_>V 'i'Cw T' " >7''A«-U'111 *• t'*\* '■' 1"h'"?£lp<• '"S^f ££»» i^. -■ ' '' ' ' /•' '■'■■' ■ '• ■■ - ' • ' •• _';/- .. '*'• ^tu*%''" *- :•; ;>'.* r y.■'• • r/; j^ / K'-:- r ; ,11 \ ■. r-":' . v ;-;-'-:v: '.;;p,:' >-r. •-*■' •'.::• • ;: ;; ' : . ?* ) ..■■'■!-■; i ♦:. , • -. :• . .-, \ ; •; •• W^ HM'$r& . , ft ■''! :: vV,;:'ï;'2K DE FINIBUS REGNI MACEDONICI, DE IMPERIO MACEDONICO ET DE MACEDONIAE SOCIIS INTER ANNOS 359-221 A. C. N. De Finibns Regni Macedonici, k Iniperio Macedonico et de Macedoniac Sociis inter annos 359-221 1C. n. SPECIMEN LITTERARIUM INAUGURALE quod ex auctoritate rectoris magnifici JD. TOSEPHTJS Jur. doet. et in Facultate jur. Prof. ord. N0B1LISSIMAE FACULTATIS I'HILOSOPHIAE THEORETICAE et LlTTERARÜiM HUMANIÖRUM DECRETO "Pro pRADU pOCTORATUS summisque in litïerarum classicarum discipdin'a honor1bus et pkivileuiis IN UNIVERSITATE AMSTELODAMENSI rite et legitime consequendis publico examini submittet JACOBUS BREEN, NATUS IN OPPIDO GOEDEREEDE, die XI MENSIS JUNIl ann. MDCCCCI, hora III, in aula academica. amstelodami apüd J. H. en G. VAN HETEREN. mdcccci. j^ARENTIBUS OPTIMIS pARISSIMIS. Conscripto libello unum officium mild pergratum super est. Ex (mimi sententia grutes ago habeoque vobis Clarissimi Viri Literariae F'acultatis Professores, qui per tot annorum spatium numquam mihi defuistis, imprimis autem tibi promotor aestumatissime, clarissime Valeton, propter uuxilium latum in componendo opusculo meo, propter patientium qua usus es, propter benevolentiam quam mihi praestare numquam desiisti. Neque minus decet me hoe loco tui mentionem facere doctissime de Dompiebre de Chaufepié, qui summa cum comitate thesauros custodiae tuae commissos mihi reclusisti, qui ubicumque potuisti consilio tuo me adjuvisti. Vos omnes in posterwn grata memoria mihi colendi eritis. INDEX. C A P U T I. Pag. De Macedonia usque ad Philippi Secundi mortem. § 1 De flnibus regni Macedonici ante annum 359 § 2. Philippus et Illyria " § 3. Macedonia et Epirus ^ § 4. Res Thessaliae, bella a Philippo in Thessalia gesta .... 13 § 5. De Insulis ^ 8 6. De Coloniis Graecis in Macedonia sitis: Chalcidice ; de urbibus 17 in oris maritimis Thraciae _ § 7. De bellis a Philippo in Thracia gestis 25 § 8. De Paeonia, Dardanis, Triballis, Scythis ....•••• 31 § 9. Ambracia, Acarnania § 10. Res Graeciae, de Synedrio Corinthiaco 36 § 11 De rebus politicis et de statu Macedoniae; rustici, vectigalia nobilitas. De ratione quae intercedebat inter regem et subjectos; de urbibus * § 12. De imperio Macedonico a Philippo in Europa aucto ... 57 C A P U T II De Imperio ab Alexandro constituto et de Perdicca guberuatore imperii ad annum 321. § 1. De Imperio ab Alexandro in Europa confirmato «9 § 2. De Imperio in Asia et de juribus regis fi2 § 3. De Magistratibus. De Satrapis. De coloniis Graecis in Asia. De praediis et possessionibus regis. De thesauris. ... 65 § 4. De rebus anno 323 Babylone constitutis. De Imperio Macedonico sub Perdicca. India et Aegyptus. Bellum contra Perdiccam uo gestum Pag. § 5. De finibus Imperii Maeedonici in Europa quod anno 323 Antipat.ro commissum est; de Lysimachi regno .... 99 § 6. De bello Lamico et de Societate Hellenica; de bello Aetolico. 102 Appendix: De tempore quo Demosthenes Athenas redierit 112 C A P U T III. De Imperio Maccdonico et de Macedonia inter annos 321—316. § 1. De rebus Triparadisi constitutis. Imperium Macedonicum sub Antipatro et Polysperchonte. Anno 31(5 imperium dissolutum est. Antigonus et Demetrius 115 § 2. De bellis gestis inter Polysperchont.em et Cassandrum (319 316). Libertas Graeciae 124 C A P TT T IV De regno Cassandri (316—207). § 1. De finibus regni Macedonici; de urbibus a Cassandro conditis. 134 § 2. De Thebis restitutis . 136 § 3. De bellis a Cassandro gestis (315—311) 140 § 4. De bellis inde ab anno 311—297. Regium Nomen .... 147 C A P TT T V. De Macedonia post Cassandri regnuin. § 1. Macedonia inter annos 297—281 155 § 2. De Gallorum invasionibus . . 160 § 3. Macedonia usque ad 221. Societas ab Antigono Dosonte cum Graecis inita 173 THESES 187 C A P U T I. De Macedonia usque ad Philippi Secundi mortem. § 1. De finibus regni Macedonici ante annum 359. Jam antiquis temporibus Macedonia et nomine et imperio regio in unius regni formam redacta erat; revera tarnen longe aberat ut regiones, quibus id regnum contineretur ita coaluissent, ut verae huic regno vires essent ejusniodi, quales postea fuerunt sub Pliilippo et Alexandro regibus. Juxta regem enim complures reguli erant, praecipue in regionibus superioribus, saepe ipsi regia stirpe orti, qui partes regni jure hereditario possiderent; regnantes regis auspiciis quidexn, sed tarnen ipsi quoque praediti imperio inilitari, et jure exercitus cogendi et alendi; tarn potentes ut occasione data bellis intestinis regnum vexare, vel prorsus in tempus abolere possent 1). Quaenam illae regiones fuerint, temporibus belli Peloponnesiaci ad Macedoniam pertinentes, Thucydides 2. 99. nobis tradidit in accurata descriptione regni Perdiccae secundi, quale fuit anno 429; is ibi imprimis distinguit inter Macedoniam Inferiorem sive Maritimam, et regiones Superioris Macedoniae. Lnitium cum fiat a Meridie, primum Pieria nominatur 1) Thitc. 1. 57. 3; 59; 2.99; 100; 4.79. 2; 83; 124; Droys. 1. 1. 72. 1 tamquam regio Macedoniae Inferioris, deinde magis Septentrionem versus Bottiaea; tum, secundum Axium flumen sese porrigit, ad Pellam et mare usque, angusta regio a gente quadam Paeonica habitata, cui Amphaxitis nomen fuifc1). Orientem versus ad Strymonem flumen usque Mygdonia sese extendit, in parte meridionali complectens regiones circa Bolben lacum sitas. Eordaea tum a Thucydide nominata ab Occidente Bottiaeae porrigitur usque ad Edessam oppidum fere2). Almopia, Septentrionem versus confinis est Pelagoniae et Paeoniae. Postremo loco nominantur Anthemus, Crestonia 3), Bisaltia 4) supra Chalcidicen sitae et regiones ipsorum Macedonum inter Axium et Strymonem flumina, Mygdoniae finitimae, complectentes reliquos agros usque ad Chalcidicen paeninsulam. Ipsa Chalcidice, geographice Tliraciae adjudicanda 5), conspersa fuit coloniis Graecorum maxime florentibus. His praecedunt apud Thucydidem gentes Macedoniae Superioris, Lyncestae Elimiotae aliaeque, subjectae quidem et adjunctae Macedoniae, tarnen regna singula separatim habentes. Lyncestae autem habitant regiones ab Occidente Eordaeae, ubi postea condita est urbs Heraclea Lyncestis, circa Barnum montem usque ad Pylonem vicum in terminis Lyncestidis situm, lacum Lychnitidem versus, a quo segregantur jugo montium. Nomen autem antiquum hujus jugi aetatem non tulit, Byzantini eum Pyrenaeum montem appellant Elimiotis secundo loco nominata, invenitur in parte !) Strabo 329. fr. 11. na/ovs; }è tx rrepi tov 'Ahov ttotx/xov xxi t{iv kx^ov/U- vqv slx tovto 'allqxgïtlv. 2) Strabo 323. Plinius 4. 17. 3) Herod. 7. 124. 'Exei'Supov is? 'ex KpWTcavxtm ipixiievof pèei Six Mt/yJow'ifc X«t >»«.; 127. 4) Strabo 331. fr. 36; 329. 11. 5) Strabo 329. fr. 11. iivo/ix^ovTo S'oi 'evi &pim^ Xx*xi$el$. 6) Strabo 323 et 326. Polyb. 34. 12. 5. rruASvo? tóxov apizovro; èv rp c$có tiiv ts 'iMvpi'Sx xxi ttfi/ Mxxeiovixv. cf. Margaritus Demitsas 'Apxxi'x ■yeuypxQi'x tïjj MxxcSov/x;. Athenis 1870. I pag- 4. et II. 151. De Pyrenaeo monte cf Demits. I 30 sqq. Meridionali Macedoniae Superioris ad ripas Haliacmonis fluminis 1). Juxta eas gentes autem Thucydides etiam de aliis loquitur nee tarnen eas nominat. Quaestio inde oritur ad quasnam alias spectaverit. Situs montium ab hac parte nobis indicat cogitari tantum posse de Pelagonibus et de Orestis. Pelagonia autem, quae pertinet a Septentrione Lyncestidis ad Scardum montem usque, quae munimenti instar est contra feras gentes illic sedes habentes, hoe tempore fortasse subjecta Lyncestis finitimis, profecto Macedoniae Superiori adjudicanda est, ut facit Strabo ubicumque hanc regionem commemorat 2). Ceterum perpauca antiqui scriptores de hac regione nobis tradiderunt :j). Orestis contra, quae inter Lyncestidem et Elimeam sita est, ab Oriente ejusdem jugi quod pertinet a Scardo monte Meridiem versus, discernitque eas gentes, quae geographico sensu ad Macedoniam pertinent a gentibus Illyricis et Epiroticis, magis aperta est, neque tam natura munita atque finitimi, cum insuper fauces Eordaici fluminis facilem aditum a parte Illyriae praebeant. Strabo anceps haerere videtur quibusnam gentibus Orestas adnumeret, Ephoticis an Macedonicis. Eodem loco enim initio paragraphi 326 Orestas Epirotas nominat, cum in fine ejusdem paragraphi eos ad Macedoniam pertinere perhibeat. Paragrapho 434 quoque eos Macedones appellat4) Quae repugnantia mea quidem sententia hoe modo explicanda est, quod loei supra memorati spectant ad diversa tempora. Orestae enim temporibus belli Peloponnesiaci ad gentes Epiroticas pertinuerunt ut Thucydides 2. 80 commemorat. Nam cum liic enumeret gentes Epiri quae anno 429 conjunctae cum Lacedaemoniis expedi- 1) Arrian. Anab. 1. 7. 5. Strabo 326 et 434. Liv. 42. 53. 5. 2) Strabo 326 et 434. 3) Polyb. 28. 8. 3. Strabo 327 et 329. 10. Demits. II. 155 sqq. 4) Strabo 326 'HmipüTxi S'e'irt ... xxi 'Opévrxi. et i. f. xxl Sij xxl tz 7repi \vynov y.xi nehxyovizv y,xi 'OperTtxdx xxï 'EA/petuv ryv 'xvu MxxeSovtxv èxxhovv. tionom in Acarnaniam sociam Atheniensium factarae essent, Orestas quoque cum rege eorum inter eas nominat, cum Perdiccas Macedoniae rex, socius Atheniensium, quibus quodammodo obnoxius erat 1), coactus esset occulte mittere auxilia. Quodsi Orestae aliquo modo cum Macedonia conjunct! fuissent, cujus rex Perdiccas coactus fuit clam mittere auxilia, facile perspicitur nullo modo hujus subjectos et socios 2) aperte opitulari potuisse, et si fecissent, Thucydidem, accuratissimum rerum scriptorem, hoe nobis traditurum fuisse. Sed sub Philippo Secundo, cum Macedonia crescere coepit, jam statim Orestis in dicionem ejus redacta est, inde ab hoe tempore, ut postea apparebit, Macedonica fit, neque amplius gentibus Epiroticis adnumeranda est 3). Hae sunt gentes quibus secundum Thucydidem rex Macedoniae anno 429 dominabatur. Terminus autem ad Ortum solis est Strymon liumen, quod inde ab ora maritima usque ad eas regiones ubi postea Heraclea Sintica condita est, Macedoniam a Thracia disterminat, cum Bisaltorum agri eo usque porrigerentur4). Tum terminus septentrionalis sese extendit secundum Pontum fluviuin (Strumnitsa hodie) 5) a meridie ejus regionis quae Doberus vocatur 6) usque ad fauces Axii fluminis 7): Vallis Ponti tluvii per omnia tempora optimum aditum barbaris Thracibus dabat in agros ad Axium sitos. 8). 1) Thuc. 2 29. 7. Demosth. 79. 20. yxp $» MaxeSovi'a xxi Qópovc tiiüv 'é$tpi cf. 156. 18. Abel. Makedonien p. 170. 2) Thuc. 2. 99. а) cf. Kuhn. Ueber die Entstehung d. Stiidte d. Alten p. 144. 4) Strabo 329 fr. 11; 331. fr. 36. Diod. 31. 8. 7. irpo; Si tov Zrpvuóvoe BtrxKrlx txo-x 'j-stx tyc sv tv, Eivt/*}) 'HpsK/e/as?. Liv. 45. 29. 6. Kuhn, p. 315. 5) Demitsas II. 502. ibid. I. 4. б) Thuc. 2. 98. 2; Demitsas II. 198. ') Strabo 331. 36. *1 rr«pop(3>jA<« èv \iiaoyxtx 'é%ovirx xxtx tov at/Aüvx tov xiro HlSo/xévvif KaAA/xaAiv 'Opi9óto/.iv, 4>/a/tt0t/t0a/v VxpyrKÓv. 8) Thuc. 2. 99. 1; 2 100. 3; Polvb. 10. 41. 4. Liv. 26. 25. 7. Meliorem in modum angustiae Axii fiuminis barbaros arcebant a parte septentrionali Macedoniae, eodem modo quo Pelagonia Septentrionem versus Scardo monte muniebatur 1). Uno tenore inde a Scardo monte meridiem versus, porrigitur altum jugum ab oriente lacus Lychnitidis, inquojugo quod a sequioribus Pyrenaeus vocatur, situs est Pylon vicus. (cf. supra pag. 2). Uno tantum loco hoe jugum interrumpitur, nempe faucibus Eordaici fiuminis, quae aditum dant in Orestidem, adliuc Epiroticam, inde ab his faucibus autem idem illud jugum disterminans Orestidem et Tymphaeam, universo nomine Bojus mons appellatur- -). Meridiem versus Macedonia a Thessalia disterminatur jugo montium quod a Pindo originem habet3) Cambunio nomine, ab altera parte autem hoe jugum cum Olympo jam mari propinquo conjungitur Titario monte 4). Hoe modo pervenimus ad oras maritimas Macedoniae einctas corona urbium a Graecis conditarum, quae, quoniam majore pro parte sui juris erant, regibus Macedoniae impedimento fuerunt, quominus omnes terras ad mare usque regno suo adjungerent. Praecipuae harum urbium omissis reliquis fuerunt Pydna, Methone, nondum in agros a mari remotiores translata, et Tlierma. Pydna autem verosimiliter ab Eretriensibus condita, ') jam anno 473 sub Alexandro Pliilhellene Macedonica tuit •') neque ante Perdiccae mortem sese in libertatem vindicare potuit, quam ob rem hanc urbem anno 429 Macedoniae adnumeremus oportet7). 1) Strabo 329. 4. Sr ó 'Ahof (éuv voisl tüi» Mzxe$ovt«v ex rij; nxiovi'xf. Strabo 1.1. fr. 10. Polyb. 28. 8. 3. Liv. 44. 31. 5. 2) Strabo 329 fr. 6. *w /xèv $i) koivü ovófzceri kothuroti BoTov tó 'opo$. 3) Strabo 434. 12. 4) Strabo 329. 14. ivo too Tirxpt'ov ■ifouf wptpvoSt ™ 'OAipira 'ó xivrfSSiev 'cép%etxi StOpt'ZstV T»JV Mxxeêov/xv x7t0 Tvis ®ettxmx$, 5) Abel 160. 6) Thuc. 1. 137. 1. 7) Abel. 195 Longe maximi momenti fuit Methone urbs, eodem modo qiio Pydna, ab Eretriensibus condita, minime confundenda cum Methone in Tliracia '). Haec urbs per omnia bella libertatem suam vmdicavit, Graeca et sui juris mansit 2). De Tlierma alia res t'uit. Haec quoque urbs anno 432 Macedonica fuit, sed eodem anno quo Pydna frustra obsessa est ab Atheniensibus, ab iisdem capta est, pactione facta inter Perdiccam et Athenienses, in horum potestate mansit 3). Hic fere nucleus est e quo sul) Philippo et Alexandro regibus magnum imperium Macedonicum ortum est. Tempora autem quae sequuntur regnum Perdiccae conspicua sunt turbis intestinis, bellis inter regulos diversarum regionum ipsius regni, invasionibus barbarorum finitimorum. Archelaus (413 - 399) quidem omnem operam dedit ut regnum suum firmaret 4), statim post mortem ejus Macedonia rursus vexata est suetis calamitatibus, quibus neque Amyntas III (390—369) neque quisquam successorum ejus finem imponere potuit, donec tandem Philippus II Amyntae filius rerum potitus est. § 2. Philippus et lllyria. Cum Philippus regnum iniit, tota Macedonia ad perniciem usque conturbata fuit turbis intestinis et bellis regulorum, cum eodem tenipore Illyrii haud contemnendam partem regni occupatam et sibi subjectam haberent '), Paeones agros sibi finitimos omnibus modis vexarent''). Non solum Lyncestidem Illyrii occupatione tenebant, etiam pars Macedoniae Inferioris iis subjecta erat. Diodorus enim loquitur de 1) Strabo 436. Abel 159. 2) Thuc. 6. 7. 3. 3) Thuc. 1. 61. 2. Abel 175. 4) Thuc. 2. 100. 5) Diod. 16. 1. 3. et 2. 2. 6) Diod. 16. 4. cf. Arrian. 7. 9. 2. urbibus ab iis occupatis, pace facta Philippo redditis, quac urbes necessario sitae erant in Macedonia Inferiore, cum Lyncestae illis temporibus adhuc v.xtx habitarent 1). Sed antequam illos hostes externos aggrederetur, res internas firmaret necesse fuit. Ante omnia alia regni competitorum vires fregit, Athenienses sibi conciliavit iis concedendo Amphipolin, 2) pollicitationibus Paeones eo duxit ut in praesens pacem secum agerent 3) His rebus perf'ectis peropportune moritur Paeonum rex Agis, cui successit Lycceus 4), quem Pliilippus statim jam anno 358 aggressus est, coegitque agnoscere principatum Macedoniae 5). Eadem fortuna usus est contra Illyrios et eorem regem Bardylin, quos eodem anno aggressus est, e finibus Macedoniae rejecit fugavitque usque ad lacum Lychnitidem 6). Ipse Bardylis acie caesus est, filius ejus Clitus verosimiliter ei successit 7). His rebus feliciter peractis Philippo copia fuit firmandi regnum suum, urbibus condendis, castellis muniendis 8). Inter ceteras urbes tune temporis a Philippo conditas, praecipua habenda est Heraclea Lyncestis9), qua et ipsos Lyncestas tantum non semper regi Macedonum infestissimos cohiberetin) simulque munimento contra Tllyrios uteretur. Argumenta quae Demitsas affert, neminem ante Polybium et Strabonem hujus urbis mentionem fecisse, temporibusque belli Peloponnesiaci Lyncestas y.xrx xüfixs habitasse itaque urbem illam posthac conditam esse, eamque a Philippo initio regni ejus, mihi valde arrident, praesertim cum sciamus cultum Herculis illis temporibus maxime floruisse 1) Diod. 16. 4. 7. Thuc. i 124. 4. Strabo 337. Kuhn p. 17 et 188 sqq. 2) Diod. 16. 4. 1. 3) Diod. 16. 3. 4. 4) Dittenberger Sylloge 114. (ed. secunda.) 5) Diod. 16. 4. 2. wiyxxre to 'é&voi rei&xpxeïv ro'if MzxeSóri. 6) Diod. 16. 4. 3. sqq- 8. 1; Schaefer Demosthenes. 2. 20. ') Arrian. 1. 5. 1. 8) Demosth. 54. 6. ot S'sv 'UAupioï; ritei; ts<%iTs'v. 9) cf. Steph. Byz. 'HpxKtei'x. Schaefer 2. 344 ann. 3. 10) Demitsas II. 105. in Macedonia, unde norren derivandum est, alteramque Heracleam, nempe Sinticam, iisdem temporibus attribuendam esse 1). Consentaneum est suspicari Philippum eodem modo jam tum fines suos firmasse a meridie lacus Lychnitidis, gentesque meridionales Illyriae, Epiro confines, quodammodo sibi obnoxias reddidisse. Orestis enim, quae regio anno 359 adhuc sui juris erat 2) in fine vero regni Philippi Macedonica fuit (Diodorus 16. 93. 3 enim tradit Pausaniam Philippi percussorem Macedonem fuisse ex Orestide) jam nunc regno adjuncta sit necesse est. Nam neque expeditio Parmenionis anni 356 contra lllyrios septentrionales 3) neque inagis bellum anno 355 ab Illyriis, Paeonibus, et Thracibus Macedoniae confinibus 4) Atheniensibus societate conjunctis ■') contra Philippum susoeptum 6), quamvis feliciter a Macedonibus gestum 7), ullius momenti esse potuit ad augendum regnum Meridiem versus. Patet enim ex inscriptione supra citata regem Illyriorum hoe in bello fuisse Grabum, cujus regnum necessario Septentrionem versus situm erat, cum jam nunc Clitus Bardylis filius 8) post patris mortem parti meridionali Illyriae imperaret, neque huic bello interesset. Et tamen apparet Orestidem ante expeditionem anni 345 in lllyrios et gentes Septentrionis subjectam esse. Antehunc annum enim omnes gentes Illyriae, exceptis iis quae ad mare Hadriaticum sedes habebant, pars foedus iniere cum Macedonia, pars vel ipsi regno adjunctae erant n), ut apparet ex Kuhn. p. 315 et 316. 2) Kuhn, 144 et 146. 3) Plut. Alex. 3. cf. Schaefer Demosth. 2. 25. 4) Dittenb. 114. ann. 2. 5) Ibid. 6) Diod. 16. 22. 3. 7) Demosth. 15. 25. 8) Arrian. 1. 5. 1. 9) Isocr. Phil. 21. p. 86. toC 5' 'IAAt»p/5iv tAïjv tüv Txpx róv 'A&ptocv olxoi'mm 'tyxpxTtiq xzi xvptof yéyovev. Diod. 16. 69. 7. Schaef. 2. 345. loco Isocratis citato ad annum 346 pertinente, cum sequenti anno Philippus gentes meridionales Illyriae ad mare Hadriaticum usque nova expeditione sibi subjecerit ')• Quae cum ita sint, facile suspicari licet Orestidem jam antea, idque anno 358 subjectam esse, cum Philippus, antequam gentes reinotioribus in locis sedes habentes aggrederetur, necessario finitimos sub suam potestatem redegerit, quod nulla alia expeditione fieri potuit nisi anni 358. Alia res quoque inde sequitur. Ut in Lyncestide Philippus Heracleam condidit, ita in Meridie quoque auctoritatem suam firmaverit necesse est, muniendis oppidis et castellis. Etiam suspicari licet Philippum ea loca sibi elegisse quae idonea essent non tantum ad ipsos Orestas cohibendos, sed etiam ad hostes externos arcendos. Aditus praecipuus, immo unicus, ab hac parte fuit saltus Eordaici fluminis. Ante omnia alia igitur hae f'auces occupandae muniendaequo crant, ut illic se sustineret contra barbaros si Macedoniarn invadere in animo haberent. His in locis autem Pelium oppidum opportunissime situm invenimus 2). Etiam compertum habemus hunc locum initio regni Alcxandri in manibus Maccdonum fuisse, nam tum demum a Clito Illyriorum rege, qui bellum gessit contra Alexandrum, occupatus est:i). Cum autem nullum aliud bellum ab hac parte gestum nobis traditum sit nisi bellum anni 358 (ct. supra p. 7) statuamus necesse est, eodem tempore quo Orestis regno Philippi adjuncta est, Pelium quoque ab eo occupatum esse. Ex superioribus patet Philippi auctoritatem sub fincm vitae ad mare Hadriaticum usque valuisse, pars meridionalis Illyriae ipsi regno adjuncta erat ut vulgo suspicantur 1) Polyb. 1. 2. 4. Liv. 45. 9. cf. Schaef. 3. 64 ann. 2. 2) Arrian 1. 5. 5. Liv. 31. 40. 5. Droys. 1. 1- 128. 3) Arrian 1.1. tzvtïv ykf Kxrsi^ei ó KAs7ro« w? oxvf'rxTttv Ti?? xupxt. 4) Schaef. 3. 64. Isocr. Phil. 21. p. 86. reliquae gentes Illyricae ad Scodram oppidum usque principatum ejus agnoverunt 1). Quemadmodum autem illae gentes Philippo conjunctae fuerint haud facile dirimi potest. E rebus gestis initio regni Alexandri patet quidem nonullas gentes, easque ab Occidente Macedoniae mare versus sedes habentes sub suis regibus foedere conjunctas f'uisse cum Macedonia, Arrianus 1 5. 1. eniin loquitur de defectione Cliti regis cui Glaucias Taulantinorem rex opitulatus est, nee tarnen traditum est num contributiones tulerint, quo usque Philippo subjectae fuerint. Hoe tantum scimus eos nullos milites misisse in eXpeditionem Alexandri2), e qua re concludere licet foedus cum Macedonia initum haud iniquum victis fuisse. § 3. Macedonia et Epirus. Matrimonium anno 357 a Philippo initum cum Olympiade, Neoptolemi Molossorum regis filia, quae cum fratre Alexandro sub tutela fratris paterni Arybbae, parti regni praefecta erat, nimirum regi Macedoniae occasionein dedit augendi auctoritatem suam in Epiro, fortasse totam regni partem quae Neoptolemi liberis obvenerat ad se traxit Nam simul cum Olympiade etiam frater ejus Alexander in Macedoniam transiit ibique usque ad vicesimum annum in aula regia vitam egit 4) quae res profecto varia emolumenta Philippo attulerit, Arybbae autem detrimento fuerit. Jam anno 352 bellum inter Epirotam et Philippum exarsit 3), quod bellum in eundem annum cadit, quo res Thessa- 1) Mommsen R. G. 2. 41. 2) Droys. 1. 1. 132. 3) Droys. 1. 1. 95. Satyr. fr. 5. wporcxrijirato hl koci t>)v momttoiv pxritetzv yyilixt 'OAi/f6T.xtzixi 'has/wk xtoikix5 .... Trxpéüuxev 'AASouAeuetv. affecisse. Quaenam autem commoda sibi hoe modo parare potuit? nitio regni Alexandri Magni vari.ie regiones regno Macedonico adnumerabantur, quae antea non ad illud regnum, sed ad Epirum pertinuere. Arrianus enim in eatalogo dueum navalium Magni Alexandri, non solum Craterum et Perdiccam ex Orestide oriundos ut Macedones commemorat, sed etiam Attalum Tymphaeum, iisque duces Graecos opponit 1). Praeterea constat Polysperchontem fuisse regem Aethicaruin 2), gentis non tanti momenti, Tymphaeae confinis, quae postea aut Thessaliae, aut Tymphaeae ad junct a est 3), saltem non amplius suis legibus usa est 4). Insuper Paravaea Macedonica fuit 5). Quae provincia autem sita erat a meridie Tymphaeae, ut patet ex locis Strabonis et Arriani6). Locus Strabonis autem neglectus esse videtur a v° d° Kuhn in argumentatione sua de situ Paravaeae 7) qui locus imprimis confirmat situm regionis ut ab Arriano indicatus est. His duobus locis nisi, contra opinionem viri docti Kuhn, qui nititur alio loco Strabonis p. 32(5, et vim infert ordini regionum ut ab Arriano commemorantur, quo Paravaeam in Septentrione Epiri ponat, statuendum est Paravaeam sitam fuisse a Meridie Tymphaeae. Cum autem illae regiones Macedoniae adjunctae sint Epiri detrimento, in promptu est hoe factum esse aut anno 352 post bellum cum Arybba gestum, aut anno 342, cum Alexander Epiri rex constitutus est, provinciisque maritimis praefectus est. Si tarnen hoe postremo anno Macedoniae adjunctae sunt, perspicuum est eas provincias Philippo 1) Arrian. Indica 18. 2) Tzetzes ad Lycophr. v. 802. Afyfxm @x?itev(. 3) Strabo 327. 4) Strabo 430 xxi v tcSv Afoixtov vorï htyoyttw- 5) Plut. Pyrrh. 6. Kuhn 144 et 146. 6) Strabo 325. i "Apxr. .. ifxóiwof èx Tw.14.ifc 'ipov; xxi rixpupx/xt- Arrian 1. 7. 5. 7) Kuhn 1.1. concessas esse tamquam praemium liberalitatis ejus erga at'finem suum. Etiam suspicandum est cum v° d° Droysen 1), Alexandrum agnovisse Philippi principatum, quamquam nulla re patet, quemadmodum novus Epiri rex e Philippo pependerit2). § 4. Res Thessaliae, bella a Philippo in Thessalia gesta. Quod attinet ad Thessaliam, jam supra diximus annum 352 maximi momenti fuisse Philippo. Nam pulsis tyrannis, statum Thessaliae Macedo hoe anno ita mutavit, ut posthac tota regio Macedoniae obnoxia habenda sit. Thessalorum tyranni enim, qui usque eo imperaverunt èt gentibus finitimis quae iis tributa ferebant, 3), èt ipsis civibus suis, quorum auctoritas nulla fuit, nunc pulsi sunt4); patria instituta restituuntur °), Philippus ut vindex libertatis laudatur °), foedus cum eo ineunt Thessali, quo foedere tamen coacti sunt in posterum stipendia facere in Philippi exercitu 7). Insuper Philippum donaverunt praecipuis reditibus suis usufructu vectigalium et portoriorum, Pagasas oppidum ei commiserunt 8), cum ab altera parte rex Magnesiam muniret, specie quidem ut urbem seditiosam, quam Thessalis reddidit, arce et militibus Macedonicis cohiberet, revera tamen ut sic semet ipsum contra Thessalos confirmaret 9). Etiam Perrhaebiam et Phthiotidem occupavit 10), 1) Droys. 1. 1. 