Gods Verbond met Abram.
LEERREDE
OVER
Genesis 15:7-17,
DOOR
Dr. H. F. KOHLBRÜGGE,
■wijlen Predikant der Nederlandsch-Gereformeerde Gemeente te Elberfeld.
NAAB HET HOOaDUITSCH.
Amsterdam. Maatschappij, tot Uitgave van Gereformeerde Geschriften. 1910.
BRO 1910:24



«BS®®



■■■■■■■■■■■







Gods Verbond met Abram.
LEERREDE
OVER
Genesis 15:7-17,
DOOR
Dr. H. F. KOHLBRÜGGE,
"wijlen Predikant der Nederlandsch-Gereformeerde Gemeente te Elberfeld.
KAAR HET HOOGDUITSCH.
Amsterdam. Maatschappij tot Uitoave van Gereformeerde Geschriften. 1910.



werd hem tot rechtvaardigheid gerekend", en nu volgt hier in Vers 8: „Heere, Jehovah, waarbij zal ik weten, dat ik dat land erfelijk zal bezitten"? Hoe! in hetzelfde oogenblik gelooven en in hetzelfde oogenblik weer twijfelen en naar teeken en bewijs vragen, waarop men steunen kan? naar zekerheid der dingen vragen, welke men zooeven geloofd heeft? — Is dat dezelfde Abram? Was dat een kinderlijk geloof van dien man? Och, wat spreekt men van kinderlijk geloof! Men moet de kinderen maar eens gadeslaan, of die waarlijk hunnen ouders in eenig ding ten goede gelooven, zoo zij het niet met beide handen kunnen vatten. Maar welaan, opdat ik het niemand, die wat meer wil zijn dan Abram, gewonnen geve: — „Indien ik moet roemen, zoo zal ik roemen de dingen mijner zwakheid". Zoo schreef eens de Apostel Paulus. „De God en Vader van onzen Heere Jesus Christus, Die geprezen is in der eeuwigheid, weet dat ik niet lieg. De stadhouder van den koning Arétas, in Damaskus, bezette de stad der Damasceners, willende mij vangen, en ik werd door een venster in eene mand over den muur nedergelaten, en ontvlood zijnen handen". (2 Cor. 11 : 30—33.) — Ja, Abram heeft een kinderlijk geloof gehad, zooals de kinderen dat hebben, als hun de ouders iets voorhouden of ook beloven; is hun wat voorgehouden, dan zal het spreekwoord bij hen bevestigd worden, „dat men door schade en schande wijs wordt"; en is hun iets beloofd, dan moet men de kinderen eens zien of zij, als het er niet dadelijk is, het verwachten. Zij moeten het zien, het in de handen hebben en genieten, ja, zij moeten het hebben, als zij meenen, dat het er wezen moet. Wie zoo iets niet uit eigene ervaring kent, die kan het niet begrijpen, hoe het mogelijk is, dat een menschenkind God kan gelooven en in hetzelfde oogenblik vol angst, zorg, nood en twijfel kan zitten, — en dat dit gedurig zoo voortgaat. — Maar laat de aangevochtene, die zulks bij zichzelven ondervindt, moed vatten, waar hij juist datzelfde van Abram leest, en niet denken, dat hij deswege reeds verworpen is, omdat hij zóó niet kan gelooven, zooals de dui-



vei den mensch het geloof voorschildert. Want het ware geloof gelooft en twijfelt volstrekt niet aan Gods almacht en genade, — en twijfelt evenwel voordurend; is volkomen gerust, toch vol zorg en angst, vol vreezen en beven, en vraagt duizendmaal: „Waarbij zal ik dat weten?" En schoon hij daarbij God aanroept met: „Heere, Jehovah!" is er bij hem vreeze; en toch bij dien Naam alleen kon hij het genoegzaam weten. „Heere" wordt immers iemand genoemd, die wel alles onder zijne voeten kan werpen, eiken tegenstand overwint en iedere zwarigheid wegruimen zal; en „Jehovah" zegt: „de Heere zal het voorz;en". Evenwel is er bevreesdheid bij de geloovigen, alsof niets van de belofte zou terechtkomen. Bewijzen behoef ik hier niet bij te brengen, anders zou ik er duizend aanvoeren uit de gebeden van David, ook verhalen hoe Paulus God dankte en moed greep, toen hij de broeders zag. (Hand. 28:15.) Ook zou ik duizend bewijzen uit de profetie van Jesaia kunnen bijbrengen, hoe God alles in het werk stelt, om Zijnen armen en ellendigen, die Hem gelooven, moed in te spreken. Hier staat echter onze vader Abram tot een genoegzaam bewijs, alsmede tot bemoediging Van Gods kinderen, de honderd-vier-erc-veertig-duizend, die op den berg Sion wonen.
Hoe komt het, dat wij gelooven, waarachtig gelooven en evenwel zoo vol twijfel zijn? Dat komt van de uitnemendheid der eeuwige heerlijkheid. Dat komt daarvan, dat men juist gelooft, dat Gods beloften beloften Gods en geene fabelen des duivels zijn. Was het Abram alleen te doen om het land, waarin hij zich nu juist bevond? Het land, dat God hem beloofd had, lag dat alleen hier op deze aarde, of lag het hier en tevens daarboven? Betuigt niet een Apostel: „hij verwachtte de stad, die fundamenten heeft, welker Kunstenaar en Bouwmeester God is"; en wederom: „Zij zijn begeerig naar een beter, dat is, naar het hemelsche Vaderland; daarom schaamt Zich God hunner niet, om hun God genaamd te worden; want Hij had hun eene stad bereid"? (Hebr. 11:10, 16.) Wees eens vol zorg en nood over iets wat gij te betalen hebt, heden, heden nog te be-



