EEN WOORD VOOR DEN TWAALFDEN DRUK. bedoit hefc Algemeen Handelsblad, nu bijna een kwart eeuw geleden, bij de eerste verschijning hier te lande van De. RASIAIL S meesterwerk, een welverdiende lofspraak daarvoor ten beste had, heeft de uitkomst de waarheid er van ten volle bevestigd. De beperkte uitgestrektheid van Nederland in aanmerking genomen, om van de grenzen onzer moedertaal niet eens te gewagen, mag een Twaalfde Oplaag van dit Handboek van beteekenis heeten. Aangemoedigd door de belangstelling, aan Dr. RASPAIL'S Genees-methode voortdurend ten deel gevallen, hebben < • tegenwoordige Uitgevers dan ook geen oogenblik geaarzeld om tot een nieuwe uitgave te besluiten, en de bewerking van den 50en Franschen druk andermaal aan een deskundige toetevertrouwen. Trouwens aan de talrijke aanvragen om het populaire Handboek kon slechts door een nieuwe uitgaaf worden voldaan. Zoo gaat derhalve wylen RASPAIL'S verdienstelijk legaat aan de ladende menschheid thans opnieuw de wereld in. Gewijzigd slechts hiei en daar, naar tyds- en plaats-omstandigheden, sedert de Geneeskunde zich evenmin heeft kunnen onttrekken aan den algemeenen stroom der jongste beschaving en van vooruitgang op iedei gebied — heeft RASPAIL'S werk in hoofdzaak zyn eenig en eigenaardig type behouden, het merkwaardig stempel, dezen grooten physioloog eigen. De practijk heeft zijne theorie, naar ons beste weten, zelden gelogenstraft waar hy aan het plantaardig Kamfer-produkt een byna alvermogende geneeskracht verbindt. Al zyn de oude zoogenaamde huismiddelen, volgens dagelijksche ondervinding, zoo geheel en al verwerpelijk niet, het zal de aandacht van den opmerkzamen le?er evenmin ontgaan, dat RASPAIL in zy n tjjd reeds verwierp, wat toen algemeen werd gehuldigd en zijn werk, destijds modern, en thans evenzeer nog met den tijd medegaat. Hiermede zijn volgelingen en geestverwanten heil! Doctor-Arts. TER BEHARTIGING, 1. De gezondheidsleer (Ilygiène) leert liue men zyne gezondheid moet bewaren; de geneeskunde hoe men die kan terugkrijgen, wanneer msn ze heeft verloren of als zij min of meer in gevaar is geraakt. Gezondheid is de normaaltoestand van den mensch. Zich wel gevoelen is het leven. Ziekte is een uitzonderingstoestand. De gezondheid, uit een medisch oogpunt beschouwd, stelt den mensch in staat om plichten te vervullen, hem dooide natuur opgelegd: voorttelen en nuttig zijn. Ziekte veroordeelt ons doorgaans tot de rol van waardelooze individus, een last voor de samenleving. 2. Achting voor hem, die zijne gezondheid verliest, buiten schuld, in den dienst der menschheid, van het vaderland of van zün gezin! Zyne ziekte is eon roemvolle wond, waarin ieder natuurgenoot balsem wil gieten, waarover allen 's hemels zegen inroepen. Medelijden voor den kranke, die zü'ne ongesteldheid heeft te wyten aan geboorte of aan ongelukkig toeval, die lijdt dooide misstappen zu'ner ouders of de grillen van het lot. De zorgvolle deelneming der maatschappij is in dergelijke gevallen slechts een zwakke vergoeding voor het ongeluk van zijn bestaan. Schande over hem, die zyne gezondheid heeft ten offer gebracht aan lage genietingen, aan onnutte en roemlooze Noodzakelijk kericht. De cijfers tusschen haakjes verwijzen naar de nummers der behandelde stof, zooals in het Register aangegeven. gevaren of aan de bevrediging zijner lusten! Gewetenswroeging is het minste niet in zijn lijdenstoestand. - Niet uit deelneming, uit barmhartigheid alleen zorgt voor hem de maatschappij. • • wat heeft hij ook gedaan om zich bij haar verdienstelijk te maken! Hoevele krachtige personen heb ik te gronde zien gaan door buitensporigheden van .een eakel oogenblik! •) 3. Men predikt der jeugd van onze dagen te veel vervelende zedeleer voor en laat haar te weinig acht slaan op de natuurlijke gesteldheid van ons lichaam. Men houdt haar niet genoeg voor oogen hoe belachlijk en verachtelijk het is zijne krachten, zijn geluk en toekomst opteofferen aan dwaasheid, in een onbewaakt oogenblik b°gaan. De jongelingschap zij overtuigd, dat losbandigen, leugenaars en luiaards zwak geconstitutioneerde individus zijn en dat hun zwak punt juist datgene is, waaraan zij het meest zich vergrijpen. De losbol bezit geen kracht, voldoende om een goed echtgenoot of de man te zijn van een krachtvolle vrouw. De leugenaar heeft gebrek aan geest om de volle waarheid te zeggen. Den luiaard ontbreekt het aan moed tot arbeid, hü is tafelschuimer maar geen voortbrengend lid der maatschappij. Alle drie zijn nietswaardige wezens in de menschelijke samenleving. De verstandige mensch is het volkomen type, het voorbeeld van zijn geslacht. Het is het do 1 en de taak der maatschappij, om slechts zulke medeleden te vormen en hen voor iederen verderfelijken invloed te vrijwaren, dat is: hen krachtiger van geest en van lichaam voortteplanten, hun onder gunstige levensvoorwaarden een krachtige gezondheid te waarborgen en hunne ziekten door doeltreffende middelen te genezen. 4. Maar leven wij wel onder zulke voorwaarden in onzo dagen ? Volstrekt niet. De gezondheid en de zedeleer ontmoeten duizende klippen om op te stranden en zeer weinig hulpmiddelen om de veilige haven weer te bereiken. Tegen hun gewicht aan goud worden geheimmiddelen te koop aangeboden: de lichtgeloo- 1) Wij wensrhen in elks handen: Ontsluierde geheimen uit de Liefde en den Jicht, een raadgever aan jong getrouwden en verloofden, met betrekking tot de lichamelijke en geestelijke eigenschappen, als de grondslag'*» van een gelukkigen echt. vige menigte laat.'zich maar al te grif vangen in die strikken, gespannen voor hare beurs en de volksgezondheid niet het minst. 5. Men heeft r ich sinds tweeduizend jaren beklaagd, dat de taal der geneesheeren een brabbeltaal is, voor den zieke volstrekt onverstaanbaar, en dat de geneesmiddelen en genees-methoden door de priesters der wetenschap, nu eens a's onfeilbaar aangeprezen, dan weder als geheel werkeloos veroordeeld worden, zoodat er geen behandeling bestaat, die niet, na menigvuldige toepassing, vroeger of later verworpen en voor de oorzaak is gehouden van den dood dergenen, die, na ze te hebben ondergaan, er aan gestorven zyn. Daar . alIlef..1fchter straffeloos geschiedt, daar de arts onverantwoordelijk is en alles kan wagen, zonder rekenschap te moeten geven *), daar de wettelijkheid der formulen de onwetendheid en ongeschiktheid van de aanwending ervan met een sluier bedekt, zoo bly ft den overlevenden geen ander wapen om de dooden te wreken, dan het wapen van den spot. Men kan den arts slechts voor de rechtbank dagen van een moliere, en gewoonlijk is het de arts zelf, die hier het meest zijn lachlust bot viert. En hij heeft gelijk want niet hjj, maar de anderen verdienen bespotting. ' 6. Ja, belachelijk is het, dat eene corporatie van mannen, door de wet met de hoogste maatschappelijke betrekking bekleed, niet als ieder ander ambtelijk lichaam is samengesteld, en in zijn geheel voor de handelingen van ieder individu verantwoordelijk wordt gesteld. Het is belachelijk dat ieder van de leden met den vrijbrief van zijn diploma zich als kwakzalver kan vestigen en aan den meestbiedende de belo f te mag verkoopen van gezondheid en herstel, zonder aan zyn woord gebonden te zijn. Het verdient de bespotting, om niet te zeggen de verachting der maatschappij, wanneer men den arts, den vertrouwde van het lijden en van de kwalen zijner medemenschen, zijn verheven beroep in een bedriegelijk handwerk veranderen ziet 'O. o! «vP *'len anders zou hij die kunnen geven dan aan zijn geweten? ' .V ®temnien lnerin volkomen met raspail overeen. Alleen geloo\en wij, dat hetgeen hij als regel schijnt aan te nemen, slechts eene uitzondering is. en dat zulks niet zal voorkomen worden door do geneeskundige faculteit, maar wel door individueel plichtbesef, door eerbied voor zijn beroep e - achting voor zich zelf. Ik heb overigens reeds aangegeven met hoeveel gemak men dezen verkeerden toestand verbeteren en eene hervorming kan mogelyk maken, die even zoo zeer den lijder zal ten goede komen als ten voordeele uitvallen van den arts, die dezen naam verdient, en, gelukkig voor de menschheid! zijn er nog verscheidene van wie men dit getuigen kan. 7. In dit boekske, evenzeer voor redelijke artsen als voor verstandige zieken geschreven, moet ik er my toe bepalen, oin voor alles de wederzijdsche verplichtingen van den arts en den patiënt in het licht te stellen. 8. Den arts wordt met zijn diploma niet het recht gegeven over leven en dood: de zieke is niet gehouden zijn geneesheer een onbepaald vertrouwen te schenken. Het bewijs daarvoor is, dat de kranke de vrijheid bezit om dien arts onder zoo velen te kiezen, die hem het meeste vertrouwen inboezemt: hij is derhalve rechter over de verdiensten van zijn geneesheer. Waarom zou hij dan ook niet over de waarde en de doelmatigheid van diens voorschriften eene meening mogen hebben ? 9. De bewijsgrond hiervan is de volgende: Ofschoon de geneeskunde de kunst is om ziekten te genezen, is zy echter gesn wetenschap maar slechts een rondtastend zoeken en beproeven, waardoor zy vanzelf vervalt tot willekeurigheden en grillen. Er is geen student wien de waarachtig gebeurde geschiedenis niet bekend is van Bosquillon, hoogleeraar aan het Hotel-Dieu, die op zekeren morgen, toen hy de zaal binnenkwam, tot de studenten der kliniek zeide: Wat zullen wij vandaag doen? Wacht, wy zullen de geheele rechterzyde van de zaallatenpu rgeeren, en der geheele linkerzijde eene aderlating doen. Men hoort iederen dag de gemoedelijkste geneesheeren aan de betrekkingen hunner patiënten de bekentenis afleggen hunner machteloosheid; - nadat zij drie of vier maanden lang vruchteloos alles hebben beproefd: „Ik ben ten einde raad," dus spreken zij. „Ik weet niets meer voor te schrijven! Ik verlang een consult." Derhalve een grillige eigenzinnigheid van de zijde des geneesheers, zoo wel als van den patiënt, die zijn dokter zonder eenige reden neemt en evenzoo zijn afscheid'geeft. En inderdaad, geneesheer noch patiënt weten een genoegzamen grond voor deze handelwijs te vinden, wijl bij den tegenwoordigen toestand der geneeskunde deze niet bestaat. Waaraan scheelt het? — Aan 'tbloed zegt de eene. — Aan de gal, antwoordt de andere. — Neen, 'tzyn de zenuwen, beweert een derde. — Alsof men ziek kan wezen, zonder dat blred, gal, zenuwen, enz., te gelijkertijd aangedaan zijn ! Maar, waarom juist het bloed, de gal, of de zenuwen? Ik geloof niet dat het tegenwoordig geneeskundig spraakgebruik een verstandig antwoord zal kunnen geven op deze vragen, wier oplossing dringt tot in de diep ste diepten van het levensgeheim. Wy verlangen van de theorie slechts dat zy practisch zy en mogelyk, want zy heeft voorwaar een omvang, groot genoeg, om te verdienen dat men haar dienstbaar make aan de practyk. 10. Wijl nu de patiënt en zijn betrekkingen het recht bezitten om hun geneesheer te kiezen en over de doelmatigheid zijner voorschriften te oordeelen, zoo moeten zy dit ook met kennis van zaken trachten te doen, metevenveel voorzichtigheid als goede trouw. Het is in onze dagen een eerste vereischte dat ieder zich volkomen op de hoogte stelle van de kunst om zieken te verplegen en zichzelvon voor ziekten te vrijwaren. De practische studie der geneeskunde moet vroeger of later een deel uitmaken van iedere goede opvoeding. Dan zal de arts tegenover een ontwikkeld patiënt zijn luimen en willekeur laten varen en voor kwakzalverij, die smet, waardoor een der edelste wetenschappen wordt bezoedeld, geen plaats meer zijn in de maatschappij. Buitendien, wanneer de lijder door eigen waarneming zich van zyn toestand beter bewust is, zal het verloop der ziekte nauwkeuriger door hem worden nagegaan waar de dokter zyn bezoeken slechts eenmaal om de vierentwintig'uren aflegt. Men bégrijpe mij niet verkeerd: Wanneer er geneesheeren zijn, die eerder hun naam en practyk zuilen opofferen dan dat de gezondheid van een lyder in gevaar gerake, zoo zijn er omgekeerd ook anderen, die uit eigenliefde en winstbejag liever de gezondheid van den patiënt prijs geven dan eene dwaling te erkennen of toetegeven dat een nieuwe genees methode verrassende resultaten aan het licht heeft gebracht. Men vergete niet dat de artsen dezer laatste categorie de bitterste vyanden myner nieuwe geneeswyze zijn. Men kan zich geen begrip vormen van deintrigues, door sommige doctoren, dion naam onwaaréig, in't werk gesteld, om myn nieuw systeem te verketteren en het vertrouwen doorn, en een ieder kan, ook zonder geneesheer te zyn, den aard en den oorsprong van dit lijden begrijpen. Niemand zal dan ook zeggen dat het ontstaat uit het bloed of de gal maar, zonder eenigen twijfel hoegenaamd, uit de aanwezigheid van den doorn. 20. Maar nemen wij nu eens aan, dat door een aan ons oog verborgen toeval deze doorn in de maag of in de longen is geiaakt, zoo zal de aanwezigheid van dit vreemde lichaam in dergelijke belangrijke organen veel ernstiger en voor het leven veel gevaarlijker gevolgen na zich slepen. Daar echter niemand de werkelijke oorzaak der ongesteldheid kent, zal de geneeskunde met hare legermacht van onderstellingen aanrukken, den zieke zijn zelfstandig oordeel en het gebruik zijner rede ontnemen, 'om dit te onderwerpen aan hen die er niets meer van weten dan hij zelf, en die zich van zijn lichaam meester maken, ten einde er mede te handelen als met een raadsel waarvan men tevergeefs de oplossing zoekt. In dergelijk geval zal de een zeggen het ■is de gal; een ander het is het bloed; een derde het zijn de zenuwen; terwijl alles, wanneer men na den dood des lijders de lijkopening deed, op een enkelen doom natuurlijk uitloopen moet. Wij kunnen ten aanzien der vergiften, de miasmen en de insekten dezelfde redeneering volgen. In alle deze gevallen is de ziekte gemakkelijk te onderkennen, wanneer de oorzaak voor de zintuigen waarneembaar is. Doch zoodra is dit het geval niet, dan behoort hot opzoeken daarvan aan de geleerde wetenschap, en begrijpt dan niemand er iets van, om reden het niet. op den weg ligt der geneeskunde om op het onderling verband tusschen de verschijnselen steeds nauwgezet acht te slaan. 21. De gelijkvormigheid der verschijnselen is in de geneeskunde nog nimmer als wegwijzer beschouwd om de gelijkvormigheid der oorzaken te ontdekken, en niemand heeft, wanneer deze zich schuil houden, zijn toevlucht genomen tot nasporing van verband houdende verschijnselen, ten einde aldus achter de waarheid te komen. 22. Wü hebben daarom een zeer verschillenden weg ingeslagen in ons grooter werk: Histoire naturelle de la santé et de la maladie, met talrijke voorbeelden in de beide verschenen deelen onzer Revue élémentaire de médecine et de pharmacie. Lit al wat wy daar aangetoond hebben, blijkt dat in de^ lange reeks van menschelijke kwalen er niet eene ziekte is wier oorzaak men niet kan ontdekken Wanneer men ze ook al niet met het oog kan waarnemen is het toch immer mogelijk ze te raden en, zoo al niet ha?e u '• dan haren aard en de wijze waarop zij zich in het oigamsme uit, te onderkennen. Zij' die. *liePer willen doordringen in een onderwerp van zoo groot belang, zullen, als zy de moeite nemen om genoemde werken te raadplegen, tot de overtuiging komen dat wu met ziek worden, zoolang de lucht, die ons omgeeft, vooi inademing geschikt is; zoolang onze voedingsmid- • delen de onmisbare eigenschappen niet. derven van behoorlijke omzetting in ons lichaam tot de bestanddeelen daarvan; zoolang periodieke beweging de verrichtingen onzer oiganen aan den gang houdt; geen vergif in ons bloed dringt en onze sappen bederft; geen uitwendige oorzaak onze hchaamsdeelen beleedigt en ernstige storing in hunnesamenwerking teweegbrengt; zoolang eindelijk neerslachtigheid noch wanhoop - met één woord, zoolang geen zedelijke in lammen gewic igsfe funkti6n van ons organisme ver- categorie^1611 Waaraan WÜ iyden behooren tot een dezer 23. Wanneer geen dier oorzaken de funktiën . an ons organisme stoorde, dan zou de kalmste dood alleen het einde wezen van den levensduur, ons door de natuur geschonken. Wij zouden slechts van ouderdom sterven en zonder smarten als een lamplicht uitgaan. Maar ongelukkerwijze sterft men in onze behoeftige en te opeengedrongen maatschappij na genoeg altijd door toevallige invloeden en vóór zijn tijd Men sterft aan verstikking, aan uitspattingen of aan ontbenngen aan vrywilligge of onvrijwillige vergiftiging aan organische stoornissen, die van buiten of vin binnen te weeggebracht worden, en eindelijk aan zedelijke invloeden vernietigend als een bliksemstraal, tegen welke slechts berusting of gelatenheid werkdadige tegengiften zün j eze onheilen en klippen voor onze gezondheid en ons leven, die wu ziekteoorzaken noemen, kan men tot de volgende negen hoofdgroepen brengen: 1°. Gebrek aan of bedorvenhefd van lucht, die wij inademen dat is, verstikking in den eersten of laatsten graad en miasmatische x) vergiftiging. De geringste nadeelige verandering in de atmospherische verhoudingen onder welke wij moeten leven, openbaart zich door stoornissen in het organisme en kan de kiem worden eener reeks van ongesteldheden. Zuivere lucht is het brood der ademhaling waaraan wij niet minder behoefte hebben dan aan voedsel om te kunnen leven. De zuiverste lucht bestaat uit V» stikstof en '/5 zuurstof, en wijziging in deze verhouding oefent steeds de nadeeligste terugwerking op de gezondheid uit. 2«. Ontberingen, uitspattingen, te geringe hoeveelheid of slechte hoedanigheid der voedingsmiddelen. Men sterft door gebrek aan spijsvertering zoowel als. door honger, en lijdt door beide evenveel. De slechte spijsvertering der rijken wreekt den honger der armen. Met een wéinig gezond verstand kan men zich voor overdaad in genot bewaren; maar niet welke soort wijsbegeerte is men bij machte om zich in onze egoïstische maatschappij voor den honger te vrijwaren? De maatschappij is hem die arbeidt, behoorlijk en gezond voedsel schuldig; wie aan honger of gebrek aanarbeid sterft, heeft het recht om de maatschappij als moordenaar aan te klagen, zoowel als zij zich aan vergiftiging plichtig maakt wanneer zij niet de vervalsching van levensmiddelen tegengaat met kracht en macht. Niets zou gemakkelijker zijn dan iederen bakker en iederen verkooper van dranken, in zijn eigen belang, te noodzaken om te handelen als eerlijk man. Ik, die nooit iemand heb aangeklaagd, ik vorder de handhaving der wetten in hare geheele gestrengheid tegen vergiftiging van dranken en voedingsmiddelen. Slecht brood, vervalscht bier en fabriekswyn, zijn naargelang der vervalsching meer of minder langzaam werkende vergiften 2). 3°. Het indringen van zelfstandigheden, die voor omzet- 1) Miatma noemt men de smetstof, die in de lucht uit atmospherisclie toestanden ontstaat. Contagium, (ook besmetting in 't Nederduitsch gelieeten) die welke van den eenen lijder op den anderen wordt overgebracht, hetzij van persoon op persoon, of door middelstoffen b. v. door kleederen enz. 2) De schrijver heeft gelijk. De vervalsching van dranken is schrikbarend, die van brood en andere middelen niet minder: kalk, puimsteen worden onder het meel gemengd: loodwic in den wijn; koftieboonen, thee en andere kruidenierswaren worden gekleurd en vervalscht. Ertie eiijuéte, onlangs op last van 't Engelsclie parlement gedaan, heeft vele bijzonderheden dienaangaande aan het licht gebracht. IPfiiÉill £»sr—«.-» ^:S~ssE~« iiiWiii Éipisilt IsssBlsPH iSSestes ^3i~3-~r_r~ lera enz. zin te(Jen de eer8te oorsaak van kiekte, gebrek aan of bedorvenheid van lucht en hoe men van de gevolgen kan genezen. de" zon' wordt* whSteed8 eere woning- die genoegzaam door hnwOiül ? beschenen, en van moerassen, zoogenaamde SSSïtTn r r ,nvieren verwij'derd Ook betrekke men terde hnLn ItL P Va" 6611 Jaar nieiiwe of nieuw bepleisterde huizen, niet zoo zeer om de vochtigheid dan wel om het zwavelwaterstofgas, dat door vochtigheid uit zwavelzurekalk (pleister) wordt ontwikkeld. zwa\eizu tiiHMe"AeW(;ne.n0Ch beneden'gi'ondsche omdevochihed'"och vheringyertrekken om hunne geringe plafondhoogte, die ons hinderlijk is in het inademen van zuivere lucht maar kamers met hooge zoldering, schoorsteenen en mét groote vensters naar het oosten, het zuiden of naar het \vesten gefegem als w(Sw)rinke.de slaapkamers noch voor bureau, noch weikplaats, noch voor keuken; men opene over dag de het hlnnenH 6WOne 26 SleChtS bij "aCht- Men Wake tfgen er „ !!!" Van ver®tikkende gassoorten en plaatse ' "°u "uren of geneesmiddelen, die nf !l! rn Vfn 2,lch gren- De muren moeten naakt behan^n !?of , °iieVerf beschilderd, of met papier 7wirte néni t eif het ,vuur, met een doormiddel van zSandE% kaTfe^ a °.6' of eelliëe andere aromatische zelfstandigheid gekruide lym is opgeplakt: in geval van armen«hr?? hvfrt°,! desnoods knoflook, de kamfer der de?e tófh 7Hn ni'«^en ,ange/een schilderden aan den wand; ueze toch zijn mets anders dan schuilplaatsen van smetstof- ziedaar Sn'Yo^-eikS een I»ar stoelen, stukjes 'klmfeï vemengfn" o™?^,^ ZWarte peper of wanneer men hiervoor geenv*ï?JZ der strooz^ken, zeegras heeft. De bedies der maisbladeren of met varenkruidbladeren gev£zt ?nt Steeds hetzu van hout of ijzer m,wL 1,' De bekanten, hoeken en voegen niet kamfertni f i, S' vooral in de streken worden. ' ' spiritus bewasschen en be- berge^va^stro^za^ken^e^m^rassen^^h^ns11'^116^8''361 de honiehouten ledekanten «estont ln groote ma" de hangmatten der matrozen dié hl! !" vf.rvan&en door voudigste bed zullen zijn Door de),* natl'urHlkste en eenen armen gelijk in dén' slaan i ™ worden rijken nachtzak met zich voeren, en beïoeffdfn' HVe in ziJ» voor de bedden in de logementen ni e vreezen ten hemel te moeten slapen Deze hviriPniJT °inder den blo°' is eene nieuwigheid die m«f ln(f sl3apinrichti"g j' 'vaasheid «,„ iJ{, «*»« Z°^"fm7T heid, ons terugvoert tot hetgeen fi l ndegezond' meest geschikt heeft geoordeeld. nat»«r voor ons het zuur, d£rt'dool"deze""anW^den^choo^t-af' Want het k°o1 de kamer binnen, bezorgt onrustenonts*iaPt» dfingrt ming veroorzaken. Evenroo wfr-hL P ®n kan bedwelkolen, die met veel rook verbrand*» 'nen ZIch voor steen' die slecht trekken verbla"den, en voor schoorsteenen nuizen o^koknbJréidên- ^"'ateLk^i"ml in kleine for" veroorzaakt, eer men't bemerkt vwÏhS° !?• verraderli)k en door duizelingen zware hoofdn^fnf g'dlezieh'°Penbaa''t spijsvertering ' hoofdPUnen en aanhoudende slechte zuurstof van df luch^wegn'eemt 1?' ook^' gIoeiend Üzer de nen kachels zijn niet aanbevel?nsika,d geVermste b^'^rrndee,r;enve<;i:aimnzTzijn ™rteïéïen,ren te V6rkiese"> naS *rafS&l''S* werkplaat- tocht van lucht, omzoodoende" 1M Z?'ge men vo°i'dooien de chloordampen te verwijderennadeelige uitwasemingen men de lucht der slaanknm^!]- a? tyd tot W zui™*e azijn op roodgloeiende ijzerenplaten FenT^T" van water of een emmer houtskool i5u Fahrenheit.) Plaatst daartoe op den kachel of vóór het haardvuur, waarin men cokes of steenkolen brandt, eene kom met water, om de vochtigheid der lucht, die door de brandende massa wordt opgeslorpt, te onderhouden en de zwaveldampen, die door de verbranding der steenkolen ontwikkeld worden, neêr te slaan. 17". Steekt van tijd tot tijd een pas aangestoken zwavelstok binnen het nachttafeltje of het stilletje; op deze wijze verdrijft men den hinderlijken reuk, die 'zich in het hout dezer geheime meubelen van lieverlede in het gebruik ontwikkelt. 18°. Bij het heerschen van epidemische ziekten dient men bijzonder op herhaalde luchtzuivering bedacht te zijn, vooral in steden waar de afvoer van vuil, met name de rioleering, te wenschen laat. Straatriolen verspreiden op alle plaatsen van hun verloop vluchtige drekstoffen en verrottings-ele geschonken, noodlottige en afkeuringswaardige nasleep onzer levenswijze. (Zie verder 315.) ' 1 1 C' W1J" of wijnazijn, sterk gekruid moet zijn fven als ^Itra?0n' hym' Uien' peper> kruidnagelen, enz., Ieder IhSP'^ VanilIe' kaneel of oranjebloesem, leder gebiaad, en vooral versch varkensgebraad, moet met "JIJ en laurierbladen toebereid, sterk met peper bestrooid d?n M*n ry m,etfe jUS' die er uitko°kt, begoten worr«i(i ,f,„n .00k d® helft nemen van eene saus be k")nppt m unaziJn> gekneusde uien, laurierbladen, thijm, ken, 1'J! P' ?n Tt;, hierin le^e men een stuk var- wildbraad, men keere het iederen 3 f ^ale" en begiete het na drie of vier dagen vleesrh TT Va" dG saus' Een aldus toebereid stuk nerfhont L J Z°°, geTd als s™akelijk. Gebraden schapenbout moet vooral goed met knoflook bereid worden. dirHn wLfn woord» onze, sPÜzen moeten de beste meSrlTi geneesheer, kok en apotheker dienen el- Jftnihn^rierk®eng de hand te reiken. Een dergelijke verstandhouding komt een ieder ten goede en brenst een tusschen zieke„ S Ult dezelfden beker gezondheid en ge¬ not detlachtig te kunnen worden. ,]p4«ni?oaU?en' Een goede salade is het beste middel voor ^ na-een rijkelijken maaltijd. Men mengezout • !n den wynazyn, doe daarbij naar believen eene Z, e l ieid oU)folie en giete dit alles over de salade, waarbü en vullfc de overige uimte in het vocht met ossetongen of repen varkensvleesch van denzelfden omvang v]iJ.s,hVhÏÏf°/,.Van1Viei',da,gen' tenv«1 men nu en dan het w an ïn ^fÏM ' f men de t0ngen in een darm 1® b61,de einden met eenen draad toebindt. ?e dlrnt n \m0et men' V00I'dat men het in eedain^ L-ni- P ' g0?d met reuzel mengen. Wanneer dit waarin vP'ntï TD ♦«•in ^en ketel met zwakken pekel, eedaan wI l '8; ♦thflni' la«"erbladen en sjalotjes zijn o^uaan. \\anneei het twee uren aanhoudend gekookt heeft verTli'n^n hIh11 h6i VUUr'- Deze "gemaakte eetwaren blijh„. ^ngen tyd goed en zyn voor kinderen op kostscholen lekkerste en bovenal het gezondste voedsel dat ik ken § 1. Tafelwijn. Goedkoope kunstwijn. Drank voor werklieden* O vei het aitikel wijn zal in onze dagen het laatste woord niet gesproken worden. Ofschoon in ons vaderland nog niet vfn volksdrank gedaald, heeft het zü'n nut om • mt Handboek by dezen drank een wijle stil te staan, al is het algemeen bekend dat het grootste gedeelte, dat voor wijn gedronken wordt, van druiven niet afkomstig is. lo■ De tafelwyn der omstreken van Parijs is scherp en zuur waaraan echter de smaak langzaam zich gewent. Men kan hem verbeteren door op een vat van ongeveer driehonderd flesschen één of twee flesschen cognac toetevoegen, en dan het vat herhaaldelijk eenige dagen in den kelder te rollen. Ook verkrygt dergelyke wijn-een veel beteren smaak, wanneer men bij het op fust brengen er eene hoeveelheid stroopsuiker aan toevoegt. Men moet daarom echter nog niet gelooven dat alle zure wijnen onvervalscht zyn. Het bedrog weet dergelijke wijnen gemakkelijker dan fijne merken na te maken 2°. Kunstivijn kan men verkrygen als volgt: 1 Ned. kan bronwater of 1000 gram Brandewijn van ongeveer 59° *) 80 Zoethoutwortel 3 " Houtasch 1 " Gewone azyn 10 " Lakmoes * 5 " Kaneel. i " A 77 Men doe 's avonds het kaneel in den brandewijn en late liet water met de lakmoes, de houtasch en den zoethoutwortel trekken. Het wordt alsdan blauw. Nu voegt m£n den brandewyn en den wynazyn bij dit afkooksel, en wanneer het binnen een uur met rood wordt, voegt men onder aanhoudend schudden zoo lang wynazyn, dropje voor dropje, er aan toe, totdat het donker roozenrood wordt. Men schudt de flesch weder herhaaldelijk om, en filtreert nu het vocht Hn. '"i d - vo,gen(Je bladen de graden van den vochtmeter (") al- door linnen of door vloeipapier. De roode kleur dient hooidzakelijk om het oogenblik aan te wijzen dat het mengsel een genoegzamen graad van rinschheid heeft bereikt en de asch voldoende verzadigd is, want deze is het die den blauwachtigen tint veroorzaakt. Men drinkt dezen wijn zonder water. Wil men van dezen wijn een grootere hoeveelheid bereiden, dan behoeft men slechts in de aangegeven verhouding de hoeveelheden te vermeerderen. Maar dan moet men vooral dagelijks het vat omrollen en het wit van twee eieren, in gelijke hoeveelheid water en zout geklutst, er aan toevoegen. Later kan men er nog een weinig brandewijn bij gieten. 3o. Eene andere wijze ter bereiding van dezen kunstwijn is de volgende: Bronwater 1 Liter 1000 gram. Brandewijn van ongeveer 59« 80 „ Suiker 8 „ Wijnsteenzure potasch 1 „ Azijn. 5 a 10 „ Hierbij kan men als kleurstof voegen: een aftreksel van kersen, beetwortelen, boschbeziën, enz. Als de kleur blauw wordt, voege men droppelsgewijs azijn er aan toe. Om er eenig bouquet aan te geven, kan men den wijn nog eens doorzijgen met lavendel, thijm, stukjes Florentijnschen lischwortel, angelica-bladeren of wortel, citroen en oranjeschillen. Door de hoeveelheid brandewijn te vermeerderen, kan men dezen drank naar goedvinden sterker maken; door haar te verminderen blijft hij, zelfs zoo hy nog slechts 40 gram bevat, aangenaam van smaak. 4°. Drank voor werklieden. Meermalen ben ik door werklieden aangezocht om een recept van een goedkoopen drank, ter vervanging van water, dat vooral bij heerschende warmte bovenmatig door hen gedronken wordt en den dorst niet neerslaat. Ik geef hier het volgend voorschrift: Zuiver Drinkwater 1 Liter. Zoethout 4 gram. Wijnazijn 4 „ Brandewijn. 10 „ Kook den zoethoutwortel in het water, voeg er den azyn en brandewijn bij, zijg het door een trechter in den hals waarvan men een bosje lavendel, thijm of andere geurige kruiden heeft gedaan. Dit is een uitstekende drank voor hen die des zomers in de brandende zon moeten werken. § 2. Gezondheids-likeuren. 49. Curarao of likeur van oranjeschillen. Men late gedurende veertien dagen 50 gram gedroogde oranjeschillen in een liter gewonen brandewijn trekken, en schudde dit van tyd tot tijd goed om. Na verloop van dien tijd smelte men op een zacht vuur een half pond suiker in geëvenredigde hoeveelheid water en menge dit, onder aanhoudend schudden, in den brandewijn waarin de oranjeschillen ztfn afgetrokken. 2o. Likeur van oranjebloesem. Voorloop van 56° 1 Liter. Gewoon oranjebloesemwater '/» „ Suiker. 1» „ 3°. Dessertwijn. Om van beide soorten kunstwijn een dessertdrank temaken, behoeft men slechts de hoeveelheid brandewijn, of betei gezegd alcohol, te vermeerderen. Zoo heeft men bij 14 ii lódeelen alcohol van 82° op 100 deelen gewoon water een mengsel even sterk als Bordeaux-wijn; 20 deelen alcohol van 82» op 100 deelen water, een mengsel van de sterkte van Xereswijn; 22 deelen op dezelfde wijze Malaga in 23 deelen alcohol. Port en Madera. Wil men den kunstwijn het vereischte bouquet geven, dar den wijnsoorten eigen is, zoo geschiedt zulks gemakkelijk op de volgende wys: Men laat in den alcohol een zeer kleine hoeveelheid rosmarijn, melisse, lavendel, benzoë, violenwortel, engelwortel, citroen- of oranjeappelschillen of ook wel een centigram aloë trekken. Om de samentrekkende eigenschappen van sommige wijnen na te bootsen, laat men in het te gebruiken water een halven vierkanten duim granaatappelschil trekken of een weinig citroensap druppelen. 4°. Geneeskrachtige anti cholera drank. Het recept van dezen zoo algemeen geworden drank verandert naargelang men dien als tafel- en dessertlikeur of wel als specificum gebruikt. Als specificum werkt deze likeur het spoedigst en zekerst als geneesmiddel bij cholera, typhus, gele koorts en buikloopepideiniën. Als tafel- en dessertlikeur is hij het zeker3t voorbehoedmiddel tegen deze ziekten. Overigens verschillen beide voorschriften niet dan in verhouding der hoeveelheden van dezelfde bestanddeelen en in het aflaten of bijvoegen van suiker. A. Voorschrift der gezondheidslikeur- zonder suiker- geneeskrachtige en tevens anti-cholerci drank. Alcohol oö° i) i Liter Angelicawortel 30 Gram. Kalmoeswortel 2 Myrrhe 2 Kaneel 2 Aloë 2 " Kruidnagelen 1 " Vanille o.50 ? Kamfer 1 Muskaatnoot (geraspt) 1.25 l Saffraan. o.05 „ Dit mengsel moet eenige dagen in de zon staan trekken, terwy'1 de flesch luchtdicht dient gesloten te zijn; daarop wordt de vloeistof spoedig in een andere flesch overgegoten. Is de likeur troebel, zoo moet men ze bij het overgieten door een linnen doek laten loopen en voege er een glaasje brandewijn bij; de flesch wordt dan goed gekurkt en weggeborgen, om er slechts bij cholera en buikloop epidemie gebruik van te maken.- De flesch voorziet men met een etiket: „Anti-choleradrank." 1) De alcohol van den sterktegraad, dien wij in dit werkje ten gebruike aangeven, is in geen slijterij of drankwinkel te bekomen; men moet dien bij een Apotheker-'chemist bestellen, met aanwijzing der graden die men verlangt. [' In plaats van de flesch in de zon te plaatsen, kan zij ook evengoed gedurende een of twee dagen op een matig verwarmde plaats, b. v. onder een schoorsteenmantel gezet worden. ®r..*s Seen buik of ingewandspijn zoo hevig, die niet onmiddeiyk als door een tooverslag verdwijnt, nadat de patiënt slechts één teug uit een klein glas van deze aromatische likeur heeft genomen. Ook kan men deze likeur bij het uitbreken van cholera niet spoedig genoeg toedienen. Wordt ze bij de eerste verschijnselen gebruikt, dan laat deze gevreesde ziekte mets anders dan een licht voorbijgaande ongesteldheid achter, en is het een zeldzaam geval indien de patiënt niet reeds na eenige oogenblikken weder ter been is en er nog eenig kenteeken van gewaar wordt. Men komt er om zoo te zeggen met den schrik af. Geheel anders is het als de cholera den tijd heeft gehad hare verschrikkelijke werking te doen gevoelen - en het verloop der cholera is zeer snel. In dit geval sluit het gebruik van een glas dezer aromatische likeur geenszins de behandeling uit, die men onder het artikel cholera (288) vinden zal. B. Voorschrift der tafel-, dessert-, of gezondheidslikeur- met suiker. Alcohol 56° (lOOgradige vochtmeter) 1 Liter. Angelicawortel 15 Gram. Kalmoeswortel 2 Myxrhe 1 Kaneel 0.25 " Al°e 0.25 „ Kruidnagelen 0.25 Vanille 0.25 " Kamfer o .2b Muskpatnoot 0.25 Saffraan. 0.05 " Na dit mengsel op dezelfde wijze als het voorgaande te hebben laten trekken, wordt het vloeibaar gedeelte zorgvuldig in een andere flesch overgegoten, dan een glaasje brandewijn er bij gevoegd en eindelijk met eene oplossing van 500 gram suiker, in een half liter water, goed omgeschud. NB. Deze uitmuntende likeur bevordert de spijsvertering, indien deze te traag is, en is een voorbehoedmiddel bij het uitbreken van cholera, doch blijft zonder uitwerking wanneer de voorgeschreven dosis kamfer en aloë er aan ontbreekt. Vervalsching van levensmiddelen. 49b. De slechte hoedanigheid van brood, melk, bier en wijn is de voorbeschikkende oorzaak van indigestiën en zet de deur open voor alle mogelijke stoornissen in ons lichaam. En toch zou het zeer gemakkelijk zijn deze gepatenteerde bedriegerijen te weren. 1" Men verlieze niet uit het oog dat het brood, van brandige rogge gebakken, doodalijke ziekten kan veroorzaken, die men daarna verwart met cholera of typhus, en dat zekere minerale zelfstandigheden waarvan sommige bakkers zich bedienen om het deeg te doen rijzen, onder de werkzaamste vergiften gerangschikt worden. 2o. Het behoeft niet gezegd dat granen door malen hunne oorspronkelijke kenmerken verliezen: het meel van zolderveegsel kan met een weinig kunstmatige behandeling voor roggemeel doorgaan, en gemalen gerst kan zoo wit gemaakt worden als het schoonste tarwemeel. Bij dit laatste heeft men soms, om het gewicht er van te verzwaren, koolzure kalk, zoogenaamd bergmeel, gevoegd en hetzij om het deeg te doen rijzen, hetzij om het wit te maken, koolzuur, koper of loodwit en nog erger. Het graan behoort ook, vóórdat het gemalen wordt, te worden gezuiverd van zoogenaamd moederkoorn, welks aanwezigheid dikwijls reeds zeer nadeelige gevolgen heeft veroorzaakt. 8". De gemalen koffie, als zij niet gedeeltelijk uit gebrand koolzaad bestaat, is meer dan men denkt niets anders dan chicorei-, koop ze in boonen en maal ze zelf. 4". Waartoe dient gemalen koolzaad al niet? Om mosterd. peper, lijnzaadmeel en zemelen voor veevoeder schromelijk te vervalschen. 5°. Men verzuurt slechten azijn en dun bier met zwavelzuur; het laatste ondergaat, wanneer het troebel is, nog eene kwikkuur. Ken en ander moet hun gebreken voor den smaak onmerkbaar maken en stoort daarna de spijsvertering, daar deze vergiften langzamerhand de maagwanden invreten. Een verderfelijk biermengsel in onze dagen issalycilzuur, dat dienen moet om dezen volksdrank bestand te maken tegen transport, maar op de waterloozing der verbruikers van zeer schadelijken invloed is. Men vervalscht melk met zetmeel, met fijn gemalen schapen hersens, enz., terwijl onze huismoeders er enkel op bedacht zijn de hoeveelheid water na te gaan, die de melkboer er bijvoegt. 6°. Azftnzuurzout van koper (een langzaam werkend vergift) wordt gebezigd om een mooie groene kleur te geven aan ingelegde eetwaren, zoo als augurken, vroege snijboonen en olijven. 7o. Om alle middelen op te noemen waarvan gewetenlooze vervalschers zich bedienen om wijn te maken, zou men een overzicht moeten geven van alle uitschotten van zuren, van alle roode kleursels, waaronder de meeste zeer gevaarlijk zijn. 8°. Het arsenik-groen, het kwikbevattend vermilloen, waarvan zoo weinig vereischt wordt om de snelste verwoestingen aan te richten, hebben gediend — en dienen nog — om groen en om rood te kleuren: de toiletzeepen, de haarzalven, het speelgoed — dat de kinderen zoo dikwerf in den mond steken — de ouweltjes en zelfs suikergoed — deze voorname kinderlekkernij — wordt door de giftmengers niet ontzien. 9°. Intusschen kunnen de voedingstoffen evenzeer, zelfs meer nog, door onachtzaamheid in de toebereiding als door bedrog in de fabrikatie vervalscht worden. De zuiverste zelfstandigheden komen niet altijd uit de keuken zonder een schadelijke vermenging of wijziging, vooral wanneer bij het bereiden van spijzen zekere gezondheids voorschriften worden veronachtzaamd; wanneer geen zindelijk aardewerk en vooral onschadelijk vaatwerk wordt gebruikt, (onder het laatste versta ik onvoldoend vertind koper); of eindelijk, wanneer de keuken niet behoorlijk wordt schoon gehouden en bloot staat aan de lucht van sommige fabrieken of werkplaatsen dan wel in de onmiddelijke nabijheid van een privaat is gelegen. VIERDE HOOFDSTUK. Aanwijzingen om zich tegen vergiftiging te vrijwaren. 50. Betreffende de tegengiften verwezen wij naar het artikel vergiftiging (333). 