselen, zonder dat men weten kan naar welke zijde de kans ten laatste zal overslaan. Ik heb nooit geestdrift gehad voor mjjn beroep, dat mij opgedrongen is; maar ik placht lust te hebben tot studie, tot onderzoek, tot zulke werkzaamheid in één woord, die mij eenmaal in staat zou stellen mij vrij te maken van de afhankelijke positie, waartoe het lot mij heeft gebracht. Sinds ik u weerzag, Regina! sinds ik mij vervoeren liet door de zucht om den droom mijner kindsheid verwezenlijkt te zien, is mijne rust verloren gegaan, en daarnevens de lust en de kracht tot werkzaamheid; ik ga op in de gedachte, voor mij levensvraag: zou ik vorderen in hare genegenheid? Zou zij mij eenmaal schenken, wat ik haar reeds wijdde, al was het haars ondanks 't Ja, Regina, ik durf u mijne zwakheid bekennen, omdat het de laatste zjjn zal; ik leefde in die hoop, al was het tegen de waarschijnlijkheid in. Mijne gansche levenswijze is er door veranderd. Ik moest van mij doen spreken, om uwe aandacht te wekken als gjj mij hadt afgestooten; ik moest mij soms bedwelmen, om de vlijmende smart te verdooven van de wonden, die gij mij hadt toegebracht door uwe koele, minachtende houding...
„Mjjne houding is geweest... wat die zijn kon tegenover u; ik "meen u geen onrecht te hebben aangedaan," antwoordde zij hoog en koel.
„Gij zegt dit, omdat gij mij voor den nietigen wereldling aanziet, dien ... ik u wel toeschijnen moet, omdat ik mij hier heb



laten meesleepen in een kring van lieden, die in het leven niets zoeken dan genot en tijdkorting, of eer en winstbejag. Voorwaar, ik ben niet van de hunnen, en ik ben onder hen even weinig thuis als gjj zelve het hier zijt onder de vrouwen. Ook ben ik vast besloten, mij daarin niet langer op te houden dan mij volstrekt noodig is."
„Werkelijk!" vroeg zij met ironie. „Hoe lang zal u dat dan noodig zijn ?"
„De tijd, waarvoor mij hier het commando is opgedragen, zal welhaast om zijn; eerstdaags komt mijn opvolger dat overnemen; ik word op nonaetiviteit gesteld en ... zou dan vrij zijn X. te verlaten, om met den drukken gezelschapskring te breken, die mij op meer tijd en rust te staan komt, dan ik er voor over heb.
„Gij denkt X. te verlaten?" vroeg zij snel en hem met een scherp onderzoekenden blik aanziende, als om zijne innerljjkste gedachte uit te vorschen.
„Alleen dan niet, als Regina van Berchem voor mij wil zijn, wat ik in haar wensch te vinden; als ik mocht hopen dat haar hart eens de wenschen van het mijne zal verhooren, en zij mij het uitzicht geeft dat ik hare hand zal verwerven," viel hij in, meenende dat hare aarzeling en hare koelheid gevolgen konden zijn van de al te voorzichtige terughouding, die hij tot hiertoe zich zeiven had opgelegd. „Dan zeker zouden de sterkste banden mij hier terughouden; ik zou den moed hebben en de kracht om mij van alles los te maken, wat mij hier in den weg stond, om het levensdoel te bereiken, dat ik mij heb voorgesteld. Ik zou mij hier een nieuwen werkkring kunnen scheppen, die mij geen tijd meer liet voor de laffe vermaken, waartoe niet de lust, maaide gedwongen ledigheid, de zucht om afleiding te zoeken voor kwellende gedachten mij nu maar al te zeer verlokken. Geloof mij, Regina, al getuig ik het van mij zelf, ik ben niet de onbeduidende salonheld, dien de lieden hier in mij meenen te zien. Ik heb gansch andere behoeften en overleggingen; ik smacht naar vrjjheid om het leven op te vatten in anderen zin. Ik kan dat alleen, Regina, als gij mij daarbij ter zjjde wilt staan, als ik ook leven mag voor u, die geheel mijn hart vervult en die het in uwe macht hebt mijne vurigste wenschen te verhooren, mjj het



hoogste geluk des levens te schenken. Doe het Regina! Aarzel nu niet langer het woord te spreken, dat mij uit de pijnlijke spanning der onzekerheid verlost!" ... De sterke gemoedsbeweging, waarvan geheel zijne houding, zijne trekken, zijn toon getuigden, overweldigde hem nu zoozeer, dat zijne stem haperde; hij kon niet voortgaan, maar hij hoopte dat zijn zwijgen nu welsprekend genoeg zou zijn. Hij geloofde den indruk op haar te hebben gemaakt, dien hij had bedoeld, want hare sprekende trekken behielden niet langer die ijzige strakheid, waarmee zij hem in 't eerst had aangehoord. Integendeel, het was zichtbaar dat zij worstelde om die uiterlijke kalmte te bewaren, die zij zich zelve had opgelegd; eerst nu hij zweeg, hief zij het hoofd op, dat zij meest zijwaarts had afgewend, als om de indrukken, die zij onderging, voor hem te verbergen; maar nu keerde zjj zich geheel tot hem, zag hem vlak in het gezicht, met doorborenden blik, en sprak langzaam en met opzettelyken nadruk, als wilde zij ieder woord wegen en zich verzekeren dat het doel trof.
„Ik begrijp zeer goed, hoe noodig het u is te weten wat ik voor u wil zijn, en ik verklaar mij evenzeer de haast die gij hebt om uwe plannen voor de toekomst vast te stellen. Gij smacht naar ontslaking uit den dienst, ik weet het, maar gij zijt te voorzichtig om dat juk af te werpen vóór gij zekerheid hebt van andere ressources; dat alles is zeer natuurlijk in u; maar, gij zult mij toestemmen, dat ik, ik allereerst recht heb te weten wat ik in u zou vinden ... Lage baatzucht en grof egoïsme heerschen zoo schaamteloos in onzen tijd en dekken zich met zulke aantrekkelijke maskers, dat men er licht door bedrogen kan worden ... en ik . .. heb geen plan mij te laten bedriegen; ik wil helder zien, eer ik mij tot iets verbind ..."
„Maar, Regina!" viel hij in, smartelijk getroffen door den zonderlingen toon dien zij aansloeg, zoozeer in contrast met de zachte ontroering, waardoor in den regel een jong meisje wordt aangegrepen na verklaringen als de zijne. „Regina! kunt gij twijfelen aan mij, aan mijn hart, aan de oprechte, ernstige liefde, die gij mij hebt ingeboezemd? Luister!" en hij trad wat nader en wilde hare hand vatten, maar zij deed schielijk een stap achterwaarts en trok hare hand terug, als schuwde zij zijne aanraking. Pijnlijk



verrast, maar toch nog vol hoop op eene eindelijke zegepraal, ging hij voort: „Gij zijt schrander en scherpzinnig boven velen, Regina; gij bezit het vermogen om het valsche van het ware te onderscheiden; hoe kan er dan twijfel in u opkomen, of ik de taal der waarheid en der oprechtheid tot u gesproken heb; hoe wendt gij onzekerheid voor omtrent mijn hart, mijn karakter; ik die mij steeds gegeven heb, zooals ik ben ; die nooit heb getracht u door laffe vleitaal te winnen, maar u veeleer heb gekrenkt en verstoord, door u te wijzen op kleine gebreken, die uwe groote eigenschappen verhinderden tot haar recht te komen. Als gij mij door uw mistrouwen hadt gekrenkt, heb ik mij zeiven beheerscht, om met lijdzaamheid uw terugkeer tot betere gevoelens voor mij af te wachten; dat toch zult gij geene geveinsdheid noemen; dat toch kan u niet in verwarring gebracht hebben omtrent mijn aard en gezindheid. Zelve hebt gij het zeker nooit kunnen beseften, Regina, hoeveel gij mjj hebt doen lijden, want dan zoudt gij wreeder en hardvochtiger zijn dan ik meen te weten dat gij zijt, en ik heb dat lijden, die krenkingen, die eb en vloed van uwe gunst en ongunst zwijgend gedragen, niet uit lafheid, omdat ik tegen eene verklaring als die van heden heb opgezien, maar omdat ik altijd hoopte dat gij uit u zelve een eind zoudt maken aan de spanning die er tusschen ons heerschte; dat gij mij ronduit zoudt zeggen waaruit zoo vaak uwe bittere luim tegen mij opwelde; en nu, nü komt gij mij verrassen met de vraag: wat gij in mij zult vinden, alsof niet alle onzekerheid in onze verhouding tegen elkaar van u is uitgegaan? Daarom, maak gij een eind aan die marteling, die mij ondraaglijk is geworden. Spreek het uit, wat er tegen mij in u omgaat, en helder mij op, wat mij onverklaarbaar is; het is nü eene beslissende ure, en ik heb recht van u te vorderen, dat gij die niet verloren laat gaan in onbestemde verwijtingen, die geen licht geven en geen uitkomst."
„Gij hoopt mij te overreden door stout spreken," viel zij in, „maar gij vergist u; op zoo iets heb ik gerekend; ik weet dat gij een uitstekend tooneelspeler zijt, die zonder veel inspanning iedere rol weet op te voeren, welke hij noodig acht. Men heeft u wel eens schertsend voorspeld, dat gij uwe fortuin zoudt kunnen maken als operazanger; mogelijk zal dat talent u nog wel te pas komen, daar



uw tegenwoordig beroep u mishaagt en de combinatiën, die men voor u heeft uitgedacht, nog vooreerst geen kans hebben te slagen ..
Terwijl zij zoo sprak, zag Eckbert haar aan met de uiterste verbazing, maar tegelijk met angstige bezorgdheid. Hetgeen zij zeide, kon naar zijn gevoelen niet gelden als antwoord op zijn spreken; hij begreep dat hare bedoeling was, hem pijnlijk te kwetsen; maar het waren degensteken in de lucht, want hare woorden sloegen niet op de zijne, en de toon waarop zij spiak, hoewel schijnbaar koel en vast, getuigde van die ingehouden drift, die als razernij zal woeden als zij eindelijk onbeteugeld losbarst. Er was iets in haar voorkomen, dat hem schrik aanjoeg. De oogen, die zij strak op hem gericht hield, flikkerden of zij pijlen wilden uitschieten; haar donkere tint verschoot tot vaalbleek; een gloed brandde haar op het voorhoofd en hare bleeke lippen tiilden, terwijl zij langzaam en als met moeite de schetterende klanken uitbrachten Zoo in hare volle lengte voor hem staande, in het lange slepende ochtendkleed, gaf zij hem den indruk of hij met een krankzinnige te doen had, die dreigde in een vlaag -\an waanzin op hem aan te vallen.
„Regina! Regina!" hernam hij op zachten toon, als om haar tot zich zelve te brengen en tot het ware besef van den toestand; „gij hebt niet naar mij geluisterd; gij zijt niet wel; gij verkeert in een staat van zenuwachtige overspanning, die u doet uiten wat gij niet meent; de zonderlinge hardheden die gij mij zegt, zal ik niet opvatten, zij komen voort uit een toestand die... mijne bezorgdheid wekt; gij wordt vervolgd door een idéé fixe, dat u geheel overmeestert en oorzaak is dat gij mij misverstaat. Ik sprak u van mijne liefde, van de kwellingen die ik lijde bij de onzekerheid omtrent de uwe; ik vroeg naar de oorzaak uwer ontstemming tegen mij, en gij antwoordt met te spreken over mjjn beroep, over zaken, over allerlei wat mij onbegrijpelijk is.
„Is het u zoo onbegrijpelijk, dat ik den juisten zin onderken, die achter uwe woorden schuilt? Acht gij dJit misverstand of geestverwarring, dat ik uwe taal vertolk zooals die verstaan moet worden ?" vroeg zij luid en heftig, alsof zij zich niet langer kon, niet langer wilde bedwingen; „of durft gij ontkennen, mijnheer, dat die



hand, waarop gij wilt dat ik u hoop zal geven, iets andera voor u beteekent dan: den sleutel tot mijn vermogen?"
„Ik vreesde het wel, 't is een idee fixe geworden, dat onzalige wantrouwen, dat u dus tegen mij opzet, verzuchtte hij, meer bedroefd dan gekrenkt. „Het schijnt onuitroeibaar, en toch, ik heb er u zoo tegen gewaarschuwd. Strijd, strijd er tegen, Regina, want het zal uw gansche levensgeluk verwoesten, en gjj zelve zult er het eerste slachtoffer van zijn, geloof mij."
„Verschoon mij dat ik u geen geloof kan geven in dezen; want aan het wantrouwen, dat gij zoozeer misprijst, dank ik het toch, dat ik geene onvoorzichtigheid heb begaan, en ontkomen kan aan den strik, dien zekere edelaardige, betrouwbare lieden van uwe soort mij hebben gespannen. Uwe samenzwering met uwe waardige vrienden tegen mijn persoon en mijne fortuin is ontdekt, door mij ontdekt, mijnheer, en mislukt... gij kunt het hun aanzeggen, dat zij den buit hebben verdeeld, vóórdat zij de prooi in hunne macht hadden."
„Ik zal mjj geene moeite geven om uwe logogryphen te ontcijferen," hernam hij nu ook met opkomenden toorn, daar hij inzag dat zij hem niet in waanzin beleedigde, maar met een boos opzet en wetende dat zij het deed; „maar ik vermoed in uwe raadsels een toeleg om mij diep en bloedig te krenken. Wees gewaarschuwd, dat ik de man niet ben om dit met lijdzaamheid te dragen."
„En gij? meent gjj bijgeval dat eene vrouw zich niet diepen bloedig gekrenkt moet achten, als men het onwaardigste spel met haar speelt ter wille van hare fortuin ; als men bij haar niet vraagt naar haar geest, haar hart, haar karakter; als men het zelfs onverschillig noemt, of zij mooi of leelijk is, en alleen maar berekent wat zij opbrengt; en zult gjj mij nóg van onrechtmatig wantrouwen beschuldigen, als ik u zeg, dat ik weet hoe een respectabele handelsagent door uwe tusschenkomst al vooruit mijne fortuin tot het objectief neemt van zijne speculatien?"
„Een handelsagent, door mijne tusschenkomst; wat opraapsel is dit? Ik begrijp er niets van...."
„Gij begrijpt er niets van! dat is wel vreemd. Gij kunt mjj dus niet zeggen wie zekere Karei Zegers is, met wien gjj in



correspondentie zijt over zaken, inzonderheid over de excellente winstgevende zaak, die hij en gij in ons huwelijk zien."
„ Karei Zegers behoort tot de kennissen die ik hier heb gemaakt, dat is waar," sprak hij kalm en even de schouders ophalend, „al is het juist niet tot mijne vrienden; maar... wie heeft u dat in het hoofd gebracht, dat ik met hem in correspondentie zou zijn, en nog wél over mijne wenschen met betrekking tot u; ik, die mij reeds ontzien zou uw naam te noemen tegenover hem."
„Wien de goden ten val willen brengen, worden door hen met blindheid geslagen," antwoordde zij, terwijl zij zich omwendde en een boek van hare schrijftafel nam, dat zij hem voorhield. „Gij zult mogelijk ook ontkennen, dat gij zelf mij dit tweede deel van Auerbach's Auf der Höhe hebt overhandigd?"
„Waarom zou ik ontkennen wat de waarheid is?" gaf hij ten
antwoord met sprekend ongeduld.
„En dat gij mij gewaarschuwd hebt, dat ik er een briefje in
vinden zou? ..." .
„Dat gij zeer zeker verkeerd hebt opgevat in uw chronischen
staat van achterdocht, zooals ik wel zie...
„Integendeel, ik heb dat in verband gebracht met het bezoek van heden en met een ander biljet, vermoedelijk niet ter lectuur bestemd voor mij, maar dat ik toch heb gelezen, omdat gij de radelooze onvoorzichtigheid hebt begaan, dat in het boek te laten liggen; een briefje van dien nobelen Karei Zegers, die niet tot uwe vrienden behoort, met wien gij niet in correspondentie zijt, en die u toch „Amice" betitelt, en die u zelfs geld aanbiedt onder u, heeren, zeker een sprekend bewijs van vriendschap in de onderstelling dat gij welhaast heer en meester zoudt zijn van mijn vermogen, en bijgevolg in de gelegenheid om alles met winst te restitueeren. Dat briefje, mijnheer Witgensteyn, is mij in handen gevallen; het was zonder adres en bestond uit twee opengevouwen blaadjes mailpapier, tusschen de pagina's van het boek verscholen, die ik opmerkte en, geleid door dat heilzame wantrouwen dat gij zóó misprijst, heb doorgelezen, toen ik zag dat uw naam er in stond in verband met den mijnen, en langs dien weg ben ik tot eene ontdekking gekomen, die mij voorgoed tegen verdere speculatiën van die zijde beveiligt.



„Maar dat briefje, dat ik niet eens gevonden heb bij de haast die ik had om u het boek te doen toekomen, dat mij ter hand werd gesteld toen ik op het punt stond naar u toe te gaan, dat briefje bewijst immers niets tegen mij. Iedereen kan dwaze of impertinente epistels richten aan wien hij wil; is hij, die ze ontvangt, dan daarvoor aansprakelijk? Karei Zegers had evengoed in zijn hoofd kunnen krijgen om aan u de voorstellen te doen, die gij zegt dat hij aan mij heeft gericht...
„Niet evengoed," hernam zij met fierheid het hoofd opheffend en hem een verpletterende blik toewerpend. „Gij, gij zelf moet hem het recht gegeven hebben u dergelijke voorslagen te doen. Of is het ook onwaar, wat ik hier lees, dat deze speculant u tienduizend gulden heeft geboden voor uw goede kans om bij mij te slagen, reeds vóórdat onze eerste ontmoeting had plaats gevonden, en dat hij op dit edelmoedig aanbod zijn recht grondde om nu van u een wederdienst te vragen, nadat uw en zijn vriend Smilders hem verzekerd had dat hij zijne weddenschap gewonnen had, daar alles tusschen ons in orde was, dat ons engagement spoedig publiek zou worden, en dat gij dan wel haast zoudt maken om la clef dc la cassette in handen te krijgen, in welk geval het bij u op een dertigduizend gulden meer of minder niet aankwam, de som welke hij noodig had, en waarvoor gij de associé zoudt kunnen worden van het handelshuis dat men hier wilde oprichten. Dat alles en nog veel meer staat hier te lezen, hier! Lees zelf en overtuig u, of ik door een idéé fixe werd beheerscht, toen ik in dat alles ergerlijke combinatiën heb meenen te zien, of wel dat ik den juisten zin heb gevat en daarmee het recht heb verkregen, om mij te verheugen dat ik aan het net dier speculatiën ben ontkomen." En zij gaf het corpus delicti in zijne handen.
Kloek als 't een man van zijn beroep past te midden van het gevaar, als de orkaan opsteekt en de stortzeeën hem in wilde woede over het hoofd bruisen, had hij zijne aandoeningen beheerscht en was zich zelf meester gebleven, terwijl zij met de ironie eener doodelijke gekrenkte vrouw en met de uiterlijke koelbloedigheid van een rechter van instructie hem dit verhoor deed ondergaan en met hare bewijzen au pied du mur zette; maar nu hij de fijne,



met eene nette koopmanshand beschreven blaadjes tusschen de vingers klemde, had hij al zijne zelfbeheersching noodig om de aanvechting te weerstaan ze in woesten toorn te verscheuren. Zijn voorhoofd gloeide van verontwaardiging, toen hij het inzag; de letters dansten hem voor de oogen, en het was of ze allerlei kleuren aannamen, of er vonken uit lichtten, die als kringen, als sterren rondom hem heen draaiden en hem duizelig maakten. Hij kón niet lezen in dezen oogenblik, maar hij moest wel gelooven dat er stond wat Regina hem zeide; hij moest gelooven dat zij niets uitvond om hem te krenken, en dat Smilders en Karei Zegers, de een uit voorbarigen vriendschapsijver, de ander uit overijlden koopmansgeest, die van alles partij wil trekken en geen middel ongepast acht als het maai doel treft, hem dezen slechten dienst hadden bewezen. Hij begreep dat hier toespelingen en berekeningen waren neergeschreven, die hij zelf met de hoogste verontwaardiging zou hebben verworpen, en die, waar ze haav golden, elke kiesche en fijngevoelende vrouw op het pijnlijkst moesten grieven, maar die juist bij het eigenaardige van Regina's karakter door haar zouden worden opgevat als eene monsterachtige samenspanning, waaraan zijne medeplichtigheid de proporties gaven van het laaghartigst vergrijp.
En toch stond Eckbert voor haar in het volle besef zijner onschuld,
daar hij zoomin kennis had gedragen van het compromittant biljet, als hij deelgenoot was van de onkiesche plannenmakerij zijner vrienden, wien hij nooit zijn hartsgeheim had toevertrouwd, en die alleen bijgeval of door indiscretie met zijne verhouding tot Regina bekend waren, en er hunne gevolgtrekkingen uit maakten bij gissing. Daar hij Regina's naam nooit tegen Smilders of Karei Zegers had uitgesproken, om hun de dwaze weddenschap niet weer in het geheugen te brengen; nooit een woord had geuit, dat van zijne genegenheid voor haar getuigde, en zij toch wisten dat hij zijne entrees had in het huis der van Berchems meenden zij gerechtigd te zijn slechts berekening te zien in zijn vasthouden aan die relatie. Zij vonden dat hij gelijk had, en Karei Zegers zag er eene kostelijke zaak in, waarmee hij zich haasten moest zijn voordeel te doen. „Als men zoon buitenkansje kon vatten, was het dwaasheid dat te laten glippen, uit discretie



of bij gebrek aan ijver. Onder het régime van rails en telegraaf, was het onvoorzichtig met de trekschuit te komen, als men zijn doel wilde bereiken." Karei Zegers meende het niet kwaad, maar hij had overlegd en gehandeld als een „zaakmensch", die bij de Duitschers ter schole was geweest.
Maar al begon Eckbert in te zien wat er Regina toe gebracht had om hem deze besehuldigingen naar het hoofd te werpen, ze waren daarmee nog niet weerlegd, al ondernam hjj met het volste recht om „not guilty" te pleiten. Toen hij van de eerste verrassing bekomen was, wierp hij het biljet van Karei Zegers met een gebaar van minachting en afkeer ter zijde, en sprak toen tot Regina op een toon van ernst en vastheid, die haar vertrouwen had moeten inboezemen :
„Gij hebt gelijk, Regina; dat, wat hier geschreven staat, is uwer, is mijns onwaardig, en zoo ik er schuld aan had, ware het alleen door in roekeloos zelfvertrouwen bij vrienden en bekenden van deze gehalte met mijne relatiën tot u gepronkt en daarop zekere verwachtingen te hebben gebouwd, of toegelaten dat anderen er die op grondden, dan, waarljjk, had ik de scherpe verwijten, die gij mij naar het hoofd werpt, ten volle verdiend. Maar aan iets dergelijks ben ik niet schuldig. Integendeel, voortdurend in onzekerheid verkeerend omtrent uwe gevoelens voor mij; altijd geslingerd tusschen hoop en vrees, zou niet slechts hetgeen ik u, maar ook hetgeen ik mij zelf schuldig was, mij tot voorzichtigheid hebben gemaand. En al heb ik de oogenblikken gekend, waarin uw hart voor mij scheen te spreken, ze worden, helaas! maar al te vaak vervangen door sombere luimen van wantrouwen en stugheid, die mij waarljjk niet aanmoedigden om de vervulling mijner wenschen als eenigszins nabij te beschouwen; en nu, welk een onnoozele fat of welk een vermetele blagueur had ik moeten zijn, om deze zoo twijfelachtige verhouding toch als zoodanig voor te stellen aan anderen, en wel met zulke gewisheid, dat zij er zich door gerechtigd achtten mij met projecten aan boord te komen, die, nota bene! op mjjn bezit van uwe fortuin waren gegrond.— Zeg mij, Regina, want ik heb haast dat van u te hooren na de harde woorden die gjj mij hebt toegevoegd, dat gij dit van mij gelooft, dat gij uwe aantijgingen terugneemt, dat gij aan mijne



loyauteit gelooft, die nooit gefaald heeft waar het eere en kieschheid gold ..
„Dat kan ik u niet zeggen, Eckbert," viel zij hem in de rede op den toon van diep smartelijk verwjjt, of het haar zelve leed was dat zij zóó spreken moest; „want ik kan niet gelooven aan de loyauteit van iemand, die wel degelijk heeft gezondigd tegen hetgeen eervol en ridderlijk mag genoemd worden."
„Regina, Regina!" riep hij uit, in sprekende verontwaardiging den armstoel, waartegen hij leunde, met drift ter zijde schuivend; „neem die woorden terug, want ik ben mij zeiven niet langer meester ... ik mag zulken hoon niet dragen..
„Het is mijne schuld niet, dat gij dien dragen moet. Ik kan niet terugnemen wat ik waarheid acht Of past het een man van eer en loyauteit eene laffe weddenschap aan te gaan met een troep jongelieden van de oppervlakkigste soort, dat hij naar de hand zal staan van de eerste jonge dame de beste, wier fortuin hem ten lokaas strekt! Is het kieschheid, zulk een laaghartig verbond te bezegelen met een gloeienden toost en een ruimen dronk! Ontken nu niet, Eckbert!" ging zij voort, met eene stem die getuigde dat zjj hare drift niet langer kon beheerschen, „want ik zou u den datum kunnen noemen, waarop gij u dus vergeten hebt."
„Daar zit het hem dan!" riep hij uit, bijkans verlicht dat zij eindelijk had uitgesproken wat zij tegen hem had in het harte; maar toch verbleekend bij de gedachte, dat die grieve geen vermeende was, hernam hij zacht en ootmoedig: „Het is waar, Regina, er zijn dergelijke dwaze gesprekken gevoerd onder ons, jongelieden, op zekeren avond in een vroolijk gezelschap, waarbjj iedereen alles uitflapte wat hem in het hoofd kwam om op goedkoope wijze geestig te zijn, en ik heb voor dat oogenblik met den toon van de anderen ingestemd; meer niet, meer waarlijk niet; en ik houd staande, dat daarmee niet tegen eer en loyauteit is gezondigd, al begrijp ik zeer goed hoe uw fijn gevoel van kieschheid er door gekwetst werd. Toch, als gij mij geduldig wilt aanhooren, zijn er nog wel verzachtende omstandigheden te pleiten. Wie de boosaardigheid of de onvoorzichtigheid kan gehad hebben u dat voorgevallene mede te deelen, begrijp ik niet; het moet een van de jongelui zijn geweest; maar dan had de eer-



lijkheid toch gevorderd niet een deel van de waarheid over to biengen, maar alles geheel voor te stellen zooals het heeft plaats gevonden...
„Niemand heeft het mij aangebracht; niemand heeft de waarheid verminkt voorgesteld, want ik zelve, ik heb alles gehoord, alles waargenomen wat er tusschen u en die anderen is omgegaan op dien 17Jen in een der afgelegen berceaux van de Buiten-
Sociëteit Gij, heeren, hebt er niet op gelet, dat er vlak naast
u buren waren, stille, zwijgende lieden, een bejaard heereneene dame — mijn oom en ik. Tracht dus niets te loochenen, want ik heb alles verstaan en alles begrepen. Ik had eerst geen lust om naar die heerenpraatjes te luisteren, maar toen uw naam werd genoemd, toen ook de mijne ter sprake kwam, kon ik niet nalaten er mijne volle opmerkzaamheid aan te schenken... gij weet zelf het best wat ik heb kunnen hooren. ..
„Bovenal hoe het door u is opgevat en uitgelegd. Vandaar dan uwe houding op dat bal tegen mjj, die mij toen de wreedste caprice scheen, die in een trotsch despotiek dameshoofd kon opkomen. O! hadt gij mjj toen terstond alles ronduit gezegd, wat gij tegen mij hadt; ook het hardste verwijt zou mjj eene weldaad zijn geweest, want dan had ik mij kunnen verdedigen; ik had u kunnen ophelderen waar gij hadt misverstaan; gij zoudt gezien hebben, dat ik minder schuldig was dan het u toescheen; ik zou uwe vergevensgezindheid hebben ingeroepen, en allerlei misverstand, allerlei verdenking ware nimmermeer tusschen ons opgerezen. Het zou tot eene oprechte verzoening zijn gekomen, ik ten er zeker van, en de wortel der bitterheid, waaruit al het volgende kwaad is opgeschoten, ware in eens uitgeroeid...."
„('ij stelt u dat voor, omdat het u zóó het liefst ware geweest; maar ik... ik heb van den beginne aan de krenking veel te diep gevoeld om aan vergiffenis te kunnen denken. Het is waar, er zijn oogenblikken in mijn leven geweest, waarin vroegere herinneringen of zekere zwakheid van hart —mjj voor eene wijle de onuitroeibare veete op zijde deed zetten als iets afschuwelijks waai voor men de oogen sluit; maar toch rees mjjns ondanks de gedachte daaraan telkens weer bij mij op, en stelde zich tusschen u en mij als de engel niet het vlammend zwaard die scheiding gebood."
Langs een omweg. g



„Ziedaar nu toch eene opvatting, Regina, waarbij gij niet zult kunnen volharden, als gij billijk wilt zijn jegens mij, en slechts even onbevooroordeeld wilt nadenken over hetgeen er eigenlijk tusschen ons ligt: onvoegzame scherts van anderen — voorstellen
die ik — ik erken het, door hun entrain meegesleept en —
ook een weinig uit vrees mij belacheljjk te maken in hunne oogen — niet terstond met dien ernst en onwil heb afgewezen, als ik had moeten doen, en zeker zou gedaan hebben, had ik kunnen denken dat anderen op losse gezegden zekere verwachtingen zouden gebouwd hebben. Ik trok lachend de schouders op over de luchtkasteelen die zij te mijnen behoeve wilden stichten, en nam den schijn aan dat ik tot de verwezenlijking daarvan het mijne zou doen, om aan den drang hunner vriendschapsdiensten te ontkomen."
„Gij hebt toch niet verzuimd te doen wat in uwe macht stond om die nobele weddenschap te winnen,'' beet Regina hem toe. „Gij hebt mij terstond opgezocht, u aan mij laten voorstellen u aan mij opgedrongen — moest ik zeggen, met eene volharding, die wel van iets anders getuigde dan de zucht om er u af te maken, die ik alleszins voor ernst heb genomen, en waarin ik de vurige begeerte zag "
„Om dat deel uwer vriendschap te herwinnen, wat ik door afzijn en langdurig tijdsverloop dacht verloren te hebben; als gij dat bedoelt, Regina, hebt gij gelijk. Toen ik u weerzag, na zooveel jaren van scheiding, was ik tot duizelens toe verrast en getroffen over hetgeen er geworden was van het kind, waarmee ik had getwist en gestoeid; van het jonge meisje, dat ik als in een droom maar even had mogen aanschouwen. Ik zag mijn ideaal van jonkvrouwelijke fierheid en kloekheid in u verwezenlijkt. Ik zag ernst en waardigheid in uwe houding, al was die op smartelijke wijze tegen mij gekeerd; ik zag geest en gloed lichten in uwe oogen, al was het de flikkering van een toorn tegen mij, die ik toen nog niet wist verdiend te hebben. Ik dacht bij die ontmoeting niet eens meer aan die onzalige weddenschap, of zoo de gedachte nog bij mij opkwam, was het om die als een onwaardigen last van mij af te werpen, en ik heb aan een vriend, den eenigen dien ik waarlijk met dezen naam kon bestempelen,



George Warens, al terstond mijn innig leedwezen vertrouwd, dat ik mij door de dwaasheden van de anderen een oogenblik heb laten meesleepen. Ik heb hem opgedragen mij van de zotte overeenkomst los te maken, juist omdat ik mij door u onweerstaanbaar voelde aangetrokken, en niet wilde dat die anderen zich in mijne houding tegenover u zouden vergissen. Geloof mij toch, Regina!" eindigde hij bijna smeekend, daar hij zag dat zij hem strak en onbewogen bleef aanzien.
„Hoe wilt gij dat ik u gelooven zal, sinds al het verdere mij van het tegendeel getuigt? Uwe teleurstelling over mijne slechte ontvangst heeft in 't allerminst niet geschaad aan uw entrain op het bal; gij hebt, naar de verplichting u opgelegd, uw best gedaan om een eerste échec te vergeten, en de held van den avond te zijn! Later — veel later — zien wij elkander weer onder minder ongunstige omstandigheden. Ik tracht te vergeten, te vergeven, en — nauwelijks volg ik de stem die voor u sprak in mijn hart, of ik hoor allerlei stemmen om mij heen op allerlei toon uwe overwinning proclameeren en zulke uitlegging geven aan mijne onbeduidendste handelingen, als meest met hunne en uwe verwachtingen overeenstemt; er zijn er die juichen over de „erstaunlichen Fortschrittedie gij zoudt gemaakt hebben in mjjne gunst; ik herhaal hunne eigene woorden; er zijn anderen, die u aanraden schulden te maken, daar la fee aux écux toch niet verzuimen zal ze te betalen; er zijn er zelfs die verzekeren, dat ik gecompromitteerd zou zijn, zoo er nu tusschen ons niet spoedig eene openlijke verloving plaats vond. Het zou zeer wel kunnen zijn ! Er zijn lieden, die alle middelen goed achten als ze slechts tot het doel voeren. Maar ik zeg u, mijnheer Eckbert Witgensteyn, dit zal hier bij mij niet gelukken, want ik ben vast besloten mijne vrijheid te handhaven tegen elke soort van intrige, en nooit mijne hand te geven aan een man, dien ik zou moeten verdenken eerder naar mijne fortuin gevraagd te hebben dan naar mijn persoon."
Meer dan eens had hij getracht haar in de rede te vallen en den stroom harer heftige beschuldigingen te breken; tevergeefs; zij stoorde zich niet aan zijne pogingen tot verweer; zij ging door als een hollend paard, tot zij zelve gekomen was waar zij wezen wilde, maar nu, afgemat, ademloos bijkans, liet zij zich neer-



vallen op hare causeuse, en maakte een afwerend gebaar, toen hij willens scheen naderbij te komen. Zoo trad hij weer terug en zonder eens te weten dat hij zulks deed, ging hij zitten op den tabouret voor hare pianino, maar met den rug naar het instrument gekeerd.
„Ik heb u laten uitspreken. Regina, omdat bet u noodig scheen mij dit alles te zeggen; ik kan het zelfs niet in u prijzen, dat gij het vermogen hebt gehad al deze bitterheden, die gij tegen mij in uw harte hebt opgegaard, te verkroppen, juist tot eene beslissende ure als deze, om ze mij dan naar het hoofd te werpen als slijk en gal met loog doormengd ! Ziedaar eene kracht van geest, die ik u niet benijd! Maar waar gij uw verstand laat heerschen over uw gevoel, moest het eerste u toch beter voorlichten en u bewaren voor de kleingeestige zwakheid, om alle on dits als bewezen feiten op te vatten. Is het uwer waardig, Regina; is het billijkheid oefenen jegens mij, dat gij mij verantwoordelijk stelt voor al wat er rondom u wordt gepraat of gelasterd ? Is het uwer waardig, dat alles op te vangen met het gretig luisterend oor van den argwaan, om het tegen mij aan te voeren als bewijzen van mijne onkieschheid en deloyauteit? Ik kan daarop alleen antwoorden, dat ik met de lieden, die gij sprekende invoert, niets gemeen heb; dat ik niet de man ben, dien gij daar hebt geschetst; de man, die door intriges naar uwe hand zou staan, die hij uit lage baatzucht voor zich zou wenschen zonder een hart te hebben voor uw persoon. Dien man ... ik geef u daarop mijn woord, zou ik de eerste zijn om diep te verachten ..."
„Dan zjjn wij het eens," viel zij in, „want ik, ook ik veracht hem diep!" en haar vonkelende blik trof hem „of 't een bliksemslicht waar," zou de dichter zeggen.
„Mij! mij! Regina," riep hij met eene stem, sidderend van verontwaardiging, en in drift opstaande sloeg hij, zonder het te weten of te bedoelen, met de volle vuist krampachtig gesloten op de fijne ivoren toetsen der openstaande pianino. Zij gaven een schellen, somberen wanklank, maar die hem minder schril en schetterend in de ooren klonk dan haar wederwoord op zijn smartelijken kreet, want eene vraag kon men het niet noemen. Zij gaf het met afgewend hoofd en met doffe stem.



„Ik kan geen leugen spreken, Eckbert; de man, dien ik mijn vertrouwen, mijne achting zou kunnen geven, zijt gij in mijne schatting niet... meer!" — voegde zij er achter op fluisterende toon, als kon zij dat woord nauwelijks uitspreken.
„Nu dan, vaarwel!" Hij keerde zich af en deed haastig eenige stappen tot aan de deur; toen bleef hij staan en sprak met gedwongen kalmte, met eene stem waaraan hij vastheid trachtte te geven, met bleeke, trillende lippen, terwjjl de gloed van smart en verontwaardiging hem op het voorhoofd brandde:
„Zoo een man mij iets had gezegd van al wat gij mij hebt voorgeworpen, zou ik hem dwingen mij satisfactie te geven of de beleediging te herroepen, onwillekeurig zocht zijne hand het gevest van zijn wapen. Maar toch, Regina van Berchem! al zijt gij eene vrouw, gij hebt mij bitterheid aangedaan; gij hebt mij in mijne eere gekrenkt, en gij zijt mij daarvoor genoegdoening schuldig. Langs welken weg, langs welken verren omweg misschien, ik die zal moeten verkrijgen, weet ik nii niet, maar ik zal niet rusten, vóór ik mijne revanche heb genomen; wees er zeker van. En ik voorspel u dat gij dat, wat gjj mij hebt aangedaan, eenmaal met bloedige tranen zult beschreien. Gij hebt noodig door spitsroeden van zorg en smarte heen te gaan, om het nietige te erkennen van die schatten, waarop gij zoo trotsch zijt en die u met blindheid hebben geslagen, terwjjl gij u inbeeldt dat zij anderen verblinden; gij zult hongeren en dorsten naar een menschenhart dat het uwe verstaat, en gij zult het niet vinden! Gij weet zelve wel waarom.... Yan nu aan loopen onze wegen uiteen, maar eens zult gij mij weerzien, als ik mijne revanche kom vragen!"
Hjj boog en ging heen, zonder meer naar haar om te zien, en dat was goed ook, want in zijne haast om nu weg te komen, liet hjj de deur wijd openstaan, en zóó hij omgezien had, zou het hem niet zijn ontgaan, hoe zij neerstortte voor haar canapé, het hoofd in de kussens verbergend om hare snikken te smoren 
Thomas, die in gemoedelijken dienstijver kwam waarschuwen



dat het koffietijd was, zag haar in dien staat van verbrijzeling en hoorde haar smartelijk snikken.
„Mijnheer is al binnen," hernam de oude getrouwe, die bescheiden in de open deur bleef staan.
Regina, die hem nu pas bemerkte, rees op als met een schok en hield haar zakdoek voor de oogen, terwijl zij met moeite uitbracht: Laat juffrouw ... Huskins ... voor alles zorgen ... ik
heb zware hoofdpijn."
„Dat ziet men u wel aan," hernam Tom het hoofd schuddende, en schuchter wat nader tredende vroeg hij meewarig: „Heeft de juffrouw niets noodig; zal ik om den dokter gaan?'
„Ik heb niets noodig, dan dat men mij met rust late! riep zij met ongeduld; de sprekende bezorgdheid op het gelaat van den ouden man ergerde haar; droevig en zwijgend wendde
hij zich af en ging Op eens viel haar iets in en zij riep
hem terug.
„Thomas! mijnheer Witgensteyn heeft hier een boek laten liggen, dat moet hem terstond bezorgd worden." Zij reikte het hem over. „Zonder uitstel, hoort gij Thomas en door u."
„En geene boodschap er bij, juffrouw ?"
Zij schudde van neen.
„Alleen als er naar mij gevraagd wordt, ben ik heel 
wel; verstaat gij mij, Tom?"
Hij boog zwijgend tot antwoord, maar zijn blik vol deernis op haar gericht, bewees dat hij hare intentie wel had gevat.
Regina had noodig dien ganschen dag alleen te blijven. Het scheelde niet veel, of zij ware bezweken onder het gewicht van de taak, die zij zich zelve had opgelegd. Zij had Eckbert meedoogenloos willen treffen; maar met het wapen dat zij hanteerde, had zij zich zelve even smartelijke wonden toegebracht als hem. Toch had zij den treurigen moed gehad de executie te volvoeren ; maar eerst na den strijd voelde zij wat haar die had gekost, en hoe haar moed overmoed was geweest, hare schijnbare kalmte overspanning, waarop de diepste verslagenheid en afmatting volgden; haar slachtoffer had zich niet weerloos laten verslaan; het had haar menigen stoot toegebracht op de gevoeligste plek, en die wonden zouden nabloeden. Zij begreep dat eerst later, toen



zij tot bezinning kwam. Hij had zich reeds nu op haar gewroken door onheilspellende profetieën, die haar nóg in de ooren schetterden, en toch had hij de worsteling niet opgegeven vóór hij haar met het zwaard der wrake had gedreigd, dat van nu aan boven haar hoofd was opgeheven.
Toen zij, na Thomas te hebben weggezonden, in haar boudoir vluchtte en dat afsloot om tegen elke stoornis veilig te zijn, zag zij bij toeval in den spiegel en schrikte zelve van haar bleek en verwilderd uitzicht.
„Goddank! dat het gedaan is; het dreigde mij krankzinnig te maken," riep zij overluid met eene schrille stem. „O, Eckbert! Eckbert! Dat het zóó heeft moeten zijn tusschen u en mij! Nu is het uit!... voor altijd uit;" en eerst bij die klachten gewerd haar de verlichting der tranen, die zij nu den vrijen loop liet.
Was het uit?



TWEEDE GEDEELTE.
I.
MEVROUW SOPHIE WAItD RYHOVE AAN DOKTER JOACHIM FR1EDLASDER.
Cher Docteur!
Toen wij verleden zomer het voorrecht hadden u eenige dagen bij ons buiten te zien, hebt gij ons van eene gouvernante gesproken, die zoo perfekt geschikt zou zijn voor onze Mathilde. Bij al wat sinds weer door uw hoofd is gegaan, herinnert gij u dat mogelijk niet meer; maar ik, als belanghebbende, weet nog zeer goed welke uitnemende hoedanigheden en zeldzame gaven van verstand en hart gij ons hebt opgeteld, als zich vereenigend in de persoon in kwestie. Zekere leeftijd; eene educatie met het beste gevolg voltooid; de intieme gebleven van de familie en de raadgeefster van de jonge dame sinds haar huwelijk; geen schitterende inventaris van allerlei talen en vakken, maar die, waarvoor zij zich aanmeldde, in waarheid bezittend, daarbij recommandabel door een goed humeur een zeer weinig pretenties in onderscheiding van velen harer medezusters, die de schrik zijn van de dienstboden en de plaag van de huisgenooten. Kortom een model, een specialiteit, her weight in gold waard, en, wat alles zegt, in één woord door u als uitverkoren om de laatste hand te leggen aan de opvoeding van ons eenig kind. Het bevreemdde u toen, het piqueerde u, vrees ik, wel een weinig, dat wij deze goede occasie niet met beide handen aangrepen, maar qne vous dirai-je ?



Toen gij vertrokken waart, ons eenige dagen bedenktijd latende, doemden de bezwaren op in grooten getale. Allereerst kwam de oppositie van Ryhove's zjjde. Hij had er tegen dat het eene Zwitsersche dame was. Die bergbewoonsters, beweerde hjj, zijn heerschzuchtig en intrigant. Hare functie brengt mee dat zij zekere autoriteit oefenen; de menschelijke eerzucht brengt er haar toe om naar meer te staan; bij veel slimheid en behendigheid gelukt het haar meestal, en zoo heeft men niet slechts eene opvoedster voor zijn kind, maar tegelijk eene surintendante over de huishouding ingehaald, sprak hjj met een verdrieteljjken trek, dien ik niet gaarne op zijn gelaat waarneem. Ik wil gelooven, eindigde hij, dat de protégée van den dokter ook op dezen regel eene exceptie is; doch is er dan zulk eene urgentie, om het daarop te wagen? Daar had hij gelijk in; dringende noodzakelijkheid was er niet, vooral niet om onzen prettigen huiselijken kring, waarin gij zelf u zoo recht thuis gevoeldet, te breken door er eene vreemde in op te nemen. Alles wordt dan in eens zoo anders; mijne zuster, de weduwe Belcceur, die gij weet dat bij ons inwoont, al hebt gij haar laatst niet ontmoet, daar zij een uitstapje maakte naar de familie van haar man in het zuiden van Frankrijk, die zoo vlug en vaardig is met de talen en tot hiertoe Mathilde's eenige institutrice is geweest, was er kennelijk onaangenaam door getroffen, dat er over eene gouvernante werd gedacht, en zij verlangde te weten waarin ZIJ jef?ens onze Mathilde was te kort gekomen, dat wij eene vreemde opvoedster naast, en zooals vanzelf sprak, boven haar wilden stellen. Zij had recht zich wat gekrenkt te gevoelen, want onze vijftienjarige heeft haar alles te danken. Hare tegenwerping was dan ook beslissend. Wij zouden ons gezin niet bezwaren met er eene vreemdelinge in op te nemen. Mevrouw Belcoour zou alleenheerscheresse blijven in de leerkamer, met den schoolmeester voor sommige lessen tot adjudant. De vrouw van onzen dominee, die zelve huisonderwijzeres is geweest, zou voortgaan met haar wat voort te helpen in muziek en handwerken; ik zou de moederlijke taak der opvoeding niet uit mijne handen geven, en nonobstant vos bons conseils zouden wjj op Ringburg in het oude cirkeltje bljjven ronddraaien, wat nog



niemand onzer had tegengestaan of duizelig gemaakt. Aan van Ryhove werd opgedragen u met alle menagement kennis te geven van ons besluit, en met dominee en zijne vrouw vierden wij een klein feestje, van blijdschap dat de wolk, die onzen huislijken hemel had bedreigd, was opgetrokken. Maar, helaas! de vreugde was van korten duur. Als ik zeg kort, dan is het omdat hier buiten de tijd, zelfs in den winter, zoo schielijk omgaat; want, toen gij het voorstel deedt, waren wij in het midden van den prachtigen zomer, en nu zien wij de lente reeds weer te gemoet, en de Maartsche buien — de Maartsche buien in de politiek — werpen ons heele levensprogram als een
kaartenhuisje omver.
Revirement complet de système politique bij de regeering revirement complet de système domestique op ons lieve Ringburg, dat dreigt verlaten te worden juist in een tijd waarop het in volle jeugdige schoonheid gaat prijken. Verbeeldt u naar de stad te moeten trekken, naar de residentie nog wel, terwijl de perzike- en morelleboomen bloeien en terwijl ons bekoorlijk landgoedje er uitziet als een jonge bruid voor de receptie getooid! En toch kan dat niet anders, als men een man heeft die aan de zijde der liberalen staat, en waarvan men gelooft dat hij de bekwaamheid bezit om minister te zijn. Ik voor mij hield het er voor, dat het al heel mooi was om het tot in de Provinciale Staten te brengen, en Ryhove zelf verlangde niets daarboven; hij had zoo'n prettig leven, als landheer zijn eigen goederen beheerend, en nog zooveel daarenboven; geen gebrek aan bezigheid, dat verzeker ik u, en toch nog tijd over voor het huislijk en gezellig leven. Dat zal nu anders worden, helaas! Maar wat deed hij ook die brochure te schrijven, die de opmerkzaamheid van „de Haagsche Heeren" op hem gevestigd heeft, en die er de voorname oorzaak van is, dat men hem nu uitgenoodigd heeft om zijne partij te spelen in het nieuwe ministerieele schaakspel, dat er wordt opgezet. En — de ongelukkige heeft aangenomen! Nu vraag ik u, dokter, of dat niet is moedwillig in zijn eigen verderf loopen! — maar die ambitie! die ambitie! en de mannen hebben zulke prachtige argumenten om die te rechtvaardigen, dat de arme onwetende vrouw, die nog



wel een woordje in het midden had willen brengen, niets meer kon dan er het hoofd voor buigen.
„In mijn negen-en-dertigste jaar, Sophie! in de volle kracht des levens, mag ik mij niet onttrekken aan het juk dat men mij ten dienste van het vaderland wil opleggen," zei mijnheer Ward Ryhove mij op een toon van convictie, die zich ook aan mij meedeelde. O! die dienst van het vaderland, wat al offers gaat deze nog van ons vergen. Mijnheer de Minister is naar den Haag vertrokken, om zich als slachtoffer van het staatsbelang te laten wijden, en voorts om er in het belang van zijn gezin een huis te zoeken. Hij vindt noodig dat wij er ons op een deftigen voet inrichten, en hij wil zelfs dat ik niet als eene schuchtere provinciale geretireerd zal leven, hetgeen strikt genomen heel wel kan, dat weet ik van Marie Z., de vrouw van een der talrijke get'crouleerde ministers, die doodeenvoudig leefde als ware haar man referendaris geweest, en in wie het nooit is opgekomen zich aan het Hof te laten presenteeren. Maar Ryhove wil juist dat ik menscben zal zien, vreemdelingen ontvangen, aan het Hof gaan, mee zal doen in één woord: hij verbeeldt zich dat hij met mij nog wel voor den dag kan komen, en hij wil niet dat de Haagsche aristocratie met een voornaam Naseriimpfen op de burgerlijke huishouding van den burgerminister zal neerzien. Gelukkig behoeven wij ons niet te geneeren om de kosten. Ryhove is gefortuneerd, zooals gij weet; ons leventje op Ringburg was zoo eenvoudig, dat wij onze inkomsten op verre na niet verteerden. Dat zal nu anders worden. Ik maak mij op dat punt geene illusies; maar oom Ward, de rustende scheepsreeder, is zóó in zijn schik dat zijn familienaam dus geïllustreerd wordt, dat hij er een ton gouds voor overheeft, om ons in den Haag te installeeren. En ik... zal ik eens eerlijk opbiechten, cher Dorteur! de occasie maakt den dief, en ze is hier zeer verlokkend voor eene vrouw, nog niet diep in de dertig, die bij eene ci-devant hofdame (onder Anna Paulowna) is opgevoed, en die hare jeugd in de hofstad heeft gesleten, maar, als arme freule en afhankelijk van eene niet vermogende en niet liberale tante, al die heerlijkheden alleen uit de verte heeft mogen aanschouwen. Le supplice de Tantale, dat wil ik u verzekeren, voor eene achttienjarige, die alleen maar



■van de Franeche Opera en de soirees dunsantes hoorde vertellen! Gelukkig kwam mijn beste Ryhove mij van dat martelaarschap verlossen, om mij als jeugdige vrij vrouwe op Ringburg te plaatsen. Zijne liefde, ons ongestoord huislijk geluk, mijn kind, een beperkt gezellig kringetje, mijne goede schoonzuster, die na zeer droeve lotgevallen als weduwe bij ons kwam inwonen om de zorg voor Mathilde met mij te deelen, dat alles vergoedde mij de geleden ontberingen, en ik hunkerde volstrekt niet meer naar de genoegens van het stadsleven; met de hand op het hart mag ik het zeggen. Maar nu onze familiekring toch wordt gebroken, nu ons geheel intérieur wordt gemetamorphoseerd en ons eene gansche verandering wacht, nu ik mijn man meer dan half verlies aan den dienst van den Staat, nu wil ik de vergoeding, die hij voor mij uitdacht, ook wel aannemen. Nu zal ik eens in de wereld rondkijken en mjj amuseeren — zoolang het mij amuseert; maar gij begrijpt, dat onder dat alles Mathilde mij embarraseert; het spreekt vanzelve, dat wij haar nog niet in de wereld kunnen brengen, en het lieve kind, aan het vrije, vroolijke buitenleven gewend, zou de eenzaamheid in de stad wel wat heel somber en eentonig kunnen vinden. Men sprak er wel over haar op een Brusselschpension te doen; maar bij haar teer en aantrekkelijk gestel zulk eene scheiding, en voor het eerst van haar leven het ouderlijk huis te verlaten, dat is te hard, en noch ik noch Ryhove willen haar missen. „Als ik thuis eet, moet ik haar lief gezichtje aan tafel zien," zegt Zijne Excellentie, en hij heeft gelijk ; wie weet voor hoeveel déboires het hem zal moeten troosten! Ik hoor dat de Haagsche meisjesscholen uitnemend zijn, maar onze Mathilde behoeft geene savante te worden, en in de tusschenuren thuis zou zij zich verlaten en unheimisch voelen. Zij moet gezelschap hebben; zij moet eene leidsvrouw hebben; iemand die haar overal vergezelt, die het oog houdt op hare vorming, die waakt over haar hart, die zorgt voor hare teere gezondheid; in één woord: wij zjjn nü besloten tot eene gouvernante. Ryhove zelf was de eerste die er van sprak, en toen ik hem herinnerde dat hij voorheen tegen eene surintendante had gestemd, beweerde hij, dat er in een huis als het onze zjjn zal, met vijf of zes dienstboden, wel eenig toezicht noodig is, wanneer mevrouw zich voorneemt uit te gaan! Zijne argumenten



zijn irresistibles, zooals gij ziet, beste vriend! en daarom kom ik tot u met de vraag: is de dame in kwestie nog disponibel? Zoo ja, wees zoo goed, mij hare condities te doen kennen, of liever die zijn vooruit toegestaan. Wilt gij dat zaakje dan maar definitief voor ons behandelen en afdoen? Mijne Mathilde zal haar de taak niet moeilijk maken, en wat ons betreft, wij stellen ons voor dat zij de plaats zal innemen van onze schoonzuster, die vrijwillig gelijke functie heeft bekleed. Wij waarborgen haar in ons huis alle deferentie en consideratie waarop zij aanspraak kan maken, en onze achting, onze genegenheid daarenboven, als zij die weet te winnen. En nu, daar valt mij in dat gij op mijn laatste schrijven niet hebt geantwoord, cher Docteur! Dat kan zijn, omdat uwe drukke praktijk en uwe wetenschappelijke studiën u heel weinig tijd laten voor correspondentie, maar het kan ook zijn uit eenige gekrenktheid, omdat wij uw voorstel toen een weinigje bot af hebben verworpen. Als dat zoo zijn mocht, spreek dan een goed woordje voor ons bij u zelve. Waarom zoudt gij un homme en place boudeeren, die mogelijk la pluie et le beau temps kan maken in de zaken waarvoor gij ijvert. Bovenal mag een Friedlander de hand der verzoening niet weigeren, als er dringend en ootmoedig vergiffenis wordt gevraagd door zijne onveranderlijke vriendin en dankbare patiënt.
Sophie W. II.
Ringburg, April 18—.
DOKTER JOACHIM FRIEDLANDER AAN MEVROUW WARD RYHOVE.
Waarde Mevrouw!
Boos zijn op u! mij gekrenkt voelen, gekrenkt toonen, omdat een mijner liefste patiënten in volle gezondheid en op een punt van familiebelang, dat niets met de hygiëne te doen heeft, met mij van gevoelen verschilde, en den raad, dien ik gaf, niet opvolgde! Ik! Het is waar, als het mijn praktijk geldt, als ik zie dat men mijne voorschriften verwaarloost en in gewichtige oogenblikken verzuimt of averechts uitvoert, dan, dit wil ik u wel be-



kennen, ben ik... niet boos, niet gekrenkt, maar onhandelbaar; en dan eisch ik strikte gehoorzaamheid, volgzaamheid zonder slapheid, of ik maak rechtsomkeert, en men mag een ander roepen, die meer inschikkelijk is; maar ik herhaal het, dit geval is het uwe niet, en men moet uwe levendige verbeeldingskracht hebben en uw iritabel zenuwgestel, om zoo iets uit te denken ! Zal ik u de waarheid bekennen over mijn stilzwijgen? De gansche zaak was door mij vergeten. Het schrijven van mijnheer Ryhove was beslissend en ingericht op het „pas de reponse" te mijnen behoeve. Ik hield de discussie over dat punt voor gesloten, en wendde mijne aandacht elders. In mijn beroep krijgt men iederen dag, ieder uur nieuwe indrukken, en onder al die afwisselingen vergeet men al heel licht wat zich niet bepaald aan onze aandacht opdringt. Eerst door uw schrijven herinnerde ik mij den raad, dien ik u eens had gegeven met opzicht tot uwe Mathilde; dat zou nog het ergste niet zijn, zoo.... ik nu nog bij machte ware u het toen aangeprezen middel te leveren, daar het blijkt dat gij er u van wilt bedienen; maar ongelukkig is dit niet het geval. Gij begrijpt wel dat de Zwitsersche dame, die ik u op goeden grond kon aanbevelen, niet op uwe veranderde gezindheid heeft gewacht, laat ik liever zeggen op uwe veranderde omstandigheden, om een der vele proposities te accepteeren, die haar werden gedaan. Zij is nu geplaatst bij een ander lid van dezelfde familie, waarin zij reeds eene opvoeding heeft voltooid, en is met het gezin en de beide jonge dames, aan hare zorg toevertrouwd, naar het buitenland vertrokken. - Dat moeten wij dus opgeven; maar terwijl ik, gepreoccupeerd door het verlangen om u van dienst te zijn, mijne patiënten bezocht, viel mij iets in, dat u mogelijk zou convenieeren, al staat de persoon in kwestie in gansch andere condities, en al zou ik u niet met de hand op het hart durven verzekeren, zooals ik dat van mademoiselle des Troyes mocht doen, dat zij juist de aangewezen persoon is, om de opvoeding van eene jonge dame te perfectionneeren. Zij is zelf nog eene jonge dame en het zou kunnen zijn dat zij heel wat aan hare eigene vorming zou moeten doen, eer zij zich als
eene perfekte opvoedster zou mogen opwerpen; maar men
heeft Venseignement mutuel geprezen. Uwe Mathilde is zacht en



buigzaam; zij heeft de vaste hand niet noodig van eene vrouw, die jarenlang een onbetwist gezag heeft gevoerd, en mogelijk zullen de jonge gouvernante en het aankomende jonge meisje elkaar spoedig verstaan, elkaar completeeren eu perfectionneeren op zulke wijze, dat hetzelfde resultaat wordt verkregen door andere middelen; in elk geval zult gjj toch uw moederlijk oog niet voorgoed afwenden van uwe eenige, onder de verstrooiingen die u wachten in de residentie; daar reken ik op, al valt er voortaan niet meer te rekenen op mijnheer Ryhove wat het vaderlijk toezicht aangaat. Hij behoort van nu aan in de eerste plaats aan den Staat, aan zijn ministerie, aan allerlei groote en kleine exigenties, waaraan hij zal moeten voldoen, en die ik niet noodig heb op te tellen. En, nu ik daarop kom, ik weet niet of ik u en hem wel uit het volle hart mag congratuleeren met die hooge betrekking. Ik laat daar wat zjj zal kosten aan tijd, rust en levensgenot. Mijnheer uw echtgenoot heeft gelijk; hij is nog ver van den leeftijd, waarop men vrijheid heeft dezen het meest te laten gelden, als ernstige plichten daarvan het offer vragen. Hij zelf zal de bezwaren rijpelijk overwogen hebben, eer hij aannam, maar des ondanks kan hem iets treffen, waarop hij niet heeft kunnen rekenen. Hindernissen en belemmeringen, in zijn weg gelegd door egoïsme en partijhaat, een toestand als die van Gulliver onder de Lilliputters, aan elk haar door ragfijne, maar onbreekbare draden verbonden, en die het slachtoffer weerloos maakt op het oogenblik zelf waarin hij tot strijden en overwinnen wordt geroepen. Zoo vastheid van karakter, wilskracht, een helder verstand en de beste intenties voldoende waren om zich in dit hachelijke ambt staande te houden ten bate des lands en tot eigene satisfactie, dan zou ik geen oogenblik aarzelen om mijn vriend Ryhove geluk te wenschen dat hij dien ingenomen had; maar sinds dat alles niet genoeg is, sinds hem eischen zullen gesteld worden, waaraan het bjjna onmogelijk zal zijn te voldoen, en nog wel door iedere partij andere, kan ik hem alleen toewenschen dat htt hem gegeven moge worden voor allen alles te zijn en toch zich zelf te blij ven, het moeilijkste dilemma waarin een mensch kan gebracht worden; maar nu hij er toe geroepen werd en moed had er zich voor aan te gorden, hoop ik dat de fortuin



met den stoute mag zijn, en dat hij zich met kloekheid moge handhaven op den post dien hij aanvaardde. Doch ter zake, verschoon de uitweiding. Bij eene familie, waar ik praktiseer, logeert sinds eenigen tijd eene jonge dame, die zeer bijzonder mijne belangstelling wekt. Zij is van deftige afkomst, heeft eene opvoeding genoten overeenkomstig haar stand en fortuin, en placht, overal "waar zij zich vertoonde, als eene riche heritière begroet, gevierd te worden, tot zij door een bankroet in hare familie totaal werd geruïneerd. Zij is wees, en schijnt het met de verwanten, die schuld hebben aan hare financieele ramp, niet best te kunnen vinden; althans zij heeft hier bij eene vriendin schuilplaats gezocht, omdat zij zich uit die omgeving wenschte terug te trekken: maar hare positie is niet houdbaar op den duur; zij zelve zal de eerste zijn om dat te gevoelen, ik ben er zeker van, hoewel zij zich op dit punt niet tegen mij heeft uitgelaten. Toch meen ik in zekere mate haar vertrouwen gewonnen te hebben, en ik zou heel goed het initiatief kunnen nemen om er haar over te spreken, mits ik daartoe gerechtigd worde door u, en haaide plaats bij uwe Mathilde had aan te bieden. Zonder dat, ware het wreedheid la corde sensible aan te roeren, die mogelijk toch
al pijnlijk trilt in het verborgen.
Maar gij wilt allereerst weten of zij zoodanige talenten en kundigheden bezit, die tegenwoordig onmisbaar worden geacht, als men naar eene gouvernante uitziet, en zoo mijne observaties niet geheel onjuist zijn, dan kan ik u daarop geruststellen; maar of zij nu juist de geschiktheid bezit, dit alles aan anderen mede te deelen, kan ik niet uitmaken. Zij is niet voor zulke bestemming opgeleid, het arme kind der weelde! Maar ik weet dat zij uit liefhebberij, en om veel ledigen ti,d nuttig te gebruiken, al wat zij voorheen heeft geleerd, bijgehouden heeft; ja, dat zij hare kennis heeft vermeerderd en het bij die self education tot eene hooge mate van ontwikkeling en geestesbeschaving heeft gebracht, en dat zij, zoo zij er ooit zin voor gehad heeft, nu althans den lust heeft verloren om met de ijdele damesschare mee te doen, die niets najagen dan de dwaasheden der mode en de wereldsche vermaken. Zij kwam daarvoor uit, toen ik haar eens bij eene lichte ongesteldheid behandelde en haar verdiept vond in....



alles behalve dagelijksche lectuur. Zij moet eene goede musicienne zijn, maar ik ben niet competent om over dit talent te oordeelen, maar wel om op te merken dat zij met veel geduld, al is het zonder groot succes, het zesjarig dochtertje van hare vriendin op de piano voorthelpt; zeker uit de zucht om zich verdienstelijk te maken. Maar het lastige, weerbarstige kind heeft haar liefgekregen, en dat vind ik een goed teeken. Wat het karakter betreft: eene niet alledaagsche persoonlijkheid, vast en betrouwbaar, dat is mij uit menigen trek gebleken. Het humeur zal ook wel gaan in uwe vriendelijke omgeving, schoon hare vriendin klaagt dat zij zoo fier en zoo prikkelbaar is, en zoo licht gekrenkt; maar ik gis wat er hapert: de vriendin zal tegengevallen zijn, en het hart is verbitterd... Zij heeft iets hautains, iets stroefs, en trekt zich veel liever terug dan zich op den voorgrond te plaatsen, minder uit schuchterheid, dan uit zekere vrees voor terugzetting, die in hare positie wel verklaarbaar is. Denk het zelve in, lief, fijnvoelend vrouwtje: wat dat zijn moet, door een omzwenk van het lot, en zonder daaraan zelve schuld te hebben, neergeworpen te zijn van het hooge voetstuk door de vleierij voor de rijke erfgename opgericht, om het voortaan met het terre ti terre te moeten doen en het bescheiden plaatsje, dat er voor de arme wees overblijft, voor lief te nemen; — ook heeft zij uit edelen trots die wereld verlaten, welke zich gehaast heeft haar den rug toe te keeren, zoodra men wist dat hare millioenen, waarover ieder den mond vol had, tot zéro gereduceerd waren. Waar zijn zij nu allen gebleven, die vurige aanbidders, die laffe adulateurs, wier toeleg het was haar te doen gelooven, dat zij zonder haar niet konden leven, niet gelukkig konden zijn ? Weggevaagd! ventris sous terre, alsof een goochelaar ze geëscamoteerd had, en zich nii gelukkig achtend dat zij het toppunt hunner wenschen niet hadden bereikt: rze zaten dan nu met eene doodarme vrouw opgescheept, te zeer aan weelde gewend om het met een kleintje te kunnen doen!" Deze liefderijke inlichtingen gaf mij „rfe vriendin," niet zonder te laten doorschemeren, hoezeer zij het betreurde dat de chère belle wat al te kieschkeurig was geweest in hare dagen van glorie, daar ze dan nü al lang goed geëtablisseerd had kunnen zijn, en „u niet meer tot een -bezwaarpunt," voegde ik er
Langs een omweg. ^



in gedachte bij, want zóó is het, men wil zich niet aanstellen als lieden zonder hart; men wil zich edelmoedig toonen; men wil de dehors van dat alles bewaren; „wie zou men wezen, zoo men, zelf gefortuneerd zijnde, eene arme vriendin niet bijstond in den nood," luidt de formule, waarmee men mij de positie schetst, „maar toch" ... achter dat maar toch ... waarbij men fatsoenshalve afbreekt, schuilt een heirleger van bezwaren en bedenkingen, die al heel slecht uit een edelmoedig hart en warme vriendschap zijn te verklaren. Nog een woord over haar uiterlijk, dat bij u, dames zooveel beteekent. Zij heeft eene fijne, slanke gestalte, ongebogen door den knodsslag van het lot; ja mogelijk heft zij het hoofd met te meer fierheid op, naarmate hare achting voor het haar omringend geslacht is afgenomen. De vrouwen vinden haar niet mooi. De heeren plachten hare trekken interessant en geestig te noemen, maar al denken zij het nog, zij zwijgen het voorzichtiglijk; „men moet zich geen strik om den hals werpen." Zij heeft donkere, sprekende oogen, die doorgaans wat koel en wat strak staan, doch die vol uitdrukking en gloed zijn, zoodra men een onderwerp aanroert, dat hare belangstelling wekt of haar gevoel treft; voorts het wat bleeke teint van een creole — die zij is —, want hoewel van een Hollandschen vader, is zij toch in Indië geboren, en — la beauté du diable: geest en jeugd. Daarbij de gracelijke houding en manieren, die eene aristocratische opvoeding en het verkeer in de beste gezellige kringen haar tot gewoonte hebben gemaakt. Ziedaar, dunkt mij, de schets voltooid, zoo uitvoerig als de beste photographie haar konde leveren. Denk er over na en raadpleeg rijpelijk met uw heer gemaal, of hij zulk een persoonlijkheid als gezellin, als geleidster van uwe Mathilde aannemelijk acht; meer heeft het lieve, reeds zoo wel opgevoede meisje immers niet noodig; bijhouden, vorderen in hetgeen zij weet, en voorts zorgen dat zjj zich niet verveelt, en dat de verveling hare verbeelding niet tot dwepen of tot dwaasheden verlokt. Ziedaar, dunkt mij, in het gegeven geval het noodigste. Is uw antwoord toestemmend, dan ga ik recht op mijn doel af, om haar het voorstel te doen; zoo niet, dan zwijg ik liever, want ik wil liefst geen wonde openrijten, waar ik geen balsem heb aan te bren-



gen. Wat u betreft, mij dunkt, het is juist een kolfje naar uwe hand, teerhartig ci-devant freuletje von Braunsfeld, om hier eene onverdiende disgrdce du sort te helpen redresseeren, als ... gij er den tijd voor hebt... nu het uw metier gaat worden, eene femme du monde te zijn; zeg voor mij alles liefs aan uwe Mathilde, en mes respects aan Zijne Excellentie
van uw zeer gehoorzamen dienaar, JOACHIM FKIEDLAXDER.
PS. De fortuin begunstigt mijne goede intentiën; ik wilde dezen brief juist sluiten, toen ik bij de familie werd geroepen, waar mijne candidaat-gouvernante logeert. Ik trof beide dames in zekere agitatie; er moest tussehen haar iets voorgevallen zjjn, wat men gewoon is eene scène te noemen. Dat bemerkte ik heel gauw, al wilde men het voor mij verbloemen. Mevrouw, met een gloed van drift op voorhoofd en gelaat, verklaarde zich wat zenuwachtig, en had Hofmann moeten gebruiken. Juffrouw N. N. trachtte zich kalm en waardig te toonen maar kon toch de uitdrukking van toorn en verbittering niet verhelen, die maar al te duidelijk uit hare trekken sprak. Bleek, met sidderende lippen, en oogen, die verrieden dat er smartelijke tranen waren gestort, was zij het, die mij meedeelde waarom men mij had laten roepen. Het kleine meisje was gevallen, had een paar onbeduidende wondjes aan het hoofd gekregen en lag nu schreiend en snikkend op de canapé, met een verband om de wonde plekken, inderhaast en niet zonder oordeel door de logee gelegd, die de taak van pleegzuster scheen te vervullen, terwijl mevrouw, in eene gemoedsbeweging, die mij voorkwam niet vrij te zijn van aanstelling, door de kamer liep als eene radelooze. Het bleek mij dat de beide dames elkaar weerszijds de schuld hadden gegeven van het ongeval, en dat het bij die aanleiding tussehen haar tot eene uitbarsting was gekomen, die bij eene verhouding als de hare, tot de ergste consequenties kon voeren. Ik hield mij of ik niets van dat alles doorzag, schreef een calmans voor, dat mevrouw hoog noodig had, verbood Hofmann en overdreven bezorgdheid, gaf mijn raad ten behoeve van de kleine patiënt, en aan de logée een



wenk mij even buiten de kamer te vergezellen; dat was juist hare intentie; zij bracht mij in het spreekvertrek, daar zij buiten de moeder om het naaste bericht wilde hooren omtrent den toestand van het kind. Ik kon haar geruststellen. — „De zaak had weinig te beteekenen, en mevrouw deed verkeerd zich zóó te alarmeeren!" — „Wat zal ik u zeggen," hernam zij, even de schouders ophalend, „zulk een ongeluk juist in de absentie van den vader, en zij — die maar de tweede moeder is zij vreest dat men haar van zorgeloosheid zal beschuldigen en overdrijft nu ... de bezorgdheid ..."
„Ten onrechte, want er is geene oorzaak voor," repliceerde ik, en waagde tegelijk de opmerking, dat er was wat mij veel meer bedenkelijk voorkwam. Zij zweeg, maar zij raadde mijne belangstelling en sloeg hare sprekende oogen vragend naar mij 0p. _ BGij lijdt, gij voelt u hier ongelukkig; ik ben er zeker van," voegde ik haar toe, op dien toon van deelneming, die zelden wordt misverstaan. Zij had behoefte om haar hart uit te storten en haar grieve van dit oogenblik te klagen aan een vertrouwd oor. „Vrijwillig had zij zich het kind aangetrokken, dat door de vriendin wel wat al te stiefmoederlijk werd behandeld, maar zij had zich niet verbonden om voortdurend in de nalatigheid der bonne te voorzien; deze had de kleine aan zich zelve overgelaten, vertrouwende op hare waakzaamheid, die men niet eens had ingeroepen, en toen het ongeval plaats vond, werd het haar door de vriendin verweten als eene schromelijke achteloosheid harerzijds."
Al de opgekropte bitterheid der teleurgestelde vriendschap had zich toen lucht moeten geven, en stuitte op hardheid, op grof egoïsme; de vormen die men tot hiertoe jegens elkaar in acht genomen had, waren niet meer ontzien; zich opwindende in hare ergernis, bekende zij mij dat het nu tot een uiterste gekomen was, dat haar niet veroorloofde langer zulke gastvrijheid te genieten.
„Ik kan en wil niet meer in dit huis blijven," snikte zij onder tranen, „maar waarheen! waarheen!"
„That tcas the question, niet gemakkeljjk op te lossen," moest ik toestemmen. „Terugkeeren naar hare vroegere woonplaats?"



Zij had geldige redenen om daar niet toe over te gaan.
Te G. blijven en ergens kamers nemen? Zij gaf mij te kennen dat zij daartoe de middelen wel had, maar dat was eene publiciteit geven aan hare brouille met de vriendin, waartegen zij opzag, en daarbij, het zou geene houding hebben, en zij wist vooruit, dat men haar, de logee, in het ongelijk zoude stellen; om de waarheid te zeggen, zij heeft geen al te groot vertrouwen op de menschelijke edelmoedigheid, en zij heeft zeker oorzaak voor dit mistrouwen. Yan de hoogte der fortuin afgedaald, is zij al heel onzacht neergekomen, en ik kon haar alleen beklagen; ik kon haar niet met hardheid terechtwijzen, toen zij mij vertelde dat zij nog wel hare toevlucht kon nemen tot eene oude vriendin, hare voormalige gouvernante, die in Zwitserland was gevestigd, maar dat zij zich daaraan niet wilde wagen dan op het uiterste, uit vrees voor nieuwe teleurstelling, die het harte krenkte en zoo zwaar viel te dragen. Liever kwam ik toen maar voor den dag met mijn plan, zonder u nog te noemen.
„Waarom zoudt gij niet eene betrekking aanvaarden bij lieden, van wie gij niets wacht dan het overeengekomene, en die u geene teleurstelling zouden bereiden, omdat gij er u geene illusies van maken zoudt?"
„In betrekking gaan bij vreemden!" hernam zjj verrast, maar toch niet gekrenkt. „Ik heb waarlijk nooit over zoo iets gedacht; doch gij hebt gelijk, ik zou het kunnen beproeven ... maar ik kan mij toch niet als gezelschapsjuffer aanbieden; het lot dier martelaressen heeft altijd mijn deernis, mijn ergernis gewekt."
„In den regel is dat ook niet benijdenswaardig; maar de zorg voor de leiding van een aankomend jong meisje... op u te nemen."
„Het is waar, zoo iets zou ik kunnen aanvaarden."
Ik meende mij niet te veel te avanceeren door te zeggen :
„In zulk geval zou u een convenabel honorarium worden toegekend, en van de familie, waaraan ik denk, kan ik u de zekerheid geven, dat men er voor u al de egards zoude hebben, waarop eene jonge dame van uwe afkomst aanspraak kan maken."
„Dat laatste is voor mij het volstrekt noodige," gaf zij ten antwoord ; „maar wat het eerste betreft, ik kan nog wel voor mijn toilet zorgen, en het zou mij tegenstaan om mij te laten beta-



len. — 't Is voor mij hoofdzaak, in eene deftige familie te worden opgenomen en iets mede te genieten van het huislijk verkeer, want ik kan niet besluiten om mij hier of daar op een derde verdieping te gaan verschuilen. Ik ben levenslang gewoon aan zekere comforts, die ik ongaarne zou missen. Ik wil, ik kan niet meer meedoen met de wereld, dat is waar, maar toch, ik heb er reden voor, om mij niet geheel af te zonderen ..
Ik gaf haar gelijk, en meende haar zelfs een compliment te moeten maken, in den vorm eener goede profetie voor haar avenir, waarover zij de schouders ophaalde met een ironiek glimlachje. Maar toch wij werden het eens; ik kwam er voor uit, dat ik eene positie in 't oog had, zooals zij die wenschte; zij beloofde mij voor het oogenblik, zoo goed als het zijn kon, eene verzoening te treifen met mevrouw W., om daar te kunnen blijven en de convenances te bewaren tot ik zekerheid had. Gij ziet dat gij nog door niets zijt verbonden, en dat alles nu maar alleen afhangt van uw antwoord. Vóórdat het gunstig luidt, mag ik u den naam van mijne cliënte niet noemen; maar ik durf u verzekeren, dat zij met hare Juno-gestalte niet misplaatst zal zijn in uwe salons.
MEVROUW SOPHIE WARD RYHOVE AAN DOKTER JOACHIM FRIEDLAXDER.
Accepté cher Doctenr et de confiatice!
Hoe zou het anders kunnen zijn, waar gij met zoo kennelijke ingenomenheid voor de rJuno-gestalte'' pleit, die, naar het mij voorkomt, met die vriendin in een moeiljjke verhouding is geraakt, waaruit het zaak is haar zoo spoedig mogeljjk te verlossen. Onze Mathilde zal daar eene maitresse de maintien krijgen, zooals zij in hare goelijke Belcoeur niet heeft gevonden, daar deze nogal veel van de fransche losheid in houding en manieren had overgenomen. Het eenige wat mij spijt is, dat zij een appointement afwijst. „ Les services qui ne sepayent pus, sont les plus chers'\ heb ik wel eens hooren zeggen, en, als zij betaling eiseht in égards,



kon zij wel eens zóó veeleischend zjjn, dat... maar ik wil niet vooruitloopen. Ik zal haar nu zelf schrijven, en tout (Vabord alles zóó instellen als het blijven kan. Het beste zou zijn dat zij na maar spoedig op Ringburg bij ons kwam, om gezamenlijk naaiden Haag te reizen. Zij heeft dan slechts een paar uren sporens; als zij stipt het uur opgeeft van hare komst, kan het rijtuig aan den trein zijn om haar af te halen, en binnen drie kwartier is zij in ons midden; mijne schoonzuster blijft nog tot wij af reizen, en zou gaarne kennis maken met hare opvolgster bjj Mathilde. Ryhove is al voor goed in den Haag en logeert in een hotel totdat wij komen; wij vinden onze woning zoo goed als klaar. Ryhove gelooft het best getroffen te hebben met een huis. Een der vreemde gezanten, die eenigszins plotseling naar eene andere bestemming moest vertrekken, was wat geëmbarasseerd met zjjn prachtig gemeubeld hotel, dat hij voor geruimen tijd gehuurd en geheel naar zijn smaak ingericht had. Ryhove nam het van hem over met het grootste gedeelte van den inhoud. Kleeden, gordijnen, meubels, tot aan het hooggraaflijke schrijfbureau toe. Kon dit eens klappen, wie weet welke belangrijke staatsgeheimen van de groote vreemde mogendheid mijn man zou te weten krijgen, en hoe hem dat zou doen poseeren als een uiterst capabel diplomaatmaar raillerie a part, ik heb carte blanche van mijn galanten partner om te wijzigen en aan te vullen wat mij lust, en ik ga er mij op toeleggen om alles eens recht comfortable in te richten. Ik zal er wel de gelegenheid voor hebben, want het seizoen van uitgaan en van recepties is nog verre af; de meeste menschen die ik zien moet, zijn op reis of op hunne buitens, en er is, geloof ik, niemand van het hof in de residentie, dat alles treft heel gelukkig voor mij; ik ben den Haag achttien jaar ontwend, en nooit heb ik eigenlijk het Haagsche leven meegemaakt; ik heb dus tjjd om mij te oriënteeren, en mij voor te bereiden op eene luisterrjjke entree, als het er eens toe komt. Uwe charmante Juno kan mij bij dat alles mogelijk nog goeden dienst doen; gij hebt gelijk, het komt er voor Mathilde niet het meest op aan nog veel te leeren, dan wel te onderhouden en in praktijk te brengen als het noodig is (ik meen de talen); eene goede chaperonne, eene schrandere en geestige leidsvrouw, voilil tout ce qu'il notts fuut, om niet



te spreken van het talent der musicienne, dat ons op iedere wijze te pas kan komen. Als uw tijd niet zóózeer ingenomen was door de praktijk en de wetenschappelijke studiën, zag ik nog komen dat gij zelf uwe protégée een pas de conduite gaaft tot op Ringburg. Uw zilveren lokken, uw gouden bril en uw denkend voorhoofd maken u juist geschikt voor geleider van eene jonge dame; maar ik wil niet dringen ... doe wat gij kunt en het beste oordeelt. De ontvangst zal in elk geval zijn zooals gij die kunt verlangen. En nu wees gedankt en vaarwel; ik ga mijn brief aan de interessante weeze soigneeren; gij hebt gelijk, ik ben van degenen, die weten wat het zegt, het juk des onspoeds te dragen in de vaag der jeugd, en ik hoop nooit zóózeer vrouw naar de wereld te worden, dat ik geen hart meer zou hebben voor het leed van anderen.
Geloof mij steeds uw hoogachtende en zeer verplichte
Sophie W. R.
Ringburg, April.
Als zij kennis genomen hebben van bovenstaande correspondentie, zal het niemand mijner lezers al te zeer verwonderen juffrouw Regina van Berchem, ongeveer anderhalf jaar nadat wij haar met Eckbert "Witgensteyn zoo plotseling verlieten, weer te vinden in den Haag, ten huize van mijnheer en mevrouw Ward Rvhove, in de nederige conditie van gouvernante der jeugdige Mathilde, nadat zij als verwende rijke erfdochter in het huis van haar oom, den respectabelen bankier, als alleenheerscheresse had gezeteld.
Geene nieuwe geschiedenis voorwaar, zulke lotwisseling van een jong meisje, dat, van vaderlijken steun beroofd, door den dood van een bloedverwant hare fortuin betrokken ziende in den val van zijn huis, zich nog gelukkig acht een goed heenkomen te vinden bjj een deftige familie, en die bevindt dat hetgeen zij in de dagen van weelde heeft geleerd en aangekweekt, nu haar beste schat is geworden, dien zij met zich meedraagt, en die haar door het leven zal helpen. Zeker, dat is wat men maar te dikmaals ziet gebeuren, en dat daarom slechts zeer matige deelneming wekt, zooal geene zjjdelingsche beschuldiging, door hoofdschudden of



schouderophalen uitgedrukt. Maar toch, hetgeen er Regina toe gebracht had zich in deze positie te plaatsen, was juist niet de druk van zulke zeer gewone omstandigheden; zij werd daartoe veeleer gedreven door innerlijken gemoedsdrang, dan geprest door uiterlijken nood. Zij had vrij en onafhankelijk kunnen blijven, als zij het gewild had; waarom zij dat met wilde, gaan wij zien, als wij de moeite nemen een terugblik te werpen op hetgeen voorafgegaan was, eer wij haar te 's Hage ontmoeten.
Oom Jozua had het haar niet verbloemd, hoezeer hij het betreurde dat zij Eckbert Witgensteyn, die op hem een goeden indruk had gemaakt, uit zijn huis had gedreven.
Zij, van haar kant, meende eene rechtvaardige executie te hebben volvoerd; maar welhaast werd het haar duideljjk, dat zij groot onrecht had gepleegd, onheil had gesticht, en dat het niet veel scheelde, of er was manslag begaan door hare schuld.
Eckbert had niet berust in den schijn van medeplichtigheid, dien het biljet van Karei Zegers op hem had geworpen. Hij was dezen explicaties gaan vragen, en had hem bij die gelegenheid nogal uit de hoogte bejegend. De handelsagent had er eene aardigheid van willen maken en hem voorgehouden, dat men in zijne positie, en bij de groote concurrentie die er bestond, iedere kans moest aangrijpen, en dat hij iedereen vóór had willen zijn om zijne financieele medewerking te verkrijgen, daar hij in hem reeds den toekomstigen Cresus voorzag; maar Witgensteyn zelf, gekrenkt en verbitterd, had geen oor voor deze uitvluchten en eischte van hem eene verklaring, welke hij niet verkoos te geven, met dit gevolg dat de zeeofficier hem te midden van hun vriendenkring op de sociëteit, onder een nietig voorwendsel, eene grove beleediging aandeed, om hem te dwingen tot eene andere voldoening dan in de onbestemde termen, die Zegers had voorgesteld. Eckbert was gansch geen voorstander van het duel, en wie hem in koelen bloede daarover zijn gevoelen had gevraagd, zou gehoord hebben dat hij het eene roekeloosheid achtte, die niets bewijzen en niets goed maken kon; maar de wond, hem door Regina geslagen, had niet slechts zijn hart doen bloeden, ook zijn eergevoel was gekwetst, zijn bloed was overprikkeld, zijn heldere geest beneveld; hij verkeerde in een staat van ge-



jaagdheid, en hij liet zich voortdrijven door een idee fixe. Er moest ruchtbaarheid zijn. Hij achtte er zijn eer mee gemoeid, als hij zwijgend verkropte wat hem was aangedaan. Hij moest een revanche nemen, die openlijk het bewijs zou leveren, hoe ver en vreemd hij was geweest van de berekeningen die Regina hem toedichtte, en Karei Zegers was het aangewezen slachtoffer, dat voor deze eereherstelling moest vallen. Wat er van hem zelf worden moest, als hij het geveld had, daarover dacht hij in den roes der passie niet na. De halfbloed-Germaan had nog te veel souvenirs van zijn verkeer onder de Bursehenschaft, om het inviet tot eene uitdaging niet op te vatten. Men zond elkaar zijne secondanten; het zou op het pistool zijn, daar de handelsman zich ongeoefend verklaarde met den degen. Men zou elkaar ontmoeten op een terrein aan de overzijde der rivier, op genoegzamen afstand van de stad.
^ George Warens was de secondant van Eckbert, de jonge van Zijl die van Zegers, daar Smilders, die zich van alles onthield wat hem persoonlijk genot noch voordeel kon aanbrengen, geweigerd had, zich „in die malle zaak te laten betrekken", zooals hij het uitdrukte.
De ontmoeting vond werkelijk plaats; maar terwijl de secondanten bezig waren de afstand te bepalen en de wapenen van
de partijen te vergelijken, kwam de politie opdagen en verhinderde hun de onvoorzichtigheid te begaan. Karei Zegers, die er toch al genoeg van had en niet precies eene schitterende figuur maakte op het terrein, beleed schuld en legde mondeling de door Eckbert gevorderde verklaring af, ten overstaan van de getuigen en den directeur der politie, die hen aanmaande tot verzoening langs een vreedzamen weg. Men gaf elkander de hand, men dejeuneerde gezamenljjk in het buitenlogement dicht bij het veer, en de zaak scheen daarmee afgeloopen.
Witgensteyn had ophelderingen te geven aan den chef van de admiraliteit; hij verliet X. en, zoodra hij op nonactiviteit was gesteld, ook het vaderland. George Warens, die de lastige verplichting op zich genomen had om zijne gedragingen te klaren en te verontschuldigen, wist zelf niet werwaarts Eckbert zich begeven had. Toch had deze zijn raad gevolgd, om niet



onder zulke omstandigheden zijn ontslag te nemen uit den dienst. Karei Zegers was niet meer op zijn gemak in de aanzienlijke handelsstad met hare wel wat kleinstiidtische bewoners. Men verdacht hem van zelf de politie in staat te hebben gesteld om het duel te verhinderen; en zelfs zij, die het luidste wraak zouden geroepen hebben over Eckbert, zoo hij zijne partij had geveld, haalden nu de schouders op over Zegers, omdat hij zich niet gewillig had laten doodschieten. Hij werd uitgelachen om hetgeen men zijne mislukte speculatie noemde. Vrienden en bekenden groetten hem zóó flauwtjes, waren zoo zonderling langzaam om hem de hand toe te steken, dat hij voor nieuwe botsingen vreesde, en bij zijn kantoor aanzoek deed om verplaatsing naar eene andere Hollandsche stad, hetgeen werd ingewilligd; maar de zaak, die zooveel gerucht gemaakt had, was daarmee nog niet doodgebloed en ter aarde besteld, zooals men misschien denken zou; och neen! daartoe had men in het gezellig verkeer van X. te veel behoefte aan praatjes, te weinig stof voor het dagelijksch gesprek. Men had nu provisie voor het heele seizoen om er op te brodeeren, onderstellingen over te wagen, aardigheden over te zeggen, en zoo goedkoop geestig te schijnen, als de banaliteit
het maar wenschen kon.
Dat Regina zelve onder dit alles gansch niet gespaard werd, zal men begrijpen. De publieke opinie was nooit op hare zijde geweest; zij had zich niet bemind weten te maken; mogelijk had zij het niet eens gewild; zeker is het, dat de kwade tongen zich niet onbetuigd lieten, nu men wat vat op haar had.
Zij was schrander genoeg om dat te doorzien, fier genoeg om er zich boven te verheffen, maar toch niet sterk, niet overmoedig genoeg om dat alles te trotseeren. Zij trok zich liever teiug;zij had weinig behoefte aan die anderen, met wie zij nooit als haars gelijken had kunnen of willen omgaan. Zij had altijd milde weldadigheid geoefend, waar men hare hulp inriep; maar zij had geweigerd lid te worden van Dorcas-kransjes en damesvereenigingen, waarbij men optrad om openljjk acte te doen van philantropie en zeker protectoraat te oefenen over de armen; niet uit trots of gebrek aan hart, zooals men het uitlegde, maar omdat zij er tegen had zich dus voorop te stellen, en er de noodzake-



lijkheid niet van inzag zich in dezen te laten binden door voorschriften en reglementen van anderen, waar naar haar gevoelen alleen de beweging des harten de daad ras en met blijdschap moest ingeven. In hoever zij daarin gelijk had, laten wij in het midden, maar de uitkomst voor haar zelve was deze: dat zij in de dameswereld niet beviel, noch er zich thuis voelde; en wat de heeren betrof, zij waren gewaarschuwd, en wie onder hen nog geen blauwtje had geloopen, waagde zich daaraan nii niet meer. Het werd stil om haar heen, zeer stil; en het was eene onjuiste voorstelling van mevrouw Wijnands, dat de slag, die hare familie trof, haar had neergeworpen van het voetstuk waarop zij troonde als de gevierde en „geadoreerde" reine du jour. Zij had zich
zelfs nooit de moeite gegeven, deze verhevene stelling in te nemen
te X., waar zij eenvoudig het leven had willen opvatten naar haar eigen smaak, zonder met de wenschen en verwachtingen %an anderen te rekenen. En toch had mevrouw Wijnands van haar standpunt wel recht om deze voorstelling te geven van de lotswisseling, die er met Regina plaats vond. Men zal spoedig hooren waarom. Oom Jozua, die graag gezien had dat zijne nicht eene verstandige keuze had gedaan uit de verschillende partijen die zich hadden aangeboden, was reeds op dit punt teleurgesteld ; maar toen er nog bijkwam dat die Regina, waarop hij trotsch was en die hij algemeen geëerd en geliefd had willen zien, door haar eigen toedoen in een isolement geraakte, in zóó scherp contrast met de aanspraken, die zij kon laten gelden zoowel door hare fortuin als door hare hoedanigheden van geest en gemoed, die hij in het gemeenzaam huiselijk verkeer meer en meer leerde kennen, begon hij verdrietig en wrevelig te worden en beschuldigde wel een weinigje zijne preutsche nicht, maar allermeest de booze wereld. Vermoedelijk haperde er toch nog meer, en diende hetgeen hjj voor oorzaak van zjjn veranderd humeur opgaf, meest tot mantel, om er onder te verbergen wat hij liefst niet uitsprak. Hoe dat ook zij, hij bezocht niet meer geregeld de sociëteit, liet de meeste zijner vrienden varen, bedankte voor invitaties waarin Regina niet was begrepen, al noodde zij hem nóg zoo dringend er gehoor aan te geven, en kwam er dus ongevoelig toe zelf dat afgezonderd leven te leiden, dat zoo weinig



in zijn smaak placht te vallen. De vreemdelingen die met het kantoor te doen hadden, die hij voorheen zoo gul en gastvrij had ontvangen, werden koel beleefd naar het huis van zijn zoon verwezen, waar de blonde Lize, reeds met een tweede kind gezegend, haar best deed om door minzaamheid te vergoeden wat zij als gastvrouw aan savoir faire miste. Hare huishouding begon omslachtig te worden, en zij ... wist er niet al te goed orde op te stellen, zoodat het oude gastvrije huis der van Berchems zijne goede reputatie van gulle en grootsche gastvrijheid verloor, en de heer des huizes zelf, de plakker bij soupeetjes, de lief hebber van een goed glas wijn, van whist of quadrille-partijtjes en van gezellige avondjes, nu een grommige suffer begon te worden, die maar liefst in het hoekje van den haard zat met eene krant in handen, die... hij niet las. Regina zag die verandering met diepe meewarigheid, en daar zij er zich zelve als de hoofdoorzaak van beschuldigde, droeg zij zijne sombere luimen en wrevelige buien met voorbeeldig geduld en ongemeene lijdzaamheid. Maar er was toch wat haar bijzonder ontrustte; niet slechts zijn humeur maar ook zijn voorkomen veranderde; zij zag hem als bij den dag vervallen, en ging hij zwaarmoedig naar het kantoor, steeds moedeloozer keerde hij van daar terug.
Op zekeren dag, dat zij hem zoo in doffe verslagenheid zag neerzitten, begreep Regina eene verklaring te moeten uitlokken, en met haar oud despotiek air, waartegen hij niet was opgewassen, dwong zij hem haar op te biechten wat er toch eigenlijk hapeide.
„Ik geloof, beste oom, dat ik de oorzaak ben van uw verdriet. Gij gaat niet uit, omdat ik thuis blijf; gij wilt geen menschen zien, omdat ze mij, zooals gij gelooft, miskennen; dat is toch wat al te erg. Zoudt gij het niet beter vinden, als ik u eens een weinigje aan u zelf overliet; dan hadt gij u op dit punt om niets meer te bekommeren..
„Neen, kind, dat is het niet; maar toch, zoo gij voor eene poos ergens kondt heentrekken waar het vroolijker leven voor u was, zou dat zoo kwaad niet zijn. '
„Het zou eigenlijk niet voor mijn pleizier wezen, ik haak niet zoozeer naar genot en vermaak; maar het komt mij voor dat verplaatsing, afleiding, ook wel eens goed zou zijn voor u. Gin-



gen wij niet den winter tegen, ik zou u voorstellen Dennenheuvel weer te meubelen, en er samen het mooie seizoen te gaan doorbrengen; wij behoeven daar niet als kluizenaars te leven. Maar dat kan voor later zijn; nu heb ik een ander plannetje, dat gij, hoop ik, zult goedkeuren..
„Och! gjj weet wel, dat ik alles goedkeur wat gij uitdenkt."
„Ja! maar hier zjjt gij er zelf mee inbegrrepen. Ik heb al sinds lang aan Emma Wijnands beloofd, dat ik bij haar zou komen logeeren; maar het is eene heele reis naar de provincie G., en ik voelde mjj bij u zóó thuis, dat ik niet aan verplaatsing dacht; nu is het wat anders. De menschen hier toonen mij wat al te duidelijk dat zij niet van mij houdeu, en daar lijdt gij onder. Ik heb niet terstond willen heengaan na die ongelukkige historie met. .. Karei Zegers, daar ik niet wilde dat men het als eene vlucht zou beschouwen, maar nü kan men er dat niet meer in zien ... de goede lieden trekken wel van hier naar Parijs, om zich te amuseeren; het kan niemand bevreemden, dat ik eenigen tijd bij eene vriendin ga doorbrengen; en gij moest mij uw geleide geven op dat tochtje naar G.; het moet eene vroolijke, gezellige stad zijn. Emma is er zeer gezien zooals zij mij schrijft, en heeft een ruim huis. Een logee meer zou haar niet hinderen; als het er u bevalt, blijft gij er eenige dagen, en ik... wenschte den winter bij haar door te brengen. Gij keert terug en begint hier uw leventje weer op den ouden vroolijken voet .
„Ja, dat zou heerlijk zijn, als het maar zoo gemakkelijk gaan kon als gij het daar zegt..." hernam hij met een zucht en op neerslachtigen toon.
„Maar waarom zou dat niet zoo kunnen gaan? Gij hebt mij immers zelf gezegd, dat gij het nu niet meer zoo druk hebt met het kantoor sinds die nieuwe associé er is....
„Dats maar al te waar; die jongelui doen de zaken nu liefst onder elkaar af, en, ware het niet om mijne teekening..
„Ik dacht dat gjj Jakob geauthoriseerd had voor u te teekenen."
„Ja, dat is ook wel zoo; ik weet ook dat ze mij zooveel als het vijfde wiel aan den wagen gaan beschouwen, omdat ik niet als zij alles per spoor en per stoom vooruitdrijven wil, en nog liefst wat op de oude rechte paden bleef; toch kan ik, ten minste



als ik hier blijf, een oog in 't zeil houden, al wordt mijn goeden raad meestal in den wind geslagen. ..
„Maar... gij zijt immers nog altijd de chef van de firma?"
„Ja! dat is ook wel zoo... titulair..." en de arme oom Jozua zuchtte; „maar als ik mijne opinie geef over hunne speculaties, zeggen zij dat ik niet van onzen tijd ben, en daar hebben ze gelijk in. In mijn tijd deed men gansch anders; toen ging het zachtjes aan; een klein winstje werd toen een zoet winstje genoemd, dat men met eene goede consciëntie kon opstrijken, en zachtjes aan, vele kleintjes een groote makende, bleef er een aardig saldo in kas, als men vóór nieuwe jaar allen belanghebbenden het hunne had gegeven; nu, nü is er van kleine zekere winsten geen kwestie meer; daar trekt men den neus voor op; alles moet gaan met duizenden en duizenden ; ja, speculatiën, waarbij tonnen gouds op het spel staan, worden gewaagd; men spant alle krachten in, men overspant ze, om in één zet eene fortuin te bemachtigen, die voorheen de vrucht was van twintigjarig werken en waken.'' „En bij zulke waaghalzerij kan men ook verliezen, wat men gemeend had te winnen," viel Regina in, die nu vatte waar de wonde plek moest gezocht worden.
„Dat's maar al te waar," verzuchtte van Berchem, en zijn verbleekt gelaat nam nu zulk eene uitdrukking van zorg en lijden aan, dat Regina in diepe meewarigheid hare armen om zijn hal» sloeg, terwijl zij Huisterend sprak:
„Vertrouw mij toch alles, oom; is't in de war op het kantoor ? ' „Neen, Goddank! zoo erg is het nog niet," riep hij verlucht, nu hij tot het uitspreken van zijn zorg was gekomen; maar wij hebben verliezen geleden, groote verliezen. Door in dien nieuwen zoogenoemd grootschen speeulatiegeest mee te doen, hebben mijne jongelieden ons kantoor betrokken in het faillissement van een groot Duitsch bankiershuis, dat door iedereen betrouwbaar werd geacht, doch waarop ik voor mij geen goed oog had; dat heette bekrompenheid, achterlijkheid, geen begrip hebben van den geest der eeuw; welnu, ze hebben dan, daar ze twee tegen een waren, aan dien Moloch geofferd, en nu stonden wjj voor eene kloof, die ik niet heb kunnen dempen, dan met opoffering van fondsen, die mijn particulier eigendom waren. Wat moest ik doen? de eer



der oude firma moest gered worden. Jakob met zijn gezin kon niets missen van zijn moederlijk vermogen, dat ik hem bij zijn huwelijk heb uitgekeerd. De fortuin zijner vrouw — zij is met eene huwelijksvoorwaarde getrouwd — is onaantastbaar, en de nieuwe associé heeft meer ondernemingsgeest aangebracht dan kapitaal. Ik moest mij dus wel opofferen; en kon het nóg daarbij blijven! maar... de kas der firma is nauwelijks voldoende om in de loopende zaken te voorzien, zooals het nü gaat; het minste rukje in den wind (want aan de groote winsten, waarop zij rekenen en die alles weer terecht moeten brengen, geloof ik niet) het minste rukje in den wind, en — wij staan voor een deficit, dat ik zal moeten dempen."
„In uw geval zou ik met dien associé breken, Jacob eens goed op zijn voorman zetten en zelf de teugels van het bewind weer in handen nemen," raadde Kegina.
„Ja, dat zou goed zijn, als ik nog de kracht voelde van voor tien of twaalf jaar; en wat het eerste betreft, zoo'n verbintenis wordt voor jaren aangegaan, en is niet maar naar willekeur te verbreken, dan alleen bij de ontbinding der firma door eene bankbreuk, een alternatief, waartoe ik hoop dat het bij mijn leven niet komen zal, want ik brokkel er liever mijn laatsten cent bij in, dan het oude huis der van Berchems onder zulke schande te zien ineenzinken; ik ben nog van de oude leer, die een failliet schande acht."
„Van die leer zou ik ook zijn ... maar ... daar valt mij iets in, oom; gij hebt immers nog altijd mijn vermogen onder uwe berusting ..."
Het grootste deel daarvan," viel hij in met een somber hoofdschudden ... „dat's juist het ergste; dat is het wat mij zoozeer bezwaart en bekommert.... Ik had u zoo graag getrouwd gezien met een verstandig en voorzichtig man, wien ik met gerustheid uwe kolossale fortuin had kunnen toevertrouwen."
„Och, oom ! waar komt gij nu op," sprak zij verdrietelijk, pijnlijk getroffen door dien inval; „zou ik dan verplicht zijn mijne vrijheid voor het leven op te offeren in eene overijlde keuze, alleen maar om u in de gelegenheid te stellen dat bezwaar van u af te schuiven ...."