talen hebt, heb daarbij de verzekering, dat gij het geld uit eene andere stad zult ontvangen; gij verwacht het van de post, maar de brievenbesteller gaat uwe deur voorbij en brengt u niets; gij gelooft de verzekering, en toch, hoe is het u daarbij te moede? en wederom hoe u te moede, wanneer het u langs eenen geheel bijzonderen weg, juist ter rechter tijd en ure, in het huis wordt gebracht! — Neen, neen, die bij Gods waarheid volhardt, en niets bij zichzelven ziet, ook niets ziet komen, die zal God aangeroepen, Hem geloofd hebben: „Ja, Gij zult zorgen"; hij zal de verzekering uit het Woord hebben: „Ik ben die God, Die u verlost heb, gij zult het alles hebben, gij zult het alles beërven"; hij zal er door getroost zijn, opdat hij niet omkome. Ja waarlijk, in eiken nood, in verlegenheid en verlorenheid gelooft hij, allen duivelen ten spijt, maar bij God is hij zoo veel te meer een arme worm, hij ligt gedurig voor Hem in het stof en zucht: „Heere, Heere, Gij zijt toch niet dood, hoor dan mijn smeeken! Heere, Gij zijt waarachtig en getrouw, doch verlaat mij niet! Heere, Heere, Gij zijt de Almachtige, maar de vijand heeft het bijna gewonnen; Gij zijt de Genadige, maar zonde en druk gaan als wateren mij over het hoofd; Heere, Heere, Gij zult het doen, maar ik kan niet meer; Heere, Heere, ik geloof, maar laat het mij zien, want het graf heeft zijnen mond over mij wijd opengesperd. — Ja ik geloof, maar waarbij zal ik het weten, dat ik eeuwig U zien, eeuwig bij U wonen zal?"
Uit het hooge gewicht der eeuwige verlossing, uit de hooge waardij, die men er op stelt, komt het voort, dat men zoo vol vreeze en beven, zoo vol twijfel en angst is, zoo vol vragen: „waarbij zal ik het weten?" Geloofde men niet, men zou zóó niet zijn.
III.
De Heere leidt hen daarbij in Zijn verbond in, en zij verstaan Hem ook. — Waarbij zou Abram het weten? Gaf God hem een uiterlijk teeken? beval Hij hem misschien



een berg te verzetten? Geenszins. Wij lezen: „En Hij zeide tot hem: Neem Mij eene driejarige vaars, en eene driejarige geit en eenen driejarigen ram en eene tortelduif, en eene jonge duif". De Heere gaf hem geen uiterlijk teeken, neen, Hij leidde hem tot Zijn verbond, een verbond, dat in bloed gegrondvest was. Zoo handelde God de Heere geheel menschelijk en vorstelijk met hem. Wanneer namelijk de Oosterlingen een zeker stuk land ten eigendom begeerden en van het bezit verzekerd wilden zijn, zoo wendden zij zich tot den vorst van dat land, met het verzoek, hun dit stuk land tot eene bezitting af te staan; dan kwam de vorst met zijne geweldigen, en ging met dien, die het verzoek deed, een verbond aan, dat hij een vriend zijner vrienden en een vijand zijner vijanden wilde zijn, en sprak dan tot hem van vrede; daarbij werd dan brood en zout gegeten; daarom noemde men zulk een verbond een zoutverbond. — Zoo zeide ook de koning Abia: „Staat het u niet toe te weten, dat de Heere, de God Israëls, het koninkrijk over Israël David gegeven heeft tot in eeuwigheid, hem en zijnen zonen, met een zoutverbond?" (2 Kron. 13:5.) — Of er werd vee geslacht, bijv. lammeren; dan werden de lammeren in tweeën verdeeld, de rechterzijde van de geslachte lammeren rechts, en de linkerzijde links. Alsdan ging voorts de heer des verbonds met den aanvrager tusschen deze stukken door, bezwerende hem bij de geslachte en verdeelde stukken, dat hij het gevraagde stuk land tot een eeuwig eigendom zou hebben, onder verzekering van de trouw, de macht en de bescherming van den verbondsheer.
Reeds in dit licht beschouwd, moest het bevel des Heeren voor Abram verblijdend zijn; — maar er lag nog meer in dit bevel. Er lag in dit bevel de allerhoogste nederbuigende liefde Gods; want immers het leidde tot een verbond, dat zoo geheel voor den mensch berekend was, om te kunnen we ten, op welken grond hij van de erfenis was verzekerd. Want het is niet alleen het hooggewichtige, het alle denkbeeld overtreffende der heerlijkheid, welke men hoopt, waardoor



vest heb, en zal ze te voorschijn brengen en doen uitspruiten, dat uwe oogen het zien, en gij vroolijk moogt worden". Alzoo leidt God u nu, o Jacob, u, den worstelenden, biddenden en bij God aanhoudenden Jacob, zonder ophouden in Zijn verbond in, en — terwijl gij zoo alles in gereedheid ziet, en uzelven als 't waie overgebracht ziet in de erfenis, daar breken op eens alle duivelen los en dwarrelen als zoo vele roofvogelen om uwe belijdenis heen, willen het eene stuk na het andere wegrooven, en — God laat Zich niet zien; Hij heeft het bevolen, en — Hij laat u in den nood; Hij heeft het beloofd, maar — Hij komt niet! — is God met u in het strijdperk, of niet? hebt gij den waren Christus, of hebt gij Hem niet? — Blaas dan van u weg met den adem, welken de Almachtige u heeft gegeven, en gij zult de duivelen verjaagd hebben!
V.
Dat gaat voor een poos goed. De vijanden zijn verjaagd. „Ik heb het geloof behouden"; zoo spreken alle goede strijders. En evenwel, in dezen strijd moeten zij onderliggen; zij worden door hunneeigene menschel ij kheid overvallen, en groote duisternis en verschrikking komen over hen. Ziet, zoo ging het met Abram. Dapper had hij geblazen; de roofvogels waren weggejaagd, maar hij kon ze toch nog zien. Weldra zou hij ze niet meer kunnen zien noch onderscheiden. — En God blijft weg, en de verdeelde stukken, — ja, zij liggen daar. Daar ligt het alles op het veld in de stukken, zijn geheele geloof, zijne geheele hoop, zijne geheele erfenis, zijn eeuwig heil, — maar God vertoeft te komen. — Nog is de liefde wakker, maar de zon, de zon — zij is aan het ondergaan. — O, hoe bezwaard, hoe benauwd moet hij daarbij wel zijn! Ook de liefde vermag niets meer; — het arme menschelijke hart is door al het wachten en verbeiden, door het strijden en zorgen, door de vermoeiende bezigheid van opjagen en wegdrijven van zoo vele roofvogels, zoo vele



kwellen en niets van gerechtigheid willen weten, dat zien wij uit het 16de Vers:„En het vierde geslacht zal herwaarts wederkeeren; want de ongerechtigheid der Amorieten is tot nog toe niet volkomen".
Zoo heeft dan God, Die niet wil dat iemand verloren ga, geduld met de Amorieten, die de prediking van Zijnen Abram wel hooren kunnen, maar er niet naar willen handelen, om hen te overtuigen, dat de schuld bij hen ligt. Zoo doet Hij tot in het derde en vierde geslacht, en willen zij het dan nog niet erkennen, dan keert zich het blad om, en de kinderen der beloftenis komen tot eere. Alsdan ondervinden deze, — voor zichzelven reeds hier in dit leven den voorsmaak er van genietende, maar ook daarna voor den troon Gods, — op welke wonderbare, geheel letterlijke wijze (al hebben zij dat hier ook niet kunnen zien) Hij al Zijne goede woorden en dierbare beloften in vervulling heeft doen komen, als ook hoe Hij hunne gebeden heeft verhoord!
VII.
Wél u, mijne Geliefden! indien gij zóó van God geleerd wordt, dat gij het tijdelijke, dat God u geeft, naar waarde weet te schatten, want dan zult gij ook Zijn eeuwig heil boven al het tijdelijke weten te waardeeren. Gij zult het dan reeds hier ondervinden, dat gij, wanneer ook alles er aangegeven is en verloren schijnt, niet tevergeefs hebt geloofd. Want zoo lezen wij verder in het 17<ie Vers: „En het geschiedde, dat de zon onderging en het duister werd, en zie, daar was een rookende oven en vurige fakkel, die tusschen de stukken doorging". Daar had onze dierbare vader Abram het nu eindelijk; daar had hij het einde zijns geloofs. Het was bij hem wel geheel uit en voorbij; hij had de stukken ten laatste onbewaakt moeten laten liggen; hij was in slaap gevallen en had daarbij helsche angsten uitgestaan; verschrikking en dikke duisternis was op hem gekomen; hij had vernomen,