51. Er zijn vier verschillende wijzen van vergiftiging: door inademing; door voedingsmiddelen; door het in- en uitwendig gebruik van geneesmiddelen; eindelijk het inwerken van vergiften op de slijmhuid van den aars, van de geslachtsdeelen, enz. Mijne overtuiging is dat door een verkeerde geneesmethode meer menschen vergiftigd worden dan door giftmengers van beroep. Ook heb ik geen gelegenheid voorbij laten gaan om te protesteeren tegen de geneeskundige aanwending van kwiken arsenik-zalf, van arsenik- en antimoniaal-bereidingen (uitgezonderd het calomel en tartaruse meticus), de lood-, koper-, tin-, goud- en zilverzouten, van morphine, strychnine, veratrine, belladonna, digitalis, dolle kervel, stramonium en antipyrine, met één woord van die middelen, welke in zekere dosis gebruikt, den dood veroorzaken. Een ieder heeft het recht om in de ziekenhuizen zijn geneesheer het voorschrijven van deze middelen, bijzonder van kwik en arsenik te verbieden; want de genezing hierdoor is slechts een schijnbare en bedriegelijke, zij brengt in het lichaam de kiem eener reeks van ziekten, die later onder den naam van kwikziekten worden behandeld. Ik heb eene menigte bedenkelijke toestanden hiervan gezien. 52. Wij ontmoeten een aantal zieken die een of beide oogen hebben verloren, wijl zij bij een eenvoudige oogontsteking met kwikzalf behandeld zijn. Evenzoo ziet men jonge menschen wier trekken schrikkeHik zijn ontdaan, wijl zij de behandeling van een vlecht aan een arts toevertrouwden, die hen met kwikbereiding behandelde. Rabbe, een schrijver ten tijde van de restauratie, dien men in zijn tijd den „mooien" Rabbe noemde, was door het gebruik van kwik zoo schrikkelijk misvormd geworden, dat hij altijd in woede geraakte wanneer iemand hem in 't gezicht zag, en eindelijk, uit tegenzin in het leven, zich met opium vergiftigde. Het is bijna ongelooflijk hoe vele ziekten door het aan- wenden van kwik- en arsenikhoudende middelen ontstaan. Ongesteldheden, door verkeerde geneeskundige behandeling te voorschijn geroepen, zijn in den regel veel moeielyker te genezen dan natuurlijke ziekten. Kankergezwellen, beenopzettingen, bederf der tanden, uitvallen der haren, longaandoening, tering, beeneter, walgelijke puisten, verlammingen, rachitis of engelsche ziekte, kropgezwellen, oogziekten, jicht, rheumatiek kunnen alle uit het gebruik van deze bedriegelijke middelen ontstaan. Niet door toevallige maar door duizend voorbeelden zou ik dit bedroevend verschijnsel kunnen staven. 53. Hoe dikwijls heeft de behandeling van schurft, op zich zelf een niet gevaarlijk euvel, door middel van kwik den armen lijder ontzettende en ongeneesbare ziekten bezorgd. Men zal eenmaal ternauwernood woorden kunnen vinden om een systeem te veroordeelen, dat sinds geruimen tijd zich van dergelijke moorddadige middelen bediende tegen onbeduidende ongemakken, die door eenvoudige wassching en door ons pijnstillend water spoedig zouden verdwenen zijn. 54. Het gebruik van kwik- en arsenikmiddelen heeft huiduitslag ten gevolge, die op andere huidziekten gelijkt maai aan onze behandeling weerstand biedt met eene hardnekkigheid waarop wij in andere gevallen volstrekt niet stuiten. Deze hardnekkigheid is ons beste middel om te ontdekken of eene ziekte reeds met kwik of arsenik is behandeld geworden. Kwik en rattenkruid spelen intusschen niet alleen eene rol in de geneeskunst maar ook in de industrie en op menig ander gebied in het menschelijk leven. Wanneer men bedenkt welke verwoestende werkingen deze vergiften teweegbrengen, dan kan het niet anders of men moet een menigte ongesteldheden, wier oorzaak men zich anders niet kan verklaren, toeschrijven aan de belangrijke hoeveelheden dier zouten, die fabrieken, in de verwerking er van, verspillen langs den grond, of van gassen die uit werkplaatsen ontsnappen, zich in de lucht verspreiden en aldus oorzaken worden van heerschende ziekten wier verklaring dikwerf een raadsel blijkt voor de geleerden der faculteit. 55. Wy zullen den lijders geen ondienst doen, wanneer wij hen bekend maken met de middelen, door sommige artsen aangewend, en waarin kwik of rattenkruid m zekere hoeveelheid aanwezig is. Deze vergiften ziin • Vn '1 Als-e ende middelen: Liquor en Doeders van zs*zrsr> dv00genD'. tJ°.' Kwikmiddelen: Biscuits Olivier; liquor van Van Swie. SÉ^iSHS t«n^,?"fluk ma^ !?et heeten dat thans den apothekers teathetd0°d ;1 waït lattenkJinTkTn'"1 tüde lederen ik heb uitgevonden en dat slechts uit iizer en koplr besta it het dom wa f en slechts weinig duurder Alen beleidi loocr n0 ^\avr.eIzLIU1 -koper te precipiteeren met potaschtojj. De tint is verschillend naargelang van demhou- tüfhuï^werktk ufttSVerfSt0ffen.rgaan' moeten al" ip wass^en^ al vorens te eten"1 ^ en hande» '»et vfï «SrimJÏÏ? „ffinnt tl todS ™ 61. Evenzoo wachte men zich voor groene arsenik houdende stoften en gordijnen. VIJFDE HOOFDSTUK. Raadgevingen om bestand te kunnen zijn tegen buitengewone hitte of hevige koude en plotselinge veranderingen van temperatuur. 62. Onze levensduur zou de fabelachtige levenslengte der zeebewoners nabijkomen, wanneer het mogelijk ware een onveranderlijke temperatuur rondom ons te behouden. Handenarbeid verwezenlijkt in zeker opzicht deze veronderstelling en bewaart ons door de warmtestof welke hij doet ontwikkelen, in den winter voor koude, en door het bevorderen der uitwaseming in den zomer, voor de gevolgen der hitte. Een zittende levenswijs is het minst geschikt om die veronderstelling te verwezenlijken; zy is een onnatuurlijke toestand; want de natuur heeft den mensch tot beweging geschapen. Daarom dienen mijne raadgevingen bijzonder voor geleerden, voor kantoormenschen, voor kweekelingen aan scholen en universiteiten. 63. Ga in den winter nimmer uit zonder een overjas aan te dóen, en treed nooit een min of meer warm vertrek bin nen zonder hem uit te trekken. Men drage steeds handschoenen, als men zich in de open lucht begeeft, 64. Ik, die nooit aan de mode heb geofferd, ik werp mij ditmaal aan de voeten dezer bevallige meesteres van de samenleving, om een drievoudige gunst van haar te verwerven. Het is te doen om de hygiënische élégance en om het herstel van evenwicht tusschen hare grillen en de gezondheid van den mensch. 65. Wat ik van haar verlang is het volgende: 1». de verandering van de mannenhoeden voor den winter, en van die der vrouwen voor den zomer. Ons hoofddeksel beantwoordt in den regel niet aan de waarde, die de natuur aan 'smenschen hoofd heeft geschonken; het drukt den schedel, UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND" 's-Grav nhage. Vraag den gratis CATALOGUS VAN Geïllustreerde Jongens- en Meisjesboeken, voor eiken leeftijd In Prijzen van 15 cent» tot f2,90. VAN TROMP, — ANDRIESSEN, BRUNINGS, — Wö- RISHöFFER, — AIMARD, — FRANS HOFFMANN, — KAPITEIN FLINT, — Dr. BLINK, Dr. MAY, — MAJOOR FRITS, — KAPITEIN MAYNE REID, — STEYENSON, — PAJEKEN, — CORRY, — MEADE, — MOLESW ORTH, — LOUWERSE, — KOOPMANS YAN BOEKEREN, — DE ROP en nog vele anderen; voorts Speciale Meisjesboeken. Onze kinderboeken — welke alle uitmunten door degelijkheid van inhoud, bijzonder fraaie, artistieke, royale uitvoering, groot kloek formaat en Lillijken prijs - zijn wat men noemt „kloeke" boeken, die zich om hun goedkoopte en prachtige uitvoering aanbevelen en zich daardoor van alle andere dergelijke uitgaven gunstig onderscheiden. Onze boeken voor kinderen zijn zoo boeiend, degelijk en leerrijk, de platen en band in kleurendruk, naar oorspronkelijke aquarellen zoo smaakvol en artistiek uitgevoerd, als wellicht ooit te voren in Nederland een jongensboek is verschenen — dat men de boeken slechts behoeft te zien om kooper te worden. De pers van elke richting oordeelt buitengewoon gunstig: men kan deze werken zonder eènig bezwaar in ieders handen geven. M KT HO DE RASPAXJu. 1300 Y olksgeneeskunde. HANDBOEK ZONDER GENEESHEER de meeste ssiefeten spoedig- en g-ernalsllselijls te genezen, BENEVENS eene aanwijzing om op een goedkoope en eenvondige manier ZELF de vereischtc geneesmiddelen te bereiden. Naar de 50e oorspronkelijke Fransche uitgave opnieuw bewerkt en vermeerderd door een Doctor-Arts. TWAALFDE DRUK. 's Gbavenhaoe. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND." 2WF" ï''" vooral BI*. 1. 14 M ET HO D E RASFALL. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND"'s-Gravenhage. De lotgevallen van een Zonderlirfg, door THEOD. M. TROMP, 232 blz. met 3 platen. Ingenaaid ƒ1.50. Geb. in allegorischen s tempelband /1.90. In bet Eaapsohe Volksblad van 30 September leest men: De Times maakt melding van zekeren Hendriks, die met een handkar door geheel Zuid-Afrika reist. Het feit is volkomen waar en aan een ieder bekend, die een beetje in de Transvaal gereisd heeft, doch Hendriks is geen Duitscher en geen krankzinnige, zooals in het verhaal doorschemert. Hij is een oprechte Afrikaansche boer, die, na zijn geheele familie en al zinverwanten verloren te hebben, besloot, om de wereld te gaan zien, zooals hij het noemde. Hij voorzag zich daartoe van een klein wagentje, waarop hij alle benoodigdheden plaatste als: water, kost, een koffieketeltje enz., dat nimmer door hem verlaten wordt. Op deze wij zo kruiste hy door geheel Zuid-Afrika, en kan men hem nu eens in Natal, dan weer te Delagoa-baai, of een andermaal aan den Liinpopo ontmoeten. Talrijk waren zijn avonturen, en wie ooit met den ouden Hendriks gesproken heeft, zal zich verwonderen, hoe hy somtijds het leven er bij afbracht. Tuk op avonturen, door geen enkelen band meer als hot ware aan de aarde verbonden en geheel en al onverschillig of zyn laatste uurtje heden of morgen slaat, tartte hy de grootste gevaren, sloeg hij nu eens zyn klein daktentje op te midden der brullende leeuwen, dan weer op het verschroeiende zand der Kalihari, waarheen nauwelijks een andere reiziger om de schaarschte van water, zyn schreden durft richten, 'tls niet waar, zooals de Times zegt, dat hy in ztfn karretje sliep. H;i had, zooals wy zeiden, oen daktent, dat wil zeggen een lang driehoekig gespannen zeil, dat, als het op den grond stond, er uitzag als een dak, waaronder hij volkomen tegen de koude 's nachts en tegen de hitte over dag beschermd was. Moest hy een zwaren en steilen bergpas passeeren, dan nam hy zyn tyd er voor, zette zich neer als hij vermoaid was om uit te blazen, stak zyn pyp op of kookte zijn keteltje, en bekommerde zich volstrekt niet of hy er vandaag of morgen kwam. Dat de man, die gedurende dertien jaren op die wyze rondgetrokken heeft, heel wat ondervinding heeft opgedaan, en het land op zyn duimpje kent, behoeft geen betoog. BE SCHOOLWERELD. (Keurig uiterlijk, flinke druk) M't genoegen schrijf ik van dit boek ecne aankondiging, daar die eene hartelijke aanbeveling kan zijn. Het is een echt jongensboek. In eenvoudigen en degelijken stijl worden op onderhoudende wijze de lotgevallen verteld van een man die Zuid-Afrika dooi'reist en met even veel geluk als slimheid Engelsclic oplichters, wilde dieren en bloeddorstige Kaffers bestrijdt. Toch is het èn door het verhaal zelf èn door de edele karaktertrekken van den held en enkele andere personen meer dan een avonturenboek. Zonder voorbehoud durf ik het voor de schoolbibliotheek aanbevelen. METHODE ZR-A-SIF-A-IIIL,. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND"'s-Gravenhage. De lotgevallen van een Zonderling, door THEOD. M. TROMP, 232 blz. met 3 platen. Ingenaaid ƒ1.50. Geb. in allegorischen stempelband /i.90. ^ In het Eaapsche Volksblad van 30 September leest men: De Times maakt melding van zekeren Hendriks, die met een handkar door geheel Zuid-Afrika reist. Het feit is volkomen waar en aan een ieder bekend, die een beetje in de Transvaal gereisd heeft, doch Hendriks is geen Puitscber en geen krankzinnige, zooals in het verhaal doorschemert. Hij is een oprechte Afrikaansclie boer, die, na zijn geheele familie en al zijn verwanten verloren te hebben, besloot, om de wereld te gaan zien, zooals hij het noemde. Hy voorzag zich daartoe van een klein wagentje, waarop hij alle benoodigdheden plaatste als: water, kost, een koffieketeltje enz-, dat nimmer door hem verlaten wordt. Op deze wij zo kruiste hy door geheel Zuid-Afrika, en kan men hem nu eens in Natal, dan weer te Delagoa-baai, of een andermaal aan den Limpopo ontmoeten. Tairyk waren zyn avonturen, en wie ooit met den ouden Hendriks gesproken heeft, zal zich verwonderen, hoe hy somtijds het leven er bij afbracht. Tuk op avonturen, door geen enkelen band meer als hot ware ann de aarde verbonden en geheel en al onverschillig of zyn laatste uurtje heden of morgen slaat, tartte hy de grootste gevaren, sloeg hy nu eens zyn kJein daktentje op te midden der brullende leeuwen, dan weer op het verschroeiende zand der Kalihari, waarheen nauwelijks een andere reiziger om de schaarschte van water, zijn schreden durft richten, 'tls niet waar, zooals de Times zegt, dat hy in zyn karretje sliep. H\; had, zooals wy zeiden, oen daktent, dat wil zeggen een lang driehoekig gespannen zeil, dat, als het op den grond stond, er uitzag als een dak, waaronder hy volkomen tegen de koude 's nachts en tegen de hitte over dag beschermd was. Moest hy een zwaren en steilen bergpas passeeren, dan nam liy zyn tyd er voor, zette zich neer als hij vermoaid was om uit te blazen, stak zijn pyp op of kookte zijn keteltje, en bekommerde zich volstrekt niet of hy er vandaag of morgen kwam. Dat de man, die gedurende dertien jaren op die wyze rondgetrokken heeft, heel wat ondervinding lieeft opgedaan, en het land op zyn duimpje kent, behoeft geen betoog. DE SCHOOLWERELD. (Keurig uiterlijk, flinke druk) Met genoegen schrijf ik van dit boek eene aankondiging, daar die eene hartelijke aanbeveling kan zijn. Het is een echt jongensboek. In eenvoudigen en dcgelijken stijl worden op onderhoudende wijze de lotgevallen verteld van een man die Zuid-Afrika doorreist enmet even veel geluk als slimheid Engelsche oplichters, wilde dieren en bloeddorstige Kaffers bestrijdt. Toch is het en door het verhaal zelf èn door de edele karaktertrekken van den held en enkele andere personen meer dan een avonturenboek. Zonder voorbehoud durf ik het voor de schoolbibliotheek aanbevelen. ^ETIEaiOIDE E^SP^.IL. UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND" 's-Gravenhage. De lotgevallen van een Zonderlirfg, door THEOD. M. TROMP, '232 blz. met 3 platen. Ingenaaid ƒ1.50. Geb. In allegorischen stempélband ƒ1.90. £ In het Kaaptoht Volksblad van 80 September leest men: De Tktus maakt melding van zekeren He.ndriks, die met een handkar door geheel Zuid-Afrika reist. Het feit is volkomen waar en aan een ieder bekend, die een beetje in de Transvaal gëreisd heeft, doch Handriks is geen Duitsöher en geen krankzinnige, zooals -in het verhaal doorschemert. Hy is een opréchte Afrikaansche boer, die, na zijn geheele familie en al zijn verwanten verloren te hebben, besloot, om de wereld te gaan zien. aooals hij het noemde. Hij voorzag zich daartoe van een klein wagentje, waarop h\j alle benoodigdheden plaatste als: water, kost, een köffieketeltje enz., dat , nimmer door hem verlaten wordt. Op deze wijze kruiste hij door geheel .. ,t Zuid-Afrika, en kan men hem nu eens in Natal, dan weer te Delagoa-baai,, of een findermaal aan den Limpopo ontmoeten. Talryk waren zijn avonturen, en wie ooit met den oudèn Hendriks gesproken heeft, zal zich verwonderen, hoe hij somtijds het leven er bij afbracht. Tuk op avonturen, door geen enkelen band meer als het ware aan de aarde verbonden en geheel en al oavertehilBé óf zijn* laatste uurtje heden of morgen slaat, tartte h\j de grootste gevaren* sloeg hij nu eens zijn klein daktentje ep te midden der brullende leeuwen, dan weer op het verschroeiende zand der Kalihari, waarheen naui welijks een andere reiziger om de schaarschte van water, zijn schreden durft 4 , richten., tls Jiiet waar, zooals de Times zegt, dat hij tn zón karretje sliep. . H\i had, zooals wy zeiden, een daktent, dat wil zéggen een lang driehoekig ^ zeil, dat, als het op den grond stond, er uitzag als een dak, waar- ondwc hij volkomen tegen dekóude 's nachts en tegen de hitte over dag beschermd was. Moest hij een zwacen en steilen bergpas passeeren, dan nam Titf zijn tijd er voor, zette zich neer als hij vermoaid was om uit te blazen, stak zijn pyp op or kookte zijn keteltje» en bekommerde zieh volstrekt niet of hij er vandaag of mcrgeh kwam- Dat de man, die gedurende dertien ja- Pren op die wijze rondgetrokken heeft, heel wat ondervinding heeft opgedaan, en het land.op züa duimpje kent, behoeft geen,betoog. i'R- jOÊ SCHOOLWERELD. (Keurig uiterlijk, flinke druk) Met genoegen schrijf ik van dit boek ecne aankondiging, daar die eene hartelijke aanbeveling kan zijn. Het is 'een echt jongensboek. In eenvoudigm en degelijken stijl worden op onderhoudende wijze de lotgevallm. verteld Van een man die Zuid-Afrika doorreist en *** S^luk als slimheid Engelsche oplichters, wilde dieren en-bloeddorstige Kaffers bestrijdt. Toch is het èn door het verhaal zelf èn door de edele karaktertrekken van den held en enkele andere pèrsonen meer dan een avonturenboek. Zonder voorbehoud §f durf ik het voor de schoolbibliotheek aanbevelen. *8H9HHflflPr' • -—»—:—■ •; ■ ft - Timx 1 METHODE j POPULAIR GENEESKUNDIG HANDBOEK. Methode Raspail. Practische Raadgevingen voor ZIEKEN en GEZONDEN. Naar de 50e oorspronkelijke Fransche uitgave opnieuw bewerkt en vermeerderd door een DOCTOR-ARTS. TWAALFDE DRUK. 's Gravenhage. Uitgevers-Maatschappij „NEDERLAND." UEDRUKT TER FLAKKEESCHE BOEKDRUKKERIJ TE MIDDELHARNJS. In het Handelsblad van 1 Januari 1873 vindt men eene beoordeeling over dit werk van Raspail die wij om de juistheid van opvatting hier laten volgen. he?dme^eg:dtUnndigne h6eft' ^ beke"d ^or de lijdende menSch- DE GROOTE FRANSCHE SCHEI- EN NATUURKUNDIGE RASPAIL. Hij is de geleerde, die de kennis der «eneea- en Heelkunde in elk huisgezin brengt en vrouwen even gemeenzaam maakt met de bereiding van Geneesmiddelen als met die van spijzen en drank. Vw huis, uwe kleeding, alles lieeft onderhoud en herstelling noodig; en zoo ook is het met den geest en het menschelijk lichaam. Wie de kiem van elke ongesteldheid weet te verwijderen, heeft de gevolgen niet te vreezen — en dat leert u RASPAIL. Voor het lichtste ongemak en voor de verouderdste kwalen, waartegen geen Dokter of Professor raad weet, geeft hij middelen aan de hand, en waar geen genezing mogelijk is, daar is ▼erzacliting en draaglijkmaking zekei. Meer dan twee millioen Exemplaren van zijn Volksgeneeskunde ztfn in alle levende talen over de wereld verspreid; ook w(j zijn in het bezit van eene Nederlandsclie bewerking, door een Doctor-Arts; bezorgd. Ware dit Handboek nu maar algemeen bekend! Want ieder niensch in gezonden of zieken staat, heeft het noodig; dan zou niemand van die' hulpbron voor het behoud of herstel van zijne gezondheid zijn verstoken. Toen Raspail meest alle ongesteldheden aan eep levende oorzaak toeschreef, verhieven zich duizende stemmen daartegen, en nu wordt dat gevoelen door vele geneeskundigen gedeeld. Zichtbare en onzichtbare msekten verwekken stoornis in het lichaam van mensch en dier en voeren het naar het graf, om daar door nog vraatzuchtiger gedierte geholpen te worden in de omzetting van het lichaam tot zyn natuurlijke bestemming. Wien springt nu niet dadelijk in het oog, dat kamfer, aloë, enz. geneesmiddelen van RASPAIL, de eenige voor den mensch Onschadelijke middelen zijn, om die vampiers der ingewanden, die zich' zoo spoedig legio vermenigvuldigen, te dooden. De oude Geneeskunde zocht dat doel met kwik, arsenicum enz. te bereiken; middelen die, nog meer dan die vampiers, het menschelijk lichaam verwoesten en die daaruit bijna niet te verwijderen zijn. Het is daarvoor dat RASPAIL galvanische toestellen heeft uitgedacht, waarvan de industrie een groot winstbejag maakte; met galvanische kettingen, ringen, enz. in den handel te brengen. Ook zijne Gezondheidslikeuren, Teer- en Anticholera- drank enz. zijn bij ons allen, bij naam ten minste, bekend. Wie ze, bij ondervinding, door gebruik leert, zal RASPAIL geen mindere eer bewijzen dan de duizenden die hem tot Représentant hebben gekozen; bij omwentelingen te. Parijs zag men duidelijk dat hij de vriend is des volks. Het Fransche volk is hem dankbaar voor zijn Geneeskundig Handboek, dat elk in staat stelt om zijn eigen geneesheer te. zijn en zijne geneesmiddelen te bereiden. Vooroordeel tegen Kamfer, zoo'n gezonde lucht, — en Aloë enz. al wat meu daarvan zegt is onwaar of overdreven. De hoeveelheden, volgens RASPAIL, inwendig gebruikt, zijn onschadelijk; dit weet schrijver dezes, die Bij zijne ziekten de geneeswijze van RASPAIL heeft gevolgd. Ruim 23 jaren heeft hij zeil Kamfer en Aloë in- en uitwendig gebruikt. De Aloë is mede een vergif voor ingewandswormen, — en van aambeien, heeft hij totnogtoe geen | hinder gehad. Kamferzalf van RASPAIL is wellicht het eenige en beste middel tegen aambeien. Van zijn Kamfer-spiritus en Pijnstillend water zou schrijver dezes wonderen kunnen mededeelen; om kort te zijn: wie de geneeswijze van RASPAIL volgt, zal zich op gevorderden leeftijd even gelukkig, gezond en jeugdig gevoelen als schrijver dezes, die, uit dankbaarheid voor zijn herstelde gezondheid, bij deze openlijk hulde brengt, aan de nagedachtenis van den onvergetelijken menschenvrier.d, nu wijlen RASPAIL. — daarin te schokken, terwijl zij daarbij gebruik maken van de natuurlijke vrees, welke iederen lijder voor een nieuwe behandelingswijze bevangt. Volgens den een veroorzaakt kamfer een toestand van opgewektheid wanneer zij helpt; volgens den ander is zij in alle gevallen een gevaarlijk vergift. Het nieuw systeem verdient volgens een derde algemeene en onvoorwaardelijke afkeuring. Het Geneeskundig Toezicht laadt een groote verantwoordelijkheid op zich, wanneer het den schuldige, van wien het is uitgegaan, niet ten strengte vervolgt. Een vierde eindelijk dreigt de nabestaanden*^'" den patïënt met gerechtelijke vervolging, wanneer zij den moed hebben om mijn voorschriften optevolgen. Eenige apothekers hebben zich niet ontzien deze vijandige gezindheid der geneesheeren te steunen en den lijder, in plaats van mijn eenvoudige kamferzalf, een kwikmengsel te verkoopen, waarvan zeer ernstige gevolgen niet uitbleven en wier oorzaak wij niet eerder konden vaststellen dan nadat de zieke ons een weinig van zijn zalf had laten zien. In een geneeskundig tijdschrift werd door een zich niet noemend schrijver de dood van een kind, dat opium had gebruikt, toegeschreven aan een eenvoudige en onschadelijke kamfer-dosis. Verstandige menschen, en hun getal vermeerdert met den dag, sluiten hun oor voor deze belachelijke aantijgingen, daar zij mijne geneeswijze stand- zien houden, en wenschen zich zeiven er geluk mede dat zij deze valsche inblazingen laten voor hetgeen ze zijn. De vreesachtigen leveren zich zeiven en hunne kinderen over aan de machinale behandeling der artsen wier diploma een geheele straffeloosheid voor mogelijke vergrijpen waarborgt. Men wacht er zich wel voor om het geringste van mijn middelen aan te wenden, de voorschriften van den dokter worden .stipt, opgevolgd, totdat eindelijk de lijder — en dit is maar al te dikwijls het geval - wanneer hij niet langzaam wegkwijnt, voor de onaantastbare formulen zwichten^ moet. Wie heeft der. patiënt gedood, lie ten gevolge van een verkeerde behandeling stierf? Wanneer men tot de eerste oorzaken wil opklimmen, dan is het antwoord: niemand anders dan de geneesheer. Want terwijl hü den zieke wilde vrijwaren voor het gevaarlijke van mijn nieuw systeem, nam hü natuurlijk r.elf deze genezing op zich of zocht minstens den patiënt voor te spiegelen, dat zijne wijze van behandelen een gunstiger resultaat zou opleveren. Maar ik houd vol dat geen geneesheer van de oude school by machte is, verstandigerwys zulke verzekering te geven. Wij gaan verder, want wy zijn in staat de oorzaken aan te wijzen waardoor de oude geneeskunde in zekere gevallen tot verderfelyke resultaten moet voeren, of minstens machteloos moet blijven tegenover de hevigheid en de hardnekkigheid der ziekte, zonder zelfs eenige verlichting te kunnen aanbrengen. Maar onze middelen, alhoewel de aanwending er van ook niet onvoorwaardelijk een volkomen he/stel kan bawer ken (want er zijn ongeneeslijke ziekten,1 bezitten althans het voordeel van in alle gevallen te verzachten, zonder, zooals de geneesmiddelen der vroegere school, nadeelig te werken of den dood te verhaasten. Ik geloof niet dat de geheele faculteit mij kan bewyzen, dat de in dit boek uiteengezette geneeswijze den zieke ooit in het minst eenig nadeel berokkenen zal. De geneeskunde onzer dagen maakt zich voornamelijk schuldig aan een misbruik van vergiften, die, zoo zij ook al niet den dood ten gevolge hebben, toch nieuwe ziekten te voorschuil kunnen roepen. Wij daarentegen gebruiken slechts zulke zelfstandigheden die niet genezen, zonder te gelijker tijd op de gezondheid een heilzamen invloed uitteoefenen. Zoo heeft het onzen vijanden (ofschoon zij, om ons verdacht te maken, voor geen middel zyn teruggedeinsd,) toch niet mogen gelukken, ook het geringste te kunnen vinden, waardoor zij grond hadden voor de beschuldiging, dat onze middelen ergens den dood hebben veroorzaakt. Niet één dergelijk geval onder twintig duizend! Zoo is eindelyk het publiek begonnen geloof te hechten aan ons systeem, dat in die gevallen geneest waarin de oude geneeskunde doodt, dat verzachting geeft waar volkomen herstel onmogelyk is geworden, zonder dat door onze pa tiönten ook maar een klacht is geuit. 11. Dit boek is met het doel geschreven om hun, die zelfs niet de geringste geneeskundige kennis be2itten, niet alleen de middelen aan de hand te doen, een waakzaam oog op de voorschriften der artsen te houden, maar ook om. hunne gezondheid te bewaren, hunne eigene ongesteldheden en die van anderen door middelen, grootendeels zeer eenvoudig en goedkoop, te genezen, zonder dat zy daarom hun toe- vlucht behoeven te nemen tot een geneesheer van beroep. 12. Ik ben door langdurige theoretische waarnemingen er toe gekomen een praktische methode van genezing te kunnen aangeven, eene methode die mij sinds vele jaren bü een groote menigte ongesteldheden zelden in den steek liet, in weerwil zelfs van kwaadwillige en stelselmatige oppositie. De beste, de gemoedelijkste geneesheeren en practici hebben aan deze geneeswijze hunne goedkeuring gehecht en vreezen nog niet hulde te doen aan de waarheid. Ik heb het besluit genomen deze wijze op een zoodanige manier openbaar te maken, dat eenieder daardoor in de gelegenheid wordt gesteld zich volgens deze aanwijzingen te behandelen, zoodat de arme niet meer in de noodzakelijkheid zal komen zijn toevlucht te moeten nemen tot de hospitalen, en de meer vermogende met geringe kosten even zoo goed iemand zal kunnen helpen als een geneesheer er toe in staat moge zijn. •> 13. Wanneer in deze gevallen herstel of verzachting niet zoo spoedig volgt als de zich zelf willende genezen had verwacht, dan zal hij verstandig handelen met een arts te raadplegen, ten einde daardoor de verantwoordelijkheid, die hij op zich laadt van zich af te weren en zijn eigen inzichten en ondervinding te onderwerpen aan de uitspraak van een man van het vak. 14. Doch in die gevallen moet men dan ook in staat zijn den deskundige te kunnen beoordeelen en hem bü een juiste onderkenning (diagnose) van het geval van mogelijke dwalingen te kunnen terughouden. Trouwens iedere geneeskundige behandeling, die niet berust op een algemeen begrip van het ziektegeval, is irrationeel. Het geneeskundig gezwets over gal, slijm, slechten bloedstoestand, zenuwen enz., heeft, trots zijn belachelijkheid, een schat van geld maar ook van spotternij over de geheimmiddelen van het handwerk uitgestort. Men geneest thans zekerder en schielijker sedert de geneeskunde minder geleerd is geworden en meer streeft naar populariteit. De onbekwamen bedienen zich slechts nog van den trotschen doctorstitel en van schoolbrabbeltaal als hulpmiddelen; kundige artsen ver mijden alle manier van spreken, die naar den leerstoel 1) Mits de noodige voorzichtigheid in acht nemende om de klippen van .onbevoegd uitoefenen der geneeskunst" — openlijk althans — te mijden. ^a%ind1'»,StrTneZn S » ««"en het vinden en putten even gaï-ne u?t 7*1? ov°ral waar zij geleerde waarnemers als u?t zwaïliilfJ?v ? Van 0n" streven is niet om opzien tebarden zfch hun ken, maar om te genezen en wel te doen Wat ma Swa'ter!1' kaCm^ernof0fkSló3So\Zl?zondd0oi' J°eibaar°S e?; rrisa hun do.] en *W»r meer over zich zelven voldam u • : Kan men een die op zijn weg geluk en ^e'zondh^ 7'n^en dan den man zijn aardsche loopbaan aflegt' stiooit en weldoende /.aak. Door onde?,indlng e, 'h'ihen1' £ ?*"» scherp doorzicht en verstand fn i k',nnen teekent te nemen, zonder er aan te Shtin bhnde een a,ts met een kwakzalver dan wel met. een S'mf"1' heeft slag tnrtnt7arna?rh^n t ft S&oSïVd^ srSief sss dan hersteld. Vertrof^Xlvê l,eeft » niet over aan den «S* denb ,?eP Zo.?""" "" feff een kundig en voorzichtig ma„ Zoek een eerlijk, van de verdorvenheid der hmftvw h " in het midden afgelegen deelen des land» f"6"' ,noch *n de verst der wetenschap ontbreken degelijke priesters ie"' nÏÏ"gT.fw ëiJeTd^w'5* 'w''tbehoedt ik allen achtingeXrditen jeni ge dit werkie' ders opdraag, bii hen den w«n?«? 5 en en armen HlJe middelen aan de hand irevpn °en °Pk°men en hun de regelen deÏÏu^t^n fe tewordeili« EERSTE AFDEELING. THEORETISCHE OPHELDERINGEN OVER DE OORZAKEN ONZER ZIEKTEN EN OVER DE VOORNAAMSTE MIDDELEN OM ZE TE VOORKOMEN OF TE GENEZEN. In deze eerste afdeeling willen wij zoo beknopt mogelijk de natuurlijke, lichamelijke en zedelijke oorzaken opsommen waaruit al onze ziekten ontstaan, en tezelfder tijd in een kort bestek de voornaamste middelen tot behoud en herstel der gezondheid aan de hand geven. Eene ziekte, waarvan men zetel en oorzaak kent, is reeds half genezen. EERSTE HOOFDSTUK. Over de oorzaken onzer ziekten. 17. Een gezond orgaan is zoo lang op normale wyze werkzaam als het niet den kring te buiten gaat van de omstandigheden, welke voor zijn werkdadigheid gunstig zijn. Zoolang deze gunstige omstandigheden dezelfde blijven, kan het door geen ziekte worden aangetast, maar wordt het slechts door ouderdom langzamerhand gesloopt. Het zou dwaas wezen, wanneer men vermeende dat een gezond orgaan de eigenschap bezat om zich zelf ziek te maken; dat het hart uit grilligheid zijn bewegingen kon staken; de longen ophouden met ademen; de hersenen hun denkvermogen doen stilstaan en de maag kon weigeren om de spijzen te verteren; enz. De £?rgS.VaVen °lgaan is het onveranderlijk resultaat dei medewerking van zün samenstelling met de beiedemverVe1ïi°tUdingen' t" ^6Ze Zal niet °Phouden zoolang de Uiiae veieischten ongedeerd voortduren. zaan^L^*1^ uZ!ek' dat is: lloudt het op zyn werk- die vooï Hp 200 ligt het öfaan de v°eding vereischte is ,v f>a!?- hel, orgaan een onmisbaar lene of ïnrtpL I consJtltutle (samenstel) wordt op de eene 01 andere wyze aangedaan. buiten Doenir0,^00rzaak onzer ziekten ligt derhalve immer bï tenaf pn nS lnSOrganen-; de ziekte kolljt steeds van n ën wil Lwi a ,nJmmer in de organen zelve. Wanneer n de I rnJ i 1 eei!e ,ziekte ontstaat uit het bloed, brabbeltaal ri,•» I 00rz?aKk 1,eeft' dan spreekt men de oude eeuwen la ncr' n de wijsbegeerte, ofschoon tevergeefs, howen tot dit vnn t t ;aak heeft gesteld- Deze phrasen bedoor eene 7iobt n het/jo? ror vacui. Wanneer ons organisme ons Saam liaa^ge a8t' 200 ^'den alle deelen van den inn&i ,n ed zoovvel als zenuwen; want by de dste de samenhang: van alle deelen kan het onbeduid l i tgeSt°0rd worden, zonder dat de werkzaamzijn wanneer h^'h,8 °,ndeiTlndt: de »al ka» "iet gezond nu w s tel se 1 ka n nL Zlek ,ls en omgekeerd. Het zetii7,ip ifiiVa^ ZIjn aanëedaan, zonder dat te gelijker Eenvoudige .w''!" Va'! J ^oed en sappen daaronder lijdt, zaken brenoUn Vaili inwerking van uitwendige oorkentot n pmfJl J Va,U,i1,UU1n0n kant weder nieuwe oorzaken tot nieuwe ongesteldheden te voorschijn. Een verdorden kungloop van ziekten, die elkander in 't leven roeDen en^wier beide uiteinden elkander slechts ontmoeten by het voorbeelden uit onze ondervin- kurfnen d^nnn ««! h n r f overeenstemniende leiddraden, Kunnen dienen om de oorzaken op te sporen die aan on?* zintuigen ontsnappen. p n, <"e aan onze schildniinT,.n°0ril in °S? Vl6esch dringt> 200 kan zulks de ninJ'i Waaruit ontstaat deze pijn? Uit Omdat i^" ^ L -van den doorn in ons vleesch. Waarom? dïSi?ade^UoDnerhn!tienlUCÜt;rgang geeft tot het weefsel Sit takjes van de ,i,. ^ b(?dekt> en omdat hij de bovenste De oorzaak , hgg®nde zenuwen heeft beleedigd. ue ooizaak van ons lyden is derhalve in dit geval een kleine menten, die dan door de tusschenruimten der straatsteenen heendringend, door hun ontsnappen onophoudelijk dezelfde noodlottige ongevallen teweegbrengen' als de geheime semakken. Ongelukkig hij dien zulk een oogenblik van verstikkende, gasontwikkeling treft! Hy kan dooreeneberoerte worden getroffen, evenals de onvoorzichtige nachtwerkers Het doorzijpelend regenwater voert deze giftstoffen in regen-' bakken of putten; vandaar dat in steden zonder waterleiding met groote omzichtigheid moet gehandeld worden, wil men ten minste niet door zulk water langzaam worden vergif- riffn ° DERDE HOOFDSTUK. Raadgevingen tegen voedingsgebrek, overdadig genot en slechte hoedanigheid van spijs en drank. 26. De kookkunst is voor de gezondheidsleer wat de artsenymengkunde voor de geneeskunde is; een goede keuken voorkomt eene menigte ongesteldheden, evenals een doelmatige behandeling ze geneest. Een natuurlijke verklaring zoowel over de levens- als over de geneesmiddelen, is daarom noodzakelijk. Om in de praktijk niet blindelings rond te tasten, nemen wy onze toevlucht tot de theorie, die niets anders is dan de kunst om de resultaten onzer waarnemingen^ naar een juisten maatstaf te beoordeelen. 27. Nagenoeg al onze voedingsmiddelen bevatten onder den een of anderen vorm suikerstof, albumine of eiwitstof zetmeel enz. De mensch, die van brood alleen slechts bezwaaryk kan leven, zou dit in het geheel niet kunnen, wanneer hy slechts eiwitstof of suiker kon bekomen. 28. Wanneer men, by een temperatuur van 10 of 15 «raden Celsius, zelfs in een gesloten flesch, een mengsel van suiker of suiker bevattende stoffen aan de lucht blootstelt, ontstaat er weldra eene gisting, waarvan het resultaat de vorming is van alcohol. Evenzoo wanneer de geheele hoeveelheid suiker bevattende zelfstandigheden verbruikt en in alcohol is omgezet, ontwaart men een overblijfsel van kleef- stof en eiwit, welker reactie op den alcohol dezen in azijnzuur omzet. 2'.». Met liet spijsverteringsproces gaat het evenzoo: wanneer de spijsbrij het punt van azijnzuur, dat voor onze organen noodig is, bereikt heeft, zoo gaat zij in het darmkanaal over, waar de galafscheiding dit zuur verzadigt en deze brij alsnu alcaliseert, wel te verstaan in zouten omzet, opdat deze in het bloed, dat alcoJisch of zoutachtig is, opgenomen kunnen worden. Het onoplosbaar en voor verandering in voedingstof niet vatbaar gedeelte der spijzen ondergaat in den dikken darm nogmaals een uitscheidingsproces, het wordt als een kwalijk riekende massa, die het lichaam tot niets meer dient, door stoelgang verwijderd. 80. Het voedsel moet, om in een zoo klein mogelijk bestek verwerkt te kunnen worden, een zoo groot mogelijke geschiktheid bezitten tot verdeeling. Vandaar de noodzakelijkheid van het koken, als eerste en die van het kauwen ^tweede middel tot verdeeling. Vandaar ook de noodzakelijkheid om aan de bestanddeelen, die tot spijsomzetting zich leenen, onoplosbare toe te voegen, om door de aanraking met deze een gevoegelijke verdeeling te bevorderen. Vloeibare stoffen, op zich zelve genomen, zijn even onverteerbaar als de vaste stoffen, slechts door beider onderlinge vermenging wordt de vertering mogelijk. 31. Het gebruik van geestrijke dranken veihoogt het verteringsvermogen van trage organen, daar eerstgenoemde voor de werkzaamheid van de overgebleven kleefstof eene hoeveelheid alcohol toevoegen, die bij de spijsvertering met gevormd kan worden. Vandaar de noodzakelijkheid voor de bewoners van koude noordelijke landen om goeden wijn en een matige hoeveelheid geestrijke dranken te gebruiken. Iedere overdaad in het gebruik van spijs of drank is nadeelig: want deze verstoort de scheikundige verhoudingen, van wier harmonische samenwerking de spijsvertering, dat is, de bereiding van het zure maagsap, afhankelijk is. Er volgt braking, wanneer de spijsvertering loogzouthoudend is; diarhee, wanneer zuren in het darmkanaal de overhand hebben. Moeilijke spijsvertering ontstaat, wanneer m de spijsbrij niet alle bestanddeelen voor een goede digestie aanwezig zijn, of wanneer de maag zoo is opgevuld en uitgezet, dat de massa niet in werking komen kan. De indigestie uit het overmatig gebruik van brood, vooral van verschwarm brood, is de ergste: want niet alleen dat daardoor eene overmaat ontstaat van eiwitstof en kleefstof, maar bovendien worden daardoor de maagwanden door winden uitgezet. • Du . v™aS geldt thans welk aandeel het drinken heeft in het digestie-proces. Het antwoord luidt, dat eten, zonder althans water te drinken, al even indigestie-bevorderend is trSf °m&®k.eer(!e! al ware het ook slechts gerstendrank, net dieet, dit in de oude geneeskunde zoo geroemde koorts verdrijvend middel, verdreef de koorts wel is waar maar tegelijk met het leven, na langdurig ly den. Zeer zeker, het voedsel wordt in de eerste plaats met behulp van het speeksel door kauwen gekneed; maar het speeksel is geen lucht, het is eene in onze organen gedistilleerde vloeistof, een in warmtetoestand zoogenaamd overgehaald water, het minst werkdadige der vochten en voor de spijsvertering noodlottig, wanneer niet met zuiver water of met wyn vermengd. Een der meest geldende redenen, om bij het gebruik van spus zich niet te lang te onthouden van drank, heeft wel haar bestaan in het vlies van den slokdarm, dit bewondenngswaardig bewerktuigd kanaal, waardoor de spijzen in onze maag worden ingeleid. De slokdarm is met zenuwklieren, meer werkzaam dan zichtbaar, bezet. Deze klieren bezitten het vermogen om het gekauwde voedsel tot zich te trekken, evenals de long door middel van klieren, op hare oppervlakte zich bevindende, de lucht tegelijkertijd in zich opneemt. De bron van het speeksel is spoedig opgedroogd: de klierlaag op de oppervlakte van den slokdarm wordt alsdan bedekt met een gedeelte van opgedroogd voedsel, als met een laag vernis. Van dit oogenblik af houden de klieren op liet voedsel tot zich te trekken; het voedsel, btf de eerste wegen stuitend, hoopt zich daar op, zet die zoodanig uit, dat de longpijp in de oniniddelijke nabijheid zich sluit voor lederen luchtaandrang, waardoor gevaar van verstikking onverrnudelyk wordt. Met deze theoretische uiteenzetting kunnen wy volstaan om een ieder te doen begrijpen dat een arme even goed' kan sterven aan slechte spijsvertering als de rijke, te midden van zijn overvloed, door honger kan omkomen. rf-. De spijsvertering wordt dus, zoowel door een ver- keerde menging van de spijsbrij, als door ziekelijke toestanden van de afscheidingsorganen gestoord. Men vergete echter ,niel..