„Waart gij slechts meerderjarig! het komt mij voor dat die achttien maanden eindeloos duren."
„Wel, oom!" riep zij, „ben ik u dan zoozeer tot last?" „Gij niet, kindlief! uw bijzijn zou mij niets dan vreugd en troost geven; maar uw vaderlijk erfdeel, dat voor meer dan de helft uit effecten bestaat, die bij mij in de brandkast liggen, dat, ja dat bezwaart mij ontzaglijk, en ik smacht naar het oogenblik, waarop ik u dat alles ten overstaan van den notaris Welsink, uw toezienden voogd, in handen zal kunnen geven."
„Maar, beste oom, gij begrijpt toch wel, dat ik alles evengoed aan u zou overlaten, meerderjarig of niet."
„Ja, maar dat zou ik niet willen... mijn leeftijd... ik voel lang niet sterk meer; ik zou... onverwacht kunnen sterven, en dan Jacob en de associé... neen, neen, kind! beloof mij vast geef er mij de hand op, dat gij Welsink tot zaakgelastigde en beheerder van uwe fortuin zult aanstellen, die is nog in de kracht van het leven, kloek en — ouderwetsch secuur, zooals men het, helaas ! niet meer is ... Hij doet zelf geene zaken ; hij is bijgevolg bewaard voor ... zekere verzoeking, waartegen ik —ja — Kegina, ik zal het u bekennen, waartegen ik met kracht hebt te strijden ... en zijne stem werd zoo dof en mat toen hij eindigde, of hem nauwelijks meer kracht overbleef om die bekentenis te doen."
„Toch niet de verzoeking om, waar het u noodig is, mijn geld te gebruiken?" vroeg zij glimlachend.
„Déze — juist deze!" barstte hij uit; „en als het langer duren moet, zal ik er voor bezwijken — of—ik word krankzinnig!" en zijn toon was zoo schel en schetterend, of hij reeds leed onder een aanval dier kwaal.
„Maar, lieve, beste oom !" viel zij in, met hare zachtste, vleiendste stem, „hoe kunt gij zoo iets eene verzoeking noemen; als gij mijn geld noodig hebt, is het immers tot uw dienst; geneer u toch niet om er over te beschikken naar welgevallen."
„Dat gaat niet, kindlief; dat gaat volstrekt niet," hervatte hij kalmer; „dat zou een schromelijk misbruik zijn van de rechten mijner voogdij."
„En als ik het u nu zelve verzoek."
„Zoo gij meerderjarig waart, Regina, zou ik het mogelijk zelf
Langs een omweg. 10



van u vragen ... in den uitersten nood ; maar nu ... nu — is het volstrekt strijdig met mijn plicht."
„Mijn Hemel! wat een overdrijving van nauwgezetheid. Over een week of zes ben ik immers al drie-en-twintig jaar. Wat men schielijk oud wordt! Ik herinner mij nog zoo goed, hoe blij ik was toen ik mijn achttiende had bereikt, en nu snakken wjj er beiden naar, dat ik het achtbare cijfer van 23 zal kunnen schrijven. Maar niet waar? dan ben ik toch vrij om u van mijn vermogen te schenken wat ik wil."
„Of... te leenen," verbeterde hij zonder haar aan te zien.
„Nu dan, te leenen, ook goed,'' hernam zij; „laat ons nu eens onderstellen, dat er reeds op dit oogenblik een sommetje noodig ware om . .. een gat te stoppen ..."
„Een sommetje!" viel hij uit, bijkans met een wanhoopskreet; „bot kan vijftig-, het kan tachtigduizend gulden zijn, die wij binnen drie aagen moeten uitbetalen, als de beurstijdingen uit het buitenland ongunstig voor ons zijn. De onrust, hoe dat loopen zal, maakt mij half suf; al zeggen de anderen ook dat zij er licht in zien — dat er geen kwaad bij is. Ik laat me niet wijsmaken dat onze kas zulke verliezen zal kunnen dragen, en de middelen, waardoor zij zich dan staande meenen te houden, stuiten mij tegen de borst."
„Maar, beste oom, laat toch zulke bekommeringen varen; ik ben immers zoo rijk ... of is het niet waar, dat mijn vader millionnair was ? ..."
„Ja, dat was hij, de gelukkige."
„Zou hij dat geluk niet broederljjk met u hebben willen deelen, als hij nog leefde?"
„Hij zou mjj ten minste helpen, daar ben ik zeker van.
Welnu! dan mag ik toch wel voor u doen, wat hij zou gedaan hebben ?"
„Helaas! eene onmondige."
„Wat dwaasheid! ben ik dan een onmondige naar het verstand? Wat zegt nu die enkele maand meer of minder?"
„Maar de wet, kindlief! de wet; en wat zou uw toeziende voogd er van zeggen ?"
„Ik wil van al die voogdijschap niets meer weten; kan men



zich dan niet meerderjarig laten verklaren vóór den tijd?"
„In zekere gevallen... ja, heel goed."
„Bij voorbeeld, als de pupil voor eenigen tijd het huis van haar voogd had te verlaten, en de tijd harer meerderjarigheid staande die absentie moest invallen ?"
„Dat's een uitmuntend idee; dat is te beproeven! riep van Berchem in vervoering hare hand vattende, en deze aan zijne lippen brengende als die van een reddenden engel. „Ik ga er op staanden voet werk van maken en er met Welsink over spreken niet het meest om van uw geld te profiteeren, geloof mjj, maar bovenal om gerust te kunnen sterven, als eens plotseling de dood mij overviel... en gij geene meesteres waart van het uwe, en Jakob, die veel te veel de inblazingen van den Duitscher volgt, u wist over te halen, om... neen! neen! daartegen moet gij ge» waarborgd zijn; en ik, ik wil als een eerlijk man ten grave gaan."
Oom Jozua was een eerlijk man, en hij meende het eerlijk; maar toch ... of het voor de vierschaar eener hoogere moraliteit kon bestaan, dat een voogd zijne pupil binnenstijds de rechten eener meerderjarige liet toekennen om ... zich tegen een bankroet te waarborgen, dat is wat anders ... Wat Regina betreft, aan haar wensch, om niet langer „vervoogd" te blijven, werd voldaan binnen het kortst mogelijk tijdsverloop.
/ij schreef aan hare vriendin te G., dat zij haar „comting ut aye te haren huize wilde vieren, en of er een hoekje was om hare kamenier te bergen, daar deze haar op de reis zou vergezellen ; oom Jozua bleek niet kras genoeg om den tocht te ondernemen.
Het antwoord was één enkele juichtoon.
Voor zij afreisde, deed haar gewezen voogd rekenschap van zijn beheer over haar fortuin, ten overstaan van den notaris Welsink, die het toezicht had gevoerd over de voogdij, en aan wien zjj van nu aan de administratie harer bezittingen overgaf, op verlangen van oom Jozua. Wat dezen betrof, de laatste beurstijdingen hadden eene andere dan de gevreesde uitkomst teweeggebracht. De jongere leden van de firma hadden een schitterenden triomf behaald op den zwaarhoofd, wat de tusschenkomst van Regina overbodig maakte... voor het oogenblik. Maar zij achtte zich daarom nog niet ontslagen van den plicht der dank-



baarheid; zij -wilde den man, die haar altijd zooveel goedheid had betoond, ontheffen van al te zware bekommeringen, waar het de eer van zijne firma gold.
„Wend u maar tot Welsink, en vraag al wat gij noodig hebt in zulk geval," had zij tot oom Jozua gezegd; maar zóó ging dat niet. Van Berchem was de eerste om het haar te doen inzien, en Welsink was er notaris voor, en „een secuur ouderwetsche", om het daarbij niet te laten, dat zij aan oom carte blanche gaf, om zoo maar te disponeeren, wanneer er over zooveel geld als hij zelf zou aangeven."
Daar moest, in alle vormen die de wet eischt, een akte gepasseerd worden. Het totaal van de som, waarover van Berchem zou mogen beschikken, moest vastgesteld worden; het zou geen schenking zijn, maar een renteloos voorschot, dat aan haar stond al of niet op te eischen na zekeren vastgestelden termijn. Regina haalde over al die omslachtige voorzorgen en bepalingen glimlachend de schouders op; zij toch was wel besloten van oom niets terug te vorderen, en in hare gulheid, in hare geringschatting van het geld, waarvan zij de waarde nooit had leeren kennen, stelde zij die som zóó hoog, dat Welsink haar vroeg: of zij met van Berchem overeengekomen was, zich als stille vennoote aan te sluiten bij de firma? Dat was volstrekt hare intentie niet; oom Jozua persoonlijk te verplichten, hem te steunen en voor mogeljjke geldverlegenheid te bewaren, was al wat zjj bedoelde; met de waaghalzerij van Jakob en de ondernemingszucht van den vreemden associé wilde zij niets te doen hebben. Dit bevredigde eenigszins den officieelen raadsman; maar hij was toch verre van voldaan, toen hij met een bedenkelijk gezicht haar de akte ter teekening voorlegde, die hem autoriseerde tot het uitbetalen der hoogst aanzienlijke som.
„Moest ik dan niet voor mijns vaders broeder doen, wat deze zelf, indien hij leefde, voor hem zou gedaan hebben?" vroeg zij nu ook ernstig.
„Wat dat betreft, waarde juffrouw, ik heb mijnheer uw vader eenigszins gekend, en juist op het stuk van zaken ... en daarom moet ik u zeggen, dat hij veel te goed de waarde van het geld kende, en het zijne hem ook op iedere wijze te veel moeite,



arbeids en bezwaren heeft gekost, om er zóó roekeloos mee te leven, zelfs ter liefde van een broeder; en ik ben er van overtuigd, dat hij in een geval als dit, nauwelijks een derde van de som zou gesteld hebben, die gij er voor overhebt."
„Zooveel te erger, want naar mijn gevoelen had hij broederlijk moeten deelen," repliceerde Regina; en wat mij betreft, mij dunkt ik behoef op geen kleintje te zien, als het de rust van mijn oom en mogelijk de eer van mijns vaders naam geldt.
„Zeker niet, de kas kan het lijden," moest de man van de wet zuchtend toestemmen; en hij troostte zich zelf met de gedachte, dat het er mogelijk nooit toe zou komen. De heer Jozua van Berchem was een hoogst respectabel man; het kantoor bestond al sinds menschengeheugen en was alom bekend wegens accuratesse en soliditeit. Het is waar, men hoorde in den laatsten tijd wel eens praten over Jakob van Berchem en den Duitschen associé, alsof die wat gerisqueerde speculatiën ondernamen; maar de oude heer was toch de chef, en hij was er wel de man naar om roekelooze winzucht binnen de perken te houden. De ouderwetsche secure maakte zijne berekening buiten de menscheljjke broosheid.
Toen „de zaken" waren afgedaan, maakte Regina haast met de aanstalten voor hare reis. Zij had nu den rouw afgelegd, en zorgde voor elegante toiletten, daar zij Emma al van jongs af kende als een allerliefst ijdeltuitje, dat niet graag zou optreden met eene „amie," die dit gewichtig punt achteloos behandelde. Zij wilde daarbij anders beginnen en met de wereld daar ginds meedoen, al ware het maar voor een tijd, want zij had reeds de bittere ondervinding, hoezeer men het haar kwalijk nam als zij zich afzonderde en niet met de anderen wilde omgaan als van de hunnen. Zij had daarbij afleiding noodig van zeer pijnlijke bijgedachten, en zij wilde beproeven wat er op die wijze te verkrijgen was. De goelijke Lize zag haar met leedwezen gaan, en vond het wel wat onhartelijk van haar, dat zij oom Jozua aan zich zeiven overliet, juist nu men hem somber en gedrukt zag worden; maar Regina troostte haar met de verzekering, dat haar



schoonvader wel weer op dreef zou komen en zijn goed humeur terug zou krijgen, als zij eens weg was, en hij zich om harentwille niet meer te bekommeren had. Edelmoediglijk liet zij de verdenking op zich rusten, of zij alleen de oorzaak ware van ooms heimeljjk verdriet, terwijl zij maar al te goed wist hoezeer dat bijzaak voor hem was. Jakob vond het een domuien zet van zijn vader, dat hij eene pupil, die „zooveel waard was," in zulke overijling de rechten der meerderjarigheid had laten toekennen, en nu — zoo plotseling uit zijne hoede liet gaan. Er ware zooveel partij te trekken van zijn invloed als bloedverwant, als voogd; papa sufte, dat hij daaraan nooit gedacht had. Iloe licht had hij haar kunnen overhalen om deelgenoote te worden van de firma; wat had men schitterende zaken kunnen doen met zulk eene vermeerdering van kapitaal! En Herr Jauchze, zjjn associé, wiens uiterlijk hem wel gerechtigde tot zekere pretensies, was deerlijk in zijn wiek geschoten bij dit vertrek. Hij had eene gansch andere uitkomst verwacht. De enkele inaal dat hij Regina had ontmoet, meende hij zich door haar onderscheiden te zien. Het kwam hem voor, dat de diep ootmoedige houding die hij tegenover haar aannam, de stille aanbidding die hij voorgaf haar te wijden, de (naar zijn gevoelen) fijne vleierij waarmee hij haar bij iedere aanleiding over hare gaven en hoedanigheden prees, niet zonder uitwerking waren gebleven. Hij geloofde, dat zjj hem met zekere bijzondere opmerkzaamheid vereerde. Hij van zijn kant had zich nog niet durven avanceeren, uit vrees voor de gevolgen van overhaasting; er waren al te afschrikwekkende antecedenten ; toch had hij in alle bescheidenheid de verwachting gekoesterd, dat zooveel Hunde-demuth bij zooveel sprekende vereering, indruk op haar zou maken en haar loon niet zou ontgaan. In zekeren zin had hij zich niet bedrogen — Regina had hem onderscheiden — zij had hem, zoo vaak de omstandigheden hen samenbrachten, met haar vasten, doordringenden blik gadegeslagen. Zij had hem zelfs niet zoo terstond bits en koel afgestooten als menig ander, maar het was eene opmerkzaamheid, die niet precies in zijn voordeel was. Zij wilde den jonkman goed leeren kennen, die op het lot van haar oom zulk een schadelijken invloed oefende, en zjj had al hare scherpzinnigheid, door wantrouwen en geheime



antipathie verscherpt, niet eens noodig gehad om zijne annexatieplannen te doorzien; maar zij vond het niet eens de moeite waard, om zich daartegen te wapenen. Zij zag in hem een parasiet, die de beste sappen van den ouden boom tot zich trok; maar parasieten hebben geen levenskracht in zich zeiven, en zij was vast besloten dezen hier eenmaal los te maken van den kloeken eik, waarom hij zich had geslingerd; het oogenblik voor die operatie was nog niet daar, en inmiddels maakte de voorgenomen reis een defensiestelsel overbodig.
Oom Jozua, hoe dankbaar ook voor hare edelmoedige beschikkingen, was diep neerslachtig bjj het afscheid. Zoo week en neergebogen had zij den wakkeren, jovialen zestiger nog nooit gezien. Bijna had het haar tot blijven bewogen; maar terugtreden was nu moeiljjk, waar hare komst met zooveel blijdschap te G. werd ingewacht. Mevrouw Wjjnands en haar gemaal hadden het noodige gedaan om in de G.sche wereld de riche héritière eene schitterende ontvangst voor te bereiden. Zoo men al niet vlagde of illumineerde, toch waren er bij hare aankomst juichtonen in ieders mond en straalde er menig oog van vroolijke verwachting, toen de heer Wjjnands zijne interessante gast met hare kamenier en hare ontzagwekkende pakkage afhaalde van de diligence, die nog eenige jaren het gemis van den spoortrein, waarvan men verstoken was, zou moeten vergoeden. Welk een vroolijken winter ging men te gemoet in de G.sche wereld. Diners, bals, muziek partijtjes waren er reeds gearrangeerd, in afwachting van dat evenement.
Dat er brandende nieuwsgierigheid heerschte om haar te zien, te leeren kennen, te weten hoe zij zich kleedde en kapte, de bezitster van zulk een enorm fortuin (die door het wijdgapende gerucht nog eenige malen vergroot werd), behoeven wij het te zeggen ? Maar of er onder al die nieuwsgierigen één was, die de zaak van wat ernstiger kant opnam en, in plaats van met openlijke bewondering of heimelijke benijding tot haar op te zien, haar te midden van vereerders en vleiers met een oog van ernstige deelneming gadesloeg, dat is te betwijfelen. Voor zooveel wij weten, viel het niemand in haar het: „ maak ik beklaag ü armk weeze!" in te fluisteren, het refrein van het lied, waarmee eens de dichter-



wijsgeer David Jaeobus van Lennep de schatrijke erfdochter van patricische Hollandsche afkomst bij hare intrede in de wereld begroette en trachtte te waarschuwen, toen hij haar, evenals onze Regina, het point de mire zag worden van allerlei eerzucht, allerlei begeerlijkheid, waarmee het hart niets te maken had. Het is echter mogelijk, dat er waren die het tegenwoordige en de toekomst der belangwekkende weeze wat meer dan de wufte menigte uit de hoogte bezagen, en dat zij bedenkelijk het voorhoofd fronsten bij de gedachte, wat er school achter die rooskleurige wolken en die wierookdampen waarin men dat voorwerp van aller aanbidding voortdurend hulde, voortdurend mee benevelde zooveel men kon. — G. was niet eene eigenlijke handelsstad, hoezeer door handel en nijverheid welvarend, en niet alleen de hoofdstad der provincie, de zetel van het gouvernement, maar ook in het bezit eener wetenschappelijke inrichting, waaraan verschillende geleerde en wetenschappelijke mannen verbonden waren als docenten. Het was dus eene stad, waar kennis, beschaving en intellectueele krachten mede hunne rechten deden gelden, en waar de materieele belangen niet zoo streng als te X. de alleenheerschappy voerden, zoodat er ook plaats en stof was voor hoogere en diepere levensopvatting. Maar of die mannen juist tot den kring behoorden, waarin Regina zich zou moeten bewegen, dat valt te betwijfelen; men was er nogal uitsluitend, juist omdat de stad groot genoeg was dat ieder zich er bewegen kon in eigen sfeer. Een onder allen, dokter Joachim Friedlander, ware de man geweest om met het vorschend oog van den menschenkenner haar toestand te doorzien, en het meewarig hart van den christen-wijsgeer zou hem den moed hebben gegeven om haar te waarschuwen, te steunen en des noodig te beschermen tegen zich zelve en anderen; maar hij bracht dien winter door in het Zuiden, met een aanzienlijken patii nt en — in het belang der wetenschap. Uit een wereldsch oogpunt bezien, was de positie, waarin mijnheer en mevrouw Wijnands verkeerden, de meest gunstige, die men kon verlangen als men met menschen wilde omgaan en het leven wenschte te genieten. Geen kring was voor hen gesloten, zelfs niet die van den adel, welke te G. nogal goed gerepresenteerd was, en in den regel niet heel accessibel. Maar mijnheer Wijnands behoorde



tot de oude regeeringsfamiliën, bekleedde een landspost die hem onafhanklijk maakte van alle overige ambtenaren in stad en provincie, en ging bjjna de pair met den Commissaris des Konings, met wien hij in zijn ambt niet had te rekenen. Zijne eerste vrouw was eene freule geweest uit een der voornaamste familiën — maar — die alleen goede relatiën aanbracht, geen geld; zijne tweede vrouw echter had op dit punt niet weinig voor, en het was door haar fortuin, dat hij met de vermogendsten kon meedoen in alle ruimte. Hjj had een zwak op grondbezit, en verkreeg pachthoeven en landerijen in eigendom; zijne ambitie strekte zich uit om de provincie te representeeren in de Gedeputeerde Staten, en — hij was er gekomen. — Zijn tweede huwelijk had hem dan ook ongeveer al wat hij er van wachtte gegeven. Hij begreep, dat zijn jong onervaren vrouwtje hem niet uit liefde had gehuwd; maar de rang dien hij haar schonk in het maatschappelijk leven, de voet waarop zijn huis was ingericht, de volkomen vrijheid die hjj haar liet waar het toilet en amusementen gold, dat alles, dacht hem, moest haar genoegzame vergoeding geven voor hetgeen hem ontbrak, om als een Romeo met zijne Julia te kunnen droomen en dwepen. Daarbij, Emma had immers verklaard, dat zij dit huwelijk aanging om haar bon sens te doen blijken; zij had willen toonen dat zij van jonge-meisjes-illusies genezen was, en daarom had zjj vrijwillig de hand van den veertiger aanvaard. Was er aan hare zijde deceptie, hij vroeg er niet naar, en het was in elk geval zijne schuld niet; zij wist het vooruit dat zij een geposeerd man trouwde, een weduwnaar met een kind, en hij had haar vóór den trouwdag alles heel klaar en heel behendig uiteengezet, wat zij in hem zou vinden — wat hjj in haar hoopte te zien. Men was overeengekomen elkaar geen hoogere eischen te doen dan de uiterlijke convenances het vorderden, en zoo kon Emma niet met eenig recht over en aan hem klagen, waar zij toch voelde iets te missen. Daarom ook was haar de komst van Regina zoo welkom; zij zou eene vriendin hebben van haar leeftijd, die al hare genoegens kon deelen; die haar gelukkig zou prijzen, benijden wellicht om het schitterend lot dat haar ten deel was gevallen; maar wie zij in uren van vertrouwen ook deelgenoote kon maken van menige teleurstelling, die haar



nu reeds getroffen had; zij zou aan deze kunnen belijden, wat zjj aan niemand wilde laten doorzien, wat zij aan haar gemaal nooit kon klagen: „dat haar eigenlijk onder al dien overvloed het noodigste ontbrak." Aan de vertrouwde harer jeugdige luchtkasteelen, aan de gelijke van jaren, zoo eens al wat haar drukte en kwelde uit te spreken, zooals zij dat aan niemand kon doen onder heel die schare van zich noemende vriendinnen en kennissen, waarmee zij dagelijks omging; dat was nu voor haar het lang ontbeerde, een weelde des harten, waarvan hare opgewonden verbeelding zich reeds vooruit de levendigste voorstelling maakte. Ook was hare ontvangst in elk opzicht het bewijs van oprechte blijdschap, en die sprak niet alleen uit de hartelijke omarming en den welkomstkus, maar ook uit alle aanstalten, die er waren gemaakt om haar in het huis der vriendin op haar gemak te zetten. De mooiste en ruimste logeerkamer was werkelijk voor haar gereed gemaakt; alle bedenkelijke comforts waren bijeengebracht; een vertrekje voor hare kamenier in de nabijheid ... Regina was met die concessie wel wat verlegen geweest, maar zij had de reis niet geheel alleen kunnen doen, en had voorgeslagen Anna terug te zenden, zoodra deze voor hare meesteres te G. had uitgepakt. Dan, daar wilde men niets van hooren. „Men ging te G. zooveel uit; Regina zou hare kamenier hoog noodig hebben, en mevrouw kon de hare bij zulke gelegenheden moeilijk missen; Anna zou daarbij wel eens eene of andere kleine handreiking willen doen, en dat was al wat men van haar verlangde." Mijnheer vond het kleingeestig, dat Regina op dit punt een oogenblik bezwaar had gemaakt. „Wie ziet op zóó iets onder vrienden ?" had hij lachend gezegd, en Regina, die zich wel voorstelde de gulle gastvrijheid in prachtige cadeaux en op iedere denkbare wijze te vergoeden, nam dan ook zonder verdere omstandigheden aan.
Zoo trad Regina van Berchem dan op in de G.sche groote wereld onder de gunstige bijomstandigheden. Dat zij overal waar zij zich vertoonde gevierd en met oplettendheden omgeven werd, behoeven wjj nauweljjks te zeggen; er bestond hier vooringenomenheid te harer gunste, zooals die te X. tegen haar was ontstaan, en zij, door vroegere bittere ondervinding geleerd, had zich voor-



genomen nu ook anders te beginnen, met de wereld mee te doen, zich niet ten ontijde terug te trekken, en bovenal niet aan te vangen met wantrouwen. Haar vriendin Emma was begonnen met woord te houden; zij had reeds een hart gevonden, waarin zij het hare kon uitstorten; de profetie van Eckbert, die haar soms zoo somber dreigend voorkwam, was geene waarheid gebleken; al het andere waarmee hjj haar gedreigd, dat hij bijkans als een vloek over haar had afgebeden, zou ook wel wegtrekken als eene luchtspiegeling; en hij zelf, wat was hjj dan toch voor haar geweest, dat zij niet trachten zou hem te vergeten ? Ja, het was zoo; zij had ééns een oogenblik de hoop gekoesterd, dat de speelnoot harer jeugd, die haar, juist omdat hij zeker gezag, zeker geweld over haar geoefend had, niet onverschillig was geweest, dat deze, dien zij hoopte te kunnen achten, dien zij wenschte eenmaal als een bekend en geëerd man weer te zien, eene partij voor haar zou kunnen zijn, zooals zij die wenschte; haar vader zelf was de eerste geweest om dien wensch in haar te doen ontstaau. „De Witgensteyn's, vader en zoon, zijn van een goede, betrouwbare soort", had de zwaarmoedige, wantrouwende man haar meer dan eens gezegd. „De vader heeft karakter en is hoogst achtenswaardig; de zoon zal wis naar den vader aarden; hij heeft aanleg om een ferm zelfstandig man te worden; hij heeft als jongmenBch reeds iets wat hem van de meeste onderscheidt. Hjj is oprecht, heeft zedelijken moed en waarheidsliefde. Als hjj voortgaat, zooals hij begonnen is, dan kan er iets goeds, iets groots uit hem worden; en zoo hij tot u kwam, Regina, en u het bewjjs leverde dat hjj u liefhad, dan zou ik in uw geval niet vragen: of hjj carrière had gemaakt, maar allermeest mjjn eigen hart ondervragen : of daarin geene stem voor hem sprak. Naar dit alleen, naar niets anders moet gjj luisteren, eer gjj uwe hand geeft: want er is geen pijnlijker juk uit te denken, dan een huweljjk uit belangzucht gesloten. Daarvoor ten minste zal mijn fortuin u kunnen dienen, om dit te ontgaan; dus waak en geef acht op allen die u omringen, die naar uwe hand staan, of ze ook het meeBt op uw vermogen azen. Dat zal Eckbert niet doen, ik ben er zeker van !"
Zoo had de vader gesproken, die door eigen ondervinding geleerd had, hoe weinig geld geluk kan vergoeden, en zij had in verbeelding



op Eckbert gerekend, als op den man, die eenmaal tot haar zon komen en hare achting verdienen, hare liefde waardig zou zijn. En hoe had zij hem weergezien? Hoe was hij tot haar gekomen? Juist zooals haar vader gezegd had dat hij niet zou doen, juist aangelokt en aangehitst door anderen, als op eene prooi die een kapitaal vertegenwoordigde, dat hij bleek noodig te hebben. O! het was hard, het was bitter; en toch had hjj haar willen wijs maken, dat hij in haar eene geliefde herinnering zijner jeugd had gezocht, en haar verwijten durven doen als ware hij in zjjn recht en als had zij wreed en schromelijk onrecht gepleegd. Er waren oogenblikken waarin het haar voorkwam, dat hij gelijk had, en wroeging beklemde haar soms het geweten, juist als zij zich zelve wilde opdringen dat zij wel en wijs had gedaan, en dat zij niet anders had moeten handelen. Nog te X. zijnde had George Warens eene toevallige ontmoeting met haar waargenomen, om haar te verzekeren dat Eckbert meer dan één rijke partij had kunnen doen in die stad, zoo hij alleen naar geld had gevraagd. Maar hij had haar niet overtuigd; was niet George zjjn vriend, een van hen, die hem tot de onwaardige weddenschap hadden gebracht, en die zich nu ook tot taak stelde om dat voorgenomen duel te rechtvaardigen? Zulk een advocaat van de slechte zaak kon haar niet overtuigen; maar sterker trof haar eene mededeeling, die zij niet van partijdigheid kon verdenken. De zoon van mijnheer Ditmar namelijk was bij haar gekomen om haar te zeggen, dat Eckbert het voorstel had verworpen, hem door zijn vader gedaan, om do associé te worden van zijne zonen in hunne uitgebreide en belangrijke zaak, op grond dat het een eerste stap zou zijn tot eene verbintenis met zijne dochter, wier hartstochteljjke liefde hem niet onbekend was gebleven, en die hij niet kon beantwoorden, daar zijn hart niet meer vrij was. „Hij wilde de illuaie mijner zuster niet voeden," had de jonkman er bijgevoegd, „door aan! te nemen wat hem toch zeer had toegelachen, en deze waardige handelwijze heeft ons zoo getroffen, dat wij allen, ook mijne zuster, willen dat gij er niet onkundig van zoudt blijven. Die mededeeling had op Regina indruk gemaakt. Zijn hart niet meer vrij, zijn belang verzaakt om die reden! en het was een lief meisje, dat zij heimelijk had benjjd om haar fijnen blos en teere



blankheid. En hoe had zij zelve die stille toewijding aan haar beloond ? — met beschuldigingen die hij niet verdiende, tenzij — voegde de argwaan er achter — de hoop, die hij toen nog koesterde, op meer dan de Ditmars hadden te geven ? — en toch, zoo dit ware, had Eckbert later dit voorstel kunnen aannemen als pisaller; Julie Ditmar, die langzaam wegkwijnde door haar ongelukkigen hartstocht, zou hem waarlijk niet hebben afgewezen.
Men ziet het, niet zonder drukkende bijgedachten, al trachtte zij die te verzetten, trad Regina in de vroolijke wereld op, waar men alles deed om haar te lokken en te streelen. Niet als andere jonge meisjes onder de hoede der ouders zich veilig wetend en onbevangen, kon zij dat alles genieten; ondanks den vasten wil, om dit niet te laten bljjken, was zij steeds gepreoccupeerd over hetgeen anderen van haar wilden: „zij moest waken, om niet in een strik te vallen". En onder deze bezorgdheid, al bekampte zij die, kon zij zich niet vrij en vroolijk overgeven aan de indrukken, die anderen zochten en waardoor zij zich lieten meevoeren. Het verkeer in de wereld was voor haar geen genot, maar eene bezigheid. Zij wilde menschen leeren kennen en — doorgronden; en hoewel zij zich voorgenomen had niet met wantrouwen te beginnen, toch was die plooi eens gezet, en zij bleef er in, zelfs nu zij anders wilde. Hare vriendin zelve sterkte haar in die overhelling tot omzichtigheid. Door ondervinding wijs geworden, voelde zij het reeds, hoe een huwelijk, om den wille van maatschappelijke overeenkomsten gesloten, wel eene goede positie kon verschaffen, maar toch geen huislijk geluk; en als er sprake was van dezen of genen onder de heeren, die wat al te duideljjk liet blijken dat hij naar Regina's gunst stond, dan was het Emma, die waarschuwde: „zich toch niet zoo spoedig te decideeren, en liefst goed uit de oogen te kijken en rond te zien; de keuze, die zoo ras gedaan is, kan later zoo bitter en zoo lang worden berouwd! Als gij niet voelt, dat gij om jonker A. of mijnheer B. desnoods de heele wereld zoudt kunnen vergeten en verzaken, moet gij hem niet nemen; zoo iemand, dan zijt gij in uw recht om alleen naar uw hart te kiezen ; gij zijt in de beste condities om rustig te wachten tot de rechte Jozef komt, die de uitverkorene moet zijn; overigens niemand al te



zeer afschrikken, dat is ook niet goed; een weinigje flirtation hoort er bij; zonder dat leert gij ze niet kennen; en de bloem, waar geen kapellen om rondfladderden, zou verlaten uitbloeien, dat moet ook niet zijn; maar eer het tot eene decisie komt, moet gij scherp toezien en goed overwegen, lieve! beloof mij dat." Maar Regina had niet noodig haar dat te beloven; zij had niet noodig die lessen eener oppervlakkige wereldwijsheid te ontvangen, noch versterkt te worden in eene richting, die zij maar al te zeer bewust was steeds te volgen.
Die beau monde, die wereld van dansers, vleiers en praters beteekende voor haar niets; daar was niets wat haar verraste of aantrok; het hield haar bezig; het bracht haar afleiding; maar het gaf haar niets wat zij het vasthouden waard achtte. Het meeste nog beviel haar het onderhoud met heeren van leeftijd, die wat in de wereld rondgezien en doorgemaakt hadden. Een schout-bij-nacht, die sinds jaren pensioen genoot, die nog van den tiendaagschen veldtocht kon meespreken, en onder wiens commando van Speyk had gestaan, vóórdat deze een misgreep door een heldhaftige zelfopoffering goed maakte, was kenneljjk haar gunsteling, zonder dat het haar eenigszins compromitteerde. De zeventiger met zijn zilveren haren, zijn rheumatisme, had kleinzonen, die reeds in zeedienst waren, en zjjne oude levensgezellin ter zijde. Ook mjjnheer Wijnands beviel haar best; hij had geest en gezond verstand, en praatte graag over wat anders dan de nieuwtjes van den dag.
Als Regina hare vriendin op deze eigenschappen van haar echtgenoot opmerkzaam maakte, hernam deze doorgaans met een zucht: „Och ja! hij is présentable, mijn man, daar zeg ik niets tegen, maar hij is heusch te oud voor mij! ze hebben mij tien jaren in zijn leeftijd bedrogen!"
Toch maakte Regina in den loop van dat seizoen kennis met iemand, die in hooge mate hare belangstelling wekte en wiens verschijning beteekenis kreeg in haar leven. Het was een vreemdeling een Duitsche graaf, die zich tot hiertoe niet aandeG.sche beau monde vertoond had, omdat hij het geheele jachtseizoen had doorgebracht op een landgoed in de nabuurschap, waar tal van vroolijke en geoefende jachtliefhebbers zich vereenigden bij den grooten grond-



eigenaar jonkheer van Helgo, een echten Nimrod, beroemd om zijne meute, zijn jachtstoet, zijne paarden en zijne gastvrijheid. Na deze in volle mate genoten te hebben, was graaf Stanislaus voornemens uaar Duitschland terug te keeren zonder de hoofdstad der provincie te hebben bezocht; maar zijn „SchicksaV, zooals hij het zelf uitdrukte, had anders over hem besloten.
Regina trof voor het eerst met hem samen op een diner, dat de baron van Mildenheim gaf ter gelegenheid van het engagement zijner dochter met jonker von Tburm, een Pruisisch officier. Graaf Stanislaus, die aan dezen verwant was, moest, zooals vanzelve sprak, die partij bijwonen, en de gastheer had goedgevonden hem naast Regina te plaatsen als haar cavalier. Het was een man van eene kloeke, hooge gestalte, een krachtvolle Duitscher, maar niet met de blonde haren, noch de schwürmerisch blauwe oogen. Integendeel, de zijnen waren van eene kleur, die tusscheti groen en grijs wisselde, maar zij vonkelden van geest en gloed, en hun opslag had iets stouts en fiers, dat paste bij de sterk sprekende gelaatstrekken en het breede voorhoofd, dat van wilskracht getuigde. Indien het waar was wat men fluisterde, dat de graaf slechts even dertig jaren telde, dan scheen hij ouder dan zijn leeftijd, want ettelijke fijne rimpels doorkruisten reeds zijn voorhoofd en de frissche blos der jeugd lag niet meer op zijn matbleek gelaat. De neus was lang en zacht gebogen, de mond klein, met dien dikken onderlip of hij uit het oude huis van Oostenrijk afstamde; hij droeg een fijnen knevel, donkerder nog dan zijn kastanjebruin haar, dat lang en krullend achteloos naar een zijde was geworpen, maar het was toch eene achteloosheid die zeker opzet verried. Hij droeg geen enkel onderscheidingsteeken in het knoopsgat van zijn eleganten rok, maar toch zou het in niemand opkomen hem voor een gewoon burgerman te groeten. Het moest iemand zijn, die zoowel door de natuur als door zijne afkomst bestemd was om zich van de menigte te onderscheiden. Hoe had hij zelf die gaven van het lot gebruikt? hoe trachtte hij aan zijne bestemming te beantwoorden? That was the qiiestion" die op dat oogenblik wel door niemand werd gesteld, zelfs niet door Regina, op welke hij reeds terstond zulk een gunstigen indruk maakte, dat hare neiging tot wantrouwen er door overwonnen werd. Of liever zij dacht er niet



aan die te bestrijden; zij dacht aan niets dan zich genoeglijk te laten meevoeren door den invloed, dien zij onderging. Zoo zij zich daarnevens nog over iets bekommerde, was het mogelijk over het effect dat zij zelve op hem maakte. Zoo dat niet gunstig mocht zijn, haperde het althans niet aan haar toilet; toegevende aan het verlangen van Emma, die, zooals zij zich uitdrukte, «zoo graag met hare vriendin pronkte", had Regina zich bij deze gelegenheid prachtig gekleed en het paarlsnoer omgedaan, dat tot haar c'crin behoorde. Het bestond uit drie rijen zeldzaam groote en door vorm en helderheid ongemeen kostbare paarlen. Het was een sieraad, dat menige vorstin kon benijden, en het spreekt vanzelf, dat het in dezen kring aller opmerkzaamheid tot zich trok. Regina had tot hiertoe geen lust gehad het te dragen, maar nu zij het om had, stond het haar heel goed. De slanke hals, zoo gedecolleteerd als de mode hel te dier dagen en bij een statig diner voorschreef, eischte wel wat sieraad, en de heldere glans der paarlen, deed haar tint werkelijk goed, terwijl de donkere oogen er te schitterender bij uitkwamen. Zij droeg daarbjj een kleed (men droeg toen nog geen kostumes) van zachte, lichtgroene zijde, vert printemps, dat aan de teere lenteblaadjes deed denken, en waarover een zilverachtige glans lag, die nog verhoogd werd door de zijden blonde, waarmee het was versierd. Ook door de zware zwarte vlechten waren paarlen geslingerd van minder allooi, terwijl zij paarlknoppen in de ooren droeg, hetgeen een geheel vormde, dat de scherpste critiek der benijdende dameswereld kon doorstaan; maar deze, die haar nu omringden, dachten slechts aan bewonderen; en wat de heeren betrof, hunne aandacht werd wel een weinigje afgeleid door zekere berekeningen van de vermoedelijke waarde dier ongemeen rijke parure. Graaf Stanislaus alleen scheen daar niet aan te denken. Hij maakte zijne dame geen enkel compliment over haar smaakvol toilet, maar hij toonde zich aangenaam verrast, dat zij gemakkelijk Duitsch sprak, en niet, zooals de meeste dames, de conversatie tegen hem voerde half in het Hollandsch, half in gebrekkig Fransch; dat hem nog meer ergerde, bekende hij haar „in vertrouwen," dan dat ze maar rustig bij hare moedertaal waren gebleven.
„Och, ziet gij, ik ben genoeg cosmopoliet om met pleizier Fransch



te spreken," zei hij glimlachend ; en ik geef, als het de vraag is van luchtige piquante causerie, zelfs de voorkeur aan de taal van onze uralten Gegner boven die van ons Duitschdom, dat soms afschuwelijk dummes Zeug voortbrengt, juist als het voorwendt geestig te zijn, en Heine, zoo hij op dat punt het contrast leverde van mijne overige lieve landgenooten, dankt dat eigenlijk alleen omdat hij bezield was met den esprit Francais, die altijd het fijnste, delicaatste en puntigste zal blijven van al wat dit artikel kan leveren, al hebben de Engelschen hun karakteristieken humour, wij Duitschers onze Gemüthlichkeit, die het van alle andere in Ziirtlichkeit, in aantrekkelijkheid wint..."
„Gij zegt dat zoo spotachtig, graaf; ik vrees wel, dat gij iets van Heine hebt overgenomen en zelf met uwe moedertaal, met uwe landgenooten den draak steekt."
„Welk eene verdenking! en juist op een oogenblik, dat het innig gemüthliche mij zoo weldadig aandoet; nu ik die taal met zulke exceptioneele vaardigheid hoor spreken, dat zij mij als liefelijke muziek in de ooren ruischt."
„Eene vleierij, graaf, die mij als ironie in de ooren klinkt."
„Ik houd niet van vleierij, mein Fratilein! Wie vleit, wil anderen bedriegen en vernedert zich zelf; voor beide ben ik te trotsch. En ironie! omdat ik Heine heb genoemd? Welke boete verlangt gij dat ik doen zal voor de onvoorzichtigheid, die ik daarmee begaan heb?"
„Mij te veroorloven nu verder het gesprek in het Fransch voort te zetten, dan zijn wij veilig voor Gemüthlichkeit en Ziirtlichkeit," antwoordde Regina, die hoe langer hoe meer op haar gemak geraakte, maar die toch bewjjzen wilde, dat zij zich niet door een complimentje liet vangen.
De graaf liet zich de boete met te meer gewilligheid opleggen, daar hjj juist in hooge mate de gave bezat van dien luchtigen en opgewekten conversatietoon, waarvoor het Fransch zich zoo goed eigent. Hij won er bjj, want het bleek dat hij nog meer de gewoonte had van de taal der Panjzenaars, dan van die zijner goedmoedige Duitschers, hetgeen niet te verwonderen was, omdat hij veel in den vreemde had gezworven; hij had het leven genoten onder iederen vorm, de wereld leeren kennen in al hare
Langs een omweg. 11



schakeeringen, en het spreekt vanzelf dat hij zich daartoe niet het laatst tot Parijs had gewend; ook toonde hij zich wel een weinigje blasé voor hare alledaagsche genietingen, maar was toch nog niet geheel „inamusable", zooals hij zelf erkende. Daarvoor moest men Lodewijk XIY zijn en de Maintenon tot vis-H-vts hebben, had hij lachend gezegd, of voor het minst in diens tijd leven, toen men in eene logge zware koets met vier of zes paarden naar Versailles reed. In onze eeuw van stoomkracht en rails gaat verplaatsing zoo licht en zoo snel, dat men zich nergens behoeft te vervelen. Als men genoeg heeft van het Zuiden, gaat men zich verfrisschen, in het Noorden, en zoo omgekeerd ...
Zoo ging hij voort; zonder het op bluffenden toon te verkondigen liet hij doorschemeren, dat hij heel Europa had doorgereisd, aan verschillende hoven had verkeerd, met vorsten en vorstinnen had omgegaan, en persoonlijk bekend was met verschillende beroemde en geleerde mannen of vermaarde talenten die hij op zijne reizen had ontmoet, of waarmee hij een tijdlang gemeenzaam had omgegaan. Hij vertelde Regina allerlei interessante bijzonderheden omtrent die allen, wist haar al het begeerde mede te deelen omtrent zaken en personen waarin zij belang stelde, en trachtte hare weetgierigheid op te wekken, ook voor zaken en inrichtingen, waarnaar zij niet had gevraagd en ie toch, door zijne wijze van ze voor te stellen, de kennismaking overwaard bleken. Hij bewees dat hij het meende, toen hij zeide wars te zijn van alle vleizucht, want hij was uiterst voorkomend en hoffelijk jegens Regina, maar zonder verdere complimenten a bout portant; hij had zelfs (misschien zonder het te weten of te willen), toen zij meer gemeenzaam met elkaar werden, 111 zijn toon en manieren iets hoogs, iets gebiedends, dat hem kenmerkte als den man van geboorte, die zich zelf de meerdere voelt a tracht hij dit anderen te doen vergeten. Wat hij Regina het best deed vergeten, was de tijd. Of het diner kort dan wel lang had geduurd, wist zij niet te zeggen: voor haar was het omgevlogen, en toen anderen er over klaagden, dat men zoo heel lang getafeld had en dat er zoo druk was getoost ter eere van het jonge paar, durfde zij hare verwondering niet te kennen geven. Voor haar had het veel te kort geduurd. En de graaf was er niet de



man naar, om die aanvankelijke conquête in den steek te laten. Hij zorgde zelfs niet te zondigen par trop de zèle.
Toen na het diner de koffie gebruikt werd en het gezelschap zich in het ruime salon naar goedvinden bewoog, zich in groepjes vormde waar men druk en vroolijk praatte, of zich naar de tafels begaf om platen en scrapbooks te bekijken; toen men de rust zocht in een afgezonderd hoekje, of wel het salon doorwandelde aan den arm van eene vriendin of een vriend — toen zag men graaf Stanislaus niet met de dames coquetteeren, maar te midden van een kring heeren een luid en levendig gesprek voeren. Hij scheen onder de discussie in vuur geraakt, want men hoorde hem als met ergernis uitroepen: „maar mijne heeren! wij zijn hier immers geen juweliers of taxateurs van kleinoodiën, dat gij allen op iederen toon die paarlen staat te bewonderen en te waardeeren! Zij zijn kostbaar en zeldzaam, dat geef ik toe; maar dat is nog geen reden om er alles voor te vergeten, zelfs de eigenaardige schoonheid van haar die ze draagt, om er bovenal die oogen voor te vergeten, die wonderschoone sprekende oogen, die als fonkelende gitten uitkomen bij het hagelwit van dit geroemde sieraad. Zulke paarlen heb ik meer gezien, maar zulke oogen nooit, en ik begrijp mij uw enthousiasme niet voor een collier, terwijl de veel grooter, veel zeldzamer waarde van haar die hem draagt, ulieden koel laat."
Graaf Stanislaus, toen hij zulke heftige uitvallen deed en zulk een compliment maakte (t brüle pourpoint aan het adres van Regina, wist het, zooals vanzelve spreekt, niet dat de dame in kwestie op eenige passen afstands met den rug naar hem toe stond en het zeer druk had met allerlei niet precies interessante photographieën te bewonderen, die op eene étagère te pronk gesteld waren. Toen een van de heeren de naïveteit had hem op deze omstandigheid opmerkzaam te maken door een blik en door den vinger op den mond te leggen, scheen hij een oogenblik zeer verlegen, als iemand die zich erg heeft verpraat, maar hernam toch onverwijld zijn aplomb en begon over de jongste gebeurtenissen in Europa te spreken, waarbij de heeren zich als gewoonlijk zeer animeerden en waaronder juffrouw van Berchem — en hare paarlen — vergeten werden. Zij zelve vergat niet. Zij



had eene voldoening gesmaakt, zooals haar nog nooit was te beurt gevallen. Die man begreep haar; die man zou met he eerst vragen naar hetgeen zij had, maar bovenal naar hetgeen zij zelve was. Hoe achterdochtig ook, juist hier zag zij geen oorzaak tot mistrouwen; en toen Stanislaus eerst veel later tot haar kwam en haar verzocht hem te willen voorstellen aan hare gastvrouw, waarmee zij op en neer wandelde, kwam het niet in haar op, dat er in al zijn doen en laten berekening had gelegen.
„Zal ik u weerzien?" had hij gevraagd op een toon van
zwaarmoedigheid, die haar trot. .
„Vermoedelijk op het aanstaande bal in het gouvernementshuis! gaf zij ten antwoord, „waarvoor gij zeker eene uitnoodig.ng hebt. ° „Eigenlijk niet, want ik was niet voornemens mij teG. op te houden. Ik had plan naar Duitschland terug te keeren, - het zou ze ■ noodig zijn ... maar ik vrees dat het er toch met toe komen zal...
„Gij zijt dus niet vrij?..." .
Volkomen; maar onze wil wordt soms afhankhjk van indrukken die men ondergaat, en, ik wil n mijne zwakheid bekennen: ik laat mij vaak meer dan ik moest door zulke indrukken beheerschen." Wat wilt gij... iemand die eigeniyk niets te doenheeft, en aan geene wet gebonden is dan die hij zich zelf stelt, willig zich wel eens iets in, dat hij mogelijk beter deed te bestrijden lladt gij mij met van dat bal gesproken, het verlangen om dat bij te'wonen zou zeer zeker niet in mij zijn opgekomen; ik kan mij best voorstellen hoe dat hier moet toegaan en, in vertrouwen gezegd, ik heb er geene hooge verwachting van; en toch toch zal ik nu wel genoodzaakt zijn de noodige maatregelen e nemen om mij te laten inviteeren... want ik wilu zien,dansen ik wil het bal openen met u; die Wonne met u te dansen, moet
iïii mn gunnen... ,
Ik moet u doen opmerken, graaf! dat ik mijne eerste wals
reeds heb toegezegd," sprak zij wat verlegen en met zoo kennelijk leedwezen, dat hij glimlachend vroeg:
„Maar... gij hebt toch nog wel één wals vrij?
i 1 niat hil fTlll. . .
„Zeker! maar... ik neD mijn 
„Mag ik u morgen eene visite brengen, om dat arrangement
te maken.



„Gij blijft dus in de stad?"
„Ik moet wel," hernam hij, de schouders ophalend, rdasSchicksal! Jonker von lhurm zal mij wel zeggen, waar men hier logeert... wees zoo goed mij aan mevrouw Wijnands voor te stellen."
Emma, die zeer vereerd was door de hoffelijke wjjze waarop hij haar verlof vroeg haar huis te mogen frequenteeren gedurende zijn verblijf te G., juichte in hetgeen zij de conquête noemde van hare vriendin.
Op den dag van het bal zond graaf Stanislaus aan Regina een piachtigen bouquet, midden in den winter in de eenigszins afgelegen provincie destijds geen alledaagsch cadeau, en dat ook uit den vreemde was aangevoerd. Zij nam het aan en verscheen er mee, tot groole verbazing en heimeljjke jaloezie harer zusters, die minder galante of minder vindingrijke cavaliers hadden. Na dat bal zagen Regina en Stanislaus elkander bijna dagelijks; altijd was er de eene of andere aanleiding die hem tot haar voerde, en der gastvrouw ook was hij altijd welkom. Zij was er door gevleid, in dit gezelschap uit te rijden of zich met Regina door hem te doen begeleiden, als Wijnands door zijn ambt verplicht was de dames aan zich zelve over te laten. Het was refu in de G.sche beau monde hen met elkaar te zien komen, en men hield het er voor dat er reeds een geheim engagement bestond, dat spoedig publiek zou worden; maar zóó ver was het nog niet. Regina — hoeveel smaak zij ook vond in zijn gezelschap; hoezeer ook aangetrokken door zijn geest en wereldkennis; hoe gewillig zij zich boog voor zijn oordeel, ja, in zekeren zin onder zijn meesterschap — behield toch nog kracht genoeg om zich niet blindelings aan die begoocheling over te geven. En als zjj zich afvroeg: of zij dien man zou kunnen aannemen als metgezel voor het leven, dan weifelde zij, dan aarzelde zij met het antwoord. ^ toch 'i Lr lag haar iets in den weg — wat wist zij zelve
niet. Hij zelf was genoeg menschenkenner om haar in deze te doorzien; zjj onderging zijn prestige, maar - haar hart was niet gewonnen, en hij had zijne redenen om geen beslissenden stap met haar te wagen, vóór hij zeker was van die overwinning.
LMenig stille aanbidder liet zich intusschen afschrikken door dezen



stooten door Regina zelve; geenszins uit coquetterie, maar uit voorzichtigheid; zij wilde niet dat men den graaf zou beschouwen als haar aanstaande, als den eenig rechthebbende op hare gunst, waarvoor iedereen terug moest gaan. Zoo haar hart werkelijk voor hem had gesproken, zouden zulke overleggingen niet in haar zijn opgekomen; maar toch vergat zij niet, dat het deze man was, die haar zocht om haar zelve — de grootste voldoening waarnaar zij stond. En niets sprak bij haar zoozeer in zijn voordeel dan hare meening, dat zijn rang hem eene maatschappelijke positie verzekerde, waarbij hij het fortuin eener vrouw niet noodig had om zich op te heffen. Zonder opzet en op eene wijze of het hem als bij toeval ontviel, sprak hij haar somwijlen van zijne bezittingen, van zijn kasteel in bet H.sche, van zijn jachtslot, zijne bosschen en jachtvelden, van zijne stoeterij, zijne meute, zijn houtvester en jagermeester, en gaf hij haar als zijns ondanks de voorstelling van eene echt grafelijke huishouding, waarover de gemalin, die hij uitverkoos, eens zou heerschen. Maar hij had nog niet gevraagd, of zij die heerscheres wilde zijn. Men was van weerszijden op zijn qui vive. Mevrouw Wijnands was het met dat temporiseeren volkomen eens. Het was voor haar een roman, die onder hare oogen werd gespeeld en die haar te veel vermaakte, om al te zeer naar de ontknooping te verlangen. Mijnheer Wijnands was ook verre van Regina te haasten; hij had hartelijke vriendschap vóórhaar opgevat, en had haar liever een huwelijk zien doen met een der G.sche heeren uit goede familie, dan haar den vreemdeling te gunnen, die haar wel spoedig naar zijn land zou voeren, waar zij heel licht van het hare en haar vriendin vervreemden zou. Daarbij had hij naar graaf Stanislaus geïnformeerd bij den Pruisischen edelman, die de schoonzoon van den baron von Mildenheim zou worden, en deze had niet zonder kenlijke verlegenheid bevestigende antwoorden gegeven op de vraag naar diens rang en afkomst, en tegelijk zich met uitvluchten beholpen, waar het den persoon en de antecedenten des graven gold. Het was waar dat zij aan elkaar geparenteerd waren, doch in zeer verren graad en alleen door zijne moeder, die de eer had uit hetzelfde geslacht als de graaf af te stammen. Wat zijne levenswijze en hoedanigheden betrof, hij kon er niets van zeggen, daar hij voor het eerst



met hem in aanraking was gekomen bij de jachtpartijen op het huis van jonkheer Helgo, waar hij op iedereen, voor zoover hij wist, door zijne houding en manieren een gunstigenn indruk had gemaakt.
De weinige ijver van jonker von Thurm om een land-en stadgenoot aan te bevelen, beviel den heer Wijnands niet, en te minder daar deze edelman als een jongmensch van een degelijk karakter en van zuivere zeden bekend stond. Ook begon hij graaf Stanislaus met minder vooringenomenheid te beschouwen, en wachtte zich wel Regina tot eene overijlde beslissing aan te zetten.
Men was toen midden in het carnaval en de travestis waren aan de orde. Er zou door de St. Hubertsclub een groot bal costume et masqué worden gegeven in het tot dat doel zeer geschikte sociëteitsgebouw.
Daar men lid van de club moest wezen om entree te hebben bij het feest, bepaalde zich dit, behoudens eenige introducties, tot een besloten kring, hoewel al wat te G tot den beau monde behoorde, daaraan zou deelnemen; maar het was toch uitsluitend deze, daar men in de St. Huberts-club nogal moeilijk was in het toelaten van nieuwe leden. Toch sprak het vanzelf, dat graaf Stanislaus daar kon geïntroduceerd worden en mijnheer Wijnands, die al jarenlang lid was, er met zijne dames zou verschijnen.
Tusschen dezen en Stanislaus vonden er nu dagelijks overleggingen plaats omtrent het kostuum. De laatste zou de kleeding dragen van een opperjagermeester uit de 18<le eeuw, een prachtig gewaad, waarbij goudgalon, borduursel met pailletten en diamanten knoopen eene groote rol spelen, terwijl de poederpruik zeer goed moest staan bij zijne geestige, fonkelende oogen. Regina had het bruidje uit den Postillon de Longjumeau willen voorstellen, maar de graaf had dat afgeraden. Zij had eene gestalte om als vorstin te poseeren, beweerde hij, en zoo gaf zij toe aan zijn wensch, dat zjj de kleeding eener Indische prinses zou aannemen, hetgeen haar gelegenheid zou geven om hare paarlen en diamanten te laten schitteren voor de oogen der verbaasde G.sche philisters zooals de graaf de heeren en dames van de coterie zeer oneerbiedig betitelde. Zij mogen zich voor een keer blind staren aan al dien glans, voegde hij er lachende bij; des te beter, dus overzien zij het echte schoon, de ware gratie, die



zij toch niet kunnen apprecieeren en die alleen behooren aan wie in staat is ze op den waren prijs te schatten.
„t'nil da muss Elviren „In das reiche Haar „Diamanten klar „Wie die Sterne siien,
„Dass das Aug' erblinde „Der sie angesehn",
declameerde hij.
Mevrouw Wijnands koos voor zich het kostuum van eene markiezin uit den rococo-tijd en had tot cavalier een neef ^an haar echtgenoot, die den mantel van graaf Almaviva had omgeslagen, en zich verbeeldde die elegante personage uit den Barbier de Séville wel te kunnen nabootsen.
Mijnheer Wijnands zou ook komen, maar later en in domino; hij had gasten te introduceeren die van buiten kwamen, en eigenlijk had hij met „dat harlekijnsbal", zooals hij het noemde, niet veel op.
Mevrouw Wijnands kreeg bij deze gelegenheid van Regina eene prachtige parure ten geschenke, uit turkooizen en smaragden samengesteld, die de heer gemaal haar had geweigerd als eene overbodige weelde, en die Regina in stilte voor haar had gekocht en op haar toilet neergelegd.
Dit bracht de jonge ijdele vrouw in zulke vervoering, dat hare vriendin er zich heimelijk over ergerde; zooveel blijdschap over die blinkende waar! Maar men moest Emma nemen zooals zij was, sprak zij vergoelijkend, toen Stanislaus wat ondeugend schertste met die opgewondenheid.
De graaf had weer voor bouquetten gezorgd, nii voor de beide dames, want op de galanterie van den pseudo-Almaviva was in deze niet te rekenen. De twee paren reden gezamenlijk naar het bal en traden gezamenlijk de feestzaal binnen. Regina's entree, aan den arm van den schitterenden opperjagermeester, maakte sensatie. Ondanks het zwart satijnen half-masker, met eene barbe van kant omzet die tot over den mond neerhing, werd zij terstond herkend. Niet vreemd — haar kostuum was het rijkste en prachtigste, dat men nog had zien verschijnen, en hare fiere houding en hare ranke buigzame gestalte vestigden



reeds de aandacht op haar. Maar toch, het was niet haar kleed van rose-satijn, waarover glinsterende zilverstof was heengeworpen, noch de sluier van Indisch neteldoek met goud gebloemte doorweven, die de dochter van Insulinde het eerst verried; het was die vorstelijke schat van kleinoodiën, die terstond aller oog trof, en die alleen door eene Regina van Berchem kon worden ten toon gespreid bij eene gelegenheid als deze. De meeste dames, ook de aanzienlijksten en meest gegoeden, hadden maar valsche gesteenten en bijouterieën uit den galanteriewinkel in gebruik genomen, juist omdat het een gemaskerd bal was, en deze Indische prinses prijkte met een overvloed van echte kostbaarheden, zooals alleen het écrin eener Oostersche nabobsdochter kon opleveren. Al wat zij droeg, van het bekende zeldzame paarlsnoer af, tot den diadeem van diamanten en robijnen toe, was van het edelste en zuiverste gehalte; men behoefde geen deskundige te zijn om dat die kleuren en stralen schietende gesteenten aan te zien; maar er was overlading, dat viel niet te ontkennen; armbanden van allerlei vorm en kleur, die de juist niet zeer gevulde armen sierden; eene chdtelaine, van echt Oostersche herkomst, van groot edelgesteenten in zwaar goud gemonteerd, wel niet van de fijnste bewerking maar van groote materieele waarde, hing bijna tot aan de voeten, door geen sandalen geschoeid, wat te lastig zou geweest zijn, maar in rood fluweelen schoentjes gehuld, die met goud en strooipaarlen geborduurd waren. Behalve het afhangende paarlsnoer droeg zij nog om den hals een eng sluitenden collier van fonkelende diamanten op zwart fluweel gehecht, en zelfs de waaier van witte veeren had op het elpenbeen der dekbladeren figuren van bladgoud en fijne veelkleurige gesteenten.
Al die Oostersche kostbaarheden kwamen ditmaal te voorschjjn op aandringen van den graaf, die verlangd had dat zijne Indische prinses ten volle aan de eischen van haar kostuum zou voldoen.
Indien het zijne bedoeling ware geweest om haar opnieuw de grievende ondervinding te laten maken, dat men haar persoon om hare sieraden voorbijzag, dan was hij daarin uitnemend geslaagd.
Daar was maar één geroep door de gansche zaal over de zeldzaamheid en de vermoedelijke waarde dier schatten.



„Ze is waarachtig, zooals ze daar gaat, eenige tonnen gouds waard," zei een voornaam bankier, die het jammer vond dat zooveel geld dus renteloos sluimerde; en dat was zeer nabij de waarheid, want het was de bruidsschat dien de zuster van een regent (de eerste vrouw van den heer van Berchem) had meegebracht. Bij zijn tweede huwelijk was dat écrin nog in zijn bezit, en hij had er Regina's moeder mee begiftigd. Xa haar dood scheen mijnheer van Berchem zelf er weinig mee op te hebben, althans hij had de kleinoodiën nooit aan zijne dochter laten zien, en verkoos niet dat zij er bezit van zou nemen dan na hare meerderjarigheid, zoodat ze tot Regina's vertrek naar G. in bewaring waren gebleven bij Welsink. Zjj had deze meegebracht om ze Emma te laten zien, die er Stanislaus met veel ophef van gesproken had, waarvan het gevolg was dat de graaf ze ook had willen bekijken, die daarop terstond den inval had gekregen, dat zij er als Oostersche prinses mee verschijnen moest.
Had zij alles kunnen hooren wat er over gezegd werd door de andere maskers, die bewonderend, maar ook benijdend om haar rondwaarden, zij zou er al spoedig berouw van gehad hebben dien raad te hebben opgevolgd.
De een zag er ostentatie in; de ander gebrek aan goeden smaak; een derde noemde het eene uitstalling om iedereen te overbluffen, en maar weinigen namen het zooals het werkelijk was van Regina's zijde, de zucht om haar kostuum den vollen eisch te geven nu zij daartoe in de gelegenheid was, en een toegeven aan het verlangen van Stanislaus, die er op gesteld was dat zij ditmaal alle dames zou overschitteren.
Nu' die uitkomst was dan ook ten volle verkregen, of eigenlijk het doel was voorbijgestreefd. De bewondering was verstomd door heimelijke benijding of stille afkeuring. Regina miste haar gewoon succes. Onder de vrijheid van het masker werd haar zelfs menige aardigheid gezegd, die meer eene hatelijkheid was dan een compliment. Zij onderging allerlei pijnlijke indrukken, en mevrouw Wijnands, als Pompadour-markiezin, met hare smaakvolle parure, had veel meer aantrekkingskracht voor de dansers, die de Oostersche vorstin nauwelijks durfden naderen. Toch werden zij, die het waagden, niet afgewezen, ten spijt van Stanislaus, die











zich scheen te beschouwen als den eenig rechthebbende op hare opmerkzaamheid. Maar Regina was heimelijk op hem verstoord, en niet ongeneigd hem dit op zulke wijze te toouen. Hij toch was het, die haar tot deze exhibitie had verlokt; haar achterdocht werd er zelfs door opgewekt, dat hij er iets mee bedoelde; wat, kon zij, hoe schrander ook, niet raden, maar zij hield het er voor, dat het zijn toeleg was haar op die wijze tegen de anderen te ontstemmen, die hij badauds en philisters noemde, als zij zich zouden vergapen aan die schatten. Of had hij er zijne eigene ijdelheid mee willen bevredigen, daar hij haar als cavalier ter zijde stond? Maar was dat niet hem onrechtvaardig verdenken van eene overschatting dier dingen, die hijzelf zóó uit de hoogte misprezen had? „Neen! zij was niet billijk voor hem," dit verweet zij zich zelve; kon bij het helpen, dat de aardigheid mislukt was, en dat de G.sche wereld het averechts opnam ? Toch boudeerde zij hem, en daarom nam zij de eerste gelegenheid de beste waar, om aan zijne voortdurende opmerkzaamheid te ontkomen.
Nadat zij te zamen eene quadrille hadden gedanst, en hij haar naar een der divans wilde geleiden, om wat te rusten, liep een domino hun te gemoet, die zich terstond als haar gastheer deed kennen, en die haar voorstelde om eenige oogenblikken met hem in de leeskamer rond te wandelen, waar het stiller en frisscher was, daar hij haar iets te zeggen had.
„Heel graag, want ik smacht naar eenige verfrissching," gaf zij ten antwoord den arm aannemende dien hij haar bood, en Stanislaus groetende fluisterde zij hem in: „Mijnheer Wijnands laat zijn recht als gastheer gelden, om mij de leeskamer te laten zien ..
„Maar vergeet niet, dat gij mij de eerstvolgende wals hebt toegezegd! sprak de graaf, haar den witten donzigen boernoes omslaande, geene overbodige voorzorg bij het verlaten van de snikheete zaal.
De leeskamer was spoedig bereikt; zij was bij deze gelegenheid ingericht tot een foyer; men vond er een buffet en velerlei gemakkelijke zitplaatsen om uit te rusten of te praten, waarvan zeker druk gebruik zou gemaakt worden door hen, die aan het gewoel en de muziek in de danszaal wenschten te ontkomen; op dit oogenblik echter was er nog niemand dan een gemas-



kerde, gehuld in een domino van dezelfde donkerbruine kleur als dien mijnheer Wijnands droeg. Deze persoon kwam naar hen toe en wisselde een paar woorden met Wijnands, die daarop tot Regina zeide: „Een vreemdeling, door mij geïntroduceerd, die een paar woorden met u wenseht te spreken, als gij daar niet tegen hebt;" en toen zij toestemmend boog, voerde hij haar de zaal door naar de openstaande deur van een kleiner vertrek, de zoogenaamde commissariskamer, waar slechts een enkele gasvlam brandde. De vreemdeling volgde zwijgend zijne aanwijzing en trad binnen; Wijnands liet hen samen en trok de deur achter zich toe.
„Mijn gastheer heeft vergeten mij uw naam te noemen," sprak Regina tot den gemaskerde, die in het midden van het vertrek bleef staan en de rechterhand op de tafel liet rusten; „mag ik u verzoeken dat verzuim te herstellen? Ik zou graag weten, wie mij op zulk eene geheimzinnige wijze een onderhoud vraagt?"
„Men moet soms de anonymiteit bewaren om het goede te doen, zooals anderen ter wille van het kwade," hernam de vreemdeling met een licht Duitsch accent; „en nu wij toch op een gemaskerd bal zijn, verzoek ik u, te mogen spreken onder het voorrecht van het masker. Ik wensch een onbekende voor u te blijven: en al noemde ik mijn naam, al wierp ik deze mom weg, ik zou toch een vreemde voor u zijn, al zijt gij het niet voor mij."
„Niet?" vroeg zij eenigszins verwonderd; „terwijl gij het voor mij zijt?"
„Zoo is het. Ik heb een vriend, die het zijn plicht acht over u te waken, en die gelooft dat ik u van dienst kan wezen."
„Is het onbescheiden te vragen: op welke wijze?"
Volstrekt niet; en daar het mijn toeleg niet is uw geduld op de proef te stellen, zal ik maar terstond met het noodigste beginnen. Maar ga zitten, als ik u verzoeken mag." Hij schoof een stoel voor haar aan bij de tafel, en nam tegenover haar plaats.
„Het is hier van algemeene bekendheid," ving hij aan, „dat graaf Stanislaus u druk het hof maakt; hebt gij reeds beloften met hem gewisseld, of bleeft gij nog tegenover hem vrij van elke verbintenis?"



„Dat is al eene zonderlinge vraag, mijnheer! van iemand die zelf de anonymiteit wenscht te bewaren," hernam zij gekrenkt en ontwijkend.
„Het schijnt onbescheiden, ik erken het; maar toch is uw antwoord noodig, eer ik verder ga."
„De graaf is mijn cavalier op dit bal..."
„En overal elders waar gij gaat; ik vraag niet naar hetgeen bekend is, en ik heb te veel te zeggen om over détails te redetwisten ... Is het dit zwarte onding dat u hindert mij uw vertrouwen te schenken, zoo ligt het daar," ging hij voort zijn masker afnemende; maar gij ziet zelve, dat ik de waarheid sprak en een vreemde voor u ben."
Zij zag het gelaat van een bejaard man, met een grijzen knevel en, hoewel rimpels op het voorhoofd, met schrandere oogen en een gezonde kleur. Zij moest hem gelijk geven, dat hij een vreemde voor haar was; toch boezemde het gezicht haar meer vertrouwen in dan het masker, en toen hij op wat dringender toon hernam: „Antwoord mij; ik vraag niet: hoe gij over hem denkt, noch wat gij mogelijk voor hem gevoelt? Ik vraag alleen : of er iets beslissends is voorgevallen tusschen u en hem, iets bjj voorbeeld wat hem het recht zou kunnen geven zich als uw verloofde te doen gelden? toen hernam Regina: „Niets is er voorgevallen; niets, dat hem dit recht zou kunnen geven."
Hare stem duidde onrust aan; de inleiding was haar te ernstig om niet samen te stemmen met de sombere vermoedens, die haar reeds overvallen waren, en zelve legde zij nu ook het hinderlijke masker af.
„Dus geen ringen, geen geschenken gewisseld; er bestaat alzoo tusschen u en hem niet datgene wat men in Nederland een geheim engagement noemt, dat maar publiek behoeft te worden om door iedereen als eene wettige relatie erkend te worden?"
„Ik herhaal het u: zoo iets bestaat niet tusschen hem en mjj," sprak zij met kenlijk ongeduld.
„Zoo dank er God voor en wees verder op uwe hoede, want hij is wel de man om daarvan partij te trekken, en hij is niet wat hij voorgeeft...
„Een avonturier?" vroeg zij met klimmende onrust.



„Het is zeker, dat hij een avontuurlijk leven heeft geleid; maar hij" is toch niet datgeen, wat men in den regel door een avonturier verstaat. Zijne afkomst en stand zijn boven alle verdenking verheven maar hij is wat anders dan waarvoor hij zich hier laat doorgaan; hij is meer, en dat is juist het ergste in zijne betrekking tot u. Hij laat zich eenvoudig graaf Stanislaus von Schweimtz noemen, en wil dat men hem houden zal voor een gewoon edelman ; maar hij is een prins uit een oud Duitsch vorstenhuis, de neef van 'een regeerend hertog, diens vermoedelijke opvolger en, al is hij op dit oogenblik bij dezen in ongenade gevallen, al zwerft hij als balling om buiten de grenzen van zijn vaderland, de dag zal komen, waarop hij derwaarts teruggeroepen wordt door den dood van zijn bloedverwant, of door den wensch van zijn volk als men den eerste tot abdicatie heeft gedwongen... Heeft hij u met deze mogelijkheid bekend gemaakt?"
„Neen!" moest Regina antwoorden.
^En daarin ligt voor u het gevaar, zoo gij het ongeluk hadt zijne beloften geloof te geven en u aan hem toe te vertrouwen; want hij zal nooit van zijn oom, noch van diens raadslieden, de toestemming verkrijgen om eene andere dan eene prinses te huwen, en elke dergelijke verbintenis die hij zou aangaan, al ware het ook met eene jonkvrouw van ouden adel, zou eene onwettige geacht worden, en nooit door zijn hof, door zijn volk worden erkend; maak nu zelve uwe gevolgtrekking en doe uw voordeel met deze mededeelingen. Wat het geldelijke betreft, is deze prins sinds lang een non-valeur. Zijne particuliere bezittingen hebben waarde genoeg, maar zij liggen onder sequester op verzoek zijner talrijke schuldeischers, en zoolang hij in onmin leeft met zijn oom, zal dat wel zoo blijven. Hij moet zich behelpen met een klein apanaye, die zeer zeker zou worden ingetrokken, zoo hij zich onderwond eene mesalliance aan te gaan, en het weinige krediet, dat hem nog hier en daar wordt verleend, berust alleen op de hoop, dat de oude hertog te avond of morgen den zetel zal ruimen, en dat hij geroepen zal worden dien in te nemen; maar zelfs in dat geval, zelfs als hij heer en meester heette van zijne daden, zou hjj toch de traditiën zijner familie moeten volgen en de eene of andere vorstendochter tot gemalin nemen; inmiddels kort hij



zich den tijd met galante avonturen van allerlei aard, is de cauchemar van de bankiers aan de voornaamste badplaatsen, die hij bezoekt, en wekt er elks verbazing door zijne onversaagdheid aan de groene tafel. Zie dus toe voor u zelve, jonkvrouw van Berchem, want gij zijt gewaarschuwd!" En de vreemdeling stond op, deed weer zijn masker voor en scheen willens heen te gaan.
Roerloos van ontzetting en verontwaardiging had Regina hem aangehoord, buiten staat iets te zeggen, onmachtig, onwillig zelfs iets ter verschooning van den betichte aan te voeren, en toch te pijnlijk gekwetst door het onbarmhartig verbrijzelen van den afgod dien zij had gehuldigd, om die ruwe daad terstond als eene weldaad te erkennen, bleef zij zitten, nog aarzelend of zij volgen zou om meerdere ophelderingen te vragen, om bewijzen te vorderen, waar zóó zware beschuldigingen werden ingebracht, toen de vreemdeling zich nogmaals tot haar wendde en sprak:
Ik ben u nog een goeden raad schuldig. Hoe is het toch in u opgekomen, om met zulk een schat van kleinoodiën op een gemaskerd bal te verschjjnen? Weet gij wel, dat gij daarmee eene groote onvoorzichtigheid hebt begaan?"
* Eene onvoorzichtigheid? Wat bedoelt gij daarmee?"
„Gij weet toch wel, dat al die blinkende waar, mits zij echt is wat hier wel het geval zal zijn, eene ontzaglijk groote waarde vertegenwoordigt, en dat zoo iets zeer gevaarlijk, zeer verlokkend is."
„Wij zijn hier in een deftigen, in een besloten kring, waar de leden voor de geïntroduceerden instaan; mij dunkt wij hebben hier toch geene gauwdieven te vreezen."
„Zeker, neen! niet dezulken die de politie in 't oog houdt, en de bedienden hier zijn gewis van die soort, welke een verloren kleinood terugbezorgen bij de zekerheid van eene goede fooi; maar er zijn anderen, en op die moet ik u wijzen. Indien het zeker iemand, die, a bout de ressources, genoodzaakt is van expedienten te leven en nog daarenboven door hartstocht wordt aangevuurd, in het hoofd kwam om zijn laatste kaart uit te spelen en de vrouw te schaken, welke hij op geene andere wijze in zijne macht kan krijgen, dan zou het vorstelijk fortuin, dat zij in kostbaarheden met zich voert, hem eene verlokking te meerzjjn om het stoute stuk te ondernemen..



„Monsterachtige onderstelling, zoo zij niets meer is dan dit!" sprak zij met sidderende lippen. En toch, zoo niet alles leugen was, wat die vreemde haar van Stanislaus had gezegd, dan kon ook dit mogelijk zijn! een vreeselijk licht ging voor haar op over den chaos harer gissingen en verdenkingen op dit punt. Stanislaus had haar werkelijk, vervolgd en gekweld, tot zij toegaf aan zijn wensch om, tegen goeden smaak en goed overleg in, zich met al hare paarlen en diamanten te overladen en een wandelend êcrin voor te stellen. Zij had zich moe gepeinsd, waarom hij, op wiens oordeel en tact zij overigens zoo gerust was, dit juist nu van haar had gevergd; maar ondanks hare sterke neiging tot wantrouwen, was zulke verdenking toch niet in haar kunnen opkomen, nü scheen het afschuwelijkste haar op eens eene bewezen waarheid; eene gewaarwording van angst, van onveiligheid overviel haar, en zij liep den gemaskerde na, die reeds de deur had geopend, en sprak op smeekenden toon: „Bescherm mij tegen dien man, als gij de waarheid hebt gesproken!" Maar de domino liep voort, en zei alleen kortaf: „Gij zijt gewaarschuwd, ik vermag niets anders voor u!" Want wat hij er meer had willen bijvoegen, verzweeg hij; de graaf zelf, zijn masker in de hand houdend, trad hen te gemoet."
„Het komt mij voor, mijnheer Wijnands, dat gij uwe logee toch wel wat lang aan den praat hebt gehouden; mevrouw uwe echtgenoote heeft mij uitgezonden om u tot de orde te roepen, en wat u betreft, liebes Fraulein, gij moet nu wel genoeg uitgerust zjjn, om mij de wals te gunnen, die gij mij beloofd hebt."
De domino, die voor Wijnands werd aangezien, knikte en ging langzaam heen in de richting van de danszaal. Regina deinsde achteruit toen zij Stanislaus zag naderen, en liet zich, zonder te weten dat zij zoo deed, neervallen op een der zijbanken. Er liepen nu reeds meer gemaskerden door de leeskamer heen en weer, die zich aan het buffet kwamen verfrisschen, en gelukkig geen acht sloegen op de dame in haar boernoes gewikkeld, die als wezenloos neerzat en zelfs vergat het masker voor te doen, om hare ontstelde en verbijsterde trekken te verbergen. Stanislaus was in drie stappen weer bij haar.
„J/a charwante reine de Golconde! hebt gij mij niet verstaan Zijt gjj ingedommeld na het amusante onderhoud met uw gastheer?"



sprak hij met ironie, en raakte even haar arm aan, om hare aandacht te wekken. Bij die aanraking rees zij op met een schok, en bracht werktuiglijk het masker weer voor het gelaat.
„Ik kom om die wals; luister maar: zij beginnen!" hernam hij, wat verrast over hare zonderlinge houding.
„Ik voel mij onwel; ik kan niet meer dansen."
„Dat is eene caprice en niet zeer vleiend voor mij," riep hij uit op een knorrigen toon.
„Men kan niet tegen ongesteldheid. Ik verlang naar mevrouw Wijnands; ik wil naar de danszaal terug," hernam zij, zonder te willen opmerken dat hij haar zijn arm bood.
„Als gij u onwel gevoelt, Regina! moet gij die snikheete danszaal niet weer binnengaan," zei hij, nu haar arm nemende; „ik offer dien dans op, daar gij het wilt, maar gij moet mij toestaan uw cavalier te blijven, of ik zal gelooven dat dit malaise maar voorgewend en tegen mij gericht is; eene krenking, waarvoor ik uw gastheer opheldering zou moeten vragen."
„Wat ik u bidden mag, maak geene opschudding; ik heb behoefte aan rust, laat mij een oogenblik aan mij zelve over."
„Gij ziet toch wel dat wij hier al meer en meer omringd worden," fluisterde hij haar toe; „als gij rust noodig hebt, zal ik u ergens brengen, waar het veel kalmer is, waar gij alleen kunt bljjven."
Zij knikte toestemmend; hare tong kleefde aan het gehemelte, zij was op het punt neer te zinken.
„Gij hebt eenige verversching noodig," sprak hij meewarig, en leidde haar naar een armstoel. „Blijf hier zitten! — ik ga er in voorzien."
Dankbaar dat hij in dezen oogenblik geen geweld over haar oefende, maar integendeel hare behoefte raadde en haar, zooals zij wenschte, aan zich zelve overliet, bekwam zij een weinig van de eerste ontzetting en trachtte te strijden tegen den overweldigenden indruk, dien de waarschuwing van den vreemdeling op haar had gemaakt, en dien zij niet terstond had kunnen overmeesteren. Toch moest dat zijn, zij voelde het, wilde zij ontkomen aan hetgeen haar dreigde.
De graaf kwam terug met een bediende, die haar een blad met
Langs een omweg. 12



ververschingen presenteerde. Zij nam wat ijs; maar toen zij tegelijk naar een glas ijswater greep, verbood Stanislaus dat, als te gevaarlijk, en dwong haar eenige droppels marasquin te gebruiken.
Het trof haar, dat hij zooveel kleine attenties voor haar had, terwijl zij zulke slechte gedachten van hem koesterde. Kon hetook laster zijn, die op hare neiging tot wantrouwen speculeerde, om haar tegen den graaf in te nemen; de wangunst, de jaloezie was tot alles in staat. Mocht zij Stanislaus veroordeelen zonder hem gehoord te hebben, alleen op aantijging van een onbekende, die zich achter het scherm der anonymiteit verborg; zij wilde het niet; zij wilde sterk zijn en onderzoeken en de waarheid weten, het kostte wat het wilde; maar nu, onverwijld; de onzekerheid was een al te zware last. Uit zichzelve rees zij nu op met dat kloek besluit.
„Ik zie het u aan, gjj gevoelt u beter, de verkwikking heeft u goed gedaan," sprak hij vergenoegd; „nu schielijk het masker weer voor, en dan naar de rustige wijkplaats, die ik voor u heb gevonden, waar wij ongestoord zullen zijn, en dat is mij noodig, want ik heb u wat te zeggen ..."
„En ik u ook," hernam zij met zekeren nadruk.
Hij bood haar den arm, dien zjj nu zonder tegenstreven aannam. Hij voerde haar zwijgend door een corridor, en daarop eene zijtrap af, die naar beneden liep, langs de kamer van den concierge.
„Is het noodig, ons zoo ver van het gezelschap te verwijderen vroeg zij, terwijl zij aarzelend en onwillig bleef staan.
„Als wij het bedoelde onderhoud willen hebben, zie ik er niets anders op; alleen wikkel u wat dichter in den boernoes, want het is hier tochtig, en gij rilt van kou."
„Neen, dat is niets; maar ik ben wat ongerust... wij zjjn hier beiden vreemd en ..."
„Ik hier vreemd! waar ik dageljjks mijne partij biljart kom spelen, waar alle bedienden op mijne wenken vliegen? ik ben hier evengoed thuis als mijnheer Wijnands, al heb ik niet, als hjj, de vrijheid om over de coramissariskamer te beschikken! Ja! ja! gij ziet dat ik het weet, hoe hij daar zijne aparte met u gehad heeft, en gij zult straks moeten opbiechten, want hij heeft u tegen mij ontstemd, dat is zeker; in de laatste dagen vond ik hem



reeds wat sec..Al sprekende voerde hij haar de trap af en de benedengang door, waar men verzuimd had licht te maken.
Regina had niets geantwoord; zij gevoelde zich meer gerustgesteld; toen zij iets aan haren boernoes verschikte, had zij omgezien en opgemerkt dat de bekende domino boven aan de trap staande haar had zien heengaan, en zich over de leuning had heengebogen, om het paar na te kijken. Die dacht aan haar, die zou over haar waken, troostte zij zich; maar zoo de domino zelf kwaad in het schild voerde... welnu, dan zou de graaf haar beschermen, daar was zij zeker van.
„Wat scheelt er toch aan? weer voel ik uwen arm sidderen, vroeg dezen; wat kunt gij toch vreezen?''
„Ik weet het zelve niet; ik geloof dat het komt, omdat ik met al dien opschik beladen ben, en dan... het is hier zoo stikdonker.'' „Dat's kinderachtig, bang te zijn in de duisternis, en nog wel terwijl ik bij u ben! — Wie zou u hier aanranden? — Pickpockets? — In den foyer van een Londensch of Parijsch theater zou dat zeker zoo vreemd niet zijn ; maar hier in dit brood-eerlijke Holland, in eene deftige sociëteit, die niet eens eene publieke plaats kan genoemd worden, dat's waarlijk een meisjesgril, zooals ik niet in u had verwacht; gij zijt zeker ook bang voor spinnen! of, hoe is het, vertrouwt gij mij niet?" vroeg hij op eens op den vleiendsten toon, en haar arm zacht tegen zijne borst drukkend. „O, zeker! maar ..
„Maar gij zijt toch blij dat wij nu weer in het licht komen," voegde hij haar toe met een glimlach; „wees tevreden en herneem uw eigen goede luim, want hier zijn we waar wij wezen moeten, in de galerij naast de biljartkamer; zij voert naar buiten, en deze ramen, gelukkig door die dikke groene gordijnen beschut, zien op die zekere straat uit, waar de rijtuigen ■file zullen maken; maar eer het zoover is, zijn wij hier vandaan. Heel licht is het hier ook niet, maar toch een paar gasvlammen zjjn bij ons onderhoud voldoende. Daar tegen den muur, onder dat raam, hebben wij eene goede zitplaats, wel geene mollige sofa, slechts eene bank met leer bekleed, maar het is al wat wij noodig hebben voor het oogenblik, en bovenal zijn we hier veilig tegen stoornis, want hier komt niemand vóórdat het feest afloopt, en



omstreeks middernacht moeten wij boven zijn in de danszaal, bij het démasqué, dat's het glanspunt van zoo'n bal, dat mogen wij niet verzuimen."
„Ik geloof niet, dat ik daarin lust zal hebben."
„Nu, wij zullen zien!"
De graaf, die voortdurend zoo rustig, zoo gezellig had doorgepraat, bleek zoo onbekommerd, zoo geheel op zijn gemak, dat Regina zelve zich gerustgesteld gevoelde; zij begon de verdenking, die men in haar opgewekt had, als dwaze inbeelding te beschouwen; en de domino!... het behoefde nog geen boos opzet te zijn; hij had haar mogelijk alleen wat willen kwellen — mystificeeren — intrigeeren is immers de groote aardigheid van een gemaskerd bal; maar dan mijnheer Wijnands, zoo'n degelijk man, zou die hebben meegedaan om haar dupe te maken... Maar de graaf liet haar den tijd niet, om over al die opkomende vermoedens door te denken.
„En nu, mein Frauleinsprak hij opgewekt, terwijl hij zijn masker afnam en naast haar plaats nam, „wat scheelt er aan? Want dat er iets hapert, en dat hetgeen er in u omgaat tegen mij is gericht, is niet twijfelachtig. Gjj boudeert mij den ganschen avond, gij waart koud en lusteloos toen wij samen dansten, gij hadt niets van uw vroeger entrain bij de conversatie, terwijl er juist zooveel stof voor was bij al de dwaasheden en gaucheries, die er waren op te merken. Spreekt het nu uit en zeg mij: Waarom is alles zoo anders geworden tusschen u en mij ? Maar nu eerst die leelijke, zwarte mom weg; ik moet in die gazcllenoogen kunnen lezen, om te weten wat ik aan mijne Regina heb!"
Al sprekende was hij opgestaan, had zelf haar het masker afgenomen, nam daarop hare hand tusschen de zijne en drukte die, tewijl hij haar met een zachten onderzoekenden blik in de oogen trachtte te zien, die zij neersloeg, want zij had geen moed om dien blik te trotseeren, evenals zij zich niet aan zijne liefkoozing wist te onttrekken; alleen toen hij zich verstoutte om de lange glacé handschoenen neer te schuiven tot op den pols, en een kus wilde drukken op haar ontblooten arm, trok zij dien schichtig terug, en hief het hoofd op om hem met een toornigen blik te straffen.