hoe het met al het zichtbare gesteld is; en toen hem nu dat alles onverschillig was geworden, als Gods Waarheid maar bleef, toen hij geheel niets meer zag en nauwelijks meer bewustzijn kon hebben van het verbond Gods en van de verdeelde stukken, — zie, toen nu de dag voorbijgegaan en de nacht gekomen was, zag Abram eenen naar boven spits toeloopenden vuurpot, gelijk de vrouwen in het Oosten hebben, dien zij heet maken en waaromheen zij het deeg leggen om brood te bakken. Een aarden vat, deze pot, — en daar sloeg rook uit. Zoo komt God de Heere tusschen de stukken door. Hebt gij dien zelfden rook niet gezien in de tente der samenkomst, den tabernakel, toen die gereed was"? Hebt gij dien niet gezien in den tempel van Salomo, toen deze ingewijd werd?1) Hebt gij die vuurvlam niet gezien, die van den Heere af op het altaar nederkwam, hoe zij het offer in een oogenblik geheel verteerde,2) en hoe God, onze Heere en Heiland, daarmede opvoer, Gode tot een' liefelijken reuk, en Hij Zich daarboven zette op den troon der Majesteit, zoodat alles licht werd? God is nedergedaald in een broos vat, God is verschenen in eene rookende wolk in dit brooze vat! Een broos vat zijn wij, eene wolk van rook en eene schaduw. Dat werd Hij voor ons. De Heere in den hemel liet Zijn lichaam voor ons verdeelen. En de Heere van den hemel daalde tot Hem, Die voor ons geslacht werd, met de vlammen Zijner liefde en Zijns welbehagens neder, en nam de doode stukken van Zijn vleesch, en met Hem ook ons, die gelooven, bij Zich op Zijnen troon.
Ziedaar de onwrikbare grond, waarop Zijn verbond gemaakt is, waarop Zijn verbond vast staat. Dat is de grond en bodem, waarop ook wij gezonken, zullen vast staan. Laat dan vrij ondergaan en ondergegaan zijn de dag van deze zichtbare dingen, van dit zichtbare leven, van de zichtbare vervulling; — laat vrij alles, alles duister geworden zijn, ja laat, na al het verdrijven van al de roofvogels, de vreeslijkste
') 2 Kron. 5:14: Exod. 40:34, 35, 38; vergel. met Jes. 6:4. V Levit. 9:24; Richt. 6:21; 13 : 20.



verschrikkingen, de diepste duisternis over de ziel zijn gekomen en een diepe slaap op ons zijn gevallen, — laat vrij Christus voor ons niet anders zijn dan gelijk de doode stukken van het offer, en ons geloof, onze hoop en ons heil ook als dood bij de stukken ternederliggen, — zoo geloof nochtans, gij die op Gods Waarheid vertrouwt, maar die niets meer ziet om te gelooven, en gij zult het ondervinden, ook gij én gij, — dat gij niet tevergeefs hebt geloofd, dat Jesus Christus in het vleesch is gekomen, en dat Zijne liefde sterker is dan de dood, en Zijn ijver 'vast is als de hel; de gloed Zijner liefde is vurig, eene vlamme des Heeren. (Hoogl. 8:6.)
AMEN.















LEERREDE
OVER
GENESIS 15:7—17.*
„Ik zal niet sterven, maar leven; en ik zal de werken des Heeren vertellen". Zoo zong onze Heere met Zijne jongeren in den nacht, die aan den dag voorafging, waarop Hij voor ons sterven zou. — „De duivel zal Mij niet in zijne macht hebben, want aan Mij heeft hij niets; de banden en smarten des doods zullen zich moeten ontbinden, en Ik zal opvaren tot Mijnen God, Ik ben in Hem van de overwinning verzekerd; daarom, of Ik al sterf, Ik zal nochtans niet sterven, want machtiger dan de dood is het eeuwige leven, en machtiger dan de duivel is Mijn Vader in den hemel."
En met het oog op Hem, den Vorst des levens, Die den dood overwon, en in Hem van Zijn leven, dat zij deelachtig geworden zijn, verzekerd, hebben allen het gezongen, en zullen allen, die Hem alleen dank weten voor hunne eeuwige zaligheid, met vreugde zingen: „Ik zal niet sterven, maar leven, en ik zal de werken des Heeren vertellen".
*) Deze leerrede, gehouden te Elberfeld den 11. October 1846 'svoorm., verscheen in druk te Elberfeld in het „Verlag der Niederl. Ref. Gemeine" in 1852 onder den titel: „Gottes Bund mit Abram". In 1855 verscheen de 5de oplaag. — In het Nederduitsch vertaald verscheen zij als No. 2 in het 7de Twaalftal der eerste uitgave van „12 Twaalftallen'.'(1852). — Op den avond van 11 October preekte Ds.K. niet.