^ ook hier, zooals in de meeste ziektegevallen, de leeltyd van het individu van overwegenden invloed is Het digestie-vermogen varieert, al naar de sterkte en het 'weerstandsvermogen der ingewanden van jongelieden of ouden van dagen. Het kind kan ongestraft vruchten eten, die, door grijsaards genuttigd, een hevige indigestie zouden ten gevolge hebben. 33. Onder de oorzaken, die de harmonische samenwerking dei oiganen storen, spelen vergiftige stoffen en ingewandswormen eene hoofdrol. De ingewandswormen hangen als bloedzuigers aan de wanden van maag en darmen, en vermeerderen op een schrikbarende wijze wanneer men ze niet te keer gaat. Vandaar het gebruik bij het begin van lederen maaltijd van zoo warm mogelijke soep als men verdagen kan; de hooge warmtegraad is voldoende om de mikroben te dooden, die in de binnenwanden huizen van stiot en keel. Vandaar verder het nut van aromatische Kruiden waardoor de wormen gedood worden. De specerijen zijn voor omzetting in de maag niet geschikt maar zeer goede hulpmiddelen voor een goede spijsvertering. De altijd vooi uitziende natuur heeft haar een geurigen smaak gegeven, om ons datgene wat nuttig is te gelijker tijd aangenaam te maken. Al het aanzien dat de natuurlijke geneeskunde genoot, kon onze eeuw niet afbrengen van het kruiden der spijzen, wijl een natuurlijk instinkt zich steeds stelt tegenovei enkele dwaalleeringen der geleerde geneeskunst. 34. Overdadig genot doodt zoowel als honger. Het ware genot bestaat in een verstandige onthouding. Men ete geregeld, gebruike zijn voedsel in bepaalde portiön en wissele met de gerechten af. Men ete nooit zonder eetlust. Men ïuste een half uur na den maaltijd en neme dan een matige lichaamsbeweging. 35 Men bediene zich, om te drinken en om te koken, slechts van bron- of van goed gezuiverd rivierwater. Troebel watei bevat slijk en wonnen. Evenzoo wachte men zich om, in het veld zijnde, uit stilstaande poelen en slooten te dunken, wijl men daardoor ongemerkt bloedzuigers en tal van ander onzichtbaar gedierte zou kunnen inslikken. Het zuiverste water is wat over zand- of krijtgronden errnrtmf * ° In landen, waar de kropziekte heerscht, (een gevolg van het gebruik van water, dat uit met kwik verzadigde ertsgangen ontspringt) legge men tinkorrels in de bronnen of waterbakken en vernieuwe deze om de acht dagen. Men kan zich ook bedienen van koperen pomppijpen, die goed vertind zijn, en die dikwijls opnieuw vertind moeten worden. 3(3. Warme dranken, in te groote hoeveelheden gebruikt, drukken op de maag en zijn daarom schadelijk, daar door het heet koken de lucht, het levensbeginsel aller gisting, en vooral der digestieve gisting, er aan ontbreekt. Men late uit dien hoofde zijne koffie of thee steeds eenigen tijd staan vóórdat men ze drinkt. Het matig gebruik van ijs'na den eten is, wegens geleidelijken aanvoer van lucht, voor de spijsvertering zeer bevorderlijk maar te groote hoeveelheid kan door plotselinge afkoeling der maagwanden zeer noodlottige gevolgen hebben. Hetzelfde geldt bij het drinken van het zoo hoog aangeprezen ijskoud bier. Wanneer men wijn drinkt, dan zij het zulke die wezenlijk dezen naam verdient. 37. De werkman moest bedenken dat hij nergens beter eet en drinkt dan te midden van zijn gezin. Waarom dan des Zondags uitgaan, om zich wellicht in twisten te mengen of door dronkenschap zich eene indigestie op den hals te halen? De werkman onzer groote steden kent geen waar genoegen dan in het koortsachtig gedruisch en zoekt dit niet in het stille en rustige zijner huiselijke omgeving. Hü verlaat de gevangenis zijner werkplaats, zooals het heet, om zich te spoeden naar een bedompte kroeg, terwijl de zon lachend op de velden ziet en hem uitnoodigt om lichaam en geest te sterken te midden der vrije natuur. 38. Goed zwart roggebrood past bij den zwaren arbeid van het boerenbedrijf; de werklieden der steden en vooral zij die een zittend leven leiden, moeten brood hebben van goed tarwemeel. 39. Er is geen verderfelijker zuinigheid dan te willen besparen op het voedsel. Gebrek maakt traag. De arbeid staat altijd in verhouding tot het meerdere of mindere voedsel. Een goed gevoed werkman verricht viermaal zooveel als een die karig of slecht voedsel geniet. In dit geval, als in vele andere, maakt de zuinigheid der fabrikanten eene fout in hunne rekening. Men zal mij niet hooren, als ik zeg dat hun gedrag eene verkrachting is der natuur, evenals het misbruik van arme kinderen tot overdreven arbeid eene beleediging is der maatschappij aangedaan. 40. Ik geloof geen afbreuk te zullen doen aan de wetenschap, wanneer ik hier het ontwerp maak eener burgerkeuken. Mijne beweegredenen daartoe zijn gewichtig. Ik weet wel dat men deze triviale kooklessen zal bespotten, doch ik weet ook, dat wie heden lacht, morgen wellicht weent. § 1. De gezomlheidskeuken. 41. Vleeschsoep. Men neme steeds alles van de beste kwaliteit, hetzij rund- of kalfsvleesch. Men plaatse het met een genoegzame hoeveelheid water op een zacht vuur, totdat het schuimt, en wanneer het afgeschuimd is, doe men er een handvol zout bij, een ui, waarin drie of vier kruidnagelen zijn gestoken, geraspte nootmuskaat, en vervolgens een bosje prei, selderij en kervel, peper, zooveel als men tusschen twee vingers kan nemen, een paar laurierbladen, een in de asch gebraden ui en een weinig peenen of rapen. Men late dit alles op een matig vuur twee of drie uren koken. Zulk een bouillon is dikwijls in staat om een gastrische ongesteldheid te genezen. 42. Het brood van den bakker bederft dikwijls den geur der vleeschsoep. In dergelijk geval moet men zorgen dat men de sneden brood rooste, v.oordat men ze in de soep doet. Het beste is wanneer men rijst, meeldeeg of aardappelen, die eerst gekookt en door eene zeef uitgedrukt zijn, bij de soep neemt. 43. Tusschen- en nevengerechten. Schotels met ansjovis, groene en nog beter zwarte olijven, allerlei zuren (47), radijs, rapen, zuurkool, ham, worst, goede en fijne mosterd moeten in groote verscheidenheid en afwisselend op den disch verschijnen, om i^deren smaak te kunnen dienen, en met de spijsvertering bij alle luimen van den eetlust rekening te houden. Men hoore niet naar de aanbidders van physiologische leerstelsels, die om hunne gastrische bezwaren nog erger te maken, juist een afkeer koesteren van datgene wat hen helpen kan. Dwing hen om u na te volgen, terwijl gij hun aangenaam tracht te zijn, aldus bevordert gij hunne spijsvertering zonder dat zij het merken. 44. Hoofdgerechten. Als regel geldt dat iedere ragout hoo^d ^oud, ®n stelt hals en nek aan het weder Aeem derhalve, in plaats van onzen gewonen hoed ' zacllt, ®n warm hoofddeksel, zonder vooruit bepaalden vorm, bü voorbeeld: een zwarten of witten hoed van ongeprepareerd vilt, met breede randen. Niets kleedt hnlw dergelyk hoofdbedeksel, en niets beschut het hoofd meer tegen de zomerhitte en het gure winterweder. vanUh!tn ue?n, hoed aan' die meer het voorste deel van het hoofd bedekt dan zulks met de hoeden naar de heeischende mode het geval is: het achterhoofd is toch reeds genoegzaam door het hoofdhaar beschermd. Brengt daarenboven kappen aan uwe mantels. Ik zal niet zeggen: volgt hierin de monniken, maar zorgt voor uwe gezondheid in ae eerste plaats. !) . ^enschte ik de klompen onzer voorvaderen door eenoudige maar nette houten schoenen vervangen te zien. Is er iets dwazer dan dat voetgangers met dansschoenendoor sneeuw en half bevroren slu'k loopen? Neemt in plaats van de parapluie, die zoo weinig tegen den regen beschut, een mantel van ondoordringbare stol met een kap. 66. Wanneer zullen de bouwmeesters de handen ineenslaan m een huis, van den kelder te beginnen, met verwarmingsbuizen te voorzien? Weet, dat om een geheel huis op dirgeiijke wijze te verwarmen, niet meer hout benoodigd is dan een gezin gedurende den winter verstookt. 6( . De gewoonte om flanel te dragen, zoo weldadig in den winter is in den zomer even heilzaam. Wollen gebreide Doistrokken zyn het beste voorbehoedmiddel tegen kouvatten, nwiyvingen met kamferzalf, des morgens en's avonds, zijn uitstekend tegen plotselinge temperatuursveranderingen. JJiaag in uw huis- of studeervertrek altyd een wijden en gewatteerden kamerjapon, die u van hoofd tot voeten tegen koude beschut. 68. \ ermijdt tocht, koude avondlucht en vochtige, kille woningen. ' klèn.^ntSJo niadeie-'-iger Jan,het gebruik van zware petten met kleine l r--, J on?®n. boerenstand algemeen in zwang. Wijl de Rtplil ain tW°°1 zeer k'elIJ zijn, staan de oogen geheel en al blootgei ?e zo!' en het zand- dat van landen en wegen opwaait: ÏSKrdt" Va" Str0° Zij" ZOm"8 ^dk00"e - 69. Wjj laten hier een middel volgen om vochtige woningen droog te maken. Wanneer men een gelijkvloersche woning heeft, zoo bestrooie men den grond met eene halven voet hooge laag van hamerslag- en houtskolenpoeder. Daarover een asphaltlaag van een duim breed, waarop de deelen gelegd worden. De muren worden met gips bestreken, en daarover een mengsel gewreven van 100 gram gele was en 4 Kilo terpentijnolie, dat men door elkander gemengd en op kolen heeft verwarmd. Alvorens men echter deze compositie op de muren brengt, worden deze door middel van een bekken met kolen verhit, waarop de massa ongeveer een duim diep in den muur dringt. Is dit geschied, kan men den muur laten schilderen of behangen, zonder dat men vooi vochtigheid behoeft te vreezen. Dit middel faalt niet. 70. In kazernen, scholen, hospitalen en gevangenissen diende men, bij schoonmaak, de voorkeur te geven aan eene inwrijving met was, in plaats van de lokalen te schrobben. Dit werk zou voor gevangenen een gezonde lichaamsbeweging en tevens een flinke afleiding zijn Verder plaatse men in hunne cel een spuwbakje met zand en een ïeukeloos gemak. Men zorge de scholen, de studie-, spreek- en slaapkamers in het koude jaargetijde behoorlijk te verwarmen en op zyn tijd te ventileeren. Dit is een middel om verderfelijke verkoudheden te voorkomen, die zoo menigmalen ten gevolge van de kille vertrekken ontstaan, wanneer de jongelui, na sterke lichaamsbewegingen in hunne ontspanningsuren in die lokalen terugkeeren. Hoevele krachtige gestellen heb ik in hunne jonge jaren door nalatigheid en karigheid van sommige kostschoolhouders zien te gronde gaan! En welke vorderingen kan men verlangen van een kind. dat lijdt onder koude en gebrek aan behoorlijke voeding? ZESDE HOOFDSTUK. Genezing van kwetsuren, kneuzingen en wonden. 71. Daar wy ons thans slechts bij hygiënische voorschriften bepalen, zoo verwijzen wy dienaangaande naar het artikel verwondingen (320). ZEVENDE HOOFDSTUK. Hoe men zich moet inachtnemen tegen het indringen van splinters, doornen, stoppels en prikkelend stof in het cellenweefsel. 72. Een doorn of splinter kan een zweer onder den nagel veroorzaken en tot in het diepst van het weefsel indringen. Oraanstoppels of vezels, in den mond gekomen, kunnen van daar tot in de longen doordringen, er stoornissen veroorzaken en op een andere plaats wederom te voorschijn komen, nadat zj) het leven der lijders in gevaar hebben gebracht. Het inademen van sommige soorten van stof is dikwerf de oorzaak van vreeselijk borstlijden geweest; want dat stof bestaat uit kleine stekeltjes en vezeltjes, die nooit op den weg waarlangs zij ingedrongen zijn terugkeeren. Tot deze categorie behoort: het molenstof, het graanveegsel, het stof van boomen, vooral van die welke vol rupsennesten zitten en eindelyk het kamerstof, als er voor reiniging niet behoorlek wordt gezorgd. <3. Ik houd niet van kamers op wier muren de traagheid alom hare vingers heeft gezet, evenmin van vertrekken met prullerijen, schilderijen en meubelen overvuld. Hoeveel onreinheid wordt door dat alles niet opgehoopt en blijft achter zware gordijnen verborgen! Waarom is het boenen met was zoo gezond ? Omdat het de ophooping van stof belet, dat op het was blijft kleven, de wormen en insekfen doodt, die zich nestelen in het vertrek. 74. Men heeft thans weder voorwerpen van glasweefse), die men ten tijde van Lodewijk XV verbande, daar men ondervond dat het stof ervan, wanneer ze breken, nadeelig op de longen werkte. De industrie, welke deze nieuwigheid heeft ingevoerd, heeft aan de hygiëne een slechten dienst bewezen. 75. Het door den wind voortgejaagde stof langs straten en wegen kan de oorzaak worden eener wormen epidemie, wjjl dit vuil een legioen van insekteneieren bevat. Op deze wjjze laat zich volgens Pallas de zoo algemeen heerschende lintworm-epidemie, te Genève, te Dorpat en aan de oevers der Oostzee verklaren. Het is derhalve in het belang van den algemeenen gezondheidstoestand, dat men geen vuil op de straten laat liggen, en dat de mest op de velden spoedig worde omgeploegd. Als een weldadig verschijnsel echter onzer dagen mag worden aangestipt: het in groote steden besproeien der straten, waardoor de volksgezondheid krachtig wordt bevorderd. 76. Wat de hier ter plaatse behoorende geneesmiddelen aanbelangt, zoo verwijzen wij naar de artikelen: borstziekten (278), ingewandswormen (329). ACHTSTE HOOFDSTUK. Voorbehoed- en heelmiddelen tegen het indringen van vreemde lichamen, die in de verschillende organen ontkiemen en opzwellen. 77. Lieden, die dikwijls onder den blooten hemel en onder boomen slapen, zijn vaak onderhevig aan oorpijnen en andere ongemakken, voortkomende uit het indringen van korreltjes en dergelijke dingen in de gehoorgangen, neusholten, luchtpyp, enz. Hetzelfde geschiedt vaak bij personen, die op stroo en hooi onder dakpannen slapen, zonder zich van een slaapmuts of ander hoofddeksel te bedienen. Wanneer men de oorzaken dezer toevallen niet kent, verdiept men zich in gissingen, terwijl men in 't tegenoverge- 4 steld geval sonde en pincet neemt of ze door inspuiten met teerwater verwijdert. De koorts, die door deze pijnen veroorzaakt wordt, lenigt men door omslagen van pijnstillend water op het lijdende deel. Men zorge, alvorens te gaan slapen, het hoofd en de ooren met kamferpoeder te wrijven en hiervan krachtig een weinig door den neus op te snuiven. NEGENDE HOOFDSTUK. Voorbehoed- tegen en geneesmiddelen voor in- en uitwendige parasieten of woekerinsekten. 78. In de reeks van kwalen, die ons leven in gevaar brengen, spelen parasieten of woekerdieren in ons lichaam een groote rol. De natuur heeft al wat leeft aldus geschapen dat het wederzijds aan elkanders vraatzucht is overgeleverd. Wij leven ten koste van eene menigte dieren en deze, indien zij daartoe gelegenheid vinden, weder ten koste der menschen. De tijger, de leeuw, de beer, de boa, de krokodil maken jacht op den mensch, en deze wederkeerig op hen en op tammer gedierte. Tegenover deze machtige oorzaken van dood is de geheele hygiëne van nul en geener waarde en ligt het menschelyk behoud enkel in het wapen waarvan men zich bedient. Maar er is ook een verbazend aantal kleine diertjes, even begeerig naar ons vleesch als tijgers en beren: parasieten, des te gevaarlijker naarmate zij minder zichtbaar zijn en al naar hunne nietigheid hun gelegenheid verschaft, om zich in de diepte van ons weefsel, in de geheimste holten onzer organen te verbergen, waar zij oorzaak zijn van de belangrijkste stoornisen, zonder dat iemand er achter komt, de arts zoo min als ieder ander. Gedurende meer dan 20 eeuwen was de scholastieke geneeskunde onder alle denkbare vormen de speelbal van deze diertjes, die van des menschen lichaam reeds in de wieg bezit nemen en hem, zooals op een vroegere bladzijde reeds vermeld, bijblijven tot aan het graf waar zij hem overge- ven aan wormen, nog vraatzuchtiger dan zij. Sedert dien tüd is de Hippocratische geneeskunde haar einde genaderd: de natuurwetenschap ondersteund, door hare twee zusteren de schei- en natuurkunde, heeft hare plaats ingenomen. Het mikroskoop heeft den sluier opgeheven, die verspreid was over het bestaan dezer kleine levende ziekteoorzaken, en het oude schoolsche gebeuzel van gal, zenuwen, slijm, enz. verdrongen door de positieve uitspraak der waarnemende wetenschappen. Want sedert de uitgave van onze Histoire naturelle de la santé et de la maladie, is het allen wezenlijk vorschenden geesten duidelijk geworden, dat die ziekten, wier oorzaken niet tot de categoriën der vorige hoofdstukken behooren, of uit zedelijke invloeden ontstaan, het werk van parasieten in onze ingewanden zijn. Wij leven thans in het tijdperk der bacteriologie, der baccillen en mikrobenleer, eene wetenschap, die voorzeker haar laatste woord nog niet gesproken heeft. 79. Luizen, vlooien, enz. zijn parasieten van de huid; spoelwormen, lintwormen zijn woekerdieren der ingewanden, en vooral van het darmkanaal. De kinderen van beide geslachten, vooral meisjes en vrouwen, die veel melk- en meelspijzen gebruiken, zijn meer blootgesteld aan ingewandswormen dan goed gevoede mannen. Men kan een lintworn\ hebben van ongewone lengte, zonder er last van te ondervinden. In dit geval zit hij met den kop in een ongevoelig centrum waar hij geen stoornis in een onzer verrichtingen teweegbrengt. De kenteekenen hiervan zyn: langreepige stoelgang van een duim ongeveer breedte bij twee streep dikte. Het is de faecale ontbinding van een gedeelte der ringen van den worm. Een andermaal is de stof als met kleine eitjes bezaaid. Men wil het kind, bij een matig dieet, in dit geval wel eens slijmerige dranken geven, die door de wormen gretig worden aangenomen, of men zet het bloedzuigers, waarom deze parasieten zich weinig bekommeren, zy die zeiven de bloedzuigers onzer ingewanden zijn. Bij dergelijke behandeling kwijnt het kind weg en sterft langzamerhand, terwijl het soms in een etmaal, door het gebruik van aromatisch voedsel, begint te herstellen. Onze hygiënische leefregel beveiligt vrouwen en kinderen voor ieder herhaald indringen dier parasieten, en onze geneeswijze is hoofdzakelijk gegrond op de waarneming dat het groote gedeelte onzer ziekten voornamelijk door ingewandswormen ontstaat. , Hieronder, waar wij de verschillende ongesteldheden naar rangschikking opgeven, zullen wij zorg dragen dat wij de toepassing onzer beginselen voor ieder geval aanwijzen. TIENDE HOOFDSTUK. Voorbehoed tegen en geneesmiddelen voor ziekten, dit uit zedelijke invloeden ontstaan. 80. De natuur heeft ons de rede gegeven om bestaande gevaren te ontdekken, toekomende te voorzien, en om de herinnering aan verledene, tot leniging der eerste en ter voorkoming van de tweede, ons ten nutte te maken. De waarneming van tegenwoordige gevaren verschrikt ons; het vooruitzicht van toekomende vervult ons met zorg; de herinnering aan verledene wekt wroeging bij ons op, wanneer zy niet eene leer of een innige voldoening voor ons bevatten. De afwezigheid van gevaar, het gevoel van zekerheid maakt op ons gemoed een indruk van tevredenheid en opgeruimdheid, waardoor wij ons gelukkig gevoelen. 81. Vreugde en opgeruimdheid zijn de gevolgen eener herhaalde overwinning, het behagelijk gevoel van bevrediging, dat wü na het te boven komen van een gevaar, door vereende krachten van lichaam en geest ondervinden. Tevredenheid en genot zün de gelukkig makende gewaarwordingen, die volgen op het volbrengen van een pijnlijken of bezwaarlijken plicht. 82. Uitspattingen en ongebondenheden zijn de zedelijke afdwalingen van lieden, die met den geest nog willen doen wat zij met de zinnen niet kunnen volbrengen. Het is de vloek der onmacht, de razernij der schande, die, te krachteloos tot plichtsvervulling, het overschot der krachten bezigt om kracht te huichelen. 83. Het is een bedroevende maatschappelijke toestand, als armoede en ontbering in ongebondenheid een middel moeten zoeken om aan brood te komen. 84. Wanneer men alle lichaamsziekten wj] ontleden, die' uit moreele oorzaken ontstaan, zal men tot het besluit komen dat de zedelijke invloeden onzer ziekten zich ten laat ste alle tot vrees en schande, tot rouw en zorg, tot herin nering aan het verledene of bange bezorgdheid voor cle toekomst laten terugbrengen. !) ' ' • 7 85. Krankzinnigheid is een ziekelyke toestand der hersenen, die of door een stoffelijke beleediging c>f door een zedelijke oorzaak wordt teweeggebracht. Zij is geneesbaar of ongënééslijk, naarmate de beleediging voor herstelling vatbaar is of niet. Schande en vrees kunnen treffen gelyk de bliksem, en brengen onzen gezondheidstoestand des te ernstiger in gevaar, naarmate de zedelyke indruk dieper, en het belang, dat wij in de oorzaken stellen, grooter is. De gedachte, het product van de werkdadigheid der hersenen, concenteert dikwerf alle vermogens van dit orgaan op een punt, hetwelk ongeschikt is om dezen druk te dragen en onder deze inspanning schijnt te bezwijken. Vandaar dat een enkel idee dooden kan; want het werkt op het orgaan waarin het leven zetelt. 86. De ziekten van zedelijken oorsprong zullen des te zeldzamer worden naarmate de menschelyke maatschappij beter is georganiseerd. Een wel ingerichte maatschappij moet een wederzijdsche assurantie wezen, waarin ieder werkt voor het welzijn van allen, de mensch van den mensch niets te vreezen heeft, en slechts natuurkrachten vernielend op de toekomst kunnen werken. Heden ten dage is de openbare hygiëne, die in het physische alreeds zoo gebrek kig^en verwaarloosd is, in het zedelyke een volkomen onding. 87. Tegenover zulk een gebrekkige maatschappij heeft men slechts als hulpmiddel de wijsbegeerte en de zedeleer. De eerste om de beteekenis der verschillende zaken tot de eenvoudigste uitdrukking terug te voeren, de laatste om ons lijden niet al te zwaar te tillen. Voor hoevele ongesteldheden zouden wy ons zeiven vrijwaren, wanneer wy vreugd en smart naar juiste waarde wisten te schatten. Zy duren zoo kort, dat hoop en vrees meer tyd wegnemen dan wezenlijk lijden en wezenlyk genot. Gewennen wy er ons vroegtijdig aan, om het leven als 1) Men leze: Dr. m. a. bidart, Gezondheidsleer voor bedroefden; —over den HVfoea van het verdriet op den mensch. een plicht en den dood als eene noodzakelijkheid te beschouwen. Het gevoel van getrouwe plichtsvervulling is een heilig genot; het gevoel van noodzakelijkheid schenkt ons kalme gelatenheid. 88. Hoeden wy ons voor de inblazingen van den haat; voor de afdwalingen der liefde, in den vorm var. enkel' zingenot. De liefde moet nimmer een gril maar de bevrediging der behoefte van voortteling zyn. Dit doel heiligt haar en voorkomt vele dwalingen. Ik wenschte dat het zóó werd dat ieder man die eene vrouw bedriegt, nog meer als onteerd werd aangezien dan zy. Want de vrouw loog niet maar hij deed het, en leugen is een misdaad. Wy staan nog op een zeer laag standpunt, wü, die den leugenaar laten vryloopen en het zwakke wezen verachten, dat door hem bedrogen is. 89. Bestempel nimmer iets met den naam van genoegen wat gy op kosten van uwe beurs of van uwe rust moet koopen, en nog minder datgene waarvoor gij niet openlijk uitkomen durft. 90. Wees spaarzaam maar niet gierig. Volg niet hen na die dan eerst rentenier willen worden, aks zy de kracht niet meer bezitten om van hunne renten te leven. Zy hebben maar al te vaak door hunne schraapzucht tegen hun geweten gehandeld en hunne gezondheid verwaarloosd, om hun geld aan verkwistende erfgenamen achter te laten. 91. Vermijd twisten en processen, en gü zult er bij winnen aan tyd, aan vrede des harten en aan geld. Meng u nimmer in politieke partyschappen en houd niet de zaak van één menscli maar de zaak der menschheid voor oogen. 92. Met één woord, gy verkort uw leven, zoowei door afdwalingen des geestes, als door uitspattingen deslichaams Om wel te varen is lichamelyke gezondheid alleen niet voldoende; geest en hart moeten beide in harmonische overeenstemming zijn. tweede afdeeling. praktisch onderricht in de bereiding en wijze van gebruik der geneesmiddelen volgens de nieuwe methode. Jf ^et is niets moeilijker om een geneesmiddel te be T gerecht Sereed maken. Zoowel als ik ik ook eaaraVdaT ^ geneesheer kon zün, zoo zag ik ook gaai ne dat ieder zijn eigen apotheker ware De ver u'h"g van fezen wensch zou den apothekers niet meer schade doen dan kookboeken de koks van beroep benadte leii.ln ncht een stand niet ten gronde door znn geheimen behooren 0oeün?V;"kmeï^hen°aaS^etoezie^ht .£~W as k£nto 1'aTSSg d«Pula0„°d Kennis Dezitte van het bereiden van geneesmiddelen die mm in eene huisapotheek voorhanden kan hebben ' 95. Misschien zal het eenmaal zoo ver komen dat -en ieder even goed ervaren is in het bereiden zijner genees middelen als in dat züner spijzen, die vroeger of later ééne kunst zullen uitmaken. Want naarmate de geneeskunde meer vereenvoudigd wordt en meer en meer onder het bereik valt van eenieders bevatting, zullen de geneesmiidelen ook minder talryk en minder gecompliceerd worden, en te wezen6 ^ ^ aanwendinS zal ophouden een geheim m^üb!ndifrdaad ik ken geen ziekte ,1 24» 64»,3 20® 52»,6 25» 66»,8 26° 69o,3 S4o 86o,3 2r<° 71°,'6 35o 87°,8 28» 74»,2 36» 89»,6 29» 76»,3 37» 91»,3 30» 78»,3 38» 92»,7 31° 80»,5 39» 94.0,2 32° 82°,5 40» 95°,4 33° 84°,4 EERSTE HOOFDSTUK. Kruidenafkooksels, aloë, rhabarber, cassia, koffie. t>9. De beste aloë die in den handel voorkomt, de aloë Soccotrina, wordt verkocht in dikke stukken, die het aanzien hebben van scherven dei gewone zwarte w;jntlesschen. De kleur dier stukken is zwart met glanzenden weerschijn, bij het doorbreken geelachtig. De aloë heeft een eigendommelyken reuk en is bitter van smaak. Deze gomhars is even zoo goed oplosbaar in water als in alcohol. Men neme geen aloë die de opgegeven eigenschappen niet bezit. Er bestaan namelijk nog twee andeie soorten, die meer of minder met aarde, stukjes hout, enz. gemengd zijn. De werking van deze is óf in 't geheel geene öf onaangenaam en pijnlijk. 100. Men breekt de groote stukken aloë in klontjes ter Kiootte van een graankorrel. Men kan ze ook door eene zeef ziften, om stukjes van gelijke grootte te houden, en neemt de kleinere grofpoedervormige klontjes om ze voor gebruik bij kinderen te bewaren. 101. In die gevallen waarin wü het gebruik van aloë voorschrijven, neemt men een tot vijf dergelijke stukjes inden mond (men heeft alsdan ongeveer 5 centigrammen) en spoelt ze met water do^r'). Zoo doende heeft men minder last van den bitteren smaak aan aloë eigen. Men kan ook de 1) Men kan ze ook niet Spaansclie zeep tot pillen kneden, in zoodanigen vorm worden ze onder verschillende benamingen in de dagbladen stukjes tusschen twee kleine sneedjes brood leggen, en ze zoo naar binnen slikken. Wanneer men kinderen aloë geeft, zoo doe men een bepaalde hoeveelheid grofgreinige stukjes in de een of andere gelei, b. v. van bessen of van frambozen; of wel men vult een rozynschil er mêe en laat deze als een pil inslikken. Op deze wijze heb ik kinderen de aloë even goed zien innemen als volwassen personen. 102. Voor een lavement neemt men 10 a 10 centigram, opgelost in kokend water. 103. Wanneer men de aloë 's avonds tusschen vyf en zeven uur vóór het avondeten gebruikt, werkt zij daags daarna op denzelfden tijd en dien dag niet meer. Om de werking te vermeerderen, doet men wèl des avonds, vóórdat men gaat slapen, een of twee grooie theekoppen met warm kruidenafkooksel te nemen, wat men na de eerste ontlasting kan herhalen. De werking der aloë wordt door den slaap begunstigd, doch dit neemt niet weg dat men er ook op andere tijden van den dag gebruik van kan maken. 104. Het kruidenafkooksel wordt aldus bereid: Neem: Water, een Liter. Zuring, een handvol. Kervel, een vingergreep. Uien, een Lissabonsche ui. Boter, een lepel vol. Keukenzout, een paar vingers vol. Men laat dit koken totdat de zuring goed is uitgekookt, hetgeen ongeveer vier a vijf minuten tijd vereischt. 105. Ik geef aan aloë de voorkeur boven ieder ander ontlastingmiddel, omdat deze plant door de zouten, die zij bevat. als drastiek middel werkt!), door hare bittere bestanddeelen zeer wormverdrijvend is. en bovendien de maand zuivering der vrouwen bevordert 2). Haar wormverdrijvende aanbevolen. Om zich te overtuigen dat die meest allen de aloë tot basis hebben, behoeft men er maar een door te bijten. Met bijvoeging van Jalappe-wortel enz. werken zij niet anders, soms minder zachtdan onze aloë in korrels, alleen zijn zij duurder. In de apotheek betaalt men den naam duurder dan de zaak. 1) Drastieke middelen noemt men die ontlastingmiddelen, welke sterker dan de gewone werken; de laatsten worden eenvoudig purgeermiddelen genoemd. 2) In dit laatste geval echter behoedzaam te gebruiken, daar te ruime of veelvuldige dosis aloë baarmoeder-vloeiingen, ja zelfs miskraam kan ten gevolge hebben. kracht strekt zich over uit de geheele lengte van het darmkanaal, zooals men kan ontwaren aan de gele kleur, die zij aan de ontlastingen mededeelt. 106. Een dosis van 5 centigrammen, bij of voor het avondeten genomen, is voor personen, die aanleg tot verstopping nebben, niet voldoende om een behoorlijke ontlasting te bezorgen. Bij den tweeden keer moeten zy vaak tot een 1, gram nemen en soms nog meer. Bij anderen brengen soms 5 centigrammen hetzelfde teweeg als in het gewone geval vy'fen twintig. Maar zelfs wanneer de aloë niet stoelgang bevorderend werkt, dry ft zij toch wormen af. Zij brengt terstond storingen van maag en ingewanden, welke door kamfer niet onmiddellijk verzacht worden, tot bedaren. Zij geeft eetlust, geneest lichte gastrische aandoeningen, bevordert de spijs vertering en geneest de hardnekkigte verstoppingen. Als hygiënisch middel kunnen wy het gebruik er van om de vier of vijf dagen in de door ons aangegeven dosis aanbevelen '). Wanneer de werking van aloë te wenschen laat, zoo kan in plaats daarvan gebruikt worden: i» Rhabarberpoeder. Een eierlepeltje tusschen twee sneedjes brood. Dezelfde dosis kan iederen dag gebruikt worden. 2» Cassia, eene peulvrucht ter lengte van 40-45 centimeters en 25-30 millimeters in middellijn. Deze vrucht is zeer hard en moet met een hamer stuk geslagen worden. Het inwendige, dus het moes, of ook wel de geheele peulvrucht, wordt in een half liter water van 70 C. gedurende een half uur getrokken, vervolgens door linnen gezijgd en de verkregen vloeistof ineens gedronken. Het is een zacht purgeermiddel. 3o. Koffie met melk, des morgens gedronken, bezorgt den meesten personen in den loop van den dag een uitmunten den stoelgang. Men wachte zich voor Iedere overdrijving en bedenke, dat men de natuur dient te helpen maar niet te forceeren of geweld aan te doen. Wij leven niet van medicijnen. 1) Men gewenne zich echter niet al te zeer aan liet gebruik van aloë want men moet alsdan, om dezelfde werking te verkrijgen, zijn toevlucht' nemen tot steeds opklimmende giften. TWEEDE HOOFDSTUK. EERSTE AFDEELING. Pijnstillende, loogzout- en ijzerhoudende baden 107. Groote baden. Nadat men twee of drie emmers water in een zinken 2) badkuip gestort heeft, menge men daardoor: Met kamfer verzadigde salammoniak 200 gram. Keukenzout 2 kilogram. Nu giet men de benoodigde hoeveelheid water er bij, en roert het bad om met een ijzeren staaf, vooraf in het vuur roodglceiend gemaakt. N.B. Men bereidt de met kamfer verzadigde salammoniak door een groot likeurglas kamfer spiritus met twee Ned. onsen salammoniak in een gesloten flesch goed om te schudden. Dan giet men alles in het water, voor het bad in gereedheid gemaakt. 108. Middelmatige baden en baden voor zwaarlijvige lieden, die een groote hoeveelheid water verplaatsen. In dit geval neme men de halve hoeveelheid van het vorige voorschrift, namelijk: 100 gram salammoniak en 1 kilogram keukenzout. 109. Baden voor kinderen. Deze bereidt men naar het volgende voorschrift: Met kamfer verzadigde salammoniak (50 gram. Keukenzout 250 „ NB. Men neemt deze baden dagelijks wanneer men pijn of een buitengewoon gevoel van loomheid ondervindt, zoo lang totdat men beter is. Men gebruikt ze behoorlijk warm, men gaat er na twintig minuten uit, en in alle gevallen vóórdat het water koud begint te worden. Nadat men het 1) De temperatuur der baden moet men wijzigen naar den tijö des jaars en het gestel van het individu. Men kan zich ter bepaling van den warmtegraad alleen op den thermometer verlaten, en moet niet in het bad gaan, wanneer de thermometer meer dan 40" op die van Celsius, 32" op die van Réaumur of 104° Fahrenheit aangeeft. De beste temperatuur is van 36° C: = 28" R = 90" 8 F. Als algemeene maatstaf geldt: wanneer de hand de warmte van het water verdragen kan. 2) Bij gebreke van een zinken badkuip legge men een stuk zink op den bodem. bad verlaten heeft droogt men zich af, late zich gedurende vüf minuten over het geheele lichaam, maar vooral tusschen de schouders, op de borst en in de lendenstreek met karnferzalf inwrijven en kleede zich daarna warm. De uitwerking dezer baden. Deze baden zün zeer heilzaam bij koortsen, rheumatische aandoeningen, verkrommingen en verlammingen der ledematen. Huidziekten, aandoeningen van de nieren, der lever, baarmoeder en van de urinaire organen, Sint Vitusdans, aanvallen van razernij en beroerte ') delirium tremens 2), worden steeds door hun gebruik gelenigd en soms geheel en al genezen. Zeebaden kunnen deze baden vervangen, vooral zoo er galvanische platen ter beschikking zyn van de badenden die zij op de lijdende deelen kunnen laten werken. Vooral zorge men hierbjj voor eene inwrijving gedurende 5 minuten met kamferzalf, zoodra de lijder het water verlaten heeft. Daarna droge men hem af met eau de Cologne. Baden voor lijders aan fistels en etterende of stinkende zweren. Men neemt nu: Water 1 emmer. Zwavelzuur zink 15 gram. Noordweegsch > teer 5 Aloë 5 " Keukenzout. 1 kilogram. Dit mengsel wordt gedurende een kwartier in een ketel gekookt, vervolgens gestort in een groote badkuip, waarin een behoorlijke hoeveelheid water, en met, een gloeiende ijzeren staaf omgeroerd. Hééft men een zinken badkuip bü de hand, dan kan het zwavelzuur zink weggelaten worden. Bij het verlaten van het bad wordt de lijder met kamferzalf ingewreven. Deze baden worden des morgens en des avonds genomen. Wat de sterkte betreft, zoo kunnen zü meermalen tot gebruik dienen, maar de vloeistof dient hulpen te6roepenverzuinle men eohter niet 01,1 terstond geneeskundige 2) Delirium tremen.« is eene ziekte, die zich, onder andere verschijnselen, vooral openbaart door lievige trillingen en zenuwaandoeningen, door zinsbegoochelingen, enz. Het is een der rampzalige gevolgen van het misbruik van sterken drank. b dan eerst"een weinig verwarmd worden. By etterende en besmettelijke zweren moet het bad telkens vernieuwd worden. TWEEDE AFDEELINÖ. Plaatselijke baden, 110. Plaatselijke baden zijn slechts bestemd voor de uiteinden des lichaams; zij onderscheiden zich van de vorenstaande door hun omvang: en gehalte, al naar de ongesteldheden tegen welke men ze aanwendt. De temperatuur dezer baden moet dezelfde zijn, als die waarvan wy te voren ge sproken hebben. 1». Baden voor de beenen. Men neemt een vaatje, hoog genoeg, dat men er tot over de knie in kan. Men schudt een sterk afkooksel van vlier of teerwater in een liter pijnstillend water door elkander en bluscht daarin een roodgloeiend ijzer. 2». Voet- of handbaden. Men kan hiervoor een gewoon bekken gebruiken, teerwater en vlier, een glas pijnstillend water, een goede handvol keukenzout; en hierin bluscht men een roodgloeienden sleutel of spijker. 3°. Gewone voetbaden. Hiervoor neme men heet water en een handvol keukenzout. 4». Zitbaden bij ziekten van den aars; baden voor de geslachtsdeelen. J) Teerwater (225) 1 Liter Kamfer spiritus (142) 80 Gram Zwavelzuur zink 8 Gram Aloë 9 „ Keukenzout. 60 „ 1) Niets wordt in den regel in ons land meer verzuimd dan baden voor de geslachtsdeelen. Niets is echter noodzakelijker, vooral tegen den hier zoo algemeenen witten vloed der vrouwen. Menige vrouw, die aan dit onaangenaam gebrek leed, heb ik door het gebruik dezer baden in korten tijd er van hersteld gezien. menVdeee"k"d" f0"6™3"'^Na^brSik^ïS men de zieke deelen met kamferzalf in J kuSje ooï'kan111^^6 Tn een oognapje of oogbadziekten (267) 660 eierdoWe gebruiken. (Zie: Oog- DERDE HOOFDSTUK. Bloedbaden. enDweia0MeT0toide00m»£tk' """ ° *>» San"ïi»SrmenTe\ïid°ieTehH buiten gekeerd, °wel te verstaan binnenste niet naar De theorie dezer uitwendige praktijk laat zich door het volgende gemakkelijk verklaren: Wy nemen door de huidoppervlakte evengoed — hoewel niet zoo krachtig werkend - vergiften in ons op als op andere wyze. Door langdurige en veelvuldige aanraking bestaat evenzeer gevaar voor vergiftiging als door inneming. Ik zal een voorbeeld aanhalen: men slaapt bij iemand wiens lichaam van kwik om zoo te zeggen verzadigd is: op den langen duur vertoonen zich bij het anders gezonde individu dezelfde ziekelijke verschijnselen waarmede een van beiden is behept. Met de ontsmetting gaat het evenzoo. Het warme bloed van dieren en hunne nog niet afgekoelde huid of het onbestorven vleesch zal, wanneer het een of het ander op het lichaam van den lijder wordt aangewend, de inwendige schadelijke bestanddeelen daaruit tot zich trekken, en by herhaling van deze behandeling zijn or.anisme van lieverlede zuiveren van alle vergiften die er ooit in opgenomen zyn. Het gevaar voor besmetting blijft altijd, hetzij door onvoorzichtigheid of door toeval, bestaan. De zuigeling, aan de zorg eener ongezonde min toevertrouwd, al voedt deze het kind ook met zuigflesch of met speen, wordt besmet. Het jonge frissche meisje, in den echt verbonden met een verliederlijkt man, die door geweldige geneesmiddelen is behandeld, verliest hare gezondheid en kwijnt langzaam weg, terwijl velen de oorzaak niet kennen of gissen van haar sleepend en lijdend bestaan. De bloedbaden mogen bij de gedachte alleen schrik aanjagen, voor hunne heilzaamheid, als een laatste redmiddel, valt veel te zeggen. VIERDE HOOFDSTUK. Calomel (zoet kwik) te vervangen door knoflook of assafoetida (duivelsdrek). 