SLAEPENDE CHRISTUS ontwaekt deur Ghebeden; O F TE Verklaering over de Woorden, Luc. 8. 22. &c. Qedaen Voor 't Eerwaerdigh Huys des Heèren op hun ingestelde Vastdagh. Deur SAMUEL RUTHERFURD Hoogleermeester in de Godheyd tot St. Andreuws Uitg. A. HESHUSIUS. Woudrichem. SLAEPENDE CHRISTUS ontwaekt deur Ghebeden; OFTE Verklaering over de Woorden, Luc. 8. 22. &c. Qedaen Voor 't Eerwaerdigh Huys des Heeren op hun ingestelde Vastdagh. Deur SAMUEL RUTHERFURD Hoogleermeester in de Godheyd tot St. Andreuws. Uitg. A. HESHUSIUS. Weudrichem. VOORWOORD. Aan den goedgunstigen lezer dezer predikatie. Jaren achtereen is er gezocht naar de predikatie, welke thans het licht mag zien, in welke ons de gevallen mensch wordt voorgesteld, in al zijn donkerheid, maar ook het volle licht, dat afstraalt van Jezus, die slapende in het schip was. De Slapende Christus, ontwaakt door het gebed. Als er geen nood is, is er ook geen waar zuchten. Het Woord zegt terecht: „Zij eeren Mij met de lippen, maar het hart houdt zich verre van Mij." Zoo is het bijna ten allen tijde, zoo ook zijn eigen discipelen, toen zij in den donkeren nacht op zee waren en gansch geen licht en Jezus slapende, toen was het een zeker omkomen, maar Jezus ontwaakt door hun geroep en gekerm: „wij vergaan, en zijn verloren voor eeuwig." Jezus gebruikte nu zijn almacht door slechts één woord te spreken, en zie: alles werd bladstil; de winden hielden op te waaien, de waterbergen veranderden in kabbelende golfjes. Zoo gaat het met een ieder kind van God. Eerst gaat het door de diepte en wordt het alles donker om hem heen; en in zijn angst en verloren toestand roept hij tot den levenden God; en zie, daar daaget in het Oosten ; er gaat een licht op in zijn ziel en de zondaar weet zich voor eeuwig behouden. Moge deze predikatie van den HoogEerw. Heer Samuël Rutherfurd hiertoe medewerken, dat de kloove, die tusschen ons en den Heere is, worde overbrugd en wij in nauwe betrekking met den Heiland komen; dat zij zoo. Uw dw. dn. en Uitgever, A. HESHUSIUS, Woudrichem. P.S. Geen ex. is echt, dan door mijne handteekening voorzien. Stoepende Christus ontwaekt deur Gebeden. Lue. 8. 22. En het geschiedde in een van die dagen, dat hy in een schip ging, en sijne Discipelen met hem: en hy seyde tot haer, laet ons overvaeren aen d'ander sijde des meyrs. En sy staken af. 23. En als sy voeren, viel hy in slaep: en daer quam een storm van wind op het meyr: en sy wierden vol waters, en waeren in nood. 24. En sy gingen tot hem, en weckten hem op, seggende, Meester, Meester wy vergaen. En hy opghestaen zijnde, bestrafte den wind, en de watergolven: en sy hielden op en daer wierdt stilte. 25- En hy seyde tot haer, Waer is u geloove? Maer sy bevreest zijnde verwonderen haer, seggende tot malkanderen, Wie is doch dese, dat hy ook de winden en het water gebiedt, ensy zijn hem gehoorsaem ? Mare. 4. 38. En hy was in het achterschip slaepende op een oorkussen, en sy wekten hem op, en seyden tot hem, Meester bekommert het u niet dat wy vergaen? 39. En hy opgewekt zijnde bestrafte den wind, en seyde tot de zee, Swijgt, weest stille: en de wind gingh leggen, en daer wierd groote stilte. 40. En hy seyde tot haer, Wat zyt ghy zoo vreesachtig ? hoe hebt ghy geen geloove? Matt. 8. 26. En hy seyde tot haer, Wat zijt ghy vreesachtig, ghy kleyngeloovige ? Doe stond hy op, en bestrafte de winden, en de zee, en daer wierd groote stilte. So veel van God, en Almagtigheyd is in dese woorden (die ik deur Gods bystand en uw geduld, ten minsten in sulke hoofdleeringen als best op tegenwoordige staet der Kerk passen, kortelijk hoop deur te loopen) dat het genoeg is tot bewijs van Gods daedlijke hulpe in benaudheyd, wanneer hy deur gebeden gesocht werdt. Zes bezonderheden begrijpen de selfde. 1. Christi Zeevaert, met eerst, de bygeleydingh; ten tweden, tijd; ten derden, plaets'. Christus en sijne leden hebben niet alleen een wegh van droogh land ten Hemel; veel Zeylens ter Zee is 'er voor Hem en sijne volgers, eer sy aen den Oever komen. 2. De staet van 't schip, Boodsgesellen, en reyselingen die met Christus in 't schip gevoerd werden, in ses besonderheden, uytdruckende de grootheid van 't gevaer, ter oorsaek van een gheweldigh onweer. Eerst, voor aen is ghesteld een siet: eerst om aen te wijsen de grootheyd des onweers, Mat. 8:24. En siet, daer ontstond een groote onstuymigheid. Ten tweden, om te toonen dat de schepselen als windt en wateren, tegen Christus en sijn Kerk stout en opgheblaesen zijn, wanneer 'then God toelaet; wy denken dat Christus, ter Zee gaende, schoon weer, en still water hebben moet; want hoe derven de winden waeyen op het schoon aengesicht van hem, die Zee en wind geschapen heeft? Doch Christus onder zeyl zijnde, moet een dappere storm uytstaen, so maer de Satan, Prins van de lucht, in sijn eygen kringh en kreytz de winden gebieden kan. Ten tweden, Marcus seght een groote storm, quam af; het is tegenaertig dat winden afkomen, sy klimme eer opwaerts; dese seght dat het niet was een ghewoone wind, maer ten derden, een draywind, Marcus, zulk een wind die, als Aristoteles segt, deur heur kragtige omdraying, aldergevaerlijkst is, so datse in Italiën en andere deelen gantsche Steden inslokt. Mattheus zegt, het was een groote onstuymigheyd, een Zeebeeving, die so veel kragt en geweld had als een Aerdbeevingh, die Kasteelen en Toorens kan uyt huns plaets' werpen. Ten vierden, wordt uyt heur werkingh, heur grootheyd uytghemeeten, het schip wierd vol waters; Chemnitius merkt aen, als de watervaten, loan 2, met water gevuld tot boven toe. Ten vijfden, sodaenig was hun verbaesdheyd, dat de Discipelen, waer van sommige Visschers, en derhalven wel op onweer bedreven zijnde, roepen dat se vergaen en verloren zijn. Wanneer de schippers geen raed weeten, en grijse boodsluy ten gebede loopen, hebben de reyselingen reden tot verbaesdheyd. Doch tensesten, dat 's weynig, daer is een goed Zeeman in 't Schip,' de groote Admirael, En Voogd, niet alleen van de Zee. maer ook van de winden, is hier. Aerdsche Admiraelen kennen wind noch stilte maeken; alles sal wel zijn, de Schepper van Zee en wind is hier tegenwoordig. Ja, maer hy is so hier, als of hy voor hen niet hier was, hy is vast in slaep gevallen. God bewaer ons voor een Zeestorm, wanneer Christus verre van ons af, of in slaep is. 3. Wat streek houden de Leerlingen in hun gevaerlijkheyd ? eerst, ontwaeken sy Christus deur hunne ghebeden; ten tweden, verdubbelen sij hunne woorden ; Lucas seght, Meester, Meester. Voogd, gelijk de Hoofden van Gildgeselschappen, of opsienders over weesen so genoemd werden. Christus gebiedt storm, en wind, en Kerk, en Hof, en alles: Mattheus zegt, Heere, 't welk Christi Heerschappy toont: Marcus: Meester, want (so hy kan, en wat kan hy niet?) hy sal sijne Leerlingen helpen; en daerom brengen sy Christus een dringreden van hulpe uyt sijn ampt toe. Ten derden, sy klaegen, Bekommert het u niet dat wy vergaen? Wat voor een Meester zijt ghy, die slaept terwijl wy in ghevaer van verdrinken zijn? So droomen wy dat Christus, indien hy ons niet aenstonds helpt, om ons niet bekommerd is. Ten vierden, sy toonen hem 't gevaer, wy vergaen. 4. Christi daedlijke hulpe aen hen bewesen. Mattheus houdt d' eygenaertige mannier; Wat zijt ghy vreesachtig, ghy kleyngeloovige ? Hij bestraft het ongeloof der Leerlingen, eer hy Zee en wind bestraft. Ten tweden, hy spreekt de Zee en winden met harde woorden aen, of leyt se een strenge last op, gelijk het woord is, Luc. 9. 21, of bestraft se met gesag,2Tim. 4. 2. Niet om dat Zee en wind sik sonder besondere last van God keunen verheffen. So verderen de dichters dat hun /Colus de winden wist te versnorken, bestraffen, en in de boeyens te werpen. Maer het is om de volkomen en onverwinelijke maght van Christus over Zee en wind, die syne opeysschers en Boden zijn, aen te wijsen. So dat ten derden, Christus gelijk Marcus segt, vergramde woorden van gesag uytsprak, en de Zee gebood, Swijgt, weest stille, Zijt gemuylband ; een woord ontleend van wilde beesten, of honden die, om niet te sullen verslinden, gemuylband zijn; so leesen wy 't 1. Cor. 9. 9. Ghy en sult eenen dorsschende Osse niet muylbanden. Het steldt ons de Zee voor als een verslindend beest, 't welk de schepen soude inswelgen. So Mat. 22. 34. Jesus had de Phariseen den mond gestopt. 5. De werking van Christi bestraffingh wert hier beschreven : daer was sonder meer te doen een groote stilte. Als Christus op de Zee grauwt derf se maer grimlachen en stille zijn. 6. De vrucht van 't wonderwerk; de Bootsgesellen, niet Christi Leerlingen, wierden met wonder en verbaesdheyd gheslagen. En het geschiedde in een van die dagen. Aengaende de drie besonderheden in 't eerste deel, eerst een woord van de plaets'. Het was niet eigentlijk een Zee, maer een Poel, niet Lacus Gadarenus, waer van Strabo segt dat 'er wegens vergiftigheyd geen beest sonder verlies' van hayr en hoev' konde deurgaen; maer het was het meyr of poel van Genesareth, door een Hebreuse spreekwijs de Zee van Tiberias genoemt. Ten tweden, Christi bygeleyde in deze Zeereys' waeren sijne Leerlingen. Selden was Christus alleen, behalven wanneer hy om te bidden tot een Bergh ging, als loan 6. 15. en in 't hofken toen sijne Discipelen niet een uyr met hem wilden waeken. Maer deurgaens waeren sijne Leerlingen, en andere, getuygen van sijn Leere en wonderwerken. Eerst, om dat de Leerlingen moesten weesen sijne oog-getuygen, en so wel deur hooren en sien als deur geloof prediken, 1. loan. I. 1. En dese stemme hebben wy gehoord, als sy van den Hemel gebraght is geweest, toen wy met hem op den Heyligen bergh waeren, segt Petrus, 2. Brief 1.18. Gevoel en gesigt van Christi soetigheyd in Predikers is so goed niet als geloove, doch uyneemender als hooren seggen; daer is een gevoel des geloofs in zulke als met Christus op den Bergh geweest zijn; Ik hebbe gelooft daerom heb ik ghesproken, 2 Cor. 4.13. Ghehoor en ghesicht van Christus is een uytneemend Predicker van Christus; Wy gelooven niet meer (seggen de Samaritaenen loan. 4. 42) om uwes seggens wille, want wy selve hebben hem gehoord ; elk ghetrouw Herder is niet alleen een bode om te boodschappen, maer een getuyge, die Gods gesichten gehoord en ghesien heeft. Ten tweden het Kruysdraegen, is niet licht te leeren, Christus had 'er de rechte weet af, Hebr. 5. 8. De Leerlingen moeten sien hoe recht Christi schouderen in sijn gang onder 't Kruys zijn; om te leeren dat het doen, in vergelijcking van te leeren lijden, niet swaer is. Ten derden, in den omgang met Christus kennen wy best onse swakheyd. Christi glantz en schoonheyd geeft schadu en licht aen onse swartigheyd; altemael zijn wy schoon genoeg wijl wy Christi schoonheyd aenschouwen, lesai 6. 5. Ten vierden, hoe meer ghy verkeert met Christus, hoe meer ghy geniet van den hemel; by u selven te zijn, is quaed geselschap te hebben; by de wereld te weesen vrijft u den roest aen; by Christus te zijn laet een reuk van den Hemel, en een verve van een ander wereld aen u, die hgy noyt sult afvrijven; reukwerk en soete salvinge aen te raeken laet een bewijs daer van na sik; niemand kan prediken off lyden, dan die by Christus heeft weesen sien en hooren. Ghy keunt om Christi wille tot een bloedige dood geroepen werden: Ik bid u ondersoekt wanneer ghy laest by Christus waert, en hoe menigmael, dan of ghy 'er wel oyt gheweest zijt. Ten derden, de tijd van sijn schipvaert, Marcus segt, op den selven dagh, als 't nu avond geworden was. Cap. 4. 35. dat is, op dien dagh dat hy predikte de Gelijckenissen, die ghy hebt Mat. 13. Het schijnt dat hy te Zee ging op den avond, toen hy al den dagh gepredikt had. Lucas segt onbepaeldelijker op een van die dagen; altoos daer is geen tegenstrijd van woorden; hier schrijven twe Evangelisten volgens hun gewoonte een Dagregister van Christi leeven en werken, en tekenen Christi tijd sorgvuldiglijk aen. Waer uyt wy sien hoe wel Christus sijn tijd op aerden besteed heeft, Hand. 10. 38. Hy ging het land deur goed doende: So in sijn besending tot Herodes. Luc. 13. 32. 33. Gaet heenen en seght dien vos, siet ikwerpe Duyvelen uyt, en maeke gesond, huyden en morgen, en ten derden dage werd ik voleyndigt. Eerst, hy spilde gantsche nachten in gebeden tot God, Luc. 6.12. deed wonderwerken by nacht, ter vierder waeke. Matt. 14. 25. Ja, nu in slaep zijnde, baent hy de weg tot wonderwerk. Ten tweden, Des morgens vroeg leerde hy in den Tempel, Ioan. 8. 2. en terwijl hy at liet hy geen tijd verlooren gaen, maer predikte over maeltijd. Luc. 7. 38. 39. Luc. 10. 39. 40. en wanneer hy eeten soude, maekte hij tot sijn spijse en drank, zielen te winnen, Ioan. 4. 34. Ten derden, hy begon heel vroegh, zijnde twaelf jaeren oud, met de Doctoren te redetwisten in den Tempel, en stierf al predikende en biddende aen het Kruyce, Luc. 23. 43. 44. 46. Te bestraffen zijn dan sulke die hun tijd vergissen. Ier. 8. 7. Selfs een Oyevaer aen den Hemel weet sijne gesette tijden, en een tortelduyve, en kraen, en swalue neemen den tijd haerder aenkomste waer, maer mijn volk weet het recht des Heeren niet. Wie is wijs om te weeten wanneer God het Land met bloed watert? om t'onderscheyden dat het jaer 1645. is hetjaervan wraeke welk in des Heeren hert tegen Engelland en Schotland gheweest is. Dit moet weesen een stuk van Voorspellinghe, 'twelk het volk, terwijl Godhetopenbaerdt, niet bekend is, Ezech. 