Zulk een lied echter wordt gezongen in het gezicht des doods; het hart breekt van angst en smart, het versmelt als het ware in tranen, en desniettegenstaande is daarbij eene heilige rust, een vasthouden aan Gods „nochtans". En hoe dit „nochtans" Gods zich heerlijk handhaaft, niettegenstaande wij terneêrgebogen liggen onder het gewicht der aanvechting, dat wil ik u, mijne geliefde Broeders en Zusters, in dit morgenuur aantoonen uit eene gebeurtenis, voorkomende in het leven van onzen vader Abraham.
Onze tekstwoorden vindt gij in het eerste Boek van Mozes, Hoofdstuk 15.
Tekst: GENESIS 15:7—17.
„\oorts zeide Hij tot hem: Ik ben de Heere, Die u uitgeleid heb uit ür der Chaldeën, om u dit land te geven, om dat erfelijk te bezitten, (vs. 7) En hij zeide: Heere, Heere, waarbij zal ik weten, dat ik het erfelijk bezitten zal? (vs. 8) En Hij zeide tot hem: Neem Mij eene driejarige vaars, en eene driejarige geit, en eenen driejarigen ram, en eene tortelduif, en eene jonge duif. (vs. 9) En hij bracht Hem alle deze, en hij deelde ze middendoor, en hij leide elks deel tegen het andere over; maar het gevogelte deelde hij niet. (vs. 10) En het wild gevogelte kwam neder op het aas, maar Abram joeg het weg. (vs. 11) En het geschiedde, als de zon was aan het ondergaan, zoo viel een diepe slaap op Abram; en zie, een schrik, en groote duisternis viel op hem. (vs. 12) Toen zeide Hij tot Abram: Weet voorzeker, dat uw zaad vreemd zal zijn in een land, dat van hen niet is, en zij zullen hen dienen, en zij zullen hen verdrukken vierhonderd jaren. (vs. 13) Doch Ik zal het volk ook richten, hetwelk zij zullen dienen; en daarna zullen zij uittrekken met groote have. (vs. 14) Eti gij zult tot uwe vaderen gaan met vrede; gij zult in goeden ouderdom begraven worden, (vs. 15) En het vierde geslacht zal herwaarts wederkeeren; want de ongerechtigheid der Amorieten is tot nog toe niet volkomen, (vs. 16) En het geschiedde, dat de zon onderging en het duister werd, en zie, daar was een rookende oven en vurige fakkel, die tusschendie stukken doorging", (vs. 17.)
Onze tekst predikt ons de volgende waarheden:
1. God betoont Zich bij degenen, die bij Zijne Waarheid volharden, altoos als den waarachtigen en getrouwen God. Vers 7.
2. Zij zelf zijn gedurig vol twijfel, hoe Gods beloftenissen bij hen waarheid kunnen zijn. Vers 8.
3. De Heere leidt hen in Zijn verbond in, en zij verstaan Hem. Vers 9 en 10.



4. Zoodra zij daarin door Hem zijn ingeleid, ontstaat er een harde strijd; maar zij volharden in het verbond. Vers 11.
5. Deze strijd doet hen bezwijken, zij worden van hunne eigene menscheiijkheid overvallen, en groote duisternis en verschrikking komen over hen. Vers 12.
6. Dan leert de Heere hun, hoe het met het zichtbare gesteld is; wat de oorzaak is van Zijne wonderbare leidingen, en hoe Hij Zijn woord tot eere brengt. Vers 13—16.
7. Na zoodanig onderricht nu, en wanneer alles er aan gegeven is, ondervinden zij, dat zij niet te vergeefs geloofd hebben. Vers 17.
I.
God betoont Zich bij degenen, die bij Zijne Waarheid volharden, steeds als den waarachtigen en getrouwen God. — Zóó sprak God tot Abram: „Ik ben de Heere, Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeën". Dat was wel hetzelfde als: Ik heb u levend gemaakt, daar gij dood waart in uwe zonden en misdaden; Ik heb u uit de macht des satans tot Mij wedergebracht. Toen gij op den weg in den dienst des duivels het verderf te gemoet sneldet, toen heb Ik u gekend, Ik was achter u; Ik heb u bij uwen naam geroepen, opdat gij de mijne zoudt zijn, om Mij te dienen uw leven lang. Nog altoos ben Ik Dezelfde; zooals Ik u liefgehad heb, zoo heb Ik u van eeuwigheid liefgehad, en zal het om Mijns Naams wil doen, dat gij heerlijk zult zijn en beërven wat Ik u beloofd heb.
Dit: „Ik ben de Heere, Die u uit Ur der Chaldeën heb uitgeleid" was een opmerkelijk woord van God tot Abram.
Toen Abram het niet kon begrijpen, hoe van zijn verstorven lichaam nog een zaad kon voortkomen, leidde God hem in eene plechtige stille avondure uit zijne tent naar buiten, en beval hem de sterren te tellen. Dit verstond Abram. Och, hij had niet eens de macht om het millioenste gedeelte der



sterren met zijn oog te omvatten. Van zijn verstorven lichaam kon, zoo meende hij, wel is waar geen zoon meer voortkomen, maar de sterren tellen, neen, dat kon hij nog veel minder; en God, Die hem de belofte van een' zoon gegeven had, God had toch al deze sterren gemaakt! Hoe? gemaakt? Wel, in één oogenbiik had Hij in Zijn woord al die sterren in het aanzijn geroepen, en ziet, zij stonden aan den hemel! Toen werd Abram geheel verslagen over Gods liefde, geduld, genade en macht. De groote almachtige God had in Zijne ontferming, — Hij is immers gedachtig daaraan, dat wij stof zijn, — hem niet ter aarde geworpen, hem niet in toorn over zijn ongeloof te niet gemaakt, hem niet ter helle verwezen. Ofschoon Abram tegen Gods genade als 't ware protesteerde, en meende, dat zoo iets hem niet meer ten deel kon worden, dewijl er immers in hem in het geheel niets meer was, zoo had God evenwel niet met hem gedaan naar zijne zonden, noch hem vergolden naar zijne overtredingen; Hij had hem veelmeer te verstaan gegeven, dat, ofschoon het bij hem geheel hopeloos was, Hij nochtans, de almachtige God, hetgeen Hij gesproken had nog wel bij hem kon doen komen, en Hij het beloofde zaad ook wilde doen voortkomen, ja, zelfs in zulk eene ontelbare menigte, als der sterren des hemels.
Toen nu Abram dat woord des Heeren in zijn binnenste vernam: „Zie nu op naar den hemel en tel de sterren, indien gij die tellen kunt", toen is het hem als een lichtstraal van genade door de ziel gegaan: Groote God, welk een God zijt Gij toch! Neen, Gij verplettert mij niet vanwege mijne zonden, Gij overdekt mij met Uwe genade; Gij hebt mij met zulk eene macht Uwer genade en heerlijkheid overreed, dat ik overreed ben geworden. — En toen de Heere daarop liet volgen: „Alzoo zal uw zaad zijn", dacht Abram: Welaan, het zij zoo, niets uit mij, alles uit U, ja amen, waar is zulk een God als Gij! Dat is het nu juist wat geschreven staat: „Abram geloofde den Heere"; en daaraan, dat Abram eindelijk erkende, dat het alles aan de macht Zijner genade en heerlijkheid hangt, heeft de Heere zulk een welgevallen