112. Hefc calomel is het eenige kwikzout dat tot heden 5 wegens zijn geringe oplosbaarheid (en nog wel in het uiterste geval) is aangewend tegen wormen, wanneer deze zich niet door plantaardige middelen laten verdrijven. Want geheel onschadelijk is het niet bij veelvuldig gébruik, daar hef bij weinig behoedzaamheid speekselvloed, opzwelling van tandvleesch enz. kan doen ontstaan. De zuren van het maagsap vermeerderen de oplosbaarheid genoegzaam, om liet een vergift te doen zijn voor de parasieten van het darmkanaal. Het gebruik van een grootere hoeveelheid van ieder ander zuur zou in dit geval de oplosbaarheid vermeerderen tot eene hoogte, gevaarlijk voor de gezondheid. Wanneer men calomel heeft ingenomen, zoo voelt men dat de wormen uit de maag in het darmkanaal afdalen, waaiheen ten gevolge van de spijsverteringswerking het vei gift hen volgt. Na verloop van twee of drie uren be merkt men, wanneer de dosis sterk genoeg is, een lichten aandrang in den onderbuik. Wanneer dit gevoel begint, trachte men spoedig de zwaitachtige diekstoffen te ontlasten, die, wanneer zij zeei vloeibaar zijn, op den bodem van de kamerpot een zwartachtig poeder, aan Ijzervijlsel gelijk, afzetten, dat niets anders is dan het calomel, dat zwart is geworden door het in de ontlasting aanwezig salammoniak; want het salammoniak, en by gevolg ook het pijnstillend water, bezit de eigenschap om calomel zwart te kleuren. De stoelgang vei toont trouwens dit verschijnsel alleen in geval de gebinikte gift te groot of het calomel slecht bereid is; dan volgen ook vaak ernstige toevallen, als: koud worden deiledematen, brakingen en verschijnselen gelijkende naar die van cholenne aanvallen. In dit geval legge men compressen aan, met pijnstillend water 1.196) natgemaakt, of met salinische omslagen (234). Men bienge kamferzalf in den aars (157) of nog beter een ougie (1^)* Men kan ook weekmakende lavementen en wa?neer °P alles geen werking volgt, ricinusolie 'r ) aanwenden. Te gelijkertijd neme men inwendig5 eentigrammen kamfer (122). Maar men zal geen last van deze toevallen ondervinden wanneer men oordeelkundig en naar den aard van zijn gestel eene passende dosis calomel inneemt. Het calomel kan in twee verschillende vormen voorkomen: als kristal poeder, fijner dan glaspoeder; en als een poeder fijn als meel. Het niet bereide calomel heeft de laatste gedaante en is nagenoeg het eenige dat in de apotheken gebruikt wordt. Wü geven nogthans de voorkeur aan het eerste, daar dit minder nadeelig en van bijtend sublimaat het best is gezuiverd. Dit sublimaat wordt te gelijk met het calomel bereid; een kleine gift daarvan is reeds zeer gevaarlijk. Inderdaad kan een kristalpoeder, dat de grootst mogelijke tusschenruimte tusschen zijn kogeltjes toelaat, veel gemakkelijker gewasschen worden dan een meelachtig poeder. Wanneer van den anderen kant de stoffen naar den graad harer deelbaarheid werken, zoo moet de werking van het calomel, in den vorm van een meelachtig poeder, veel sterker wezen dan in dien van kleine kristalkogeltjes. 113. Hoe het zij, men moet bij calomel immer de voorzichtigheid in acht nemen, om het in een weinig pijnstillend water te doen, ten einde te zien of het zwart wordt; dan doet men het in een glas en vult dit met schoon water. Na verloop van een half uur giet men het water af, en vult het glas weder, om het een tweede en derde maal te vullen en aftegieten, waarop men het calomel laat drogen en dan zorgvuldig bewaart, ten einde er bij gelegenheid van gebruik te maken. Het op deze wijze gewasschen calomel is daardoor bevrijd van sublimaat, dat aan de kogeltjes had kunnen blijven hangen, en trekt geen vochtigheid uit de lucht meer aan. 114. Wijze van gebruik van calomel. De eenvoudigste en verweg de minst omslachtige wijze waarop voor den smaak minder aangename medicijnen (in poedervorm althans) worden ingenomen, is het omwikkelen met een weinig natgemaakten ouwel, en aldus de gift naar binnen te slikken. Gevoelt men na het gebruik van de eerste dosis geen verlichting, dan neemt men na twee of drie dagen eene andere. Gekristalliseerd calomel: 25 centigr. (5 grein) voor volwassen personen; 15 centigr. (3 grein) voor kinderen onder de vier jaren; 7 centigr. voor kleine kinderen, maar voor deze slechts éénmaal. Calomel in meelachtig poeder: 10 centig. voor volwassenen; 5 voor kinderen van drie tot vier jaren, drie dagen achtereenvolgend; 5 centigraminen voor kleine kinderen, doch dit slechts één keer; bij uitzondering kan men het echter nog eenmaal herhalen wanneer de verwachte werking niet volgt. NB. Men moet steeds na drie dagen met het gebruik van dit , middel ophouden. Men kan reeds na een enkele gift er mede ophouden, wanneer men er ontlasting door hééft gekregen; want een te lang voortgezet gebruik zou verschijnselen van kwikvergiftiging veroorzaken, als: speekselvloed, los- en zwartworden der tanden, onwelriekende adem en andere aandoeningen. Maar niet een dezer gevolgen behoeft men te vreezen wanneer men zich stipt aan onze voorschriften houdt. Geraden blijft het altijd om bij kwikgebruik het niet zonder geneesheer af te doen. Den hemel z;i echter dank! Wij zü'n thans bevrijd van dit laatste overblü'fsel van den ouden mensch en behoeven dit schadelijk kwikzout niet meer te gebruiken. Een even krachtig werkend middel hebben wij gevonden in ons gewoon knoflook (Allium sativum), waarvan men zich tot het bestrijden der hevigste wormziekten zonder vrees kan bedienen. Men gebruike bij het ontbijt minstens 2 gram (ongeveer één bol) met brood en zout. Men kan het ook fijn hakken en alsdan eten met salade en eieren; jongen kinderen geeft men het in melk gekookt. Heeft men aanvankelijk een onoverwinnelijken afkeer van knoflook, dan kan men stukjes in ouwel wikkelen en zoo inslikken bij wijze van pillen. Ter verdry ving van den minder welriekenden reuk wassche men zich zo gvuldig met geurige zeep en wrijve het tandvleesch en de tanden goed af. Het gebruik van onze vroeger opgegeven dessertlikeur (49) verwijdert ook de onaangename knoflooklucht. Een ander middel, ter vervanging van het min of meer bedenkelijk calomel, is assa foetiöa of zoogenaamde duivelsdrek, aldus genaamd wegens zijn ondragelijken stank. Men neme hiervan 's avonds een pil ter grootte van eene erwt (35 centigr.) in een ouwel. De wormen worden door dit middel uit hun uiterst? schuilhoeken verdreven. VIJFDE HOOFDSTUK. Kamfer. Hare kent (tekenen en eigenschappen in het algemeen. 115. Kamfer is een olieachtige zelfstandigheid, die behalve het voordeel van zelfs by vrij hoogen warmtegraad vast te blijven, een bederfwerende, worm en insektenverdrijvende kracht bezit, welke door weinig middelen wordt geëvenaard. Wie weet niet hoe men zich sedert onheugelijke tijden van kamfer bedient, om stoffen en pelterijen tegen de vei woestende mot te beschermen: Haar bedeifwerende kracht is zoo groot, dat men vleesch een geheel jaar kan laten liggen in een vat met water, wanneer men een behoorlijke hoeveelheid fijne kamfer op het water nederlegt, en ze slechts iederen keer, wanneer zy verdampt is dooi' nieuwe vervangt. 116. Want hoe vast ook, zoo vervluchtigt niettemin de kamfer gelijk ieder andere vluchtige stof en verteert z;j als deze de zuurstof van de lucht. Het gedeelte dat overblijft is het minst vluchtige, het heeft de aetherische bestanddeelen verloren en wordt ontastbaar, gelijk aan de kamfer die men overhoudt na verdamping harer oplossing in alcohol. Vandaar dat kamfer in de open lucht niet alleen in gewicht vermindert maar ook dat hare oppervlakte, dooide lucht aangedaan, zeer broos wordt en men ze zeer goed als snuif kon gebruiken, wanneer ze niet met een gedeelte van hare vluchtigheid tevens hare werkzaamheid had verloren. Men voorkomt zulks, door de kamfer onder lijnzaad te leggen, waaronder zij zeer goed bewaard blijft' zonder eenige van hare eigenschappèn te verliezen. 11/. Mijne onderzoekingen hebben mij de overtuiging verschaft, dat het grootste deel onzer ongesteldheden ontstaat door het indringen van in- en uitwendige parasieten en door hunne desorganiseerende werking. Daar ik van den anderen kant mij steeds er op heb toegelegd om de geneeskunde zooveel mogelyk te vereenvoudigen, zoo kon ik onmogelijk een beter middel vinden, om de onmiddellijke oorzaak van het kwaad te vernietigen en zijne gevolgen te voorkomen, dan kamfer met hare dubbele werkdadigheid Wanneer ik een ander nog krachtiger middel had kunnen vinden, zou ik mijne geneeswijze niet op kamfer hebben gebaseerd. 118. Men heeft aanvankelijk beproefd om het gewicht der werking, die wij aan kamfer toekennen, belachelijk te maken, maar alle pogingen dier lieden hebben slechts hunne onwetendheid aan het licht gebracht. Er zijn er, die, in het belang van hun beroep, alles verketteren en veroordeelen wat spoedig geneest. De mode heeft een verbond met hen gesloten. De vrouw, die zich met muskus parfumeert om zekeren reuk te verbergen, heeft een afkeer van kamfer. Maar tegenwoordig hebben alle dergelijke vooroordeelen moeten zwichten voor de kracht der feiten en naarmate men meer het nut van dit middel zal inzien, zal men zich moer aan den reuk er van gewennen. Wat het gevaar van kamfervergiftiging betreft, hiervan zal men vruchteloos het aantal personen overtuigen, die zoo ruimschoots, zonder eenig nadeel, er gebruik van maken. !) Men heeft de opdrogende werking van kamfer op de geslachtsorganen zeer overdreven. De kamfer bevordert onthouding maai veroorzaakt daarom geen mannelijk onvermogen. Zij zuivert de organen, werkt de vruchtbaarheid met tegen en maakt de bevalling gemakkelijk. Dit alles heeft mij een 40 jarige ondervinding geleerd. 119. Er zijn verscheidene kamfersoorten maar niet alle bezitten dezelfde eigenschappen. De beste is de Japaneesche, deze komt we;nig naar Europa, aangezien de Japaneezen zeiven ei numschoots gebruik van maken. De gewone kamfei komt van Java, Borneo, Sumatra, enz. Men onderscheidt twee soorten waarvan de eene zeer zwakke maar de andere een zoo krachtige werking bezit, dat de Javanen haar „het muidel tegen iedere kwaal" hebben genoemd. w?eze ^aa^s*e verkrijgt men van den Laurus Camphora. Wy ontvangen ze ruw, zooals ze door het uitkoken der maden en stengels wordt gewonnen. Eerst in Europa (Holland en frankrijk) wordt de kamfer geraffineerd. De shawls cue uit Indië herwaarts gezonden worden, komen, wanneer men slechte kamfer bij het inpakken heeft gebruikt, door mot en wormen verteerd aan. 120. Men verkrijgt eene kunstkamfer wanneer men chloor- I) Wat Raspail hier zegt is waar. Ook wat hij er op laat volgen. of zoutzuilrgas door geest van terpentijnolie haalt. Een dergelijke kamfer is slechts het ellendig product eener namakerij die streng gestraft moest worden, want nimmer hebban dieven zooveel nadeel berokkend als de bedriegers die voedingstoffen of geneesmiddelen namaken of vervalschen. Men moet altijd kamfer wantrouwen, die by het doorbreken kleine vijfhoekjes van ongeveer vijf millimeters in doorsnede vertoont, kamfer die zeer gemakkelijk breekt en in de lucht verhardt. De goede, tweemaal gezuiverde kamfer is zacht, en lost op in de lucht: de eerste is kunstmatig door de werking van chloor op terpentijnolie bereid, en ieder kooper moet weigeren ze te ontvangen. 121. Kamfer bezit de eigenschap van den slaap te bevoideren, de urine helder te maken, de in- en uitwendige paiasieten te verdrijven en bij gevolg maagkramp en maagkwalen te lenigen, pijn in de ingewanden, diarrhee en dysenterie te genezen, en de vorming van steenen en graveel tegen te gaan. De meest roode en bezinkende urine wordt helder, wanneer men slechts een dag kamfer inneemt; de loozing verkrijgt dan een speceryachtigen reuk, ontbindt zien niet spoedig en riekt evenmin. Bij wonden is de kamfer goed tegen koud vuur, roos en slechte ettervorming. § 1. Kamfer driemaal daags in te nemen tegen slapeloosheid. 122. Men maakt 's morgens, "s middags en 's avonds een stukje kamfer, zoo groot als eene lins (ongeveer 5 centigiammen) met de tanden fijn, men slikt dit in met een mondvol aftreksel van chicorei (280) van hop (229) of wel met een licht teerwater (235). 128. Men herhaalt dit des nachts, iederen keer, wanneer men niet kan slapen. Zoodra de kamfer in de maag gekomen is, ontwaart men een gevoel van loomheid en spoedig volgen rustige droomen- Lieden, die hinder van nachtmerrie hebben, kunnen op deze eenvoudige manier zich daarvan gemakkelijk bevrijden. De oorzaak van het lijden derkranken moet al zeer diep liggen en vrij pijnlijk wezen, wanneer de kamfer niet de gewenschte uitwerking zal hebben; in dergelijk geval moet men bovendien een pil van een centigramme opium innemen. 124. Om de slaapwekkende kracht van kamfer nog te vermeerderen, moet men volgendenvijze te werk gaan: Men neemt de in 122 aangegeven hoeveelheid kamfer, mengt die in een glas suikerwater, en doet er een paar druppelen zwavelether bij, schudt het mengsel nu om, en drinkt het ineens of in een paar teugen uit. Men kan zich nauwelijks voorstellen hoe aangenaam men slaapt op dezen drank. Ik raad het gebruik er van een iederaan, die lijdtaan slapeloosheid of afmattenden slaap; aan bedroefden voor wie het leven eene kwelling, de kalmte van den slaap een verzachtende balsem is. Ik moet onderstellen dat de uitwerking van een dergelijken drank de geneeskunde het eerst op het denkbeeld heeft gebracht, om bij pijnlijke operatiën den lijder etherdampen te laten inademen. 125. Wanneer men zieke dieren heeft, neemt men, in plaats van dit middel, terpentijngeest, waarvan men aan groote dieren ongeveer 80 gram in een emmer schoon water, aan kleinere, bijv. schapen, acht grarn in een vierde deel van een emmer water ingeeft. Men geeft het hun, wanneer men bemerkt dat zij hunnen eetlust verliezen. Bij gebrek aan terpentijn kan men in water een stuk dennenhout laten koken. § 2. Kamferpoeder om te snuiven en te rooken. 126. Men kan kamferpoeder op drie manieren bereiden: 1 Men giet water op kamfer spiritus (139), die in een schotel of vlakke wijde kom is gedaan. De kamfer slaat neêr als wit poeder, dat op de oppervlakte van het vocht wederom bij elkander komt. Dit poeier schept men er met een lepel af, laat het in een trechter op vloeipapier uitzijpelen en herhaalt dit zoo lang, totdat er geen kamfer meer in den spiritus aanwezig is. Is het poeder eenmaal, na verdamping van het water en de voorloop, droog geworden, zoo is het van onvergelijkelijke fijnheid. Men stampt en wrijft een stuk kamfer, met een weinig maar toereikende hoeveelheid spiritus, in een steenen mortier, totdat dit stuk door de werking van den alcohol tot een fijn poeder is geworden dat na de verdamping van den alcohol overblijft. NB. Deze beide bereidingswijzen vorderen eenigen tijd en een spiritus verbruik, terwijl zij toch geen geheel en al zuiver poeder verschaffen. De kamferdeelen trouwens bevatten altyd nog alcoholdeeltjes, en bij de geringste verhooging van temperatuur vereenigen zij zich weder tot verdikte kamferstukjes, Wij maken derhalve gebruik van de volgende minder kostbare en minder tijdverspillende bereidingswijze, die ons bovendien een blijvend poeder geeft. 3°. Men wrijft over eene suikerrasp een stuk kamfer, hetwelk zoodanig bereid is, dat het de vastheid van suiker heeft verkregen. Het aldus verkregen poeder zift men door een fijne zijden zeef, terwijl men de overgebleven grovere stukken kan gebruiken voor kamfersigaren (131); het door de zuef gevallen gedeelte wordt bewaard in bussen, die goed gesloten moeten wezen, ten einde het vervluchtigen tegen te gaan. 127. Gebruik van kamferpoeder. Men snuift het kamferpoeder even als tabaksnuif; men heeft er alle voordeelen van, zonder de nadeelen van de gewone snuif; het doet niet zooveel niezen en is niet zoo onzindelijk. Alleen het gebruik van kamferpoeder als snuif is meermalen toereikend geweest om rheumatische of zenuwhoofdpijn te genezen. 128. Dikwijls kan het snuiven van kamferpoeder dienen in plaats van kamfersigaren, evenals tabaksnuif de pijp of sigaar kan vervangen. Opsnuiven van kamfer in de neusholte brengt op de ademhalingsorganen en zelfs op dtn slokdarm dezelfde werking teweeg, als wanneer men kamfersigaren rookt. 129. Op de geslachtsorganen aangewend, stilt de kamfer krampachtige opzettingen, en brengt door vermindering der physische werkdadigheid ook zedelijke rust te weeg. Dit middel is van groot nut bij aanvallen van nymphomanie, van priapismus en satyriasis !), en is een voortreffelijk voorbehoedmiddel tegen nachtelijke bevlekkingen. 130. Evenzoo is het niet ondienstig om de matrassen van 1. De in dit werk voorkomende Latijnsehe benamingen hebben wij zoo veel mogelijk verklaard: er zijn er intusschen, die óf moeielijk te vertalen zijn óf althans een groote omschrijving behoeven ter verduidelijking harer beteekenis. Met het oog op een en ander hebben wij uitgegeven Dr. gaklkk's Latijnseh woordenboek orer de genees- en natuurkundige wetentchappen in haar geheelen omvang, waarin de weetgierige lezer eene verklaring zal vinden van die kunsttermen, waarop men bij het lezen, zelfs van de meeste zoogenaamde populaire werken over de natuurwetenschappen, zoo dikwijls stuit. kinderen iederen avond, op de hoogte waar de geslachtsdeelen komen te liggen, met kamferpoeder te bestrooien. Men gaat daardoor het te vroegtijdig ontwaken van en de heimelijke neiging tot geslachtsbevrediging tegen. § 3. Kamfersigaren. 181. Deze dienen om de werking van de kamfer op de longen over te brengen, wat slechts door inademen van den kamferdainp kan geschieden. Dit doel moet men bij de vervaardiging der sigaren nimmer uit het oog verliezen, wijl anders de geheele uitwerking verloren gaat. Personen, die zoo zwak van longen zijn, dat ztf kamferinademing niet kunnen verdragen, raad ik een stuk kamfer in den irond te nemen, ten einde het s-peeksel daarmede te verzadigen. Een stukje angelicawortel, of een stuk harst, doet denzelfden dienst 182. Vervaardiging van kamfersigaren. Daar het gebruik van kamfersigaren een der grondslagen van onze geneeswijze is, zoo noodigen wij onze lezers uit aan dit hoofdstuk hunne bijzondere aandacht te schenken. Men kan zich zeer goede sigaren maken van stroo, en nog betere van penneschachten. 1«. Sigaren van stroohahnen. Men neemt een sterken en onbeschadigd en stroohalm, snijdt dien een duim boven en een paar duim onder een knoop af; dezen steekt men met een breinaald door. Hierna brengt men met een staafje een stukje vloeipapier van een duim in het vierkant of eenig ongelijmd papier van die grootte voor deze opening, die aldus een voor lucht toegankelijk middenschol zal vormen. Nu vult men den stroohalm in zijn lengte met stukjes kamfer, die door middel van kleine propjes vloeipapier van elkander worden gehouden Dan beproeft men, terwijl men liet kleine eind waarin geen kamfer is vervat, in den mond houdt en de lucht er door opzuigt, of deze met kamfer bezwangerde lucht gemakkelijk genoeg door het gaatje gaat, dat men met de naald door den knoop van het stroo heeft gestoken, wat steeds zal gebeuren, wanneer men de papierpropjes niet al te stijf heeft ingestoken. 2". Sigaren van pennescliachten. Zooals men weet, bestaan de pennen der vogels uit een ledige schacht, en uit een bovendeel, dat met vederen is bezet. Beide dee'en zijn voor de vervaardiging van een goede sigaar noodzakelijk. Men scheidt te dien einde de schacht van het bevederde gedeelte af, snijdt het einde glad, en boort, nadat men de vederen zorgvuldig gereinigd heeft, een klein gaatje in het uiteinde van de schacht, terwijl men het droge merg er uit blaast. Door dit kleine gaatje zuivere men verder de schacht, in dier voege, dat men er, zonder het al te groot te maken, het laatste spoor van merg uit verwijdert, daar bij de inademing dit den luchtstroom zou kunnen belemmeren. Vervolgens snijdt men van den rug van het bovenste gedeelte een strook van ongeveer een duim lengte af, rolt deze tusschen de vingers spiraalvormig samen, en schuift ze nu door middel van een houtje, tot ongeveer twee a drie duim van het einde van de schacht af, in de ledige ruimte. Deze wordt daardoor in twee gedeelten, een grootcr en een kleiner, verdeeld waarvan het voorste korter en enger is dan het andere. Na dit alles gedaan te hebben, brengt men door de groote opening een stukje vloeipapier van een duim in 't vierkant tot voor de spiraalvormig samengerolde vederstrook, en vult de overige ruimte met stukjes kamfer, tusschen welke men desgelijks wederom kleine stukjes vloeipapier als propjes inbrengt. Men ademt dan de kamfer door het ledig gebleven einde van de sigaar in. 133. Theoretische verklaring van het voorgaande. De ingezogen lucht wordt, terwijl zy over de stukjes kamfer gaat, met kamferdampen verzadigd, en voert aldus het genezende aroma naar de longen. 0;n aldus bestreken pleister in winlwZ Wii^t gebruiken, in plaats van pluksel en windsels. Wij bezigen deze pleister met goed gevolg voor de maskers waarmede wij, ter genezing van zoogenLmde , ' aangezicht bedekken. Men neernt meer of ïninwil maken'''13' naarm men de Pleister harder of zachter i § 9. Kamferazijn. 162. giertoe neemt men: 1 Sterke wynazyn 1 maatje liter). Kamferpoeder. 1 gram. , Men schudt en sluit de flesch zorgvuldig. Men herhaalt het schudden nu en dan, en wacht zoolang totdat de kamfer, of vanzelf of door behulp van warmte, is opgelost 163. Wij gebruiken dezen azijn: hetzij om de lucht te zuiveren, waartoe wij er wat van laten druppelen op heete platen; of om te doen inademen bij flauwten; of om te gorgelen bij scheurbuik, in welk geval wij vijf a zes druppels in een glas water gieten; of eindelijk r"et veel water verdund als wassching, in die gevallen waarbij men beducht moet wezen voor ontaarding van het bloed bij heerschende epidemiën, besmettelijke ziekten, enz. 164«. Algemeene reyl. Wanneer het bloed door opname van zuur in staat van congestie geraakt, doet men wasschingen met pijnstillend water. Is het bloed door het opnemen van salammoniak houdende stoffen verdund, dan wendt men wasschingen aan met verdunden kamferazijn; want niet verdunde kamferazijn brandt op de huid als een bijtmiddel. In het eerste geval is koorts, in het laatste zwakte aanwezig. 164b. Ammoniak-azijn of zout van Menderer. In een zeer kleinen flacon, een vijfde gedeelte van zijn volume azijnzuur bevattend en verder bijna geheel met amarvl gevuld, giet men voorzichtig, droppel voor droppel, geest van salmiak (ammonia liquida) in de verhouding van een deel ammoniak op vijf deelen azijnzuur. Opdat de vloeistol niet wegvloeie, kurke men het fleschje met asbest of katoen. Dit zout voldoet beter dan het azijnzuur; men bedient er zich van om dezelfde reden, nl. om de lucht, die men inademt, te zuiveren. Het is een voorbehoedmiddel tegen de besmette lucht in de straten, die tot zoovele plotselinge aanvallen van beroerte aanleiding geeft. Men moet altijd zoodanig fleschje bij zich dragen, om er op verdachte piaatsen van tijd tot tijd eens aan te ruiken. . ZESDE HOOFDSTUK. Pci]ipen (cataplasmen). 65. De huid zuigt, zoowel als de slijmvliezen, vloeistof- Jen in, maar w^t de huid doorlaat wordt, om my aldus uit te drukken, fijner en langzamer doorgezeefd. Daar echter onze Ideederen en ons linnengoed veel sneller de vloeistoffen tot zich nemen dan onze huid, en men de geneesmiddelen slechts door middel van water als draagstof kan laten werken, zoo is men op de gedachte gekomen van zoogenaamde pappen of cataplasmen, als omslagen, waardoor de vloeibare stoffen in voortdurende aanraking wori?®.?.. Slacht met de huid. Eene pap is aldus een voortreffelijk middel, om eene artsenij, door middel van water als draagstof (rekicülum), in den bloedsomloop te brengen. Men Mendt ze aan gedurende een half uur en vernieuwt ze als dit noodig is. 166. Pappen worden gewoonlijk op de volgende manier bereid: men schudt de stof, die men voor cataplasmen wil gebruiken, op schoon oud linnen of neteldoek uit, zoo dat zij ongeveer op het midden van het ünnen komt te liggen; vervolgens slaat men de beide einden van den doek naar elkander toe, en legt het geheel nu op de huid. Aldus worden noch deze noch de kleederen verontreinigd. 167. Weekmakende zouthoudende pappen. Laat in een half liter water 60 gram keukenzout smelten, ) en er Corsikaansch mos (231) voor in de plaats stellen, te meer, w^jl niet ieder gestel het even goed kan verdragen. Wanneer men het gebruikt, begint men met: Gedistilleerd water 250 gram, Jodium Potassium. 20 centigram Wanneer de maag het middel niet verdraagt, moet mei» er het gebruik terstond van staken. Men gebruikt het bovenstaande dagelijks in drie gelijke deelen, na vooraf een stukje kaïnter, ter grootte van eene lins, fijn gekauwd en ingenomen te hebben. Men zorge oninidelly k na het gebruik dezer oplossing niets zuurs te eten of te drinken. Daar het jodium potassium de vochtigheid uit de lucht aantrekt, zoo moet men het in een goed gesloten en droge flesch bewaren. Dit zout kleurt stijfsel violet, en ontbindt zich bij de geringste aanraking met vochtigheid. 2". Rood.e jodium potassium afkooksels. \Vanneer men gebruik maakt van meekrapwortel, (193) doet men in dit kooksel, nadat men het van 't vuur genomen heeft, \ gram jodium potassium. H". Afkooksel ran sarsaparilla. Men koke een handvol sarsaparilla 10 minuten in een litei water, of late het als thee trekken. Men gebruike driemaal daags een kopje, koud of warm. na eerst een klein stukje kamfer gekauwd te hebben. 4». Afkooksel ran Sarsaparilla met Jodium Potassium. Water een Liter. Sarsaparillawortel een handvol. Laat dit trekken als thee en doe er om de drie dagen 10 centigrammen jodium potassium in alvorens er het kokend water op te gieten; als deze hoeveelheid kan verdragen 1) pit ruiddel is zoo duur niet. als men in :iamuerkiru neemt dat men slechts geringe hoeveelheden behoeft. worden, mag men ze van lieverlede tot 20 a SOcentigrammen doen klimmen. NB. Brengt de sarsaparilla een te sterken huiduitslag teweeg, dan laat men het gebruik 11a, totdat deze verdwenen is. TWAALFDE HOOFDSTUK. Lavementen. (Klisteeren). 188. Lavementen dienen om de ingewanden te zuiveren van verharde drek stoffen, van wormen en vergiftige zelfstandigheden, die bijtend op de wanden der darmen werken. 189cr. Gewoon lavement: Gekookt water 1 liter. Lijnzaad 5 gram. Keukenzout 10 „ Olijfolie. 1 lepel. 18%. Zarlit lavement: Zuiver lauw water 1 liter. Lijnzaad 5 gram. Rozenbladeren 5 „ Keukenzout. 10 „ Laat dit een kwartier koken en giet, wanneer het van 't vuur genomen is, er bij: Kamferolie 5 gram. Nadat het behoorlijk afgekoeld, doorgezügd en (bij elk lavement) genoegzaam met koud water is aangevuld, gebruike men vooral een goed werkende spuit; bij voorkeur een slang of spuit zooals thans in gebruik. 190. Afvoerend (purgatief) lavement: Voeg bij het voorgaande, terwijl het kookt: Aloë 10 centigr. (twee stukjes, ongeveer een lins groot). 191. c'J#rA- afvoerend lare.nent: Bij het voorgaande doet men: Ricinie-olie 15 gram. 192. Wormafdrijvend lavement: Zuiver kokend water 1 liter. Aloë 10 centigram. Roaktabak 5 „ Assa foetida 5 „ Kamferolie. 10 gram. N3. De aloë werkt als afvoerend middel op het darmkanaal, de kamferolie verzachtend op de wanden er van. en geneest ontvellingen van die deelen, wanneer deze bij geval a,anwezig zijn. De tabak en assa foetida, sterk riekende middelen, verdrijven ingewandswormen. Men kan de hoeveelheid tabak bij lieden, die dezen goed verdragen, verdubbelen tot 10 centigram. Soms echter veroorzaakt hij, vooral bij vrouwen, slaperigheid of bedwelming. Men moet zich hierover niet ongerust maken. Ga een oogenblik liggen, op bed of canapé, en snuif wat azijn op; na verloop van tien minuten is alles in orde. De reuk van de assa foetida in het lavement deelt zich aan den adem mede. Bij verdachte en tengevolge van kwikbehandeling ontstane ziekten, gebruike men voor lavementen steeds regenwater, dat uit zinken niet onreine goten loopt. DERTIENDE HOOFDSTUK. Meekrap. 193. Langen tijd heb ik er aan getwijfeld of ik wel ooit de oorzaak zou kunnen ontdekken van de ziekten der beenderen, afgesloten als zij zijn door hunne beenige wanden, voor toepassing van uitwendige behandeling. Ik moest derhalve bedacht zijn op een inwendig middel, dat de eigenschap bezit om door den bloedsomloop deze werking teweeg te brengen. Ik vestigde mijne aandacht op de meekrap, daar ik mij herinnerde dat haar roode kleurstof tot in de beenderen doordringt, zooals men zien kan aan het been van dieren, die met meekrapbladeren gevoederd zijn. Ten andere trof het mijne aandacht, dat_.ik nooit eenig insekt als parasiet op de wortelen dezer plant heb kunnen ontdekken. evenmin als men er ooit eenig spoor van afknaging aan vindt. Men weet, dat waar insekten zich niet mee voeden, voor hen vergift is. Het aanwezen van parasieten als oorzaak van vele ziekten der beenderen aannemende, scheen het mij toe dat er mogelijkheid bestond, ze op die plaats te vergiftigen, door den lijder een eenvoudig afkooksel van dezen wortel toe te dienen. Men snijdt de wortels van meekrap in stukjes van ongeveer een centimeter lengte, laat ze drogen maar niet verkolen, en maalt ze in een koffiemolen tot poeder. Het afkooksel wordt bereid door 1 gram hiervan in een half liter water te koken. Men gebruikt dit afkooksel 's morgens, 's middags en 's avonds, een glas vol, gedurende drie dagen, en houde dan 8 dagen op met het gebruik. Het afkooksel smaakt naar zoethout en bezit de opwekkende eigenschappen van koffie. Zyne kleurstof gaat al spoedig in de urine over en in de excrementen, die zü geel maakt!). VEERTIENDE HOOFDSTUK. Mosterd. 194. De theorie leidde my tot de overtuiging, dat men door aanwending van mosterd bij sommige huiduitslagen, de beste resultaten zou kunnen verkrijgen, en dit wel voornamelijk door de werking van den phosphorzuren ammoniak, die in de plant aanwezig is en door wijnazijn wordt opgelost. De ondervinding heeft my sedert lang in deze overtuiging versterkt. Wanneer ergens op de huid eene ontvelling zich voordoet, die aan kamfer spiritus weêrstand biedt, zoo bedekke men haar tien minuten lang met goeden mosterd. Is deze opgedroogd, dan wassche men dien af en 1) Men weet dat meekrap dient om stollen rood te k'.euren. De voormalige meekrapstoven der provincie Zeeland zijn overbekend. De laatste hiervan op Zuid-Beveland is kortelings ook verdwenen. Sedert de aniline de meekrap heeft vervangen, is eerstgenoemde plant zeerschaarsch geworden en zal de prijs er van ook naar verhouding zijn. bedekke de plaats waar men hem heeft aangewend evenSim m6 ti6in niinuten> met compressen van kamferni li genS,m0t een stuk gewast linnen. ,242). vlflkbln vin me-n 0°k.™et goed gevolg aanwenden tegen vlakte ^lès^aan?186 «■> S^tere opper- Men moet tot dit einde goeden, onvervalschten mosterd gebruiken. Het best bereidt men dezen door gemalen mosterdzaad met wijnazijn te vermengen tot behoorlijke dikte LÜan i ] I11 mengsel ge">erd te hebben, eerst des anderen daags aantewejiden. VIJFTIENDE HOOFDSTUK. Orthopaedische toestellen of hedendaagsche heiigymnaetie. 194a. Toen ons Handboek voor het eerst van dit nieuw te mik!nWwaf kmWa- de ®rt^0Paedie (de kunst om recht toe vertin u wd a a n 1s) u;talui end aan de werktuigkunde toeveitiouwd. Aan een rationeele geneeswijze bij het terug- ïï VS"tee°hi,d n»™"9 Pla«s we?d nieX gedacht. Het scheen als wilde men alle gebreken alleen Z 1iei;Stellen' alsof de ledematen geljï een stuk hout kunnen behandeld worden De toestellen in gebruik geleken dan ook op folterwerktuigen: «men en bedden om uitterekken, harnassen om interijgen eï schoenen om de voeten saamtepersen. De longen- en ï^tLTle Werd e6in werde" belemmerd ter wille eener scheeaille. Weid een voet, die naar gedraaid was rechtgezet zoostêv*taÏÏÏÏX.,erh»|p«». ?»» «oot men de patSen zoo stevig in werktuigen van allerlei aard, dat tengevolge van gedwongen rust en een onmogelijke houding de alge meene gezondheidstoestand in gevaar werd gebracht Om dus een misvormd lichaamsdeel te hers7eïïen, offeïSe men n« ™ het individu of den geheelen mensch op ai? hanrt ?'P v,olgens onZfi methode gaat hand aan hand met een plaatselijke geneeskundige behandeling en met de eischen eener verstandige gezondheidsleer. De geneeskundige behandeling helpt en verlicht het werk dei natuur, De werktuigen bestrijden de neiging tot verkeerden groei der lichaamsdeelen en ondersteunen de plaatselijke geneeskundige behandeling, terwijl een hygiënische leefregel zorgt voor een goede voeding en de geregelde lunctie van het geheele organisme. De patiënt is thans vrij in het bewegen van alle gezonde lichaamsdeelen, zoolang de geneesmethode en het herstel van een lichaamsgebrek duren. Nooit nog is bij het aanleggen van ons toestel tot verbetering eener scheeve taille, de ademhaling belemmerd, en wel omdat geen enkel deel van den toestel met de borst in aanraking komt. Gedurende de twee jaren, die de radicale genezing van een beenbederf aan het hiel- en kortbeen eischte, liet ik den patiënt loopen, en wel zoo, dat ieder geloofde dat het zieke evenals het gezonde been gebruikt werd; bü afmattende wandelingen was de patiënt niet meer vermoeid dan een ander. Niemand wordt tot rust of tot tebedliggen gedoemd en zelfs wanneer de algemeene gezondheidstoestand door geneesmiddelen geheel en al verzwakt is, behoeft men in de ergste gevallen toch niet langer dan drie jaren onze methode te volgen om genezing te erlangen. Afbeelding en beschrijving van de werktuigen, bij onze rreuwe methode in gebruik, vindt men in de uitgegeven verhandelingen hierover van myn zoon Camille.') ZESTIENDE HOOFDSTUK. Pastilles tegen onaangenaam riekenden adem. 195. Lieden die een kwalijk riekenden adem hebben, kunnen dezen verbeteren, dcor zich's morgens en's avonds den 1) Notire théorique et pratique eur les ajipareil» orthopódiqiie» de la methode hygiénique et curative de Raspail file, médecin, J'aris 2e <-ditiui) 1807. men iVïc^ts'Ïfhoete"°kge"dea?as^!n]"^r^bereicfen. ''die uien siecnts behoeft te kauwen zonder ze door te «lii/k-on- men spoele slechte nu en d... den Tnf ,™t z„ ve 'iate ' Men neemt hiertoe: Zout 15 grammen lot poeder gestampt Wijnsteenzuur 0,5 Bergamot olie s' druppels. Suiker 30 gram (ruim), iragacant gom. 30 U'k gedro'oed heeft' de 8uiker en de gom behoor- gemlakt mortter ïnn, uP T" ,?n en ander in een «•»'»' mengsel met witw tlt '^n Vervolgens maakt men het stroaken snMt h«*ÏV? id-lkke br®' =ietheti" rolvormige en rolt het n 1 tot niiii sti!kjes Yan de grootte eener erwt, ï . !\ pillen. Deze pillen droost men hMtnitt- t allee ï 'L hPQtV- ,'bL / ov'e" een vuur drogen. Zonder de?e der lucht "welft fn™ Z0l,d?n de Pasti"es door de vochtigheid en welgesloten fiJSJfSwS?^ m°6t 26 in dr°gG afscheldinïvUn8^"11 °°^ ,zeei" dienstig bij sliimaandrang, halino-swefktniLn £'.nandelen> bU aandoeningen der adem mik v^in tabak te tlS °»k *» « «•* »«> *. ZEVENTIENDE HOOFDSTUK. Pijnstillend water. aof'J:l7le/Tmle' Vo,or gewoon Pijnstillend water. No. ] (■oest van Salammomak (55".) 60 gram. Kamfer-spiritus 10 Keukenzout 30 Water. 1 Liter. hveede formule. Voor Pijnstillend water van middelbare sterkte. N°. 2. Geest van Salammoniak (55°.) 80 gram. Kamfer spiritus 10 „ Keukenzout 30 „ Water. 1 Liter. Derde formule. Voor zeer sterk Pijnstillend water No. 8. Geest van Salammoniak (55°) 100 gram. Kam Ier spiritus 10 „ Keukenzout 30 „ Water. 1 Liter. Wanneer iemand de reuk van het pijnstillend water tegenstaat, zoo kan men dezen door middel van rozenolie of van eenig andere welriekende olie verbeteren. Maar over liet algemeen zal de zieke, die alles goed vindt wat hem slechts kan helpen, dit verbeteringsmiddel zeer wel kunnen missen. 196a. Bereidingswijze van Pijnstillend water. Men giet de bepaalde hoeveelheid geest van salammoniak en kamferspiritus bij elkander, sluit de flesch goed toe. schudt haar flink om en laat nu dit alles een oogenblik staan. Vervolgens lost men de hoeveelheid keukenzout in het water op, terwijl men er voorzichtigheidshalve eenige droppelen geest van salammoniak aan toevoegt. De onreinheden van het zout verwijdert men doordien men de oplossing, nadat alles goed gesmolten is. door vloeipapier laat flltreeren. Vervolgens voegt men de beide mengsels bij elkander, schudt ze om, en sluit de flesschen goed toe. Bij kwikziekten gebruike men bij voorkeur regenwater, dat uit zuivere zinken goten loopt, ter bereiding van pijnstillend water. 197. Het sterk pijnstillend water No. 3 is voor lieden met een harde en eeltachtige huid en voor dieren bestemd. 198. Het water volgens de tweede formule is goed voor de beten van adders, schorpioenen en steken van insecten, b. v. wespen, bijen, enz. 199. Van het pijnstillend water N». 1, dat minder sterk is, bedien ik mij in den regel. Het is somtijds nog sterk genoeg, en bij lieden, die een zachte huid hebben of pokdalig zijn, is men vaak genoodzaakt om het te verdunnen. 200. Het zwakke pijnstillend water heeft een gehalte geest van salammoniak van ' het middelbare van het IwanJw!' z°l'tlimo"ade te spoelen. Vervolgens schuiert men üe tanden met water waarin een weinig houtskool of eenige diuppels pijnstillend water gemengd zijn. Dit middel maakt bovendien de tanden wit. Wtfl echter de onaangename reuk h«n"w" h- f1 oop.van de suiker en de gom behoor l gedioogd heeft, stampt men een en ander in een warm gemaakt mortier door elkander. Vervolgens maakt men het "met water tot een dikke br\j, giet het in rolvormige sniJdt het tot stukjes van de grootte eerier erwt ze dooi- midd", PlUe?' °eZe Pillen dr00gt nien' bestli)kt' (1f, "liddel van het penseel met tragacantgom en laat dit allee nu-nog eens boven een vuur drogen. Zonder deze bestiijking met gom zouden de pastilles door de vochtigheid der lucht week en papperig worden. Men moet ze in droge en welgesloten flesschen bewaren. ®fe,Past'"es /tin ook zeer dienstig bij sltimaandran,? scheiding van de amandelen, bij aandoeningen der adem' b'j fP.rUVV' enz- 0ok z«n zü ?oed om den leuk \an tabak te verdrijven. ZEVENTIENDE HOOFDSTUK. Pijnstillend water. 196. Eerste formule. Voor gewoon Pijnstillend water. N«. ] (.eest van Salammoniak (55°.) 60 gram. Kamfer-spiritus 10 " „ Keukenzout 30 "Water. 1 Liter. Ticeede formule. Voor Pijnstillend water van middelbare sterkte. N°. 2. Geest van Salammoniak (55».) 80 gram. Kamfer spiritus 10 „ Keukenzout 30 „ Water. i Liter. Berde formule. Voor zeer sterk Pijnstillend water N». 8. Geest van Salammoniak (55) 100 gram. Kam ler spiritus 10 „ Keukenzout 30 „ Water. 1 Liter. Wanneer iemand de reuk van het pijnstillend water tegenstaat, zoo kan men dezen door middel van rozenolie of van eenig andere welriekende olie verbeteren. Maar over het algemeen zal de zieke, die alles goed vindt wat hem slechts kan helpen, dit verbeteringsmiddel zeer wel kunnen missen. 196a. Bereidingswijze van Pijnstillend water. Men giet de bepaalde hoeveelheid geest van salammoniak en kamferspiritus bij elkander, sluit de flesch goed toe. schudt haar flink om en laat nu dit alles een oogenblik staan. Vervolgens lost men de hoeveelheid keukenzout in het water op, terwijl men er voorzichtigheidshalve eenige droppelen geest van salammoniak aan toevoegt. De onreinheden van het zout verwijdert men doordien men de oplossing, nadat alles goed gesmolten is. door vloeipapier laat filtreeren. Vervolgens voegt men de beide mengsels bij elkander, schudt ze om, en sluit de flesschen goed toe. Hij kwikziekten gebruike men bij voorkeur regenwater, dat uit zuivere zinken goten loopt, ter bereiding van pijnstillend water. 197. Het sterk pijnstillend water No. 3 is voor lieden met een harde en eeltachtige huid en voor dieren bestemd. 