Hij liet af, en hij trad zelfs een paar schreden achterwaarts, terwijl hij hervatte: „Vreest gij dat mijn hartstocht, die zich verraden heeft, te kort zal doen aan den eerbied dien ik voor u koester?" en daar zij zwijgen bleef, drong hij met stijgend ongeduld:
„Spreek toch; vertrouw mij!"
„Hoe wilt gij dat ik u vertrouwen zal," viel zij uit, al haar moed vattend, „als ik niet eens weet wie gij zijt?"
„Maar, liebes Frciulein, wat inval is dit nu? Dat weet immers iedereen!"
„Iedereen weet, dat gij u hier graaf Stanislaus von Schweinitz laat noemen, maar ..
„Maar, moet ik u misschien mijne kwartieren optellen, om te bewijzen dat ik een edelman ben ?"
„Mag een edelman zijn waren naam, zijn waren rang verbergen ?"
„Hm! ik zie niet waarom hem dat niet zou vrijstaan. Het is usance onder personen van mijn rang, dat zij buitenlands gebruik maken van het privilegie om hun incognito te bewaren."
„Ook tegenover de lieden waarmee zij vertrouwelijk omgaan ?"
„Vooral tegenover deze ... het maakt voor hem zeiven en die anderen de conversatie gemakkelijk, men beweegt zich vrijer en embarrasseert niemand."
„Zoo erkent gij ten minste, dat gij iets anders zijt dan die graaf Stanislaus von Schweinitz, waarvoor gij hier doorgaat."
„Nun ja, Liebste! waarom zou ik het ontkennen; wat doet er dat toe? Men heeft mij bij den doop met verscheidene namen begiftigd: Karei — George — Frederik — Peter — Eugenius — Stanislaus; kan dat bij u zooveel verschil maken, dat ik mij liever bij den laatste daarvan, dan bij den eerste laat noemen ? De titel van graaf komt mij toe onder meer; Schweinitz is eene microscopische heerlijkheid, die mij behoort, en ik zie niet hoe ik met dat alles een vergrijp heb gepleegd, dat verdiend door u gestraft te worden met zulke koele minachtende blikken, als gij mij toewerpt."
Zooals hij de zaak voorstelde, was hij in zijn recht, en had zij ongelijk; maar Regina voelde toch, dat zijne voorstelling onjuist



was, eene verdraaiing der waarheid, al kon zij die niet weerleggen, zonder hare innerlijke bijgedachte bloot te geven.
Zij wendde het hoofd van hem af; zij kon den fijnen sarcastischen blik niet uitstaan, dien zij voelde dat hij uit de hoogte op haar wierp. Zij begreep, dat zij eene onvoorzichtigheid had begaan met hem op dit terrein aan te vallen, en ware zij niet gewaarschuwd dat zij met een immoreel, onbetrouwbaar personage te doen had, zij zou onder de beschaming, die haar overviel, eene verontschuldiging hebben gestameld, of alleen met een zacht verwijt hebben geantwoord; nu echter was het een zoowel als het ander haar onmogelijk uit te spreken; zij zeide alleen:
„Het blijkt dus, dat ik eene onbescheidenheid heb begaan ..."
„En al ware dat zóó, allerliefste! ik geef daarvoor volle absolutie; ik heb genoeg kennis van het vrouwelijk karakter, om te weten dat de dames in den regel wat nieuwsgierig zijn, en ik eisch niet dat gij op dezen eene uitzondering zult maken. Alleen wees gewaarschuwd: de nieuwsgierigheid bekomt haar wel eens niet goed, als die bevredigd wordt; toen Semele haar Zeus dwong zich in volle majesteit aan haar te onthullen, ging zij daarbij onder."
„Ik laat de mythe voor hetgeen zij zijn mag," hernam Regina met fierheid; „maar het komt mjj voor, dat zij niet op onze verhouding past..."
„Dat moet ik, helaas! toestemmen, en dat is mogelijk de reden, waarom ik wel wat achterhoudend ben geweest; had ik meer zekerheid gehad van ... uwe ... gunst, van ... uw hart, Regina! ik zou moed gevat hebben om u mjjn vertrouwen te schenken; want, nu wij er toch op komen, wil ik het u niet verbergen: ik verkeer in moeilijke omstandigheden, waarbij de gehechtheid eener vrouw, eener vriendin, die mij trouw wilde beloven en die ... houden, mij tot troost en steun had kunnen zijn. De hoop, dat gij die vriendin zoudt willen wezen voor mij, heb ik opgevat van het oogenblik onzer eerste kennismaking af; ik heb haar gekoesterd als eene vergoeding in de verte voor veel leed en onrecht, dat mjj door anderen is aangedaan; ik heb er andere plannen voor ter zijde gesteld; want toen ik hierheen kwam voor een enkel gastmaal, zoo ik meende, had ik het voornemen



naar Rusland te trekken, waar ik officiersrang heb bij een garderegiment, en waar ik het met den werkelijken dienst meende te beproeven. Mein Schicksal wilde dat ik u ontmoette en mij de schoonste phantasieën ging scheppen van het geluk dat er te vinden moest zijn in het vertrouwelijk verkeer met eene edele, schrandere jonkvrouw, wier geest en hart beide mij evenzeer aantrokken. De aanlokkelijkste voorstellingen heb ik mij gemaakt van die mogelijkheid, en nu, nu moet ik haar opgeven."
„Opgeven, waarom ?" herhaalde zjj onwillekeurig, getroffen door den toon van diepen weemoed dien hij had aangeslagen; dat behoeft immers niet; ik had u gaarne tot vriendin willen zijn, en zoo gij niets anders hebt te verbergen dan — dat gij op de sociale ladder eenige sporten hooger staat dan ik vermoedde, zie ik niet in dat uw rang zoo groote verandering behoeft te maken. Zoo graaf Stanislaus mijne belangstelling, mijne vriendschap waardig is, zal ik ze niet weigeren aan prins Karei von ...
Zwijg toch!" viel hij in met zekere heftigheid; denk aan den zwanenridder; als men hem dwingt zijne herkomst te openbaren, moet hij verdwijnen."
„Als gij zelf zegt dat het zijn moet, zal ik u niet ophouden," hernatn zij koel en zelfs wat hoog; „maar in den blinde gaan, waar van trouw en vriendschap sprake moet zijn; daar... kan ik mij niet naar schikken," en zij stond op.
Maar zóó had hij het niet bedoeld.
„En gij zegt mij dit met die ijzige fierheid," sprak hij met eene mengeling van verwijt en weemoed; „ben ik u dan waarlijk zóó onverschillig, dat gij, om de voldoening eener ijdele nieuwsgierigheid, die u geweigerd wordt, u van mij zoudt willen scheiden voor het leven."
„Niet om die voldoening eener ijdele nieuwsgierigheid, graaf! Uw rang, uwe afkomst heeft zoo groote beteekenis niet voor mij; maar omdat ik ophelderingen omtrent uw verleden noodig zou hebben, die gij, naar ik zie, besloten hebt niet te geven."
vAber . .. Fraulein ... mijn verleden is — verleden — is het u niet genoeg, als ik u de toekomst waarborg?"
„Op welke wijze, als reeds het tegenwoordige een bedrog is!'
„Bedrog! vermetele, gij weet niet tegen wien gij dat zegt.'



Maar zij, als iedere vrouw, stouter naarmate zij meer in het vuur van den strijd was geraakt, hernam moedig:
„Dat is het juist; gij hebt u bij mij als een ander mensch voorgedaan, dan gij werkelijk zijt. Graaf of prins, dat maakt het verschil niet; maar wel dat de graaf een masker draagt, dichter dan dat hetwelk hij nu in de hand houdt, om de schande van den vorst te dekken."
„Schande? Wat weet gij daarvan, wat voor mij eere of schande is," viel hjj uit met een laatdunkenden glimlach, „een burgerkind, dat nooit in den hofkring heeft geademd? Meent gij mij met hetzelfde kruideniersgewicht te wegen, dat men in uw primitief Hollandsch provincieleven voor uwe eigene begrippen van zoogenaamde deugd en menschenwaarde gebruikt?"
„Juist, omdat onze begrippen van hetgeen ik het hoogst noodige acht, zoozeer verschillen, kan er ook tusschen ons niet langer sprake zijn van eene vriendschapsbetrekking," hernam zij fier en waardig; „alzoo — vaarwel! ik ga mijne gastvrouw opzoeken."
En zij keerde zich af, vast besloten liever in het vreemde gebouw onverzeld rond te dwalen, dan langer met hem samen te blijven; maar daarbij vond hjj zijne rekening niet.
„Niet alzoo, Fraulein van Berchem," sprak hij, hare hand vattend en haar arm in den zijne leggend. „Ik zal niet toestaan dat gij onverzeld de danszaal weer binnentreedt, die ik u heb uitgeleid. Daarbij, al meent gij afgedaan te hebben met mij, ik heb nog niet afgedaan met u. Ik heb u reeds gezegd, dat ik met u te spreken had en u juist daarom herwaarts heenvoerde, en nu zult gij mij aanhooren met hetzelfde geduld, dat ik jegens u heb geoefend, al bleek het mij, dat gij mij niet veel belangrijks hadt mede te deelen. Ga nog weer zitten (hij keek op zijn horloge); tegen het démasqué kunnen wij vanhier gaan."
Haars ondanks moest zij toegeven.
Hij bleef voor haar staan en hervatte:
„Wat kunt gij toch weten van mijne antecedenten, dan wat leugen en laster u daarvan hebben ingefluisterd? Men heeft u wantrouwen jegens mij ingeboezemd — wie kan ik niet raden, want jonker von Thurm is hier de eenige, die mij kent, en hjj zou zich wel wachten mijn incognito te verraden. De zwaarste



beschuldiging, die gij tegen mij hebt in te brengen, komt, zoo ik wel zie, hierop neer: dat gij niet vooruit hebt geweten wie ik eigenlijk ben; dat ik u een vertrouwen had moeten schenken, waarop gij aanspraak schijnt te maken, zonder mij te verklaren met welk recht."
Hij zweeg en scheen haar antwoord te wachten. Daar het niet volgde, en zij alleen eene poging deed om aan zijn blik, die haar deed huiveren, te ontkomen, ging hij voort:
„Uit u zelve zoudt gij mij dien eisch niet hebben gedaan, want gij hebt u altijd veel te ver en te vreemd van mij gehouden, om die te mogen stellen, maar anderen hebben u dat ingegeven; zij hebben u gezegd: „die man maakt u het hof, en hij is niet wat ,hij schijnt, en gij moet weten wat hij is, anders raakt gij in „den strik"; men heeft alleen vergeten dat de strik u toch al om den hals was geslagen, en dat onvoorzichtige waarschuwing alleen daartoe leiden kon, om u ter kwader ure wantrouwen in te boezemen en mij tot uitersten te brengen."
„Mijnheer!"
„Neen, wees gerust, ik zal u niet laten boeten voor de overijling van anderen. Ik zal open kaart met u spelen. Is het mijn verleden, dat men bij u verdacht heeft gemaakt, zoo wil ik u de waarheid zeggen. Ja, zij hebben gelijk, die u zeggen dat ik eene stormachtige jeugd achter mij heb; dat ik liaisons aanknoopte, intriges heb afgesponnen en vergrijpen tegen de sociale veroordeelen heb gepleegd, die men bij de burgerlijke begrippen van eer en deugd, waarin gij zijt opgevoed, misschien wel als gruweldaden zou kunnen stempelen; maar in onze coterie, liebes Friiulein, wordt dat alles op gansch andere wjjze gezien, en zulke peccadilles volstrekt niet als doodzonden aangemerkt, vooral niet als doodzonden tegen de eer. Er is geen enkele hofkring in het beschaafd Europa, die voor mij uit zulke oorzaak zou gesloten blijven, als ik er in wilde optreden; maar, helaas! dat verbieden mij mjjne middelen. Zoolang ik meester was van mjjne inkomsten, heb ik ze op vorstelijke wijze gebruikt, zonder veel nadenken of berekening... Wat zal ik u zeggen? ik ben geen bankierszoon; ik versta mjj niet op cijfers; ik zwerf als balling om buiten mjjn land; ik kan niet meer over het mijne beschikken. Het weinigje



goud, dat men mij niet onthouden kan, zou mogelijk genoeg zijn voor mijn kamerdienaar om van te leven; ik — ik — heb niet geleerd mij te behelpen, en ik maak schulden, dat spreekt vanzelf. Als zij mij daarvan beticht hebben bij «, was dat geen laster. Maar schulden maken voor iemand die, na korter of langer tijd, over de financiën van een bloeienden staat zal te beschikken hebben, wat beteekent dat! Ik leef in een tijdperk van overgang, en dat is, ik erken het, moeiljjk om door te komen. Ik zou de krachten, de bekwaamheid, zelfs den lust hebben tot de taak waarvoor ik ben opgevoed; maar ik moet leven in gedwongen ledigheid; mijn rang verbiedt mij iets aan te vangen; ik moet wachten, en al wachtend zou ik mij vervelen; om de verveling te vermijden, tracht ik mij te amuseeren; ik zeg niet dat het mij altijd gelukt, maar ik probeer het; wat kan ik anders doen?"
„Met uw geest, met uwe veelzijdige gaven, graaf, zoudt gij toch wel voor iets beters kunnen leven, dan alleen voor vermaak," viel zij in.
„Aan wien zegt gij dat? Meent gij dat ik zelf niet met walging neerzie op die duizenden nietigheden, waaruit mijn onbeduidend bestaan is saamgeweven; niets te hebben is lastig; maar niets te beteekenen, als men de macht in zich voelt om veel te zijn, dat is levend dood zijn; en zóó ben ik."
„Behoeft gij zóó te blijven?" vroeg zij met een gevoel van deelneming, dat zij niet kon en niet wilde verbergen.
„Zoolang de omstandigheden voor mij niet veranderen, kan ik ook mijne leefwijze niet veranderen," hernam hij somber.
„Zoudt gij u niet kunnen verzoenen met uw oom, en zou het u dan niet vrijstaan naar uw vaderland terug te keeren P"
„Gij hebt goed spreken; mij verzoenen met mijn oom! gij weet niet wat dit inheeft voor mij. Dat zou zijn de verloochening van beginselen, waaraan ik altijd heb vastgehouden; dat zou zijn zondigen tegen de vorsteneer, en daarmee zou ik de liefde verbeuren van dat volk, dat nog altijd op mij de oogen gevestigd houdt als op een redder, een verlosser. Ik ben niet uit mijn land verdreven om ongeregelde zeden of om een vergrijp tegen de wetten, maar alleen omdat ik van zienswijze verschilde met mijn oom, die nog naar het oud-feodale stelsel regeert; die de despoot



en de verdrukker is van zijn volk, maar zelf wordt beheerscht door een troep verachtelijke gunstelingen, die in schijn voor hem kruipen, terwijl zij hem bespottelijk maken en hatelijk in de oogen van zijne onderdanen, die zij uitzuigen en voor heel Europa, dat met verbazing een middeleeuwschen toestand ziet heerschen in «en kleinen staat te midden van onze 19de eeuw en van het al meer en meer ontwikkelend, al meer en meer zich emancipeerend Duitschland, — ook is er maar één krachtige schok noodig, hetzij door eene revolutie die hier en daar dreigt uit te breken, of door een oorlog die ik zie naderen, en dat heele stelsel ligt in duigen voor altoos, met hen die het wisten op te bouwen en te handhaven; dan, dan ben ik meester; dan zult gij mij zien, mij opheffende uit mijne verlaging; dan eerst mag de wereld haar oordeel over mij vellen, als zij zien zal wat ik ben. Dan zal ik spreken met den Vijfden Hendrik van Shakespeare:
I have long dream'd 
But, being awake, I ilo despise my dream.
Prosunie not that I ani the thing I was;
For God doth know, so shall the world perceive,
That I have turn'd away my former self.
Al sprekende en zich door zijne eigene woorden tot geestdrift opwindende, liep hij heen en weer met vasten, forschen stap; nu bleef hij voor Regina staan, vatte beide hare handen in de zijne en richtte weer het woord tot haar, of hij nu pas aan haar dacht: „En gij, allerliefste! zult er getuige van zijn en dan, dan zult gij aan mij gelooven, niet waar?"
„Verschoon mij, heer graaf! ik begrijp u niet recht," ving Regina aan, wel getroffen door den gloed van overtuiging, die uit zijne oogen lichtte en uit zijne woorden sprak; maar toch te weinig gerustgesteld om zich daardoor te laten meesleepen.
„Waarom ik u dit alles zeg, bedoelt gij? Zie, gij gelooft niet aan mijne toekomst, gij wantrouwt mijn verleden; welnu, ik schenk u mijn vertrouwen; gjj kent den weg dien ik gegaan ben; ik wil dat gij ook dien kennen zult, welke ik eenmaal zal inslaan; mij dunkt dat is voor het oogenblik genoeg, eu ik ga u nu ook mijne eischen stellen. Luister! Gij zult niet ontkennen, dat ik mij openlijk



in de voorste rij uwer aanbidders heb geschaard, zonder dat gij mij daarvoor tot hiertoe nog met eenige noemenswaarde gunst hebt beloond."
„Gij hebt op hoffelijke en gemeenzame wijze met mij omgegaan^ graaf, dat is waar, en zoo ik die voorkomendheid niet heb afgewezen, is het omdat... ik nog niet alles van u wist, en nog meende .. ."
„Dat ik mij vergeten zou in eene Courmacherei zonder doel of zonder uitkomst. Mein Früulein, daarin hebt gij u zonderling vergist; zoo iets ware mogelijk goed voor een onbekend jongmensch, die veel tijd te verliezen heeft pour filer le parfait amour ; maar gjj begrijpt toch wel, dat ik — ware ik niets anders dan Stanislaus von Schweinitz — eene relatie als deze met andere verwachtingen heb aangeknoopt dan die, om de vrijheid te verkrijgen van tjjd tot tijd de toppen uwer vingeren te kussen..
„Ik begrijp niet welke verwachtingen dat kunnen zijn," viel Regina fier en met vastheid in, „daar gij zelf wel weet, dat er tussehen ons nooit kwestie is geweest van een engagement."
„Erken daarin mijne edelmoedigheid, dat ik nooit een stap heb gedaan om u te bewegen tot zoo iets als eene openlijke verloving, waarbij vrienden en familie te pas zouden komen, en de halve stad met gelukwenschen op ons zou aanrukken."
„Ik erken daarin allereerst uwe voorzichtigheid, graaf Stanislaus ; want eene ruchtbaarheid als deze, zou u van slechten dienst zijn geweest bij uw incognito."
„Dat stem ik u toe; zulke ruchtbaarheid moest ik vermijden te eer, daar er toch niet op volgen kon, wat zeker de eisch zou geweest zjjn van het ond-burgerljjke Hollandsch gebruik: een huwelijk. Ik heb, helaas! op dit punt niet de vrije beschikking over mij zeiven. De belangen der dynastie, die van den Staat, moeten voorgaan boven mjjne vurigste wenschen, en al bestijg ik eenmaal den vorstenzetel, die mij wacht, nóg zou ik geen meester zijn die gehoor te geven. Er zjjn verplichtingen, waaraan men niet kan ontkomen, traditiën, die ons met despotisch geweld overheerschen; die allen zouden mij beletten eene mésalliance aan te gaan, al bracht de bruid ook een vorstelijk fortuin mee, en al die Anmuth und Wilrde, die men bij menige geboren vorstin tever-



geefs zou zoeken. Ik kan u nooit aan mijne zijde plaats geven als mijne wettige gemalin, Regina! al zijt gij ook de koningin van mijn hart, en al valt het mij onbeschrijfelijk zwaar, u dit te zeggen. Al kon ik de oneerlijkheid plegen u voor de leus die voldoening te schenken, om wat men hier in Holland een wettig huwelijk zou noemen, met u aan te gaan, toch zou dat bij ons te lande, aan ons hof, in onze familie nooit als zoodanig worden erkend; men zou ons ruw en wreed scheiden, en ik zou niets vermogen tegen die overmacht. Beken ten minste, dat ik grootmoedig heb gehandeld met u dien strik niet te spannen."
„Ik heb hier, zooals gij weet, mijne vrienden, mijne raadslieden; zulk een onwaardig bedrog zou geen kans gehad hebben van slagen, mijnheer!"
„Ik zal daarover niet twisten; wees gij mjj dankbaar, dat ik niet ondernomen heb het te plegen."
„Houd mij ten goede, dat mijne dankbaarheid in deze minder levendig is dan gij u voorstelt. Ik heb met de uiterste verbazing naar u geluisterd; gjj dicht mij wenschen en verwachtingen toe, die niet in mij zijn opgekomen. Zoo die graaf Stanislaus, dien ik meende in u te zien, mij eenige dagen vroeger een huwelijk had voorgesteld, zou ik dat zeer zeker als eene eer hebben beschouwd, die niet zonder indruk op mij zou zijn gebleven; mogelijk had ik mij laten overreden om daaraan gehoor te geven, maar verzekeren durf ik dit niet, want al heeft uw geest, uwe wereldkennis indruk op mij gemaakt, mijne belangstelling gewekt, mijn hart heeft nog niet voor u gesproken, en ik bezit niet genoeg van die zekere eerzucht, die eene vrouw verleidt om een mariage de convenance aan te gaan, al is het nóg zoo schitterend. Keken dus zelfs eens na, mijnheer, hoever ik nü verwijderd moet zijn van eene dergelijke verbintenis met u, onder de omstandigheden die gij zelf mij kenschetst."
„En gjj zegt dit zóó, op dien ijzigen toon, alsof gij u werkelijk geheel vrij gevoelt van alle verbintenis jegens mij," viel hij in met verwijt en bitterheid; „heb ik mij dan zóó bedrogen in de uitdrukking van uw gelaat, als ik daarin meende te lezen wat ik zocht? Bestond er dan geene sympathie tusschen ons, en was ik een dwaas, die zich door eene coquette om den tuin liet leiden?"



„Neen! neen! dat zijt gij niet! ik ben niet zonder kennis yan het vrouwelijk hart, en zoo het uwe mij nog niet is verzekerd, dan moet het zijn dat er iets tusschen ons ligt; eene onmogelijke liefde misschien, waaraan gij tegen alles blijft hechten... ."
„En indien dat ware?"
„Dan beklaag ik u en dien andere; want al acht gij u niet verbonden aan mij, omdat er tusschen ons niets heeft plaats gehad, wat uwe philisters een engagement noemen, toch heb ik rechten op u, die ik zal doen gelden."
„Rechten! graaf Stanislaus, gij op mij ! gij spreekt in waanzin," riep zij opstaande.
„Ik weet wat ik zeg — wat ik doe, geloof mij," hernam hij met een sarcastischen glimlach. „Of meent gij dat de vrouw, die de hulde aanneemt van een man als ik ben, daarbij niet als vanzelve eene overeenkomst aangaat om hem niet teleur te stellen, waar hij zijn geluk bouwt op hare liefde, op hare trouw? Is er dan niet zoo iets als eene zedelijke verplichting die haar bindt, en waaraan gij mjj dwingt u te herinneren ... al verbeeldt gij u ook los te zijn van mij."
Regina haalde minachtend de schouders op.
„Na al wat gij mij daar zooeven gezegd hebt van de voor mij onbereikbare eer om met u een huwelijk aan te gaan?" vroeg zij met ironie.
„Bij gemis van een vorstenzetel, kan ik u vorstelijke genietingen doen smaken. Gij hebt het fortuin, ik heb den rang; wij kunnen ons over alle vooroordeelen heenzetten; wij kunnen de opinie der wereld trotseeren. \ rees niet dat het onregelmatige van onze verbintenis u ergens in den weg zal zijn; in de hoogste kringen is men gewoon dergelijke relatiën met verschooning aan te zien. Ik heb mij voorgesteld dat wij samen zullen reizen, of, indien u dat niet toelacht, allereerst ons geluk zullen genieten op een der liefelijkste plekjes van het Zuiden; gij zijt niemand rekenschap schuldig van uwe handelingen; waarom zoudt gy mijn vurigsten wensch niet bevredigen en u zelve de weelde gunnen al dat van de wereld te zien wat gij er zonder mij nooit van zult leeren kennen. Het zal u niet berouwen mij vertrouwd te hebben. Ik sta er u borg voor, dat gij overal geëerbiedigd zult



worden gelijk... ik het zelf word; en zoo eenmaal mijne grootste uitzichten worden verwezenlijkt, zal ik al met u deelen wat het lot mij toewijst; gij zult heerschen waar ik regeer, en gij zult zien dat dezelfde lieden voor u in het stof zullen kruipen, die u met geen blik zouden verwaardigen als gij door een irregulier huwelijk mjjne vrouw waart."
In hare verontwaardiging over zijn spreken, trachtte zij steeds haar arm los te maken uit den zijne, zonder daarin te slagen.
„Ik begrijp niet, graaf! hoe gedachten als deze in u kunnen opkomen; hoe gij het waagt, mjj, mij zulke voorstellen te doen. De verbazing, de verontwaardiging sloot mij den mond. Ik geloof niet dat gij een vorst, niet dat gij een edelman zijt; en als gij wilt dat ik u niet voor een laaghartigen avonturier zal houden, moet gjj mij nu terstond terugvoeren naar de zaal waar ik mijne vrienden zal vinden."
„U terugvoeren naar uwe vrienden! Ik, die u zoo hartstochtelijk liefheb, die u dwingen kan mij te volgen, als gij daartoe niet vrijwillig besluit. Gij weet niet wat gij waagt, roekelooze! met u tegen mjjne vurige wenschen te verzetten."
„Zwijg graaf, zwijg! bij ieder woord dat gjj spreekt, zinkt gij dieper in mijne schatting, en ik zou alle achting voor mjj zeiven moeten verloren hebben, zoo ik voor u nog iets kon behouden van die belangstelling, van die deelneming, die gij voorheen in mij hebt opgewekt. Ik wil niet langer aldus met u samen zijn; ik verlang naar mijne vrienden; ik wil van hier."
„Ga dan uws weegs!" sprak hij met een sarcastischen lach, en liet haar arm los.
Zij vloog naar de deur en wilde die openrukken; tevergeefs; zij was afgesloten; de graaf had die voorzorg bij zijn binnentreden genomen en den sleutel bij zich gestoken. Hij keek haar aan met een spottenden blik en haalde de schouders op. Met een kreet van angst was zij op het punt van neer te zinken, maar reeds was hij bij haar en hield haar opgericht.
„Doe geene moeite om van hier te gaan zonder mij."
„Open die deur, graaf, of ik zal u voor een laaghartige houden !"
„Waarvoor gij mij houden wilt, doet er op dit oogenblik weinig toe Doe geene moeite om hulp te roepen; ik heb gezorgd, dat



wij alleen zouden blijven zoolang ik het noodig acht. Doe geene ijdele poging om nu aan mijn arm te ontkomen, tenzij gij wilt dat ik u nóg vaster, nóg inniger zal omsluiten. Ik heb geen plan om met u bij de anderen terug te keeren; gij wilt van hier, heel goed, dat is ook mijn voornemen; ik heb mijn rijtuig besteld, dat nü moet gekomen zijn."
„Wees barmhartig! breng mij naar huis!" smeekte zij onder tranen.
„Allerliefste, dat kan niet, maar wees volgzaam; waar ik u heenvoeren wil, zal het u goed zijn. Alleen blijf niet tegenstribbelen; dat zal u niets baten; gij kunt u toch niet aan mij ontworstelen, en gij zoudt tot uwe schade de klem van mijne vaste hand ondervinden. Zoo gjj u bedaard houdt, zal niets u deren, zal ik u omringen met al de zorg, met al den eerbied, dien men aan eene jonkvrouw, als gij zjjt, verschuldigd is."
En werkelijk, Regina streefde niet meer tegen, en liet zich door hem leiden;, maar de wankelende voeten raakten den grond niet; hij moest haar voortsleepen; hij sprak tot eene bewustelooze. Hij wendde zich met haar naar den uitgang der galerij aan de straatzijde... Maar zij zou niet zonder beschermer blijven. Ware de graaf niet al te zeer bezig geweest met zijn slachtoffer, hij had kunnen opmerken, dat de zware groene gordijnen werden teruggeschoven, en dat er een man, die daar post had gevat, was te voorschijn gekomen in een domino gewikkeld, aan dien van Wijnands gelijk. In een oogwenk was hij nu den graaf op zijde.
„Het komt mij voor, dat gij deze dame wegvoert tegen haar wil; wat beteekent dat?" vroeg deze persoon, zich vóór den graaf plaatsend en het masker dicht tegen het gelaat gedrukt.
„Mijnheer Wijnands, zoo ik meen!" sprak Stanislaus gevat, altijd voortgaande met zjjne prooi. „Wees zoo goed mij een handje te helpen, om juffrouw van Berchem naar mijn rijtuig te voeren, dat vóór staat; zij is onwel geworden en verlangt naar huis; gij ziet mij in de grootste verlegenheid."
„Is het uw voornemen haar thuis te brengen? Heel goed, dan ben ik tot uw dienst," mompelde het masker, en sloeg ter andere zijde den arm om de bewustelooze heen. Zoo bereikte men den uitgang van het gebouw, waarvoor een tambour was



opgeslagen, ter beschutting van de dames terwijl zij in het rijtuig stegen. Dat van den graaf stond werkelijk voor en diens kamerdienaar aan het opengeslagen portier, met een pelsmantel over den arm.
„Fritz!" riep Stanislaus, en Fritz schoot toe met het kleedingstuk, dat hij zijn meester wilde omhangen; maar deze, Regina even aan den domino overlatende, sloeg haar dien mantel om. Terwijl de gemaskerde zijnerzijds haar met nog meer zorgvuldigheid daarin wikkelde, fluisterde hij haar een paar woorden in, die zij verstond, die haar bemoedigden, want door de vrije scherpe lucht was zij weer bijgekomen. Te zamen hielpen zij haar nu in het rijtuig. Zij liet hen begaan; zij had macht noch wil tot tegenstand. Zij bleef in eene half liggende houding met het hoofd in den hoek van het rijtuig geleund, zoo dicht mogelijk bij het portier, ook toen de graaf insteeg en zich tegenover haar neerzette. De kamerdienaar sloeg het portier toe, de gemaskerde klom op den bok, en het ging voort in vrij snellen draf.
Het was geene gewone vigilante, zooals meestal gebruikt wordt om van eene partij thuis te komen, door hen die geene equipage houden. Het was eene Berline, zeer ruim, zeer gemakkelijk ingericht en met twee paarden bespannen.
Nu hij zijn doel meende bereikt te hebben, trachtte Stanislaus vrede te maken met Regina. Hij noemde zacht haar naam, en wilde hare hand vatten.
„Geene gemeenzaamheid met mijne logee!" klonk het op eens uit den anderen hoek van het rijtuig, en tegelijk viel het licht van eene lantaarn, die men voorbijreed, op het gelaat van den spreker.
Stanislaus stootte in zijne moedertaal eene verwensching uit. „Mijnheer Wijnands, gij hier!"
„Ik zelf, Excellentie! Ik vernam dat gij voornemens waart mijne logee thuis te brengen; ik had zelf genoeg van dat bal, wierp mijn domino af en ... nam mij voor om tegelijk van de gelegenheid te profiteeren; ik hoop dat gij mij niet indiscreet zult vinden."
„Ik vrees alleen, dat gij een verren omweg zult maken; wij gaan uwe woning niet voorbij, daar ik voornemens ben met Friiulein van Berchem een reis te doen. Dit rijtuig moet ons
1 O
Langs een omweg.



naar het naaste station brengen, wel twee uren rijdens, sinds uwe stad nog niet begunstigd is met aansluiting aan het spoorwegnet."
Kegina uitte een flauwen kreet.
„Wees gerust," voegde Wijnands haar toe op luiden toon, „het zal zoo'n vaart niet loopen met die reis."
„Gij zult het wel anders zien; binnen vijf minuten zijn wij aan de barrière; de koetsier heeft mijne orders," pochte de graaf.
„Dat zal u tegenvallen, Excellentie!" zei mijnheer Wijnands; „binnen de drie minuten zijn wij aan mijn huis; de koetsier heeft mijne orders, en zal aan geene anderen gehoorzamen."
„Bah! daar geloof ik niets van, mijn kamerdienaar zit op den bok en zal wel zorgen dat er niets in mijn programma veranderd wordt."
„Uw kamerdienaar is te voet naar uw logement gegaan, en de man die op den bok zit, is... de Pruisische consul 1) of... zijn vriend; wie van beiden weet ik zelf niet."
„De domino!" riep de graaf met ontzetting.
„Hjj, ik, en... de andere, wij hadden precies denzelfden domino gekozen; de slimste zou er zich in vergissen," sprak Wijnands lachend.
„Zoo ben ik verraden! bespied! dupe gemaakt!" riep de graaf in woede.
„Excellentie, wij hebben eenvoudig onze maatregelen genomen om u te verhinderen een snood wanbedrijf te plegen."
Zonder naar hem te luisteren, deed de graaf eene poging om het portier te openen. Wijnands hield hem terug.
„Doe geen moeite, graaf, en berust in het fait accompli; gij zijt te verstandig om door nutteloos verzet u zeiven bloot te geven aan eene zeer gevaarlijke opmerkzaamheid. Dit rijtuig wordt door de politie in het oog gehouden, en zoo gij eene onvoorzichtigheid begaat, zal het u zelfs niet baten al verbreekt gij uw incognito, want, zooals gij u misschien herinnert, sta ik aan het hoofd der rechterlijke macht in deze provincie, en de Pruisische consul heeft orders van uw hof, die mjj de vrijheid geven u met allen verschuldigden eerbied in arrest te nemen, en — over de
1) Vóór 1870.



grenzen te laten brengen. Gij verkiest zeker op uwe eigene gelegenheid af te reizen, al is het dan zonder mijne logee, die daartoe geen den minsten lust toont. De Pruisische consul heeft haar voor u gewaarschuwd, en zijn vriend moet uw belangwekkend onderhoud met haar hebben bijgewoond, want hij was al verscholen in die galerij eer gij zelf er met haar kwaamt; stampvoet nu niet van woede, en neem de zaak op zooals wij die wenschen voor te stellen, als eene mislukte carnavalsgrap, waarvan gij zelf tot uwe schade, bij verzet, een drama zoudt maken. Gij brengt mij met mijne logee thuis, en er is thans nog niets straf baars voorgevallen, alleen zorg dat gij binnen de vier-en-twintig uur de stad en de provincie verlaat, want langer uitstel zal men u niet gunnen."
De graaf mompelde eene krasse verwensching tot eenig antwoord, maar zag in dat hij geslagen was, en dat hij zich schikken moest naar de omstandigheden.
Ook had Wijnands nauwelijks uitgesproken, of het rijtuig hield stil voor diens huis. De persoon, die op den bok de plaats van Frits had ingenomen, en die nu eene bonte muts en een manteljas droeg, sprong van zijn hoogen zetel, deed het portier open en hielp Regina uitstijgen, door haar gastheer gevolgd: zij, reeds genoegzaam bekomen, wilde den pelsmantel afwerpen, maar Wijnands verhinderde dat: „'t is de mijne!" fluisterde hij haar in.
„De koetsier, die zeker zijne orders had, reed onverwijld door; Stanislaus deed geene poging tot verzet.
Regina, door Wijnands en den vreemdeling ondersteund, trad het bordes op; de huisknecht had de deur reeds opengedaan; zij trad de helder verlichte vestibule binnen, met Wijnands alleen; de vreemde bleef achter.
Rigina keerde zich naar hem om.
„O, laat mij u danken," riep zij met eene stem, die van ontroering trilde, en zij stak hem de hand toe.
„Men begeert geen dank!" was het nurksche antwoord van den man, die zeker de scherpe winterlucht schuwde, want hij hield een zakdoek tegen den mond gedrukt, had de pelsmuts dicht over de oogen getrokken, en zonder om te zien liep hij schielijk weg.
Binnengekomen, wierp zij zich met hartstochtelijke uitingen van dankbaarheid in de armen van den heer Wijnands, die trachtte



haar te doen bedaren, en haar op eene chaise longue neervlijde; toen barstte zij in een heftig schreien los, terwijl zij hem allerlei vragen deed, maar hij beantwoordde die niet onder voorwendsel dat rust haar nu het noodigste was, schelde de kamenier, beval deze voor hare meesteres, die op het bal ongesteld was geworden, te zorgen, en ging daarop weer terug naar het feestgebouw om zijne vrouw af te halen en het verdwijnen van Regina, aan ieder die er belang in stelde, op het eenvoudigst te verklaren.
Daarmee is nog niet gezegd, dat het door allen zoo werd opgevat als hij het voorstelde, vooral niet toen men des anderen daags vernam, dat graaf Stanislaus vertrokken was zonder van iemand afscheid te nemen. Men gaf van dit plotseling verdwijnen algemeen de volgende uitlegging:
„Regina, teleurgesteld door het fiasco dat zij gemaakt had met haar pretentieus kostuum, en gekrenkt door allerlei malicieuze aardigheden, die de gemaskerden haar hadden ingefluisterd, had zich teruggetrokken in de leeszaal, waar zij den graaf eene scène had gemaakt, omdat deze haar tot de keuze van die rijke uitmonstering had overgehaald. De graaf was nu ook boos geworden, en toen zij daarop verlangde het bal te verlaten, had hij haar de tres mauvaise (/race thuis gebracht, met het eerste huurrijtuig het beste dat er te krijgen was."
Dus de legende, die meestal zekere dosis waarheid bevat. Een bediende van de sociëteit had het zelf gezegd, en'die kon het weten!
Voorts deed het gebeurde aan Regina geen schade in de publieke opinie, en het hing maar van haar zelve af om zich weer geheel op den vorigen voet te zetten. Men kon der rijke erfdochter wel een caprice en wat ostentatie vergeven. Dat zij de hulde van een man als graaf Stanislaus had aangenomen, wie kon haar dat ten kwade duiden? Maar nu die geduchte mededinger opzij was geraakt, nu konden de vroegere pretendenten zich weer op den voorgrond stellen, en mevrouw Wijnands moedigde hen daartoe aan.
„Het ;is nu goed voor u afgeloopen met dien graaf," voegde zij Regina toe, „dat er nog geen engagement was tusschen u en hem, want wie weet wat hij in z|jn schild voerde; hij was stellig een avonturier, dat hij zoo maar verdwenen is zonder iemand te waarschuwen."



Wijnands, die niet al te veel rekende op de voorzichtigheid van zijn jong praatlustig vrouwtje, had haar geheel buiten het geheim gelaten van al wat door Stanislaus beraamde schaking betrof, en Regina zelve had zich evenzeer gewacht haar over dit punt in te lichten. Emma tastte dus in den blinde, maar achtte zich daarom niet minder gerechtigd aan hare vriendin raad te geven; zij moest nu maar spoedig eene keuze doen; er moest toch eens een einde komen aan die drukke „hofmakerjjhet seizoen mocht niet afloopen zonder dat zij geëngageerd was, beweerde zij nu, geheel in strijd met hare vroegere bewering, dat de vriendin alleen haar hart moest raadplegen-; maar wie zou consequentie vergen van eene dame als deze, die van gevoelen wisselde met de omstandigheden.
„Goed afgeloopen," herhaalde Regina bij zich zelve, als zjj diergelijke redeneering moest aanhooren. Helaas! hoe weinig wist de vriendin wat er in haar was omgegaan, en welk een schok het haar had toegebracht, wat zij ia dien noodlottigen avond had doorleefd, en welk een nacht van nameloos zielelijden daarop was gevolgd Niet het allerminst de doorgestane angst en het gevaar, dat zij, eerst toen het voorbij was, in volle ijselijkheid overzag, had haar zoo getroffen; maar bovenal de diepe onwaardigheid van den man, in wien zij een welbehagen had gehad, zij kon het voor zich zelf niet loochenen. Dat een edelman, een geboren vorst, die door opvoeding, afkomst en beschaving tot de uitnemendsten onder de mannen kon worden gerekend, en die zoo laag was gezonken, dat hij zich niet eens meer schaamde over zijne gezonkenheid. Regina behoorde niet tot die lichtzinnige naturen, bij wie de eene indruk spoedig den andere verdringt; ernstig en melancholisch was veelal hare stemming; zij nam, hetgeen er rondom en met haar voorviel, zwaarder op dan eene Emma Wijnands en haars gelijken. Zij was gewoon met zich zelve te rekenen, en had zij geen zachten plooibaren aard, was zjj geneigd om licht mistrouwen te vatten, zij luisterde met ernst, waar haar geweten sprak, en haastte zich niet, als de oppervlakkige menigte, die stem te doen zwijgen of te vergeten onder allerlei luchtige scherts, onder het eerste voorwendsel het beste. Hoe kwam het dat zij, die altijd zoo trots was op hare scherpzinnig-



heid, op hare waakzaamheid, zich zoo grof had bedrogen in een man als Stanislaus; terwijl zij een Eckbert Witgensteyn zoo hardnekkig geloof had geweigerd, zoo ruw had afgestooten, toen hij haar smeekte hem vertrouwen te schenken? Het was hare ijdelheid geweest, hare eigenliefde, die haar dus hadden verblind. Die had de listige bedrieger terstond doorzien, en daarop had hij zijn spel berekend. Zij was niet schoon, zij was niet beminnenswaardig, en zij wilde toch bemind zijn om zich zelve; zij eischte dat men in haar prees, wat zij niet bezat en wat geen aardsche schatten haar konden bijzetten. De eerlijke Eckbert had haar niet gevleid. Stanislaus had haar zwak geraden, en had er gebruik van gemaakt om haar te misleiden. Zij verdiende die vernedering; zij verdiende haar lot; zij had zich door schitterend vernuft en voorname manieren laten wegsleepen; zij had den hooggeboren fielt geloof gegeven, waar hij hartstocht huichelde, en het had haar gestreeld, zij moest het zich zelve bekennen, door dezen man, juist door dezen, die met zooveel hooghartige minachting op al het omringende neerzag, onderscheiden te worden en zich door hem te laten leiden en bestieren als met zwijgende erkenning zijner meerderheid. En hij had zich in zijne volle onwaardigheid moeten toonen, eer hare oogen over hem waren opengegaan, zij die ieder ander met zoo'n scherpen wantrouwenden blik gadesloeg. Met eene siddering van afgrijzen peilde zij nu de diepte, waartoe die man haar had kunnen neerrukken, zoo niet meer door list dan door geweld, indien reddende vriendenzorg zich daar niet tusschen had gesteld. En, zonderling, onder die wakkere helpers zag zij telkens in verbeelding een ouden bekende, van wien zij minder dan van iemand hulp en bescherming had verdiend. Zoo vaak zij zich het afschuwelijk tooneel met Stanislaus herinnerde, drong de gedachte aan Eckbert Witgensteyn zich bij haar op; en in dien vreeselijken nacht na het bal, had zij in haar wakend droomen steeds twee gedaanten om zich rond zien waren, waarvan de een haar hoonde en bedreigde, terwijl de andere ernstig en waardig haar de reddende hand toestak.
De kamenier, die haars ondanks den ganschen nacht bij haar had gewaakt, getuigde dat zij de koorts had gehad, voortdurend had geijld, en ten laatste door de nachtmerrie moest gekweld



zijn, want zij was met een schok uit hare kussens opgerezen, en had gillend uitgeroepen: „Goddank! het was maar een droom!" Maar was het de droom of de werkelijkheid, die haar zoo smartelijk had aangegrepen, zeker is het, dat zij niet meer als dezelfde uit die worsteling herrees. Zij had datgene, wat men „de wereld" noemde, nooit van harte liefgehad, noch het daarmee geheel kunnen vinden; nu had zij daarvan zulk een afkeer gekregen, dat zij zich wel onverwijld in don een of anderen schuilhoek had willen verbergen: want zij, die zulk een vasten hoogmoedig vertrouwen had gehad op zich zelve, op hare scherpzinnigheid, op haar doorzicht, zij had dat fiere zelfvertrouwen verloren. Zij voelde zich zoo diep verootmoedigd, dat zij het trotsche hoofd neerboog onder een gevoel van schaamte en den blik niet meer ophief met zooveel stoutheid en zekerheid.
„De juffrouw was veranderd, verzekerde de kamenier: de juffrouw was ziek, en zij wilde het niet bekennen. Zij was al zoo erg zenuwachtig van dat bal thuis gekomen; ze had al hare kostbare paarlen en diamanten van zich afgerukt en op den grond neergeworpen, alsof het valsche kralen en glas waren geweest, en zij had er later niet eens weer naar omgezien. Als zij (Anna) er zelve niet voor gezorgd had, konden zij door de eerste do beste ontrouwe „booi" van mevrouw Wijnands gekaapt zijn, zonder dat er een haan naar had gekraaid. De juffrouw was en bleef maar heelemaal van streek; naar hare kostelijke juweelen zag ze niet om, en voor een simpelen batisten zakdoek, dien de knecht op de stoep gevonden en weerom gebracht had, gaf ze eene ruime fooi."
„Ik zou nu zoo graag naar X. terugkeeren,' had Regina tot Wijnands gezegd, maar deze waarschuwde dat zij dit niet doen kon zonder opzien te wekken; en zij voelde het zelve, zij moest welstaanshalve weer in het gezellige leven optreden alsof er niets ware gebeurd, dat in haar voor langen tijd, voor altijd wellicht, den trek naar hetgeen men amusement noemde had uitgedoofd.'
Mevrouw Wijnands knorde niet weinig over die stemming.
„Gij moet toch uw best doen om niet zóó strak voor u heen te kijken, en uwe vroegere opgewektheid te herkrjjgen," voegde zij haar toe; „anders zullen ze heusch denken, dat gij den graaf



regretteert; gij moest nu maar een verstandig besluit nemen en den zoon van burgemeester Q. gehoor geven; het is wezenlijk een hupsch jongmensch, die al eene mooie positie in de wereld heeft, en die u zeker niet het hof behoeft te maken om uw geld."
Maar Regina barstte uit in een bitteren lach.
„Die sukkel! Neen, Emma, als gij mij dan toch uithuwelijken wilt, tracht dan den Pruisisschen consul te bewegen mij het hof te maken..."
„De Pruisische consul! dat is een mooie; hoe komt gij op dezen? Een man, die vast al in de zestig is; een plompe Oostfries, dien gij denkelijk nooit hebt gezien, want hij komt nergens en bemoeit zich alleen met zijne zaken."
„Maar als ik hem nu ook eens over eene zaak had te spreken ?"
„O, dat is wat anders; dan moet gij het Wijnands maar zeggen, die heeft, geloof ik, wel eens met hem te doen "
Daar wist Regina meer van dan zij zelve, en zij had het Wijnands reeds gevraagd haar met dien man in kennis te brengen, doch deze had het wat kortaf geweigerd, ouder voorwendsel dat zjj beter zou doen al wat op dien noodlottigen avond betrekking had te vergeten, dan het op die wjjze te verlevendigen; maar, als Regina iets in het hoofd had, gaf zij het zoo licht niet op. Zij trachtte nu door Emma te verkrijgen, wat dier echtgenoot haar had geweigerd.
„Maar die plompe Oostfries moet toch een naam hebben," hield zij aan.
„Wel zeker; maar wat kan u zijn naam schelen ?" hernam Emma.
„Zeg mij dien naam," drong Regina.
„Hij heet Witgensteyn of von Witgensteyn, dat weet ik zoo recht niet."
„O, zoo!" sprak Regina getroffen; en verzonk in diep nadenken; zij had de vriendin niet ingewijd in het geheim van haar verleden, zooveel het Eckbert betrof. Zij had geene behoefte gevoeld om met Emma te spreken over hetgeen zij liefst had willen vergeten, en wat haar bij het het herdenken steeds pjjnljjk aandeed. En toch, juist in deze droeve dagen drong zich de herinnering aan Eckbert telkens als met onweerstaanbare macht aan haar op. Had zij de hand aanvaard van den man, wiens



trouw haar vader zelf had gewaarborgd, voor hoeveel moeite, smart en vernedering ware zij niet reeds bewaard gebleven ? Daar had mogelijk haar geluk gelegen, en zij had het uit mistrouwen den rug toegekeerd. Zoo mijmerde zij uren lang in hare slapelooze nachten, en wentelde den steen heen en weer, dien zij toch niet vermocht af te werpen; soms ontsnapte haar dan op klagenden toon een naam, alsof zij eene gestalte toesprak, die niets was dan eene vrucht harer verbeelding. Maar er bestond niet slechts eene ideale, er bestond ook eene werkelijke oorzaak, waardoor de gedachte aan Eckbert Witgensteyn zich juist nü zoo machtig bij haar deed gelden.
Te midden der pijnlijke indrukken, die zij in dien vreeselijken nacht had ondergaan, had meer dan één bjjzonderheid haar getroffen, die haar later op het spoor bracht van hetgeen zij eene ontdekking achtte. De gemaskerde in den donkerbruinen domino, die haar tegen Stanislaus had beschermd op het hachelijkst oogenblik, was Wijnands niet, had Wijnands niet kunnen zijn, zooals deze later zelf erkende, en toch, hoewel half bewusteloos, had zij die stem meeneu te herkennen bij de weinige woorden, die hij haar had toegesproken om haar te bemoedigen. Niet de stem van den man, die haar een uur te voren zulke verpletterende mededeelingen had gedaan; en toch eene bekende, al klonk die door het masker heen dof en zelfs wat onvast... Toen diezelfde persoon haar den pelsmantel dichter om den hals had geslagen, was zij geheel tot zichzelven gekomen, en had wel geen vriend kunnen herkennen in de vermomde gestalte, maar toch was haar eene rilling door de leden gevaren, toen diens hand de hare aanraakte, en later bjj het uitstijgen, toen hjj haren dank niet had willen aanhooren en de hand, die zij hem bood, had teruggewezen, toen was het haar geweest, of haar met die n.orsche afwijzing niet dan recht ware gedaan. Zoo moest Eckbert handelen, als hij het zelf ware geweest. Te edelmoedig om haar over te laten aan het verschrikkelijke lot dat haar dreigde, en toch al te zeer gekwetst, al te zeer vertoornd 0111 zelfs hare dankbaarheid aan te nemen. Het was hard, maar het was verdiend, zij moest het erkennen; zij had hem al te diep gekrenkt om op zijne vergevensgezindheid te kunnen hopen. Welhaast werd het haar



zekerheid, dat Eckbert Witgensteyn onder hen, die haar te hulp waren gekomen, was geweest. De man, die de bonte muts dicht over het voorhoofd had getrokken en den kraag van zijne manteljas had opgeslagen, hield nog bovendien een zakdoek vóór zijn gelaat op het oogenblik, dat hij haar de hand reikte om uit te stijgen en haar zijnen steun verleende tot op de stoep. Des anderen daags had de huisknecht van Wijnands een fijnen batisten zakdoek aan hare kamenier gegeven, dien hij geloofde dat juffrouw van Berchem op de stoep had verloren. Regina had dien bekeken; de letters E. W. waren er in kleuren op geborduurd, zooals dat toen. nog niet gebruikelijk was in Holland. Niet vreemd, dat die vondst door haar mild werd beloond. Zij achtte hare gissingen er door tot gewisheid gebracht. Reeds terstond had zij Wijnands ondervraagd naar den derden persoon, die haar tegen de snoode onderneming van den graaf had beschermd; maar deze had haar niets kunnen of niets willen zeggen dan alleen, dat het een vriend van den Pruisischen consul was geweest, die nog in dienzelfden nacht was vertrokken. Nu zij den naam van dien consul kende, had Regina geen rust meer; en zij smeekte Wijnands met zulke vermurwende woorden om voor haar eene samenkomst met dien Oostfrieschen heer te bemiddelen, dat hij toegaf en met haar op zekeren dag, buiten zijn nuffig vrouwtje om, een bezoek bracht bij dien beschermheer van Pruisen's onderdanen.
Mevrouw Wijnands had gelijk. Hij was niet wat men een man naar de wereld noemt, die door fijnen toon en manieren wist in te nemen. Hij was niet onvriendelijk, maar wat strak en kortaf, en hij toonde weinig ingenomenheid met dit bezoek. Regina herkende in hem terstond den persoon, die haar in de leeskamer had te woord gestaan.
„Het was mij eene behoefte u te komen danken voor den belangrijken dienst, dien gij mij hebt bewezen," ving zij aan.
„Onnoodige moeite, juffrouw van Berchem; ik heb niets gedaan dan mijn plicht... daarbij was ik niet eens de hoofdpersoon bij deze expeditie; ik volgde slechts de aanwijzing, die men mij gaf. Liefst had ik u dat onaangename tooneel met den graaf willen sparen, maar mijn collega stond er op, dat men u niets zou schenken, opdat de boosheid van des graven voornemens ten volle zou



uitkomen; daarbij, als er geen begin van uitvoering ware geweest van zijn opzet, hadden wij geen vat op hem gehad, zooals mijnheer Wijnands wel weet; men moest hem verdrijven onder den schrik en de beschaming over zijn mislukt ontwerp; zonder dat waren wij niet verzekerd tegen nieuwe ondernemingen van dien aard; hij is, helaas! vindingrijk genoeg."
„Zelfs ten koste van het vreeslijk uur dat ik heb moeten doorleven, ben ik dankbaar voor deze uitkomst, en ik zou er schatten voor over hebben om den man, aan wiens tusschenkomst ik in iederen zin mijne redding dank, daarvoor mijne dankbaarheid te kunnen toonen," sprak Regina.
„Hij heeft die niet noodig."
„Maar mij ... zou het behoefte zijn, mijnheer ..geloof mij.
„Ik geloof u; maar als hij zelf nu geen ander bewijs van die dankbaarheid verlangt, dan dat het voorgevallene niet meer wordt herdacht, dan komt het mij voor, dat het aan u is om hem op dat punt zijn zin te geven en hem niet lastig te vallen."
„Dat is ook mijn voornemen niet," hernam Regina, die moeite had hare teleurstelling te ontveinzen. „Maar is het onbescheiden, zoo ik u naar zijn naam vraag?"
„Volstrekt niet."
„Yindt gij er bezwaar in mij dien te noemen?" ging Regina voort, verwonderd dat zij de vraag in een anderen vorm moest herhalen.
„Och neen!" hij heet Muller.
„Muller!" herhaalde Regina; „gelooft gij zelf dat dit zijn ware naam is?"
„Hij heeft mij ten minste geen anderen genoemd. Hij is geen prins, die incognito behoeft te reizen."
„Ik meende begrepen te hebben, dat gij vrienden waart..."
„Wij hebben vriendschap gesloten; maar toen hij hier kwam, zag ik hem voor het eerst."
„Uw naam is Witgensteyn, niet waar?" vroeg Regina op eens, alsof' zij van het onderwerp afstapte.
„Johan Heinrich Witgensteyn, om u te dienen."
^Zijt gij geparenteerd aan de familie Witgensteyn, die voorheen woonde in Gelderland, op een dorp bij Arnhem?"



„Als die familie van Oostfriesche herkomst is, zou dat heel wel kunnen zijn ; maar ik weet er niets van."
„Dus weet gij mij ook niets te zeggen van Eek bert Witgensteyn, luitenant in Nederlandschen zeedienst?" vroeg zij, hem onderzoekend aanziende.
„Niets; ik weet zelfs niet dat er zoo een bestaat," hernam hij rustig en in volmaakte argeloosheid haar blik beantwoordend. „Mijn grootvader heette Eckbert, dat is waar, en hij had drie zonen; het zou heel wel kunnen zijn, dat een van hen of diens kinderen naar Gelderland zijn getrokken om hun fortuin te beproeven, maar daarvan weet ik niets. Ik ben sinds dertig jaar in deze provincie, sinds zestien in deze stad op mijn post, en, om alles te zeggen, er zijn nog bij het leven van mijn vader familiegeschillen ontstaan, die als oude erfzonde in ons geslacht blijven voortwoekeren. Hetgeen maakt, dat de nu nog levende leden daarvan geen de minste gemeenschap met elkander houden, en mogelijk elkaar zouden mijden, al woonden ze in dezelfde stad; oordeel dus, of ik u narichten kan geven omtrent hen, die hunne geboorteplaats hebben verlaten en zich elders ophouden."
„Gij hebt gelijk, mijnheer! gij moet daartoe onbevoegd zijn," hernam Regina diep verslagen en scheen willens haar onderzoek op te geven, doch op eens bezon zij zich.
„En gij, mijnheer, zoudt gij mij nóg een dienst willen bewijzen na de moeite, die gij u reeds voor mjj gegeven hebt?"
„Als het in mijne macht staat...."
„Ik meen de oorzaak te kennen, waardoor die heer.... Muller tegen mij is ingenomen, en hjj liever geen bewjjs van mijne dankbaarheid wil ontvangen. Ik wenschte hem ophelderingen te geven .... die .... hem .... mogelijk van gezindheid jegens mij zouden doen veranderen. Kunt gjj mij zijn adres opgeven?"
„Dat kan ik niet; ik meen zelfs, dat hij vooreerst geen vaste verblijfplaats heeft. Hij moet veel reizen; hij is hier geweest als zaakgelastigde van ons hof en is niet langer gebleven dan volstrekt noodig was om af te doen, wat hem was opgedragen. Hij is mogelijk nu al naar Petersburg of naar Moskou; hij heeft mij zelfs gezegd, dat het onnoodig was hem te schrijven, daar hij geen adres kon opgeven."



„O, ik bid u, mijnheer!" sprak Regina smeekend met vochtige oogen, „zeg mij de waarheid? Het is Eckbert Witgenstevn; het moet deze zijn, die zich onder den naam van Muller verschuilt."
„Ik kan u alleen zeggen, dat Muller mijn vriend is geworden, en dat ik niet de gewoonte heb naar de geheimen mijner vrienden te vorschen, of — die kennende — ze te verraden."
„En zoo ik mij verstoutte een brief te schrijven aan . .. dien heer Muller, zoudt gij mij dan niet uwe bemiddeling willen schenken om hem dien te doen toekomen ?"
„Hm!... Het zou lang kunnen duren, eer ik daartoe in de gelegenheid ware..
„Ik zal geduld oefenen, als ik maar hoop heb dat er eenige kans is..
„Ik zal mijn best doen, dat is al wat ik beloven kan..." en hij stond op, als om een einde te maken aan een niet al te welkom bezoek.
Maar Regina, al volgde zij dien wenk, was ondanks alles nog meer bevestigd in haar vermoeden, dat Eckbert en Muller een waren, en zij schreef aan den laatste, zooals men schrijft onder den drang van innige behoefte om zjjn hart uit te storten en zich van al wat er drukt te ontlasten. Zij beleed schuld; zij toonde berouw over hare hardheid, haar wantrouwen. Zij verheelde het niet, hoezeer de weeprofetie, die Eckbert over haar had uitgesproken, en die klonk als een vloek, in vervulling was gekomen. Zij had reeds bloedige tranen geschreid; zij had geen blijdschap, geen waar levensgenot gekend, sinds dat noodlottige uur; zij walgde van de wereld, maar zij moest er zich dies ondanks in blijven bewegen. Zij zou geen rust hebben, voordat Eckbert haar vergiffenis had geschonken en het offer der dankbaarheid wilde aannemen, dat zij hem bood. Zij voelde het zonder verdere bewijzen, dat hij harer waardig was; de vraag was nu maar, of hij haar nog zijner waardig zou achten; maar zoo hij het verleden kon vergeten, zou de toekomst alles goed maken. Regina was niet van dezulken, die hetgeen zij ondernemen, ten halve doen. Zij schetste de verandering, die er in haar had plaats gehad te zijner gunste, misschien met wat sterker trekken en gloeiender verven dan de werkelijkheid; zij schreef om hem



te overtuigen, om hem te winnen, en dus doende overtuigde zij zich zelve het eerst; zij schreef onder den indruk van hare koortsachtige droomen, geprikkeld door leedgevoel en zelfbeschuldiging; en zoo ging zij verder dan de zuivere waarheid haar zou hebben ingegeven, zoo zij die onbevangen in haar eigen hart had nagespoord. En zeker zou de fiere, van hare vrouwelijke waardigheid diep doordrongen Regina niet zijn gekomen tot zulke bekentenissen, als Eckbert zelf tegenover haar had gestaan, of zoo zij slechts de zekerheid had gehad, dat die brief, bijna tot een pakket uitgedijd, hem terstond langs den gewonen weg zou toekomen en zij het uur had kunnen berekenen, waarop een brievenbesteller dien aan hem zou hebben overhandigd; nu — waar het nog onzeker was of die hem ooit zou bereiken — waar het alleen zeker was dat er weken, maanden moesten verloopen, eer men het adres had uitgevonden van dien heer Muller, die naar haar gevoelen geen ander kon zijn dan Eckbert Witgensteyn — nu zelfs de mogelijkheid bestond, dat de brief na jaar en dag ongeopend tot haar terugkeerde — nu legde zij er alles in wat zij behoefte had uit te spreken — nu was het eene volledige biecht, waarin zij alles uitsprak wat in haar ontroerd en verward gemoed was omgegaan, op hope eener volle absolutie. Zij onderteekende niet. Eckbert kende haar schrift, en uit den inhoud was voor hem en voor hem alleen de Schrijfster te raden. Deze voorzichtigheid meende zij te moeten gebruiken bij een mogelijk verdwalen van het document aan een verkeerd adres. Het deed haar reeds goed den brief te hebben geschreven; zij voelde zich als verlicht van een zwaren last; een straal van hoop drong door in haar gedrukt en verduisterd gemoed; zij had van nu aan iets te wachten, iets te hopen, dat over haar verder levenslot zou beslissen.
Zij dreef den heer Wijnands letterlijk voort met het pakket, of het schaden zou, zoo men een post-uur liet voorbijgaan.
De heer Witgensteyn schudde het hoofd en aanvaardde met blijkbaren tegenzin het wichtig pakket.
„Ik had nog hoop dat de jonge dame van haar voornemen zou afzien," sprak hij verdrietelijk. „Het is een gek geval, ik ben met do zaak verlegen."



„Het is dan waar, dat hij u zijn adres niet heeft achtergelaten ?"
„Dat is waar, en waartoe ook? wij hebben niets meer met elkaar te doen. Ik meen zelfs begrepen te hebben, dat hem maar tijdelijk eene commissie was opgedragen door ons hof, in het belang eener industrieele onderneming van grooten omvang, waarvoor hij, zoo ik geloof, hier geene genoegzame deelneming heeft gevonden om er op terug te komen."
„De wegen na te sporen van dien prins, die zich onder den naam van graaf Stanislaus verschool, was dus niet het hoofddoel zijner zending?"
„Eenvoudig bijzaak. Zooals gij misschien weet, houdt men te Berlijn de kleinere staten van Duitschland zooveel doenljjk onder voogdij, tot het oogenblik zal gekomen zijn, dat de verhouding eene geheel andere wordt. Men heeft groot belang bij het hertogdom waarover prins Karei eens zal moeten regeeren, en bijgevolg houdt men voortdurend het oog op diens faits et gestes. Men was wat verwonderd over zijn rustig en langdurig oponthoud in eene der noordelijke provinciën van Nederland, zoo dicht bij de grenzen, in eene hoofdstad die voor een heer als deze heel weinig bijzonders moet opleveren. Men verdenkt hem altijd van zekere zucht om tegen zijn bloedverwant samen te spannen met allerlei woelwaters, die in elk land zijn te vinden. Men wilde weten wat hem hier bezighield ; de heer Muller, die toch als zaakgelastigde hierheen moest, kreeg een wenk om over dat onderwerp met mij te spreken, en bracht mij de noodige bevelen om samen te werken ingeval van nood. Muller nam zijn intrek in hetzelfde logement, waar Stanislaus kamers had genomen; toch viel het hem moeilijk persoonlijk met hem kennis te maken, daar de graaf zelden aan de tafel at; maar des te meer werd eraan die tafel over hem gesproken. Muller wist al den eersten dag den besten wie do ziel was van de bals en de feesten, en wie de clubsleden van St. Hubert op het idee had gebracht van een gemaskerd bal. Dat hij reeds voorgesteld werd als de verloofde van de schatrijke erfgename, spreekt vanzelf. Maar Muller wilde het niet laten aankomen op de praatjes van de heeren, die met hem aan de table d'hóte dineerden. Hij maakte kennis met den kamerdienaar van den graaf, geen oude getrouwe, die voor zijn



meester het leven zou laten, maar een schalk, dien Stanislaus aan de eene of andere badplaats had opgedaan, en die, morrend dat hij slecht betaald werd en dat zijn heer geen avonturen meer had, die voor hem fooien afwierpen, slechts een half woord noodig had, om alles aus zu plaudern wat hij van diens zaken wist. Zoo kwamen wij er achter, dat de graaf geld had opgenomen bij een juwelier en daarvoor zekere kostbaarheden had te pand gegeven, en dat hij schikkingen maakte voor eene reis, die hij op den nacht van het bal dacht te aanvaarden; dat hij voor den avond eene berline had besteld een uur vóór middernacht, en zelfs dat hij de onvoorzichtigheid had begaan zijn bediende, die dringend zijn loon vorderde, te paaien met de belofte dat hij zijn maggiordomo zou worden op eene Italiaansche villa, want dat hij op het punt stond eene verbintenis aan te gaan met eene dame, die schatten te harer beschikking had; meer hadden wij, zooals gij weet, niet noodig om onze gevolgtrekkingen te maken, u te waarschuwen en met ons drieën samen te werken om zijne vermetele plannen te verijdelen. Ik, het is waar, had niet in last Zijne Hoogheid in liefdesavonturen tedwarsboomen, maar dit hier..."
.Was eene onderneming, die hem strafbaar maakte volgens onze wet," viel "VVijnands in, „en men zal u dankbaar zijn dat gij medegewerkt hebt om er den jonkman voor te bewaren, wiens portret eens in den Almanach de Gotha moet prijken; maar al is dit niet het geval met onzen heer Muller, toch zou het voor u geen heksenwerk zijn, diens adres uit te vinden als gjj het maar wilt. Al reist men naar Petersburg, naar Moskou of zelfs naar Siberië, men komt toch eens terug. Als men eene missie heeft, welke dan ook, houdt men correspondentie met zjjne lastgevers, en dus zal het voor u geene onmogelijkheid zijn dezen brief tot zijne bestemming te doen geraken, ware het ook langs een omweg."
„Een wijden omweg denkelijk, maar toch niet onmogelijk, dit stem ik toe; dan er is wat anders. Ik maak bezwaar om mij met deze correspondentie te belasten. De heer Muller heeft mij zoo nadrukkelijk gezegd, dat hij zich alleen uit gevoel van plicht met die zaak had ingelaten, en dat hij er verder niets meer van hooren wilde, waarom ik het eene indiscretie acht, in deze zijn wensch niet te eerbiedigen."



„Kom, kom, een vriend !"
„Een vriend! de bekendschap, de samenwerking van eenige dagen; en, moet men dan zijne vrienden juist dien overlast aandoen, dien men aan een vreemde uit beleefdheid zou sparen?"
„Wie weet hoe het hem verrast en streelt, dat eene jonge dame als deze, hem zulk een blijk geeft van hare goede gezindheid."
„Ik weet reeds het tegendeel. Hij wil niets met haar te doen hebben, dat is mjj duidelijk geworden. Hij schijnt een vrouwenhater, en ik kan hem geen ongelijk geven ; ik ben zelf ongetrouwd gebleven om goede redenen. Dat luimige vrouwvolkje verstoot wie haar met een eerlijk harte zoekt, om juist hem na te loopen, die niet van haar wil weten. Iets dergelijks is hier het geval, zoo ik mij niet bedrieg. Toen ik hem schertsend voorspelde, dat het avontuur hem kans gaf om in hooge gunst te geraken bij de rijke en schoone jonge dame, gaf hij met strakken ernst ten antwoord, dat hij verlangde voor haar strikt onbekend te blijven, dat hjj op geenerlei wijze met haar in aanraking wilde komen, en ten slotte droeg hij mij de rol op, die hij eerst zelf had willen vervullen, namelijk 0111 haar de oogen te openen omtrent den graaf en zijn vermoedelijken toeleg; daar ik tegenstribbelde, op grond van mijn leeftijd, mijne ambtsbetrekking en mjjne onhandigheid, als er kwestie was van dames, werd hij boos, en beweerde dat er geene noodzakelijkheid bestond om juffrouw van Berchem te waarschuwen, dat men evengoed maatregelen kon nemen te harer bescherming in het beslissend oogenblik, dat men om redenen moest afwachten; dat de jonkvrouw, die zich door die schitterende dwaalster had laten aantrekken, wel een weinigje de straf mocht dragen voor hare onvoorzichtigheid, en dat hij voor zich althans niet de kans wilde loopen van eene langdurige, mogelijk heftige woordenwisseling met eene vrouw, die vermoedelijk reeds voor het leven aan den graaf was verbonden. Uit deernis met de arme, ik wil zeggen niet de rjjke bedrogene, nam ik het lastpostje op mij, en ineen het er goed afgebracht te hebben; maar gij ziet uit dit alles, hoe zijne stemming is jegens haar."
„Wie weet of hij niet van gevoelens verandert, als hjj door haar zelve verneemt, hoe kloek zij zich heeft geweerd tegen de hooggraafljjke verleiding."
Langs een omweg 14



„Dat weet bij reeds. Hij heeft immers haar gansche onderhoud met Stanislaus aangehoord."
„En toch vertrok hij zóó plotseling,'' sprak Wjjnands hoofdschuddend.
„Nog in dienzelfden nacht, na alvorens eene explicatie met den graaf gehad te hebben, die alles behalve glorieus afliep voor den laatste. Volgens het getuigenis van diens kamerdienaar, die, zooals gij weet, zijn dienst heeft verlaten, moet heer Muller dezen geducht de les hebben gelezen; en toch is er ten slotte geen degen getrokken, noch een pistool uit het foudraal te voorschijn gebracht. Integendeel, Muller heeft op eigen gezag de verblijfkosten van Stanislaus in het logement geregeld, met Fritz afgerekend, en is toen denkelijk om zich te verzekeren van diens vertrek, met Zijne Hoogheid naar het dichtstbijgelegen station gereden, waar hunne wegen zich scheidden. Dit alles vernam ik van Fritz, die de heeren tot daartoe heeft vergezeld, en die één en al verbazing was over de gedweeheid van zijn hooghartigen meester tegenover dien vreemdeling; op mijn woord hij stelde hem de wet,als een gouverneur die zijn pupil na eene escapade tot penitentie veroordeelt, verzekerde de slimme Frontin."
„Zijn gouverneur! ik dacht niet dat de heer Muller reeds zoo oud was."
„Ik zeg het ook maarlor manière de dire; hjj zal naar mijne gissing een jaar of wat jonger zijn dan Stanislaus; maar deze was deerlijk in zijn wiek geschoten over de mislukte schaking en zijn verraden incognito."
„Zoo kwam het mij ook voor; daarbjj, hij heeft nog te veel te verliezen om alles tegelijk op het spel te zetten, en bij de volmacht die Muller in handen had ..
„Zeker, die moest hem gedwee maken; maar bovenal had onze vriend twee belangrijke punten op hem vooruit bij dit spel: eene goed gevulde goudbeurs en eene besliste zedeljjke meerderheid. Hjj is geen alledaagsch man, onze Muller, en daarom zal het hem wel volle ernst zijn geweest, toen hij mij heeft gezegd, dat hij nooit weer aan deze onaangename geschiedenis wenscht herinnerd te worden. Vertrouwd heeft hij het mij niet, maar ik meen toch begrepen te hebben, dat die jonkvrouw voor hem geene



onbekende is, en dat hij haar niet dan met onwil en misnoegen herdenkt; hoo kunt gij dan wenschen, dat ik hem nog met hare correspondentie zal vervolgen ? ..
„Zou het niet kunnen zijn, dat de inhoud van dit pakket tot verzoening leidde?"
„Hm! dat is zeer te betwijfelen; maar gij hebt gelijk, het zou onmenschelijk zijn het niet te beproeven, als er haar zooveel aan gelegen ligt.''
„Zooveel, dat zij mij belast heeft u deze portefeuille met bankpapier aan te bieden ..."
„Mijnheer Wijnands!"
„Gij laat mij niet uitspreken ten behoeve van uwe arme
landgenooten, die zich hier tot u wenden om ondersteuning. U zeiven durfde zij geen bewijs te geven van hare dankbaarheid, maar zij hoopt toch dat gij ter wille van uwe arme Duitschers haar niet zult weigeren."
„Dat mag ik zelfs niet; en er is gelegenheid genoeg om het goed te besteden, dat erken ik."
„Dus kunnen wij rekenen op uwe tusschenkomst?-'
„Ik zal mijn best doen, dat is al wat ik beloven mag. Mislukt het, laat zij het dan niet wijten aan mijn gebrek aan goeden wil, want er zijn meer zwarigheden te overwinnen dan ik u optellen kan."



II.
Terwijl Regina uitzag naar een geldige reden om zich voor een poos aan de G.sche wereld te onttrekken, werd haar die plotseling gegeven, maar in den vorm van droeve noodzakelijkheid. Zij ontving een schrijven van den notaris Welsink, waarin deze haar meedeelde, dat mijnheer van Berchem reeds had gedisponeerd over het volle bedrag der som, die zij te zijner beschikking had gesteld, en dat er daarna vanwege zijn zoon aanvraag was gedaan om nóg meer. De oude heer was ongesteld, kon zelfs niet met hem aboucheeren; een reden te meer waarom de voorzichtige zaakgelastigde zoomin wilde toestaan wat men vroeg, als formeel weigeren, zonder de voorkennis van zijne lastgeefster. Maar hij raadde deze ernstig af het verlangen in te willigen, daar er kwade geruchten liepen omtrent de firma van Berchem. Hij achtte het wenschelijk, dat juffrouw van Berchem voor eenigen tijd terugkeerde, om met hem dit punt te bespreken; het was wel de moeite waard.
Regina schreef, dat zij zoo spoedig mogelijk zou komen en dat hij intusschen haar geld niet moest sparen, om de eer van de firma te redden.
Zij schreef aan Lize, om deze van hare spoedige wederkomst kennis te geven, wat ontevreden dat men haar geen woord van oom's ongesteldheid had gemeld. Van hare zijde had zij aan de familie van tijd tot tijd het noodige bericht gegeven; maar oom zelf schreef nooit, en Lize was eene van die vrouwen, die altijd vinden dat er niets bijzonders valt mede te deelen, omdat zij uit



zich zelve niet weten te zeggen wat zij de moeite waard achten, en die dan ook liever maar niet schrijven.
Mevrouw Wijnands, al moest zij toegeven dat Regina's belangen haar naar X. terugriepen, vond toch dat zij eenige afscheidsvisites behoorde te maken; anders had haar heengaan te veel van eene vlucht. Mevrouw Wjjnands was gesteld op de vormen, en Regina gaf toe aan haar eisch en stelde haar vertrek nog een paar dagen uit; toen kwam er een telegram, dat haar onverwjjld opontbood.
Oom Jozua had eene beroerte gehad en wilde haar spreken vóór zijn dood. Nu liet Regina zich door niets meer terughouden. Hare kamenier pakte een koffer met het noodigste goed; hare mooiste toiletten bleven te G., ter geruststelling van Emma, want zij had moeten beloven, dat zij zou terugkeeren, wat er ook gebeurde, en binnen weinige uren was zij reisvaardig. Haar kostbaar e'crin nam zij mede, vast besloten niets daarvan meer te dragen, maar er desnoods hare familie mee te helpen, als Welsink wat al te vasthoudend bleek.
Wijnands had niet gewild, dat zij ditmaal met de diligence zou reizen; hij zelf bracht haar met een rijtuig tot aan de stad H., waar gelegenheid was om met eene stoomboot over te komen tot X. De aankomst aldaar was wel droevig. Thomas kwam haar afhalen: „de oude heer was zoo ziek," beweerde hij, „dat mijnheer Jakob hem moeilijk kon verlaten." Dit moest haar op het ergste voorbereiden. Jakob was anders geen al te teerhartige zoon. Zij vermoedde reeds het ergste en vond het bewaarheid. Oom Jozua was stervende en herkende haar in het eerst niet; maar toen hij wat later bij kennis was en haar voor zich zag, verhelderde een glimlach zijne vervallen trekken en glinsterde even zijn brekend oog; hij vatte hare hand en stamelde: „vergiffenis!"
„Maar, lieve beste oom, ik heb u slechts te danken."
„Neen ! neen! ik ben ■— schuldig — vergeef mij — alles,'' bracht hij haperend uit: „dit huis — het uwe — vergoeding — mijn testament; neem het aan, beloof mij!" Zij drukte zijne hand, zonder nog te weten wat hij eigenlijk van haar wilde. Hij kon het niet meer uitbrengen.
Zijn laatste woord, zijne laatste gedachte was aan haar gericht geweest met zelfbeschuldiging. Er was reden voor. Zelf wist hij



zich reeds geruïneerd door de speculatiezucht van zijn zoon, en toch had hij de zwakheid gehad dezen tegen belofte in te wijden in het geheim van Regina's beschikkingen ingeval van nood. En Jakob, aangedreven door zijn intriganten compagnon, had daarin eene kostbare prooi gezien voor zijn zwendelgeest. Met zulk een ruim krediet kon meri wat wagen, en — men had gewaagd, zooals het meer gaat, „niet om te winnen, doch wat „beteekende dat, Regina was zóó rijk, zij was nu al zoozeer „geïnteresseerd bij de zaak door die groote voorschotten, die er „van harentwege reeds gedaan waren, dat zjj zeker niet ter „halverwege zou blijven stilstaan, maar het krediet der firma „uit alle macht zou helpen ophouden", meenden de vennooten; doch zij hadden gerekend zonder Welsink en zelfs zonder Regina, die, hoe mild en edelmoedig ook, waar het haar oom gold, toch vast besloten had om haar steun niet te geven aan eene associatie, die haar neef hoe langer hoe dieper in het verderf sleepte.
Na de begrafenis bleek de deerlijke staat van oom Jozua's boedel, wiens persoonlijk vermogen geheel was opgegaan in de eischen der firma. Zijn deftig koopmanshuis en zjjne meubelen was al wat er nog overschoot, en hij had schuldbekentenissen geteekend voor de belangrijke sommen, die Regina hem had geleend, en waarvoor hij haar bij testament dit alles in mindering van die schuld had toegewezen. In hoeverre die dotatie bestaanbaar kon zijn, werd niet uitgemaakt, daar Regina haar niet aanvaardde, tegen den wil en wensch van Jakob, die er een middel in zag om het aan de macht zijner crediteuren te onttrekken, welke nu als één man kwamen opdagen. Men had er altijd op gerekend, dat de nalatenschap van den ouden heer de zaken van zijn zoon weer in het gelijk zou brengen. Niemand had kunnen gissen, welke offers de respectabele bankier had gebracht om de eer van zijne firma op te houden; nu dit bekend werd, want geheimhouding was niet mogelijk, daagden allen op, die belang hadden bij de zaken der van Berchems, en die hun wantrouwen in den zoon tot den dood van den vader hadden verkropt; allen tegelijk; — en die solide firma, die met steeds vermeerderd krediet sinds twee derden van eene eeuw van vader op zoon was overgegaan, eindigde met een bankroet van eenige tonnen gouds.



'• ™ 'Vn'-ijSg I -• ~ ' ^ .
—— i_i_ 







Nog kwam er bij, tot verzwaring van die ramp, dat de associé, zoodra hij vernam hoe het met des heeren van Berchems nalatenschap geschapen stond, zich de algemeene droefheid en tijdelijke ontstentenis ten nutte had gemaakt om te verdwijnen met dat deel der waarden, waarover men nog had te beschikken. Pogingen om hem te achterhalen bleven vruchteloos, zooals het in dergelijke gevallen meer gaat. De fielt had veel te lang vooruit eene catastrophe te gemoet gezien, om niet zijne kansen berekend en voor zijne veiligheid gezorgd te hebben.
Na die feitelijke ontbinding der firma, kon Regina haar edelmoedig ontwerp ter wederoprichting van haar neef tenuitvoerleS8en- Zjj wilde hem in staat stellen een voor dezen zeer aannemelijk akkoord te treffen met zjjne crediteuren, om daarna, in eer en rechten hersteld, zijne zaken van nieuws aan te hervatten op soliden voet. Zij eischte alleen de plechtige belofte, om voortaan van alle waaghalzerij af te zien, hetgeen Jakob met tranen in de oogen beloofde, en als bezworen had bij vrouw en kind; en zij had er wel moed op dat hij woord zou houden, nu zijn slechte raadsman voorgoed was verwijderd.
Welsink kon het van Regina begrijpen, dat zij haar neef weer op de been wilde helpen, maar de vorstelijkste vrijgevigheid, waarmede zij, hare eigen verliezen in deze voorbijziende, de crediteuren van van Berchem & Comp. bijkans geheel schadeloos wilden stellen voor het geledene, vond hij ongehoord roekeloos; en zij had al hare wilskracht noodig gehad om er hem toe te brengen, haar daarbij voort te helpen.
„Ik wil niet dat de nagedachtenis van mijn oom, die altijd een gerespecteerd man is geweest, zal te schande gemaakt worden,' zeide zij met vastheid, „noch gehoond en gevloekt door hen, die bjj zijn leven vertrouwen in hem hebben gesteld, en nu eindigen zouden bedrogen uit te komen." „Ik heb mij zelve beloofd, dat ik mjjn vader zal eeren ook in zijn broeder, en mij dunkt, ik kan met het fortuin, dat de eerste mjj heeft nagelaten, niets beters doen, dan den naam, dien hij zelf heeft gevoerd in eere te herstellen. De van Berchems zijn hier drie kwart eeuw lang als eerlijke, degeljjke lieden bekend geweest; niet slechts adel, ook een goede naam verplicht, en aan den



onzen den ouden goeden klank te hergeven, is dunkt mij wel een weinig gouds waard."
„Een weinig gouds; gij neemt het losjes op, juffrouw Regina," sprak hij knorrig; „maar ik verzeker u, en ik zal het u uit de cijfers bewijzen, dat er een groot deel, waarlijk een k\ te groot deel van uw vermogen mee zal verloren gaan...»
„Niet verloren, als ik er mee koop wat mij wenschelijk voorkomt. .. Ik heb tot hiertoe van mijn rijkdom nog niet veel an ers gehad dan de lasten; het zal mij een lust wezen, die nu eens af te werpen..."
„Hm! zoover zal het gelukkig nog niet komen; maar als gij wat veel zulke invallen hebt. .
„Zou het er op uitloopen, meent gij?" vroeg zij glimlachend, „bpot er niet mee, juffrouw Regina; zelfs van eene koninklijke schatkist ziet men ten laatste den bodem; uw vermogen li-t bijna geheel en portefeuille.'"
„En die is vrij wat eerder weggeblazen dan eene vorstelijke schatkist, bedoelt gij..."
„Al te veel rukken in den wind..
„Welnu, beste mijnheer Welsink, ik wensch er mee afgedaan te hebben. .." &
„Ik begrijp u niet."
„Ik verlang, dat de lieden het er voor zullen houden, dat ik al te veel rukken in den wind heb geleden."
„Wat luim is dit nu ?"
„Geen luim, geloof mij; ik heb er eene goede, eene ernstige
bedoeling mee; en als gij die vatten kunt, zult gij mij daarin
zonder tegenstribbelen dienen. Als gij dat niet wilt, zal ik maken
dat waarheid wordt, wat ik als de waarheid wil uitgeven Luister!"
En zij ving aan met den notaris hare intentiën mee te deelen die den man van zaken verbijsterden en half suf maakten van verbazing en ergernis.
Het duurde lang eer hij wilde instemmen en toegeven, maar zij wist zich meesteres te toonen en dreigde hem met iets, wat voor den gemoedelijken man het grievendst zou zijn: een ander minder betrouwbaar zaakwaarnemer in te roepen, die meer toe-



schietelijk zou zijn, zoo hij zelf haar niet wilde steunen en voorthelpen in hetgeen zij voorhad.
„Maar, grillig stijfhoofdje, als gij dat doet, dan zijt gjj binnen een paar jaar uw gansche kostelijke vermogen kwijt."
„Och! dat zou nog het ergste niet zijn."
„Het ergste niet zijn, roekelooze, lichtzinnige," schold hij in zijne verontwaardiging, „zoo'n dwaze gril; kon men u maar onder curateele zetten!"
„Een lief idee; maar gij zijt zelf toch een man van te veel verstand, om aan het mijne te twijfelen, niet waar?" viel zij in, half schertsend, half weemoedig.
„Dat doe ik ook niet, maar gij hebt meisjeskuren, zooals alleen een kind van weelde ze kan uitdenken."
„Als het nu eens goed ware, beste mijnheer Welsink, eens heel goed voor het kind van weelde, dat anderen haar met andere oogen leerden zien, en het bedorven schepseltje eens te weten kwam, hoe die anderen haar dan zouden beschouwen en bejegenen? Als zij zich nu eens diep ongelukkig gevoelde door al die vleierij, die voorkomendheid, die haar overal omringt, ter wille van het hare en niet om haar zelve, wat zoudt gij zeggen?"
„Ik zou zeggen... maar, gij wilt uw zin hebben, en gij moet het er dan maar eens mee beproeven," eindigde hij pruttelend; „uw vader heeft mij zóó op het hart gedrukt u in alles bij te staan, dat ik wit zwart zal noemen als gij zegt dat het u noodig is, en mee den zotskap opzet als gij liefst van een nar gediend wilt zijn; maar ik vrees, dat uwe familie zelve u niet heel dankbaar zal wezen voor deze manier van haar uit de diepte op te heffen."
Dat was juist gezien; de voorwaarden, die Regina op hare hulp had gesteld, kwamen Jacob, en vooral Lize, hard voor. Het huis van oom Jozua moest publiek verkocht worden: dat aloude deftige koopmanshuis, waarin het kantoor, zoolang het bestond, was gedreven, en dat terwijl Lize er vast op gerekend had het te betrekken met haar gezin.
Maar Regina bleef doof voor haar smeeken en hare klachten, en Jakob, die te veel schuld had om te durven spreken, bleef morrend zwijgen.



