OM ET LABORA. SPEL-VA.N-HET LAND in 3 bedrijven DOOR HERM. HE IJ ER MANS J". 64 AMSTERDAM. — S. L. VAN LOOY. 1903. ORA ET LABORA. . ORA ET LABORA 1 SPEL-VAN-HET-LAND in 3 Bedrijven DOOR HERM. HEIJERMAN5 Jr. AMSTERDAM. — S. L. VAN LOOY. 1903. Het recht van opvoering voorbehouden volgens de Wet van 28 Juni 1881 (Staatsblad n«. 124). Neder,/h terSte maal °Pgev°erd door de „Nederlandsche Tooneelvereeniging» te Am sterdam op den Pte„ Fobruari J te Am" dkamatir personae. Watze, een boer. Maaike, zijn. vrouw. Sjodk.ie, zijn moeder. Eelke, zijn zoon. Eroukje, zijn dochter. Hiddes, een turfschipper. Jeltje, zijn vrouw. Sytske, zijn dochter. Sytze, een buurman. Akke, zijn dochtertje. Tjerk, een boer. Douwe, een veenarbeider. Het spel geschiedt op cene heide in Friesland. EERSTE BEDRIJF. Eene plaggenhut op de heide. Links de hut, rechts de heide. In de hut: eerste en tweede plan, rechts kleine raampjes met lappen bedekt — er tusschen een tafeltje — derde plan dito eene deur met uitbouw Achtergrond lappen voor twee bedsteden. / weede plan, links, een oude schouiv met gordijntjes eerste plan dito de staldeur. — De hei strekt zich uit in strakke eindloosheid. Rechts, grondbultinq met sneeuw en een onzichtbre vaart. Eerste plan rechts een loopplank. Op het dak der hut sneeuw enkegels A. Kruiwagen B. Staldeur. C. Schouw. I). Kastje. E. Open bedstede K Gesloten bedstede. G. Klok. H. Tafel. 1. en J. Lampies K I Ïtbouw met een binnendeur L en een buitendeur Al. N Plank' naar het schip. O. Onzichtbare vaart. P. I)e heide. 1 EERSTE TOON E EL. (S)oukje zit in de hut bij den rookenden vuurpot Maaike verstelt een mansschoen bij de tafel — Jeitje en Sijtske, elk een hennepzeel om de borsten, trappen zwoegend aan langs de vaart. — Hiddes blijft op het schip voorloopig onzichtbaar.) Sjoukje, Maaike, Jeltje, Sijtske, Hiddes. Hiddes. Toe dèn! Jeltje (hijgend)... Ik — ikke ken niemeer. Sijtske. D'r is geen deurkomme an, vader — Je trekt je beurs ... Jeltje. Effen blaze ... 'k ben misselijk van moeheid — hè — hè... Hiddes. As we de hoek maar 0111 zijn Sijtske. De hoek 0111! De scholle zitte as ijzer zoo vast. (ruw) Schei maar uit hoor! (smijt het hennepzeel neer). Hiddes. Wel verdomd! Sijtske. Met vioeke kom-ie niet verder. Kjjk zelf. 'tls gekke werk! (plompt naast haar moeder). Maaike (het voorst raampje openstootend). Ben je niet lekker, Jeltje? JeUje {hijgend). Nee - We zitte vast - we zitte vast. Maaike. Da's slim. Hiddes. Of 't gedorie slim is ! Eerste kwartier vanavond, 'k Zei 'm 'n end achteruit boome ... Sytske. Je ken net zoo goed met je mès '11 gat in 't ijs snijje ... Maaike .... Pas nou maar op, Hiddes! Je krijgt 'n ongeluk! Sjoukje. Mot 't raam ope bljjve ? Maaike (■nijdig-gebarend). Ja! — De héele vaart leit dicht, man. Nee, 't geeft je niks. Je stoot de schuit nog lek. Hiddes (den boom neerbonzend) Daar dan! Verdomme! Verdomme! (werpt een eind touw aan wal). Ken je niet grijpe? (Sytske staat cp, neemt het touw, zoekt) An de stronk maar — je hoef geen dubbele knoop te legge — wegdrijve zelle we niet — daar komt de plank (de loopplank schuift aan) 't Is of de duvel 'r mee speelt! (stapt norsch van de plank op de wal). Maaike. Je mot maar denke dat 't zoo weze mot zanik toch niet, moeder, je ben nog lastiger as '11 