198. Het water volgens de tweede formule is goed voor de beten van adders, schorpioenen en steken van insecten, b. v. wespen, bijen, enz. 199. Van het pijnstillend water N°. 1, dat minder sterk is. bedien ik mij in den regel. Het is somtijds nog sterk genoeg, en bij lieden, die een zachte huid hebben of pokdalig zijn, is men vaak genoodzaakt om het te verdunnen. 200. Het zwakke pijnstillend water heeft een gehalte geest van salammoniak van V,., het middelbare van het zeei sterke van Men kan door het bijvoegen van water net sterkere zwakker maken. U°l. Het'pijnstillend water krijgt, wanneer het in een tlesch germmen tijd blöft staan, door de innige verbinding van kamfer met geest van salammoniak, den reuk van bittere amandelen. -02. De gemakkelijkste wijze om het te bereiden, zonder de moeite behoeven te doen van de bestanddeelen te wegen is de volgende. Men lost een handvol zout in een gewoon glas zuiver water op. Wanneer dit behoorlijk gesmolten en gezuiverd is, giet men een paar likeurglazen salammoniakgeest in een k wartfleschje, en voegt hierbij een half likeurglas kamfer-spiritus; men sluit de tlesch en schudt het men°-se goed om. Nu voegt men hierbij het g!as water met zout. sluit, de tlesch en schudt nu alles weder krachtig om Als men eene hoeveelheid pijnstillend water in voorraad wil bereiden, bezige men op ieder liter de opgegeven hoeveelheid geest van salammoniak en kamfer spiritus. Men plaatse dit geneesmiddel niet, evenmin als eenig ander in het woon- en slaapvertrek (25. 3o) maar steeds op een'afgezonderde plaats, die goed gelucht kan worden. v.' Mlt hoev?el zorgvuldigheid het pijnstillend water ook bereid geworden zij, zet het niettemin een wit poeder af, zunde een vluchtige kamferzeep met basis van animo mak en kalk. Dit afzetsel is echter niet geheel en al nutteloos en kan men, door de vloeistof goed om te schudden, m«rn er Zlch an wil bedienen, voor het gebruik bewaren Wanneer men zout water in gereedheid heeft, duurt minuut ^ ^ pU')S-illend water tenauwernood eene 203. Wijze van aamcending van het Pijnstille ml water. Men igt dit middel als wassching en ter bevochtiging van compressen ). In het eerste geval vult men er de holle hand mede en brengt het aldus, zonder de minste ruwe wrijving, op het lichaamsdeel waarop men het wil aanwenden. Genruikt men het ter bevochtiging van compressen, dan neemt men een viermaal opgevouwen stuk linnen en maakt dit "l'll1,. kan- het 8tefli" ko,ld aanwenden, zelfs bij bezweete lijders; vm de Z"" ' P a,nnio,,iuk verdampen. Bijaldien de patiënt te- , res „iaar lïe i.e'dadtlijkTan0, Z,e'' VerWa"ne """ "nnen COm" er mede nat. Wanneer men het op het hoofd aanwendt, moet men dit behoorlijk met een dikken doek omwinden, ten einde te voorkomen, dat het water langs den rug of in de oogen loopt. Men legt dan de goed bevochtigde compressen op den schedel, en gaat zoo lang voort met ze nat te houden, totdat de vochtigheid behoorlijk door de haren is heen getrokken. Men herhaalt deze bevochtigingen van tijd tot tijd. totdat de pijn geheel en al is verdwenen, wat gewoonlijk na verloop' van eenige minuten geschiedt. De onmiddellijke aanwending der compress n met pijnstillend water op de huid, brengt altijd eenige roodheid teweeg, die op sommige lichaamsdeelen zeer onaangenaam is. In dergelijke gevallen moet men, wanneer een scherp gevoel van branding ontstaat, de compressen onmiddellijk verwijderen. Voor 't overige wijkt die roodheid spoedig voor liet inwrijven met eenige kamferzalf; ook kan er een stuk kamferpapier opgelegd worden. Men behoeft trouwens dan alleen compressen aan te wenden, wanneer eenvoudige wassching niet voldoende is om de pijn weg te nemen of te verzachten. Er is nog een ander, even zeker maar eenigszins langzamer werkend middel, om dezelfde resultaten te verkrijgen, namelijk de aanwending van een pap, sterk doorweekt met pijnstillend water, op de aangedane plaats. Men kan deze een geheelen nacht laten liggen zonder dat eenige roodheid der huid er op volgt. Voor inwendig gebruik doet men een theelepeltje pijnstillend water in een glas water of in een medicijnkopje, gevuld met den voorgeschreven drank; het wordt ineens gedronken. In dringende gevallen kan men ait een of tweemaal per dag, echter met een ruime tusschenpoos, gebruiken. 204. Voorzichtigheidsmaatregelen, bij de bereiding en beau-ring van het Pijnstillend water in acht te nemen. Wanneer men een flesch met geest van salammoniak opent en er van uitgiet, moet men er vooral om denken het hoofd wat af te wenden, daar de reuk buitengewoon prikkelend is. Men moet de flesch met dit water altijd goed gesloten houden en op een koele plaats nederzetten, vooral ze van het vuur afhouden; want door de warmte kan de stop afspringen en de geest van salammoniak zich door de kamer verspreiden. Men moet ook den reuk van het pijnstil- Jend water alleen in de door ons beschreven gevallen inademen. Wellicht zullen wy bij het voorschrijven van al deze voorzichtigheidsmaatregelen wel den schijn hebben van op beuzelingen te letten; maar wij, die van pijnstillend water iederen dag, naargelang van de behoeften onzer lijders een tamelijke hoeveelheid bereiden, wy zyn door de ondervinding tot de overtuiging gekomen, dat men hun, die dit middel voor het eerst willen gereed maken, nimmer genoeg voorzichtigheid aanbevelen kan. 205. Theoretische verklaring ra)i de werking van Pijnstillend ivater. Wanneer men voor den eersten keer getuige is van de snelle en zekere werking van dit middel, zoo grenzen volgens opvatting van leeken de resultaten aan het wonderbare. Doch deze heilzame werking laat zich zoo gemakkelijk verklaren, dat niet alleen eenieder de gronden, op welke wy in het een of andere geval dit middel gebruiken, kan begrypen, maar ook de wijzigingen, die naargelang van omstandigheden noodig zijn, kan bevatten. 206. Het bloed, als noodzakelijk levenssap, dat door zyn omloop aan de verschillende organen ter verwerking wordt toegevoerd, verliest zyn vormende kracht, al naar zyn meer of mindere vloeibaarheid, dat is, naarmate er eiwitstof in voldoende hoeveelheid in voorhanden is. Deze vloeistof (bloedweii bestaat uit water en verscheidene zouten, waaronder salammoniak het gewone keukenzout (chloor-sodium en chloor ammonium) een voorname plaats bekleeden. 207. Het indringen van zuren, van alcohol, olie, enz. in de bloedvaten, verdikt het bloed, dat is: de voorhanden eiwitstof stolt, evenals een verhoogde temperatuur het wit van ei verhardt. Buitengewone hitte brengt hetzelfde teweeg door verdamping der waterdeelen van het bloed. 208. Het in de bloedvaten verdikte eiwit belet natuurlijk den bloedsomloop alsof er een prop is ingeraakt. Wanneer zulk een deeltje gestolde eiwitstof den bloedsomloop al niet geheel en al belemmert, zoo wordt deze daardoor toch gedeeltelijk gestremd, totdat de bloedmassa in zyn steeds voortstuwende i-racht het beletsel voor zich uit stoot, en de snelheid van den omloop, in verhouding tot den duur en den aard der vertraging, vermeerdert. 209. Wanneer het gestolde eiwit den doorloop geheel en al belemmert, onstaat aan den eenen kant ophooping, aan den anderen eene leegte; aan de eene zijde drukking, aan de andere bloedarmoede: een dubbel lijden dus door het te veel of te weinig in dit onmisbaar levenselement. 210. Nemen wij nu aan, dat op eenigen afstand van elkandér twee stukjes gestold eiwit een bloedvat hermetisch sluiten, zoo zal het bloed, als tusschen deze twee beletselen beklemd, blijven stilstaan en de weldadige werking der ademhaling door de longen tjjdeltik missen. Het bloed ontaardt zoodra de omloop wordt belemmerd: er ontwikkelt zich een belangrijke hoeveelheid warmte, men gevoelt hitte en branding, de huid wordt rood en zwelt op door het indringen van bloed in de haarvaten er van en door de geweldda Jige vorming van een nieuw net dezer vaten; vervolgens ontwaart men verkleuring, veroorzaakt door de omzetting der kleurstof van het bloed, en eindelijk ettervorming, die niets anders is dan ontkleurd en in rottende gisting overgegaan bloed. 211. Geschiedt dit alles in de longen, dan is het longontsteking. Is het hart aangedaan, zal dit zich door hevige kloppingen openbaren; zijn de wanden van maag of darmen aangetast, men zal stoornis ondervinden in de spijsvertering en als gevolg hiervan aan gebrekkigen stoelgang lijden. 212. Wanneer een vertraagde bloedsomloop op de spieren werkt, gevoelt men verdooving of verstijving dezer organen en daardoor belemmering in zijn bewegingen; er vormen zich etterbuilen of er ontstaan rheumatische pijnen. In de gewrichten geeft hij aanleiding tot jichtaandoeningen, tot aanvankelijk roode en dan witte gezwellen, enz. 213. Wanneer daarentegen de gevolgen dezer stolling zicli doen gelden in de groote of kleine bloedvaten der hersenen, dan zullen, zooals men zich zeer wel kan voorstellen, deze zich openbaren in een menigte storingen van de psychische zoowel als van de physieke verrichtingen van dit orgaan namelijk in hoofdpijn, hersenkoorts, ijlen, enz. Gij hebt hier alzoo de geheele theorie van de koorts, met de onregelmatigheid van den pols, diens beven, tusschenpoozingen, enz. 214. Wij moeten niet vergeten dat bloedstremmingeene ztuirvorming veroorzaakt, waardoor wederom een verdikking proces ontstaat, dat op andere deelen verderfelijk werkt: een noodlottige cirkelgang van terugwerkingen waarbij het gevolg beurtelings oorzaak wordt en nieuwe storingen teweeg brengt. 8 215. Tot welk middel moeten wy onze toevlucht nemen wanneer dit ziekteproces zich voordoet? Het spreekt vanzelf, dat de geneeswijze er op gericht moet worden om de oorzaken der stolling te doen ophouden en het gestremde bloed zijn natuurlijken omloop te doen hernemen. De oude geneeskunde wendde volgens hare theoriën, dieet, baden aderlatingen en bloedzuigers aan. Maar de baden die de waterdeelen van het reeds verarmde bioed vermeerderen werken met ingrijpend genoeg: de hoeveelheid water, die zij aan het bloed door opslorping kunnen mededeelen, is niet voldoende om de werking der zuren en nog minder om de oorzaken, waardoor deze zuren ontstaan, weg te nemen Een strenge leefregel is - zooals reeds elders gezegd niets anders dan aan het ziekelijk organisme nog"een andere ongesteldheid toevoegen: iemand honger te laten lijden om hem te genezen, is in vele gevallen niets anders dan den zieke door honger te doen omkomen, in plaats van hem aan koorts te laten sterven. Algemeene of plaatselijke bloedontlastingen kunnen het bloed onttrekken aan 'die vaten waarin de bloedsomloop onbelemmerd voortgaat, maar zij zullen de reeds verstopte vaten niet van de verstoppin" bevrijden: zij zullen slechts, in plaats van de eene ziekte' paard " e doen ontstaan> met zwakte en uitputting ge- 216. De ontdekking van deze theorie heeft ons op den weg van een practische geneeswijze geleid, en de resultaten hebben in die mate aan onze verwachtingen beantwoord dat zy, die daarvan de eerste getuigen waren, ondanks hun twijfe! en vooroordeelen, een gevoel van verrassing niet hebben kunnen onderdrukken, vooral nadat zij de werkingen van de oude geneeswijze hadden leeren kénnen. Het pijnstillend water, op de huid aangewend, voert door het opslorpingsvermogen der huid de beide krachtigste oplossing-middelen tegen bloedstolling aan de fijne vaatjes toe: ammoniak namelijk en keukenzout. Beiden worden tot in de diepte van het weefsel gebracht, en de werktuigelijke hinderpalen, door het gestolde eiwit veroorzaakt, worden door de ontbinding van dit laatste met zulk een spoed verwijderd, dat dikwijls terstond reeds verlichting wordt gevoeld. De gewenschte werking ontwaart men meestal reeds na vier of vijf minuten: de hoofdpijn vermindert; de poh wordt normaal, de koorts begint te wijken, de gewone temperatuur der huid keert terug. Met het gevoel van welbevinden, dat de gezondheid kenmerkt, wordt de geest weder helderder: en dit alles geschiedt in zulk een korte spanne tijds, dat de zieke zich meer als een nieuw mensch dan wel als feen herstelde gevoelt. Is de ziekte hardnekkig, dan wordt daarenboven inwendig een eierlepeltje pijnstillend water in een glas water, met of zonder suiker, ingenomen. 217. Met deze bedarende en pijnstillende werking vereenigt dit water te gelijker tyd een wormafdrijvend en bederfwerend vermogen, wijl het kamfer aroma waarvan het doortrokken is, door den bloedstroom gevoerd wordt naar die plaatsen waar eene etterverzameling of wormennest aanwezig is. Bij wormlijders legge men een eenvoudig omslag met pijnstillend water bevochtigd op den buik, en de lijder zal welhaast verlost zijn van koliekpjnen die deze parasieten hem veroorzaken. 218. Het pijnstillend water kan derhalve uitwendig aangewend worden tegen iedere soort van koorts en ontsteking, hersenkoorts, beroerte, hartklopping, opzetting der gewrichten, roos, huiduitslag, slangen- en insectenbeten, tegen rheumatische pijnen, verlammingen, enz. Men brengt het compres op de lijdende plaats, als de huid ongedeerd is, in welk laatste geval het wel is waar een voorbijgaande en onschadelijke maar voor prikkelbare gestellen snerpende pijn zou teweeg brengen. Wy'1 er echter geen ziektetoestand is. die niet gepaard gaat met koorts, zoo strekt zich het gebruik van pijnstillend water vrij algemeen tot de meeste ongesteldheden uit. Men moet zich echter wachten de dampen er van inteademen. Het zou zelfs schadelijk zijn om lang te vertoeven in een atmosfeer die daarmede bezwangerd is, wijl het vlugtig loogzout de longen zou aandoen. Wanneer men dus compressen op gelaat, hals of schedel heeft gelegd, moet men de voorzorg in acht nemen om in het vertrek op en neer te gaan, ten einde de ammoniakdampen achter zich te laten en er dus niet te meer van in te ademen dan onvermijdelijk is. Men late zich echter om deze voorzorgsmaatregelen geen enkel oogenblik van het gebruik van pijnstillend water terughouden. Wij bedoelen met deze raadgevingen niets an- St" niet" al E'!Ji"s°,'Mt ,ertrek waarin ™" zich be. ACHTTIENDE HOOFDSTUK. Ricinie-olie (Wonderolie). middel »„ „e„e hoevèeihew ™ri»PSem,en- onsZJT™,t0SenSJÜ'"e «"» «» te brengen ,150)of Jhd^hS*lf " dat lichaamsdeel (203, .ntamfJjiirttL HsS KaS.TwólT olie niet goed verdragen i- wasscnen. Woidt ncinie- bruik maken van 60 gram mannTin ZelS hdaa!',van (189a) aangewend. g g een ^woon lavement NEGENTIENDE HOOFDSTUK. Siropen. 220. Anti scorbutische siroop. Men neemt hiertoe: Lepelblad Zuring Tuinkers Ramenas Bittere oranjeschillen, ieder 250 gram. Kaneel. 5 ,, Men laat dit alles vijf a zes dagen trekken in twee liter witten wijn, zijgt het door een linnen doek en doet er dan een half kilo suiker b;j: Men geeft aan zwakke kinderen, bleekzuchtige vrouwen of personen, die met wormen geplaagd zijn, iederen morgen een eetlepel van deze siroop. 221. In tijden van het jaar, als tuinkers en dergelijke middelen ontbreken, kan men eene siroop maken van: Dennenknoppen 30 gram. Oranjeschillen 30 „ Poeder van gele hop 30 „ Salammoniak 4 r Kaneel 8 „ Witten wijn 1 liter. Van suiker en water, ieder '/» „ Men gebruike deze siioop evenals de overige. 222. Siroop van cichorei. Hiertoe neemt men: Rhabarberwortel 20 gram. Wilde cichorei (wortel en blad) 35 „ IJslandsche mos 10 „ Suiker. 500 „ Men laat den cichoreiwortel met blad in een 500 gram water tot op de helft verkoken. Nu neemt men den pot van het vuur, doet er den rhabarberwortel in, vooraf tot. kleine stukjes gesneden, en laat alles tot den volgenden morgen trekken. Hierop filtreert men de vloeistof door een linnen doek en voegt er een half kilo suiker, dat in een gelijke hoeveelheid warm water is gesmolten, by. Zoo- 8 dra de suiker met het andere is opgelost, is de siroop voor gebruik geschikt. Men kan deze siroop gebruiken voor zuigelingen en kleine kinderen, ook als een zacht purgeermiddel by hen die • geen aloë kunnen verdragen. Men dient hun er 's morgens en 's avonds om de 2 of 4 dagen een paplepel van toe. Deze siroop bezit ontlastende en wormafdrijvende eigenschappen. 223. Kamfer siroop. Het gebeurt dikwijls dat kinderen geen kamfer in den gewonen vorm willen innemen. Zoo zijn er ook personen wier ingewanden door prikkelende middelen zoo gevoelig zyn geworden, dat de kleinste hoeveelheid kamferpoeder <■ hun pijn veroorzaakt en braken teweegbrengt. In dergelijke gevallen geven wy eene siroop, bereid naar het volgend voorschrift: Water 250 gram. Arabische gom 250 „ Suiker 500 „ Kamfer-spiritus. 24 „ Men lost de suiker in het water op, inengt er den kamfer-spiritus door, schudt het nogmaals goed om en wacht totdat de beide stoffen met elkander vereenigd zyn. Men lost vervolgens de gom op in water, filtreert de oplossing, zet ze op het vuur, en laat ze nu eenigen tijd koken. Nadat men dit alles gedaan heeft, mengt men de gomoplossing met het voorgaande dooreen en schudt het, voordat men het gebruikt, goed door. 224. Siroop van Ipecacranha. Neem: Extract van Ipecacuanha 15 gram. Suiker 100 „ Water. 500 „ Het Ipecacuanha-extract wordt verkregen, door 125 gram Ipecacuanha-wortel in 500 gram spiritus van 55" veertien dagen lang te laten trekken en dan de vloeistof te filtreeren. Men giet bij het verkregen extract 125 gram water en filtreert het nu nogmaals. Men lost daarna de suiker op in het overige water, kookt dit en schudt deze siroop met het Ipecacuanha-extract goed door elkander. Men geeft er aan kinderen een eetlepel vol van, als het noodig is de kleinen te laten braken. TWINTIGSTE HOOFDSTUK. Teer en. Teerwater. 225. Teer is, zooals bekend, een hartsachtige, kleverige, zwartgekleurde zelfstandigheid, die uit het hout van dennen en andere boomen wordt verkregen. Maak wel onderscheid tusschen deze hout- of Noorweegsche teer en Koolteer, het laatste een product, verkregen bij de droge distillatie van steenkolen in gasfabrieken. Deze laatste bevat vele nadeelige bestanddeelen en is dus onbruikbaar. Men kan teer gebruiken als drank, als inspuiting en als zit- of plaatselijke baden. i». Als drank. Men neemt een vinger, in Noorweegsch teer gedoopt, en bestrijkt daarmede de wanden van een drinkglas. Men spoelt het glas met helder water om, ten einde aldus van i et teer, dat om het glas gesmeerd is, al het oplosbare op te nemen. Men kan jaren lang van dit glas gebruik maken, zonder dat men het juist telkens weder opnieuw behoeft in te smeren. Wanneer dit water te sterk is, zoo moet men er een lepel van in een ander glas met water gebruiken. Een eetlepel van dit water geeft aan wijn den eigenaardigen geur van Spaanschen wijn, die in geteerde vaten wordt verzonden. NB. Teerwater werkt verlichtend op de waterloozing, en is een der beste middelen om kamfer te vervangen. 2>\ Als inspuitingen in de geslachtsdeelen. (316,3°)rMen kookt een stuk teer, ter grootte van een erwt, in een liter water, en spuit het met teer bezwangerde water met een tinnen of gutta percha buisje in. Evenzoo kan men het, wanneer het zich eenmaal goed heeft afgezet, in lavementen gebruiken. 3". Als zit- en plaatselijke baden. (110). Men kookt een handvol vlierbloesems, een stukje teer zoo groot als een erwt, en een handvol keukenzout in de noodige hoeveelheid water, waarin men een stuk roodgloeiend ijzer bluscht. Men kan bij aandoeningen der geslachtsdee'en, deze baden drie- of viermaal daags gebruiken. Nadat men dit bad heeft genomen, wrijft men die lichaamsdeelen met een weinig kamferzalf in. Dit middel wenden wy sinds lang aan met het beste gevolg. 4». De zuivere teer kan in plaats van kamferzalf dienen tegen huidziekten en uitslag (305) die na het gebruik van kwik-middelen zich hebben geopenbaard. Na elk plaatselijk w-- K6luUkt men met een Penseel de jeukende plekken, wij hebben er de schoonste resultaten van gezien Alleen veroorzaakt de opdrogende teer samentrekking van de besmeerde oppervlakte. Men voorkomt dit door het opsmeren van kamferzalf. De zuivere teer is hare werkdadigheid verschuldigd aan de samenwerking van een brandig zuur en een terpentynachtige stof. Indien de uitslag niet verdwijnt laat men de teer, die aan de huid blijft kleven en zelfs met zeepwater los laat, eenvoudig zitten. De genezing volgt dan onder deze laag, die op dat oogenblik de plaats van de opperhuid inneemt. cÜljnwrüvin^ ™et teer °P den tusschen de schouderbladen, op de borst, in de longenstreek, wanneer deze deelen zijn aangedaan, wordt met goed gevolg in het eerste tering-tijdperk aangewend. By een vyfde of zesde wrijving volgt een puistachtige uitslag, als een gunstig teelten dezer kuur. EENENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Aftreksels, afkooksels, afgietsels. Tincturen. 226. Deze worden bereid door eenige zefstandigheid met kokend water te begieten. Afkooksels (decocten) maakt men gereed door eenigé stof met water korter of langer tijd optekoken. Afgietsels (rnacerationes) bereidt men door een ie middel een tydlang in koud water te laten trekken Tin* warm bereid^ eindel"k zijn treksels op voorloop, koudof 227. Decoctum van Semen contra. (Wormkruid ofSantonine). Semen contra of Santonine, bekend onder den naam van wormkruid, bestaat uit bloesemknopjes eener Aziatische bijvoet soort, ons zoogenaamd St. Janskruid. lo. Men kookt 15 gram van dit zaad ongeveer twintig minuten op een vierde liter water, men neemt het van het vuur, wanneer de kleine korrels tot op den bodem zijn ge zonken, giet het door een linnen doek, en neemt het zonder suiker op de nuchtere maag ineens in; om den bitteren smaak te verdrijven, kan men een citroenschil kauwen J). 2o. In poedervorm genomen, is dit middel minder weerzinwekkend. Men neemt er dan iederen morgen een tot twee gram van in, tusschen een paar stukjes brood. Het is een voortreffelijk wormafdrijvend middel. Men kan het echter ook vervangen door alsem. Kamillen bezitten, hoewel in veel mindere mate, de eigenschappen dezer beide planten. 228. Afkooksel van Yslandsche mos. Men gebruikte deze mos voorheen slechts wegens de groote hoeveelheid plantaardigen slijm die zy bevat: het is echter voornamelijk om haar bittere bestanddeelen dat wij er waarde aan hechten. Men laat een paar gram op een vierde liter water eenigen tijd koken en gebruikt dit aangemengd met suiker. 229. Afkooksel van Hop. Een gram van de gele stof die uit hopbloemen valt, laat men omstreeks tien minuten in een liter water koken en drinkt hiervan dagelijks eene hoeveelheid met of zonder suiker. Deze drank is dienstig voor volwassenen en kinderen van een lymphatisch gestel of die aan wormen lijden. 230. Wilde cichorei (afkooksel of afgietsel.) Men kookt een handvol dier bladeren in een liter water of men laat dagelijks dezelfde hoeveelheid, behoorlijk fijn gehakt, in water trekken en gebruikt dit als gewonen drank. 231. Afkooksel van Corsikaansch mos. (Fucus crispus.) Men neemt zooveel als men tusschen duim en vinger kan houden, kookt dit tien minuten lang met een half liter water en laat het door een stuk linnen doorzijpelen. Dit middel werkt voortreffelijk door zijn iodium-gehalte als wormafdrijvend middel. Wij schrijven alsdan itderen dag zulk een afkooksel voor. 232. Aftreksel van Boragokruid. De borago (bornagie) die in onze tuinen groeit, heeft de eigenschap van trage spijsvertering te verbeteren, de werking van kamfer te ondersteunen en de urineafscheiding te bevorderen. Deze hoedanigheid dankt het middel aan zijn etherische olie en potasch-nitraat-gehalte. Men giet op zes of zeven bladen of op 1) Daar liet semen contra nog al vluchtige olie bevat, is het beter er eene infusie vun te maken, dan een decoct. een paar bloemknoppen van gedroogde of versche borago (de laatste is echter te verkiezen) een liter kokend water en gebruikt dit aftreksel evenals thee; men kan den geur door oranjebladen vermeerderen. Als men dit aftreksel wil aanwenden tegen aanvallen van beroerte, bloedspuwing, zonnesteek, hardnekkige koorts, enz., voegt men er een theelepeltje Pijnstillend water bij op ieder glas, op het oogenblik dat men het wil gebruiken, zorgdragende dit mengsel goed omteroeren. TWEEENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Varenkruid-wortel. 233. De wortel van het mannetjesvarenkruid (tot poeder gestampt) is dienstig ter verdrijving van ingewandswormen, vooral van den lintworm. Men kan hem gebruiken als afkooksel, als poeder, en in lavementen. In het eerste geval laat men 30 gram van den wortel twintig minuten in een half liter water afkoken en drinkt dit afkooksel dan achter elkander op. Als poeder, neemt men ongeveer eer. paar gram tusschen twee reepjes brood, en nuttige dit zoolang totdat men omstreeks 3C>' gram ingenomen heeft. Een uur nadat men de laatste dosis heeft gebruikt, neemt men 100 gram ricinie-olie. Na iedere gift kan men een glas hop afkooksel neinen. In poeder werkt de varenkruid-wortel op zijn sterkst, daar wonnen dit middel niet kunnen verdragen. Wil men er lavementen van zetten, dan laat men 10 gram poeder van den wortel twintig minuten lang koken en gebruikt dit gefiltreerd afkooksel als lavement. NB. Sedert wij als wormafdrijvend middel knoflook bezigen, is dit geneesmiddel meer in onbruik geraakt. Wy zien er echter nog niet geheel en al van af. Men onderscheidt twee soorten van varens, nl. de mannetjes- of wijfjes-varen (Polypodium felix masc. en Polypodium felix femina). De laat- ste wordt ook voor het vervaardigen van kinderbedjes ge bruikt. DRIEENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Zoutwater, Zoutlimonade. 284. Bereiding. Men neemt een liter water en 30 gram gewoon keukenzout, lost het zout op in het water, zuivert deze oplossing van onzuiverheden, en doet er dan het sap van een citroen bij, om den smaak te verbeteren. Men kan dit laatste achterwege laten. Gebruik. Men neemt 's morgens en 's avonds, na tevoren een stukje kamfer ter grootte van een erwt gekauwd te hebben, een vierde of een half glas van dit water; — het is een voortreffelijk wormafdrijvend en vry werkzaam purgeermiddel. Bij hoest, belemmering in het slikken en keelaandoeningen gorgele men er van tijd tot tyd mede : het slijm wordt er door verwijderd. Ook is het goed om bij verkoudheid in het hoofd er de slijmvliezen van den neus door middel van eene penneveer of eene sonde van caoutchouc meê te bestrijken. VIERENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Verbanden voor wonden, zweren en operatiën, Pluksel. Zwachtels, windsels, compressen, linnengaas, hechtpleisters enz. 235. Vel banden dienen om iedere natuurlijke of kunstmatige losmaking van den samenhang der lichaamsdeelen te bedekken, de van de opperhuid ontbloote plaatsen tegen aanraking van lucht te vrijwaren, de heeling van gescheiden dee en en de vorming van een nieuwe huid te bevorderen. Het kamferverband beantwoordt aan al deze vereischten, en wij kunnen verzekeren dat het een voortreffelijk middel is tegen die verschrikkelijke aanstekelijke ziekten, waardoor geopereerden in de hospitalen zoo vaak het leven moeten laten 236. Men moet voor verbanden slechts oud, goed geweven linnen gebruiken: katoen is minder doelmatig. 237. Compressen. De compressen bt staan uit een dubbel of viervoudig saamgevouwen stuk linnen, d it op de beleedigde plaats wordt aangelegd. Voor aanwending van Pijnstillend water zijn compressen van katoen verkieslijk. 238. Zwachtels. Windsels. Deze zijn niets anders dan droge compressen, die men ter bedekking van pluksel en tot vorming van een beschuttend bekleedsel tegen wrijvingen en temperatuursveranderingen gebruikt. Hunne lengteen breedte verse!:illen naargelang van de manier van aanlegging. 239. Ingeknipt linnen. Men neemt een stukje linnen, groot genoeg om de oppervlakte der wonden te bedekken en maakt met de schaar venstervormige, naast elkander voortloopende insnijdingen van ongeveer vijf streep breed. Deze insnijdingen dienen om den etter vrij te laten afloopen. Men doopt de doeken in kamferolie en legt ze vervolgens op de wonden. 240. Pluksel. Men neemt oud, los samenhangend linnen, dat niet al te fijn is, snijdt het in lapjes van eenige duimen m het vierkant, pluist de draden sluk voor stuk uit en legt ze naast elkander. Vóór het gebruik maakt men er wieken van, die men door middel van een spatel met kamferzalf bestrijkt, en legt ze aldus op de wonde. Is deze al te breed, dan legt men een paar wieken naast elkander, zoodat de eene ongeveer halverwege op de andere komt te liggen. Over deze plukselwieken legt men nu een compres, en bindt vervolgens een windsel in dier voege aan, dat het verband niet kan verschuiven. De windsels kan men met kamfer-spiritus nat maken. Een dergelijk verband behoedt tegen vervuiling. Er vormt Zich slechts weinig etter, en er treedt spoedig litteekerivorming in, somtijds reeds na 24 uren. 241. Hechtpleister. (Engelsche pleistersoort.) Men heeft dikwerf, vooral by snijwonden, in plaats van een verband een middel noodig om de van elkander gescheiden vleeschdeelen weêr te vereenigen. In dergelijke gevallen bedient men zich van linnen, bestreken met eene stof, die aan de huid vastkleeft, Men snijdt dit linnen in dunne strookjes ter breedte van 10—20 centimeter en legt het daarna aan. 242. Bereiding van gewoon hechtpleister, (kleefdoek). Olijfolie 200 gram. Reuzel 200 „ Kamferpoeder (126). 30 „ Men laat dit op het vuur vloeibaar worden ') en voegt er dan aan toe: 243. Lood oxyde 200 gram. Nu maakt men de massa nogmaals vloeibaar, en voegt er bij: Gele was 30 gram. Terpentijn. 30 „ Men neemt het van het vuur, zoodra een druppel, dien men op linnen laat vallen, verdikt. Men laat dit koud worden en strijkt het dan met een mes op het linnen. 244. Men vereenigt met hechtpleister (242) de wanden van wonden vast aan elkander. Het dient tot eenvoudige bedekking van een verband om te voorkomen dat er lucht bijkomt of de kamferzalf wegvloeit. '245. Varkensblazen. Deze kan men zeer goed gebruiken als kapjes, om kamferverbanden op het hoofd of andere behaarde deelen vast te leggen, of als een soort handschoe nen, om de uiterste ledematen in een voortdurend bad van kamferolie te houden. In het laatste geval maakt men boven aan de blaas eene opening, groot genoeg om er hand of voet door te steken, vult haar met de noodige hoeveelheid kamferolie of kamferzalf, maakt de einden met water nat en bindt de blaas nu aan het gewricht van de hand of den voet vast. 246. Blazen van gegomde taf. Deze blazen dienen om de geslachtsdeelen bij dag in een bad van kamferpoeder, of van kamferzalf gedurende den nacht te houden. Men kan 1) Indien men den schotel waarin de bestanddeelen der zalf vervat zijn onmiddellijk op liet vuur zette, zou de reuzel aan de binnenzijde korrelig worden. Men plaatst den schotel of de kom in kokend water. Zulks noemt men smelten in water of Maria-bnd (157). ze ook voor de handen gebruiken, doch in dergelijke gevallen is het beter handschoenen te nemen waarvpn men de vingei toppen heeft afgeknipt, om aldus het vrije gebruik van zjjne vingers te behouden. 2°. Kamferbroeken. Genoemde broeken zijn aan den bilnaad van een langweipig zakje voorzien, gevuld mei kamferpoeder. Het gebruik van dit eenvoudig voorwerp is dikwerf voldoende om de vurigste en meest geile lusten tot bedaren te brengen en derhalve voor huismoeders en opvoeders der jeugd zeer aanbevelenswaard. _47. Blazen en overtreksels (foudralen van caoutchouc). Men kan daarvan met vrucht gebruik maken om de verdamping van den voorloop tegen te gaan. Deze toch zou de varkensblazen hard maken en de gom van de taf ontbinden. 248. Men moet in zijn huisapotheek of instrumentendoos (trousse) steeds zijden draden, kromme naalden, een bistouri ter opening van gezwellen, een stompe schaar ter verwydenng van afgestorven huiddeelen, een slagader-pincet en een kleine tinnen of gutta percha spuit voor injecties (inspuitingen) voorhanden hebben. VIJFENTWINTIGSTE HOOFDSTUK. Verkeerde Middelen (waarvan ik het gebruik verwerp). 249. Na de middelen te hebben opgegeven, die voor mijne geneeswijze voldoende pleiten, en wier uitwerkselen vrij vast bewezen zijn, moet ik nu nog de gronden aangeven waarom ik vele van de oude genees-voorschriften verwerp. 250. Hieronder behooren, als in beginsel strijdig met mjjne methode, en sedert lang reeds in onbruik geraakt de aloeaonttrekkingen, zoowel plaatselijke als algemeene door het lancet (aderlating), bloedzuigers of koppen. Door'dergelijke middelen compliceerde men de ziekte, terwijl men haar een andere richting zocht te geven. Men hielp ia schijn, terwijl men in wezenlijkheid verzwakte; men ledigde de gezonde vaten, terwyl men de zieke niet kon ledigen. Belachelijk ware het te gelooven, dat men door bloedontlasting dit levensbeginsel kan reinigen en zuiveren. Wanneer de bloedmassa niet deugt, verergert men door afnemen het overgeblevene nog meer. Waarom zouden wij ook tot dergelijke geweldige middelen onze toevlucht nemen? Willen wij de koorts overwinnen? Door aderlatingen zal men dit doel niet bereiken. Pijnstillend water op compressen of als wasschingen aangewend, doet de koorts in gewone omstandigheden binnen vijf minuten, in buitengewone in een kwartier verdwijnen: de pols daalt van 180 tot 60 slagen. En wat verlangen wij meer, daar wij toch de koorts naar de polsslagen beoordeelen ? Men vrage het den patiënt, en hij zal antwoorden dat hij verlichting gevoelt. Men late derhalve lancetten achterwege: zij hebben sinds Hippocrates tijden onheil genoeg gesticht. Bloedzuigers vergiftigen de wonden, koppen vernielen de weefsels: deze beide middelen zijn nog erger dan het lancet. Ik verwerp Spaansche vliegen, kunstmatige pokken, fontanellen, cauterisatiën enz., om dezelfde reden waarom ik mij haast eene wond, zoodra ik haar ontwaar, dicht te maken. De natuur laat geene ziekte ontstaan om haar door eene andere te genezen: dit is eene ongerijmdheid, welke wij aan de scholastieke geneeskunde te danken hebben. Maak voor etter, zoodra dezp ergens opgehoopt is een uitgang; maar niet iedere ongesteldheid vloeit weg al> etter door eene opening, die men hier of daar gemaakt heeft. Spaansche vliegen en andere blaartrekkende middelen hebben bovendien nog een ander gevaar; zij geven somtijds aanleiding tot andere aandoeningen, even onaangenaam als de ongesteldheid waartegen men ze aanwendt. Er ontstaat zeer moeielijke waterloozing, zuchtige zwelling, roos, om nog niet eens te spreken van den koortsachtigen, toestand dien geweldige blaartrekkende middelen op rug of borst van den lijder aangewend, veroorzaken. Desgelijks verwerp ik het gebruik van mosterdpappen en moxa's, omdat ik bevreesd ben voor brandwonden, die na het gebruik van deze laatste onvermijdelijk vni™» n •- «■«ras het Weener bijtmiddel eenmenÏÏ vaf S Kh-f^ ik u,k'a,s het «"S^SiSsïa&K -& éenTS h^ix.rssrs'^ e.J gSd?be™éne'hèeft aïn""1^' 6e" 2ieke zün Setlusfen SïS£S- verh»»«»8 tot tien te voorschijn roent Vnio-tn •• eercomPlica- Hfder eten datgene waar M 'rek ZT r"ethode^tikden maSnr1"8 "e™ SÏÏÏÏ- dwingen do°r . aanwending van Pijnstillend water te be deze tegen de theori^rgeneesftde^e?1^fsV^V311 schende maar niettemin zeer ratinnp«l« 7aa£ lndrui" wied!thanS ni6t SterVen we^ens ^brek aan voedingen Sn® m?fchL,,erreVr„e,r T,en en eener gastritis en ontsteking der organe/van'den nP Se'ên InS.na' T ge™»e SeiS 7XS'/Wend'S ™ onlr"e7Irtïn?eMiid*e„er dTÏÏÏ1""8 e\he,ig mitldel. maar niet vermeerderen Met milnl lcü nK';' verminderen lelijke middelen gM™'men eM vï?ZZtS' gering, wanneet de ££ Ik verwerp het aanleggen van ijs, vooral op den schedel, daar het ontsteking kan veroorzaken, en omdat men hetzelfde resultaat dat men door de vaak doodelijke koude van ys wil teweegbrengen, even goed en zonder gevaar, in den tijd van tien minuten door Pijnstillend water kan verkregen. . ,, Ik verwerp ook etheriseeren en het gebruik van chloto forrn, daar deze middelen de pijn alleen met levensgevaai wegnemen. deftde afdeeling. HUISELIJKE GENEESKUNDE OF BEHANDELING VAN DE MEEST GEWONE ZIEKTEN. •253. Ik heb de oorzaken der ziekten aangegeven, met de formulen en de wijze om zelf geneesmiddelen te bereiden. Nu blijft mij over den lezer aan het verstand te brengen hoe hij zijn eigen geneesheer kan zijn, door hem de behoorlijke behandeling van de meest voorkomende ziekten voor te schrijven. Ik zal trachten mij in algemeen verstaanbare termen uittedrukken, opdat ook ongeletterden uit mijne aanwijzingen nut kunnen trekken. De geneesheer zal my alledaagsche uitdrukkingen ten goede houden, het publiek evenwel zou mij het gebruik van wetenschappelijke termen niet vergeven, omdat het daarmede geheel en al onbekend is. I c zal bij iedere ongesteldheid aangeven: 2°. de oorzaken: 2». de verschijnselen waaronder zij zich voordoet: 3°. de wijze van behandeling, en 4°. de meest treffende voorbeelden van goede resultaten. Ik geef echter vooraf een overzicht van de grondtrekken mijner hygiënische handelwijze waardoor men zijne gezondheid kan bewaren en tegen ziekten kan gevrijwaard blijven. Het spreekt van zelf, dat men zich gedurende mijne behandeling ook aan mijn hygiënischen of gezondheidsleefregel dient te onderwerpen. EERSTE HOOFDSTUK Gezondheidsleefregel, (hygiënische.) 254. lo. Men hoede zich voor vochtigheid, koude voeten, tocht en plotselinge veranderingen van temperatuur. 2". Men wone in hoog-geplafoneerde, door de zon beschenen kamers, voor versche lucht toegankelijk, zonder dat deze tocht veroorzaakt. 3o. Men venvissele dikwijls van ondergoed, en vooral iederen keer als men sterk gezweet heeft; men wrijve zich dan in met kamfer-spiritus of eau de Cologne, wanneer het koud is; bij warm weder of koortsaandoening met wat Pijnstillend water. Daarna wrijve men zich in met kamferzalf. 4". Men bestrooie de bedden van tijd tot tijd met wat kamferpoeder tusschen matrassen en onderlaken, ten einde daardoor wellustige droomen tegen te gaan, een ongestoorden slaap te genieten en insekten te verdrijven. 5°. Men ete steeds op bepaalde uren. 6». Men neme na het eten een half uur rust, en houdé zich dan met eenigen handenarbeid of lichaamsoefening bezig; maar spanne zoo min mogelijk het denkvermogen in. 7o. Voor geestesarbeid heeft de morgenstond goud in den mond. Eene wandeling in den morgenstond is — mits niet met nuchtere maag — is zeer aanbevelenswaard. 8°. Men sta altijd van tafel op zonder geheel en al Verzadigd te zijn. 9°. Sterke maar aangenaam gekruide spyzen bevorderen de spijsvertering. Specerijen en dessert elixirs zijn wormaf drijvend. Laffe, gesuikerde, slijmige gerechten en onrijpe vruchten kweeken in onze ingewanden een overvloed van wormen, die vele ziekten veroorzaken. Specerijen zijn uitstekend voor lieden van eiken leeftijd en ieder gestel; verscheidene geneesheeren zullen ze afraden, doch men late zich daardoor niet afschrikken: een goede digestie zal die vrees wel verdrijven. Men geloove hierin mijn langdurige ondervinding. 10°. Men blijve des avonds niet te laat op, de dagslaap haalt niet bü de rust van den vroegen nacht. 