„Iedereen zal zeggen dat gij ons dit had kunnen sparen, als gij maar hadt gewild," knorde Lize.
„Maar ik wil juist niet, dat iedereen dit zal zeggen; ik wil dat iedereen de overtuiging zal hebben, dat wij niet dan met de uiterste inspanning van al onze krachten de zaken van het kantoor weer terecht kunnen brengen, en de schuldeischers bevredigen. Begrijpt gij mij nu?" vroeg Regina wat streng.
„Niet heel goed; want sinds gij het mij beloofd hebt, dat het huis door de derde hand weer voor ons ingekocht zal worden..
„Dat bewijst alleen, dat ik het uiterste wil beproeven om den wenseh van oom te vervullen, en het huis in de familie te houden. Of gelooft gij dat ik Dennenheuvel zou laten verkoopen, zoo ik daarvoor geen geldige reden had ?"
„Dennenheuvel! Wordt Dennenheuvel verkocht?" riep Lize verschrikt; „zoo is het dan toch waar, wat Jacob mjj wilde wijsmaken, dat gij meer voor ons doet, dan gij eigenlijk kunt?"
„Uw man heeft u niets willen wijsmaken, dan hetgeen ik zelf hem heb gezegd."
Daarbij bleef het. Lize begreep er niets meer van, maar zij moest wel gelooven aan hetgeen zij zag gebeuren.
Regina liet hare kamenier gaan; Thomas kreeg zijn pensioen, zooals hem was beloofd, maar ging het elders verteren en klaagde bitter over de groote verliezen die zijne meesteres had geleden, en die haar dwongen hem op zjjn ouden dag te ontslaan.
Het ging nu welhaast van mond tot mond, dat Regina van Berchem hare geheele fortuin had ingeboet bij het bankroet der firma van Berchem, en bij de hulp die zij haar neef had verleend om zich weer op te richten; en zonderling, in plaats van zooveel edelmoedigheid te prijzen en er haar om te achten, vond het tegendeel plaats: „Zij was eene zottin, die uit familietrots zich zelve voorbijzag; het was dwaasheid zich arm te maken voor anderen; ostentatie om te doen wat niemand anders, die zijne gezonde hersenen had, zou gedaan hebben;" nu zij geene waarde meer vertegenwoordigde in materieelen zin, kon men beter dan ooit hare gebreken zien, en het scheelde niet veel of zij verwekte afkeer.
„Een kaalgeplukte pauwin ! wat heb je daaraan?" liet eender



jongelieden zich uit, die voorheen het ijverigst have gunst gezocht, doch niet gevonden had; en zoo ging het bijna onder allen. Regina, die bij Welsink haar intrek had genomen voor den korten tijd dien zij nog te X. moest blij ven, hoorde wel niet rechtstreeks al de douceurs, die er over haar gezegd werden, maar zij voelde toch heel goed wat er voor haar in de lucht hing, en zij was wel voornemens in die drukkende atmosfeer niet langer dan noodig te ademen.
Te G. klopten voor haar vriendenharten: dat van hare Emma en van den degelijken Wijnands; die zou zij nu beproeven, daar hoopte zij op, en zij schreef aan de vriendin, dat zij wel is waar door haar rouw en veranderde omstandigheden niet meer in de wereld dacht te gaan, en verder alle pretensies moest opgeven, maar toch hare belofte wilde houden en tot haar zou terugkeeren, zoodra hare tegenwoordigheid niet meer te X. werd vereischt. In zekere spanning wachtte zij het antwoord. Het kwam wel uit Emma's naam, maar toch door de hand van Wijnands. Het was een hartelijk schrijven, vol leedbetuiging en troostredenen, maar die gemeend waren, dat sprak er duidelijk uit. Zij had vrienden die haar oprecht liefhadden en die haar niet zouden verlaten, en zij moest maar spoedig komen; te X. ging toch zeker te veel om, dat haar hinderde. Emma gaf dien avond eene soiree en had duizend kleinigheden te doen; daarom had hij zelf maar geschreven, want hij wilde haar niet op antwoord laten wachten, noch in twijfel laten of men voor haar altijd dezelfde was gebleven.
Ja, goede, en trouwe Wijnands! dezelfde zijt gij wel, dat blijkt mij nu duidelijk, sprak Regina met verhelderd gelaat; maar toch Emma ... in haar geval had ik ditmaal de preparaties voor mijne soirees wat bekort en zelve de vriendin met een woordje gelukkig gemaakt; toch was het mogelijk, dat Wijnands voor zijne vrouw de pen opgenomen had, om in de gelegenheid te zijn het postscriptum te schrijven, dat een bericht meedeelde omtrent het bewuste pakket. De persoon in kwestie was reeds niet meer te Petersburg, waar men het hem had nagezonden; men wachtte het nu terug, om het naar eene andere bestemming te dirigeeren. Het zou niet verloren gaan, daar kon zij op rekenen.
Een gloed steeg Regina op het voorhoofd bij de gedachte, wat



het zijn zou, zoo Eckbert met het groote nieuws was bekend geworden, dat juffrouw van Berchem haar fortuin had verloren, en, door hare schuldbelijdenis verzacht, tot haar kwam om haar vergiffenis te schenken. Dan zou zij zeker zijn van zijn hart, zeker dat hij haar persoon bedoelde, en ... en wat dan volgen zou; hoe zij hem zou verrassen, zij durfde, zij wilde het nog niet indenken, uit vreeze dat die zoete hoop bedrogen kon worden, en haar dan pijnlijker zou wonden, naarmate zij die ijveriger had gekoesterd. Toch moest zij nu aan Welsink eene vraag, doen, die haar sinds lang op de lippen had gelegen.
„Heeft de weduwe Witgensteyn geantwoord op uw bericht, dat haar vanwege mijn vader een legaat was toegekend?"
„Er is in hare plaats geantwoord door den schout-bij-nacht Overstraten, haar broeder, maar om het voor haar af te wijzen. De weduwe was sukkelend en zou welhaast van deze aarde niets meer noodig hebben. Het zeer ten ontijde aangeboden souvenir des heeren van Berchem kon niet door haar worden geaccepteerd. Kort daarna kreeg ik eene gedrukte kennisgeving van haar overlijden, die ik verzuimd heb u mede te deelen, omdat er belangrijker zaken aan de orde waren."
„En haar zoon?"
„Ik heb naar hem geïnformeerd bjj zijn oom, met bijvoeging dat ik mij ambtshalve verplicht achtte den zoon kennis te geven van het vooralsnog beschikbare legaat, dat aan zijne moeder was toegedacht, doch ontving een kort en hooghartig antwoord van den vice-admiraal, dat zjjn neef buitenslands was, en zeer zeker in de afwijzing van zijne moeder zou berusten; dat hij zelf overigens geene aanraking noch correspondentie meer had met dezen, sinds hij 's lands dienst had verlaten."
„De oom zal gekrenkt zijn, omdat de neef zijn eigen weg is gegaan."
„Maar waarheen?" vroeg Regina levendig.
„Ja, dat is moeilijk na te gaan," sprak de notaris, de schouder» ophalend; maar toch als u er belang in stelt..."
De goede Welsink wist van hare betrekking op Eckbert niets dan dat hij een der velen was, die zij een blauwtje had laten loopen; en dat deze er meer gerucht van had gemaakt dan de



anderen, omdat hij een officier was, die wat kort aangebonden scheen, en Regina had geene opgewektheid om aan een man als dezen een blik in haar gemoed, een blik in haar verleden te gunnen; zij antwoordde dus kortweg:
„Ik zou alleen maar willen weten of het hem goed ging ... de zoon van mijns vaders vriend ... begrijpt gij?"
„Heel goed... dus bij gelegenheid; maar om de waarheid te zeggen, sinds gij haast maakt om van hier te gaan, moet er eene belangrijke kwestie worden beslist. Mag ik u vragen, of gij zeer gehecht zijt aan die Oostersche kleinoodiën, die ik tot uwe meerderjarigheid in bewaring heb gehad ?"
„Volstrekt niet," hernam Regina, eenigszins verbleekend bij de herinnering.
„I)at treft goed, want..
„Gij meent dat ik ze zou moeten opofferen?"
„Nu, zoover zijn we nog niet; maar toch, ja, het zou kunnen zijn, dat het noodig werd ... om er van af te zien."
„Ik heb Dennenheuvel afgestaan; daarna kan niets mij meer zwaar vallen."
„Het verheugt mij, u zoo besloten te vinden; dames hechten in den regel nog ineer aan kleinoodiën dan aan grondbezit, en deze hier worden u betwist.
„Betwist door wien?"
„Door een vermaard Engelsch advocaat, die mij schrijft uit naam van zijn cliënt, en die ze pertinent reclameert als uitmakende den bruidsschat van diens moeder, die hem door haar overlijden sinds lang ten erfdeel is toegevallen, en tot hiertoe wederrechtelijk was onthouden, 't Is een gek geval, want ze zijn al te goed op de hoogte, dan dat men hen met een: voor kennisgeving aangenomen, ter zijde kan laten. Zij leggen een inventaris over, wier juistheid wij kunnen verifieeren, en bijgevolg..
„En wordt er niet gezegd hoe die cliënt heet?"
„Zeer zeker ... maar ik zou er haast eene mystificatie in willen zien, en gij moet het u niet al te zeer aantrekken."
„Wat toch?"
„De eischer in kwestie is een Oosterling, die zich stoutweg van Berchem noemt, Maurits van Berchem nog wel, en voorgeeft een



zoon te zjjn van uw vader, bij eene vrouw die van een Indische regentenfamilie zou afstammen, welke vrouw de oorspronkelijke eigenares van de diamanten zou zijn."
Regina zweeg en verviel in gepeins.
„'t Lijkt wel eene vertelling uit de Duizend en één nacht, niet waar.'' hervatte Weisink; „en ik zou er ook geen cas meer van maken dan van een sprookje waar het niet dat die master Prendergast, de vermaarde Prendergast zelf de zaak in handen had genomen. Zoo iemand waagt zijne reputatie niet aan een échec; en als hij er geen duchtige bewijzen, geen goede gronden voor in handen had, zou hij, dunkt mij, niet met de reclame voor den dag zijn gekomen. Maar wees gerust; zij zullen ons alles met officiëele stukken moeten bewijzen, en dat zal hun moeite kosten, en zonder dat geen enkel steentje — zonder dat behoeven wij er niets van te gelooven.
„Maar ik geloof er aan; ik sprak Regina opeens, het hoofd opheffende. „Tk weet dat mijn vader door een eerste huwelijk met eene Indische vrouw den grondslag heeft gelegd tot zijn ontzaglijk fortuin. „Ik weet dat hij een zoon heeft gehad uit dat huweljjk, die hem ontschaakt is geworden op jeugdigen leeftijd, en dien men dood heeft verklaard, schoon zijn overlijden nooit wettiglijk is bewezen. Die zoon is mijn halfbroeder; zoo hij optreedt en zijn recht doet gelden . . ."
„Lieve, beste juffrouw Regina! gij draaft al heel erg door; ik zou allereerst moeten weten, hoe gjj aan die kennis komt. Mij heeft de heer van Berchem nooit over dit alles gesproken."
„Dat verwondert mij niet. Hij was nooit expansief, allerminst over hetgeen hem hinderde; maar herinnert gij u, dat er onder de papieren van Oom Jozua een pakket brieven is gevonden van mijn vader aan zijn broeder, geschreven uit het eerste tijdperk van diens verbljjf in Indië?"
„Zeker, dat herinner ik mjj, en ook dat ik ze u heb terhandgesteld, omdat mjjnheer Jakob er geen zwak op had."
„Welnu, ik heb die brieven doorgelezen, en ken nu het smartelijke geheim, waaruit de diepe melancholie mijns vaders vermoedelijk is ontstaan. Zjjn huwelijk met de zestienjarige Danoe Hojo moet zeer ongelukkig zijn geweest. Wel werd hij daardoor



de bezitter van uitgestrekte gronden, die hij door noeste vlijt en volharding in bloeiende koffietuinen, rijstvelden en suikerplantages herschiep, maar hij kon zijne jonge vrouw niet bewegen zich naar de Europeesche leefwijze te voegen, en dat maakte hem het gewenschte huislijk en gezellig leven onmogelijk. Zij bracht schatten mee in diamanten, paarlen en kostbaarheden, waarmede zij zich dagelijks optooide zonder eenigen smaak, maar zij bleef den ganschen dag neergehurkt zitten onder hare vrouwen, spelende met papegaaien en apen, en confituren etende met de vingers, zonder er ook slechts over te denken, hoezeer dit alles haar echtgenoot walgde. In hare goede luimen was zij zijne deemoedige slavin; maar om de vrouw te worden zooals hij die had gewenscht, die in eenheid en geljjkheid met hem door het leven zou gaan, daartoe bleek het natuurkind ongeschikt, ondanks al wat hij uitdacht om haar te ontbolsteren. Toch schonk zij hem een zoon, die den band tusschen hen had kunnen versterken, maar die juist het voorwerp is geworden van den heftigsten strijd.
De vader liet zijn kind bij de eerste gelegenheid de beste doopen naar Christelijk gebruik, en was vast besloten het geheel als Europeaan op te voeden, tot groote ergernis der moeder, die zich tegen het Christen-wijden van haar zoon tevergeefs had verzet, en sinds met hare verwanten samenspande tegen haar gemaal. Talloos zjjn zijne klachten over de intrigues en de dwarsdrijverijen, waarmede hij te kampen had van die zjjde. Toch hield hij vol en bleef meester, maar ten koste van rust en geluk. Hij moest voortdurend op zijne hoede zjjn; altjjd waken, altjjd geharnast staan te midden van de zijnen. De vijandschap dezer lieden, die zijne vrouw tegen hem opzetten, en waarmee zij heulde, ontstond minder uit fanatisme dan wel uit familiebelang. De regeerende vorst was kinderloos, en do laatste van zijn stam. Hij wilde den zoon zijner zuster aannemen als den zijnen, opdat deze hem eenmaal in rang en rechten zou kunnen opvolgen; maar zou dat mogelijk zijn, dan mocht deze geen Christen worden, en ziedaar het punt waarop de vader besloten was niet toe te geven. Het blijkt dat de ongelukkige Danoe Pojo, na eene mislukte poging om met haar zoon te vluchten, zich door vergif het leven heeft benomen uit vrees voor de gramschap van haar



echtgenoot, en dat het van toen aan tot openlijke felle vijandschap is gekomen tusschen den laatste en hare verwanten, waarvan bet einde is geweest, dat men zijn zesjarigen zoon met geweld uit zijn huis heeft ontvoerd, ondanks alle maatregelen die er genomen waren om diergeljjke aanslag te voorkomen. Het was gebeurd, toen hij zelf vele dagreizen ver was heengetrokken om zijne uitgestrekte bezittingen in oogenschouw te nemen. Hij raadde terstond wie de plegers waren van die gewelddaad, maar dit baatte hem niets. De naaste militaire post was nog door bosschen en bergketens van dat vorstenland geseheiden, en daarbij was het de vraag of de Nederlandsche regeering hem in deze bijstand zou willen of kunuen verleenen. Hij moest allerlei stappen doen om die vraag beantwoord te zien, en toen hij, na ongeloofeljjke moeite en een maandenlang tijdverlies, de verzekering kreeg dat men hem recht zou doen, kreeg hij vanwege den ouden vorst het bericht dat zijn zoon was overleden. Wel geloofde hij dit niet, maar hij had de overtuiging dat men de leugen tot waarheid zou maken, als hij één enkelen stap deed om het kind in zijne macht te krijgen langs wettelijken weg; zoo heeft hij list gebruikt, aanbiedingen gedaan, onderhandelingen aangeknoopt, maar het blijkt dat alles tevergeefs is geweest, en dat de vader uit moedeloosheid tot berusting is gekomen; maar het was geen rust, en het bleef de doorn in het vleesch, die niet zou worden uitgetrokken. Eerst tien jaren later ging mjjn vader over tot zijn tweede huwelijk met mijne moeder, dat zeer gelukkig zou geweest zijn, zonder nieuwe bekommeringen, hem door de oude vijandschap verwekt. Na mijne geboorte schijnt hij reden gehad te hebben om vrouw en kind niet meer veilig te achten in de nabijheid van de verwanten zjjner eerste vrouw. Eene poging om mjjne min te vergiftigen, zeker niet met het doel om de zuigeling te sparen, werd ontdekt; sinds dat oogenblik had ook mijne moeder geen rust meer, en besloot mijn vader, volgens zijn schrjjven aan oom Jozua zijn verblijf te nemen in de onmiddellijke nabijheid van Batavia, als onder de vleugelen van het gouvernement. Die verplaatsing geschiedde even snel als heimelijk; maar niet zoo licht viel het den grondbezitter zich zonder onberekenbare schade van zjjne eigendommen te ontdoen, dit kon niet dan langzaam plaats vin-



den; er moest op goede gelegenheid en geschikte koopers worden gewacht. Intusschen leed hij nog veel overlast en schade van de inlandsche naburen, die, waar zij hem zijn zoon hadden ontstolen, den overmoed hadden in naam van dien zoon aanspraak te maken op een deel van zijne goederen. Het duurde drie jaren eer hij al zijne bezittingen te gelde had gemaakt; maar toen ook was hij besloten naar Europa te gaan, om daar zeker te zijn tegen allerlei booze aanslagen, geheime en openlijke, die hem voortdurend als een zwaard boven het hoofd hingen, en mijne zwakke moeder vooral in een staat van gejaagdheid hielden, die voorgoed hare levenskracht heeft ondermijnd. De laatste brief, waarin hij Jozua zijn voornemen bericht om zich eerstdaags in te schepen, getuigt nog van die vreeze. Zij is wel vervuld, helaas! ik heb mijne moeder zoo goed als niet gekend; ik kan mij maar flauw die zachte bleeke vrouw herinneren, in den grooten armstoel, die mij even liefkoosde en dan weer met zekere afmatting terugwees. Sinds sleet ook mjjn vader slechts een kwijnend leven, zonder ware levensvreugd. Ik begrijp het nu, dat hij zijn zoon betreurde, die zijn naam had kunnen voeren, zijne schatten had kunnen gebruiken op andere wijze dan eene dochter, die er hoogstens een vreemden man mee verrijken kou..
„Eene dochter, die er de eer van den naam mee ophoudt, zooals dat geen zoon ooit in het hoofd zou zijn gekomen," viel Welsink in; „doch — dit daargelaten — het zal u toch moeite gekost hebben, dit verhaal vol jammer en bedrog uit die brieven alleen op te maken."
olstrekt niet, want door de accuratesse van oom, lagen ze allen gerangschikt naar den datum, en gescheiden van hetgeen deze de „zaakbrieven had genoemd, zooals op de enveloppe genoteerd stond; daarbij aangevuurd door belangstelling, gaf ik er mijne geheele opmerkzaamheid aan, en was het mij in deze dagen tot eene goede afleiding..
„Hm, zaakbrieven!" sprak de notaris, en tot Regina: „Zoo gij het goedvindt, zou ik die documenten wel eens willen doorsnuffelen, om te zien of er ook kwestie kan zijn van de diamanten. .."
„Hoe dat ook uitvalt, ik heb geen plan ze mijn halfbroeder te betwisten, als hij bewjjzen kan dat hij het is."
Langs een omweg. 15



„Dat voornemen keur ik goed; een proces, dat altijd lastig is, zou ons in deze oogenblikken al heel ongelegen komen, zelfs een gewonnen proces, hoeveel te meer zulk een, dat wij kans hebben te verliezen, al geven wij de zaak in handen van den slimsten advocaat, dien wij vinden kunnen, want die master Prendergast onderneemt zoo iets niet als hij er geen eer mee in kan leggen.
„Ik wil ook niet van een proces hooren. .
„Het is toch ook dwaasheid, hen op hun eersten wenk zoo maar alles toe te geven: wij moeten zien tot eene minlijke schikking te komen."
„Dat zijn maar uitvluchten. Ik wil aan Maurits van Berchem niets onthouden van hetgeen hij gelooft hem te behooren."
„Gelooven... gelooven; de eischers moeten bewijzen, en dan zullen wij hen gelooven," bromde de notaris. „Het beste zal zijn, dat wij master Prendergast uitnoodigen herwaarts te komen met zijne documenten, en verzegeld van den zich noemenden Maurits van Berchem.
„Mijn beste Mijnheer Welsink! wat eene opspraak zou dat geven in deze stad, waar men elkanders doen en laten voortdurend controleert, en de naam van de van Berchems, die toch al zóó op de tong is...."
„Veel te veel, dat stem ik u toe; maar hoe dan daarin te handelen ? Als wij niet antwoorden, komen zij uit met eene dagvaarding."
„Die moeten wij niet afwachten," zeide Regina en deed hem een voorstel, dat hij uitvoerbaar achtte, waarop zij zelve naar G. afreisde, terwijl zich weldra in X. het gerucht verspreidde, dat juffrouw Regina van Berchem door hare verliezen bij het failliet der firma en hare onverstandige edelmoedigheid (die men aan familietrots toeschreef, en geenszins aan haar goed hart) zoover geruïneerd was, dat de notaris Welsink naar Engeland was gereisd met haar verin, om hare diamanten te verkoopen of — te beleenen, dit wist men niet precies.
Dit gerucht was, zooals wij zien, niet geheel uit de lucht gegrepen. Welsink was naar Londen overgestoken, en had de Oostersche kleinoodiën meegenomen.



111.
REGINA VAN BERCHEM AAN MEVROUW MARTHA DESVANNES TE GENÈVE.
Gij beklaagt u over mijn stilzwijgen, en met volle recht, ik erken het, maar ik kan verzachtende omstandigheden aanvoeren te mijner verontschuldiging. Sinds mijne metamorphose, sinds ik eenige sporten lager sta op de sociale ladder, en van bezitster van het aangebeden millioen neergedaald ben tot den nederigen staat van eene „juffrouw in conditie", die al heel blij is dat men haar het overgemeenzame „juf" spaart, is mij zooveel door hoofd en hart gegaan, dat het eerste er van duizelde, en het andere als toegeschroefd was; er behoorde tijd en rust toe voor beide om het evenwicht te herwinnen. En zelfs toen ik daartoe gekomen was, ontbrak mij de gelegenheid om zoo geregeld en zoo uitvoerig te schrijven, als ik dat wenschte te doen aan u. In mijne betrekking heeft men geenszins de vrije beschikking over zijn tijd, zooals ik u niet behoef te herinneren. Ik behoor niet meer aan mij zelve, ik behoor aan Mathilde, aan de plichten die ik op mij nam; maar ziedaar juist wat gij tegen mij hebt, en wat gij mij verwijt, dat ik zulke conditie aanvaardde, liever dan tot uwe vriendenwoning in te keeren. Uit de scherpte van uw verwijt op dit punt sprak uw hart, en de bitterheid zelve getuigde van oprechtheid en liefde; dat deed mij goed; ik ben er dankbaar voor, maar toch, wat zal ik u zeggen.... Ik had mij pas door het lokaas van zoete vriendschapsbetuigingen laten verschalken, en ik werd er zoo bitter door teleurgesteld, de eerste proefneming was zoo totaal mislukt, dat ik liever nog de eenige illusie behield, die mjj



was overgebleven. Ik zie vanhier af uw misnoegden blik, uw afkeurend gebaar, bij hetgeen gij in mij als eene impertinentie zoudt bestraft hebben, toen ik nog uwe elève was, en wat u nu als eene snoode verdenking treft. Ik u mistrouwen; ik twijfel koesteren of ik uw welkome gast zou zijn, sinds ik u mededeelde dat de dochter van den millionair geruïneerd was! Gij acht dit mistrouwen gruwzame miskenning van uw karakter; en het mijne wint er niet door in uwe schatting. Alles toegestemd, ma bonne amie, ik wil mij niet voor wat beters uitgeven dan ik ben; argwaan en wantrouwen is de hydra, die sinds lang aan mijn levensgeluk knaagt, ja, die het verwoest heeft voor altijd; telkens als ik die wilde uitroeien, kreeg het monster opnieuw voedsel, en groeide met frissche krachten. Ik ben geëindigd met er verdrag mee te sluiten, en heb mij zeiven een regel gesteld, dien ik niet meer wil overschrijden; met mijne vrienden wil ik niets meer wagen; mijne verwachtingen, waar het vreemden geldt, zoo laag stellen als mogelijk is, en langs dien weg mij zeiven de ruste bereiden, die ik hoog noodig heb, geloof mij; want ik heb veel geleden, meer dan die wereld raden kan, die meent dat het gemis van een fortuin, waarvan ik eigenlijk niet heb genoten, mijne wangen doet verbleeken en mjjne trekken veroudert. Helaas! hoever is dat bezijden de waarheid. Mijn geheim zielelijden is reeds aangevangen met de eerste teleurstelling die mij trof in het jeugdig, toen nog argeloos onbevangen harte. En weet gij wie mij die heeft bereid? — mijne Martha, mijne eenige, zooals ik toen meende, mijne onafscheidelijke vriendin voor het leven, toen ... zij mevrouw Desvannes werd. Gij slaat uwe handen inéén van schrik en verbazing; gij mompelt, hoofdschuddend, van een grenzenloos egoïsme, dat zich als het eenige doelwit durft stellen van eens anders leven. Gij vraagt u zelve af, waartoe uwe leiding heeft gestrekt, als ik nóg, nóg niet genezen ben van dien schok, dien gij zoo meewarig hebt gezocht te breken, maar wiens natrilling in het al te weeke harte gij niet hebt kunnen gadeslaan, omdat het zich onder de pijn had gesloten, allereerst gesloten voor u. Later, ik zeg het u ter geruststelling, is die wonde geheeld; en sinds ik geen onwetende pensionnaire meer ben, maar rade uit het-



geen in mijn eigen hart is omgegaan, hoe alles overweldigend de hartstocht moet zijn, die de vrouw naar hare bestemming heendrijft, nu spreekt het vanzelve, dat ik over die dwaze pretensie glimlach, die alleen hare verschooning vindt in hare naïveteit; maar toch, de zaden van jaloezie en argwaan, die reeds als erfelijk vergif in mijn hart waren neergelegd, kwamen plotseling tot ontkieming door die eerste bittere tranen, die ik in het geheim schreide over een afval dien ik mij niet had voorgesteld, en sinds is de jammerlijke giftplant maar al te welig opgeschoten; velerlei smarteljjke lotgevallen en ontmoetingen, die juist mij moesten treffen, samenwerkende tot hun groei. Geloof van mij dat ik strijd tegen eene kwaal, die ik tegelijk als mijne boezemzonde heb onderkend, maar zonder op de overwinning te durven hopen, en, zoolang ik nog niet op deze kan roemen, wil ik mij niet aan nieuwe verzoekingen blootstellen. Daarbij, al is uwe moederlijke genegenheid voor uw excentriek pleegkind onverflauwd, gij staat niet meer alleen in de wereld; gij hebt uw echtgenoot, gij hebt zelve kinderen, die u nu de naasten moeten zijn, en ik wil mij tusschen die allen niet indringen als hinderlijke vreemde, met oude aanspraken on verjaarde rechten. Geloof mij, het is zóó beter. Ik wil in u mijne vrienden, mijne vertrouwde, behouden — in de verte — ik moet mijne kwellingen, mijne zwakheden, mijn strijd kunnen uitstorten aan uw hart, dat het mijne weet te verstaan; een voorrecht, waarop ik nóg blijf rekenen, maar dat licht voor mij verloren zou gaan, zoo er misverstand tusschen ons oprees. Het zou mijne schuld zijn, ik erken het vooruit; want ik ben meer dan ooit fijnvoelend, ik zou haast zeggen; kleinzeerig geworden op zekere punten. Wat de rijke erfgename zich niet aantrok, moet de arme weeze pijnlijk kwetsen, als zij narekent wat er overbljjft voor haar persoon, sinds men die scheiden moet van het fortuin, dat haar zoo hooge waarde gaf. Ik gevoel mij meest in den toestand van een écorchée; de minste vingerdruk wordt mij eene ruwe aanraking, die alle spieren en zenuwen doet trillen. Nu weet ik wel, dat deze mij niet kunnen gespaard worden in de samenleving, niet in het gezin, waar ik diensten verleen in ruiling van eene goede wijkplaats, en ik ben daarop verdacht, ik weet dat ik mij daartegen harden moet. Maar iets



anders is het, waar de kwetsuur komt door de greep eener vriendenhand; daar wordt de pijn onuitstaanbaar, daar wordt de wonde vergiftigd, en de angel is niet meer uit te rukken. Ik heb er alles van"doorleefd; ik heb reeds nu te strijden tegen de bitterheid en de minachting in mij verwekt juist door haar, die mij als meisje het eerst het gevoel van vriendschap wist in te boezemen, door die Emma, die mij eens had gezegd, dat zij man en kind zou willen opofferen ter liefde van mij, en die ... toen ik tot haar mijne toevlucht nam, nadat ik opgehouden had „eene rijke partij te zijn", mij het kamertje tot logies gaf, waar zij vroeger mijne kamenier had gehuisvest! Zjj had er een pretext voor gevonden; werkelijk, de groote logeerkamer moest disponibel blijven voor den zwager van haar man, die met vrouw en kind uit Indië werd gewacht en bij haar verloopig zou logeeren. Ziet gij, zulke ervaring bederft den eetlust aan den vriendendisch, waar men moet aanzitten; om niet te spreken van de ontvangst. De verwelkoming was in ieder opzicht de tegenstelling van het uitbundig gejuich, waarmee ik ingehaald werd bij mijne eerste blijde inkomst. Dat Wijnands mij niet afhaalde, was buiten zijne schuld, daar hij in zijn ambt eene vergadering moest bijwonen, zooals de knecht, die van zijnentwege kwam, mij vertelde; maar dat Emma zich niet had kunnen exc°useeren van een avondpartijtje bij vervelende dames, dat viel mij wel wat moeilijk aan te nemen. Doch ik kende haar; zij gaat dolgraag uit, en zij houdt niet van treurige gezichten; zij vreesde zeker dat ik een stroom van tranen zou storten bij het weerzien; of wellicht schaamde zij zich over het provere logies dat zij mij nu had te bieden, en wilde zij dat ik over den eersten indruk heen zou zijn, eer wij elkaar weerzagen. Hoe dat ook zij, ik at mijn avondbrood alleen, werd door hare kamenier naar het „kleine logeerkamertje verwezen", en eerst des anderen daags aan het ontbijt vond de verwelkoming plaats. Hartelijk en meewarig van Wijnand's zijde, en Emma ook trachtte lief te zijn toen zij bemerkte, dat ik volstrekt geen larmoieerenden toon aansloeg, en mij kloek hield in hetgeen men mijn ongeluk noemt. Had zij kunnen raden hoever het van mij was om te klagen over hetgten ik zelve had gewild; maar reeds voelde ik mij te diep gekrenkt om haar die geruststelling te geven. Ik liet haar blijken, dat ik



alleen was teruggekomen omdat ik het haar had beloofd, en tevens dat ik zou vertrekken, zoo ik ook maar eenigszins geneerde.
Toen hadt gij haar moeten hooren.
„Daarvan kon in het minste geen sprake zijn. Ik was nu gekomen om te blijven; wat zou de wereld er van zeggen; nü zulke brouille tusschen ons, na onze bekende intimiteit! Daarbij, zij had toch altijd iemand noodig voor haar gezelschap; aan Wijnands had zij zoo weinig, en het viel haar zoo mee, dat ik niet somber en zenuwachtig was, en als ik mij maar voorloopig met het kleine logeerkamertje wilde behelpen, dan kon ik later, als de Indische logés vertrokken waren (NB. het kon nog weken duren eer ze opdaagden), mij weer wat prettiger bij haar inrichten, enz., enz. Intusschen moesten wjj eens praten over de prachtige toiletten, die ik hier had gelaten, waaronder er waren, die ik nog nooit had gedragen; zij begreep dat ze in mijn rouw en bij mijne veranderde positie nu niet meer pasten, en zij wilde ze heel graag van mij overnemen. — Wel, lieve! ze zijn te uwer beschikking; alleen — uw man heeft eens gezegd, dat men onder vrienden niet rekent dus — Ja, maar... — Geen maren, sprak ik met wat hoogheid; als ik ze weer zou kunnen dragen, zijn ze immers geheel uit de mode? Dat overtuigde haar, en tot mijne voldoening nam zij aan.
De heer Wijnands nam het oogenblik waar, toen wij alleen waren, om zijne vrouw in mijne oogen te rehabiliteeren.
„Het was een ijdel loshoofdje, zooals ik wel wist; zij was altijd zoo trotsch geweest op hare rijke vriendin; zij had zich zoo vast in het hoofd gesteld, dat deze een huwelijk zou doen overeenkomstig hare schitterende positie, en dat zij uit haar huis zou trouwen. Al die schoone illusies waren nu opeens verstoord. Zij was vreeseljjk geschokt bij het lezen van den brief, waarbij al die grootsche plannen in duigen vielen, en sinds erg zenuwachtig gebleven. Dat maakte hare houding nu wat ongewoon, maar als zij er eens overheen was ..
„Zij moet het zich maar niet méér aantrekken dan ik zelve," zei ik glimlachend.
„Wel zeker! gij hebt een leelijken ruk in den wind gehad met dat failliet," zei hij goedig ; maar gij behoeft u toch waarlijk niet te laten doorgaan voor eene die geruïneerd is; als gij mij tot uw



chargé d'affaires wilt nemen, zal ik wel zien of er nog niet wat te doen is ..
Ik verzekerde hem dat dit punt reeds geheel en met mijne volkomene instemming was afgedaan.
„In elk geval, lief kind, hebt gij toch nog uwe diamanten en kostbaarheden; die waren in uw bezit en zijn, hoop ik, niet aan speculanten toevertrouwd ?"
„Neen, dat zijn ze niet; maar toch..."
„Wees gerust, die zullen u nu nog een mooi fortuin aanbrengen, als gij mij toelaat er voor u mee te negoiteeren ..
„Dat zou ik u gaarne toestaan, maar ... ik heb ze niet meer."
„Gij hebt ze niet meer!" riep hij, bijkans opspringend van ergernis; „hoe! hebt gij zoo dom kunnen zjjn, die ook al in den afgrond van dat bankroet te werpen ?"
„Die domheid beging ik niet; maar ik heb ze moeten afstaan aan een rechthebbende. En ik deelde hem mee, wat ik u in mijn laatsten heb verteld omtrent het opdagen van dien stiefbroeder met zijne aanspraken."
Wijnands was in vollen ernst boos op mij over de dwaasheid, om dat in eens toe te stemmen, en zonder er hem over te raadplegen ; hij, procureur-generaal en bevoegde in het hoogste ressort in zulke zaken. Ik geloof dat het leedwezen van den vriend over mijn verlies verdubbeld werd door de ergernis van den rechtskundige, die de stof voor een prachtig proces zoo achteloos zag terzijgeworpen. „Welk een veld voor de chicane.''''' sprak hij met leedgevoel; „ik had 11 den besten, schrandersten advocaat van het land aangewezen om tegenover dien Prendergast te stellen, en gij zoudt eens gezien hebben hoe triomfantelijk wij het gewonnen hadden," zei hij met schitterende oogen ; „die mijnheer Welsink moet een pauvre sire zijn, dat hij u zoo'n dwaasheid heeft laten begaan."
„Ik had mij door niemand laten bewegen, anders te handelen," voegde ik hem toe; „met wat sieraden op te offeren, die ik toch nooit meer had kunnen dragen, heb ik voor mij zelve de bewustheid gewonnen, mijn plicht te hebben gedaan jegens afgestorvenen, die niet meer voor hun zoon konden opkomen; een proces af te wachten, zou geweest zijn allerlei smartelijke familiezaken



aan de nieuwsgierigheid van het publiek prijs te geven, die mijn vader blijkbaar zoo diep gingen, dat hij er zich nooit over heeft uitgelaten. Dit voorkomen te hebben, is mij voldoening genoeg." Hij haalde de schouders op. „Als gij er zelve pleizier in hebt u te laten plunderen, dan heb ik u geen raad meer te geven," sprak hij droogjes, „maar erger u dan ook niet, als men den hoed niet afneemt voor zulk don-Quichotisme!" „Neen, waarde heer," zei ik in mij zelve, „ik weet maar al te goed waarvoor men w«l den hoed afneemt, om op respect te rekenen voor wie vrijwillig armoede koos." Dat ik juist zag, bleek mij verder op iedere wijze. Ik spreek niet van de jongelui, die mij het hof hadden gemaakt; dat zij zich nu ter zijde zouden houden, wist ik vooruit; noch van de bedienden des huizes, wier toon en houding jegens mij zonderling waren veranderd; de vriendin zelve had immers, in hare wijze van mij te ontvangen, den maatstaf aangegeven van de deferentie die zij mjj schuldig waren. Hun kon ik het niet wijten, maar ieder brutaal antwoord, ieder moedwillig verzuim hunnerzijds was mij een speldeprik meer, waarmee Emma mjj kwetste; doch ik spreek van dat deel dusgenoemde respectabele mannen en degelijke vrouwen, die zeiven zeggen dat zij de élite van de samenleving uitmaken, en die mjj op hunne manier bewezen hoezeer zij het mij kwalijk namen, dat ik niet had gezorgd rijk te bljjven; mij dunkt, het zou hun toch zoo licht zijn cevallen, te doen of er niets veranderd ware en op denzelfden voet als voorheen met mjj om te gaan; ik vergiste mij; zij moesten het mij toonen, dat ik voor hen eene andere was geworden. Gij begrijpt wel, dat ik niet meer met Emma in de wereld ging; ik had tien redenen voor een, om mij daar strikt van te onthouden; daarbij het seizoen der partijen was aan het afloopen, en het bleef bij diners van grooter of kleiner omvang, waarbij men vergat mij te noodigen of waarvan ik mij excuseerde. Maar als er ten huize van Wijnands gezelschap was, hetzij voor eene soiree of ten eten, kon ik mij moeilijk verontschuldigen daarbij tegenwoordig te zjjn, en dan was het interessant op te merken, hoe die lieden zich tegen mij hielden. Sommigen laatdunkend en hoog; anderen schuchter en geretireerd, als vreesden zij mijne ül te gemeenzame toenadering; weer anderen zoo neerbuigend vriendelijk, dat ik er



■wee van werd, of met een air de pro ter t ion, dat mij een bitteren glimlach afdwong. Ook stuitte dit alles mij zoo geweldig, dat ik er welhaast genoeg van had, en mij onder het eerste voorwendsel het beste terugtrok als de lichtkronen in de salons werden aangestoken. Ik retireerde mij dan naar de huiskamer, waar ik mij wijdde aan de kleine Marie, die groote behoefte had aan wat opzicht, aan wat leiding, aan wat liefdebetoon, vooral sinds hare tweede moeder door onverstandige heerschzucht de oude bonne had verdreven, die het kind van jongs aan had verzorgd, om het over te laten aan een jong onnadenkend en harteloos schepsel van hare keuze, dat het kind verwaarloosde en de stiefmoeder vleide. Ik wist dat ik daarmee een goed werk deed, maar ik wilde het mij niet zien opgelegd als een aangewezen taak; en toen ik inzag dat Emma er deze opvatting aan gaf, was het uit met mijne lankmoedigheid en kwam het tusschen ons tot eene uitbarsting van hetgeen al te lang reeds in mij smeulde en gloeide, en zoo de man, dien ik toen heb leeren kennen als een edel mensch, als een ware vriend in nood, niet tusschenbeiden ware gekomen, zou ik zeker op staanden voet, alleen raadplegende met mijne gramschap en verbittering, het zoogenaamde vriendenhuis hebben ontvlucht, waar de gastvrijheid onder zulke vormen werd geboden. Nobele Friedlander, schrandere man, wiens scherpziende blik al terstond de wonde plek had ontdekt, die mij zóó deed lijden, dat ik er door buiten mij zelve geraakte, en die al vóór ik ze hein klaagde, die smart, bedacht was op het middel om haar te balsemen! Ik heb u reeds verteld wat hij uitdacht, en hoe hij het uitvoerde; ik was toen te gejaagd om al het andere te schrijven, dat gij toch weten moet om het mij te vergeven, dat ik zijn voorstel aannam zonder er uw raad over in te wachten. Ik heb mij daar al te goed bij bevonden, om er berouw over te gevoelen. Zoo ik ooit kan genezen worden van mijn mistrouwen in menschen, dat in menschenhaat dreigde te ontaarden, moet het zijn in deze omgeving, in het gezin der Ward Rvhoves, de waardigste en beminnelijkste lieden die ik nog heb leeren kennen. Gij zult mij tegenwerpen dat ik mij, ondanks al wat ik mij heb voorgenomen, toch weer illusies ga scheppen, die, als er ontnuchtering zal gevolgd zijn, mij weer armer en droeviger zullen laten dan te voren.



Maar ik bouw geen luchtkasteelen; ik spreek bij ervaring; ik spreek naar de eerste indrukken die ik ontvangen heb niet slechts, maar naar de wijze waarop mevrouw Ryhove het met mjj ingesteld heeft voor het vervolg, en die mij bewijst, hoe zij mijne positie in haar huis begrijpt en hoe zij wil dat anderen die zullen opvatten, en dat is juist zooals ik die zelve zou hebben voorgeschreven, als het aan mij had gestaan daarvoor het initiatief te nemen ... Maar ik heb vandaag den tijd en de opgewektheid; ik wil niet in algemeenheden spreken; ik wil u alles vertellen, opdat gij u zelve antwoord kunt geven op uwe vraag: of ik bij vreemden denk te vinden, wat ik bij vrienden tevergeefs zocht? Het was reeds fijn gevoeld van mevrouw Ryhove, dat ze mij uitnoodigde bij haar te komen, om gezamenlijk naar den Haag te reizen. De reis van uit de provincie G. naar Zuid-Holland is werkelijk een bezwaarlijke tocht voor eene vrouw alleen, en voor de kennismaking was buiten ook veel geschikter gelegenheid dan onder de beslommeringen van allerlei aard, die mevrouw wachtten bij haar etablissement in de residentie. Ik werd verwelkomd niet als eene oude vriendin, maar als eene vreemde, waarmee men verlangde kennis te maken, en die men, in afwachting van hetgeen men haar zou kunnen schenken bij nadere bekendschap, de meeste urbaniteit, de meeste goedwilligheid schuldig was; toen dokter Friedlander een paar dagen later de familie kwam bezoeken, om afscheid te nemen eer deze de provincie verliet, vond hij mij daar reeds zoo goed als thuis; zóó had mevrouw Ryhove mij op mjjn gemak weten te zetten, juist door zich niet aan mij op te dringen met óverbeleefdheid of zulke petits soins, die in het eerst verlegen maken bij het ontvangen, om later, als ze vergeten of verzuimd worden, pijnlijk te treffen als verkoeling en veronachtzaming. „Buiten moet men vrij zijn," zeide zij mij, en gaf zelve het voorbeeld door haar gang te gaan, alsof er geen vreemde in haar familiekring was binnengekomen. Zij wilde daarbij niet dat ik mijne functies zou aanvaarden vóór mevrouw Belceeur was vertrokken, vóór wij in den Haag waren aangekomen. Hare Mathilde is een lief, zachtaardig meisje, dat met veel innigheid is gehecht aan de tante, welke ik geroepen werd te vervangen; tegen mjj had zij geene rancune over eene verwisseling, die haar toch



leed moest doen; want reeds den eersten dag na mijne aankomst troonde zij mij mee naar hare lievelingsplekjes op het mooie buiten, en bewees, meer nog door hare houding dan door hare woorden, dat zij zoowel de onvermijdelijke scheiding betreurde van de geliefde leermeesteres, als van haar landleven, maar dat zij mij toch dankbaar was dat ik eene leegte bij haar kwam aanvullen, die zij in de groote vreemde stad wel al te zeer zou gevoelen. Voor die tante Belcceur heb ik sympathie opgevat; en het scheen mij toe dat dit wederkeerig was. Men kon het haar aanzien, dat zij een moeielijk verleden heeft doorgeworsteld, cn dat zij ook de menschen heeft leeren kennen, niet juist van de gunstigste zijde; maar zij is over dit alles heengekomen, en zij weet nu de wereld op te vatten zooals die is, zonder er van te vragen wat deze niet geven kan. Ik geloof dat daarin het geheim ligt van hare opgewektheid en blijmoedigheid, en ik zal trachten exempel te nemen aan haar: „niets meer van het leven te verwachten, met alles tevreden te zijn wat het geeft, en vooral iedere bloem, die op mijn pad ontluikt, dankbaar te plukken; voilh mon régime", sprak zij glimlachend, „maar ik schrijf het aan niemand voor: men moet over de vijftig zijn, om het eerste in practijk te brengen, en zoo gezond en opgeruimd van gestel als ik zelve, om tot het andere bekwaam te wezen." „Ik heb dus nog heel wat tijd vóór mij, eer ik die levenswijsheid kan machtig worden. Overigens is zij ver van eenige deftige vormelijke matrone te zijn, al is zij de oudere zuster van den minister; als men niet wist dat zij eene Hollandsche van geboorte was, zou men haar voor eene levendige franfaise houden, die al wat stijf en onnatuurlijk is haat als de pest; die het dwaas vindt dat de menschen elkaar en zich zeiven zooveel last aandoen door zich voortdurend om elkaar te geneeren, en die, als er sprake is van etiquette, altijd zegt: vmes chMes, ik zit zoo graag zonder eorset!" Het is dan ook maar goed, bekende zij mij zelve, dat zij de familie niet naar den Haag vergezelt; „in het zuiden van Frankrijk, bij mijne aangetrouwde familie, ben ik geheel op mijn gemak; en voor Mathilde is het ook beter," voegde zij er bij met een onderdrukten zucht. Ik geloof dat zij daarin gelijk heeft, want Mathilde is nog te jong om zich geheel naar de tante te modelleeren, en



toch zou ik de lieve, druk pratende vrouw, met haar aantrekkelijk suns-gêne, zoo gaarne in dezen kring gehouden hebben, maar dan ... zou ik overbodig zijn, en daarmee zou ik gansch niet gebaat wezen; want het geeft mij zekere rust, zekere zelfvoldoening, dat ik nu eindelijk een doel heb gevonden voor mijn leven, dat voorheen nutteloos voorbijging, in ijdele pogingen om te bereiken wat toch voor mij onbereikbaar schijnt, het geluk; of, zooals Emma deed, mijn tijd, te besteden in een jagen naar genot, en alleen ter voldoening der zelfzucht. Yan dien weg althans hebben mijne smartelijke levenservaringen en het geruchtwekkend failliet der familie mij afgekeerd.
Wat Emma verwonderd zou opzien, als zij wist bjj welke familie ik nu in den Haag ben gehuisvest! Want gij moet weten, dat wij er haar buiten gehouden hebben. Toen ik mevrouw Wijnands meedeelde, dat ik plan had haar huis te verlaten, om een eind te maken aan de spanning, die tusschen ons was ontstaan, en ik er bijvoegde, dat dokter Friedlander eene betrekking voor mij hoopte te vinden, viel zij tegen mij uit, zooals ik niet dacht dat eene welopgevoede vrouw, zij het ook in drift, tegen eene andere uitvaren kon. „De liefde verwijt niet". Welnu! zoo heb ik de zekerheid dat zij, zjj ook, mij nooit heeft liefgehad, want zij wierp mij verwijtingen naar het hoofd, waarop ik niet kon antwoorden zonder de achting voor mij zelve te verliezen. Mijnheer Wijnands deed eene tournee door de provincie, en hij kon dus tusschen ons noch bemiddelen noch richten. Doktor Friedlander bood zich daartoe aan en had een onderhoud met haar, waarna hij mij opwekte om gehoor te geven aan het aanbod van mevrouw W. R. en onverwijld bij haar buiten te komen, daar de breuk met mevrouw Wijnands onherstelbaar was en het hem bleek dat zij zeer vijandeljjk jegens mij gezind is en mijne reputatie niet sparen zal, als ik eens den rug heb gewend. Zij had mij niet eens gevraagd, waarheen ik mij dacht te begeven, en ik — heb het haar niet gezegd. Onze brouille is zóó compleet, dat er geene kwestie meer kan zijn van elkaar te schrijven. Wat Wijnands zeggen zal als hij terugkeert en verneemt hoe wij zijn gescheiden, kan ik mij voorstellen, maar de vrouw zonder hart is nü eenmaal zijne vrouw, en het zal, na eene eerste, uiting van verrassing en



misnoegen, tusschen hen blijven zooals het was: koud maar kalm, en een enkele maal storm met stortbuien. Genoeg! zij vond er iets op, om de laatste moeilijke uren niet meer met mij door te brengen. Zij ging dien avond uit. En toen ik des anderen daags naar haar vroeg om afscheid te nemen eer ik haar huis verliet, vernam ik dat mevrouw mijnheer was te gemoet gereisd, die zich te M. nog eenige dagen moest ophouden Uitnemend! zoo esquiveerde zij tegelijk de ceremonie van het afscheid en het bezwaar om mij welstaandshalve geleide te geven.
Na al wat ik nu van haar wist, kwam het mij noodig voor, dat zij niet te weten kwam waar ik beland was. Dokter Friedlander was de eerste om mij dat toe te stemmen. Ook daarom vond hij beter mij geen uitgeleide te doen tot aan het naaste station; men zou aan zijne dienstvaardigheid mogeljjk eene verkeerde uitlegging geven, of hem met allerlei embarrassante vragen bestormen. „Ik kan voor u zwijgen, maar ik kan niet voor u liegen," sprak de nobele man; „alleen als ik bemerk dat anderen u lasteren of over u babbelen, ben ik daar om hun den mond te snoeren.'' De waarschijnlijkheid dat hjj daartoe zal geroepen worden, en daarenboven de zucht om mij te vrijwaren voor dc kreten van ergernis en overgevoeligheid, die mijne familie en bekenden te X. zouden slaken zoo zij vernamen dat ik „in een conditie'' ben gegaan, heeft mij tot het besluit gebracht om mijn naam te wijzigen. Ik behoud mijne voorletters (anders moest ik al mijn linnengoed laten overmerken!), maar ik laat mij nii noemen: Renée Berthier, en ik verzoek u mij onder dien naam te schrij ven, aan het adres van mevrouw Ryhove, tenzij gij prefereert uwe brieven aan Welsink te zenden, die met mijne naamsverandering bekend is en ze couvert zal verleenen.
Dokter Friedlander schudde wel wat misnoegd het hoofd toen ik hem verzocht mij bij mevrouw Ryhove als juffrouw Berthier op te geven. „Waarom niet liever alles in eens uit gezegd, en uw volle vertrouwen geschonken?" vroeg hij.
„Aan een vreemde, aan eene vrouw, waarvan ik nog niet weet hoe zij het zelve met mij zal opnemen, waar ik mij zoo deerlijk bedrogen zag in de vriendin," sprak ik in onrust, vreezende dat hij bij dien eisch zou volharden. „En terwijl ik niet weet of ik mij



daar zal kunnen schikken; of men er genoegen zal nemen met mij; neen, dat is onmogelijk, verg dat niet van mij!"
„Nu dan, neem er uw tijd voor, om haar dat vertrouwen te schenken," sprak hij vermurwd; „het komt er voor het oogenblik toch weinig op aan, of gij u Renée Berthier noemt dan wel Regina van Berchem; als de fraude maar niet ter ongelegener tijd uitkomt, want eene fraude is het, dat moet ik u onder het oog brengen. Ik voelde het als hij zelf; maar ik kon toch den open ruimen weg niet gaan in alles; een slingerpad meer zou zooveel erger niet zijn; niemand zal mij zoeken, en zelfs wie mij zoekt, zal mij niet meer herkennen. Mijne fierheid is gebogen; mijn trots, mijn overmoedig zelfvertrouwen is gebroken; mijne levendigheid is geknakt met mijn levenslust; ik ben verouderd vóór mijn tijd; de glans mijner oogen is dof geworden; de bleekheid mijner wangen doet de scherpte der trekken te meer uitkomen; wie zal in deze gestalte nog „de vorstelijke Regina" herkennen, zooals ze mij plachten te noemen. Helaas! zelfs hij niet, die, meer dan hij ooit zal weten (zoo het hem lustte er naar te vorschen), de oorzaak is van deze treurige gedaanteverwisseling. Zijne profetie is bewaarheid; de scherpe spitsroeden der smart hebben mij onbarmhartig geteisterd; mogelijk zou hij medelijden hebben, zoo hij weten kon dat ik geleden heb; dat ik lijde om hem, door hem, en dat ik zwaarder boete doe, dan hij zelf mij vermoedelijk zou hebben opgelegd. Ervaart mij eene rilling door de leden, als ik er aan denk dat het alles tevergeefs zal zijn; dat hij het zelfs niet zal vernemen, wat er van de fiere Regina is geworden, die hem in haar ongerechtig mistrouwen zoo bitter bejegende, zoo tergde en hoonde. Ach! hij begeerde zjjne revanche; kan hij een zoetere smaken dan deze bekentenis, die voor hem helaas! een geheim zal blijven. De schuldbelijdenis, welke ik hem eens had gedaan, is of niet tot hem gekomen of niet machtig geweest hem te bewegen; mijn laatste bezoek bij den Pruisischen consul was de bitterste teleurstelling, die mjj nog heeft getroffen.
„Ja, zeker! mijnheer Witgensteyn geloofde wel dat het pakket nu aan zjjn adres was gekomen, want de heer Muller was in Engeland, toen men hem te Petersburg dacht, en van daaruit moest



het hem naar Londen zijn toegezonden; „maar," voegde de goedhartige, doch ietwat plompe man mij toe, „neem mijn raad aan, lieve juffer „en trek uw hart af van dat ijdel verlangen om met „dien man eene correspondentie aan te knoopen. Hij zal u niet „antwoorden, daar ben ik zeker van. Hij heeft veel te veel aan „zijn hoofd, om zich met iets anders te bemoeien, dan de zaken „die hij drijft, en die hem rusteloos voortjagen van het eene „punt van Europa naar het andere; ja zelfs kon het wel zijn dat „hij naar Amerika overstak, omdat hij daar wis relatiën heeft „aan te knoopen. Hoe wilt gij nu, dat zoo iemand zich met sen„timenteele dankbetuigingen zal ophouden omtrent een voorval dat „hij lang zal vergeten zijn?"
„Maar zoo ik nu geen vreemde voor hem ware, mijnheer?" liet ik mij ontvallen; als ik het was, die hem eenmaal diep gekrenkt had, en nu trachtte hem te bevredigen, hem te herwinnen."
„Dan vrees ik, dat gij u met een ijdele hoop vleit; want dan zijt gij zeker degene, die hem tot een vrouwenhater heeft gemaakt, en dat's een ongeneeslijke kwaal, dat weet ik bij ondervinding."
Ik had er genoeg van, en ik nam het kloeke besluit om zijn raad te volgen en er mijn hart af te trekken; mogelijk kwam die mij reeds toe vanwege Eckbert zelf, als eenig antwoord dat ik te hopen had. De haat weet van geene verschooning, van geene teerheid. En nu ik weet, dat hjj zelfs mijn geslacht haat om mijnentwil, moet ik er mij wel overheen zetten, en wil ik dat, en neem mij dat telkens opnieuw voor; maar toch, helaas! de lichtste aanleiding brengt mij weer alles in herinnering, en dan is het uit met mijne rust. Ik zal u zeggen wat mij opnieuw als tot dat verleden terugbracht, waarvoor ik in verbeelding daartegen reeds een afschutsel had opgetrokken. Terwjjl ik bezig was u te schrijven, kreeg ik een brief van den notaris Welsink, uit Londen teruggekeerd, die mij berichtte, dat de zaak van de diamanten tot genoegen der wederzijdsche partijen was afgedaan. Die brief was verrijkt met een postcriptum, dat, zooals meestal zulke bijvoegsels, mij veel meer interesseerde dan het hoofdartikel. Hij meldde mij daarin, dat hij Eckbert Witgensteyn had ontmoet en wel in gezelschap van Maurits van Berchem, mijn half-broeder, toen deze hem in eene restauratie rendez-vous had



gegeven, om te zamen naar Mr. Prendergast te gaan, ten einde de uitlevering der diamanten vast te stellen. Uit gemakzucht lever ik dat naschrift woordelijk over:
„Gij kunt u begrijpen, waarde juffrouw, hoe ik verrast was „juist daar den man vóór mij te zien, dien u mij belast had uit „te vinden. Ik trachtte een gesprek met hem aan te knoopen, „dat in het eerst niet best vlotte, want hij was zeer distrait en „wat kortaf; hij scheen volstrekt geen belang te stellen in mijne „mededeelingen omtrent X. en zijne bewoners, vroeg niet eens „naar u (ik ben u een getrouw verslag schuldig), en toen ik hem „op het a-propos bracht, wendde hij zich tot den heer van Ber„chem, zeggende: dat zijne tegenwoordigheid niet werd vereischt, „daar de Hollandsche zaakgelastigde genoegzaam ervaren bleek „in de Engelsche taal, om een tolk overbodig te maken."
„Gewis!" voegde ik hem toe; „maar een Hollander, die in den vreemde een landgenoot ontmoet, laat dezen niet gauw los. Laat ons hier samen een luncheon gebruiken; al interesseert het u niet, ik heb nieuwtjes uit X. op het hart, die mij van de tong moeten."
„Ik heb er niets tegen om gezamenlijk te dejeuneeren," sprak hij stroef; „maar ik kom pas terug van een toertje naar Amsterdam, en ik ben niet nieuwsgierig naar Hollandsch nieuws."
„üat is dan zeker, omdat gij er alles van gehoord hebt wat gij weten wilt," hernam ik; „dus is het u onder meer bekend, dat juffrouw van Berchem zulke enorme verliezen heeft geleden bjj het failliet van de firma van Berchem & Comp." (Het is alleen op uw last en verlangen, dat ik de enormiteit zóó klinken laat).
Neen, dat bekende hij, dat wist hij niet; en het kwam mjj voor dat zijne kleur verschoot.
„Nu, als het u schelen kan, wil ik er u alles van vertellen." Ja, het kon hem schelen, en hij wilde er alles van weten. Onder ons gezegd, juffrouw! geloof ik dat hij u nóg rancune toedraagt om dat zekere blauwtje; want hij uitte geen enkel woord van deelneming, toen ik de financieele bezwaren, die er opgerezen waren, breed uitmat.
„Het is wel vreemd, dat u, te Amsterdam zjjnde, daar niets van hebt gehoord, mocht ik zoo zeggen. Het failliet is aan de beurs gansch niet met onverschilligheid vernomen."
Langs een omweg. 16



„Neen, dat is niet vreemd," luidde zijn antwoord; hij was er maar even geweest, om eene familiezaak af te doen en de nalatenschap zijner moeder te regelen, en had zich voorts met niets of niemand beziggehouden.
„Zoo weet gij ook niet, dat wij Dennenheuvel van de hand hebben gedaan ?"
Ditmaal weet ik het zeker dat hij bleek werd, en hij verborg het zelfs niet dat het hem trof.
„Ik begrijp mij, dat zoo iets haar kon invallen, sprak hij grimmig. „Zij heeft geen zwak op het vaderlijk goed; geen zwak op de souvenirs harer jeugd."
„Dat kan ik niet beoordeelen; ik weet alleen dat zij zich verplicht achtte aldus te handelen. De eer der familie moest gered worden; de naam, door haar vader gedragen, moest onbevlekt ■worden gehouden, en daarvoor heeft zij zich de grootste offers getroost; daar ten minste heeft zij wél zwak op," kon ik niet nalaten hem toe te voegen. Zonder hierop te antwoorden, informeerde hij er naar in welke handen het goed was geraakt. De heer van Berchem mengde zich in het gesprek, en het kwam op een geheel ander terrein, op financieele, op industrieele ondernemingen, die u niet in het minst interesseeren, en waarvoor deze heeren de grootste belangstelling toonden. Het blijkt dat de ex-marine-officier een man van zaken en ondernemer is van groote industrieele werken; ingevolge uw last, trachtte ik nog te informeeren naar zijn adres, maar hij liet duidelijk merken dat hij geen plan had dat te geven; hij dacht door Schotland te reizen voor zaken, en wilde Maurits van Berchem overhalen om met hem mee te gaan; maar deze, al is hij maar genaturaliseerd Engelschman, is te veel Britsch koopman in zijn hart om smaak te vinden in een pleiziertochtje op een oogenblik, waarop hij haast had zijne kostbaarheden te gelde te maken om er zijne zaken mee uit te breiden."
Tot zoover mjjn zaakgelastigde, die zelfs niet weet, de goede man, welk een dolksteek hij mjj heeft toegebracht met zijn laconiek verslag. Het is nu klaar als de dag, Eckbert gevoelt niets meer voor mij dan minachting en haat. Zelfs mijne bekentenissen, die hjj nu te Londen moet ontvangen hebben, konden hem niet ver-



zachten in zijn oordeel, niet tot vergevensgezindheid stemmen. Het is uit tusschen ons, voor altijd uit, zooals ik reeds voorgevoelde bij ons laatste afscheid.
„Things without remedy
„Must be without regard."
Ik wil er niet meer naar omzien; roer la corde sensible niet meer aan, als gij mjj antwoordt. Ik ben te weinig zeker van mijn tijd, om u bezig te houden met mijn verblijf op Ringburg; ook kunt gij u heel goed voorstellen wat het te zeggen is, als eene geheele familie optrekt met bedienden en pakgoederen. Alleen de oude keukenmeid blijft als huisbewaarster achter, benevens /de tuinman en zijn gezin; zjj voelde zich niet meer opgewassen tegen de taak, die haar in het Haagsche hotel wachtte, en men heeft haar op deze wijze rust toegedacht, zonder haar te ontslaan. Mevrouw Belcccur was een dag vroeger vertrokken. In het eerst zaten wij alle drie stil en gedrukt terneer in het ruime reisrijtuig, dat ons tot het naaste station van den spoorweg zou brengen. Mathilde, verdeeld tusschen het verlangen naar haar vader, dien zij met afgodische liefde aanhangt, en het leedgevoel over het verlaten van de plek waar zij geboren is en opgegroeid, en zich altijd gelukkig heeft gevoeld. Mevrouw is evenzeer in tweestrijd; zij weet, wat zij bezat — wat zij verliest; zij bleek niet geheel zonder bekommering te zijn over hetgeen haar wachtte, de exigenties der wereld, het leven voor geheel nieuwe plichten, een overgang die niet licht zou vallen en die haar te denken gaf. Wat mij betreft, die acht dagen buiten waren omgevlogen; de rust, die toch zooverre was van verveling, had mij goed gedaan; ik had ze wel tot weken willen verlengd zien; ik ook voelde mjj bezwaard over hetgeen mij daarginds wellicht boven het hoofd hing, en ik kon mij best verplaatsen in den toestand van die lieden, die dit heerlijk verblijf niet dan met leedwezen verlieten. Eerst toen wij hadden plaats genomen in de damescoupé, kwamen andere indrukken het zwaarmoedig gepeins vervangen; Mathilde vooral, die nog weinig had gereisd, was opgetogen over de afwisseling, en sleepte ons door hare levendigheid, hare gezelligheid mee. Genoodzaakt om een nacht in Utrecht te blijven, kwamen



wij eerst den volgenden dag in den voormiddag te 's Hage aan. Er was een rijtuig voor ons aan het station; maar tot groote teleurstelling van Mathilde, schoon mevrouw het haar als waarschijnlijk had voorgehouden, was mijnheer Ward Ryhove zelf niet daar om zijne familie af te halen. Een vreemde kamerdienaar berichtte dat mijnheer eene vergadering had, maar bijna tegelijk met de familie thuis hoopte te zijn. Zoo geschiedde het ook. De heer des huizes trad binnen, nog eer wij tijd hadden gehad ons van de reismantels te ontdoen. Mathilde schreide van blijdschap aan den hals haars vaders; mevrouw ook werd hartelijk omhelsd; ik hield mij zoover mogelijk terzijde; ik vond het onkiesch mij op te dringen onder die épanchements de familie, maar de heer W. R. vroeg naar mij, zag naar mij om, en toen ik nu verplicht was nader te komen, heette hij mij welkom met de uiterste hoffelijkheid.
Na de beschrijving die Mathilde mij van haar vader had gegeven, was ik er op verdacht een goelijk, joviaal man te vinden, die volstrekt niet imposeerde bij den eersten aanblik, maar ik ontwaarde terstond dat deze voorstelling onjuist was. Het is waar, hij is een man van middelmatige gestalte, die niets buitengewoons heeft in zijn voorkomen, en wiens trekken eerder goedheid dan genialiteit aanduidden, maar er is iets in zijne oogen, dat van geestkracht en schranderheid getuigt; die diepliggende schitterende oogen werden nu, terwijl hij mijne hand nog in de zijne hield, op mij gericht met een onderzoekenden blik, die mij scheen te willen doorzien en die mij onder eene gewaarwording van beschaming en onrust de mijne deed neerslaan; ik voelde, dat ik sterk kleurde en mijn hart klopte hoorbaar; mijn geweten sprak en klaagde mij aan. Het was of hij mij dooreg — of hij het raadde, dat ik, zooals Dr. Friedlander het noemde, met fraude begon. Hoe onschuldig dan ook, er was iets onwaars, iets scheefs in de wijze waarop ik in zijn huis, in zijn familiekring binnentrad, en ik had veel willen geven, als ik op datzelfde oogenblik nog met volle oprechtheid had kunnen zeggen: „Ik ben die, en zoo is het met mij"; maar dat kón niet zijn. Ik kon nu niet meer terug, en het behoeft ook juist geen achterdocht te zijn; belangstelling in haar, aan wie hij zijn eenig kind moest toevertrouwen, kon ook wel de oorzaak wezen



van dit eenigszins strenge onderzoek, dat hij mij liet doorstaan. Toen het was afgeloopen — de seconden schenen mij uren toe — was er hartelijkheid met zekeren ernst doormengd in den toon, waarmee hij mij nu reeds dankte voor hetgeen ik voor zijne dochter wilde zjjn.
Nu, daarop kon hij gerust wezen, dat vertrouwen zou niet worden beschaamd.
Wat ik meende te moeten verbergen: mijn naam, mijne omstandigheden, was in het eind het mjjne; maar al wat ik bezat aan gaven van geest en gemoed, al wat ik mij had eigen gemaakt in talenten en ervaring en wat meegedeeld kon worden, zou aan zijne Mathilde gewijd zijn. Dat beloofde ik hem en mij zelve als met een plechtigen eed, in dienzelfden oogenblik waarin hij met een verhelderd gelaat en een opgeruimden glimlach mij de hand drukte, als tot bezegeling van een belofte, die zwijgend werd gegeven en aangenomen.
Nog vóór het déjeuner wilde mjjnheer Ryhove zelf zijne vrouw en dochter hare nieuwe woning rondvoeren, bjjna te vermoeiend een tocht na de reis, want het is een huis als een kasteel; maar zijn tijd was beperkt, en hij gunde dit voorrecht aan geen vreemden bediende. Ik moest mee, al wilde ik uit bescheidenheid achterblijven. Toen wij op de tweede verdieping waren gekomen, opende hij eene deur, die toegang gaf tot verscheidene in elkaar loopende kamers en kabinetjes, en mij aanziende: dit appartement heb ik voor u en Mathilde bestemd, (juffrouw Berthier, met goedvinden altijd van de vrouw des huizes.
De vrouw des huizes vond het goed en knikte welgevallig. Zij was opgetogen over zijne schikking.
Mathilde, het buitenkind, vond het alleen jammer, dat de ramen op straat uitzagen, en dat er zoo goed als geen tuin was.
„Maar den Haag zelf en het mooie bosch zijn van nu aan uw tuin, liefste!" sprak de vader vergoelijkend, en toen zich tot mij wendend, nadat wij de vertrekken hadden rondgewandeld, vroeg hij : „of ik tevreden was met dit verblijf?"
„Ik zou al heel difficile moeten zijn, zoo ik dit niet ware. Ik neem er met dankbaarheid bezit van, maar ik had het met minder kunnen doen."



„Waarom toch! wij hebben hier de ruimte," viel mevrouw in; „op Ringburg had ik u voor dien korten tijd maar eene enkele kamer aan te bieden; hier, hopen wij, dat het voor lang zal zijn, en gij moet u hier geheel naar uw genoegen inrichten. Ik zie, er ontbreekt nog een en ander."
Ik vatte dit aanbod op, om een voorstel te doen, waarvan ik zou gezwegen hebben, zoo men mij minder ruim had gehuisvest. Mijne pianino, mjjne boekenkast met mijne lievelings-auteurs, mijn toilet en nog een enkel meubel, had ik met volle recht buitel^ den inventaris gehouden, die Welsink van ooms inboedel had opgemaakt; ze waren bij hem in bewaring gebleven tot ik wist, waar ik ze zou kunnen plaatsen; ik had ze maar te ontbieden, en ik vroeg mevrouw Ryhove: „of zij er niet tegen had, dat ik zooveel ballast in huis bracht?"
„Volstrekt niet!" Er was wel eene pianino in een der salons, maar de mijne kon boven dienen, daar ik had beloofd Mathilde les te geven; en voorts vond zij het recht prettig, dat ik zoowat dam mes meubles was, en mij zoo gezellig mogelijk wilde inrichten. „Hoe eerder wij allen ons hier thuis voelen, hoe beter!" voegde zij er bij, en hoewel er nog slechts een deel der bagage was aangekomen, begonnen wij na het déjeuner ons reeds met uitpakken en ordenen bezig te houden, geholpen door de kamenierlinnenmeid, die maar half tevreden was dat mevrouw er nu nog eene Haagsche kamenier bij kreeg; zij was tot hiertoe altijd voldoende geweest; wat zou men met zoo'n floddermadam in huis doen, die mogelijk meer drukte op haar lijf zou hebben dan mevrouw en de dames (het bleek, dat ze mij nevens Mathilde onder de dames rangschikte); „maar, Net!" voegde de laatste haar toe, „kan jij dan mama's japonnen garneeren met kant en bloemen, als zij naar het hof moet? en durf je op je nemen om haar te kleeden voor eene receptie bij de Koningin?" — Gunst neen! daar was de eenvoudige Overjjselsche verre van zich geschikt voor te achten, maar zij had zoo gedacht dat juffrouw... zij zag mij aan, half verlegen half lachend, of ze in deze van mij tegemoetkoming wachtte.
„Juffrouw Berthier!" viel mevrouw in, op strenger en vaster toon dan zij anders gewoon is tegen haar getrouwe Netje aan



te nemen; „juffrouw Berthier is geen kamenier, en heeft zich met niets van dien aard te bemoeien; onthoud het goed, Net! en zorg gij dat de anderen het niet vergeten. Juffrouw Berthier is hier om de plaats in te nemen, die mevrouw Belcoeur heeft ledig gelaten, en wij verlangen, mijnheer en ik, dat zij in ieder opzicht als deze zal worden bejegend in ons huis."
Netje hield het zich voor gezegd, en er heeft tot hiertoe op dit punt dan ook niets gemankeerd. Bewijs, dat het maar van den heer en de vrouw des huizes afhangt, hoe eene gouvernante of eene gezelschapsjuffrouw door de bedienden zal worden beschouwd.
Ik voor mij heb altijd zoo n diep medelijden gehad met die halfslachtige wezens, die de livrei der dienstbaarheid dragen in den vorm van eene verflenste zijden japon, en die door de „booien" evenmin als kameraad worden beschouwd, dat ik noch moed noch kracht zou hebben om het voor mij zelve in zoo'n twijfelachtige positie vol te houden. De beminlijke mevrouw Ryhove en haar waardige echtgenoot hebben mij die zorg bespaard. Ik geniet achting in dit huis, die allereerst van hen zei ven uitgaat; waarheid is, dat de bedienden, wien het niet kwalijk te nemen is, dat zij naar het uiterlijk aanzien oordeelen, daar zij dit met de meeste heeren en dames gemeen hebben, uit mijn toilet kunnen opmaken dat ik in het salon thuis behoor. Gij moet weten, dat ik teruggekomen ben van mijn vroeger voornemen om in den rouw te blijven en mij aan de strikte eenvoudigheid te houden, wat de kleeding betrof. Besloten met het verleden te breken, wilde ik niet dat mijn rouwgewaad vragen zou uitlokken, wier beantwoording mij in verlegenheid zou brengen. Daarbij, in mijn hart treur ik niet meer over den man, die gelukkig den val van zijn huis niet heeft beleefd, en die te zwak bleek om het opgericht te houden. Ziet gjj, als ik met mevrouw uitrijd of commissies doe, waarbij zij mij niet ongaarne tot aide-de-camp heeft, als ik met Mathilde wandel, als ik mij in het salon moet bewegen onder hare bezoekers of familie, kan ik er niet uitzien als eene sa'iir de charité of als eene juffrouw die het beter heeft gehad; mijne rijke toiletten van voorheen wil ik niet meer dragen, dat spreekt vanzelve; lichte vrooljjke kleuren passen aan wie zich



jong en vroolijk voelt; ik heb met dat alles afgerekend; ik wil het toonen, ook door mijne kleeding, dat ik zekere pretensie» heb opgegeven, maar de zwarte zjjden of donkergrijze japon die ik draag, moet van een goeden smaak en van solide stof zijn ; mijn toilet moet sérieux zijn, maar niet schraal. Ik heb mevrouw op hare kiesche vraag over dit punt verzekerd, dat ik in staat was om daarin te voorzien zonder hare tusschenkomst, en zoo moet ik zorgen de ne pas faire tache in hare gezelschapskamer, zoomin als ik verlang uit te steken of de attentie te trekken.
En voild assez sur ce chapitre.
„Et de trop", voegt gij mij mogelijk in gedachte toe; maar gij moet weten, dat het hier in deze oogenblikken bijna hoofdzaak is. Mevrouw heeft het zeer druk met bestellingen en beschikkingen voor hare garde-robe ; de nieuwe Haagsche kamenier is gekomen, eigenljjk eene Fransche, al diende zij reeds eenigen tijd in eene Hollandsche familie, en er zijn dagelijks conferenties met modistes, lingères en dameskleermakers, waarbij niet zelden mijn raad wordt ingenomen. Tegen den winter zullen de Parijsche toiletten wel worden binnengesloken, schoon mijnheer dat al bij voorbaat afkeurt; maar nu voor dit seizoen is er in den Haag nog wel het noodige te vinden. Mathilde's toilet behoeft ook wel wat aanvulling; het lieve kind ging buiten zoo eenvoudig gekleed, dat een frisch jaconetje, een neteldoekje a mille fleurs, voor haar „Zondagsjurken" uitmaakten; maar nu dient zij wel eenigszins mee te doen met de jonge meisjes van haar stand, waarmee ze moet omgaan, en die zien er hier uit als modeplaatjes, met strikken en linten en gekleurde zijden japonnetjes, of ze de mama's reeds naar de partijen moesten volgen.
Mathilde's goede smaak moet met zooveel opschik niet reeds voor haar zestiende jaar worden bedorven; maar toch de positie heeft hare eischen, en wij moeten zien hoe in deze het juiste midden is te vinden. Daarbij blijkt het nu dat de huiselijke inrichting van den vreemden gezant nogal iets te wenschen overliet, te oordeelen althans naar hetgeen er ons van is achtergelaten. Er zijn allerlei lacunes aan te vullen, kleeden, gordijnen en enkele meubelen, hoewel kostbaar en nog nieuw, hebben toch veel van hunne frischheid verloren en dragen blijken van snoode verwaar-



loozing. Mijnheer Ryhove, heel blij zoo terstond iets te vinden dat hem convenieerde, en die daarbjj te veel in het hoofd had om op zulke details te letten, heeft op dat alles niet scherp toegezien bij het aanvaarden van het huis, en nu moet er heel wat opgeknapt en vernieuwd worden, zal het geheel voldoen aan hetgeen mevrouw zich heeft voorgesteld. Dit alles maakt het hier druk en woelig, zonder dat het seizoen van menschen zien nog is aangebroken. Intusschen moet mevrouw zich hier en daar laten presenteeren, visites maken en ontvangen, enz., maar daarbij bl ij ft het vooreerst.
In de morgenuren houd ik mij in den regel bezig met Mathilde, en wij bljjven samen lezen en werken tot aan het déjeuner; daarna disponeert mevrouw over ons beiden, gaat uit rijden of wandelen met Mathilde, wie zij den Haag wil laten zien zoolang zij er nog lust en tijd voor heeft, en draagt mij allerlei bemoeiingen op in hare plaats. Nu zjj heeft opgemerkt, dat ik niet onervaren ben in hetgeen tot eene fashionable huishouding behoort, neemt zij mijne diensten nogal eens in aanspraak, zoodat ik wel zoo wat utilité en tous genres begin te worden, en dat getroost ik mij gaarne, want Mathilde heeft mij niet noodig als zij bjj hare moeder is, en het dienstdoend personeel hier, dat uit oude en nieuwe troepen bestaat, heeft wel degelijk toezicht noodig, en als de tijd van uitgaan en menschen zien aankomt, zal er veel op mij rusten, waarop ik mij nu reeds voorbereid. Ik ben zeker dat mevrouw Belcoeur, die ik mij steeds voor oogen stel, gelijke bedrijvigheid zou hebben geoefend, en het is mij eene verlichting te bemerken, hoezeer ik hier nuttig ben op iedere wjjze, want zij vergelden het mij zooals mij dat het liefst is, in een prettigen, gemeenzamen omgang, zooveel do gelegenheid dat toelaat.
Mijnheer, onder alle drukten door steeds dezelfde, opgewekt, voorkomend, geljjkmatig van humeur, zonder pretensies, moet, naar ik hoor, daar buiten zijne rol goed weten ophouden. Zijne partij, die er op gerekend had hem te leiden, vindt in hem een hoofd en leider, veel minder gestemd om aan hare eischen toe te geven dan zij had verwacht, maar daarentegen vastheid van beginselen, die zelfs de tegenpartij eerbied afdwingt, en toegevendheid in kleinigheden, waar juist het tegenovergestelde zoo licht verbittert zonder noodzakelijkheid.



Overigens hoort men hier aan huis weinig van de publieke zaken, en het consigne op dit punt luidt: silence dans les rangs. Wat gij er dus van wilt weten, en het is mogelijk dat gij belang gaat stellen in den man, dien ik u als huisvader en echtgenoot schetste, kunt gij uit de nieuwsbladen lezen; het voor en tegen kunt gij dan zelve narekenen. Als minister deelt de heer R. het lot van al zijne collega's, die er geweest zijn en nog komen zullen; wisseling van lof en van blaam, tegenwerking uit vijandschap, overijver uit onvoorzichtige vriendschap, verguizing ter eene, adulatie ter andere zijde; hij zelf onder dat alles door naar een vastgesteld plan voortgaande en arbeidend met voorbeeldeloozen ijver en werkkracht. Wij zien hem gewoonlijk aan het ontbijt, maar dan heeft hij al eenige uren in zijn kabinet gearbeid; meestal aan tafel als hij niet verplicht is buitenshuis te dineeren, en, als het maar eenigszins zijn kan, een half uurtje gezellig, aan de theetafel; daarna ziet men hem niet weer, tenzij er receptie is, waarbij Mathilde nog niet paraisseert, en ik bijgevolg ook niet. Al wat hij aan het huislijk en gezellig leven geven kan, gunt hjj aan de zijnen maar hjj koopt dat genot voor hen met zijne nachtrust. Hij zit nog te werken, als alles in huis reeds ter ruste is gegaan ; menige werkman, die zijn eigen lot hard vindt, heeft niet zóóveel uren daags te arbeiden als deze staatsdienaar, en de eerste die het een lui baantje acht, „alleen maar te zitten schrijven, zijn „naam te teekenen en wat tnet de lieden te praten," zou niet met hem willen ruilen, zoo hij iets kon voelen van het kraclitbrekende, zenuwschokkende, merg en bloed verterende leven, dat diergelijk lui baantje eischt van hem die het in vollen ernst opvat.
Maar ... daar hoor ik Mathilde de trap optrippelen; hare eerste beweging zal zijn naar mij toe te komen, in de zoogenaamde leerkamer, waar ik nu zit te schrijven. De visite die zij met hare moeder had te doen bij eene nicht, eene oude freule, heeft korter geduurd dan ik verwachten kon. De dames hebben zeker niet getoerd, zooals het plan was. Voor heden is het nu gedaan met tnjjn vrijen tijd, en ik weet niet wat er morgen zal zijn; ik breek dus af, en ik zend u dit geschrijf maar, zooals het aan mijne pen ontviel, zooals het in hoofd en hart opkwam; onsamenhangend, van den hak op den tak springend; maar de getrouwe



afdruk van mijn doen en laten, van mijn denken en voelen, van hetgeen mij drukt en weer opheft; de afspiegeling in één woord van mij zelve, van haar, die u liefheeft en hoogacht.
Uwe
den Haag, Juni. R. v. B.
REGIJTA VAN BERCHEM AAS MEVROUW DESVANNES TE GENÈVE.
Zoo zijn wij het eens, waardste vriendin ! Gij hebt mij absolutie geschonken; beter gezegd, gij hebt mij verstaan, en gjj vindt zelve dat ik de proefneming maar eens moet wagen; gij zijt lief genoeg oin mij opnieuw te verzekeren, dat mij in het ergste geval, bij geheele mislukking van mjjn waagstuk, toch altijd eene veilige schuilplaats wacht aan den oever van het Geneefsche meer. Wees gedankt voor de goedheid, de trouw, waarvan dit aanbod getuigt. Mogelijk komt de tijd, dat ik het met dankbaarheid zal aannemen, mogelijk komt de gewonde ree, smachtend naar de frissche waterstroomen, zich daar eenmaal neerzetten aan uwe zijde, om uit te rusten van den strijd des levens. Maar nog is het daar niet aan toe; nog heeft de weerbarstige zwerfster met nieuwen moed den pelgrimsstaf gevat, die haar steunen zal op den verkenningstocht dien zjj heeft ondernomen; bereikt zij al niet het doel van de reis, de tocht zelf heeft zijn nut, zijn genoegen, zijn voordeel, en het laat zich niet aanzien dat zjj dien spoedig zal opgeven; integendeel, zonder beeldspraak, alles bewijst mjj dat ik hier mjjne plaats heb gevonden, dat de taak, die ik op mjj nam, niet boven mijne krachten gaat, zoodat ik geen plan heb die uit de handen te geven; en dat anderen mij die zouden ontnemen, daarvoor behoef ik niet te vreezen. Mathilde vooreerst heeft zich reeds zóó goed aan mij gewend, is zóó zacht en volgzaam, ondanks al hare levendigheid; voegt zich met zulke gewilligheid naar mijne wenken, dat ik niet meer twijfel of er genegenheid schuilt in die overgave; en ik behoef u niet te zeggen hoe mijn hart, dat naar liefde snakt, deze gehechtheid waardeert en beantwoordt. I)e moeder, nu reeds overtuigd dat zij hare dochter toevertrouwt aan de zorg



van eene die niet slechts eene toevlucht zoekt voor zich zelve, maar ook een doel voor haar leven, waardeert mij boven verdienste; zjj houdt mij het pogen ten goede, zelfs bij zwakke uitvoering, want mij ontbreekt die ervaring, die hebbelijkheid, zou ik haast willen zeggen, die de gouvernante van beroep onderscheidt. Ook mijnheer schat mij daarom niet minder, naar ik meen; hjj toont het mjj op iedere wijze, dat hij in mij geene huurlinge ziet, maar eene vrijwillige. Juffrouw Berthier, onze vriendin.zegt hij niet zelden met zeker opzet, als hij mij voorstelt aan verwanten en bekenden. Mevrouw heeft tot gewoonte genomen miJ bö mÜn voornaam te noemen, en voor Mathilde alleen ben ik de „juffrouw", haar juffrouw, sa bonne amie, zooals ze mij zoo graag betitelt als wij samen zijn. Arm kind! zjj kent de wereld en het leven nog maar van één zijde: de gelukkige. Tot hiertoe heeft zij nog slechts geademd in een atmosfeer van liefde en reinheid, omgeven, getroeteld door de vereenigde zorgen van vader, moeder en tante; nu is zij plotseling uit dat broeikastje van Ringburg in de koude Haagsebe lucht verplaatst; de tante trad voorgoed ter zjjde, de vader is ... minister, en heeft maar enkele oogenblikken waarin hjj zich nog aan de dochter kan wijden; de moeder wordt meer en meer door den stroom der wereld meegevoerd, niet zelden haars ondanks; wat blijft haar over dan mij, de vreemde, die haar dit alles moet vergoeden, en die tot taak heeft haar voor het werkelijk leven te harden, haar te bereiden voor den kamp met die werkelijkheid die zij nog niet kent; met die duizende teleurstellingen en smarten zonder naam, die elk menschenkind wachten, zoo ras het kennis maakt met de ijzige buitenwereld, met die bonte mengeling van wezens, door allerlei behoeften, verplichtingen, banden, tot elkaar getrokken, die men de samenleving noemt, en waarin elk zich beweegt op eigenaardige wjjze, met zijne hartstochten, zijne zelfzucht, zjjne deugden of ondeugden, zijne eischen, zijne wenschen; waar men elkander beurtelings aantrekt en afstoot; waarin men u heden ten hemel heft, om u morgen in het slijk te vertreden; waarin men u op zijde dringt of plaats voor u maakt, naardat men u zwak of krachtig acht; waarin men elkander bijt en vereet, onder glimlachjes en handdrukjes; waar iedereen zoekt, wat maar weinig vinden,



en waar excentriciteit misdaad heet, die gestraft wordt met het ergste wat daar te vreezen is — uitbanning. Arme Mathilde! zij is tot haar vijftiende jaar opgegroeid, zonder iets van die wereld te kennen; haast zal zij er in moeten optreden; kon ik haar dat sparen, kon ik haar ergens verschuilen tegen die ruwe aanrakingen, die vergiftigde speldeprikken, waar haar week harte, haar fijnvoelende geest zoo pijnlijk door gekwetst zal worden, zoo gevaarlijk misschien!... maar, neen, neen! waar is de kloostercel eng en dicht genoeg, dat de vijand er niet kan binnendringen ? voeren wij hem niet zeiven met ons mee? Neen, neen! niet wegschuilen; ons wapenen met de volkomen wapenrusting, die het verstand, die het geloof kan smeden. Gelukkig dat ik, wat het laatste betreft, niet alleen sta, en de verantwoordelijkheid met een ander mag deelen; ja zelfs, zoo ik wilde, geheel op diens schouders zou kunnen laten rusten. Gij moet weten dat de dorpspredikant, die in de nabjjheid van Ringburg staat, reeds sinds eenigen tijd met het godsdienstonderwijs bij Mathilde is aangevangen, en dat hij dit voortzet door middel van correspondentie, om haar voor te bereiden tot het doen van hare belijdenis in het volgend voorjaar, als de familie weer naar buiten gaat. Een uitnemend middel om haar tot nadenken te brengen op een punt, dat soms mondeling zoo oppervlakkig wordt behandeld. Strikt genomen zou die correspondentie buiten mij om kunnen gaan, zooals de danslessen en die van den teekenmeester, waarbjj ik alleen welstaanshalve tegenwoordig ben; maar ik hecht er aan, te weten hoe zij denkt en gevoelt, en hoe zij weet uit te drukken, wat zij wenscht te zeggen. Daarom neom ik kennis van die briefwisseling; wij spreken er samen over, en schoon ik mjjne opinie niet opdring, kan ik toch niet laten die te geven, als zij die vraagt. Ik zie u glimlachen. Want ik was nooit sterk op het punt van dogma's, en ik werd zelfs in het pension van madame N. voor een vrijdenkster, eene ketterin gehouden, omdat ik de toespraken van Ds. C. boven de sermons van den eerwaarden G. prefereerde. Ik zal mjj niet beroemen, dat het nu beter is geworden ; met leerstelsels kan ik niet terecht, den godsdienst van het hart acht ik nog altijd den besten. Voor hetgeen ernstig is, ben ik ernstig gestemd, en houd ik rekening met het geweten; tracht naar de prakt ijk, naar waarheid en



oprechtheid bovenal, en heb een ongeneeslijken tegenzin in woorden, waarmee raen elkander en zich zelf bedriegt.
vBien vous fasse/" roept gij mij toe; „maar dat maakt u tot eene slechte raadsvrouw voor eene jeugdige catéchumène." Dat stem ik u toe als ik het ware, die haar omtrent de leerstukken harer Kerk zou moeten voorlichten; maar daarvoor is de weleerwaarde Roesting de bevoegde alleen, en ik ben overtuigd dat hij dit herderlyk werk con amore verricht. Maar hoe vroom en getrouw ook, dominee R. is een buitenman, die twintig jaar lang op een afgelegen dorp heeft gestaan, en die niet weet te rekenen met het milieu waarin Mathilde nu is geplaatst, en niets begrijpt van die wereld waarin zij weldra zal moeten optreden. Hij ziet gevaren, waar die voor haar niet bestaan, en die, welke inderdaad te vreezen zijn, kent hij niet, daar hij haar nog altijd beschouwt als het onwetende buitenkind, en zij reeds scherpzinnigheid genoeg bezit om veel te raden van hetgeen men haar nog liefst zou verzwijgen, terwijl alles om haar heen samenspant om haar te ontrukken aan dien paradijsstaat van eenvoud en natuurlijkheid, en haar de vruchten te doen genieten van dien boom der kennis, die niemand straffeloos kan smaken. En zoo begint juist daar mijne taak, die ik met te meer gerustheid heb aanvaard, na een ernstig onderhoud dat ik met den vader op dit chapitre heb gehad. „Ds. R. is een oprecht en gemoedelijk man" sprak hij, „dien ik ongaarne zou krenken door hem de herderzorg te ontzeggen, die hem nu eenmaal over Mathilde is opgedragen. Maar ik acht den waardigen R. wat verroest in zijne veeljarige rust. Hij is conservatief, en hij wil behouden tot iederen prijs, ook wat beter ware opgegeven; hij begrijpt niet dat verfrissching, vernieuwing ook in kerkelijke vormen noodig kan zijn, en wie daarnaar streven, acht hij woelgeesten; orthodoxen, zelfs die ervoor uitkomen dat zij geen verouderde toestanden terugwenschen, zijn bij hem verdacht als rustverstoorders, die de Kerk aan Rome zullen overleveren; en wat hij het modernisme noemt, drukt hem als een cauchemar, die hem beangstigt, zonder dat hij er zich tegen kan weren."
Mijnheer Ryhove had gelijk: de waarschuwingen van Z.Eerw. aan Mathilde op dit punt getuigen van bitterheid zonder kracht.



„En ziet gij," vervolgde deze, „ik ben liberaal genoeg om te begrijpen, om goed te keuren zelfs tot zekere hoogte, dat anderen het leven anders opvatten dan ik, maar ik wil mijne dochter niet al te aterk geïnfluenceerd zien door enge godsdienstbegrippen; ik acht u juist geschikt diergelijken invloed eenigszins te neutraliseeren, zonder dat het een opzettelijk tegenspreken wordt, waarbij voor Mathilde alle vertrouwen, en bijgevolg ook alle goede vrucht van zjjn werk, zou verloren gaan." Geen lichte opdracht voorwaar, maar die ik in gemoede tracht te vervullen, vooral sinds ik opgemerkt heb dat het prikkelbaar, ontvankelijk gemoed van Mathilde haar zeer licht tot overdrijving, tot sentimentaliteit en dweepzucht zou kunnen voeren. Op haar vijftiende jaar, in 't onrijpst van de rede, mag zij niet de prooi worden van eenzijdigheid, en zoo aan Ds. Roesting inquisitoriale rechten gegeven waren over het gezin der van Ryhoves, zou hij stellig een Index maken, waarop sommige Haagsche predikanten als: „niet te liooren" waren aangewezen, maar die rechten zjjn hem niet toegekend, zelfs niet waar het Mathilde geldt. Mijnheer acht het voor zich onnoodig partij te kiezen op kerkelijk gebied: hij gelooft boven de partijen te staan. Het is niet aan mij om te beoordeelen, of die positie houdbaar is. Mevrouw is van dengenen, die zoo wat tusschen alles doorzeilen, en op haar tijd van alles meedoen. Heden wordt zij in verrukking gebracht door de indrukwekkende rede van een positief prediker, om morgen door de toespraak van een begaafden modernen spreker te worden meegesleept, tot weer een andere indruk ook dezen verdringt. Zij heeft gezond verstand, een hart dat zich voor al wat goed en liefelijk is ruim en gewillig opent, maar geen vast beginsel, waaraan zij de verschillende indrukken kan toetsen, die zij ondergaat. Elle se laisse vivre; zij geniet van alles, en voorts neemt zij de vormen in acht, ook die der religie. Zij vindt het noodig, dat hare dochter, die zij nog niet naar de Fransche Opera wil brengen, toch veel naar de Waalsche kerk zal gaan: „het is er altijd zoo plechtig, en het is daarenboven goed voor haar Fransch." Ik, die verplicht ben Mathilde te vergezellen, heb vollen vrede met die schikking, al is het op anderen grond.
De Duitsche kerk .... ook goed ter bevordering der taaiken-



nis.... „maar dat is onze parochie niet," zegt mijnheer, qui a son idéé op dit punt. Ik zie ook niet in waarvoor het noodig is, als men, geboren Nederlandsche, in de eigen moedertaal onder verschillende vormen kan worden gesticht.
Mevrouw acht zich voorts verplicht te gaan waar men gaat, dat wil zeggen, waar do meeste dames van hare coterie heentrekken als zij het met hare zware verplichtingen aan de wereld vereenigen kunnen, om ook den publieken godsdienst waar te nemen, en dan volgen zij — kluchtig genoeg! de meest serieuze predikers; zij willen het wel ééns in de week hooren, dat zij zes dagen lang een anderen Heer dienen dan den eenigen die waard is gediend te worden ; maar ainsi. va Ie monde, het zal elders niet beter zijn, en wat mevrouw Ryhove aangaat, zij is zoo beminlijk, zoo goedhartig, zulk eene onberispeljjke gade, zulk eene schrandere, liefhebbende moeder, zoo voorkomend en fijnvoelend jegens anderen, dat men haar liefhebben moet, ondanks zekere inconsequenties, het gevolg van den nieuwen toestand waarin zij is verplaatst; zij deelt het mij soms in vertrouwen mee, dat zjj door den stroom der wereld verder wordt meegetrokken dan zij zelve wil, maar dat het er nu zoo mee door moet voor een tijd; zij gevoelt het onbestemd, dat zij geen vasten grond onder de voeten heeft, en wil van de voorrechten harer positie nemen wat zij geven kunnen, zoolang het duurt.
Wat Mathilde aangaat, zij heeft zulk eene overhelling tot weekheid, tot overgevoeligheid, dat men het haar vader niet ten kwade kan duiden, dat hij tegenover haar voorzichtigheid aanbeveelt, zelfs waar het godsdienstige opwekking geldt. Zooals zij nu is, kan zij geene botsingen met de wereld doorstaan, dat is zeker. Reeds de mogelijkheid, dat haar smart en ontbering zouden kunnen treffen, doet haar sidderen. Het kost mij moeite genoeg haar te gewennen aan den trein van leven, dien hare ouders meer en meer moeten volgen, en waaruit voor haar scheiding en verlatenheid volgt. Ik tracht haar kloek te maken en over zich zelve te doen glimlachen bij zulke gelegenheid. Met haar instemmen, haar beklagen, zooals ik doe in het harte, zou olie in het vuur zijn. Ik moet sensiblerie noemen, wat ik liefst als kinderlijke aanhankelijkheid zou prjjzen.