7.12. De tijd is gekomen, die dagh is genaekt, vers 2. Vorder ghy menschen kind, so seydt de Heere, van het Land Israels. Het eynde isser: het eynde is gekomen over de vier hoeken des Lands. Ten tweden, het was de rechte tijdkaveling indien 't Eerwaerdigh Pariament beginnen wilde, niet aen bevestiginge van hunne eygene vryheden, wetten, en huysen, maer aen 't bouwen van Gods Huys; de Heere heeft gegeeven gelegentheyd voor veele jaeren van een sittende Rijksvergadering, en noch is 'er geen ghedaente van een Kerk in 't Land, en nauwlijks een steen gheleght aen des Heeren Huis; ja, men seght, de tijd is noch niet gekomen, dat des Heeren Huys geboud werde. Ten derden, wij hebben in desen onsen dagh des Euangeliums niet gheweeten, de dingen die tot onsen vrede dienen: hadden Tyrus en Sidon, Sodom en Gomorra gesien de dagen van den Soon des menschen, welke Engelland en Schotland gesien hebben, al overlang souden sy hen bekeerd hebben; en so wy de goedertierene gelegentheden van bermhertigheydt wel hadden waergenomen, onse vrede soude geweest zijn als een Riviere, en onse gerechtigheyd als Zeebaeren; maer nu zijn wy als vervallene menschen, magtelos om onse rekeningh goed te maeken, veel min om den huyr van den Wijngaerd te betaelen, wanneer ons' Wijn is als die van Sodom, en onse druyven van gall zijn. Niet weynig werdt 'er onderhands gewerkt tegen de saek en 't verbond Gods; d'uytdrijvingh van 't Prelaetschap, Pausdom en Scheuring hebben wy b'eedigd; nu prediken en betuygen en schrijven wy, dat den menschen vryheyd van geweeten toekomt; en hoe kan dit tegen Paepisten en Prelaeten ontkend werden ? niet alleen elke Stad, maer by nae elk Huys heeft een nieuwe Godsdienst, en voorgaende onbekeerde eygenwillige aenbidding besit der menschen boesems, tegen de kraght der godsaligheyd; ydelheyd in kleeding, hoerdom, verdruckingh, onrechtveerdigheyd neffens weduwen en weesen, welkers mannen en ouders in den Oorlog gedood zijn; overdaed, liegen en bedriegen, onwaere en valsche lasteringen, vertrouwen in den arm van menschen en menigten, hinkingh tusschen God en Baal, terugstelling van Christi saek tot het eynde van den dagh toe, of ons min aen Godsdienst en Huys dan aen vryheden en burgerlijke wetten gelegen, en beyde Koninghrijken, wonderlijk deur Gods rechterhand tegen 'terbermelos en bloeddorstig Babel verdaedigd, niet meer aen den Heer der Heyrschaeren, die ons behouden heeft, verbonden was, dan dat wy schuldenaers aen onse eygene vleesschen eynden, deelingen, scheuringen, onderkruypingen, sijdkiesing, en saemenrottinghen souden weesen; Ephraim tegen Manasse, en Manasse tegen Ephraim, hoewel kinderen van eenen Vader: alle dese en veele andere sonden ghetuygen in onse aengesichten dat de tijd des Euangeliums deur beyde Rijcken niet wel is besteed geweest. Ten vierden, altemael missen wy in de quaede waerneemingh des tijds, en sterven eer wy weeten waer toe wy leeven. Genomen, een Meester sond sijn knecht tot een groote Stad met een beschreven papier, inhoudende besigheyd van groot belang, tot welkers afhandelingh de meester hem tien uyren vergund had; soud hy wel d' eerste negen uyren toebrenghen in drinken en klinken met sijn pullebroers, en op en neer gaen om de vremdigheden des Stads te besichtigen? Eylaes! is niet dese wereld als een groote Beurs'of Koopplaets'? ons'pampier begrijpt de beesigheyd van 't groot Koninghrijk hier boven, d' eer en heerlijkheyd onses Heeren, onse verlossing deur Christus, en handeling om d' eeuwige vreede; de tijd der kindsheyd sluypt verby, en wy kennen het eynde onser scheppingh niet; de jeugd en manlijke jaeren, groenen en groeyen, gelijk een trotse bloem heden heerlijk morgen hoy, wy schieten bloem en bloeysel, en onse handbreed tijds slipt met eenen kleynen treed wegh; en wy gaen de Merkt deur om verganglijke eer, en rottigh vermaek te koopen, en als de laetste uyr gekomen is, leesen wy nauwlijks den brief van onsen Meester. Seker! het is maer een arme rekeningh van een natuyrlijck mensch, die in sijn dood niet anders seggen kan, dan, Ik heb g'eeten, gedronken geslaepen, gewaekt, gedroomd en gesondigd, voor de, tijd van sestigh of seventig jaeren, en dat is'tall. De tijd loopt, als een lange en snelle Waterstroom, de Stad onser schepping deur, wanneer God eerst het uyrwerk gaende maekt, tot den dagh van Christi twede komst. Dese Stroomeloop sluypt deur onse vingeren, wy eeten, drinken, slaepen, jocken, lachen, koopen, verkoopen, spreeken, ademen, en sterven in een oogenblik; elke luchtscheppingh is een voortvloeying onses minuten tijds tot in d' eeuwigheyd. Binnen weynige geslachten sal' er een Rijksvergadering zijn van andere aengesichten, en nieuwe voortteelingen van andere menschen in Steden, Huysen, Vergaderingen waer in wy tegenwoordigh zijn; en wy, als een geselschap van nachtgesichten, sullen wegh vlieden, en onse plaetsen sullen ons niet meer kennen. En schoon dit niet soude geschieden, de wereld is niet eeuwigduyrende, zijnde een groot lichaem opgemaekt van verdervelijke sticken, van kleyne stervende schepselen, staende wanneer hen God de beenen wegneemt op niet met allen; ten laetsten sal God de drijflooden van 't uyrwerd en wecker afdoen, en daer sal geen tijd meer zijn, des tijds raderen sullen still staen. Wat slechte gedachten sullen wy hebben van desen armen brijselingen kleyen bal, d' aerde, wanneer de wormen deur aengesicht en kaeken inkruypende onse tongen sullen knaegen, en hert en Leeven deurbooren? Of beeld u in dat indien onse geesten eenmael getreden binnen den Lijn van onstervelijkheyd, ter sijden de Maen stonden, siende nederwaerts op onse kinderen swoegende en sweetende om onse beminde schaduwen van Landen, Lusthuysen, Vee, Vestingen, Steden, Kroonen, Scepters, Geld en Goud; wy souden ons verwonderen, de reden sodaenigh gheblinddoekt te weesen, dat se droomen en beuselingen souden ajaegen. Oordeelt rechtveerdiglijk, geeft Christus goed recht, doet wel wijl het heden is, bedenkt d' achtermiddagh van een daelende Son; binnen weynige uyren zijn wy ghedompeld in den buyk en baermoeder van d' eeuwigheyd, en keunen noyt wederom keeren. Heere, leert ons onse dagen tellen. En als sy voeren viel hy in slaep en daer quam een storm van wind af. Mat. 8 : 24 een groote onstuymigheid. Ik heude d' voorgeschreven order. Dit is geen gemeene storm. Doch is hier niet d' ervaerenste Zeeman in Hemel en Aerde? derf de wind so verbolgen blaesen op 't aengesicht van hem, die wit en rood is, en d' opperste onder tien duysend werelden? Kennen de wateren hun Schepper niet? en derven se nat maeken de wangen van hem, die Zee en land ghemaekt heeft? Echter merken wy uyt de grootheyd van dit onweer (als voorheen uyt den Text getoond is) dat Christus sijn Schip, sijn Kerk en reyselingen in hun reyse meer dan ghemeene stormen uytstaen. Klaegl. 1 :12. Gaet het u niet aen, ghy alle die over wegh gaet? (Eylaes! al te veel verbygangers heeft Christus in sijn lijden) schout het aen, en siet, of 'er eene smerte zy ghelijk mijne smerte die my aengedaen is, daer mede my de Heere bedroefd heeft ten daghe der heetigheyd sijns toorns! De Propheet kan (Cap. 2:13). geen weerga vinden om des Kerks droef heyd by te gelyken: Uwe breuk is groot als de Zee, wie kan u heelen? De Zee is een woest lichaem: Een groot water van bekommeringen scheen de Kerk te sullen verdrinken, Cap. 1 :9. Ierusalem is wonderbaerlijk om leege gedaeld; het woord komt uyt een wortel 't welk betekend afgesonderd, en verborgen te weesen, als dingen die boven begrijp of reden zijn, als Genes. 18: 14. Soude yet voor den Heere te wonderlijck zijn? Yets groots en wonderlijcks is in des Heeren sweerd op de drie Rijcken, boven alles wat d' Yrsche Muyters, of bloedighe booswighten doen keunen; de vloek en wraek in verdruckinge van menschen komt van hooger hand; de menschen staen met het sweerd, maer keunen niet op het doodslaen met den degen Wraek en Oordeel munten, dit is alleen Gods werk. Klaegl. 2 :2. De Heer heeft alle de wooningen Iacobs verslonden, en heeft se niet verschoont. 4. Hij heeft sijnen boog gespannen als een vyand. O schrik! Evenveel wat vyand, behalven God, is verdraeglijk; de Heer stond met sijn rechterhand gesteld als een tegenpartijder, dat hy doodede alle de begeerlijke dingen der oogen (zogende kinderkens zijn begeerlijke dingen der oogen), hy heeft sijn grimmigheyd in de tente der dochter Zions uytge- stort als een vyer; vers 20. Siet Heere, aenschouwt doch, aen wien ghy also ghedaen hebt: sullen dan de wijven heur vrucht eeten, de kinderkens die men op de handen draegt? sullen dan de Propheet en den Priester in het Heyligdom des Heeren gedood werden? Psal. 44 : 20. Ghy hebt ons geplettert in eene plaets' der draeken, en bedekt met een doodsschaduwe. De dood is een koud, droevigh en vervaerlijk dekkleed geworpen over de Kerk, terwijl sy tot stof verbrijseld is: Hoe vinnigh en swaer een storm overviel Job. cap. 16. Sijne schutters hebben my omringd. Gods verschrickingen schieten niet na het doel, sonder 't wit te treffen, Hy heeft myne nieren deurspleten en niet gespaerd, hy heeft myn galle op d'aerde gegooten 14. Hy heeft my gebroken met breuke op breuke: Hy is tegen my aengeloopen als een Geweldighe. Wat is in den leevenden mensch vrij, wanneer de nieren, die so inwendigh als 's menschen hert zijn, gespleeten werden ? en wanneer lever en galle uyt den levenden mensch genomen, op d' aerde gestort werden ? Siet hoe God met sijn eygen volk handelt, Hos. 13. 8. Hy ontmoet se als een Beyr die van jongen beroofd is, en scheurt het slot haers herten. Geen gemeene pijn kan 't weesen wanneer 't noodschicklijk Web 'twelk het hert omringht, aen tweën gescheurd werdt. Ezechiel werdt aengeboden een swart en droevig boek, een rolle beschreven voor en achter (blad en bysijde) met klaegliederen, suchtingen en wee, Ezech. 2. 9. Hoe klaegt de bedrukte Kerk Psal. 102. 4. Mijne dagen zijn vergaen als rook (als 't Ieeven van gisteren tot asschen verbrand is, wat is 't dan ?) en mijne gebeenten zijn uytgebrand als een heerd, 5. Mijn hert is geslagen en verdord, als gras, so dat ik vergeeten heb mijn brood t'eeten. 6. Mijn gebeente kleeft aen mijn vleesch, van wegen de stem mijns suchtens. Dese en dees'gelijcke ontleende manieren van spreeken, toonen dat de storm van quellingen so verschriklijk en verbolgen was, of se Bergen en Rotsen splijtten soude; en sulk een perssende pijn, of men een leevendig menschs beenen nam, en daer van in plaets' van tak en brandhout een vyer stookte; en niet alleen dat, maer sy leeden so veel heette als een heerdsteen dagelijks onder 'tvyers geweld leggende: so spreekt d' Apostel van sik selven, 1 Cor. 4. 9. Want ik achte dat God ons die de laetste Apostelen zijn, ten toone heeft gesteld, als tot der dood verweesen, want wy zijn een schouspel geworden de wereld, en den Engelen en den menschen. Sodaenigh waeren d'Apostelen, ten opsicht van hun veelvoudigh lijden, ten gheweldigen dood bloot gesteld, als in de Roomsche Schouwspeelen, Stieren, Leeuwen en Honden wierden voortgebragt om sik tegen den anderen dood te vechten; Sy wierden, wegens hun groot lijden, tot wonderen van de wereld, en gaepstocken voor Hemel en aerde, menschen en Engelen, ghemaekt. Siet hoe gheweldigh het onweer was, 't welk viel op het schip, dat Christi ghetuygen ten Hnmel voerde, Heb. 11:37. Sy wierden ghepijnighd, ghesteenighd, aen stucken ghesaeghd, versocht en met den sweerde gedood. Heden van des Heeren sodaenige handeling is, 1. God toont sik ongeduldiger in de sonde van sijne kinderen, dan in die van de godlossen. Ik spreek va* Gods Evangelisch ongeduld, in opsicht dat het is een sonde van hooger ondankbaerheyd te sondigea tegen 1. Het Euangelium. 2. Verlichtinge. 3. Bermhertigheyd der wedergeboorte; dan te sondigen tegen de Wet, en gemeene gunstbewijsen; hoewel Gods wettisch ongeduld in opsicht van 't wraekgerichte veel meer is tegen de sonden der boosen, dan tegen die der geloovigen: wijl het een werk van wraek is dat God niet aen den geloovigen pleegen kan; en so d' Antonomianen een Euangelisch mishaegen en gramschap van God tegen de zonden der gheloovigen wilden erkennen, gelijk de Schrift doet 1 Cor. 10,21, 22. 1 Cor. 11, 30, 31. 2 Sam. 11, 27, niet souden sj so gheweldig struyckelen en stooten aen 't Euangelie, als sy nu doen. God is, segh ik, meer misnoeghd over de sonden van sijne kinderen, dan over die van den boosen: gelijk een Bouman meer ontsteld is dat dis- telen en doornen wassen in syn Hoff dan in sijn buyten Land, Esai. 1. 2. Hoort ghy Hemelen, en neemt ter oore, ghy Aerde; waerom toch ? is het meer dan een ghemeene misslagh die hier |toe den Heer bewogen heeft? Ik hebbe kinderen groot gemaekt en verhoogt maer sy hebben tegen my overtreeden. God ■eemt ook harder dat gheweld en onrecht soude heerschen in Parlamenten en Rijksvergaderingen, dan in de Hoven der Prelaeten. De Heer verwacht niet anders dan suyre druyven van sijne vyanden. 2. De Heil der godsaligen, en het herte van hun Heil sal deurgaens heviger zijn dan de boorden en kanten van de Heil der boosen : Het lijden der Heyligen in dit leven is hun gantsche Helle. De godlossen hebben hier een Hemel, en maer een voorsmaek van de Helle, welke ik beken, ten opsicht van hun gemis der tegenwoordigheyd en vertroostingen Qods in dit leeven, swaerder vloek in sik selven hebben, dan de verdruckingen der vroomen, hoewel niet nae hun meeningh. 3. Qods diepe raedslaegen werken onderhands. De voorsienigheyd is een groote verborgentheyd. Waerom dese drie Rijcken hebbende een goede saek, en strijdende voor Christus, nochtans in bedrukter en bloediger staet, dan de bloeddorstige menschen, die een vervloekte saek strijden, souden ghesteld werden, is wonderlijk in onse oogen, wijl onweetenheyd verwondering baert. Die noyt den Landbouw gesien heeft, meent dat zayen niet anders dan wegwerping en verlies van goed Koorn is. Het eynde, 't welk Gods werken met wijsheyd en genade tijdight, is ongesien. Honigh is soet, doch wert alleen deur den smaek onderscheyden. Geen ooge kan het sien, geen oore kan het hooren, onse zinnen keunen niet vatten de reden van sijn Raed, die de godsaligen wel geplaegd hebben elk een morgenstond. Is het so, dat de godsalighe, het groene hout sulk een vyer moet dulden; noodsaeklijk moet het meer zijn dan vyer, dat den vyanden te verwachten staet. O vyanden van 't Euangelie, O booswigten en haeters van den Heere en sijne Heyligen! Hebt ghy Kasteelen en Sterkten tot toevlugt ten dage sijner verbolgentheyd? of Zijn uwe Vestinghen voor d' oordeelen schoot vry ? Keunen Dood en Heil uwe wallen niet opklaveren ? en, so ghy uwe deuren sluyt, tot uwe vensteren inklimmen? Zijn uwe muyren en bolwerken heyl en behoudenis? hebt ghy de sterkte om den proef-schoot van wraek des Heeren. en sijns Tempels, uyt te staen? heeft niet de twede dood langhe en scherpe tanden? sult ghy den storm en aenval van d'eeuwige gramschap draegen? De wraek wil niet minder hebben dan uwe dierbaere zielen; neemt uw vermaek, doodt en bederft des Heeren Bergh, het gelag is goed, tot dat'er gerekend werdt. Keunt ghy drinken een Zee van wraek ? en stroomen van gall en als' ? Een dorstig sweerd is voor den Throon, dat slaen, bloedswelgen, en noyt versadigd weesen sal. De toorn en gramschap bekruypt en verrascht den sondaers in Zion sonder geluydt en voetgerucht: het gerammel der raderen uwer Zonden wagenen hoort ghy niet, als het avond wordt, en u den nacht bevalt; de dagh des toorns is verburgen en onseker, ghy slaept en siet niet de Heil aen uwe hielen; wat sal 't weesen, wanneer ghy de Bergen sult aenroepen, om u haestelijk te bedecken ? Dit dient tot veroordeeling onser ghemaklijkheyd; die een dertele, en sachte voorsienigheyd, een Gulden gemaklijk Zeylen, om sonder wind of onweer vaerdig te meugen landen, liefhebben. Wy wenschen ten Paradyse te gaen, deur geen ander weg dan die van den Lusthof, en wandelpad bestroyd met fiolen en roosen. Doch wy moeten hardigheyd lijden, en besluyten dat den weg, om onse gemaklijkheyd te vleyen niet kan veranderd werden; sy is gelijk se God besteld heeft, geen twederhande padt geleydt hemelwaerds; een weg bestroyd met bloed, swavel, en dood, voor Christus, en een ander wit, schoon, en gemaklijk, voor ons. Niet so gemaklijk was den Hemel-weg voor Christus, of sy heeft hem sweet gekost. Indien Christus den schoonen weg en straet gelijk een lusthof ten Hemel genomen, en ons den ongemaklijcken gelaeten had, meer reden hadden wy tot klaegen; maer wy meugen wel stille swijgen, wijl Christus segt, dat wy niet harder dan den hoofdman onses Heyls gehandeld werden, loan 15. 18. Als wy sullen lijden, willen wy selve een kruys kiesen, en verdruckingen die best met ons' hoofd overeenkomen, met bloem en reukwerk, Diamant, en Robijn beset zijnde. So segt ons' herte, laet ons eenig oordeel draegen behalven oorlog, eenigen oorlog behalven burgerlijke: Haet van de wereld is niet veel, maer Haet onser broederen, kinderen onser Moeder, O ! dat 's hard en beswaerlijk; nochtans staet niet anders te verwachten, of het vleesch sal in de heyligen, beyde tegen Geest en vleesch in andere Heyligen, oorlog voeren; niet min dan het vleesch teghen den Gheest krijg voert in een en selfde Heyligh. Wy moeten de Voorsienigheyd kussen en aenbidden; de vuyle en modderige weg ten Hemel keunen wy meer niet veranderen, dan wy den Hemel selve uyt sijn plaets' setten keunen. God heeft de topographie en pad ten Hemel getekend, afghebaend, en alle onse Gasten voor gheset: een snood soldaet is hy die sulk een Hoofdman der Zaligheyd, al weenende en morrende na volgt. Maer waer toe leydt ons dit schipke ? gewislijk toont het ons de staet van Gods Kerk, van wind en water, en van de wereld selve, gins en weer geslingerd ; d' aerde is een gasen Zee voor den throon, Openb. 4, 6 met vyer gemengt Openb. 15, 2. Waer van een woord, aengaende 1. het schip. 