kind! — hei-je je bovenlast ge- lost ? (Sijtske rolt de lijn om de hennepzeel, gaat aan boord). Hiddes. Me bovenlast — 'k hei geen last in. Jeltje. (klagelijk) Nee — née. Maaike. Geen last? Hiddes. Nee — de boel is verkocht — d'r is geen turf meer an boord. Maaike. Da's slim. Kom-ie d'r in ? (Hiddes klompt naar de deur) Wil jij niet, Jeltje? Jeltje. (schudt 't hoofd) 'k Mot voor de pot zorrege. (sloft de plank op) tweede tooneel. Maaike, Sjoukje, Hiddes (In de hut) Hiddes. Middag saam. Is Watze 'r niet ? {hoest) Wat staat 'r 'n rook! Sjoukje. Da's van de wind — die slaat door de schoorsteen — Maar de pot is warrem ... Kom jij ons is opzoeke? In lange nie-gezien, jóngen. Maaike, (kregel) Ja — hij komt ons is opzoeke I Sjoukje. Je ziet 'r best, bést uit — je ben dik geworden, jongen. Maaike. Klets maar toe! Wat heit de man an je praatjes (den schoen weer opnemend) Ga zitte, Hiddes. Kommetje thee? (hij weigert) 'k Heb Pike nie gezien ... Hiddes. Pike is dood. Maaike. Daar schrik 'k van! Is Pike Hiddes An de ingewande. As Foppe en Sjoerd. Verlejen maand begon 't. Drie dage geduurd de derde nacht was 't afgeloope. Maaike. Ach. Ach. Zoo'n knap jong menscli. Sjoukje. Zoo — zoo. Enne hoe maakt Jeltje 't ? Enne is alles wel? Maaike, (op haar voorhoofd wijzend, ongeduldig). Dat praat nou geen verstandig woord. Pike is dood, hoor je dat dan niet? Sjoukje. Is Pike dood? — Wel, wel is Pike dood ? .... Hiddes.... 't Was 'n mooie meid, 'n knappe meid. Ja, 't was '11 slag — maar na lijjen komt verblijjen — ja, ja. God weet wat-ie doet. D'r gebeurt niks of-ie heit 'r z'n reden voor. Ze is mag 'k wel zegge — bijtijds uitgestapt — an boord hebbe we geen vrete meer voor '11 week, laat staan voor de winter. Maaike. Wanneer hei-je je lading verkocht? Hiddes. Vlak na nieuwjaar. We konde niet op bestemming komnie — de groote vaart lei dicht — en ze hadde pas 'n hoop cente op de helling an t schip vertimmerd. — Dan zit je in de klem, as n rat — nee érger — want ingevroren en .je turf voor 'n appel en 'n ei motte losse da's teekene voor mAdnde ellende. Nou met de dooi dachte we vlot te komme, maar 't eerste kwartier smijt de boel weer toe. Wat niet vastgespijkerd zat, hei-'k in 't pandjeshuis gebracht bij de jood — en nou — nou — nou zou je wel wille dat de schuit onder je zönk Maaike. Daar zou je mee opschiete! Héél verstandig, Hiddes! As wij zoo redeneerde? Hebbe wij geen andere tijje gekend ? 'k Wil met je ïuile vandaag liever dan morgen. Hiddes. Jij wil ruile! 'k Hoor 't je zégge... Maaike. De laatste koe is ziek... heit stalpoote ... Hiddes. De laatste? Maaike. Vraag maar niet! Wat je hèit dat hei-je nie altijd gehad — maar wat je gehad heit — dat hei-je niemeer — (driftig) Moeder, blijf toch met je poote van 't vuur — d'r leit meer as genog in — we komme. 'r ook niet met stele an! Dat smijt maar bij! Dat gebruikt d'r harsens niet! Sjoukje. 'k-Hei 't koud ... Maaike. En ik hei 't warrem — ik stik van de hette. — Ja, da's 'n last hoor! As 'k'r effen uit mót, zit zij an de turf. En vrete voor tweé. Hei-je niet verstaan dat je d'r af mot bltfve! Jessus 't mensch is zoo ongezeggeljjk. Vroeger mochte we plagge steke zooveel as we woue, maar kom 'r tegenwoordig is an ! Tjerk heit ons' al ééns de veldwachter thuis gestuurd. Hiddes. Tjerk? Wil Tjèrk niemeer hebbe dat je plagge steekt? Maaike. Of-die 't hebbe wil? Asje 'mpermissie vraagt! En dat doen we niet. Nee hoor. 