95. 2) Ibid. 3) Strabo 440. Gilbert Gr. Staatsalterth. 2. 6. ann. 2. 4) Diod. 16. 38. 1. Demosth. 22. 8. et 71. 11. 5) Gilbert 2. 10. ann 2. 6) Demosth. 240. 10. Curtius Gr. G. 3. 439. 7) Aeschin. Parapr. 138. 8) Schol. Demosth. 15. 18. oi ©erraAoï sescókxnv x'utm vénevdxi nxyxrèti kzï ra wtifixToi rx èx tüv Aifiévuv kxï tïj$ xyopSèi. cf. Demosth. 15. 20 ; 71 12. 9) Schol. 'ad. Dem. 1.1. 10) Diod. 16. 31. 6. Strabo 437. 440. Niese 1. 31. cf. Percy Gardner. Catalogue of Greek Coins. Thessaly to Aetolia p. XXVI. quae universae tributa Philippo ferebant ') Non mirum est Thessalos liaec oninia jam brevi post vix tulisse 2), statimque conatos esse ut urbes suas reciperent. Philippus a sua parte iis aliquantulum indulsisse videtur, finem saltem imposuit muniendo Magnesiam 3), adeo ut denuo tyrannis occasio oblata sit, ut aliquantisper Pheris auctoritatem suam restituerent, donec anno 349 iterum a Philippo pulsi sunt *). Quantum apparet Thessali inde ab hoe anno usque ad 345 libertate quadam fruiti sunt, adeo ut 1'actio politica Philippo adversaria iterum viribus cresceret donec illo anno Philippus post prosperam expeditionem in Illyrios (cf. pag. 8) eos in asperiorem servitutem redegit 6). Hac occasione enim Philippus praesidia imposuit Pheris et reliquis urbibus Thessaliae 7), iterum portoriorum et vectigalium usumfructum, paulisper ab eo neglectum ut videtur, ad se traxit, oligarchiae ubique instituuntur, decem tagi in singulis urbibus summis rebus praeficiuntur, unde derivandum est nomen decaclarchiae 8), per factiones oligarchicas Macedoniae amicas auctoritatem suam firmavit n). Perinde gentes finitimae Dolopes et Aenianes, posthac socii fidissimi, hoe fere tempore societatem cum Macedonia inierunt10). 1) Droysen 1. 1. 108. 2) Demosth. 15. 17; 21. 12. 3) Demosth. 71. 12 et schol, ad h. 1. schol. ad. 15. 18. *) Diod. 16. 52. 9. •') Schaefer 2. 281. 6) Diod. 16. 69 8. Trogus Prol. 8. 7) Demosth. 84. 19; 113. 21 ; 424. 21. 8) Demosth 71. 13. Cauer Delectus Inscr. 395. 396. 9) Schol. ad. Dem. 21. 12. e!( Silo yxp nep%et toü? ®tTTxf.ovn, s'i( x-yvooCvrxi; tov tï,i7r7rov, xxi ilooTy.2 /xèv hehtórxs ês. Polyaen. 4. 2. 19. Polyb. 9. 28. 3. Freeman. History of federal Government 119 ann. 9 ïhessaly, merely brought under an overwhelming Macedonian influence. 10) Diod. 16. 69. 8. Demosth. 246. 2. et 12. nórspov xlrifv (Athenas) . èv rj; 0stt«Awv xxi AoAo'tot rxhi tTvyxxTXxrSitr&xi rijv tüv 'EA/txpxw- cf. Schaefer 2. 347. Status Thessaliae idem mansit usque ad annum 342. Hoe anno rex primum occupavit urbes Nicaeam ad sinum Maliacum, quam urbem Pliilippus anno 346 Thessalis concesserat, et Echinum 1), tum Thessaliam cum gentibus finitimis divisit in quatuor regiones quarum nomina fuerunt Thessaliotis, Phthiotis, Pelasgiotis, Hestiaeotis,2) perinde ac superioribus temporibns dividebatur 3), quarum termini autem omnino constitui non possunt 4). Nee tarnen decadarchiae hac nova institutione abolitae sunt, duplicem in modum posthac Thessaliae res administrabantur, duplici modo Philippo inserviebant r'). Singuli tetrarchae sive GTpxTvr/o) ut in titulis publicis nominantur 6) non tantum singulis provinciis praepositi sunt, etiam tagi posthac eorum auspiciis res administrabant, cum ab altera parte contiones plebis singularum urbium nihil edicere possent nisi tagorum auspiciis. Sic enim concludere velim ex inscriptione Crannoniana supra laudata '). Ceterum nisus Arriano 7. 9. 4. ubi locutio est de praefectis a rege in Thessalia constitutis, Demosthene 241. 27 ubi narratur tetrarclias a Philippo muneribus suis destitutos esse, et Polybio4. 76.2 ubi fixtrihixo) in Thessalia commemorantur, contendere ausim praetores illos a rege provinciis suis praepositos quidem esse, tamen suis auspiciis omnia ad nutum et voluntatem regis administrasse. Quantum apparet tetrarchae illi cives Thessalici fuerunt K), et licet Pliilippus Thessalos socios suos nominet 9), tamen juxta alia jura, etiam jus percutiendi nummos ï) Deraosth. 120. 3 et schol. ad. h. 1. 2) Harpocration tsrpxpx'x cf. Strab. 430. 3) Kuhn 98. 4) Strabo 433. Oütu Si rvpQahu rei( Spevt xzl rxq rwriégeie tw ts 'e&vüv xxl TÜV TÓirm XKhiTTta&OU &t! 5) Demosth. 117. 26 xxl rerpxpx^t xarétrnirev ïvx pij nóvov xxtx irótett; xMx xxl hxt 'é&vy Sovtevunv. 6) Cauer 400. 1) Ibid. (Srpxrx)yéiiro( toCv rie(*xryn>vtxouv . txyevóv)tow . . . 'éSo$)c tou koivov txs tóllo;. 8) Demosth. 241. 27. 324. 8. !)) Deraosth. 159. 2(!. autonomos perdiderunt, quod non ante annum 802 reciperaverunt1). Rectissime meo quidem judicio v. d. Niese 1. 39 explicat statum Thessaliae cum dicat: „die Thessaler, die „in einem besonderen, dem ITntherthanenstande sich nahemmen Yerhiiltnisse zu Philipp standen.1 Nomina autem nonullorum tetrarcharum, et testimonia aliquot, quae indicant Pliilippum illis magistratibus abusum esse, ut proposita sua exsequeretur, aetatem tulerunt. Apud Athenaeum enim 6. 249c locutio est de Thrasydaeo adulatore regis, tetrarcha Thessaliae; Demosthenes 241. 27 commemorat Eudicum et Simum 2) ut proditores patriae, 324. 7. Daochum, Cineam et Thrasydaeum. Status Thessaliae sub Alexandro rege non admodum mutatus est, initio regni hic in Thessalia quoque auctoritatem suam firmare, foedus redintegrare coactus est3), liuic quoque Thessali tributa ferebant, Phthia excepta4), portoriorum usumfructum dederunt, milites praebuerunt, qui stipendia facerent non sub suis, sed sub Macedonicis ducibus •'), cum ipse rex summae totius praeesset 6). Gentes finitimae Dolopes, Aenianes, Malii, eorum exemplum secuti perinde ac Thessali foedus redintegrarunt, nihil his in regionibus Philippi morte mutatum est"). Neque sub Diadochis, ne temporibus Epigonorum quidem, Thessalia sese in libertatem vindicare potuit, vel ipse Philippus V, ut patet ex duabus inscriptionibus, non alio modo quam Philippus II auctoritatem suam exercuit, hic enim quoque jubebat Thes salos magistratus ea facere, quae sibi grata et utilia es- 1) Sboronos Hist. Num. I 365. (Ceterum de Thessalia cf. Oratoies Attiei II Didot Vita Demosth. p 526. Diod. 16. 14. 2). 2) Extant nummi quibus Simi illius nomen insciiptum est. Percv Gardner. Thess. to Aet. catalogus p. 31. 3) Diod. 17. 4. 1. Plut. Al. 33. 4) Droys. 1. 1. 108. 5) Arrian. 1. 25. 1.; 3. 11. 10. fi) Justin 11. 3. 7) Diod. 1.1. sent1), Non .ante annum 197 ratio quae intercedebat inter Macedones et Thessaliam mutata est2). § 5. De Insulis. Post pugnam apud Chaeroneam anno 338, cum pax inter Philippum et Graecos facta est, aeque ac res Graeciae. res maritimae firmatae sunt. Athenienses enim retinuerunt majorem partem insularum quae antea iis obnoxiae erant, cum Pliilippo adjudicarentur insulae Sciathus, Peparethus, leus aliaeque propter Magnesiam sitae, item ut Scyrus et Halonnesus a). § 6. De Coioniis Graecis in Macedonia sitis; Chalcidice; de urbibus in oris maritimis Thraciae. Dum Philippus ab Occidente regnum suum firmabat, haud minus ab Oriente sole et in Meridie rebus intertuit. Quo ab hac quoque parte regnum amplificaret, sibi urbes et colonias Graecas illic sitas devinxit. Amphipolis quae aliquo modo sese hostilem in Philippum praebuit, prima urbs fuit quae in potestatem ejus pervenit, qua urbe capta iter in Thraciam ei apertum est 4). (a° 357). Antequam investigemus quinam fuerit status Amphipoli- 1) Polyb. 4. 76. 2. ®ittx^oï yxp 'eSóxovv ph kxtx vófiovit xoKireitiv xxi toAè Sixipépeiv MaxtSóvm, StéQepov S'ouSév, zMz txv ó/*oi'co( éirxrxov MttxeSón xxi xxv stoiovv to 7rpovtxttófievov to~i$ fixtrihikóis . Polyb. 18. 47(30). 6 et 7. Liv. 33. 34. Dittenb. '238 et 239. 2) Plut. Titus 10. 3) Strabo 436 et 437. Demosth. 77. 12. Orat. Att. II 526. vit. Dera. Droys. 1.1 41; 2. 2. 24 ann. Schaefer Dem. 3. 28. 4) Liv. 45. 30. „Amphipolis, quae objecta claudit omnes ab Oriente sole in Macedoniam aditus" cf. Diod. 16. 8. Dera jsth. 10. 20; 659. 4; Schaefer Dem. 2. 21. Holm 3. 237 sqq. 2 dis postquam a Philippo capta est, pauea dicamus de notione libertatis ut apud Graecos vigebat necesse est, quoniam ratio quae intercedebat inter urbes Graecas victas et victorem omnino discrepabat a notionibus de libertate et de autonomia, quae nostris temporibus usu receptae sunt. Per omnia tempora formula plenae libertatis in Graecia ut tradita est a Polybio 4. 25. 7. in usu erat. Quae formula sic audit: sti ttxvtxs tcjtc'jc clt:cv.xtO'jiiv s)c tjc vrxrptx 7T0hlTlU[txtx %upxv xxl toic xoxsic txc x-jtüv, x$povpy,Tov$, &QopotoyiljTOV( itevbépevc Zvtxc 7ro?.iTstxic v.x) xPxPtv0,J$ toIc ttxtplots. Neque tantum tertio seculo haec formula in usu erat; tituli publici et rerum scriptores superiorum temporum, tantum non iisdem verbis, easdem conditiones libertatis etiam antea viguisse nobis demonstrant1). Distinguendae igitur sunt quinque conditiones, quinque gradus libertatis. Primum, ut jus civitatis proprium civibus maneat, utque territorium aliquod servetur, in quo hi cives habitent, sive id contineatur tantummodo ipso solo in quo stent moenia urbis, sive ampliore loco extra urbem etiam pertinente. Secundus ut urbs vacua praesidio sit. Tertius ut libera sit a tributis ferendis. Quartus ut sit ihiudépx, i. e. ut jus pacis et belli integrum sit, ut ei liceat pactiones facere cum externis. Quintus ut iis institutis et legibus utatur, quibus ipsis civibus placuerit. Si prima conditio non servatur, si non amplius integra manent territorium civitatis et jus civitatis, deest conditio vitalis cujusque rei publicae. Exemplum civitatis quae deleta sit cum deleretur jus proprium civitatis, praebet urbs Corinthus a". 392 ab Argivis in civitatem Argivorum ita re- !) Thuc. 5. 79. de temporibus belli Peloponnesiaci: rai li xMai iróaiee roti |v rifAottovvccpw KOivxveóvruv txv rxovèxv kxi txc, %ui/.(/,x%i/x$ xvtóvo 01 XX t XVTOTÓhlSi;, TXV XVTÜV 'é%OVTgQ> XXTTX TXTftX $IXX$ $l$ÓVT6G TX$ 'tffXG kxi ópofue e. a apud Tliuc. De anno 378 Dittenb. 80 . ètev$ép)ut 'óvri xxi xvtovó/xui, xo^it{evofiév)oui xohtTSixv ïfv xv (3ótyrxi, mts ($pop)x* sto-$ex°ixévaji> fyópov fyépovTr Ceterum cf. Diod. 19. 61. 3. Demosth. 327. 9. Plut. Titus 10. Aem. Paull 28. Polvb. 46. 5. Xenoph. Heil. 6 3. 18. cepta, ut homines qui antea Corinthii fuissent, abhinc essent Argivi, et territorium quod antea fuerat Corinthiacum, fieret Argivum 1). Eo accedere potest, ut bona civium a victore publicentur; res eo progredi potest, ut omnes cives in exilium cogantur, vel in servitutem veneant, brevi ut urbs vastetur a victore. Ita factum est a Macedonibus de nonnullis oppidis vicinis quae ceperant. Haec conditio proprii territorii et proprii juris civitatis non concessa est Methonae anno 353, Olyntho anno 348, Phocensibus anno 34(i, Thebanis anno 336; illae urbes insuper vastatae sunt. Hoe igitur est gravissimum supplicium quod victis infligi possit. Sed fieri etiam potest ut jus antiquum civitatis non prorsus tollatur, sed conjungatur cum altero jure amplioris civitatis, ut nomen amplioris civitatis transeat quidem in hos cives, sed tarnen etiam jus antiquum servetur et nomen suum retineat, exempli gratia ut Ampliipolitani fiant quidem Macedones, jus civitatis Ampliipolitanae conjungatur quidem cum jure civitatis Macedonicae, sed tarnen civitas Ampliipolitana et nomen Amphipolitanorum maneat. Tum jus proprium civitatis, quamvis ab illo abhinc pendeat (nam Amphipolitano esse non licet nisi qui simul Macedo sit), tarnen per se quoque stat; nobis autem hoe jus civitatis inlerius, et ab altero pendens jus civitatis municipale dicere liceat. Mitiora vero victis injunguntur si novum jus civitatis iis non imponitur, lenior haec est victorum conditio, etiamsi arci urbis captae praesidium imponitur, si tributa a civibus exiguntur. Nam etiamsi haec fiunt, tarnen fieri potest ut conditiones quarta et quinta integrae sint, ut libertas civitatis in rebus externis et internis administrandis inviolata sit. Libertas in rebus agendis amittitur, si civitas fit municipium, jus civitatis fit jus Xenoph. Heil. 4. 4. 6. xirdxvinsvoi aQxvifyuévtiv rijv Stit to xxi 'dpovt xvxmSirSxi *«■' "Apycs «vri Koptvzou Tijv irxTpi'iïx xiroif èvonct%erSa' xxi ■tto^iTetxc; ivxyxx^ó/iivoi r5c h "Apysi neréxeiv . .. ireipuinévovs Sè Tijv nxrpiSx, urxtp ijv xx' s? xpxVS, KópivSov voitjrxt xxi sMviépxv xTohï^xi Diod. 14. 92.1. 'Apyeïoi . ■ . tijv tóaiv è$i$iorot*ixvoTTp«Tov /AiTxov... tx; xttxt\1; MxxeSovixf irporóSous iSeü( Axpfixveiv ij ij.it x nivSuvm rxf li; Antynró*ews. Arrian 1. 2. 5. 4) Buil. Corr. Heil. 1897. p. 110. El/xhsrot 'ApiVtwvo; Mxxéiuv 5) Arrian. Indica 18. 4. cf. § 10. 6) Arrian. 7. 18. 1. ") Dittenb. 113. nos docet concilium plebis perinde ac antea extitisse. Eadem autem inscriptio TrpsTrzrxs commemorat, quibus cura legum commissa erat, de quibus praefectis autem non patet utrum a rege instituti sint, an creati a plebe. Consentaneum est conjicere res internas administratas esse ab ipsis civibus auspiciis horum praefectorum, et in universo statuin ipsius urbis non multum discrepuisse a conditione municipioruin Romanorum. Neque quicquam obstat quominus suspicemur, statum reliquarum urbium et coloniarum Graecarum, quae sitae erant intra fines Macedonieos, non multum discrepuisse ab Amphipolidis statu, postquam a Philippo captae sunt. Ratio enim docet regem omnes urbes Graecas intra fines Macedonicos ab eo occupatas ad unam normam regno suo injunxisse tamquam municipia Macedonica. Pydna (cf. p. 5) quae urbs post varias vicissitudines sese in fine regni Perdiccae II tandem in libertatem vindicavit, paullo post Amphipolin captam, etiam a Philippo occupata est, qui sese simili modo gessit contra victos ac Amphipolide. Etiam liaec urbs Macedonica fit1), Potidaea autem eodem tempore vastata est et ager urbis Olynthiis datus est. Sed alia fuit conditio Philipporum, quae urbs anno 354 a rege condita est in terminis finium suorum, munimenti instar contra Thraces barbaros, ut eos metallis Pangaei arceret2). Droysen 3. 2. 189 urbem liberam vocat et jure quidem. Nee tarnen urbs fuit «Qpotiptrrof, facere enim non possumus quin suspicemur Philippum urbem nuperrime conditam in terminis finium suorum firmissimo praesidio munivisse contra invasiones Thracum. Neque minus xQspoï.iy/iTCc fuit; praecipui reditus enim Philippo affiuxerunt e Pangaei metallis3). Sed aliquantisper èteuSépx fuit4). 1) Arrian Anab. 3. 5. 3. Indica 18. 5. Diod. 16. 8. 3. Demosth. 10. 20 et schol, ad h. 1. 2) De Philippis cf. Kuhn. p. 305 sqq. Schaef. Dem. 2. 26. Strabo 331 fr. 33 et 34. Diod 16. 8. 6. 3) Strabo 323. Diod. 16. 8. 6. 4) Cousinery. Voyage dans la Macédoine 2. p. 38. Quod cum nummi, lam inscriptiones indicant. Exstant enim nummi aurei et argentei urbis quibus inscriptum est etiam inscriptio Delphica aetatem tulit in qua locutio est de civibus <\>iKi7r7rev'Ji1). Nee tarnen diu illa libertas stetit. lam vivo Philippo jus percutiendi nummos autonomos iis ademptum est2), verosimiliter urbs eodem modo quo Amphipolis et Pydna Macedonica facta est. Duriorem sortem passa est Methone urbs, quam aggreditur rex anno 353, capitque post diuturnam obsidionem, cives patriam relinquere coacti sunt cum singulis vestimentis, urbs vastata est, agri inter Macedones divisi sunt •')• His urbibus Philippo subjectis, neque magis diu libera mansit paeninsula Chalcidice. Nobilis quidam Macedo, qui sibi vindicabat Philippi regnum, ab Olynthiis liberaliter exceptus, optimam belli suscipiendi occasionem dedit, quod bellum finem non cepit antequam aliquot urbes, interque eas Olynthus, vastatae sunt, universa paeninsula Philippi regno injuncta est a°. 3484). Quae res magis aperte demonstratur duabus inscriptionibus Delphis inventis, quorum una commemorat Theodorum Arethusium Chalcidensem, altera paullulum recentior Polydamanta Arethusium Macedonem J). Neque minus ab hac re cavendum est ne nimiam fidem habeamus locis Demosthenis, ubi de excidio paeninsulae Chalcidices loquitur 6). 1) Buil. de C. H. 1897. p. 108. ZtitTixpxTei Zurii)vei Saixpcérei Ti^ox(Afi Ti) ixxvêpov vxtr(i) QikifirveSn) cf. C. I. A. II 963. coll. III v. 18. C. I. G. S. 2433 2) Sboronos. Hist. Numisra I. p. 285. 3) Schaefer. 2. 30 ann 4. Diod. 16. 31. 6; 34. 5. Demosth. 117. 20. Polyaen. 4. 2. 15 ceterum cf. p. 18. *) Strabo, 330 fi' 24. év ©pj-kji vuv MxxeSon'x xxtelrxt. Diod. 16. 53, 3. Polyb. 9. 28. 2. Appian. B. C. 4. 102. Kuhn, p. 292 sqq. 5) B. C. H. 1897. p. 106 et 107. BeoStiipa(i) . .. S'xov 'A(p)e&ovn'u(i e% et noAvSxpixe 'Ape&ovr(io( Mxx)eSm. t») Demosth. 117. 20. "OAtiv&ov i-iiv xxl Me&üviv xx! 'AtoMuiv/xv xxï svo xxi Tptüxovtx rróMii èirl <$ eü, xttifxf olirui apiiïc ivfayxev lorre (fi^iêix) uyS't'i tutot tiKvifhirm yrporeï.&óvr' ihxi piSiov t'iirüv. cf. Appian. B. C. 4. 102. Strabo 447. Diodorus enim multo initiora de Philippo tradidit1), Philippum vastata Gira castello aliquot oppida imperata facere coegisse, diruta Olyntho autem reliqua oppida perterrorem ad se traxisse. Paul Perdrizet v. d. nisus v" d" Koehler, qui in „Sitzungsbericlite der Berliner Academie" 1891 I p. 473—487, de hac re scripsit putat tantum vastata esse Potidaeam, Olynthum Galepsum et Apolloniam 2) quibus tarnen sine ullo dubio Stagira addenda est 3). Ceterum idem vir doctus alio loco 4) demonstravit Galepsum et Apolloniam jam mox in integrum restituta esse. Neque diu post Olynthus quoque denuo effloruisse videtur, quod testatur inscriptio Attica anni 300—299, quae civem Olynthiacum commemorat 3), cum tertio seculo Olynthii nobis tam frequenter obvii sint, ut concludere liceat urbem tune temporis non minus floruisse quam seculo ante6). § 7. De bellis a Philippo in Thracia gestis. Non secus ac reliquae gentes Macedoniae finitimae Thraces quoque perpetuo bella cum Philippo gesserunt. Primum bellum quod aetatem tulit cadit in annum 355 cum rex Tliraciae occidentalis Cetriporis 7) conjunctus cum Ulyriis, Paeonibus et Atheniensibus frustra conatus est occupare metalla Pangaei 8). Sed longe majoris momenti 1'uerunt bella quae postea gesta sunt contra Cersobleptem !) Diod. 16. 52 et 53. cf. Deraosth. 426. 13. 2) B. C. H. 1897 p. 117. Strabo 331. 35 i. f. 3) Schaef. Dera. 2. 154 ann 2. 4) B. C. H. 1894. p. 441. 5) C. I. A. II 611. ibid 963. ®) cf. de his rebus P. Perdrizet B. C. H. 1897 p. 117. sqq. 7) Dittenb. 114. ann. 2. 8) Diod. 16. 22. 3. Dittenb. 114. *«< Kp(>>)»/$(«)( rwe($)«i(pfau perk Kstpnr)ó(p)io(. Schaefer 2. 26. qui cum in parte Orientali Thraciae Byzantium versus rebus praeesset, id studuit ut Amadocum regem regionum circa Maroneam 1) et Cetriporin regnis pelleret 2). Anno autem 353 postquam Philippus bello Thessalico ad Thermopylas repulsam tulit, rex comitatus a Pamraene Thebano iter ad Persarum regem in Asiam faciente, in ipsam Thraciam penetravit, Abdera et Maroneam, adhuc socias Atheniensium occupavit, et in potestate sua retinuit3). Firmatis rebus Thessalicis antequam bellum cum Arybba Epirota exarsit (supra p. 11) anno 352 Philippum denuo in Thracia ubi reges Cersobleptes et Amadocus de summa re certabant, occupatum invenimus4). Philippus autem favit Amadoco5) foedere conjuncto cum Byzantinis et Perinthiis, Cersoblepten coegit sese continere intra fines suos, utque fidem praestaret eum jussit filium suum obsidem mittere in Macedoniam fi). Jamnunc Philippus videtur composuisse res Thraciae quemadmodum sibi placuerit7), Byzantini quoque foedus cum eo confirmarunt8). Quamquam Philippi auctoritas in Thracia hac expeditione admodum crevit, tamen proposita sua ad finem perducere non potuit, cum morbus in quem incidit eum coegerit domum reverti. Deinde non patet res Thracicas ante 347 mutatas esse. Sed hoe anno Cersobleptes, qui bello Olynthiaco per affinem suum Charidemum interfuisse videtur9) eam ob causam ab Antipatro Philippi praefecto bello lacessitus est10). 1) Demosth. 681. 27. 2) Demosth. 623. 18 sqq. 3) Diod. 16. 34. Demosth. 681. 26. cf. Schaef. 1. 440 sqq. 4) Demosth. 12. 28. r») Theopomp. XI fr. 109. Harpocration i. v. 'A^xSóno5. 6) Aeschines Pavapr. 81. et schol, ad hunc locum. 7) Isocr. Phil. 21. p. 86, ztzmc tyh &pix« oti; ï(3ov*j&vi Sctttótzs Kxrérrtirev. 8) Aeschin. schol. 1.1. Demosth. 120. 4; 254. 24; 257. 10. 9) Schaefer '2. 178. 10) 1.1. ann. 2. Quod bellum sequenti anno ab ipso rege continuatum est, cum ab altera parte Cersobleptes auxilia acciperet a Charete Atheniensium duce, qui cum classe in Chersonneso aderat. Et dum Atlienienses auctore Philocrate cum Macedonibus de pace agebant, dum Philippus per legatos benigne omnia pollicebatur quaecumque Atheniensibus grata erant '), dum pax jam facta necdum a rege contirmata erat, deinceps cepit Serrhium, Doriscuin et Hieron Oros2), vel ad Ganum usque ad Propontidem penetravit, eodem tempore Chersonnessi parti ultra Agoram sitae Apollonidem Cardianum praefecit3), arctissime sese conjunxit cum urbe Cardia, quae tamen ut antea sui juris mansit 4). Quae omnia Philippus retinuit postquam pacem cum Atheniensibus confirmavit °), universae orae Maritimae Thraciae ad Ganum usque ei obnoxiae redditae sunt6). Patet enim urbes illas posthac tributa tulisse regi Macedoniae 7), praesidiis Macedonicis cohibentur s), libertatem in rebus externis amittunt 9), nummi quoque autonomi haud secus ac Amphipolide Aeni, Abderis percuti desinunt10). Insuper cives illarum urbium stipendia t'ecerunt in Philippi exercitibus11) fortasse procurator regius summis rebus praeest12). Sed nihi- 1) Aeschin Parapr. 82. Demosth. 365. 22 et 29. cf. autem Holm 3. 283 et 291 sqq. 2) Demosth. 85. 26; 114. 15; 105. 15 eet. 3) De Apollonide Demosth. 86. 10 sqq; 681. 25. 4) Demosth. 87; 161. 20. Diod. 16. 34. 4. Schaefer 1. 164. ö) Demosth. 234. 11. Schol, ad Dem. 392. 8. 6) Demosth. 89. 6. 7) Demosth. 234. 15. H) Demosth. 1334. 20. 9) Ibid. olf ?jv xiperurepov typovpxv xxi @xp(2xpuv xxoustv. 1°) Sboronos I 315 et 318. ü) Demosth. 234. 15. xxi ui irpohxfiin 'exilvot tov; lirinxlpovt tm roxm y.vptoc rij; Opixyt XXTX7TXIV\ fi>)5è T0AA£v fih %pytiXTm toMüv d£ TTpXTiurüv evtopfoxt ex tovtuv pxSi'cif roif ST<;£e/i» xpxypxtriv. 12) Droys. 1. 1. 158. „Von diesen wenn man will Königlichen Stadten in Thrakien." lominus cives Graeci manserunt, nullo modo Macedones facti sunt') immo socii Macedoniae appellantur (Diod. 17. 71). Res internae autem ab ipsis civibus administrabantur, tametsi omnia ad nutum et voluntatem regis fiebant, per factiones politicas ut videtur auctoritas ejus etiam his in locis valuit2). Status autem harum urbium optime comparari potest cum statu civitatium dediticiarum vel stipendiariarum quao fuei'unt in provinciis populi Romani 3). Itaque Philippus oras maritimas Tliraciae boe modo ad se traxit, ad Ganum usque dominus agnitus est. Sed Byzantium extra societatem sese in libertatem vindicavit 4), cum ipse Cersobleptes, amissis tot regionibus, jam nunc coactus esset tributa ferre 3) denuo Philippi principatum agnoscere. Filius autem regius obses in Macedonia mansit 6) Cersobleptes hoe modo Philippo obnoxius factus, regi non eo usque oboedivisse videtur ut huic in omni re dicto audiens f'uerit, contra, anno 342 foedere junctus cum Tere alterius gentis Thracicae rege, urbes in oris maritimis a Philippo occupatis bello lacessivit 7), adeo ut Philippus coactus esset iterum sese vertere in Thraciam, ubi reges socios pluribus cladibus aftecit eosque persecutus est in regiones mediterraneas, donec tandem eos regnis suis pepulit 8), ipsis gentibus decimas persolvendas imposuit 9). Quo regnum suum confirmaret, quo Thracicas gentes cohiberet, non solum nobilibus Macedonibus agros in Thracia dono dedit 10), sed 1) Ai'iian 1. 11- 4. "AfZSypoc kxi Mxpa/veixv TÓterf Indica 18. 7. 2) Demosth. 218. 10 et 1334. 10 s» oh oi piv i^hxtXov ernrm. (De Aeno). 3) Willems Droit Public Romain 362. 4) Demosth. 63. 19. 5) Diod. 16. 71. 2. 6) Aeschin Parapr. 81. 7) Diod. 16. 71. 1. 8) Demosth. 161. 15. xoji/?'erie kxi itxp' ifiov ryv 0pxx>iv 'ó?m Ttipyf kxi KeproptéxTiK $pxsv' Arrian. 7. 9. 3. 9) Diod. 1.1. 10) Schaefer 2. 419. etiam locis idoneis urbes condidit, Philippopolin ad Hebrum tiumen*) et Kabylem, postea praecipuas urbes Thraciaer; Drongilus Mastira, Bine et Beroe etiam liis temporibus attribuendae sunt3). Cives autem his urbibus praebuit traducendo in Thraciam gentes remotissimis locis sedes habentes, omne genus sceleratorum pellexit ut sedes in bas urbes mutarent, ut ex hominibus ita permixtis unamnovam nationem formaret 4). Sic legimus apud Polyaenum 4. 2. 12. Philippum decem milia Sarnusiorum in Macedoniam traduxisse, eodem modo secundum Plutarchum Alex. 9. Alexander anno 340 Maedos sedibus suis pepulit, omne genus hominum in eorum agris collocavit. Ad analogiam urbium captarum in Macedonia v. c. Amphipolidis, suspicandum est etiam eas libertate quadam in rebus internis usas esse, earum conditionem haud ita multum discrepuisse a statu Amphipolidis, praeterquam quod initio praefectus praesidii, id enim sine dubio in urbibus illis aderat, majore potestate donatus erat 5). Consentaneum enim est conjicere, quamquam nullo loco quicquam de liac re traditur illas urbes nuper conditas pro Macedonicis habendas esse, quod res ipsa fert; earum cives donatos esse jure civitatis Macedonico, quo fieret ut omnibus juribus frui possent quibus ipsi Macedones; conditionem earum quod attinet ad regnum Macedonicum, ab omni parte parem fuisse rationi quae intercedebat inter regnum Romanum et municipia civium Romanorum a Caesaribus extra fines Romanos condita. Cives enim eorum municipiorum civitate Romana donati, secundum jus Italicum iisdem juribus frue- 1) Steph. Byz. «tMiTwoVoA;?. Polyb. 