2. de hoofdstoff waer in het seyldt. 3. den stierman. 4. het anker. 5. de waeren. 6. de reyselingen in 't schip gevoerd. 7. de winden en stormen. 8. de haven. Eerst. Het schip is, uyt eygenaert, een hobbelende en beweegende schepsel, en deur gestalte en natuyr gheschikt tot verplaetsing. De Zegepraelende Kerk is gelandt, en boven beweeging; maer de strijdende Kerk is gelandt, en boven beweeging; maer de strijdende Kerk is een rollend en wentelend ding. Eerst, in natuyrlijk; ten tweden, burgerlijk; ten derden, geestelijk opsicht. Gelijk de Kerk bestaet van menschen in natuyrlijk opsicht, zijn se alle maer veranderingen; want des menschen staet, in 'twoud der schepselen waer onder hy geboren is, is beweeglijk, en hy selve is maer een trotse duymbreed van kortleevende aerde. God heeft de tijd voorsien met raderen, so dat se op de geslachten speelt, Het een gheslachte gaet, en het ander gheslachte komt; Vers 2. Ook rijst de Sonne op, en de Sonne gaet onder. Gheen twee dagen siet ons de maen, met een gelaet aen. De Hoofdstoffen, winden, wateren, tijden, als jaeren, dagen, uyren, leevende schepselen, boomen, kruyden, bloemen, somer, hervest, Lente, hemelen, sterren zijn alle waggelende en beweeghende; en so d' aerde en de werken die daer in zijn, met vyer moeten verbrand werden, 2 Pet. 3. 12. so moet alles tot verandering en verrotting op de reys zijn; het beste van dien wegens uytsteekenheyd van stof niet uytgesonderd. De Hemelen sullen als een kleed verouden, Psal. 102. 27. Ten tweden, de kerk in burgerlijk opsicht is een wankel ding; Eerst gelijk sy in Gemeenebesten en Staeten is. Koningrijken en Opperheerschappyen gaen op en neer, groeyen, bloeyen en verwelkeren in ondergang als de Meybloemen. God doet de Koningrijcken rollen als windblaesen in de Kaetsbaen; hoogmoed, geweld, en onrecht doet de blaes' swellen en bergen te boven gaen, en God doet se met een voetstoot uyt heur plaets' rollen; de glory en volkomelijkheyd der menschen is een gewichte dat sik selven niet draegen kan. Ten tweden, de mensche, best van alle schepselen, is een ydel ding, Psal. 39.6. Immers is een yder mensch, hoe vast hij staet, enkel ydelheyd. Indien de Hebreuwse tekst het beter uytdrukt (ghelijk ik nederiglijk verstae) so loopt het dus, Alle menschen zijn geheel ydelheyd, selve op hunne voeten staende; of, elk mensch is alzints ydelheyd, schoon hy op sijne teenen of recht over eynde staet; gelijk een Campvechter, of een leger van Soldaeten die vast staen en hun grond bewaeren; want so veel betekent het woord, gelijk de geleerde aenmerke: Ydelheyd is een ligt beweegend en wentelend dingh, ghelijk een wagenwiel of pluym in de lucht. Ten derden, voor een goeden dag van rust en gemak heeft de Kerk, tien, twintig onrustighe dagen van oorlog, vervolgingh, deelingh, ketteryen en saemenrottingen. Leest de geschiedenis der Rechteren, Christene Keyseren, en de vervolginge; en ghy sult het klimmen en daelen van de Kerk sien. By de godsalige Keyseren had se rust en gemak, doch voor een korte tijd. Ten derden, in heur geestlijk opsicht, is de Kerk een beweeglijk dingh: In dat, Eerst, verandering een gedeelte is van lijden; en kruys en lijden het vadererf van de Kerk; daer David van den godlossen segt Psal. 55. 20. Dewyl by hen gantsch geene verandering is, vreesen sy God niet; Moab is van sijne Jeugd aen gerust geweest, en is van vat in vat niet geledigt, en heeft niet gewandelt in gevangenisse, daerom is sijn smaek in hem gebleven, en sijn reuk niet verandert. Ier. 48. 11. Ten tweden, Salomons hoogeliet toont d'inwendige en geestlijke op-en-nederdaelinghen, en veranderinghen van de Kerk. Somtijds is het met haer op den vollen middag, Cap. 2 zijnde gevoerd in 't wijnhuys, en, sijn banniere over haer is liefde, vers 4. Mijn liefste is mijne en ik ben sijne, die weydet onder de lelyen, vers 16. tot dat dien dagh aen komt, en de schaduwen vlieden, vers 17. Doch daer is een groote veranderingh, en omkeeringh, Cap. 3. 1. Ik socht des nachts op mijn leger hem, die mijn Ziele lief heeft; Ik socht, maer vond hem niet. Wederom, is, Cap. 4. een omdraeying, Christus breekt in hooge lof en prijs van sijn Kerk uyt; vers 18. is een gebedt van haer in gevoelen van liefde en vyerigheyd van gheloof tot vereeninge, O dat mijn liefste tot sijnen hof quame, en ate sijn eedele vruchten. Hier heeft het schip schoon weer, en seylt plat voor wind heen, want Christus antwoordt, Cap. 5. 1. Ik ben in mijne hof gekomen, ö mijn suster, ó Bruydt, Ik hebbe mijne mirhe geplukt, met mijne specerye, Ik hebbe mijne honigraeten met mijnen honig g'eeten, Ik hebbe mijnen wijn, misgaders mijnen. Slaepende Christus. 2 melk gedronken; Eet vrienden, drinkt, en wordt dronken; ö liefste. Dit's een blijde Feest tusschen Christus en sijn Kerk. Doch dese wereld duyrt altoos niet; sy valt in slaep en hout Christus aen de deur staen, en hier is een geweldige storm die 't schip slingert: want vers 6. is het heel anders ghesteld, Ik socht hem, maer ik vond hem niet, ik riep hem, doch hy antwoorde my niet. Genade, ghelijk sy is in God, is goedgunstig, en gantsch vast en onveranderlijk; maer is, gelijk sy in ons, die van verandering gemaekt zijn, ontfangen werdt, veranderlijk; en daer moet onderscheyd zijn tusschen gemeenschap van genade en gemeenschap van glory; en ten tweden, tusschen dit, endatleeven. Aengaende het eerste, glory is genade in gheduyrighe werkingh; en in den Hemel is geen verlaetingh, geen verberging van Gods aengesicht, geen wolke, geen nacht, geen veranering, niets dan een Sonne in sijn kragt; altoos dagh, sonder nacht, volle Sonneschijn sonder wolk of schaduw. Genade in ons is een heblijkheyd, niet geduyrig in werkinge; en onse bestendigheyd hier (aengaende het ander) is, Hebr. 13. vers 14. Wy hebben hier geen blijvende Stad, maer soeken de toekomende; dit 's een wankelbaer leeven. Ten tweden, het schip seylt in een Hoofdstof genoemt een glasen Zee. Alle dingen zijn hier bros, slibberigh en brekelijk als glas: het schip kan 'er meer niet van gedraegen werden, dan een glasen plank, de swaerte van een groot schip lijden kan. Seker, de Kerk bestaet deur geen wereldsche kragten; Christus seylt met sijn eygen wind. Het is een glasen Zee met vyer gemengt, Openb. 15. 2. Veele ontsteekingen, oorlogen, oploopen, beroerten, en geweldige winden Zijn in dese Zee, opdat vervuld werde 't geen Christus tot den reyselingen segt, Ioan. 16. 33. In de wereld sult ghy verdruckinge hebben. Ten derden, alle sekerheyd van 't schip bestaet in een goede stuyrman. Nu sit Christus, die met alle winden kan Zeylen, aan de roerpen, en set de halfverdronkene schipbrekige reyselingen op 't drooghej om aen den oever te singen. Openb. 7. 14. Dese zijn t (de schipverlorene menschen op post en planck te lande gheswommen) die uyt de groote verdruckinge komen (uyt den glasen Zee met vyer gemenght) en hebben haere lange kleederen ghewasschen, en wit gemaekt, in 't bloed des Lams. Tegenwoordigh zeylt het schip hier te lande in bloedige baeren: Christus moet het in behouden haven brengen. Ten vierden, drie uytneemende deugden van den anker der hoope hebben wy, Heb. 6. 19, 20. Eerst, welke hoope wy hebben als een anker der ziele, welk seker en vast is. Ten tweden, is sy in goede grond ghevestight, in 't binnenste des voorhangsels in den Hemel; die 'tAnker sal los maeken, moet den Hemel schudden. Ten derden, Christus, de voorlooper, die eerst op strand springt, en, als d'eerstgebooren uyt den dooden, eerst den Hemel met ons' vleesch behandgiftigt, heeft het grootste eynde van 't Anker in handen. Christus woelt en sterkt touw en takel van t schip de Kerk, een swaerlijvighe Pinas, die deur Cnristi kragt zeylt, deur Slagen, gevangenissen, beroerten, arbeyd, waeken, vasten, eere, oneere, quaede en goede gheruchten; 2. Cor. 6. 5. 9. en behouden te lande komt: Ik kome weder, en sal u tot my neemen, op dat ghy ook zijn meugt daer ik ben, loan. 14.3. Ten vijfden, de kostelijke perel des Euangeliums werdt in 't schip ghevoerd; Ja, Christus die de seven sterren in sijn hand heeft, en in 't midden der seven guldene kandelaers wandelt, is binnens boords. Vreest niet fseyde de Keyser tot den Schipper) ghy voert bassar: So seght ook hier Christus tot de bootsluy, vreest niet, ghy voert den Koning der Koningen in dit arm schip de Kerke. Veele kostelijker waeren zijn seker in dit schip, dan of het milioenen van scheepsvlooten vol goud, Diamanten, en Robijnen uyt Indien voerde. Ten sesten, veele reyselingen van verscheydene hoedaenigheden zijn hier inghescheept; van welke ik met opsicht op den tijd spreek. Als, Vooreerst, Som- mige groene belijders geloofden (gelijk kinderen) dat voor de goede saek ingewickeld te zijn maer jok en spel was. Doch toen de Koning sijn Parlament verliet, en met sijne goede onderdaenen van beyde Rijcken Krijg voerde, wierden sy Zeesiek, en braekten hun betuygingen en plegtelijk verbond uyt. Die bestaen wil Christus nae te volgen, moet eerst overslagh mae ken wat 'et hem kosten sal, Luc. 14.28. Ten tweden, Sommighe in de saek verpand en op leeven en dood inghescheept, sprongen in 't water, met voorneemen om naeste over aen teswemmen: dese ontslopen Christus, en wierpen saek, Euangelium, Wetten en Vryheden overboord om sik selven te behouden: doch, die sijn leeven behouden wil, sal het verliesen. Ten derden, Sommige blijven in 't schip, doch gelijk Judas by Christus, wachtende op gelegentheyd om den Quaedwilligen dienst te doen, of deelingen in Kerk en staet te koesteren: twedraght tusschen Christi medereyselingen, op dat d' een helft d'ander in Zeestoote. Ten vierden, Sommige leggen, met Iona, onder in 't schip slaepende: deze zijn onverscheelende verbygangers, Klaegl. 1. 12. en willen niet aen den Pomp sweeten, een touw redden, noch riem reppen; maer seggen in 'thert, Christus is Mans ghenoegh, wil hy sijn eygen schip niet aen den oever voeren, laet hem toesien. Ten vijfden, Sommige reyselingen zijn Kooplieden; hun schipvaert is om winst en voordeel, om de Godsdienst te koopen en verkoopen, en van de winst te leeven: dese die nu van 't gemeen eygen winst willen trecken, souden Christus om sijn rok kruycighen. Ten sesten, Sommige op menigte en maght steunende, meenen deur swoeghen en sweeten aen de Riem, het schip te lande te brengen; doch het paerd is een ydele hulpe. Ten sevenden, oprechte belijders zijn bereyd stand te houden, en met Christus, schoon- en vuyl-weer uyt te staen, met het Euangelie te sinken of te swemmen, en niet alleen te staen, maer te roeyen en den Heere aen te roepen. Niet anders keunen wy dan winden en stormen, het schip in Britanjen, met groot gheruys sien gins en weer slingeren; Roovers en schuymers hebben 't deur heymelijcke aenslaegen deurboord, so dat 'er veel waters van onderen is inghekomen. Ten achtsten, hoewel de winden sterk en de Zee verbolgen is, so is nochtans de Haven seker, volgens belofte van hem die aen 't roer sit: Qhy verdrukte, deur onweder voortgedrevene (segt hy Iesai 45. 11.) siet, ik sal uwe steenen gantsch cierlijk leggen, en ik sal u op saphyren grondvesten. Christus kan tegen de wind zeylen, en de Haven is na by: siet ik kome haestelijk, segt hy. In de grootste storm die oyt gheweest is kan de Kerk den oever en 't drooghe Land sien, Mich. 7. 9. Het geloove siet in oorlogh vrede, en is in 't midden van schipbreuk van Land versekerd; so dat Gods kinderen in droevigste dagen, wanneer God verre van der hand is, de reuk der bloemen des hoogen hofs voelen, Rom. 5. 3. Wy roemen, of huppelen van vreugde, in de verdruckingen. [Ende hy was in slaep.] Verder staet ons hier 'toverweegen den staet waer in sy waeren: Het is een stormwind, en Christus slaept. Eerst, een woord van Christi slaepen. Ten tweden, van sijn slaepen op desen tijd. So wy den Text met sik selven vergelijcken, wy sullen vinden dat hy sliep, die noch sluymeren noch slaepen kan, en dat hy waekt terwijl hy in slaep is: want, die daer, is almagtigh God en Vredevorst, en, Zee en wind bestraffende, stilte maekt, slaept niet. Hoe dan ? Kan God slaepen ? Hy, die God en mensch in een persoon is, kan slaepen. Eerst, om dat ChristusGod, in dit seldsaem werk onser verlossinge, alle onse swakheden, uytgenomen sonde, op sik nam. Gelijk hy onse natuyr aennam, so nam hy onse staet en plaets' aen, om de diepte van Gods liefde! tot het menschelijk geslacht uyt te drucken: hoe laeger en minder ons' heerlijke Verlosser was, hoe meerder indruk van liefde het in heeft. Liefde, liefde b'antwoordt al onse wonderlijke vraegen. O wegh des leevens waerom waert ghy mat en moede ? O, brood des leevens, waerom waert ghy hongerigh? O Springhader des levens, waerom waert ghy dorstigh? Hebt ghy niet gemaekt alle Waterwellen en Wijngaerden in Indea, en all de Wereld? O oude van dagen, waerom zijt ghy jong, en een weenend kindeken gheworden? De gezegende Jesus wilde een winkel van lijden en swakheden voor ons weesen; en liefde, vrywillighe liefde b'antwoordt alle dese vraegen; Voor ons, voor ons elendige Zondaers is hy dus laeg gekomen. Ten tweden, Hier is een wonder, indien 'er wonder in de wereld is; Christus God en mensch in een persoon is meer dan eenigh wonderstuk: d' almagtige God oneyndlijke bestandigheyd aen een eyndige natuyr geevende, lesai 9. 6. Ten derden, hier is een bequaeme en genoegsaeme Saligmaeker, een die meer dan mensch is, voor ons bescheyden. Waerom! Niet alleen was noodsaeklijk eyndelosse waerde en verdienste aen de persoon, maer eyndelosse kragt onder 't lijden. De mensch als mensch is maer een schepsel; en alle Engelen in den Hemel, en een Wereld van Werelden vol nieuw geschapene Engelen konden d'oneyndlijke toorn Gods niet uytstaen; en daerom moest God in dit spel zijn, of alles had verbrod geweest. Maer de Godheyd konde niet lijden, noch een lijdend onderwerp van lijden zijn ; derhalven konde God, of hy schoon geen een persoon met de menschheyd gemaeckt had, de mensch daedlijke kragt hebben toegevoegd, om alles wat Christus leed, te draegen en uyt te staen ? 't ls Waer, de Godheyd was geen formeel onderwerp of van swakheden of lijdens in Christus; en God konde aen yemand, die alleen maer mensch is, gegeeven hebben genoegsaeme kragt om de verschrickingen des tweden doods sonder wanhoop uyt te staen: doch dan kond niet gesegt werden, dat in dien gheval de lijdens, het lijden en bloed Gods, en so van eyndelosse waerde en verdienste soude gheweest zijn. Maer hier quam alle kragt, en dat meer is, alle waerde en verdienste van lijden, van de Godheyd. 't welk uyt twe vergelijckingen kan verlicht werden. Eerst, genomen in 't suyder deel der Aerde, naest de Zonne was een jschoone Roos' in groote cierlijkheyd wassende, doch n ghevaer van deur d' uytermaeten heete der Sonne versengt te werden. Nochtans, so wy ons verbeelden dat aen de wortel van selfde roose was een koele verfrisschende Ader en Waterwell, opgevende een olyachtigh en leevendig sap van voetsel aen de roos; so dat de fonteyn, hoe veel de schrockende heette van de Son van 't Ieeven en groenheyd der Roos' verteerde, geduyriglijk so veel nieuwe kragt en leeven aen de selfde toesond ; wy sullen denken dat de Roos, indien de fonteyn gheduyriglijk so op de selve soude werken, geduyrigh moest groen blijven en niet verwelkeren : So was de bloem Isai, Jesus Christus de schoone Roos' van Sharon, die Lelie des Velds noyt met handen geplant, de gezegende man, Zoon sonder Vader, hoewel hem de schrockende Sonne van Gods eyndelosse gramschap, die, om onse sonden brandende, hem om te verteeren aensag, gelijk hy klaegde, Psal. 22. 