'k Loop net zoo lief na de armvoogde. Hiddes. En vroeger kon je 't zoo best met mekaar vinde? Maaike. Vroeger is nou niet. Tweemaal heit Watze 'm grond verkocht — as we geen cente luulde voor voer voor de beeste en voor de belasting — twéémaal: grond — grond — grond is hier zooveel waard as die schoen - jessus wat is 't leer hard ... Hiddes. Zjjn 't Watze z'n schoene? Maaike. Xee — ze zelle van 'n ander zijn. Hiddes. Mot je niet op tafel zette — daar komt ruzie van .... Maaike. Die hoeft 'r niet te komme — die is d'r — leege kiste .... Hidcles .... Make twiste .... Maaike O zoo. Da's over de heele wereld. Xou nou wou Tjerk de schutting- en 't draad verder zette dan die mocht — toen heit Watze de pale uit de grond getrokke — hebbe we verbaal gekrege — ja, da's werachtig — verbaal met koste — om angstig van te worde — en as nou de koe krippeert — dan kenne we aarpels zónder potsmoor vrete. Ik zit liever op jouw schuit dan op mijn lappie. Op je ouwe dag grond van '11 ander te motte hakke — as je je heéle leven je éigen lappie gehakt heb — da's hard. En dat zie k gebeure. Daar is geen tegenhoue an. Hiddes. Ik vraag waarom de Heer de winter heit gegeven .... Maaike Ja — grond in de winter is niks. Hiddes. En water in de winter is niks. Maaike. We 1110ste kenne trekke as de vogels. Hiddes. De ooievaar die weet 't wel. De beeste kruipe weg — de beeste zijn beter bedacht as de mensche. Da's gek. Hoe komt dat vraag 'k ? Hoe komt 't dat de worme nou slape en de zwaluwe na 't zuijen raagge en dat wij — dat wij nog geen warm kamerke an de wal hebbe? Maaike. (kregel) Ja, hoe 't kómt! Xou vraag-ie de boer de kunst af! — Waar Watze blijft! Die zou na 't dorp gaan voor de koste van 't verbaal. Sytske (onzichtbaar-gillend). Vader! Vader! Maaike. Je wor geroepe. DERDE TOONEEL. De vorigen, Froukje. Froukje. Je mot is gaan zien. 't Loopt met 'm af. Maaike. Af! Ben je dol, meid! Froukje. De poote zijn ééns zoo dik. En liijge as-die doet. 'k Ben 'r bang van geworde. Dag Hiddes. Hiddes. Dag, Froukje. Je ben zwaar geworde, kind. Froukje (schuw). Ja — ja, Hiddes. Maaike (bij de deur). Kom dan! Sta niet op je gemak te leutere! Hiddes. Ze zeit me gedag. Maaike. Ze zeit — ze zeit — Je hoeft 'r zoo Hiddes. Mot je niet op tafel zette — daar komt ruzie van .... Maaike. Die hoeft 'r niet te komme — die is d'r — leege kiste .... Hiddes .... Make twiste .... Maaike.... O zoo. Da's over de heele wereld. Nou — nou wou Tjerk de schutting en 't draad verder zette dan die mocht — toen heit Watze de pale uit de grond getrokke — hebbe we verbaal gekrege — ja, da's werachtig — verbaal met koste — om angstig van te worde — en as nou de koe krippeert — dan kenne we aarpels zónder potsmoor vrete. Ik zit liever op jouw schuit dan op mijn lappie. Op je ouwe dag grond van 'n ander te motte hakke — as je je heéle leven je éigen lappie gehakt heb — da's hard. En dat zie 'k gebeure. Daar is geen tegenhoue an. Hiddes. Ik vraag waarom de Heer de winter heit gegeven .... Maaike Ja — grond in de winter is niks. Hiddes. En water in de winter is niks. Maaike. We moste kenne trekke as de vogels. Hiddes. De