23. 8. 5. 2) Demosth. 100. 22. Theopomp. fr. 24fa. Strabo 320. 3) cf. Kuhn, 313. Schaefer 2. 448. Holm. 3. p. 312 ann. 7. 4) Justin 8. 6. .Alios populos in finibus ipsis hostibus opponit; alios „in extremis statuit, quosdam bello captos in supplementis urbium „dividit. Atque ita ex multis gentibus, nationibusque unum regnum „populumque constituit" 5) cf. Schaefer 3. 103. bantur quibus cives intra fines regni1) pro Romanis habendi erant. Ad eandem analogiam ratio docet cives illarum urbium Macedonicarum, quae extra fines conditae erant pro Macedonibus liabendos esse. Ceterum adeo prospere in Septentrione Philippus rem gessit, ut Cothelas Gretarum rex, jam nunc foedus cum Macedone inierit2), ut Apollonia et Odessus urbes ad Pontum sitae sese societate cum rege junxerint3). Nee tarnen sequenti anno aeque prospere res gessit in Meridie Philippus. Frustra oppugnavit deinceps Perinthum et Byzantium, quibus Athenienses auxilia miserunt, auctoritatem suam in Chersonneso sustinere non potuit. Meliore fortuna usus, filius ejus Alexander eodem tempore Maedos, Thracicam gentem ad Strymonem sedes habentem 4), sedibus suis ejecit, urbem Alexandropolin condidit5), quorum agris eo modo quo supra commemoratum est, novos incolas subministravit Ipsa Maedica posthac pars ipsius regni Macedonici habenda est 6). Non ante pacem Demadis post pugnam Chaeronensem anni 338, Philippi auctoritas in parte Orientali Thraciae firmata est. Tum demum Ghersonnesus Thracica Philippo concessa est "); Byzantium pace facta cum Philippo s), societatem iniit quidem, plenam autem libertatem retinuit 9). *) cf. Willems p. 495. 2) Satyr. fr. 5 (Athen. 13. 557d) xzï rijv Mpaxifv Sè 'óre fltev (/Aix7ro«) npo$ xvtöv Yio^vthxe. ó rm &pxxüv (3z (pi Tla/ovsi) lx MxxsSóvm $1 'Ayptxvxs, ói rx ftiyitttx kxi 'AAe%xv$pu kxtepyxtx(/.evoi nxi'oves SlVl TM KXT6Ü YlXlóvCtiV, lMvp(C)7$ 'élTOIXOl. 6) Arrian. 2. 7. 5; 9. 2. Curtius 4. 9. 24 7) Justin 15. 2. 1. Diod. 20. 19. 1. anno igitur foedus inter Macedones et Paeones adhuc exstitit. Sed anno 806 cum principes Macedonici titulum regium assunipserunt, Audoleon quoque liunc titulum sibi arrogavit, ut patet ex nuininis, qui inde ab hoe tempore inscriptione ornati sunt „ACSu^sovto? (Sxti/Joj: 1), quod tarnen mea quidein sententia nihil significat nisi quod Audoleon illo anno foedus cum Macedonia rupit, sese ab omni parte in libertatem vindicavit. Quae cum ita sint, suspicari ausim rationem inter Macedoniam et Paeoniam inde ab anno 358 usque ad 306 non admodum mutatum esse. Sed ab altera parte nuncii de hac ipsa ratione, qui aetatem tulerunt, adeo rari sunt, ut omnino nihil nisi conjectura de hac re statui possit. Ante omnia alia suspicari licet Paeoniam satis laxo vinculo Macedoniae conjunctam fuisse, primum quod nomina omnium principum qui illis temporibus Paeoniae praefuerunt aetatem tulerunt, quae res comprobat eos satis notos fuisse apud antiquos, quod fieri non potuisset, nisi libertate quadam fruiti essent. Tum nummi Paeonici illis temporibus cusi omnino nihil commune habent cum Mac.edonicis, nisi quod caput Apollinis in nummis Paeonicis, simillimum est eidem effigiei in nummis Macedonicis, quae similitudo tarnen nullo modo indicare potest Paeoniam e Macedonia pependisse2). Quandoquidem mihi summa cum comitate copia gratissima data est inserendi libello meo aliquot exemplaria nummorum depicta e regia collectione Hagae Comitis, hoe loco inseratur descriptio nummorum Paeonicorum in tabula nostra et unius Macedonici quem addidi ut comparari possint inter se. *) Sboronos 1. p. 306. -) cf. in Tabula I. II et V. I. Lycceus (359—340). Caput Apollinis laureatum. ^ ATKKEI o T. Hercules strangulans leonem, arx et Pharetra. II. Patraos (340—315). Caput Apollinis laureatum. ijr nATPAoT. Eques armatus occidit hostem humi j acentem. III. Audoleon (315—286) Caput Minervae galeatum. B.- ATAnAEONTOS. Equus X IV. Audoleon. Caput Minervae cum galea tribus cristis ornata. ATAflAE.NT.S. Equus liber decurrens in dextram partem. V. Stater Philippi Pellae cusus. Caput Apollinis laureatum. ^ IA I r 11 • T. Biga, auriga cum scutica, 1'ulmen. Porro non patet Paeones tributa tulisse, neque magis Philippum pignora vel obsides postulasse, ut officiis suis erga Macedoniam perfungerentur, neque commemoratum est regem loca Paeonica praesidiis occupasse. Hoe tantum constat Paeones stipendia fecisse in exercitu Macedonico. Sed perspicuum est Philippi interfuisse ut Paeones bene animati essent erga se, cum ager eorum munimenti instar esset contra invasiones barbarorum Septentrionis. quibus, si vellent, facilem aditum in Macedoniam praebere possent. 3 Hanc ob rem quoque conjicere velim Philippum plus indulsisse Paeonibus quam ceteris gentibus ab eo victis, fortasse hac sola re eum contentum fuisse, quod foedere aequo inito principatum suum agnoscerent '). Ceterum in universo status Paeoniae liaiid dissimilem sese mihi offert conditioni earum gentium, quae postea a Romanis vocabantar „civitates foederatae et liberae" 2). Varia bella a Philippo gesta sunt cum barbaris qui a Septentrione Paeoniae sedes habebant. Prima expeditio contra eos jam anno 356 a Parmenione facta est. qui tune Dardanos proliigavit3). Altera expeditio nobis commemorata est ad annum 345. Hoe anno enim Philippus aggressus est primum Illyrios et Dardanos4), turn Triballos, quos coegit seeum societatem inire 5). Expeditio contra Orbelos aetatem tulit quidem, tarnen nihil de hae re compertum habemus 6). Sed maximi momenti fuit annus 339, cum Philippus postquam frustra oppugnavit Byzantium, contra Scythas qui sedes habebant ad ripam dextram Danuvii fluminis, Pontum versus, in paeninsula quae hodie Dobrutscha vocatur, profectus est7). Nee tarnen contra illos quicquam aliud profecit, nisi quod eos hac castigatione absterruit ab invasionibus in Thraciam. Rex autem Scytharum Ateas nonagenarius acie caesus est8). Sed cum domum rediret Philippus per agros Triballorum 1) Orat. Att. II p. 526 ubi dicitur de Philippo: 'W-vptoic xarerrpéyl/xro uzi T:pt(2xM.ov$ xxi Uxióvm qui locus sane indicat Paeones clementius a Philippo tractatos esse. quam reliquae gentes Septentrionis. cf. Schol. Dem. 15. 27. 2) Willems p. 360 3) Plut. Al. 3. Justin 12. 16. 6. cf. supra p. 8. 4) Justin 8. 6. 2. Diod. 16. 69 7. cf. supra p. 8. 5) Syncellus p. 265. Müller F. H. G. III 691. peyxKw xTifs-afisvo? Wvafi/v xxi Tpi/JaAAois vttotx^x;. Demosth. 240. 20. 6) Polyaen. 4. 2. 16. "') Strabo 318. xxi rx 'é>M rx T?? E*iB'tatc, ryc 'farot; "Irrpov. Diod. 16. 1. 5. Aeschin. Ctesiph. 128. Lucian Macrob. 10. Schaefer 2. 521. et Dardanorum, non nisi acerrimis proeliis devicta gente illa. sibi viam aperuit, et tandem saucius per vallem Axii fluminis in Macedoniam pervenit1). Postrema autem expeditio in Septentrionem contra Dardanos et regem eorum Pleurian ut Droysen 1. 1.115 ann. 1 suspicatur, anno 337 ab Alexandro incepta, a Philippo continuata 2), admodum prospera fuit Macedonibus. Pleurias enim acie profligatus coactus est pacem facere eum Philippo. quibusnam autem conditionibus nusquam apparet Hac re dumtaxat nos contentos esse oportet, quod conjicere possumus e loco Arriani eos principatum Pliilippi agnovisse, foederc regi conjunctos esse, verosimiliter tributa tulisse :i). Arrianus enim 1. 1 4 commemorat Illyrios et Triballos statim post Pliilippi mortem novas res molitos esse, ab Alexandro defecisse, satis indicii eos aliquo modo Macedonibus subjectos tuisse 4). § 9. Ambracia, Acarnania. Postquam Philippus anno 342 Arybbam regem Epiro pepulit, Alexandrumque affinem suum in solio regis Epiri confirmavit, expeditionem in Ambraciam et Acarnaniam fecit, quibus autem Athenienses opem tulerunt ,J). Nee tarnen patet regem tune quicquam assecutum esse. Sed anno 338 post pugnam apud Ohaeroneam Philippus in regionibus quoque occidentalibus Graeciae res ad sua commoda mutavit. Aetolis qui in bello nunc finito Macedonibus opem praestitere, rex Naupactum urbem tamquam praemium lati auxi- 1) Orat. Att. II 526. Vit. Dem. xxTsrTpé^xro xxï Tfuxéuv 'xpSyv 'óteSpo; xxi fam tüv Tei%iïv xxl tüv irótem xvxlpteu;. Paus. 10. 3. 2. 2) Dittenb. 141. 142. 143. 3) Diod. 11. Persolvenda erant plus decem rnilibus talentorum. ut patet ex Diod. 16. 56. 6. 4) Diod. 1.1. Demosth. 380. 26. 5) Diod. 1.1. Aeschin. Ctesiph. 254. 6) Demosth. 446. 12. $ Jè rifv irponxvTttxv xQypvTxt. 1) Paus. 10. 8. 2. 8) cf Schaefer 2. 287 ann. 3. 9) Demosth. 62 et 375. 9. Schol, ad Dem. 69.10. 'AiroKuihiTm uxsuv SéSwxe TOlQ ®y(3xtoi$ Ó 4>fatT7T0$ TIJK KOpólVSlXV XXt TC'. Op%CU£'/0'. 0V XXTX T0 StKOUOV. 10) Justin 8. 5. H) Demosth. 373. 11; 361. 16; 440. 19; 446. 6. Paus. 10. 3. 3. niaximi momenti fuisse, cum hoe anno societatem inierit cum Atheniensibus, Phocensibus subjectis, sodalis Amphictyonum collegii factus sit, quibus rebus nisus facile id efficere potuit, ut augeret auctoritatem suam in Graecia. Quae sine dubio crescere pergebat. Anno 242 postquam res Thessaliae et Epiri lirmavit more solito auctoritatem suam Orei et Eretriae in insula Euboea constituit, nempe per magistratus, quos Demosthenes tyrannos vocavit, regi autem devincti fuerunt; foedus quod jam anno 350 cum Euboeensibus iniit, eo modo mutatum est, ut posthac Philippus princeps liarum urbium habendus sit *). Sed non ante annum 338, post pugnam apud Chaeroneain, (|ua bello sacro, gesto ab Atheniensibus societate junctis cum Euboea, Thebanis, Megarensibus, Achaeis, Corinthns, gentibus Peloponnesi, Leucadibus, Corcyraeis, Acarnanibus, finis iinpositus est2), universa Graecia Philippo devincta est. Post hanc pugnam enim Cadmea a Philippo occupatur. exules in urbem reducuntur, fautores Macedoniae rebus praeficiuntur, praecipui adversarii Philippi, qui foedus cum rege jam antea constitutum ruperant, bonis publicatis, aut interfecti, aut in exilium missi sunt, non solum captivi, sed etiam acie caesorum cadavera pecunia redimenda erant ')■ Exules Orchomeni Plataearum Thespiarum in patriain reducti sunt, urbes adhuc Thebanis subjectae (cf. supra pag. 38) in integram libertatem restitutae sunt 4). 1) Schaefer 2. 85. 114, 418, 430. Demosth. 133. 26; 125. 18; 126. 3; 119. 20; 125. 27; 113. 25; 125. 25. ó tri'////«pco? xItói; /Ai?rsro«. 2) Aeschin. Ctesiph. 95 et 256. Demosth. 306. 14; Plut. Demosth. 17. Schaefer 2. 488. ann 4. 3) Diod. 16. 87.3. Paus. 9. 1. 8; 6. 5. OfPalevt Si kxi h taeov xotre^ev, ol( yt **' t{iv tó*"' Justin. 9. 4. 7 „Principes civitatis alios „securi percussit, alios in exilium ire coegit, bonaque omnium occupavit. „Pulsos deinde per injuriam in patriam restituit. Ex horum numero trecentos exules judices rectoresque civitati dedit." 4) Paus 9- 1. 8; 4. 27. 10. 'Opxopévioi. .. kxtIxSi™"1 è? Boiwr/av vzo lPlbfaxou T0Ü 'AHÓVTOV, XXI OVTOI XXI oi mXTXieii. Maxima cuin dementia tarnen res Atheniensium constituit1). Captivi pugnae Chaeronensis nullo pretio redempti in patriam missi sunt, cineres acie caesorum Athenas transportandos curavit, filius regius Alexander cum Antipatro in urbem legatus missus est 2), pax et societas inter Athenienses et Philippum auctore Phocione in integruin restitutae sunt. Oropos, de qua urbe tantum non semper certabatur inter Athenienses et Thebanos, quae nunc autem in horum potestate erat, Atheniensibus tradita est 3), insulae Salamis, Delos, Samos, verosimiliter etiam Lemnos et Imbros Atticae manserunt 4), sed Chersonnesus Thracica in Philippi potestatem pervenit eodem modo quo Scyros 5). Byzantium foedus cum Macedonia iniit. (supra p. 30). Suis legibus ut antea utebantur Athenienses 6); nullo modo militibus Philippi licuit invadere agros Atticos, neque magis navibus longis Macedonicis concessum erat ut ad Piraeum appellerentur 7). Navigatio posthac libera est 8), curam cohibendi piratarum vim Athenienses et Macedones communiter suscipiunt, sed principatus maris in Macedones transiit9), posthac principatus Atheniensium mari non amplius agnoscitur, omne vinculum quod adhuc extitit inter Athenienses et socios Graecos, dissolutum est"10). Ab altera 1) Polyb. 5. 10. 2) Diod. 32. 4. 1; 16. 87. 3. Justin. 9. 4. 5. 3) Paus. 1. 34. 1. Schol, ad Dem. 259. 10. a-Titïiiuvoc; 'A%yvxtoi$ év tm èrt Mxxeèovi'xv \%xpi7xt0 xvtóÏ$ ('IlpwTov) xxpx 0*7/2ot/uv Aa/3uv. 4) Schaefer 3 28. ann. 1. cf supra p. 17. 5) Ibid. 6) Paus 7. 10. 5. 'Asyvocloi yxp (/.erx ro xtu%yi(/.x tó èv Boiojto7$ oi/tc èyévovro *a/ttov kxtwóoi. 7) Schaefer 3. 27. ann. 6. 8) Demosth 217. 8. 9) Demosth. 1.1. 27. $ rap' feA6To/if«v xutov; (Macedones scil.) xtpxipexyvxt haxi'uj; kxtx xx?>xttxv yyeixovixv. 10) Paus. 1. 25. 3. /A Diod. 17. 4. 9; 73. 5. Schaefer 3. 54. ann. 1. 3) Demosth. 213. 24. 'éxeirz xxl éxiTZTrei ii e-utëyxvi e&adt év étevSépovi elvxt xxi xi/Tovóiiou; tou; "eaaiPolyb. 9. 33. 6. cf. Dittenb. 80 init. Schol, ad. Demosth. 255. 12. 6) Demosth. 217. 8. 7) ibid 17. s) Demosth. 218. 27. 9) Diod. 18. 56. 6. el ié tivx rm to?.itc-juztm< (P/Aitto; i) 'AAé^xvipoi; xnéiettxv xvtóic, vxevxvrtx. 10) Demosth. 213. 10; 214. 11; 215. 15. Diod. 18. 56.3. Dittenb. 149. êxv rif ti) 7rxpxi"!rov($%i T)e(pi ra? trvvèt\xxc, PoyZfru) xi'-OTi tèv Tx[p)x(y){yé^yii xei tcSi ieOftsW) xxl to/.etx(y)v MxxeSovi'xv. 1) paus, 7, 10. 10. ouSè . . . 'WAittto? kxi 'at.éïxvSpos tov( mstittvixótxti trlpi'rtv 'EAAx'möv i( MzxeSovïxv èpixrxvto xxmrtx^vxi, SiSóvxi Si avroi; èv 'AixQuktvotiv t'tuv xóyov. Demosth. 331. 29. Corinthi, in arce Cadmea, Sicyone, Ambraciae et aliis in urbibus 1). Foederi injunctae sunt Cycladae insulae, Thasos, Samothrace et Tenedos, verosimiliter etiam Lesbos, Byzantium et Perinthus sesePhilippo applicaverunt 2). Quibus addendae sunt omnes gentes Graecae intra Thermopylas, Spartanis exceptis3). Non opus est dicere urbes, in oris Thracicis sitas, Philippo subjectas, neque magis Thessaliam hujus societatis participes non fuisse 4). Ex praecedentibus patet non admodum multa de societate illa aetatem tulisse, tarnen ea quae nota sunt sufficiunt ad hanc rem demonstrandam, quod societas nostra eodem modo quo societas Atheniensium anni 378 nitebatur autonomia sociorum, quatenus libertas illa rebus societatis accommodari potest. Nam praeterquam quod variis locis apud antiquos scriptores dictum est Graecos libertatem suam non amisisse 5), insuper haec res apparet e rebus a synedrio gestis. Pliilippus eniin a sociis dux creatus est ad bellum gerendum contra Persas, ipsi socii bellum decreverunt, indicto autem bello, duci oboedirent necesse fuit. Sed si socius quis, etiamsi ipsi Macedones leges societatis migrabant, tum reliqui aderant ut vel ipsum regem in ordinem cogerent. Sic Deinosthenes 217. 14 commemorat Athenienses classem centum navium ornasse, cui Menestheum praefecerunt, ut propellerent Tenedo Macedones, ubi classem suam contra foeclus subduxerant. Praeterea nihil ad genus foederis refert, quod multae urbes vi armorum societati adjunctae sunt, nam aequo modo tam urbes captae quam urbes liberae, sponte sese societati alicui applicare a Graecis existimabantur. Qua de re dixit v. d. Busolt in libro laudato p. 657: 1) Strabo 428. Plut. Arat. 33. Diod. 17. 3 3. et 4. 3. Diod. 18. 10. 2. Dittenb. 163. v. 12. et 16. cf. Schaefer 3. 52. ann. 4. 2) Niese 1. 39. 3) Justin. 9. 5. 3. Aelian. V. H. 6. 1. Arrian. 1. 1. 2. 4) Niese 1. 38. 5) Demosth. 213. 24. Polyb. 9. 33. 6. Schol. ad. Demostli. 255. 12. Freiwillig beigetreten war jede Stadt welclie nicht mit "sturm genommen war. Die Freiwilligkeit des Anschlusses "an einen Bund ist daher als Merkmal eines autonomen ",Bundesstaates von mehr theoretischer als practischer Bedeutung." . ... Ceterum facere non possumus quin assentiamur soeietatem Philippi explevisse omnes conditiones, quae societati liberae attribuendae sunt, quae hoe ordine describuntur a v". dn. Busolt p. 658. 1. Ut fines sociorum integri sint. 2. Ut suis institutionibus fruantur socii. 3. Ut res suas, quae societatem non attingunt, ïpsi administrent. 4. Ut iis decretis intersint quae de bello ac pace agunt, ut auctoritate sua valeant in rebus societati s admini- strandis. 5. Ut tributis vacui sint. 6. Ut sponte societati adjuncti sint. Sed nihilominus Graecia Philippo subjecta erat 1); auctoritate Philippus omnia quaecumque voluit assecutus est, nunc suadendo, nunc vi extorquendo 2), per speculatores instruebatur quidnaiu sibi faciendum essetJ). Oompendio id curavit ut factio politica sibi devincta in quaque urbe superior esset, res ad suam utilitatem administraret. Itaque per factiones sese in Graecia sustinuit, necessario alteram partem civium alterius detrimente auxit 1) Schol. Deraosth. 255. 12. ^rot vzxkoÓw xïtü kxi *xrx yi}» xxrx Sx^xttxv. Aelian. V. H. 6. 1. 2) Demosth. 218. 10. 3) Demosth. 219. 25. 4) cf. ea quae scripsit Schaefer «. 58 de hac re. Justin. 8. 1. 3. „dura „contentiones civitatium alit auxilium inferioribus feiendo, victor panter ,victoresque subire regiara servitutem coegit. § 11. De rebus politicis et de statu Macedoniae: rustici. vectigalia nobilitas. De ratione quae intercedebat inter regem et subjectos; de urbibus. Conditio incolarum rusticorum Macedoniae tametsi Graeci liabendi sunt*) antequam Pliilippus regnum iniit, et initio quoque regni Philippi, haud ita multum discrepabat a statu Illyriorum, Epirotarum et Thessalorum, qui omnes nobilitati obnoxii erant, sordidam vitam agebant. De quibus rusticis Arrianus 7. 9. 2 haec scripsit: .nnroc yxp Trxpxtefiuv v[/,xc tt/.xïv-xc y.xi xtspsvs, sv liCbspxi: tciiz TrcA/.fly» i/éfiovtx: xi/x tx opy 7rpofixtx chtyx v.x) -J7rsp tcvtüi/ y.xxü$ [/,x%o[/,éi/ovi; IA>.vpiol: ts kx) Tpifixï.hoU ax) toïs cftspctg ®px!-i, k'/.xivjbx: pist/ uftfr xvti tw!/ èiipSrspaiii Qopsh 's^uy.s, y.xtqyxys §£ èy. tüv opuv sg tx ttshix, xi;iopix%ci)z 'axtxctviVXc toï$ 7rpcITl 7Tl<7TSUC!/TXC [AXhhCV Sf Tj? oiy.sisf. xpsTy (Twi,£vbxr 7roXsui/ ts oly.vjTcpxs xirstpyvs kx) vóf/,oi<; y.x) v&ivi %py eo adducit ut conjiciamus reliquas administrationes eodem modo institutas esse. Cohortes pezetaerorum pnn- cipio quidem etiam in Alexandri exercitu regionatim formatae erant : adfuerunt cohortes ex Elimiotide, ex Orestide e Lyncestide etc. 5 non alio modo octo ilae equitum secun dum regiones Macedoniae nominabantur 5). Non opus est memorare jus dici in rebus privatis nomine regis, judices autem privatos huic rei a rege institutos esse: nomen ?y.c,lloc apud Hesychium commemoratum significat xp%W wxpx Mxxeüóvi reTxypévtiv «V/ riïv hy.xTTvpiw (i); neque magis dubium est quin jus diceretur, cum in urbibus, tum ruri et in vicis, quin ager Macedonicua hanc ob rem in regiones divisus esset. Attamen ipsi regi munus maximi momenti in jurisdictione 1) Arrian. 6 28. 4; Arr. exc. § 38. 2) Arrian. 4. 10—12. Justin. 12. 7. 1. 3) Curt 9. 2. 4. 4) Justin. 11. 2 2. Arrian. 1. 25. 2. Curt. 7. 1. 6. 5) Arrian. 3. 16. 11. Curt. 5. 2. B. Droys. 1. 1. 168 et 171. Abel 132. 6) cf. Droysen 1. 1. 73 ann. 4. privata reservatum erat, Macedonibus enim jus provocationis ad regem datum erat. Civis qui provocaret ipse regem adiret oportuit, res ferebat ut rex certis temporibus aditum ad se daret quo libelli a supplicibus ei tradi possent, cuivis civi e quavis parte regni eum tune adire licuit; sin autem copiam rex non daret, tune tempus observandum erat quo rex in publicum prodiret, ut ei hoe modo libelli traderentur. Ad hanc rem pertinet Plutarchi narratio de modo quo Demetrius Poliorcetes, cum rex Macedoniae factus esset, hanc rem neglexerit. Cum aliquando in publicum provectus esset, multi libelli ei traditi sunt, quos accepit quidem, sed taedio ductus in Axium dejecit1) Plutarchus eodem loco hanc rem distincte ut partem jurisdictionis regi commissam nominat. Comitas et facilis aditus quem Philippus II hac imprimis in re civibus suis praestitit, ei amorem populi paraverunt2). De jurisdictione in rebus capitalibus hoe saltem nobis apparet, quod neque ea in re regi agere licuit utcumque sibi placuit. Exempla praesto sunt hommes illustres gravissimi criminis accusatos a rege in jus vocatos et in noxa esse compertos, nee tarnen ab eo damnatos, sed in conventum civium abductos esse. Si tarnen hoe in conventu quoque culpa reorum manifesta fiebat, tum in ipsa contione lapidibus obruti more patrio a civibus suis interficiebantur 3). Actio contra Philotam clarissimum hujus rei exemplum est4). Vel culpae socii ut Alexander Lyncestis et Parmenio a rege non damnantur, nisi audita concione civium, cum alii a plebe absolvantur5). Multa autem exempla hujus generis jurisdictionis aetatem tulerunt 6). 1) Plut. Demetr. 42. 2) Ibid. 3) Curt. 7. 2. 1; 6. 11. 38. 4) Curt. 6. 8. 23. Arrian. 3. 26. 3. 5) Diod 17. 80. 1. et 2. Curtius 7. 1. 5; 7. 2. 7. 6) Diod. 18. 37. 2. Arrian. 4. 14. 3. Curt. B. 9. 24. Nepos Euraen. 5.1. Polyb. 5. 27. 5 : 5 29. 6. Nee tanien haee res impediment*) fuit, quominus saepenumero sanguis adversariorum, imprimis affinium a regibus effUsus sit, suo marte, sine ullo eivium consensu; sed tune potius de caede quam de poena cogitandum est, non jurisdictione sed vi comprehenduntur. Actiones supra memoratae in castris habitae sunt, milites illic praesentes civium vice funguntur 1), in ipsa Macedoma autem, contio civium nimirum hoe munere fungebatur. Non' dubium est quin in Macedonia, in urbe capitali Pella a rege varias ob causas contiones plebis habitae sint. Verosimiliter concio plebis composita erat civibus adultis, qui militiae munere fungebantur, vel perfuncti erant, et omnibus civibus qui ad hanc rem in urbem convenissent aditus in contionem patuit. Vestigia hujusmodi contionum in ipsa Macedonia, in quibus rex verba t'ecerit coram populo, quamvis rara sint, tarnen aetatem tulerunt -). Ceterum magna pro parte regnum civile cum imperio militari confusum est. Summam rem non penes contiones plebis fuisse res ipsa fert. Cum Eomani anno 167 in quatuor regionibus, in quas Macedonia ab iis divisa est, singulas contiones plebis et senatus (wvsïptov) constituissent3), quibus summam rem committerent, dissensiones ortae sunt, de qua re Polybius dicit id non mirum esse, cum Macedones xfóei: ly[J.oxpxTty.vj? y.xi crwsiïptxxyj? tto^itsicc: essent4). Nee tarnen idcirco regi soli summa res commissa erat. Primum concilium quod consulebant, fuit conventus amicorum et purpuratorum, porro fuit synedrium umversae nobilitatis, hetaerorum sive equitum, cui res maximi momenti deliberandae deferebantur 5). Yariae res fuerunt quae decerni 1) cf. Diod. 18. 4. 3. ubi dicitur de exercitu to Mxxthóvm *■/>cf. Justin. 12. 3. 2; 12. 11. 1. 2) Diod. 16. 3. 1; 17- 2. 2. 3) Liv. 45. 32. 4) Polyb. 31. 12. 12. 5) Justin. 13. 2. 4; 4. 2; 33. 1. 4. Diod. 18. 2. 2. Arrian. 1. 25. 4; 2. 25. 2. non potuerunt nisi hujus concilii auctoritate, bellum exempli gratia indici non potuit, nisi comprobante nobilitate 1), pactiones ab ea firmandae erant2), crimen perduellionis ab ea judicabatur:i), post Alexandri mortem consuluit de suecessione regni 4). Postremo loco in rebus maximi momenti contio plebis nonnumquam convocata est, ut confirmaret decreta nobilitatis5), eam consuli in rebus capitalibus jam supra dictura est. Ex praecedentibus apparet regem in Macedonia potentissimum quidem fuisse, voluntatem ejus maxime valuisse, ipsum regimen e rege pependisse, tarnen fuit regnum legitimum, obstriotum certis rationibus et conditionibus, fuit regnum militare in quo ratio quae inter regem et subjectos intercedebat legibus fixa erat. Philippum multas urbes cepisse regnoque suo adjunxisse jam supra traditum est. Inde ab origine urbes in ipsa Macedonia admodum rarae, et nullius momenti fuerunt, latifundia enim, praedia magna quae nobiles possessione tenebant (supra p. 47) sine dubio impedimento fuerunt quominus urbes crescerent et florescerent. Sed ipse Philippus quantum potuit id agebat ut vires regni firmaret colligendo rusticos et pastores in urbes, quas ipse aut condidit aut confirmavit et auxit. Sic Heraclea Lyncestis Philippo adscribenda est (p. 7) eodem modo quo altera Heraclea nempe Sintica; rex Pelium quoque firmavit. Pella jam antiquitus praecipua urbs Macedoniae 6) ubi Philippus educatus est, hujus auspiciis demum crescere coepit7). Secundum v.m cl."1 van Herwerden in medio relinquendum est 1) Justin. 33. 1. 4. 2) Arrian. 2. 25. 2. 3) Arr. 1. 25. 4. 4) Diod. 18. 2. 2. 5) Diod. 18. 4. 3. 6) Xenoph. Heil. 5. 2. 13. ") Strabo 330. 