16. Mijne kragt is verdroogt als een potscherf, vers 18. Alle mijne beenderen soud ik keunen tellen; nochtans de gezegende Godheyd, in een persoonlijke eenigheyd, gelijk een olyachtige springader aen sijn wortel, die daedlijke invloeying van leeven, moed, dapperheyd en kraght toediende; so dat dese Roos' niet anders konde dan in den dood groeyen, en d' uytsteekenheyd van sijn persoon het lijden van eyndelosse waerde maeken. En even gelijk de scharlaeken en purpere Voorhangsels in den Tabernakel schijnsel en glantz gaven aen den gulden Genadenstoel, wanneer de Ark binnen den Tabernakel was: so ontfingen de purpere wonden en 't bloed Jesu Christi en alle swakheden een uytmuntende soete luyster en schijnsel, waerde en glantz van de Heerlijke en meer dan gulden Godheyd van onsen waeren en Ieevendigen Arke Gods Zoon. Ook kan het dus verklaerd werden : D' yseren bouten van Noa's Ark, van d' Ark afgesondert, en in 't water gheworpen, souden" te gronde gaen, doch in d' Arke ghehecht zijnde drijven sy boven water. De menscheyd ghescheyden van de Godheyd soude sinken onder de gramschap die Christus droeg; maer in een persoonlijke eenigheyd aen de Godheyd gehecht en vereenigd zijnde, kond sy niet anders dan tegen alle stormwinden afrijden; O gezegend zy onse waere Ark. Nu, hoewel het lijden de Godheyd niet lijdelijk konde raeken, so kond echter de Godheyd dadelijk toedoen tot versterkingh van de Menscheyd om te lijden. Hier uyt moeten wy verstaen, dat, indien Christus de Verlosser, Christus persoonlijk, was een standaerddraeger die niet konde beswijcken onder all sijn lijden en swakheden, Christus in geestlijke zin meer dan mensch is; ik meen Christi Kerk moet ook kragt hebben tegen alle menschelijke vervolgingen. Daer is een been in 't hoofd van de Kerk, dat is, kragt in Christus die niet gebroken kan werden. De booswigten sullen teghen den Bergh Zion vechten, doch niet vermeugen. Geen ander overwinning heeft oyt de Slang of Satan tegen Christus keunen bekomen dan de verbrijseling van sijn hiel. Dat 's maer een arme overwinning; een wonde of quetseur aen de hiel is verre van 't hert. De quaedwillige suygen maer bloed uyt Christi hielen in dese bloedige oorloghen. Doch 't is maer waterdorsschen ; veel meer als dit heeft Christus uytghestaen, en sal ghewislijck d' overhandt houden. Indien Christus so wonderlijk, en niet min God dan mensch is, so is het noch godvruchtigheyd noch goede slepenheyd hem yets dat hem toekomt te ontfutselen. Indien Caesar waere in ghetreeden en sik het opperhoofdschap over de Vergadering, in Christi naem by een gekomen, Hand. 15, aenghemeetigt en gesegt had, Het heeft den heyligen Geest en ons Keyser en Raed van Roomen goed gedacht, Christi Kerken sulke wetten te geeven; en dat men de naem van des Keysers en Parlaments besluyt hadigegeeven aen die ghene die ghenaemt werden d' ordonnantiën van d' Apostelen en onderlingen te Jerusalem, Hand. 16 : 4. Ik verstae dat het d' Apostelen souden g'acht hebben een verkorting van Christus Koning der Kerke, in sijn Koninglijk voorrecht, en bekrenking van de vryheyd sijns Hofs. Qeenzins denken wy te willen Ieeren dat de Christelijcke Overheyd 's Kerks insettingen met blinde gehoorsaemheyd moet uytvoeren; want dese arme dringreden, indiense eenighe zenuen heeft, heeft, ghelijk syonsde leere der Paepisten en Jesuiten, om Christi wegen haetelijk toe maeken, soude opdringen, niet minder kragt tegen het prediken des Euangeliums. Want, indien Paulus of eenigh trouw Herder aen d' overheyd van Berea predikt, dat Christus, dien de Jooden kruycigden, d' eenigste Verlosser en Saligmaeker van de wereld is, en dat sy derhalven zijn als voestervaders om de Bedienaers tot het prediken dezer Leere vryheyd te verleenen, en de vervolgers der selfde te beletten; nochtans zijn sy deur hun burgerlijk gesag, en amptshalven, desniettegenstaende ongehouden, de selfde Leere met blinde gehoorsaemheyd aen te neemen, sonder de schriften t' ondersoeken, en te proeven of het gepredikte daer mede overeenkomt, noch op enkel aensien van den Predikant t' ontfangen, maer sy moeten de Schrift ondersoeken, en het gepredikte Euanghelium ghelooven. Niet moeten sy als overheden selve prediken, of deur kragt van hun ampt gesaglijk oordeelen, of des Predikers leere, Christi Euangelium zij, of niet. Maer, wanneer een Kerklijke Vergadering, deur den Heylighen Geest, en 't licht der Schriftuyre yets tot tuchting of straffe vast stelt, so mag d' Overheyd, gelijk sy als Christen het ghepredikte woord magh proe\en, op gelijke wijse d' ordonnantiën en instellinghen van de Kerk toetsen, sonder de selfde op blind betrouwen aen te neemen, en diens volgens de tegenstreevers, als overheyd, en Gods dienaer die 't sweerd draegt, straffen; echter kan sy niet meer als overheyd, en amptshalven sulke Kerklijke wetten (als wy hebben, Hand. 15, 28, en 16, 4) aen Gods kerken voorschrijven, of onwetlijk, en onbehoorlijck oordeelen, dan sy 't woord kan prediken, of seggen. Het heeft den heyligen Geest, en my die 't sweerd draeght, goed gedacht, te gebieden dat de Kerk sulke en sulke wetten waer- neem. Doch wy sullen nauwlijk keunen gelooven dat sik d' eerwaerdige Huysen 't oppergesag boven de Vergaderingen en hoven van den Heere Jezus sullen aenmeetigen; of gelegentheyd geeven aen alle Protestantse Kerken in de wereld die voor hen bidden, teghen hunne handelinghen te schrijven en uyt te vaeren. [En hy was in slaep] Wel hoe? behoorde Christus nu, wanneer God op alle die in 't schip zijn verstoord schijnt, gelijk lona, te slaepen? Ja toch. Christus toont ons deur sijn slaepen, dat onschuld en goede gheweete in 't midden van de grootste rampen en onstuimigheden, gherustelijk, en onbevreesdelijk slaepen kan. Deur volgende gronden van Schriftuyr werdt dit goed gemaekt. Als ten eersten, God heeft een kamer en tent om sijn volk in te behouden: So werden se aenghesproken Elia 26. 20. Gaet heenen mijn volk, gaet in uwe binnenste kamers, en sluyt uwe deuren nae u toe, verbergt u als eenen kleynen oogenblik, tot dat de gramschap over gae. Ten tweden, God bevrijdt niet alleen de sijne van benaudheid, maer ook van vreese voor benaudheid, Psal. 3. 6. Ik lag neder en sliep. 7. Ik sal niet vreesen voor tien duysenden des volks, die hen rondom teghen my setten Psal. 23. 4. Al gingh ik ook in 'tdal der schaduwe des doods, ik soude geen quaed vreesen. Ten derden, Noch is'er hooger trap waer toe een goede geweete kan opklimmen: want Eliphas zegt, lob. 5. 22. Tegen de verwoesting en tegen den honger sult ghy lachen: So verre is 't geloove boven den dood, dat het in heylighe jokerny tegen den dood spreekt, 1 Cor. 15. 55. Dood, waer is u prikkel ? Helle waer is u overwinninge ? Het is veel de dood onder oogen te sien en te lachen ; te ghelooven en te Zeghepraelen. Wel is waer, dat de Godzalighen de bequaemste soldaeten zijn, en 't geloove meerder waere dappermoedigheyd ten oorlogh heeft dan duysenden van menschen, nochtans zijn de middelen niet te verachten. Hoewel God selve wonderen werkt, so wil hy niet dat wy, op ingeevingvan onse eygen besondere geest, wonderen werken sullen. David segt, Psalm 140. 8. dat de Heer sijn hoofd bedeckte ten dage der wapeninge; nochtans settede hy ten dage des strijds selve een Helm op sijn hoofd, en was een krijgsheld. 2 Sam. 17. 10. Reden waerom de Heyligen, in grootste jammer en elende, seker in God zijn, is, om dat vrede met God, vrede met schild sweerd en spiets' maekt. En dese gaen wel te saemen, Psal. 149. 6. De verheffingen Gods sullen in haere keelen zijn, en een twesnijdend sweerd in haere hand. Het geloove weet van geen snoode vreese: wanneer het onweer is buyten, so is het schoon weer binnen den geloovigen. Het geloove is een genade boven de tijd, gelijck'er niets boven twede regio van de lucht is: daerom behoorde het Leger van d' Achans gesuyverd te werden. Ten tweden, ongeloove heeft een wijd begrijp, is vol ergwaen en vreese, en meent dat elke stekeldoorn een ghewapend man is, Spreuk. 28. 1. De godlosse vlieden, daer geen vervolger is, maer, elk rechtveerdige is moedig als een jonge Leeuw. Moed en dapperheyd is in een jonge leeuw groen en geweldigh. Want wanneer de gheloovighe heeft Verbond gemaekt met den dood; niet sulk een verbond als lesai. 28. 15. maer een verbond dat Christus als sijdeling met den geloovige in neemt; waer in hy met de wilde beesten des velds, Hos. 2. 17. en met de steenen in Verbond is, dan is hy seker: want so de dood dienaer der Heyligen is waerom souden wy geen wetlijcke bewissingh by onsen knecht hebben, dat ons de dood niet hinderen sal ? 1 Cor. 15. 55. En so de dood ons' bed van rust is; waer om soude de kranke met sijn eyghen bedsteed en postbood die hem over twaeter ten Hemel geleyd, niet te vreden zijn? De dood der gheloovigen is een slaep, 1 Cor. 15. 6. 51. 1 Cor. 4. 14. En moet, gelijk de slaep der godsaligen is, een soete en gesonde slaep zijn; daer die geene, die in de windselen van de sonde hunner Jeugd slaepen lob 20. 11. gheen gesonde slaep hebben keunen. Maer gelijk een quade geweete vergelding voor segt, als in Hamans wijf. Est. 8. 13. En Cain Genes. 4. 14. te zien is; so moeten de beenderen eens verworpelings in den grave hem eeniger maeten Heil en verbolgentheyd voorspellen. [Hy was in slaep.] Christus-mensch sliep maer; want andersins, Psal. 121. 4 De bewaerder Israëls sal niet sluymeren noch slaepen. Nochtans werdt God in onse benaudheden gesegt te slaepen; niet dat de geesten, veel min de Schepper der geesten slaept; alleenlijk schijnt hy maer te slaepen: Wanneer wy droomen dat God de dingen laet op riemen drijven, de raderen sijner voorsienigheyd te stutten schijnt, en niet voor ons werkt, dan schijnt sijn arm te slaepen, Iesai 51. 9. Ontwaekt, ontwaekt, trekt sterkte aen, ghy arm des Heeren ; ontwaekt als in de voorledene dagen, als in de geslachten van ouds; en het slaepen van sijn arm is het slaepen van sijn maght, en hy seyt vers 5 Mijne gherechtigheyd is naby, mijn heyl trekt uyt, en mijne armen sullen de volken richten. Sijn arm is sijn magt om tusschen sijn Kerk en sijne vyanden te richten, Psal. 44.24. Waekt op, waerom soud ghy slaepen, Heere ? Psal. 7. 7. Ontwaekt, Heere, Ghy hebt het gerichte bevolen. Doch waerom soude Christus slaepen terwijl sijn saek wackerheyd eyscht? Behalven dat dit was een bewijs van sijn menschelijke natuyr persoonlijk met sijn Godheyd vereenigd; en dat een slaepend mensch God was, die Zee, en Wind ghebieden kond, so was het dienstigh dat dit onweer rees terwijl Christus in slaep was; want so hy was wacker geweest, het mogt tegen sijn wille te geschieden gheschenen hebben. Of liever, God wil met opset dat uytermaetene gevaeren sijn Kerk overkomen, en schijnen te slaepen en verre van der hand te weesen, om ons' slaeperig geloove op te waeken. Hier uyt leeren wy, God wil sijn Kerk en saek gebraght hebben op een hayrbreed aen d' ondergangh, ten zy den Heere opstae en alleen tegenwoordige hulpe in benaudheyd zy. Be- denckt dat Christus-mensch (so wy Gods besluyt ter sijden stellen) so wel verdrinken, steenigen of eenighe andere dood, als die van 't kruys, onderworpen was; en in dit schip wierd Christus hoop des Hemels, en alle eynden der aerde gevoerd; beneffens hem waeren ook d' elf Leerlingen in selfde gevaer, welke hadden een woord van belofte dat se sijne getuygen soude weesen, om des Euangeliums Wagen aen alle de Wereld voor te voeren, en deur predikinge des Woords den Heydenen aen Christus onderdaenig te maeken; en dat se gebraght souden werden voor Koningen en Overheden tot ghetuygenis aen alle volkeren, gegeesseld, gedood, vervolgd van alle menschen om Christi wille, hier is beyde een belofte, en Voorsegginge, en alles schijnt als in den Bodem van de Zee verlooren; Christus en d'Apostelen en het schip zijn min dan twee of drie vingerbreed van den dood af. In Egypten was de Kerk in Leege ebbe; de knechtkens moesten in de vloed verdronken, en 'tleeven der bejaerden onder hen vermoeyd en afghemat werden. D'Almagtigheyd kan met neghen of tien swaere plaegen Gods volk niet redden uyt de hand eenes Geweldenaers; met onmidlijke almogentheyd moet God in tiende plaeg intreden nm sijn volk met uytgestrekt een arm uyt te rucken. Moses woord van verlossing, en Gods besluyt van uytleydingh des volks is op tipje van schipbreuke te lijden: Israël heeft een leger van wreede vyanden achter, de onstuymige Zee voor, en hooge bergen aen beyde sijden beneffens sik; hier zijn veele dooden in een kring rondom de Kerk; het schijnt dat God slaept en de raderen sijner voorsienigheyd still staen; geen hulp van eenig schepsel is 'er tenzy d' onmiddelijke almagtigheyd een gat in den kring breek', en de Roode Zee deel'; Gods Kerk is een veld van dorre en doode beenderen, Ezech. 37:2. Sy waeren seer dorre; en vers 11, seggen sy, onse beenderen zijn verdorret. Nochtans weeten wy dat God sijn woord heeft goed ghemaekt, vers 12. Siet iksaluwe graven openen, en sal u uyt uwe graven doen opko- men, ö mijn volk, en ik sal u brengen in 't Land Israëls, Deut. 32. 36. De Hcere sal sijn volk recht doen, en 't sal hem over sijne knechten berouwen. Doch, wanneer sal dat gheschieden? Als hy siet dat hun hand wegh, en geen opgesloten en overgelaeten is, wanneer de Heyligen noch handen noch voeten hebben, dan staet de Heer op: want Christus kan halfwind zeilen, by de wind steeken, en een ronde keer maeken; ja, hy kan tegen wind en stroom, en sonder wind Zeylen; noyt sinkt sijn schip, breekt sijn roer, noch verliest hy een reyselingh, off mist sijn Herberg. Hoe hoopelos was 's Kerks staet, wanneer de minlijke Jesus Christus onder een koude steen in 't graf bestopt was? d' eenigste hoop van Davids Throon, hy, die 't Koningrijk aen Israël herstellen soude, is weg. En wat sal Gods volk nu doen ? d' uyterste verwoesting is so naby, dat 'er God toe gebragt is; en d'arme Kerks kool so koud, dat se gekomen zijn tot Heere off nu of nimmer, hersteld binnen drie dagen of noyt het hoofd van de Kerke. Toen verhief de Heer den begraevenen Christus, met sijn rechterhand ten Vorst, en Verlosser, om berouw en vergeevenis van sonden te geeven aen Israël. 1. Almagtigheyd kan op het uyterste tipje der buytenste kant en uytsteeksel over de Heli hangende wandelen, en niet vallen; Christus kan sijn Wagen over rolz en bergh drijven sonder pen of bout te breeken : een slechte niet met al is voor Almagtigheyd so goed als speer en beuckellaer. 