ooievaar die weet 't wel. De beeste kruipe weg — de beeste zijn beter bedacht as de mensche. Da's gek. Hoe komt dat vraag 'k ? Hoe komt 't dat de worme 11011 slape en de zwaluwe na 't zuijen magge en dat wij — dat wij nog geen warm kamerke an de wal hebbe? Maaike. (kregel) Ja, hoe 't kómt! Nou vraag-ie de boer de kunst af! — Waar Watze blijft! Die zou na 't dorp gaan voor de koste van 't verbaal. Sijtske (onzichtbaar-gillend). Vader! Vader! Maaike. Je wor geroepe. DERDE TOONEEL. De vorigen, Froukje. Froukje. Je mot is gaan zien. 't Loopt met 'm af. Maaike. Af! Ben je dol, meid! Froukje. De poote zijn ééns zoo dik. En hijge as-die doet. 'k Ben 'r bang van geworde. Dag Hiddes. Hiddes. Dag, Froukje. Je ben zwaar geworde, kind. Froukje (schuiv). Ja — ja, Hiddes. Maaike (bij de deur). Kom dan! Sta niet op je gemak te leutere! Hiddes. Ze zeit me gedag. Maaike. Ze zeit — ze zeit — Je hoeft 'r zoo vrindlijk niet an te kijke - die 's al leugen en bedrog. Vertel Hiddes wat 'r met je te doen is geweest van 't voorjaar - dier van 'n meid! Laat Watze je maar is zegge - hoe-ie d'r kind begrave heit - ja, d'r kind van de eerste de beste! Vooruit. Bang voor de koe! VIERDE T O ONE EL. Hiddes, Sjoulcje. Hiddes. Da's 'n heele hestorie. — Dag Sjoukje. Sjoukje. Ga je al heen, jóngen. Hei-je zoo'n haast ? Hiddes. Me schuit leit hier over. Sjoukje. Zoo, zoo. Wel, wel. Enne vriest't nog zoo? Zoue we geen sneeuw krijge ? Hiddes. Sneeuw, nee. Sjoukje. 'k Zei nog maar 'n turfle Op mijn leeftijd ja, ja ... Plagge geve nieveel hette. Enkel asch.... En zou jij dan meene dat 'r geen sneeuw komt? Hiddes. Weet 'k niet. Tot morgen. Sjoukje. Goeie reis — gezondheid (verknuffelt het ouwe lichaam hij den vuurpot.) V1JFDET00NEEL. Sjoukje, Eelke, Douwe. Eelke (buiten), 'k Zie geen kip. Moeder is niet vroeg met licht. Nee — daar is de deur (treedt binnen) Goe-navend! Sjoukje. Goe-navend - d'r is niemand.... Eelke. Ik ben 't, Eeltje - herken je me niet, moeke? Sjoukje. Eeltje? Ja zéker herken 'k je - dag jóngen - dag jóngen - nou da's wèl bezoek da's wèl bezoek vandaag. Eelke. Da's Douwe, me vrind. Sjoukje. O zoo. O zoo. Enne — enne hoe is 't bij de weg? Ik — ikke kom niemeer van me stoel a*> jongen — nèe, ikke ben nie van me stoel af geweest in geen — in geen maande. De beene wille niemeer, jóngen. Douwe. Ach kom - je danst nog wel as 't mot, moeke! Sjoukje. Danse? Een en tachentig — as ouwe wijve danse stuift 't, hèhèhè! Douwe. En anders bind je de schaatse maar onder. Sjoukje. Xee — dan zou 't weer omslaan — 't loopt zoetjes af — de dood houdt geen almanak. Eelke. Praat niet van dood — je wordt hónderd! Sjoukje. Dood is uit de nood, jóngen. Ik ikke ben de kindere tot last, ja - ja. - As 't voor de wind gaat is elk 'n hardrijjer, zegge wij, maar genadebrood heit harde korste, zoo hard dat je tande pijn doen .... ZESDE TOONEEL. De vorigen, iSytske. Sytske. Maaike, ik kom zout leene. Eelke. Dag Sytske! i.Sytske (in 't schemer starend). Ben jij 'tWatze? Eelke {lachend). Néé — néé! Sytske. Hoe kom jij hier! Eelke. Door de deur. Maar jij.... Sytske. Ik — ook door de deur, hahaha! Eelke. Met die hei-'k laatste kermis gehouen, Douwe. Weet je nog van de plof. Sytske? Hoe sla k flikkers? „'k Zei jou de hakke met boter gaan besmere - 'k hei