20 utrum Philippus illuc sedes regni transportaverit, an jam sub Archelao factum sit1), hoe sane constat urbem sub hujus regno admodum floruisse et ita crevisse ut ex parvo loco urbs facta sit baud negligendi momenti. Demusthenes enim 247.17 de Pella eorum temporum cum Philippus puer ibi educabatur, loquitur ut de xwP'V tóts ye Üvti y.x) oppouit que mea quidetn sententia per illud tóts ye urbem florentem aetatis suae pristino oppido. Consentaneum est suspicari administrationem et instituta illarum urbium Macedonicarum non ita multum discrepuisse ab institutis Amphipolidis, ut supra (p. 21) describere conati sumus; coneionem plebis cum prostatis illis administrationi rerum ad urbem ipsam pertinentium praefuisse, ceterum cives utpote Macedones subjectos fuisse legibus regni, urbes ipsas autem eodem loco habendas esse quo postea municipia Romanorum. § 12. De imperio Macedonico a Philippo in Europa aucto. Hoe fere fuit regnum Macedonicum ut a Philippo auctum et firmatum est. Fines autem ipsius Macedoniae, earum regionum quae ab ipso rege secundum leges et institutiones Macedonum reguntur, non admodum auctae sunt. Agri urbium Graecarum, quae sitae erant inter ora Penei et Nesti tluminum, paeninsula Chalcidice Macedonica facta sunt, perinde ac pars meridionalis Illyriae, Tymphaea et Paravaea, provinciae Epiroticae, Maedorum agri. Sed imperium Macedonicum, ut hoe nomine amplectar omnes regiones Philippo aliquo modo obnoxias, tantum non tota paeninsula a Meridie Danuvii fluminis continebatur. Scythae enim a Meridie hujus fluminus adhuc sese in libertatem vindicaverunt, Tllyrii ultra Scodram urbem nullo ') Verslagen en Meded. dei' Kon. Acad. 1884. 1. p. 298. foedere Macedoniae juncti erant, sed Triballi, Autariatae, Dardani, Paeones et reliqui barbari Septentrionis ad flumen Istrum usque 1) foederis nomine cum rege conjuncti principatum ejus agnoverunt. In Thracia et in oris maritimis maris Thracici, in Chersonneso sese sustinuit in urbibus aut illis locis conditis, aut vi subjectis, magnam partem agri Thracici nobilibus Macedonibus dono dederat, ita ut universa regio ei eo usque subjecta esset, ut pro provincia Macedonica habenda sit. Urbes remotissimae ad Pontum Euxinum sitae, Odessus et Apollonia, G-otarum gens, perinde ac Byzantium foedere aequo cum Philippo conjunctae quidem erant, ceterum ab omni parte liberae manserunt. Haud conterunenda pars lllyriae ad Scodram usque societatem cum eo iniit, matrimonio suo cum Olympiade auctoritate valuit in Epiro, cum Thessalia tetrarcharum auspiciis administrata provinciae Macedonicae instar esset. Postremo ipsa Graecia et insulae synedrio Corinthi conjunctae, specie foederis aequi revera principatum ejus agnoverunt, ei in omni re dicto oboedientes fuerunt. i) Polyb. 1 2. 4. C A P U T II. De Imperio ab Alexandro constituto et de Perdicca gubernatore imperii ad annum 321. § 1. De Imperio ab Alexandro in Europa confirmato. Regnum tot laboribus a Philippo conlirmatum, statim post mortem ejus anno 336 omnibus modis perturbatum est. Sed prosperis expeditionibus gentes septentrionales Philippo jam subjectae, ab Alexandro in ordinem coactae sunt1), Thracibus in Haemo monte profligatis, Triballorum rex Syrmos, cujus regnum ad Danuviuin usque sese extendisse videtur2), principatum Macedoniae agnoscere et milite» dare coactus est3), neque minus reliquae gentes cis Danuvium habitantes, legatos misere, et foedus cum rege imere ), qui eodem tenore Getas quoque trans flumen sedes habentes profligavit, nee tarnen sibi subjecit »), Danuvius flumen igitur terminus imperii habendus est•). Etiam Galli montes ■1) Strabo 316 init- 2) Schaefer 3. 106 ann. 2. 3) Curtins 9 6. '20. Diod. 17. 17. 4. 4) Arrian. 1. 4- 6. Arrian. 1. 4. 5. 6> Polvb. 1 2. 4 a parte Hadriatici raaris habitantes amicitiam cum Alexandro iniere 1). Turn per Agrianos et Paeones iter direxit in Illyrios, qui sub Clito rege et adjuti a Glaucia Taulantinorum principe a Macedonia defecerunt. Illyrii ad Pelium oppidum profligati et rejecti sunt, Clitus ad Grlauciam perfugit. Suspicandum est regnum Macedonioum hoe bello a parte Illyriae auctum et firmatum esse, ipsi Clito autem, eodem modo quo G-lauciae occasionem datam esse, foedus aequum cum Alexandro inire. Milites enim Illyrici, tametsi Diodorus 17.17.4 eos commemorat, secundum Droysen 1. 1. 132 in Alexandri exercitu non inveniuntur. Quae res autem hoe modo explicanda est. Ii Illyrii qui Macedoniae non adjecti sunt, foedus aequum cum Macedonum rege inierunt, neque milites ad Alexandri exercitum miserunt. Illyrii autem a Diodoro commemorati sedes habuerunt in parte meridionali Macedoniae adjecta, qui milites, licet Macedones essent, perperam a nostro Illyrii vocantur. Quod autem pars Meridionalis Illyriae, et regiones circa lacum Lychnitidem aut nunc, aut antea regno Macedonico adjectae fuerunt, ex sequentibus patet. Constat bello Illyrico confecto, ipsi Alexandro nullam copiam fuisse persequendi hostes, regemque, cum res G-raeciae eum illue vocarent, quam celerrimis itineribus ad sedandas turbas Meridiem versus contendisse -), idcirco persecutionem Illyriorum factam esse a regiis amicis Tolq 'xfiQi ' A>.é!-x) et post eum Memnon nobis noti sunt, qui anno 330 1) Arrian 7. 14 10. xiMapx'" TS» TV 'AA»|stvSpof. 2) Arrian. 1. 24. 3. rm éraipav iir*stp%ia.v. 3) Diod. 18. 3. 4. Tijv hmxpxim Tm STCtipm ovcx-j êmQizveirTXTyv. De eadem re, nempe de creatione Seleuci Justin. 13. 4. 17. dicit: rsummus castrorum tribunatus," spectans ad hipparchatum, non ad chiliarchatum. 4) Arrian. 5. 12. 2; 5. 22. 6; 6. 6. 4 et 6. 5) Arrian. 7. 14. 10. 6) Arrian. 1 25. 3. Droysen 1. 1. 118 ann. 1. Antipatro inimicus vel bellum cum eo gessit, pacem autem restituit1), et anno 326 cum supplementis ad Alexandrum in Tndiam pervenit2). Oris autem maritimis Ponti Euxini occidentalibus et septentrionalibus, quae regio interdum Thracia vocatur, vivo Alexandro Zopyrion praefectus erat3). Nihilominus Antipatro universa praetura totius Europae, ergo earum quoque regionum, anno 336 commissa erat4), cum eodem tempore auctoritatem regiam exerceret èt in regnis e Macedonia pendentibus, ut in Illyria, Epiro eet. quibus gentibus tarnen non admodum acceptus erat5), èt in provinciis Memnonis et Zopyrionis, ex qua re dissensiones illae cum Memnone ortae sunt. Major autem hujus potestas jam sub Alexander apparuit ex ipso titulo „fTpXr/jybi; XÖTOXpXTcip'1'' 6). Status et munus satraparum sub Alexandro magnam partem magis circumscriptum erat, quam sub praecessoribus ejus Persicis Sub Alexandro nihil iis competiit nisi administratio rerum civilium provinciae suae; administratio aerarii ad eos non pertinebat, neque jus percutiendi nummos iis concessum erat, res militaris eos non attingebat7). Non satrapae, sed alii praetores militibus provinciae vulgo vernaculis praepositi erant, aliis in provinciis iirivxoiroi nominantur, in aliis autem tTTpxTvpoi. Fuerunt etiam provinciae ubi res militaris inter plures praetores divisa erat. Excep- 1) Diod. 17. 62. 5. et 17. 63. 1. Droysen 1. 1. 393 ann. 1. 2) Curtius 9. 3. 21. Droys. 1. 2. 171 ann. 2. 3) Justin. 12. 2. 16. Curtius 10. 1. 43 „Thraciae praepositus." 4) Arrian. 1. 7. 6; 1. 11. 3; 3. 16. 10; Justin. 11. 7. 1. Diod. 17 17.5. 17. 118. 1; Arrian. Exc. § 3. 'AvTt'rrxTpov rTpxTyyov slvxi rüv xxtx tv\v Etipurryv. Dexippus fr 1. 5) cf. Justin. 12 14 4. 6) Dexipp. fr. 1. (Muller, F. H. G. 3. p. 668» AmV«Tpoc (a°. 323) er! McexsSóri xxi "EAAi)ri, xxi 'IMsjpiott xou Tfi(3«A/«ï? xaci 'Aypt&rt, xoii 'ó.óyyt0$ i, xauc, u/j.üv (De Erythris). 2) Arrian. 1. 18. 2; Diod. 17. 24. 1; Droys. 1. 1 233 ann. 2. „Es ist nach den vorliegenden Materialien nicht möglich die Begriffe 'e^evispof xvróvo/io; xfyopO.óyvtTot; nach ihrer staatsrechtlichen Bedeutung klar zu scheiden. Es wiirde zu weit führen die Beweisstellen aufzuzilhlen und man wild sich die Mannigfaltigkeit von Verhaltnissen nicht minder bunt und thatsachlich zu denken haben als in der Zeit des ersten Attischen Seebundes und der Spartanischen Symmachie." 3) Dittenb. 150. xohiTeofi» Sè (el)vxi 'sv Xtm bvuo*. 4) Ibid. Tx te iiofiaiiévTx i) ypx^éirx exxvxtyépetöxt xpo( 'A>J^xv$pov et vs. 16. 5) Ibid. vs. 14. 6) Ibid. vs. 17. ") Dittenb. 169 Droys. 2. 2. 382 sqq. N) Strabo 644. xxl xyuv vxo tov xoivov tüv 'Imm 'AAfi-ASpeix xxrxyyiKtetxi rvvTsAovnevot svrxCix. autonomia, suis legibus, et sua jurisdictiono fruitur1). Et hic status ut ab Alexandro institutus est per totam vitam ejus duravit2). Quod Alexander, cum diversas partes imperii Persarum sibi subjiceret, deinceps praedia et bona regia in smgulis provinciis sita sibi occupavit et possessione retinuit, sequitur ex hac re quod in Darii locum successit. Suspicandum est praedia illa magno numero et diverso genere praesto fuisse, dubium non est quin bona regia e. g. in Aegypto jam ante Ptolemaeos magni pretii et lato ambitu fuermt, et item in omnibus provinciis. Nee tarnen rerum scriptores quicquam de hac re tradiderunt. Una tantum res pertinens ad praedia sive pascua Asiae Minoris, forte fortuna nominatur. Plutarchus enim ad annum 321 commemorat tx [ixtOmx hr*o$ip&* «pi rijv "iJnv equitia regia sita in pro- vincia Phrygia Minore 3), et ex iis quae dicit patet illa tune temporis regum Macedoniae fuisse eaque recta via regum noinine administrari ab eorum vicariis, a procuratoribus regiis, adeo ut equitiarii et agasones, qui illic fuerunt, inter regios ministros enumerentur necesse sit, cum ab altera parte rationes dispungerentur a magistratibus, quibus cura aerarii imperii comrnissum erat. Multa alia ex iis bonis, sive praediis regiis, quae eodem jure licet nominare loca fiscalia, pascua, sive publica regia, sive fiscalia, inde ai Alexandri temporibus auspiciis nomarchi ejus provinciae in qua sita erant, locarentur necesse erat, adeo ut eorum fruges vectigalium nomine fisco regio contribuerentur. Inter bona regum Persarum, quae Alexander diversis locis invenit, etiam thesauri nominandi sunt. Possessio horum omnium fuit publici juris Reges ea non possidebant tam- 1) Strabo 593. Si ivx(3ivtx lurk rij* M rpxv.™ wW x*x*wx'' „ xotrtff/>»T0, yyrzv néprxi Ttjv 'Am'av. ') Diod. 17. 108. 4. mortem scilicet perinde fuit quantum ad jus pertinet; sed quod procuratores imperii magis magisque impares erant sustinendo iruneri, adeo ut in nonullis provinciis (Aegyptus v. c. cf. p. 95.) jam cïto prorsus interierit, unum ex praecipuis indiciis fuit imperium dissolutum iri. Libri et codiees accepti et expensi a ministris thesaurorum perpetuo conscriberentur oportuit. Praefecti et custodes rationem reddebant solum apud regem; et quo magis munere suo ad fraudem pellicebantur, eo gravius periculum fuit. Pericula quibus obnoxii erant, si thesauri, quos administrabant, avaritiam malevolorum vel seditiosorum exeitabant, maximi habenda erant; quae tamen admodum imminuta sunt moenibus validissimis, quibus arees munitae erant; nullo loco enim apparet, ne post Alexandri mortem quidem, thesauros vi expugnatos esse, in universo dici potest custodes facile fidem contra vim praestare potuisse1), quod vulgo etiam iis magis in rem fuit. Quomodo rationem apud reges reddiderint, nullo loco plane commemoratum est, haerere possumus inter duas opiniones, aut rationem certis temporibus ab iis postulatam esse a certis viris qui regio nomine arcas dispungerent, aut hoe factum esse incertis temporibus. Sed verisimile est ab Alexandro praeceptuin esse ut rationes semel in annum Babylonem mitterentur, ipsum regem autem eo animo fuisse, ut incertis temporibus thesauros viseret, vel ut suo loco fidissimos homines mitteret, qui exquirerent num arcae intactae, pecuniaeque praesto essent. Duo sunt loei in quibus hujus rei vestigium inveniatur, uterque indicat regein ipsum rem cognovisse, idque incertis temporibus. Unum indicium est verbum ab Antipatro ad milites in contione anno 321 Triparadisi pronunciatum, cum ipse procurator imperii creatus est; dixit enim iis qui praemia militiae et dimissionem flagitabant sese in praesentia quidem responsum dare non posse, sed rem sibi curae fore, simulac statum thesaurorum I) Diod. 19. 18. 1. cf. 19. 48. 6. Babylone et reliquorum quotquot aliis locis praesto essent cognoverit1). Alter locus is est, quo narratur, quoraodo Antigonas, qui sibi summam imperii arrogavit post Antipatri mortem, anno 316 post Asiam Superiorem subjectam sese erga Seleucum Babylonis satrapen gesserit. Cum ab eo benigne et comiter in satrapia ejus exeeptus esset, sese adversus eura gerat, tamquam procurator imperii erga satrapen, postulavitque ut rationes thesauri provinciae suae, in diem constitutam sibi traderet. Seleucus autem Antigonum tantum agnoscere in animo habuit tamquam amicum potentem, sed jure sibi aequalem, non ut dominum et superiorem; quam ob rem negavit quominus ei oboediret salutemque tuga petiit ). Ex his locis quidem satis apparet cognitionem thesaurorum recta ab ipso rege sive nomine ejus factam esse. Quandoquidem thesauris continebantur reditus provinciarum, jus tributorum et redituum praediorum, quod ad reges pertinebat, quod inter praecipua jura imperii habebatur, etiam significari potest ut jus regium thesaurorum. Quod jus tide nonullorum custodum post Alexandri mortem per bella civilia magna in parte imperii satis diu sese sustinuit, et vinculum fuit haud negligendum, quod Asiam, vel potius aliquot partes Asiae aliquantisper cum Macedoma conjunxerit. Regibus permissum erat, ut juberent sibi et mimstris suis e thesauris tantum exsolvi, quantum ïpsis placuerit, cui rei opus dumtaxat fuit jussu verbis dato, sive epistola ad custodes, eodemque tempore mandato per epistolam ad eam 1) Air Exc S32: *otPctvrU* & &<%'» tovq re ,iov< *«" ™ »'«< tov svvxtóv tpótov x. t. a cf. supra p. 72 ann. 3. 2) J)iod 19 55. 3. roS S'/unyivov kóyovt ixturrtmt rm *por6Sm, ovk (/stamt) t*tA..V Mf rxiTM r?c X»P«< * Mmriéui zirX App. Syr. 53. »»"*»* 6 -Avr/yovoc .x,3iïv ïapex? 7TC?./.x7r>.x7kv: uv irpórspm fa èrxwut y.xi trxTpxTTilxv peiXovx 5). Hoe modo omnibus satrapis certi reditus addicti fuerint Sed etiam plura erant. Administrationi civili provinciae, tametsi ïllis temponbus 1) Xenoph. Anab. 1. 1. 6. 2) Plut. Eum. 5. 3) Diod. 18. 57. 3. 4) Plut. Eum. 10. 5) Diod. 18. 50. 4 nondum magna cura cura exercebatur, expensa requirerentur necesse fuit, tam ordinaria, quam extraordinaria, in curam viarum et portuum et talium rernm. Haec omnia quantum pertinent ad administrationem publicam satrapis adjudicata erant. Reliquis qnoque magistratibus provinciarum èt strategis èt nomarchis expensa certa facienda erant. Utique militibus mercennariis stipendium dari oportuit, reliqui milites alendi erant. Expensis sub Alexandro rege prospiciebatur a magistratibus quibus res pecuniaria commissa erat; nomarchis et hyparchis ad has res expediendas rursus magistratus minores praesto erant. Audimus4) curam viarum in Babylonia ab Alexandro commissam esse Antimeni cuidam Rhodio, magistratui Harpalo subjecto scilicet; pecuniae quae huic rei requirebantur, exigendae erant e portorio, quod recipiebat ab iis qui viis illis vehebantur, et ratio nimirum reddenda erat apud thesaurum, ad quem etiam id, quod superesset, deferret. Etiam audimus2) in Aegypto fuisse Cleomenem, qui mercennariis militibus, qui illic ad erant, stipendium persolveret. Haec omnia expensa fuerunt imperii et regis, sed ex exemplis nostris apparet ea solvi e xpco-s'So;? provinciae, pecuniis igitur ejus thesauri qui in ipsa provincia situs erat, vel ad eam provinciam pertinebat, sustentabantur. Hanc ob rem quotannis permagna summa pecuniae nomarcho illi attribueretur necesse fuit, quae necessario pecunia incerta fuit. Haec pecunia nomine tantum e thesauro tollebatur, perinde ac nomine tantum omnes reditus provinciae thesauro inferebantur. Ministri qui ad thesaurum libros et codices perscribebant, quum reditus ut acceptos, tum erogationes ut expensas referebant. Revera tarnen expensa de reditibus deducebantur, antequam hi ad thesaurum pervenirent, in thesauro nihil aliud deponebatur, nisi pecunia quae restabat; rationes autem etiam illic servaban- !) Aristot. Oeconomica p. 1352. B. i. f. 2) Aristot. Oeconomica p. 1353. B. tur. Harpalus sumptus suos privatos e rcditibus Babyloniae persolvebat, quod profecto ei lege concessum erat, si modo modici erantJ). Hoe modo non tantum regibus permissum fuit ut thesaurorum pecunias dispensarent, magistratibus quoque provinciarum usque ad incertam summam pecuniam erogare licuerit necesse est dummodo expensa sua rationibus et testimoniis eomprobare possent. Haec expensa annua profecto devorabant satis magnam partem redituum cuj usque thesauri; sed quocumque modo res se liabuit, semper rex curabat ut auspiciis suis rationes ad thesauros pertinentes examinarentur. Rex non minus aliis in rebus id cavere studuit ne jura et privilegia magistratuum, magna cum cura ab eo constituta et circumscripta, a quoquam migrarentur, imprimis id curavit ut satrapae severe custodirentur; severum in modum prohibuit quominus sese gererent tamquam domini regionum quibus praepositi essent; quamquam crebra exempla nobis praesto sunt de satrapis a rege dignitate sua dejectis, tamen supervacaneum est illa memorare. Cura regis autem ad omne genus rerum pertinuit, quod apparere potest ex hoe exemplo. Peucestas Satrapes Persidis id studuit ut favorem subjectorum sibi conciliaret, se adaptando ad eorum mores, sive conando eorum lingua uti, sive in publicum prodeundo Persico more vestitus; quod postremum autem ei facere non licuit, nisi permissu regis, et unicus quidem fuit Macedo, cui tale quid a rege concessum sit 2). Imprimis decreta Alexandri post reditum ex India anno 324 facta, demonstrant eum tam in animo habuisse, ut imperium suum supremum sustineret, quam eum tuisse, qui revera auctoritatem suam sustentaret. Hac quoque oecasione aperte satrapis interdictum est, ne mercennarios milites conducerent, iisque praeceptum est, ut dimitterent illos milites, 1) Diod. 17. 108. 4. 2) Diod. 19. 14. 5; 19. 23. 1. 6 qui apud se mercede conducti stipendia facerent1). Sed regis immatura mors liis omnibus finem imposuit, statim post obitum ejus immensum imperium ab omni parte perturbatum est. § 4. De rebus anno 223 Babylone constitutis. De Imperio Macedonico sub Perdicca. India et Aegyptus. Bellum contra Perdiccam gestum. Ante omnia alia haec praecipua quaestio orta est post regis mortem, ad quemnam heredum ejus jus administrandi imperii pertinuerit. Nam varii competitores praesto erant. Praeeipui i'uerunt filius Alexandri et Roxanes qui moxnasciturus erat, Cleopatra Alexandri soror, frater regis Philippus Arrhidaeus, et Heracles lilius Alexandri et Barsines. Ex iis autem post seditionein militum Babylone reges renunciati sunt: Philippus III Arrhidaeus (323—317) et Alexander IV (323—311) Roxanes filius. Infans Alexander matris Roxanes curae commissus est; Philippus brevi post Eurydicen uxorem duxit, quae illi curam et amorem piae oonjugis praestitit2). Una cum Antipatro reges cum reginis exeunte anno 321 in Macedoniam reverterunt, ubi uterque usque ad mortem regium titulum gessit. De quaestione utri regnum optimo jure attribuendum esset, de quaestione num forte personae fuerint, ad quas, simul cum tutela infantis Roxanes legitiine etiam regnum pertinuerit, de quaestione num alii Philippo anteponendi fuerint, qui juxta Roxanes infantem regnarent, opiniones magnopere discrepabant. Primo loco jus Olympiadis matris regis considerandum est. Nam quamquam vulgo ad liane rem parum attenditur, i) Diod. 17. 111. 1—3. -) Airian. §23. Polyaen. 8. HO. Diod. 19. 52. 5; 19. 11. 7. res gestae Olympiadis modo traduntur tamquam consequentiae regni cupiditatis ejus et iracundiae ; suo judicio vero iuste regnum et tutelam sibi vindicabat, tametsi id a paueis agnitum est. Jure hereditario Macedonieo praescriptum erat, et eadem regula temporibus diadochorum quos dicunt, etiam aliis in regionibus a Macedonibus occupatis, verbi causa in Aegypto omnino non spernebatur, ut, si morte regis heres legitimus quidem, sed nondum adulta aetate, adesset, tutela legitima esset personis superstitibus ejusdem stirpis, sed provectiore aetate ; sive viris, sive mulieribus ; sive frater fuit, sive patruus defuncti regis, sive ipsius vidua vel etiam decessoris ejus, idque secundum eam regulam qua major natu tutelae propior esset. Jus naturale regni Alexandri administrandi post mortem ejus Roxanes infanti soli fuit, tamquam filio agnato regis, nato e matriuionio justo. Nobilitas quoque Macedonica Babylone initio perinde judicavit, postea autem coacta fuit peditibus morem gerere, etiam agnoscere Philippum Arrhidaeum ; sed jus naturale ad nullum nisi ad infantem recens natum pertinuit. Sed cuinam tutela legitime eommittenda erat ? Non ipsi Roxanae ; haec eninx peregrina fuit, matrimonio justo legitime quidem, sed non ex jure Macedonieo cum Alexandro conjuncta fuerat, hanc ob rem illa ipsa, utpote peregrina, numquam imperium sibi vindieare potuit, neque vindLcavit. Profecto nulla alia tutrix natura indieata erat, nisi Olympias, huic enim jus fuit agendi infantis loco, utpote avia regni procuratrix. Tamen ne verbum quidem de hujus jure apud rerum scriptores anni 323 invenitur, sed eausa in hac re quaerenda est, quod neque Perdiccae, neque cujusquam ceterorum principum Babylone intererat, ut haec tutelam ageret, itaque nomen ejus silentio praeterierunt, nemo nisi Eumenes, et postea Polysperchon jus regiae matris agnovit. Nee tamen ipsa regina jus suum vindieare desiit, eandem ob eausam non agnovit Philippi Arrhidaei jus, quod solum favore exercitus niteretur. Maxime enim leges violari ei visae sunt, si stirps junior regnaret, cum heres legitimus, cujus ipsa tutrix legitima esset, praesto esset; hanc ob rem Eurydicen, quae tamquam regina regnans inde ab anno 321 usque ad 818 Pellae vitam egit, tanto odio persecuta est, quippe quae sua vice res administraret; hanc ob rem omnium primum id egit, cum tandem summam potestatem adepta est, ut èt Philippum èt Eurydicen interficeret. Jam antea id curavit ut infans Alexander sibi traderetur; absque eo enim ipsa nulla erat, illo ipso et illius vita omne jus suum nitebatur. Roxanen de salute pueri sollicitam reddidit, quam ob rem brevi post Antipatri mortem int'ans, coniprobante Polysperchonte, a Roxane, quae sibimet ipsi nihil rogavit, in Epirum, ubi Olympias vitam egit, transportatus est1). Secundo loco nominanda est Cleopatra, Alexandri soror. Secundum successionem legitimam etiam liuic jus quoddam tutelae et regni concedendum est, quod secundo loco, post Olympiadis, sed ante Philippi Arrhidaei habendum est. Multorum hominum judicio magni momenti erat, cum adhuc matrimonium inire posset, quo matrimonio marito suo jura nequaquam spernenda ad regnum capessendum datura esset. Primum Leonnatum maritum sibi elegit2), post hujus mortem autem Perdiccae morem gessit, eique nupsit, sed hic quoque mortuus est 3). Inde ab hoe tempore Sardibus sedes habuit, nomine tantum libera erat, sed mox in Antigoni custodiam pervenit, cum hic Asiam Minorem occupavit. Etiam diu post matrimonium Cleopatrae a ducibus Alexandri tamquam praemium victoriae habebatur, et quodammodo instrumentum quo summa imperii possessio pararetur. Sed omnes qui ad matrimonium illud aspiraverunt, Cassander, Lysimachus, ipse Antigonus ab ea repudiati 1) Plut. Eum. 13. cf. Diod. 19. 23. 2. 2) Plut. Eum. 3 :>) Diod. 18. 23. 3. sunt *). Tandem anno 308 Ptolemaeo Aegypti praefocto morem gessit, in eo erat ut sese ad eum conferret, cum a famulis suis interfeeta est, secreto Antigoni jussu2). Postremo loco etiani puer Heracles nominandus est, filius Alexandri et Barsines, sororis Memnonis. Quod ad illum attinet, nihil commemorandum est hoe loco nisi expeditio Polysperchontis anni 311, quae suscepta est ut eum in solium regium paternum collocaret, sed quae simul causa mortis ejus fuit. Quod anno 323 ipsi reges imperio impares fuerunt, nota res est. Necessario res administrandae erant a sumino quodam magistratu, cujus potestas sese per totum imperium extenderet, qui, cum possideret sigillum imperii, decreta regio nomine facta per totum imperium circummitteret, et qui per exercitum id curaret, ut diversae gentes jussis suis oboedirent Item praesto esset aliquis necesse fuit, qui custodiret corpora regum, rebus eorum prospiceret. Hae autem duae res, nempe cura imperii et cura corporum regiorum uni viro omnino non committendae erant. Cum primum res constitutae sunt. usque eo separatae sunt, ut cura imperii uni viro committeretur, cura regum autem inter pluies divisa sit. Custodes regis, secundum primum decretum a nobilitate Babylone factum, statim post Alexandri mortem quatuor viri constituti sunt, nempe Perdiccas et Leonnatus, Antipater et Craterus; hi quatuor viri summo imperio praefecti sunt, et eodem modo quo in verba regum jurabant magistratus et milites, in eorum quoque verba jurandum erat"). 1) Diod. 20. 37. 4. 2) Diod. 20. 37. 5. 3) Justin. 13 2. 