2. Dit toont de diepte der wijsheyd van Gods onnaspeurlijke beschickinge. Hy Iaet de booswigten over sijn volk rijden, op dat Hy 't werk van de Heil in de vyanden, die als Koksjongens zijn om de vaten van bermhertigheyd te suyveren en te vernederen, magh bereukwerken, en hunne daeden met bovennatuyrlijke uytkomsten van geloove en geduld instampen. De quaedwillige ploegen de Kerk, en zaeyen bloed in de drie Koningrijken; Christi Vader de goede Bouman komt om de kluyten en dorre grond te braeken, en den ooghst der vreedsaeme vruchten van gerechtigheyd te versaemeien; en het is een diepe wijsheyd, t' overweegen hoe God der menschen sonderlijke inwickelingen, hebbende hen tot sijn saek gheschikt, weet te , ghebruycken, en sijn eygen suyver en Heylig werk van herstellingh deur veele vuyle handen en modderige meeningen voort te voeren: so dat dé menschen, wanneer sy Gods wille des gebodts overdwerssen, Gods wille van voorsienigheyd bevorderen. Een reyseling wandelt op schips overloop nae 't westen, terwijl Zee, gety en wind, beyde hem, sijn beweegingh en schip nae 't Oosten voert: De wijsheyd van God, stierman van sijn Kerk overweldigdt menschen meeningen, die op winst, eere, eensijdigheyd, eygen insichten, gemak en vermaek geset zijn. Niet onwaerschijnlijk is het, dat de Heer, wanneer dit werk nu onder des Heeren raderen in Britanjen tot hoogte van uytermaeten verwijdering gekomen is, dat wy zijn tot aen dit, Heere, off nu off nimmer, en de Zee aen de brede sijde van 't Schip is ingebroken ; deur sommige onmidlijke wegh verlossen sal. Gunstbewijsingen sien wy ten top steygeren, en dan afneemen en verminderen. Wanneer keert sik de Zee ten ebbe ? Niet terwijl sy het opperste des oevers bevloeydt, en op het volste is: Selden verlost oyt de Heer sijn Kerk eer de hoop verlooren is. En wat is 'er aen, of Parlamenten, Vergaderingen, wapenen van en in beyde Rijcken, schepen, handeligen en overwinningen niets meer keunen te wege brengen? indien dan de Heer oprijse, en deur eenige onmidlijke Almacht die wy noyt droomden, onse Zee stille, en sijn schip te Lande brenge. Eerst, noyt sag 't ghy schepselen eenig groot werk doen, of yets wierd voor d'Almogentheyd en God alleen te doen overgelaeten. Moses leydde wel het volk uyt Egypten, maer hy kond niet het roode Meyr deylen, en dat was den wegh die sy deur moessten. Ten tweden, in Gods grootste werken heeft d' onmidlijcke voorsienigheyd hand gehad. D' overwinning over Midian had meer van Gods onmidlijk werk dan van Gedeons sweerd in. Dat God dese 1600. jaeren sijn schip gevoerd, en de reyselingen by 't leeven ghehouden heeft; terwijl de vervolgende Keyseren. bloedig Babel, Ketters, Kooningen, Hoornen van 't Beest dat uyt de Zee opquam, vyer, vlam, sweerd, en pijnigplaegen de Zeylen van Christi Schip gescheurd, de Mast gebroken, en reyselingen verdronken hebben, en wy noch leeven, seg ik, schijnt my waerlijk een geduyrigh wonderwerk. Joseph werdt gezegend, doch wanneer hy van sijne broederen is afgesonderd, dan komen de zegeningen op Josephs hoofd neer. Hy was in slaap. Dit 's de droevigste omstandigheyd in hun lijden. Wat is de dood en 't verdrinken van hen allen, indien sy met Christus verseld zijn ? Maer ach! Christus is na hun gevoelen niet beter dan afweesigh, want hy is in slaep gevallen; en, gelijk sy klaegen, om hen niet bekommerd. Christi wandel en werk voor een Ziel in droevigste druk van de wereld is een gesegende besoeking. In den Hemel te weesen, is, indien Christus slaept en niet by u is, een Helle ; en in de Helle sonder sijn tegenwoordigheyd te zijn, is een dubbele Helle. Siek te zijn, sonder dat d'eenigste Medicijnmeester Christus Jesus wil tot my komen, is een dubbelde pijnplaegh. Gods waekende tegenwoordigheyd brengt, Eerst, dappermoedigheyd van geloove: De geloovige wanneer hy in 't midden der Duyvelen, met God verseld is, wandeld sonder vreese; en schoon de kille dood, Koning der verschrickingen aen sijn rechterhand gaet, het is niet met al, hy heeft een vrygeleydbrief die hem veylig deur 'tgraf voert; gelijk te zien is, Psal. 18, 8, 9, 10. Psal. 23 4. Psal. 26 2, 3. Mie. 7,8. Ten tweden, Niet is God by de sijne in benaudheden als de schildery van een vriend, die veel liefde in 't hert heeft terwijl hy aen de kant van u bed staet, en u deur een kleyne Heli van pijn en krankheyd siet tot een groote Heli gaen, en niet een greyn van uw droefheyd en smerte kan van u afneemen. Maer God is tegenwoordig op een heel andere wijse, Psal. 91. 15. In de benaudheyd sal ik by hem zijn; en dit is het noch al niet, Ik salder hem uyttrecken. lesai. 43. 2. Wanneer ghy sult gaen deur het water, ik sal by u zijn; en deur de revieren, sy sullen u niet overstroomen; wanneer ghy deur het vyer sult gaen, sult ghy niet verbranden. Ook is Christus niet als onse Somervrienden die in groote droogte verschrokken. Maer kan God niet by de sijne zijn, hoewel sy beyde verbrand en verdronken werden? so is dan gantsch geen gevolg, vreest niet dat u het vyer verbranden, of water verdrinken sal, want ik ben by u; Ja, gewislijk is het: dese tegenwoordigheyd Gods by de sijne in benaudheyd maekt God en hen sodaenigh een, deur sijn eenigheyd van liefde, (want Gods liefde tot ons is oneyndelijk besiger om ons te behouden,) dan of onse liefde of geloove tot hem, sodat het vyer 't welk Iacob brandt ook God moet treffen, volgens 't geen wy leesen Zach. 2. 8. Die u raekt, raekt sijn oogappel. Ten derden, wanneer Christus ten tijden van swaere aenvechtinghen waekt en niet slaept, dan is sijn liefde so besig, dat de roede, self terwijl hy slaet, uyt sijn hand valt: So dat hy 1. hen niet so heet een vyer geeft, als silver; en 2. liefde en bermhertigheyd aen hen bewijst in de droevigste tijd van hun lijden, en hen trouwt in hun Laegste toestand: 't welk beyde uytsteekende werdt uytgedrukt, lesai. 48. 10. Siet, ik heb u gheloutert, doch niet als silver, ik heb u gekeurd in den smeltkroes der elende. Ten vierden, keunen wy hier noch by voeghen als een ander weldaed van Gods tegenwoordigheyd in verdruckingen, dat self Christi adem soet is: Of hy ons al voor het tegenwoordige niet moghte verlossen, so is nochtans den rook van de Heil en pijn van den oven, deur de beademing van Christi liefde sodaenig bereukwerkt en verguld, dat de pijn van de smeltkroes versoet en versacht is. Tot bewijs hier van hebben wy het singhen der Bloedghetuyghen aen den brandstaek. O! so wy, in dit bloedig lijden, Gods tegenwoordigheyd missen, hoe elendig zijn wy? Derhal ven is het een van d'eyghent- Slaepende Christus. 3 lijke kentekenen van Gods kinderen, indien wy Gods troostelijke tegenwoordigheyd in dese vyerige beproevinghen in de drie rijcken missen meugen: So Klaeg, 2. 16. Om deser dingen wille ween ik, mijn ooge, mijn ooge vliet af van water; doch dit lijden is maer eea stoffelijk voorwerp van gheween, daer is een hooger oorsaek als dat, en in 't Hebreuws neergeset met een om dat de trooster, die mijn ziel soude verquicken van my is: Dit achtede Christus het fout van sijn lijden; Mijn God, mijn God, waerom hebt ghy my veriaeten? In het woord is een nadruk, en daerom is het verdubbeld. Of hy seggen wilde, eenige verlaeting van vrienden is niet met allen, maer Gods verlaeting, seer droevig. En Heman segt, Psal. 88. 7. Ghy hebt myin den ondersten kuyl geleydt, in duysternisse, in diepten, vers 8. En u grimmigheyd leyt op my; ghy hebt my nederghedrukt met alle uwe baeren. Doch dat het beswaerlijkst van allen is vers 15. Heere waerom verstoot ghy mijn ziel, en verberght u aenschijn voor my ? Stelliglijcke toorn is niet so swaer als ontkennige afweesigheyd van God. Maria's gemis van den mensche Christus, is droevig, doch sy mist hem onder hooger verdubbelingh, Ioan. 20. 13. d'Engelen seggen tot Maria Maegdalena, Vrouwe, wat weent ghy? sy antwoordt met een, Om dat sy mijnen Heere weggenomen hebben. Sweerd en pest, ja het burgerlijcke sweerd sijn swaere plaeghen op een Land; doch veel swaerder is het wanneer men seggen moet. God heeft ons veriaeten, O schrik! de Heere is niet met of by ons. Luc. 8. 24. Ende sy gingen tot hem, en wekten hem op, seggende, Meester, meester, wy vergaen. Het derde deel van den Text begrijpt den weg die sy houden in hun benaudheyd. Goed is het dat sy in hun bekommernis overeenkomen in dese vier dinghen. Eerst, dat 'er is een groot gevaer, even tegenwoordige verdrinking. Ten tweden, dit geestelijcker wijse aensien, dat doods aengesigt soo veel te vervaerlijcker is; terwijl Christus hun verlosser slaept. Ten derden, Overeenkomen in oordeel dat Christus alleen hen helpen kan. Ten vierden, eevenaeren in oeffening, en saemenspanning in gebeden, om Christus deur geloove op te waelcen, en hen ter hulpe en behoudenis gaende te maeken. Heerlijk is het wanneer onder alle reyselingen van Christi Schip, insonderheyd in een bulderende Zeestorm, een hert en een gemoed is. Genes. 13. Abrahams en Loths Herderen twisteden. Maer het was soo veel te erger, dat'er gesegt werdt, Ook woonden de Cannaniten en Pherisiten in dat land, vers 7. Sy hadden gemeene vyanden, en daerom was het gheen tijd van twist en twedragt onder hen. Ontijdigh was het voor Josephs broederen, terwijl sy in groote droefheyd waeren, verstoord te weesen; en daerom segt Ioseph Genes. 45. 24. Verstoord u niet op den weg. Ach 1 wy zijn grootelijks bedroeft, en vallen echter in versteurnis. Het was een droevige tijd met de Leerlingen, nae by die tijd wanneer den Herder geslagen, en sy verstroyde schaepen waeren; wanneer Christus seyde, Hier aen sullen sy alle bekennen dat ghy mijne Discipelen zijt, so ghy liefde hebt onder malkanderen, Ioan. 13. 35. Hoort maer hoe wijdweydig Paulus in dringredenen tot desen eynde is in een vers, Phil. 2. 1. Indien 'er dan eenige vertroostinge is in Christo, indien'er eenige troost is der liefde, indien 'er eenige gemeynschap is des geestes, indien 'er innerlijke beweeggingen en ontfermingen Zijn, vers 2. so vervult mijne blijdschap, dat ghy moogt eens gesind zijn, de selve liefde hebbende van een gemoed, en van een gevoelen zijnde. Psal. 133. 1. Eens gezind te zijn in liefde, is de volheyd van de blijdschap der Heyligen; bijtten en verbrijselen is een gat, een scheur, en groote verslagentheyd aen de blijdschap des Heylighen Geestes. Liefde hout buyrschap met Christi soete vertroostingen; sy is de geboorte, vrucht en Appel aen Christi Geest groeyende, Galat. 5. 22. In de baermoeder en buyk van liefde huysvesten ingewanden van tedere bermhertigheden; Vergeevene sondaers keunen de vergeevene sondaers sodaenigh niet haeten, dat se de selve uyt de herten der heyligen souden rucken, en tot den Poel van sulpher senden. Psalm 133. Siet hoe goed en lievelijk is het dat broeders in eendragt saemen woonen. Veele dir.gen zijn goed (als de werken van godlijk gerichte, en vernielingh van Gods vyanden) en nochtans niet lievelijk. En veele dingen zijn lievelijk die niet goed zijn. Gelijk de vermaeklijkheden der Zonde voor een wijl moeten lievelijk zijn; doch zijn, dewijl sy niet g'oorlofd zijn, niet goed. Maer endragt onder broederen is beyde goed en lievelijk. Nu dan, dewijl twist en twedragt in ons' Land en Kerk so bitter en droevigh, en vreedsaeme eenigheyd so noodsaeklijk zy, so laet my toe dat ik hier op een weynigh aendringe. De voortgangh van lievelijke eendragt waere te wenschen. Eerst, om dat de Heer onse Vader aen Elia verscheen, niet in den donder, maer in de sachte stemme. Liefde is niet alleen uyt God, maer God is de liefde selve, 1 loan 4. 8 in alle vier oorsaeken van liefde: So veel in yemand is van God, so veel is in hem van liefde en sachtmoedigheydt. Liefde is d' uytaedeming van den Hemel, de lucht en hoofdstof waer in wy leeven, in 't nieuw Ierusalem dat boven is, 1 Cor. 13. 8. 13. D' adem der vrygekochte ruykt van liefde, en liefde heeft de reuk van een ander wereld, sy is een bloem van Christi planting; zegening der gebeden van den goeden bouwman daelden op dien bloem neer, Psalm 133. 3. Gods dauw legt al de nacht langh op heure blaederen, die altoos groen Zijn. De Kerk is een Huys opgeboud in liefde, die de wallen verheft ten hemel toe, Ephes. 4. 16. Ten tweden, Christus ons' Verlosser, diens wy zijn diere gekocht, is een klomp van liefde; Hy heeft een hertseer Herberghsaem om alle onse swakheden te bergen. Toen hy sijn volk, raekende den staet hunner zielen, als schaepen sonder Herder sagh, toen waeren sijne inghewanden beroerd met deernis neffens het selfde. Iesai. 40. Wanneer de Propheet van sijn magt en heerschende arm spreekt, so voorsegt hy ook van sijn sachtmoedigheyd en ingewanden van bermhertig- heyd neffens den swacken. Drie'erhande slag van Persoonen zijn in de Kerk die hy tederlijk handelen sal. 1. De eenvoudighe doch lievelijke; Hy sal sijn kudde weyden gelijk een Herder, vers 11. Hy heeft het hert van een Herder die voor de kudde sorgt. 2. De jonge, Kinderen in Christo, van welken geseght werdt, Hy sal de Lamrnerkens in sijne armen vergaderen, en in sijn schoot draeghen: Twe treflijke uytdrukkingen. Hy sal sijne lamrnerkens niet met den Knods' werpen, noch wreed noch vreevelig tegen hen zijn, maer hen in plaets' van de kolf te gebruyke, in sijne armen vergaderen. 3. De jonge en swacke die geen beenen hebben; dese sal hy in sijnen schoot draegen. Christi schoot is een stoel van liefde en tederhertigheid. 4. Die hunne swackheden en6onden niet missen; beenen, en een weynig kragt hebben, moeten met tederheyd der ingewande van bermhertigheyd, sommige Christelijke inwilliginge en behulpsaemheyd bejegend, en niet hardelijk ghedreven werden. Daerom werdt 'er gesegt, De soogende sal hy sachtkens leyden; en Esai. 42. 2. lesus sal niet schreuwen, noch sijn stem verheffen, noch sijn stem op de straet niet hooren laeten. Christus weet niet van roepen, raesen en uytdonderen tegen de sachtmoedige der kudde; ja Christus rijdt en zegepraelt in sachtmoedigheid, Zach. 9. 9. Sijn peerd daer hy op rijdt, is sachtmoedigheyd. Dus werdt hy toegesproken Psal. 45. 5. Rijdt voorspoedighlijk op het woord der waerheyd, en rechtveerdighe sachtmoedigheyd. En Psalm 147. 6. Dese Heere houdt de sachtmoedige staende; en wil Psalm 76. alle sachtmoedige der aerde verlossen. Christi herte is Koningh Salomons Koets', wiens pilaeren zijn van silver, de vloer van goud, het gehemelte van purper, het binnenste bespreyd met de liefde van de dochteren Ierusalems, Hoogl. 3. 10. En Christus kiest te woonen in een hert dat inwendigh met liefde en sachtmoedigheyd voorsien is. Ten derden, des Heeren Geest is een Duyve; de geest der genade is een hinderlosse en goedertieren Geest. Genade is het onnooselste dingh van de wereld; geea wild vyer van sondelijcke gramschap is in genade. Bitterheyd, lasteringh, bekladdingh, achterklap, schelding tegen Vergaderingen en zov: zijn de gereedschappen niet van den geest der genade; ja vuyle bekladdingen, en vinnige schriften zijn niet van dien Oeest Christi die ghewoon is de traenen van d' aengesichten der weeners in Zion af te wisschen. Op alle lasteringen, en bittere bespottingen tegen het Ouderlingschap en Vergaderingen, seggen wy, wy begeeren niet van den gereeden wegh ten Hemel afghedreven te werden, maer voort te gaen, Deur eere en •neere, deur goed en quaed gerucht, als bedrieghers, en nochtans waerachtig. Een duymbreed van een goede geweete, is wenschelijker dan duysend ellen van windigh aensien. De sachtsinnige Jesus Christus en sijne Apostelen ghebruykten sulk'een stijl van spreeken niet, en dese taelkunst quam noyt van den Hemel af, en vloeyt uyt de pen van den Heyligen Geest niet. Ten vierden, indien wy kinderen van eenen vader zijn, so mogt het vremde gedachten broeden in onse gemoederen, wanneer de kinderen van eenen vader independenten en Presbiteriaenen (duld my, want noodsaeklijkheyd, en geen liefde van gedeeldheyd dringt my dus te spreeken) een gesang sullen opheffen voor den throon, aen hem die leeft en regheert in eeuwigheyd; dat wy gheen heette en warmte van liefde keunen vergaderen in een arke, en in een Kerk hier op aerden. Pennen en tongen in pekel en galle van bitterheyd ghedoopt zijn de vruchten des Geestes niet. Sullen wy eikanderen al den dag dooden en verslinden, en by nacht in eenen Hemel huysvesten? en kennen wy daer tot eikanderen segghen, Hebt ghy my gevonden mijn vyand? Sal daer eenige gedeeldheyd, eenige sijdkiesing, of in godsdienst van Presbyteriaen en Independent, of in Landaert van Engelland en Schotland (welke eygentlijk niet, dan in slechte toevallen van Noord en Zuyd, scheelen) in den Hemel zijn? en sullen wy echter aen 't dooden, scheuren en verdeelen vallen? Of zijn 'er twe Christusen om dat 'er twe Volkeren zijn? Ten vijfden, noyt overwint de waerheyd deur vervolging. Nu spreekt de Schriftuyr van een vervolginge met de tonge, Ier. 18. 18. Komt aen (seggen sy) Laet ®as leremia slaen met de tonge. Dus klaegt lob van sijne vrienden die noyt geweldige handen aen hem sloegen, Cap. 19. 