d'r zoo lang al zin in jou gehad" Sytske. „Toen 'k laast bij Krelis bij de gort. pot zat, toen 'k laast bij Krelis bij de gortpot zat!" Hahaha! i) ') Zie bijlage. Eelke. . Hahaha! Hahaha! Douwe. \ Sjoukje. Lache jullie maar — as je lacht blijf-ie gezond. Eelke. Legge jullie in de buurt? Duiiwe, Maaike, Hiddes, Jeltje, Sytze. Maaike. As 'k 'm weer teugenkom zei 'k 'm teekene die strooie kerel — die luizebos — die bloedzuiger ! Hiddes. Nou gedag! Maaike. Kom d'r in. Douwe. Kom d'r in, Hiddes — 'k hei witte bolle meegebracht! Hiddes. Witte bolle ? Sytze. Nee — 'k mot eerst na de kindere kijke. ZEVENDE TOONEEL. Edke> Douwe, Maaike, Jeltje, Hiddes, Sjoukje. Jeltje. Krente-bolle — witte bolle — da's — da's — 'n feest .... Maaike. Is-die hier geweest, die rooie .... Eelke. (schouder-ophalend) Nog is geklest van de grond — je schiet zoo niet op. Sjoukje. 'k Hei zoo'n dorst — Drinke — drinke — drinke ... Maaike. O, 'k bin weer thuis — wacht maar hoor! Jeltje. As ze nou dorst heit — zei van de koorts weze. Maaike. Van de koorts! Van de koorts! — Van- nacht heit ze ons telkes wakker gehoue — Wat doe 'k 'r mee ! — Ja, jij heit mooi knikke — dat duurt nou al twintig jare — 'k doe 't je over! (Douwe laat de ouwe vrouw uit een kopje drinken) En — graag hoor — 'n mans moeder is geen moeder — 'k zei 'n kommetje thee zette — 't water kookt nog nie eens! — Toe blaas d'r is in! (Eelke beweegt de blaasbalg). Hiddes. Me beene binne stijf van 't rijje — daar kenne me knieje nie tegen. Douwe. Stop 'n joodje, Hiddes. Hiddes. Mag 'k ? Nou graag — 'k had me al angewend — ja, ja —op 'n leegepijp te zuige — da's — da's wel zoo goekoop.... Maaike (de bollen uitpakkend). Hier smijt 't pepier weg! Douwe. Ik zou je danke — da's 'n halve krant — daar ga 'k strakkies 't nieuws uit leze — nee hoor — wat jij Hiddes ? Hiddes. As je leze ken dan hei-je geljjk — zoover hebbe wjj 't niet gebracht — (smullend-dampend) Smaakt — smaakt bijster — As 'k de nagels van me teene had geschrapt — had 'k geen pijp kenne stoppe. Maaike. Hier hèi-je 'n kooltje vuur, Jeltje — pas op voor je rokke. Jeltye. Daar cloe 'k me schoene bij uit — hè hè — me voete ware as klompies — die rieme van de schaatse snijje je bloed af Eelke. 't Water kookt. Douwe. Wacht 'k zei Sijtske is roepe (bij de deur) Sytske ! Sytske ! ACHTSTE TOONEEL. De vorigen, Sijtske. Sytske. Koep-ie ? Douwe. We hebbe bolle! Krente-bolle! Sytske. Ik kom ! Jeltje (knussig-babbelend). As je nou denk dat vroeger in 't land — ieder z'n zilvere spulletjes had - z'n oorijzers, z'n snuifdoos, z'n knoope en God weet wat meer, om van göuwe spulle nie te prate — dan is 't, zeg 'k, 'n wonder dat 'tland nou roggebrood eet — en - dat 't 'n feest is as 'r witte bolle op tafel staan.... Maaike {de thee op de test plaatsend). Ja, 't is armoei geworde — al de cente komme in één hand.... Sytske (binnentredend). Gedag. Jeltje. Wat scheelt jou? Hei-jij gehuild? Sytske. Gehuild? Ikke? Nog nie as'k dood leg! Xie hobbele, Douwe, dan kom 'k naast je zitte — d'r is toch niemand in de schuur? — anders gane we ondersteboven, haliaha! Hei jij die bolle meegebracht ? Douwe. Ja meid! (op z'n zakken kloppend). Maar nou stink 'k na cente as de duvel na citroen! Ik zie op geen honderd gulde zee de man, die in 't leege