gehad, dat Hij van dat oogenblik af Abram beschouwde als zulk een', die nooit zonde had gehad of gedaan, en heeft hem tot Zijnen heiligen en rechtvaardigen medegenoot gerekend.
Voorts houdt de Heere eene zonderlinge toespraak tot hem: „Weet gij nu wel, welk eenen God gij aan Mij hebt? Ik ben dezelfde getrouwe God als van ouds, Die u eenmaal uit den dienst der doode afgoden en der doode werken verlost heb. Meent gij, dat Ik het werk Mijner handen zal laten varen? of dat Ik Mijn werk op de helft zou laten steken? Denkt gij, dat Ik u uit uw land zou roepen en u dit land niet zou geven ter bezitting? Zoude God iets spreken en het ook niet doen? Zou Hij tot de erfenis roepen, en de erfenis niet uitdeelen?"
„Ik ben de Heere, Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeën, om u dit land te geven om dat erfelijk te bezitten."
Dat klinkt nu evenals het woord, dat wij bij Johannes in zijnen Zendbrief lezen: „Ik schrijf u, kinderkens, want de zonden zijn u vergeven om Zijns Naams wil. Ik schrijf u, vaders, want gij hebt Hem gekend, Die van den beginne is." (1 Joh. 1 : 12, 13.)
Eene liefelijke prediking deze prediking van den waarachtigen en alleen trouwen God, bij Wien ook geen schaduw van verandering is! Bij ons de volstrekte onmogelijkheid, de algeheele ongeschiktheid om iets tot stand te brengen, — en dan daarbij de belofte van dien God aangaande het zaad, de belofte van Christus, en dat wij vrucht dragen zullen tot in den grijzen ouderdom! Bij ons een diep gevoel, dat wij menschen zijn, — en juist daarom de prediking: „Christus is hier"! Bij ons de gestadige ervaring, hoe het met ons geheel uit is, — en juist daarom: „God met ons!" Met Zijn Woord en Zijnen Geest is Hij daar. En hebben wij het ondervonden wat het is den Heere te gelooven, dan hebben wij ook met de ooren des Geestes vernomen: „Ik ben de Heere, Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeën". Want wij gelooven God eerst dan van harte, wanneer bij ons alle deugd, alle werk, alle verdienste, alle bekwaamheid,



alle geschiktheid, met al datgene, wat wij voor heiligheid en godzaligheid gehouden hebben, losgelaten en er aan gegeven is. — God wordt nimmer moede om gedurig opnieuw Zijn Evangelie te zenden en ons Zijnen Christus voor te houden, al heeft Hij ons Dien reeds meermalen voorgehouden; en als wij nu gevoelen, dat het bij ons uit en voorbij is, dan trekt Hij ons met Zijne liefde tot erkentenis, voert ons met Zijnen Christus tot het geloof, en weet door Zijn Woord en Zijnen Geest, als ook door allerlei omstandigheden het op zeer liefelijke wijze daarheen te brengen, dat wij als het ware naar buiten moeten uit onze tent, uit onze donkere binnenkamer, waar wij trouwens niets zien van de heerlijke schepping Zijner genade; Hij leidt ook ons uit naar buiten, dat ook wij eens de sterren tellen! alsdan zinken ook wij weg, want immers wij hebben Gode niet geloofd, — niet geloofd dien God, Die ons evenwel niet door Zijne machtige werken heeft verpletterd, — niet geloofd, dat Hij ons wel kan zalig maken zonder onze werken, ons ook zalig gemaakt heeft en zalig maken zal in Zijnen Christus. Dan ondervinden wij ook in heiligen vrede en door verzekering van den Heiligen Geest, dat Hij ons tot Zijne heilige en rechtvaardige deelgenooten der heerlijkheid heeft gemaakt, — en zien ook hier en daar, ja overal in Zijn Woord, bij een terugblik op onzen levensweg, dit: „Ik ben die God, Die u van moederslijf af heb^gekend; Ik heb u tot Mij getrokken uit loutere genade en barmhartigheid, gij zult alles beërven; Ik zal ook uw God blijven, en gij zult Mijn volk blijven".
II.
Degenen, die bij Gods waarheid volharden, z ij n zelf gedurig vol twijfel, hoe Gods beloftenissen b ij hen waarheid kunnen z ij n. Alzoo antwoordde Abram den Heere: „Heere, Jehovah, waarbij zal ik het weten, dat ik dat land erfelijk zal bezitten?" Merkt nu, Geliefden, dit eens op: er staat in Vers 6: „Abram geloofde God en het



de geloovige geene rust heeft, vóór dat het anker der arke zijner behoudenis achter het voorhangsel vastligt; maar daar komt nog bij, vooreerst, het gevoel van het vrije, ongehoudene van de zijde Gods, maar ook ten andere het gevoel, hoe in den mensch hoegenaamd geene bevoegdheid is, ook geen grond van aanspraak, waardoor de groote God Zich zou kunnen gebonden achten; veelmeer maakt juist de heerlijkheid Gods, het dierbare van Zijne belofte, bij het diepste bewustzijn van eigene onwaardigheid, dat men des te dieper graaft, hoe meer men gelooft, en des te meer bij God om den waren grond aanhoudt, hoe meer grond men onder zijne voeten heeft. Want het geestelijke leven ligt nooit stil; het is met het geloof niet gelegen als met een rekenvoorstel, dat eenmaal opgelost is. Neen, het gevoel dat men stof, aarde en assche is, en dat de Heere God is, ligt bij den geloovige zoo diep, dat, schoon hij, ten spijt van alle duivelen, kan zeggen: „Ik weet dat mijn Verlosser leeft", hij evenwel niet zoo koelbloedig, alsof het eene alledaagsche zaak gold, zich zal vermeten te zeggen: „Ik ben verzekerd, ik heb het". God heeft alles alleen in Zijne hand; Hij is in den hemel der hemelen, en wij zijn op aarde. En nimmer was zekerheid en gerustheid des vleesches eene vrucht des Heiligen Geestes. God weet wel op wien Hij nederziet. En dat is nu het verbond, waartoe Hij hen brengt, en waartoe Hij ook Abram gebracht heeft.
Het kan wel zijn, dat God het verbond, hetwelk Hij met Abram maakte, — ofschoon het ook later een Oostersch gebruik werd, — vroeger reeds met Adam gemaakt heeft; want, heeft God Adam rokken van vellen gemaakt, en hem die aangetrokken, dan moeten noodzakelijk eerst op Gods bevel door Adam dieren zijn geslacht geworden. Ik kan er thans niet over uitweiden, waarom God aan Abram eene vaars, eene geit, een' ram, eene duif en eene tortelduif gebood te slachten. Het zij ons voor ditmaal genoeg te weten, dat het juist dezelfde dieren geweest zijn, die later voor den offerdienst voorgeschreven werden. Bijgevolg heeft de Heere, in treffende en troostrijke beelden, aan Abram Zijnen