22. Waerom vervolgt gy mij als God, en zijt niet versaedigd met mijn vleesch? so is dan tongvervolging niet anders dan vleescheeting. Ten sesten, het Euangelie dat wy belijden is een Euangelie van vrede. Wy prediken wel oorlogh tusscben het zaed van de Vrouw en dat van de Slangh. Maer achl souden wy oorlog prediken tusschen de Heyligen? Wy hebben te kostelijke guldene ketenen O» ons saemen te binden, Ephef. 4. 4. Daer is een üchaem, en een Geest, gelijckerwijs ghy ook geroepen zijt, tot eene hoope uwer beroepinge. 5. Een Heer, een geloov', een doop. 6. Een God en Vader van alle. Ten sevenden, hoe meerder genade en bermhertigheyd wy hebben van God onsen Vader, en van Jesus ensen Heere, hoe meerder vrede onder ons selven; e» hoe meer genade hoe meer medelijden neffens de swakheyd der Broederen. Christus is een vereenigende Saligmaeker, zaeyt en naeyt de herten van Lam en Leopard, van Kalf en jonge Leeuw te saemen, lesai. 11. 6. Ten achtsten, de Heyligen des Alderhoogsten werden, de sachtmoedige des Lands, genoemt, lesai. 11.4. Geen sachtmoedige schepselen zijn op aerden dan de wedergeboorene. Stieren en Leeuwen bestrijden eikanderen; Leeuwen en Wolven vervolgen de Lammeren; maer noyt hooren wy van oorlogh tusschen Lammeren en Lammeren. Waerom souden wy twisten, want wy zijn broeders? Ten negenden, zijn wy niet schuldenaers van eikanderen? de som' die wy ten achteren zijn, is Liefde. O wat geest van gevoegsaemheyd was in het uytverkoren vat Paulus! die seyde, 1. Cor. 9. 22. Allen ben ik alles geworden, op dat ik immers eenige behouden soude. Dit is Pauli bevel, Galat. 6. 1. 2. die hebben wil dat liefde een overvallen sondaer sal te rechte brengen. En so is het: Liefde draegt niet alleen sik selven, maer ook den last van onse broederen, eis vervult so de wet Christi. Liefde deur Christus geplant, is Christi Wet. En waerom trachten wy deurtwedragt en verwijdering te overdwerssen het eynde van Christi bede, loan. 17. 11. Ik bid (segt Christus) dat sy een zijn, gelijk als wy. Indien wy een zijn in uno terli®, in 't hert van Christus, en van Christi Vader; waeram souden wy anders dan een zijn onder ons' selven? Ja liefde werdt gebrand in teder gevoelen self van den rook van eens broeders Huys dat in brand is. l.Cor. 13. 5. Liefde werdt niet licht verbitterd; sy is een vergeevende genade, en heeft sterke schouders om de dwaesheyd en swakheyd van een mede-erfgenaam des Hemels te onderschraegen. Liefde denkt geen quaed; sy moet in liefde en goeddaedigheyd tot anderen, gelijk elke hoofdstof in sijn eygen kringh, overvloeyes; sy meent niet dat de Heyligen na Heerschappy over den Heyligen trachten, vers 6. Liefde verblijdt haer niet in ongerechtigheyd. Vervloekt zy die liefde, die juycht wanneer de booswigten boven leggen, en niet blijde is wanneer des Heeren en sijns volks saek d' overhand heeft. Liefde verblijdt haer in de waerheyd. So is dan liefde gewondt en krank als ketteryen en vremde gezindheden meester zijn; en sucht, als sy d' Altaeren vermeerderd, en veele valsche Christussenen Leeraers verresen siet. Niet keunen wy ontkennen.dat God de Bedieningh van Christi Dienaers, van hierna Nieuw-Engelland gescheept, versegeld heeft; en dese hebben in Gods wijsheyd ghesien, en sien noch, da: vryheid van geweeten geen geneesmiddel, maer medicijn erger dan de siekte, tegen valsche godsdienst is. Tegenwoordigh is redetwist buyten mijn wandelweg. Doch ik weet gewislijk, dat een ontkennende bewijsreden uyt d' oeffening van Christus en d'Apostelen, naemelijk, dat dewijlse geen Heydense Overheden en Wolven aenhitsten, betekenen soude den valsche Leeraers niet te straffen, geen goede Godgeleerdheyd is om vryheid van gheweeten in te voeten. Want in hun oeffening verwekten sy niet het sweerd der Overheden tegen geweldt en roof in Tollenaers, noch tegen het vervolgen en dooden van den Heere der Heerlijkheyd, noch tegen oploop, bloedschande, gheweldenary over d' Apostelen en Christenen, omkoopingh en onrecht gebruykt tegen Paulus deur Felix en anderen hie hooger Magten onderworpen waren, en veele andere schandelijke sonden tegen twede tafel; so dit argument goed was, kond men so wel vryheid van wandel in stoffen van twede, als vryheid van geweete in saeken van eerste tafel invoeren. Maer de Leere van Christus en s$ne Apostelen geeft den Overheyd het sweerd tegen den quaeddoenders, Rom. 13. 4. en valsche Leeraers, schoon in stoff van Kerk gewoonten, zijn quaeddoenders, Phil. 3. 2. verkeeren de zielen, Hand. 15. dooden de zielen, verkeeren heele Huysgesinnen, en maeken hunne naevolgers kinderen der hellen, twemael meer dan sy zijn, Mat. 23. 19. Nochtans droomen wy niet dat het bloedigh sweerd een middel is om zielen te bekeeren; het Euangelium alleen is de kragt Gods ter saligheyd. Dat evenwel belet niet, dat d' Overheyd deur bedwingsaeme magt wederhoude yemand, die leert dat Jesus Christus geen waerachtig God medeselfstandig met den Vader is. Om dat het sweerd d' uytbreyding van valsche Leeringhen besnoeyen moet, volgt niet dat het een middel is om de waere Leere voort te planten. Doch hier van mogelijk meer op een ander plaets'. Ook is mijn meeningh niet dat het bloedigh sweerd tegen alle verscheydene gevoelens onder de waere godsaligen, hoewelsy in Kerkregeering niet alle met selfde licht sien, soude ghetrocken werden. Luc. 8. 24. Meester, Meester, wy vergaen. Mare. 8.38. Meester, bekommert het u niet dat wy vergaen? Al te gewoon zijn wy van wegen de grootheyd des onghevaers, en achterlijkheyd der verlossing, Christus onvriendelijkheyd aen te vrijven. Hier klaegen se dat Christus niet om hen bekommerd is, dewijl hy slaept en sy vergaen. Weynigevan Gods Heyligen hebben oyt in uytermaetenheyd van droeve verdrucking geweest, of hebben harde gedachte* tegen Christus uyt g'aesemd. Psal. 77. Gelijk de Propheet in 's Kerks naem, benaud en 's nachts bekommerd zijnde, vers 8. seght, Sal de Heer in eeuwigheyd verstooten? en voortaen niet meer goedgunstig zijn ? 9. Houdt sijn goedertierenheyd in eeuwigheyd op? heeft de toesegging een eynde? 10. Heeft God vergeeten genadigh te zijn? Heeft hy sljne barmhertigheden deur toorne gesloten? Seer vremd is het woord vers 8. Sal hy voortaen niet meer goedgunstigh zijn? Sal hy noyt meer eenighe daed van goede wil pleegen? het soud een wonder ding zijn, gelijk het de Propheet noemt, sijn swackheyd, vers II. dat alle daeden van versoeningh neffens den uitverkoorenen souden opdroogen. Toen leremia in sijn groote benaudheyd, Cap. 15. vers 10. uytriep, Wee my, mijn Moeder, dat ghy my gebaerd hebt! een man des twists, en een man des krakeels, den gantsche Lande; klaegde hy vers 18. Soudt ghy my gantschelik zijn als een leugenachtige? als wateren die niet bestandig zijn? Dat is, ïkhoopte dat ghy my soudt helpen, gelijk een dorstig reyseling hoopt op een drooge put, dien sy van verren voor een verfrisschende waterwelle aen siet; doch ghy hebtmy en mijn hoop bedrogen. Hier by keunt ghy voegen het vervloeken van sijn geboortedagh Cap. 20. vers. 14. Toen David (Psalm 31. 13.) als een doode vergeeten, en als een onnut en gebroken vat van al de wereld verschoven was, klaegde hy (vers 23) Ik seyde in mijn haesten, Ik ben afgesneden van voor uwe oogen. En wy weeten dat lob in sijn lijden (Cap. 13. vers 24.) heeft uytgesproken dese woorden, Waerom verbergt ghy uw aengesicht en hout my voor uw vyand? Redenen zijn: Eerst, uytermaetene quellingen, maeken, gelijk de geneesmiddelen, beyde goede en quaede vochtigheden gaende; beyde het goede en quaede in de mensch, en welk in hem d'overhand heeft, leeslijk. Als het vyer de vochtigheyd geweldigh kookt, so werdt het schuym, Gods Heyligen hebben oyt in uytermaetenheyd van droeve verdrucking geweest, of hebben harde gedachte* tegen Christus uyt g'aesemd. Psal. 77. Gelijk de Propheet in 's Kerks naem, benaud en 's nachts bekommerd zijnde, vers 8. seght, Sal de Heer in eeuwigheyd verstooten? en voortaen niet meer goedgunstig zijn ? 9. Houdt sijn goedertierenheyd in eeuwigheyd op? heeft de toesegging een eynde? 10. Heeft God vergeeten genadigh te zijn? Heeft hy sljne barmhertigheden deur toorne gesloten? Seer vremd is het woord vers 8. Sal hy voortaen niet meer goedgunstigh zijn? Sal hy noyt meer eenighe daed van goede wil pleegen? het soud een wonder ding zijn, gelijk het de Propheet noemt, sijn swackheyd, vers II. dat alle daeden van versoeningh neffens den uitverkoorenen souden opdroogen. Toen leremia in sijn groote benaudheyd, Cap. 15. vers 10. uytriep, Wee my, mijn Moeder, dat ghy my gebaerd hebt! een man des twists, en een man des krakeels, den gantsche Lande; klaegde hy vers 18. Soudt ghy my gantschelik zijn als een leugenachtige? als wateren die niet bestandig zijn? Dat is, ïk hoopte dat ghy my soudt helpen, gelijk een dorstig reyseling hoopt op een drooge put, dien sy van verren voor een verfrisschende waterwelle aen siet; doch ghy hebtmy en mijn hoop bedrogen. Hier by keunt ghy voegen het vervloeken van sijn geboortedagh Cap. 20. vers. 14. Toen David (Psalm 31. 13.) als een doode vergeeten, en als een onnut en gebroken vat van al de wereld verschoven was, klaegde hy (vers 23) Ik seyde in mijn haesten, Ik ben afgesneden van voor uwe oogen. En wy weeten dat lob in sijn lijden (Cap. 13. vers 24.) heeft uytgesproken dese woorden, Waerom verbergt ghy uw aengesicht en hout my voor uw vyand? Redenen zijn: Eerst, uytermaetene quellingen, maeken, gelijk de geneesmiddelen, beyde goede en quaede vochtigheden gaende; beyde het goede en quaede in de mensch, en welk in hem d'overhand heeft, leeslijk. Als het vyer de vochtigheyd geweldigh kookt, so werdt het schuym, indien 'er eenige in het nat is, eerst gesien; en het is niet alleen de deugd en kraght van 't vyer, maer ook van 't goud dat den droessem tot sijn eygen plaets gaet; daer soude, indien alles goud was, gantsch geen scheyding zijn. Hier vrijven de Leerlingen Christus t' onrecht aen, dat hy noch liefde tot, noch bekommernis met hen heeft, en verdubbelen het woord, Meester, Meester; 't welk, gevoegd by het volgende, bekommert het u niet, een verwijt is. Het seght, 1. Dat hy erger als andere Meesters, en eenig ander Meester beter da» Christus te dienen is: een meester sal voor sijne knechten sorgen, en hen, so hy kan, helpen; geen aerdsch meester"sal slaepen, wanneer hy weet dat sijne knechten in 't verdrinken zijn. 2. Sy werpen voor sijn onachtsaemheyd, bekommerd het u niet? hy heeft liefde noch opsicht op ons, hoewel wy alles veriaeten e» hem gevolgd hebben. Ten tweden, het begrijp brengt een bastaerd wolk over Christus, en doet dat wy hem quaelijk afmeetea. Inbeelding heeft kragtige werkingen, insonderheyd wanneer sy de plaets' van geloove inneemt. Wat konden sy nu anders denken dan dat de Zee Christus soude inswelgen? En hy had gesegt dat hy den sondaers moeste overgeleverd en gekruyst werden. Of, dat hy, keunende op Zee wandelen en de dood ontkomen, hen op genade der onstuymige Baeren, in de waeteren soude laeten omkomen? Nu was dit een belieging van Gods beloften; Christus had beyde besloten en geseght dat sy sijne getuygen moesten zijn, sijn Naem den Heydenen voordraegen, den waegen des Euangeliums deur de gantsche wereld voeren, en in de Schooien en Hoven overgeleverd, geslagen, gegeesseld, en van alle menschen gehaet zijn om sijns naems wille: Dit zijn nu altemael droomen; sy moeten in Zee verdrinken, deur geen ander oorsaek dan d' onachtsaemheyd en koele liefde die hen hun Meester toedraeght, hoewel sy hem en sijn dienst meer dan al de wereld geschat hadden. Onder groote versoekinghen zijn wy maer beesten; en inbeelding is al de kennis waer deur de beesten geleydt werden. So segt de Propheet van sik selven Psal. 23. 22. Ik was onvernuftigh, en wiste niets, ik was een groot beest by u. En waerom toch ? In sijn hert had hy geseght, vers 11. Hoe soud'et God weeten? Dat was een geweldige droom. Soude hij, die den mensche weetenschap leert, niet weeten? Psal. 94. 10. en vers 13. Immers heb ik mijn herte te vergeefs gesuyverd. Ten derden, ghevoelen is so sterk als inbeelding; dood en verdrenken was hier voor ooghen, en daerom klaegen sy van een onachsaeme en slaepende Christus. Oude en langgeledens oordelen, als het verdrinken va» d' eerste Wereld, en d' ondergangh van Sodom met vyer en swavel, beroeren ons niet; veele honderden van jaeren zijn sedert verloopen, en dus geeft het ons geen indruk. De dagh des oordeels is verre, en waer is de belofte van sijn toekomste? seggen de spotters. 2. Pet. 3. So mede het volk Ezech. 12. 27. Menschen kind, siet, die van den Huyse Israëls seggen, Het ghesichte, dat hy siet, is voor veele dagen, en hy Propheteert van tijden, die verre zijn. Maer wanneer de dood is aen ons' rechterhand, en op onse kaeken sit, dat werkt en beweegt ons. Wanneer het sweerd eenige honderd mijlen van ons af is, zijn wy weinig daeroita bekommerd; maer indien de vyand tot onse Stadspoorten indrong, de vlam der aengestokene huysen tut de wolken toe opgingh, en onse ooren met gekrijt en gejammer der zieltogende Mannen, vrouwen, en kinderen in hun bloed ghewenteld, gevuld wierden; dan souden wy op een ander uyteynde vallen, en roepen, Christus is onachtsaem en sorgt voor ons niet. Bewaert goede en Hemelsche ghedachten van Christus in droevighste dagen. Psal. 22. 3. Mijn God, mijn God Ik roepe des daegs, maer ghy en antwoord niet, en des nachts, en ik hebbe geen stilte. Wat dan? Valt hy met God aen 't kijven? Segt hy, God is achtlos, en niet om ons bekommerd? Neen: maer in tegendeel seght hy, vers 4. Doch ghy zijt heylig woonende onder de Lofsangen Israels. 5. Op u hebben onse Voorvaders vertrouwd, en ghy hebt se uytgeholpen. Seght, in den mond der Helle, sal ik gelooven, lob 13. 15. So de Heere mye doode, soud ik niet hoopen ? 't Geloove leeft en ademt in 't graf, en keel van de Helle. Hoe soet is te hooren, Daer is het graf van een begraeven gelooveling; dit is d' assche van een dood mensch, die, gelijk Christus, in geloof er, hoop in 't graf ging. Psal. 16. 10. Wacht u voor valsche inbeelding van God in bedroefde dagen. Inbeelding kan verdichten en smeden een God swak van ghedenken, die sijn belofte vergeeten heeft, Iesai. 49. 14. 15. Ten dage der benaudheyd werpen wy de beloften achter rugge; ja, menigmael. o schrik! meenende Godt te bidden, doen wy niet anders dan met hem kijven, en zijn niet verre van hem te lasteren. Ten dage van onrust stilt genade de gedachten. Wy behoeven een Hoogepriester om onse offeranden te wasschen; en als wy gebeden hebben zijn onse gebeden so sondig dat Christus de selfde als weder over moet bidden, want hy doet gebeden en smeekingen voor ons, Heb. 7. 25. Sy wekten hem op, seggende Meester meester. Het gebedt ontwaekt een schijnslaependen God; daerom keunen wy in bekommeringh niet beter doen, dan deur den gebede tot Christus gaen, uyt den diepten roepe ik tot u ö Heere, Psal. 18. 7. Als mjr bange was, aenriep ik den Heere. Psal. 34. 