geldbakkie keek, hahaha! Sytske. Hahalia! Hij ziet op geen honderd gulde! De cente binne voor jou niet geslage ! Hahaha! Douwe. Meid zit dan stil — 'k hei maar één poot om me vast te houe! Hiddes. Een poot ? Douwe. An me linker mis 'k drie vingers—ja, kijk maar.... Maaike. Mis jij drie vingers? Douwe. As kind bin 'k door 'n bunsing gebete — 'k stak me poot in 't hol.... Hiddes. Da's stom genoeg — as je geen hond heit mot je 'n want om je pols binde. Douwe. Dank-ie hoor! Dat zeit-ie me nou, 4 haliaha! — nou 'k ze kwijt bin! — Zei jij nie liever op 't zondaarsbankje zitte ? Eelke. 'k Zit hier best. Douwe. Zoo ? Kusse of oor-afsnjjje maakt verschil, zee de meid, hahaha! Maaike (de brooden snijdend). Sjonges wat zitte 'r 'n gate in de witte-bolle. De bakker heit 'r z'n wijf doorgejaagd! Ja, Jeltje help j« maar-nee, melk is d'r niet. Asjeblief! Douwe. Wohl bezankt — joefrau ! — Houtzen Zie ook so van witze bolle ? 6ytske. Daar hei-je 'm weer met z'n Duitsch al zat je nou in z'n mond te schoenlappe, zou je 'm nog niet verstaan ! Maaike. Laa-je toch nie voor de mal houe, Sytske - zóo ken ik 't ook - lek sprietsché ook Duis.... Douwe O wie! Owie! Geve sie mièg 'n koppie zeê, sivoeplee! Maaike. Jij bin 'n moef van liek mijn vessie Moetsen jfl nog krenzebobbel ? Maar botser heb 'k nie! Douwe. Ja gebe mièg og maar 'n schnee krenzebobbel. Maaike. Allemaal krenzebobbel! — Jij ook krenzebobbel ? Sytske. Hahaha! Hahaha! 't Lijk wel of 'r 'n bobbel an je tong zit. Jeltje. Xie zoo lache — nie zoo lache — Sjoukje leit in de bedstee Maaike. Diè slaapt as 'n os. Hidd.es (bot-dampend). En al lee Sjoukje 'r nie — dan mot je nog zoo'n spiktakel nie make. As r geen dag vrete meer an boord is, mot je nie lache asof je gekieteld wor. Sytske. Kom — we bikke hiér toch volop! Jeltje. Ja — ja — en overmorrege met 'n schuit die ingevrore leit? Sytske. Hongerlijje en zure gezichte daar win je wat mee ! Jeltje. Daar win je niks mee — da's waar — maar al te vroolijk is God verzoeke — Je mot nie lache op de late nacht en nie as ellende dichtby is — nee, da's niè goed — da's nie goed. Maaike. Nee da's nie goed. En nou staat me meteen de bolle tegen. Sytske. Nou mijn nie! Maaike. Misschien heit de dooie koe niks opgebiacht. Watze is r van morrege mee weggereje en dan zou-die meteen bij 'n awwecaat anloope om raad. Eelke. Goed geld bij kwaad geld smijte! De duvel heit alle awwecate op z'n hand !.... Tjerk zou nog drié dage wachte en anders Maaike (dof) ... En anders ... Hiddes Ja en Anders . .. (een stilte). Jeltje. Ja — ja. NEGENDE TOONEEL. De vorigen, Froukje. Froukje. (schuw voor zóóveel menschen). Gedag (leunt achter tegen Sjoukje's bedstee). Douwe (opstaand, geeft haar een snee brood).. . Daar. Jij ook! (keert in stilte naar zijn plaats terug). Jeltje. De dood mot rustig weze Douwe. Da's verdomd vroolijk! Jeltje. Toen Pike dood lee in de roef — toen lachte ze haast, ja, ja — Sjoerd die keek lèelijk, die had te veel pijn gehad — maar Pike lee as 'n engel zoo, zoo, ja zoo lcichend asof ze God-de-Heer en de engelen in de hemel zag — De dood — de dood is beter as armoe — ja, ja — 'k bin in de roet' van de Cornelis van twaalef kindere bevalle — en dan was 'k wel is höndsch-ellendig as 'k in de kraam lee — en d'andre kindre hóórde as 'k