Christus voorgehouden, hoe Die aan lijden en dood zou onderworpen zijn, hoe Hij ook van de dooden zou opstaan en den Geest verwerven, het onderpand van het eeuwige bezit der heerlijkheid Gods. Eene vaars, eene geit en een ram stelden de verzoening voor van schuld en straf, het op zich nemen en wegdragen van alle zonde, het opheffen van alle schuld, de groote ruiling, welke God gedaan heeft, toen Hij Zijnen Zoon voor ons overgaf, om ons tot Zich te nemen in eenen weg van eeuwig geldende gerechtigheid. De duif en tortelduif waren vooreerst beelden van onze nietswaardigheid en daarvan, dat wij evenwel, gedoopt in het bloed van de andere duif, vrij uitgaan (gelijk dit bij de reiniging der melaatschen geschiedde), en tevens een beeld der opstanding en des Heiligen Geestes; waarom ook Abram het gevogelte niet deelde. — Waarom nu de vaars, de geit en de ram driejarige dieren moesten zijn, behoeven wij niet ver te zoeken, wetende, hoe het gansche Wezen Gods, zooals Hij Zich tot onze zaligheid geopenbaard heeft, en Zijn gansche heilsweg in Christus drievoudig is. Een tijd is er dat het komt, een tijd dat het werkt, en wij zien er niets van, want het sterft, het ligt dood, en ziet, wederom een tijd, daar komt het juist uit den dood heerlijk te voorschijn. Dat onze Heere drie jaren heeft gewerkt, drie dagen in het graf is geweest, en zoo meer, dat, moet men niet denken, is bij toeval geweest. „Hij zal ons na twee dagen levend maken; op den derden dag zal Hij ons doen verrijzen." (Hos. 6:2.) — Ook hier in onzen tekst merken wij drie akten of drie toestanden op: een' eersten, waar God beveelt, en Abram de offerdieren in orde neêrlegt; een' tweeden, als Abram zich kwellen moet en toch wachten kan, en dat hem eene weinig troost-aanbrengende openbaring toekomt, waarbij middelerwijl de zon ondergaat; en voorts een' derden: wanneer de zon nu ondergegaan is, en daar de Heere komt en tusschen de stukken doorgaat en tot Abram zegt: „Ik zal het doen". —
Dat Abram dit verbond moet verstaan hebben, dat zien wij uit zijne handelwijze, want hij deelde immers destuk-



ken middendoor. Hij wist dus, dat de Heere door geslacht vleesch heen zou komen, dat dit de weg was, waarin God komt. Hij leide het eene deel tegen het andere over; zoo wist hij, dat in dit verbond-maken alles juist zóó moest liggen, dat het naar de orde, dat het naar gerechtigheid was. Zoo was dan dit de prediking tot Abram: „Hieraan kunt gij weten, dat gij het land zult bezitten, dat Ik tot u kom door het voor u geslachte lichaam, en zoo waarachtig als dit bloed daartoe vergoten is, zoo waarachtig als deze daad van slachting niet meer ongedaan kan gemaakt worden, maar eeuwiglijk geldt, en Ik daaraan ook een welgevallen heb, omdat zij naar die gerechtigheid is, die voor Mij geldt, zoo waarachtig zult gij het erfelijk bezit hebben; uwe zonden zullen Mij niet in den weg staan, want Ik heb de stukken aangezien en ben daaraan gedachtig, als ook aan het bloed, dat uwe zonden van u heeft weggenomen; die stukken zijn u tot een onderpand, ook tot een' zekeren grond, waarop uw heil voor eeuwig vaststaat, en Ik wil u toonen, welk een welgevallen Ik daaraan heb."
Nu, dat zullen wij ook wel verstaan. God de Heere leidt ook ons tot Zijn verbond. Daar hebben wij nu dat liefelijke, dierbare Evangelie Zijner genade; daaruit weten wij, welke offerdieren wij Hem moeten brengen; neen, wat zeg ik?— wat Hij ons gebracht heeft, en waarmede wij dus tot Hem moeten naderen. Het is nu immers voor ons eene uitgemaakte zaak, dat Christus Jesus in de wereld gekomen is om de zondaren zalig gemaakt te hebben, — eene uitgemaakte zaak, dat Jesus Christus de in het vleesch gekom ene is, dat Hij het Lam Gods is, hetwelk de zonde der wereld heeft weggedragen, en dat in dien weg aan de eeuwige gerechtigheid genoeg gedaan is, dat dit een grond is, gelegd op saffieren en allerlei kostelijke steenen.
Waaraan zullen wij het dan weten, dat wij het aardrijk beërven zullen, dat wij eene stad hebben daarboven, door God Zelf toebereid, en dat Hij Zich niet schaamt ook onze God te heeten, daar Hij dit alles voor ons gedaan heeft? Daaraan zullen wij het weten, dat wij vrijmoedig „het feest-



offer met touwen binden tot aan de hoornen van het altaar!" (Ps. 118:27.)
IV.
Dat heeft de duivel evenwel nimmer kunnen dulden. — Zoodra de geloovigen, en evenwel vreesachtigen, in het verbond Gods ingeleid zijn, ontstaat er een zware strijd, doch zij volharden in het verbond.
Zoo lezen wij verder in Vers 11: „En het wild gevogelte kwam neder op het aas, maar Abram joeg het weg." Nu had onze vader Adam het verbond gezien, had het ook begrepen ; God had Zich niet laten afschrikken door Abrams groote onwaardigheid, God had hem Zijnen Christus voorgehouden, had hem bevolen dezen Christus te erkennen, had hem den grond aangetoond, waarop hij van de belofte kon verzekerd zijn, had begonnen met een' vasten grond onder zijne voeten te leggen, een grond, waarop hij staan kon. God liet hem zien, waar hij met zijne zonden heen moest, wat zijne zonden wegnam, en hoe zeker en waarachtig al deze dingen waren;— nu wilde God weldra Zelf komen. En nu, nadat God hem bevolen had dat gansche Evangelie op te slaan, daar vertoeft God en laat Abram voor de geheele zaak alleen staan. Roofvogels komen aangevlogen, — die willen hem de gansche zaak bederven, die willen er stukken van afnemen, al ware het dan ook maar een of twee stukken, opdat, wanneer God kwam, Hij toch niets zou kunnen uitrichten. — Arme Abram! hoe wordt hier het geloof weêr opnieuw op de proef gesteld! Door vrees en bangen twijfel overvallen hadt gij gevraagd: „Waarbij zal ik het weten?" God had u gezegd, dat Hij naar Zijne genade en barmhartigheid met u een verbond zoude aangaan, tusschen de middendoor gedeelde en doorgehouwene stukken, — daar liggen nu de stukken allen voor u, en daar staat gij nu alleen; God is niet met u, Hij is aan de doorgehouwen en verdeelde stukken niet gedachtig!— In plaats daarvan, dat Hij aanwezig is, in plaats daarvan dat Hij met Zijne heilige engelen door de stukken doorgaat, — zijn er niets dan