Als mijnheer en mevrouw uit dineeren gaan, maak ik er eene aardigheid van, dat wij zoo te zamen eten, zoo rustig, zoo zonder omslag; of wij noodigen jonge dames, waarmee zij kennis heeft gemaakt, of wel wij worden zeiven genood bij eene oude tante van mijnheer, bij wie deze als knaap in huis is geweest; eene origineele, die zich verbeeldt dat zij nog altijd wat over haar neef te zeggen heeft, en die zeer amusant is met die aanmatiging. Mathilde is graag bij haar, omdat zij allerlei bijzonderheden over de jeugd en den schooltijd van haar vader weet mee te deelen. Zoo ging dat goed, en zij was er reeds aan gewend; maar toch, toen er voor de eerste maal een dusgenaamd officieel diner moest worden gegeven aan huis, waarbij Mathilde, zooals vanzelve spreekt, niet mocht aanzitten, kon zij het maar niet verzetten, dat zij in het huis harer ouders niet mee aan tafel zou komen. Zoo iets vond zij hard, onnatuurlijk, en hoewel zij haar best deed niet in tranen uit te barsten, die zij wist dat als kinderachtig zouden bespot worden, zat zij toch mat en zwijgend neer, liet het hoofdje hangen als eene geknakte lelie, en vergat de keurige spijs aan te roeren die ons werd voorgezet. Ik was er waarlijk mee verlegen, hoe die kwaal te behandelen; niet als kwaad humeur en weerspannigheid, want daarvan kon geen kwestie zijn bij hare volgzaamheid, maar als overspannen aanhankelijkheid, die noodig had wat bekoeld te worden. Het gelukte mij toch haar het ongerijmde van haar leedgevoel te doen inzien.
„Zeker, zij begreep wel, dat zij niet mee kon aanzitten bij een ministerieel diner, maar waarom was papa dan ook minister geworden, als er dat alles bij behoort?"
Het gewone refrein: QiCallait-il faire dans cette galère ! maudite galt-re! Mogelijk had mijnheer Ryhove het zich zelf ook al eens gezegd; maar dat deed er niets toe, ik moest haar doen inzien dat er met hare wenschen, met hare overgevoeligheid niet kon worden gerekend, waar het belang van het vaderland offers vroeg van het familieleven. Ik doceerde denkelijk op een toon, die niet van eigen vaste overtuiging sprak (iets wat voor haar wel voelbaar was), want zij viel mij opeens in de rede met een:
„Geef u maar geen moeite om van mij eene Spartaansche te maken; ik zal berusten; ik zal zien er overheen te komen;
Langs een omweg. ^ ^



maar zeggen dat het geen pijn doet, daartoe breng ik het nooit."
Dat behoefde zij mij niet te zeggen. Voor eene Stoïcijnsche is zij niet in de wieg gelegd. Ik bedacht er wat anders op. Ik had mevrouw beloofd een oog te houden op het dienstdoend personeel om vergissingen en wanorde te voorkomen, en stelde haar voor mij ter zijde te staan bij dezen huislijken veldtocht, den eersten van het seizoen, en van welks welslagen de eere des huizes afhing. Dat begreep zij, dat vond zij prettig, en dat gaf eene gewenschte afleiding. Maar deze détails boezemen u zeker slechts flauwe belangstelling in; ik gaf ze u om te bewijzen, dat mijne betrekking gansch geene sine cure is, en dat ik allerlei waakzaamheid heb te oefenen; hoe verder wij in den herfst komen, hoe drukker het hier zal worden, hoe minder mevrouw zich met hare huishouding kan bemoeien, en hoe minder ik de gelegenheid heb mij te verdiepen in kwellende gedachten. Waarlijk een voordeel van mijne positio. Vandaag echter, een der eerste mooie Octoberdagen, heb ik veel vrijen tijd; mevrouw is na het tweede ontbijt met Mathilde naar Scheveningen gereden, om nog voor het laatst van de versterkende zeelucht te genieten. Ik heb mij ééns voor altijd van tochtjes naar den zeekant geëxcuseerd, onder voorgeven dat die lucht mij te sterk is en mij naar het hoofd gaat. Er is iets van aan, maar door er mij aan te gewennen, had ik die onaangename gewaarwording kunnen overwinnen; dan ik zag er liever voor goed af, sinds ik begreep dat het voor mij niet raadzaam is, mij daar te vertoonen. Gij moet weten waarom. Onder al wat daar samenkomt, hetzjj op het terras van het badhuis, hetzij op het strand, zjjn de Xenaars meestal druk vertegenwoordigd. Men had mjj maar te herkennen, en de vrees voor dergelijke openlijke herkenning ten overstaan van mevrouw Ryhove en hare dochter, heeft mij allen lust benomen om de zeelucht te genieten. Het is zoo, er ware wel een middel op te vinden, om de begroeting van kennissen te ontgaan; mogelijk zouden zij mij niet eens meer avances maken of niet willen herkennen, nu zij weten hoezeer mijne fondsen zijn gedaald; maar zij zouden er niet te minder over praten, en er wie weet wat op brodeeren, als zjj vernamen dat ik „eene betrekking" heb aanvaard. Nergens zijn dergelijke ontmoetingen voor mij zoo te



vreezen, als juist op de woelige badplaats; in het bosch kom ik niet met Mathilde, op de vanity fair; als er muziek is in de tent, rijden wij er wel langs, maar mevrouw Ryhove houdt niet van zich in de foule te mengen, en voor mijne clève en mij zijn er liefelijke wandelingen genoeg, al gaat men juist niet daar, waar het gebruik de menigte heenlokt. Maar Scheveningen is onvermijdelijk, zelfs voor wie niet van de foule houdt. Dr. Friedlander heeft voor Mathilde de zeelucht aanbevolen; en zoo rijdt deze er dagelijks heen met hare moeder, terwijl er altijd liefhebsters genoeg zijn om in mijne plaats mee te gaan. Dat mijne bezorgdheid geene ijdele inbeelding was, ondervond ik op zekeren dag, toen ik mij had laten verlokken om mee te gaan. Wij waren in Juli, een prachtige avond, er zou op het badhuis een vuurwerk worden afgestoken. Mathilde had zoo iets nog nooit bijgewoond, en mevrouw had toevallig kennis aan de familie, die een der balkonkamers van de bel étage tijdelijk in bezit had. Men zou daar theedrinken, om rustig het schouwspel te overzien, en ik moest mee; ik had ditmaal geen excuus. De heer van leeftijd, die onze cavalier was, (de minister zat te dien dage als een mijnslaaf aan zijne schrijftafel geboeid), wist ons behendig door de menigte heen te voeren, toen ik opeens achter mij hoor zeggen: zij is het! — wel neen, gekheid! dat kan niet zijn. Die stem kwam mij bekend voor, en ik was dankbaar dat men mij door de dichte voile heen niet in het gelaat kon zien bjj dien vluchtigen doortocht; daarbij, eens daar boven, was ik voorgoed tegen hunne blikken en gissingen beveilligd. Toch had ik er den schrik van weg. En toen ik wat later op het balkon over die talrjjke menschengroepen over de duizenden hoofden heenzag, met zeker opzet naar de zijde waar ik die stemmen had gehoord, zie ik opeens bekende gezichten. Ja, wel, ik had mij niet bedrogen, het waren Xenaars, lieden die het huis van oom van Berchem plachten te frequenteeren, en ik zag Jakob en Lize in hun midden. Ze hadden zeker den dag in den Haag doorgebracht en op het badhuis gedineerd, daar zij zulk een bevoorrecht plekje hadden veroverd, waar ze nu genoeglijk hun koffie gebruikten. Jakob, die er zeer vergenoegd uitzag, met een blos van gezondheid op het gelaat, schijnt wat aanleg te hebben tot embonpoint; i'-. zag



zijn horlogeketting schitterend uitkomen op zijn breed wit vest; hij droeg den rouwband om zijn grijzen vilten hoed; hjj zag er achtbaar en solide uit; ik ben zeker, dat hij het publiek vertrouwen reeds heeft herwonnen. Lize had wel iets zwaks en kwijnends in haar voorkomen, maar zij zag er allerliefst uit, met een coquet zwart hoedje met grijze veer, dat de blankheid der teere blonde nog meer deed uitkomen. Zij hadden de kinderen bij zich; eene zwierige bonne kwam die bij mevrouw brengen, nadat zij op bet strand hadden gespeeld. Ik hield van de kinderen, maar het zou mij slecht bekomen zijn, zoo zij als enfants terribles mij herkend en met een luidruchtig: „Hé, nicht Regina!" hadden verwelkomd, en ik zegende in mijn hart de hoogte vanwaar ik op hen neerzag, en de ondergaande zon, die mij de veiligheid waarborgde. Wat zou ontdekking mij een last hebben veroorzaakt! De trots van den gehomologeerden bankier zou er niet weinig door gekrenkt zijn, als hij begrepen had welke partij ik had gekozen. En Lize! welk een ergernis zou haar dat hebben gegeven! Ze zouden mij beschuldigd hebben, dat ik het gedaan had om hen te vernederen en te afficheeren. De voorwaarden waarop ik hen geholpen heb, stonden hen tegen, ik weet het maar al te goed, en ik heb mij van hun geen dank verworven, integendeel. Zij vinden mij excentriek, en excentriciteit is een overgeeflijke misdaad, is erger dan ... maar ik wil mijne goede luim niet bederven, door mij in hunne zienswijze te verdiepen. Ik wilde u maar alleen duidelijk maken, waarom ik Scheveningen mijd zooveel het mij mogelijk is. En de oude freule Haubertin gaat zoo graag mee in mijne plaats. Zij weet Mathilde en mevrouw zelve dan zoo precies de demarcatielijn te trekken, wat men doet. en wat men niet doet, dat mijn emplooi een hors d'oeuvre wordt in hare tegenwoordigheid. Xu ik toch den tijd heb, moet ik u deze dame eens schetsen: een type zooals de residentie alleen er oplevert en opleveren kan. In eene provinciestad zou zij hare plaats niet vinden, men zou er haar uitlachen en ter zijde laten; hier wordt zij ook wel uitgelachen, maar toch alleen met een fijn toegevend glimlachje, en voorts geaccepteerd, dat wil zeggen : geiitiliseerd; en petit comité, als de vierde bij eene whistpartij ; als de veertiende, waar men vermijden wil met dertien



aan tafel te zitten ; als er vreemdelingen zijn genoodigd en de vrouw des huizes (wat somtijds voorkomt) niet al te vlug met haar Fransch terecht kan; als porte respect, wanneer eene jong getrouwde vrouw zonder haar gemaal naar een concert wil gaan of een uurtje wil doorbrengen in hare loge in de opera. Uit deze bijzonderheden hebt gij reeds begrepen, dat zij een respectabelen leeftijd heeft bereikt, en geen recht meer heeft om aanspraak te maken op jeugd en schoonheid. Dat doet zij ook niet; maar zij laat andere aanspraken gelden, die zij niet behoeft op te geven met de jaren, omdat ze onverliesbaar zijn : hare afkomst uit een oud adellijk geslacht, dat graven en markiezen onder zijne loten telt. Wel is waar was haar vader maar een jongere zoon van een der latere uitspruitsels van dien achtbaren stamboom, die alleen het predicaat van jonkheer voor zijn naam mocht zetten, en was zij de laatste van die branche, die met haar uitsterft, maar toch iets van datzelfde oud-adellijk bloed vloeit in hare aderen, dat aan prinsen en hertogen is verwant, wier faits et gestes door de geschiedenis zijn bewaard, en zij heeft een onwrikbaar geloof, ondanks alle revoluties, alle sociale hervormingen en alle nieuwe begrippen, in het prerogatief van zulk bloed. Dat het rijker is aan staal dan aan goud, zal zij niet ontkennen, en het zou haar ook niet baten, daar de feiten spreken. In mijne schatting is er iets tragisch, iets waardigs tevens in dit fiere zelfgevoel, in dit onuitroeibare bijgeloof, ondanks het sprekende contrast van het lot, een onverdiend hard lot zeker; want kan zij het helpen dat haar vader niet gelukkig was in den dienst en reeds als kapitein werd gepensionneerd, met den rang van majoor? Kan zij het helpen, dat die vader eene jonkvrouw trouwde van hooge geboorte, maar zonder bruidsschat? Zeer zeker, zij zou mijn eerbied wekken, niet minder dan mijne deernis, als zij niet zekere manieën had, die haar belachelijk maken, en die mijn zin om het komische te vatten telkens uittergen. Eens in zijn leven heeft haar vader dienst gedaan als buitengewoon adjudant van Z. M. Willem II, een onvergetelijk tijdstip in de souvenirs van freule Constance; haar grootvader leefde toen reeds niet meer, maar deze had indertijd een hofambt bekleed bij koning Willem I, hetgeen haar nog altijd, zooals zij vast gelooft, „attachés" geeft aan den hofkring. In hare prille jeugd heeft zij werkelijk daarin



verkeerd; de tante van mevrouw Ryhove was destijds nog in hare betrekking van hofdame, en freule Ilaubertin werd door deze, ter ■wille van de parentage, zoo wat geprotegeerd. Maar die bescherming leidde niet om haar tot een convenabel huwelijk te brengen; en toen zich na het afloopen van den derden winter nog geene partij voor haar had opgedaan, moest zij het opgeven, te eer daar haar de middelen ontbraken om behoorlijk te paraisseeren. Deerniswaardige positie! want voor zulke jonkvrouwen is het werkelijk eene noodwendigheid om mee te doen, zoolang het eenigszins mogelijk is, al zouden zij droog brood eten om witte glacé handschoenen te kunnen dragen, tenzij ze den zedelijken moed hebben om bijtijds hare partij te kiezen en door eigen geestkracht zich een weg te banen dwars door de vooroordeelen heen. Maar meestal is hare opvoeding er niet op berekend om haar den moed en de talenten te verleenen tot zulk initiatief, en freule Haubertin althans was daarvoor volkomen ongeschikt. Zij had geen aanleg voor muziek en hakkelde zoo wat op de piano, omdat het er bij behoorde; zij had geen andere sociale talenten dan zoo gemakkelijk Fransch te spreken, dat haar Hollandsch er „zich van ressenteerde", zooals zij het zelve uitdrukte, en eene ongemeene geoefendheid in allerlei soort van kaartspel, een aangeboren esprit de jeu ; maar dat mocht recht geven van intrede in de salons waar men speelt; het diende haar voor niets anders. Zij avoueert met eene beminnelijke naïveteit, dat zij niet in staat is een Hollandsch briefje te schrjjven, daar zij altijd heeft gehoord en voor waar aanneemt, dat Hollandsch eigenlijk maar eene taal is om met winkeliers en bedienden te spreken, en voorts om de couranten te schrijven, sinds le cher Journal de la Hutje het heeft opgegeven ; en als men haar dan de opmerking maakt, dat zij van een temps jadis spreekt, die al over de dertig jaar geleden is, zegt zij met een zucht: ah! ma chère, le temps jadis je ne vis que de cela !
„Zeer natuurlijk! kon ik mjj bij dergelijke aanleiding niet weerhouden te zeggen: maar toch, freule, in dien temps jadis hadden wij dichters, eene litteratuur ..."
„ Ma is fi donc, onuitstaanbaar, ridicule, impossible /"
„Dus nooit gehoord van Tollens?"



„Tollens... mats oui! het volkslied, altijd voor het volk, juist zooals ik beweerde."
„En de romans van Yan Lennep, ook alleen voor het volk?' plaagde ik ...
„Pour cela non!" van eene patricische familie, geparenteerd aan de R's, aan de W's, een charmant man, un vrai poite, zeer gerepandeerd, regu ri la cour! Zelve had zij hem nooit ontmoet, maar, dit moest zij toestemmen, diens werken hadden geperceerd, hadden reputatie, en, men las ze; zij zelve had er ook van gelezen, en het was interessant, magnifique zelfs, de Pleegzoon, de Roos van ..., enfin, zoo iets uit Friesland, maar toch dat alles zou zeker meer gegoüteerd zijn geworden als het in 't Fransch ware geschreven."
Ik gaf het op. Zulk een exemplaar van anti-nationaal vooroordeel en onwetendheid is zeker zeldzaam, maar toch de geest, waarvan dit getuigt, is hier helaas! meer algemeen dan ik had erwacht. In sommige families komt de Anglomanie meer uit, maar in den regel predomineert toch la chère France met zijn schitterend tweede keizerrijk en zijn devies: Vempire c1 est lapaix, dat mijnheer nooit uitspreekt zonder een ironiek glimlachje om den mond. Doch om op Haubertin terug te komen, zij mag van geluk spreken, dat „som cousin le ministre", zooals zij nooit verzuimt hem te noemen, niet tegenwoordig was bij dat discours dat ik u weergaf; want hij zou haar, wat mij niet geoorloofd was, met een coup de langue hebben geveld, hij, die de taal, de letterkunde, de kunst van zjjn land zoo lief heeft, en steeds doet wat in zijn vermogen is om die te begunstigen en vooruit te brengen; Sou Excellence (freule Haubertin is de eenige, die hem in den huisljjken kring dien titel geeft) is het buitendien geheel niet met haar eens, noch zij met hem. Zjj is uit principe tegen mesalliances, en zij kan het hare gracieuse cousine Sophie, die toch eene Braunfels is van geboorte, maar half vergeven, dat zij iemand van burgeraf komst tot echtgenoot accepteerde. O, zeker, zjj deed eene goede partij, en er was ook eigenlijk niets op den persoon aan te merken, maar men wist toch dat zijne familie roturière was, trés roturière, rijk geworden door handel en scheepsreederij, parvenus in één woord, enrichis van gisteren, en 't was



bekend dat er nog eene zekere mevrouw Ward leefde en in den Haag woonde, eigen zuster van den ouden heer Ryhove, waar Son Excellence zelfs bij opgevoed was, die in een tijd, waarvan zij, freule Constance Haubertin, heugenis had, als getrouwde vrouw nog „juffrouw" werd genoemd, en wier man zooveel als ... aannemer was geweest. Horrible! en toch eene alliance met de Braunfelsen, terwijl het te bewijzen was dat deze afstanden van de graven van Solms, die geallieerd waren aan de Nassau's en het huis van Oranje!
Het sterktepunt van freule Haubertin is de genealogie. Zij kent de afkomst, de verwantschap, de verbintenissen van alle adellijke en patricische familiën op haar duimpje. Ik houd het er voor, dat zij hare studie heeft gemaakt van de heraldiek, ieders kwartieren weet op te tellen en te blasonneeren. En het aardigste is, dat zij zelve (volgens haar zeggen) geparenteerd is, zij het ook in den twintigsten graad, met alle geslachten en personages die eenig relief hebben gekregen; zelfs kan men geene deftige familie opnoemen, waarmee zij ten minste niet op eenige wijze in relatie is. Zij ergert en verveelt haar „cousin le ministre" met die uitrekeningen. Laatst aan tafel, om er een eind aan te maken, kreeg zij een coup de patte van hem.
„Wel, nicht! gij geeft u waarlijk al te veel moeite, om al die takken en zijtakken op te tellen en na te sporen: dat is met één zet gedaan. Wij stammen allen af van één menschenpaar, als gij ten minste het Bijbelsch verhaal voor waar houdt; gij zijt veel te conservatief om het niet te doen; zoo zijn wij dus allen broeders en zusters, of neven en nichten als gij dat liever wilt."
„Fi donc! zoo Vandaalsch alle stamboomen neer te vellen of tot één enkelen te reduceeren, het was jammer van zoo'n eminent man als „Son Excellence", dat hij zoo ... onverschillig was voor geboorte; jammer dat hij zoo'n democraat was, fluisterde zij mij in, toen wij na de tafel wat flaneerden in de salons, want zij moest hare ergernis lucht geven, en zjj heeft mij en amitié genomen, mij zelfs op zekere punten met haar vertrouwen vereerd.
Tusschen mjjnheer en haar is het guerre ouverte, niet slechts omdat hij haar belachelijk en onuitstaanbaar vindt om hare aanstelling en adeltrots, maar ook omdat hij tegen haar eene per-



soonlijke grieve heeft. Op een familieavond had zij de eer Son Excellence hij het whistspel tot partner te hebben; nu is het haar glorie, dat zij zeer geroutineerd is in dat spel en het bijzonder fijn speelt. „Son cousin le ministre" heeft dezelfde pretensie, maar daar hij enkel voor uitspanning speelt en nog wel iets anders in het hoofd heeft, maakt hij zich wel eens schuldig aan bcvues uit distractie.
Groote verontwaardiging van freule Constance, die het onbehoorlijk vindt dat men geen ernst maakt van het spel, en die hem dan telkens op de vingers tikt met een „pas bien jouc" enz., hetgeen hij niet van haar kan velen, zoodat hij eens voor al beeft verklaard dat hij nooit weer met haar aan één tafeltje wil zitten.
„ Qne les geus <fesprit sont bêtes!" men behoeft waarlijk geen kamerdienaar te zijn, om in het huislijk leven een grootman... in de kaart te zien.
Gelukkig voor freule Haubertin, dat mevrouw een beetje familiezwak heeft en daarbij een goed hart; zij houdt haar de hand boven het hoofd, al is het dat zij de dwaze pretensies der arme Constance niet deelt. Zij heeft medelijden met haar, en dat is niet misplaatst, want zij moet van eene schrale lijfrente leven, die een lid der familie bjj testament voor haar heeft beschikt. Zij woont op de tweede étage van een burgerhuis, in een afgelegen wijk, en ik houd het er voor, dat zij slecht eet, zoo zjj geen honger lijdt, omdat zij wil voortgaan met menschen zien en, zooveel het haar gegund wordt, onder de aristocratie wil verkeeren. Ilaar gering inkomen gaat op in de onvermijdelijke kosten van die conversatie. Toch is zij niet voegzaam gekleed voor haar leeftijd, want zij verbeeldt zich, dat zij haar gêne onder pompen se atours moet verbergen. Waardiger zou het zijn, zoo zij zich met deftigen eenvoud kleedde, maar, ook dat kost geld, en zij heeft nu eenmaal de fluweelen japon, die reeds aan het hof van Koning Willem II heeft gediend, met deftigen sleep, maar die haar om het lijf zit of zij in een koker was gezet; dit, in onzen tijd van steeds in omvang toenemende crinolines, maakt een zonderling effect; voeg daarbjj dat deze robe zeer gedecolleteerd is, en een langen mageren hals te zien geeft, met schouders die mij altijd den wensch ingeven om er eene pelerine overheen te wer-



pen, doch die zij stoutweg te meer laat uitkomen door een berthe van blonde of kant. Alleen bij visites wordt er eene echte vuurroode cachemire overheen geworpen, stellig herkomstig van eene gravin uit de dagen van koningin Hortense. Op eene soiree wordt dit toilet nog gecompleteerd door een toque van purper fluweel uit hetzelfde tijdperk, versierd?? door een paradijsvogel, die de kostbare veeren zoo slap en droevig laat hangen, of hij sinds jaren aan het ruien was, en niet tot vernieuwde pluimage kan komen. Zonder dit geantiqueerd hoofdtooisel zouden hare zilvergrijze krullen, hare donkere oogen, bjj een geelbleek vermagerd gelaat, haar eerwaardig en interessant maken, en zij heeft waarlijk eene majestueuze houding en de gemakkeljjke, rustige manieren van eene die steeds in de beschaafdste kringen heeft verkeerd. Mij dunkt, gij ziet haar dus gedost het salon binnenkomen voor een diner of avondpartij, en die gracelijke nijging maken, waarvan onder ons geslacht de traditie verloren is gegaan.
Mij behandelt zij steeds met een air de protection, dat mij tegen zou staan, zoo ik er niet in het geheim over lachen kon, en ik heb zooveel deernis met haar, dat ik gelegenheid zoek om onder de roos hare garderobe te verrijken. Ik heb dozen vol chiffons, die nog zoo frisch en elegant zijn, dat ik ze zelve zou kunnen gebruiken; zoo ik niet vast besloten ware mij van diergelijken opschik te onthouden. Daar het Fransche modewaar is, zal ik het haar doen toekomen als van eene harer vainies" in het buitenland, die onbekend wil blijven; ze haar aanbieden, als van mij zelve, gaat niet; zij zou niet aannemen, want zij is van eene hooghartigheid, die eerbied wekt. Misschien kan ik mevrouw winnen voor mijn plannetje, want deze spreekt soms zeer gul en vertrouwelijk met mij over de géne waarin de hooggeboren nicht verkeert, die zij niet in alles kan te gemoet komen. Wij spannen reeds samen om mijnheer over te halen haar betere kamers te bezorgen, en ik heb wel hoop dat het zal gelukken, want zijne edelmoedigheid zal zeker triomfeeren over zjjne rancune. Hij heeft wel wichtiger critiek te vergeven, dan die over een vergooide troef. Ik zal Mathilde in het komplot nemen, en dan hebben wij onze zaak gewonnen. Mathilde houdt niet van haar, dat is zoo, en ik heb moeite haar te bewegen de voorname



nicht au sfrieux te nemen en met de behoorlijke reverentie te bejegenen, maar toch, zij moet zich ook naar onbehaaglijke menschen leeren schikken, en als zij maar vat welke zelfvoldoening het geeft, juist voor dezulken lief te zijn, dan is ze gewonnen ■voor den dienst dien ik haar wil vragen. „L'illustre Haubertin", zooals mijnheer haar noemt, kan mij met hoogheid bejegenen; van haar, beter dan van iemand kan ik het dragen, want ik voel zoo diep hoe haar ingeboren trots lijden moet onder haar gemis aan ressources, en hoe hard het haar moet vallen met eene povere zijden japon en handschoenen van twijfelachtige frischheid te moeten verschijnen in een huis, waar de gouvernante zoo kenlijk in de ruimte is, als het op een frisch en degelijk toilet aankomt 
vQuand on parle du diable, on en voit la queue" werd voor mij weder bewaarheid, toen ik gestoord werd, en mjjn brief moest laten liggen.
De huisknecht kwam mij zeggen, dat freule Haubertin in het salon was en mij wenschte te spreken.
„Nu al!" kon ik mjj nauwelijks weerhouden uit te roepen, niet al te aangenaam verrast. Zij zou hier komen eten en j>etit comité, maar het was nog geen vier uur en wij dineeren te half zes.
„Och ja!" zij kwam maar vroeg, avoueerde zij mij, al begreep zij dat la chire cousine nog en courses was, maar onder familie .... zij had visites gemaakt in de buurt, met het prachtige weer niemand thuis gevonden, en kwam nu hier rusten; het was te ver om weer naar haar appartement te gaan; zij hoopte dat zjj niemand importuneeren zou; men moest zich niet in het allerminst om haar bekommeren; in het salon vond zij afleiding genoeg; er waren Fransche journalen, illustraties met feuilletons, modeplaten, photographie-albums en scrapbooks in overvloed. Zjj wilde volstrekt niet, dat ik mjj om haar geneeren zou. Ik was zoo vrij haar bij het woord te vatten, en verontschuldigde mij, daar ik nog van alles had te beschikken voor het diner, en mij nog moest kleeden (toen ik mijne kamenier



had, nam dat minstens vijf kwartier; ik doe het tegenwoordig binnen het half uur); maar ik wenschte nog een uurtje mijne ■vrijheid te behouden en u even te zeggen, dat ik nu dezen voor goed afbreek. Kan het zijn, geef mij daarop eens spoedig weerklank, zelfs al kan het geene instemming zijn; toch zal een woordje van u, als altijd, welkom zijn aan
Uwe liefhebbende
October. R. y. B.
P.S. „ Comme la nécessité vous rapproche les distances /" zegt Figaro met waarheid; toen ik, na mij gekleed te hebben, er toe komen moest „Villustre Haubertin" gezelschap te houden, vond ik haar nog alleen in het salon, met den Courrier des modes voor zich; ditmaal ging zij mij te gemoet, en in plaats van mij het topje harer vingers te reiken, zooals zij altijd doet met een genadig knikje, nam zij mijne beide handen en drukte die met hartelijkheid. Ik moest naast haar komen zitten op de canapé; ik kreeg eerst een complimentje over mijn gracieus toilet (een japon van staalgrijze poult de soie, bijna zonder garneersel, maar die mij heel goed zat), en toen begon zij een jeremiade over de Haagsche naaisters en modistes, die zoo vreeslijk duur waren, en wat het ergste was, zoo lang lieten wachten eer zij eene bestelling uitvoerden. Ik begreep dat dit aanloopje en deze caresses aan mij, een doel moesten hebben, en werkelijk het kwam neer op een dienst dien zij mij had te vragen. Zij was uitgenoodigd om een concert bij te wonen met vune jeune amiewier grootmoeder hare vriendin was geweest, een piepjong getrouwd vrouwtje, dat niet heel zeker was of haar gemaal haar dien avond zou kunnen vergezellen, en die in die ongewisheid zich bij geen andere familie wilde aansluiten; maar zij, de freule zelve, had er notie van gekregen, dat haar diadème u la Joséphine met den paradijsvogel mogelijk wel wat gedemodeerd werd geacht door dat nuffig vriendinnetje, dat haar zoo met een half woord in overweging had gegeven, of ze bij die gelegenheid niet een ander kapsel zou opzetten. Onder ons gezegd, de illustre dame verlangde niet beter, maar — — zij wist niet hoe zij er zoo gauw aan zou komen; de modistes lieten wachten, wachten! en daarbij



des prix fous, vooral als men spoedig geholpen wilde zijn: enfin, het hooge woord kwam er uit: zij geloofde dat ik wel in staat zou zijn een allerliefste coiffure te chiffonneeren in een oogenblik van leegen tijd. Zij verbeeldde zich dat ik, die mij zoo goed kleedde, daar wel den slag van zou hebben (ze dacht zeker dat ik zelve mijne japonnen maakte; en la chère cousine zou het zeker heel lief van mij vinden, als ik zoo iets voor haar wilde doen. Het moest iets zijn voor haar leeftijd, en toch wat elegant, want zij zou met de jonge dame in kwestie nogal en cvidence komen. Zij had juist in den Cournier een model gevonden, dat haar zoo goed zou convenieeren; zij liet het mij zien, en vroeg mij of ik er kans toe zag.
Ik dacht aan mijne cartons vol gazen, bloemen en linten; ik kende eene aankomende modiste, die zoo iets vlug en elegant voor mij zou afdoen, en, ik accepteerde, tot niet geringe voldoening van de oude freule, die uit eene groote verlegenheid was gered. Het is een geleidelijke overgang, om haar later alles over te doen, wat voor mij nuttelooze weelde is. Het arme schepsel had dien middag zoo'n verkleurde pensee japon aan, wel van ouderwetsche damassé zijde, maar eng, alsof ze in een foudraal was gepakt, dat ik haar wel terstond eene robe bleu de France van mij had willen aandoen, die mij te opzichtig is; maar de gelegenheid zal zich wel aanbieden; en nu, adieu! mijn brief kan eerst's avonds weg; dus wint gjj er dit bij, dat gij Vïllustre Ilaubertin nu compleet hebt. Indien dat winst mag genoemd worden!
Mijne trouwe Martha!
Daar gij toch wilt dat ik u bij uw naam zal noemen, gij hebt mij in uw laatsten een coup de 'platte gegeven, omdat ik Villustre Haubertin naar uw gevoelen wat te veel en caricature had behandeld; maar zoo ik al dat verwijt van u heb verdiend, zij zelve heeft mij (des onwetend) hard genoeg gestraft voor dat luchtig schetsje, waarmee ik u en mij zelve trachtte op te vroolijken zonder dat zij er weet of leed van had.
„De Christelijke liefde," zegt gjj mij, „eischt van ons, de ge-



breken, zelfs het belachelijke, in onze naasten met zachter oog te zien, met meer verschoonende trekken te teekenen." Christelijke liefde! chariteit, zooals men hier zegt; ja, gij moest eens weten hoe die in onze conversatie, in onze salons wordt beoefend; hoe de oude freule, die toch indertijd haar catechismus heeft geleerd, die opvat. Daarvan wil ik u nu een staaltje geven; mogelijk eindigt gij dan nog met aan mijjne zijde te komen en de Christelijke liefde in te roepen te mijner gunste. Wat mij betreft; ik wenschte anders te zijn, mais c'est plus fort que moi. Het eigenaardige, het belachelijke vooral van de lieden waarmee ik te doen heb, valt mij onwillekeurig in het oog, en dan amuseer ik er mij mee in plaats van er inij over te bedroeven; mij dunkt dat is wel zoo verstandig. Een beetje aanleg tot satire heeft er bij mjj altijd ingezeten. Kan ik helpen, dat die hier nogal stof vindt om zich te ontwikkelen? Gij zult mjj toch niet verwijten, dat ik voor de Ryhoves onbillijk ben of mijne betrekking bij Mathilde a la legére opvat. Doch ter zake.
Wij dineerden en petit comité. De oude heer Ward (de schatrijke oom van mijnheer) was voor een paar dagen komen logeeren; diens schoonzuster, de weduwe, waarvan freule Constance zich nog herinnert dat zjj „juffrouw" werd genoemd, was ook gevraagd, en mevrouw achtte het eene geschikte gelegenheid om hare nicht Ilaubertin te inviteeren, hetgeen zjj zoo dikmaals doet als zij maar kan, daar zij weet hoezeer deze lijdt onder „een slechten kok." Voorts hadden wij nog een jongmensch, ook een neef in meer verwijderden graad. Henry Ryhove, die naast Mathilde werd geplaatst. Mijnheer had mondeling een oud vriend genoodigd, die hier is voor de Tweede Kamer, en die ook al klaagt over zijn lable d'hote, schoon hij er duur genoeg betaalt; Dokter Belcoeur én zijne vrouw, geparenteerd aan mijnheers zuster en die hier veel aan huis komen, „maar altijd familiaar," en daar hebt gij den kring, waarin ik mede gezeten was, naast Mathilde. Freule Constance was tegenover mij aan het andere eind van de tafel geplaatst, tusschen dokter Belcoeur en het lid van de Kamer, daarnaast mevrouw, die haar oom Ward ter slinke had genomen, terwijl mijnheer, mevrouw Belcoeur en zijne oude tante Ward tot geburinnen had. Uit deze schikking volgde, dat ik den



ouden heer Ward als mijn partner kon beschouwen, een kloeken grijsaard met veel bonhomie, een al te zwaren gouden vestketting en eene basstem, die hij onbeschroomd laat klinken. Een man, die zich overal op zijn gemak gevoelt en voor niets staat, in het bewustzijn dat hij a self made man, is, die door zijn enorm fortuin een woordje heeft mee te spreken, waar het de publieke zaken geldt, of waar het de vraag is van ondernemingen ten bate van industrie en scheepvaart. Hij heet van zijne zaken te rusten, maar hij heeft nu toch van alles te doen, dat zijn ledigen tijd aanvult. Hij is lid van de Provinciale Staten, van verschillende colleges en dijkbesturen, en hij droeg het lintje van den Xederlandschen Leeuw in het knoopsgat, reeds voordat zijn neef in de gelegenheid was hem dit te doen toekennen. Tegen mjj was hij gemeenzaam en vriendelijk, zonder air de protection, hoewel hij wist dat ik „maar" de juffrouw was; als hij mjj „juffertje" noemt, is het omdat hij mjj naast zijn Hercules-gestalte teer en fijn vindt, en jong, met opzicht tot de rijpen zeventig, die hij mocht bereiken. Toch is hij een terrible buurman, want hij vroeg me opeens, iets meer dan halfluid: „wie toch dat malle oude wijf was, dat daar tegenover ons zoo druk zat door te rammelen?"
„Freule Constance Haubertin," moest ik antwoorden, maar deed het fluisterend om hem tot voorzichtigheid te nopen, eene nicht van mevrouw."
„Hm, ja! kale adel! zoo iets van de hoflucht; ik weet het al," fluisterde hij mij nu in. „Ik antwoordde niets, om hem van het chapitre af te brengen, hetgeen mij ook gelukte, want hjj mengde zich in het discours dat mevrouw hield met het lid der Tweede Kamer, dat ophaalde van zijne academiejaren, toen haar gemaal en hij elkander Gustaaf en Karei noemden, en zij alles met elkander gemeen hadden, wat voor wederzijdsch gebruik vatbaar was. Mevrouw Kyhove maakte hem daarna opmerkzaam, hoe aardig de oude mevrouw Ward met haar neef omsprong; zij begon met hem over de politiek, over de partij tot welke hij geacht werd te behooren, en die welke hij naar hare meening had moeten kiezen; zij vroeg hem rekenschap van alles, of zij lid van de Kamer ware geweest, en evenmin spaarde zij hem aanmerkingen. Hij was jegens haar onuitputtelijk van goedwillig-



heid en geduld, en scheen zich niet weinig te amuseeren met hare wijze van zien, terwijl onder alles door hare moederlijke teerhartigheid voor hem, gepaard met eene onbegrensde waardeering, sprekend uitkwam. Tusschen dat alles door „rammelde" freule Haubertin — het woord was al te goed gekozen, dan dat ik het niet zou overnemen — als een echte moulin a paroles. Zij deed aan ieder die luisteren wilde verslag van al de visites die zij gemaakt, van al de kennissen die zij ontmoet, van al de nieuwtjes die zij had opgedaan. Zij is inderdaad eene wandelende nieuwsbode, en door al hare liaisons, hare relatiën van relatiën, volkomen op de hoogte van al wat er omgaat in den Haag en ... elders. Als ik naast haar zit, wat gewoonlijk gebeurt, moet ik naar haar luisteren, om Mathilde niet het voorbeeld te geven van onbeleefdheid; maar ditmaal was ik niet verplicht haar aan te hooren ; en in het geheel niet nieuwsgierig naar hare Mfirchen, gaf ik liever mijne aandacht aan het vermakelijk entre nous" tusschen de oude mevrouw Ward en haar neef den minister, toen opeens de naam Wijnands mijne ooren trof, door freule •Constance uitgesproken. Hoe zij aan de bekendschap kwam door kennissen van kennissen, had zij zeker in het lange en breede gedetailleerd aan hare buren; maar dat doet er niet toe: de uitslag voor mij was deze: dat zij een bezoek had afgelegd bij eene familie Wijnands uit Indië teruggekeerd, die den zomer buitenlands reizende had doorgebracht, doch voor de wintermaanden kamers had gehuurd in den Haag, nog niet besloten of zij zich daar, dan wel elders voorgoed zou vestigen. De Indische dame had haar en confidence meegedeeld (hoe men iemand, dien men voor het eerst ziet zijn vertrouwen kan schenken, begrijp ik niet), dat zij in het voorjaar bij hare komst in Nederland eene bittere teleurstelling had ondervonden. De broeder van haar man, de heer Wijnands, die te G. geëtablisseerd was, had hen met het geheele gezin te logeeren gevraagd, tot zij schikkingen zouden gemaakt hebben voor hun verblijf. Zij waren daarheen getrokken, en bij hunne komst vonden zij den zwager alleen, terwijl er allerlei verwarring en misbruik heerschte in zijn huis, dat aan bedienden was overgelaten. Mevrouw had namelijk zooveel verdriet en ergernis gehad over de ondankbaarheid en het



wangedrag eener vriendin, dat haar zenuwgestel geheel in de war was geraakt, iets wat haar dokter te veel en bagatelle had behandeld; zoodat zij naar eene Duitsehe badplaats was vertrokken ora raad en genezing te zoeken, juist eenige dagen vóór de aankomst der Indische familie. Mijnheer was verplicht geweest haar geleide te geven, en nu slechts tijdelijk teruggekeerd om zijn broeder dat alles mee te deelen, en hem voor te slaan in zijne afwezigheid toch maar gebruik te maken van zijn huis. Maar daar had de Indische voor gepast. Zij zag vooruit, dat het niet gaan zou, in de afwezigheid der huisvrouw, onwillige bedienden en de haren tegelijk te bestieren, terwijl er kenlijk niet op logés was gerekend. Dat ging niet; liever trok zij met haar gezin onder geleide van den zwager mee naar Wiesbaden, waar het haar goed bevallen was, en waar zij de schoonzuster had leeren kennen. Een allercharmantst vrouwtje, nog altijd zeer prikkelbaar en zenuwachtig door de historie met die Regina van Berchem, welke haar zoo had geschokt, en die zij nu in alle détails had verteld aan hare Indische schoonzuster, om haar hart aan deze uit te storten; eene vriendin die arm was geworden, die zij op alle wijze had zoeken te pousseeren; die zjj als gouvernante of juffrouw van gezelschap bij zich had willen houden ; maar die haar kind verwaarloosde en mishandelde, en ten slotte met de Noorderzon was vertrokken in haar afwezen, zonder dat men wist waar ze beland was. De heele stad G. sprak er schande van; dat was haar troost; men geloofde daar algemeen dat het jonge meisje, dat reeds meer avonturen had gehad, die door hare vrienden bemanteld waren en dat zoo coquet was, dat ze alle fatsoenlijke jongelui had afgeschrikt, opnieuw geëclipseerd was om den verkeerden weg op te gaan; en het was niet te verwonderen, zoo hare teerhartige weldoenster onder dit vermoeden leed, en al de verstrooiingen der vroolijke badplaats nauwelijks afdoende waren om er haar overheen te helpen.
Hoe het bloed mjj kookte onder deze lasterlijke en leugenachtige voorstelling, behoef ik u niet te zeggen, en nóg moest ik al mijne zelfbeheersohing oefenen, om niet te laten blijken dat het mij trof. In een klein gezelschap als dit, waar het eene snappende dame met schelle stem gelukt is eenmaal de aandacht te trekken, wordt er geluisterd, zij het niet uit belangstelling, dan toch om-
Langs een omweg. 18



dat alle bijzonder onderhoud onmogelijk wordt gemaakt. Mevrouw Ryhove stelde er kenlijk weinig belang in; zij is aan de commérages van hare nicht gewend. Mijnheer, wien ik nog nooit zoo hartelijk had zien lachen, als toen zjjne tante aan het doorslaan was over „de publieke zaken en zijn regeeringsbeleid", zonder op het gekakel van Haubertin te letten, werd eensklaps ernstig, liet het discours met tante in den steek en luisterde toe, iets wat mij niet weinig ontrustte. Hij, zoo scherpzinnig, had maar combinaties te maken, en ik weet niet hoe het kwam, mogelijk was het mijn kwaad geweten op één punt, maar ik verbeeldde mij dat hij zijn blik op mij richtte, met iets als scherp onderzoek. Ik had schuld tegenover hem, dat is waar, maar toch niet zulke als men mij toedichtte, en met den moed der gekrenktheid hief ik mijne oogen tot hem op, om op deze wijze te protesteeren tegen het onrecht, dat mij werd aangedaan. Dokter Belcceur merkte met een leuk gezicht aan, dat badkuren in den regel zeer geschikte remedies waren tegen kwalen als die, waaraan de interessante mevrouw Wijnands scheen te lijden; alleen... ze waren wat duur, want eens daarmee aangevangen, moesten ze jaarlijks worden herhaald ; zijne vrouw verzekerde, dat er meer zulke gewetenlooze schepsels gevonden werden als de juffrouw in kwestie, en dat zij zelve eens een geval had gehad . .. dan ... de gastheer liet haar niet toe, ook dat geval op te halen; hij wendde zich rechtstreeks tot Haubertin, met iets in den toon dat ieders aandacht trok en waaruit men terstond begreep, dat er geen scherts werd bedoeld:
„In de middeleeuwen, freule Constance, in dat tijdperk waarin macht voor recht gold en overmoedige ridders, in het staal gedost, weerlooze stedelingen overvielen, uitplunderden en zulke gewelddaden straffeloos onder hunne roemrijke wapenfeiten mochten optellen ; in die duistere tijden, toen uwe voorzaten hunne sporen hebben verdiend, bloeide, zooals ik u nauwelijks behoef te herinneren, het veemgericht. Eene vierschaar, die in het geheim werd gespannen, in het verborgen en als door onzichtbare macht hare vonnissen ten uitvoer legde, wier leden als mysterieuse onaantastbare spookgestalten over de aarde rondwaarden. Er was geen beroep van hare uitspraken, en hare veroordeelden vonden nergens meer rust of veiligheid; niet altijd was het parate executie; soms verliepen



er jaren tusschen het gevelde vonnis en de uitvoering, maar eenmaal trof het zeker, en dan vond men het slachtoffer hier of daar liggen, met een dolk in de borst en een perkament daarnevens, waarop zijne ware of vermeende misdaad was aangeduid, als het onmiskenbaar bewijs, welke de geheimzinnige macht was die het had geveld. Van dit onderaardsche gerechtshof is veel kwaad gezegd, en niet zonder reden: maar het had toch ook zijne goede zijde. Het deed in de dagen, waarin de zwakheid door de wet onbeschermd bleef, hooggeboren geweldenaars wel eens sidderen op hunne zetels, en hield de roofridders in hunne arendsnesten nog soms terug van eene gewelddaad of van eene al te gruwzame knevelarij. Want niemand, hoe hoog of laag geboren ook, kon zich aan deze jurisdictie onttrekken. Wie gedaagd werd, moest verschijnen, op straffe van onverhoord gevonnisd te worden. Wie verscheen, werd zelden vrijgesproken, maar toch gaf men den beschuldigde gelegenheid zich te verantwoorden en zijne onschuld te doen blijken. Maar nu, sinds de nevelen der middeleeuwen zijn opgetrokken, nu het ruw geweld geen recht meer heeft van bestaan, nu er in alle Christenlanden gelijkheid geldt voor de wet, en geen geheime rechtspleging, op wie ook, mag worden toegepast; nu wij roemen op verfijning en beschaving; nu onze zeden reiner, onze vormen zachter zijn geworden; nu, nog in deze onze hooggeroemde negentiende eeuw, is er, en ziehier waar ik op komen wilde, een veemgericht blijven bestaan, dat bij het middeleeuwsche achterstaat in billijkheid en rechtsgevoel; want het velt vonnis, zonder uit te dagen of te waarschuwen; het verdoemt, zonder gelegenheid te geven tot verdediging, zonder dat de gevonnisde zelfs te weten komt wat er tegen hem is ingebracht. Die vonnissen worden niet meer voltrokken door dolk of strop, maar door de tong, het vreesljjkste wapen dat er gevoerd kan worden; het giftigste, want daartegen bestaat noch verweer noch tegengif, als het eens heeft gewerkt. Het slachtoffer wordt er door geveld, zonder het zelf te weten; getroffen in het dierbaarste dat hij bezit, dat den vorst als den bedelaar gelijk onmisbaar is: in zjjn eer, zijn goeden naam. Ik weet, dat het ook tegen mij in het duister wordt gewet. Des te meer ergert het mij te ontwaren, dat het zelfs in



mijn vriendenkring met roekelooze loszinnigheid wordt gehanteerd. .. Gij houdt van de opera, nicht! Kent gij eene meer juiste en tegelijk meer afschrikkende voorstelling van la calomnie, dan die Beaumarchais zijn Basile er van laat geven in het groote air:
C'est d'abord rumeur légere,
Un petit veilt rasant la terre,
Puis doucement Yous voyez calomnie Se dresser, enz.
De allocutie was te rechtstreeks aan haar gericht, dan dat freule Constance zich verschoonen kon die op te vatten.
vMon cousin/" sprak zij verbleekend; „die beschuldiging.... Uwe Excellentie bedoelt toch niet dat ik... lasteren zou ... dat ik ... uitvindt..."
„Het komt mij voor dat gij overbrengt, freule, en dat is al erg genoeg. In onzen tijd neemt men maatregelen tegen de besmettelijke ziekten; behoort men lijdelijk toe te laten, dat de gevaarlijkste smetstof wordt voortgedragen onder glimlachjes van voldoening, bij wijze van vermakelijken tafelkout?..."
vMais, mon cousin! als men alles zoo zou willen uitrekenen dan houdt alle conversatie op; ik heb volstrekt niet de intentie kwaad te spreken, van wie ook; ik vertel, alleen om het discours te verlevendigen, wat anderen mjj hebben gezegd, lieden die ik meen te kunnen vertrouwen."
„Dat geloof ik van u, nicht Constance! maar toch, verschoon mij, ik moet w, de rank van zoo'n ouden, edelen stamboom, herinneren aan het noblesse oblige, dat zeker ook door uwe voorvaderen tot devies werd genomen."
vEh bien /"
„Welnu, in onzen tjjd, naar onze zeden, in uwe positie moet dat naar mijne meening dus worden vertolkt: „Acht u te hoog voor bakerpraatjes!"
Hoewel dit een aparte moest heeten, had het aanloopje toch te veel de attentie getrokken, om tusschen die twee te blijven. Mijnheer had grof geschut laten werken, maar het had doel getroffen. Regina van Berchem en hare histoire scandaleuze was dood



gedaan, en het „geval" dat de doktersvrouw op de tong lag, bleef achterwege.
Freule Haubertin kreeg eene kleur als de kreeften pastei, die haar op datzelfde oogenblik werd gepresenteerd; zij had er genoeg van, en vond niets te antwoorden; alleen om hare contenance te redden, sprak ze halfluid tot haar buurman: „Son Excellence railleert graag met de noblesse, en heeft de gewoonte matadors uit te spelen, als hij het met een klein troefje had kunnen afdoen."
„ Het is bekend, dat hij geen halve maatregelen neemt," antwoordde het lid van de Tweede Kamer glimlachend.
„Die speech heeft op mij het effect gemaakt of men naar een toren werd gevoerd, om ... in een kikkerslootje terecht te komen, fluisterde de oude heer Ward mij in, „maar ondertusschen is de freule ferm op haar voorman gezet. En het was verdiend ook."
Dat was ik met hem eens; even te voren had ik Haubertin wel willen vernietigen, terwijl de lust bij mij opkwam om haar kapsel in den steek te laten; maar toch, dat zou eene laffe wraakneming zijn geweest; zij had er immers geen opzet in gelegd; zij wist niets van mijne antecedenten, daarvan was ik zeker; zij wist alleen dat ik van buiten mee in de stad was gekomen; zij herhaalde alleen, met het instinct van een papegaai, wat men haar had ingeblazen; misschien met wat meer plezier. De uitkomst voor mij was er toch niet beter om. Ik kwam er ditmaal gelukkig af; maar ik had eene gewaarwording of ik uit het vagevuur werd verlost, toen mijnheer zoo'n gewenschte afleiding maakte, daar ik mij reeds inbeeldde dat iedereen op mijn voorhoofd kon lezen wat er in mij omging. Toch had niemand op mij gelet, dan mijnheer Ryhove zelf, die verder den tact had (of de edelmoedigheid, ik weet zelve niet waaraan ik het moet toeschrijven) om te doen of ik niet tegenwoordig ware geweest; zeker is het dat ik het niet had kunnen uithouden, indien hij zijn blik met zulk eene minachting op mij had laten rusten, als hij het deed op Haubertin, toen hij haar a partie nam. Als ik vreezen moest, dat hij een vermoeden had van mijne eenswezendheid met die nü zoo beruchte en verdacht gemaakte Regina, zou ik van schaamte bezwijken, en hem niet weer onder de



oogen durven komen. En toch ... vluchten, en daarmee schuld bekennen en den laster vrij spel geven om zich als waarheid tegen mij op te heffen, dat zou verkeerd zijn; dan nog liever schuld bekend. Ik heb in het eind geen misdaad gepleegd met mijn naam te veranderen, omdat er mij al te pijnljjke herinneringen aan verbonden waren. En toch zie ik niet, hoe ik mij nu aan mevrouw zal doen kennen in mijne ware gestalte. De commérages van de oude freule mochten eens indruk op haar hebben gemaakt. Meermalen reeds heeft die bekentenis mij op de lippen gelegen, maar met enkele woorden was dat niet te doen; er zou uit volgen dat ik haar mijn gansche vertrouwen moest schenken, en ongelukkig zijn wij nauwelijks eenige minuten op een dag ongestoord samen. In zulke oogenblikken hebben wij beraadslagingen over de huishouding, over het toilet van Mathilde, over visites die te maken of te ontvangen zijn, en daartussc'nen door komt het niet tot een vertrouwelijk onderhoud. Het spijt mij meer dan ik zeggen kan, want nu ik de levendige, fijngevoelende vrouw beter ken, weet ik dat zij mij verstaan en vergeven zou, wat ik om bestwil uitdacht. Nu is het te laat om er op terug te komen. Eene poging om mijnheer te polsen, en des noodig in den arm te nemen om mijne voorspraak te zijn, waartoe ik reeds besloten was, is mij mislukt. Gewoonlijk zie ik hem 's morgens aan het ontbijt een rustig half uurtje alleen; als de post dan niet te veel brieven heeft aangebracht, gebeurt het wel eens dat hij een praatje maakt, en ik was voornemens het op de commcrages van Haubertin te brengen; maar ongelukkig was de oude heer Ward nog vroeger in de ontbijtkamer dan iemand van ons, en had al twee of drie couranten doorgemaakt, eer mijnheer binnenkwam. Ik verbeeldde mij toen dat deze strak en wat kortaf was, maar in zijne positie kunnen er twintig oorzaken zijn voor één, waaruit ontstemming, afgetrokkenheid kan ontstaan. Wat later op den dag kwam de huisknecht uit zijn kabinet, met de particuliere brieven, die op de post moesten bezorgd worden. In afwachting van andere boodschappen, legde Hendrik ze bij mjj op tafel. Er was een onder aan het adres van Dr. Friedlander te G. Ik sidderde; hij had vermoedens; hij sprak ze niet uit, dat was ernstig! Van het antwoord hing nu



alles voor mij af. Het was toch nog mogelijk dat mijnheer aan zijn vriend schreef, zonder dat het juist mij gold. Ik gevoelde mij in afwachting van het antwoord gansch niet op mijn gemak, 's Middags aan tafel, geheel onder ons, kwam het discours nog weer op het dinertje van den vorigen dag. De oude heer Ward vond dat zijn neef die kakelaarster goed had getroefd.
„Zij verwijt mij anders wel eens, dat ik mijne kaarten vergooi," zei hij lachend.
„Maar ik begrijp toch heusch niet, Gustaaf, waarom gij het met dat arme schepsel zoo uit de hoogte opnaamt over wat commérages, waar niemand aan hecht."
„Dat is nog zoo heel zeker niet; maar gij hebt gelijk Sophie, ik had beter gedaan er liever niet op te letten, doch ik wilde nu eens voor altijd een exempel stellen; de vrouw van dokter Belcceur lijdt ook wel wat aan dat euvel; en, als ik dan tante Ward naast mij heb, tante, die zoo vermakelijk kan doorslaan over allerlei waar ze niets van weet, en die door dik en dun heenstormt saus sourciller, maar alles in onschuld en zonder den naaste in naam en eere te krenken, dan maakt dat contrast mij wrevelig, ik erken het."
„Van tante kunt gjj het velen? Want u zelf spaart zij toch waarlijk niet."
„Neen, maar zooals zij het doet! Laat er eens iemand achter ons om het wagen, iets aan te merken op u of mij; gij zoudt zien welk een advocaat wij in haar zouden vinden. Daarbij ik dank haar zooveel. Haar man was mijn voogd en bestuurde met nauwgezetheid mijn vermogen, maar . . . zij voedde mij op, en flink ; ik mocht geen bedorven neefje worden, daarvoor ben ik dan ook levenslang haar ootmoedige dienaar; maar die Haubertin..
„Och kom! gjj moest nu maar volle amnestie geven, en na de kastijding de wond balsemen." (sprak mevrouw, die precies wist wat zij wagen kon). „Ik heb lieve kamers gezien, geheel voor haar geschikt, wat meer in de buurt."
„Wat verder af, als ik u bidden mag," zei hij lachend.
„Gjj zult er haar niet méér om zien. Zij is bij de zeventig, en het valt haar niet licht in de barre kou hierheen te komen ... en altijd rijtuig te nemen..



„Wel, laat zij thuis blijven, ik verlang niet beter."
«Gij — dat is waar — gij hebt geen behoefte aan haar, maar zij ... aan ons! Stel u een oogenblik in hare plaats mon ami/"
„Als je blieft niet, zoover strekt zich mijn voorstellingsvermogen niet uit! Maar gij hebt gelijk, liefste, wij kunnen, wij moeten wat voor haar doen. Ga uw gang, en doe wat uw goed bart u ingeeft.
„Met Kersttijd moesten wij haar verrassen met een huissleutel."
„Aan den Kerstboom!" juichte Mathilde toe. „Wat een pleizier zullen wij hebben, om alles bijeen te brengen wat tot die verrassing noodig zal zijn."
Mevrouw detailleerde haar voorstel, en het ging glad door; mogelijk was mijnheer in zijne conscientie overtuigd, dat hij het wat bot had opgenomen tegen eene vrouw van leeftijd, die niet geheel onafhanklijk was, en in zijne edelmoedigheid greep hij haastig de gelegenheid aan om het weer goed te maken. De oude heer Ward vroeg, of hij er ook een spatje bij mocht doen; zoo'n oude freule, die niet a son aise was, mocht men niet in den steek laten. „Royaal, nichtje! doe het royaal!" zei de goede man tot mevrouw; de Wards zijn ook aristocraten op hunne manier.
„Wat een prettigen Kersttijd gaan we te gemoet!" riep Mathilde in triomf; „als papa het maar niet te druk heeft."
„Papa heeft dan vacantie, kindlief!" zei deze opgeruimd, „en hij zal het er van nemen ook! Hij heeft zelfs dokter Friedlander uitgenoodigd, om die vrije dagen bij ons door te brengen. Het is immers goed, Sophie, al deed ik het zonder u te raadplegen ?"
Algemeene toejuiching. Ik voelde mij verlicht, of mij een steen van het hart viel. Dat was het dus; het praatje van de Wijnands en consorten was er buiten. Als Dr. Friedlander kwam, zou ik hem smeeken mij uit de klem te helpen, en mij de bekentenis te verlichten.
Dr. Friedlander is niet gekomen; een wetenschappelijk onderzoek, waaraan hjj bezig was, liet hem vooralsnog geen rust; later hoopte hij toch te komen. Tot zoolang denk ik dan ook mijne



bekentenis te verdagen, al weet ik dat het zwakheid is, en .. . zijne gevaren heeft misschien. Maar er hapert niets aan de goede verstandhouding tusschen mijnheer en mij; Friedlander, zoo hij al werd ondervraagd, bewaarde dus trouw mijn geheim, en nu kan ik het zelve niet meer openbaren zonder er hem in te kennen. Overigens is het Kerstfeest zoo vroolijk gevierd als ieder onzer heeft kunnen wenschen.
Haubertin is in de wolken met de nieuwe woning, die geheel voor haar in orde is gebracht, eer men er haar in triomf binnenleidde. Ik heb de gelegenheid waargenomem om mijne robe bleu de France in te sluiken, die, geheel naar haar taille gemaakt, het voordeel zal hebben, wat meer in harmonie te zijn met de tegenwoordige mode. Met de coiffure van zwarte kant en donkerblauw fluweel vormt dat een geheel, waarbij zij wezenlijk gemetamorphoseerd zal zijn. Ik zie haar al in gedachte op mevrouws verjaardag zóó het salon binnentreden met vorstelijke gratie en eene nijging, zooals niemand onzer haar weet na te doen. Maar genoeg daarvan, het Kerstfeest en de daarop gevolgde verjaardag van Mathilde hebben mij aanleiding gegeven om mevrouw de inededeeling te doen, waarop zij recht had, namelijk te verzekeren dat ik haar met milde hand cadeautjes kon uitdeelen, zonder dat het mjj in het minst geneerde. Een prachtigen armband, verrijkt met de photographie van Mathilde en médaillon, moest ik aannemen, en beloofde ik te dragen; maar ik liet mjj niets anders opdringen, ik gaf te kennen, dat de welwillendheid, de gemeenzaamheid die ik genoot, mij meer dan voldoende waren ter belooning, als er kwestie van vergelding kon zijn.
„Maar gij vergeet de toekomst, Renee;" sprak mevrouw zacht en ernstig. Ik gaf haar te verstaan dat mijne toekomst, wat het financieele betrof, volkomen gewaarborgd en verzekerd was.
„En toch aanvaarddet gij hier eene taak, die wij u mogelijk, door allerlei hulp te vragen, wel wat al te zeer bezwaren."
„Geenszins; ik had behoefte aan een werkkring; ik had behoefte aan het familieleven, aan zekere mate van gezelligheid; juist wat ik hier vind. Ik sidder tegen een volkomen isolement; ik voel mij nog niet genoeg oude vrijster, om zoo geheel op mij zelve te gaan leven, en — inwonen bij de familie — bij vrienden... daarover



heb ik mijne opinie, die mogelijk onjuist is, maar... die ik toch niet zoo kan opgeven..
vMais, chi'rie! gij zijt nü immers onder vrienden?"
„Die het geworden, die beproefd zijn," bracht ik uit, daar zij mij in hare armen sloot en een kus gaf. „Daarbjj heb ik redenen om voor de wereld te verhelen, dat ik niet zóó geheel geruïneerd ben als men gelooft. Vergun mij dit als mijn geheim te bewaren. En voorts heb ik mogelijk bescherming noodig, want er zijn lieden die mij haten, en die mij kwaad gunnen, zoo ze al geen kwaad tegen mjj zullen plegen."
„Gij moet bij ons blijven, zoolang gij dat wilt, zelfs al brengen wij Mathilde in de wereld."
„Vóórdat het zoover komt, zal onze vriendin wel haar eigen weg willen gaan, denk ik," viel mijnheer in, die binnengekomen was en glimlachend een geopend biljet omhoog hield.
„Wat bedoelt gij daarmee, Gustaaf?"
„Dat onze Renée denkelijk trouwen zal."
„Dat is mijn voornemen niet, mijnheer."
„Ik kom juist met een huwelijksaanzoek voor u."
„Wees zoo goed dat voor mjj af te maken, mijnheer; ik moet het afslaan."
„Hoe kunt gij dat zeggen, eer gij weet wie de pretendent is?''
„Wie het ook zijn mag, ik kan zulk een aanzoek niet gunstig beantwoorden."
„Dus is de keuze reeds gedaan? En heeft de baron Meekern u niets van zijn voornemen laten blijken ?"
„Deze! waarlijk eene goede partij," zei mevrouw.
„Ik heb wel opgemerkt, dat de baron mij met zekere onderscheiding heeft bejegend, maar dat is voor mij geen reden."
„Natuurlijk, als ... het hart elders is .. ."
„Ik verstomde; ik schudde ontkennend het hoofd."
„Nu goed; ik mag niet snuffelen naar hartsgeheimen; beraad u echter op het antwoord, dat gij den baron zult geven. Hij verdient geen barsche en onberedeneerde afwijzing. Op zijn persoon is niets aan te merken. Hij is een jong weduwnaar, geen geblaseerde oude vrijer; hij heeft een eenig kind, nog geen drie jaar oud, dat moederzorg noodig heeft; zijn fortuin is voldoende, zon-



der schitterend te zijn. Hij bekleedt een eervollen post, en heeft geen familie, die bezwaren zou kunnen maken tegen zijn huwelijk, dat onze Haubertin gewis eene mésalliance zou noemen."
„De baron Meekern verdient eene vrouw, die hem niet slechts achting, maar ook liefde zal kunnen schenken, en — ik — verschoon mij, mijnheer, zelfs waar gij uwe voorspraak verleent, ik — kan dat niet."
„Ik wil hem volstrekt niet opdringen, maar hij heeft mijne tusschenkomst ingeroepen om u zelf zijn voorstel te mogen doen; dat moet gij hem toestaan, naar het mij voorkomt."
„Als u het verlangt."
„Kind! ik heb hier immers niets in te zeggen; maar de vorm, de humaniteit eischt het, dat gij hem niet afwijst zonder hem eerst te hebben aangehoord."
„Zoo zal ik hem aanhooren, mijnheer! maar als hij weten kon hoezeer ik besloten ben."
„Dan zal hij dat besluit toch het liefst uit uw eigen mond hooren."
Daarbij bleef het, en ik moest mij tot dat moeilijk onderhoud leenen. Ik zag er vreeslijk tegen op. Ik kon met waarheid betuigen, dat ik niets had gedaan om dit aanzoek uit te lokken. Ik had wel opgemerkt bjj enkele gelegenheden als de baron hier aan huis kwam, dat hij zich gaarne met mij onderhield, en dat hij mij steeds bejegende met zekere ernstige voorkomendheid, die van achting getuigde, meer dan van galanterie; iets wat mij niet onverschillig was, en wat ik meende op gelijke wjjze te moeten beantwoorden. Hij was een vriend des huizes, die sinds den droeven, bijna plotselijken dood van zijne jonge vrouw niet meer in de wereld verkeerde en hier alleen kwam op stille avonden, als hij bijna zeker was alleen de huisgenooten te vinden, en die ook niet uitgenoodigd werd dan heel familiaar, als er „bjjna niemand was," juist dan, als ik nevens Mathilde mij in den huislijken kring bevond. Zijne sombere stemming week dan langzamerhand bij het gezellig gesprek. W|j maakten soms wat muziek, en hij ging altjjd meer opgeruimd heen dan hij gekomen was. En nu moest ik dien man, dien ik in gedachte wel eens bjj een patiënt had vergeleken, die langzamerhand beterde, opeens zijn dierbaarsten



wensch ontzeggen en een slag toebrengen, dien ik vreesde dat niet zonder smart en toorn, en hartstochtelijke verwijten wellicht, zou ontvangen worden. Voor mij, herhaling van een vroeger smartelijk tooneel, dat haast uit mijne herinnering week, maar dat nu weer geheel zou worden verlevendigd. Ditmaal vreesde ik niets zoozeer, dan dat het onderhoud stormachtig, hartstochtelijk zou zijn; en al was ik vast besloten niet toe te geven, even vast was mijn voornemen om de afwijzing te verzachten zooveel het zijn kon, zonder eene bedriegelijke hoop te laten. Hoe menig ander reeds had ik afgewezen met hoogheid, met ironie, daar, waar ik onwaardige bijoogmerken moest onderstellen. Ditmaal konden die niet bestaan. Ik moest mij gevleid, vereerd gevoelen door zijn voorstel, en ik zorgde wel dit te toonen in den vorm van mijn antwoord. Hij drong, hij drong sterk, herhaaldelijk, op een gunstiger vonnis. Toen hij wèl verzekerd was dat het onherroepelijk moest zjjn, gedroeg hij zich waardig, hoe diep ook geschokt. Hij viel niet uit in norsche verwjjten, hij toonde geene bitterheid over de teleurstelling; hij vroeg alleen: of hij naar mijne vriendschap zou mogen staan, als hij eens van den smartelijken schok zou bekomen zijn. Hij beloofde naar herstelling te trachten; hij moest leven voor zijn kind. Bij gebrek aan liefde zou mijne vriendschap hem dat leven nóg draaglijk kunnen maken. Ik stond hem dat toe; was het zwakheid, dat ik ook dien wensch niet afwees? Hij vroeg tot afscheid mij de hand te mogen kussen; ik stak hem beide handen toe, om te verhinderen dat hij de knie voor mij boog. Moge een betere dan ik u eenmaal troosten, fluisterde ik hem toe met bewogen stem. Hij schudde het hoofd, rees op, en wendde zich af, maar er vielen tranen over zijne wangen, en ook mij werd het bang te moede; ik riep hem een vaarwel toe met trillende stem en vochtige oogen. Daarop verliet hij den Haag. Mijnheer Ryhove wist hem eene commissie op te dragen naar het buitenland, die hem vooreerst van hier verwijderd houdt, zonder dat iemand kan vermoeden dat er achter die afreize een hartsgeheim schuilt. Het griefde mij diep hem dus te laten heentrekken, den edelen man, die het zoo goed met mij meende en die mij voor het leven eene veilige haven waarborgde; mogelijk had ik mij daartoe laten verlokken; mogelijk ware ik er toegekomen,



te beproeven of men zelve gelukkig kan worden door een ander geluk te schenken; maar de herinnering aan Eckbert drong zich juist in die ure van tweestrijd in volle kracht aan mij op, en zoo verstiet ik den man, wiens liefde zich zelfs niet verloochende te midden van zijne smart, voor dien andere, die van mij is weggevloden als een vjjand, met harde woorden, die van bitterheid en wraaklust getuigden, en die mij nu haat, zoo hjj mij niet heeft vergeten. Maar toch het is mij of er iets in mijn hart is, dat mij met onverbreekbare snoeren aan Eckbert vasthecht; ik heb het hem geschreven in eene ure van overspannen dankbaarheid, wat ik nooit in staat zal zjjn hem mondeling te herhalen : dat ik voor geen offer terugschrikte om hem te verzoenen, en zoolang ik niet de zekerheid heb dat hij die verzoening afwijst, zal ik mij niet vrij gevoelen om over mij zelve te beschikken; daarbjj ik twijfel er aan of de baron Meekern juist de geschikte man voor mij zou zijn; naar het mjj voorkomt, mist hij vastheid van karakter, zelfstandigheid van geest; zijne teerhartigheid gaat tot weekheid; en, ik ken mij zelve, al zou ik trachten hem gelukkig te maken, ik zou hem overheerschen en minachten; dan waren wij beiden met smartelijker scheiding bedreigd dan nu; zijne zwakheid zelve geeft mij wel hoop, dat hij genezen zal en wederkeeren; maar ik, helaas! ik ben weer opgeschrikt uit die rust, die ik met zooveel moeite had veroverd, en die mij telkens ontglipt, als ik meen haar gevat te hebben. Beklaag mij, maar kom niet op dit alles terug, als gij mij antwoordt; vermaningen, raadgevingen, niets, niets zou mij toch baten; niets mij bewegen van mijn eens genomen besluit af te wijken. Uitspreken moest ik het, maar door er over te zwjjgen, kunt gij het beste bevorderen, wat mij het noodigste is: vergetelheid.
Uwe R. v. B.
Waarom ik in zoolang niet schreef, waarom ik de eerste maand van het nieuwe jaar liet voorbijgaan, zonder zelfs op uwe goede woorden bij de intrede daarvan echo te geven, vraagt gij mij ? Beste, trouwe vriendin! wat zal ik u zeggen; wij zijn juist nu in het volle van het seizoen, en iedereen heeft het hier op eigene wijze



overkropt druk. De dagen, de weken, de maanden vliegen om in rusteloozen vaart, zonder dat men weet waar zij gebleven zijn, en wat men er aan heeft gehad. Mevrouw wordt door de onweerstaanbare macht der wereldsche exigenties voortgejaagd in den tredmolen der vermakeljjkheden. Het vermoeiendste werk dat er te bedenken valt. Uitgaan, uitgaan en weer uitgaan, en dan zelve ontvangen met al den aankleve van dien; bedenken wie er geïnviteerd moet worden; waar men visites en contra-visites heeft te brengen; voor eiken uitgang een ander kleed; voor ieder amusement nieuwe preparatieven; men begrijpt nauwelijks hoe die teere, bleeke wezentjes, zooals de dames van de haute volée meestal zijn, het uithouden, want het is wezenlijk paardenwerk; ook sparen zij zich zeiven evenmin als hare paarden; de arme beesten, die in de barre winternachten uren lang op meesters en meesteressen staan te wachten (om van de koetsiers niet te spreken), die zich intusschen in de snikheete zalen allerlei kwalen en kwellingen voorbereiden. Mevrouw Ryhove in de volle kracht des levens, en die uit haar vroeger rustig en gezond landverblijf met eene bloeiende gezondheid en sterk gestel herwaarts is heengekomen, ondervindt reeds de uitwerking van het afmattend régime dat zij nu eenmaal gedwongen is te leiden. Ik bemerk ook duidelijk dat het haar zwaar begint te wegen, dat het haar bij wijlen tegenstaat, en het zou mij niet verwonderen, als zij bij een tweeden winter, zóó zij dien hier doorbrengen moet, een voorwendsel zocht om zich te retireeren. In lustelooze buien, als zij hors d'haleine is, bekent zjj mij dat zij smachtend uitziet naar de lente, die zij vast besloten is op Ringburg door te brengen. Dit heimwee naar buiten is mij een ondubbelzinnig bewijs, dat het stadsleven haar begint tegen te staan, en zooals dat in haar coterie wordt opgenomen, is dat niet te verwonderen, want zij is en blijft ondanks alles, de beminljjke, natuurlijke vrouw, die te hoog staat voor die vanity fair, waarin zij nu voorhands haar rol moet meespelen; zjj wil niets van blanketsel, niets van maquillage weten, wat tegenwoordig hier zoo aan de orde is; op zijn hoogst watpoudre de riz en een chignon, daar de kapper eens voor al heeft verklaard, dat hij mevrouw niet kon kappen zonder postiche. Mijnheer spot er een weinig mee, knort zelfs wel eens over de enorme sommen



die de toiletten verslinden, maar als hij zijne gemalin dan ziet in haar gracieuse atours, vindt hij haar zoo bekoorlijk, dat een glimlach van welgevallen den rimpel vervangt, die zich al op het voorhoofd had saaingetrokken. Als vanzelve is nu de last van het huisbestuur mij op de schouders gevallen. En dat is waarlijk een Hercules-vracht in een huis als dit, met zulk een aantal bedienden, waar het een evenement is, als mijnheer en mevrouw thuis eten zonder gasten.
Gelukkig dat Mathilde zich nu geheel heeft geschikt in de omstandigheden, en zich bezig weet te houden ook zonder mijne tusschenkomst, want ik moet haar veel aan zich zei ven overlaten; ook wordt zij, sinds zij haar zeventiende jaar is ingetreden, van tijd tot tijd uitgevraagd, zonder dat ik haar behoef te vergezellen. Maar de vrije avonduren, die ik daardoor win, kan ik slechts bjj uitzondering gebruiken zooals mij het liefste zou zijn, met lezen of schrijven aan u, in mijne eigene kamer.
Mevrouw moet bijna iedere avond groot toilet maken. Mijnheer hecht aan zekere gezelligheid in het salon, en zoo vervang ik haar aan de theetafel. Mijnheer, als hjj niet verplicht is uit te gaan of zijne vrouw te begeleiden, zit dan graag een uurtje te praten; er komen bezoekers, gemeenzame vrienden, die het al gewoon zijn, dat mevrouw maar even of in het geheel niet verschijnt, en die blijven, zelfs al trekt mijnheer weer naar zijn kabinet, en mij, hoe gezellig ook het discours moge zijn, den tijd rooven, dien ik gemeend had heel anders te besteden. Nauwelijks zjjn ze weg, of Mathilde komt thuis van haar jonge-dameskransje; zij heeft mij van alles te vertellen, en de winteravond, dien sommigen zoo lang vinden, is omgevlogen. Yroeg opstaan, zult gij zeggen. Welnu, ik sta vroeg op, zeer vroeg zelfs, en ik laat Mathilde rusten, die bij een teer gestel en sterken groei den slaap hoog noodig heeft. Maar terwijl mevrouw niet vóór het lunch-uur beneden komt, is mijnheer altijd nog vroeger bij de hand dan ik, en dan is het hem aangenaam iemand te vinden, die voor zijn ontbijt zorgt, en hem verder overlaat aan zijne eigene gedachten, aan de brieven, die hij heeft te lezen, de couranten en brochures, die al vroeg in den morgen van wijd en zijd worden aangebracht. Ik neem intusschen een onbeduidend handwerkje op, om hem



te bewjjzen, dat ik geheel tot zjjn dienst ben, zoo hij een praatje wil maken, hetgeen somtijds gebeurt. Zoo zat ik laatst tegenover hem, terwijl ik een entre-deux vervaardigde nu crochet, en hij een stuk voor zich had liggen, dat er erg officieel uitzag, naar het mij voorkwam. Hij schrapte, maakte aanteekeningen, en scheen geheel verdiept in dit werk, toen hij opeens, zonder het hoofd op te heffen, mij aansprak. Eilieve, juffrouw Berthier, hoe is eigenlijk uw naam?
„Regina van Bercbem," antwoordde ik zonder aarzelen, als bij instinct, zonder nadenken over de portee van mjjn antwoord.
„Van Berchem met een ch, niet waar?'" vroeg hij, met de pen in de hand en mij even aanziende, terwijl een fijn glimlachje zich om zijn mond plooide.
Toen eerst begreep ik, dat ik mij zelve had verraden; de schrik sloeg mij om het harte, ik kon geen woord uitbrengen. Ik boog toestemmend, maar het kwam mij voor, dat de tafel en al wat er opstond, met mij ronddraaide.
„Goed zoo; het zal u rust geven, dat gij dit hebt uitgesproken," hervatte hjj met bonhomie, of hij mij wilde aanmoedigen meer te zeggen, maar dat was mij ondoenljjk; nog altijd draaide mjj alles voor de oogen; ik had het besef dat ik rekenschap moest geven, vergiffenis vragen; doch mijne keel was als toegenepen, mjjne tong verlamd.
wGij hadt beter gedaan met mij dit vroeger te zeggen," ging hij voort op denzelfden toon, „dan mij in de noodzakelijkheid te brengen u deze bekentenis bij wijze van verrassing te ontlokken."
De prikkel van dit verwijt, hoewel maar even gescherpt, deed zijne werking; ik barstte uit in tranen, in verontschuldigingen.
„Houd u bedaard! geone tranen, geene hartstochtelijkheid," sprak hij daartusscben; „wij kunnen hier gestoord worden; ik weet van u, dat gij zelfbedwang kunt oefenen; toon dat ook nu; tracht te bekomen van den schrik, dien ik u heb aangejaagd; het kan tusschen ons bljjven, maar wij moeten er te zamen met kalmte over spreken."
„Verdenk mjj niet," smeekte ik, zonder nog tot die kalmte te kunnen komen, die hij voorschreef; „ik heb geen bedrog willen plegen met opzet, met arglist, geloof dit van mij."



„Ik geloof van u dat gij eene groote onvoorzichtigheid hebt begaan, en dat uwe zwaarste schuld bestaat in gebrek aan vertrouwen."
Toen opstaande, ging hij naar mij toe en dwong mij te bljjven zitten, daar hij de hand op mijn schouder legde. Weer zag hij mij diep in de oogen met dienzelfden doordringenden blik, dien hij bij de verwelkoming in zijn huis op mij had gericht, en ging toen voort: „En juist dat vertrouwen hadt gij mij moeten schenken, toen ik mijn kind in uwe handen gaf."
„God weet, dat ik getracht heb naar mijn beste vermogen mijne taak bij Mathilde te vervullen," sprak ik, met de overtuiging eener goede consciëntie op dat punt.
„Ik heb er de zekerheid van; de vrees, die mij een oogenblik bekroop, dat gij van nature tot list en slinksche wegen geneigd waart (al had Friedlander mij het tegendeel verzekerd), hebt gij waardigljjk beschaamd. Hoe bezet ook met de staatszorg, heb ik toch mijne eenige dochter en uwe leiding met haar nauwlettend gadegeslagen. Enkele trekken zijn voldoende om het geheel te kenmerken; gjj hebt Mathilde niet afgericht op dubbelheid en vrouwelijke list, zelfs niet op die kleine leugens om bestwil, die in het sociale leven verschoonljjk geacht, ja zelfs als fijne wellevendheid geprezen worden. Wat er in haar was van natuurlijkheid en oprechtheid, hebt gij zorgvuldig gehoed en aangekweekt; ik ben er u dankbaar voor." Hij reikte mij de hand, die ik nauwelijks durfde te aanvaarden, onder het diep gevoel van beschaming, dat mij het hoofd deed buigen. „Des te meer," ging hij voort, „had ik van u openhartigheid gewenscht, gewacht, waar het u zelve gold."
„Zoo gij wist, hoe vaak de bekentenis van die onoprechtheid mij op de lippen heeft gelegen."
„Die toch daarop werd teruggehouden door de zwakste hindernis, niet waar? Zoo gaat het, als men de eerste schrede heeft gezet op een verkeerden weg; met iederen stap verder wordt het omkeeren zwaarder. Ik begrijp wat er u toe gebracht heeft. De jammerlijke verhouding tot de vriendin, die uwer niet waardig was, en wier vervolging gij vreesdet. Yalsche schaamte, die u weerhield aan ons bekentenissen te doen, die pijnlijk waren voor Langs een omweg. 19



u, die gij vernederend achttet. De bezorgdheid hoe familie en bekenden den stap zouden opnemen, dien gij besloten waart te doen, dit alles zwoer samen tegen het betere beginsel, dat rondborstigheid voorschreef. Daarbij Mathilde trok u aan; mijne vrouw toonde zich met u ingenomen; mjj kendet gij alleen bij gerucht; wij waren toch vreemden voor u, en gij waart het voor ons; ik raadde wat het u kosten moest, reeds terstond eene positie, die u toelachte, op het spel te zetten door een kloek besluit en te zeggen: „die ben ik, en mijn voornemen is — mij te toonen wie ik ben — zonder acht te nemen op hetgeen anderen van mij denken of praten." Gij kondet er niet op rekenen, dat onze waardeering zou gestegen zijn met dat bewjjs van uw zedelijken moed, en om eerlijk te zijn moet ik er bijvoegen, bij niet weinigen had dat u kunnen mislukken."
„Toch was het mijn voornemen die bekentenis eenmaal te doen; maar telkens als ik besloten was, ontsnapte mjj de gelegenheid, totdat opeens freule Haubertin het mij onmogelijk heeft gemaakt door de ergerlijke voorstelling, die zij heeft gegeven van Regina van Berchem."
„Neen, mjjn kind, voed geen zelfbedrog; Haubertin of niet, gij zoudt er toch niet toe gekomen zijn; het valt lichter edelmoedigheid te oefenen en daden van zelfopoffering te bedrijven, dan voor eene kleine verkeerdheid uit te komen, nadat die door tijd en omstandigheden bezwarende proporties heeft verkregen. Dat wist ik vooruit; ik wist ook, dat het u hoe langer hoe meer kwellen en bezwaren moest; daarom tastte ik maar eens door, om er u overheen te helpen — wat ruw misschien — want ze zeggen van mjj, dat ik wat hardhands ben... maar toch met eene goede bedoeling, omdat het mij behoefte is ius reine te zijn met mijne vrienden."
„Zooveel goedheid! zooveel verschooning voor mij!" riep ik uit; „dat treft mij diep; gij weet nu wie ik ben, en nog — nog acht gij mij uwe vriendschap niet onwaardig?"
„Onwaardig! juffrouw Berthier," viel hij in; „zóó moogt gjj niet spreken van onze vriendin Regina van Berchem, wie men niets heeft te verwijten, dan dat zij niet precies en règle zou zijn met den burgerlijken stand...
Verbaasd zag ik op: ik begreep niet wat hij bedoelde.



„Indien ik er in hare plaats niet in had voorzien," ging hij voort, „weet gij wel, melieve, dat gij mij door uw pseudoniem haast in conflict zoudt gebracht hebben met zekeren ambtenaar, die in het geheel niet railleert met dergelijke overtredingen? Ik, die gehouden ben de wet, alle wetten te handhaven?"
„Aan zoo iets heb ik waarlijk niet gedacht," betuigde ik in verlegenheid.
„Dat verwondert mjj niet! daarin zijn ze elkander allen gelijk, dje vrouwen, van de eenvoudigste tot de schranderste; ze voeren haar invallen uit, dwars door alle barricades heen, door de statuten en reglementen opgeworpen, waarvoor wjj mannen eerbiedig blijven staan; een burgerlijke stand, eene politie, wat heeft men daarmee te maken, waar bemoeien die zich mee, niet waar? Als de dames haar gang willen gaan, en als zij zich dan in moeilijkheden gewikkeld hebben, klagen zij over willekeur en tirannie."
„Maar ik wist heusch niet..."
„Juist, zoo is het; zij weten er nooit iets van. Het zou waarlijk goed zijn, als men de jonge dames eens een weinigje letterwijs maakte in het code; dat zou haar minstens evengoed te pas kunnen komen als de mythologie."
De toon, dien mjjnheer nu aansloeg, beurde mij geheel op uit mijne verlegenheid. Hij had willen afrekenen, maar hij deed het schertsend en als spelend; dat gaf mij moed om te antwoorden.
„Ik erken dat ik het code nooit heb ingezien, maar zoo u het verlangt, zal ik er met Mathilde mijne studie van maken; alleen reken er op, dat er een weegeroep over emancipatie in uwe salons zal opgaan."
„Het zou in de studiekamer kunnen blijven," antwoordde hij glimlachend; „een onder-onsje: het zou toch het eenige niet zijn, want gij begrijpt wel, dat van hetgeen nu tusschen ons besproken is, niets naar buiten moet komen," eindigde hij met zekeren ernst.
„Niets naar buiten? dat hoop ik wel! maar toch, ik heb nu haast om ook mevrouw dat vertrouwen te schenken."
„Dat moet gij niet doen; nóg niet; geloof mij. Als vertrouwen komt die bekentenis toch te laat; gij moet nu voor haar als voor iedereen Renée Berthier blijven, minstens tot wij naar buiten



gaan; daar is het wat anders; daar treedt gij op als Regina van Berchem, en zoo zekere vriendin te G. dan nóg sa mauvaise langue laat spelen, zal ik mijnheer haar gemaal herinneren dat hij zelf procureur-generaal is en de wet tegen den laster moet handhaven; maar hier, mijn kind! is het wat anders. Regina van Berchem is onberispelijk; zoo ik er aan twijfelen kon, zou ik met u spreken zooals ik nu doe? en toch, helaas! het is maar al te waar, zij is niet onbesproken. Mijne vrouw is levendig, impressionabel, zij gaat in diezelfde dameskringen, waar onze Haubertin hare nieuwtjes vandaan haalt. Haubertin zal wel zwijgen; het veemgericht ligt haar nog wel in het geheugen; maar de anderen... ik ben lang niet zeker van de anderen; als er geen meer attrayant sujet voor het discours is. Mijne vrouw kan nü die praatjes hooren zonder ergernis, maar zoo [zij wist dat Renée, die zjj liefheeft, dezelfde is als Regina, die prooi van mevrouw Wijnands, zou zij zich ergeren, uwe partij nemen; dat zou scènes geven, opzien baren, en al wat ik gedaan heb om het gevaar van u af te wenden, zou vergeefs zijn ..."
„Ik versta u; Mathilde kan niet toevertrouwd blijven aan eene gouvernante, waarover men fluistert en de hoofden bijeensteekt als zij binnentreedt."
„Zoo is het,'' hernam hij schouderophalend; „daarom, neem de uiterste omzichtigheid in acht; zooals ik u reeds zeide: zich omkeeren op een verkeerden weg heeft groote bezwaren. Gelukkig weten wij dat er een halt is, waar wij een ander pad kunnen inslaan; zorg gij intusschen dat uw geheim niet le secret de la comedie wordt, want gij hebt het reeds aan een vreemde toevertrouwd."
„Een vreemde?" vroeg ik verwonderd, maar na eenige oogenblikken bezon ik mij. „De baron Meekern was geen vreemde voor mij op dit punt. Ik mocht hem niet in het onzekere laten, wie de vrouw was, die hij zijne hand bood. Ik deed het zelfs in de hoop, dat hij na die bekentens terug zou gaan. Het baatte niet, toch heeft hij mij op zijn woord als edelman beloofd dit geheim te bewaren, tot ik zelve hem van de geheimhouding ontsloeg. Dat treft mij, dat zelfs hij geen woord heeft gehouden, want hij moet het zijn die u heeft ingelicht."



„Hij niet, dat verzeker ik u, maar ik raadde, uit een paar woorden die hij mij zeide, dat gij hem dit vertrouwen hadt geschonken. Hij bleef zelfs nog eenige hoop koesteren op dien grond."
„Wel zeer tegen mijne intentie; zoo heeft dan dokter Friedlander mij verraden! Hij, van wien ik had gehoopt dat hij zou gewacht hebben tot zijne overkomst, tot ik er met hem over had gesproken, eer hij u deze mededeeling deed."
„Dokter Friedlander, melieve! was mijn vriend, vóór hij uwe kennis had gemaakt; maar gij begrijpt toch wel dat een schrander en gemoedelijk man als hij, zelfs waar hij uw wensch inwilligde om u aan mijne familie voor te stellen onder een pseudoniem, niet verzuimen kon aan mij de absoluut noodige inlichtingen te geven, wie onder dit pseudoniem in mijn huis trad. Ik wist alles toen ik u hier verwelkomde, en wees er dankbaar voor aan Friedlander, die zich juist door die schending van uw vertrouwen een helderziend en welwillend vriend heeft betoond. Zoo heb ik de maatregelen kunnen nemen, die er bij uwe komst in den Haag noodig waren, om de gevolgen te voorkomen van een ondoordacht optreden onder een anderen naam; zoo heeft de onvermijdelijke explicatie van dit uur, tusschen ons niets behoeven te zijn dan het onderhoud met een welmeenend vriend, die het moeilijke van uwe positie volkomen kon begrijpen, die er deernis mee had, en die kon, die mocht vergeven."
Hij reikte mij over de tafel heen zijne hand, die ik aannam met tranen van dankbaarheid in de oogen, maar zonder iets te kunnen zeggen. Een bescheiden tik op de deur waarschuwde, dat wij met stoornis werden bedreigd.
„De bode, die dit stuk komt afhalen!" zei mijnheer op zijne papieren wijzende, „en ik moet ze nog inpakken en eacheteeren; wees zoo goed een bougie voor mij aan te steken?" Dat gaf mij gelegenheid mij af te wenden, terwijl mijnheer Ryhove opstond en door de half geopende deur den bode toeriep: „Even wachten, Doris!"
Toen Doris werd toegelaten om het pakket in ontvangst te nemen, zat ik met mijn haakwerk te beuzelen, of er niets belangrijks ware voorgevallen 



Mogelijk is het inbeelding, maar het komt mij voor, dat er na deze verklaring tusschen mijnheer liyhove en mij zekere vertrouwelijkheid heerscht, die er vroeger ontbrak. Hij draagt kennis van mijn geheim; dat althans is mij reeds tot verlichting; en de vrees, zijne welwillendheid, zjjne achting verbeurd te hebben, is van mij geweken. Het rustige uurtje in den vroegen morgen (in dit seizoen, nu het zoo laat dag wordt, soms bij het gaslicht), als ik zorg dat zijn kop thee gereed staat, zijne eieren precies « point zijn, al zou hij zelf daar niet op letten, wordt voor mij belangrijk, daar het mij in de gelegenheid stelt om dieper blik te slaan in zijn karakter, en dan stijgt hij in mjjne schatting met iedere ontdekking die ik doe. Zooals ik u reeds vertelde, onder het ontbijt leest hij wat de post hem heeft aangebracht. Meestal neemt hij het eerst kennis van de brochures en de iea<Z/«</-artikelen dier tijdschriften en couranten, die van zijne tegenstanders uitgaan. Hij leest al wat er tegen hem wordt geschreven, ik zal niet zeggen met onverstoorbare kalmte, want hij is geen stoïcijn, en er worden soms de grofste hatelijkheden op hem gericht en de onrechtvaardigste beschuldigingen tegen hem aangevoerd — maar toch met eene verwonderlijke koelbloedigheid en zonder dat zijn goed humeur er onder lijdt; want, nadat hjj die onverkwikkelijke lectuur heeft volbracht, legt hij doorgaans die giftige bladen met een minachtend schouderophalen naast zich neer, en zegt dan tot mij :
„Melieve! zorg toch dat mijne vrouw en mijne dochter niets van dien aard onder de oogen krijgen. Het zijn ergernissen, die wij haar moeten besparen. Mijne vrouw zou daarenboven al te boos worden op die heeren van de oppositie, en toch, als ik ware zooals ze mij daar voorstelden, zouden zij groot gelijk hebben in hun verlangen, dat ik ter zijde zal gaan, maar hunne portretten zijn caricaturen, en ik kan er over glimlachen, 'tl n'y a que la vérité qui blesse. Leugens en opraapsels staan bij mij gelijk met regendroppels, die over mijn waterproof glijden; zij beletten mij niet, ferm door te stappen; maar mijne vrouw, mjjne dochter, de laatste vooral, die nog geen begrip heeft van partijhaat, zou al te pijnlijk getroffen zijn, zoo zij zag wat er al tegen mij uitgevonden, wat er al over mij gedrukt wordt, en waarmede men



mij bedreigt en bespot van zekere zijde. Als men ijverige vrienden heeft, over-ijverige zelfs zooals ik, dan wakkert de gloed der vijandschap te meer aan. II faut faire la part du feu, maar.. . de mijnen kunnen die scheiding niet maken, en dus ... beloof mjj, dat gij er op zult toezien."
Ik beloofde de uiterste waakzaamheid, zooals vanzelve spreekt, en ben wel in staat woord te houden. Als mevrouw laat in den voormiddag beneden komt, is alles opgeruimd, wat niet van hare gading zou zijn; daarbij, zij heeft nauwelijks rust of tijd om de illustratie en modejournalen door te bladeren; van couranten in te zien, vooral die zjj weet tot de oppositie te behooren, is bij haar geen sprake; en wat Mathilde aangaat, zjj neemt niets in handen dan wat ik haar ter lectuur heb aangewezen, dat heb ik al terstond ingesteld. De huisknecht heeft daarbij de gewoonte, alles aan mij over te leveren, wat er van brieven, boodschappen en drukwerken binnenkomt, en zoo kan ik zorgen, dat er geen wespen in het salon rondfladderen. Waarlijk, de beide dames missen niet veel aan hetgeen haar op deze wijze wordt onthouden. Als ik aan mijnheer mijne bezorgdheid te kennen geef, dat mevrouw mogelijk in de cercles die zij frequenteert van diergelijke aanvallen zou kunnen hooren, schudt hij ongeloovig het hoofd : „Dat doet zich niet onder de onzen, zou Haubertin zeggen. 11 ne faut pas parler de corde duns la muison d'un pendu! luidt het wellevendheids voorschrift, waaraan men zich vrij getrouw houdt; nu is het waar dat ik nog wel niet ben gevonnisd, maar toch al veroordeeld door mijne tegenstanders; mijne vrienden weten dit ook wel, en zwijgen er dus over tegen mijne familie; zjj weten ook dat ik niet voornemens ben voor zekere insinuaties te wijken. Ik zal die heeren dat pleizier niet doen, ten minste niet zoolang ik nog de hoop behoud eenmaal te kunnen doorzetten wat ik mjj heb voorgesteld te volbrengen. Al bluffen zij er nog zoo op, dat ze mjj vermoord hebben, ik zal hun toonen dat ik springlevend ben." En dat toont hij ook metterdaad aan vriend en vijand. Zoo het volhouden van mevrouw bij haar tegenwoordig régime mijne verbazing wekt, de volharding van mijnheer Ward Ryhove is miraculeus en bewonderenswaardig. Een ijzersterk gestel dient zijn vasten wil en zijn onvermoeibaren lust tot den



arbeid. Nu ik meer gemeenzaam met hem ben geworden, kon ik mij niet weerhouden mijne verwondering uit te drukken, dat hij het zóó volhield.
„Wat zal ik u zeggen: c'est une grdce cTétat; als ik eens niet meer minister zal zijn, zal ik mjj mogelijk zelf het eerst verwonderen, hoe ik dit leven heb kunnen uithouden. Maar zoolang ik het ben, zal ik er nog wel de krachten voor vinden. Geloof, dat ik het rustig geluk, eenmaal in mijn huislijken kring genoten, weet te waardeeren; maar nu ik dit juk eens op mij heb genomen, zal ik het dragen tot ik er onder bezwijk of tot ik het zegevierend zal kunnen afleggen na bereikt te hebben, wat ik mij voorstel. Ik moet er om strijden; maar ook in den strijd ligt reeds voldoening als men weet, dat men voor een goed beginsel kampt. Er zijn belangen, die men niet mag opgeven dan op het uiterste. Daarbij is het een slecht werkman, die zijne taak uit de handen geeft eer zij is afgedaan, alleen uit verlangen naar de rust van het gezin. En... ziet ge, ik wil mij zelf niet beter maken dan ik ben; er komt ambitie bij; een weinigje heerschzucht mogelijk, als men eens den smaak heeft gekregen van het meesterschap. Ik ben ten minste overman van mijne partij, al had zij gewild dat ik niets dan haar werktuig zou zijn geweest; al zie ik tot mijne smart en hare schande, dat er somtijds desertiën plaats vinden, even vernederend voor wie ze plegen als pijnlijk voor wie ze aanschouwt, en die mijn legertje dunnen, niet verzwakken, want er is niets gevaarlijker dan schuchtere en wankelmoedige strijders; en eene kleine phalanx, één met haar aanvoerder en vast gesloten onderling, heeft meer kracht dan eene breede schaar van weifelaars en durfnieten. Moet ik vallen, dan zal het zjjn met eere, na een heftigen strijd, na eene besliste nederlaag, maar terugtrekken uit rustliefde, of om den wille van eenige steenworpen of wat giftige projectielen, dat doe ik niet, daar kunnen ze op rekenen, mjjne vrienden zoowel als mijne vijanden. Als ik zóó moest eindigen, zou het beter zijn geweest niet te beginnen."
En hij volhardt, kloekmoedig en strijdvaardig, doch niet strijdlustig, maar lankmoedig; ik hoor anderen zijn geduld, zijne behendigheid prijzen. Hij volhardt; tot hoelang? De tijd zal het



leeren; maar ik verbeeld mij, dat hij zich zelf toch reeds eene groote vacantie heeft toegedacht als de lente ons toelacht. Dat hjj de rust op Ringburg hoog noodig zal hebben, is wel niet twijfelachtig. Oppervlakkig ziet niemand het hem aan, maar ik, voor wie hij zich niet geneert, ik heb uit ge»visse voorteekenen opgemerkt, dat hij, zoomin als de rots, de ondermijnende kracht van den nimmer ophoudenden regendroppel kan ontgaan. De gulle onbevangen lach van de eerste dagen in den familiekring is niet meer de zijne; een pijnlijke trek, het gevolg van grievende teleurstellingen en bitt re ervaringen, plooit zich niet zelden rondom zijn mond; en dat er op zijn breed en schrander voorhoofd rimpels zijn waar te nemen, die van te aanhoudende inspanning en onverpoosde staatszorg getuigen, dat bespeur ik tot mijn leedwezen, als ik hem gadesla in de vroegte, als hij zijne dagtaak aanvaardt. Hij is nog in de volle kracht des levens, en toch verbeeld ik mij dat dokter Friedlander hem verouderd zal vinden, als deze hier komt; wanneer? Wij hooren er nog niets van, maar allen verlangen wij evenzeer naar die komst.
Waarde Vriendin!
Ik werd gestoord eer ik mjjn laatsten behoorlijk kon eindigen, en toch, de gelegenheid om het pakket naar Genève te verzenden was zóó gunstig, dat ik die niet wilde laten voorbijgaan. Nu zet ik mij neer om u te schrijven in geheel andere stemming, onder den drang eener sterke behoefte om aan eene vertrouwde borst mijne bezwaren, mijne bange vermoedens uit te storten. Hoe onbezorgd schreef ik u laatst; hoe geheel verdiept in de beschouwing van den belangwekkenden man, die mij met zijne vriendschap, met zijn vertrouwen vereert, en mij zelve, al mijne vrees en hoop, als vergetend onder die waarnemingen. Ik begon waarlijk door alle uiterljjke drukten been tot zekere rust te komen; en nu, hoe geheel anders is het nu geworden ! Ik voorzie moeilijke dagen. Het verleden, waarmee ik meende voorgoed te hebben



afgedaan, waaraan ik eindelijk rust had verkregen, al was het ook eene vreugdelooze berusting, doet opnieuw zijne rechten gelden; er trekt zich boven inijn hoofd eene donkere onweerswolk samen. De man, die met een kreet van wraakzucht van mij is weggevloden, die als een vloek over mij heeft uitgesproken, wien ik onrecht heb aangedaan, ik weet het maar al te goed, die man is hier, is weergekeerd en zoo mijn bang voorgevoel en de eerste opmerkingen die ik heb gemaakt, mij niet bedriegen, is hij tot mij gekomen met vijandelijke bedoeling. Ik vrees, dat mijne schuldbelijdenis, mijne bekentenissen (die nu toch wel tot hem zijn gekomen, naar ik mij voorstel) niet machtig zijn geweest om hem tot verzoenlijkheid te stemmen. Mijne miskenning, mijn smaad en bitterheid hebben zijn hart vergiftigd ; de haat heeft het zachter gevoel daarin gedood; de haat is machtiger geweest dan de liefde; want hij heeft mij liefgehad, ik moet het nü wel gelooven. Uit den gloed van zijn haat licht mij nóg de vlam dier liefde toe, waarvan zijn hart eens voor mij heeft gegloeid, en die ik heb gebluscht, ik zelve, door mijne verdenking en mijn ongeloof. Heeft hij mjj gezocht en uitgevonden, of heeft het toeval hem hierheen gevoerd, dat weet ik nog niet te onderscheiden; maar hoe dat ook zij, hij heeft mij bereikt, hij heeft het recht van intrede in mijne naaste omgeving, juist in den familiekring waar ik mij veilig waande tegen alle vijandschap daarbuiten. Doch laat ik u alles geregeld meedeelen. Ik kan toch niet slapen; ik neera den nacht te baat om u te schrijven, om het, al is het maar op het papier, uit te spreken wat mij schokt, en wat ik aan niemand kan vertrouwen, wat mijn hart tot brekens toe bezwaart en benauwt, en wat ik moet verkroppen en verhelen met een effen voorhoofd en een kalm gelaat. Gisteren aan tafel kreeg de minister een briefje van een zijner collega's dat hem een verdrieteljjken trek op het gelaat bracht en een uitroep van spijt deed slaken.
Aan meer zelfbeheersching van zijne zijde gewoon, keek mevrouw hem onrustig vragend aan.
Ik waagde het alleen tersluiks een vluehtigen blik op hem te werpen, en Mathilde sprak het uit voor ons allen:
„Dat leelijke briefje doet u verdriet, papa! is het niet zoo?"