14.: „si puer natus fuisset, t.utores Leonnatum et „Peidiccam et Craterum et Antipatrum constituunt, confestimque in „tutorum obsequia jnrant." Lconnato et Perdiccae primo loco nominatis, ut videtur, custodia filii inf'antis ex Roxane commissa erat1). Sed gradus dignitatis et negotia quae singulis committebantur valde discrepabant. Praecipuus honor ut tune constitutus est decreto nobilitatis confirmato a eontione plebis 2), fuit chiliarchatus. Hoe munus quo post Hephaestionis mortem nemo amplius perfunctus erat (cf. p. 66,) Perdiccae commissum est, qui jam ab Alexandro adhuc viventi anulum regium acceperat3), qaem etiam nunc retenturus erat, cum eodem tempore, utpote chiliarchus, summus dux universi exercitus futurus esset4); princeps ergo futurus erat inter regum tutores, simulque suscepturus erat curam imperii. Juxta eum Leonnatus constitutus est vicarii ejus instar (hyparchus) vel potius fortasse ut hipparchus ejus 5). Antipater autem eodem munere strategi autocratoris, quo jam inde ab anno 336 ornatus erat 6) fungi pergebat, vel potius denuo perfuncturus erat7); cum Alexander eum jam revocavisset et Craterum ut successorem ejus in Macedoniam misisset*); regnum Macedoniae, civitatium foederatarum et Graeciae ei committendum erat, et sine dubio etiam prae- •1) Curtius 10. 7. 8: „tutores destinat filio ex Roxane futuro Perdiccam „et Leonnatum, stirpe regia genitos." 2) Dexippus fr. 1. "I x\i$i Tlepfo'xxxv oï xpi'rei tüv Mxxeióvm hireTpóxeuov zure.';. 3) Arr. § 3. 5 neph'xxxv %iAixp%e7v %iAixp%i'x$ >ip%£v 'HQ/xittiwv, ro iè h-7riTpozvi tS? e-uiiTrzrvi; pxnteixï. Dexipp. fr. 1. Curtius 10. 6. 18. „Perdiccam regis anulum tollere jubebant." 4) Diod. 18. 23. 2. zxpé^xfie rx( fixrifoxx; Justin 13. 4, 5. „castrorum et exercitus et regum cura Meleagro (ante eum Leonnato) et Perdiccae assignatur.'' 5) Arr. exc. § 3 Mf Aeaypov (hic enim Leonnato successor fuit) Sè Vtxp%ov nepS/xxov, fortasse praestat legere 'iwxpx't- 6) cf. supra p. 66. 7) Arr. §3. $ 'AvTt7TXTpov pèv a-TpxTyyóv elvxi tcHv xxtx tv]v Evpanryv' Curtius 10. 7. 9. „adjecit ut in Europa Craterus et Antipater res administrarent." «) Arr. 7. 12. 4. Justin. 12. 12 9. positus est Lysimacho satrapae Thraciae, tametsi huic per misit ut ab omni parte libertate frueretur ')• Craterus Antipatro adjunctus erat, pari potestate ut videtur, quandoquidem jam Alexander eum hoe munere ornavit ), sed post adventum ejus in Macedoniain, sponte primum locum Antipatro cessit 3). Quamquam universi illi quatuor magistratus tutores regum appellabantur, dignitas illa quod ad Craterum attinet pau o distinctius commemoratur4), quod liac re explicatur, quod cura bonorum et patrimonii regii ei commissa erat-1). Dissensiones et seditio peditum hanc rem mutaverunt; Meleager Leonnati loco hyparchus (hipparchus ?) chiliarcho adjunctus est. Quae res tarnen paucos dies stetit et hnem cepi morte Meleagri. Tum res stabiliore modo constitutae sunt. Perdiccas sese chiliarchatu abdicavit, et nihil retinuit nisi titulum „êrifuK»xvToy-pxTxp rijc (3xritei**,' Antipater et Leonnatus, qui ceterum anno 322 acie caesus est, pos ïac non amplius inter tutores regum nominantur. v, sni'M),etx . (3 ann. 2.) dictum est summum imperium commissum esse decreto nobilitatis Macedonicae contirmato a contione plebis; quod non tantum f'actum est anno 323 Babylone, sed etiam anno 321 Triparadisi3). Et eodem modo sine dubio Antipater brevi ante mortem anno 319 non ipse solum quocumque modo decretum de hac re tulit, sed etiam hetaeri et plebs, quae Pellae aderat, nominationem Polysperchontis confirmaverunt. Summa potestas ergo penes plebem et nobilitatem erat. Quatenus certa edicta procuratoris regii a nobilitate et plebe firmanda fuerint, non dilucide patet. Multa exempla praesto sunt quae ostendunt procuratores imperii satrapas ad se in jus voeavisse. üno loco saltem accipimus reum non solum coram rege et procuratore regio, sed in contione universorum Macedonum rem suam egisse; non alio modo Ptolemaeus Lagi egit, cum Perdiccas ei vadimonium constituisset; etiam hic sese coram exercitu defendit, sed causa cecidit4). Satrapae creati sive munere dejecti, innumeri commemorati sunt, nee tamen quicquam amplius nisi hoe ipsum factum traditum est J). Fieri tamen potuit ut prima quaque occasione, qua satrapes munere dejectus sit, nobiles et milites qui aderant sententiam rogati sint Cura universi imperii, regia potestas ut ex praecedentibus apparuit, morte Alexandri a rege in diversos viros variis muneribus fungentes transiit. Sed neque minus administratio singularum provinciarum jam statim post mortem Alexandri laxiore vinculo cum summo imperio conjuncta fuit, res maximi momenti quod attinet ad disso- "!) Diod. 18. 3. 4. Justin. 13. 4. 17. 2) cf. p. 87. ann. 4. 3) Diod. 18. 39. 3. oi Mxxeêóves gi'Aovro 'Avr/Varfov xiiTOxpccTOfz. 4) Arrian. § 28. cf. quod Eumenis milites Macedonici a°. 319 in Cilicia Antigonura hostein regura pronunciaverunt. Diod. 18. 63. 4. lutionem imperii, quae inox secutura orat, immo ex hac ipsa re originem cepit. Jam supra pag. 66 Antipater nobis obvius fuit, tamquam 7TpxTy,ybc xvroxpxrup universae parti imperii in Europa sitae praepositus, nunc etiam in Asia hi magistratus magis vulgati sunt. Exemplum hujus officii praesto est in Peithone, qui inde ab anno 328 praeter ipsius provinciam Mediam, insuper universa praetura totius Asiae Superioris praeditus erat1). Quae continebat ut, ubi bella in Asia gerenda erant, satrapae, jussu summae imperii administrationis, copias militares suas ad Peithonem ducerent, imperatisque ejus oboedirent. Profecto liane ob rem Peitlio praetuit expeditioni, quae anno 323 contra colonos seditiosos in Bactria et Sogdiana, qui in patriam redire in animo liabuerunt, facta est; tametsi ipse titulus nondum a Uiodoro appellatur, ipsa facta demonstrant Peithonem jam tum summum Asiae praefectum fuisse 2), quamquam videtur Peithoni non attribuendus esse titulus ^XJTOxpxTup , neque ei fuisse jus pacis bellique, neque cura pecuniae publicae, jus habendi delectus, evocandi satrapas, etc. alioqui haec omnia liuic titulo conjuncta fuerunt. Postquam anno 318 Peithon consiliis suis nimis ambitiosis apud reliquos satrapas in suspicionem venit, communi consilio Peucestam Persidis satrapen successorem ejus nominaverunt3). In parte occidentali imperii cis Euphraten flumen, tales praeturae, quae diversas provincias amplectuntur paullo crebrius nobis obviae sunt, originem autem ceperunt e bellis a summo imperio gerendis, his locis eorum potestas autocratoris titulo, et privilegiis liuic titulo conjunctis, aucta est; praeter supra memorata etiam addendum est jus conferendi titulum „vpc'A;? fixvihixós," cumque eo titulo pur- 1) Diod. 19. 14. 1. rxTpxirit Mii3/a?, rrpxtyyis Si tüv avw rxTfXtreim i*x.trtliv yevói4£vo$. 2) Diod. 18. 7. 3. 3) Diod. 19. 14. 4. puram ')• Hoe modo Eumenes anno 322 a Perdicca, cum in eo esset ut expeditionem in Aegypturn f'aceret .) Si inodo reliqui satrapao illis conditionibus obsecuti essent, profecto imperium quamvis laxo vinculo in unum conjunctum dia stare potuisset, tune enim nihil jubendo, sese proeul liabendo a rebus provineiarum, invitis satrapis sese non immiscendo administrationi diversarum partium imperii, eodem modo quo Antipater sese proeul a rebus Lysimachi habuit, pax servari potuisset. Sed major pars satraparum perinde ac Ptolemaeus, non tantum jussis imperii non obsecuta est, immo hoe studuit ut aut universum imperium, aut saltem partem sibi subjiceret, ut dominaretur tamquam regulus omnino sui juris. Ut Leonnatus, qui specie auxilii ferendi Antipatro contra Graecos, matrimonio suo cum Cleopatra summum imperium sibi vindicare in animo habuit, cui consilio autem immatura morte ejus tinis impositus est. Ut Antigonus satrapes Magnae Phrygiae cui negotium commissum est, ut Eumeni Cardiano auxilium ferret, ut is provinciam suam Cappadociam vi armorum occuparet, nee tarnen ulla iD re jussis summi imperii obsecutus est. Solus Eumenes in omnibus rebus fidem debitam praestitit, hic semper sese praebuit fidissimum socium, et tandem unicum vindicem imperii in Asia. Quid mirum igitur Antigonum illum a Perdicca provincia sua ejectum esse, Phrygiamque Eumeni datam esse 1) ? Quamquam fieri non potuit quin haec res causa facta sit belli satraparum contra Perdiccam, praesertim cum hic, repudiata Nicaea, Antipatri filia, praef'ectum Macedoniae ad societatem cum Antigono adduxisset. Neque magis res gestae Ptolemaei a summo imperio tolerari potuerunt. Sed ab altera parte consentaneum est suspicari, praecipue quaestionem de tributis quam maximas partes egisse, !) cf. p. 91. in rebus gestis tam contra Antigonum, quam contra Ptolemaeum, Jam supra indk'atum est magnum locum tributis tribuendum esse inter praecipua jura summae potestatis1), Etiam indicatum est2) ea inde ab anno 323 nihil aliud fuisse nisi id quod supererat e sumptibus administrationis provinciae alicujus, quod in diversos thesauros imperii confluere debebat. Id autem omnino non fictitium fuisse ex liac re sequitur, quod, Antigono in Asia regnante inde ab anno 315 ad a. 312, quantum pertinet ad hujus fines, tributum Asiae constabat ex undecim milibus talentum. Hanc ob rem, quamvis alto silentio historia has res praetereat, facere non possumus quin suspicemur, thesauros illos et tributa illa maximum incitamentum fuisse ad bellum gerendum, imprimis a parte imperii. Nam etiamsi rationes Ptolemaei apud thesaurum apparuissent, quod sine dubio non ita fuit (cf. p. 95), tamen jam inde ab anno 323 Perdiccas thesauro interclusus erat; quod is nullo modo tolerare potuit; alioqui tota Aegyptus ab imperio dissoluta esset3). Hanc eandem rem primas partes egisse tum cum Antigono provincia adimeretur, verosimile quidem est-, mandatum adjuvandi Eumenem praetextum fortasse fuit, quo efficeret Perdiccas ut Antigonus pecunias residuas redderet per expensa in commodum imperii facienda. Quidquid de hac re est, bellum jam brevi post exarsit, Perdiccas et Eumenes a parte imperii stabant, reliqui praetores sese contra eos conjunxerunt. Non nostrum est totum illud bellum persequi; satis sit hoe memorare, bellum in Asia ab Eumene prospere gestum esse, Perdiccam autem, postquam repulsam tulit ad Nilum fluraen in tentorio suo interfectum esse. Morte Perdiccae primum spatium in historia imperii post 1) cf. p. 64. 2) p. 80. 3) cf. p. 93. 7 Alexandri mortem clausum est. Hic enim attendens ad statum satraparum post Alexandri mortem mutatum, optime intellexit quam diffieile futurum esset imperium in unum conjunctum tenere; nunc enim, cum omne vinculum inter diversos magistratus sublatum esset, imperium tantum niti his tribus rebus; primo: nomine regum, et viribus supremi procuratoris imperii; secundo: bona mente satraparum et animo eorum parato ad oboediendum decretis imperii ; tertio: statu, numero et animo exercitus; nam nunc cum cuique satrapae copiae suae praesto essent, seditiones non nisi vi armorum impediri, neque alio modo praeverti potuerunt, nisi demonstratione virium militarium. Et Perdiccas qui haec omnia optime intellexit, sese validissimum rectorem praestitit. Intellexit unicam viam, qua flagitari posset a satrapis, ut officiis suis erga imperium perfungerentur, liane esse, quod summum imperium metuerent, quod satis validum id esse putarent ad cohibendos male parentes. Intellexit hoe praecipuum munus procuratoris esse ut sese prorsus officio suo dedicaret; ut cum regibus et cum valido exercitu in centro imperii esset, ut praesto esse posset, ubicumque res flagitabant. Hanc ob rem Babylonem tamquam sedem imperii confirmavit, quam urbem saepe tarnen relinquebat, ut cum exercitu viseret diversas partes imperii, nee tamen diutius absens erat, quam singulae res, quae in ordinem cogendae erant, flagitabant. Exercitus sub administratione ejus satis validus et magnus erat, copiis Macedonicis abundabat, magnam partem compositus erat militibus fortissimis et clarissimis Alexandri. Si Perdiccae fortuna magis propicia fuisset in expeditione contra Aegyptum hic sine ullo dubio imperium salvum reddere potuisset. Matrimonio cum Cleopatra sibi jus quoddam regiae dignitatis comparavisset, qua dignitate tamquam tutor regum perfungi potuisset; neque eos de medio tollere opus fuisset, cum ab altera parte fieri potuisset ut per Cleopatrae liberos regia domus e linea materna effloruisset. Sed morte Antipatri haec omnia frustra facta sunt, liaud ita multo post Triparadisi res imperii denuo constitutae sunt, successores ejus prorsus aliam rationem secuti sunt, quae necessario in perniciem imperii ductura erat. § 5. De finibus Imperii Macedonici in Europa quod anno 323 Antipatro commissum est; de Lysimachi regno. Cum imperium Macedonicum post Alexandri mortem Babylone divisum est, Antipater, qui jam anno 336 summis rebus in Europa, tam reliquorum satraparum, quam provinciarum et gentiuni regi obnoxiarum praepositus erat, regnum Macedonicum in Europa administrare perrexit, vel potius iterum administrandum accepit (cf. p. 86 ann. 6). Auspiciis ejus Lysimacho provincia Thracia data est, qui, dum senex Antipater rebus praef'uit, nulla in re hujus principatui adversatus est, quod ei omnino non molestus fuit (cf. p. 96). Ante omnia alia quaestio nobis ponenda est, utrum iines imperii Macedonici in Europa, dum Alexander in Asia absens fuit, mutati sint, an per totam vitam ejus integii manserint. Arrianus in Epitome de rebus post Alexandrum § 7 responsum dat hoe modo describendo provinciam anno 323 Antipatro datam: tx Vi'iréxstvx rijs 0p.?-oii<; xx) 'Aypixvx: xx) xC/rij Mxxs$o>tx, xxi vt "uttsipof d? fV/ tx cpv\ tx Kepxvvtx xvv/xovtx xxi 01 "'EAMi/fi wfurxi/TS?, cum eodem loco addat Lysimachi provinciam: Spxxyc xxi Xsppo'wfou >tx) ctx Qipx^i Tuvopx f&fif s7ts esr) $x>.xri)> «ri Exkpulwrbv rov Efêcivou ttóvtov xxSvxovtx *). Et eodem fere modo Dexippus Antipatri provinciam describit, is enim etiam partem Epiri imperio 1) cf. Diod. 18. 3. 2. Paus. 1. 9- 5. Macedonico adjungit cum scribat: sir) ttzvi MaxfSa'tn xoti 'EAxx) 'lAAüpw/c y.x) Tpij3x?.Xcïe y.x) 'Aypixn y.x) :v% rifc 'H?rstpov 'é&Ti 'AAfl-xvlpou trrpxT>iybs xuToy.pxTup £Thxy.T0 '). Quae cum ita sint, statuere licet fines imperii in Europa non admodum mutatos esse; fortasse aliquot gentes in Septentrione sejunctae sunt; sed pars septentrionalis Epiri ad Ceraunios montes usque provinciae addenda est, ceterum descriptiones nostrae congruunt cum regno ut a nobis in prima paragrapho hujus capitis descriptum est, eaedem fere gentes igitur diversis conditionibus conjunctae cum regno Macedonico geographico sensu, imperium Macedonicum in Europa efficere perrexerunt. Ceterum e loco Arriani, quo hic describit provinciam Thraciam, non patet urbes ad litora maris Thracici sitas, Abdera, Maroneam et alias, Lysimachi provinciae adjunctas esse; consentaneum est suspicari illas eodem statu fuisse, quo sub Philippo et Alexandro fuerunt (cf. cap. I pag. 27); Chersonnesus autem nominatur ut pars provinciae Lysimachi ' hac paeninsula autem transitui in Asiam dominatus est. Ergo Lysimachi provincia sese extendit Septentrionem versus in regiones mediterraneas, circa montem Bhodopen, Orientem versus autem ad Pontum Euxinum et Salmydessum agrum usque '2); de gentibus ad Danuvium sedes habentibus, quae Alexandro foedere conjunctae erant (pag. 34 ann. 5), non amplius locutio est, fortasse post cladem Zopyrionis (326/'25) sese in libertatem vindicaverunt. Altera quaestio est quibusnam in regionibus termini ponendi sint inter provincias Lysimachi et Antipatri. Jam supra, primo capite § 6 demonstrare conati sumus, Philippum fines ipsius regni Macedonici geographico sensu ita amplificavisse ut Nestus flumen terminus agri Macedonici factus sit, Alexan- 1) Dex. ap Phot. p. 64. cf. Proys. 2. 1. 32 ann. 'A. 2) Strabo 319 «Wttov™» r& Igitur non de urbe sed de agro loquitur cf. Strabo 50. Diod. 14. 37. 2. Herod. 4. 93. Xenoph. Anab. 7. 5 12. Plinius 4. 45 solus est qui loquitur de oppido Halmydesso. dram autem liane rem non mutasse, quod a Strabone diversis locis confirmatur '). Neque magis hic terminus sub diadochis mutatus est. Nestus flumen èt in regionibus superioribus, èt in regiombus mare versus terminus agri Macedonici mansit, provincia igitur Antipatri etiam amplectebatur Macedoniam adjectam quam dicunt. , Variis locis et factis haec res confirmatur. Primo loco Pausanias hujus rei nobis testis est. Hic enim 1.9. 5 tradit Lysimachum regem fuisse gentium Macedomae finitimarum, quibus Philippus et Alexander quoque imperaverunt; secundo loco autem 1. 10. 2 narrat Lysimachum post pug- nam apud Amphipolin anni 288, cum Macedonia inter illum et Pyrrhum Epirotam divisa est, dominum factum esse rSv Nerrim (*»)) MxxeSivm, sine dubio spectans ad eas gentes quae inter Strymonem et Nestum flumina sedes habuere 2). Illo ipso anno 288 igitur Strymon terminus regni Lysimachi factus est. Duo alii loei confirmant etiam in regionibus superioribus Nestum flumen temporibus diadochorum disterminasse Macedoniam et Thraciam. Anno enim 810 cum Cassander opitulatus est Paeonibus contra Autariatas, Macedoniae princeps, barbaris illis ab eo profligatis, Orbelum montem, situm inter Nestum et Strymonem flumina, ultimam partem Macedoniae, sedem indicavit3). Vix opus est dicere, Cassandrum nullo modo has regiones barbaris illis sedem indicare potuisse, ni is ager Macedonicus tuisset. Quod autem Nestus flumen per longam seriem annorum disterminavit Macedoniam et Thraciam, necessario sequitur ex diuturna et firmissima amicitia qua uti non desiere 1) Strabo 323. Strabo 331 fr. 33. eTtz rd Nï()» (tüv è» ne/GTCw.yr&i tóa«uv. c. I- A. IV. 2. p. 64 n°. 231 b Dittenb. 163 'tiet toü vo*éiii>)v toü 'EAAiivixoü ïv ó ó 'Axnvxiuv tï)*ip tüv 'EAAi('vaiv, kxtcKiüv El'^pulv ('ex ttjf QvyifS tviv t)s $poupxv e%é(2xte tx tvig xx(po?ró/.ew? npütov tüv ev) riEAoTovvyrajt nótewv, xxi orov pèv (%p)ó(vo)v Qt«Aéfu)l c dij/XOi 7\JvértpXTTS TÜ1 èvjfXIÜi xxi [Tvvefioyhst 0,Tp)XTlólTXI( xx> TOi; «AAo. di. Schaefer favet, quod nulla causa fuit cur Megalopolis, quae urbs quieta mansit temporibus Polyspercliontis, nunc sese moveret, a Macedonia deficeret. Lacedaemonii contra, Achaei, Corinthii et Megarenses sese foederi non adjunxere, huc adde Megalopolin, et tuto perhiberi potest studium libertatis in Peloponneso non tantum fuisse, quantum expectari potuit. Sed dum oratores Attici omnem operam dabant ut Peloponnesum societati suae adjungerent, dum revera societas Hellenica crescebat in Peloponneso, in ipsis locis ubi bellum gerebatur, foedus jam in eo erat ut dilaberetur, saltem debilitaretur. Aetoli enim auspiciis Leosthenis ad Lamiam stantes, universi autumno tempore domum reverterunt, quamcumque ob causam 2), quarta pars exercitus liac re obsidioni detracta est. Aliud et sane maximum damnum fuit mors Leosthenis, quae sociis tantopere obfuit, ut inde ab hoe tempore fortuna Antipatro favisse non solum dici possit, sed etiam societas Hellenica dilabi coeperit. Nam sub successore Leosthenis Antiphilo, sive quod hic muneri suo impar erat, sive quia res foederatorum sensim paullatimque debilitabantur, fortuna secunda se a Graecis avertit. Non solum enim Aetoli domum abiere, neque reverterunt, alii socii quoque hieme castra reliquerunt 3), cum contra vires Macedonum crescerent, primum Leonnati adventu, qui tamen mox acie caesus est, deinde Crateri, qui cum magna vi militum sese conjunxit cum Antipatro. cf. Plut. Vit. X Orat. p. 84(> rvveïre7v 'érsiT3v Affporöfvtfg tov$ 'Apnxbxz contra Paus. 8. 6. 2 et 8. '27. 10. Droys. 2. 1. 55 ann. 2. Schaefcr Demosth. 3. 369. -) Diod. 18. 13. 4. AitwAoï . . . èix tivoc$ bSvikïhg xpsfocs xxtx tó Txpóv xvreAét' otKov. cf. Droys. 2. 1. 58. Schaefer Dem. 3. 373 ann. 1. Diod. 18. 15. 2; 18. 17. 1. Snid. v. 'AvrfoxTpoz 1 : xvxxupiwxvtuv Sè tüv AitcüMHv elrx tüv aaawv Etiam res mari gestao a Macedonibus prosperae fuerunt ), donec tandem post pugnam apud Crannonem (mense Augusto anni 322) Antiphilus et Menon Thessalorum dux synedrium convocant ad consultandum utrum praestet pergere bellare, an de pace tractare. Major pars in pacem inclinabat, legati ad Antipatrum mittuntur, qut tarnen tractare se negat cum societate quam non agnovit, scilicet cum videret laxum vinculum quo socii conjuncti essent, exspectaretque ut foedus per se ipsum facile dissolveretur. Sed ad tempus bellum continuatur, Macedones majorem Thessaliae partem in suam potestatem redigunt, eodemque tempore cum singulis sociis de pace tractare conantur. Hoe modo societas mox prorsus dissoluta est, soli Athenienses et Aetoli sociis privati sese contra hostem sustinuerunt (a° 322). . Operae pretium est investigare quibusnam conditionibus societas illa a Graecis inita sit. Principatus societatis penes Athenienses tuit2); synedrium non in ipsa urbe sed in castris praesto fuit3), ubi duces sociorum suffragia ferebant, summus dux autem eos consulit4). Dux Atheniensium liac dignitate ornatus erat, creatur autem a sociis °). 1) cf. Droys. 2. 1. 66 sqq. 2) Diod. 18. 10. Paus. 1. 25. 4. Dittenb. 161. vs. 12 3) C. I. A. II. 249. Dittenb. 180. Ti/to rUc voten r)óveSpo( sm r(o r)Tfx(TÓTeSov to 'ASnvxim xxi Tm) rvnnxxm. 4) Di0(J. 18. 17. 6. T(! iïTtfxix MeW (*&> *«< 'Avr/$«Ae« »' ruv vtyéfiOvtQ rvvedpevrxvTec hfiovtevrocvro. 5) Paus 1. 25 4. rov xavrö? XpXi» 'ASwüot Awrtévn to'Aé»; té xitói/iXTi xxi xvrdi ehxi ioxm To^é/iuv inveipot. Facere non possura quin hoe loco dissentiam a v° d° Droysen, qui perhibet (2. 1. 60 ann 4lipsos Athenienses, non socios summum ducem elegisse, eodem Pausamae loco nisus. Huic opinioni autem contradicit imprimis haec res, quod nondum socii fuerunt, cum Leosthenes cum exercitu in Aetoham profectus est. nullo modo igitur sociis praefici potuit. Turn, si Leosthenes a civibus suis sociorum summus dux creatus esset, nulla causa fuisset cur Pausanias addidisset illud f«? re prorsus enim sensu vacaret. Tertio, Synedrium consulit de pace, et de continuando bello '). Graeci sese societati applicaverunt aut xxt" e$vc$, aut xxtx 7tóxiv 2). De modo suffragia ferendi, de numero suffragiorum a singulis latorum nihil pro certo compertum habemus. Tarnen suspicari ausim singulos socios singula suffragia tulisse. Vulgo autem putant viri docti secati Kumanidis et vi di Koehler sententiam3), inscriptionem Atticam C. I. A. II 184 esse enumerationem sociorum et suffragiorum quae ab iis in synedrio lata sunt. Sed unde illi Ambraciotae, Perrhaebi, Zacynthii, Cephallenii in inscriptione nostra? Cur non a Diodoro memorantur, cum socios enumeret, cum ex insulanis tantum Leucadios commemoret? Ambraciotae neque magis in fontibus tamquam socii aetatem tulerunt neque apud Pausaniam, neque apud Diodorum, et tarnen urbs fuit satis magni momenti. Sed omissa est, quoniam societati injuncta non erat. Ambraciotae enim anno 336 cum aliae urbes Graeciae subjectae sunt, ab Alexandro libertate donati erant (p. 62 ann. 1) democratia illic jam inde ab hoe tempore instituta erat4). Cum autem non pateat illos per Alexandri absentiam praesidio Macedonico oppressos esse, cur tandem societatem iniissent, sibi nullum commodum allaturam? Neque magis patet Ambraciam post Lamicum bellum in servitutem redactam esse, immo non ante annum fere 31-1 a Gassandro subjecta est5). Nullo modo igitur licet enumerare Ambraciam inter socios belli Lamici. quod semper, vel anno 338 ipse Philippus II a sociis Graecis in synedrio Corinthi exercitui quo expeditionem in Asiam faceret praefectus est (cf. cap. I. p 41) Ego potius crediderira societatem factam esse post |iugnam apud Heracleam, et tum demurn Leosthenem a sociis utpote civem Atheniensem summae rei praefectum esse, eodem modo quo post mortem ejus Antiphilus suminus dux creatus est. 1) Diod. 18. 17. 6. 2) Diod 18. 10. 5. 3) cf. Dittenb. 159. 4) Diod. 17. 3. 3; 17. 4. 3. cf. Schaefer Dem. 3. 9ö. Kuhn. p. 83. Postremo loco quod in hac inscriptione diversis socns diversi numeri suffragiorum attribuuntur ab omni parte repugnat contra memorabilem illam evocationem Athemensiumad libertatem1), contra democratiam ut inde ab Antalcidae pace in Graecia comprobabatur2). Foedere enim quod Athenienses anno 378 inierunt cum insulanis aliisque socns contra Spartam 3), jam constitutum erat ut singuli socn singula suffragia ferrent % quam ob rem suspicari non heet Athenienses flagrante bello, cum ipsi alta voce rehquos Graecos ad libertatem evocarent, condiciones fecisse repugnantes moribus Graecis, quae necessario socios offensurae essent. His argumentis nisus, suspicor inscnptionem nostram nullo modo pertinere posse ad suffragia a sociis bello Lamico ferenda, potius crediderim, ratione habita de locis et numeris eam spectare ad legatos in singulas c.vitates mittendos, qui eas ad bellum incitarentJ). Discrimen inter hanc societatem et superiorem sine dubio ex hac re originem cepit, quod Athenienses coacti erant, omnia quae ad societatem pertinerent raptim et festinanter constituere. Vulgo autem antequam bellum susciperetur omnia ad hanc rem pertinentia constituta erant, pnncipatus, urbs principalis, synedrium illic sedes habens, tempus per quod foedus staret6), suffragia ferenda, modus alendi exercitus, contributiones, auxilia, condiciones de pace facienda, de poena solvenda si quis sociorum foedus rumperet uno verbo omnibus rebus prospectum erat '). Et nunc nilnl ta e 1) Diod. 18. 10. 2) Schaefer Dem. 1. 29 sq(j. 3ï C I A. II. 17. Dittenb. 80. 4) Flut. de Gloria Ath. 8. 350 A. M r*v 'EuM. > Ti» mf,m yyt' ' izévzQ *ASyvott'ots. Xenoph. Heil. 7. 1. 1. 