roofvogels, die als zoo vele duivelen om de stukken rondfladderen, zij willen u uwen Christus rooven, — en slaat er u een zijne klauw in de borst, zoo zijt gij verloren, en is er één stuk weggenomen, dan is er aan de gansche zaak niets waars geweest, dan heeft God het u niet geboden, dan hebt gij wellicht gedroomd, dat gij zulks doen moest, dan hebt gij u verbeeld, dat God het u heeft bevolen!
Maar wanneer eenmaal het Evangelie in het hart eens menschen heeft post gevat, wanneer hij eenmaal een inzien gekregen heeft in het verbond Gods, dan geeft hij het zoo spoedig niet op. — „Het wild gevogelte kwam neder op het aas", zoo staat er, „maar Abram joeg het weg". Hoe mag hij dit wel gedaan hebben? Heeft hij zich daartoe van een stok bediend, zoodat hij een stevig wapen in de hand had? Geenszins. Hij had in 't geheel geen wapen bij de hand. De roofvogels daarentegen hadden wapenen, sterke klauwen, ijzeren snavels, ook vleugels om den weêrloozen Abram den arm te verbrijzelen, ook kracht om hem ter aarde te werpen Hij zou er slecht bij gevaren zijn, had hij met eigene kracht en met zulke wapenen de roofvogels willen aanvallen. Neen, hij kon zich hier tegen dat gevogelte volstrekt niet verweren, en de verdeelde stukken konden het evenmin. Noch met pijl en boog, noch met de macht van zijnen arm, maar met den adem, welken de Almachtige hem gegeven had, met den adem, met het geblaas zijns monds, volgens het Hebreeuwsche woord, „joeg Abram het wild gevogelte weg".
Is het niet heden nog dezelfde weg, heeft het niet nog denzelfden loop met alle degenen, die aan Gods Waarheid vasthouden?
Het was niet voor de eerste maal, dat God tot Abram gezegd heeft: „Uwen zade zal Ik dit land geven". Volgens Hoofdst. 12:7 had Abram dit reeds vernomen, toen hij voor de eerste maal in Kanaan gekomen was. Toen had het hem ook zóó getroffen, dat hij dadelijk den Heere, Die hem verschenen was, een altaar bouwde, en hij is zonder twijfel terstond begonnen den Heere, Die hem verschenen was,



te offeren, en te prediken van de gerechtigheid, van het lijden en van de toekomstige heerlijkheid. — Volgens het 13de Hoofdstuk (Vers 14—16) heeft God hem deze belofte hernieuwd, terstond nadat Lot zich van hem gescheiden had. In het 14de Hoofdstuk zien wij uit den zegen van Melchizedek, hoe hij ten derden male daarop opmerkzaam gemaakt werd, dat hij in zijnen God veel meer bezat, dan de koning van Sodom met al diens bondgenooten; en hier verschijnt hem nu God voor de vierde maal weder,— maar nu onder welke omstandigheden! — Welk een hevige strijd gaat daarmeê gepaard!
Zoo mag het ook u gaan, gij die bij ondervinding weet, wat het is, dat Abram God geloofde, en dat hem dit gerekend is tot rechtvaardigheid, — maar bij wien ook dit: „Waarbij zal ik het weten?" telkens weêr opnieuw in het hart opkomt. Er is een tijd voor degenen, die op Gods Waarheid hopen, dat alles bij hen wegzinkt, wat zij kort te voren nog geloofd hebben. Zij gelooven, en toch gelooven zij niet. De macht van het zichtbare, de ongerechtigheid, hunne eigene zonde, alles, alles, van binnen en van buiten, slaat hun alles uit de hand. Zij gelooven evenwel, maar zij zijn toch in zulken grooten nood, zijn zoo vol vrees, zoo vol angst. Zij gelooven en aanbidden in het geloof: „Heere, Jehovah, niets kan U verhinderen, niets is voor U onmogelijk," en evenwel vragen zij: „Waarbij zal ik het weten?"
Maar wat is de grond voor u, om verzekerd te zijn, dat God u eene stad gebouwd heeft, dat gij genade bij God hebt gevonden, dat Hij daarboven uw God en liefhebbende Vader is? Wat is de grond voor u, om verzekerd te zijn: „Weldra ben ik te huis", „het erfdeel der eeuwige heerlijkheid beërf ik", „de kroon der gerechtigheid is voor mij weggelegd"? Wat is de grond voor u, om verzekerd te zijn: „Hij, de getrouwe Vader, zal u hier alle dingen schenken, u ook welvaart, vorspoed, eer en gerechtigheid doen vinden"? — De eenige vaste grond is deze: „Het bloed van Jesus Christus heeft ons gereinigd van alle zonden". „Dat is Mijn verbond, dat Ik in dit bloed uwe zaligheid gegrond-



duivelen, afgemat en neêrgebogen, is met nachtelijke duisternis omgeven, — en de vermoeide strijder valt in slaap. Zoo lezen wij Vs. 12: „Toen nu de zon onderging, viel een diepe slaap op Abram." Daar ligt nu de geloofsheld, die de vreeslijkste dieren van het bloed des verbonds had geweerd; daar ligt hij, gevangen genomen door de wet die in zijne leden is. Niet ééne minuut kan hij meer met zijnen Christus waken, al wil hij dat ook gaarne; hij deugt toch op den duur niet voor den strijd Gods; de slaap, die in hem is, maakt, dat hij het opgeven moet, al is het dat zijn hart nog waakt.*) Maar hoe waakt zijn hart? Vervuld van de indrukken, welke de strijd bij hem heeft opgewekt, vreest hij een' hernieuwden kamp; — en zoo was het ook: „schrik en dikke duisternis viel op hem".
Daar liggen nu de stukken alleen, onbewaakt; ook de strijder ligt daar machteloos in een' diepen slaap neêrgezonken. De roofvogels heeft hij verdreven, maar zijne behoefte tot slaap heeft hij niet kunnen overwinnen. Daar ligt hij nu alléén op het veld, niet anders dan een lijk, en in plaats van innerlijke kalmte, in plaats van een stil verkwikkend rusten is er een schrik, die hem aan alle leden doet sidderen; in plaats van eene verschijning van engelen in hemelschen luister, die hem liefelijken vrede toewaaien, eene dikke duisternis! O, welk een helsche toestand!
Hoe is het mogelijk, dat zoo iets over iemand kan komen, die op Gods Waarheid vertrouwt? De duivel heeft het van buiten af beproefd, maar het heeft hem zóó niet mogen gelukken; hij heeft het beproefd met hulp van allerlei handlangers, waarvan hij er zoo velen heeft, om aan den armen strijder zijnen Christus te ontrukken, hem weder terug te drijven naar het Ur der Chaldeën, opdat hij maar niet geloove, dat hij de erfgenaam van een land is, waarvan hij toch geen voetbreed heeft om over te beschikken; hij heeft het van buitenaf beproefd den ellendige van zijn geloof aan
*) Bom. 7 : 20: Hoogl. 5:2-