7. Dese elendige riep en de Heere hoorde; en verloste hem uyt alle sijne benaudheden. Dit wapen des ghebeds gebruykte David tegen sijn eygen Zoon Absalon, Psal. 3. Het geloove is niet eensijdig, het gebedt niet selfsettig: David badt en vooiseyde sijn Zoons ondergangh. vers 8. Staet op Heere verlost my; En b' antwoorde sik selven, de tanden der godlossen hebt ghy verbroken: Een biddend Legher moet een overwinnend Leger zijn. Indien hier niet het onweer was opgekomen de Leerlinghen hadden niet gebeden. Eylaes; wy stellen Christus menigmael in d' achtertocht, of bewaeren hem tot een achterhoede en laetste helpmiddel: als wy de Medecqnmeesters twaelf jaeren beproeft en alles verteerd hebben, dan, wanneer wy niet beter keunen, komen wy tot Christus. Veel bedrogs is in de Bedgebeden, wegens principium motus; d' eerste oorsprongh is van buyten, en komt van de roede die op ons legt. We! is waer, dat natuyrlijke doode en slaeperige conscientien, deur aenporring warm van bloed, en tot aendacht vasten en bidden in den gheest, verwekt werden, en dat den geest des gebedts deur oordeel kan opwackeren; doch oordeel is geen oorsaek, maer ghelegentheyd van bidden in den godsaligen. Die een slaepend mensch wacker maekt is niet d' oorsaek van sijn beweeging en wandel; die was in hem selve terwijl hy in slaep was; sijn leeven en Plaetsbeweeglijke kragt is d' oorsaek des wandelens, en dese werdt in den slaepaert niet gebragt deur dien die hem wacker maekt. Wanneer de Huychelaer en ongodsalighe vast en bidt, so is de hand van een vergramd Godtbeyde gelegentheyd en oorsaek van sijn bidden. Laet ons proeven wat onse beweegende oorsaek tot vasten en bidden is. Eerst, of sonde of straffe. Het is een goed teken, indien wy met so groot een voorneemen des geests om verlossing van de Heerschappye, als om vergeeving van de schuld, der zonde bidden keunen. D' ervaerentheyd leert, dat wy, wanneer wy bidden om verlossingh van de Heerschappy der Afgodsonden, vervaerd meughen zijn verhoord te werden. Doch noyt zijn wy bevreesd, dan met vreese van ongeloove, dat wy, wanneer wy om vergheevinge en verlossinge van de schuld der sonde bidden, niet verhoord werden. De reden is, om dat men de schuld der zonde kan haeten, en nochtans de zonde lief hebben. Ten tweden, of straffe ons brengt tot vernederingh wegens zonde, gelijk sonde en diepte van smerte wegens sonde, doet dat wij ons selven sonder vleyen of veynsen veroordeelen; waer van hei tegendeel is, wanneer wy in benaudheyd God goede woorden geeven, en van binnen leugenachtige herten en andere gedachten hebben; gelijk het volk Psal. 78. 34. Die na God vraegden, als hy hen doodede, vers 36. Hem vleyden met hunne monde en logen met hunne tonghe; 37. want hun herte was niet recht met hem. Dan vleyen de menschen hen selven, als sy God vleyen. Ten derden, wanneer wy meer bekommerd zijn in ons' vasten voor Zion, en het neemen van Gods Ark, dan voor ons' selven, onse Wetten, goederen, Huysen, leeven, en vryheden. Toen David de 25. Psalm maekte waeren de benaudheden sijns herten wijd uytgestrekt; doch even toen wijl hy oorsaek had sik selven te gedenken, was een van sijn voornaemste beden, vers 22. O God, verlost Israël uyt alle sijne benaudheden. Ten vierden, wanneer het besneden hert' vernederd is, en het volk by gebrek van geloove, waer deur de rechtveerdighe leeft, niet beswijkt en ten eynde adem komt. 2. Wanneer sy niet, als een wilde Oss' in 't net verstrikt, en van kragt en geweld beroofd, tegen den Jaeger spertelen, en tegen de roede morren en harrewarren. 3. Wanneer sy niet met verdrukkingh overlaeden werden, dat se, gelijk een swacke maegh voor de Medicijn, also voor de roede walgen en deselve verachten, dewijl sy met des Heeren verbolgentheyd vol en overlaeden zijn. Uytneemende werden dese drie uitgedrukt. lesai 51. 20. Uwe kindere zijn in swijmejing gevallen, sy leggen voor aen op alle straeten (want in de saemenlooping der wegen, wordt den wilden Oss* in 't net gevangen) gelijk een wilde Osse in 't net; sy zijn vol grimmigheyd des Heeren, der scheldinge uwes Gods. Een quaed teken is het 1. te beswij men, 2. tegen te spertelen. 3. so dronken van Gods Oordeelen en bestraffingen te weesen, dat men (als die geene die bedrukt en dronken zijn, doch niet van wijn, vers 21, maer van roede en bestraffing) buyten reden, tegen God en sijne Propheeten ten tijde van benaudheyd uytroept: Beeter hadden wy 't in Egypten, onder de Prelaeten, en hun tichel- en kley-werk, ender Kerkzeden, Aertsdekens Gerichtshoven, en consciëntiedwang, dan dat wy nu vernield, verstroyd, en ghedood werden. 4. Wanneer het volk aen de straffe hunner on- gerechtigheyd een welgevallen heeft, Levit. 26. 41. Een vriendlijke en gewillige vernoeging van 't Hert in Gods roede, so verre dat het (eenigervoegen) het Euangelisch Gerichte stilt en bevredight, so dat de Heere neffens sijn volk. wanneer hy hen gestraft heeft, ontlast en vertroost is, en sy in verkundiging van d eer snns oordeels desgelijken, en met goede wille en welgevallen Gods tuchtingh over hen rechtveerdigen, Klaegl. 2 41 42 Mie. 7. 9. lesai. 39. 8. Dit gewilligh aenneemen van de roede (seg ik) is een spreekend teeken dat Gods roede geheyligd is. a os Mare. 4. 39. En hy stond op, en gelijk Mat. 8. 26. Hy seyde tot hen, Wat zijt ghy vreesachtig, ghy kleyitgeloovige? Mattheus houdt de natuurlijkste order. Want hy bestraft der Leerlingen omgeloof eer hy Zee en wind bestraft. Reden hebben wy om so Christi Leerwijse te verstaen; want hy eyscht geloof, eer hy wonderen werkt; ten minsten doet hy menigmael so,hoewel hy dat geloof deur wonderen vast en sterk maekt. Betaemelijk is het dat Christus ons bestraft eer hy ons van verdrinken vrymaekt. Eerst bestraft hy den Hoveling en al sijn volk wegens ongeloove, en daer na geneest hy sijn Zoon, Ioan. 4. 48, 49. 50. Eerst berispt hy Marta van heur ongeloof, en daer na verwekt hy heur broeder Lazarus van den dooden, loan. H-4U43. 44, en Mat. 17. 17. Hy bestraf den Vader van het Maensuchtigh kind, en het ongeloove van t verkeerde geslachte, eer hy den Duyvel uytwerpt. Betaemelijk is het dat wy beyde overtuygd en vernederd zijn, eer ny sfin grimmige hand wegh wende. Eerst, het kruis is voor ons een verborgentheyd en stomme Leermeester, de tael en spraekkunde van de roede verstaen wy met, de wijseman kan de selfde; Mie. 6. 9. Wraekvergeding werdt voor Belshazzers oogen aen de wand geprent; maer het is in onbekende tael, die hy niet leesen kan. Ten tweden, groene en raeuwe verlossingen zijh Gods plaegen, geen bermhertigheden. Negenmael werdt de plaeg vernieuwd, doch Pharao's hert is n°ch versacht noch vernederdt; het schuym blijft in de Bloed- stadt, gelijk de Heere klaegt, Ezech. 24. 6. Daerom, also seydt de Heere, Wee der Bloedstadt, den Pot, welkers schuym in hem is, en van welken sijn schuym niet is uytgegaen. In Chaldea hoorde de Propheet] dat Jerusalem deur het sweerd des Heeren was gekookt geweest, maer dat het schuym van hun Afgodery en bloed in haer bleef: So langh de booswigten van dese Rijcken, bloeddorstige Yrsche en holhertige menschen, sulke omkijckers en vervloekte Afvalligen, als in Schotland aen den Satan overgeleverd en gebannen zijn, de Gallen als' van Gods gramschap in desen oorlogh smaeken, kan Gods hand niet wegh geweerd werden; en daerom staet te letten op de woorden Jerem. 6. 29. De blaesbalgh is verbrand, het lood is van 't vyer verteerd; te vergeefs heeft de smelter so vlijtiglijk ghesmolten, dewijl de boose niet afghetrocken zijn: O dat de Heere het schuym van beyde Rijcken over 't vyer geliefde uyt de kooken. De Hoereryen van 't Paepsch Egypten, en de Kerkzeden, verdichtselen van menschen werden niet genoegh van des Heeren Herders bejammerd. En wat sullen wy seggen van ons betrouwen in onse Wapenen, menigte, Parlament, Schepen, uytperssingen, verdrukking, ongerechtigheyd, holhertigheyd in Gods saek, liegen, bedriegen, Verbondbreuk, rechtsweygeringh aen den verdrukten, weduw', vremdelingh en Wees', den armen en behoeftigen ? wat van de gruwlijke en baldaedige gevoelens van God, Christus, sijn Kerk, Heyltekenen, vrye genade, Heyligmaekinge en Heyligheyd in desen Lande? Ten derden oordeelen over een Land of persoon zijn de beker van des Heeren grimmigheyd: nu is menigmael het grondsop en dickste van den beker, de selfstandigheyd en kragt die de geneesing werken moet, en mogelijk sal een weynigh leppens boven aen de boord de saek niet goed maeken. Het is een oordeel dat sommige geen verlof bekomen om den ooven te heeten, maer in den vloed gedompeld werden, en noytdetijd hebben om uyt hun selven te komen; noch de Heer, om hen te locken in de woestijne, Hos. 2. 13. gelijk Slaepende Christus. 4 Ebraim in den ooven als een omgekeerde koek was. Arm Duytsland is niet dunnekens ingedoopt, en terstond weer uytgehaeld gheweest, lange jaeren hebben sy in en onder water gelegen. Dese Rijcken zijn noch groen, noch rijp genoegh, tot bermhertigheyd van verlossingh; ons' schuym blijft ons by, en onse gedeeldheden seggen, het is noch de tijd niet van onse Zeegeprael, Noch zijn de velden niet wit genoeg om t' oogsten. Wanneer alle godsaligheydt bestaet in nieuwe wegen ten Hemel te beredetwisten, en niet tesoecken na de kragt der godsaeligheyd; goed is het dat wy 't uyterst van 't oordeel sien, en vernederd, getemd, en gespeende kinderen werden; dat wy onse monden in stof steeken, eensaem sitten, stille swijgen, en met verwijt beladen, het jok draegen, Klaegl. 3.28, 29, 30. en des Heeren Gramschap, om dat wy tegen hem gesondighd hebben, Mie. 7. 9. Goed is het dat wy gedorscht werden tot wy sodaenig gebrijseld zijn, dat wy gedachtig zijn, en beschaemd, sonder ons' mond meer t' openen, van wegen onse schande, wanneer de Heere over ons versoeninghe doet over 't geene dat wy gedaen hebben, Ezech. 16. 63. Mare. 4. 40. Wat zijt ghy so vreesachtigh ? Waer is uw geloove? De grond van hun twijfel en ongeloof is uytspoorighe en onmaetighe, geen slechte, vreese; daerom segt Marcus, Wat zijt ghy so vreesachtig? Hy segt niet, waerom vreest ghy ? Hier wil ons de text brengen tot ondersoek van de quaede eygenschappen dezer vreese. En om sulks te beter te doen, sullen wy een weynig spreeken, 1. van de hertstochten in 'tghemeen, 2. van dese snoode vreese, deur onsen Heere veroordeeld in volgende voorstellingen. 1. Voorstel. Ghenade weert geen hertstochten. Christus bestraft niet hun vreese, maer alleen hun vreesachtigheyd so verre gekomen. Genade maekt den menschen niet tot Stoici, noch roeyt de natuyr uyt. De Natuyr selve, is, gelijk sy uyt het werkhuys van den Schepper komt, een onnosel dingh. Wat besluyt oyt de hooge raaeker en Pottebacker van alle dingen in d'oefening van sijn volkomen, doch suyvere en Heylighe Opperraogentheyd over wracke vaten heeft, so is nochtans alles wat hy gemaekt heeft goed; Hy is geen oorsaek van sondelijkheyd in 't schepsel. Maer de natuyr, en schadelos weesen van natuyrlijke genegentheden roept hy niet uyt: Een Heel-meester neemt niet het leeven en gevoelen weg, maer alleen de verrottingh en verdurvene vochtigheden, die vyanden van 't leeven en gevoelen zijn. Genade borduyrt de sondelosse natuyr, en stootse niet ter deuren uyt: Geeft uwe begeerlijkheden aen Christus die alles nieuw maekt, en hy salse u in vernieuwde liefde wederom geeven; Stelt uwe beswijcking in sijne handen, en hy sal het tot een Ineylige vreese maeken: Christi smelt-oven drijft maer de weygering en droessem van onse genegentheden uyt. Het vyer dat'er was in Petrus de Visscher is ghemaekt tot Heylige yver in Petrus den Apostel; Niemand is t'erger om dat hy deur des nieuwen Gheneesmeesters handen gaet, die koper tot Goud maekt. Niets lievers soud ik wenschen, dan dat Christus een oud hert deur een nieuw wilde nederwerpen; want Christus geeft de weet om natuyr met Genade te vergulden. Genade veranderde Job niet in een stuk yser, dat hy niet konde weenen of weemoedig zijn; want het was geen onbewijs van genade wanneer hy seyde Job. 16. 16 Mijn aengesicht is gantsch bemodderd van weenen: De mensche Christus, d'uytverkooren bloem, en kostelijkste perel der sondelosse natuyr weende, Jean. 11. 35. Luc. 19. 42. En vreesde, Luc. 22. 44 Heb. 5. 7. 2. Voorstel. Ghenade neemt maer het schuym, en d'uitspoorigheden onser fchenegentheden weg. Eerst, Genade is een regelmaetig dingh, en gaet gelijk de Sterren, in een heel andere beweeging als die van de wereld; sy gaet niet als de natuyr om heur eygen weesen en leeven te soeken, dan met ondersteliinge aen God. Zijt toornigh, maer sondigt niet, heeft plaets' m alles; Vreest, maer sondigt niet; Bemindt Schep- salen, maer sondigt niet; Vertrouwt heylige menschen, maer sondigt niet; Bedroeft u in d'EIenden, maer sondigt niet. Genade is een rechte lijn die beyde sik selven, en alle kromme lijnen afmeet. En daerom is Gods Genade, het Euangelium, een Leerend Leydsman, Tit. 2. 11. 12. Gods Genade onderwijst ons dat wy de godlosheyd versaeken. Ten tweden, Genade is een uytmuntend schutsel tusschen de Ziel en brandende heete der genegentheden, een sterke bank en dijk om de hooge wateren der begeerten in de Ziel af te keeren: Wanneer de hertstochten sonder verlof van Gods genade ten topsteygeren, dan zal David, een man na Gods hert den Nabal en all wat hy heeft gantschlijk uytroeyen; en de Leerlingen sullen, deur weygering van een nachts Herberg, niet min begeeren dan Steden en Sterkten opgebrand, en Samaria gelijk Sodoma verdelgt te sien ; of Christus om vyer en sweerd tegen mannen vrouwen en zogelingen te verwecken, in de wereld gekomen was. Maer wanneer de ghenegentheden en tochten op de schepselen zien, dan doet Gods Genade hen sachtelijk op traege wielen voortgaen, en besnoeyt se van alle dertele en vleesschelljke tacken; een soete vrucht van Gods genade, 1. Cor. 7. 29. Maer dit seg ik, broeders, dat de tijd voorts kort is, op dat ook die wijven hebben souden zijn als niet hebbende, 3o. En die weenen als niet weenende, en die blijde zijn als niet blijde zijnde, en die koopen als niet besittende. En d'afsterving lacht maer met vreugde en lachen, gelijk Salomon in sijne boetdagen, Pred. 2. 2. Tot het lachen seyde ik, ghy zijt onsinnig en tot de vreugde, wat maekt ghy? 3. Voorstel. Verscheydene gebreken zijn in de vreese van de Leerlingen. Eerst, hun vreese is meer als genoegh; sy spreeken of de Zee beyde Christus en hen, eer Christus-mensch wacker wierd, verdrinken kond. Hier van daen komt hun verhaestingh, Meester, Meesster; en hun klagte, bekommer het u niet? en zov: Onse hertstochten Ioopen, in groot ghevaer, vryvoor- lijk; niet alleen voor 't licht van gheloof, maer eer hen de reden gebiedt op te staen. Na de maete van onse ongedoodde lusten, is d'opswellinghe onser driften; die, wanneerse niet van Genade binnen de paelen gehouden werden, zijn als sommige groote Zeën die hooge getijden hebben. Ten tweden, veel ongheloove is in dese vreese; en daerom seyde Christus tot hen Wat zijt ghy vreesachtigh, ghy kleyngeloovige ? en gelijk Marcus melt, Hoe en hebt ghy geen geloove? en Lucas, Waer is uw geloove ? Dat is, sy hadden weynig of geen kragt des geloofs, by dese vreese, zijnde met veel twijvel gemengt. En gelijk Christus hier niet slechtelijk ontkent dat se geen geloof hadden, so bestraft hij hun ongeloof. Ongeloof verdooft niet weynigh ons' begrijp, so dat ons dood en verdrinckinge met schricklijker en vervaerlijcker gelaet aensien. Hoe meer van de Son in het tollen bedekt is, hoe grooter de verduystering is: Ongeloof is een donkere swarte sluyer over onse oogen, so dat wy niet sien wat d' Almagtigheyd doen kan, en hoe die Gods getrouwheyd, om sijne beloften goed te maeken, bystaet; onse verdurvene driften ten top geresen zijn groote vyanden van rechtveerdig oordeel. Ten derden, dese vreese doet hen d'oorsaek hunner verdrucking misduyden, en den laster huns gevaers leggen op Christi slaep, vergetelheyd en sorgelosheyd neffens sijne Leerlingen : Bekommert het u niet? wy vergaen, en ghy slaept, seggen sy. Indien ergens, so is hier in waerachtig, Geluckig is hy die d' oorsaeck der dingen weet. Menigmael werden wy van God in 't donker geslagen. Om dit ons selve toe te passen. Veel is het te weeten d' oorsaeken deses tegenwoordigen oorlogs in dese Landen. Veele seggen dat 'et is om dat alleman niet toegelaeten is te leeven in wat Godsdienst hem goeddenkt; doch dit 's een sonde van alleman, die doet wat hem behaegt, dewijl daer geen Erf-heere is, die yemand om eenige saeke schande aen doe, Richt. 