5) cf. Plat. Pericles 17. 6 r I A IV. 2. p. 20 n 59b. Dittenb. 108 vs. 12 G.lbert 2. 390. ?) cf. foedus anni 386 Chiorum et Atheniensium C. I. A. II. 15. Ditten i. memoratur, exercitus morcennariorum militum ab Atheniensibus conductus, cui civis Atheniensis praeficitur, bellum suscipit, non antequam res laetae et prosperae erant, ille dux sibi novos socios adjungere potuit; synedrium in castris est, forte fortuna singuli socii sumptus ad alendum exercitura suam impendunt. Et laxum vinculum societatis etiam magis apparet e modo quo haec dissoluta est. Certo enim tempore universi Aetoli domum abeunt, cum post Leostlienis mortem res non ita Üorerent, alii socii eorum exemplum secuti sunt; Antipater cum singulis pacem facit; cuni etiam mos esset, legatos missos ad pacem faciendam certa paciscendi auctoritate instructos esse, nihil de hac re in bello nostro patet '). Tandem Aetoli et Athenienses privati sociis soli hostes Macedonum supersunt. Soluto foedere Antipater cum singulis pacem fecit, quibusnam conditionibus non compertum habemus, fortasse oligarchiae in urbibus institutae sunt, diversa loca saltem praesidiis Macedonicis munita sunt 2). Athenienses quoque tandem sese victoris fidei committere coacti sunt. Cum autem jam supra pag. '21 demonstrare conati simus quemadmodum Athenae e Macedonia pependerint post bellum Lamicum, cum res internae ipsius urbis ad propositum nostrum non pertineant, hoe loco satis sit memorare Antipatrum fugatis popularibus institutiones oligarchicas constituisse, crudelem in modum saeviisse in adversarios suos, in oratores et alios, praecipuo auctore Demade, urbemque Phocionis auspiciis commisisse; praesidium sub Menyllo praetore Munychiae imposuisse. De insulis et urbibus Atheniensium sociis hoe modo statuit 75; foedus anni 378 C. I. A. II. 17. Dittenb. 80; foedus Atheniensium cum Corcyra C. I. A. II. 49b ; cf. etiam supra caput I § 10 de societate Philippi II cum Graecis. 1) Thucyd. 4. 119. 10. 2) Diod. 18. 69. 3; Paus. 7. 10. 4. Polyb. 9. 29. 2. C. I. A. IV 2 p. 64 n°. 231'». Dittenb. 163 v. 16 èjrsiJij rwéfiy tïi 'EAAaii &tv%\ $>poup)x{; slo-vé/iTrea-^xi elf tu( 7rótei(. Antipater. De Samo insula referendum erat ad principes qui Babylone erant, qui insulani reddiderunt civibus exulibus. Imbros et Oropos ab Athenis segregatae sunt, Lemnos tradita est Atheniensibus illic sedes habentibus 1). Peloponneso praefieitur Dinarchus Corintliius2). Quamquam omnino non apparet quidnam hujus officium tuerit, potisaimnm crediderim eum summum praetorem creatum esse universorum praesidiorum quae in urbes Peleponnesi missa sunt, cum Antipater nullo modo violaverit autonomiam ipsarum urbium3), profecto nullum alium magistratum nisi praefectum militarem instituit. Interim Aetoli sese in libertatem vindicare potuerunt. Subjectis enim Athenis a°. 322 Antipater et Craterus sese statim in eos converterunt quidem, sed non multo post, cum res Asiaticae eos illuc vocarent, pacem Aetolis concedere coacti fuerunt4). Hac paco constituta Antipater et Craterus cum exercitu in Asiam transierunt ut illic bellum gererent contra Eumenem, qui a sua parte Aetolos denuo ad bellum incitavit. Hi autem magno cum successu rem gerunt, Amphissa obsidetur, praetor Macedonicus ab iis acie victus et caesus est. Impressione facta in Thessaliam, etiam illic rem prospere gerunt, tarnen domum reverti coguntur, nuncio allato de invasione Acarnanum in agros eorum; Tliessalia deinde facile a Polysperchonte, qui ab Antipatro praetor in Europa relictus erat, sub Macedoniae potestatem redigitur 5), a°. 321. Hoe bello finito potestas Macedonica in Graecia denuo firmata est, frustra Graeci conati erant libertatem reciperare, status non mutatus est ante mortem Antipatri. 1) Diod. 18. 18. 6. Plut. Phoc. 27 et 28 2) Suid. v. Ae/v«f%o«. 3) cf. de hac re praeter ea quae capite IS" dieta sunt Plut. Agesil. 23 T$v tóA) Diod. 18. 38. 6. Appendix: De tempore quo Demosthenes Athenas redierit. De tempore quo Demosthenes exilio finito Athenas redierit, ambigitur inter viros doctos. Justin 13. 5. 12 de eo scripsit: „missa ab Atheniensibus obviam nave ab exilio „revocatur. Interim in obsidione Antipatri Leosthenes dux „Atheniensium telo a muris in transeuntem jacto occiditur." Falsa quidem haec. Droysen contra recte eum reverti facit post mortem Leosthenis, quamvis falso argumento usus. Loquitur enim de metu praetorum ab oratoribus1), nisus loco Plutarchi2), non recte vertens SiïtrS'xt per metuendum. Schaefer 3. 370 autem cum Justino facit, reditum Demosthenis ponit ante Leosthenis mortem. Nee tamen hoe ei concedere possum. Leosthenes enim caesus est in fine mensis Novembri, faciamus paullo ante urbes Peloponnesiacas foederi Hellenico assumptas esse, quippe quae non ante res prospere gestas a Leosthene et Lamiam inclusam sese sociis adjunxerint3); tum nullo modo hoe fieri potuit nisi autumno tempore, brevi ante mortem Leosthenis. Ob egregia merita hac in re Demosthenes revocatus est. Scimus ob eadem merita decretum editum esse ab Atheniensibus in honorem Euphronis Sicyonii mense Decembri anni 323 4) eodem Euphrone auctore Sicyonios omnium primos Peloponnesiorum Atheniensibus opem tulisse. Deinceps aliae urbes Sicyonis exemplum secutae sunt, autumno tempore foedus constitutum est. Faciamus nunc Demosthenis fautores id cogitasse ut efficerent ut quam celerrime revocaretur, tamen adversarii ejus, <) Droys 2. 1 62 ann. 1. 2) Plut. Comp. Demosth. et Cic. cap. 3. li praemium virtutis datum esse quam peiegrino. Praeterea ara Jovis Liberatoris in finem anni ei construenda committitur, pecunia publica ei attributa, qua multam suam sol ver et2). Nee tarnen mihi videtur neeesse fuisse ut ipse Demosthenes hoe officio perfungeretur, cum specie tantum multae solvendae causa haec res ei commissa sit:t). Quodsi Athenis fuisset, necessario orationem funebrem in Leosthenis honorem in Ceramico habuisset, neglecto Hyperide. Mos enim erat ut spectatissimus et clarissimus quisque solemni festo in fine anni orationem funebrem in honorem acie caesorum haberet 4), quod negotium tam honorificum etiam anno 388 Demostheni commissum est, quamvis inimici ei adversati sint •>). Profecto autem nunc demum post reditum ejus longe clarissimus omnium fuit«). Mea quidem sententia Diodorus 18. 13, cum scribat. „n[ih lü/ioi tüv Ar» sTirxCpiov Irxivw shrsïv KporéTCtfa „'tnepiiïvi .... xxr sksïvov yxp tov xxipov o ph xsp-j^xicg A3-ï?v>?a-/ farópav èirs&uyei", causam explicat, excusationem quandam alfert, cur Demosthenes, cui haec res utpote principi oratoruin comniittenda tuisset, hanc 1) Droys. 2. 1. 61. 2) Schaefer Dem. 3. 370. ;l) Flut. Demost.li. 27. 31 Xp^xr,X^ Wl Tpö? TOV VÓ/X.OV. 4) Thuc. 2. 34 Mp fanént M rfc tó*e»t ü? Sv re SoKf m x^toc ehxi xx! xtitajiXTi Tpoviv.v,. 5) Demosth. 320. 24 Xt,p°™a* yxp i ipovvr' M rup- xbrx tx tu^xvtx oi ri (scil. Aeschiuem) ijjnporrfvifM Tpc^évrx »v sf< ttókvv xfów airétotvn tvh tfarpiSot kure A£wv. C A P U T III. De Imperio Macedonico et de Macedonia inter annos 321—316. § 1. De rebus Triparadisi constitutis. Imperium Macedonicum sub Antipatro et Polysperchonte. Anno 316 imperium dissolutum est. Antigonus et Demetrius. Post Perdiccae mortem ■/, s7rt[j.s/.iix tam regum quam imperii vacabat. Postquam Ptolemaeus illam dignitatem recusavit in Aegypto ad tempus duobus viris, Peithoni Mediae satrapae, et Arrhidaeo commissa est '). In castris autem Triparadisi alii viri nominati sunt. Hoe ipso loco procuratores regii creati sunt Antipater et Antigonus -), ille autem xuroxpxTup nominatus est3). Utrique insuper fuit alter titulus et alterum muiius: Antipater strategus autoerator in Europa mansit, Antigonus eadem dignitate in Asia ornatus est 4). Antigono fuit titulus aTpamylt rij: 1) Diod. 18. 36. 6 ; et 18. 39. 2. 2) Plut. Eum. 6 utrique illum titulum tribuit. ■J) Diod. 18. 39. 3. 4) Arrian. § 38. Plut. Eum. 8. App. Syr. 53 'ex(t Tpo7rpcxtp£?iv y.xtx(A(7r7rau v.xi 'AAs^xv^pou xx) txXXx tpxtteiv y.xtx tx SixypxfipiXTX tx irpÓTepov vn èxslvwv ypxQevrx. Quae cum ita sint statuere oportet Polyosperchontem novum synedrium instituisse, quod autem sine dubio non multum diserepabat a superiore Corinthi synedrio a Philippo constituto 1). Ceterum legatos misit in omnes urbes Peloponnesi, qui auctores essent ut interfieerentur magistratus ab Antipatro constituti, ut plebi libertas redderetur; multae urbes consiliis ejus obsecutae sunt, ubique caedes patratae sunt, sed Megalopolis in fide Cassandri mansit. Ad hanc urbem Polysperchon repulsam tulit et in Macedoniam reverti coactus est, cum filius ejus Alexander rebus Peloponnesi praeesset. Eodem tempore Athenae sese non amplius contra Cassandrum in Piraeo stantem sustinere potuerunt, coactae fuerunt paoem cum eo facere. Multae aliae urbes autem, quae omnia a Polysperchonte et ab edicto ejus expectaverant, nunc viderunt eum promissa sua exsequi non posse, exemplumque Atheniensium secutae, iterum Cassandri partibus studere coepere 2). Optimates Atheniensium auctis viribus id pervicerunt ut urbs sese fidei committeret Cassandri: t&htSxi tx irpot xi/TOv ü? xv % § vjxtóv ;i) Legatio autem ad hanc rem missa ad Cassandrum, nihil effecit, neque magis altera, secundo loco missa. Nunc autem a parte Cassandri Demetrius Phalereus legatus in urbem mittitur, qui tanta moderatione •l) cf. Droys. 2. 1. 227 ann. 1. 2) Diod. 18. 74. 1. 3) Ibid. 9 et prudentia res composuit, ut mense Novembri anni 318 pax facta sit1). Conditiones hujus pacis non admodum severae fuerunt, Cassander magna moderatione versatus est2). Demetrius Phalereus jussu ejus a plebe summus magistratus in annum 317 creatus est3), ut ex hoe officio res administraret. Nullo alio inodo nisi officiis lege constitutis perfungendo rebus praeesse potuit Phalereus, necessario enim hoe sequitur ex ea re, quod nullus princeps Macedoniae sese rebus intestinis Atheniensium miscuit. Insuper C. I. A. II 1217 (Dittenberger 165) Phalereus tamquam vrpxTviyit; eommemoratur4). In universo hac pace ratio inter Macedoniam et Athenas omnino non mutata est. Institutiones quidem civitatis auctore Cassandro rursus ita mutatae sunt, ut major numerus civium rem publicam adire posset, quam antea, tarnen Munychia in Macedoniae potestate mansit, donec bello inter principes finis impositus esset. Sed possessiones extra Atticam, quas post pacem anni 321 adhuc retinuerunt, interque eas Salamis insula iis nunc ademptae sunt. Droysen 2. 1. 234 putat Panactum quoque a Cassandro occupatum esse. At Pausanias 1. 25. 6 dicit nxyxxro rsixc? èv ryi "Attikvi v.x) "zxhxphx su.e, id est cepit, nee tarnen patet eum castellum illud postea occupatione tenuisse, contra, 1) Droys. 2. 1. 235 cf. Dittenb. 163 ann. 2. Res enim hoe modo sese habet ex correctione v' d1 Dittenberger ad C. I. A. II 584 ubi v. d. Koehler legit xxi rcC térrecoG Six tov (zóte/iov e'if /4ep/S)xs SieAore 'AStivxiovt. x. r. a. Dittenberger autem xai tov Uttcoic Six tov (TÓtet-iov rpeo-pivr)xi; SiéAvre 'A[5)>ivxi'ov{t xxi vxkiv 'swxv^yxys)v ei( to xvtó xxi t'ifpyvyv xxtypyxrxTo ' A)Svivzi'oii; xxl re< xxi sTirriritf xtp)eSei( V7ro toS Sitpt(ov . . . vó/xovi .. . ) 2ï(>f)x«v. .. xxK(k'ivtov$. cf- Dittenb. 164. 2) Strabo 398. KiirxvSpoi; rpd( pèv tx 'xMx iaxft TvpxvvixwTepos ytvértxi, vpoi 'ASyvxi'ov( Sè evyvai/ióviire hxfim vxyxoov Tvjv sróAiv. 3) cf. Dittenb. 163 ann. 2. 4) cf. Dittenb. 164. i'oiyb. 12. 13. 9. Diod. 18. 74 tarnen eum Ixitu^Tfr nmninrit. Paus. 1. 25. 6 rvpxvvov, cum Strabo 398 dicat de Cassandro: 'exstttfre yxp tüv voAitüv ^/i^tpiov tov ypéx. apparet ex inscriptione anno 1850 inventa anno 315/314 illic praesidium Atheniensium fuisse '). Neque magis hac in re facere possum cum v° d° Dittenberger 2), qui putat tam Macedones quam Athenienses illic praesidium posuisse, quomodo enim fieri potuit ut Cassander intra annos 306 et 304 illud castellum rursus ceperit et in potestate sua retinuerit 3) ? Statuimus igitur hae pace Panactum Atheniensibus concessum esse. Itaque sub finem anni 318 res Polysperchontis in Graecia jam in eo erant ut collaberentur; licet Sparta et Corinthus adhuc a partibus ejus starent, Cassander nihilominus superior evasit, tam Athenis quam aliis in urbibus Graeciae, non solum augendo vires suas, sed etiam moderatione et prudentia, tum maxime stultitia et inertia, fortasse imbe- cillitate Polysperchontis 4). Interim imprudentia a Polysperchonte commissa sese conjungendo simul cum Arrhid&eo et Eurydice simul cum regia matre, ipsis rebus in lucem prodiit. Olympias enim, post clades Polysperchontis in Graecia, ab eodem in Macedoniam vocata est, cum ipse sese non amplius sustinere posset contra Eurydicem et nobilitatem, quae cum jam iintoh. occulte cum Cassandro agere coepisset, nunc renunciavit eum una cum Antigono ut successores Polysperchontis 5), quo factum est ut inde ab hoe tempore una starent Cassander et Eurydice, Polysperchon et Olympias. Polysperchon in Macedoniam properavit, sed etiam Cassander illue revertitur, multique ad eum defecerunt, Adventu 1) C. I. A. II 1217. Dittenb. 165. 'ASttvx/av o! rerotynévoi vro tov Sypov èv 'Eteva-ïvi xxl TIxvxxtui. 2) Dittenb. 1.1. ann. 1. 3) Droys. 2. 2. 179 et 181. *) Diod. 18. 75. 2. ó pïv yètp Tlitonrépx*» xpyüt; sZóxa xxl xtypóvuf vporrxTf7v ri (3arsumus quin cogitemus de ruvoixirpy ut elaborate descripta est a Thucydide 2. 15. Magistratus et instituta eorum locorum sublata sunt, urbs capitalis fit sedes magistratus, reliqua loca vicorum instar fiunt3). Aenea e. g. in bello Persico commemorata est, itaque posthac extitit4). De institutionibus et magistratibus nihil scimus, nisi quod memoria sex Politarcharum, cum tamia et gymnasiarcha, aetatem tulit"'). In paeninsula Pallene iis locis ubi antea Potidaea et Olynthus steterunt, Cassander condidit urbem Cassandream 6). In hanc urbem contraxit urbes Ohersonnesi et Potidaeam, et haud ita paucos e locis finitimis mterque cos Olynthiorum adliuc reliquos, haud parvo numero. Et 1) cf. Diod. 19. 61. 2. 2) Strabo 330 fr. 21. 3) Liv. 26. 16. 9. „corpus ruillum civitatis, nee senatus, nee plebis concilium, nee magistratus esse". 4) Liv. 40. 4 et 44. 10. 7. 5) Acta Apost. 17. 6. C. I. G. n„. 1967 ef. Add. Vol II 990. Ph.lologus 29. p. 752. 6) Strabo 330 fr. 25 et 27. I magnus numerus agrorum Cassandrinis datus est, cum ipse Cassander autem operam daret ut urbs cresceret, brevi tempore ita amplificata est, ut omnes urbes Macedoniae potestate anteiret '). Et perinde ac Thessalonicae etiam in Cassandream loea finitima contracta sunt. Sic Mende 2), sic universus ager Pallenensis 3). Cassandrea sedes fuisse videtur viduarum regiarum ''). Justinus 16. 2. 4 Eurydicen, Lysimachi filiam Antipatri Cassandri filii uxorem, illic vitam agentem memorat. Etiam Arsinoe filia Ptolemaei Soteris, matrimonio cum Lysimacho conjuncta, post hujus mortein Cassandreae sedes liabuit, donec urbs a Ptolemaeo Cerauno capta est5). Eurydice autein Cassandrinis autonomiam dedit6), quae profecto postea ab Apollodoro sublata est. Neque hoe loco negligenda est Uranopolis in cacumine Athoi montis condita a Cassandri fratre Alexarcho 7), cujus urbis memoria etiam per nummos aetatem tulit8). § 2. De Thebis restitutis. Eidem odio in Alcxandrum adscribenda est restitutio Tliebarum, quae urbs initio regni sui a Cassandro in integrum restituta est. Cum exercitu enim Meridiem versus profectus ut Alexandrum Polysperchontis filium sibi subjiceret, ubi primum in Boeotiam pervenit, decretum edidit 1) Diod. 19. 52 cf. Paus. 5. 23. 2. 2) Liv. 31. 45. 14. „Cassandream petentes ad Mendin, maritimum civi„tatis ejus vicum." 3) Liv. 44. 10. 11. 12. 4) Niebuhr. Worte üb. alte Gesch. III p. 105 cf. 161. 5) Justin. 24. 2. 1. ®) Polyaen. 6. 7. 2 7) Plin. H. N. 4. 10. § 37. Strabo 331 fr. 35. s) Muller. Nuraism. d'Alexandre 138. Head. Hist. nuram. 183. de Thcbis restituendis, revocavit Thebanos exsules, eosque in pristinis suis sedibus collocavit, ut sibimet ipsi hoe modo aeternam gloriam, et amicitiam reliquorum Graecorum compararet1). Boeotis ipsis contra, quibus Thebas instaurando etiam causae altercationum et dissensionum redintegrabantur, res omnino non grata fuit, cum insuper agri Thebani, qui post urbem dirutam inter reliquos Boeotos distributi erant, superioribus possessoribus reddendi essent. Hanc ob rem etiam bello Lamico a Macedoniae partibus steterunt, quod nihil a Graecis victoribus tam metuebatur, quam ne Thebas restituerent -). Sed reliqui Graeci magno studio Thebanos adjuverunt ad urbem instaurandam, non solum Athenienses, sed etiam Messenii et Arcades Megalopolitani:i), vel Graeci ex Magna Graecia et Sicilia, ex Asia Minore opem tulerunt, pecunias miserunt 4); ipsi successores Alexandri interque eos imprimis Ptolemaeus, qui anno 308, cum ante omnia alia id studeret, ut auctoritatem suam in Graecia firmaret, Philoclem amicum suum bis cum donis Thebas misit5). Eodem tempore autem apparet urbem non statim uno puncto temporis restitutam esse, contra, longam seriem annorum effluxisse, antequam omnia in eo statu erant, quo antea fuerunt. Haec res explicatur inscriptione illa jam supra citata, quae continet longum catalogum donationum per longam seriem annorum factarum, et ipsi Thebanorum civitati0) et diis quos Thebani colebant •): Ipse Demetrius Poliorcetes, cum anno 304 post pacem cum Rhodiis factam in Graeciam pervenisset, Boeotiamque et ipsas Thebas in libertatem vindicavisset, societate cum 1) Diod. 19. 53. 2. 2) Diod. 18. 11. 4. Paus. 1. 25. 4. 3) Paus. 9. 7. 1. 4) Dittenb. 176. vs. 16. ('Avriyoveief toi 'ex txs Tp)üU( Sixkxti'ui; cfann. ad. h. 1 5) Diod. 19. 54. 2. Dittenb. 1. 1. vs. 19. 6) ibid. V. 36 ri} sv rov trovvoixiirnóv). ') ibid. v 27. zvé$eike(tóii Seóï; tx?.xv)tx 6*«r(.eïes nominantur 2); quod verbum indicat sane eos etiam dona Thebas misisse postquam regium titulum assumpserunt. Hanc ob rem eo adducimur ut suspicemur gratiam proptor donationes fuisse causam cur duobus annis post Thebani templum Aphroditae Lamiae in Demetrii honorem voverint, minime metum ut Droysen 2. 2. 193 perhibet, Res autem maximi momenti liac inscriptione patefacta est, nempe quod restitutio urbis non ante annum 300 ad finem perducta est, quod ante hunc annum non loqui possumus de Thebis in intogrum restitutis. Et eodem tempore in veram lucem procedit locus Plutarchi Demetrius 40, a v° d° Droysen damnatus :i), qui dicit de anno 290: txï? (ms-j ow (~vt(ïxtc O'jku ^SKxroy siKOu/téi/xi? 'èrs: xhmxi §}.? sy tu %pcvx 0Ci. temporis effluxisse antequam denuo caput societatis Boeoticae faeta est, saltem anno 294 Boeotarchae Orchomenum convenerunt1). Tarnen omnino non patet quando Thebae rursus sedes societatis Boeoticae factae sint. § 3. De bellis a Cassandro gestis (3I5—3II). Si contemplamur res gestas a diadochis post Olympiadis et Eumenis mortem, primo loco ad hanc rein attendendum est Antigonum, qui jam inde ab anno 321 munus procuratoris imperii sibi vindicavit 2), nunc ita viribus auctum esse, ut ei id studere licuerit, ut consilia sua exsequeretur. Qua in re haud negligendum est primum ei fuisse jus tutelae legitimae de regibus, jam inde a congressu Triparadisi habito (p. 122), secundo loco, maximam partem imperii in Asia ei tune temporis subjectam fuisse, tertio nullum alium fuisse, qui jus universi imperii administrandi sibi vindicaret vel vindicare posset, minime quidem Cassander, licet Macedoniae dominaretur. Sed reliqui principes, Ptolemaeus, Lysimachus et Cassander non ii erant, qui horum omnium rationem liaberent, postulaverunt ut Antigonus, postquam hujus legati ad pacem servandam missi infecta re redierunt3), sibi partem regionum, ab eo occupatarum concederet, ut Seleuco Babyloniam redderet, ut thesauros, quos post Eumenis mortem spoliaverat, int er eos divideret4). Inter cetera Diodorus 13. 57. 1 Cassandrum sibi vindicare facit Cappadociam et Lyciam. Droysen autem pro Cassandro A.sandrum legit, cui tamen Niese 1. 274 ann. 3, non assentitur. Meo vero judicio non verisimile est Cassan- 1) Polyaen. 4. 7. 11. 2) cf. p. 122. 3) Diod. 19. 56. 4. 4) Diod. 19. 57. 1. drum, qui adhuc semper rebus in Europa occupatus erat, neque umquam majora capessivit, quam quae vires ejus sustinere possent1), repente provinciam remotissimam ut revera Cappadocia fait, sibi vindicasse, praesertim cum Asander jam anno 323 Babylone, a°. 321 Triparadisi et anno 318 ab ipso Antigono Cariae praefectus2), eo tacilius provinciam suam in Asia amplificare posset, quod revera etiam fecit3). Quae res autem neque magis a v" d° Niese comprobatur, qui jam nunc, cum res Graeciae nondum sedatae essent, Cassandrum gravissimum bellum gerere tacit in Asia interiore4): „Die Belagerung von Amisos ïst wahr„scheinlich ein Rest des Krieges gegen Eumenes; nacli „seinen Makedonischen Erfolgen hatte Kassander jetzt „Trappen dorthin geschickt." Sed reliquiae exercitus Eumenis et Peithonis jam vere anni 316 exstinctae erant ■>). Praeterea ex ipso Diodoro 19. 57 patet illum rerum scriptorem ad Asandrum spectasse, quod attinet ad res Gappadociae. Dicit enim: nrotetutfa ^ rov xSsXpiieüv (ter& ïuvxpewe si? KxktxIoxUv xTTWTeitev, "vx tiry fih 'Apiroü tyiv KoXtopxixv xxi touc vir' ('Arxvïpov) (Kxtrtrxiïpou) TrepjSeyTx? el? Ktunrxioxixv èxfix/.y ttxvtx? xpo? Sf toutoic sttu: irxpxyevó^evo? el? 'EMfanovTOv èCpe^pevy roïc nep) Kxwr xvipov xv èirtxeipy üixfixivstv êx rijc Eiïpanrys. Secundum vm. dm. Niese Cassander duobus exercitibus Asiam agressurus erat, cum tertio autcm in Peloponnoso rem gerebat. Meo judicio v. d. Niese putavit Cassandri vires nimis validas fuisse, nullo modo enim tot res eodem tempore eo anno suscipere potuit. Hanc ob rem potius cum v" d' Droysen Asandrum legamus iis locis ubi hoe nomen ab eo restitutum est. *) v. Wilamowitz. Ant. v. Kar. p. 185. 2) Droys. 2. 1. 257. :') Droysen 1.1. 4) Diod. 19. «0. 2. r>) Diod. 19. 47. 4. Niese 1. 271. Ut ad res Antigoni et reliquorum diadochorum redeamus, Antigonus omnia recusavit, bellum rursus exarsit, postquam Ptolemaeus, Lysimachus, Cassander et Seleucus sese contra euui conjunxerunt. E rebus ab Antigono gestis, omnium primum id apparet, hunc nunc demum sese gessisse ut eum ad quem summa totius pertineret. Nunc enim Eumenis loco in Asia vindex domus regiae extitit, simulavit jura fautorum regiae domus agnoscere, sibi alios socios comparavit cum in Asia, tum in insulis. Partem Cypri enim et Rhodum sibi adjunxit, cum Aristodemum praetorem suum in Poloponnesum ad Polysperchontem et filium ejus Alexandrum mitteret. Res ab hoe viro in Europa gestae, mea quidem sententia maximi momenti fuerunt. Nam licet jamdiu totum imperium sibi vindicaret Antigonus, titulus quo nitebatur satis imbecillus et ambiguus fuit. Qui tarnen confirmatus est conjunctione ejus cum Polysperchonte. Diodorus 19. (iO. 2 de hac re scribit : (Aristodemus) èvTV%uv 'Ate^xvSpu xa) r\:'/:j(Tiïspx"^i tpO.ixv vjv&sto 7rpoe xvtovc virsp 'AHTiyóvou, xx) nohW7rép%ovT% /asv TTpxTYiyov xtrs'hsi^s rije Uehtnrowiivc'j, tov §'' Ahét-xvspsv i7rei7iv su t*iv 'Aai&v tt'/.sZjixi xpoc 'Avriyovov. Quid tandem hoe significat? Quod Polysperchon Cassandro impar erat, itaque auxilio externo indigebat eventus superioris belli jam manifestum reddidit. Attamen numquam munere suo procuratoris destitutus erat, quod nimirum numquam sibi vindicare destitit, tametsi nemo eum agnovit. Sed nunc foedus init cum Aristodemo, Antigoni praefecto, et praetor Peloponnesi constituitur. Quomodo hoe explicandum est? Nulla alia re, nisi quod Polysperchon sese munere suo procuratoris regii abdicavit, Antigoni causa scilicet, cui hoe modo novus titulus daretur ad bellum gerendum contra Cassandrum, et ad regnum Macedonicum in Europa sibi vindicandum. Quod antehac Antigonus jus Polysperchontis non agnovit, vel inde ab Antipatri mortem idem jus sibi vindicavit (p. 1'24) nihil ad rem; hoe est rei politicae proprium, et tune et hodie, et semper erit; in praesens haec res maximi momenti fuit, quod eo modo Polysperchon ex imperii competitore socius factus est. Pretium hujus novi tituli nimirum fuit praetura Polysperchontis in Peloponneso, et auxilium illo loco ei ferendum. Filius Alexander in Asiam ad Antigonum transiit, nee tarnen patet quam ob eausam. Fortasse ei commissum erat, ut dignitatem patris publice in Antigonum transterret, ad quam suspicionem trahimur loco Diodori 19. 61. 1, praesertim cum videatur statim in Graeciam revertisse. Statim post Alexandri adventum Antigonus, contione militum et peregrinorum convocata rettulit de rebus Cassandri et edictum contra illum comprobandum curavit. Accusavit autem Cassandrum quod Olympiadem interfecisset, quod libera custodia detineret puerum regium et matrem ejus. Insuper contendit eum Thessalonicen per vim uxorem duxisse, affectare regnum Macedonicum tamquam suum, Olynthios in urbe Cassandrea collocasse, et Thebas a Macedonibus dirutas, in integrum restituisse. Deinde decretum tulit ut Cassander pro hoste haberetur, nisi urbes illas destrueret, et regem cum matre liberum dimitteret, in universo procuratori legitime creato Antigono oboediret. Non opus est dicere Antigonum hoe decreto sese gessisse ut decebat successorem Antipatri et Polysperchontis. Hanc ob rem nullam mentionem fecit de hujus rebus, quippe qui post foedus cum Antigono initum, gradu praetorio esset1). Simul Antigonus decretum edidit de Graecorum libertate. A viris doctis dubitatur ad quosnam Graecos Antigonus illo decreto spectaverit, utrum solum gentes intra Thermopylas libertate donaturus fuerit, an etiam Graecos in Asia. Droysen 2.2.12 ann. 2, cumque eo Hugo Gaebler Erythrae p. 19 putat eum solum spectasse ad Graecos intra Thermo- 1) cf. Dvoyscn. 