11°. Men neme driemaal daags een stukje kamfer van de grootte eener linze (122), dat men doorbijt en met een teug cichorei- (23C) of hopwater (22r), of beter nog met wat zoutliinonade (234) inslikt. In gevallen van slapeloosheid kan uien nogmaals dezelfde dosis nemen. Over het algemeen genomen geven 15 centigrammen kamfer (dus drie stukjes van de grootte eener linze) twee uren slaap. 12°. Daar dit regime, den eetlust vermeerderend, gemakkelijk tot verstoppingen aanleiding geeft, zoo is het niet ongeraden om de vier of vijf dagen vijf stukjes aloë (101) ieder van de grootte eener erwt (ongeveer 25 centigrammen,) te nemen, die men met water doorslikt. Vóór het te bed gaan en den volgenden morgen neme men een grooten kop kruidenafkooksel (104). Men zal alsdan in den morgen ontlasting krijgen en voor het overige van den dag niet meer. Voor sommige personen is deze gift te zwak; hun kan men veilig 30 tot 40 centigrammen geven, eene hoeveelheid ge<" venredigd aan hun gestel. Kinderen hebben genoeg aan 10 tot 15 centigrammen. Willen zij geen aloë innemen, dan kan men voor hen met een lepel ciehoreistroop (222) volstaan i. 13». Zuigelingen, moeders of minnen zullen bij het hygiënisch regime evengoed varen alsof zij zeiven daaraan onderworpen zijn; want de kamfer gaat oogenblikkelijk in de melk over. Bij geringe ongesteldheden zette men hun een lavement van een stukje kamferzalf (158) ter grootte van een hazelnoot, en wrijve hun het lijf met kamferzalf in. 14°. Men wachte zich in alles voor overdrijving, ook van overmatig gebruik van purgeermiddelen, daar het lichaam er dan te veel aan gewent. Te groote inspanning, zoo wel van lichaam als van geest, is schadelijk op den langen duur. Volgt men mijne eenvoudige voorschriften op, men zal er zich voortdurend wel bij bevinden. 1) Ik geloof zelfs dat deze laatste voor kinderen verkieslijk is. TWEEDE HOOFDSTUK. Practiscbe toepassing mijner methode. 255. Koorts: Hersenkoorts, Tusschenpoozende koorts, Typheuse koorts, Galkoorts. Oorzaken. Al wat het bloed in gisting brengt veroorzaakt koorts en wel: gebrekkige spijsvertering, misbruik van sterke dranken en van kwikmiddelen, verstopping, indringen van zure zelfstandigheden of scherpe stoffen eener etter; ng, of van parasieten in het bloed. Het wegblijven van de koorts, gedurende den tijd van een, twee of drie dagen, laat zich in het algemeen door de gelijktijdige rust eener levende oorzaak verklaren. Hersenkoorts is desgelijks slechts het gevolg van de werking van een parasiet in de hersens. Verschijnselen. Hevig en onregelmatig slaande pols; afwisselende hitte en rilling. Bij tusschenpoozende koortsen wordt (na verloop van tijd) het gelaat vaal en bleek, het lichaam vermagert en verzwakt. Behandeling. Onafgebroken gebruik van kamfersigaren (131) driemaal daags; inwendig gebruik van kamfer (122); om de twee dagen aloë(101); wormafdrijvende lavementen (188); compressen van pijnstillend water (196), of wormafdrijvende pappen (168), met pijnstillend water vochtig gemaakt en op den buik aangelegd; herhaalde wasschingen van het lichaam nu eens met kamfer-spiritus (139) dan eens met pijnstillend water; compressen van hetzelfde water om den hals, achter de ooren en op den schedel. Dit alles wordt aangewend in hoeveelheid en op de wijze vroeger door ons aangegeven. Hersenkoorts wijkt in een oogenblik voor deze middelen, wanneer men ze namelijk in het begin behoorlijk aanwendt. Typheuse koorts (285), zich kenmerkend door diarrhee, het braken van een zwartachtige stof, flauwten, hersenkoorts, suizing in de ooren en lichte stuiptrekkingen, is in werkelijkheid niets anders dan een wormkoorts, en wijkt desgelijks voor mijne methode. Iedere andere behandeling kan noodlottige gevolgen hebben. Tusschenpoozende (intermitteerende) koorts. Deze behandel ik volmaakt op dezelfde wijze als miasmatische vergiftiging, namelijk : wasschingen van het geheele lichaam met pijnstillend water; inwrijvingen met kamferzalf (158) op de borst en tus- 9 schen de schouders; inademen van den damp van pijnstillend water; gebruik van eenige druppelen er van in een glas gewoon water en compressen om hals en hoofd. 256. Ontsteking. Dit woord, dat in de oude medische school een zoo gioote rol speelt, is inderdaad slechts het verschijnsel eener ziekte waarvan de oorzaak elders is gelegen. De ontsteking van het weefsel is slechts het gevolg eener beleediging er van. Neem de oorzaak weg door de beleediging te heelen en gij verwijdert tegelijkertijd de ontsteking. Aangezien wij nu de ontsteking niet als een bijzondere ziekte beschouwen, zoo verwijzen wy omtrent de ontsteking van maag en ingewanden naar het artikel: Maagziekten (285 en 292) enz.; over die der longen naar het artikel: Borstziekten (278) enzi 257. Zenuwlijden. Dit is een onjuist woord, wanneer men het in zijn gewone beteekenis opvat. Daar de zenuwen, de dragers van het gevoel, als een ver en wijd vertakt net in alle organen verspreid zijn, zoo wijze men mij eene ongesteldheid die niet tevens zenuwlijden is. Men zegt derhalve van eene ziekte: ..het is eene nerveuse aandoening," wanneer men er niets anders van weet te verklaren. 258. Hoofdpijn, migraine (schele hoofdpijn), hersenkoorts. Oorzaken. Deze zijn of plaatselijk of algemeen: plaatselijk, wanneer het kwaad zetelt in oog-, neus- of oorholten; het indringen van een insekt of een vreemd lichaam in deze holten kan de hevigste hoofdpijn, ja zelfs hersenkoorts ten gevolge hebben. De oorzaak is algemeen: bij ernstige stoornissen in de spijsvertering of bü bloedcongestiën in de groote of kleine vaten der hersenen. Maar de hardnekkigste oorzaak is de terugwerking van kwikmiddelen op de hersenen, die al naar hun vermogen, migrainekoorts, zelfs waanzin kan teweeir brengen (261). e Verschijnselen. De migraine of schele hoofdpijn tast slechts een gedeelte van het hoofd aan, en voornamelijk' het voofhoofdsgedeelte boven een'der beide óogen. Hoofdpyn openbaart zich in het bovenste gedeelte van den schedel. . . De hersenkoorts doet het bloed en het hoofd als het ware koken, de slagaderen der slapen kloppen sterk, de ontsteking grijpt het geheele gezicht en vervolgens het lichaam aan, men droomt en ijlt met open oogeh, de dood kan volgen wanneer niet spoedig middelen worden aangewend Behandeling. De hoofdpijn zal, wanneer het lijden nó<* niet verouderd is, binnen weinige minuten verdwijnen na eenvoudige wasschingen van den schedel met pijnstillend water (196), of wanneer men een daarmede bevochtigd compres (203) om den hals legt. Blijft de pijn aanhouden, zoo wijst dit_ op gebreken in de spijsvertering i). Men neme alsdan 25 centigram aloë met wat zoutlimonade en daarna een attreksel van borago (232): dit zijn intusschen zeldzame gevallen. De hersenkoorts verdwijnt in vierentwintig uren en de lijder gevoelt reeds terstond verlichting, wanneer men hem aan de volgende behandeling onderwerpt. Men bindt om het voorhoofd een dikken doek, ten einde de oogen voor de werking van pijnstillend water te beschermen, en bevochtigt het hoofd met dit water. Men belegt den hals met compressen (237), die met hetzelfde water zijn nat gemaakt men wascht_ er het lichaam mede en wrijft dil met kam' ferzalf in (158). Zoodra de patiënt tot bewustzijn is gekomen, geeft men hem 80 centigram aloë, vervolgens een wormafdrijvend lavement (191), als het noodig is ricinieolie (219), en legt hem dan wormverdrijvende (168) en afvoerende pappen op het ljjf. Warme dranken van borago en een stuk kamfer, ter grootte van eene erwt bij iederen kop van dien drank. Men gaat met wasschingen met dit water voort totdat alle verschijnselen verdwenen zijn Is de ziekte het gevolg van kwikmisbruik, dan geve men het afkooksel van sarsaparille met of zonder jodium potassii, dat wy vroeger (187,3° en 4») hebben aangegeven. Opsnuivingen van kamferpoeder (126) en inspuitingen ,er. wel ,°P- veeIal '8 e.e" koortsachtig gevoel, met hoofdpijn gepaard, het gevolg van verstopping (constipatie). met kamferolie (153) zijn zeer dienstig bij hoofdpijn en migraine. Het eerste gebruikt men wanneer men vermoedt dat de oorzaak huisvest in de neusholte; het andere, wanneer men meent dat deze in de oorholte zit. 259. Slapeloosheid. Men neme, voordat men slapen gaat, een glas zuiver water met suiker, kamferpoeder (124) en een paar druppels zwavel ether; of een stukje kamfer, ter grootte eener erwt, bi,jte het door en slikke het met een weinig water in. Dit kleine stukje kamfer geeft minstens een paar uren rustigen slaap. Komt de slapeloosheid voort uit koorts, die een plaatselijke pijn veroorzaakt, dan wrijve men waar' men pijn gevoelt met 7—8 droppels laudanum en ether. 260. Beroerte. Oorzaken. Aandrang van bloed naar de hersenen derhalve stoornis in den bloedsomloop. De hersens, door de ophooping gedrukt, kunnen hunne funktiön niet vervullen: de wanden der vaten worden soms verbroken, en de dood volgt, wijl de hersenen verlamd of gedesorganiseerd worden. Uitspattingen, in offers aan Venus of Bacchus, zgn een der aanleidende oorzaken van beroerte. Ineengedrongen volbloedige personen, met korten hals, moeten zich vooral inachtnemen, open lijf houden, op geregelde tijden eten, enz. omdat hun gestel hen tot deze ziekte voorbeschikt. Verschijnselen. De lijder slaat plotseling beweging- en bewusteloos neer. De beroerte is doodelijk wanneer de polsslag ophoudt en volkomen gevoelloosheid intreedt. De beroerte is volgens onze methode te genezen en laat geen spoor achter, wanneer men terstond na den aanval daarvan gebruik maakt, verondersteld altijd, dat het slechts congestie en geen hersenbloeding is. Eene aderlating in dit geval kan den lijder dikwijls voor zijn geheele leven verlammen. Handelwijze om beroerte te voorkomen. Lieden, die hiervoor aanleg hebben, moeten om de drie dagen een weinig aloe (101), en iederen dag een verzachtend kamfer lavement (189b) nemen. Z(j moeten zich onthouden van moeielijk te L i verteren spijzen en geestrijke dranken maar daarentegen veel lichaamsbeweging nemen, 's Avonds en 's morgens wasschingen met pijnstillend water (196) op borst-, rug en nierstreken gedurende 1 of 2 seconden, en dagelijks eenof tweemaal inwrijvingen met kamferzalf (158), op den rug en nierstreken gedurende 5 minuten. Zy moeten steeds een fleschje met pijnstillend water bü zich dragen, om by kleine aanvallen van congestie te dienen. Des avonds gebruike men een aftreksel van borago (232), na te voren kamfer te hebben opgesnoven (126). Behandeling. Men bindt een dikken doek om het voorhoofd, ten einde de oogen voor het indruppelen van het pijnstillend water (195) te beveiligen, en maakt nu met dat water het hoofd des lijders nat. Ten einde te voorkomen, dat het water over de wenkbrauwen loopt, houde men het hoofd een weinig naar achteren gebogen. Men- legt te gelijkertijd om de slapen, om den hals en de polsen compressen van pijnstillend water (203». Men wascht er borst en rug mede, en wrijft deze lichaamsdeelen daarna met kamferzalf (158) in. Zoodra de lijder teekenen geeft van bij te kpmen, plaatst men hem in een bad (107) en gaat met de inwrijving voort. Men geeft hem een glas zeer warm aftreksel van borago (232) met een lepel pijnstillend water (196) te drinken. Men moet zoo spoedig mogelijk een sterk afvoerend lavement f191) toedienen, en wanneer er geen scheuring van vaten, en als gevolg daarvan een uitstorting van bloed in de hersenen heeft plaats gegrepen, zal de zieke in minder dan een kwartier als door een toovermiddel weder tot bewustzijn komen. Men geeft hem een sterke dosis aloë (101) met wat kruiden-afkooksel (104), of wat ricinie-olie (219) om de ontlasting te bevoideren, zoodra hij zich een weinig beter gevoelt. Vooral wende men deze behandeling dadelijk na den aanval aan. 261. Krankzinnigheid. Oorzaken. Gebrekkige vorming der h< rsenen, aangeboren of door eenig toeval ontstaan; meer of mindere desorganisatie of drukking op het een of ander deel der hersenmassa, ten gevolge van het indringen van een vreemd lichaam of van een parasiet; hersencongestie, als gevolg eener physische > of moreele oorzaak, b. v. door een verdrietig leven; waardoor het bloed naar de hersenen opstijgt; eindelijk misbiuik van kwik, dat evenveel slachtoffers naar de krankzinnigengestichten zendt als alle andere oorzaken te zamen. Verschijnselen. De verschillende hersen aandoeningen waarvan wy hier spreken, openbaren zich in stompzinnigheid, eenvoudige mania of waanzin, als razernij, al naarmate de oorzaken van meer of minder bezwarenden aard zijn. Zij zyn geneesbaar of niet, voorbijgaand of blijvend, hoe het zij, een zorgvuldige waakzaamheid is steeds gebiedend voorgeschreven. 5 ?ÜkeliJke omslagen met pijnstillend water (lyb) om den schedel, om den hals en de polsen, zyn dikwerf alleen voldoende om de congestiën, die tot opgewondenheid en vyorbijgaanden waanzin aanleiding geven, te genezen. Evenzo0 vermindeien de toevallen van ongeneeslyken waanzin, bu aanwending van deze middelen, vooral wanneer mon ze vereenïgt met baden, met pijnstillend water aangemengd. Men onderzoekt vervolgens of wormen den wel kwikvergiftiging ook de aanleidende oorzaak kunnen zyn, en past als- a'ino,eveneneeSW^Ze ^°e' ^e&en die ongesteldheden zal Bij ongeneeslijke krankzinnigheid bepale men zich tot een zorgvuldige bewaking, en nimmer moet men gewelddadige middelen aanwenden, om daardoor, zooals men zegt, de arme krankzinnigen weder tot r?de te brengen. Smaad en schande over den opzichter van een krankzinnigengesticht, die zijn toev ucht neemt tot beulenmiddelen! De razende, hoe groot zijn kracht overigens oqk moge wezen, heeft toch hetzelfde gevoel van minderheid, dat den os, een olifant of oaard, aan een kind doet gehoorzamen. Hij siddert als hij ziet dat i?!f\ V00ri Jie'"nlet bevreesd is, en is dankbaar, wanneer w*ct,dat men hem vriendelijk en goedaardig bejegent. Wat de razende krankzinnigen betreft, men trachte eze slechts onschadelijk te maken. Hoe boosaardig derge- vi n =" °, v,m°ugen zijn' er bl«ft altüd nog een sprankje bo„. verstand b« b0n over, waarvan men partij kan trek- ' zeg hun lets streelends, en zij zijn straks de booze 'P?.^TnS ,Verget®"' die z" Zü0 even hadden opgevat. 1°01Vvnendeh-ikheid te winnen, maar niet door dwangmiddelen te overmeesteren. 262. Flauwte, Zicijm of Onmacht. Behandeling. Men bindt den lijder een doek om de oogen en maakt hem het hoofd nat met pijnstillend water (196), wascht daarmede de hartstreek, en legt om hals en polsen compressen met hetzelfde water aan. Men kan den lijder ook een weinig kamferazyn (162) laten ruiken, of een wijnglas suikerwater ingeven, waarin men een lepel pijnstillend water (196) heeft gedaan. 263. Stuipen, Vallende ziekte, iEpilepsie), Sint-Vitusdans. Oorzaken. De werking van vreemde vergiften, vreemde lichamen of wormen op de zenuwen. De spoel- en lintworm veroorzaken dikwijls vallende ziekte. Behandeling. Het kan nimmer schaden wanneer men deze ziekten in- en uitwendig behandelt volgens onze methode, om ingewandswormen (329), en voornamelijk den lintworm te verdrijven. Te gelijker tijd maakt men het hoofd van den patiënt nat met pijnstillend water (196), wascht daarmede zijn lichaam, en wrijft hem minstens driemaal daags met kamferzalf (158) in, vooral gedurende de aanvallen. Eindelijk geelt men hem dagelijks een bad met pijnstillend water. (107) 264. Kramp (vooral der extremiteiten). Oorzaken en verschijnselen. Kramp is het gevolg eener andere ziekte, over het algemeen veroorzaakt door aanwezigheid van ^ wormen in het darmkanaal, waar deze de zenuwen prikkelen en dientengevolge door terugwerking in de ledematen gewelddadige en pijnlijke samentrekkingen der spieren veroorzaken. Kwik- en arsenikmiddelen veroorzaken krampen. Behandeling. Wasschingen met pijnstillend water (203) verminderen oogenblikkelijk krampachtige samentrekkingen, zelfs bij het naderen van den dood. Soms is koude alleen toereikend, zooals men ondervindt, wanneer men. in den nacht door kramp in de kuiten overvallen wordende, slechts uit het bed behoeft te springen om die te doen ophouden. Door mijn hygiënischen leefregel (254) te volgen, blijft men het best voor krampen bewaard. 265. Algemeene of gedeeltelijke verlamming. Oorzaken en verschijnselen. Verlamming wordt veroorzaakt door het indringen van een vreemd lichaam, van een worm of insekt in een zenuwmiddelpunt, waardoor op meer of minder aanhoudende wijze de gemeenschap der zenuwen met de bewegingsorganen, dat is, met een deel van het spierstel wordt afgebroken. Beroerte, ook bliksemslag kunnen algemeene of plaatselijke verlamming ten gevolge hebben. Behandeling. Deze moet niet alleen het aangedane deel in liet oog houden maar voornamelijk de oorzaak van de kwaal, die gewoonlijk in het hoofd of de ruggestreng zetelt. Men wendt de kuur aan bij halfzijdsche verlammingen op de helfr van het hoofd of ruggestreng, die tegenover gesteld is aan de zieke zijde, bij volkomen verlamming, bij onvolkomen halfzijdsche verlamming, en bij verlamming der onderste ledematen. Minstens driemaal daags, tien minuten lang, zoutpappen (169) langs de geheele ruggestreng. Men wrijft het hoofd in met pijnstillend water (196) en daarna rug en nieren gedurende twintig minuten met kamferzalf (158); lichaamsbewegingen zijn aangeraden, indien de lijder namelijk ze maken kan. Verder: opvolging van mijn hygiënisch regime (254) menigvuldig gebruik van afvoerende lavementen (189b), om de veertien dagen ricinie-olie (219),'pijnstillende baden (107), minstens driemalen in een week, inwrijvingen met kamferzalf (158), na tevoren een bad genomen te hebben, aanwending van galvanisme (171), 's morgens en 'savonds kamfer (122) met thee van sarsaparille (187. 3".), verbonden met iodïum (187. 4».). In het gunstige jaargetijde alle drie dagen een zeebad (109). 266. Waterzucht van het ruggemerg. Ruggemergstering. Tegen deze zeer bedenkelijke ziekte wendt men aan: menigvuldige inwrijvingen met kamferzalf (158).' afgewisseld door wasschingen met kamfer-spiritus (139) en pijnstillend water (196). Hj'giëniach regime (254). Afkooksel van sarsaparille met jodium potassii (187. 4u.) Voortdurend gebruik van galvanische platen op de wervelkolom (175). Lavementen van een aftreksel van lijnzaad met een gram zwavelzuur-zink op een liter water. Bloedbaden (111). 267. Oogziekten. Oorzaken. Het indringen van een vreemd lichaam, inwerking van bijtende stoffen, terugwerking van kwik- of arsenikmiddëlen, .en zeer dikwijls het indringen van wormpjes of microscopische dieren. Somtijds zijn zij het gevolg van bloedsaandrang naar de hersenen waardoor de gezichtszenuwen worden samengedrukt. Behandeling. Om de werking van kwik of arsenik onschadelijk te maken, legge men om de oogen compressen van kamfer-spiritus, en laat den lijder dikwijls sterken kamferspiritus opsnuiven. Galvanische platen tusschen de oogen en op de slapen van het hoofd (175). Dranken van sarsaparille met jodium potassii (187. 4). Men make het hoofd dikwijls nat met pijnstillend water, zoo ook de slapen en omliggende deelen; men gebruike om de drie dagen aloë (101), en maandelijks ricinie-olie (219). Baden, enz. In andere gevallen wend ik de volgende behandeling aan: 's morgens en 's avonds bedek ik de oogen met eene laag kamferzalf (157), die, wanneer zij vloeibaar geworden is, in de oogen loopt. Men ontwaart dan een brandend gevoel, dat men echter moet doorstaan : daarop volgt eene ontsteking van het bindvlies. Men moet telkens, wanneer men ontwaak', er een nieuwe laag kamferzalf opdoen. Den volgenden ochtend bette men de oogen met schoon water. Inwendig gebruike men driemaal d iags een stukje kamfer (122). Om de drie dagen neemt men wat aloö '101), en wanneer de ongesteldheid van syphilitischen aard is jodium potassii (187). Gebruik, zooals is aangegeven, van galvanische platen; men kan ook galvanische sonden in den neus brengen. Dranken van sarsaparille met jodium potassii, lavementen met een gram zwavelzuur-zink. Op deze w^jze heb ik verscheidene oogziekten gelukkig genezen. 268. Tranen-fistel. Herhaald aanwenden an kamfer spiritus op den wortel van den neus. Bovendien brenge men iederen avond een weinig kamfer in de ooghoeken, snuive kamferpoeder (12), strijkt dikwijls met den vinger, dien men vooraf met pijnstillend water (203) heeft bevochtigd, over liet tandvleesch, en legt compressen van datzelfde water (203) om hoofd en hals. Men bevochtige er ook de hand mee en legt deze aldus op de bloote borst der kleinen. 's Morgens en 's avonds geeft men hun een lavement (189al van een lijnzaad-aftreksel met een weinig zout. 276. Mond■ Tand■ en Kiespijn. Oorzaken. Misbruik van zoetigheden bij bedorven tanden of kiezen, van kwik, de een of andere parasiet, koude en vooral tocht. , . . Behandeling Men zuivere iederen morgen en avond de tanden met water, waarin een weinig houtasch is gemengd. Men gebruike intusschen slechts nu en dan houtasch en steeds zeer weinig, daar de potasch op de weefsels een ontbindende werking uitoefent. Na den maaltijd reinige men ze weder en bestrijke dan de tanden met den wijsvinger, in Eau de Cologne gedoopt. Verder mijn hygiënisch regime (2o4). In landstreken waar de tanden ten gevolge van slecht water vroegtijdig uitvallen, moet men ze van tijd tot tijd wreven met een vinger, dien men te voren met kamfer-spiritus 1143) heeft bevochtigd, Eau de Cologne, of water waarin op een liter een gram zwalvelzuur-zink is opgelost, als voorbereidende kuur. Wanneer beenbederf den tand nog niet heeft aangetast en de pijn met het gevolg is van kwikmiddelen, zal het inbrengen van een stukje kamfer in de pijnlijke kies de pijn als door een toovermiddel doen verdwijnen. Blijft dit middel zonder gevolg, dan is het een bewijs van verborgen verzwering in het kaakbeen. In dit geval bestrijke men het tandvleesch herhaalde malen met kamfer spiritus (143), legge den lijder zoutpappen (169) op de wangen, waarin een paar droppels landanum en ether, met coinpres3en van pijnstillend water (203) achter de ooren. Ik heb hiervoor tandpijn in den regel zien wijken of verminderen. Is het gebruik van kwik de oorzaak, dan gorgele men met water waarin /.. gram zwavelzuur-zink, legge galvanische platen (17q) tegen het tandvleesch en gebruike dranken van sarsapanlle en jodium potass. (187) 4». Helpt dit alles niet, dan rake men den tand. aan met een watje, in ether gedoopt, of wel men wrijft een droppeltje laudanum over de wang, ter plaatse waar zich de zieke tand bevindt. Wanneer de verzwering in het kaakbeen van dien aard is, dat al deze middelen werkeloos blijven, dan moet men den tand laten uittrekken. Als dit geschied is, spoelt men den mond met lauw water, waarin eenige kamfer-spiritus en brengt van tijd tot tijd wat kamferpoeder (126) in de wond. 277. Verkoudheid, hoest, Griep, Kinkhoest. Oorzaken. Verkoudheden op de borst, catarrh, komen lederen tyd van het jaar, hoofdzakelijk in het gure seizoen voor, terwijl de zoogenaamde griep of influenza bij koud. regenachtig en nevelig weder epidemisch heerscht. De kinkhoest is eigenlijk niets anders dan de verkoudheid bij kinderen, die met hevigen hoest vergezeld gaat. Het woord catarrh, een Grieksch woord, beteekent de slijmachtige afscheidingen, aan verscheidene ongesteldheden eigen. Terwijl verkoudheid alleen wijst op deze afscheiding uit neus- en ademhalingswerktuigen, spreekt men van blaas catarrh, baarmoeder-catarrh, enz. Hier bedoel ik met het woord „catarrh" borst- of keelaandoening. Deze is het gevolg van doode of levende vreemde lichamen, die prikkelend werken op de wanden der ademhalingswerktuigen, vooral van de keel. De griep is1 het gevolg van sterkere parasieten, die zich aan de slijmhuid van het strottenhoofd vasthechten en, door het afscheiden van hun vergift, verstoppingen der watervaten en stijfheid van hals-, rug-en borstspieren veroorzaken. De kinkhoest van kinderen ontstaat uit dezelfde oorzaken als een catarrh bij oudere personen; het onderscheid is slechts een gevolg der verscheidenheid van ouderdom en gestel. Verschijnselen. Aangezien de ademhaling een onmisbaar vereischte is voor de instandhouding van alle functiën des lichaams, zoo moet natuurlijk de geringste belemmering daarin een algemeen gevoel van kwalijk^bevinden teweeg brengen: men ziet dan ook dikwijls, dat verwaarloosde verkoudheden een wegkwijnen en longtering na zich sleepen. De griep, die veel storender op het lichaam werkt, heeft een veel ernstiger karakter dan verkoudheid, en veroorzaakt bij gewone behandeling dikwijls een groote sterfte waar zij epidemisch heerscht. Naarmate mijne methode meer algemeen wordt gevolgd, zien wij des te zeldzamer verwaarloosde verkoudheden "en catarrhen. Zelfs de griep, die iederen winter zich gelden laat, zal geen teekenen van leven meer geven wanneer men zich aan mijne voorschriften houdt; want nagenoeg alle borstaandoeningen moeten voor kamfersigaren (131) wijken. Voegt men bij het gebruik daarvan afwisselend wasschingen met pijnstillend water (203) en kamfer-spiritus (143), dien men door compressen op den hals aanwendt, zoo kan men verzekerd zijn dat men het kwaad in het begin zal onderdrukken. Blijft de benauwdheid op de borst aanhouden, dan bedekke men deze en den hals met compressen (143.2°), die in kamfer-spiritus goed nat zijn gemaakt. Van tijd tot tijd wrijft men borst en nierstreken met kamferzalf (158) in; ook moet men met zoutwater (234) gorgelen. Kinkhoest behandelt men volgenderwijs: zoodra een kind begint te hoesten, geeft men het om de twee dagen 5 een- tigram aloë (101). Is het nog te jong, dan een eetlepel cichorei-siroop (222); men brengt het een weinig zoutwater in den mond, en zoo het nog te klein is om te gorgelen, legt men het compressen van kamfer-spiritus (143.2») om den hals en draagt het dan heen en weer, opdat het niet al te veel spiritus-dampen inademe. Bij iederen hoestaanval wascht men rug en borst met pijnstillend water of wrijft die met kamferzalf in. Bovendien geeft men het een vierde van een knoflookje fijn gehakt (114) en één centigram calomel, en herhaalt dit wanneer de kinkhoest na verloop van vijf dagen nog niet geweken is. In dit geval brenge men het ook kamfersigaren (131) in den mond, drukke het dan de lippen, en laat het aldus inademen. Volwassen personen moeten by verouderde slijmvloeden der longen minstens driemaal daags met zoutwater gorgelen, verv dgens wat kamfer met teer- (235) of hopwater (229) nemen, of liever een aftreksel van boraeo (232), zoo noodig met sarsaparille (187.3°). Z{\ moeten zich wasschen met pijnstillend water en 's morgens en 's avonds zich inwrijven met kamferzalf. Om de vier dagen aloë (101) met wormafdrijvende lavementen. (192), en om de twee dagen een knoflookje (114) bij het eten. Kinderen geeft men in plaats van aloë, cichorei siroop (222). Bovendien kan men bij het verheffen van hoest een stukje granaatappelbast (181) kauwen. Slechts weinige personen komen in de noodzakelijkheid om al deze middelen aantewenden. Zij gevoelen reeds na het gebruik der kamfersigaren (131) gewoonlijk een onverwachte verlichting, en vooral geven inwrijvingen met kamferzalf (158) een aangenaam gevoel, dat althans voor eenige uren de gezondheid evenaart. Ik herhaal nogeens dat het gebruik van kamfersigaren dikwijls alleen voldoende is om het kwaad in het begin meester te worden. De granaatwortel en granaatbast (180) bezitten de eigenschap om catarrh en verkoudheden, die bij het intreden van het koudere jaargetijde te voorschijn komen, als door een toovermiddel te verdrijven. Men behoeft, slechts een stukje daarvan te kauwen, het speeksel door te slikken, en hoest en slymafscheiding verdwijnen. 278. Borstziekten, Pleuris, Longontsteking, Longtering. Oorzaken. Ophooping van bloed in de longen veroorzaakt longontsteking. Deze bloedsophoopingen zijn het gevolg van te sterke afkoeling, hevige koorts of het inademen van zuie dampen. Wanneer de binnenvlakten van het strottenhoofd en de kleine luchtpijptakjes door het indringen van vreemde lichamen of wormen geprikkeld worden, ontstaan verkoudheden, aamborstigheid, catarrh, enz. Is dit het geval met het uiterste gedeelte der longen, dat met het borstvlies in verband staat, dan onstaat er door uitzweeting een vochtophooping in de borstholte, die eerst zijdewee veiooizaakt en eindelijk, wanneer dit niet geneest, als luchtgezwel (emphysema) als etterboist of itterzak (empyemai zich openbaart. De voortdurende prikkeling eener levende ziekteoorzaak, of de terugwerking van kwik- en arsenikmiddelen, hebben een tuberculeuse ontbinding op de binnenvlakten der longen ten gevolge. Er volgt alsdan termg (phthisis), een treurig lijden, dat door het geringste toeval ongeneeslijk wordt en den patiënt ten grave sleept. Een lintworm (taeniaï is vaak de bewerker van longziekten sn kan hardnekkigen hoest, enz. veroorzaken. Is dit het geval, dan kauwe men granaatappelschil (184). Verschijnselen. Men ondervindt bij borstontstekingen een gevoel van benauwdheid, zoo hevig somwijlen, dat n1^ denkt te stikken; bij pleuris hevige steken in de zijde. Dit alles gaat gepaard met telkens herhaalde viuchtelooze pogingen tot hoesten en opgeven van slijm. De verschijnselen van tering zijn van meer beteekenis: de knobbels 111 de longen nemen toe, de haarvaten worden er dooi veistopt, de opneming van zuurstof door het bloed woidt belemmerd, de longcellen gaan in ettering over, ontbinden zich en er heeft belangryk stofverlies plaats. De lijdei ondervindt een gevoel van afmatting, zonder juist pijn te lij den; de tluimen, eerst schuimig, wit en paarlmoeikleuiig, worden van lieverlede slechter van kleur, walgelijk geel en vervolgens groen geel. Na een langdurig lijden steift de ^Behandeling. Longontsteking behandelt men door van tijd tot tijd salinische pappen (169), met pijnstillend water bevochtigd, op borst en rug aanteleggen, lelkens voordat men nieuwe pappen oplegt, wat dikwijls moet geschieden, wrijft men met kamferzalf (158) gedurende vijf minuten. Nu'en dan legge men compressen van pijnstillend water (203) om der. hals. Om de twee dagen geve inen aloC (101) 10 en afdrijvende lavementen (190), om de diie dagen ïicinie olie (219), en driemaal daags kamfer (12a). Wanneer het opge-en moeielvjk gaat en het sputum (spuwsel) een verdachte kleur aanneemt, legt men bij tusschen poozen compressen van kamfer spiritus (148. 2») om hals en borst; men beveiligt den lijder tegen de uitwaseming deialcoholdampen door hem met een stuk neteldoek te bedekken Ter zuivering van de atmosfeer ontsteekt men van tijd tot 'tijd in de kamer een weinig van dezen spiritus en was sche rug en borst van den lijder met kamferazyn (162), voordat men hem met kamferzalf inwrijft. Wanneer de koorts door het gebruik van spiritus zich verheft, waseht men den patiënt met pijnstillend water en dient hem een dosis aloë toe. Men kan hem ook een glas suikerwater met eenige droppels of een lepeltje pijnstillend water ingeven. Heeft de lijder weinig eetlust, dan geve men hem om het uur wat krachtigen vleesch bouillon en een eetlepel goeden ouden wyn. Kamferlavementen (18%) met een lepel keuken- zout zijn ook soms dienstig. Bii pleuris legt men op de pijnlijke plaats compressen, goed van kamfer-spiritus doortrokken, (148.2°) en wryft ze in met kamferzalf f158). Verder kaïnfei sigaren (131» en aloë, (101) van tijd tot tijd ricinie-olie (219) en gerstewater. Bii teringlijders werkt mijn hygiënische leefregel (2o4) met gebruik' van katnfersigaren (181) uitstekend. Men wachte zich voor een verzwakkend diëet, voor melkkuur b.v. en kruide alle gerechten sterk met specerijen. Zoodra de eerste beginselen zich vertoonen, moet men terstond compressen van kamfer spiritus (143. 2») op de bont leggen en deze afwisselen met zoutwater-pappen (169), die met kamferazün (162) vochtig zijn gemaakt. Herhaalde wasschingen met pijnstillend water (196), inwrijvingen met kamferzalf (158) komen ook te stade. Driemaal daags een gift kamfer (122), die men met een teug hop-aftreksel (229), 1,eerwater (225) of sarsaparille-thee (187. 3") inneemt. Aanhoudend moet men kamfersigaren (131) gebruiken, veel wandelen bij zonnig weder en weinig maar dikwijls krachtige spijzen nuttigen. Alle dagen neme men een wormafdrijvend lavement (192), en kauwe dikwijls een sHik gianaatappelschil (184). Zie verder gebruik van galvanische platen (175) en bloedbaden (111). 279. Etterborst. Etter sak. (Empyema). Oorzaken. Een verzwering in de longen of ophooping van etter tusschen het borstvlies en de long, door het indringen van een of ander vreemd lichaam ont3taan. Verschijnselen Hevige koorts, gevoel van zwaarte aan de aangetaste zijde, benauwdheden, steken in de borst, gebrek aan eetlust, enz. Behandeling. Aloë (101) en ricinie olie (219), herhaalde aanwending van kamfer-spiritus (143.2") op de aangedane plaats, pijnstillend water (196) op de halsstreek en hals: dikwijls inwrijven met kamferzalf (158) op rug- en nierstreken. Van tijd tot tijd afdrijvende lavementen (1»0); 's morgens en 's avonds kamfer-lavement (1896). 280. Luchtgezwel. (Emphysema). Oorzaken en verschijnselen. Vocht verzameling in het celweefsel onder de huid, of tusschen de longen en het borstvlies, waardoor de bekleedselen der ztfde opgezet en de tusschenrib-spieren uitgezet worden, opvolgende aandoening eener borstziekte. Behandeling. De gewone behandeling, die wij hierboven voor borstlijders hebben aangegeven, en vooral herhaalde wasschingen met kamfer spiritus en inwr;jvingen niet kamferzalf (158) tusschen de schouders. Van tijd tot tijd heete aloë pappen (168), 20 minuten vóór de wrijvingen. Ricinieolie (219). 281. Bloedspuwing. Oorzaken. Verbloeding der longen, ontstaan door lang inademen van zure of alcalische dampen, door misbruik van sterke dranken, arsenik- of kwikmiddelen, door uitputting of door vreemde lichamen in de luchtwegen, hetzy doode het'.ij levende, die de wanden der longen verscheuren. Verschijnselen. Opgeven van bloed, helder rood van kleinen schuimend. Bloed uit de maag schuimt niet en is zwart achtig van tint. Behandeling. Als zure dampen of misbruik van sterken drank de oorzaken zijn, dan legge men compressen aan van pijnstillend water (203) en wrijve met kamferzalf (158) in. Ontstaat de bloedspuwing door alcalische dampen, dan geeft men eenige droppels kamferazjjn (162) in, en legt compressen aan van kamferspiritus (143. 2u). Het inademen van kamferazjjn en kamferspiritus (139) opsnuiven, gebruik van kamfersigaren (131) en het hygiënisch regime (254) bewijzen goede diensten, zoo ook kauwen van granaatappelbast (184) en dikwijls gorgelen met verdunden kamfer spiritus (143. 3°). 282. Aamborstigheid, (asthma). Oorzaken. Ophooping van slijm en parasietische weefsels aan de wanden der luchtwegen, veroorzaakt door baccillen of inademing van prikkelend stof, misbruik van kwikmiddelen, waarvan de verschijnselen na het verdwijnen der oorzaak nog bljjven voortbestaan. Verschijnselen. Moeilijk ademhalen, hevig kuchende hoest, niet uitwerping van taai, groenachtig slijm. Opgezetheid van het gelaat, soms ook der overige deelen van het lichaam. Koude verergert deze verschijnselen, wyl daardoor de werking van het slijmvlies verzwakt en verlamd wordt, en ten gevolge daarvan de afgescheiden stoffen moeielijk los gaan. Behandeling. Volledige hygiënische voedingsregel (254); 's morgens en 's avonds op de borst, nu eens wormafdrijvende pappen (168) sterk bevochtigd met pijnstillend water (196), dan eens een van kamfer spiritus doordrongen compres (143 2°) dan weder een compres van pijnstillend water (203) onder de oksels. Na een kwartier wassching met pijnstillend water op den rug en de lendenen, en van vijf tot vijf minuten wrijving met kamferzalf (158i. Men brenge dikwijls in de achterkeel den in kamfer spiritus gedoopten vinger en gorgele met verzinkt zoutwater (3166. 4«) (234), neme van tijd tot tijd bedarende baden (107) met oplegging van Galvanische platen (171) op de borst. Voorts krachtig gekruide spijzen eten en veel lichaamsbeweging nemen in een onverdorven atmosfeer. 283. Ziekten van het hart: Hartkloppingen, Orercoeding (htjpertrophie), Slagaderbreuk (aneurisma). Oorzaken. Slagaderbreuk (aneurie) ontstaat door eene verscheuring van de inwendige wanden der hartkamers of hartboezems; overvoeding door eene verdikking der wanden; hartklopping is een gevolg der prikkeling, door indringen van parasieten in de zelfstandigheid van het hart. Verschijnselen. Bij slagaderbreuk slaat het hart hevig en onregelmatig; bij overvoeding nauwelijks hoorbaar; bij wormaandoeningen hevig maar regelmatig. Behandeling. Hartklopping, wordt door eenvoudige aanwending van compressen van kamfer-spiritus (143, 2») op de hartstreek behandeld. Men onderwerpe zich dan ook aan het. hygiënisch en wormafdrijvend regime (254, 329.) Wijkt de kwaal hiervoor niet, dan compressen van pijnstillend water (196) om hals en borst, en inwrijvingen met kamfèrzalf (158, lu) zoo dikwijls mogelijk, en minstens driemaal daags. Om de vier dagen aloë (101) om de 14 dagen ricinie-olie (219). Als men het minste vermoeden heeft van vroegere kwikkuur, dan sarsaparille met of zonder jodium (187. 3 en 4») en kan men het gebruik beproeven van melkwei 's morgens zoomede van zuivel. Veel rust en vermijding van iedere inspanning is streng voorgeschreven. Blijft dit alles vruchteloos, dan kan men veronderstellen met een slagaderbreuk (aneurisme) te doen te hebben. In dergelijk geval vergenoegt men z'ch met aanwending van pijnstillend water om hoofd en hals, zoodra de benauwdheden opkomen. Men moet veel rust nemen en dikwijls maar niet te veel opeens eten. Op deze wijze kan men overvoeding (hypertrophie), en daardoor ontstane hartklopping genezen maar bij slagaderbreuk (aneurisme) slechts verzachting aanbrengen. 284. Blauwzwht van kinderen. Oorzaken. Wanneer deze ziekte van jonggeborenen niet door een abnormale vermenging van aderlijk en slagaderlijk bloed ontstaat, dan is zij het gevolg van wormpjes, die in kleine zwarte punten onder de huid zitten en deze een blauwe kleur geven. Verschijnselen. In beide gevallen loopt het kind gevaar van stikken: de kaken zijn vast op elkaar gesloten, er volgen hevige stuipen, die dikwijls een spoediger, dood veroorzaken. Behandeling. De ongesteldheid kan haren oorsprong hebben in een hartsgebrek, of in eene huidaandoening; in beide gevallen moet men het kind compressen van kamfer-spiritus (143) om den hals en in de hartstreek leggen. Men wascht het lichaam er mede en wrijft zachtkens borst en rug in met kamferzalf. (158). Wanneer koorts en stuipen opkomen, wascht men het kind met pijnstillend water (203); zoodra men het mondje kan openen, geve men het de moederborst, en om de vier dagen cichoreisiroop (222). Volwassenen moet men in zulk geval terstond een sterk compres van kamfer-spiritus (143,2») op de hartstreek leggen en hen een teug brandewijn laten drinken. 