Christus-alleen af te trekken; hij heeft beproefd hem weder tot eigenwilligen godsdienst terug te brengen, tot werken, tot den hoogmoed der eigene wijsheid, die het leven in eigene hand vindt, — maar het is hem niet gelukt. Zoo beproeft hij het nu van eene andere zijde: hij tast de zwakheid, het menschelijke in den mensch, het zuiver natuurlijke aan, overvalt en overweldigt hem daarmede, om daardoor den mensch tot dit besluit te brengen: „Nu ondervind ik toch, dat het nog zóó zeker niet is met het verbond; immers heb ik alles in het werk gesteld, opgeofferd en er aangegeven om mij aan het verbond te houden, en evenwel is de zaak nog even als te voren, ja nog veel erger geworden. Want nu is het er zóó meê gelegen, dat, ofschoon dit alles naar Gods woord en bevel is, God Zich toch niet eens aan mij ellendige openbaart; Hij laat mij integendeel mijzelven aftobben, laat mij strijden en worstelen, in nood en angst nederliggen, en hoort niet naar mij." Daar ligt men dan met Elia, nadat men vierhonderd roofvogels in den Naam des Heeren verjaagd en verhouwen heeft, onder den boom terneder, en zucht: „Het is genoeg, laat mij sterven!" — Zoo is de macht der duisternis! Daar, waar God werken wil, waar Hij tot Zijn verbond wil brengen, waar Hij het aan een mensch bevestigen wil, dat hij een' genadigen God en trouwen Heiland aan Hem heeft, dat Hij hem om Zijns Naams wil al het afgesmeekte zal geven, — daar is die macht onophoudelijk in de weer om veel spooks te maken en te rumoeren, ja, zoodanige verschrikking en duisternis op de ziel te werpen, dat het wel een wonder Gods is, dat er nog iets van den strijder terechtkomt, en dat hij het afgesmeekte, als met eene overwinning Gods, gelijk een buit wegdraagt.
VI.
Maar bij al deze verschrikkingen is God ook tegenwoordig: Hij weet wel in de ziel door te breken, in weerwil van al zulke duisternis. Dan leert Hij Zijnen strijders,



hoe het met het zichtbare gesteld is, wat de oorzaak is van Zijne wonderbare leidingen, en hoe Hij Zijn Woord tot eere brengt. — Zoo sprak dan ook God tot Abram: „Weet voorzeker, dat uw zaad vreemd zal zijn in een land, dat het hunne niet is, en zij zullen hen dienen, en zij zullen hen verdrukken vierhonderd jaren".
Dat is nu wel de oude en nieuwe prediking, die wij hier vernemen. „Indien gij nu met Christus opgewekt zijt, zoo zoekt de dingen die boven zijn!" Welk heerlijk uiteinde had deze verschrikking, hoe werd de dikke duisternis tot licht! „Ja, gij zult het land verkrijgen, de erfenis zult gij hebben"; dit zeide God tot Abram, toen Hij hem gebood offerdieren te brengen en middendoor te deelen, dat Hij met hem een verbond zou aangaan, opdat hij op grond daarvan zeker zijn zou van de belofte. Maar voordat nu het verbond ten einde toe gesloten was, moest Abram nog eerst door deze verschrikking en duisternis heen, waarbij hem alles, alles uit de handen viel, zoodat, ofschoon hij het verbond, ofschoon hij Christus, ofschoon hij alle bewijzen der Waarheid Gods voor oogen had, hij evenwel aan al deze dingen toch wederom niets had, opdat hij verstaan zou, dat, hoewel de beloftenissen Gods ook voor dit leven zijn, al die dingen hierbeneden toch niets te beduiden hebben. Paulus getuigt ook daarvan, zeggende: „Indien wij alleenlijk in dit leven op Christus zijn hopende, zoo zijn wij de ellendigste van alle menschen". (1 Cor. 15: 19.) Daarom breekt God, nadat Hij u zoo vele heerlijke dingen getoond en ook beloofd heeft, ja ook heeft doen komen, alles voor uwe oogen weer af, zoodat gij, ook waar gij alle duivelen hebt verjaagd, bij alles wat God u hier gegeven heeft, nochtans zelf in zulk eene duisternis geraakt, opdat gij u ook daaraan niet kunt vergapen, maar alleen uwe hoop vestigt op God en op de toekomstige heerlijkheid. Daarom gaat God met u zulke wegen, dat gij nooit een onbewolkten dag hebt, waarop niet weder een duistere dag volgt; en dit geschiedt, opdat, terwijl gij God prijst vanwege Zijne waarheid en trouw, zooals Hij u doorhelpt en



ook verder doorhelpen zal, het gevoel der ijdelheid van al het aardsche en zichtbare u toch altijd vervulle en u niet verlate, maar gij steeds gelijk eene bruid bereid en wachtende moogt zijn op de toekomst uws Heeren.
Laat u daarom nimmer de moed ontzinken, wanneer gij, bij alle beloftenissen Christi, telkens het tegendeel moet zien en ondervinden, want hier hoort gij, dat het zichtbare niets te beteekenen heeft, al was het ook het beste en het heerlijkste, en al is het dat God Zelf Zijnen Christus daarbij tot een onderpand geeft. Bij God toch is alles zoo ingericht, dat Hij Zijne gave en belofte steeds laat komen op eene wijze, dat zij u te meer doen verlangen naar het heil, dat daarboven is; met dat oogmerk laat Hij dit alles zoo komen, dat men eerst moet ondervinden, hoe hier alles, wat Gods is, eerst in den dood gaat, aan allerlei verdrukking, aan kruis en lijden is onderworpen, en alleen door den dood in het leven doordringt, dat eeuwig is.
Hebt gij nu dit verstaan, zoo zult gij ook wel ondervinden, hoe naderhand, als alles verloren schijnt, evenwel zekerlijk datgene wat gij met tranen gezaaid hebt, wat gij in het gebed worstelende hebt verkregen, terwijl gij op Gods Waarheid waart hopende, zijne liefelijke vrucht draagt; ook hoe alle instrument, dat aan de oogenblikkelijke vervulling der belofte in den weg stond, te niet gemaakt wordt, juist overeenkomstig de belofte. Zoo had God ook tot Abram gezegd: „Doch Ik zal het volk ook richten, hetwelk zij zullen dienen; en daarna zullen zij uittrekken met groote have". Dat het nu echter Gods bedoeling was, dat Abram van de tijdelijke erfenis met verlangen naar de eeuwige zou vervuld worden, blijkt uit de woorden Gods: „En gij zult tot uwe vaderen gaan met vrede; gij zult in goeden ouderdom begraven worden". Zoo had hij dan voor zich al wat hij verlangen kon, want men gaat niet tot zijne vaderen met vrede, als men niet weet, dat men heengaat tot zijnen God.
Dat God daarenboven met zulke leidingen nog eene andere bedoeling heeft, dat Hij het ook uit lankmoedigheid jegens diegenen doet, die hier de rechtvaardigen plagen en