van de weeje schreeuwde — 'n kind mót 't niet hoore — dan vraagt-ie te veul — maar van de dertig jare da'k an boord hei geleefd met me man, hei 'k 't nooit zoo benauwd gehad as nóu, net nóu, nou 'k nog één kind hei en we nie wete — nie wete hoe de dag van morrege zjjn zei — nee dat wète we niet — en 'k bin nou vijf en zessentig ... Hiddes (kauwend op de betoogende pijp). D'r gebeurt meer op de wereld as wij begrijpe. Werom, werom, vraag 'k alweer, trekke de zwaluwe en motte wij blijve ? Wat heit de Heer, gedorie, voor met water en grond zoo hard as steen — wat 1 hei-je an steen ? Steen ken je nie vrete. Op steen groeit niks. niks. Op steen ken je niet schippere. Ja, d'r staat geschreve bid en werk — bid en werk — maar al bid je dage en weke, werk is 'r nie en werk komt 'r nie. Eelke (grommend in 't vuur starend). Ik hei liever roggemeelkoek as 'n gebed. Douwe. En ik — ik hei in geen jare achter me pet gekeke ! Maaike. Dat hoef je nie met zoo'n lol te zegge, 't Is netjes! Hiddes. Nee met geloof mot je niet spotte. Eelke. Geloof! Moeder gelooft 't zelfde as ik. Vleesch is beter as beene. Ach kom, moeke, la-je uitlache! Wanneer bin je 't laast in de kerk geweest ? Maaike, 'k Hei geen kleere om na de kerk te gaan - zoo binne d'r honderd! En dat wéét domenee ... Douwe. Nou as diè 't weet!... 't Land vloeit over van mellek en honing zeit-ie — en — z'n vrouw bakt waterpannekoeke in olie! Jeltje. We motte beruste, beruste tot de dood.. . Eelke. Beruste ? Beruste ! Wie zeit dat ? Iliddes. Dat heit onze lieve Heer Jezus gezeid Jezus die voor ons an 't kruis gesturve... en gele je heit. .. Eelke (norsch den vuurpot toesprekend) .. .Voor öns^ an 't kruis gesturve ? - Hoe lang heit dat an 't kruis geduurd ? Ommers geen dag — Welnee ommers geen dag! En jullie en ik? - 't Kruis— 't Kruis — -t üjkt 'n vracht as je d'r van hoort — maar dag in, dag uit werke tot je neervalt — ks je wei k krijge ken — motteDouwe en ik nienaDuitschland gaan loope? - werke van af dat de zon opkomt, tot-ie geen licht meer geeft — werke énkel om te vréte zoo as wij in de vene hebbe gedaan, da'k me klauwe van moeheid niemeer verzette kon — dat duurt langer as '11 dag — langer as twéé dage — dat duurt tot je voor goed in mekaar leit — Née, die an 't kruis gesturreve is, heit't niè zoo hard gehad as wij en duuzende, duuzende in 't land — Die heit nóóit zoo gezete as jij, Hiddes, of as jij Jeltje, of as jij moeke. .. Die is nooit in de vene geweest — die heit niè gelege as Sjoukjeom langzaam in de bedstee te krippeere, — die heit niè in 't hennepzeel geloope 0111 'n schuit op 'n sniklieete dag te trekke ... (een stilte). Maaike (kijverig). Je most je 00ge uit je kop schame 0111 zóó te klesse. Jeltje (angstig). Xee — jij mag de zoon van God nie met arme mensche gelijk stelle. Hiddes (bot). Dat mag nie, nee — maar, maar de waarheid leit in 't midden — ik hei d'r in de laaste dage wel is an gedacht, om' 'n pot met kooltjes vuur in 't roefie te zette en de naje dicht te stoppe en zoo slape te gaan — dan komt 'r geen morge ... Maaike. Zjjn al jouw zinne op de loop? Jeltje. Ja, daar heit-ie al twéémaal over gesproke ... Maaike. En laat jij 'm zoo külle ? Jeltje. Ikr1 Wat mot ikke zegge ? Hij is zeventig, ikke vijf en zessentig — we hebbe alles samen gedaan — enne — enne as 't inöt — as 't mót Douwe. Je van kant make! 