285. Maagziekten: Maagkramp, (catarrh) Ingewandsziekten, Gastritis, Galkoorts, Typheuse ziekten der hospitalen en gevangenissen. Oorzaken. Wanneer maagziekten niet ontstaan door misbruik van zure, scherpe spijzen of dranken, ligt de oorzaak in wormen of andere knagende kleine insekten. Bij gal- en typheuse koortsen knagen deze langs het geheele darmkanaal en brengen zij velerlei stoornis teweeg. Typheuse koortsen — of liever deze wormziekten — worden in gasthuizen en hospitalen op alle plaatsen waar veel menschen opeengehoopt zijn, en een minder krachtig voedsel wordt verstrekt, een bron van besmetting. Zij richten des te grooter verwoesting aan, wijl men daar tabak, het eenig wormverdrijvend middel, zoo streng mogelijk weert. Verschijnselen. Bü maagpijnen, maagkramp en maagontsteking ontwaart men in de maagstreek en het hart kuiltje een pijnlijk, stekend gevoel. Men heeft er het meest last van bij nuchtere maag; na gebruik van spijs bedaren de pijnen eenigermate, om gedurende de spijsvertering terug te keeren. Slijmachtige, zoutelooze en ongekruide spijzen verergeren de kwaal. Behandeling. Gezondheidsleefregel in zijn geheel (254), en zoo dat niet helpt, neemt men dadelijk aloë (101), dan een korrel kamfer (122) met borago *232) of zout water (234). Men legt compressen van pijnstillend water (203) over de maag, en kauwt schillen van den granaatappel (184). Indien zulks niet helpt, dan knoflook en een dosis caloinel (114). Typheuse koorts komt nu eens plotseling dan weder ten gevolge eener verkeerde behandeling te vooischjjn en openbaart zich door zwartachtige, stinkende ontlastingen, verdoovintren, ijlende koortsen. Op een overprikkelden toestand volgt een gevoellooze slapende reactie, die dikwijls eindigt met een kalmen dood. Soms is de typheuse koorts niets anders dan het gevolg eener ontstekingwerende behandeling, van overmatige bloedontlastingen en te streng dieet. Een en ander wordt door opvolging mijner methode voorkomen. . Behandeling. Het hygiënisch regime (254) is een voorbehoedmiddel tegen typheuse koortsen, terwijl slechte voeding en onthouding er voorbeschikking toe geven. Bij de eerste verschijnselen moet men compressen van pijnstillend water ('203) om hals en polsen leggen; men bet er het hootd en wascht er het geheele lichaam mede, waarop men langdurige inwrijvingen laat volgen met kamferzalf (158). Wormverdrijvende pappen op den buik (168). Volwassen personen geeft men een paar grein aloë (1011 met kruiden afkooksel (104) en wormafdrijvende lavementen (192); kleinen kinderen daarentegen een paar malen een lepel cichorei siroop (222). Zie verder de behandeling van ingewandswormen (329). Verzachting en genezing blijven bij dergelijke behandeling niet. lang uit: men laat den zieke eten wat hij verlangt, en dikwijls kan hij weldra zijn bezigheden hervatten. Na tuurlijk gaat het, wanneer de ziekte reeds eenigen tijd geduurd iieeft, met het herstel niet zoo voorspoedig; doch in alle gevallen volgt op onze wijze van behandeling reeds verzachting. De ontbinding der ingewanden moet al groote vorderingen gemaakt hebben wanneer mijne methode nutteloos blijkt: in dit geval zal ook niets anders helpen, de ondervinding heeft het menigwerf geleerd. 286. Braking. Oorzaken. 1". Onverteerbare, loogzouthoudende spijzen: 2". indringen van vreemde zelfstandigheden, mikroben of vergift in de maagholte. 3°. Aanwezigheid van spoel- of lintwormen. 4°. Maagkanker of ontstekende aandoeningen. Behandeling. In het eerste geval neemt men 5 centigram braakwijnsteen, of de middelen, die wij inhetaitikel over vergiftigingen zullen aangeven. In het tweede geval wat tegen lintworm (330) is aangewezen. Zie ten opzichte van het derde geval het voorgaande artikel. 287. Koliek, Darmkramp, Darmcatarrh, Buikpijn. Oorzaken. Koliek en buikpijn ontstaan uit het gebruik van metaal vergiften (333), onrijpe vruchten, of uit darmkronkel, in de meeste gevallen echter zijn wormen in de dikke darmen de oorzaak. Verschijnselen. Het gewone koliek openbaart zich door hitte, steken, rommeling en pijnen in het bovenste gedeelte van den buik, dikwijls gepaard met stuiptrekkingen en rooden loop. Ontstaat het uit darmkronkel (miserere), dan gaat het vergezeld van de hevigste pijnen en braking van faecale stof. Behandeling. 1». Tegen darmkronkel wende men rici nie-olie (219 en 191), lavementen en weekmakende pappen aan (167), met ricinie olie (219) gemengd. Wasschingen met pijnstillend water (203) over het geheele lichaam en inwrij vingen met kamferzalf (158). Ontstaat het koliek door misbruik van onrijp fruit, dan neme men een zeer verdunde oplossing van dubbelk .olzure potasch of een lepel pijnstillend water (203) in een glas koud water, en daarop een glas olijfolie: vervolgens lavementen van een eetlepel pijnstillend water op een kan gewoon water en wat olijfolie. 2°. BU gewoon koliek is een klein glas hygiënische drank (49.4«) dikwijls toereikend om ze oogenschijnlijk te doen verdwijnen. Indien het koliek aanhoudt, geve men kamfer (122), granaatappel bast (184) en borago (232), aloë (101) en wormafdrijvende pappen (168), afgewisseld met coinpressen van kamfer spiritus (143); inwrijvingen met kamferzalf (158) op rug en lendenen; houdt het koliek aan, dan knoflook (114 slot). Wanneer kinderen aloë en kamfer met water innemen, kan men hun een lepel cichorei siroop (222) geven, kamferlaveinenten (189b) en de zoo even genoemde pappen o|i den buik. Verder kan men zoutlimonade (*334) drinken. Wanneer wormen het koliek veroorzaken, dan knoflook (114 slot) gekookt in m°lk, gebruiken, wrijvingen met knoflook over den buik en rondom den navel; indien het koliek al die middeb n weerstaat, dan calomel (114). In de meeste gevallen wijkt het koliek voor kamfer compressen (143.2°) op den buik. 3°. Het steenkoliek, het koliek der urinewegen, is na den miserere (darmkronkel) de verschrikkelijkste dez -r aan doeningen. De oorzaak ligt in steenen of graveel (328) in de blaas. Behandeling. Herhaalde inwrijving met kamferolie (153) op lenden en den buik, beurteling;s wasschingen met pijnstillend water (203) en kamfer-spiritus (143) inspuitingen niet kamferolie (153) en teerwater (186 en 316,3°) door het urine-kanaal, drinken van veel borago (232) gemengd meteen weinig teerwater (225.1°) aloë pappen (168) op de lenden (vóór de inwrijvingen,) verzachtende kamferlavementen (180?». Indien men vermoedt dat het koliek voortkomt door de aanwezigheid van lintworm, dan gebruike men de geneesmiddelen tegen ingewandswormen (329). 288. Cholera, Gele koorts. Oorzaken. Indringen in hel darmkanaal van een menigte insekten, wegens hun komma gedaante komma-bacillen '). genaamd, en wel voornamelijk in de dunne darmen. Men heeft zelfs opgemerkt dat cholera-lijders spoelwormen uitbraakten. De gele koorts is de cholera der keerkringlanden van Amerika, meer aan de oost- dan aan de westkust en nog mter in den omtrek van de golf van Mexico en de kust van Brazilië (voornamelijk ter hoofdplaats Rio Janeiro). De koortsen van Guïana zijn eer. besfendige landpest in al de zeesteden wier havens noch door het getij noch door een noemenswaardige rivier worden bespojld. Zooals aan de meeste kusthavens der Middellandsche Zee, heerschen hier vaak epidemieën; vele plaatsen zouden hun haven kunnen gezond maken door het vuil, in plaats van 'tin zee te laten vloeien, in mesttpoeder omtezetten. De stinkende uitwasemingen (miasmen) zijn even doodelijk als de gele koorts; en ofschoon uit twee verschillende oorzaken voortkomende, verwart men vaak deze twee groote plagen door de overeenkomst hunner verschijnsels. Verschijnselen. De ingewanden gaan door deze parasieten tot ontbinding over; het bloed verdikt en stolt, de weefsels verdrogen, hevige samentrekkingen van de maag veroorzaken 1) Volgens de jongste ontdekking Van den Berlijnsclien hoogleeraur Fr f. Koch. braking van gele, groene of zwarte massa's; de lijder ontlast een rijstwater-achtige stof en heeft hevige krampen in de beenen, die hij optrekt tegen het onderlijf; het lichaam wordt blauw en zelfs zwart, al naar den aard der ziekte en van liet gestel der aangetasten. De meeste lijders zijn na de uitputting — alvorens de dood volgt — om zoo te zeggen een levend lijk. Voorbehoedmiddelen. Het resultaat mijner geneesmethode heeft aan mijne verwachtingen beantwoord. De voorbehoedende kuur heeft hen die er zich aan onderwierpen, voor de ziekte behoed, de behandeling allen gered, die er bij tijds hun toevlucht toe namen, ja zelfs vier vijfde gedeelten van hen die er later gebruik van maakten. Ziehier mijn voorbehoedende methode tegen cholera. Men gebruikt kamfer en aloë, zooals ik bij die artikelen heb opgegeven: men maakt veel gebruik van met knoflook, gember en peper sterk gekruide spijzen; men wascht zich herhaalde malen met kamfer spiritus, eau de Cologne, of met pijnstillend water (203), bij het minste verschijnsel en wrijft zich in met kamferzalf. lederen morgen neemt men een kruiden likeur (49,4°). Voorts hygienische leefregel (254.) Een knoflookje b\f het middagmaal, een kamfersigaar als surrogaat voor hen die niet rooken. Behandeling. Bij de eerste ziekteverschijnselen tusschenpoozende buikpijn, kramp, krampachtige bewegingen, beyin van vermagering enz.) haaste men zich een vol glaasje Anticholeradrank (49,4°) te nemen en zulks is in de meeste gevallen zeer voldoende om alle verschijnselen te doen verdwijnen. Het gebeur! dat de zieke een paar uren slaapt en dan weer opstaat alsof hem niets heeft gedeerd. Aan jongs kinderen geeft men een lepel van dezen drank in. Indien nochtans de ziekte onverhoopt dit krachtig middel weerstaat of reeds ver is gevorderd, zal men onmiddellijk daarna den buik, de lenden en den rug wasschen met kamfer spiritus (148,1») een aioe pap (168) op den buik leggen, een of twee wormafdrijvende lavementen (192) zetten en den lijder een korrel kamfer (122) met borago (232) waarin een theelepel pijnstillend water (203) laten innemen. Wasschingen met kamfer-spiritus, van tijd tot tijd vervangen met pijnstillend water (203), inwrijvingen met kamfer (158, W en betten van het hoofd en onder de oksels met pijnstillend water. Men zal do beurtelingsche wasschingen en wrijvingen met kamfer spiritus of met pijnstillend water niet staken voordat de goede uitslag verzekerd schijnt. Intusschen moet men kaïnferazyn (162» op een gloeiende schop branden, en den lijder desnoods een bad (107) doen nemen. 289. Diarrhee, Dyssenterie of Bloedloop (Roode loop). Oorzaken. Diarrhee, loop, wordt veroorzaakt door het indringen van parasieten in de galbuizen en van zuren in de dunne darmen. Dyssenterie ontstaat (in gevallen waarin zij niet het gevolg is van vergiftiging) door het indringen van bacteriën in de dikke darmen of door ophooping en verdikking van een kalkaardig bezinksel van wijnsteenzuur, het gevolg van het nuttigen van onrijpe en wrange vruchten, wier sappen de slymhuid aandoen (818). Verschijnselen. Bij diarrhee zijn de ontlastingen vloeibaar en gewoonlijk geel, slijmachtig, soms donkergroen. Bü dyssenterie (roode loop) zijn z\j met bloed vermengd. Men begrijpt dat een dergelijke toestand niet lang kan voortduren zonder verstoring der spysverteringorganen. Behandeling. Wormafdrijvende lavementen (192); hygiënische letfregel (254); compressen van pijnstillend water (203) op den onderbuik, afgewisseld door compressen van kamfer spiritus; (143. 2°) wormafdrijvende pappen < 168), driemaal inwendig kamfer (122); nu en dan een stukje granaatschil (184) ter grootte vj,n een halven gulden, dat men met een vierde van een glas zout limonade (234) naar beneden spoelt. Maar meesttijds verdwynt de aandoening op een verrassende wyze door het drinken van een glas ongesuikerde gezondheids likeur (49. 4°). Zijn ingewandswormen de aanleidende oorzaak, dan neme men deze kuur niet te baat, maar volge (329). Bij misbruik van onrijp fruit zet men lavementen van (192) een paar gram koolzure potasch, en neemt een afkooksel van borago (232) in, daarop ricinieolie inwendig (219) en in een lavement (191). Men brengt ook kamferbougies (155) in den aarsdarm. Zie koliek (287), steen (328) en ingewandswormen (329). 290. Buikopzetting of Trommelzucht. Verschijnselen en oorzaktn. Opblazing der ingewanden, der buikholte en van het cellenweefsel, door ontwikkeling van zwavel-waterstof of koolzuur, waarop door samenpersjng der groote vaten en der longen, verstikking of beroerte kan volgen. Behandeling. Men geeft inwendig twintigmaal verdund pijnstillend water c203), daarna aloë (101) of ricinie-olie (219) en wascht buik en borst zoolang met pijnstillend water totdat alle verschijnselen verdwenen zijn. Wormafdrijvende lavementen (192), waarin men een vierde van een glas pijnstillend water mengt. 291. Verstopping of Hardlijvigheid (Constipatie. Obstructie). Oorzaken. Verminderde galafscheiding, misbruik van geestrijke dranken, waardoor gebrek aan vochten, voor d < spijsverterings-organen benoodigt, ontstaat en die de voedselmassa verdichten, daar zij de eiwitachtige sappen verdikken, voorts indringen van ingewandswormen of andere vreemde lichamen. Verschijnselen. Gebrek aan eetlust, moeielijke en trage stoelgang, traagheid in beweging, zwaarte in het hoofd, duizelingen en suizing in de ooren. Soms gebeurt het dat men bij het liggen op eene zijde iets zwaars in het lichaam schijnt te gevoelen, hard op het gevoel: op verharde drekstoffen wijzend. Behandeling. Wanneer verstoppingen niet uit wormen ontstaan, zijn zij gewoonlijk het gevolg van een zittend leven. Zij verdwijnen bij meerdere lichaamsoefening; daarom moeten menschen die een zittend leven leiden, behoorlijke beweging nemen, iederen dag een uur wandelen, of nog beter met biljart-, kolf- en kegelspel zich oniedig hou den. Ook is 't zeer doelmatig zich gedurende vijf minuten beurtelings rug en lendenen met pijnstillend water (203) te wassohen, met kamferzalf intewrijven en de ledematen te laten masseeren (159. 1°) benevens het gebruik van aloë (101) om de vier dagen. Bovendien moeten zij mijn leefregel (254) volgen Tegen hardnekkige verstoppingen moet men ricinie olie (219) inwendig en in lavementen (191) gebruiken en pappen (165) met pijnstillende baden (107). Is verstopping het gevolg van kwikkuur, dan geve men afkooksel van sarsaparille met jodium potassii (187. 4«), verder driemaal daags toepassing van galvanische platen (171). Tndien constipatie zich door ophooping van faecale stof in den endeldarm vastzet, moet men trachten dezen los te maken door den met olie gesmeerden wijsvinger in den aars te brengen. Dit laatste is dikwijls het geval bij kinderen, als zij veel onrijpe vruchten gegeten hebben, onder andere de eerste kruisbessen en vroege St. Jacobs-appelen. 292. Maag en ingewandslijden van kinderen. Oorzaken. Wormen in het darmkanaal, indringen van deze in het buikvlies, daarop gevolgde verstopping van de onderbuiksklieren. Verschijnselen. Opzetting, spanning van den buik, die op het gevoel hier en daar verharding (aan knobbels gelijk) aanwijst. Het kind verliest eetlust en slaap en geraakt in een toestand van verdooving- Van tijd tot tijd aanvallen van koliek, afgewisseld door verstopping en diarrhee. Behandeling. Compressen van pijnstillend water, (203), des nachts wormafdrijvende pappen (168), inwrijvingen met kamferzalf (158), cichorei siroop (222), wormafdrijvende lavementen zonder tabak (192), en om de tien dagen twee dagen achtereen 5 centigram calomel (114). De moeder of min dient zich aan onzen hygiënischen leefregel (254) te onderwerpen. 293. Buikwaterzucht. Oorzaken. Baccillen en wormen in de buikholte en aangrenzende klieren, die daar vocht-uitwaseming teweegbrengen. Werking van kwik op de ingewanden. Verschijnselen. Drukking op de ingewanden en moeilijke spijsvertering; drukking op de groote borst- en buikslagader en holle ader, belemmering van gal aanvoer en storing van den bloedsomloop; algemeene stoornis door het plaatselijk lijden veroorzaakt: geelzucht, vermagering, opzwellen der leden, uittering. .. Behandeling. Voortdurend compressen van pijnstillend water (203) op den onderbuik; wanneer puisten of ontvellingen dit verhinderen, legt men op die plaatsen hechtpleisters i243), wacht er mede totdat ze genezen zijn, en wendt de compressen middelerwijl op de lenden aan. Wasschingen 'met hetzelfde water over het geheele lichaam, en inwrijvingen met kamferzalf. (158). Inwendig driemaal daags kamfer en om de drie dagen (aloë). Dikwijls wormafdrijvende lavemen ten (192). Teerwater (225). Gebruik van gekruide spijzen (41), goeden wijn, kruidenlikeur (49. 3°) en meekrapdranken (113) of sarsaparille met jodium potassii (187. 4°). Dagelijks driemaal een uur lang galvanische platen aanleggen (171). 294. Spruw der kinderen.. Behandeling. De minnen moeten zich aan mijn hygiënische n leefregel (254i onderwerpen. De spruwblaasjes worden dikwijls aangeraakt met een vinger, in tienmaal verdunden kamfer-spiritus (143, 3°) bevochtigd. Men kan den vinger ook in zout-limonade (234) doopen. Om den anderen dag geeft men kinderen een lepel cichorei-siroop (222); van tijd tot tijd een kamf^rsigaar (131) en laat hen hiervan eenigen tijd de met kamfer bezwangerde lucht inademen, waartoe men hun de lippen samendrukt. 296. Aambeien, Spenen. Oorzaken. Aambeien zijn opzettingen der aderen van den endeldarm, zij zijn van verschillende grootte en gedaante, door drukking van verharde drekstoffen, door wormpjes, die in den aarsdarm blijven of ook wel door voorafgegane kwikmiddelen veroorzaakt. Behandeling. Men brengt minstens driemaal daags kaïnferzalf (158) of een kamferbougie (155) in den aars, en laat die daar zich ontbinden. Dikwijls kamferlavementen (189, b.). 's morgens en 's avonds op de lenden compressen van pijnstillend water (203) of zoutpappen (169). Men houde open ïjf door middel van aloë (101), die, wat men er ook tegen aanvoere — geen aambeien veroorzaakt. Nog doelmatiger middel is een stuk linnen, met kamfer-spiritus (143) bevochtigd, in den aars gebracht, of een kamfer-bougie (155) in denzelfden spiritus nat gemaakt: men moet een brandend gevoel hiervan zoolang verdragen als men kan. Hierop neemt men een zitbad (110. 4°), brengt daarna kamferzalf (158) in den aars, houdt deze er door middel van plukselwieken een tijdlang in en bedekt vervolgens alles met een linnen verband. Men herhaalt deze behandeling zoo dikwijls de verheffing van het euvel dit noodzakelijk maakt. Galvanische sonden (172) en dranken van sarsaparille (187, 4°) worden aangewend, indien het ongemak dooi vioegeie kikbe!i.indeling is veroorzaakt. 296. Uitzakking van den aarsdarm. Dag en nacht kamfer-bougies (155), dikwijls op den onder buik de nierstreken en zelfs op den aars compressen leggen van 'kamfer-spiritus (143, 2°); des morgens en des avonds neemt men kamfer-lavementen (189, b) en houdt men vast aan ons hygiënisch regime (254). 297. Leverziekten: Geelzucht, Bleekzucht, Leverontsteking, Leververstopping en Levergezwel (abces). Oorzaken. Het indringen van wormen in de lever, waardoor de kanalen van dit orgaan verstopt worden en de behoorlijke galafscheiding wordt belemmerd, zoodat de spijs vertering wordt gestoord. De aanwezigheid van wormen veroorzaakt dikwijls verschrikkelijke stoornissen in dit orgaan. De baccillen kunnen zich zelfs ten koste van de geheele leversubstantie ontwikkelen, en het geheele orgaan in een grooten waterzak veranderen; de lint- en spoelwormen brengen veranderingen teweeg in het weefsel en vernielen de binnenste oppervlakten der levergangen. Een menigte lichamen kan bovendien in de lever indringen en daarin ontstekingen en veretteringen teweegbrengen. Eindelijk veroorzaken kwikmiddelen een soort verharding, die ten laatste alle funktiën van de onderbuiksorganen belemmert. Verschijnselen. Toenemende vermindering van eetlust; opgezetheid van het lijf, vooral aan de rechterzijde, gele kleur van het gelaat en van het wit der oogen; slijmachtige stoelgang, waaronder meermalen galsteenen worden gevon_ den. Soms ontstaan gezwellen, die zich in de nierstreken of den buik ontlasten. . Behandeling. Het hygiënisch regime (254) is een voorbehoedmiddel tegen deze ziekten. Wanneer zich verschijnselen beginnen te vertoonen, moet men knoflook (114 slot) gebruiken, benevens granaatappelbast <184) in de aangegeven dosis en zoutlimonade (234). Aloë (101) en ricinie-ohe (219), den volgenden dag, en vervolgens om de vier dagen, zoolang totdat men verzachting krijgt. Herhaalde aanwendingen van wormafdrijvende pappen (168) en lavementen (132), afge- wisseld door compressen van pijnstillend water (203) op het ouderlijf. , . Wasschingen met kamfer-spiritus (143) op de nierstreken. Vormt er zich een gezwel met fistelgang, dan inspuitingen van kamfer-olie (153) in de fistel. Alle acht dagen, drie dagen achtereen, dranken van meekrap met jodium (187. 3»). Ontstaan er verhardingen, dan moet men, op gevaar van ontvelling, driemaal daags gedurende tien minuten op den buik compressen van sterk pijnstillend water (196, 3°) aanlegen. Men overdekt den buik tusschen iedere oplegging met een breeden lap gekamferde waszalf (161), die verscheidene keeren dienen kan. Gebruik van zoutlimonade (234). Wanneer het misbruik van kwikmiddelen de ongesteldheid heeft teweeggebracht, neemt rnen dranken van sarsapaiille met jod. pot, (187. 4"), en legt dagelijks een half uur lang galvanische platen (171) op de leverstreek aan. Verzinktwater (316,b) voor alles zindelijkheid, lavementen en pap- pen. . , , Op deze wijze heb ik in weinige dagen leverziekten in hun begin genezen en in eenige maanden knoestgezwellen, die op verontrustende wys den buik opzetten. Volgens deze methode ook heb ik verscheidene hardnekkige leverziekten met goed gevolg behandeld. 298. Ziekten der Urineoryanen: Onwillekeurig afloopen der urine; Bloedwateren-, Urinebezinksel. Zie Steen (328) Koliek (287) S.vphilitische aandoeningen Oorzaken. In de meeste gevallen ontstaat het onwillekeurig afloopen van het water of bloedwateren door wormpjes, die in de urinewegen ztfn gedrongen endaar, door hunne prikkeling, de lastigste verschijnselen teweegbrengen. Bij volwassenen is het meestal een gevolg van het misbruik van kwikmiddelen. Behandeling. Hygiënisch regime (254.) Men legt over dag om de geslachtsdeelen kamferpoeder (126), en wikkelt ze des nachts in een blaas met kamferzalf (159). Bij volwassen personen doet men inspuitingen metteerwater (225) of kamferolie (186). lederen avond bestrooit men de matrassen met kamferpoeder. De urine-afccheidingswerktuigen moeten reeds veel geleden hebben, wanneer het inwendig gebruik van kamfer niet binnen de vierentwintig uren de urine, die nog zooveel bezinksel achterlaat, helder maakt. Tegen bloedwateren legt men zoutpappen (1(59), metpijnstillend water bevochtigd, op de nierstreken of lenden en wrijft hierop in met kamferzalf (158). Wasschingen met kamfer spiritus (143) op dezelfde plaats. Driemaal daags inwendig kamfer (212) met afkooksel van borago (282) en inspuitingen met kamferolie (153). Galvanische sonden (172). 290. Ziekten der balzakken. De teelballen kunnen aangedaan worden door knoestgezwellen (319), waterzucht, ontsteking en verstopping, 1». in het eerste geval is wegneming door heelkundige operatie onvermijdelijk. Men verbindt daarna de wonden (240) en houdt de zakjes in een blaas met kamferzalf (159) of alleen in kamferwaszalf gewikkeld (161). 2°. In het tweede geval maakt men een openingen spuit in den balzak lauw viervoudig water (316b,3") daarna kamferolie (153). Behalve inachtneming van den gezondheidsleefregel (254) neemt men teerwater in (225.1") met bijbehoorende dranken. Sarsaparille (187.3o) en borago (232) alle avonden. Plaatselijke baden (110.4-). 3°. In geval van enkele onsteking en verstopping, 's avonds en 's morgens plaatselijke baden (110 4»). Men houdt de deelen in een blaas (215) met kamferzalf (158), gezondheidsleefregel (254), teerwater (225) in den drank. Indien zulks niet voldoende is, vervangt men de plaatselijke baden door oplegging van pijnstillend water (196.2°) en al het overige als hierboven, galvanische platen (171) en bloedbaden (111). 4». Is er een wond met etterige fistels, dan spuit men dikwijls met kamferolie in (153), en met lauw viervoudig water (316,b.3"). Blijft de kwaal hardnekkig, dan draagt men om den balzak, zoolang men het kan verdragen, een met kamferspiritus gevulde blaas (142) van caoutchouc of iets anders (247). 800. Priapisme (aanhoudende oprichting der roede), Satyriasis (paringswoede), Onwillig zaadverlies, Nachtelijke, onwillekeurige zaaduitstorting, Onanisme of Zelfbevlekking. Oorzaken. Indringen van wormpjes in de geslachtsdeelen, 11 zoowel by kinderen als volwaasenen, van spoelwormen wier prikkeling tot wrijving voert en door kitteling of jeuk oorzaak wordt van wanordelijkheden die lichaam en geest ver woesten (onanie of zelfbevlekking). Behandeling. De physische prikkel, zoowel als de ziekelijk opgewekte verbeelding, die daarvan het gevolg is, verdwijnt wanneer men de geslachtsdeelen met kamferpoeder (126) omgeeft en voor den nacht met kamferzalf (158) bestrijkt. Men voegt hierbij het gebruik van kamfersigaren (131) en onderwerpt zich aan ons hygiënisch regime (254). lederen avond bestrooie men bovendien de matrassen met kamfer. Krachtig en gekruid voedsel (41). Lichaamsoefeningen en bezigheden voor den geest. 301. Ziekten der baarmoeder, Hysterie, Witte vloed, Nymphomania (mansdolheid of ziekelijk verhoogde geslachtsdrift) Moederplaag. Beschrijving. Wij vatten onder deze benamingen alle aandoeningen samen waaraan de vrouwelijke geslachtsdeelen onderhevig zijn. Trouwens deze zachte, voor overspanning en prikkelbaarheid zoo vatbare organen, kan men na de hersenen als den hoofdzetel beschouwen van het leven der vrouw. Wanneer deze deelen lijden, zijn alle organische en verstandelijke verrichtingen der vrouw gestoord, en zulks op velerlei wijze, al naargelang het kwaad in een of ander dier deelen schuilt. Oorzaken. De baarmoeder kan aangedaan worden: door wonden, indringen van wormpjes of andere vreemde lichamen, door een kou op den onderbuik, door besmetting in den bijslaap. Een vroeger gebruik van kwikmiddelen kan aan stoornis der vrouwelijke geslachtsdeelen een ruim aandeel hebben. Verschijnselen. 1°. Wanneer de wanden der baarmoeder zich uitzetten en verslappen, als gevolg van krachtsinspanning of moeielyke verlossing, van onvoldoende ontwikkeling en zwak lichaamsgestel, ook door aanhoudende vermoeienis; indien de scheede eveneens is verwijd, dan zakt de baarmoeder er in neer en kan in zekere gevallen buiten de scheede komen als een eikel buiten het hulsel zijner voorhuid. Men noemt dit Verzakking der Baarmoeder. Indien de moederscheede niet w;jd genoeg is om dit orgaan door te laten, en de wanden die het gewoonlijk rechtstandig houden, zoodanig verslapt zijn, dat het orgaan door zijn eigen gewicht ter rechter- en ter linkerzijde afwijkt, dan heeft er een Achterwaartswending der Baarmoeder plaats. 2°. In geval van Verzakking der Baarmoeder, ondervindt de Hjderes somtijds beurtelings flauwten en trekkingen in de richting van den onderbuik, tengevolge van leegte in het bekken, door de verplaatsing der baarmoeder veroorzaakt. Deze trekkingen geven dikwijls een schijn van honger, bij afwezigheid van eetlust, en de zieke, door deze verschijnselen misleid, verbeeldt zich dat de zetel harer kwaal in de maag is gelegen en zjj aan maagontsteking lijdt. Zij heeft een gevoel alsof haar van onderen een prop naar de keel stijgt. In het-geval eener enkele verplaatsing of afwijking der baarmoeder ter rechter- of ter linkerzijde of achterwaarts, gevoelt zij eene zwaarte in den onderbuik, die haar menigmaal in het gebruik van het een of het ander been belemmert en haar belet op de eene of de andere zijde te liggen. het bloed naar de hersenen doet stijgen en ' artkloppingen veroorzaakt. Al deze verschijnsele'n verminderen, verplaatsen zich of verdwijnen, als de patiënte zich zoo horizontaal mogelijk desnoods met het hoofd lager legt dan de voeten. 3". Wanneer het orgaan door woekerwormen geplaagd wordt, ondervindt men prikkeling en hevig jeuken, die de meest zich zelfbeheerschende vrouw tot bedenkelijke afwijkingen kunnen brengen. In dit geval is er sprake van mnnzucht of vroegtijdige geslachtsrijpheid. 4». De invloed van koude veroorzaakt bij vrouwen hysterische of uit de moederplaag ontstaande toevallen, die allergevaarlijkst zijn en dikwijls met den dood kunnen afloopen. 5". De toevallen worden bedenkelijker en treffen niet zoo zeer de zedelijkheid, als wel de gezondheid in het algemeen en zelfs het leven, wanneer een woekerinsekt in de baarmoeder dringt. Geen kanker werkt sneller en onder zorgelijker verschijnselen op het lichaam der patiënt. 6». De ontwikkeling der larven van sommige insekten en de ontbinding van een enkel bolletje kwikzilver in een enkele cel van dit orgaan, is voldoende om aan de weefsels er van een onnatuurlijke uitzetting'te geven, die het tot een woekerorgaan van het geheele lichaam vormt, en eindigt alle levenskrachten der andere organen in zich opterwien en doelloos te maken. Die woeker- en wegvretende ziekte heet Kanker in de Baarmoeder waartegen geen kruid is gewassen. 7«. Er zjjn geen organen in het menschelük lichaam, die vergiften krachtiger in zich opnemen en spoediger aan het zenuwgestel meledeelen dan degeslachtsdeelen der vrouw. Indien het vergift zich tot de lippen beperkt, vormt er zich eene zwelling van een dauwworm-spruwachtigen aard, wier besmettingsvermogen in de liezen een ander soort van gezwel doet ontstaan, dat men liesbuil noemt. De besmetting, die zich in de scheede voortzet, doet de wanden vernauwen, gepaard met brandende scherpte, etterige uitvloeiingen en moeier'ke waterloozing. Er ontstaan in de baarmoeder allerlei storingen als: ontsteking, puisten, ontbinding der oppervlakten, witte loodkleurige vloed; in de eierstokken uitzettingen, in den vorm van beursgezwellen, van kankerigen of harden aard. De maandzuivering blijft achterwege en alle aandoe ningen, die stoornis in de algenieene levensverrichtingen, in gedachten, in het zedelijk peil der vrouw teweegbrengen, beheerschen haar volkomen. Dergelijke besmetting vindt, zoowel toevallig, als door paring plaats. De zuiverste en de gezondste jonggehuwde vrouw verwelkt weidia, wanneer de man vóór zijn huwelijk de werking van kwik middelen heeft moeten ondergaan. Jongelieden maar voora' ouders, dienen hierop wel bedacht te zyn. Ik heb eene dame in behandeling gehad, die een verschrikkelijke syphilitische ziekte had opgedaan door de invoering van een speculum, dat de dokter vergeten had behoorlijk te reinigen vóór het gebruik. Geneeskundige behandeling. 1«. Tegen Verzakking of verplaatsing en afwijking der Baarmoeder. Vóór alles moet men trachten het orgaan op mechanische wyze op zijn plaatste brengen. Dit geschiedt door den onderUjfsgordel en de moederkrans in caoutchouc. Een gordel kan men zich desnoods zelf vervaardigen op volgende wijs: Men neme twee dotten watten: ter dikte van ten minste een vuist en een gordel van sterk en fijn linnen, breed genoeg om even de heupbeenderen te dekken, kunnende naar achter worden toegeregen, aan de uiteinden schuins gesneden, zoodat de gordel, eenmaal bevestigd zijnde, den buik draagt maar niet belemmert; draagriemen naar boven en naar onder zullen hem beletten op of neer te gaan. Dit alles met verstand voorbereid zijnde, zal de patiënte zich op een hellend bed uitstrekken, met het hoofd lager dan de lenden. Na verloop van eenige minuten, zonder van ligging te veranderen, moet zij de twee watten aan elke zijde boven het schaambeen leggen, en dan de bretellen onder de liezen en boven de schouders aangebracht hebbende, de twee dotjes watten overdekken met den gordel, dien zij achter den rug toerijgt, en wel zoo, dat de drukking van den gordel de de dotten in de zinking van den onderbuik brengt en door die drukking een weinig pijn wordt veroorzaakt. Vervolgens binde men het rijgsnoer vast en kan men zijne gewone be zigheden verrichten. Het verband houdt men overdag aan en legt het 's avonds af. Als de wrijving der dotten wat pijnlijk wordt, kan men de bloote plek insmeren met gekamferde waszalf (161) of kamferzalf (158). Om de goede werking van het verband te bevorderen, wrijft men dikwijls onderbuik, lendenen en bilnaad met kamfer-spiritus (143) in. Driemaal daags spuitingen met viervoudig water (316b 3), kamferlavementen (189 b.) iederen morgen. Gezondheidsleefregel (254). 2". T oorbehoedende en geneeskundige behandeling tegen invloed van koude. Gedurig de lenden omwonden houden met een breeden gordel van watten of bontwerk. Indien afkoeling reeds heeft plaats gehad, moet men, behalve het voorgeschrevene, bestendig een compres van kamfer-spiritus (143, 2") rondom de lenden en buik houden. 3». Behandeling tegen het indringen van woekerinsekten, minnewoede, hysterische aanvallen en moederkwaal. De geneeskunde geeft den naam van hysterische ziekten aan alle aandoeningen, welke zij onder geen andere benaming kan rangschikken. In dit opzicht toont zij zich veel toegeeflijker jegens de mannen, wier ongenoemde ziekten men gevolgelijk zou moeten rangschikken onder de aanvallen van paringswoede en minnelust. Wij verstaan door hysterische ziekten geen andere dan die tot oorzaak hebben het indringen van vreemde lichamen in de eerste wegen van de teeldeelen der vrouw. De gezondheids leefregel (254), de gekruide (41) en geknoflookte (114 slot) voeding zijn toereikend, om tegen al die bedenkelijke ongemakken te behoeden en ze te genezen; het gebruik van gekamferde bougies (155) is bovendien aanbevelenswaard. 4". Behandeling van besmetting der vrouwelijke geslachtsdeelen door kwik, arsenik of ander vergif. Galvanische gordel (177 3») over dag; driemaal daags inbrenging van de galvanische spiegels (177,1»), Drie of viermaal daags, bespuiting der scheede met viervoudig water (316. b.3°), onmiddellijk daarna met gekamferde olie (1Ü3). Zinkwater (316,b) voor de zindelijkheid; om de drie dagen, 's morgens en 's avonds, kamfer (122) met sarsaparille (187. 3») gemengd met iodium (187,4«). Gedurende acht dagen, eiken morgen, een lauw pijnstillend bad (107) in een badkuip van zink; daarna, gedurende acht andere dagen, bloedbaden (111), en de bloedbaden afwisselen met pijnstillende baden. By gebrek aan bloedbaden, gebruikmaking der huid van levende dieren, 's Morgens en 's avonds wasschingen met pijnstillend water (203) en eene wrijving gedurende vijf minuten met kamferzalf (158) over rug en lenden. Zeebaden (105)) in het gunstige jaargetijde, met bijbehouding van den galvanischen gordel (177, 3») in het water. 302. Behandeling bij het wegblijven of ongeregeldheid der maandstonden. Gezondheids leefregel (254, 3», 4; 12 en 13). 's Morgens en 's avonds een lavement (189a). Eiken dag eenige vezeltjes saffraan in de soep. Het gebruik van aloë (101) is dikwijls alleen vol loende om de regels op hun verhaal te brengen; voorts hygiënische onderbroeken (246. 2°). bougies (155). Vele vrouwen ondervinden, wanneer het tijdperk der maandzuivering daar is, krampen in het onderlijf. Bij dit verschijnsel is het doelmatig, om, zoo heet als men het kan verdragen, een pap van lijnzaadmeel, rijkelijk met pijnstillend water bevochtigd, op den onderbuik te leggen. 303. Behandeling tegen bloedvloed der baarmoeder. Dezelfde behandeling als tegen besmetting door kwik of andere schadelijke middelen, en bij inspuiting met viervoudig water (316b. 3«), een lepel kamfer-spirirus (143) op een liter vocht te voegen. Gekamferde bougies (155). 304. Verstopping, Ontsteking, Verharding der Eierstokken. De behandeling dezer ziekten komt geheel en al overeen met die van de baarmoeder-ziekte (301»; compressen van het sterkste pijnstillend water, dat men kan verdragen (196. 2°), gedurende 10 minuten op het lijdende gedeelte van het lichaam driemaal daags te vernieuwen, de ontstoken plaats daarna bedekken met een strook gekamferde waszalf (242). Als het pijnstillend water een te sterke ontvelling veroorzaakt, moet men de compressen door zoutpappen (169) vervangen. Men legt daarna 20 minuten galvanische platen (175) op den onderbuik. Hygiënische leefregel (254), galvanische spiegels (173). Driemaal daags lauwe inspuitingen niet viervoudig water (816b. 8»). Aftreksel van sarsaparille met Jodium potassii (187. 4°). 305. Huidziekten, Vlecht, Schurft, Melaatschheid, enz. Oorzaken. Huidziekten zijn het gevolg eener meer of minder hevige werking van ongedierte als: luizen, kleine wormpjes en parasieten, die diep onder de huid verborgen zijn. Zeer vele, en wel de hardnekkigste huidziekten, zijn echter het gevolg van misbruik van kwik- en arsenikmiddelen. Zoo als bekend, openbaren zij zich door een onverdrngelijk jeuken, dat koorts en daarmee gepaard gaande slapeloosheid teweegbrengt. Behandeling. Men moet de ziekten, wier oorzaken onmiddellijk onder de opperhuid verscholen liggen, wel onderscheiden van die het gevolg zijn van verwoestingen, waarbij de huid substantie wordt aangetast. Schurft en vlecht behooren tot de eersten: Hoofdzeer, chronische uitslag en melaatschheid tot de laatstgenoemde 1«. De eerste soort huidziekten, oppervlakkige aandoeningen, kan spoe lig genezen, wanneer men de aangestoken oppervlakte bedekt met compressen van kamfer spiritus (143.2») of pijnstillend water (196) en kamferzalf 1158.2"). Heeft men schurft aan de handen, dan steke men deze lichaams«leelen in eene blaas (2451, met kamfer-spiritus gevuld. Strekt zich de uitslag over het geheele lyf uit, dan wascht' men zich herhaalde malen met kamfer-spiritus, neemt iederen dag een bad (107) en wrijft zich daarna met kamferzalf in. Eindelijk gebruike men driemaal daags inwendig kamfer (122), om de vier dagen aloë (101» en zette van tijd tot tijd kamfer-lavementen (189b). tl». is het kwaad dieper doorgedrongen of door misbruik van kwik ontstaan, zoo is een langdurige behandeling noodig om het gewenschte resultaat te verkrijgen. In dergelijk geval neemt men driemaal daags kamfer, ter dikte van eene erwt (122), bij het gebruik van een kop sarsaparille (186. 3°). Soms verbanden van Iodium (186. 4«), alle drie dagen aloë (101) en zelfs ricinie-olie (219) alle veertien dagen of alle maanden gekamferde verzachtende lavementen (189b). Men bedient zich van zinkwater (316b) als reinigingsmiddel. Driemaal daags wascht men de oppervlakte met viervoudig water (S16&. 3") men gaat er over met galvanische platen (171) van plaats tot plaats gedurende 20 minuten; daarna een cotnpres van kamfer spiritus (143. 2°) gedurende eenige seconden of eenige minuten, naargelang de warmte kan verdragen worden, en besmeert alsdan de oppervlakte met kamfer-was zalf (161) die tot liet volgend verband liggen blijft, na met een blaadje papier (158. 