Hij glimlachte. — „Wees gerust, kindlief! er is geen kwaad bij; het is maar eene herinnering aan eene bijeenkomst, waaraan ik niet had gedacht, en die mij nu juist ongelegen komt, daar ik op hetzelfde uur iemand bij mij bescheiden heb, wien ik noodzakelijk moet spreken. Ik kan mij niet onttrekken aan de conferentie, en ik kan den persoon in kwestie niet afschepen met een „niet thuis", nu ik zelf hem hier heb ontboden..
„Kunt gij hem morgen niet laten weerkomen ?" vroeg mevrouw.
„Dat zou zoo goed zijn als hem het onderhoud dat hij verlangt te weigeren, want hij zou morgen vertrekken, en ik stel er zelf het grootste belang in hem nogmaals te zien en nader te leeren kennen dan bij een eerst vluchtig onderhoud, zooals ik gisteren met hem had. Het eenige wat ik er op weet, Sophie, is u een weinigje overlast aan te doen... Gij kunt thuisblijven van avond, zoo ik mij niet vergis?"
„Ja! ik heb niets; ik zou een uurtje naar de opera kunnen gaan, maar zij geven de Favorite zoo slecht..
„Laat de Favorite aan hare begunstigers over, en verplicht mij door den man in kwestie te ontvangen; hij zal komen omstreeks het theeuur; houd hem bezig tot ik terugkom. Het kan niet laat worden. Ik zal mij zooveel mogelijk haasten; om half tien ben ik zeker terug."
„Heel goed, zoo'n uurtje zal licht door te brengen zijn, al is het met een onbekende; ik reken daarbij op ma chère Berthier om de conversatie levendig te houden."
„Ik zal mijn best doen, mevrouw!" hernam ik glimlachend, maar denkelijk zal mijne hulp daarbij wel overbodig zijn; er komen zoo licht andere visites op dat uur, als men weet dat u thuis is..
„Goed dat gij mij daaraan herinnert," viel mijnheer in. „Er moet van avond niemand anders ontvangen worden."
„Zelfs niet freule Haubertin, die ik zoo half en half verwacht ?" zei mevrouw malicieus.
„Och! die pretentieuze zottin! kort en goed: „niet thuis!" als zij komen mocht," sprak mijnheer met ongeduld.
„Zoo ik anders met de freule en Mathilde op mijne kamer thee dronk ?" stelde ik voor.



„Een charmante inval, Renée, lispte mevrouw; maar ik bedank hartelijk om met den illustre? onbekende en tête-d-tête te blijven; dat zou al heel ongezellig zijn."
„Wees niet ongerust," hernam mijnheer met eene uitdrukking van ernst en vastheid, die wij allen verstaan; „het is een illustre man; althans als gij niet juist naar een adellijken titel vraagt. Hij heeft eene brochure geschreven over een onderwerp, dat mij zéér bijzonder interesseert, en ik denk wel, dat hij een aantrekkelijk onderhoud zal weten te voeren, want hij heeft veel gereisd, veel gezien, veel opgemerkt."
„Kan ik ook ergens zijn reisverslag lezen?" vroeg mevrouw ondeugend; „anders bega ik mogelijk de fout van mevrouw de Talleyrand, die Robinson vóór zich meende te zien, toen zij naast Denon was geplaatst."
„Gij hebt bon sens genoeg om geene dwaasheden te zeggen Sophie; de man in kwestie reisde als industrieel en zijne verslagen zijn niet van uwe competentie; maar ik verlang dat gij u strikt aan mijn voorschrift zult houden, hem goed ontvangen, en niemand, absoluut niemand anders toelaten. Gij weet hoe voorzichtig men moet zjjn in mijne positie; er had maar eens de een of andere indiscrete babbelaar bij te komen, dan lazen wij het morgen in alle couranten, dat die man met mjj een particulier onderhoud heeft gehad en dat men er uit opmaakt... al de luchtkasteelen, die het vruchtbare brein van journalisten op de minste „gegevens" weet te bouwen. Railleer er nu niet mede, Sophie; het is mij volle ernst, dat van dit bezoek voorloopig niemand buitenshuis iets zal weten."
„Wees gerust, Gustaaf! ik versta u; gij zult over mij tevreden zijn; alleen dien ik vooraf den naam te weten van den persoon „in kwestie", anders zou Hendrik den verkeerde kunnen toelaten."
„Daar zal ik voor zorgen, maar zie hier zjjn kaartje."
„Eckbert Witgensteyn", las mevrouw overluid, na het even te hebben bekeken. „Goed, wij zullen mijnheer Witgensteyn, den industrieel, met de hem verschuldigde deferentie ontvangen; niet waar, Renée? al zijn wjj dan incompetent om hem te waardeeren in zijne specialiteit."
Mevrouw was wel wat gepiqueerd over „de incompetentie", die



haar gemaal haar had toegedicht; en dat was mijn geluk, want de lichte wolk, die er tusschen hen optrok, was oorzaak dat zij hunne opmerkzaamheid aan elkander wijdden en bijgevolg niet opmerkten, hoezeer de naam mij had getroffen.
„Heeft u hoofdpijn?" vroeg Mathilde mij fluisterend. Kinderoogen zien zóó scherp.
„Niet heel erg; maar nu de tafel is afgeloopen, kunnen wij naar boven gaan," hernam ik op denzelfden toon.
Zeker rekenden de echtgenooten, die te innig vereenigd waren, om niet de lichtste wond spoedig te heelen, het mij als fijne tact en discretie toe, dat ik hen zoo spoedig mogelijk samen liet. Helaas daar was nog een bijreden, die mij zelve betrof. Ik zag er geen kans op het gevreesde weerzien te ontgaan; daarbij was het zeker, dat het eene bedreiging moest zijn tegen mij ? Kon het niet bloot toeval, niet bloot zijne industrieele belangen zijn, die Eckbert hierheen voerden, of kon het mogelijk wezen, dat hij wist, dat hij vergeven had en dat zijne komst belofte van verzoening inhield ? Hoe fel bewogen mij deze vragen; hoe onrustig klopte mij het hart; op hoevele wijzen wierp ik dit vraagstuk voor mij zelve op en om, nadat ik Mathilde had verzekerd, dat de hoofdpijn wel zou overgaan, als ik een weinig rust had genomen, en zij mij alleen liet om die rust te verzekeren. De hoofdpijn, ja, die kon mijn voorwendsel zijn om niet aan de theetafel te verschijnen; maar... zou het geloofd worden ? Zou mevrouw niet van mij denken, dat ik onwillig was om haar den dienst te doen dien zij van mij wachtte: de derde te zijn bij een mogelijk niet vlottend onderhoud? Zou mijnheer niet heel licht iets ongewoons vermoeden uit dat niet verschijnen, waar er op mij gerekend werd? Ik zou mij zelve daarmee immers verraden. Daarbij, hem weerzien, hoe dan ook, ik voelde wel dat ik die verzoeking niet zou kunnen weerstaan, het mocht kosten wat het wilde.
De aangekondigde liet zich wachten. Hoe mijn hart klopte, als de bel overging, en ik telkens meende dat hij het zou zijn, terwijl er slechts een ander bezoek werd afgewezen, kunt gij u voorstellen. Om mijne gejaagdheid te verbergen, die mjj deed opschrikken, als de knecht maar een krant binnenbracht, nam ik een voorwendsel te baat om naar mijne kamer te gaan; mevrouw had gevraagd



naar een geïllustreerd werk, dat in mijn bezit was en dat zij wilde doorbladeren in afwachting van den heer Witgensteyn, die volgens haar niet de beleefdheid had exact te zijn.
Toen ik weer binnenkwam, was Eckbert gekomen, en had zeker een geldig excuus weten te maken voor die fout, terwijl van mevrouws zijde de ontvangst was geweest wat die zijn moest op het verlangen van haar gemaal; althans hij zat naast haar bjj de theetafel, en zij schenen samen goed op hun dreef. Ik had mij intusschen hervat en trachtte mjj goed te houden. Ik was nu in het gevaar en moest kloek zijn. Ik boog mij tegen hem als tegen een vreemde, maar zonder den moed te hebben hem aan te zien. Hij zelf, was hjj er op verdacht mjj hier te vinden, of herkende hij mij werkelijk niet? Hij sloeg geen acht op mij en toen mevrouw mij voorstelde als Juffrouw Bethier," boog hij even, na een koelen vluchtigen blik, en zette zjjn gesprek voort met de vrouw des huizes als had mijn binnentreden geen de minste beteekenis voor hem. Nauwelijks wetende wat ik deed, haalde ik mijne tapisserie voor den dag, en begon druk te werken, om mij eene contenance te geven. De gouvernantes van beroep nemen gewoonlijk dergelijke afwachtende houding aan, als het gesprek buiten haar omgaat. Maar ik nam anders wel eens de vrijheid mij in de conversatie te mengen, en mijn zwijgen moest mevrouw ditmaal te meer bevreemden, daar het tegen de afspraak was. Reeds had zij, geloof ik, daarover eene schertsende aanmerking op de tong, toen Mathilde, die naast mij zat en even naar mijn werk had gekeken, in een luiden lach uitbarstte. In den angst mijns harten had ik groene rozen gefabriceerd, met rozenroode steelen!
Het lieve levendige kind kreeg eene berisping van hare moeder over deze misplaatste vroolijkheid. Ik moest haar verontschuldigen, en mijne discratie belijden.
„Wil ik het weer voor u uittornen ?" vroeg Mathilde goedhartig.
„Neen! neen! als men gebroddeld heeft, moet men het zelve weer terechtbrengen," sprak ik, reeds met dat vervelend werkje aanvangende.
„Ik dacht dat de tapisserie van Penelope qui n'enfinit pas uit de mode was," voegde Eckbert mij toe, en de pointe was zoo rechtstreeks op mij gericht, dat ik wel moest opzien; hij was



zonder mededoogen : zijn scherpe, satyrieke blik op mij gevestigd, bleef nu op mij rusten.
Uit wanhoop vatte ik moed en beantwoordde dien. Ik zag het hem aan, hij wist wie hij voorhad, en hij bracht mij den vrede niet! Zoo ik mij vervallen en veranderd dacht, hij ook was niet dezelfde gebleven; hij ook was ouder geworden dan zijn leeftijd, maar hij was niet vervallen, en zijn voorkomen droeg de sporen niet van verdriet of lijden. Alleen hij was rijper geworden; zijn gelaat was minder teer en week, meer kloek en manlijk; hij droeg niet meer den fijnen, fattigen knevel; maar een zware, blonde baard, op de wijze der Amerikanen, stond hem fier en forsch. Zijne bijna meisjesachtige blos was in eene geheel verbruinde gelaatstint opgegaan. Zijne oogen zelfs schenen dieper en donkerder geworden. Het was of er staal flikkerde uit dien blik; de Adonis was omgetooverd in een valk, die op zijne prooi loert. Ook zijne kleeding verried een ander mensch. Ik wist vooruit, dat ik hem niet in uniform zou zien; maar de Eckbert van voorheen zou zich zeker bij een avondbezoek als dit, bij eene officieuse samenkomst ten huize van een minister, met bijzondere zorg hebben gekleed, en daarvan was nu niets op te merken in zijne eenvoudige zwarte jas, zijne achteloos toegeknoopte das en zijne donkerbruine glacé handschoenen; alleen zijn linnengoed was van onberispelijke frischheid, doch zonder eenige recherche, zooals men dat vaak bij onze Haagsche heeren ziet; geen geborduurd overhemd; geen diamanten knoopjes; de grootste eenvoud; alleen droeg hij de linten van twee of drie buitenlandsche ridderordes in zijn knoopsgat, hetgeen van erkende verdienste of van vorstengunst getuigde. Zijn blond krullend haar, waaraan hij voorheen kenljjk zooveel zorg besteedde, was nu kort afgeknipt en liet zijn krachtig breed voorhoofd geheel vrjj; wilskracht en onverzettelijkheid lagen er op uitgedrukt; maar ook in menige diepe groeve de zware worsteling met het leven. Zooals hij zich nü voordeed, gaf hij niet meer den indruk van le beau lieutenant, de lieveling van de dames, maar voor mij had dit verschil juist iets aantrekkelijks Hjj imposeerde mij, en ik begreep zelfs niet meer hoe ik er toe gekomen was, een man als dezen zoo hard te bejegenen, zoo smadelijk



te verdrijven. Maar ... het was ook een ander als die Eckbert, die onder een troep lichtzinnige jongelui eene roekelooze weddenschap aanging. Hij geleek zelfs zoo weinig meer op dezen, dat ik hem niet terstond zou herkend hebben, als zijn naam mij niet vooruit ware genoemd. Gij begrijpt wel dat men niet zweeg, terwijl ik voor mij zelve deze opmerkingen maakte; dat ze mij ook niet invielen bij den eersten blik, dien ik op Eckbert waagde, maar het gevolg waren van hetgeen ik in den loop van dien avond waarnam, en wat nu voor mij helder wordt, terwijl ik er u over schrijf.
„ Aan mijnheer Witgensteyn ligt de schuld, dat juffrouw Berthier zich vergiste in de kleuren der wol," hoorde ik Mathilde zeggen, „en nu is hij het die er mee spot."
„Aan mij zou dat liggen, juffrouw Ryhove?" vroeg Eckbert; „daar begrijp ik niets van; hoe meent gij dat?"
„Het komt, omdat gjj zoo druk zit te vertellen, dat men er naar luisteren moet."
„Dat was niet eigenlijk waar; ik was te veel gepreoccupeerd om te kunnen luisteren."
„Als het mijne schuld is, zou ik het moeten goedmaken, want ik herstel gaarne eene begane fout," hernam Eckbert; „maar
wat juffrouw B " — hij zag naar mevrouw, die eenigszins
scherp herhaalde: „Berthier — juffrouw Renée Berthier."
„Wat juffrouw Renée Berthier bedorven heeft, staat niet in mijne macht te verhelpen ..
„Ik ben niet gewoon mij zelve te sparen, als er iets te herstellen valt," gaf ik ten antwoord.
„Een goed beginsel, juffrouw Berthier, dat u in het leven te pas kan komen," hernam Eckbert.
„De onderstelling reeds is niet galant, mijnheer," merkte mevrouw aan.
„Ik had de oprechtheid u te waarschuwen, mevrouw! dat ik niet galant ben; niet meer man van de wereld, schoon ik er vroeger voor doorging; maar sinds heb ik betere dingen te doen dan mij op te houden met de sociale leugens, die men vleierij en galanterie noemt. Ik heb u zelfs de bekentenis gedaan, dat ik een vrouwenhater ben."



„Ook deze bekentenis was niet beleefd."
„Maar eerlijk, zoo ik meen."
„Dus vrouwenhater zonder exceptie?" vroeg mevrouw met haar innemendsten glimlach.
„Misschien ééne," zei hij gevat; „ik zou Vours Danube moeten zijn, zoo ik nü althans niet eene exceptie liet gelden, om den regel te bevestigen."
„Te veel, a bout portant," zei mevrouw.
„Ik moest bewijzen wat ik beweerde, dat ik den tact verloren heb om met vrouwen om te gaan, sinds ik mij uit eiken kring terugtrok, waar zij den toon voeren."
„Er moet oorzaak zijn voor zulk een opzet. Gij maakt mij nieuwsgierig."
„Stel u een man voor, die het recht meent te hebben eene prachtige roos te plukken, en die zich aan de dorens de vingers wondt tot bloedens toe."
„Als een heer ook zóó kleinzeerig is," viel Mathilde uit, die de klacht niet als symbool opvatte; eene prachtige roos is, dunkt mij, wel een prikje waard; daarbij, men kan op een anderen keer voorzichtiger zijn, en de schaar gebruiken of handschoenen aandoen."
„Als men zulke voorzorgen moet nemen, zie ik er liever van af, juffrouw Ryhove! bedenk dat ik nog de litteekens draag, zoo diep zijn de prikkels mij in het vleesch gegaan. Ik nam het besluit voor altjjd het oog af te wenden van de gansche rozengaarde. Yeel zorgs, veel arbeids werkte mee, om mij in dat besluit te doen volharden. En de gewoonte heeft het overige gedaan; bloemperken trekken mij niet meer aan."
„Dus heb ik nooit een bouquet van u te wachten ?" vroeg het lieve kind plaagziek.
„Mogelijk een takje reseda of een veldviooltje," antwoordde Eckbert met een glimlach.
Wat ik uitstond onder het kruisvuur van dit gesprek, dat ik moest opvatten als tot mij gericht, kan ik u niet beschrijven. Er deel aan te nemen, was mij ondoenlijk, al voelde ik dat mevrouw, dat Mathilde zich over mjjn stilzwijgen verwonderden en er bjjkans door geërgerd werden. De eerste moest die ergernis lucht geven.
Inn<rs een omwe;. 20



„Mijnheer Witgensteyn mag van geluk spreken," viel zij uit, „dat juffrouw Berthier gepreoccupeerd wordt door de moeite die het haar kost, hare distractie van zooeven te verhelpen; anders zou zij hem zeker a partie hebben genomen, Nu laat ze ons maar schermutselen." Dien wenk moest ik opvolgen.
„Ik vraag mij zelve af, of er geen onrecht wordt gepleegd, als men allen laat boeten voor hetgeen ééne misdeed," sprak ik vermetel, uit zielsangst ?
„.Et de trots!'' zeide Eckbert; „bataille de dames; drie tegen een; ik vrees dat het met mij af zal loopen als met den Horace van Corneille — vluchten."
„Dat gaat niet," viel mevrouw in, „gij zijt omsingeld en mijn krijgsgevangene in naam van mijn man."
„Men dankt soms de schoonste heldendaad aan den moed der wanhoop," hernam Eckbert.
Wat mevrouw dacht te antwoorden weet ik niet, daar de knecht binnentrad met een sensatiebericht.
„Daar was iemand met een boodschap van Trippewitz om mevrouw te spreken."
„Iemand! iemand? Het zal toch zeker een juffrouw zijn?''
„Excuus, mevrouw! 't is de eerste werkster, zooals ze zelf zegt, die komt vragen of u zoo goed zoudt willen zijn nü de japon te passen in plaats van morgenochtend; anders komt ie niet klaar."
„Niet klaar! mijn japon die ik morgenavond moet hebben. Verbeeld u, Renée! ik heb er zoo vast op gerekend!"
„Wil ik de juffrouw gaan spreken en het haar eens goed op het hart drukken ?" vroeg ik.
„Dat zou immers niet helpen als ik passen moet! Och, mijnheer Witgensteyn, wij vrouwen zijn waarlijk de slavinnen van onze naaisters."
„In uw geval emancipeerde ik mij, mevrouw..
„Gij hebt goed spreken ... maar ik ... moet mjjne japon hebben voor het bal bij den Russischen gezant, en dus... excuseer mij voor een oogenblik; juffrouw Berthier zal wel zoo goed zijn u nog een kop thee te schenken."
Witgensteyn boog zich en mevrouw ging heen.
Ik stond op om aan haar wenk gevolg te geven, maar mijn



hart klopte zoo hevig, dat het was of mjj de keel werd toegeknepen ; ik kon geen woord uitbrengen; zwijgend reikte ik hem zijn kopje over, waarvoor hij met eene stijve buiging dankte... Was nu Mathilde maar weg te krijgen, dat zou mij eenige verlichting geven, dan behoefde ik niet langer een zelfbedwang te oefenen, dat bijkans boven mijne macht ging, dan was er vrijheid om met elkaar te spreken; dat zou ruimte, wellicht rust geven; maar ik was te stompzinnig om er iets op te vinden, en de wensch, dat zij ons alleen zou laten wilde mij niet van de tong. Gelukkig scheen het beminlijke kind mijne gedachte te raden, voor mij te voelen althans. Zij ging naar mij toe, sloeg haar arm om mijn hals en sprak halfluid: „Het wordt erger met de hoofdpjjn, niet waar? laat mij dien flacon met vlugzout halen, daar u altijd baat bij vindt. Ik weet dat hij op uwe toilettafel staat."
„Ja, doe... dat... voor mij," bracht ik met moeite uit. Zij zou er naar moeten zoeken, want ik had den flacon in de leeskamer gebruikt, maar ik kon haar dat niet sparen. Nu waren wjj alleen. Eckbert en ik! maar ik miste het aplomb om iets te zeggen van al wat mij zoo dikwjjls door het hoofd was gegaan ; niets daarvan stond mij meer voor den geest; ik was als versuft. Ik nam mijne plaats weer in tegenover hem en zag hem smeekend aan; mij dacht hij zou deernis met mij hebben en het drukkend zwjjgen afbreken. Zijn blik sprak reeds, maar hoe vreeslijk ! Welk eene verandering in dat selaat, dat nog zoo pas vroolijk en opgewekt eene luchtige causerie had gevoerd. Zjjne trekken werden strak en somber, hij werd doodsbleek als bij ons afscheid, hij schoof het scrapbook waarin hij gebladerd had ter zijde, en de armen over elkaar slaande, wierp hij mij een blik toe, waaruit toorn en minachting lichtten toen hij mij toevoegde:
„Juffrouw van Berehem schijnt van maskerades te houden. Alleen is het hier het omgekeerde van het tooversprookje; de Indische prinses is... Cendrillon geworden!"
Dat zijn eerste woord aan mij : zulke beschuldiging, ironie — het was of ik in een afgrond zonk, waaruit niets mij meer zou kunnen opheffen... Ik viel weer op mijn stoel terug. „Eckbert, vergeef mij alles!" sprak ik met gesmoorde stem, terwijl ik hem de hand toestak. Hij deed of hij niet hoorde, niet zag; hij ging voort.



„Prinses! om een hooggeboren woesteling te behagen; Cendrillon! om zich zelve te voldoen, om te spotten met hen die haar in ernst opvatten; altijd uit dezelfde oorzaak, caprice, zelfzucht, wantrouwen."
„Zoo bittere haat bezielt u tegen mij, dat gij het ergste denkt en zulk eene uitlegging geeft aan hetgeen de drang der omstandigheden mij heeft opgelegd; gij weet, gij moet weten wat er met mijne familie is voorgevallen; daarna zocht ik eene schuilplaats en vond die hier in dit goede huis, bij deze waardige familie; kunt gij mij dat als schuld aanrekenen, is dat eene onverschoonlijke caprice?"
„Gij zijt meesteres over uwe eigene handelingen, juffrouw van Berchem, en het is niet aan mij u daarvan rekenschap te vragen."
„Maar ik ken u dat recht toe! Ik wil alleen, dat gij mij niet zult veroordeelen vóór gij mijne verdediging hebt aangehoord."
„Daarvoor is 't nu het oogenblik niet, maar mij dunkt, waar de feiten spreken..."
„Toch kan de schijn bedriegen..
„Gij zijt niet van dat gevoelen geweest, toen het mij gold!"
„Dus nog altijd die rancune! dus zijt gij werkelijk hier met vijandelijke bedoeling tegen mij?"
„Mij dunkt, dat kan voor u niet twijfelachtig zijn?"
„Ik meende... ik hoopte..."
„Dat ik verzuimen zou mijne revanche te nemen, zooals ik u gewaarschuwd heb! Lang uitstel is geen kwijtschelden; nu ik u eindelijk langs verren, zeer verren omweg heb bereikt zult gij wel niet van mij verwachten, dat ik opgeven zal wat ik mij eens voornam."
„Ik had... edelmoedigheid van n verwacht na den onschatbarcn dienst, dien gij mij eens hebt bewezen. Ik heb het gevoeld, ik heb het geraden, dat het uice hand is geweest, die mij van den gapenden afgrond heeft teruggehouden. Zoo gij wraakzuchtig waart geweest, hadt gij mij in die ure aan mijn lot moeten overlaten; de bitterste wraaklust had niets vreeselijkers voor mjj kunnen uitdenken dan dit."
„Het is roekeloos van u, op edelmoedigheid van mjjne zijde te rekenen ; hebt gij, gij, edelmoedigheid geoefend jegens mij ?"



„Helaas! neen! maar... ik meende dat gij nu zoudt weten hoezeer mij dat heeft berouwd." — Al had er mijn leven aan gehangen, Martha! ik kon hem nu, terwijl hij daar zoo koud, zoo onbarmhartig op mij neerzag, de bekentenissen niet herhalen, die ik eens in den gloed der dankbaarheid uit de diepte der zelfbeschuldiging had neergeschreven. Ik kon alleen hem nogmaals de hand toesteken en herhalen: „Eckbert, vergeef mij alles en reik mjj de hand ter verzoening! Maar weer nam hij die niet."
„Het is niet de gewoonte, dat men elkaar de hand reikt vóórdat de satisfactie is gegeven."
„Welke genoegdoening begeert gij dan?" vroeg ik.
„Op mijn tijd zult gij dat vernemen. Yergeet niet, dat het tusschen ons een duel is, en dat aan mij, als den beleedigde, de keuze der wapenen staat."
„Ik begrijp niet welke het zijn kunnen, maar... naar ik geloof, vordert de billijkheid dat het gelijke zijn, niet waar? en ik zie niet in, hoe ik mij hier in dit huis, te midden der familie, tegen u kan verweren."
„Het is mijne schuld niet, dat gij u in die valsche positie hebt gezet; draagt er nu ook de gevolgen van."
„Zijt gij voornemens mij het verblijf in dit huis onmogelijk te maken ? hier, waar ik niet slechts eene wijkplaats, waar ik een doel voor mijn leven vond, waar ik rust zocht en misschien zou hebben gevonden. ..
„Zoo niet het verledene in de gestalte van een onwelkom bezoeker u uit dat paradijs der ruste kwam verdrijven, met de herinnering aan oude schuld, die nog moet worden afgedaan.''
„Kunt gij het weten, welke boete ik mij zelve reeds heb opgelegd?" vroeg ik. „Maar het zij zoo; gij hebt het in uwe macht mjj de positie hier onhoudbaar te maken, indien dat uw voornemen is; zeg het dan maar in eens, en ik zal voor u wijken; met u strjjd voeren op dit terrein, is mij ondoenlijk."
„Ik heb dat voornemen niet. Als het u goed dunkt hier te blijven, hoop ik gelegenheid te vinden om u in dezen kring gade te slaan ; het kan eene interessante studie zijn; de fiere Regina, verkleind tot de proportie van... mamselle Berthier!"
Er was bitterheid in zijn toon, en de toezegging klonk als eene



bedreiging, waaronder ik het hoofd boog. Hij zweeg een oogenblik eer hij er op liet volgen: „Maar wees gerust, ik zal zorgen u niet te compromitteeren." Hij ging weer zitten, en nam een album met photographieën in handen, die hij met de grootste belangstelling scheen te bekijken. Zóó tegenover hem te zitten, was mij ondoenlijk."
„Eckbert!" riep ik smeekend, „dit zwijgen, deze onzekerheid kan ik niet dragen; zeg mij wat gij voor hebt, waarom gij hier zijt gekomen ?"
„Om zaken te doen met Zijne Excellentie," antwoordde hij zonder op te zien.
„Wist gij, dat gij mij hier zoudt aantreffen?"
„Juffrouw Berthier is nieuwsgierig!" sprak hij, maar tegelijk wierp hij mij een blik toe, die voor eene waarschuwing kon gelden. Hij had de deur achter mij zien opengaan, en Mathilde kwam vogelvlug aanloopen met den flacon, dien zij eindelijk had gevonden; van de andere zijde kwram mijnheer door de portière binnen. Ik trachtte zooveel mogelijk mijne gemoedsbeweging te verbergen; Eckbert schoof met opzettelijke langzaamheid het album ter zijde, en ging den minister te gemoet, die hem vriendelijk welkom heette en de hand reikte, terwijl Mathilde naar mij toekwam, en mij dwong onverwijld de kracht van het opwekkend zout te beproeven.
„Ik liet u mijns ondanks lang wachten; gij hebt u toch, hoop ik niet verveeld?" vroeg mijnheer, die het gebaar had opgemerkt, waarmee Witgensteyn het album had ter zijde gelegd.
„Volstrekt niet; ik ben in levendige discussies geweest met dames...
„Die juffrouw Berthier vermoeid hebben," sprak do minister, inij aanziende.
„3/h bonne amie had den ganschen avond zware hoofdpijn," zei Mathilde.
„En ik beweerde, dat het eenige afdoende middel daartegen is — rust nemen, maar zij wilde mijn raad niet volgen; zij erkende zelfs niet mijne bevoegdheid om over haar te dokteren ..." viel Eckbert in.
„Ik moest blijven tot mevrouw..." stamelde ik.



„Waar is mijne vrouw?" vroeg mijnheer de wenkbrauwen fronsende.
„Mama is boven met de naaister van Trippewitz, om eene japon te passen," zei Mathilde.
„Men struikelt hier tegenwoordig van den ochtend tot den avond over modistes en naaisters," knorde mijnheer; „en juffrouw Berthier," ging hij tot mij gewend op verzachten toon voort, „bleef trouw op haar post, trots de ongesteldheid die men haar kan aanzien. Nu zijt gij afgelost, lieve vriendin! ga spoedig rusten. Mijnheer Witgensteyn! als ik u verzoeken mag?" en de heer Ryhove ging Eckbert voor naar zijn kabinet.
Ik liet het aan Mathilde over, aan haar moeder opheldering te geven omtrent mijn onwelzjjn, die het excuus, zoo ik hoop, ditmaal geldig zal achten; maar ik kan niet voor de tweede maal hoofdpijn krijgen als de heer Witgensteyn hier komt, en al vertrekt hij reeds morgen, zooals mijnheer dacht...
„Les départs les plus surs ,,Sont sujets de retour."
]k heb de zekerheid, dat hij zal terugkeeren. Ik voel het aan de innerlijke onrust, die zich van mij heeft meester gemaakt. Wat kan hij met mjj voor hebben? wat moet ik vreezen? Dat er niets meer voor mij te hopen is, is niet meer twijfelachtig; hij komt zijne revanche nemen, mij kwellen, mij vervolgen, om mij te brengen, waarheen? Ik heb schuld beleden, ik heb hem vergiffenis gevraagd; wat kan ik meer? als hij mij niet van hier wil verdrijven, niet compromitteeren, waartoe wil hij mjj dan brengen? ik begrjjp er niets van; hij moet een plan hebben, dat ik niet doorzie, en juist die onwetendheid is mij eene foltering. Het samenzijn met hem in de tegenwoordigheid van anderen, onder deze omstandigheden, nu ik weet dat er aan geene verzoening te denken valt, zal mij telkens opnieuw als op eene pijnbank schroeven; hij zal mij kwellen, bespotten, bedreigen, en ik zal mij niet kunnen verdedigen; ik zal weerloos moeten zijn tegenover hem. Ziedaar mogelijk de eenige wraakneming die hij denkt te oefenen, en dat het geene lichte zal zjjn, voel



ik reeds nu, maar... zulke kwellingen zonder uitkomst, c'est mourir a petit feu, dat is de hel.
Ik wist het vooruit dat hij zou weerkeeren; hij is niet eens weg geweest. Het onderhoud met den minister heeft tot uitkomst gehad, dat de heer Witgensteyn zijn besluit om den volgenden morgen af te reizen heeft gewijzigd, en dat hij eenigen tijd in den Haag zal vertoeven om eene beslissing af te wachten, die Zijne Excellentie, al is hij de premier, niet buiten zijne collega's om vermag te nemen, of waarvan hij de verantwoordelijkheid niet alleen wil dragen. Het schijnt dus wel „eene zaak" te zijn, die Eckbert hierheen heeft gevoerd, en zelfs eene waaraan enorme sommen hangen; dit alles vernam ik den volgenden dag, zonder er naar te vragen. Het schrijfvertrek van mijnheer moest „gedaan" worden, en er moesten papieren, boeken, kaarten, wat niet al, uit den weg geruimd worden en bezorgd tegen de ongewijde handen van schoonmaakster en werkmeid. Deze operatie, die mijnheer anders zelf zou moeten verrichten, neem ik gewoonlijk op mij, geholpen door George, mijuheers kamerdienaar. Terwijl wij aan dit werkje bezig waren, zei George, mij met zekere inysterieuse vertrouwelijkheid aanziende als wist hij dat zijn nieuwtje mij moest interesseeren:
„De heer van gisteravond blijft nog een tijdlang in den Haag."
„Zoo!" bracht ik uit op gerekten toon, als ware de mededeeling mij vrij onverschillig.
„Ja! en weet u waarom, juffrouw?"
Ik gaf geen antwoord, maar dat belette hem niet voort te praten; en zoo vernam ik, wat ik u hierboven meedeelde.
„Hoe weet gij dit alles, George?" vroeg ik; „het is toch niet waarschijnlijk, dat men u in het geheim zal hebben genomen."
„Och, juffrouw! als een mensch zijn oogen en ooren heeft. In den voormiddag, een half uur voordat mijnheer naar zijn bureau ging, is die mijnheer Witgensteyn hier weer geweest. Ik had order om hem terstond in het kabinet te brengen; dus, hij werd verwacht; toen is er ook nog een ander bijgekomen, ook



een van het ministerie, een hooge, zoo ik meen, en toen heeft mijnheer en die heer aan den heer van Witgensteyn alles gezegd, wat ik u daar vertelde, en deze besloot te wachten tot hij er meer van hoorde. Hij logeert bij Paulez, en zal daar blijven."
„Gij moet voor luistervink gespeeld hebben, om dat alles te weten."
„Niet met opzet, juffrouw! heusch niet; maar ik was hiernaast bezig, en de deur van het kabinet stond half open; ik kou alles hooren zonder er moeite voor te doen. Ik geloof dat mijnheer wel wist dat ik er was, maar daar geneert hij zich niet om; het komt er ook niet op aan, als men vertrouwde bedienden heeft. .."
„Moest men er op kunnen rekenen, George, dat zij zouden zwijgen, en het komt mij voor dat gij praatziek zijt..."
„Ik praatziek, juffrouw! wel ter contrarie; ik hoor zooveel, ik weet zooveel, maar mondje dicht; van rajjnheers zaken breng ik niets op straat, daar kan ik op zweren. Als er wat uitlekt dat geheim moet blijven, komt het van de bureanx, niet hier uit het huis. Hendrik is trouw, ik ben trouw, we zijn allen trouw, en dat is zaak ook; weet u, juffrouw, waarom? als wij aanblijven. .. ik meen, als mijnheer in zijn post blijft, dan hebben wij goede vooruitzichten om nog eens een baantje te krijgen, daar een mensch op trouwen kan; de dienstbaarheid is toch niet alles."
Ik had geen lust de zedenmeesteres te spelen, en het beginsel, waarop de zich noemende trouw van George berustte, te betwisten, maar de vraag moest mij van de lippen: waarom juist aan mij die mededeelingen omtrent den „vreemden" werden gedaan.
„Wel, juffrouw, omdat ik meende dat die heer geen vreemde voor u was, maar familie of kennis of zoo iets, en dat het u pleizier zou doen te hooren dat hij hier bleef."
„Waarom dacht gij dat?"
„Omdat hij vanmorgen, toen hij hier kwam, zoo ineens naar juffrouw vroeg."
„Wilde hjj mij spreken?"
„Dat zei hij juist niet; maar hij informeerde er naar, of u wel waart, en of het beter was roet de hoofdijn, en op een manier . .. al ware hij, zal ik maar zeggen, uw aanstaande geweest, hjj had niet hartelijker kunnen zijn. En toen ik zei, dat de juffrouw al



vroeg weer bij de hand was (veel te vroeg, onder ons gezegd, want u verwent mijnheer)..
„George!"
„Toen," — ging George onverstoorbaar voort — „gaf hij mij een fooi, en een goeje ook, voor de blijde tijding."
„Alles inbeelding van je, George."
„De fooi inbeelding!''
„Neen, maar de belangstelling; die heer heeft een praatje met je willen maken, anders niet."
„Het zou kunnen zijn; wie met mijnheer te doen hebben, houden mij graag te vriend ..hernam George met wichtigheid.
„En de fooi voor het collation van gisteravond?"
„Dat ze niet hebben aangeroerd, de heeren, want ze zijn tot één uur samen in het kabinet gebleven, en ik was, geloof ik, in de antichambre in slaap gevallen; althans Hendrik heeft hem uitgelaten ... en .. . leege handen, naar hij zei."
„Nu! daar heb je 'tal. Die heer heeft zjjn verzuim aan u willen goedmaken."
„Ja! zoo zal het zijn," stemde George toe; „maar ik ben lang niet zeker dat hij overtuigd is, en ik durfde hem niet eens aanbevelen zijne onderstellingen voor zijne kameraden te vorzwijgen."
Eu Eckbert, die beloofd had dat hij mij niet zou compromitteeren! Maar ik vermoed dat hij den kamerdienaar op zijne hand wil hebben, de Hemel weet met welke bedoeling.
Dien namiddag aan tafel kwam het avondbezoek van Witgensteyn weer ter sprake. Mevrouw, die zeer in haar schik was, dat zij de bewuste japon nog vóór het diner had thuis gekregen en had kunnen passen, vergaf het iedereen dat zij alleen had gesoupeerd, want ook Mathilde was vroeg naar haar kamer gegaan en de heeren waren niet verschenen, hoewel zij had laten waarschuwen.
„Maar, Gustaaf, gij moet toch heel wat te verhandelen gehad hebben met dien mijnheer Witgensteyn, dat gij het zoolang met hem hebt volgehouden."
„Zijt gij nieuwsgierig, Sophie?"
„Niet naar de zaken, dat spreekt vanzelve, maar..."
„Naar het vertrouwelijk discours, dat daarop volgde, niet waar ?"



„Juist, wat heeft hij u toch bijzonders meegedeeld, dat gij hem zoolang en zoo geduldig hebt aangehoord?"'
„Hij heeft mij verteld, hoe hij van zee-officier fabrikant is geworden.''
„Was het interessant, dat verhaal?"
„Mij kwam dat zoo voor; wilt gij er meer van weten?"
„Heeft hij u ook verteld, waarom hjj vrouwenhater is geworden."
„Zou hij dat zijn, werkelijk? In dat karakter heeft hij zich niet aan mij laten kennen?"
„In welk ander dan?"
„In dat van een energiek man, die na zware worsteling in den strijd om het leven, heeft overwonnen door wilskracht, volharding on onvermoeibaren ijver."
„„Heeft hij u dat zelf gezegd?"
„Hjj heeft mij feiten meegedeeld, die het mij bewezen. Een bijzonderheid reeds; om in zijn nieuwen werkkring te kunnen optreden, heeft hij zich moeten brouilleeren met een bloedverwant, die zijn voornaamste steun was, terwijl hij niets in de wereld bezat dan het schrale pensioen, dat aan een zee-officier tweede klasse 11a korte jaren dienst wordt toegekend. „Het was zoo goed, als mijne schepen verbranden, eer ik zeker was het aan land te kunnen houden," zei hij mij; „maar ik was besloten, het er op te wagen, en het moest er nu zóó mee door. Ik had al geloerd mij te behelpen; ik wist wat het zegt: in de engte te zijn; in 't politiek kan men desnoods derde klasse reizen, en dat deed ik om Oost-Friesland te bereiken, vanwaar mijn vader herkomstig was, en waar ik mijn nieuwe carrière ging zoeken." Nu kan hij een extra trein laten loopen, als het hem invalt. Nu is de firma, waarvan hjj het hoofd werd, bezitster van ijzergieterijen, smeltovens, smidsen, en al wat tot dien tak van industrie op groote schaal behoort. Zij heeft ertsgroeven en steenkolenmijnen in eigendom. Nu is zij het waarmee men moet rekenen in 't noorden en westen van Duitschland, als men groote werken van openbaar nut, zooals spoorwegen en diergelijken, wil onderriemen. De firma Witgensteyn zou een klein leger op de been kunnen brengen, als zij alle werklieden onder de wapenen riep, die aan hare verschillende werkplaatsen en inrichtingen zijn verbonden. I)e kleine



Oostfriesche stad Z., die zij tot het middelpunt hebben gekozen van hunne industrieele ondernemingen, is tot een ongekenden staat van bloei en welvaart opgevoerd; haar geheele bevolking is op eene of andere wijze in de afhankelijkheid van deze vorsten deiindustrie. ... Zij zijn met hun vieren, maar Eckbert is hun chef par droit de conqutte, daar hij het is die er het meest aan heeft toegebracht om de zaak tot zulk een ongekenden bloei te brengen, en er eene uitbreiding aan te geven, die de hoogst gespannen verwachting, zich niet had kunnen voorstellen. En dat binnen drie jaren tjjds!"
„'tls waarlijk miraculeus!" zei mevrouw; „ik zou wel willen weten hoe hij het aangelegd heeft om zulk Herculeswerk te verrichten, iemand die... in de derde klasse heeft moeten reizen."
„Uit spaarzaamheid. Ik heb niet gezegd, dat hij er bepaald toe gedwongen was. Men moet het hem zelf hooren vertellen, maar ... daar het niet zeker is dat tijd en gelegenheid het hem zullen toelaten, bovenal niet dat hij voor nieuwsgierige dames zal herhalen wat hij mij in een uur van gulle vertrouwelijkheid heeft meegedeeld, wil ik er u nog wel een en ander van vertellen, want ik heb lust nog wat aan het dessert te blijven luieren, als gjj mij ten minste een sigaar toestaat en jutfrouw Renée ons de koffie wil schenken."
„Een gezellig halfuurtje of we nog op Ringburg waren, ik verlang niet beter. Voor de soirée bij den Russischen gezant kleed ik mij toch niet eer de kapper er is geweest, en Mr. Dufour zal eerst te acht uur komen."
„Perfect. Ik, die helaas de corvee met u deelen moet, schiet in drie minuten mjjn rok aan. Oeorge is zoo behendig en zoo accuraat; — hij zorgt dat alles vooruit klaar ligt."
„Maar nu onze held ... uw Witgensteyn?" Renée en Mathilde branden van verlangen, of ze een hoofdstuk uit een nieuwen roman zouden hooren 'i
„'t Is haast een roman. Verlangend den zeedienst te verlaten, die hem sinds lang tegenstond, wilde hij van eene nonactiviteit die hem opgelegd was gebruik maken, om naar een anderen werkkring rond te zien. Hij wenschte dien in het buitenland te zoeken, om redenen die hij niet detailleerde, maar waarbij de



brouille met zijn oom, die hem voorspeld was als hij van zjjne militaire loopbaan afzag, zeker op den voorgrond stond. Zijne moeder herinnerde hem, dat er nog familieleden van haar overleden echtgenoot leefden in Oost-Friesland, die daar zaken deden; zij meende als fabrikanten in ijzerwerk, maar zij wist er het rechte niet van, daar zij als weduwe geene connectie had gehouden met die aanverwanten, die zich ook niets aan haar hadden laten gelegen liggen. Toch had zjj eenige weken geleden het bericht gekregen van een sterfgeval in die familie, een jong mensch van even twintig jaar, waarvan de grootvader (een broer van haar man) haar kennis gaf, als van eene onherstelbare ramp die hem had getroffen. Mevrouw Witgensteyn had met een kort woord van rouwbeklag geantwoord, en daarbjj was het gebleven. Maar zij raadde haar zoon aan eens een toertje naar Oost-Friesland te doen en dien oom te bezoeken, die, zelf op hoogen leeftijd, mogelijk een jongmensch in zijne zaken zou kunnen gebruiken.
Eckbert was gezind dien raad te volgen, maar hjj wilde de geheel van hem vervreemde familie niet onvoorbereid overvallen. Hjj schreef aan dien oom, gaf hem eene voorstelling van zijne positie, zijne wenschen, van de kennis en geschiktheid, die hij geloofde te hebben in zaken van handel en njj verheid, die hem altijd hadden aangetrokken en waarover hij veel had gelezen en nagedacht.
Die gulle meedeelingen hadden ingang gevonden. Het antwoord luidde gunstig:
„Neef moest maar overkomen; als hjj courage had, zou er nog wel wat voor hem te doen zijn. In den aanvang zou het wel wat vreemd zijn voor iemand die in officiersrang had gediend, maar... hij moest de handen maar uit de mouw steken, en de koe bij de hoornen vatten, dan kon hjj van de fabriek maken wat hjj wilde."
Bijna gelijktijdig kwam er een brief met hetzelfde postmerk van zijn neef, ook een Witgensteyn, werkzaam aan de fabriek en daarbjj geïnteresseerd. Deze voerde een geheel anderen toon. Neef Eckbert zou zeer onvoorzichtig handelen met de betrekking waarin hij was op te geven, in de hoop van eene betere te vinden bij de zaken van zijn oom. Het ging in het geheel niet goed met de fabriek; zij had vroeger gebloeid, maar zij had in do



laatste jaren geleden onder concurrentie en isolement; verdeeldheid onder de aandeelhouders deed het overige; er was nog een neef, die gelijke rechten had in de firma, en bij het overlijden van den oom, die reeds van hoogen leeftijd was, zou men gewis de firma ontbinden en de fabriek voor af braak verkoopen, omdat zij bijna geene winsten opleverde en niemand de zaak als zoodanig zou willen aanvaarden. Neef Eckbert zou wèl doen te blijven waar hij was, want zelfs de reis naar Z. had groote bezwaren. Er bestond geen rechtstreeksche communicatie met Nederland; men was achterlijk in het stadje sinds het was uitgesloten van het zich telkens meer uitbreidend spoorwegnet. Zelfs een stoombootdienst bestond er niet; men moest over A. of E. in OostFriesland komen, en voorts particuliere gelegenheid zoeken. Dit alles was afschrikkend en ook kenlijk met dat doel geschreven; maar toch, Eckbert Witgensteyn liet zich niet afschrikken, zelfs niet toen zjjn oom de vice-admiraal hem bedreigde met verlies van zijne gunst en hulp, ja hem zelfs als lid der familie zou afsnijden, als hjj de dwaasheid beging zich met dat „werkvolk" af te geven.
Hij antwoordde, dat hij de drukkende protectie van den viceadmiraal sinds lang moede was, en dat hij zich, het kostte wat het wilde, zou emancipeeren, en hij ging zijns weegs met het vaste voornemen niet om te zien, maar vooruit te streven.
Eene reisontmoeting, die menig ander als eene heilzame waarschuwing zou hebben opgevat en tot omkeeren bewogen, versterkte hem zelfs in het besluit om te volharden. De toezegging namelijk van den ouden oom, dat hij te J. een postchais zou vinden om hem af te halen, werd niet bewaarheid en de zwerver, die geen lust had een handvol geld uit te geven om een rijtuig te huren, dat daarenboven niet eens gemakkelijk te verkrijgen was, zag zich genoodzaakt de plaats op eene postkar naast den postillon als eene gunst aan te nemen, toen de reiziger, met wien hij in de ellendige herberg gelijktijdig eenige verversching had gebruikt, hem vroeg waar hij heen moest. Hjj noemde Z., en gaf tegelijk zjjne teleurstelling lucht, dat men hem — een bloedverwant — die uit den vreemde overkwam, zóó in den steek liet.
„Wie 't zijn mochten?" vroeg de reiziger.



„De Witgensteyns van Z."
„Ach, arme! dan zijt gij goed geadresseerd! Gij komt in een wespennest, mijnheer! daar heerscht tusschen die lieden, allen bloedverwanten onder elkaar, niets dan twist en verwarring, en gij zult van dat alles pijnlijk den weersehok voelen als gij u daarin begeeft."
„En de fabriek?"
„Een huis, dat tegen zich zelf is verdeeld, kan niet bestaan, staat er geschreven, en het wordt ook hier weer bewaarheid. Het staat allerellendigst geschapen met de zaak. De oude heer is in zijn tijd een kloek man geweest, maar zijne kracht is afgemat onder den verlammenden invloed van onwil en tegenwerking. Daarbij kwamen schokkende verliezen; behalve zijne echtgenoote, twee volwassen zonen tegelijk door een ongeluk in de groote fabriek. Zijne eenige hoop was nu gevestigd op een kleinzoon, dien hij naar Berlijn had gezonden om er zjjno opvoeding te voltooien, maar die, teruggekeerd, in den vollen bloei der jeugd aan den typhus overleed. Sinds is de oude heer niets meer dan een gebogen grijsaard, en de neven zijn hun gang gegaan, een sleur en slentergang, die niet meer van onzen tijd is. De machines zijn bij hen verouderd, zoo niet verroest; het werkvolk luiert; de meesters zien het aan met de handen in den schoot; zij zitten te wachten op het overlijden van den ouden Rudolf Witgensteyn om zijne erfenis te deelen, en daarmee elders heen te trekken. De scheuring onder de familie vond al plaats onder de grootvaders, en wordt met ieder geslacht wijder. Tusschen de scheuren in kan niets groeien dan onkruid en klimop, dat de beste sappen wegvreet; ik weet er alles van, want ik hoor ook tot de zwagerschap, gelukkig maar door mjjne vrouw. Mjjn schoonvader, die de ruïne voorzag, trok met zijn vermogen uit de zaak, en ging te R. wonen, waar ik gevestigd ben en..
Eckbert Witgensteyn sprong verschrikt op, niet omdat deze mededeeling hem zoo bijzonder trof, maar omdat hij de postkar zag wegrijden.
„Het doet er niet toe," sprak de vreemdeling; „ik zit hierop versche postpaarden te wachten voor mijne calèche; ik ga naar R. en moet Z. passeeren; wilt gij met mjj meerijden, dan zal ik



u meer vertellen; al is het niet opvroolijkend, het kan leerrijk voor u zijn, als gij er bij blijft daarheen te gaan."
Eckbert bleef er bij, ondanks het voorstel door de nieuwe kennis gedaan, om hem naar R. te volgen, en daar zijne hulp te aanvaarden om verder te komen, in plaats van een werk te ondernemen, dat hij toch niet tot een goed einde zou kunnen brengen. Maar Eckbert bleef bij zijn besluit; hij wilde het toch beproeven, of de Augiasstal niet te reinigen viel van haat en nijd, en of men dus het opgefrischte terrein niet uit de diepte zou kunnen ophelpen tot beteren staat.
Welnu beproef! De poging althans zal u niet tot oneer strekken; als het mislukt, zult gij nóg welkom zijn bij Wilhelm Feuer te R.; wij doen in steenkolen, mijn schoonvader en ik; en zoo de Witgensteyns met ons de handen hadden willen ineenleggen, zouden zij er beter aan toe zijn, dat kan ik u verzekeren.
Dat is goed te onthouden, dacht Eckbert, toen hij met een hartelijken handdruk afscheid nam van den voorkomenden reisgezel. Bijna berouwde het hem diens voorstel niet te hebben aangenomen, toen hij, te Z. gekomen, kennis maakte met de familieleden en met eigen oogen den treurigen toestand overzag, waartoe de voormaals bloeiende en kenlijk op groote schaal aangelegde fabriek was vervallen.
Het hoofdgebouw met de aanhoorigheden besloeg een uitgebreid terrein, maar de schoorsteenen rookten niet meer; de machines, verlamd en verroest, waren onbruikbaar geworden; er slenterden nog wel ettelijke werklieden rond en in de smidse werd nog gewerkt, maar een houten loods was tot werkplaats ingericht voor handenarbeid, die traag voortging, zoodat er bijna niets werd afgeleverd, hetgeen niet schaadde, verklaarde de bewuste neef, want er is toch bjjna geen vraag meer naar onze artikelen; wij moeten tegenwoordig alle materialen van te ver weg en door te dure middelen verkrijgen, om de concurrentie met anderen vol te houden. Zoo alles niet geheel stilstond, was het zjjns ondanks en uit barmhartigheid van den ouden chef, dien men er niet toe kon brengen alles te sluiten, en het laatste werkvolk weg te zenden, schoon hjj aan zijne neven had verklaard dat hjj geen penning van zijn particulier vermogen zou



opofferen om de zaak voor volkomen ondergang te bewaren; het moest maar gaan zooals het kón, zelfs al ging het — niet; een bankroet was niet te vreezen; men had niets gewaagd, niets willen of durven zelfs, waardoor de firma met een eclatant bankroet uiteen kon springen. Men liet de zaak uitdrogen, dat was alles. De neef, die aan Eckbert had geschreven, was ter goeder trouw geweest; hij zelf oordeelde dat de zaak te Z. geen toekomst had, en hij, zoowel als zijn broeder, die stille vennoot was, wachtten alleen lijdzaam het overlijden van den ouden heer, om de firma te ontbinden en zich elders neer te zetten met hetgeen hun uit de nalatensahap van den oom zou toekomen.
Eckbert Witgensteyn zelf zag het anders in, nadat hij ook door zijn oom was ingewyd in het verleden van de voormaals bloeiende industrieele zaak, die men naar zijn inzien niet als eene verlorene behoefde op te geven, als men maar lust en moed had om nieuwe hulpbronnen voor haar te openen en de middelen had den kamp met de concurrentie te wagen. Maar men moest eensgezind zijn, eerst de handen ineenleggen, en die vervolgens uit de mouw steken: hij deed het zjjnen neven inzien, dat alles nog wel weer terecht kon komen, als men het maar anders aanpakte, en dat het overlijden van den ouden heer geenszins het eind behoefde te zijn van de maatschappelijke overeenkomst, maar integendeel het begin van een nieuw tijdperk van herleving en bloei, mits zij maar niet bleven volharden in het voornemen om ieder met zijn aandeel een anderen weg uit te gaan. De oude heer Witgensteyn zelf was het eerst overtuigd, nadat hij Eckbert had gehoord, die al spoedig zijne genegenheid, zijn vertrouwen won, en op wien hij de verwachtingen begon over te brengen, die hij eens op zijn kleinzoon had gebouwd. De bijzonderheid dat Eckbert, als deze, naar zijn grootvader was genoemd en dus den geliefden naam droeg, hielp mee tot de illusie van den grijsaard, die schrander genoeg was om te zien, dat de Hollandsche neef juist dat bezat, wat er noodig was: energie, werklust, moed en volharding; in stilte had hij op dezen gehoopt, nadat hjj van diens komst de zekerheid had gekregen, en zoo hij eens had verklaard niets meer van zijn fortuin aan de zaak te willen offeren, was dit geweest niet uit gebrek aan hart, maar uit verbittering tegen de neven,
T.nn^rs een omwep. *- 1



die hij als de hoofdschuldigen van het verval beschouwde. Zij hadden door hunne weerstrevigheid zijn jongeren broeder verjaagd, een man van voorzienigen geest, die hem den ondergang door hunne slapheid en verkeerde maatregelen had voorspeld; zij hadden niets willen vernieuwen, niets durven ondernemen om met hun tijd mee te gaan; de stille vennoot, die in het belang der fabriek had moeten reizen, was liever thuis gebleven; zoo waren bij het hoofd der firma zelf moed en lust ondergegaan; en toen hij zijn kleinzoon verloren had, gaf hij het geheel op; toen had hij het plan gevormd die flauwhartigen te straffen in hetgeen hun het naast ter harte ging. Hij wist dat hij nog een neef had in Holland; op dezen zou hij zijne nalatenschap doen overgaan, en dien maatregel had hij reeds genomen, eer hij Eckbert had gezien, terwijl hij zich in stilte verkneukelde over de teleurstelling der anderen, die reeds in gedachten het zijne hadden verdeeld. Aan Eckbert vertrouwde hij deze beschikking en gaf haar op als de reden, waarom hij geen offers wilde doen om de zinkende firma te redden. Na die meedeeling was Eckbert meester van de positie. Hij deed zijn oom inzien, dat verbittering en plaaglust slechte raadslieden waren; dat hij zelf voor een intrigant zou worden gehouden als die beschikking doorging, en dat het nu juist tijd was om andere maatregelen te nemen, die alles zouden herstellen, hem zeiven voldoening zouden schenken, en tegelijk geene onbillijkheid zouden zijn. De oude Witgensteyn gaf aan Eckbert de vrijheid over een groot deel van zijn kapitaal te beschikken, ten bate der firma; en machtig door dit argument, wist deze de neven te bewegen tot verzoening met elkander en met hun oom, en te stemmen tot het instandhouden der fabriek, als Eckbert er raad op wist die te doen herleven. Allereerst stelde deze voor eene verzoening met Feuer en diens schoonvader, om in vereeniging met deze beiden voort te werken. De oude heer zag de noodzakelijkheid in van die hereeniging, maar het dreigde alles weer in kwestie te stellen. Eene verzoening met Feuer! die zijn schoonvader had bewogen zich uit de zaak terug te trekken, en die daardoor zoo'n geweldigen knak had toegebracht aan de firma. Niemand wilde erkennen dat hij er oorzaak toe gegeven had, en niemand wilde de minste zijn; daarbij, Feuer zou niet



willen: men had hem indertijd voor het hoofd gostooten, door hem de leverantie van steenkolen te weigeren, toen die nog de moeite waard was; — neen! aan eene verzoening met Feuer was niet te denken. Men kan het toch beproeven, zei Eckbert; ik zal er mijn best toe doen. En het gelukte hem de veete uit te delgen. Feuer was een schrander en ondernemend man, die aan de voorstellen van Eckbert gehoor gaf, omdat hij in dezen een gelijkgezinde erkende. Hij zelf kon wel is waar zijne zaken niet verlaten, om persoonlijk aan de wederoprichting van de gezamenlijke industrieele onderneming mede te werken ; maar hij gaf goeden raad, hij had vele connectiën, hij wist hulpbronnen aan te wijzen, die men maar had te openen. Zoo Z. kon worden opgenomen in het spoorwegnet, dat reeds tot R. reikte; zoo er eene verbinding was tot stand te brengen door de rails tusschen die beide plaatsen, dan was de eerste conditie tot herleving en bloei vervuld; maar men kon dit niet met eigene, zelfs niet met vereenigde krachten ten uitvoer brengen; men moest de welwillendheid der regeering inroepen; men moest den officieelen weg gaan. Wilhelm Feuer, die wat te zeggen had in het mijn- en bergwezen, had gedurende een verblijf te Berlijn kennis gemaakt met een man, die toen nog onbekend was, maar sinds eene autoriteit was geworden, waar het publieke werken, vooral spoorwegen gold. Als men dezen voor het plan kon winnen, was alles gewonnen; maar wie zou hier de kat de bel aanbinden? Geen der Oostfriesche Witgensteyns was daarvoor de man. en "Wilhelm Feuer kon zijne werkzaamheden aan geen ander overlaten. Eckbert Witgensteyn zou het ondernemen, onder voorwaarde dat zijn oom van R. in vereeniging met zijn broeder Rudolf inmiddels de belangen der fabriek zou behartigen, wat de laatste, nu hij geen ondergang maar hernieuwing te gemoet zag, met verjongde krachten op zich nam. Zoo trok Eckbert Witgensteyn naar Berlijn, als mandataris van de firma.
„Mevrouw, de kapper!" kwam Hendrik aandienen.
„Zoo laat reeds!'' riep mevrouw, verrast oprijzend.
„Ik ook heb mijn tijd verpraat," zei mijnheer; „het vervolg dus later, dames, als gij er meer van hooren wilt."
De séance was opgeheven en vooreerst kwam het niet weer



tot zoo rustig samenzijn, niet meer op het apropos zelf. Mevrouw had er zich meer van voorgesteld; Mathilde ook had op een hoofdstuk uit een sensatie-roman gehoopt; de stille moreele krachtsinspanning, de volharding, die er toe behoorden om menschen, die lang en vinnig met elkaar hebben getwist, elkander hebben benadeeld en geplaagd, weer tot elkaar te brengen, had hare nog onrijpe bevatting niet getroffen, en ik, die alles had gevoeld, die het als 't ware mee had doorleefd, ik durfde er niet weer op terugkomen, zelfs al had zich daartoe de gelegenheid aangeboden, uit vrees meer belangstelling te laten blijken dan voorzichtig was.
En nu moet ik afbreken; er wordt een pakket naar Genève gezonden, waarin ik mijn wichtigen brief mag insluiten; neem dus een kort einde voor lief van.
Uwe
Februari. E. v. B.
REG1NA VAN BERCHEM AAN MEVROUW DESVANNES TE GENÈVE.
Mijn goede Martha!
Daar gij zoo verlangend zijt te hooren hoe het verder ging tusschen Eekbert en mij, ga ik voort met mijne mededeelingen, zonder meer voorafspraak.
Er verliepen eenige dagen, zonder dat wij dames iets van Witgensteyn hoorden of zagen. Vragen durfde ik niet, en de beide andere dachten er niet meer aan, toen op zekeren morgen, terwijl ik met mijnheer aan het ontbijt zat, de kamerdienaar, die ongetwijfeld daartoe order had, hem onaangemeld binnenliet. Hij had vast verwacht, terstond bij den minister in diens kabinet geïntroduceerd te worden, want hij sprak met een blik van bevreemding die mij gold:
„Ik zal Uwe Excellentie verkeerd hebben begrepen; ik bemerk dat ik te vroeg kom!"
„Volstrekt niet, mijnheer! gij zijt precies op uw tijd. Ik gaf dit uur aan, omdat ik dan het zekerst ben van den mijnen; zóó



vroeg komt niemand hier bij mij, tenzij gewacht. Ga toch zitten; gij zult immers met ons ontbijten?"
„Zeer verplicht; ik heb ontbeten ..
„Mag ik dan mijn gang gaan, zooals ik gewoon ben. Ik heb u een paar vragen te doen, eer wij met de andere heeren samen zijn; in tegenwoordigheid van juffrouw Berthier behoeft gij u niet te geneeren; zij is onze vriendin en ook — reeds een weinig de uwe geworden, sinds ik in mijn familiekring, waartoe zij behoort, een deel van uwe lotgevallen heb verteld . .
„Hoe ik industrieel werd? Kon dat juft'rouw Berthier interesseeren ?'' vroeg Eckbert, even de schouders ophalend en mij aanziend.
„Mijnheer is op het interessante moment blijven steken..
„Gij zijt aan de dames het vervolg schuldig; maar nu tot de zaken." En zij begonnen over de zaken, terwijl ik mij met de zorg voor het ontbijt bezighield of een journaal opnam; al had ik scherp toegeluisterd, de zaken zouden mij vermoedelijk toch niet duidelijk zijn geworden; toen opeens een gezegde van Eckbert mijne opmerkzaamheid trok.
„Wees gerust, als wij de concessie krijgen, zullen wij niet biaiseeren, niets slepende houden; wij zullen recht op het doel afgaan ; wij zijn daartoe geheel en mémre. Zelfs al had mijn voorstel hier in den Haag geen gunstig gehoor gevonden, toch bestond het plan eene succursale van onzen zaak in mjjn geboorteland te vestigen. Sinds lang daarop bedacht, hebben wij in het Overijselsche en in de Geldersche kwartieren het noodige terrein aangekocht. Bosschen, heigrond en pachthoeven, al wat wij onder de hand hebben kunnen bemachtigen, is het onze geworden; wij kunnen loodsen, keten en bergplaatsen voor ons materiaal laten opslaan, zoodra wij maar willen; het zal eene gansche nederzetting worden van 'werkvolk met de gezinnen. Die moeten woningen hebben; maar geen nood: er is plaats voor alles; wij hebben onder anderen een landgoed aangekocht, dat a prendre was voor een appel en een ei; een mooie possessie, waarvan wij veel partij hopen te trekken; Dennenheuvel, dicht bjj een welvarend dorp gelegen en niet ver van de stad; het is jammerlijk verwaarloosd, nadat het van de eene hand in de andere was overgegaan. (Het kwam mij voor, dat Eckbert de stem verhief,



en veel klem legde op hetgeen hjj er verder bijvoegde). Het huis kan niet blijven staan; de prachtige dennenlaan, die er vermoedelijk den naam van bepaald heeft, moet geveld worden; het is wel jammer, maar het kan niet anders; wij zullen slooperswerk moeten doen!"
„Dennenheuvel sloopen!" riep ik uit, als met een smartkreet. Ik vergat, dat ik daar was om als hoorende niet te hooren; ik vergat hoezeer ik mij zelve verraden moest met die belangstelling.
„Waarom Dennenheuvel niet sloopen?" vroeg Eckbert, zich nu geheel tot mij keerend, als werd het een kwestie tusschen hem en mij. Als zij aan wie het eenmaal heeft behoord, er hart voor hadden gehad, zouden zij het niet uit handen hebben gegeven, om het van den eenen onverschillige bezitter op den andere te laten overgaan. De Oostersche familie, die er de laatsto eigenares van was, is, na het drie weken bewoond te hebben, naar Italië vertrokken, zonder er ooit weer naar om te zien of eenige orde te hebben gesteld op het onderhoud. Nog eenigen tjjd van zulke verwaarloozing, en het wordt eene ruïne....
„Kent gij Dennenheuvel?" vroeg mijnheer, door mijn uitroep getroifen.
„Iedereen, die niet geheel vreemdeling is in Gelderland, kent Dennenheuvel," antwoordde Eckbert in mijne plaats; „en zoo ik mij niet vergis, is dit met juffrouw Berthier het geval."
„Ik heb betrekking op Dennenheuvel; ik bracht er mijne jeugd door," zei ik, meer openhartig dan voorzichtig, tot mijnheer gewend.
„Dan begrijp ik mij uwe ergernis," sprak deze. „maar ik vrees dat mijnheer Witgensteyn de eischen van zjjne grootsche onderneming niet zal kunnen onderwerpen aan die der galanterie."
Eckbert haalde zwijgend de schouders op.
Ik keerde mij naar de haard en wierp, om mijne smartelijke gewaarwordingen te verbergen, een blokje in het reeds hoog vlammend vuur.
„De dames begrijpen niets van la raison sociale," zei mijnheer glimlachend tot Eckbert; „als ik de provincie G. met een tak van het groote spoorwegnet kon begiftigen, zou ik er met plezier de liefste plekjes van Ringburg voor opofferen; maar... mijne vrouw — mijne dochter!..."



George trad binnen en meldde, dat de heeren P. en B. waren gekomen.
„Laat de heeren in mijne kamer, George!" beval hij en daarop tot" Eekbert: Wij zullen hen niet ontstemmen door hen antichambre te laten houden," en schielijk opstaande: — „Kom mijnheer Witgenstevn! wij gaan slag leveren." En hij ging Eekbert voor naar de deur, die toegang gaf toe den corridor, die naar zijn kabinet voerde.
Ik viel in diepe mismoedigheid op een stoel neer en liet het hoofd in de hand zinken. Eekbert, die langzaam was gevolgd, keerde zich om eer hij den dorpel overschreed en zag naar mij, zag mij in die houding; een glimlach speelde om zijn mond, een booze glimlach van voldoening en triomf over mij.
Dennenheuvel in zijn bezit, en het moet zijne hand zijn, die de trotsche boomen zal vellen, waaronder wij te zamen hebben gespeeld, en waar, helaas! onze eerste vijandschap zich heeft gezet! ...
Hoewel ik er niemand over heb gesproken, houd ik het er voor, dat „de zaken", die Witgensteyn hier komt doen, op een goeden voet staan; het blijkt ten minste, dat er niet meer een geheim behoeft gemaakt te worden van zijne goede verstandhouding met den minister.
Verleden week woonde hij hier aan huis een heeren-diner bij, waaraan, behalve door de collega's van mijnheer, ook werd deelgenomen door ettelijke leden van de Kamer. Hij zat bij die gelegenheid naast de gastvrouw, de eenige dame, en hij schijnt zich die positie ten nutte te hebben gemaakt, om hare bonnes grdces te winnen. Althans zij deelde mij mede, dat zij hem op verlangen van haar gemaal, maar toch met veel genoegen van hare zijde, had uitgenoodigd om haar huis te bezoeken, zoo vaak zijn tijd hem dat toeliet en op zijne uren, mits hij voor liet nam, dat hij haar niet altijd aantrof. „Hij zal komen eten h la fortune du pot, wanneer hij een huiselijk maal boven de table d'hóte verkiest, en ik heb hem ons theeuur aangewezen als dat, waarop hij het meest kans heeft ons allen bijeen en zelfs mijnheer thuis te vinden."



Ik wist het vooruit, dat het zoo komen moest; en dat Eekbert niet zou verzuimen van de aangeboden gelegenheid gebruik te maken om hier op te treden met het recht van een huisvriend, bleek mij reeds den volgenden dag, toen hij zich liet aanmelden een half uur vóór het diner, en zich over de vrijmoedigheid, waarmee hij mevrouw zoo terstond bij het woord vatte, verontschuldigde met de buitengewone drukte in het logement, dat hem met eene nog meer woelige en warme table d'hrite bedreigde dan die van den vorigen dag, waarbij hij zich beurtelings had geërgerd en verveeld, en nu hem de deur was geopend voor een huiselijken en gezelligen disch, had hij de verzoeking niet kunnen weerstaan, om daar zijne plaats te komen vragen.
„Het zou tegen de afspraak zijn geweest, zoo gij anders hadt gehandeld,'' gaf mevrouw ten antwoord ; „maar gij treft het heden bijzonder slecht: Rvhove is naar R. om ... ik weet niet recht welke feestviering bij te wonen; ik geloof zelfs dat hij eene toespraak moet houden, en dat er een heerendiner zal zijn; maar hij komt toch met den laatsten trein thuis, en zoo mogelijk nóg vroeger. In zijn absentie vroeg ik niemand: gij zijt dus geheel onder de huisgenooten." (Haubertin was ongesteld, anders had mevrouw zeker niet verzuimd deze te vragen.)
„Dat is al wat ik verlang," hernam Eekbert, „mits ik nu maar niet als een fftcheux quatrième wordt aangemerkt."
„Alweer niet gracieus, die mogelijkheid te onderstellen; gij zult er penitentie voor doen. Geef mij uw arm, want daar is Mathilde, en wij gaan aan tafel."
Het huiselijk dineetje van vieren was daarom niet minder gesoigneerd, en ik kan niet zeggen dat Eekbert het mij verbitterde door toespelingen of Seitenhiebe, die mij gevaarlijk zouden kunnen zijn, en pijnlijk daarenboven. Hij menageerde mij ditmaal, dat werd mij duidelijk, maar toch was ik niet recht op mijn gemak; ik was zijne vis a vis, en ik gevoelde mij altijd als onder den slag eener bedreiging; één woord, één wenk, één blik van hem kon mij treffen, juist als ik er niet op verdacht was, en met Mathilde naast, met mevrouw tegenover mij, viel er niets te verbergen, niets te ontgaan ; maar deze onrust was de eenige kwelling die mij werd aangedaan; toch was het geene lichte, mogelijk



juist omdat het zelfkwelling was, die ik bij minder bekommering had kunnen vermijden.
De heer Witgensteyn, al had hij zich als vrouwenhater geposeerd in dit huis, scheen er toch niet aan te hechten voorgoed bij het woord te worden gehouden. Hij was beleefd, gezellig, opgewekt, met een tintje galanterie zelfs tegenover de vrouw des huizes; die van hare zijde juist zooveel onschuldige coquetterie legde in haar toon en houding, als voldoende was om de causerie een weinigje pikant te maken, zonder dat er eene kwade bedoeling in school.
Met Mathilda was hij nog niet recht op dreef, of liever zij niet met hem; het was of zij onbewust, door het instinct harer sympathie voor mij, zich gedrukt voelde door de beklemdheid die mij overheerschte; kenlijk worstelde zjj tegen dien vreemden druk, en dan was zij schalksch en vermetel, zooals een verwend kind des huizes het zijn kan in hare uitvallen.
Mij deden ze sidderen, want ik wachtte den terugslag daarvan op mijn hoofd; maar Eckbert was Ion prince in alles en lachte welgevallig, zelfs al zou een ander zich op de lippen hebben gebeten; mogelijk wekte het haar heimelijke ergernis, dat hÜ zoo weinig notitie nam van hare gouvernante; zij was het niet gewoon, dat men mij in haar ouders huis als non avenue behandelde; maar in deze wenschte ik niets liever; ik wist maar al te goed, dat ik op erger kon rekenen, als hij anders deed. Hij was beleefd, zonder meer, of ik werkelijk niets anders voor hem ware geweest, dan datgene waarvoor ik mij uitgaf.
Een dineetje met zijn vieren in een welingericht huis behoeft niet lang te duren, als men het niet met opzet wil rekken, en mevrouw had hare redenen om dit niet te doen. Toch, toen wij aan het dessert waren, herinnerde zjj Witgensteyn aan de belofte, die hij haar scheen gedaan te hebben, om haar nog wat vanzjjn levensloop te vertellen.
„Laatst aan ons diner heb ik er u om geplaagd, en gij hebt mij toen afgewezen met een stug: „'t is nii het oogenblik niet"; mij dunkt dat excuus hebt gij nü niet; wij zjjn geheel onder ons, en zóó entre la poire et le fromage, terwijl juffrouw Berthier voor de koffie zorgt: — het is een rustig en gezellig moment."



„Gij hebt gelijk, mevrouw! als het alleen de vraag is van uiterlijke omstandigheden. .
„Het spreekt vanzelve, dat ik u de biecht niet wil afnemen, om te vragen naar uwe bevindingen of naar hartsgeheimen."
„Dat zou ook vruchteloos zijn, mevrouw! ik heb eens een echec geleden, dat in het geheel geen geheim is gebleven, en sinds is datgene wat men het hart noemt, bij mij tot een rots geworden, waar niets meer kan groeien of tieren."
Hij zeide dit met zulk eene vastheid en tegelijk met zulk eene ijzige onverschilligheid, dat mevrouw, hoeveel lust zij mogelijk ook had om schertsend iets tegen te werpen, verslagen zweeg; mij sloeg de wanhoop om het harte. Het was mij of ik ook plotseling versteende; ik was marmerkoud, hoewel de hitte der gasvlammen en de gloed van den open haard een extotische atmosfeer schiepen in het vertrek.
Er heerschte eenige seconden een drukkend zwijgen; Mathilde redde ons allen, door het woord te nemen.
„U moest beginnen, waar papa moest af breken, toen hij gestoord werd, mijnheer Witgensteyn," zei ze half vleiend, half gebiedend.
„Geheel tot uw dienst, juffrouw Mathilde, als ik maar weten mag waar...
„Daar, waar u een mirakel hadt verricht, met een ouden familietwist bij te leggen; u moest toen op reis naar een heer te Berlijn, die u helpen zou aan een spoorweg of zoo iets; heb ik niet goed onthouden, ma bonne amie?"
Ik knikte; als ik geluid had willen geven, zou het een snik zjjn geweest.
„Juffrouw Mathilde verdient een bon voor haar goed geheugen," sprak Eckbert tot mij gewend; ik had geen moed om hem aan te zien, maar ik ben er zeker van, dat hij raadde wat er in mij omging en dat hij er zich in verlustigde."
„Ik verdien ten minste het vervolg tehooren; vindt u niet mama?"
„Als mjjnheer Witgensteyn er nu niet toe gestemd is, Mathilde, mogen wij er niet op aandringen," lispelde mevrouw.
„Och! het is met drie woorden gezegd. Ik vond bij den machtigen man te Berlijn een goed onthaal, te eer, daar hij geen groot heer was die aan afkomst en connectiën zijne positie dankte,



maar ook wat men noemt een self made man, die met niet weinig tegenwerking en vooroordeelen had te worstelen gehad, voor hij de hoogte bereikte, waarop hij nu stond. Hij scheen welgevallen in mjj te hebben, kreeg vertrouwen op mij na zoo iets als een scherp onderzoek, dat ik bij hem onderging, achtte mijne vroegere qualiteit bij de marine eene aanbeveling, vooral daar hij had kunnen bemerken, dat ik niet bij de studiën van den adelborst was gebleven, en belastte mij met eene onderhandeling waarbij onze firma tegelijk belang had, en waarin ik gelukkig slaagde. Toen verkregen wij van hem wat wij wenschten, niet slechts den zijtak van den spoorweg, zich verlengend tot Z. in aansluiting met R., maar ook door zijne tusschenkomst bestellingen voor het gouvernement, mits wij onze fabriek de uitbreiding gaven, die ik mij reeds had voorgenomen. Tot de financieele hulp, die er noodig was om alles op een nieuwen en grootschen voet in te richten, werd mij verleend, maar onder één voorwaarde, die ik moest aannemen en vervullen. Hij had een agent noodig, die in de verschillende landen, werwaarts hij zijne groote operatiën wilde richten, het ijs ging breken en de eerste onderhandelingen opende. Hij had zijne redenen om daartoe noch een bekend ambtenaar van den Staat, noch zelfs een Duitsclier te gebruiken; indien het niet slaagde, wilde hij de teleurstelling verkroppen, en zelf vreemdeling, wilde hij op dat punt, nu hot anders kon, liever geen inboorling in het geheim nemen. Daartoe scheen ik hem de geschikte man. Ik kreeg eene half officieele zending en al de hulpmiddelen, die een goed georganiseerde Staat aan zijne agenten weet te verleenen, ook in den vreemde. Ik mocht den naam Witgensteyn niet voeren, omdat de firma, hoe ook in verval, eenmaal vermaardheid had gehad in de industrieele wereld, en men zich moest wachten de protectie aan deze verleend, bovenal mijne belangen daarin, ontijdig te doen uitkomen. De eerste naam de beste werd mij op de geleibrieven toegekend, en onder dit pseudoniem doorkruiste ik midden-Europa in alle richtingen, ook tot het Oosten en Noorden, soms met de haast van een koerier, dan weer om rust te houden, verbintenissen aan te knoopen, observaties te maken, opmetingen te doen, aanwijzingen te geven; dit alles zooals, ik zal niet zeggen het bonplaisir van mijn zender



mij voorschreef, want hier was geen willekeur; maar, zooals deze het ten behoeven zijner grootsche plannen noodzakelijk achtte."
„Maar hoe ging het intusschen met de fabriek?" vroeg Mathilde; „gingen ze daar niet weer twisten achter uw rug?"
„Gelukkig niet; zij begrepen daar hun belangen beter. Mijn oom was als verjongd, nu hij zjjn broeder weer naast zich zag, en die beiden, met de handen ineen, zetten hun jongeren nieuwen jjver aan; voor het beheer eener fabriek had ik daarbij nog geene routine; mijn persoon kon er best gemist worden; maar ik zorgde, dat er andere machines werden aangeschaft, volgens het nieuwste en beste systeen; dat er connectiën werden aangeknoopt, die ons later belangrijke voordeelen konden aanbrengen, en, nu er eens gang in was, wist mijn vriend Feuer er raad op om niets te laten verslappen en verflauwen."
„En hadt gij op al die reizen geene aardige avonturen of interessante ontmoetingen?" vroeg Mathilde, die haars ondanks met deze vraag bewees, wat zij trachtte te ontveinzen, dat zij wat anders had gewacht dan een kort verslag van zijne verrichtingen.
„Wel zeker! ik heb avonturen gehad, waarbij die van Gulliver en den baron van Münchhausen niets zjjn! Ik heb als don Quichot tegen windmolens gevochten; als dolende ridder vermomde prinsessen uit de handen van geweldenaars verlost; tegen draken en zeemonsters gevochten; lieden van aanzien het leven gered; boven afgronden gezweefd, zonder er in te vallen; twaalf bandieten tegelijk op de vlucht gejaagd met één pistoolschot; ik heb in tooverpaleizen vertoefd, die aan de duizend en een nacht-vertellingen herinnerden, en ben na die haut-faits als een gewoon mensch naar Z. teruggekeerd, om de balans eener industrieele zaak te helpen opmaken."
„U spot er mee; het was zeker kinderachtig van mij naar uwe reisontmoetingen te vragen,'' zei Mathilde een beetje gekrenkt.
„Het verlangen om wat ongewoons te hooren vertellen, is zóó natuurlijk op uw leeftijd, dat ik er volstrekt niet mee spot," antwoordde Eckbert ernstig en met goedheid; „maar toch verschoon mij, dat ik het ditmaal niet kan bevredigen. Enkele voorvallen, die mjj ongemeen genoeg voorkwamen om er anderen van te spreken, heb ik reeds de eer gehad mevrouw uwe moeder mede te



deelen, en ik heb alle reden te gelooven, dat zij die niet zonder verveling voor de tweede maal zou kunnen aanhooren."
„Gij ziet het mij aan, dat ik wat gepreoccupeerd ben, mijnheer Witgensteyn,'' viel mevrouw in. „Dat is uw eigen schuld! Gij hebt mij daareven iets omtrent u zeiven gezegd, dat mij pijnlijk heeft getroffen, en dat meer mijne belangstelling wekt dan alle mogelijke industrieele ondernemingen, hoe omvangrijk zij ook mogen zijn. Een menschelijk hart, dat geschokt werd tot versteenens toe, treft mij diep, en al begrijp ik, dat het eene indiscretie is naar het geheim van die smart te vorschen, toch heb ik te strijden met de verzoeking om haar te begaan."
„Bezwijk er niet voor, mevrouw! want gij zoudt er berouw van hebben. Het kon onheil stichten, dat verleden op te rakelen.
„Verzoek de booze geesten niet!"
zegt Beets in zijn Guy de Vlaming."
„Het rijtuig is voor kwam Hendrik aandienen.
„'t fs waar ook," riep Mathilde opgewekt, „wij gaan naar de opera!"
„Als mijnheer Witgensteyn het niet al te onbeleefd vindt, dat wij hem zóó in den steek laten..zei mevrouw; ik ben er inderdaad mee verlegen. Ik heb mevrouw v. D. beloofd haar af te halen met hare dochter, een vriendinnetje van Mathilde; men heeft het wat al te provinciaal gevonden, dat ik een jong meisje van zestien jaar nog zoo weinig in het publiek liet gaan; en als ik die dames nu teleurstelde, zou men het zeker toeschrijven aan ..."
„Het was immers de afspraak, mevrouw!" zei Witgensteyn opstaand, „dat u zich in geen geval om mij zoudt geneeren..."
„Dat is zoo, maar toch... als ik die dames had kunnen waarschuwen, bleef ik nu liever thuis."
„Otn mij, mevrouw! dat zou ik niet gaarne zien; ik ben u reeds dankbaar, dat gij mij heden zoo gastvrij hebt ontvangen."
„Het zal u niet toelachen de cavalier te zijn van zooveel dames, anders zou ik u voorstellen met ons mee te gaan ?"
„Dat kan ik niet; ik heb tegen half negen eene conferentie ...."
„In dat geval zal juffrouw Berthier wel zoo goed zijn, u eerst een kop thee te schenken; niet waar, Kenée, gij hebt immers geen plan om uit te gaan ?"



„Volstrekt niet mevrouw!"
„Maar het wordt heusch te laat!" riep Mathilde, die intusschen de kamenier had gescheld, de sortie had omgeslagen en haar capuchon in de hand hield.
„Neen, lieve kind! ik moet zelf nog wat toilet maken; wij hebben den tijd; ik ben met mevrouw v. D. overeengekomen om het onbeduidende stukje, dat als lever de rideau gegeven wordt, te laten afspelen ; het is alleen om de Dame blanche te doen."
Ik hielp Mathilde de wit glacé handschoenen aantrekken, die zij in haar ongeduld dreigde te scheuren. Toch liet mama zich niet lang meer wachten. Mathilde nam afscheid van mij met een kus, en fluisterde mij toe : Als hij u nu maar geen hoofdpijn bezorgt!"
„Zwijg toch!" beet ik haar toe, maar reeds was Eckbert met mevrouw vooruit, en bood haar zjjn arm, om haar naar het rijtuig te geleiden. Hij keerde terug, eer ik mij had kunnen bezinnen wat aan te vangen.
„En Cendrillon blijft thuis!" sprak hij met spotachtigen glimlach.
„Omdat zij het verkiest," gaf ik ten antwoord; onder een scherp verwijt van hem kon ik het hoofd buigen, maar tegen bespotting kwam mijn fierheid op. „Zooveel ik het kan ontkomen, ga ik hier niet in het publiek," liet ik volgen.
„Uit voorzichtigheid zeker, daar hebt gij gelijk in; de Xenaars komen hier in de opera; zij hadden u maar te herkennen. ■ .
Ik schelde.
„Mijnheer Witgensteyn! mag ik u voorgaan naar de andere kamer, men komt hier afnemen," sprak ik, terwijl Ilendiik
reeds binnentrad.
Eckbert volgde zwijgend; de knecht schoof deporte-brise'e toe; wij waren alleen, ongestoord voor geruimen tijd; wat zou het geven ?
Na het harde woord, door hem gesproken, wachtte ik niets goeds. Ik zette mij op eene causeuse; mijne knieën knikten. Witgensteyn kwam naar mij toe en bleef voor mij staan. Verbeeldde ik het mij, of lag er werkelijk meewarigheid in den blik, waarmee hij op mij neerzag?
„Als gij behoefte hebt aan rust, zal ik heengaan," sprak hij eenigszins gedwongen.
„Zou dat mij rust geven, Eckbert?" vroeg ik.



Hij haalde de schouders op, maar toch, hij nam een stoel en zette zich neer op eenigen afstand.
Het kwam mij voor, dat hij zelf zekeren innerlijken strijd had te voeren; dit moedigde mij aan om het hoofd op te heffen en hem te zeggen:
„Moet het nu altjjd zóó tusschen ons blijven?"
„Hoe wilt gij dan dat het zijn zal? Kan ik mij tegen juffrouw Berthier gedragen als ware zij Regina van Berchem ? De gouvernante van Mathilde Ryhove heeft van mijne zijde alleen aanspraak op — beleefdheid — meer dan dat zou achterdocht wekken . .. de positie onhoudbaar maken. ..."
„Zij is het reeds!" riep ik, de behoedzaamheid vergetende, die ik mij had voorgesteld. „Het is mij onuitstaanbaar, u zoo vóór mij te zien: ik sidder bij ieder woord, dat er gesproken wordt; ik bereken den loop dien het gesprek zal kunnen nemen, de wending die gij er aan zult geven; ik heb nauwelijks genoeg tegenwoordigheid van geest om in mijne rol te blijven..."
„Gij windt u op, Regina; ik meen toch in het bijzijn van anderen de vormen bewaard te hebben. Ik heb tot dusver nog geen rechtstreekschen aanval tegen u ondernomen, omdat het terrein al te ongunstig was voor een degelijken strijd."
Ik had mijne zwakheid beleden, geklaagd tegen hem, en hij deed niets om mij gerust te stellen; hij dreigde met erger. O, hij was wreed; de rots was geen masker, zooals ik een oogenblik waande.
„Het is waar," ging hij voort; „gij hebt het zelve gekozen en ik zou volle recht hebben, om van mijn voordeel gebruik te maken ..."
„Te weten, dat gij mij martelt, geeft u leedvermaak; ik heb het reeds meer dan eens opgemerkt," voegde ik hem toe.
„Gij zijt wel scherpziend," viel hij in; „jammer dat gij ditzelfde doorzicht niet gebruikt als het uwe eigene belangen geldt."
„Ik begrijp niet wat gij bedoelt?"
„Of getuigt het van goed overleg, dat gij, gij de taak van gouvernante op u naamt, in een huis als dit?"
„Ik ben daarvoor niet zóó ongeschikt, als u dat toeschijnt."
„Gij! met uw fleren aard, uw onafhankelijken zin, uwe zucht naar vrijheid, uwe gewoonte van heerschappij te voeren."
„Men is hier met mij tevreden; een bewijs dat ik dit alles



heb weten te overwinnen; te onderschikken althans aan de omstandigheden; dat ik zelfverloochening weet te oefenend
„Dat is prijzenswaardig, ik erken het en — ik zou het prijzen, zoo het door den nood ware opgelegd, en met evenveel kloekheid als waardigheid aanvaard; maar nu, waar het niets is dan het inwilligen van een caprice, het toegeven aan de zucht tot bizarrerie, die u vervoerde tot eene onbezonnenheid.
„Eene onbezonnenheid, Eckbert!
„Zeker; hebt gij dan wel overwogen, wat gij hebt gewaagd met hier' in dit huis deze positie te aanvaarden, onder uwe omstandigheden, en een valschen naam daarenboven?"
„Gij hebt gel:jk ; dat was gerisqueerd ; maar gij weet ook niet..
Ik weet dat Regina van Berchem juffrouw Berthier slechte die"nsten zou kunnen doen, en dat iemand, die eene wraakoefening tegen u op het oog had, u dien naam maar naar het hoofd had te werpen te midden van den familiekring om ..
„Mij met beschaming te treffen, met verontwaardiging daaruit te "zien verdrijven," viel ik in; „het is waar, dat zou kunnen zijn; maar gij, Eckbert, gij gaat toch met zulke wraakneming
niet om?"
„Waarom niet ik? de man, aan wiens eergevoel, aan wiens loyauteit gij niet hebt kunnen gelooven, toen hij in een stand was, waarin die beide onbesmet, onverdacht moesten zijn."
Ik heb u toen miskend, mijnheer Witgensteyn "
"„En kent gij mij dan nu? Weet gij, welke verwoestingen zulke miskenning in mijn binnenste heeft aangericht? Weet gij, wat er omgaat in het hoofd en het hart van een man, wien een brandmerk op het voorhoofd is gedrukt?..." hij zweeg een oogenblik eer hij voortging op een geheel anderen toon. „Welnu, ik heb het verzet; het is niet uitgewischt; dat kon niet; maar het is een litteeken geworden, en ik ben nü man van zaken, industrieel, iemand die onverbiddelijk is waar het credit en debet geldt; Regina van Berchem staat bij hem in de schuld. Kan zij over onbillijkheid klagen, als hij die invordert ten koste van juffrouw Berthier, waarmee zij zich heeft vereenzelvigd?...'
„Als het u ernst is met deze bedreiging, zie ik niet hoe ik er mij tegen weren zal, dat is waar; maar toch, wees op uwe beurt



gewaarschuwd, dat ik in deze niet zonder beschermer zou zijn; mijnheer Ward Ryhove weet alles van mij."
„Ook van onze vroegere verhouding tot elkander?" vroeg hij met een wenkbrauwfronsen.
„Neen, van dat verleden was ik hem geen rekenschap schuldig."
„En hebt gij hem vrijwillig dat vertrouwen geschonken?"
„Dat zal ik niet zeggen; hij heeft het uitgelokt; hij noemde mijne handelwijze onvoorzichtigheid, dat is waar; maar toch, hij zag die met verschooning, en beloofde mij zijne hulp om, hetgeen er gevaarlijks in kon liggen, van mij af te wenden."
„Zeer hoffelijk! en mevrouw?"
„Mevrouw mag op zijn uitdrukkelijk verlangen vooralsnog niets daarvan weten."
„Dus is Zjjne Excellentie uw compère."
„Mijnheer Witgensteyn ..."
„En gij gelooft dat die mededeeling mij zou terughouden... als ik het voornemen had ..
„Neen! maar ik kan niet gelooven, dat gij het voornemen kunt opvatten om in eene waardige familie als deze, waar liefde en onderling vertrouwen heerscht, mistrouwen te zaaien, onrust te stichten, uit wraakzucht tegen mij; ik weet dat gij mij haat, maar als ik dat van u moest vreezen, zou ik liever mij zelve opofferen, alles aan mevrouw Ryhove openbaren, wat mij bezwaart en bedroeft..
„En daarna?"
„Daarna zou ik mij zelve vernietigd hebben en onmogelijk gemaakt, en ik zou vluchten, zoo verre wegvluchten ..."
Dat de vervolger u niet meer kon bereiken, meent gij ?" vroeg hij weer, met zijn sarcastischen toon. „Wees verstandig en bespaar u zelve beschaming en dien noodeloozen omslag. Als het er op aankwam u te achterhalen, zou ik middelen in mijne macht hebben, waarvan gij u geen denkbeeld kunt vormen; maar wees gerust, een industriëel is geen ridder, dat is waar, maar hij behoeft daarom nog geen ploert te zijn; en al scheld ik u de schuld niet kwijt, haar invorderen op eene wijze, die verdeeldheid zou stichten en ergernis geven in het gezin van een man, dien ik hoogacht en die mijne belangen voorstaat, zou eene laagheid
r 22
I-an«r8 een omweg.



zijn, die ik niet zou kunnen plegen, al ware mijne wraakneming
daarmee ook verzekerd.
„Gij hecht dus nog steeds aan dat denkbeeld eener wraakneming; gij blijft dus nog altijd onverzoenlijk, Eckbert?"
„Mij dunkt, juffrouw van Berchem, dat er tusschen ons nog heel wat veranderen moet eer er van verzoening sprake kan zijn."
„En hoe kan het anders tusschen ons worden, mijnheer Witgensteyn? Gij hebt mij gewaarschuwd, dat uw hart tot een rots is versteend... Hoe kan ik hopen een rots te verwrikken..."
„Gij hebt gelijk; men moet zich geene vergeefsche moeite geven. Het is veel gemakkelijker met de handen in den schoot de gevolgen af te wachten van het onrecht dat men heeft gepleegd, dan zich in te spannen om die af te wenden, vooral als er sprake zou zijn van zelfverloochening ... van schuld te belijden.
„Maar... ik heb schuld bekend, Eckbert; ik heb het u beleden dat ik onbillijk was, dat ik u heb miskend; mijn eerste woord aan u is geweest eene bede om vergiffenis; gij hebt die afgewezen; ik heb u de hand toegereikt ter verzoening; gij hebt die
teruggestooten."
„Hoe kan dat anders? 't Is wel gemakkelijk voor eene vrouw, een man ten bloede toe te wonden, in het slijk te vertreden en met smaad te verdrijven, om later, als hij terugkeert met een flauw „excuseer mij, ik heb mij vergist, laat ons vrede maken!" te kunnen volstaan. Ik zeg u, Regina van Berchem, dat het niet alzoo zijn zal tusschen u en mij. In den regel, als eene vrouw een man heeft afgewezen, gaat hij ter zijde en neemt den hoed voor haar af als hij haar tegenkomt, maar vermijdt zooveel mogelijk iedere ontmoeting; dat zou ik ook gedaan hebben, ware uwe afwijzing niet tegelijk eene beleediging geweest, eene beschimping van mijn eergevoel, eene verdenking van mijn karakter; voor dit alles moet ik genoegdoening hebben, en ik zal niet rusten, vóór ik die verkregen heb, dat heb ik u aangezegd, dat heb ik mij zeiven beloofd, en ik zal woord houden; daarom, al schijnt dat niet edelmoedig, zal ik la peine du talion op u toepassen, en u op mijn tijd en wijze weergeven, wat gij tegen mij hebt gepleegd, tenzij..
„Welnu, Eckbert?"