2. 2. 12 ann. 1. „Dass in dieser Anklage von seinem A'erbaltniss zu Polysperchon nichts erwahnt wird. ist auffallend, wenn „es nicht in Diodors Auszug blos übergangen ist." pylas, Holm autem 4. 73 et Niese 1. 277 universam Graeciam libertate donatam esse perhibent. Droysen et Gaebler eo argumento nituntur, quod decretum illud editum sit contra Cassandrum. Hoe quidem verum est, nee tarnen est tota veritas. Etenim haud secus ac Cassander, etiam Ptolemaeus, Lysimachus et Seleucus hostes habendi erant, et licet imprimis Cassandrum aggrederetur, tarnen reliqui minime negligendi erant. Itaque res alio modo exploranda est. Status urbium Asiae jam supra pag. 69 sqq., descriptus est ut prorsus diserepans a Graecis in Europa, Asiaticae enim multo majore libertate fruebantur sub Alexandro. In universo status Asiae temporibus Alexandri mortem insequentibus non mutatus est1). Sed culpa praetorum faetum est, ut etiam liic omnia perturbata sint. Plures enim conatus facti sunt a praetoribus provmeiarum, ad subjiciendas diversas urbes Asiae, Arrhidaeus verbi causa, praetor Phrygiae, anno 319 constituit praeeipuas urbes provinciae suae munire praesidiis2), vel suscepit Cyzicum obsidere. Eodem modo Clitus Lydiae praetor occupavit urbes provinciae suae, ut sese contra Antigonum defenderet. Attamen provincia sua pulsus est, ipse Antigonus urbes Lydiae ad se traxit, ut earum libertatem defenderet 3). Et idem fecit Cariae praetor Asander, urbes in hac quoque provincia ab Antigono in libertatem restitutae sunt4). Cum ex praecedentibus pateat praetores diversarum provinciarum in Asia, iis temporibus decreto Antigoni praecedentibus imprimis id studuisse ut urbes liberas in suam potestatem redigerent, cumque ab altera parte pateat Antigonum omnem operam dedisse, ut eas in libertatem restitueret, ut verbi causa urbes Cariae post pacem cum Asandro 1) Droys. 2. 2. 380. Gaebler p. 17. Holm 4. 74. 2) Diod. 18. 51. Gaebler p. 18. Diod. 18. 52. 0. 4) Diod. 19. 75. 1. a°. 313 factam, cum insuper id imprimis studeret ut deereto suo vires suas augeret èt in Europa, èt in Asia, amicitia Graecorum nisus *), in promptu est suspicari eum non solum speetasse ad urbes Graecas in Europa, ubi non magis quam Polysperchon quicquam efïïcere potuit, nisi quod turbas intestinas excitabat, sed imprimis ad urbes Asiae, quas sibi sine dubio hoe modo socias contra reliquos praetores, qui seinper earum libertati insidiarentur, comparaturus esset. Et eventus etiain docuit Antigonuin propositum suum assecutum esse, nam in bello quod inseeutum est, urbes Ionicae fidissimae soeiae Antigoni faetae sunt, vel classe ei opem tulerunt2). Neque minus Antigonus a sua parte fidem servavit. Usque ad pugnam apud Ipsum urbes Asiae Minoris liberae manserunt, autonomia et suis institutis fruitae sunt 3). Has ob causas potius virorum doctorum Niese et Ilolm opinionibus assentiendum videtur quam Droysen et Gaebler. Ab altera parte Ptolemaeus, audito deereto Antigoni simile decretum edidit 4), ut intelligerent Hellenes sibi non minus eorum libertatem cordi esse quam Antigono. Tamen Ptolemaeus perinde ac Antigonus ad nihil aliud spectavit, quam ut sibi compararet auetoritatem in Graecia in Europa juxta Cassandrum, quod patet e rebus ab eo illic postea gestis, e magnis donis quibus Thebas bis donavit 5), ex occupatione Corinthi et Sicyonis anni 308. Nee tamen ejus ros, eodem modo quo Antigoni, ferebant ut veram libertatem afferret, nempe praesidiis auetoritatem suam firmavit. Neque magis ratio inter Cassandrum et socium ejus Lagidem perspicua est, fieri tamen non potuit ut illi res gestae Ptolemaei 1) Diod. 19. 62. 2. Oü yoip nixpccv pojrijv ópiïvroutrxv éxccTspot (Ptolemaeus et Antigonus) Kporkocpéa-Sai tv:v tüv 'E//iivwv ellvoixv, vro vpos zMfaov; te pi ryji e!( tovtovs tvcpyertx(. 2) Gaebler p. 18. Droys. 2. 2. 227. 4) Diod. 19. 62. 1. •r.) Dittenb. 176. 10 gratae fuerint; fortasse aliquo modo inter se altercati sunt; Diodorus enim 20. 37. 2 memorans pactionem quam anno 308 inierunt, eam slpyvw nominat. Urbes Graeciae autem non vehementer conimotae sunt decretis Antigoni et Ptolemaei, primum quod ubique aderant Cassandri praesidia, tum praecipue quod jam decreto Polysperchontis experti erant nihil a talibas expectari posse nisi novas calamitates. Ipsum bellum vario marte a diversis principibus in omnibus partibus imperii gestum est. Cassander aliquamdiu occupata tenuit Appolloniam et Epidaurum, sed rursus inde pulsus est, auetoritas ejus in Epiro sane non aucta est, nam rex. Alcetas illic solium regium occupavit, et eodem tempore auetoritas ejus in Graecia prorsus exstincta est. Sed alio modo res sese habuit in Acarnania et Ambraciae, quae regiones etiam bello interfuerunt. Pars Acarnanum enim jam inde a Philippi temporibus Macedoniae societate conjuneta erat. Cum Alexander Ambraciam in libertatem restituisset, ab altera parte ratio inter reliquas gentis illic sedes habentes et Macedoniam non mutata esse videtur. Bello Lamico pars Acarnaniae cum Antipatro fecit, etiam nunc anno 316 a parte Cassandri stetit. Inito enim foedere cum Cassandro bellum suscipiunt contra Aetolos, semper Macedoniae adversarios. Cum autem adhuc dispersi in agris habitarent, auctore Cassandro sese nunc contrahunt in oppida munita, quo facilius sese defenderent'), inter alia Stratus et Agrinium nunc firmantur et amplificantur 2). Et eodem tempore Lyciscus Epiri praetor (cf. p. 132) iis a Cassandro auxilio missus est (a". 314), Acarnanes autem nunc demum tam arcte conjuncti esse videntur Macedoniae, ut inde ab hoe tempore tamquam gentes Macedoniae adjectae habendae *1) Diod. 19- 67. 4. rwefiovï.evev èx tüv o%vpwv kxï //.ixpiïv %upïuv sit; ohtyxc; xók eig (m€T0lK,v\T0tl. 2) Diod. 1.1. sint•), qui status non mutatus est antequam anno 294 ab Alexandro Cassandri filio Pyrrlio coneessae surit 2). De condicionibus pacis, quae anno 311 facta est, nihil aetatem tulit nisi ea quae üiodorus 19. 105 nobis tradidit: Kxwxvhpov pev shxt vTpxnvyov rijs EiipcliTr^e yAyji xv 'A/J^x^po: o èx 'P«|ixv/jC sle faixtxv 'é/.sy, xx) Av/.sccv y.xrx ts tw Atfivw y.x) tv 'Apxfiixv 'Avrtyow os xQyiyel&xt Tij? 'Atrix? vmn?' tov? "E/J.^uxe xi/Tovóftou? shxt. Hoe loco autem apparet Cassandrum non modo non impetrasse ut princeps Macedoniae agnosceretur, immo concedere coactum esse, ut tamquam praetor ad tempus rebus praeesset; munus igitur pro regno accepit. Ptolemaeus autem coactus est totam Syriam concedere Antigono, Lysimachi provincia recentibus calamitatibus ab omni parte concussa erat. Antigonus, qui initio belli totum Alexandri imperium sibi vindicavit, utpote summus procurator, neque magis ea adeptus est, quae sibi propositum habuit, immo ad tempus coactus fuit consilia sua ambitiosa missa facere. Solis Graecis igitur hoe bellum profuit, cum principibus postliac interdictum esset, ut sese rebus eorum inmiscerent. § 4. De bellis inde ab anno 311—297. Regium Nomen. Una via Cassandro tantum supererat, qua regnum suum in perpetuum confirmaret, nempe morte pueri Alexandri. Neque diu cunctatus est quominus eum interficeret. Jam anno enim 311/310 custodem ejus Glauciam jussit occidere èt Alcxandrum èt Roxanen, qua caede metu ne mox regnum 1) Kuhii p- 83: .Kassanilers Bündniss mit den Akarnanen zog deren „Unterwerfung unter das Makedonische Keich nach sich. Akarnanien Ambrakia und Amphilochien werden etwas spiiter als "eivq von „Makedonien genannt. -) Plut.. Pyrrh. (>. Kulin. p. 83 et 146. suum puero cederet, liberatus est. Altera quaestio autem est, num haec mors Antigono grata fuerit. Ego non crediderim quamquam Diodorus 19. 105. 3. confirmat ita fuisse. Hoe seelere enim ei praetextum ademptum est, quo C'assandrum cohibeiet, nunc enim non amplius universum imperium Alexandri heredi ejus vindieare potuit, profecto haec caedes una ex causis est, quae bellum rursus exardescere fecerunt. Quantum autem apparet, Ptolemaeus tuit praecipuus auctor belli quod mox insecutum est. Hic enim pepulit praesidia Antigoni ex aliquot urbibus Ciliciae, quas contra pacem superioris anni in potestate sua tenebat1). Sed facere non possum quin suspicer expeditionem Polysperchontis contra Cassandrum anni 310 arctissime cohaerere cum caede Alexandri. Polysperchon enim tune temporis dominabatur Messenae et parvo regno quod sibi comparavit in Graecia, in quo sitae erant Corinthus et Sicyon; nimirum metuebat ne possessiones illas per longum tempus teneret, cum optime intelligeret, contra Cassandri vim sese sustinere non posse. Expectavit caedem Roxanes et regis offensioni fore plebi et nobilitati Macedoniae, et hac ipsa re speravit fore ut regnum suum reciperaret, quod assecuturus esset, si Macedonibus postremam Alexandri subolem ostenderet. Ad liane rem spectans, juvenem Heradem Barsines filium Lampsaco Corinthum arcessivit, qui cum matre ad euni pervenit, profecto haud inscio Antigono, qui sine dubio rem comprobavit, quo sibi novus titulus esset summi imperii vindicandi. Polysperchon Heraclis nomine socios ad bellum evocavit; Aetoli aliique ei statim morem gesserunt, exercitum viginti milia peditum et mille equitum coegit, quibuscum per Aetoliam et Epirum profectus est, ut per montes Tymphaeae in Macedoniam penetraret. Cassander ei illic obviam factus est, sed antequam res ad pugnam pervenit, hic cum Polysperchonte agere coepit, cui territorium suum in Graecia integrum obtulit, deinde ei concessit possessiones 1) Diod. 20. 19. 4. suas in Macedonia, centum talentum pretio 1), insuper societatem et strategi titulum in Peloponneso, cum parvo exercitu Macedonico2). Illo pretio Polysperchon paratus erat ad interficiendum Heradem et matrem ejus; quod scelus otiam ab eo perpetratum est. Polysperchon in regnum suum rediit; ultima stirps Alexandri exstincta est. Ptolemaeus interim multas urbes Asiae Minoris in libertatem restituit, prospere res gessit in Asia Minore, et anno BOB in Graeciam pervenit, ubi diversis locis libertatcm restituit, Corinthum autem et Sicyonem praesidio occupavit, novum decretum de libertate dedit, sane Cassandro non gratum, qui etiam rem gessit in Graecia, ut auctoritatem suam restitueret. Pactionem autem ïnierunt (c . p 146), qua pactione Corinthus et Sicyon in Ptolemaei pötestate manserunt, Megara, Chalcis et Euboea denuo Cassandri fiunt. Etiam aliis in regiombus Cassander auctoritatem suam firmavit, in Epiro, Athenis, Thebis, Mega- lopolide. . . . Et dum bi principes viribus crescebant, Antigoni conditio praecipue caede filiorum Alexandri admodum debilitata est: dum illi enim vivebant, noinine regio tamquam impern procurator reliquis principibus adversatus erat, nunc autem, defunctis illis, nullo jure niti potuit, quo sese contra reliquos principes sustineret. Quod autem semper hoe prohibere in animo habebat, quominus reliqui praetores jus imperium sibi vindicandi adipiscerentur, ostendit caede Cleopatrae ■>); quae Ptolemaeo nuptura erat, eique tamquam marito umcae heredis legitimae, jura quaedam imperii administrandi allatura erat: nam etiam nunc Antigonus de hac quaestione certabat. Sine dubio autem reliqui praetores, Cassander, Lysimachus et Ptolemaeus parati erant concedere Antigono provinciam 1) Plut. de vitioso pudore 4 Moral. p. ö30 D. 2) Diod. 20. 28. 2. 3) Diod. 20. 37. 3. suam, si ab altera parte eos agnosceret ut legitimos praetores. Antigonus autem omnes vires intendit ut consilia sua exsequeretur. Anno 307 Demetrium filium magna cum classe in Graeciam Athenas misit, ut tandem libertatem toties promissam, semper autem ad propriam dominationem confirmandam a praetoribus adhibitam, illic institueret, imprimis ut sibi Graecos socios contra reliquos praetores pararet. Et revera praeter Athenas aliquot urbes Cassandri detrimento in libertatem restitutae sunt. In universo Graeci vehementer commoti sunt rebus a Demetrio gestis, nee tarnen quicquam novi moliti sunt, nisi quod Epirotae, interfecto Alceta Cassandri amico, Pyrrhum Aeacidae filium in regnum paternum restituerunt; nisi quod Demetrius socios suos synedrio conjunxit 1). Tarnen nihil de hac re nisi ipsum factum aetatem tulit, paullo post Demetrius a patre revocatus est, ut bellum contra Ptolemaeum susciperet. Tandem anno 806 post victoriam apud Salaminem Antigonus regium titulum assumpsit. Ne hac quidem re quicquam profecit, nam adversarii ejus Ptolemaeus, Seleucus Lysimaehus, Cassander exemplum ejus secuti sunt, cum Demetrius ab ipso patre diademate ornatus sit2). Nequaquam eis assentiri possum quae Droysen 2. 2. 142 sqq. do hac re scripsit, minime quidem ubi dicit: „jetzt in der That „hat das einige Reich das Alexander gegründet hat ein „Ende," neque magis verba v' d1 Niese 1. p. 821. „Damit „erliob er den Anspruch auf die Herrschaft im ganzen „Reich, und trat, nachdem Alexanders Geschleeht zu Grunde „gegangen war, selbst an dessen Stelle." Prof'ecto nemo est quin videat Antigoni potestatem tune temporis in summo fastigio fuisse: Cassander sane rebus novis in Epiro, amissa auctoritate in Graecia debilitatus erat, Ptoleraaei vires 1) Diod. 20. 46. 5. 2) Diod. 20. 53. 4. Plut. Deinetr. 18. clade apud Salaminem deminutae, nee tarnen fractae erant, neque magis Lysimachus Antigono par erat: sed nihilominus ab hac re cavendum est, ne nimis huic titulo tribuamus. Ipso facto enim jam inde ab anno 316, ut supra ostendere conati sumus, imperium dissolutum erat, jam ante hunc annum Antigonus vindex summae totius extitit, itaque jam multo ante ea acciderunt, quae viri docti supra citati in hunc annum conferunt. Praeterea eventus rerum monet rem quod ad ipsos novos reges attinet, non tanti f'uisse. Cum reliqui principes statim Antigoni exemplum secuti sint, Antigonus nullo modo efficere potuit, ut illustriore titulo inter reliquos diadochos eniteret. Cassander ipse novo titulo non usus esse videtur, tamen in nuinmis et titulis publicis, etiam hic rex appellatus est1). Hoe tantum constat nobis inde ab anno 306 non amplius loqui licere de provinciis pristini imperii Alexandri, nobis nunc rem esse cum diversis regnis, cum veris regibus. Etiam ipsi principes, nunc reges, habitu et monbus mutati esse videntur, superbius sese gerere incipiunt, tamquam histriones qui simul cum vestimentis etiam gradum et vocem mutant, ut scripsit Plutarchus Demetrius 18. Etiam res post annum 306 ab Antigono et Pemetrio gestae, demonstrant iis, si quidem universum imperium sibi vindicabant, rem fuisse cum adversariis quibus postremo impares esse visi sunt. Quod jam ostendit expeditio contra Ptolemaeum anni 306; non minus clarissima Rliodi obsidio, quae anno 304 finem cepit, cum interim omnia quae a Demetrio in Graecia instituta erant, a Cassandro irrita facta sunt. Boeoti Chalcis et Euboea sese rursus huic applicaverunt, Athenae ab eo bello lacessitae sunt, castella Phylen et Panactum occupavit, vel ad ipsam urbem castra posita sunt. Sed post pacem cum Rhodiis factam Demetrius in Graeciam revertit et omnia in integrum res- 1) Dittenb. 178. tituit, Cassandrum ubique pepulit et fugavit1) ex universa Graecia. Socii Graeci nominis autem synedrio Corinthi junguntur, et tametsi nescimus quibusnam condicionibus haec societas firmata sit, tarnen suspicari consentaneum est, socios majore libertate fruitos esse quam sub Philippo etAlexandro. Ipse Demetrius societati praeficitur, sine dubio eodem tempore condiciones de copiis parandis, de navibus ornandis, de contributionibus exigendis constitutae sunt, nee tarnen quicquam de liac re aetatem tulit2). Hoe modo Antigonus revera vindex libertatis Graeciae extitit, eodemque tempore Cassandri rebus magnum periculum paravit. Qui sive ductus metu sive quod vires ejus exhaustae erant pacem ab Antigono rogavit, quae ei hac unica conditione, nee poterat praesenti statu rerum aliud expectari, concessa est, ut semet ipsum et regnum suum Antigono committereta). Cassander autem talibus conditionibus pacem facere non potuit, auxilium petiit a Lysimacho, Ptolemaeus et Seleucus quoque, cum periculum sibi aeque ac Cassandro imminens viderent, sese iis adjunxere, foedusque iniere contra Antigonum ut tandem dominationi ejus finem imponerent, regnuinque ejus dividerent 5). Anno 302 bellum exarsit, cui jam sequenti anno finis impositus est pugna apud Ipsuiu, ubi Antigonus acie caesus est. Filius Demetrius salutem fuga petiit, sese in Grae- 1) Bellum quod turn gestum est idem est ac id quod a Ps. Plutarcho in decreto in honorem Democharis (Plut. X Orat. p. 851 § 2) 6 rerpxertn; ro'Af/xt>( vocatur. cf. Ladek. üeb. die Echtheit zw. Urk. bei pseud. plut. Wiener Studiën 1891. p. 112 sqq. et v. Wilamowitz. Ant. v. K. p. 190 ann. 10. '-) Plut. Demetr. 25. 'Ev Sè 'Ia-S/tü ttotvov a-vvsSp/ov yevonévoti, xeei Trof.ï.m ivïpwTu» crvvetèóvTm, yiye/im tivvryopeuxi Tijs 'EMzfof u; vpórepov oi vipi l?Tt ksci Axfióvri e'Uori tx^ocvtx xpyupt'ov. 2) Droys. 2. 2. 256 ann. 3) Plut. Pyrrh. 6. pro quo nihil adeptus sit, nisi Epirotae promissum auxilii ad fratrem regno pellendum, ad usurpandum solium regium? Quod ego quidem nullo modo conjicere ausim. Quae cum ita sint facere non possum quin suspicer sic convenisse inter Pyrrhum et Alexandrum: Alexander Pyrrho cessurus erat provincias occidentales Macedoniae adjectas, quarum pretio Epirota ei opcrn 1 aturus ©rat, nt fratrem regno deturbaret. Quonam autem successu Alexander consilia sua exsecutus sitj notum est. Antipater regno suo detuibatus est, salutem petiit apud Lysimachum, qui id a Pyrrho impetravit ut pacem inter fratres restitueret1). Hi autem deinde aliquantisper conjunctim Macedoniae praesunt, sive communi consilio res administrantes, ut tradit Diodorus2), sive singuli suis regionibus praefecti3), cum sine dubio Pyrrhus regiones sibi ab Alexandro concessas regno suo adjunxerit. Etiam traditum est quomodo Alexander jam brevi post interfectus sit a Demetrio; is Antipatrum quoque Macedonia pepulit, hic autem a socero exceptus posthac vitam egit in Thracia in aula regia Lysimachi. Ipse Demetrius rex Macedoniae factus est. Et cum hic jam antea sibi subjecisset majorem Peleponnesi partem, Atlienae Megara et Euboea auctoritati ejus obnoxia essent, imperium ejus liaud ita inultum discrepabat a Cassandri imperio. Sed ab altera parte dominatio ejus in Asia prorsus interiit, Cycladae insulae sensim paullatimque Ptolemaei auspiciis synedrio junctae sunt. Jam initio regni, Demetrius condidit urbem Demetriadem in paeninsula Magnesia, in quam urbem contraxit oppida Neleam et Pagasas et Ormenium, Rhizuntem, Sepiadem, Olizonem Boeben et Iolcum, quae inde ab hoe teinpore 1) Justin. 16. 1. 7. Plut. Pyrrh. 6 2) Diod 21. 7. 'Avtttrarpov tov wrpethoictv eêoAoQóvtiffev, ov (3ovï.ó/xevos rvveèpov 'é%eiv ry fixritei'st. 3) Justin. 16.1. 19 „tradita ei altera parte Macedoniae, quae Antipatro „genero ejus obvenerat. tamquam vici Demetriadis habenda sunt1). Et non solura illa oppida, etiam regiones Septentrionem versus Pelium et Ossa, vallis Tempe Demetriadi adjuncta sunt 2). Facile hac urbe Thessaliam cohibere potuit, cum eodem tempore paeninsula Magnesia mari illis in regionibus dominaretur, eum simul navium statio Demetriade constituta esset3). Bella continua a Demetrio gesta sunt, dum regnum ejus in Europa stetit, èt cum Boeotis quae jam initio regni subjecti iterum atque iterum insurgunt, èt cum Pyrrho et Aetolis. Vel expeditionem fecit in Leucadem et Corcyram insulas a°. '290 fere 4), jam initio regni conatus est aggredi Lysimachum. Sed bellum quod exarsit anno 289 inter Aetolos et Demetrium causa interitus ejus fuit. Aetoli a rege acie victi quidem sunt, sed ab altera parte praetor ejus in Epirum contra Pyrrhum, Aetolorum socium, profectus, repulsam tulit et clade affectus est Haec res admodum imminuit auctoritatem regis quae jam antehac in eo erat ut collaberetur, praesertim propter continua bella ipsi Macedoniae magna incommoda, nullam gloriam afferentia. Insuper luxus aulae regiae, superbia regis, difficilis aditus tot causae odiorum in eum fuerunt. Itaque cum in morbum incidisset, Pyrrhus conatus est invadere Macedoniam, nee tarnen Demetrio par erat. Repulsam tulit Epirota, reverti et pacem facere cum Demetrio coactus est, qui autem nunc. ei publice concessisse videtur provincias occidentales ab eo jam inde ab anno 294 occupatas. Praeparationes autem immensae expeditionis quam contra Asiam facere in animo habebat Poliorceta, classes quae in Piraeo, Corintlii, Chalcide et Pellae ornabantur, immanis exercitus qui cogendus 1) Strabo 436. Plut. Dem. 53. 2) Strabo 1.1. èirexpxTet Sè xaï rau Te/xxüv xxi Tm opüv ÜHrrrep e'/pttrai, tov re nv\Xiov xx't rij; "Ora-yt cf. Paus. 7. 7. 3 i. f. Diod. fr. 643 Ai^TfiaSoi; ■xóteui; MxxsSóvuv. 3) Strabo 1.1. cf. v. Wilamow. p. 241 sqq. Niese. 1. 371 ann. 3. erat in Maceclonia et Graecia, haec omina causae fuerunt interitus ejus. Nam necessitate coacti reliqui reges Ptoleinaeus, Lysimachus et Seleucus sese cum Pyrrho contra eum conjunxerunt. Pyrrhus et Lysimachus a duabus partibus Macedoniam invaserunt, Demetrii exercitus ad Pyrrhum transiit, ipse rex fuga salutem petere coactus, in Graeciam ad filium Antigonum, qui illic rebus praefuit, se contulit. Ubiprimum eo advenit, Thebani ab eo in libertatem restituti sunt, cum Athenienses semet ipsos liberarent; praesidia Demetrii autem in Piraeo, Munychiae et Eleusine manserunt. Pace facta inter Demetrium et Pyrrhum hic rex Macedoniae factus est (a«. 287), sed simul concessit Demetrio Thessaliam et eas urbes Graeciae quas adhuc possideret, Lysimacho autem dedit regiones inter Strymonem et Nestum flumina. Tarnen Demetrius jam mox sese in Asiam conferre coactus est, ubi anno 285 captivus factus a Seleuco in custodia habitus est, usque ad annum 282, cum diem supremum obiit. Titulos suos jam antea filio suo Antigono concesserat'). Postquam Demetrius sese in Asiam contulit, Pyrrhus urbes Thessalicas Lysimacho auctore ad defectionem incitavit, sola Demetrias sese contra Epirotam sustinuit2). Sed Pyrrhus Macedonibus neque magis acceptus erat quam Demetrius, adeo ut jam sequenti anno 286, cum Lysimachus regnum ejus aggrederetur, facile pulsus sitJ). Lysimachus autem Macedoniam imperio suo adjunxit. Eodem modo quo Macedonia, Thessalia quoque excepta Demetriade regno Lysimachi adjuncta est; is insuper cum Aetolis amicitia conjunctus erat, cujus rei documentum est urbs Ljsimachia in parte Occidentali Aetoliae condita, quae nomen a rege accepit 4). !) Plut. Dem. 51. 2) Plut. Pyrrh. 12. 3) Plut. Pyrrh. 12. cc*opx?.üv MxxtSovixv (ï rpóiroi nxpéA«(3e» Paus. 1. 10. 2. *) Polvl). 5. 7. 7. Liv. 36. 11. 7. Strabo 460. Drovsen 3. 2. 327. Praeter regiones ad ipsam Macedoniam pertinentes, etiam Paeonia a Lysimacho ad imperium suum tracta est. Rex Audoleon semper amicissimus fuit Lysimacho. Sed post hujus mortem, quae cadit post annum 285 ut patet ex C. I. A. II 312 (Dittenb. 195), filius ejus Ariston regno pulsus a Lysimacho in patriam reductus quidem est, sed hic eodem tempore totum regnum finibus suis adjecit, ipse Ariston coactus fuit sese conferre ad Dardanos 1). Pugna apud Corypedium anni 281 finem imperio et vitae Lysimachi fecit. Seleucus victor in Europam transiit ut illic rerum potiretur, sed hic jam paullo post, eodem anno a Ptolemaeo Cerauno interfectus est, qui ipse ab exercitu suo agnitus est ut rex Thraciae et Macedoniae. § 2. De Gallorum invasionibus. Sed tametsi Ceraunus ab exercitu agnoscebatur, tarnen haec res nullo modo impedimento fuit quominus ab omniparte pericula regno ejus imminerent. Jam statim enim coactus erat Seleucidae Antiocho relinquere partem Asiaticam imperii Lysimachi; in Europa autem haud minus validi adversarii contra eum exstiterunt, nempe Pyrrhus Epirota, Antigonus Gonatas, neque minus Antiochus sibi vindicare pergebat partem imperii paterni in Europa sitam. Epirus, temporibus Philippi, Alexandri et diadochorum quodammodo cum Macedonia cohaerens, tandem a Pyrrho in plenam libertatem restituta, amplificata erat, cum Ambracia urbs sedes regni facta esset2). Simul Tymphaea et Paravaea, provinciae quae aliquamdiu ad Macedoniam pertinuerunt, regno adjunctae erant. 1) Polyaen. 4. 12. 13. Diod. 21. 13 (Tzetz. Hist. 6. 53). 