3») overdekt te zijn. Indien het gansche lichaam is aangetast of de genezing niet vordert, alle morgens een lauw bedarend bad (107) in een badkuip van zink, zoolang men er geen vermoeienis van gevoelt, waardoor de ondragelijke jeukingen onmiddellijk verdwijnen. Zeebaden (109) in het gunstige jaargetijde, zorgdragende om de galvanische platen (171) gedurende het bad over de geheele oppervlakte te laten gaan; algemeene wrijving met kamferzalf (158.1°) bij het verlaten van het bad, voorts bloedbaden en gebruik van dierenhuiden (111). Indien deze middelen niet toereikend zijn, moet men er niet t^gen opzien driemaal daags gebruik te maken van pijnstillend water (1S6), bij wasschingen en zelfs met compressen, hetgeen het kwaad in het eerst erger zal doen schijnen en pijn veroorzaken, waaraan men echter ge went. Na twintig minuten oplegging gedurende twintig minuten van galvanische platen (171); men overdekt alsdan den uitslag met een doek, met gekamferde waszalf (161) bestreken. Indien het gansche lichaam is aangetast, slaapt men in •een hemd, onderbroek en sokken, met gekamferde waszalf besmeerd; men bedekt zich het gezicht met een linnen masker, evenzoo bestreken. Eindelijk bestrijkt mén nu en dan de dauwwormachtige oppervlakten, of wel met tafe!niosterd (194) die men ter plaatse laat drogen en met zinkwater (3l6i>) afneemt, of wel met vloeibare teer, die men (225.4) op de door de kleederen bedekte oppervlakten aan brengt met een penseel. Door een dezer behandelingen verdwijnt de diepst ingewortelde ziekte in een tijdruimte, geëvenredigd aan hare oudheid en hevigheid. Zij kan echter wel eens en tweemaal zelfs te- rugkeeren maar dan verdwijnt zij telkens spoediger onder den invloed derzelfde behandeling. Voorbeelden van genezing. Bij mijne voorschriften telde ik evenzooveel genezingen als gevallen; alleen de organen, die het kwik heeft doorgevreten, genees ik niet. Ik breng de huid tot haar normalen toestand terug, en de arme zieken vinden dat het zoo al wel is. 306. Bloedzweren, Bloedvinnen of Gezwellen, Puisten van grooten omvang, Pestkool. Oorzaken. Insluiping tusschen huid en vleesch van een prikkelend vreemd lichaam: een gebaarde splinter of een huidwormpopje; steek van een-vlieg, bij, wesp, mug, enz., wier angel in etter van eenig dood lichaam vergiftigd is. Het door een snede of wondje in het bloed geraken van bedorven stoffen, ijzerroest en ander vuil. Het nuttigen van vleesch van aan besmettelijke ziekte gestorven dieren. Ik heb alle reden om te gelooven dat een pestkool aan dieren niet anders komt dan door het afkeurenswaardig gebruik van kwikhoudende zalven, waarmee herders bij schapen de zachtaardigste huidziekte zoeken te bestrijden. Als het dier aan den slachter wordt afgeleverd, kan de vergiftiging rechtstreeks hem treffen, die van het vleesch eet, en onder de hevigste vergiftigingverschijnselen die men zich kan voorstellfn. Verschijnselen. Roode met vurigen verharden bobbel zich verheffende huid, daarna openbarstend, en in zijn binnenste een menigte met bloed doortrokken weefsels vertoonend, dien men etterprop noeml. Wanneer de bobbel zwartachtig uitziet, kan hij den zetel worden der hevigste verstoringen, en het karakter aannemen eener kwaadaardige pestbuil of pestkool. De koorts verheft zich naarmate de puist zich uitzet; zij maakt plaats voor een onheilspellende zwakte, als de puist zich ontbindt. Een mug- of wespsteek kan roos en zwelling van het gansche lichaam tengevolge hebben, gelijk de beet van een adder dit veroorzaakt. De pestkool, ofschoon zweren als gevolg hebbende, zou beter gerangschikt kunnen worden onder het artikel Vergiftigingen, als zijnde meer inwendig en algemeen dan plaatselijk ; zy is niettemin een zware vergiftiging. Behandeling. Zoodia men zich door een insekt gestoker. voelt, legt men op den steek een compres van pijnstillend water (203), en rondom den steek een van kamfer-spiritus (143). Men bedekt vervolgens de ontstoken puist met een dikke laag kamfer (115). daarna met een bosje pluksel (240), bestreken met kamferzalf (158.2°), dat men vastmaakt met een daarvoor gereed gemaakten hechtpleisterband (242). Tegen Bloedzweren en kwaadaardige puisten, legt men driemaal daags, gedurende tien minuten, op de ontstoken puist, een coinpres, doorweekt van kamfer-spiritus (143.2"); men bedekt ze vervolgens tot het volgend verband, met een lap gekamferde waszalf (161), of eenvoudig met hechtpleister (242). Men wascht den omtrek met pijnstillend water (203); van dit oogenblik verdwijnt de koorts en de puist begint te sluiten. Tegen Roos, uitslag en zwelling, ruime wasschingen met pijnstillend water (2 3), tot algeheele verdwijning van alle ziekteverschijnselen. In alle deze gevallen de hygiënische leefregel (254). Indien de pestkool na bovengenoemd verband zich vertoont, ruime wasschingen met gekamferden azijn, genoegzaam aangelengd met water (162); kamfer (122); onophoudelijke wrijvingen met kamferzalf (158), daarna ruime wasschingen met pijnstillend (203) en met viervoudig water <316b. 3"); sarsaparille (187. 3"). Bij de behandeling dezer ziekten, veroorzaakt door kwikhoudende geneesmiddelen en vooral door het bijtend sublimaat, is liet gebruik van sarsaparille (187. 3») aan te bevélen als op de onderscheidene deelen deslichaams, brand en zelfs zweren van tamelijke grootte ontstaan. Om zich van deze zweren te ontdoen is het voldoende die met een stuk hechtpleister (242) te overdekken, dat men, als vanzelf losgaande, vernieuwt, indien de zweer niet reeds gesloten is: met dit eenvoudig middel behoedt men zich tegen koortsachtige aandoeningen en mogelijke pijn. 307. Roosachtige opzetting. (Eryeipelae.) Roos of Belroos. Oorzaken. Deze ongesteldheid, die het voorkomen heeft van winterbuilen, is niet het gevolg van temperatuur-veranderingen, maar van bloedsophooping, door indringen van zure of scherpe stoffen in bet cellenweefsel ontstaan, en door parasieten of etterwonden veroorzaakt. Verschijnselen. Het vleesch zwelt door de ontsteking en de aandoening breidt zich steeds verder en verder uit. Behandeling. Wanneer de aandoening niet het gevolg is eener wond, dan legt men er compressen van pijnstillend water (203) op. Wordt het brandend gevoel ondragelijk, zoo wiyve men met kamfer-zalf (158.2"). By roosachtige aandoeningen van het gezicht zijn vooral zoutpappen (1C.9) aan te bevelen. Breidt de ongesteldheid zich verder uit, dan legt men compressen van kamferspiritus aan (143. 2°). Vervolgens kamfer en waspleister (161) ingeval de huid begint te splijten. Aanwending van galvanische platen (171). Zink- en teerwater voor het zuiverhouden der huid (316 bis). Sarsaparille (187.3°). Winterbuilen of koude gezwellen. 308. Oorzaken. Ophooping en verstopping van het bloed in de haarbuisjes der huidweefsels, onder den invloed van plotselijken overgang van warmte tot hevige koude, en omgekeerd. Verschijnselen. Wintergezwellen vertoonen zich aan de uiteinden: aan voeten, handen, punt van den neus en aan de ooren. Zwelling, roodheid en kloven; onverdragelijk jeuken bij den minsten warmte-indruk. Geneeswijze van niet gekloven wintergezwellen. Men ziet vele personen zich van de eerste verschijnselen bevrijden door de aangedane uiteinden te wasschen met sneeuw; doch dit middel gelukt niet altijd en is niet altijd toepasselijk. Men baadt de handen driemaal daags in koud water niet een oplossing van een handvol keukenzout; of men wascht driemaal daags handen, voeten en ooren met zuiver pijnstillend water (203). Men bestrijkt daarna die uiteinden met kamferzalf en bedekt ze met handschoenen, varkensblazen, of met overtreksels van caoutchouc (247), zoolang men niets anders te verrichtcn heeft. Zoodra men handen of voeten deze behandeling heeft doen ondergaan, overdekt men ze een oogenblik met een compres van kamfer spiritus. (143). Vóór elke verpleging met zinkwater (316 b) wasschen. Geneeswijze van gekloven wintergezwellen. Men houdt de aangedane uiteinden in kamferzalf, door middel van handschoenen of van sokjes of overtreksels van caoutchouc (24<), tot de openingen zü'n toegegaan; of wel men overdekt ze met vloeibaar teer (225). Men legt nu en dan op de handgewrichten of enkels een compres van pijnstillend water (2Ctó) doorweekt. van pijn 309. Eksteroogen, Eeltknobbels, Wratten, Toevallige en niet aangeboren wratten. Oorzaken. Eksteroogen en eeltknobbels ontstaan door wrijving van den schoen op de zenuwtepels. Wratten hebben u-UIV 2). Men rookt kamfersigaren (131) of tabak en ete dikwijls salade met knoflook (114 slot). Helpt dit alles niet, dan wendt men het volgende aan. Men kookt op een Liter water 60 tot 70 gram granaatappelbast (181), 10 gram varenkruidwortel (233) en 10 gram Yslandsche mos (228), en neemt dit van het vuur wanneei het vocht tot op een derde deel is verkookt. — Nu arinKt men een kop melk, om den lintworm in de maag te lokken. Hierop neemt men een vierde deel van het genoemde afkooksel en een kwartier later het overblijvende. Als men misselijk wordt, kan men wat citroensap nemen. Een hall uur na het innemen van het laatste gedeelte van dit afkooksel, neemt men een dosis ricinie-olie (219). - Wanneer nu de stoelgangen ophouden, wascht men den buik met pijnstillend water, wrijve zich in met kamferzalf en verwijdert de vettigheid door wasschingen niet kamfer spintus. (143). Men brengt een kamfer-bougie (155) in den aars, ot wanneer men het brandend gevoel hiervan niet kan veidragen, kamferolie (158». Deze middelen worden om de veertien dagen tot aan volkomen verdrijving van den lintworm aangewend. In den tusschentijd gaat men voort met de gewone wijze van behandeling,' zoo even aangegeven. 331. Slangenbeet, Muggebeet, Bijen hommel-weepemteken. Spinnebeet, enz. Behandeling. Men bedekt de steken terstond met een compres van pijnstillend water (203) of met enkel geest van salammoniak. Onmiddellijk daarna een compres van sterken kamfer-spiritus (143,2"). Men herhaalt de wasschingen rondom de gestoken plaats, en zelfs over het geheele lichaam met pijnstillend water (203), wanneer de opzwelling verder voortgaat, totdat alle gevoel van pyn heeft opgehouden. Men geeft den Hider van tijd tot tijd suikerwater ofborago (232) met eenige druppels pijnstillend water (203) te drinken. 332. Hondsdolheid, Watervrees. Verschijnselen. Afkeer van alle vocht, aanvallen van razernij, schuim op den mond, en stuipen waarop de vreeselijkste dood volgt. Behandeling. Is iemand door een dollen hond gebeten, dan verwydere men zoodra mogelijk het dier uit het gezicht van den lijder, en bedekke vervolgens de wond dadelijk met een compres van pijnstillend water (203), ondanks het brandend gevoel, dat de patiënt mocht ondervinden. Onmiddellijk daarna omzwachtelt men het lid met een sterk compres, dat men nu en dan besproeit met kamferspiritus (143,2o), men moet dit compres flink op de wond drukken. Zijn de compressen opgedroogd, dan bestrooit men de plaats waar gebeten is, met kamferpoeder (126), legt er plukselwieken op (240), rijkelijk met kamferzalf (158) bestreken, en bevestigt dit alles met kleefpleister (241). Men omgeeft dit verband met compressen van pijnstillend water (203), waarmede men bovendien het geheele lichaam wascht. lederen morgen een glas suikerwater met een lepel pijnstillend water; en 's avonds hetzelfde met 4 a 5 druppels ether. Hygiënisch regime (254). Pijnstillende baden (107» totdat alle vrees is verdwenen. Doen zich aanvallen van razernij voor, dan brengt men den lijder met de noodige voorzichtigheid in een sterk pijnstillend bad (107), na hem den galvanischen gordel (177.3°) en galvanischen halsketen (177,2) aangedaan te hebben, legt hem compressen van pijnstillend water om hals en hoofd, besproeit het hoofd met dat water en geeft hem, wanneer hij rondom zich bijt, balletjes in den mond van het volgende mengsel; 2 knoflooken (114, slot), een ui, 25 centigram aloë (101), 2 gram granaatappelbast (181), 4 gram keukenzout, 2 gram kamfer (115). met een behoorlijke hoeveelheid meel en ricinieolie (219i samengekneed. Terwijl men deze balletjes bereidt, geeft men den lijder kamferpoeder (12ti) in den mond, en daarop, zoo dikwijls men kan, een glas water met een lepel pijnstillend water. Na het bad inwrijvingen met kamferzalf; daarna wasschingen met pijnstillend water over het hoofd en het geheele lichaam, waarmede men volhoudt, tot de aanval van woede bedaart. Ricinie olie (219), en wormafdrijvende lavementen (192). Herhaalde wasschingen met kamfer spiritus (143) waarmede men ook nu en dan de compressen bevochtigt. 33S. Vergiftigingen (49b en 50). Algemeene aanwijzingen. Aangezien tegengiften zoo spoedig mogelijk moeten toegediend worden, ware het te wenschen dat eenieder, nog vóór de komst van een arts, hieraan kon voldoen; want anders komt deze zeker te laat. Wij zullen derhalve in eenige praktische grondtrekken aangeven wat eenieder in dergelijke gevallen te doen staat. Men kan de onderscheiden vergiftigingen in zes klassen verdeelen: 1°. In vergiftigingen door zuren, als: zwavelzuur, salpeterzuur, enz.; ^°. door bijtende loogzouten, als: ongebluschte kalk, potasch, ammoniak, enz.; S°. door oplosbare metaalzouten, als: kwik, arsenik, lood, koper, enz.; 4°. door narcotische (bedwelmende) planten en hare bereidingen, b. v. opium, belladonna, stramonium, kraanoog, enz.; 5». door inademen van koolzuur en anderemiasmatischegassoorten; (jo. door geestrijke dranken, die dronkenschap, zuiperswaanzin (delirium tremens) ten gevolge hebben. Behandeling. Bij vergiftigingen vermeld onder 1».: Onophoudelijke wasschingen van het hoofd en het geheele lichaam met pijnstillend water (203), pijnstillende baden (107), ijzerhoudend water, en wanneer de lijder dit niet kan nemen, brenge men het hem met een penseel in den mond. Deze behandeling dient bij vergiftigingen met blauwzuur (Pruisisch zuur) waarbij echter bijna of liever in het geheel geen hoop overblijft. Bij vergiftiging met andere zuren klutst men krijtpoeder, 20 gram, te zamen met 1 Liter melk, en laat den patiënt, hiervan zooveel mogelijk drinken. Bovendien geve men hem een half glas olie. Begint hij hierop niet te braken, dan geeft men hem 5 centigram braakwijnsteen in een half glas water. Wijken de verschijnselen hiervoor niet, dan geeft men hem nogmaals een dosis melk met krijtpoeder en nog een braakmiddel. Te gelijkertijd laat men den lijder dampen van pijnstillend water (203) inademen, wascht hem daarmede het lichaam en legt hem compressen er van om den hals en de polsen; tevens laat men hem gorgelen met eene oplossing van twee gram dubbel koolzure potasch, in een groot glas water. Deze wijze van behandeling moet met den grootsten spoed geschieden. 2«. Vergiftiging door loogzouten (alkaliën). Men laat den patiënt veel olie en eene oplossing van 1 deel zwavelzuur op 100 deelen water innemen; soms bewijst verdunde kamfer- az;jn (162) goede diensten. Men laaiden patiënt melk drinken. Wanneer op het gebruik van olie geen braking volgt, geett men hem 5 centigram braakwijnsteen in een glas water. In deze gevallen dient de olie niet slechts om braking te verwekken, maar ook oin de maagwanden als het ware te bedekken en voor de verdere werking van het bijtend vergif te behoeden, als er braking is gevolgd. S". Vergiftiging door oxyden inzouten roti arsenik, kwikzilver, Jood, koper, enz. Men geeft den lijder melk met^ krijtpoeder, olie en braakwijnsteen, zooals boven gezegd, legen loogzouten: limonade met zwavelzuur, zooals onder 2».; vei volgens melk, olie en een braakmiddel. Tegen chronische k wik vergiftigingen: zeer veel melk. herhaalde wasschingen met eene oplossing van 1» gram zwavelzuurzink in een glas water, en in wry vin gen met kamfer-zalf (1581. Men laat den patiënt een stukje zink in den mond houden, dat men van tijd tot tijd vernieuwt. Herhaalde lavementen van eiwit, dat men door lijnwaad laat loopen, met een grein zwavelzuuizink op een Liter water. Pijnstillende b:iden (107) met aanwending van galvanische platen. Dranken van sarsapaiille met jodium potassii (187. 4°). By sublimaat-vergiftiging. terstond zeer veel eiwit. By arsenikvergiftigingen: yzei- oxyde. ,, , 4". Vergiftigingen door narcotische stoffen {slaapverwekkende middelen) als : bella donna of groote nachtschade, champignons {paddestoelen), opium, scheerling, braaknoot, bilzenkiuid, en.., en de uit die planten getrokken zouten, als slaapbolzuur of mor- pliine, strychnine, enz.) Terstond een braakmiddel als boven. Vervolgens geeft men den patiënt eenige druppels kamferazijn (102) in een glas water, wrijft hem het lichaam, op rug, borst, nierstreek en onderbuik in met kamferzalf (158) en bevochtigt deze deelen met pijnstillend water (203). Daarna geett men hem ricinie olie (219) en verzachtende kamfer-lavementen (189.6.) Van tijd tot tijd een warm aftreksel van versche borago-bladeren (282). ■>. Vergiftiging door koolzuur en andere gassen. \v asscningen van het geheele lichaam met pijnstillend water (203) en voortdurende inwrijvingen met kamferzalf (158j op de borst en tusschen de schouders. Inademen van dampen \an pijnstillend water; gebruik van eenige druppels daarvan in een glas water. Kamfer-lavementen (180. b.). Compressen van pijnstillend water om hals en hoofd. In moerasachtige landen waar veel koortsen heeischen. is het zeer nuttig dat men dikwijls de maag- en borststreek met kamfer-spiritus (148) inwryve, gebruik make van kamtersigaren (131), en dikwijls gorgele met zoutlimonade (234). Herhaalde kamfer-lavementen en verdamping van kamferazijn (162) op roodgloeiende platen. Men onderwerpe zich aan ons hygiënisch regime (254). o. Behandeling van dronkenschap en delirium tremens (zinperswaanzin). Dezelfde behandeling als hierboven onder No. 5 is aangegeven, met toevoeging van baden (10/). 334. Verstikking door worging, ophanging, uitwasemingen, verdrinken, enz. 1». Behandeling van gehangen personen. Men moet zoo spoedig mogelijk den ongelukkige lossnijden, en hem een doek met pijnstillend water (203) om den hals binden. Men bevochtigt daarmede zijn schedel en wrijve hem met kamferzalf O-^o) rug, borst en buik voorzichtig in ;men gaat met dit afwisselend wasschen en wrijven zoo lang voort, totdat er zich teekenen van leven voordoen. Men laat den patiënt nu en dan pijnstillend water rieken; en wanneer hij tot bewustzijn terugkeert, geeft men hem een eetlepel vol pijnstillend vocht, in een glas koud water. 2». Behandeling van drenkelingen. Dezen brengt men, zoodra zij uit het water gehaald zijn, op een warme plaats, en legt hen met het hoofd eenigszins voorover, nu eens op de eene, dan op de andere zijde. Men droogt hen af met warme doe^ ken, en wascht nu van het hoofd tot aan de voeten met kamfer spiritus (143), wrijve krachtig met kamteizalt (158), terwijl men zachtkens drukt op de borst. Vervolgens maakt men het hoofd nat met pijnstillend water (203) en legt doeken met kamfer-spiritus om den hals. Hiermede gaat men zoolang voort, totdat men merkt dat er geen kans is om den drenkeling in het leven terug te roepen. Men moet zorgen in de kamer een gelijkmatige temperatuur te houden, van tijd tot tijd versche lucht laten binnenkomen, en wunazijn 'op gloeiende platen verdampen. Verder sterk afdrijvende lavementen (191). Zoodra de zieke bijkomt, boiago (232). ~ 'i°. Behandeling van verstikking door kolendamp of uitwaseming van koolzuurgas. Deze hebben wij reeds onder No. 333,5- aangegeven. Wij merken alleen nog op, dat ontwikkeling van koolzuurgas zeer dikwijls plaats vindt in besloten kelders en bergplaatsen, waar bier of vruchtensappen liggen te gisten. Daarom is het zeer doeltreffend, alvorens in dergelijke kelders aftedalen, eerst eens te beproeven of een kaarslicht er ook in uitgaat; wat bij overmaat van koolzuurgas plaats heeft. Men opene dan terstond deuren en vensters voor luchtverversching. 4°. Behandeling van personen, door dierlijke uitwasemingen, als van lijken, riolen, enz. verstikt. Men moet zoo iemand spoedig het hoofd wasschen met pijnstillend water (203), een doek met dit water om den hals binden en wynazijn laten rieken. Men wrijft hem onophoudelijk borst, rug en lendenstreek met kamfer spiritus (143) afgewisseld met pijnstillend water (203). Men geeft hem een losmakend kamfer lavement. (189. b), en laat hem, wanneer het kan, zoutwater met kamferazijn (162) drinken. U35. Verstuiking, Verwrikking, Stijfheid, Ontwrichting, Verrekking. Oorzaken. Voorbijgaande en gedeeltelijke verrekkingen deigewrichten; gedwongen verschuiving van het eene gewricht op het ander. Verwrikking wordt inzonderheid gezegd van de hand, verstuiking van den voet, stijfheid van de ruggegraat. Behandeling. Men legt een goed compres van pijnstillend water (203) op het gewricht of op het lijdende wervelbeen, indien er geen ontvelling is Als genezing niet dadelijk volgt, moet men het pijnstillend water vervangen door aloë-pap pen (168); indien zich eene zwelling openbaart, vervange ir.en het pijnstillend water door compressen van kamferspiritus (143). Men omwindt daarna het gewricht met doeken, gesmeerd met kamfer-zalf (168), tot het volgend verband. De eigenlijk gezegde ontwrichting is eene verwrikking met verplaatsing van tweegeledebeenderen, hetiseeneuit-elkanderzetting van beenderen, die men oogenblikkelijk moet herstellen met kracht en werktuigelijke trekkingen, te wisselen naar omstandigheden der ontwrichting en den aard der ontwrichte leden. Het gezond verstand zegt ons genoeg hoe er alsdan moet gehandeld worden, om alles op zijn eigen plaats terug te brengen. Deze operatie, die men „recht- zetten" noemt, bestaat in het ontwrichte lid met kracht-aanwending inde noodzakelijke richting te trekken, en het vervolgens plotseling over te laten aan de natuurlijke trekking van de vezels der gewrichts- en spierpezen. Men moet onbevreesd en flink te werk gaan, zonder te letten op den tegenstand van den patiënt; want men zou verplicht zijn toestellen te gebruiken, om op een langduriger wijs hetzelfde uitwerksel te verkrijgen. Er verloopt geen maand dat er zich by mij geen kinderen en volwassenen aanmelden, bij wie het bovenste van het dijbeen is verschoven, een geval door de oude geneeskunde gehouden voor een heup- of ettergezwel, en dat door „rechtzetten" volgens de tweede of derde manier weer in orde komt. Men zorge zijn steunpunt te nemen op de juiste bil, opdat het trekken de borst niet vermoeie. Dergelijke ontwrichting is hieraan kenbaar, dat het ééne been langer is dan het andere. Is het lid weder op zijn plaats, dan overdekt men het gewricht met een compres van kamfer-spiritus (148, 2°) en bij de minste pijn met pijnstillend water (203). Wat aangaat de zoo veelvuldig voorkomende ontwrichtingen der du, eene ontwrichting, zoo dikwijls door de geneesheeren miskend en als eenvoudige heuppijn behandeld, wij hebben voor menigen zieke, bij wien het , rechtzetten" niet gelakt was, toestellen laten vervaardigen, die altijd met den besten uitslag bekroond zijn geworden. REGISTER. A. No. Aambeien (Haemorrhoïden) . 295 Aamborstigheid (asthma) . • 282 Aarsdarm (uitzakking van den) 296 Adem (vuile). ... 195 en 272 Aderbreuk (slagader). . . • 2*3 Afkooksels 226— 232 Alcohol (A.B.) 49 Aloë 99—106 en 168 Amandelen (ontsteking der) . 314 Amandelen (opzwellen der) . 271 A mm oniak-azij 164» Aneurie (slagaderbreuk) . . 283 Ankylose (ware en valsche) . 323 Anti-cholera drank 4 Gezondheidsleer 1 Gezwellen 306 3-i Gezwollen huig »•' No. Gierstuitslag 312 Gorgeldranken 1 Granaatappel 184 Granaatbast 180—184 Granaatschil 180—184 Granaatwijn 185 Granaatwortel. ...... 180 Graveel (blas-gal-niersteen) . 328 Griep 277 H. Haemorrhuïden (aambeien) . 295 Hals (dikke) 314,3" Halsgezwel (bard) . . . 314,3* i Hardlijvigheid (verstopping) . 291 j Hartkloppingen 283 ! Hartziekten ....... 283 ! Heelkundige operat. (chirurg.) 320 I Heeschbeid 273 j Hersenkoorts 258 Hoest 277 Hoest (verwaarloosde) . . . 278 | Hómmelsteek 331 | Hondsdolheid (watervrees). . 332 I Hoofdpijn 258 I Hop (afkooksel van) . • • 229 I Huidziekten .... 305 en 311 Huig of keellelletje (gezwollenï 271 j Huiselijke geneeskunde. . . 253 I Hygiënische keuken. . • 41 enz. Hygiënische leefregel . 25 en 254 . Hysterie 301 '• Ingelegde eetwaren en groenten 4i | Ingewandswormen 329 Ingewandsziekten ..... 285 Ingewandsziekten bij kinderen 285 Inspuitingen ....... 18J ' Ipacacuanba (siroop van) . . '—4 J. Jodium potassii *87 K. Kamfer Kamferazijn Kaniferbougies .... 155—15» Kamferbrandewijn. . . 139—1JC ! Kaïnferlavement 18.1» i Kamfer in poeder I-1' No. Kamfer om intenemen . 122—145 Kamfer om intesnuiren . . 126 Kamferolie 153—154 Kamferaigaren 131 Kamfersiroop 223 Kamfer-hechtpleister (spara- drap) 161 Kamfer-spiritus .... 139—152 Kamferzalf 157—160 Kamfer tegen slapeloosheid . 122 Kanker aan de borst. . . . 319 Kanker (knoestgezwellen) . . 319 Keelklieren (gezwollen). . . 271 Keellelletje of huig (gezwollen) 271 Keelontsteking (vliezige) . . 274 Keelziekten . 271 Keuken (hygiënische) . . 41—46 Kiespijn 276 Kinkhoest 277 Kleefdoek en pleister .. 242—243 Klieren 314 Kliergezwellen 314,2" Klisteer (lavement.) . . 188—192 Kneuzing 321 Knoestgezwellen (kanker) . . 319 Knoflook f zie slot van . . . 114 Koffie 106,3° Koliek (darmkramp) .... 287 Koorts in het algemeen. . . 255 Korsikaansch mos 231 Koude (groote) 62—70 Kramp 264 Krampen in de uiteinden der leden ■• . 264 j Krampen (bij storing der maandstonden 302 Krankzinnigheid 261 Kroep 274 Kropziekten . 313 Kruidenafkooksel . . . .91—106 Kruidenzakjes 170 Kunstwijn 48 Kussentjes I kruiden) . . . 170 Kussobloemen 185a Kwaadsappigheid 313 Kwetsuren 71 Kwikhoudende middelen . 50—60 I L. Latijnsclie benamingen (noot; 129 Lavementen 188—192 Ledewater 326 No Leefregel (gezondheids-) 25en254 Levensmiddelen 49?) .Levensmiddelen (vervalsching van) 496 Leverziekten 297 Limonade (zoute) 234 Lintworm (middel tegen) . 180— 185 233 330 Longtering 278 Loodkoliek 333—3° Lucht (bedorven) ... 25 enz. Lucht (berooving van) . 25 enz. Luchtsgesteldheid ... 62 enz. Luchtgezwel (Emphysema). . 280 M. Maagpijn, (kramp) 285 Maagziekten 285 Maagziekten van kinderen. . 292 Maagzuur 285 Maandstonden 302 Maria-bad 242 (Noot) Massage 158.1" Maten en gewichten .... 97 Mazelen 312 Meekrap 193 Melaatschheid 305 Middelen (verkeerde). . 249—252 Middel tegen lintworm . 180—185 233 en 330 Migraine (schele hoofdpijn) . 258 Minnewoede 300—301 Miserere (koliek) 287 Moederkrans 301-7° Mondzweertjes 312 Mos (Corsikaansche) .... 231 Mos (IJslandsche) 228 Mosterd 194 Muggebeet 331 N. Naalden (kromme) 248 Nagelzweren 310 Nek (stijve) 314,3° Neusbloeding 318 Neuspoliep 270 Niersteenen 328 Nymphomanie 301 0. Obstructie (constipatie) . . . 291 No. Olie (Kamfer-) .... 153—154 C):e (Terpentijn-) .... 154a Onanie 300 Onmacht 262 Ontbering 26 enz. Ontsteking 256 Ontwrichting 335 Oogbaden 110,5° Oogziekten 267 Oorklieren 314 Oorsuizen of oortuiten . . . 269 Oorzaken onzer ziekten . 17 enz. Oorziekten 269 Ophangen 334 Opsnuiving 126 Orthopedische toestellen . 194a Overdaad 26—40 Overvoeding 283 P. Palliatieven 25 en 80 Pappen 165—170 Pappen (droge) 170 Pappen i weekmakende) . . . 167 Pappen (wormafdrijvende). . 168 Pappen (zout-) 169 Pastilles tegen kwalijkriekenden adem 195 Pekelvleesch 47,2° Pestkool 306 Pleister (Engelsche) .... 241 Pletting 321 Pleuris 278 Pluksel 240 Pokken 312 Poliep in den neus .... 270 Practische toepassing der methode Raspail 255 Priapisme 300 Puisten (kwaadaardige) . . . 306 Purgeerniidden (zie lavementen) Pijnstillend water . . . 196—218 R. Rachitis (Kngelsche ziekte) . 315 Rattenkruid 57 Razernij (hondsdolheid) . . 332 krankzinnigheid) . . 261 Rhaharder 106,1" Ricinie-olie (Wonderolie) . . 219 Roode Jod. pot 192.2° Roode !oop 289 No. Roodvonk 312 Roos . 307 Roosachtige opzetting . . . 307 Ruggegraats-verkromming. . 315 Ruggemergtering 266 Ruischen in de ooren . . 269 s. Saladen 46 Salinische pappen (zoutpappen) 169 Sarsaparille 187,3°, 4° Satyriasis 300 Scharlakenkoorts 312 Scheele's groen 57 Schele hoofdpijn (migraine) . 2S8 Scheurbuik 317 Schurft 311 Scrofuleuze ziekte . . . . 313 Semen-contra (wormkruid) . 227 Sexueele moraal (noot). . . 316 Sint-Vitusdans 263 Siropen 220—223 Sjankers (venerische ziekte) . 316 Siagaderbreuk 2H3 Slangenbeet 331 Slapeloosheid 259 Snuifkamfer 128 Sonden (galvanische). ... 172 Sparadrap (gekamferde) . . . 161 Spenen 295 Spinnebeet 331 Spiritus (alcohol) noot . . 48-4° Splinters 72 Spruw der kinderen .... 294 Steek in de zijde 278 Steen (blaas- nier- en gal) . . 328 Steenkoliek 287 Stekels 72 Stijve nek 314,3' Stondenvloed....... 303 Stuipen 263 Suizen der ooren 269 Svphilitische ziekten.... 316 T. Tabak 138 '1'aenia (Lintworm) 330 Tafellikeuren . 49 Tafelwijn 48 Tanden (moeielijk krijgen van) 275 Tand- en kiespijn 276 Tandvleesch dun, etterig (scheurbuik) 317 No. Teerwater 186—225,2" Tegengiften 333 Temperatuur-verandering . . 02 Tering 278 Terpentijnolie 154n Traanfistel 268 Treksels, afkooksels . . 226—232 Treurige gemoedstoestand (noot) 17 enz. Trommelzucht 2!I0 Tiisschen- en bijgerecht. . . 43 Typheuse koorts 285 ü. Uitwasemingen (schadelijke) . 334 Uitzakking der baarmoeder . 3(11 Urine-organen (ziekten der) . 208 V. Vallende ziekte 263 Varenkruid .vortel 233 Varkensblaas 245 Venerische ziekten 316 Verbanden 235—243 Verbinding van wonden 235 en 320 Verbloeding 318 Verdrinken • . 334 Vergiftigingen 333 Vergiftiging (zich vrijwaren tegen) 50 Verkeerde middelen . 2411—252 Verkromming(v. d. ruggegraat) 315 Verkoudheid op de borst . . 277 Verlamming 265 Verpletting 321 Verrekking 335 Verstikking 334 Verstopping 291 Verstuiking 335 Vervalsching van levensmiddelen 496 Verwondingen 320 Verworging 334 Verwrikking 335 Verzakking der baarmoeder . 301 Viervoudig water .... 316,3° Vingerzweer (zwerende vinger) 310 Vleeschsoep (bouillon) ... 41 Vleeschuitwas in den neus ^(poliep) 270 Vochtweger of meter (Areometer) 98 No. Voedingsmiddelen 49 6 Voorbehoedmiddelen. . 25 en 80 w. Waanzin (krankzinnigheid) . 261 Waskaarsen (gekamferde) . . 155 Waszalf (gekamferde). . . . 157 Waterbreuk aan den balzak . 299 Water, (gezouten, verzinkt) 3166 Watervrees (hondsdolheid). . 332 Water (viervoudig! . . . .SIM Waterzink 3166 Waterzucht van het rnggetnerg 266 Weener Bijtmiddel 250 Wespensteek 331 Wilde cichorei 230 Wijn (kunst) 48 Windgezwel 280 Windsels (zwachtels; . 235—247 Winterhanden 308 Wintervoeten 308 Witte vloed 301 Wonden 320 Wonderolie (ricinie-olie) . . 219 Woorden van omvattende be- teekenis (noot) 129 Wormkruid (5emen-contra) . 227 Wratten 309 IJ. IJslandsche mos 22S z. Zakbreuk • . 299 Zalf (kamfer-) 157 Zeebaden 109 (slot) Zedelijke oorzaken der ziekten 80 92 Zelfbevlekking (Onanie) . . 300 Zenuwlijden 257 Ziekten (oorzaken onzer) . 17—24 Ziek van verdriet (noot) . 17—24 Zijdesteek, Zijdewee (pleuris) . 278 Zinkwater 3166 Zotitpappen (Salinische) . . 169 Zout van Menderer .... 1646 Zoutwater-limonade .... 234 Zuur in de maag 285 Zuur (Ingelegd) 47 Zwachtels (droge compressen) 235 Zweren 8U6 Zwerende vinger 310 UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND" 's-Gravenhage. ~~GOUD-EILAND door R. L. STEVENSON. 'Nieuwe Groote Geïllustreerde Praohtuitgave 250 blz. 18 platen, 3e druk. Ingenaaid ƒ 1.50. Rijk gebonden ƒ 1.90. Inhoud: GOUD-EILAND. - De bude zeebonk in de „Admiraal Benbow." — Zwarte Kees verschijnt voor een oogenblik op het tQoneeL — De Zwarte Stip. - De kist van den Kapitein. - Het eindfi van dén blindeman. — De papieren, van den Kapitein. — Naar Bristol. — In de herberg „de Uitkijk." — Kruit en waperien. — De reis. — Wat ik hoorde in de Appelton. — Onz,e krijg3raad. - Hoe ik. op het eiland kwam. — De twee eerste slachtoffers. — De man van het eiland. — Voortzetting van het verh&al door den dokten — Het ver- t laten van het schip. — Voortzetting van het verhaal door den dokter. - De laatste tocht van de jol - Voortzetting van het verhaal door den dokter. -"Het eind vajx den eersten dag vechtens. - Voort- , , zetting van het verhaal door Jim Hawkins. — De bezetting binnen het paalwerk. — Silvers zendifig. — De aanval. — Hoe mijn avontuur op zee begon. — De ebbe. — Mtjn tocht in de kano. — Mijn tocht met de „Hispaniola'Y — Israël Hands. — Spaansche matten. — < In 'sVyands kamp. Nog eens de Zwarte Stip. — Myn woord van eer. De jacht op den schat. — Flint's wegwyzer. — De jacht op den schat. — De stem tusschen het geboomte. — De val van een opperhoofd. — Naar huis. GOUD-EILAND heeft ia Engeland een sohltterend suooes- (Het beleeft reedi zijn 52sten druk!) Dit luooes ie niet alleen te danken aan den bijval der jongeren voor wie het boek aanvankelijk bestemd scheen: ook groote zusters en groote broeders, ouders en leermeesters hebben het met genoegen en belangstelling gelezen, zoo aantrekkelijk is het onderwerp en zoo boeiend Is het beaohreven. Als bewijs daarvan de volgende aneodcte:.- Eens toen GLADSTONE (the Grand Old Kan) tegen mlddernaoht van en zeer langdurige en vermoeiende zitting van den Ministerraad thuisgekomen was en zloh ter ruste wilde begeven, viel lijn oog toevallig op dit boek, dat een zijner kleinkinderen op de tafel had laten liggen. EQ nam het op en begon te lezen. Zfln kamerdienaar, die hem tyj het uitkleeden behulpzaam moest wezen, zond hfl weg. Eet vuur ging uit en h]] bemerkte het niet. De dag begon reeds aan te breken, toen hty het boek ten einde gelnenhad, enomzloh zelflaohend, dat een JONGENSBOEK hem zoo zeer in spanning en den slaap uit de oogen had gehouden, ging de talentvolle staatsman, da groote letterkundige en redenaar, nog een paar uren rusten I San men een betere aanbeveling voor dit werk wenschen? Ook in Frankrijk en Duitsohlr.nd versoheen van dit beroemde werk eene vertaling waarvan resp. een 6e en een 4e druk h«t lieht zagen. ■ • Nu. Teer water 1*0—22-V2' Tegengiften "33 Teinperat uur-verandering . . 02 Tering ~"s Terpentijnolie 154i Traan Hst el 20s Treksel», afkooksels . . 220—232 Treurige gemo mistoestand moot 17 enz. Trommelzucht 111 Tusschen en bijgerecht. . . 43 Typheuse koorts 2Sf» r. Uitwasemingen 'schadelijke 334 Uitzakking der baarmoeder . 3o| Urine-organen (ziekten dert . 2'»s v. Vallende ziekte 203 Varenkruid vortel 23.'» Varkensblaas 24."» Venerische ziekten 310 Verbanden 235—243 Verbinding van wonden 235en32o Verbloeding 31 s Verdrinken » . 334 Vergiftigingen 333 Vergiftiging fzieh vrijwaren tegen) 5o Verkeerde middelen . 24*. •—2"»2 Verkromming(v. d. ruggegraati 31"» Verkoudheid op de borst . . 277 Verlamming ..... 20"» Verpletting 321 Verrekking 33"» Verstikking 334 Verstopping 201 Verstuiking 335 Vervalsching van levensmiddelen 4 % Verwondingen 32u Ver worging 334 Verwrikking 33"» Verzakking der baarmoeder . 301 Viervoudigwater .... 310.3" Vingerzweer «zwerende vinger) 3lo Vleesch^oep (bouillon ... 41 Vlees- huitwas in dttti neus (poliep) 270 Voi'lit weger of nieter Areometer :H No. Voedingsmiddelen 4 Voorbehoedmiddelen. . 2j en so w. Waanzin krankzinnigheid . 201 Waskaarsen (gekamterde; . . 1 •"»."» Waszalf gekamferde). . . 1">7 Waterbreuk aan den balzak . 2 ' » Water, gezouten, verzinkt il Watervrees hondsdolheid . . •>32 Water viervoudig .... 310/» Waterzink 310/» Waterzucht van het ruggetnerg 200 Weener Bijtmiddel 2*»0 Wespensteek ....... •'» » 1 Wild»* cichorei 23'V Wijn (ktinsti 1* Windgezwel Windsels zwachtel- . '_">•"»—247 Winterhanden Wintervoeten . . 3o> Witte vloed ... . . 301 Wonden 320 Wonderolie ricinie-olie < . 219 Woorden van omvattende be- teekenis noot 12» Wormkruid -emen-contra . 227 Wratt 'ii 3 • • ij. IJslandsche mos 22^ z. Zakbreuk '. 2'» Zalf (kamfer- ...... 1"» 7 Zeebaden 1"' slot» Zedelijke oorzaken der ziekten >*' '»2 Zelfb \ lekking (Onaniei . . 3 mi Zenuwlijden 2">7 Ziekten oorzaken onzer . 17—24 Ziek van verdriet noot 17—24 Zijdesteek. Zijdewee pleuri« . 27^ Zinkwater 310/» Zoutpapp n Salinischei . . 10!» Zout van Menderer . . . . 104/» Zoutwater-limonade . . . 234 Zuur in de maag 2*~» Zuur i Ingelegd) 47 Zwachtels droge compre«en 23"» Zweren '0 Zwerende vinger .... 31» UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ „NEDERLAND" 's-Gravenhage. GOUD-EILAND door R. L. STEVENSON. Nieuwe Groote Geïllustreerde Prachtuitgave 250 blz. 18 platen, 3e druk. Ingenaaid ƒ1.50. Rijk gebonden ƒ 1.90. Inhoud: GOUD-EILAND. — De oude zeebonk in de „Admiraal Benbow." — Zwarte Kees verschijnt voor een oogenblik op het tooneel. — De Zwarte Stip. — De kist van den Kapitein. — Het einde van den blindeman. — De papieren van den Kapitein. — Naar Bristol. — In de herberg „de Uitkijk." — Kruit en waperïen. — De reis. — Wat ik hoorde in de Appelton. — Onze krijgsraad. - Hoe ik op het eiland kwam. — De twee eerste slachtoffers. — De man van het eiland. — Voortzetting van het verhaal door den dokter. — Het verlaten van het schip. — Voortzetting van het verhaal door den dokter. — De laatste tocht van de jol. — Voortzetting van het verhaal door den dokter. — Het eind van den eersten dag vechtens. — Voortzetting van het verhaal door Jim Hawkins. — De bezetting binnen het paalwerk. — Silvers zending. — De aanval. — Hoe mijn avontuur op zee begon. — De ebbe. — M\jn tocht in de kano. — Mtfn tocht met de „Hispaniola". — Israël Hands. — Spaansche matten. — In 'svyands kamp. Nog eens de Zwarte Stip.'— Myn woord van eer. De jacht op den schat. — Flint's wegwijzer. — De jacht op den schat. — De stem tusschen het geboomte. — De val van een opperhoofd. — Naar huis. G05JD-EiLAND heeft in Engeland een schitterend succes. (Het beleeft reeds zijn 52sten druk!) Dit succes is niet alleen te danken aan den bjjval der jongeren voor wie het boek aanvankelijk bestemd scheen: ook groote zusters en groote broeders, ouders en leermeesters hebben het met genoegen en belangstelling gelezen, zoo aantrekkelijk is het onderwerp en zoo boeiend is het beschreven. Als bewijs daarvan de volgende anecdote: Eens toen GLADSTONE (the Grand Old Man tegen middernacht van een zeer langdurige en vermoeiende zitting van den ministerraad thuisgekomen was en zich ter ruste wilde begeven, viel zijn oog toevallig op dit boek, dat een zijner kleinkinderen op de tafel had laten liggen. Hij nam het op en begon te lezen. Zijn kamerdienaar, die hem bij het uitkleeden behulpzaam moest wezen, zond hij weg. Het vuur ging uit en hij bemerkte het niet. De dag begon reeds aan te breken, toen hij het boek ten einde gelezenhad. en om zich zelf lachend, dat een JONGENSBOEK hem zoo zeer in spanning en den slaap uit de oogen had gehouden, ging de talentvolle staatsman, de groote letterkundige en redenaar, nog een paar uren rusten! Kan men een betere aanbeveling voor dit werk wenschen? Ook in Frankrp en Duitschland verscheen van dit beroemde werk eene vertaling waarvan resp. een 6e en een le druk het licht zagen.