„Tenzij gij mij uit u zelve de satisfactie biedt, die ik verlang, en die mij ten volle zou bevredigen."
„Maar welke genoegdoening begeert gij dan eigenlijk?"
„Reeds de vraag bewijst mij, dat gij het antwoord niet zoudt verstaan; dat gij den eisch niet zoudt inwilligen."
„En wilt gij mijne kortzichtigheid in deze dan niet tegemoet komen ? ..
„Juist omdat het u niet aan scherpzinnigheid ontbreekt, zoudt gij mij reeds begrepen hebben, als ... er niets anders in den weg stond."
„Dan sta ik voor een raadsel."
„Tracht er de oplossing van te vinden, dat is al wat ik u zeggen kan."
„En wilt gij mij daarbij niet helpen?"
„Neen! het is voor mij de vraag, uwe vindingrijkheid op de proef te stellen."
Al had ik nog iets te antwoorden gehad, het werd mij belet; George kwam binnen met de bouilloire.
„Is dat uw dienst vandaag," vroeg ik, opstaand en den kamerdienaar een misnoegden blik toewerpend, want ik vermoedde, dat hij er op had gerekend ons te overvallen; hij zag glurend naar Eckbert, die koeltjes was blijven zitten.
„Hendrik is van avond een uurtje uit; ik zou voor hem klaar zetten."
„Heel goed; zet de theetafel wat verder van den haard."
„Als er visites komen, heeft de juffrouw zeker belet?" vroeg George naar Eckbert heenziende, of hij van hem het consigne wachtte; maar deze verwaardigde zich niet hem die voldoening te geven.
„De familie is uit, George, maar ik zal ontvangen als er iemand voor mij komt."
George trok af, kenlijk teleurgesteld.
„Maar er zal niemand komen," verzekerde ik daarop tot Witgensteyn gewend; hij antwoordde niet; hij bleef zitten met gebogen hoofd, als in gedachten verdiept; ik nam plaats aan de theetafel en zette de thee, maar kon mij niet onthouden tersluiks een blik op hem te richten. Zijn gelaat had nü eene ernstige melancholische uitdrukking, maar niet die hardheid, dat ijzige,



dat mij afschrikte en mij terughield van bekentenissen, die zoo weinig kans hadden met medegevoel te worden aangehoord. Opeens kwam hij naar mij toe, bleef bij mijn stoel staan, en mij diep in de oogen ziende, als om mijne innerlijkste gedachte te peilen " vroeg hij met zekere goedheid:
„'aIb het u leed doet, dat Dennenheuvel gesloopt moet worden, waarom hebt gij het dan losgelaten en prijsgegeven aan verwaar-
loozing door onverschilligen?"
Ik moest het hoofd buigen onder dit verwijt, ook omdat mijne oogen vochtig werden, en ik mij die zwakheid schaamde.
Antwoord mij!" hervatte hij op wat strenger toon: „als het geen onverschilligheid was, die zonder piëteit voor oude herinneringen met het verleden heeft gebroken, wat was het dan? „De noodzakelijkheid, Eckbert!" bracht ik uit.
„Met die uitvlucht komt gij bij mij niet terecht; er was voor u gansch geene noodzakelijkheid om die bezitting schielijk en op het onvoordeeligst van de hand te doen aan den eersten den beste;
gij hadt er meesteresse van moeten blijven, als gij er aan
gehecht waart." .
„Ik moest mij dat offer getroosten, geloof mij! de notaris Wel-
sink zag het in, zooals ik."
„Welsink is de ootmoedige dienaar van al uwe luimen, en zijne instemming is voor mij geen bewijs; hij had u moeten Metten eene dwaasheid te begaan, die u later berouwen zou..."
„Gij vergeet onder welke omstandigheden dit besluit werd genomen; gij vergeet, dat ik niet meer de schatrijke erfgename ben." „Dat gij er niet meer voor wilt doorgaan. Meent gij dat ik aan
het fabeltje van uwe armoede geloof?"
Gelooft gij niet aan het bankroet van de firma van Berchem; aan het groote verlies, dat ik daarbij heb geleden, en de enorme som, die ik heb moeten opofferen om mijn neef Jakob weer op de been te helpen en de bedrogen crediteuren te bevredigen...
Dit alles kan u een goed deel van uw vermogen hebben gekost, ik "betwijfel dat niet, maar dat zou u toch niet verplicht hebben Dennenheuvel op te geven ... zoo gij dat niet noodig hadt geacht om het gerucht klem bij te zetten, dat gij plotseling arm waart geworden."



„Ik zal die onderstelling niet tegenspreken: er is armoede en armoede; voor mij was: niet meer rijk zijn reeds... ik zal niet zeggen een ramp, want het is er eene die ik zelf heb gewild, heb bewerkt, maar toch zeker gemis, zekere beperking; en ik geloof niet, dat ik mij de weelde had kunnen veroorloven een uitgestrekt landgoed als Dennenheuvel te behouden en te bewonen — ik alleen, waartoe ook —? met de inkomsten, die mij nog zijn overgebleven f"
„'t Is niet aan mij u de rekening te maken; maar het komt mij toch voor, dat niets u verplichtte een paar sporten neer te dalen van de maatschappelijke ladder en uwe onafhanklijkheid op te geven voor eene positie, die, hoe ook verzacht en vergoelijkt, toch altijd maar een vingerbreed af is van ... dienstbaarheid."
„Dat stem ik u toe, en niets verplichtte mij dat juk der dienstbaarheid op mij te nemen, dan de zucht om te ontkomen aan een isolement dat mij drukte ... en . .."
„En de lust van de verwende jonge dame, om aan een romanesken inval toe te geven. Gij hadt behoefte aan eene vermomming; deze hier was geene al te afzichtelijke, gij hebt haar gekozen..
„Zij werd mij voorgesteld, Eckbert, juist op een oogenblik waarin ik op wreede wijze in mijn vertrouwen op de menschen, op de vriendschap, was geschokt, en eer ik zelve had nagedacht over de partij die ik zou kiezen ... en, ik nam aan, onder de voorlichting van een schrander en welmeenend man, die mij voorzeide wat ik hier vinden zou, en ... die mij niet heeft misleid... Is dat toegeven aan een luim, aan een inval; is daar iets berispelijks, iets onwaardigs in gelegen, dat gij het mij verwijt als eene verzwaring van mijne schuld tegen u?"
„Een verwijt! ik maak de opmerking alleen, omdat het mij voorkwam iets onnatuurlijks te zijn in u; maar gij hebt gelijk: over de leefwijze die gij goedvondt te kiezen, moest ik mij niet bekommeren; het is iets dat mij niet aangaat."
„Daarin vergist gij u. Ik heb het u reeds gezegd, en het is de waarheid, dat ik tot deze ... laat ik het noemen, zelfvernietiging ben gekomen juist met de gedachte aan u, om een eisch te voldoen, dien gij mij hadt gesteld, om ... ware het mogelijk, door vrijwillige zelfverloochening den vloek af te keeren, dien gij mij



in uw toorn naar het hoofd hebt geslingerd; gij hadt mij gezegd, dat het mij noodig was, door lijden en vernedering heen te gaan; dat ik de armoede moest kennen bij ervaring, om gelouterd te worden van de gebreken, die gij in mij hebt veroordeeld. Welnu! ik heb van dat alles mijn deel gehad, mijn deel genomen zelfs als vrijwillige boete..."
„Zeg als eigenwillige boete, dat zou meer juist zijn. Gij schept er behagen in; gij voldoet daarmee u zelve, meent iets grootste verrichten, en ziet mogelijk met nog meer trots en minachting op de menschen neer, die hun gewonen gang gaan, dan voorheen, toen gij den goudglans, die van u afstraalde, nog niet hadt omsluierd. Toen waart gij vrij en waar; nü hebt gij de onvrijheid gekozen, en schikt u voor het uiterlijke naar den drang der omstandigheden; maar dit alles is slechts eene rol, die gij zoo goed speelt als gij kunt; gij zijt dat zelve niet. Uwe fierheid is nog ongebogen, uw gemoedsaard heeft zich niet verzacht, niet gewijzigd. Juffrouw Berthier is nederig, dienstvaardig, ik wil het gelooven; maar dat alles heeft voor mij geene waarde, geene beteekenis, als ik weet, dat Regina van Berchem dezelfde is gebleven, en dat alles zal afleggen met haar incognito, zoo ras
het haar goeddunkt."
„Gij doet mij onrecht, Eckbort; ik ben dezelfde niet meer. Wat gij in Ilenée ziet, is Regina geworden ... het lot heeft haar noch harde lessen, noch smartelijke beproevingen gespaard, en zij het dan dat zij eigenwillige boete deed, het was geene lichte,
dat verzeker ik u!"
„Neen, Regina, als er van boete sprake zou zijn, niet juist voor uwe schuld tegen mjj, maar voor de verkeerdheid uws harten, waaruit die voortkwam, dan hadt gij hot gansch anders moeten aanleggen. Dan hadt gij niet uwe plaats moeten nemen hier, in een huis, waar alle genietingen der wereld, alle voorrechten van rang en rijkdom u omringen; waar gij van dit alles uw deel kunt nemen, zooveel het u lust; waar gij achting geniet; waar u genegenheid is gewaarborgd; waar gij de livrei der dienstbaarheid niet hebt te dragen, dan verborgen onder de plooien van een smaakvol zjjden kleed. Dan hadt gij de grove pij om de schouders moeten slaan, en in werkelijkheid dat juk op u moeten



nemen. Dan hadt gij moeten breken met al uwe gewoonten van verfijning, van kieschen smaak, en met al die zorgvuldigheden des levens, die u tot behoeften zijn geworden: een gemis, waarvan gij u nu zelfs geen denkbeeld kunt maken. Dan hadt gij geen armoede moeten voorwenden, met behoud eener fortuin, die voor menigeen rijkdom zou heeten; maar dan hadt gij naar het Evangelisch voorschrift uwe schatten onder de armen moeten uitdeelen, en zelve arm, den armen rijk, door de wereld moeten gaan, goed doende en dienende allen, die uwe weldaden en uwe diensten in aanspraak zouden nemen. Dan zoudt gij inderdaad hebben geleerd, wat armoede en ontbering te beteekenen hebben; dan hadt gij kunnen spreken van zelfverloochening, van vrijwillige boete."
„En zou ik ü daarmee bevredigd hebben, Eckbert?" vroeg ik aarzelend en verslagen, want ik zag geen kans om aan dien strengen eisch te voldoen.
„Niet mij, maar u zelve, als gij tot boetedoening gezind waart. Dan zou ik het consequent vinden en eerbied hebben voor die consequentie. Maar gij hebt die roeping niet; waartoe dan het offer te brengen ? alle liefdewerk is onvruchtbaar, waaraan de gloed der liefde ontbreekt. Niet het martelaarschap maakt de heilige, maar het geloof. Daarom neme men niet de houding aan eener martelares, eener boetelinge, waar men de rechte offervaardigheid mist; dat is onwaarheid, en dat brengt niets aan dan verwarring en tweestrijd. Gij, Regina, hebt do plaats ingenomen, die gij voor u de geschikte achttet; gij hebt u zelve willen beproeven — en anderen; wacht de uitkomst af van die keuze, maar stel die niet voor als een zoenoffer, allerminst aan mij, die weet wat werken en worstelen is; die weet wat armoede en ontbering te zeggen is, en die bezield met den vasten wil om dat alles te overwinnen, om te kampen tegen de kwade kansen van het lot, mi daarover heeft gezegepraald, nu eene fortuin heeft bemachtigd, die hij zelf niet voornemens is weg te werpen in den gapenden mond der luiheid of aan uitgestrekte bedelaarshanden, maar waarmee hij voorneemt veel goed te doen, waarmee hij aanvankelijk reeds brood heeft verschaft aan honderden, ruim en goed brood zelfs; want ik hecht er aan dat de arbeider, die



zijns loons waardig is, ook zijn deel zal genieten van den voorspoed der zaak, waaraan hij zijne krachten wijdt. Voorwaar, wij leven niet in een tijd waarin men het geld gering mag achten of blindelings uit het venster werpen; aan den eisch, die den rijken jongeling werd gesteld, zijn wij niet gehouden te voldoen in letterlijken zin, maar waakzame en werkzame uitdeelers te zijn van het verkregen goed, dat zware verantwoordelijkheid oplegt, daartoe zijn wij verplicht, om niet te zeggen dat het een onschatbaar voorrecht is. Kent gij iets van dat voorrecht, Regina. Stille armoede te verlichten, nijvere werkzaamheid te steunen, zwakke beginselen ten goede aan te moedigen, den gevallene op te helpen, den wanhopige zelfs van hoop te kunnen spreken t
„Ja, Eckbert, ik weet er iets van," kon ik met waarheid antwoorden, „want in eene stad als deze, in een huis als dit, waar mij bij al het overige ook de taak van aalmoezenierster is opgedragen komt er nogal eens iets dergelijks voor, waaraan ik mee het
mijne kan doen."
„Daarin zijn wij dan eensgezind, Regina en dat is beter dan comedie-boete en comedie-armoede, waarbij u fijne dineetjes en mollige causeuses en een comfortable appartement zijn verzekerd. Waartoe overdrijving en theatrale phrasen? Gij hebt het immers reeds getoond, dat gij afstand kunt doen van schatten, die men anderen niet zou kunnen ontwringen, zonder haar in het leven te tasten. Gij hebt een goed en billijk werk gedaan aan uw stiefbroeder; mijn vriend Maurits van Berchem, die zeer bereid is u daarvoor eiken wederdienst te doen, dien gij verlangen zult, hij heeft mij opgedragen u dat te zeggen. Hij voedt den wensch, nog eens naar Holland over te komen en Dennenheuvel te bezoeken."
„Dennenheuvel! dat gij sloopen gaat, Eckbert?
„Er is sloopen èn sloopen. Ik ben wel bij machte dat vonnis te wijzigen. Het huis, reeds in treurigen staat van verval, kan zóó niet blijven, dat is waar, maar het staat niet in den weg voor onze plannen, en er zijn restauraties, die... met herscheppingen gelijk staan, en... de dennenlaan kan gespaard blijven, Regina, als ik de zekerheid had dat gij er nog iets aan hecht."
„Zoudt gij dat voor mij over hebben, Eckbert! ik die mij inbeeldde, dat gij in boozen triomf..."



„Miskenning, verdenking, dat is de oude geschiedenis tusschen ons," viel hij in op veranderden toon.
„Voor deze, voor ieder andere wil ik u vergiffenis sraeeken op mijne knieën," riep ik in vervoering, gereed om de daad bjj het woord te voegen, want het was mij behoefte om mijn onrecht goed te maken door de diepste vernedering; maar hij maakte een afwijzend gebaar en week terug tot bij den schoorsteen. Diep verslagen bleef ik staan waar ik was; teruggestooten te worden bjj eene goede beweging des harten, dat was krenkend. Het bleek voorzichtigheid van zijne zijde.
George kwam binnen en diende met een impertinent gezicht baron Meekern aan, die hem op den voet volgde.
De schalk moest geluisterd hebben; hij wist dat hij ons overviel; hij had er schik in dat hij stoornis bracht.
„De juffrouw had zelve gezegd.. ." sprak hij schjjnbaar verlegen.
„Geef den baron een stoel," beval ik om mij zelve eene houding te geven, want het was mij onmogelijk met een goed gelaat den man welkom te heeten, die mij in den weg trad juist op het oogenblik eener gewenschte verzoening met Witgensteyn.
De baron hield een prachtigen bouquet in de hand, geheel uit violettes de Panne samengesteld, die het gansche vertrek parfumeerde. Ilij scheen willens mij die aan te bieden, maar do blik, waarmee ik mijne koele begroeting begeleide, schrikte hom af; hij legde die behoedzaam op de tafel neer, terwijl hij zeide:
„Voor Mathilde! ik heb het haar beloofd, als ik... van Nice teruggekeerd zou zijn."
„Het zal haar zeker pleizier doen, baron; maar gij treft het slecht; zij is met mevrouw naar de opera..." sprak ik in zekere onrust omziend naar Eckbert, die, met den arm op den schoorsteenmantel geleund, in gedachten verdiept scheen.
„Zoo heel slecht toch niet, juffrouw Berthier, want ik ben gekomen... in de hoop... u te kunnen spreken, en hij zette zich neer op de voltaire, die George voor hem had aangeschoven.
„Gij zijt dus genezen, baron, dat gij hier terugkomt in dit barre seizoen?" vroeg ik, eer met verwijt dan met deelneming in den toon.
„Helaas, neen! ik weet dat ik ongeneeslijk ben; maar ik kreeg het heimwee . .



„Dat is een lastige kwaal, baron, waartegen men strijden moet met kracht van wil," sprak nu Eckbert, zich opheffend uit zijne achtelooze houding en vooruittredend.
Meekern sprong verrast op. „Witgensteyn, gij hier, nu reeds vroeg hij in zekere verwarring.
„Iets vroeger dan ik zelf had gedacht, baron! daar hebt gij
gelijk in."
De heeren bleken kennissen ; zij gaven elkander de hand.
„Toch toegegeven aan dat ... heimwee,' sprak Eckbert, den baron aanziend met een blik, waarin afkeuring met meewarigheid kampte.
De baron zuchtte en boog het hoofd tot eenig antwoord. „Gij hebt op een vertrouwelijk onderhoud gerekend met juffrouw ... Berthier; ik zal daarbij geen hinderlijke derde zijn, ging Eckbert voort; „ik vraag een kop thee en dan ... laat ik u samen. Ik haastte mij aan dat verlangen te voldoen.
„Ik zal met u meegaan ... als gij het verlangt," sprak de baron. „Liever niet; ik heb tegen half negen een conferentie." Meekern keek naar de pendule en glimlachte even toen hij zeide: „Dan moet gij u haasten, want het is er reeds een kwartier over. „Le quart d'heure de grdce," antwoordde Witgensteyn koel; „ze kunnen wel beginnen zonder mij; maar toch ik zal gaan. Eén raad moet ik u echter geven, baron! gij weet dat gij hier niet te doen hebt met juffrouw Berthier, die de vrienden van het huis beleefdheid schuldig is en — bewijst, maar met Regina van Berchem, die niet zacht is als men haar ongelegen komt, en die het zeer euvel opneemt als men haar voorstelt, wat ze niet verkiest aan te nemen. Andere vrouwen laten het in zoo n geval blijven bij een beleefde afwijzing, zij niet; zij neemt er aanleiding uit om een man harde waarheden te zeggen, hem te kwetsen in zijn eergevoel, hem te verpletteren door hare minachting en, als ze hem onder den voet kan krijgen, te vertreden, op zulke wijze, dat hij het voorgoed opgeeft. Ik zelf heb er de volle ervaring van; dus," als vriend zeg ik u, wees op uwe hoede."
Ik weet nauwelijks hoe u weer te geven, wat ik doorleefde onder dezen aanval van Eckbert, juist in dien oogenblik, dat ik op verzoening hoopte. Het was mij of de bliksem neerviel voor



mijne voeten en mij met verlamming, met wezenloosheid trof. Ik bleef roerloos zitten, onmachtig een woord uit te brengen; daarbij, wat kon ik zeggen ? Eckbert deed wat hij gedreigd had: hij oefende zijn recht van vergelding; dat hij het juist toepaste met dezen man tot getuige, scheen mij eene wreedheid, die mij te pijnlijker trof, daar ik op gansch andere uitkomst had gerekend. Ik had eene gewaarwording of ik in een ijsbad werd gezet, en of er iets van glad, scherp staal langs mijn rug gleed. Toen Desdemona onder de harde bejegening van Othello ter aarde viel, wist zij haar toestand niet anders te schetsen dan met dit woord:
„Faith half aslecp /"
Zoo was het met mij; mat, versuft, onbekwaam tot weerstand, maar toch onbestemd gevoelend dat ik geen recht had tot verwoer, dat ik nü boeten moest voor de oude schuld, zat ik neer met gebogen hoofd en samengeklemde handen, als eene veroordeelde, die haar vonnis moet aanhooren.
De baron was doodsbleek geworden en stond op als met een schok.
„Gij weet alles van mjj, en gjj beleedigt haar in mijn bijzijn!" voegde de baron hem toe op den toon van smartelijk verwijt.
„Juist omdat ik alles weet, baron. Ik beleedig Regina van Berchem niet! ik geef terug; wat ze mij deed, doe ik haar. Ik heb het recht zóó te handelen, en als gjj dat recht betwist, ben ik bereid u onder ... vier oogen alle ophelderingen te geven, die gij zult verlangen ..
De schrik hergaf mij het spraakvermogen.
„Een duel!" riep ik; „wat ik u bidden mag, heeren, geen duel om mij 1"
„Het zou immers het eerste niet zijn!" beet Eckbert mij toe.
„Wees gerust," sprak de baron tot mjj gewend; van zoo iets kan geen sprake zijn tusschen mijnheer Witgensteyn en mij." Daarop tot Eckbert: „Als gjj verlangt dat ik dit onderhoud... opgeef, zullen wij samen heengaan ..."
„Gij zijt oen vrij man, baron! ik heb u alleen voorzegd waaraan gij u waagt."



„Niet aan eene teleurstelling, want het was mijn voornemen niet mij op te dringen ; ik wilde slechts waarschuwen, slechts geruststellen."
„Dat verbied ik u," hernam Eckbert met gezag.
De baron bleef verslagen staan.. .
„Dan is het beter dat ik mij verwijder," sprak hij op zachten, aarzelenden toon.
„Blijf, en wees een man; een edelman houdt zijn woord, gedenk aan het uwe; tot morgen!"
„Tot morgen!" herhaalde Meekern en geleidde hem tot over den dorpel van het vertrek; zij wisselden nog een paar woorden, die hunne samenkomst betroffen. Zij drukten elkander de hand tot afscheid; ik begreep er niets van. Eckbert had mij zelfs met geen blik verwaardigd.
Toen hij vertrokken was, herkreeg ik mijne bewustheid, en onder het smartelijke, het beschamende van mijn toestand wierp ik mij op de causeuse neer, en barstte in tranen los.
De baron bleef diep bewogen voor mij staan; daarop vatte hij mijne hand, en drukte daarop een eerbiedigen kus. Het medegevoel, de achting van dien waarlijk edelen man deed mij onuitsprekelijk goed in dien oogenblik.
„Wat ik u zeggen wilde, komt nü niet meer te pas," ving hij aan, „maar geloof aan mijne vriendschap, aan mijne achting; dat is al wat ik van u vraag nu ik de zekerheid heb, dat Eckbert Witgensteyn de man is, om wiens wille gij mij mijn dierbaarsten
wensch hebt ontzegd.
„Helaas! ik kon niet anders, en nu... gij ziet hoe hij mij minacht, hoe hij mij haat."
„Ik zie dat hij nog heftig tegen u verbitterd is... dat hij aangreep, wat hij mogelijk zocht, de gelegenheid om u grieve voor grieve weer te geven! Sterke karakters doen niets ten halve; hij is anders de man niet om zoo hard uit te vallen tegen eene vrouw. Hij is edelmoedig en weet medelijden te hebben met zwakheid. Zeker, gij moet hem ten bloede toe gewond hebben, dat hij zich
dus hardvochtig toont."
„Ik heb schuld tegen hem, zware schuld; ik erken het; hij weet dat ik er berouw over heb, en toch! toch blijft hij onver-



zoenlijk. Hij, van wien men zegt, dat hij ingeroeste familietwisten heeft bijgelegd en lieden bijeengebracht, die uit haat en wrok elkander en zich zeiven ten verderve voerden.
„Met uw verlof, dat is heel wat anders. Daar stond hij als onzijdige scheidsman tusschen partijen in, en het gold zaken, stoffelijke belangen; hier is hijzelf de beleedigde, getroffen in het teerste waar men ons treffen kan, het eergevoel, en ... in het hart gekrenkt... Ziedaar wat zich niet zoo licht laat verzetten..."
„En toch hoopte ik dat hij verzacht, dat hij geroerd was; toen zijt gij gekomen, en heeft de vlam zijner verbittering tegen mij als opnieuw voedsel gekregen. Als gij hem uw vertrouwen hebt geschonken, moet hij toch weten..."
„Hij weet, dat gij mij uwe hand, uw hart niet hebt willen schenken, omdat gij die beide aan een ander hadt toegedacht; maar kan hij weten dat hij zelf juist de bedoelde is? Door mij althans weet hij het niet, want gij hebt mij geen naam genoemd..."
„Waartoe? het zou slechts gediend hebben om u oen mededinger aan te wijzen, een vijand! Nu ik zie dat gij vrienden zijt, hoe onverklaarbaar mij dat toeschijnt...
„Ja, hij is mjjn vriend, en ik hoop het nooit te vergeten, want hij heeft het volste recht op mijne hoogachting, op mijne dankbaarheid. Hij heeft mjj, zwakke! behoed voor die daad van wanhoop, waardoor men zich voor altijd den terugkeer tot berouw en hernieuwing afsnijdt. In de somberste mismoedigheid, in eene ure van zelfvergeten, was ik mjjn leven moede; ik stond aan den rand van een afgrond ... gereed mij daarin te werpen, ik duizelde, ik stortte neer, ik voelde dat ik weggleed naar de peillooze diepte, waarin ik zou verzonken zijn, zoo niet hij zelf met kloek besluit, met weergaloozen moed en tegenwoordigheid van geest tót mjj ware neergedaald om mijne hand te vatten, om mij terug te houden met bovenmenscheljjke kracht, om mij terug te brengen en te steunen, om mjj niet los te laten vóór hij de zekerheid had van mijn berouw, van mijne berusting, van mijn voornemen om met nieuwen levensmoed den zwaren plicht des levens weer op te nemen en te volbrengen! Opdat gij hem kennen zoudt zooals hij is en hem zien zooals ik hem zie, spaar ik mij zeiven deze beschamende bekentenis niet. Maar gij weet nü,



wat ik hem schuldig ben en hoe ik aan hem gehecht blijf door dien onverbrekelijken band, zelfs al kon hij mij smartelijk krenken door u te doen lijden voor mijne oogen!''
„Dat bewijst toch voor... uwe genezing," kon ik mij niet onthouden op te merken.
„Minder dan gij denkt," antwoordde hij met een diepen zucht. „Ik had beter gedaan niet zoo spoedig terug te keeren, ik weet het, maar ... wat zal ik u zeggen ? Hetgeen men mij opgedragen had was afgedaan; het isolement werd mjj, te midden van eene bonte menigte, ondraaglijk; de eenzaamheid in werkelijke afzondering was mij nog gevaarlijk; het verlangen naar mijn kind, naar mijn huis, naar mijne gewoonten, naar... mijne vrienden, dreef mij met onweerstaanbare macht herwaarts heen: het is te vroeg, ik voel het maar al te goed...' de beminlijke maar zwakke man had vochtige oogen; hij wendde zich af en zonk, als door zijne aandoeningen overmeesterd, in zijn armstoel terug.
„Beste vriend is het wel goed, dat gij dus toegeeft aan een leedgevoel dat u week maakt?" vermaande ik.
„Wees gerust, ik tracht naar herstelling en ik zal beter worden," hernam hij moediger. „Witgensteyn zal mij niet loslaten, hij zal mij sterken."
„Gij zijt zijn vriend, de mijne; wilt gij niet tusschen beiden treden en een woord voor mij spreken?"
Hij schudde ontkennend het hoofd, zweeg een oogenblik en hernam toen op een toon van zacht verwijt: „Ik heb u beleden dat ik zwak ben, en gjj zoudt van mij eene zelfverloochening
vergen, die ..."
„Die hare belooning zou vinden in mijne dankbaarheid, en gij zoudt kracht scheppen uit uwe edelmoedige daad."
„Misschien, maar verschoon mij, dit, juist dit kan ik niet voor u doen. Ik wil, ik mag geen middelaar zijn tusschen u en hem. Nadat wij elkaar wederzijds ons vertrouwen hadden geschonken, heb ik hem plechtig moeten beloven uw naam niet meer te noemen, noch herinneringen op te wekken, die hem slechts ...
konden grieven.
„Gij hebt wel het woord, aan mij gegeven, gebroken, of hoe weet hij anders dat gij mijn waren naam kent?"



„Mijns ondanks. In dien akeligen nacht, toen zijne vaste hand mij van mij zelve redde, bleef hij mij bij in de ellendige herberg van het kleine Italiaansche dorp, waar ik mijn intrek had genomen om mij aan allen menschelijken omgang te onttrekken. Hij dwong mij ter ruste te gaan, en bleef waken bij mijn leger.
In de ijlende koorts, het gevolg van de vreeslijke overspanning waarin mijn geschokt zenuwgestel was geraakt, moet ik herhaaldelijk uw naam hebben uitgesproken, nu eens als Regina van Berchem, die mij haar vertrouwen schonk, dan weer als Renée Berthier, die mij beklaagde, maar afstootte. Later, veel later, toen ik geheel onder zijne trouwe vriendenzorg hersteld was, vroeg hij mij ophelderingen; hij begreep niet, hoe ik mij door twee vrouwen tegelijk tot wanhoop kon laten vervoeren. Ik moest wel tot de volle bekentenis komen, en waarom ook niet aan hem, den vreemde voor u, naar ik toen meende, en die vermoedelijk nooit uwe kennis zou maken! Toen, en met de goede intentie om mijne genezing van een hopeloozen hartstocht te bespoedigen, deelde hij mede, wat die Regina van Berchem hem had kunnen zijn, zoo zij had gewild, en hoe zij ... dat niet had gewild."
„Hij sprak van mij met bitterheid, met toorn ?"
„Kalm, maar beslist."
„Niets van wat vroegere... genegenheid getuigde?"
„Hij zou zijne revanche nemen, eenmaal zeker, maar het was nóg zijn tijd niet; daarbij is het toen gebleven; maar na het tooneel van dezen avond komt het mij voor, dat hij op dit punt niets meer te eischen heeft."
„Ik durf het nauwelijks gelooven; hij heeft mij reeds zooveel harde waarheden gezegd ; hij heeft mij reeds zulke bittere tranen doen schreien, en nóg, nog spreekt hij steeds van eene voldoening, die ik hem schuldig zou zijn, en zonder welke er aan geene verzoening tusschen ons is te denken... Wat hij van mij wil, kan ik niet uitvinden; hij zelf noemt het een raadsel, waarvan ik de oplossing moet zoeken. Stelde hjj mjj zijne voorwaarde, hoe zwaar ook, ik zou ze trachten te voldoen; maar... in het duister tasten, op het onzekere afgaan, kan ik niet. Wilt gij mjj niet helpen zijne wenschen te doorzien ?
De baron schudde smartelijk het hoofd.



„Geloof mij, Regina! dat moet, dat kunt gij alleen uitmaken
met hem. Spreek voor u zelve."
„Ik kan niet! Als hij voor mij staat met die strenge, koele houding, met dat ijzig gelaat, en op mij neerziet met een blik waaruit toorn en minachting spreken, dan stolt mij het bloed in de aderen; dan voel ik mij als verlamd, als versuft dan boezemt hij mij vrees in, en ik ben niet bij machte een beroep te doen op zijn hart dat versteend is, zooals hij zelf heeft gezegd .. „Er is steen èn steen," sprak de baron met eene zachte stem;
„indien het vuursteen ware..."
„Dan! ja dan zou men dien kunnen doen ontvonken door kracht en door staal, maar juist die weet ik niet meer tegenover hem te gebruiken; ik voel mij zwak, weerloos. ^ „Wie weet of uwe zwakheid in deze niet uwe sterkte zou zijn... ^En indien niet? Indien hij mij leerde kennen in mijne zwakheid en die bespotte — zoo ik mijn hart voor hem uitstortteen hij mij hoonde, mij versmaadde, nü, op zijne beurt.'' Het zou vergelding zijn, billijke vergelding misschien; maar, ik ken mij zelve, ik zou niet bestand zjjn tegen die proef, ik zou mij ophetfen, mij afkeeren, om met een gebroken hart van smart en schaamte te sterven! En toch ziedaar! wat mij soms voor den geest zweeft als het einde; ziedaar wat ik mij voorstel als de
revanche waarnaar hij staat.'
„Arme llegina!" sprak de baron meewarig, „hoe gij lijden moet als gij u zulke voorstellingen maakt. Ik heb geen recht u te verzekeren dat zij valsch zijn, maar ik voor mij geloof dat gij hem miskent, en met zulke verdenking zoudt gij hem zeker opnieuw krenken; en toch ... die komt zoo licht uit in het gesprek, bij een blik, bij een onoverlegd woord, maar... kunt gij hem dan
niet schrijven?"
„Ik heb hem geschreven!"
„Wanneer?"
„O! lang, zeer lang reeds geleden. Ik schreef, met al den gloed van den hartstocht, en onder de knaging van het bitterst zelfverwijt. Ik heb hem zelfs (ik hield de handen voor de oogen toen ik die bekentenis deed, en ik kon slechts fluisterend spreken) het voorstel gedaan, dat, naar het mij toescheen, alles, alles



bij hem zou kunnen goedmaken. Ik heb hem het recht toegekend om over mijne hand te beschikken. Is er vollediger genoegdoening uit te denken dan die, welke ik hem aanbood ? En toch, hij blijkt die verworpen te hebben, want het is niet denkbaar, dat mijn schrijven niet eindelijk tot hem zal zijn gekomen."
„Dat is toch zoo zeker niet! Hij heeft veel moeten reizen in het afgeloopen jaar, en een brief kan zoo licht wegraken."
„Yoor den mijnen zou goed worden gezorgd; de Pruisische consul heeft het mij beloofd, en die moest hem weten uit te vinden."
De baron trok een bedenkelijk gezicht. — „Daar hebt gij gelijk in; langs officieelen weg moest het hem bereiken, al kon dat langs een verren omweg zijn."
„'t Is over het jaar geleden..
De baron schudde het hoofd — „Ik vrees dat gij de hoop moet opgeven."
„En van het antwoord had ik mjjn verder lot afhankelijk gemaakt. Een hardvochtig „neen" had mij vrijheid gegeven om ..
„Mij te schenken wat de onverzettelijke stijfhoofd versmaadde. Regina! is dat uwe bedoeling?" vroeg de baron hartstochtelijk.
„Te beproeven of achting en vriendschap konden volstaan, om het levensgeluk van een edel man te verzekeren."
„Regina! Regina! gij weet niet in welke verzoeking gij mij brengt," riep hij hartstochtelijk.
„Maar ik heb Eckbert lief, ondanks al wat hij mij lijden doet; ondanks al zijne hardheid," viel ik in, wreed maar eerlijk, want ik verschrikte zelve over hetgeen ik had gedaan. „Vergeet dat niet, baron!"
„Zoomin als ik vergeten mag, dat ik mijn woord als edelman gaf om..De baron zweeg plotseling, en verwijderde zich van de causeuse, waarop ik was blijven zitten.
Een gerucht in de antichambre en de vroolijke stem van Mathilde kondigden ons aan, dat de dames uit de opera waren thuis gekomen. Zij traden binnen, en met haar Eckbert, die haar verwittigd scheen te hebben van Meekern's bezoek, want zij verwelkomden hem hartelijk maar niet verrast, en Mathilde vroeg terstond naar haar bouquet.
Bij zijn binnentreden richtte Eckbert beurtelings den blik op
Langs een omweg. 23



mij en op den baron, maar de laatste, die met een armezondaarsgezicht tegen een stoel stond te leunen, scheen zich opeens te bezinnen, richtte zich op en scheen met onverdeelde aandacht te luisteren, terwijl Witgensteyn hem op ongedwongen toon vertelde, hoe de conferentie kort had geduurd, hoe de lust hem had 'bekropen de Dame blanche nog eens te zien, waarvan hij goede souvenirs had, en de dames in de opera te gaan opzoeken, en hoe zij hem hadden vergund haar cavalier te zijn; en met' eene buiging gaf hij aan mevrouw den tooneelkijker terug, dien hij voor haar had bewaard.
„Ik bleef wachten, in de hoop den minister nog even te kunnen
groeten," sprak Meekern bij wijze van verklaring, die hij aan mevrouw richtte, maar die eigenlijk aan het adres van Witgensteyn
behoorde. _ _
„Er wordt zoo aanstonds klaargezet," zei mevrouw ; „blijf nie
iets met ons gebruiken ; geen souper, eene kleinigheid, zoo goed
als niets; dan ziet gijlieden Ryhove ook nog, die met den laat-
sten trein thuis komt."
Het zou indiscreet zijn, uw allerliefst voorstel aan te nemen, antwoordde Eckbert voor beiden. „Het zou laat kunnen worden, en de dames hebben allen drie rust noodig.
Mevrouw zag naar mij om. „Mijnheer Witgensteyn heeft gelij ; Renée ziet er afgemat uit; onze vriendin is dezer dagen wel wat souffrant," eindigde zij, met zekere vertrouwelijkheid tot Meekern, die eene banale phrase van deelneming lispelde, terwijl Wïtgensteyn door Mathilde was opgeroepen om hare violettes de Parme
te bewonderen. ,
„Gij kunt ze gerust in handen nemen! geen enkele doorn.
plaagde het overmoedige kind.
„Blijft gij, baron?" vroeg Eckbert, zich nu met zeker ongeduld
tot dezen richtend.
„Waarlijk niet; ik ga met u mee. Ik hoop later deneer e hebben mijne opwachting te maken aan Zijne Excellentie, sprak deze eenigszins gedwongen tot mevrouw en tot mij; „ik vrees wel, dat ik mijne visite wat al te lang heb gemaakt.
„Als men gereisd heeft, is er altijd veel te vertellen, viel Eckbert in met een spotachtige glimlach.



De baron gaf er geen antwoord op; de heeren namen hun afscheid, en mevrouw dwong mij naar mijne kamer te gaan.
Gezegende vrijheid! Daar kon ik lucht geven aan den stroom der strijdige aandoeningen, die bijkans overvloeide en dien ik had moeten bedwingen uit alle macht.
En nu! het is mij, of mijn lot nü beslist zal worden. Ik heb niets berekend, maar, wat kan er volgen, na mijne onoverlegde woorden aari den baron ?
Geve God! dat alles goed mag afloopen tusschen hen, als Meekern Eckbert trotseert; als hij vergeet, wat hij hem schuldig is, en de hartstocht hem vervoert om alles te wagen om mij zekerheid te geven, mij — vrij te maken ten koste van — zijn gegeven woord, en — schending zijner belofte. Dan — dan ben ik diep ongelukkig! want dan zal ik mij moeten opofferen en — ik zal Eckbert nooit — nooit kunnen vergeten.
Nu — geen letter meer, want ik sidder — ik duizel — als ik zekere mogelijkheid indenk!
Uwe
Den Haag, Februari. r. v jj
REGINA VAN BERCHEM AAN MEVROUW DESVANNES TE OENÈVE.
Mijn goede Martha!
Ik weet niet meer, wat ik er van denken moet; er schijnt niets bijzonders voorgevallen te zijn tusschen Meekern en Witgensteyn. Het gegeven woord heeft bij den edelman zeker zwaarder gewogen dan zijne zucht om mij te verplichten; hij zal gezwegen hebben, of wel heeft Eckbert hem, bij de eerste poging om de overeenkomst tusschen hen te breken, het zwijgen opgelegd, en de zwakke man heeft niets durven wagen! De uitkomst voor mij, als dat een uitkomst mag heeten, is toch dezelfde. Alles is tusschen ons gebleven, zooals het was, met dit onderscheid alleen, dat Eckbert nu opzettelijk het samenzijn met mij vermijdt, wat hij vroeger niet deed. Hij kent al zoo goed de gewoonten van dit huis, dat het maar aan hem staat het oogenblik te kiezen, waarin hij mij alleen zou kunnen treffen, en hij komt nu juist



op die uren, als er andere menschen zijn, en er geen mogelijkheid is om elkaar onder vier oogen te zien; en zoo hij 's morgens bij mijnheer moet zijn, neemt hij rechtstreeks zijne vaart naar diens kabinet, al weet hij, dat hij het salon maar heeft binnen te gaan om mij te ontmoeten, bewijs dat hij mij niets meer heeft te zeggen. Eenige dagen geleden zou hij hier het luncheon gebruiken, en kwam eerst toen de geheele familie reeds aan taiel zat ofschoon hij wist, dat ik altijd een half uur vóór de anderen beneden kom om op te letten of Hendrik niets heeft vergeten, en om mevrouw de moeite te sparen koffie te zetten en de verdere preparatieven temaken. Toch scheen hij opgeruimd, schertste
met Mathilde, was galant tegenover mevrouw, discoureerde druk met mijnheer, maar scheen ten eenen male te vergeten dat er no" een menschelijk wezen tegenwoordig was, waarvan de eenvoudige beleefdheid hem gebood toch eenige notitie te nemen al was zij dan ook niets meer dan eene gouvernante. Dat geeft rust, meent gij; de vervolging houdt op, helaas ja! maar ook de belangstelling waarvan zij getuigde, zooals ik mij verbeeldde^ Ik weet nauwelijks wat ik zou kiezen, zoo mij de keuze werd gelaten. Wat den baron aangaat, dat is mij nóg het raadselachtigst van alles; die laat niets meer van zich hooren. Hij is zeker verlegen met de figuur die hij heeft gemaakt, en met de weinige energie die hij heeft getoond in mijn belang - in het zijne. Hij weet, dat eene besliste verklaring van Eckbert nnj vrijmaakt, mij verplichten zou hem, die haar uitlokte, te beloonen, en blijkbaar heeft hij op dit punt niets durven ondernemen, niets door te zetten althans. Gelukkig voor mij, want hoe diep rampzalig zou ik zijn met een man van dit gehalte; maar wat hem zeiven betreft... hartstocht voor te wenden, en dan, zulke
halfheid! 
Ik was verplicht dezen af te breken, en er zijn eenige dagen verloopen, eer ik dien weer kon opvatten. Sinds is er verandering gekomen, niet in mijn toestand, want alles om mij heen gaat zijn gewonen gang, en ik - moet dien mee volgen - maar in



de verhouding van Eckbert tot mij. Ik had nooit gedacht, dat hij wispelturig, ongelijk aan zich zeiven kon zijn, en toch komt hij mij somtijds zóó voor. De vervolging tegen mij zet hij door, maar onder een anderen vorm. Juffrouw Berthier, die men voorheen links liet liggen, wordt nu bij iedere aanleiding a faire genomen, soms met toespelingen ontrust, voor mij alleen verstaanbaar, soms met rechtstreeksche aanvallen tegen de gouvernante; en dan moet ik mij verweren, want in mijne positie kan ik toch niet met mij laten sollen, maar ik doe het slapjes, ik mis de verve die ik vroeger bezat, toen ik alles durfde wagen, want ik kan zijne bedoeling niet doorgronden, en ik verbeeld mij dat hij voor niets zal teruggaan, als het in ernst zijn toeleg is mij hier de positie onmogelijk te maken. Hij heeft wel gezegd dat hij dit niet zou doen, maar hij heeft den indruk niet in zijne macht, dien anderen kunnen ontvangen van zijne aanvallen tegen mij, noch de uitlegging, die men kan geven aan zijne voortdurende taquirenies. Hij voert mij soms tot de uiterste grens der gevaarlijkste ontdekkingen, om mij dan plotseling aan mij zelve over te laten, zonder er naar om te zien hoe ik mij zal redden. Daarentegen laat hij mij nooit zonder hulp, als buiten zijn wil het toeval mij door anderen in verlegenheid brengt; dan helpt hij er mij in eens uit met een kloeken zet of door eene afleiding te maken, die de aandacht van mij aftrekt, en de jonge referendaris, die zich verbeeldde dat het de bon goét was met de gouvernante te railleeren, omdat de heer Witgensteyn haar telkens tot een spiegelgevecht dwong, leerde het tot zijne schade begrijpen, dat hij zich deerlijk had vergist en werd zóó onbarmhartig vervolgd, dat hjj zich gelukkig prees aan een speeltafeltje met oude dames en een dooven heer eindelijk eene vrijplaats te vinden. Het schijnt dat Eckbert mij als zijne particuliere prooi beschouwt, waarmee hij mag leven als de poes met de muis, doch waarvan ieder ander op eerbiedigen afstand moet blijven, of zij slaat de klauwen uit. Intusschen is het al zoo ver gekomen, dat Mathilde in ernst boos op hem is; en dat mevrouw op zekeren avond, nadat hij was heengegaan, tot mij zeide: „Witgensteyn agiteert u, melieve, „en dat doet u geen goed. Als gij wilt dat ik het aan Ryhove „zeg, zal deze er stellig iets op vinden om zijn gunsteling beleefd-



„heden te bewijzen, zonder hem juist voortdurend in onze intimiteit toe te laten. Hij zal er wel middel op weten om daarin „verandering te brengen, zonder dat het iets stuitends heeft.
Ik moest haar opdringen, dat zij zich vergiste; dat de heer "Witgensteyn veel van plagen scheen te houden, maar dat ik het zoo opvatte als dat behoorde, als scherts, die mij op het oogenblik zelf wat animeerde maar verder geen por tóe had.
„Nu, als gij het zóó verkiest op te nemen, is het mij wel," hernam mevrouw met zekere intonatie, die mij liet voelen, dat zij wat gekrenkt was. Zij had het om mijnentwil voorgesteld en — men laat zich niet graag beduiden, dat men mis heeft gezien — vooral als men voor zich zelve de overtuiging heeft, dat men toch goed zag; maar ik heb liever dat mevrouw mij een weinig boudeert, dan dat Eckbert zou verdreven worden. Verbeeld u wat het zou zijn, zoo hij de oorzaak van die verbanning uitvond. Daarbij ... ik wil u die zwakheid bekennen — ondanks menigen schrik, dien hij mij aanjaagt, ondanks de kloppingen des harten, waarmee ik hem steeds zie verschijnen, zou ik het toch nog ergei vinden, als hij zich voorgoed terugtrok, en ik geef de hoop niet op, zoolang er nog leven is. En in dien strijd zelf is leven het is ten minste geene afsnijding — geene verlatenheid. Daarbij zijn er oogenblikken, waarin het mij voorkomt als deed hij zich zelven geweld anders te schijnen dan hij werkelijk is, en ik heb het bewijs, dat hij over Regina van Berchem waakt, al laat hij het wel eens al te duidelijk blijken, dat hij juffrouw Berthier
niet kan uitstaan.
Op zekeren morgen kwam hij met mijnheer ontbijten, en bracht het discours op een boek, dat deze goedwillig uit zijne bibliotheek ging halen; die korte minuten samenzijns nam hij waar
om mij te zeggen:
„Ik eet dezen middag hier met twee heeren uit X., die u kennen; zie een voorwendsel te vinden om niet aan tafel te komen; zij zouden u in de grootste verlegenheid kunnen brengen, en ik wil niet dat gij beschaamd zult staan voor die ploerten.
Eer ik iets kon antwoorden, was mijnheer gekomen met het boek in kwestie, en het ging verder tusschen Eckbert en mij als altijd. Het verwondert mij eenigszins dat mijnheer niet aan



mij had gedacht, toen hij die heeren uitnoodigde; maar... hij heeft ook zooveel aan zijn hoofd, en ik had geen moed hem aan het gevaar te herinneren, waaraan hij Regina van Berchem blootstelde. Mevrouw voorkwam uit zich zelve mijne wenschen.
„Ma chère.'" sprak zij, „ik heb voor u en voor Mathilde belet gevraagd om den dag bij tante Ward door te brengen. Ryhove heeft heeren geïnviteerd van de industrie, en wat daar zoo bij hoort: bankiers, ingenieurs, ik weet al niet wie, Witgensteyn, zooals vanzeive spreekt, en ook Meekern, schoon ik niet begrijp wat die er bij doet. Ik stel mij voor, dat het niet amusant zal zijn; ik, als gastvrouw, moet op mijn post blijven, maar gij kunt u excuseeren, en Mathilde is zoo graag bij de oude mevrouw."
Gij begrijpt hoezeer ik het met haar eens was; maar ik bleef Eckbert niet minder dankbaar voor de intentie. Nog een trek, die mij opnieuw diep beschaamde over zekere verdenking, kwam mij gisteravond in de gezelschapskamer ongezocht ter oore. Er waren verscheidene heeren bijeen, die hunne opwachting maakten aan mevrouw, en er bleven praten in de hoop mijnheer nog te zien, die in zijne kamer zat te werken. Mevrouw was in eene opgewekte stemming; zij hield het gesprek levendig met twee of drie heeren, die het dichtst bij haar canapé waren gezeten. De overigen vormden hier en daar groepjes of wendden zich naar het kleine salon, waar Mathilde met een vriendinnetje, dat den dag bij haar had doorgebracht, aan de piano zat; te zamen voerden zij vrij vlug eene quatre-mains uit, waarbij Henry Ryhove, die altijd hier is als hij Leiden ontsnappen kan, de bladen omsloeg. Ik kon van mijne plaats af, door de opengeschoven portières heen, het groepje zien en vestigde daarop mijne aandacht, meer dan op de discussies der eenigszins wichtige heeren, toen op eens een hunner Witgensteyn noemde. Toen moest ik luisteren, en ik was blij dat mevrouw juist aan de andere zijde werd beziggehouden.
„Een wonderlijk personage," hoorde ik zeggen, „die zich « quatre zet voor dingen, die hem niet aangaan. Verbeeld u, gisteravond in de Witte heeft hij een standje gemaakt tegen een Indisch heer, die eene anecdote vertelde van zekere Regina van Berchem, die men la triste héritière noemt, sinds ze niet meer la riche kan heeten."



„Een standje, mijnheer?" zei de andere, die het woord nam; „excuseer, de heer Witgensteyn zei doodbedaard en met zekeren nadruk, die voor een goed verstaander duidelijk genoeg was, dat die heer de zaak in een geheel verkeerd licht stelde, en dat er geen reden was eene handelwijze belachelijk te maken, die getuigde van eene edelmoedigheid en zelfverloochening, waartoe niet vele dames en zeer weinig mannen in staat zouden zijn, en daarop zette hij de zaak in kwestie uitéén op zulk eene kalme en klare wijze, ten aanhoore van de omstanders, dat de oud-gast, die gemeend had succes te hebben met zijne aardigheid, in verlegenheid geraakte en erkende, dat hij er deze voorstelling van had gekregen door zijn broeder, die een fameus rechtsgeleerde ■was, en dat deze zelfs had gezegd dat er termen bestonden om de jonge dame onder curateele te stellen of naar Meerenberg te zenden, als men van hare familie was," (ik begreep dat zij het hadden over mijne restitutie van de diamanten, iets wat de heer Wijnands mij nooit had kunnen vergeven), „waarop Witgensteyn antwoordde, dat een rechtsgeleerde, die zulke uitspraken deed, naar zijn gevoelen aanleg scheen te hebben voor erger ... dan Meerenberg! Toen had de oud-gast gemeend zijne gevoeligheid te moeten toonen door hem te vragen, met welk recht hij zich veroorloofde zulke aanmerkingen te maken en zijne voorstelling to rectificeeren ? — „Allereerst met het recht dat ieder fatsoenlijk man heeft om valsche munt aan te houden, die in omloop wordt gebracht; vervolgens, omdat ik in de beste gelegenheid was de waarheid van het gebeurde te kennen door den heer Maurits van Berchem zelf, die mijn vriend is, en die het zeker wel vreemd zou vinden zoo hij vernam, dat men zijne half-zuster bepraat, omdat zij, door haar goed beleid en gevoel van billijkheid, hem en zich zelve een opzienwekkend en kostbaar proces heeft uitgewonnen, dat toch met die restitutie had moeten eindigen." Hierop erkende de Indische heer, dat hij met die inlichting voldaan was, en de zaak nu beter inzag. Witgensteyn ook was daarmee voldaan, en zij gaven elkander de hand. Dat kon men niet eigenlijk een standje noemen."
„Gij hebt gelijk, mijnheer!" antwoordde de ander, enz.
Eckbert heeft mij al zóó gewend om mij zelve te beheerschen



bij bedekte toespelingen op mijn verleden, dat het mij nu ook geene al te groote moeite kostte, om dit alles met uiterlijke onverschilligheid aan te hooren, te meer daar het mij de stille voldoening gaf te bemerken, hoe Eckbert mij op dit punt wist te waardeeren, en hoe hij achter haar rug de beschermende hand uitstrekte over dezelfde Regina, die hij zoo hard kon vallen in het tête a tête. Zoo iemand, hij zou den zedelijken moed hebben en het overwicht, om mij op te richten uit de diepte, waarin het verraad eener valsche vriendin mij heeft neergestort. Mijnheer Ryhove heeft maar al te zeer gelijk; als een loopend vuur heeft de fijngesponnen laster, die Emma uitdacht om hare eigene hardheid te vergoelijken, zich alom verspreid, en ik zal levenslang moeten wegschuilen onder mijn aangenomen naam, wil ik mij niet met schimp en smaad uit het gezellige leven verbannen zien; mogelijk is het wel dit, wat Meekern heeft teruggehouden mij een dienst te bewijzen, wier belooning hem dwingen zou in zekere mate de publieke opinie te trotseeren! Daar is hij de man niet naar; eene mésalliance, soit! maar eene vrouw, die men nawijst, die men naar Meerenberg zou willen zenden, „onmogelijk!" Ik hoorde bij toeval dat hij hier aan huis zijne visites maakt op do uren, die ik met Mathilde in de leerkamer of op de wandeling doorbreng; hij vermijdt dus mij te ontmoeten, zeker omdat hij vreest in mjjn blik een verwijt te lezen over zijne flauwheid 
■\r ...
Mevrouw verraste mij op zekeren dag met een nieuwtje, dat ik niet zou geloofd hebben, als Ilaubertin het had aangebracht. De baron Meekern zal tot een tweede huwelijk overgaan! „Het is nog geen engagement, en er zijn zelfs redenen, waarom hij zich niet al te veel wil avanceeren," vertelde zij mij, „maar toch is hij er toe besloten, en ik ben zelfs in de verplichting om les futurs eene entrevue te menageeren op neutraal terrein. De familie van Redichem komt hier den avond doorbrengen, en de baron zou ook komen; ik heb er Ilaubertin en dokter Belcceur bij gevraagd, om er toch een paar comparses bij te hebben, als het eens tusschen de geïnteresseerde personen niet vlotte; zooals gij



weet is de jongste freule een vriendinnetje van Mathilde, en zij zou meekomen, maar... als het u eenig effort kost, kunt gij u gerust excuseeren om en prcsence te zijn.
Het zal mij niets kosten, mevrouw; integendeel, ik ben nieuwsgierig kennis te maken met de aanstaande van den baron.
Tout a fait raisonnable, ik ken u daarvoor, en gij e t ge ij , Renée, dat gij er u terstond overheen zet; anders geneert het maar in het vervolg, en, als het engagement doorgaat, zullen wij ze van tijd tot tijd moeten zien. Daarbij, het heeft maar aan u gestaan,'dat het anders ware; gij hebt immers geen berouw.
„Volstrekt niet, mevrouw; het geeft mij rust dat de baron zijne
partij kiest..." ,
En het is waarlijk eene goede partij. Er is fortuin, eene hooge
positie. Mijnheer is zelfs lid van de Eerste kamer; ™ar «r zij" veel kinderen; behalve de drie dochters, waarvan de oudste de uitverkorene schijnt te zijn, hebben ze nog vier zonen; de oudste pas op de academie, en daar hoort wat toe om dat alles in hun stand tot eene bestemming te brengen. Daarbij is er iets wat mij uw bijzijn in deze zeer wenschelijk maakt... ik vrees dat het wel wat saai zal zijn, en ik weet nauwelijks hoe wij den avond zullen doorbrengen... De familie behoort tot de strenge riehting; ik geloof wel niet van de allersteilste, maar toch er heerscht onder hen, wat een geestig man orthodoxie de salon heeft genoemd. Men kan mijnheer en mevrouw niet aan een speeltafeltje plaasen- de jonge dames gaan niet naar de opera, dansen niet, zelis niet op intieme soirées; ze zijn niet aan het hof gepresenteerd; in één woord: zij doen niet mee met de wereld, zooals zij dat noemen. Daarentegen gaan ze druk naar de lezingen, en zijn au fait van alle mogelijk kerknieuws; dat is niet precies mijn genre, noch zelfs het uwe, maar gij hebt er nogal slag van om zoowat in het midden door te gaan; een beetje oppositie kunnen ze zeker wel verdragen. Ryhove heeft nu al aangekondigd dat hij tot half elf in zijn kabinet moet blijven; op hem kan ik dus ook niet rekenen. Is het niet te veel van u gevergd, dan moet gij er mij dus doorhelpen."
' ' Ik verzekerde haar, dat ik mijn best zou doen.
De familie kwam stipt op haar tijd; de jonge dames zoo ele-



gant mogelijk; de mode schijnt hier door alle partijen met gelijken ijver gediend te worden. Mevrouw kwam mij voor eene vriendelijke, deftige vrouw te zjjn, een weinigje hoog, maar die te veel savoir viore heeft, om hare eonfessioneele preferenties in dezen kring op den voorgrond te zetten. Mijnheer is ... lid van de Eerste Kamer, zooals er meer zijn, — mijnheer Ryhove spreekt nooit van hem dan met zeker ironisch glimlachje, dat hem voor mij stempelt, — overigens beleefd en met de vormen van een echt edelman. Meekern fourvoyeert zich niet, dat is zeker. De freule in kwestie is niet mooi (als zij het ware, zou ik het heusch zeggen), maar zij is zacht en vriendelijk en heeft eene sympathieke stem, die voor haar inneemt. Zij had wel iets gedwongens in hare houding, maar... zij zal niet onbewust zijn geweest van het doel der bijeenkomst, en dat was niet geschikt om eene jonge dame van hare opvoeding op haar gemak te zetten. De baron zelf kwam eerst toen het gansche gezelschap bijeen was. Ik kan niet zeggen, dat hij er opgewekt uitzag; hij liet het voorkomen, of hij mevrouw Ryhove eene visite kwam maken, en hij hield zich meer bezig met mijnheer en mevrouw van Redichem dan met de aanstaande, nu, dat is goede toon, maar ... in haar geval zou ik wat meer opmerkzaamheid hebben gewenscht. Denkelijk had hij niet verwacht mij aan te treffen; maar ik was boos op hem om zijne flauwhartigheid, zjjn gebrek aan vertrouwen, die hem hadden verhinderd om mij gulweg zijn voornemen mede te deelen, en ik... die zelve voor heeter vuur had gestaan, wilde hem ditmaal niet sparen. Op een oogenblik dat de familie van Redichem zich vermeide in de beschouwing van aquarellen, schetsen uit het Heilige Land, waarvan mevrouw Ryhove een weinig uit nooddwang eigenaresse was geworden, en die haar nu best te pas kwamen, nam de baron mij ter zijde.
„Ik kon niet anders, geloof mij," sprak hij op gesmoorden toon, „en voorts, ik... ben het aan mijn kind verplicht."
Ik vond het beneden mij om naar Eckbert te vragen; ik gaf hem alleen te kennen dat ik volkomen vrede had met zjjn besluit.
Wie dien avond op heete kolen zat, ondanks haar opgefrischt toilet, was de arme Ilaubertin. Geen partijtje maken; geen



medisance, het zout van de conversatie; als dame van rang, van de familie, naast mevrouw van Redichem gezeten! Zij was als eene urne en peine, toen het haar opeens inviel, dat mevrouw R. eene geborene gravin van Mitford was; en hoe de Mitfords van C. geparenteerd waren aan de Mitfords van H.; en zij vroeg naar do parentage en kreeg een antwoord zooals zij wenschte. Mevrouw v. R. was niet geheel vrij van familietrots, Haubertin avait tronvé le joint, en zij was weer geheel in haar element. Ik hielp de jonge
dames van tijd tot tijd wat voort aan de piano; maar voor mij was het de groote vraag van den avond, of Eckbert nog zou komen, en in welke stemming hij zich zou bevinden. Want met hem weet ik nooit waarop ik rekenen kan; als hij niet plaagziek is, verrast hij mij soms door een woord van ernst, door een bewijs van belangstelling, dat mij dieper treft dan de felste aanval, want het roert mij en maakt mij week, zoodat ik moeite heb mijne aandoening te verbergen. Het lag me bij, dat hij komen zou; Meekern was immers ook voor de wereld zijn vriend, en ik verdacht hem van de hand te hebben in de partij, die de baron had gekozen; en werkelijk hjj kwam, maar laat en tegelijk met mijnheer, uit diens kabinet; zij hadden te zamen gewerkt of gediscussieerd, dat laatste scheen mij hel waarschijnlijkste, want Eckbert zag er zeer geanimeerd uit, en mijnheer Ryhove daarentegen scheen mij toe wat vermoeid te zijn, of wat gepreoccupeerd; althans hij had niet de gewone losheid en gemakkelijkheid, die hem anders in het gezellig verkeer eigen zijn. Meekern kwam schielijk naar Witgensteyn toe; zij drukten elkander de hand, en de baron stelde Eckbert voor aan de familie van Redichem; Eckbert onderhield zich eenige oogenblikken met mijnheer en mevrouw, wisselde daarna eenige woorden en eene beleefde buiging met freule Eugenie, en voegde zich toen bij de gastvrouw om haar zijne excuses te maken, dat hij niet blijven kon. Hij was per telegram opontboden naar Z., en hij was voornemens nog met den laatsten trein te vertrekken.
Kon hij heengaan zonder een woord aan mij? Dat kwam mij ongeloofelijk voor. Ik hield mij wat ter zijde, om een aparte mogelijk te maken. Die toeleg gelukte; hij ging langs mij voorbij, keerde zich om, of hij mij nu pas bemerkte, en terwijl hij voor



mij boog, fluisterde hij mij toe: „Ik moet u spreken, ik wacht u in de antichambre."
Ik volgde hem onverwijld; ik begaf mij naar het salon, waar de jongelui musiceerden, en van daar naar de antichambre. Ik behoef u niet te zeggen hoe mijn hart klopte: op het oogenblik van heengaan, al zou hij ook weerkeeren, moest het iets beslissends zijn, wat hij mij te zeggen had, dacht ik; toch was de antichambre gansch niet de geschikte plaats voor een vertrouwelijk onderhoud. Het was een ruim vertrek, even goed gemeubeld en behangen als de reeks salons, waartoe het den toegang gaf, en bij danspartijen of groote soirees werd de porte-brise'e opengeschoven en maakte het deel uit van de gezelschapszalen, maar behalve die porte-brisée was er nog eene deur, die naar den corridor voerde waarmee men het kabinet van mijnheer bereikte, en eene andere, die uitkwam op de vestibule waar de eigenlijke spreekkamer was, het gebied van George, die precies wist welke soort van lieden al of niet recht hadden daar of in de antichambre te wachten, of hun gehoor zou worden verleend. De zekerheid dat George daar of in den corridor ronddwaalde, preoccupeerde mij, maar ik zag geen kans Witgeristevn eene andere plaats voor dit rendez-vous aan te wijzen. Ik had een compleet appartement op de tweede verdieping, maar... het was in mijne positie en op dat oogenblik onmogelijk hem daarheen te verwijzen.
Toen ik binnenkwam zat Eckbert bij de tafel, met den elleboog daarop leunend en het hoofd rustend op de hand, als in gepeins verzonken. Mogelijk het effect van het gaslicht, dat van de groote lichtkroon op zijn gelaat viel, maar het kwam mij voor dat hij zeer bleek zag. Ilij rees schichtig op, zoodra hij mij zag, kwam mij te gemoet en vroeg mij terstond op een gejaagden toon:
„Is het waar, dat gij aan mij hebt geschreven}1"
Die vraag overviel mij: ik kon alleen antwoorden met toestemmend het hoofd te buigen.
„Wanneer?"
„Uit G., onder den indruk van dien vreeselijken nacht, toen
gij mjj..."
„Stil toch; kom daar nooit op terug, als gij wilt dat ik bedaard met u spreken zal, zooals dat nü moet zijn.



„Dus uit G.?" ging hij voort op een gansch anderen toon, „en
aan welk adres?"
„Uw adres was niet bekend," zei mijnheer Johan Witgensteyn,
tot wien ik mij had gewend."
„0 zoo! tot dezen?"
„Maar hij kende u alleen onder den naam van Muller, en ik
schreef aan den heer Muller."
„Aan Muller! aan Muller! welk een dwaasheid!" riep hij uit met eene ergernis, die hem het voorhoofd kleurde; „wie schrijft dan ook aan Muller? Er bestaat geen Muller, of liever de Mullers zwerven bij dozijnen rond in Duitschland en elders; die brief, zoo hij al verzonden is, moet verloren zijn geraakt na door allerlei onbeschofte handen en oogen te zijn ontwijd.
Ik kon niets antwoorden; tranen schoten mij in de oogen. „Gij hebt dus dien brief aan Muller ter verzending gegeven aan Witgensteyn, die mijn adres niet kende ?" ging hij voort, met een schouderophalen over mijne onnoozelheid.
„Hij heeft mij, na lang weigeren, beloofd zijn best te doen om
dien aan u te bezorgen."
„Het wenscholijkst is, dat hij dien stil in zijn lessenaar heeft laten liggen, en dat zal hij wel gedaan hebben."
„Hij heeft mij verzekerd dat hij dit niet heeft gedaan, en dat het pakket, want het was veel meer dan een brief, aan u was afgezonden."
„Dan kunnen wij dat pakket verloren achten; ik reisde onder den naam van Eckbert Willemsz, en ik was zelf den eenen dag niet zeker waar ik den volgende zijn zou; mijn oom heeft mij trouw gehouden, dat blijkt, maar hier is weer overijver, de slechtste wijze waarop men iemand kan dienen.
Hij zweeg; dat was wanhopig.
De pendule sloeg tien uur.
Er kwam een rijtuig aanrollen, dat stilhield.
„Maar zeg mij dan nü, wat gij toen hebt geschreven," sprak hij op forschen, bijna bevelenden toon.
„Dat kan ik niet, Eckbert, nu niet in dezen oogenblik (in verbeelding zag ik George ergens luisteren), de uitstorting van geheel
mijn hart, bekentenissen, die ... die... nu niet meer te pas komen,



voegde ik er in verwarring bij, want ik wist niet hoe ik hem zou afbrengen van een eisch, dien ik niet kón vervullen onder omstandigheden als deze.
„Zooals gij verkiest. Vaarwel! wij zien elkander weer." Er klonk toorn uit zijne stem, dreiging bijna; hij wendde zich naar de deur.
„Eckbert!" riep ik hem volgend: „ik zal weer schrijven; geef mij uw adres?"
„Onmogelijk! gij hadt ml moeten spreken; vaarwel..." Hij schelde; George kwam met zijne overjas en het bericht dat het rijtuig voor was; ik keerde mij af en ging naar mijne kamer. Ik moest eenige oogenblikken alleen zijn om van de ontroering te bekomen; men mocht denken wat men wilde, ik kon zóó niet in het gezelschap verschijnen. Ik viel in een armstoel neer en barstte in tranen uit. Dit was geen afscheid, en toch ik gevoelde het, wij waren gescheiden; zoo hij mij liefhad, ware hij niet dus koel van mij heengegaan. Hij had mij in verhoor genomen op den toon van een rechter van instructie; al wat er voor hem in mijn hart sprak, bleef mij in de keel smoren bij z'jn aanblik, bij zijn forschen eisch. Had hij mij liefgehad, hij zou mij zijn voorgekomen; hij zou mij in zijne armen hebben gesloten en mij met zachten dwang tot spreken hebben uitgelokt; maar het was er de plaats niet voor, het was er het oogenblik niet naar, en daarbij, dit viel mij als lood op het hart, hij zocht niet eigenlijk mijne liefde, hij zocht zijne revanche. Wie weet, als ik uitgesproken had wat hjj wilde, welk onthaal het had gevonden; of hij mij niet met koelen spot zou hebben teruggewezen; of hij niet George de getuige zou hebben gemaakt van mijne schande, van mijne vernedering. Een koud angstzweet brak mjj uit op het voorhoofd; alles danste en draaide om mij heen, toen die gedachte in mij opkwam. Ik werd duizelig, bewusteloos. Toen ik bijkwam, zat Mathilde naast mij, haar hand in de mijne; dokter Belcceur stond voor mij en voelde mjj den pols. „Het zal niets zijn," sprak hij tot Mathilde, „de zenuwen wat in de war; ik zal eene kleinigheid voorschrijven, en de juffrouw moet naar bed gaan, het beste geneesmiddel; morgen zal er, hoop ik, niets van te bemerken zijn." Dat was ook zóó, voor het uiterlijke althans, en



ik kon mijn gewonen weg gaan; maar wat er mij van overbleef, was mijn eigen smartelijk geheim. Mathilde had mij gezegd, dat George met een verbaasd gezicht was komen vertellen, dat „de juffrouw" ongesteld was geworden, en niet weer binnen kon komen. Mathilde was daarop naar boven gevlogen, had mij buiten kennis gevonden en had de kamenier gescheld om dokter Belcceur
te roepen; alles was dus zoo geloopen, dat niemand mijn onwelzijn
in verband kon brengen met het heengaan van Eckbert; niemand, behalve de kamerdienaar. Des anderen daags kon ik de vraag niet terughouden, „waarom hij zich had verstout al vooruit mijn onwelzijn aan te kondigen?
„Mijnheer "Witgensteyn had het mij gelast."
„Dat is onwaar, George!"
„De juffrouw hoeft niet te denken dat ik lieg; mijnheer Witgensteyn zei mij : „Juffrouw Berthier had zware hoofdpijn, en zij zou zich zelve geweld aandoen om nog bij het gezelschap terug te komen. Ga zeggen (als ik weg ben), dat ik haar nadrukkelijk verzoek dit niet te doen; en zeg het daar binnen, dat zij ongesteld is. Ik heb stipt gedaan wat hij beval; willen doen ten minste, want u waart al niet meer in de antichambre, en ik begreep dat u uit u zelve wegbleeft; en het is niet te verwonderen, dat u wat aangedaan waart; zoo'n vriendelijk heer, en hij was zelf ook zoo veraltereerd ; hij huilde als een kind, toen hij in het rijtuig stapte."
„Durft gij spotten, George?"
„Ik spotten met mijnheer Witgensteyn? met een heer, die zoo goed voor mij is! Als ik nu van huilen Bpreek, dan is het wat kras, maar ik durf er op zweren, dat de tranen hem in de oogen stonden, toen ik hem zijn overjas aantrok; het is vast een afscheid voorgoed," eindigde hij hoofdschuddend.
„Gij haalt u allerlei fabeltjes in het hoofd; mijnheer Witgensteyn komt spoedig terug," zei ik, mij vermannend.
„De juffrouw zal er meer van weten dan ik; maar hij heeft mij twee muntjes in de handen gestopt, en dat noem tk een afscheid voorgoed! En hij heeft mij zoo ernstig op het hart gedrukt u trouw te zijn — en voorzichtig. Ziet u, juffrouw, al hadt u een moord begaan, ik zou er geen mond van opendoen."
„Ik heb daarop geen plan, George, ga!" Ik had plotseling eene



gewaarwording, of ik in de afhanklijkheid van den kamerdienaar was geraakt; Eckbert had het andersom bedoeld, dat begrijp ik wel, maar toch ...
George ging nog niet heen, maar haalde na eenige aarzeling zijne muntbiljetten te voorschijn; „ziet u, juffrouw, hij gaf ze mij wat in de haast, en er lag, zóó ziet u, een papiertje tusschen, dat mogelijk bij u beter terecht is dan bij mij.
Ik kon mij niet weerhouden het aan te nemen en in te zien. Het was in miniatuur een plan van Dennenheuvel, door Eckbert zelf geschetst; groote dennenlaan sparen, stond er bij deze aangeteekend; plan van de nieuwe villa, aan R. te onderwerpen; en daarachter wanneer?? met een dubbel vraagteeken.
Wat moest ik daarvan denken ? Ondanks alles gaf het mij moed en hoop; was het toeval of opzet, waardoor mij dit bewijs van zijne piëteit voor onze oude speelplaats in handen werd gespeeld? Ik begrijp er niets van, maar mij dunkt alles is toch nog niet verloren. Intusschen heerscht er hier voor mij in huis althans op zekere uren eene leegte, die mij over mij zelve ontrust; zóó gehecht aan die kwellingen, dat ik er den prikkel niet meer van kan missen; zóó overheerd door een man, wien ik eens mijne hand heb geweigerd, en die mij nu met eene weergalooze onverzettelijkheid de zijne niet eens heeft toegereikt tot een vaarwel! Kan hjj het dan niet raden, dat hij maar één woord van liefde heeft te spreken om mij . .. aan zijne voeten te zien. Ben ik diep genoeg vernederd om zulke bekentenissen te doen voor mij zelve, voor u! Welke andere revanche wacht hjj dan nog? Mogelijk deze, dat de hartstocht, dien hij mij heeft ingeboezemd, sinds er als een metalen scheidsmuur tusschen ons ligt, mij vervoert om niets meer te ontzien en de bekentenis te doen, die mij al zoo vaak op de lippen heeft gebrand, om mjj dan met smaad af te wijzen en mij terug te geven wat ik hem heb gedaan. Tot hiertoe zag ik dit zwaard steeds boven mijn hoofd zweven, en het behoedde mjj voor die zwakheid, voor dat uiterste.
Beste Vriendin!
Ik heb mijn laatste afgezonden, zonder dien bekoorlijk te hebben geëindigd. Het pakket moest dien dag weg, of het zou te Langs een omweg. 24



lang blijven liggen; maar gij moet het hebben begrepen, dat ik in ziekeljjke overspanning verkeerde, toen ik zóó schreef; dat ik de koorts had, en altjjd in hetzelfde cirkeltje bleef ronddraaien, tot ik er ijlhoofdig van werd; nu ben ik Goddank! beter en kalmer, na korte dagen van rust, van afleiding, door nieuwe indrukken, die de andere weer verdrongen. O! ik zie smachtend uit naar de lente, die ons naar buiten zal voeren; waar ik vrij zal zijn van al wat mij hier bezwaart en beklemt; waar ik mijn eigen naam zal terugnemen en niet altijd zal gebukt gaan onder de vrees voor zekere ontdekkingen. Indien ik dit vooruitzicht niet had, zou ik alles opgeven en komen wegschuilen, komen uitrusten aan uw vriendenhart; mogelijk gebeurt dit toch wel eens; een toertje naar Zwitserland, waarin Mathilde begrepen is, zal mogelijk aanstaanden zomer wel zjjn te organiseeren. Het plan is, veertien dagen vóór Paschen naar Ringburg te vertrekken om Mathilde in de gelegenheid te stellen zich in alle rust voor te bereiden op den beslissenden stap, dien zij heeft te doen onder de leiding van Ds. Roestink. Mevrouw grijpt dit voorwendsel aan om zich wat terug te trekken, want de onophoudelijke roes, waarin zij voortleeft, begint haar tegen te staan, en het is juist of de feesten drukker worden en zich dichter aaneenschakelen bij het afloopen van het seizoen, bij het naderen van het hoogste Christelijk en kerkelijk feest, waartoe ten minste de eene helft van de Christenheid zich voorbereid door vasten en onthouding; en toch, die andere helft — de protestanten — zouden zeer heftig protesteeren, als men hun ten laste legde dat zij hadden opgehouden tot de Christelijke maatschappij te behooren. Ik voor mij zie smachtend uit naar de rust van het buitenleven, naar de stille wijding eener dorpskerk. Ongelukkig is het pas half April Paschen; maar toch, wij hebben nti Maart. Ik zend dezen maar af, in de hoop spoedig te hooren, waarom gij mij in zoolang niet hebt geschreven. Ondanks dit zwijgen blijf ik gelooven aan uwe trouw. "\ an do mijne hebt gij de bewijzen, zooals ik ze niemand anders heb gegeven. Uwe
R. v. B.



Waarde Vriendin!
„AVitgensteyn is terug; hij is in den voormiddag bij mij aan het bureau geweest, en hij komt van avond hier!" zei mijnheer op zekeren dag na de tafel bij wijze van mededeeling tot mevrouw en mij, terwijl Mathilde reeds haar vaart had genomen naar boven, omdat zij zich voor een soireetje had te kleeden.
„Gij weet dat ik uit moet," gaf mevrouw ten antwoord.
„Ja, maar ik blijf thuis, en ik reken op juffrouw Berthier om voor ons thee te schenken."
Ik boog toestemmend; mevrouw schudde even het hoofd, en zei toen tot mij :
»^u Mathilde naar de van Redichems gaat zonder u, wilt gij daarvan zeker profiteeren, om uw avond vrij' te hebben, nFet waar, ma chère!
„Maar... ik weet niet; ik heb eigenlijk niemand waar ik kan gaan," stotterde ik.
„De oude mevrouw Ward is altjjd thuis; zij ziet u zoo graag komen. En wat u betreft, Gustaaf! ik kan thee laten presenteeren..."
„Dank je, Sophie! dat is niet half zoo gezellig; tante Ward zit niet alleen, en onze vriendin zal mij het genoegen wel willen doen."
„Ongetwijfeld, mjjnheer! ik ga niet uit."
„Zooals gjj verkiest, Renée," gaf mevrouw wel wat misnoegd ten antwoord; zij had het kenlijk om bestwil zoo willen schikken, maar ik was besloten alles te trotseeren, om Eckbert weer te zien!
„\\ itgensteyn kan galant en beleefd zijn als het hem invalt," waarschuwde mevrouw; „maar hij is .., journalier, en kan zeer nurks en plaagziek wezen, als hij niet in zijn humeur is."
„Maar hij zal juist wèl in eene goede luim zijn; hij heeft er althans reden voor," beweerde mjjnheer, „want ik heb gezegevierd over de bezwaren die zijn plan in den weg stonden. Toen hij heenging, klaagde hij, en met recht, dat er hier in zaken, die ferm moesten doorgezet worden, geen andere kracht wordt aangewend dan de kracht der traagheid; ik kreeg dat verwijt naar mijn hoofd, schoon ik het persoonljjk niet had verdiend; welnu, het is mij gelukt aan de lijdelijkheid en de flauwheid leven in te blazen, en la question d'urgent, als altijd de hoofdzaak, te zijner gunste te doen beslissen, hoewel dit eigenlijk niet van mijn depar-



tement was; ik heb er mij laten voorspannen, en wij zijn er gekomen; niet gemakkelijk, dat is waar, want nóg een zoo n overwinning, en wij, mijn collega van financiën althans, zi]n verloren. Eerst later zal men waardeeren, wat wij hebben doorgezet, maar voor het oogenblik zijn er nog twijfelaars en flauwhartigen, ie zien moeten eer zij gelooven. Intusschen heeft W. zijn. zin,en moet zijnerzijds toonen wie hij is en wat hij vermag cn ik heb er wel moed op, dat hij mijne verwachting niet zal teleurstel en en daarop verliet mijnheer, die reeds was opgestaan, het vertre .
Dat is werkelijk geruststellend voor u," zei mevrouw met een malicieus glimlachje, „terwijl die heeren les hauts-faits de l industrie behandelen, blijft gij buiten schot; maar in uw geval zou ik toch zorgen, dat ik sous les arwfs was; het is niet zeker dat
men uwe neutraliteit zal eerbiedigen."
Dat scheen toch wel zoo te zijn, want de heeren hadden het samen heel druk, ieder aan eene zijde van den grooten enge schen haard geplaatst, waarin eene vroolijke gloed opvlamde, die zomerhitte in het salon deed heerschen, in scherp contrast me
de <*ure M&artsche lucht daarbuiten.
Ik, gezeten aan de kleine theetafel tegenover Eckbert, die na een paar woorden van banale beleefdheid met mij gewisseld te hebben, het discours met mijnheer voortzette, waarnaar ik luisterde zonder te verstaan, wantik verviel in mijne e,gen gedachten en overleggingen; ik had een breiwerk in handen genomen om een van die luchtige wollen fichuutjes te vervaardigen van latne neigeuse, die werkelijk op mollige sneeuw gel.jken, als zij af zijn.
Eckbert scheen moeite te hebben om zijne onverdeelde aandacht
te geven aan het gesprek met mijnheer, dat, geloof ik, liep over beschermende rechten en vrijen handel, want hij was ongedurig en wierp van tijd tot tijd een steelschen blik op mij, op mijn Werk dat zelfs de eer had ook de opmerkzaamheid te trekken van mijnheer Iivhove, die de handelskwestie onbeslist ter z;,de latende, zich zelve in de rede viel om tot mij te zeggen: „Het is waarlijk, juffrouw Renée, of uwe vaardige vingers versche sneeuwvlokken uitstrooien; vindt gij niet, mijnheer ^ itgenstev . Zooals onze vriendin daar zit, is zij voor mij de verpersoonlijking van gezellige huislijkheid."



„Gij hebt gelijk mijnheer!'' zei Eckbert kenlijk voldaan, dat ik in het discours werd betrokken; „dat donzige wollen werk, dat men ziet vorderen, is het volkomen beeld der wijze vrouw, zooals Salomo haar schildert: reinheid, zachtheid, werkzaamheid."
„Persiflage /" dacht ik bij mij zelve, maar ik durfde het woord niet uitspi-eken, durfde den spreker niet aanzien, uit vrees den spot in zijne oogen te lezen.
„Alleen, het zou eene dame niet geraden zijn met zoo iets in onze fabriek te komen, het zou in één oogwenk zwart zien," eindigde hij opeens van toon veranderend.
„Ik geloof ook niet dat daar veel kans op is, wat mij aangaat, mijnheer Witgensteyn!" gaf ik ten antwoord, niet weinig verrast over die wending.
„Men kan niet weten," hernam hij, „als wij eens onze succursale hebben in het Geldersche ... de familie Ryhove komt ons zeker bezoeken, en ... zou juffrouw . .. Berthier in het geheel niet nieuwsgierig zijn om Dennenheuvel weer te zien na zijne gedaanteverwisseling?"
„Liever niet, als de groote dennenlaan geveld ware; ik zou mij dan te umheitnisch voelen," waagde ik het nu te zeggen, zijne intenties kennend, en tegelijk achtte ik de gelegenheid gunstig om hem de schets, die ik steeds in mjjn werkmandje had, over de tafel toe te schuiven, met een: „Zie hier wat George mij heeft gebracht na uw vertrek; hij meende dat gij het hadt verloren."
Eckbert nam het op, bekeek het even, kleurde sterk en sprak met wat gemaakte onverschilligheid: „Dat is een geantiqueerd plan; ik begrijp mij niet, waar George dat kan gevonden hebben, maar het heeft volsterkt geen waarde," en hij verscheurde het in zekere drift.
Hjj moet het mjj hebben aangezien hoezeer mij dit ter harte ging, want hij hervatte: „Ik zal u het nieuwe plan laten zien, als gij er belang in stelt."
Die George! hief mijnheer aan, terwijl ik Eckbert alleen met een blik kon danken voor zijne welwillendheid, die George houdt er van te snuffelen en to vinden, vooral als hjj meent dat het wat zal opbrengen; maar hij is toch nog niet de ergste in zijne soort; hij houdt er geen valsche sleutels op na en hij praat niet



uit het huis, daar heb ik de zekerheid van; overigens... daar kwam de waardige George zelf binnen, en bracht een pak couranten, die met de avondpost waren gekomen. Mijnheer maakte zich van alles tegelijk meester om, zooals hij het uitdrukte, met een half oog te zien wat hij wilde weten; toen wendde Eckbert, zonder het Handelsblad op te nemen, dat mijnheer hem al terstond toeschoof, zich opeens tot mij met de vraag, of ik binnenkort ook tijding had gehad uit Genève, van mevrouw Desvannes?
Evenzeer verschrikt als verrast, stamelde ik een ontkennend antwoord. Hoe kon hij weten, dat ik correspondentie hield met u? Wist hij dit, dan moest het zijn dat hij mij liet bespieden; en zoo dat' waar was, dan kende hij mogelijk het onderwerp, waarover in den laatsten tijd mijne brieven liepen. Dit ging mij bliksemsnel door de gedachte, en de onrust, die het in mij opwekte, moest mij op het gelaat zijn te lezen.
„Ik doe de vraag uit belangstelling," hervatte hij op een toon van goedheid zooals ik niet van hem gewoon was, alsof hij mij gerust wilde stellen, dat hij geen aanval bedoelde, — „daar ik weet, dat mevrouw Desvannes sinds eenigen tijd sukkelt
„Daarvan heb ik niets gehoord; maar nu begrijp ik, waarom zij "mij in zoo lang niet schreef. Gij kent dus mevrouw Desvannes?"
„Och! een zwerver als ik, maakt zoowat overal kennissen. Daarbij als men in Zwitserland reist, en zich te Genè ve ophoudt, laat men zich, als vanzelf spreekt, voorstellen aan professor Desvannes, den grooten natuurkundige, en daar deze zeer hoffelijk is voor vreemdelingen, gebeurt het niet zelden, dat hij ze ten zijnent noodigt, waar zij door zijne beminnelijke vrouw allerliefst worden ontvangen; ook de industrieel Witgensteyn had dit voorrecht, en zij was zelfs lief genoeg om in hem nog Eckbert Witgensteyn te herkennen, al had zij hem maar eenmaal gezien 0p — Dennenheuvel — als aankomend jongeling, in de uniform van adelborst. Vindt gij dat niet sterk, juffrouw Berthier? niet een bewijs dat het hart haar geheugen scherpte ? Wat mij betreft, mademoiselle Marthe was mij onvergetelijk gebleven, al wist ik niet dat zij mevrouw Desvannes was geworden; toch trof mij zekere gelijkenis, en mijn naam legde haar reeds terstond eene vraag op de lippen, die ik moest beantwoorden met eene wedervraag,



maar er was tot mijn leedwezen geen gelegenheid om mijn onderhoud met haar voort te zetten; er dineerden meer heeren; de gasten kwamen naar haar toe, bleven haar omringen! wel viel mij aan tafel de plaats naast de gastvrouw ten deel, maar zij behoorde zooveel mogelijk aan allen. Ik moest haar sparen; ik zag dat zij zeer vermoeid was, en zij bekende mij dat zij aan slepende koortsen leed, en moeite had zich op te houden; bij het dessert liet zij de heeren aan hunne discussie en aan de sigaar; ik zag haar dien avond niet weer, en moest des anderen daags in de vroegte vertrekken."
Al sprekende was Eckbert opgestaan en naar mij toegekomen; nu bleef hij leunen over den stoel, die vlak bij de theetafel stond.
„Dat trof slecht, ook voor mij ..." liet ik mij ontvallen.
„Waarom voor u?" vroeg hij zoo onbevangen, „dat ik u haast een verwijt heb te maken over al te groote getrouwheid."
„Zoo mijne vriendin u ongestoord had kunnen spreken, zou hare tusschenkomst er mogelijk toe geleid hebben om ... uwe vijandelijke gezindheid jegens mij te verzachten," sprak ik met gedempte stem (ik kon iets wagen, want mijnheer was zeer in zijne couranten verdiept).
„Dat betwijfel ik; als eene vijandelijke gezindheid recht van bestaan heeft, kan zij niet worden weggenomen door tussehenspraak van wie ook; dat kan alleen geschieden als de oorzaak, waaruit zij ontstond, was uit te roeien, en dat zal wel niet in de macht staan van mevrouw Desvannes."
„Maar die R. spreekt zich telkens tegen," hoorde men mijnheer zeggen; ik moet er het Bijblad op nazien, en hij verliet de kamer. Wij hadden een téte-h-tcte.
„Omdat gij zóó onverzoenlijk, zoo wraakzuchtig zijt," voegde ik Eckbert toe; „maar ik ben zeker, dat zij er haar best voor gedaan zou hebben, want zij weet alles van mij," liet ik mij onbedacht ontvallen.
„Alles!" herhaalde hij met een glimlach; maar er lag ditmaal geen ironie in verholen; dat is goed te weten.
„Welnu, ja!" hernam ik moediger, „zij weet hoe pijnlijk onze verhouding voor mij is, en wat het mij waard zou zijn die... te ... veranderen."



Eckbert schoof den stoel, waartegen hij leunde, dichter bij den
mijnen en ging naast mij zitten,
„Als gij er zoo over denkt, Regina, is er kans dat wij het eens worden," zeide hij met levendigheid.
„Niet, zoolang gij mij altijd dreigt met dat schrikbeeld van eene revanche/" antwoordde ik, meer oprecht dan voorzichtig.
„Gij hebt gelijk," hervatte hij op koelen, misnoegden toon, „zoolang dat een schrikbeeld voor u blijft," en hij schoof zijn
stoel weer terug en sprong op.
Ik zonk moedeloos in den mijnen, en bedekte het gelaat met de handen. Er volgde een pijnlijk zwijgen. Ik voelde dat zijn oog op mij rustte.
„Gij verdenkt mijne loyauteit," sprak hij met bitterheid: „ik weet het!" Maar daarop hervatte hij met eene goedheid, die mij onbeschrijflijk weldadig aandeed: „Wat dunkt u, zoo wij mevrouw Desvannes als médiatrice namen?"
Ik knikte alleen toestemmend; ik was in eene soort van bedwelming.
„Maar is dat niet de langste weg, Regina?" vroeg hij met zijne zachtste stembuiging; „waarom maakt gij zelve geen eind aan dezen strijd?"
Ik schudde het hoofd, niet uit onwil, maar omdat het mij onmogelijk was iets te zeggen in dien oogenblik.
„Komaan Regina!" hernam Eckbert wat heftig uit ongeduld, „overwin u zelve; wie den oorlog moede is, moet met het vredesvoorstel uitkomen."
Eer ik mij beraden kon op het mijne; eer ik wist hoe het
in te kleeden, was mijnheer Ryhove weer bij ons; hij had zelfs de laatste woorden van Eckbert verstaan.
„Hoe nü!" sprak hij wat getroffen, „een conflict tusschen u beiden ? Zijn er al niet genoeg donkere wolken aan den horizon, al behoeven wij juist niet in ieder wenkbrauwfronsen van den Franschen Caesar eene bedreiging te zien voor den Europeeschen vrede."
„Die kwestie hield ons ook niet bezig," bekende Eckbert gulweg; „maar de waarheid is, dat juffrouw van Berchem, toen zij zich nog niet Berthier noemde, mij den oorlog heeft ^verklaard, en dat het mijn goed recht is, représailles te nemen."