2) Plut. Pyrrh. (i. Strabo 325. [muXitth 3' 'exórn«wrijv nuppot pccritetu %pyv; 'Avrtó%u riS ZsAeuxov xxl 'Avriyóvu rw Aif/jLqTpfov, iieyx^uv éxxrépuSev 7TpxTSV(iXTm xvTfrxpxTXTTO^évuv, xiveÏTXi 6 /.xt %povdv lè tóAAo; 'érepoi. persecutus est, alterum Antigonum cum Antiocho jam belligerantem, vel in eo ut bellum gereret, per Spartanos aggreditur. Tria bella igitur, praeter bellum quod in Bithynia gerebatur. Et interim Macedonia a Gallis vastatur, ipse Ceraunus proelio interficitur. Luce clarius est hoe anno '280 Antiochum in Europa nihil proficere potuisse. Sequitur secundus annus belli 279. Bellum et niari et terra geritur, Antiochus Nicomedem aggreditur1), classis Heracleotarum tredecim navium auxilio missa nihil efficere potuit, cum verosimiliter impediretur a navibus Antiochi quae ad Hellespontum stationem habuerunt2). Sed eodem tempore bellum flagrasse videtur in oris Maritimis Macedoniae et Thraciae. In mediterranea parte Sostheni Galli maximae curae erant, quidni Antiochus his temporibus partem Macedoniae inferioris et oras maritimas Thraciae occupaverit, praesertim cum appareat ex rebus Cassandreae eum satis hoe anno illic valuisse ? Tune illae urbes fuerint illi ttc/./.o) srepoi Memnonis c. 18, qui cum res Thraciae conscripserit eos tamquam Graecos non nominatim enumeraverit. Illi quingeni milites ad Thermopylas ab utroque competitore missi, satis ostendunt eos ipsos aliis in locis magnis rebus occupatos fuisse. Nullo modo autem jamnunc Antiochus sese rebus Graeciae inmiscere potuit, cum Galli his demum temporibus omnia illic vastarent. Sed haud scio an rejectis barbaris autumno anni 279 cum exercitu per Thessaliam in Aetoliam pervenerit ubi omnia nimirum vehementer perturbata erant, vi coacti Aetoli societatem cum eo inierint. Nullo alio tempore si umquam inita est, haec societas constitui potuit nisi nunc, hieme anni 279/278 J). Etiam hoe argumentum est, quod nummi inventi aere facti sunt, post atroces Gallorum populationes necessario argentum et aurum rara fuerunt. Sed nihil nisi 1) Memnon. c. 18. 2) Droys. 2. 2 338. 3) cf. van Gelder p. 6'J. por conjecturam statuere ausim; extant illi nuinmi, satis pulchra exemplaria praesto suni in collectione rogia Hagae Comitis, sed ubi rerum scriptores ab omni parto deficiunt, nulli alii testes nobis viam ad veritatem monstrare possunt. Hoe tantum coneludere velim, bellum illud inter Antioehum et Antigonum multo latius üagrasse quam vulgo suspicantur, sed quibus loeis gestum sit nullo modo dirimi potest. Jam sequenti anno res dirempta est, verosimiliter navali pugna, Antigonus victor evasit, Antiochus ex Europa pulsus est, Antigonus jam ab eo tamquam rex Macedoniae agnoscitur '). Nee tamen hac pace facta Antigonus Gonatas jam rex Macedoniae habendus est. Nam denuo in Thracia certandum erat contra Gallos qui Chersonnesum vastabant, profligantur sane barbai'i apud Lysimachiam, sed adliuc in ipsa Macedonia varii competitores de summis rebus certabani. Contra eos Antigonus sese vertit post pugnam apud Lysimachiam, ut illos subjiceret. Facile etiam liis locis princeps factus est, reliqui principes eum tamquam regem agnoverunt. (au. 277). Supererat Apollodorus Cassandreae. Hic enim semper pergebat saevire in infelices cives suos, crudelitate et saevitia sese sustinuit. Nunc autem bello lacessitus est ab Antigono.2) Urbs obsidetur, Spartani Apollodoro succurrunt Cleonymo duce, fortasse instigante Ptolemaeo Philadelpho. Sed tandem urbs capitur, Antigonus inde ab hoe tempore rex totius Macedoniae habendus est (a°. 276). 1) Justin. 25. 1. 1. v. Gelder p. 80 et 81. Niese 2. 22 ann. 4. jam aestate anni 279 huic bello finem imponit ea re ductus quod et Antiochus èt Antigonus copias miserunt ad Thermopylas, quae ibi adsunt autumno tempore ejusdem anni. Sed mea quidem sententia hoe non est argumentum cur bellum finitum sit. Aeque eorum intererat ut Graecia iis amiea esset, eodem modo per mercennarios milites bellum gerebant, quidni uterque miserit exiguum numerum ad Graecis opitulandum in ultimo periculo ? -) Trog. Prol. 25. § 3. Macedonia usque ad 221. Societas ab Antigono Dosonte cum Graecis inita. Omnium primum investigandum est, quantum fieri potest, quo usque regnum Macedonicum geographico sensu sese porrexerit sub regno Antigoni Gonatae et successorum ejus, tum etiam aliquid de auctoritate ejus in Graecia dicenda erit. Perpauca tarnen imprimis de ipso agro Macedonico sub Antigono Gonata aetatem tulerunt, adeo ut major pars non nisi conjectura constitui possit. Hac in re una res nobis auxilio venit, nempe quod, quantum apparet neque sub Demetrio (239-230) neque sub Antigono Dosonte (230 221) quicquam mutatum est in finibus Macedoniae. Mutationes factae a Philippo quinto ortae sunt in eo statu rerum, qui aeque pertineat ad initia regni ipsius Pliilippi aeque ad regnum ut constitutum est ab Antigono Gonata. Quod dixi ex sequentibus apparet. Constat enim Demetrium, cum jam statim post mortem Antigoni ab omnibus partibus bellis vexaretur, tarnen regnum suum repulsis hostibus integrum servasse 1). Unde sequitur initio regni Antigoni Dosontis statum Macedoniae eundem fuisse ac sub Antigono Gonata. Tum autem explorandum est num quae mutationes factae sint inter annos 230 221. Eodem modo quo Demetrius, Antigonus Doson initio regni afflictus est invasionibus Dardanorum, insurrectionibus sociorum, omnes tarnen in ordinem coegit2). Et reliquum tempus hujus regni occupatum est rebus Graeciae, nihil traditum est de turbis a parte barbarorum nisi sub finem vitae ejus anno 221, cum Illyrn rursus 1) Droys. 3. 2. 35. Euseb. Arm. I. p. 237. „cui (Antigono) filius ?Dcmetrius succedit, qui omnia omnino (quae erant) patris in monarcln- „cam potestatem denuo redegit." 2) Justin. 28. 3. 14. „Ut defectionem sociorum vindicavent, ut Dardanos „Theasalosque exultantes morte Demetrii regis compescuerit." Macedoniam invaserunt. Repulsi tarnen sunt, ipse Antigonus brevi post moritur, Philippus V ei succedit, nulla re patet fines Macedonicos mutatos esse. His constitutis denuo quaestio ponatur, quomodo Antigonus Gonatas fines suos firmaverit. A parte Thraciae Galli, postquam Graecia et Macedonia pulsi sunt, regnum Tyle condiderunt. Quaestio tantum esse potest utrum his in locis Strymon flumen, an Nestus terminus agri Macedonici habendus sit. Si speetamus primo loco ad prudentem Antigoni indolem, qui cum necessario omnes vires suas intenderet ad restituendum in integrum regnum suum tot calamitatibus vexatum, adeo ut suspicandum sit eum potius concessisse agros quos finitimi aliquo jure sibi vindicare possent, quam ut propter eos in bellum involveretur, si secundo loco attendimus ad Antigoneam urbem, conditam a parte Thraciae ad fontes Echedori fluminis, tamquam propugnaculum contra barbaros, cujus nomen sine dubio Antigonum ut conditorem indicatd), tum suspicandum est ab hac parte Strymonem flumen terminum Macedoniae factum esse 2j, usque ad Sintorum agros, qui sub Philippo et Alexandro et eorum successoribus ad Macedoniam pertinuerunt, hoe tempore autem denuo liberi sunt. Quod etiam confirmatur a viro clarissimo Six qui nummos describit regis cujusdam Adaei, his temporibus Scotussae sedes habentis 3). Quod autem ad partem septentrionalem attinet, hodie satis constat Paeoniae regnum post tumultum Gallicum in integrum restitutum esse. Nam praeterquam quod in inscriptione his temporibus attribuenda (Dittenb. 208) Dropion quidam fixvihsvg Ylxióvuv xx) jct/utjjs appellatur4), 1) Demitsas. 2. 498. *i i-ih 'Avriyóvetx y.Ttritïrz ixo 'Avriyóvov toC Ymxtx skfito irsp} rifv iryyijv toC 'E%sdaipov TOTZiiav t;cc vótov tcüv Ata-Tpxiuv kxi MxiSuv, xxi vpof 'xpKTOv Toü 'Afipèr 'Wfxp, xxl xirerétei ro fioppfioSi/tikutxtov HSZÓpiOV TYK k pvi<7TOvix(. '2) Strabo 331 fr. 33 et 35. Droys. 3. 1. 87. •') Six. Annuaire Numismatique 1883. p. 11. *) cf. Paus. 10. 13. 1. quod in eadem inscriptione sermo fit rcü kcivoü tüv llxinuv, mi mini quoque ejusdem regis ad noa pervenerunt, qui anno fere 278 adscribendi sunt '). V. cl. Six suspicatur Dropioneni illum regnuni Paeoniae statim post Grallicam invasionem in integrum restituisse, idque sustinuisse contra competitores regni Macedonici, perinde ac Apollodorus aliquantisper Cassandreae sese sustinuit. Insuper e serie nummoruin (Catal. Brit. Mus. Macedon. p. 15 n°. 59 —G5) apparet Paeoniam aliquamdiu libertatem suam servasse. Alii nummi enim aliis litteris ornati indicant Dropioni etiam successorem fuisse cujus nomen non integrum quidem ad nos pervenit, sed incipit per irxp. Hi nummi autem inde ab anno 272 usque ad 250 signati sunt2), quod indicant signa et monogrammata. Si igitur nummis illis fidem habere licet Paeonia non ante annum 250 interiit, cum major pars a Dardanis capta est; haud scio an Antigonus occupavent partem meridionalem, cum a Septentrione Axii saltuum Antigont a urbs inveniatur, propugnaculi instar. Sed non ante 217 universa Paeonia Macedoniae adjuncta est. Tum enim Bylazora oppidum in Paeoniae parte septentnonali situm a Philippo V captum est, qui tune finem fecit invasionibus barbarorum Septentrionis 3). Regnum Illyricum temporibus Antigoni validissimum fuit, tamen, quantum apparet, semper cum Macedonia pacem agebat. Latrocinia enim anno 230 fere sub Agrone rege, post mortem ejus sub Teuta regina facta, nonnumquam Macedoniae instigatione susceptasemper ad Epirum et Graeciam spectabant, numquam ipsam Macedomam attin- 1) Six. Annuaire Nuraismatique 1883. p. 6. 2) Six 1.1. p. 11. 3) Polyb. 5. 97. 1. (A/T7rOU TB» sitóscilv. 4) Polyb. 2. 2. 5. gebant, nisi sub finem regni Antigoni Dosontis 1), qui tarnen facile barbaros finitimos cohibuit. Iterum oritur quaestio quinam his locis termini Macedonici fuerint, et iterum bella a Pliilippo V gesta paullulum lucis ad hanc obscuram rem allatura sunt. Imprimis bellum gestum a°. 217 cum Scerdilaida, qui Philippi socius fuit in bello sociorum 2). Scerdilaidas enim impressione facta in agros Macedonicos, vastaverat Pelagoniae oppidum Pissaeum, Dassaretiae autem ad se traxerat Antipatriam, Chrysondyonem et Gertuntem, agris Macedonicis in his regionibus vastatis. Scerdilaidas igitur ut apparet impressionem fecit in partem septentrionalem Macedoniae; nullo modo enim hoe loco sermo esse potest de Antipatria ad Apsum, sed spectandum est ad oppidum ejusdem nominis in Pyrenaeo monte (cf. pag. (JO). Quae oppida tarnen Philippus rursus in suam potestatem redegit, insuper expugnavit urbes Dassaretiae Creonium et Gertuntem; in regionibus ad lacum Lychnitidem Enchelanas, Ceracem, Boeos; in agris Caloecinorum Bantiam et Orgyssum (Orgessum) Pisantinoruni. Ex ordine oppidorum quo a Polybio commemorantur apparet Philippum expeditionem fecisse inde a Pelagonia, praeter lacum Lychnitidem Meridiem versus, usque ad Caloecinorum agros, ubi Bantias oppidum situm est a meridie Pelii3). Ipsum Pelium autem hac in expeditione non memoratur, profecto quod jam in Macedonum manibus fuit, alioqui certo jam nunc captum et a Polybio commemoratum esset. Ecquid aliud hac expeditione Philippus sibi propositum habuit, quam ut fines suos ad occasum solis firmaret, regnumque suum augeret addendo regiones ad lacum Lychnitidem et in Dassaretiae parte meridionali sitas? Nam Antipatriam simul cum Chrysondyonte et Gertunte Philippus xvsktvi?xto, haec igitur 1) Polyb. 2. 70. 1. '•i) Polyb. 5. 108; 4. 29. 2; 5. 95. 1. •') Demitsas 2. 638. jam antea ad Macedoniam pertinuerunt; oppida contra ad lacum Lyclinitidem sita y.xTs/.xjSsTC, ea igitur antehac Macedoniae non adnumerabantur. Unde sequitur, quandoquidem Antipatria, Chrysondyon et Gertus sita sunt inter Pelagoniam et lacum Lychnitidem, ut ex ordine oppidorum a Polybio tradito apparet, idque in monte qui a sequioribus Pyrenaeus vocatur, cum regiones lacui Lychnitidi confines nunc demum Macedoniae adjungantur, cum de Pelio nihil tradatur, hoe oppidum igitur verosimiliter jam Macedonicum sit; terminum Occidentalem Macedoniae ante annum 217 et, ut supra demonstratum est, inde ab Antigono Gonata fuisse Pyrenaeum montem. Jam supra (cap. II. p. 61.) demonstrare conati sumus Antipatrum condenda Antipatria ad Apsum tlumen, regnum Macedonicum usque ad ea loca auxisse et firmasse; etiam regnum Antigoni Gonatae usque ad hoe oppidum pertinuisse videtur, ut apparet ex iis quae sequuntur. Polybius 5. 108 ultimo loco captum esse a Philippo tradit Pisantinorum oppidum Orgyssum (Orgessum Becker). Situs autem hujus oppidi apparet ex Livio 31. 27, qui in descriptione expeditionis L. Apustii legati Romani anni 199 liaec nobis tradit: Apustius e castris Romanis munitis inter Apolloniam et Epidamnum ad Apsum flumen profectus, „extrema Macedoniae populatus, Corrhago et Ger„runio et Orgesso castellis primo impetu captis ad Anti„patream venit." Quid apparet ex his ? Primo haec castella sita fuisse ab Occidente Antipatriae, in extremis finibus Macedoniae. Deinde similitudo nominis Orgessi et apud Livium et apud Polybium, nos eo ducit ut suspicemur utrumque scriptorem ad idem oppidum spectasse, Philippumque a°. '217 Bantia capta sese in Occidentem vertisse, regnumque suum Orgesso occupato ultra Antipatriam amplificasse, Antipatriam autem eandem ob causam ae Pelium non memoratam esse, quod jam in Macedoniae potestate erat. Cum igitur Orgessus ab Occidente Antipatriae situs a". 217 a Philippo captus sit, concludere licet usque ad 12 annum 217 Antipatriam ultimum propugnaculum Macedoniae Occidentem versus fuisse 1). Aliud oppidum haud minoris momenti in his regionibus est Antigonea ad Aoum flumen, ut nomen indicat ab Antigono Gonata condita 2), tamquam propugnaculum contra Epirotas, ea regione qua vallis Aoi fluminis aditum in Macedoniam dat. Droysen 1. 1. suspicatur eas regiones Antigono concessas esse ab Alexandro Epirota, cum, postquam a Demetrio Antigoni fratre regno suo pulsus erat, postea hortantibus Epirotis in bona paterna restitutus est a°. 263 3). Jam tum regiones ad Aoum llumen Macedoniae adjuncta sint necesse est, Antigonus enim per totam vitam cum Olympiade uxore Alexandri, post mortem ejus summis rebus praefecta 4), in pace degebat. Demetrius successor ejus matrimonio inito cum Phthia filia Olympiadis, involutus est in bellum cum Dardanis, neque quicquam commodi sibi parare potuit in Epiro, cum regia familia illic exstingueretur (239—235). Patet autem anno 231 Antigoneam cum Illyrii Epirum invaderent in Macedonum potestate fuisse5); verosimiüter igitur a°. 263 cum Alexander in regnum paternum restitueretur, haec regio Macedoniae tradita, et Antigonea condita est, cumque Antigonea regiones Epiri septentrionales Macedonicae factae sunt. De Tymphaea nihil traditum est, neque magis de terminis a parte Thessaliae, qui tarnen sine dubio iidem manserunt. Quod attinet ad auctoritatem Antigoni in Graecia, nam de regno vel de imperio non amplius loqui licet, haec satis ') De situ Antipatriae of. Leake Travels in Northern Qreece 1. p. 361 et, Demitsas 2. 724. 2) Droys. 3. 1. 248. 3) Leake 1. 70 et 384 sqq. Demitsas 2. 805. 4) Droys. 3. 1. 325. r') Polyb. 2. 5. 6. Droys. 3. 2. 45. magna fuit, initio quidem regni ejus. Thessalia enim ei obnoxia mansit, provinciae Macedoniae instar fuit, Antigonus Deraetriadem numquam amisit. Perinde hic valuit in Euboea insula et Corinthi. Sed in reliquis regionibus Graeciae auctoritatem suam per tyrannos sustinuit. Sedatis rebus post Pyrrhi invasionem in Peloponnesum, Argis fautores Macedoniae sub tyranno Aristippo summae rei praefuerunt. Phlius quoque tyranno tradita est1), reliquae quoque urbes Actes inde ab hoe tempore cum Macedonia fecerunt2). Huic numero adjungenda est Sicyon ), diversae urbes Arcadiae, inter quas primo loco nominanda est Megalopolis, ubi Aristodemus tyrannus cui cognomen xwtos fuit, rebus praeerat4). Elis anno 271 per aliquot menses sceleribus Aristotimi tyranni vexata est5), neque minus Acarnania Antigoni auctoritati subjecta erat, Boeoti quoque et fortasse pars Phocensium sese Macedoniae applicaverunt. A Macedonia liberae manserunt Attica, Sparta, Messene, Achaja, pars Arcadiae et Aetolia. Praesidiis autem Antigonus occupata liabuit Acrocorinthum, Chalcidem et Demi triadem. Praecipuum vitium ab Antigono commissum in confirmanda dominatione sua in Graecia, fuit quod per tyrannos auctoritatem suam sustentare conatus est, regimen cum ceteris gentibus, tum imprimis Graecis odiosum. Praecipuus hostis autem Antigoni fuit societas Achaica, quae anno 281 conjunctione quatuor urbium instituta, sensim paulatimqui perrexit augere vires suas. Bello Chremonideo Antigoni auctoritas crevit quidem, nee tarnen vires ejus societati Achaicae pares erant. Anno '251 tyrannus Nicocles .tl> Arato Sicyone pulsus est, ipsa urbs societati Achaicae 1) Polyb. 2. 44. 6. 2) Polyb. 1.1. Niese 2. 226. Holm 4. 139- •>) Plut. Arat. 6. *) Paus. 8. 27. 11 et 8. 36. 5- 5) Justin. 26. 1. 4. Paus. 5. 5. 1; 6. 14. 11. adjuncta est; et interim Arati auctoritas ita crevit ut jam 245/244 praetor societatis creatus sit. Inde ab hoe tempore centrum fuit societatis, omnes vires intendere perrexit ut eam augeret et amplificaret Macedoniae et Antigoni detrimento. Sic anno 243 pulso praesidio Macedonico Corinthus societati adjuncta est, multae aliae urbes deinceps hu jus urbis exemplum secutae sunt. Neque alio modo post Antigoni mortem (a". 239) Demetrio regnante, Aratus consilia sua exsequi perrexit, donec tandem bello Cleomenico necessitate coactus est omnia deserere quae adhuc perfecit, seseque Macedoniae et Antigono Dosonti applicare Et hoe modo universam societatem suam cumque ea majorem partem Peloponnesi rursus Macedoniae tradidit, omnes regiones ad societatem Achaicani pertinentes simul cum aliis a Dosonte nomine sociorum sibi obnoxiae factae sunt. Praeter Achaeos sese huic societati applicaverunt Epirotae, Phocenses, Macedones, Boeoti cum Locris Opuntiis 1), Acarnanes et Thessali -) quibus Droysen 3. 2. 1(51 adjungit Argos cum Mantinea, Tegeam, Epidaurum, cum Acrocorinthus et Orchomenos praesidiis Macedonicis occuparentur. Societas autem quam inierunt Graeci cum Antigono fuit 'syypxTTToc 7-jfj.,uxxiz3); ipse rex autem summae rei praefectus est 4). Synedrium Oorinthi habebatur5), tamen Polybius 5. 28. 3 commemorat synedrium Patrae habitum, cum 5. 103. 4 sermo sit de synedrio legatorum sociorum Naupacti. Nisus autem loco Polybiano 4. 22 2 non crediderim perpetuum fuisse synedrium 6), rex enim convocat synedrium et concilio praeest7). Deliberant synedri de bellos) quod 1) Niese 2. 335. 2) Polyb. 4. 9. 4. 3) Polyb. 4 82. 6. Vi Polyb. 2. 54. 4 {lye/xav ÏTr.TWï rwv cf. Polyb. 4. 9. 3; 4. 13. 6. •r') Polyb. 1.1. 6) cf. ibid. 7) Ibid. 8) Polyb. 4. 25. 1. etiam decernunt'), et de pace'2) de oeteris rebus ad com- munem societatem pertinentibus '). Bello decreto a synedrio nuncii mittuntur ad socios qui decretum contirment necesse est )• Regi fuit jus evocandi et cogendi exercitus, ornandae classis sociorum3), eodem tempore indicabat locum ubi conventuri essent milites eorumque numerum constituit ). Socii obligati erant sibi invicem opem ferre 7), tarnen suspicari ausim eam civitatem quae auxilio indigeret, obligatam fuisse ad alendum exercitum, etiam sociorum *). Novi socii non admittuntur nisi communi consensu reliquorum sociorum et regis®), neque crediderim vel regi jus fuisse adjungendi socios, ut apparere videtur e Polybio 4. 29. i ubi de Scerdilaida a Philippo admittendo sermo est, profecto conditiones ab Illyrio factae a synedrio comprobentur necesse est. Singulis autem civitatibus licuit sese cum alus conjungere quae °societatis non participes essent, ut v. c. Achaei sese conjunxerunt cum Lacedaemoniis et Messenus qui tune temporis nondum sese synedrio applicaverant 11). Lacedaemonii enim quibus statim postquam apud Sellasiam victi erant Brachyllcs praetor praepositus erat, postoa etiam societati injuncti erant11); haud scio an haec luent 1) Polyb. 4. 25. 5. 2) Polyb. 5. 29. 4; 5. 102. 8. , „ ■i\ Polyb. 4. 24. 5. r* » *pw uivx Seïv xoivUt imrrpc(tft '.z< hop-,a 4, Polyb 4. 26. 2: 4. 3U. 1 et 2; 4. 26. 7; 4. 30. 6. W*™ « " iiuKOurctvrec rüv vpérfrw ro pi» S6yp« *«P****"<»< -O) Polyb. 4. 67. 8; 5. 3. 3. cf. Liv. 32. 21. 5. 6) Polyb. 5. 3. 3; et 5. 17. 9. 7) Liv. 32. 21. 13. 8) Plut. Arat. 45- rpé^eiv re xxï pirioSoTliv hvnyx^ovTO tov; Mxxsdivxi. .,) polyb. 4. 9. 3. W' f**» Ti»« <"' TpoeTr) cf. Droysen 3. 2 146 ann. 2. qui rem alio modo explicat. 10) Polyb. 2. 70. 1. Polyb. 4. 24, 7; 4. 34. 9; 5. 9. 8. minus apparet regcm sese miscuisse rebus internis diversarum civitatium, cujus rei mihi testis est quod statuas tyrannorura Argis denuo erexit, cum dejieeret eorum qui Acrocorinthum ceperunt, Arati excepta ')• Neque minus negligendi sunt honores quibus rex aiïectus sit, saera et pompae, ludi in honorem ejus instituti etiam haec indicant eum in rebus intestinis quoque satis auetoritate valuisse ). Profecto in rebus externis ad communem societatem pertinentibus rex utpote praeses synedrii magna potestate praeditus erat, adeo ut res externae magnam partem a solo rege administrarentur, nee tarnen sine sociorum consensu. Plutarchus Arat. 43 enim seribit de Achaeis: è-ly^iïxvrc Ze w ypAQeiv (3x7t>.s7 [/.yVe ■zperfcvuv xpo: x/./.oj xy.mo: 'Avriyóvov. Tarnen ut supra demonstratum est synedno quoque aliquot jura eoncessa erant. Itaque dicere licet autonomiam singulis sociis concessam esse, quatenus haec non pugnaret cum administratione summae totius. Hoe synedrio autem Antigonus Doson perfecit id quod decessores ejus, imprimis Antigonus Gonatas per totam vitam perficere conati erant; regnum Graeco-Macedomcum ut sub Philippo et Alexandro steterat, ab eo restitutum est, et sane confirmatum esset ni immatura mors eum absumpsisset. Et Graeci, qui jam inde a Lamieo bello pro libertate pugnavorunt, tota historia enim inde a moitr Alexandri tantum non una continua series est bellorum propter libertatem susceptorum, cum in eo essent ut Arato duce hoe tandem assequerentur quod tamdiu assequi frustra conati essent, ab illo ipso Arato hosti proditi sunt, injunguntur societati in qua omnes socii aequo jure steterunt quidem, sed cui praefectus erat rex, cui, quamvis hoe 1) Plut. Arat. 45. 2) ibid. curaret ne qua civitas foederata ab externis hostibus laederetur, tarnen eodem tempore potestas' praesto esset qua cohiberet diversas partes regni, ut ipse tamquam unicus princeps Graeciae et Macedoniae, res ad suurn nutum et voluntatem administraret. Et libertas illa tam desiderata, postea numquam ab omni parte in integrum restituta est. FINIS. L theses. theses. I. Thucyd. IV. 30. 4. legitur 7rpoxxhoi)f*evot ei (3:ó/.sr/rs xveu xivhvvou rob? èv rij vfay xvlpxc rx re KXl rxi. II. Aristoph. Kan. 719. 20. lectio codd. Cantabr. et Harl. txutov U re rwv ttO.itüv robe y.xy.ouc re xxyxïou? I? re Txp%xïoy vÓ/ai7[ax xx) ro xxivov xpvrisv recipienda est. III. Aristoph. Nubes: Versus choricantici hoe ordine transponendi sunt: '288 —290 legantur ante 285—287; 311 — 313 ante 308—310. IV. Facere non possum quin dissentiam a viro clarissimo van Leeuwen, ubi versus Arist. Nub. 412—420 Socrati tribuit (Mnem. 26. 208). V. Injuria nonnulli viri docti perhibent Lucianum confudisse Christianos cum Cynicis philosophis. VI. Lucian. Timon 14. xyvcovi/ruv is KxrxpxTos clxêr^s ï, oixovófiog etc. legendum est y.xrzpxTÓ: tic oixértfe. VIL Nummi Antigoni regis Macedoniae dmhoof— Blumer Monnaies Grecques. Tab D. n". 9 et 10) Antigono Gonatae adscribendi sunt. VIII. Tacit. Ann. VI. 15. In reeentioribus editionibus perperam usu recopta est lectio: „deviis plerumque itineribus ambiens „patriam et declinans." Restituenda est codicum lectio „ambigens." IX. Tacit. Ann. 3. 28. Vulgaris lectio: „acriora ex eo vincula" Pichenae lectioni: „artiora ex eo vincula" posthabenda est. X. Tacit. Ann. 2. 40 legitur: „vine militum servura mum „coerceret, an inanem credulitatem tempore ipso vanescere „sineret." Praestat, „servum statrni coerc.cret.' XI. Cicero pro Murena § 23 Halm edidit: „Et quoniam „milii videris istam scientiam juris, tamquam filiolam oscula„ri tuam, non patiar te diutius in tanto errore versari, ut „istud nescio quid, quod tanto opere dilexisti praeclarum „aliquid esse arbitrere". Lectio „didicisti" praestat. XII. Caesar B. G. IV. 10. „Mosa profluit ex monte Vogeso ,,qui est in finilms Lingonum, et parte quadam ex Rheno „recepta, quae appellatur Vahalis, insulara efficit Batavorum, „vei/ue longius ah Oceano tnilibus passuum octoginta in Khmum „influit" Sic legendum est: „neque longius a Rheno milibm „passuum octoginta in Oeeanum in fluit." XIII. Apocleti fuerunt collegium Aetolorum extraordinarium e senatu delectum al) ipsis senatoribus, quod, cum bella gerebantur, pro senatu cum praetore res quotidianas administrabat. XIV. Numori anno '241 Romae censui constituti ad asses librales spectant. XV. Dies a Polysperchonte in edicto de Graeciae libertate constituta, qua exules reciperentur, 7rps rijs rpixxxiïo: toïi $xvbixov (ivivoq (Diod. 18. 56. 6), referenda est ad tinem mensis Martii non anni 319, ut hodie perhibont, sed anni 318. XVI. Droysen qui recte pugnam apud Lampsacum gestam (Polyaen. 4. 12. 1) anno 302 tribuit non recte tamen (2. 2 212) Lysimachum tamquam ducem Thracici exercitus in ea pugna commemorat. XVII. Injuria v. d. Ihn(* 7. 36 Caesarem jam statim post Apolloniam captam hieme anni 48 ad Dyrrachium pervenisse statuit. XVIII. Pompejus anno 77 cum exercitu iter per Alpes in Galliam fecit (Ihne 6. 23) quod seditione gentium ad mare sedes habentium iter ab hac parte impaditum erat.