'k Stal net zoo lief! Jeltje. De armste stele niet.... Iliddes. Nee, stele is nie goed. Stele doet 'n man die drinkt en dan nog : as d'r geen heelders voor de steelclers ware, konde ze geen plak vinde .. . Sytske. Vader met z:n kooltjes vuur!.. . As je mjjn maar eerst waarschouwt — ik doe nie mee! — Geef mijn 'n snee brood — Kooltjes vuur — kooltjes vuur, hahaha! 'k Vast net zoo lief 'n volle week ! tiende ïooneel. De vorigen. Akke. Sytze. Akke. Wat 'n volte — wie zitte d'r allemaal? Douwe. Dag Aachie van P]nkhuuzen! Maaike. Je komt van pas hoor! Hier ! Die daar heit nie veel vel op z'n ribbe maar heit toch getricteerd. Sytze (die '« puts voor de deur heeft gezet). Een, twee, drie, vier, vyf, zes, zeven, acht. Dan ken negen d'r nog wel bij! Maaike (hem een snee krentebrood toestekend). Gaan de kindren beter ? Jij ben zoo in je sas! Sytse. Beter ? Da-weet 'k nie. Maar as 'k krentebolle vreet, wordt 't toch zeker nie slechter! Maaike. Hei-je de dokter gehaald ? Sytze. De dokter! As iemand vijftig jare is raot-ie z'n eigen dokter, z'n eigen domenee, z'n eigen awwekaat zijn .... Akke. Nou, Boukje heit erge koorts ... Jeltje. Warm houe ... Zweete... Mazele is niks... Hiddes. Mazele krijge al de kindere. Ximmendal. Sytske. 't Wordt 'n leest hier — d'r ken niemand meer bij — Zelle we niet wat zinge? — 't Is haast schemer. Froukje Cn mep brood in de hand, suf-leunend tegen de bedstee, zet klagend-onnoozel in) Wil U, O God! mijn dank betalen... I.' prijzen in mijn avondlied, Het zonlicht moge nederdalen, Maar G(j, mijn Licht, begeeft mij niet. Gij woudt.... (Gez. 180. — Wijze gez. 9). (Douwe zit lachend; Eelke kijkt in den vuurpot; Sytske, Sytze, Jeltje, Maaike, Hiddes en Akke vallen bij den twééden regel in.) elfde tooneel. Watze. De vorigen. Watze (beschonken, stommelt aan de deur)... Goed zoo ... Goed zoo .. . (zingt alleen) ... G« woudt mij met uw gunst omringen ... Maaike (kwaadaardig). Wel allemachtig! Douwe (vroolijk). 'k Geloof dat-ie 'n sneedje in z'n oor heit. Sytze. 'n Sneedje? Hahaha! Hij is zoo Iazeres dat-ie geen prüt ken zegge Maaike. Waar binne de cente? Waar binne de cente, kerel! Watze (rijksdaalders in z'n zak rinkelend, vroolijk). De cente, hahaha! Hoeveul mot je hebbe — hóé- veul mot je - mot je - Ik - ik tricteer hullie allemaal, allemaal ... Hiddes. Xou — hij heit wèl de koorts in z'n teene... Watze. Alles komt terech - alles komt terech ... ^ Maaike. Behalve de cente die jij verzope heit!... Geef op — wat hei-je over? Eelke. Da's sterk - ' At ko-ter gun be -.meren; Ik heb er zoo l.og .1 zin iid jou ge-had. Toen ik lutat bij Kre- lis bij de gort-pot ut, gort-pot zat, toen ik laatat bij Kre-li» bij dr gorl- pot zat. Uitgaven va i S. L. VAN LOOV, Amsterd TOON EEL. HERM. IIEIJERMANS Jr., Ghetto. Burgerlijk treurspel in 'ó bedrijven. 4e druk . ƒ , Hot Zevende Gebod. Burgerlijke-zeden Komedie in 4 bedrijven. 3e druk . yy —, Op Hoop van Zegen. Spe! van de zee in 4 bedrijven. 4e druk n , OraetLabora. Spel-van-het-land in 3 bedrijven. . — —, Het Pantser. Romantisch soldatenspel in ii bedrijven S. FALKLAND. (Herin. Ileijermans Jr.) Kinderen. Drie tooneel-studies. I Het Kind. II Het Kamerschut. III „In c|e Jonge Jan"