„Dat wordt werkelijk als het recht van den oorlog beschouwd," antwoordde mjjnheer met zekeren nadruk; „maar toch, mijnheer Witgensteyn, ik raad u uwe eischen niet te hoog te stellen, als partij den vrede wenscht. Elke strijd moet een vredesverdrag tot einddoel hebben; zonder dat pleegt men nuttelooze wreedheid. En wees voorzichtig, mjjnheer! als het dames geldt, wikkelt men zich licht in een oorlog, waarbij men wel niet het leven, maar toch het levensgeluk kan verspelen."
„Dat weet ik maar al te goed, mijnheer, maar... wat zal ik u zeggen, een gepleisterde vrede, die niet op een goeden grondslag rust, waarborgt toch ook niet het levensgeluk, en in dezen, waar het een pnnt van eer geldt, mag men niet op de kosten zien."
Daar stond weer de rots steil tusschen ons in; alles scheen weer in kwestie gesteld. Wat mijnheer dacht te antwoorden, is nooit tot ons gekomen, want mevrouw trad binnen, op hare wijze ook onder de wapenen. Zij moest naar de receptie van de Koningin, en kwam in groot toilet binnen om afscheid te nemen. Zjj was in het rose moirée met Brusselsche kant, en eene parure van diamanten, die hare lelieblankheid te sprekender deed uitkomen. In haar blond krullend haar droeg zij eene guirlande nayde: witte en rose kelken, met afhangende bladen, waarop kristalleu dauwdroppels trilden, die in het sterke licht als edelgesteenten schitterden. Ik had gewenscht dat hare crinoline iets minder omvangrijk ware geweest; zjj is niet groot, met eene neiging tot embonpoint, en in zulk geval is het raadzaam, de mode der wijd uitstaande robes niet te exagereeren. Ik placht altijd naijverig te zijn van blanke blonde schoonheden, wier ver-geetmjj-niet oogen en fijn rose teint het matbleek van het mijne somber en akelig doen uitkomen, als eene bespotting; maar sinds ik abdiqueerde, had ik die dwaasheid laten varen; en daarenboven heeft mevrouw Ryhove iets zoo lieftalligs en goedigs, ondanks hare levendige en geestige trekken, dat ik haar deze voorrechten van ganscher harte gunde, en zelfs de gedachte aan benijding niet meer in mij opkwam; ditmaal toch, ik weet zelve niet waarom, vond ik haar ijdel en aanmatigend, toen zjj zich zóó aan Eckbert kwam vertoonen, met een coquet glimlachje en een zegevierenden blik, als had zij reeds zijne verovering gemaakt.



Hij bleef niet in gebreke haar het verplichte compliment te maken over haar elegant toilet en haar fijnen smaak, maar voor mijn gescherpt gehoor speelde er een toontje ironie door zijn lof, en ... was het realiteit of inbeelding ? Maar het kwam mij voor, dat hij steelsgewijs een blik op mij richtte, als om zich rekenschap te geven van het contrast. De vergelijking kon niet in mijn voordeel zijn, dat wist ik heel goed, en toch overmeesterde mij een ongekend gevoel van voldoening, toen mijnheer zeide, dat hij zijne vrouw toch niet het liefst zag in zulk een wijde wolk van rose en kant, het gewrocht van de vindingrijkheid eener modemaakster, en Eckbert daarop aanmerkte, terwijl hij met zeker opzet naar mij heenzag, dat hij van hetzelfde gevoelen was, en dat een eenvoudig en met smaak gekozen huisgewaad iedere dame goed stond, terwijl er eene bepaalde soort van schoonheid toe werd vereischt om zekere atours zóó te dragen, dat de figuur niet geëcraseerd werd onder den opschik ; dit laatste was een speldeprikje, dat mevrouw, hoop ik, door al hare meters moirée heen niet zal hebben gevoeld; tot een repliek leidde het ten minste niet, ■want de knecht, die waarschuwde dat het rijtuig voor was, bracht tegelijk een pakket aan Witgensteyn, dat hij dezen overhandigde, er"bijvoegend, dat het van de Fransche kanselarij kwam, en dat er bij gezegd was, dat het haast had; daarom had de eerste Kellner, die wist waar mijnheer dien avond doorbracht, het maar
terstond laten bezorgen.
„Braaf gedaan van monsieur Jean/" zei Eckbert lachend; „maar het" zal wel zoon haast niet hebben," en hij legde het
ongeopend voor zich.
Ik zorgde, dat mevrouw nog inderhaast een kopje thee kreeg; mijnheer bracht haar zelf naar het rijtuig, en Eekbert, nu zoo goed als alleen, brak het pakket open. Na het eerste couvert volgde er nog een tweede, nog een derde, telkens met zware
cachets en postmerken voorzien.
„Dat moet lang gezworven hebben," zei mijnheer, die intusschen weer binnen was gekomen en er even een blik op wierp.
„Ja, het is mij nagezonden van het eene consulaat naar het andere, bijna geheel Europa door. Het toeval heeft gewild, dat het mij altijd misliep; haast kan er niet meer bij zijn, maar toch,



met uw verlof, zal ik even kennis nemen van den inhoud."
Ik zat in de grootste spanning toe te zien; kon het mijn brief wezen? Ja, het moest die zijn! vlak over Eckbert gezeten, kon ik over de smalle theetafel heen de laatste enveloppe, die hij opende, herkennen als de mijne, waarop ik geen ander adres had kunnen schrijven dan een: aax mijnheer muller!
Zoo was het dan eindelijk tot hem gekomen, al was het langs verren, verren omweg, en mijn lot moest nu beslist worden, want wat onder zulke tranen van berouw, onder zulke kloppingen des harten geschreven was, kon hem niet onverschillig laten. Ik zag het, zoodra hij het opende en de eerste regels las, herkende hij mijne hand; ik zag hem van kleur wisselen; eerst werd hij doodsbleek, toen steeg hom een gloed over het voorhoofd, en hij wierp mij een blik toe, die mij levenslang zal bijblijven; daarop las hij niet voort, nam de blaadjes een voor een in handen, als ware het hem een lust ze te tellen, vouwde ze toen voorzichtig ineen, pakte het geheel met zekere drift weer in de enveloppe en stak die bij zich; daarop nam hij de afgeworpen couverts in handen, en bekeek aandachtig de verschillende postmerken en cachetten, als wilde hij den loop nagaan, dien het pakket had gemaakt, om tot hem te komen.
„Wilt gij in mjjne kamer gaan, om dit alles ongestoord to lezen ?" vroeg de minister voorkomend, want hij begreep terstond, dat hier van eene niet alledaagsche toezending kwestie was.
„Dank u, want er moet op geantwoord worden."
„Zaken dus, en die haast hebben ?"
„Ja! er is nü haast bij; wil mij dus excuseeren," en hjj stond op om heen te gaan.
„Dat spijt mij; ik had juist nog een half uurtje vrij."
„Houd mij ten goede, dat ik er nu niet van profiteer!" en hij nam zijn afscheid van mijnheer, die hem met hartelijkheid de hand drukte, en van mij, met de gewone stijve buiging, die juffrouw Berthier gold; maar toch, eer hjj het vertrek verliet, wierp hjj mij nogmaals dien blik toe, waarin ik iets meende te lezen, dat mij den ganschen nacht den slaap zou geroofd hebben, zoo ik maar niet liever do partij had gekozen, dien niet te zoeken vóór ik al wat ik doorleefd en gevoeld had, op het papier had uitgestort.



Toen Eckbert vertrokken was, wendde mijnheer zich tot mij. „Zeg mij nu toch eens, lieve Renée, wat is er eigenlijk gaande tussehen u en Witgensteyn, dat hij aan zijne conversatie met u zulk een belliqueus karakter geeft? Mijne vrouw heeft mij de opmerking reeds gemaakt, maar ik heb er nu de zekerheid van,
dat zij zich niet bedriegt."
„O! er is nu wel uitzicht op vrede," sprak ik opgewekt. „Dat verheugt mij; maar toch, biecht eens eerlijk op; gij weet dat gij mij uw vertrouwen kunt schenken, en dat ik toeschietelijk ben, zelfs al valt er iets te vergeven."
"Welnu, Martha! ik voldeed aan zijn wensch; ik deelde hem alles mee, en ik had er geen berouw van. Ik kreeg een bondgenoot, al was het er een die het gebeurde niet licht opnam. Na mij zwijgend te hebben aangehoord, soms met een bedenkelijk wenkbrauwfronsen, en dan weer met een zacht hoofdschudden, hernam hij, toen ik had uitgesproken:
„Na zulk een afscheid, lieve kind! is het toch waarlijk niet te verwonderen, dat Witgensteyn u niet terstond met opene armen is te gemoet gekomen, als ware er niets voorgevallen. Hot is reeds veel, dat hij weergekeerd is, dunkt mij; ik ken er, die na zulke coups de griffes en plein visage, nooit weerom
zouden komen."
„Maar hij is weergekeerd om zijne revanche te halen, hernam ik verslagen, „en ik zie, helaas! nog altijd niet waarin die
zou moeten bestaan."
„Och kom! voor eene die zoo scherpzinnig is, vind ik dat al te naïef! Zoo bezorgd te zijn voor die revanche; zoo ik mij niet in zijn karakter bedrieg, zal de eenige revanche die hij verlangt, tevens die zijn, welke alles goed maakt; alleen... hij ziet nog niet hoe hij die zal verkrijgen; het dusgenoemd point d'honneur verbiedt hem uit te spreken wat hij wenscht; gij van uwe zijde schijnt hem niet te vatten; niet te voorkomen; ziedaar wat hem korzelig maakt, in strijd brengt met zich zeiven, zijne goede luim bederft, hem barBch en bitter maakt tegen u; de stijfhootd zal niet buigen, daar kunt gij op rekenen." ^
„Hij spreekt van een raadsel, dat ik zou moeten uitvinden. „Welnu, mij dunkt, daar hebben wij do oplossing; ik spreek



maar bij onderstelling, want op dit punt schonk hij mij zijn vertrouwen niet; maar ik zou mij al zonderling moeten vergissen als dit niet het woord er van was. Alleen ... het zal uwe fierheid, uw vrouwelijke schroom wat kosten, maar enfin, gij moet door een zuren appel bijten, er zit niet anders op. Gij moet, gij zelve, nu den eersten stap doen, en hem aanbieden, wat gij hem eerst hebt ontzegd... Ik zou u dien willen sparen, en als de pïre noble in de vaudeville, uw beider handen ineen willen leggen; maar ik vrees dat die tusschenkomst niet doeltreffend, niet afdoende zou zjjn ; zooals ik Witgensteyn heb leeren kennen, staat hij sterk op zijn stuk, als hij het recht aan zijne zijde meent te hebben."
„Als u gelooft dat het dit is, wat hij van mij wil," riep ik, verheugd dat mjjnheer het dus inzag, „dan zal alles nog terecht komen, want dien stap heh ik gedaan, lang geleden reeds, en nu eerst draagt hij er kennis van."
„Dat pakket? Het gaf hem meer emoties dan gewoonlijk brieven over zaken ons aanbrengen."
„Juist; mijne volle confessie, en die heeft hij nu in handen."
„Dan .... moet gij het verdere afwachten," besliste mijnheer.
En toch, des anderen daags, tot mijne bittere teleurstelling liet Eckbert niets van zich hooren. Ik had er zoo vast op gerekend hem te zien, om het antwoord, dat hij verklaard had haast te hebben, zelf te brengen. Niet eens een woordje om mij gerust to stellen, dat mjjne bekentenissen doel hadden getroffen; ik begreep er niets van; de wjjze waarop hjj ze had ontvangen, getuigde toch niet van onverschilligheid. Ik had moeite om mij zelve te beheerschen, toen mijnheer, uit de Kamer gekomen, mij bij zich liet roepen in zijn kabinet, om mij te zeggen dat Witgensteyn hem met een paar regels had verwittigd, dat hij dien dag in de vroegte naar Duitschland was vertrokken, en eenige dagen afwezig zou blijven. Hjj was per telegram opontboden, om eene samenkomst te hebben met den man, aan wien hjj alles verplicht was, Dr. S, en dat hij zelf niet wist wat uit dit onderhoud zou volgen. Mijnheer Ryhove wilde mij de teleurstelling sparen van het vruchteloos wachten en hopen; en daar hij voelde wat deze



tijding voor mij moest zijn, achtte hij het noodig mij die onder vier oogen en op de meest verschoonende wijze mede te deelen.
„Gij moet bedenken, melieve! het is een man van zaken, en de zaken gaan voor; dat is niet anders.
Ja, de zaken moesten voorgaan, dat begreep ik wel; maar toch... hoe dankbaar zou ik Eckbert zijn geweest, zoo hij mij een woordje van hoop, van bemoediging had toegesproken.
„Hij zal zeer gepresseerd zijn geweest," sprak mijnheer, te zijner
verontschuldiging; maar ik zag het hem aan, dat hij een excuus uitdacht, waaraan hij zelf niet geloofde. Eckbert Witgensteyn was een onbuigzaam man, zelf zoozeer gehard in den zwaren strijd des levens, dat hij niet zacht wist te zijn voor anderen, hij had zich voorgenomen mij niet te sparen, vóór de klove gedempt, de veete verzoend, de revanche volkomen zou zijn. En wie kon weten, wat naar zijn gevoelen nog daaraan ontbrak! Mijnheer drukte mij de hand en sprak mij moed in; te weten dat die edeldenkende man aan mijne zijde stond als een vriend, gaf mij werkelijk rust. Intusschen hadden wij hier veel drukte ophanden. Ik vooral; en al kostte het mij zelfverloochening er het hoofd bij te houden, toch gaf het mij afleiding, en dat deed mij goed. Er was een groot huislijk feest op til, de verjaardag van mevrouw. Eerst was er besloten, dat wij het geheel entre-nous zouden vieren. Dr. Friedlander zou overkomen en bij ons logeeren, en mevrouw wilde hem voor zich zelve houden, zooals zij het uitdrukte; maai tot aller spijt kwam het bericht, dat hij eerst een paar dagen later zou komen, en daar de dag toch niet geheel onopgemerkt kon blijven, daar onder anderen la chère Haubertin met den datum bekend was, en er bij het afloopen van het seizoen toch
wel een feestje mocht gegeven worden aan vrienden, familie, jongelieden, die niet tot den ofiicieelen kring behoorden, zoo zou men dan deze aanleiding maar waarnemen, om dien ... afdoener te laten doorgaan; en Mathilde — er waren ook vriendinnetjes van haar genoodigd — vond dat men op mama's verjaardag eens iets moest voorstellen, een proverbe, tableaux vivanls of iets dergelijks, zooals er dien winter bij anderen herhaaldelijk aan de orde waren geweest. Het sprak vanzelf, dat dit gedeelte van het program voor mevrouw moest verborgen blijven; maar zij zelve had op eene



soirée gerekend, waar men dansen zou; al de ineenloopende vertrekken, van de antichambre en het kleine salon af, tot de groote balzaal toe, werden er deels voor in orde gebracht, en wjj konden licht daarvan gebruiken wat noodig was voor ons plannetje, want het spreekt vanzelve, dat ik als régisseur moest optreden. Met den jongen Henri Ryhove, die nu op het punt staat zijn examen te doen om in het corps diplomatie te worden opgenomen, zou Mathilde een tableau vivant voorstellen van Paul en Yirginie onder den plataan. Een zwijgende rol was mij voor mijne élève de beste, nu zij vooreerst zich en relief moest stellen in een ruimen kring. Daarna zou Henri, die een ijverig dilettant was, met een ander jong meisje Le piano de Berthe vertoonen, een onberispelijk scènetje, dat altjjd pleizier doet, en voorts eindigen met een door hem zeiven vervaardigd stukje, waarin een koor moest voorkomen, dat hem de gelegenheid zou schenken zjjne tante met eenige dichtregelen te fêteeren. Eerst daarna zou er worden gedanst, en aan kleine tafeltjes een collation gebruikt. Dat er op die wijze veel achter mevrouw moest omgaan, waarvoor ik te zorgen had, behoef ik u niet te zeggen. Gelukkig dat men hier in den Haag, als men geen geld behoeft te ontzien, nogal voor alles goede hulp kan krijgen. De invitaties waren al een dag of wat geleden rondgezonden, ook aan Witgensteyn, omdat hij nu eenmaal op de lijst stond, maar het was niet waarschijnlijk, dat hij dan reeds terug zou zijn.
„Och! dat is maar goed ook," viel Mathilde uit, „want hij taquineert u steeds, en dat maakt mij verdrietig."
Ik moest haar toevoegen, dat een beetje plagen het zwak was van de meeste heeren, en dat het onverstandig was, zich zoo iets te veel aan te trekken.
„Ja! maar hij kan lastig zijn, als hij niet in zijn humeur is, meer dan iemand anders; en ik zou heusch niet als Virginie durven poseeren, als hij er bij was; hij mocht mij eens uitlachen."
„Dat zou hij niet; hij zou ons goeden raad kunnen geven, wierp ik tegen; maar in mijn for intérieur was ik het geheel met haar eens, dat ik hem liever niet zag op de soirée, waar hjj een trouble féte kon zijn voor mjj, en in elk geval mij de



kalmte en de tegenwoordigheid van geest zou benemen, die ik
zoo hoog noodig had."
En nu, waarde vriendin! laat mij nü toch niet langer naar bericht wachten, want die mededeeling van Eckbert voegt nog bezorgdheid over u bij al wat ik reeds te lijden heb.
Uwe
Den Hang, Maart. R- v-
Mijn beste Martha!
Wij zijn in den ochtend na de soirée, waarvan ik u in mijn laatsten sprak; mevrouw zal niet verschijnen dan bij het tweede ontbijt; mijnheer moest gisteravond in allerijl naar X., en komt denkelijk niet terug voor het diner. Mathilde slaapt nog, en ik laat haar slapen; zij heeft die rust hoog noodig, na de vermoeienissen van hare eerste danspartij; ik ben zelve ook later opgestaan dan gewoonlijk; want hoewel ik mij doodmoede ter ruste legde, was het mij toch onmogelijk den slaap te vatten, na de wisselende aandoeningen die ik had doorgestaan; het was toch voor mij een gedenk waardige avond, een beslissende, een onvergetelijke. Zonderling! hetgeen ik niet gewacht, nauwelijks gewenscht had, is toch gebeurd. Eckbert is nog op de soirée verschenen, hoewel eerst laat, en toen de voorstellingen reeds waren afgeloopen. Over deze zal ik nu maar niet uitweiden. Gij verliest er niets bij, en gij zult u tevreden houden met mijne verzekering, dat alles goed is afgeloopen, dat mijne élcve een allerliefste Yirginie was en dapper werd toegejuicht, meer dan mij aanstond zelfs; de jeugdige debutante werd al te zeer gevleid, niet het minst door haar Paul; dit alles werkte natuurlijk op haar levendig en prikkelbaar gestel, en maakte haar, die hare landelijke schuchterheid al gaandeweg had afgelegd, ditmaal zoo dartel, zoo overmoedig, dat eene herhaling van dergelijke proefneming met haar, ongeraden is. Mevrouw en ik, door eene zelfde ingeving geleid, namen ons voor de schadeljjke gevolgen zooveel mogelijk te neutraliseeren, door haar zekere illusies te benemen, en haar te doen inzien, dat zij haar succes allermeest te danken heeft aan



de positie van hare ouders; dat zal haar ontnuchteren en terneerzetten, zoo wij hopen. Doch te midden van het feest was aan zoo iets niet te denken, en was het ook niet raadzaam; zij was als in een roes, die men vieren moest.
Maar nu van Eckbert; hij was binnengekomen toen ik mij met Mathilde had verwijderd, om haar van kostuum te helpen veranderen. Zij kon niet dansen in het simpele gewaad van de Indische ingénue; het eenvoudig maar gracieus baltoilet was spoedig aangetrokken, en men schikte zich juist tot den dans, toen wij in de groote zaal terugkwamen. Haar neef Henri, die al lang vooruit zich van de eerste wals met haar had verzekerd, liet zijn recht gelden, en voerde haar van mij weg. Daar merkte ik Eckbert op in den kring van de heeren, die zich terugtrokken in de zaal, waar speeltafeltjes waren gezet voor hen, die niet meer aan dansen deden. Maar toch, hij speelde niet; hij sprak eenige oogenblikken met mijnheer, en wendde zich toen naar de danszaal. Ik verbeeldde mij dat hij naar mij uitzag, maar hij nam toch de gelegenheid niet waar om naar mij toe te komen. Hij voegde mevrouw eenige woorden toe, die met haar cavalier aan den arm, gereed stond het bal te openen. Eckbert had zeker niet op zoo'n soiree gerekend, want hij droeg zijn gewoon zwart jasje en geen wit glacé handschoenen; dat was mogelijk de oorzaak dat hij zich niet in den kring der dames wilde wagen, want er waren nog enkelen disponibel, en de beleefdheid kon vorderen dat hij er eene inviteerde.
Ik zat tapisserie te maken, zooals dat bij mijne rol hoorde, wat geïsoleerd van de andere bejaarde dames, die het dansen alleen wilden aanzien. Ik scheen van haar leeftijd, door de deftigheid mijner kleeding. Ik had mij voor deze gelegenheid eene statige zwart satijnen japon aangeschaft, tres collet montc, met eene parure van witte kant, zonder ander sieraad dan de prachtige camée, die mevrouw mij ten geschenke had gegeven. Ik had mij laten kappen, maar met eene eenvoudige vlecht en de diamanten spelden, die ik nog draag, omdat zij mijne eigen moeder behoorden. Ik was dankbaar voor mijn isolement van het oogenblik, toen ik zag dat Eckbert zich wendde naar deze zijde van de zaal; ik voelde aan mijn hart dat hij naar mij toekwam, al was
Langs een omweg. ""



het een weinig en zig-zag ; maar tot mijne bittere teleurstelling was iemand anders hem vóór. De baron Meekern, van wien wij niet gedacht hadden dat hij zou komen, omdat freule van Redichem had bedankt daar de partij al te zeer een wereldsch karakter had, kwam mij begroeten en scheen niet te hebben opgemerkt, dat Witgensteyn hetzelfde voornemen had ; tegelijk kwam Villustre Haubertin, in al de glorie van haar opgefrischte pensee japon en haar nieuw kaspel, op mij af, nadat ik had gemeend haar voorgoed te hebben vastgezet aan een speeltafeltje, om visa-vis te maken van een ouden baron, die graag met haar speelt, omdat zij zoo fijn is op het spel. Dan, tot mijn spijt, was dat partijtje vervallen.
„Chï.re Berthier!" begon de freule zeer genadig, terwijl zij zich naast mij neerzette op den divan, en voor Meekern eene gracelijke buiging maakte, die haar zeker overal elders wenschte dan juist aan mijne zijde op dat oogenblik. Voilapour moipurtie manquce: „de douairière van Diemen heeft in een retour dejeunesse eene uitnoodiging voor eene quadrille geaccepteerd, men kan verder niet op haar rekenen, en haar vis a-vis nam de gelegenheid waar om zich als derde bij een ombretafeltje te voegen, daar hij niet van whist houdt. Le cher baron tout confondu wenschte dat ik een partij piquet met hem zou spelen; par charité zou ik hebben geaccepteerd, maar Son Excellence had voor hem al plaats gevonden aan eene andere whistpartij; er werd mij natuurlijk aangeboden om daarbij de vijfde te zijn, mais cela ne me souriaitpas, en zoo kom ik u opzoeken, meenende u een dienst te doen met een isolement te deelen, dat alleen aan de positie is te wijten niet aan den persoon... maar importuneer ik u misschien?" viel zij zich zelve in de rede, daar zij wel zag, dat ik hare praatjes niet met voorbeeldeloos geduld aanhoorde, en zelfs zeer onbeleefde distracties had, want ik zag Eekbert rondloopen, altijd met den blik op ons groepje gevestigd. De baron intusschen, afgeschrikt door deze fócheuse troisième, en die er wel uitzag of hij mij iets had mede te deelen, nam zijn afscheid, na mij even de hand te hebben gedrukt. Eekbert, die maar eenige schreden van ons af was, trad hem in den weg, toen hij zich omkeerde. Het kwam mij voor dat
de baron schrikte en verbleekte; hij scheen niet geweten te hebben



dat Witgensteyn was teruggekeerd; ik zag dat de laatste de wenkbrauw fronste en den baron wat spotachtig aanzag; zij wisselden eenige woorden, en Eckbert kwam nu werkelijk naar mij toe, maar dit verraste, dit verschrikte mij. Nü onze eerste ontmoeting! in het bijzijn, als onder den bespiedenden blik der babbelzieke nieuwtjesvertelster! nü zijn eerste woord, dat mogelijk beslissend kon zijn, te moeten aanhooren, terwijl zij luisterde; het was mij onmogelijk; ik stond op in de hoop dat Eckbert mij begrijpen, mij volgen zou; dan, helaas! weer had hij mjj misverstaan, of wel hij had eene verkeerde opvatting van mijn kort onbeduidend onderhoud met den baron, en hield mijne beweging voor eene poging om hem te ontvluchten, in de vrees voor vervolging; hoe dat ook zij, hij dwong mij te bljjven waar ik was, door recht op mij toe te gaan en tot mij te zeggen op korten, drogen toon en zonder mij aan te zien, als schaamde hij zich over zijne zonderlinge houding:
„Juffrouw Berthier! blijf waar gij zijt, ik kom u niet storen; ik kom u alleen vragen, of gij mij toestaat met uwe elive te dansen ?" ... zelve heeft ze mij opgelegd van u deze vergunning te verkrijgen."
„Mij dunkt, mijnheer... een vriend des huizes... hoe kunt gij twijfelen;" stamelde ik, want van al wat ik dacht dat hij mij zou kunnen zeggen, was dit zeker het meest ongewachte. Ik ook hief de oogen niet naar hem op. Zóó tot mij te komen, nu hij alles wist. Dat was barbaarsch! Ik was geoordeeld en verworpen ! Mij overviel eene beklemdheid, of er onweer in de lucht was, of er een bliksemstraal op mij neer zou schieten.
„Mathilde zal tevreden zijn; ik dank u!" antwoordde hij met zekere gejaagdheid en boog zich; zijn groet gold Haubertin zoowel als mij; hij wendde zich af; juist kwam Mathilde op ons toe met lichten danstred, luchtig en vroolijk als eene sylphide, en overmoedig in het bewustzijn van al hare triomfen riep zij mjj toe:
„Ik heb mijnheer Witgensteyn beknord, dat hij niet danste, en nu moet hij tot penitentie walsen met mij; vindt gij dat niet goed?" vroeg zij mij lachend.
„Walsen! nu niet meer walsen, Mathilde!" waarschuwde ik; (wij hadden afgesproken dat zij dat niet te veel zou doen).



„ Cela ne se fait pas, ma chère/" doceerde Haubertin tegen Mathilde; „eene jonge dame mag nooit een cavalier abordeeren om hem ten dans te noodigen."
„Er is nu eene quadrille aan de orde," voegde Eckbert mij toe, „daar zult gij niet tegen hebben, denk ik?"
„Zeker niet; daar is zij veel te lief toe!" riep Mathilde, mijn antwoord voorkomend, want ik had mjjn aplomp verloren van verdriet onder de teleurstelling, en fluks reikte ze mij haar wit manteltje om te bewaren, en Eckbert voerde haar triomfantelijk mee.
Het kwam mij voor dat zjj terstond druk met elkaar praatten,
en dat zij met zekere vertrouwelijkheid aan zijn arm bleef hangen,
toen reeds de overige paren zich in de orde hadden gesteld. Ik verbeeldde mjj ... neen, het was geene inbeelding, het was de waarheid, dat hij danste, zooals men het niet meer doet; woest en hartstochtelijk, als iemand die er een opzet in legt om zich zelf te vergeten, en ik zag dat hij Mathilde met onstuimige drift in zijne armen sloot, toen de quadrille in eene wals eindigde; toch in eene wals, als om het verbod te trotseeren, maar dat was niet hare schuld; haar cavalier had wijzer moeten zijn, en hij was het, juist hij, die haar in zijne wilde vaart meesleepte. Mijn God! wat was dat! ik schaam mij om het u te bekennen; maar ik wil geen onvolledige biecht doen; ik voelde dat de vlijmende smart der jaloezie mij het hart doorsneed, en mij den gloed op de wangen joeg; hoe ver was het met mij gekomen; ik jaloersch van Eckbert, die het mij door zijne handelwijze zoo duidelijk had gezegd, dat hij niet kon vergeven, dat hij mij haatte en minachtte; ik jaloersch van een kind, van haar, die ik placht lief te hebben; wier geluk mijn naaste wensch moest zijn; ja, ik moest mij ten volle beheerschen. Eckbert was nog jong, al hadden lijden en werken, de strijd van het leven hem, als mij, verouderd, en Mathilde was in haar zeventiende jaar en haast zoo groot als hare moeder; er was niets onmogelijks in; het schemerde mij voor de oogen; ik moest mijne toevlucht nemen tot mijn flacon, en mijn zakdoek voor het gezicht brengen, want het kwam mij voor, dat iedereen daarop zou kunnen lezen wat er in mij omging. Intusschen had Haubertin geen oogen blik opgehouden met praten en mij van alles verteld, waar ik niet naar luisterde, hoewel



in enkele woorden verstond van Iruits de salon, over de intieme betrekking tusschen Son Excellence en den heer Witgensteyn, die in Nederlandschen dienst zou overgaan als civiel ingenieur, die den Xederlandschen Leeuw zou krijgen, of reeds had, enz. Ik weet niet meer wat ik antwoordde, want ik had mijne aandacht geheel gericht op Eckbert, die nog met Mathilde bleef rondwandelen — na de wals; — zij praatte druk, en hij luisterde met een vergenoegden glimlach, en fluisterde haar daarop iets in, dat haar een blos van genoegen op de wangen bracht. Ik vroeg mij zelve af, of ik niet tusschenbeiden moest komen; eindelijk was de marteling doorgestaan. Eckbert kwam bij mij terug met Mathilde, die schalks en vermetel, als zeker van haar triomf, hem dwong wat eau de Cologne van haar aan te nemen om zich te verfrisschen; daarop nam hij zijn afscheid, zonder mij een woord toe te spreken; gelukkig had ik voor Mathilde te zorgen, dat redde mijne houding. Ik wierp haar schielijk het zachte witte manteltje om de schouders; de gloed harer wangen, het schitteren harer oogen, waarschuwden mij, dat verkoeling gevaarlijk kon zijn bij hare vatbaarheid.
„Gij hebt u al te zeer geanimeerd, kindlief!" sprak ik op een toon, die meer van wrevel dan van teere bezorgdheid getuigde.
„Och, neen! maar ik ben zoo in mijn schik; mijnheer Witgensteyn was ditmaal zoo goed, zoo vriendelijk; ik ga nü van hem houden ... hij zal u nu ook niet meer plagen," fluisterde zij mij in „dat heeft hij mij beloofd."
Kind! kind! hadt gij kunnen weten, hoe gij mij lijden deedt met
dat woord. Hij zou mij niet meer plagen; hij zou mij dus geheel ter zijde laten; hij was dus besloten mij af te snijden als eene die niets meer voor hem was; niets meer voor hem zijn kon. En dat, nu hij alles van mij wist; mogelijk verachtte hij mij om zooveel zwakheid na mijn vroegeren trots! En eene andere, een kind, dat ik met afgunst, met benijding had nagestaard, had gemeend een goed woord voor mij te moeten doen; en het gevolg was geweest, dat zij, zij zijn hart had gewonnen, dat hij van mij had afgetrokken en dat toch mij toekwam; ja, toekwam, want hij had het mij eenmaal aangeboden! Onder die zelfkwelling had ik verzuimd op Mathilde te letten, die weggevloden was, heel naar



het andere eind der danszaal, waar ik haar met haar vader zag praten, die, zoomin tot spelen als tot dansen gezind, zich nu eens hier dan ginder vertoonde. Eckbert was in de nabijheid gebleven, hij had zich schuins over mij neergezet op eene causeuse, die in een hoek was geplaatst, een aanlokkelijk plekje voor iemand, die behoefte had aan een oogenblik rust en afzondering. Ik sloeg hem gade, terwijl hij daar neerzat, den schijn aannemend of ik naar Haubertin luisterde, die zonder ophouden voortkakelde. Hij zag er bedrukt en afgemat uit; de glimlach, waarmee hij Mathilde had aangehoord, had plaats gemaakt voor strakken, somberen ernst, iets lijdends zelfs dat mjj trof; hij leunde als vermoeid tegen het donker fluweel. Had hij, hij ook slechts eene rol gespeeld, en ging er wellicht veel bij hem om wat hij het jonge meisje had moeten verbergen; dacht hij over mij misschien met iets als leedwezen ? Ik althans voelde mij tot hem aangetrokken in dezen oogenblik als nooit voorheen, als overweldigd door een hartstochtelijk verlangen om een enkel woord, een blik slechts met hem to wisselen, zonder dat anderen zich daartusschen stelden; maar kon hij dan tot mij komen, terwijl die onverdraaglijke babbelaarster muurvast aan mijne zijde zat? Hij bracht de hand naar het voorhoofd; het kwam mij voor, dat hij rondzag of hij iets zocht; werktuiglijk sloeg ik zelve den blik naar den grond; de zakdoek, dien hij achteloos in de hand had gehouden, nadat Mathilde er haar reukwater op gegoten had, lag vlak voor mijne voeten. Snel als de gedachte raapte ik dien op, en zonder er op te letten of anderen mij gadesloegen; zonder er mij om te bekommeren wat Haubertin er van mocht denken; zonder aan iets anders te denken dan alleen om de innerlijke aandrift te volgen,
die mij tot hem heendreef, ja nauwelijks wetende dat ik zoo deed,
ging ik naar hem toe en reikte hem dien zwijgend over. Eckbert sprong op; een gloed van verrassing kleurde zijn gelaat. Hij sprak geen woord om mij te danken, maar bleef mijne hand vasthouden en zag mij uitvorschend aan, als wilde hij mijne innerlijkste gedachte uit mijne oogen lezen. Hij zag daarin wat hij er nog nooit in had gelezen, de uitdrukking eener hartstochtelijke liefde, die de vrouwelijke schuchterheid op de gesloten lippen terughield; en hij sprak mijn naam uit op een toon, die mij tot



in het binnenste ontroerde; maar plotseling zweeg hij, liet mijne hand los en bracht den zakdoek naar zijn voorhoofd, als om dat te verkoelen.
Ik keerde mij om; ik moest weten wat hem zoo in eens deed verstommen. Mathilde stond voor mij, haar vader meevoerende; Eckbert had ze zien komen.
„Juffrouw Berthier!" zei Mathilde met kluchtige deftigheid; „ik heb u bij papa aangeklaagd, dat gij in het geheel niet danst, en
hij vindt dat nibt goed!"
„Maar, kindlief!" wierp mijnheer tegen; „hoe komt gij op zoo'n inval; dansen of niet dansen is juist van die dingen waarin ieder
vrij moet zijn."
„Neen! neen! ik dans zoo aanstonds met Henri de quadrille
des lanciers, en ma bonne amie moet meedoen!
„In dezelfde quadrille met mijne élève, dat zou mooi staan," sprak ik met kwalijk verborgen ergernis over hare vervolging.
„En dan de mama!" zei mijnheer Ryhove lachend; „als er anders niets hapert, zie ik waarlijk niet waarom gij u zoudt onthouden." _
„Er hapert niets, mijnheer! maar ik — ik dans niet meer. *Toch wel!" sprak Eckbert nu, vooruittredend; „deze enkele maal met mij."
Ik verstond hem; ik kon alleen toestemmend buigen; hij nam
mijn arm in den zijnen.
Mathilde sloeg de fijne handjes ineen om toe te juichen, in den waan dat zij zelve hier een triomf had behaald.
„A la bonne heure.'" zei mijnheer Ryhove met zichtbare voldoening; „nu toch zult gij mij vrijlaten, niet waar ondeugd?"
„Neen, papa! zóó komt gij er niet af op mama's verjaardag; er zijn nog dames genoeg over voor u."
„Gekheid, kindlief! mijn tijd om aan die pret mee te doen, is voorbij; mijn lust bovenal. Wat u betreft, daar komt Henri
al naar u toe."
Hoe mijnheer aan de dwingster ontsnapte, weet ik niet. Eckbert haastte zich mij weg te voeren. „Gij begrijpt wel, dat het mij niet om de quadrille des lanciers te doen is, fluisterde hij mij toe, zoodra wij in de ruimte waren.



„Ja, Eckbert, dat begrijp ik!" bracht ik met moeite uit, onder heftige kloppingen des harten.
„Maar gij zijt mij nog vanouds eene dans schuldig," ging hij voort, „herinnert gij u dat?"
„Och, vergeet gij het!" sprak ik op smeekenden toon.
„Vergeten! gij hebt goed spreken, Regina; vergeten valt niet licht—"
„Staat gij er dan op, dat ik die schuld nü afdoe, Eckbert?" vroeg ik onderworpen.
„Nu niet meer! maar toch rondwandelen tusschen al die menschen, terwijl ik u zoo veel te zeggen heb, en begeleid door de muziek, dat gaat niet; er moet hier gelegenheid zijn om aan de menigts te ontkomen."
Die was er; van de balzaal tot op het kleine salon liepen alle vertrekken ineen, slechts afgedeeld door portières, die nu waren opengeschoven; alleen in het kleine salon, waar de voorstelling had plaats gevonden en de piano stond, hingen ze neer, omdat ze als scherm hadden gediend voor het tooneel. Daar moesten we heen, eene tweede groote zaal door, waar later aan tafeltjes zou worden gesoupeerd, doch waar nu vooreerst niemand noodig had, tenzij men, als wij, wilde rondwandelen om zich af te zonderen. Alles was door prachtige gaskronen helder verlicht men kon ons naoogen, ons volgen; maar wij hadden volle vrijheid om met elkaar te spreken, dat was voor ons het noodigste; werktuiglijk zag ik even om.
„Vreest gij u te compromitteeren ?" vroeg Eckbert.
„Gij weet wel beter, Eckbert!" voegde ik hem toe; „gij moet nü weten, dat ik niets zoozeer vrees als dat er niet eindelijk verzoening volge tusschen ons, na zooveel strijds en zooveel lijdens."
„Het is ergerlijk," hernam Eckbert, zonder daarop te antwoorden. „Ik heb dag en nacht doorgereisd, om nog vroeg in den avond hier aan te komen; tevergeefs: de stoombooten deden geen dienst; ik kon het bootsvolk er haast niet toe krijgen mij over te zetten, want er bestond levensgevaar; eindelijk is dit alles overwonnen; ik kom hier, wel laat, maar toch niet zóó laat, of ik had u rustig kunnen spreken; mijnheer in zijn kabinet; mevrouw als gewoonlijk uit; Mathilde wel ter zij te schuiven:



en op het uiterste had ik u ten overstaan van die allen oin een oogenblik onderhoud gevraagd. Maar in plaats van dat alles, kom ik hier, nauwelijks van mijne reiskleeren ontdaan, om midden in eene danspartij te vallen en door Mathilde aangeklampt te worden, die als bjj instinct heeft geraden dat er wat hapert, en zich voorgenomen had middelaarster te zijn tusschen ons, en ons al de kwade diensten doet, die eene hinderlijke derde, met opzet, zou kunnen uitdenken. Knorrig, dat ik mij naar haar inval moest schikken, en toch overbluft door hare kinderlijke tirannie, heb ik met haar gedanst als een woesteling; ik geloof dat zij er voorgoed genoeg aan heeft, en toch verdiende zij mjjn misnoegen niet, want zij had de beste intenties..
„Onze verzoening, Eckbert, zal, hoop ik, op beteren grond rusten dan op de tusschenkomst van dat kind," viel ik in.
„Zoo is het. Zij moet oprecht, zij moet duurzaam zijn, en daarom moet gij mij nü die voldoening geven, Regina, waarnaar ik sta..
„Welke andere nog, Eckbert, dan die ik u reeds gegeven heb in mijn schrijven, dat nu in uwe handen is, waarvan gij den inhoud moet kennen?"
„Ik ken dien, Regina, en ik hecht er al de waarde aan, die men er aan hechten moet, maar toch ... het zijn slechts woorden. .Zijne stem had ditmaal niet die hardheid, waarmee hij soms tot mij kon spreken, maar integendeel iets weeks, iets weifelends, dat mij trof.
„Woorden, Eckbert!" sprak ik met levendigheid; „ja, gij hebt gelijk; het waren slechts geschreven woorden, die van uit de verte, na langen, véél te langen omweg tot u kwamen; maar toch, zoo gij ze hadt kunnen verstaan, zooals ze daar werden neergeschreven, zoudt gij er een kreet der ziel uit gehoord hebben, die tot u riep om vergiffenis, om verzoening: eene schuldbelijdenis uit den diepsten grond des harten; een kreet van berouw; eene bekentenis ... die ... die ... geene menschelijke macht ooit aan mijne lippen heeft kunnen ontwringen, en die ik toen gedreven werd uit te storten voor u, uit vrijen wil, en daarmee gaf ik mijn lot, mijne gansche toekomst in uwe hand, ten bewijze hoezeer ik u hoogachtte, om goed te maken wat ik eens had misdreven. Heeft dat alles dan niets bij u uitgewerkt, Eckbert; heb



ik zoo gansch mijn doel gemist?" eindigde ik mismoedig, want in plaats van mij door een blik, door een handdruk gerust te stellen, bleef hij met gebogen hoofd naast mij voortgaan; zelfs liet hij nu mijn arm los, en hervatte op een toon van neerslachtigheid, die mij pijnlijk aandeed:
„Dit alles is langer dan een jaar geleden, Regina! en geschreven onder indrukken, die u tot de hoogste overspanning moesten opvoeren. Er kan veel omgaan in een raenschenhart; veel anders worden in zulk een tijdsverloop. Ik zelf ben veranderd, zeer veranderd, na al wat ik heb doorleefd; destijds, als gij het mij toen zelve had gezegd, met de beweeglijkste woorden, zou ik u niet hebben geloofd; ja, ik zou u zelfs niet hebben aangehoord, want de wonde, die gij mij hadt geslagen, was toen nog te versch; ik wilde niet genezen worden van mijn haat; ik wilde alleen vurige kolen laden op uw schuldig hoofd, door u te redden uit dien schandeljjken valstrik, waarin men u argeloos had verstrikt; en nu, Regina, nü heb ik er behoefte aan, dringende behoefte uit uw mond zulke verzekeringen, zulke bekentenissen te hooren. Maar ... hoe kan ik verwachten, dat hetgeen gij toen hebt gedacht en geschreven, nóg waarheid is gebleven voor u, nadat ik mij aan u heb getoond zooals ik nü ben, een lastig, hardvochtig man, haatdragend en onverzoenlijk; die, waar er edelmoedigheid van hem werd gewacht, zich machteloos heeft gevoeld voor die zachtere beweging des harten; die heeft gewild dat gij lijden zoudt, omdat hij zelf heeft geleden; die u heeft vernederd, zooals gij het hem hebt gedaan; die u smaad voor smaad heeft vergolden, en die niet anders heeft kunnen doen, Regina, omdat, zóó de schuld niet werd geboet, ook zijn wrok onuitroeibaar zou zijn gebleven..
Al sprekende had Eckbert zich telkens meer naar die zijde van de zaal gewend, waar de stoelen op een rij waren geschikt om ruimte te maken; nu liet hij zich op een daarvan neervallen, als ware hij vermoeid, en als wankelden zijne knieën; ik bleef voor hem staan en zag hem aan met diepe bezorgdheid, toen hij voortging: „Hoe wilt gij dan, Regina! dat ik nóg, nóg geloof zal geven aan hetgeen werd neergeschreven in een toestand van hartstochtelijke opgewondenheid, waarin gij, u zelve bedriegende, voor waar-



heid gaaft, wat toch later zou blijken zelfbedrog te zijn," en zijne donkerblauwe oogen hieven zich naar mij op, en bleven zich op mij vestigen met een uitvorschenden blik, als wilde hij mij gansch doorzien, toen ik antwoordde:
„Gij hebt gelijk, Eckbert, er was overdrijving in de hartstochtelijke ontboezemingen, mij door de geestdrift der dankbaarheid ontlokt, toen ik de zekerheid had, dat ik aan u, tegen wien ik mij zóó schuldig voelde, mijne redding had te danken uit erger dan de dood; er was overdrijving in; ik weet het nu beter dan ooit; want ik heb nooit zóó helder gezien in mijn eigen hart, als juist nü! Toen ik u versmaadde en wantrouwde, Eckbert, had ik u nog niet lief; anders had ik u geloof moeten geven; later had ik behoefte aan uwe vergiffenis; maar dat was nóg geene liefde; het was alleen het geweten, dat naar vrijspraak smachtte; maar nu, Eckbert, nü heb ik u lief, ondanks al wat gjj mij hebt doen lijden, misschien wel daardoor; weet ik het zelve? want er lag voor mij billijkheid in uwe hardheid, en rechtvaardige vergelding in hetgeen gij mij deedt lijden. Eenmaal waart gij het slachtoffer mijner luimen; sinds leerde ik u achten, en ik zie met evenveel verbazing als leedwezen terug op dat verleden ... Geloof mij, Eckbert! ik ook, ik ben veranderd. Ik ben door de spitsroeden der smart heengegaan, zooals gij mij hebt voorspeld; en al acht gij mijne boete licht, mij heeft die zwaar gewogen; ik heb leeren verdragen; ik heb geleerd mjj naar anderen te schikken; ik heb leeren dienen; het is niet als Renée Berthier, het is voor Regina van Berchem, dat ik dit zeg, en, mij dunkt, gij kunt het nü weten. Zooeven hebt gij mij begrepen; waarom zoudt gij mij nu misverstaan, als ik u zeg, dat het leven mjj geen leven meer zal zijn, tenzij ik uwe vergiffenis verkrijg, en de verzekering dat uw hart het mjjne heeft verstaan, en gij mij nu die hand reikt, die... ik eens... heb afgewezen." Ik stak beide handen naar hem uit, in de hoop dat hij ze vatten, dat hij mij oprichten zou; want zonder het zelf te weten, dat ik het deed, was ik op mijne knieën neergezonken. Ik dacht er niet meer aan, waar wij ons bevonden, niet aan de mogelijkheid, dat men ons zou kunnen overvallen; ik voelde alleen dat deze ure voor mij de beslissende was, en dat ik nü uitspreken moest, wat tot hiertoe mijne lippen



geweigerd hadden te zeggen. Wat was dat."1 ik had de gewaarwording of de grond onder mijne voeten wegzonk: met een schok vloog ik op; Eckbert had mij plotseling den rug toegekeerd en snelde, of hij mij ontvluchten wilde, naar het kleine salon, waarvan hij de portières even ter zijde schoof, om ze terstond weer te laten vallen.
Ik hem na; zóó kon het niet tusschen ons blijven, of het was gedaan voor altijd; was dat wellicht de revanche/ dat hij mij nu terugstootte? dan was zij voorbeeldeloos wreed. Ik zag Eckbert staan bij de piano, waartegen hij leunde, als had hij behoefte aan steun; hij stond daar met het gelaat naar mij toegekeerd, bleek als een doode en met vochtige oogen; zijne lippen trilden, zij schenen onmachtig om geluid voort te brengen; opeens wendde hij zich om en sloeg de piano open; zijne vingers drukten de toetsen; de melodie van het voor mij zoo gedenkwaardige air uit Joseph klonk mij tegen:
„Si vous pouviez t ons repentir „«Je serais touché <Ip vos larnirs /"
„Eckbert!" riep ik, onder de onbeschrijfelijkste aandoening; hij liep mij te gemoet met open armen; ik schreide aan zijne borst. Slechts even, want bijna in hetzelfde oogenblik liet hij mij schichtig los en trad snel achteruit. Ik wilde iets zeggen.
„Stil!" waarschuwde hij. De stoornis, die hij gevreesd had, die hij had zien komen, had getracht te ontvluchten, daagde toch op, in de gestalte van Mathilde, Venfant terrible bij uitnemendheid. Eckbert wierp haar een blik toe, of hij haar had willen vernietigen; ik wendde mij af om haar zoo mogelijk te verbergen, hoezeer zij ons stoorde.
„Is dat nu woord houden, mijnheer Witgensteyn !" riep zij dezen toe, terwijl zij de portière toeschoof; „daar plaagt gij mijne lieve Berthier nu al weer, en het is meenens, dat kan men u beiden wél aanzien; ik vatte al terstond achterdocht op, toen ik u niet te zamen in de quadrille zag; ik heb mij van Henri afgemaakt, zoodra ik maar kon, al kostte d-'t moeite, want ik raadde dat er wat haperde ..



„Wees gerust, Mathilde, er hapert niets meer," zei Eckbert gevat; „wij hebben gekibbeld, dat is waar, inaar wij zijn nu verzoend, en tot bewijs daarvan zal ik Renóe voor uwe oogen omhelzen.'' Hij sloeg zijn arm ora mij heen, terwijl ik fluisterde: „Verzoend voor het leven!" en zóó, ten overstaan van de beminlijke, maar toch zoo hinderlijke vervolgster, gaven wij elkander den eersten kus.
„Nu spoedig naar papa, die naar u heeft gevraagd," zei Mathilde tot Eek bert.
„Ga zeggen, dat ik u terstond volg," gaf deze ten antwoord, en zij begreep den wenk.
Ik had mij neergezet op den eersten stoel den beste, want ik voelde mijne knieën knikken; de blijdschap grijpt soms nog sterker aan dan de smart, en de avond was op iedere wijze zwaar geweest.
Zoodra wij alleen waren, kwam Eckbert naar mij toe; hij vatte mijne hand, die hij met innigheid drukte en kuste; ik las bezorgdheid op zijn gelaat, toen hij tot mij zeide: „Gij moet zóó niet onder die menschen terugkeeren. Blijf hier rusten, tot ik u kom afhalen. Belooft gij mij dat?"
„Ja, maar... ik moet orders geven voor het collation."
„Dat heeft geen haast; ze blijven nog dansen."'
„Ik wenschte dat de partij maar afgeloopen was."'
„En ik dan! maar houd moed en neem uwe rust; wij zullen partij trekken van de omstandigheden."
Hij had gelijk; ik had rust noodig; ik had bovenal noodig alleen te zijn, om tot mij zelve te komen; maar mijn liefkwelgeestje gunde mij dat niet terstond. Zoodra Witgensteyn zich had verwijderd, was zij alweer bij mij.
„En zijt gij nü geëngageerd met mijnheer Witgensteyn ? vroeg zij, liefkoozend haar arin om mijn hals slaande.
Dat werd gevaarlijk. Ik kende de intenties van Eckbert nog niet op dit punt, en hare voorbarigheid ... waar vooreerst nog geheimhouding noodig was. Ik moest mij een oogenblik bedenken, eer ik kon antwoorden:
„Al ware het zóó ; een meisje van zestien jaar moet weten, dat men van een engagement niet spreekt vóór het publiek wordt."



„Demi mot sufifit, bonne amie," zei het schalksche kind, en wipte toen weg, de danszaal weer in.
„Ik bleef voortmij meren, hoe lang weet ik zelve niet, totdat Eckbert terugkeerde. Men hoorde geen muziek meer, maar wel het af en aan loopen van bedienden, die de tafeltjes klaar zetten in de aangrenzende zaal.
„Hoe gevoelt gij u nu, liefste?" vroeg Eckbert mij, met de uitdrukking der teederste bezorgdheid. „Hebt gij moed, om met mij daar binnen te gaan?-'
„Eckbert!"
Werktuiglijk stond ik op, mijn arm beefde in den zijnen, dien hij zacht aan zijn hart drukte.
„Wees kloek, Regina! gij hebt u groot gehouden onder het leed; hef nu moedig het hoofd op onder die lieden, want zij mogen niet van hier gaan, zonder dat ik u als mijne bruid heb voorgesteld."
„Zooals gij wilt!" fluisterde ik, niet straffeloos... want hij sloot mjj den mond met een kus."
Gij glimlacht, Martha, over deze mededeeling, maar gij weet niet hoe de bewijzen zijner liefde mij nu goed doen, mij noodig zijn zelfs om aan mijn geluk te kunnen gelooven.
„En nu moet ik u waarschuwen, dat ik die juffrouw Berthier ga vernietigen, die mij altijd tegen is geweest."
„Maar, Eckbert, die onvoorzichtigheid — dat zal een vreeselijk opzien baren."
„Wel mogelijk; maar wij moeten daar doorheen."
„Kan dit niet wachten tot morgen, tot wij geheel en familie zijn ?
„Neen! er moet nü, juist nu een eind worden gemaakt aan die dubbelheid."
„Mijnheer Ryhove vond noodig daarmee te wachten tot wij naar Ringburg trokken : nog een paar weken geduld, Eckbert, bid ik u!'
„Mijnheer Ryhove lette op hetgeen hij gepast achtte voor de gouvernante zijner dochter. Ik alleen ben aanspraaklijk voor Regina van Berchem, mijne bruid, die gelasterd wordt omdat zij zich in eene valsche positie bevindt. Wij zijn lang genoeg omwegen gegaan; het wordt tijd dat wij den openlijken weg nemen.
Ik gaf mij gewonnen; er lag voor mij iets onbeschrijfelijk be-



haaglijks in, dat hij de -verantwoordelijkheid van mijn lot voor mij overnam; dat ik rusten kon op zijn forschen arm en berusten in zijn goed overleg. Dus gesterkt en gesteund, viel mij de zware tocht door de lange reeks van zalen toch licht. Nauwelijks voelde ik den grond, en toch ging Eckbert kalm en langzaam met mij voort, langs die groepjes van menschen heen, die niet meer dansten, maar pratend en schertsend of coquetteerend bijeenbleven, in afwachting van het collation; er wandelden meer paren rond, dat is waar; maar in de wijze waarop Eckbert mij voortleidde, recht door naar de eerste receptiezaal, waar mijnheer en mevrouw Ryhove zich nu beiden bevonden met de elite van hunne gasten, was iets wat terstond aller aandacht trok als iets buitengewoons, dat zijne beteekenis moest hebben. Er werd achter ons, rondom ons heen gefluisterd, goedkeurend, afkeurend of met benijding wellicht, ik weet het niet; het bekommerde mij niet. Eindelijk (ik weet eigenlijk niet, of het kort of lang had geduurd eer wij er kwamen) stonden wij voor de canapé, waar mevrouw Ryhove zat, met een paar dames van rang en zekeren leeftijd, terwijl mijnheer daarnevens stond, het oogenblik afwachtend om aan eene van haar den arm te bieden; in eenige verwijdering een groepje heeren en dames, waaronder freule Ilaubertin. Die toevallige schikking was gunstig voor de bedoeling van Eckbert, die mij nu eenigszins ceremonieel aan mijnheer en mevrouw Ward Ryhove voorstelde als zijne bruid, onder mijn waren naam. Hij sprak dien uit met eene klare, heldere stem, luid genoeg om door allen te worden verstaan, maar zonder emphase, als zocht hij een tooneeleffect. Toch — behoef ik het te zeggen — maakte het sensatie.
Mevrouw was zeker eenigszins op de verrassing voorbereid; zoo zij dat niet ware, hield zij zich goed. Zij rees op, drukte mij de hand en wenschte mij geluk; maar het kwam mij voor dat er iets gedwongens was in hare houding, in haar glimlach.
Mijnheer stak mij de beide handen toe met zijn eigenaardigen, vriendelijken glimlach, terwijl zijne oogen schitterden van voldoening; toen hij zich tot Eckbert keerde, schudde hij even het hoofd, terwijl hij zeide: „Ridderlijk, mijnheer Witgensteyn ! maar verschoon mij, wat onvoorzichtig : men moet de publieke opinie



zaclitkens leiden, niet braveeren, als men haar naar onzen wil
wenscht te buigen..
,.Dat kan ik u niet toegeven, mijnheer! Als zij een verkeerden weg neemt, moet men haar weerstaan en op den rechten weg brengen; zonder dat zouden wij met haar aan het dolen raken."
„Vermetel, maar... gij zijt tien jaar jonger dan ik en ... geen minister," voegde mijnheer er langzaam, bijna fluisterend, achter. „Toch ben ik ook geen bloodaard," hervatte hij luider, „en ik zal u bijstaan."
Intusschen waren de pratende groepjes uit elkander gestoven, en enkele heeren kwamen naar ons toe, om ons geluk te wenschen; Meekern het eerst; hij scheen beter op zijn gemak dan in het begin van den avond; het gaf hem blijkbaar rust, dat ik met
Eckbert ins reine was.
„Nu maar spoedig mijn voorbeeld gevolgd, baron!'' voegde
Witgensteyn hem toe.
„Ik zal het doen; wees er zeker van."
Freule Constance Haubertin voelde zich ook geroepen mij te complimenteeren. Als eene echte dame van geboorte saus peur, al wist zij zich tegen mij niet sans reproche, kwam zij mij handdrukjes geven, terwijl zij zeide: Eene liaison met mijnheer Witgensteyn! men zou er zich waarlijk niet van (jedouteerd hebben; gij, Regina van Berchem! mais c est affreux, zooals men er mij heeft laten inloopen. Comme c'est bienjoué! Son Excellence heeit er zeker mee de hand in!
Son Excellence vond dat het zóó genoeg was.
„Gun mij de eer, juffrouw van Berchem," sprak bij, mij den arm biedend. George had het sein gegeven, dat men aan tafel kon gaan.
Eckbert begreep dat hij nü mevrouw zijn geleide moest geven, en zij nam met veel gracie den voortred met haar cavalier; iedereen volgde en men plaatste zich naar eigen keuze aan de verschillende tafeltjes. Onder het voortgaan had mijnheer mij gezegd :
„Ik heb mij verplicht geacht het geheim aan mijne vrouw mede te doelen; het kon niet anders; Witgensteyn had mij gewaarschuwd dat hij u geen uur langer Berthier zou laten blijven, als gij eens met elkaar verzoend waart. En ik zag het hem aan, dat hij woord zou houden, de stijfkop."



Wat Eckbert met mevrouw verhandelde, toen hij haar geleidde, is mij niet ter ooren gekomen, maar het gevolg er van was, dat hare ontstemming tegen mij geheel was geweken. Toen ik haar goedennacht wenschte, sloot zij mij met hare gewone hartelijkheid in hare armen en zeide, dat zij mij al het geluk wenschte, door zooveel lijden verdiend. Mocht hare bede worden verhoord; doch... wij hadden beiden nog veel zorg en onrust door te staan ... en het was maar heel goed, dat Eckbert alles zoo in eens had doorgezet; het is nu eenmaal zoo; wij menschen zijn alleen meester van de ure die is, de naastvolgende kan ons brengen wat wij niet wachten, en voeren tot hetgeen wij niet wilden. En zoo alles nog weer verschoven ware, wie weet wat al disharmonie er nog tusschen ons had kunnen oprijzen. Nu zijn wij verzoend en zeker van elkaar. Maar daar komt stoornis; al het verdere later.
Verbeeld u, het feest, waarop mijn lot zoo gelukkig werd beslist, mocht niet vroolijk eindigen. Mijnheer, die mij la place d'honneur had gegeven aan de tafel waar hij zich zelf neerzette inet enkele vrienden, die hij onderscheidde, gaf bij het afloopen van het collation te kennen, dat hij een toost wilde instellen, zeer tegen zijne gewoonte, want alleen bij officieele gelegenheden, als het niet anders zijn kan, geeft hij het voorbeeld van de verplichte heildronken, en ik had er hem in zijn vriendenkring nooit het initiatief van zien nemen; ik meende zelfs te hebben opgemerkt, dat hij er iets opgeschroefds, iets gedwongens in vond, als anderen het deden; ditmaal scheen het hem echter noodzakelijk.
Mevrouw was in den vooravond al gefêteerd in proza en poëzie, en tusschen hem en haar heerschte te veel innigheid, dan dat er een plechtigen speech noodig kon zjjn; ook was daarvan geen sprake. Hij begroette zijn vriend Witgensteyn en zijne vriendin Regina van Berchem als verloofden, en voegde er los schertsend bij: „Onze vriendin, die gemeend heeft, ter wille van hare betrekking bij mijne dochter, haar naam te moeten wijzigen en er den Fran-
Langs een omweg.



schen klank aan te geven van Renée Berthier, eene voorwaarde, die onze nicht, freule Haubertin, haar zeker had gesteld."
„Mon cousin!"1 viel deze in.
„Althans het kon u niet ongevallig wezen, en — ons — scheen het. . . voorzichtig, want zij nam de taak op uit zuiver dilettantisme, en men weet hoe het soms met liefhebberij werk gaat, er komt een oogenblik dat het tegenstaat, of dat de omstandigheden verplichten het op te geven. Yan het eerste kan hier geene kwestie zijn. Renée Berthier bleef met liefde en lust volharden bij hare taak. nam zelfs op zich, wat niet daartoe behoorde, en werd onze vriendin — lid der familie, en wij hadden gehoopt dat zij het lang zou blijven; maar daar treden nu de omstandigheden op, in de gestalte van mijnheer Eckbert Witgensteyn, die besloten is Renée Berthier te rayeeren, te vernietigen, om ons Regina van Berchem niet langer te laten dan tot zij mevrouw Witgensteyn wordt. Het zou onedelmoedig zijn hem rancune te houden over den trek, dien hij ons komt spelen, en wij doen dat ook niet; wij deelen in zijn — wij deelen in haar geluk van ganscher harte, en wij noodigen onze vrienden om dit met ons te doen."
De champagne werd ingeschonken.
Gij kunt u het woelige tooneel voorstellen, dat toen volgde; men kwam ons van alle zijden der zaal bestormen met gelukwenschen en heilgroeten, met handdrukken, oprecht gemeend of niet, ieder vond noodig de betuiging van zijne deelneming te doen; maar hetgeen Ryhove bedoeld had, was hem gelukt: Rene© Berthier was geëscamoteerd, achter de coulisses gedrongen, en Regina van Berchem was gekomen waar zij zijn moest. Zooals het daar werd voorgesteld, en in den roes van het feest, vond ieder het natuurlijk, ja het scheen zelfs of het niet anders had moeten wezen Eckbert dankte mijnheer Ward Ryhove meteen kort woord, waaraan hij eene wending gaf, alleen voor hen beiden verstaanbaar. Mathilde viel mij schreiende om don hals, toch lachend door hare tranen heen, „want zij had het wel geraden, en had altijd in mijnheer Witgensteyn haar vijand gezien. '
„Wij zullen wel vrienden worden," zei deze, „als gjj op Dennenheuvel komt logeeren!"



Iedereen was opgestaan, en het was nauwelijks meer de moeite waard opnieuw de verlaten plaatsen in te nemen. Door de jongelui werd een cotillon voorgesteld, als eind van de soiree, toen George binnenkwam en rechtstreeks op mijnheer toetrad met een telegram, dat hij hem aanbood; mijnheer verbleekte, toen hij het even had ingezien, en gaf order dat er oogenblikkeljjk een rijtuig moest voorkomen.
Er was een vreeselijke brand uitgebarsten in eene fabriek te X., ongelukkiglijk grenzende aan pakhuizen met licht brandbare stoffen, die bij den feilen wind en de verschillende bijeenliggende gebouwen, do vrees deden ontstaan, dat het geheele kwartier aan de vlammen ten prooi zou worden. De grootste verslagenheid heerschte onder een deel der bevolking; woestheid en neiging tot tumult kenmerkten het andere. De burgemeester telegrafeerde om hulp aan de regeering; er moesten op staanden voet maatregelen worden genomen. Mijnheer trok zich terug in zijn kabinet; hij had orders te geven, autoriteiten te waarschuwen, collega's te raadplegen; men zag hem niet weer. Witgensteyn, die hem naar zijne kamer was gevolgd, kwam later afscheid nemen van mevrouw Ryhove en mij, en ons mededeelen dat de minister besloten was nog dien eigen nacht met extra-trein naar X. te gaan, en dat hij hem zou vergezellen. Mevrouw drukte hem met tranen in de oogen de hand; ik smeekte hem voorzichtig te zijn. Hij antwoordde, dat hij meer brand had bijgewoond en dat ik gerust kon wezen. Ik was het niet, niemand was hot; men had, zooals vanzelf spreekt, allen lust verloren om de soirée met den dans te besluiten. Ik verwijderde mij met Mathilde, die, na de overspanning van dien avond, nu tot diepe zenuwachtige verslagenheid verviel, sidderend om haar vader. Mevrouw was dankbaar dat de rijtuigen er waren, en dat hare gasten het zich geen tweemaal lieten zeggen, eer zij daarvan gebruik maakten.
Eerst den volgenden dag laat in den middag kwam mijnheer Ryhove thuis, diep geschokt door hetgeen hij had aanschouwd, nog meer afgemat door de gemoedsbewegingen dan door de vermoeienissen, die hjj had doorgestaan. Men had het brandende kwartier moeten prijsgeven, en zich bepaald om een ander ge-



deelte der stad te beveiligen; de schade was onberekenbaar; honderden burgers zwierven om zonder dak en van alles beroofd; de ellende was onbeschrijfelijk. Te midden van de schokkende tafereelen, die hij ons schetste, durfde ik niet egoïstisch naar Eckbert vragen, maar uit zich zeiven voorkwam hij die vraag. „Witgensteyn is wél, maar hij werd alleen door toevallige omstandigheden teruggehouden mij te vergezellen," sprak mijnheer; „hij heeft zich niet nutteloos in gevaar begeven, noch roekelooze waagstukken ondernomen. Toch heeft hjj mij trouw ter zijde gestaan, en ik heb veel aan hem gehad; zijne tegenwoordigheid van geest, zijn kloek beraad, hebben goede diensten gedaan. Hjj laat u groeten, en ik moest u geruststellen over de familie van Berchem, wier huis van schade is bevrijd gebleven, hoewel in de nabuurschap van het aangetaste gedeelte der stad gelegen. Hij hoopt van avond weer hier te zijn om u het verdere mede te deelen.'' Maar hij kwam dien avond nog niet, en ik had een blik opgevangen, dien mijnheer Kyhove wisselde met zijne vrouw, waarvan ik het mijne dacht. Toch werd die vreeze beschaamd; maar in den loop van dien dag kwamen er allerlei geruchten tot ons, otficieele berichten, officieuse mededeelingen, en bovenal niet weinige nieuwsvertellers en gedienstige onheilverkondigers daartusschen. Zooals gij begrijpt, gaf zoo'n publieke calamiteit in een huis als dit, vrij wat vermeerdering van drukte en aanloop. Mijnheer was na korte uren van rust opnieuw in de weer; er moest van uit de residentie voorzien worden in den eersten nood der geteisterde stad. Nu, aan goedwilligheid, aan tegemoetkoming, aan offervaardigheid ontbrak het niemand; men deed wat men kon, al kon men niet al wat men wilde. Onder de sensaticberichten, die tot ons kwamen, was er ook een dat mij bjjzonder trof, al kon hij, die het overbracht, dat niet weten. De notaris Welsink was totaal geruïneerd, en al zjjne cliënten met hem, heette het. Zijn huis en kantoor, gelegen in de wijk waar de brand het eerst was uitgebroken, grenzende aan een pakhuis met verfwaren en oliën, dat reeds in volle vlam stond eer men nog krachtige pogingen tot blusschen kon aanwenden, was als door gloeiende stroomen van die brandende materialen overstort, die de vreeselijkste verwoesting hadden aangericht. De notaris had het



onmogelijke beproefd om de belangrijkste akten en papieren te redden; zijne brandkast stond gloeiend, en er werd verteld, dat hij zelf op dit gezicht krankzinnig was geworden van schrik. Werd dit gerucht bevestigd, en dat stond te vreezen, dan was - - ik — werkelijk arm; want al wat ik bezat, op het particuliere vermogen van mijno moeder na, dat op het grootboek staat en maar eene zeer matige rente geeft, had ik aan Welsink toevertrouwd. Ik had alle reden om tot mij zelve in te keeren; ik voelde nu hoe het roekeloosheid was geweest, als te spotten met een toestand, waarvoor elk mensch, die weet wat behoefte en ontbering te zeggen is, terugschrikt. Mijne grootste onrust was, hoe Eckbert het zou opnemen; hoe zou ik het uithouden, als hij mij nü de verwijten deed, die ik mij zelve reeds had gedaan; en — vreeslijk, 'hij bleef nog altijd weg! Ik kan nu niet meer beschrijven wat er al in mij omging; ik durf u haast niet biechten, dat er oo»enblikken waren, waarin mijne ingekankerde achterdocht mij weer pijn gaf; gelukkig kwam er afleiding. Dokter Friedlander is eindelijk gekomen. Wij hadden hem allen evenzeer noodig.
„Lieve kind!" zei hij mij in een vertrouwelijk onderhoud, „ik zou het er zelfs nu nóg niet van genomen hebben, als mijnheer Witgensteyn er mij niet toe had gedwongen
„Eckbert?" vroeg ik verrast.
„Ja! Eckbert, nu uw Eckbert, zooals ik wel verwachtte dat het zijn zou. Hij heeft u dus niet gezegd dat hij te G. is geweest, dat hij zich aan mij heeft gewend om de bron te kennen waaruit alle lasteringen tegen Regina van Berchem opwelden; dat ik de Wijnandsen wel heb moeten aanklagen, en dat hij rechtdoor bij die familie is ingevallen. Mevrouw W , die van hare zijde niets heeft verzuimd om zoo mogelijk ook mijne reputatie te bederven (gelukkig dat een veertigjarige goede naam nog wel te^en een tongslag of wat bestand is), mevrouw schijnt het bij die gelegenheid op de zenuwen te hebben gekregen, en mijnheer Wijnands. die zeer weinig gesticht is over het leven dat zij aan de badplaats heeft geleid, dreigde haar met iets, waarop het tusschen hen, vrees ik, wel eenmaal zal neerkomen — scheiding, zoo zij mijnheer Witgensteyn niet allo satisfactie gaf, die hij wenschte op het punt van hare lasteringen tegen Regma van



Berchem. Wijnands heeft zelfs aangeboden naar den Haag te komen, om zijn broeder te spreken; maar Witgensteyn vond dat het onnoodig was. Gewapend met de schuldbekentenis van mevrouw Wijnands, zou hij den draak luster wel den kop indrukken, als deze dien ophief; het was nuttelooze beweging in dat slijk te roeren. Alleen ik moest overkomen, om uwentwille en die van de Ryhoves. En zoo ben ik hier, chère arnie, geheel tot uw dienst en den zijnen, et tout serait pour le mieux, als die ongelukkige eatastrophe van dien brand er nü maar niet tusschen was gekomen. Ik ga eens naar X., want vermoedelijk vind ik daar wel wat te doen."
Mijnheer Ryhove juichte dat voornemen toe en ging zelf met hem mee. Des avonds kwamen de heeren gezamenlijk thuis.
„Ik heb den notaris Welsink bezocht," sprak Dr. Friedlander, „hij is niet krankzinnig, zooals men dacht, maar hij is in de war, en hij is na de vreeselijke overspanning en den doorgestanen schok, tot zekere doffe wezenloosheid vervallen, een natuurlijk verschijnsel, waarvan men het ergste nog niet behoeft te vreezen."
„Witgensteyn?" vroeg ik in zielsangst, want het ontrustte mjj zóó, dat men van hem zweeg.
„Hij is heel wel, maar een weinig afgetobd, en dat is niet te verwonderen, want sinds hij zich mee in het gareel heeft laten spannen om de vreeselijke ramp te helpen lenigen, heeft hij heel wat te doen gevonden."
„Maar denkt hij dan niet aan mij, die... ook lij de.
„Wel zeker! maar het is een wonderlijk man, die zoo zijne eigene ideeën heeft van plicht en zelfverloochening. Daarbij geloof ik . . . dat hij, zelfs al is hij hier teruggekeerd, niet zoo heel spoedig bij u zal komen."
Ik slaakte een kreet van schrik. „Waarom niet bij mij ? hapert er dan weer wat?"
„Neen! volstrekt niets; alleen als hjj zich een weinigje aan uw oog onttrekt, is het. .. uit coquetterie."
„Neen, dokter! neen; wat dwaasheid zou dkt zijn, en van hem! — als hij niet bij mjj komt, dan is het dat hij een ongeluk heeft gekregen! Zeg mij liever in eens wat het is," riep ik in hartstochtelijken angst.



Daar is geen de minste reden voor uwe bezorgdheid. Gij zult mij toch wel gelooven, als ik u verzeker dat hij volkomen gezond is; alleen is er eene kleinigheid; hij heeft eene lichte, zeer onbeduidende brandwond gekregen door een gloeienden splinter, die hem tegen het voorhoofd is gesprongen. Dat wondje beteekent niets, ik geef er u mijn woord op, maar staat op dit moment wat... onooglijk, en hij kan er niet mee uitgaan; het zal hem no- een paar dagen in het logement terughouden, want ik zie
niet waarom ik u dit zou verbergen, hij is met ons teruggekeerd.
„O! dan is alles goed; dan kan ik naar hem toe gaan, vind u "dat ook niet?-' vroeg ik, mij tot mijnheer Ryhove richtend,
die even te voren was binnengekomen.
„Neen, beste Regina! dat kunt, dat moogt gij niet doen. Witgensteyn zelf zou de laatste zijn om van u in deze oogenblikken een onvoorzichtigen stap te vergen, die verkeerd kan worden uitgelegd. Witgensteyn kan heel goed hierheen komen in een rijtuig, nu "ij er "op zijt voorbereid hem eenigszins als invalide te zien."
„Morgen zal ik hem bij u brengen," beloofde Friedlander goedhartig.
Ik zou drie velletjes kunnen volschrijven over hetgeen mij dien nacht al door het hoofd en hart ging; er was zelfverwijt in gemengd, dat behoef ik nauwelijks te zeggen. Vroeg reeds in den voormiddag hield er een rijtuig voor de deur stil; ik was juist beneden in het kleine salon, en zag dokter Friedlander uitstappen, en daarna, even vlug als altijd, Eckbert, maar hij had geen hoed op en droeg een zwartzijden doek om het voorhoofd gebonden, als een gewonde soldaat. Hij moet toch geleden hebben, want hij
za» zeer bleek ; maar ik schrikte nu niet meer van zijn voorkomen,
ik" had erger gevreesd. Hij kwam binnen; ik hem te gemoet
en — in zijn armen."
Niet schreien, liefste!" zei hij zacht; „het heeft waarlijk mets «e betekenen; maar ik zal nog eenige dagen zóó moeten loopen, en het zal een litteeken blijven dwars over het voorhoofd wat niet mooi zal staan, dat voorspel ik u. WiU gij mij zóó getekend wel hebben?" vroeg hij op een toon, die bewoes dat hij zelt de vraag overbodig achtte.



„Liever niet!" gaf ik ten antwoord, zijne hand nog altijd in de mijne en hem naast mij op de canapé plaats gevend. „Maar waartoe u ook zóó bloot te stellen ?"
„Wat zal ik u zeggen, Regina? behoef ik het u te herinneren : ik heb inderdaad dwaasheden begaan te X., en ik voelde mij geroepen om daar nu een handje te helpen, er mocht van komen wat wilde. Met de gedachte aan u heb ik geene roekeloosheid begaan; maar zoo'n kleinigheid doet men licht op, en deze brandwond heeft mij heusch goed gedaan!"
„Ik zie niet in hoe ..."
„Daar was iets als een smet op mijn voorhoofd, die ik nu uitgebrand acht."
„Eckbert! Eckbert! nóg niet vergeten?" riep ik smartelijk.
„Als ik u zeg dat het uitgebrand is ongeloovige!" sprak hij met zacht verwijt en daarop met ernst en vastheid: „Ik weet, dat ik ook schuld heb tegen u; ik heb daarvoor geene vergiffenis gevraagd, want ik hoop die te verdienen; ik zal u gelukkig maken, als het in menschenmacht staat;" en hij legde zijne hand in de mijne, als om die gelofte te bezegelen, die ik niet meer noodig had, en die mij toch zoet was te ontvangen. Een weinig overdaad na zoolange onthouding, kon mijn hart wel dragen.
„Eckbert," sprak ik wat schuchter en fluisterend, „gij krijgt eene vrouw zonder bruidschat; ik ben er wel wat verlegen mee, dat mijne fictie nu realiteit is geworden . . . met die ramp aan Welsink overkomen, ben ik het overschot van mijn fortuin kwijt."
Hij schudde even met het hoofd. „Ja, daar zal niet veel van terechtkomen, en dat is wel jammer, want gij zoudt er nu veel ellende mede kunnen verzachten; maar overigens... ik heb voor ons beiden genoeg, en het heeft mogelijk zijne goede zijde, dat die Oostersche schatten in rook zijn opgegaan. Zjj hebben niemand geluk aangebracht. Wat mij betreft, ik moet voortgaan mij aan de belangen der firma te wijden, al zou dat mij soms weken lang van u verwijderd houden."
Dat vooruitzicht was niet vroolijk, maar alles is toch nog beter voor mij uitgevallen, dan ik verwacht, dan ik verdiend had, en wij «ierden dien dag in den huislijken kring zoo blij en dankbaar ons hereenigingsfeest, dat wij ons bijna schaamden zoo











gelukkig te zijn, terwijl daar ginds zooveel werd geleden.
Daar komt Eckbert mij storen. — Hij geneert zich nu niet om bij mij op te loopen in mijn eigen klein salon.
„Wat moet toch al dat geschrijf aan mevrouw Desvannes?" knorde hij; „sluit uw pakket maar, en vertel haar het overige mondeling."
„Mondeling; hoe meent gij dit? Gij wilt toch niet met mij naar Zwitserland reizen ?"
„Vooreerst nog niet; maar mevrouw Desvannes komt hier. De fijne berglucht schijnt haar nadeelig; zij zou het eens beproeven met het Hollandsch klimaat, en dokter Friedlander, die zeer verlangt met den vermaarden professor Desvannes kennis te maken, blijft ook nog wat; ze worden vandaag uit Brussel hier gewacht."
Ik sprong op van blijdschap en wierp mijne pen weg.
Een weinig gekibbel met Eckbert, die mij plaagde om te lezen, en die, toen ik het volstandig weigerde, mij edelmoedig zijne hulp schonk om het pakket te verzegelen, want gij moet het nu toch hebben. Uwe
R.
Mot het sluiten dezer correspondentie zou het ons moeilijk vallen de onderstelde nieuwsgierigheid van onze lezers en lezeressen te bevredigen, die weten willen hoe het verder is afgeloopen met onze heldin en hare vrienden, zoo wij niet den gouden tooverstaf der phantasie en den ring van Cyges te bant konden nemen, om alles te weten en van alles onzichtbaar getuige te zijn, zoodra wij maar willen. En zoo is het ons bekend geworden, dat dokter Friedlander het geheele gezin der Ryhoves, met Regina ingesloten reeds vóór den bepaalden tijd naar Ringburg heeft doen verhuizen. Hij vond Mathilde veel te opgewekt. De ernstige stap, dien zjj op het punt stond te doen, was toch al genoeg om haar gevoelig zenuwgestel te schokken; hoe eer zij vooraf tot kalmte kwam hoe beter.
Dit argument was voldoende om de moeder te bewegen, en hetgeen hij er bijvoegde om indruk te maken op de vrouw van de wereld, trof niet minder doel.



„Nog één seizoen van dit régime, waarde mevrouw! en gij
zult drie jaar te vroeg veertig schijnen.
Dat Regina rust noodig had, stemde ieder toe, zelfs haar beste geneesmeester, Witgensteyn, die haar nog wel eemgen tijd het stille buitenleven wilde gunnen, om zich te bereiden voor de groote huwelijksreis; hij zelf ging met de familie mee, en al was Ringburg niet ruim genoeg om hem nevens de echtgenooten Desvannes, die zeer door mevrouw Ryhove werden gewaardeerd, logies te geven, op de pastorie vond hij ruime kamers en ruime harten te zijner ontvangst. Af en toe keerde hij daar terug, terwij hij Dennenheuvel liet inrichten voor het toekomstig verblijf zijner Regina, die hij niet dan voor korten tijd aan de atmosfeer der tot eene belangrijke fabrieksplaats uitgedijde stad Z. wilde blootstellen.
De eenige die zich te beklagen had, was mijnheer Ryhove; maar hij "had nog zooveel te werken en te strijden vóór het paasch-recès, dat hij het gemis van den familiekring nauwelijks bemerkte, althans met wijsgeerige berusting droeg. .Naatloopvan den parlementairen veldtocht, waarin hij zegevierde, kwam hij zijne vacantie genieten te midden der zijnen, als Jan de Witt al de staatszorgen ter zijde zettend in den huislijken kring. I nedlander voorspelde hem wel, dat hij niet vele zulke canipagnejaren meer kon doormaken, zonder zijn leven te verkorten, maar hij sprak,
even de schouders ophalend.
ïk hoop dat gij u vergist, dokter! want ik zou met graag een
zelfmoordenaar zijn, maar toch... wat zoudt gij zeggen van ten generaal, die een veldtocht ontweek, omdat er misschien levensgevaar bestond voor hem zeiven?"
Professor Desvannes ging met dokter Friedlander de noordelijke
provinciën bereizen, maar hij keerde toch met dezen terug naar Ringburg, om met zijne vrouw getuige te zijn van het hu we ij harer voormalige pupil. Met datzelfde doel gaf mijnheer Ward Ryhove zich zelf ook nog een kort verlof in de liefelijke Juni-
"hThet dorpsgemeentehuis werd de knoop gelegd, en ingezegend in de eenvoudige dorpskerk. Witgensteyn en zijne bruid hadden beiden den goeden dominee Roestink liefgekregen, die, al was Jiij dan een weinig veroesterd op zijn dorp en van stationaire



theologische begrippen, toch een vroom liefhebbend hart had, dat zij beiden wisten te waardeuren.
„Het heeft Mathilde goed gedaan, dat zij zich buiten heeft kunnen recueilleeren, voordat zij tot den eersten openlijken stap van haar leven is overgegaan," zei mevrouw Ryhove, die nevens Regina hare dochter ter zijde bleef bij de godsdienstige plechtigheid. „Hij heeft zooveel onctie, onze goede dominee," vond zij, „en hij kan mij wezenlijk stichten! Vreemd! want ik weet dat hij geen hoogvlieger is, en hij is alles behalve éloquent.
„Ja maar, lieve mevrouw! er is eene welsprekendheid, die uit het hart voortkomt, en die bezit onze Roestink; daar kan men niet tegen ; die opent de harten als vauzelve.
Na haar terugkeer van de bruidsreis en een toertje naar Z., woont Regina op Dennenheuvel, niet meer in het isolement, waartoe de sombere luim van een menschenschuwen vader haar veroordeelde, maar in het volle genot van de voorrechten, die fortuin ons kan schenken in de samenleving. Witgensteyn genoot alom achting en vertrouwen. Hij werd par droit de conquête de eerste man in zijne geboorteplaats, die hij herschiep en uitbreidde naar welgevallen, en waar alles hem groei en bloei dankte; de invloed van zijn wakkeren en werkzamen geest werkte op de gansche provincie; hij werd een man waar men mee rekenen moest in den lande, en wat voor ons van het meeste belang is,
hij maakte Regina gelukkig.
Mathilde heeft hare vriendin niet verloren; reeds den herfst van het eerste huwelijksjaar is zij bij haar komen doorbrengen, geheel verzoend met Witgensteyn, die haar de hoop geeft, dat, bij het doorgaan zijner uitgestrekte plannen, er nagenoeg geen afstand meer zal zijn tusschen Dennenheuvel en de provincie G., waar Ringburg ligt.
Daar mijnheer Ward Ryhove en ... George aanbleven, was zijne familie genoodzaakt tegen den winter naar den Haag terug te keeren; mevrouw met het vaste voornemen om zich meei
terug te trekken.
„Ik zou liever dit jaar niet weer uitgaan,' had zij aarzelend tot haar echtgenoot gezegd; „ik zou het alleen doen om Mathilde ... die men toch in de wereld moet brengen "



„Welnu, liefste! dan kunt gij het gerust laten; er is wel gelegenheid ons kind een kijkje van de samenleving te geven, al treedt zij niet op in die wereld; en ik ben volstrekt niet bang, dat wij met haar blijven zitten, al danst zij niet op de hofbals. Ik ben zelfs van gevoelen dat de beste huwelijken niet juist daar worden gesloten; en gij zult zoomin haast hebben als ik, om onze Mathilde aan een echtgenoot af te staan. Ik heb mij in gedachte al een schoonzoon gekozen, en het zou mij zeer verwonderen, zoo de jongelui niet uit zichzelven in mijne bedoeling kwamen. Als Henri Ryhove eens bij eene legatie is geplaatst, zullen wij er wel meer van hooren; maar al werd hij een diplomaat als Talleyrand, op zijne eerste gezantschapsreis krijgt hij mijne dochter toch niet mee."
Ten gevolge van dit overleg met haar gemaal, begon mevrouw Ward Ryhove het leven in den Haag op geheel andere wijze; eene aanleiding, om zich ter zijde te houden, zonder dat het te veel opzien gaf, vond zij in den zwaren rouw, dien zij aannam over mevrouw Ward, door haar echtgenoot als eene moeder betreurd. Daar het bekend werd dat hun fortuin door dit sterfgeval bijna verdubbeld werd, en zij op den schitterendsten voet konden leven, behoefden zij voor geene verkeerde uitlegging te vreezen, omdat zij hun cirkeltje wat enger toetrokken.
Freule Haubertin begint oud te worden, „zij avoueert het zelve"; zij gaat liefst niet meer uit dan in den engsten familiekring; haar geheugen begint te verzwakken; zjj verwart zich soms in de verschillende vertakkingen der adellijke stamboomen, en dat is mogelijk een van de redenen waarom zij meer indulgent is voor mésalliances, vooral sinds de oude mevrouw Ward (die zij als juffrouw Ward heeft gekend) haar een legaat heeft gemaakt, waardoor zij nu meer in de ruimte is, en niet noodig heeft als de veertiende aan te zitten aan de diners harer adellijke bekenden.
De baron Meekern is werkelijk overgegaan tot zijn eenigszins opgedrongen huwelijk, en hij heeft er geen berouw van. De jonge vrouw heeft, in het kringetje dat zich nu rondom mevrouw Ward Ryhove schaart, iets van de stijfheid harer cóterie afgelegd; maar zij blijft vasthouden aan de ernstige beginselen waarin zjj is opgevoed; zij acht zich in gemoede geroepen om eene goede



tweede moeder te zijn, en zij maakt haar echtgenoot gelukkig.
Witgensteyn moet nog al eens in den Haag zijn om „de zaken , maar Regina kon tot hiertoe niet besluiten, met hem mee te komen. Eerst drie maanden na het huwelijk kreeg zij bericht van den notaris Welsink, die hersteld maar doodarm was, en
even eerlijk als arm.
Neen! het fortuin van juffrouw van Berchem was niet tot kat
verschroeid in zijn niet-proefhoudend bevonden brandkast. Daar zij hem onbepaalde volmacht had gegeven om er mee te handelen naar zijn beste weten, mits hij er niet mee woekerde had hij het ten deele belegd in landerijen, voorgeschoten op soliede panden, en het resteerend kapitaal in de Nederlandsche Bank gedeponeerd, zoodat het ruime overschot van haar kostbaar mi Hoen, nog met opgeloopen rente vermeerderd, nu geheel te harer beschikking bleef. In zijne verwarring, in zijne beseffeloosheid had hij dit niet aan Witgensteyn kunnen meedeelen, toen deze, te X. zijnde, hem meewarig ter zijde stond.
Nu schrikte het echtpaar van deze tijding, als de vorst die zijn ring terugkreeg, weggeworpen in de rivier om het afgunstig
noodlot te verzoenen. Maar toch, zij wisten zich over dit fataliteits-
bijgeloof heen te zetten. Zij waren van hen, die zich vrienden weten te maken uit den onbetrouwbaren Mammon, en wie hl) bijgevolg niet ten verderve zou brengen.
Allereerst werd de diep verslagen Welsink door hen financieel weer geheel in zijn fatsoen gezet, en tegelijk stelden zij hem in staat om aan eene bejaarde cliënte, wier gansche vermogen in de vlammen van zijn kantoor was opgegaan, levenslang dezeltde rente uit te keeren, die zij zou genoten hebben, als die ramp
niet had plaats gevonden.
Vervolgens maar al genoeg om te doen zien, hoe zij e
verplichtingen van den rijkdom begrepen, en om te bewijzen, dat de edelmoedigheid nog niet uit de wereld is.







Uitgave van D. BOLLE te Rotterdam:
Verzamelde Werken van
A. L. G. BOSBOOM-TOUSSAINT
Deel i, 2 De Dolftsche Wonderdokter, 2 Deelen.
» 3 Een Kroon voor Karei dan Stoute, en*.
» 4. De Verrassing van Hoey.
» 5, Graaf Pepoli.
» 6. Het Huis Honselaarsdijk, cm.
b 7, 8. Het Huis Lauernesse en».. 2 Deelen.
» 9. Don Abbondio IX pui.
» 10. Engelschen te Homo enz.
» 11. Media Noche.
» 12. Prinses Orsini enx.
» 13,14. Leycester in Neder¬
land, 2 Deelen. 11
terwijl verschillende, hier niet genoemde werken, zooals Almagro, Alkmaarsche Wees, Kasteel Westhoven, Diana, De Hertog van Alba enz. enz. te vinden zullen zijn in deel 3, 6, 8,9, 10, 12, 19, 22 en 23.
Ieder Deel is versierd met TIER PLATEN,
Deel 15,16 De Vrouwen van het Leycestersche tijdvak, 2 Deelen.
» 17,18. Gideon Florensz, 2
Deelen.
» 19 MejonkvrouwdeMauléon, en*.
» 20 Frits Millioen en zijne Vrienden.
» 21. Een Leidsoh Student.
» 22. De Graaf van Devonshire, en»..
» 23. Het laatste Bedrijf van een Stormachtig Leven em.
» 24. Langs een Omweg.
> 25. Majoor Frans.
naar teekeningen van JAN DE JONG, van W. H. VAN DER NAT of van Wm. STEELINK.



Werken van A. WERUMÊUS BUNING
VERSCHENEN BIJ D. BOLLE te ROTTERDAM.
BINNEN EN BUITEN BOORD Verzamelde Schetsen, nieuwe uitgave, uiet fraaie titelplaat door Jas de Jong, 1 deel, ingenaaid voor slechts f 1.75; in smaakvollen Prachtband voor slechts f '2.25.
Inhoud: Marineschetsen. - Verschillende O,me Heeren. - Uit en thms met de Tromp. — De Dochter eau Oune Kees. — „Mnjdaleua. — Hot de Mottige zorgde voor kleine Leen. - Een Kritfk oogenbhk. --Een Mor,n requiem. — D' Erfenis eau den Burgemeester. — Een Schilderijtje btj Maanlicht. — Het'vertrek van de Rollandsche Mail. — Jonker Sicco (Marine-studiën).
Schetsen aan ons zeeleven ontleend, hebben wij niet vele, voor BUXINO s talent ligt daar een rijk veld. Wat hij eraan ontleende, bewijst z«n gaati,an het volksleven waar te nemen en dit op zijne geheel oorspronkelijke wgzei af te beelden. l)e meeningen kunnen verschillen maar de meenliigen zijn rj en ik verbloeme dus niet, dat, naar de mijne, deze schetsen win Buxixo in de kunst der teekening van het Volksleven overtreffen, wat wij van dien aard bezitten wanneer wij de Camera Obscura en de Wouter-geschiedenis met mederekenen. Buxixi; weet zijne zeelieden krachtig, is het noodig kias te laten zyn en spreken: gemeen wordt hij nooit.
ZONDAARS EN ZONDARESSEN. Nieuwste Bundel, met 50 Illustratien van Wm. Steeijnk, 1 deel, voor/2.40; in smaakvollen Prachtband voor f 2.90.
Inhoud: Een Zeeofficier-Oranjeman uit den Franschen tijd. — Lichtpunten in Tet LeZ vaneene Zonlres. - Om en hij ^Kerstmis - Een Bruihf* tnast van Oom Antonins. — De familie Ryekefels — Dronken Schulpte. Een taaie mare Rukker. - Over SicimjaarsncMchenen noq nat - Mijn laatste verjaardag of Het lastige BoorJje. -Hoe Sersant Hazelhoff tot bedaren Imam. — Een Inftuenzapreek van Ooni Antonius. — On.e naaste is ook onze naaste. - Slappe Jozef. - St. * Maas-avond aan Boord. Moordenaar of niet?
IN EN OM DE KAMPONG. Oost-Indische Schetsen, een prachtig boek van inhoud en uitvoering, zooeven verschenen, 1 deel, voor ƒ2.40; in artistieken Prachtband voor f 2.90.
Ze tintelen van leven en van geest, die schetsen; men verslind't die lectuur en vergeet alles om zich henen, men vergeet er honger en dorst door e.n offert e" onwillekeurig de nachtrust aan op;.... en de indruk die ze achterlaten m ons gemoed en op ons weten is niet van korten duur; kennen wij „In en Om de Kampong" dan weten we ook voor altijd een en ander van onze Oost, dan beschouwen wij de Indische toestanden en gebeurtenissen uit een ander oogpunt als voorheen, dan zijn vele zaken ons duidelijk waarvoor wij ™>eger geene verklaring konden vinden, dan kunnen wu een ooideel vellen ovei dingen waarover wij vóór dezen eigenlijk niet konden inedespreken.