18. 7. 19. 1. 2. Het tegendeel kan dan niet zijn d'oorsaek van so groot een oordeel. Anderen seggen wederspannigheyd tegen den Koning is d'oorsaek; maer veel eer is het versuym van tijdighe opstand om den Heere, en sijne verdruckten tegen den geweldigen, te helpen. De Altaer- en beeldendienst-, afgodery, Paepse en Arminiaense Leere, d' articulen van de Vergaderingh tot Perth sonder berouw in ons' Rijk ghevolgd, d' onkunde van God, 's volks verlies' by gebrek van weetenschap, beyde onder 'tPrelaetschap, en het niet bouwen van Gods Huys in desen Lande, en het omkijcken van veele, na dat Gods verbond b'eedigd is, zijn de rechte oorsaeken van dien. Doch bedenkelijk ist, of 'er niet vereyscht werdt een Vasten deur alle onse Landen, om met God te handelen, en de waere oorsaeken der swaere oordeelen, waer onder wy suchten en veele duysenden gesneuveld zqn, uyt te vinden. Of onder eenig Prins of Keyser een Geschiedenis zy, die by de bloedstortingh deser weynige jaeren kan vergeleken werden twijfel ik. Toen Job van God besocht wierd wenschte hy te weeten waerom God met hem twistede. Onder onbekende plaegen onbewust van d' oorsaeken van Gods oordeelen, versmoord te leggen, is een droevige saeke: so lijden wy blinde kruyssen, gelijk een Oss' die 'tjok draegt geen kennis van de kunst des Landsbouws heeft, of het Peerd in den krijgh gedood, dat echter onweetend in Staetkunde is. Wy zijn gelijkyemand by donkere nacht van een Geest of Spook geslagen, die niet siet van waer den slagh komt. Goed was het indien wy ondersochten en vroegen gelijk de Propheet, Iesai. 42. 24. Wie heeft lacob tot een plunderingh overgegeeven, en Israël den roovers? en, Waerom is ons dit alles overkomen ? Waerom twist de Heere met ons? O maekt ons onse ongerechtig bekend. Menigmael maekt de roede een leugenachtig gewagh van God, en beschuldigt Christus in onse verlaetingen. O! Christus is ondankbaer, onachtsaem, en heeft my veriaeten. Eer keunen wy onder verwoestingh een gebrek in Christus dan in ons selven uytvinden, en redeneeren menigmael uyt dat 't welk geen oorsaek van de saek is. Christus schijnt ons onbermhertig, slaeperig, en sorgelos. Eerst, als wy begrijpen de vrucht van Gods wraek en gramschap. Begrijp maekt verdrucking leevendig, en werpt veele onssen van gramschap in onsen beker, die daer noyt geweest zijn, om dat onse geweete tegen ons ingeeft leugenachtige libellen en onrechtveerdige klachten; seggende, ghy zijt niet in Christus, noch bekeerd, noch vry gesproken of gerechtveerdigd sondaer; en wy werpen eerst het leugenachtig aenschrift op Christus: O! Christus heeft vergeeten bermhertigh te zijn; wy sien in ons' uyterst lijden, wanneer onse sonde en begrijp saemen spannen, Christus in een valsche spiegel. Ten tweden, Christus kan ten tijde van groote beproeving slaepen; en als hy wegh is, en genade geen daedlijcke invloeying op onse zielen heeft, dan quijnen en sterven wy. De dryfloden van 't Uyrwerk afgelicht zijnde, so is 'er gantsch geen beweeging, en de raderen verroesten. Indien wy ons verbeeldeden dat de Schepper der Natuyr sijn invloeying ophield, alle natuyrlijke werkingen souden stille staen; geen beweeging soud in de Son zijn, die soude noch opstaen noch ondergaen, de regen soude niet vallen, de wind niet waeyen; leevendige dingen niet verplaetsen, Dieren niet wandelen, Veugelen niet vliegen, Visschen niet swemmen, Boomen, Bloemen en Kruyden niet wassen; dewijl hy alles doet weesen, en sijn onmidlijke invloeyingh oly geeft aen alle de raderen, en de selfde draeyt en omdrijft, sonder welk sy geen gang souden hebben. So mede wanneer de invloeying van Christus, zijnde d' eerste beweeger in den kring der genade, ophoudt, alle onse raderen moeten als by gebrek van oly roesten en still staen. Paulus kan Jezus niet Heere noemen. De Bruydt loopt niet, om dat de Bruydegom niet trecken wil, Hoogl. 1. David sterft, en lijdt hondert dooden, om dat God sijn aengesicht bergt. Hezekia beswijkt, wijl God bewolkt is. Heman legt neder onder den dooden in 't graf, wijl Christus sijn leeven niet werkt. So staet Christus hier, ten tijde van benaudheyd, achter den berg, en d' arme Leerlingen beswijc- ken, sterven, droomen, en zijn alle vervaert in 'tonweer, om dat God schijnt te slaepen, alsof hy dood was: Rechtzinnige en gezonde gevoelens van Christus in ons zijn geen heblljkheden, maer daeden; en zijn in ons als de blixem in de lucht, wanneer de natuyr daedelijk medewerkt; of als vyer in de steen, niet dan wanneer het met geweld werdt uytgeslagen. Ten derden ongesteldheden en koortsen op het geloof nemen den smaek wegh en den Honigh uyt Christus; de Vader is geen Vader nae gevoelen van het kind in koorts' benaudheyd. Ten derden, wanneer groot gevaer na by, het Leger geslagen, en de vyandin de poorten is, so is onse dappermoedigheyd so verre te soeken als oyt die van d'Apostelen. O dan zijn wyverlooren: dit's onze dood, nu is de saek verlooren, Chrisus is begraeven,en kan niet wederopstaen, Esai. 7.2. Als men den Huyse Davids boodschapte, seggende, de Syriers rusten op Ephraim, so beweegdehemsijn herte, gelijk de boomen des wouds beweegd werden. Het woord beweegd is van plaets' tot plaets' te gaen, en werdt den landlooper Cain toegeschreven, Genes. 4. 12. Om dat het schepsel het lichaem kan dooden, vreesen wy het te veel; en den Heere van Hemel en aerde, of hy schoon Heerschappy beyde over ziel en lichaem heeft, te weynig. Gedenkt hoe grootelijks God vergeeten werdt, wanneer men het schepsel in Gods saek vreest, Iesai. 51. 12. Ik, ik ben het dieutrooste, wie zijt ghy dat ghy u vreeset voor den mensche, die sterven sal! en voor eenes menschen kind, dat hoy worden sal? Is den mensche te vreesen so groot een sonde? Ja: geen minder gewichte hebben de woorden van volgende vers 13. En vergeet den Heere die u gemaekt heeft, die de Hemelen heeft uytgebreyd, en d'aerde gegrondet heeft? Een ongeloovigh volk heeft van sik selven een vreese die Gods volk niet volgen moeten, Iesai. 8. 12. Vreest ghy lieden hunne vreese niet, en verschrikt niet, vers. 18. Den Heere der Heyrschaeren dien sult ghy Heyligen, en hy zy uwe vreese. Mat. 8. 28. En hy seyde tot hen, Wat zijt ghy vrees- achtig, ghy kleyngeloovige? Luc. 8. 25. En hy seyde tot hen, Waer is u geloove? Het gheloove is het geen dat Christus eerst soekt, en eerst mist in yemand. Waer is u geloove? Deur vergelijcking der Euangelisten met den anderen is een kleyn geloof, geloove; en een gheloof dat so groot niet is als in 't groot onweer vereyscht werd, geen geloove. Hier uyt hebben wy de besluytingen van een kleyn geloof. 1. Besluyt. Een kleyn geloove in opsicht van d'aert des geloofs is geloove; gelijk Christus, Mare. 8. niet segt, datse geen geloove hebben, maer hen berispt van hen kleyn geloove: Gelijk het minste sprankeitje so wel vyer is, als een vyer van alle turf en brandhout van de wereld; en het vierdepart van een druppel dauws so wel water, als de gantsche hoofdstof van dien, so is de minste mate van saligmaekend geloove evenwel saligmaekend geloove. En daer zijn drie andere daeden van vrye genade die van selfde aertzijn. Eerst, Gods vrye liefde van verkiesing ter heerlijckheyd kan noch half noch gedeeld zijn, de minste der uytverkoorenen is niet min dan Abraham of Mose een gekosen Raedsheer in het boek des leevens aengetekend. Ten tweden, alle Heyligen zijn evengelijklijk vry gekocht en getrouwd aen Christus; geen grooter losgeld van Christi bloed is gegeeven voor lob, David, d'Apostelen, en anderen, dan voor u, O ghy minste der Heyligen. Ten derden, altemael zijnse eveneens salig gemaekt en gekroond tot Koningen; Van de trappen der genade en glory, spreek ik nu niet. 2. Besluyt. Geloof en flaeuwhertigheyd kan saemen op een en selfde tijd bestaen, gelijk nacht en dagh in de schemering een zijn. So sprak d'arme man, Mare. 9. 24. Ik geloove, dat's geloof; Heere komt mijn ongeloovigheyd te hulpe, dat is flaeuwhertigheyd. En David, Psal. 31. 23. Ik seyde in mijn haesten, ik ben afgesneden van voor uwe oogen, hier is groote swakheyd; dan noch hoordet ghy^de stemme mijner smeekingen als ik tot u riep; hier moet veel geloofs zijn, wanneer sijne gebeden zijn verhoord geweest. So jona cap. 2. vers 4. Ik seyde, ik ben uytgestooten van voor uwe oogen, dit was snoode kleynmoedigheyd; nochtans sal ik den Tempel uwer heyligheid weder aenschouwen, dit 's geloove. En Ieremia, cap. 20. 7. O Heere, ghy hebt my overredet, en ik ben overredet geworden, ghy zijt my te sterk geweest, en hebt overmogt, ik ben den gantschen dagh tot een belachen, en yder van hen bespot my. Niet weynigh besweek hy, wanneer hy sodaenigh van God tot God sprak; doch vers 11. klimt hy weer den bergh op; Maer de Heere is met my als een verschriklijk held, daer om sullen mijne vervolgers struyckelen, en niets vermogen. Een worstelend geloof strijdende tegen twijvelingen en beswijckingen, is een bewijs van een kragtigh leeven Christi; swakheyd bewijst hier sterkte, doodigheyd het leeven, en kleynmoedigheyd geloove. Wy hebben een quaed ghevoelen van ons' eygen staet sonder oorsaek, en de reden is, om dat onse werken van gheloof te kennen een daed van wederomkeering is; en wederomkeerige werken zijn, Eerst, seldsaemer en beswaerlijker, om datse geestlijker dan rechtuyte daeden zijn. Ten tweden, het licht van saligmaekende genade moet in alle onse omkeerige daeden saemen loopen, doch het schijnt my lichter om dat het natuyrlijcker is op ons' twijvel en ongeloof dan op ons' geloof wederom te keeren, insonderheyd wanneerder eenige tederheyd van geweeten is ; gelijk een slaepend mensch niet weet dat hy gesond is, noch terwijl hy slaept eenig gevoelen van sijn gesondheyd hebben kan, en evenwel een slaepend mensch de pijn van siekten, en geswellen voelen, en daer deur om sulx gevoeliiker te voelen ontwaeken kan; hoewel ik weet dat 'er, om of ons' beswijcken, of ons' geloof geestelijcker wijse te kennen, invloeying van saligmaekende genade vereyscht wert, nochtans zijn hier trappen van genade. 3. Besluyt. Die een groot geloof hebben in heblijkheyd, keunen kleyn geloof hebben in daedlijkheyd. De Leerlingen die alles verlieten en Christus volgden, moesten een groote maet des geloofs van betrouwelijke aenhanging hebben; alle onse boesem minnaers om Christus te versaeken is een groot geloove: Hoewel 2. hun geloof des lichts, of in opsicht van kennis swak was; dewijl sy Christi dood en verrijsenis, voornaemste leden des Geloofs, niet kenden, Mat. 16. 21, 22, 23. Joan. 20. 9. En hier in tegenwoordige daed is hun geloof swak geweest. De gronden van een swak geloove in opsicht van de daed, en sommige besondere bangheden van een overmeugende versoeking: zijn, Eerst, om dat het geloof yets, en 't gebruyk des geloofs wat anders is. De Heblijkheyd van 't geloof is de volkomen en eenigste oorsaek des geloovers niet. 1. Om dat dan de wedergeboorene van d' eerste oogenblik hunner wedergeboorte tot hun sterfdag, altoos souden gelooven, 'twelk tegen de Schrift en alle ervaerentheyd strijdig is; want de heblijkheyd van 't geloof, en Gods zaet blijft in hen, en self wanneer sy sondigen verliesen sy 't niet, loan. 3. 9. 1. Ioan. 2. 27. 28. 29. Ioan. 4. 14. Ierem. 32. 40. 41. Esai. 59. 21. 2. Wy zijn geen Heeren, hebbende deur vrye wil Heerschappy over de heblijkheyd des gheloofs, om het selve als 't ons belieft werkelijk te maeken ; want, dan behoeven die geene, die de heblijkheyd hebben, niet te bidden om daedlijcke invloeying van Gods genade, om in hen het willen en werken te werken; strijdig met veele Schriftuyrplaetsen, als Hoogl. 1.4. Psal. 25. 5. Psal. 86. 11. Psal. 119. 18. 36. 37. 66. 68. 80. 3. Onse vryewil, is, ten alderbesten maer Genaedens wapendraeger, en dienaer. Genade, het zy heblijcke of daedlijke, is Gods Koninglijk Voorrecht, en een van d'opperste en volkomen bloemen van sijn Kroon. En daerom zijn wy Meesters van onse eygene sonden; willens keunen wy godlos zijn, en vallen als wy willen; maer zijn geen Meesters van ons' wederopstand; Als wy willen keunen wy beswijcken, maer wy gelooven als Christus wil, en sijn saligmaekende genade ons b'ademt; en noch vroeger noch laeter, noch sterker noch slapper dan Gods vrye genade ons bequaem maekt. Want indien wy,'eer ons de genade aenblaest, konden gelooven'; Wy konden, Eerst, genade^voorkomen, en dan souden wy 't gantschelijk ons selve toepassen en volgens dien soud het, niet voorkomende genade, maar voorkomende natuyr, voorkomende vrye wil zijn. Ten tweden, indien het voorneemen van de trappen der genade van werkelijk geloove in onse magt waer, so deed Paulus niet wel dat hy sijne overvloediger arbeyd Gods genade en niet sik selven toeschreef: Ik heb overvloediger g'arbeid dan sy alle, doch niet ik maer de genade Gods die met my is, segt hy, 1 Cor. 15. 10. Ten derden, ons' geloove werdt menigmael geleyd deur 't gevoelen van schijnbaerheyd en twede oorsaeken, en dat 's een seer quaede regel. Geloof en gevoelen kan dus vergeleken werden: Het Geloof is gelijk een perfect uyrwerk of wecker, die ons, wanneer Son, Maen, noch Sterren niet aenwijsen wat tijd van de nacht het is, naupuntiglijk d'uyren by donker te kennen geeven. So konde lob, cap. 19, 25, 26. wanneer hy niet so veel als Starrelicht na schijnbaerheyd om hem te leyden had, in geloof d'uyr aenwijsen, en seggen, Ik weet mijn verlosser leeft, en hy sal de laetste uyt het stof opstaen, en als sy na mijn huyd dit deurknaegd sullen hebben, sal ik uyt mijn vleesch God aenschouwen. &c. Doch gevoelen is niet gelijk het nachtuyrwerk, maer gelijk de Sonnewijser, dat d'uyren niet by nacht, noch ook by dag, indien de Son bewolkt is, kan te kennen geeven; 't gevoelen moet een helderen dag en Sonneschijn hebben, en kan niets voor Christus doen op betrouwen; en dit 's een groote ondankbaerheyd in ons' gevoelen, want Geloof en niet gevoelen houdt onderlinge opsichten vast, en sulk een opsicht als tusschen man en wijf is: So spreekt de Heere, lesai. 54. 4. Vreest niet, dat is ghelooft; Maer op wat grond ? Op de grond van trouw geloof, vers. 5. Want u maeker is u man. So werdt het geloof deur een Houwelijks woord uitgedruckt. Rom. 7. 4. Wy zijn vry van de wet, Op dat ghy aen een ander minnaer getrouwd soudet werden. 4. Besluyt. Somtijds ghelooven wy aen Christus als zadelijke saekvoorders, en dan kcunen wy beyde Christus en ons' eygen staet kennen, indien het licht van den Geest saemenspant om de beloften aen onse geestlijke zinnen sichtbaer te maeken: niet alleen als waer, maer ook als goed en lievelijk; want wy sien de verven, en begrijpense beyde als verven en als behaeglijk en welgevallig: so kan een mensch een groot deel gouds sien dat een ander toekomt; hy siet het als van sulk een verve, en gelijk het sik voor 't oog toont; doch dewijl het sijne niet is, noch hy hoope heeft dat het sijne worden kan, so siet hy^'t mogelijk met smert aen: maer indien 't hem gegeeven wierd, hy soud het als goed en aengenaem sien. Nu de grond van een swak geloof, is een swak geblijk van ons belang in Christus; weynig en swak geblijk baert swacke werkingen van geloove. Wel is waer dat 'er somtijds weynigh blijk van kennis is, daer sterke aenkleeving, en kragtig geloof is: gelijk sommige ongeletterde Bloedgetuygen weynig in de Schriftuyr ervaeren, met groote vastigheyd en sterkte van geloof gesturven zijn. Doch daer is een twevuldig blijk, een letterlijck, een ander geestlijk; onmogelijk is het dat 'er een sterk geloof kan weesen, of daer moet een kragtie: geestlijk blijk gelijkmaetigh met het selfdezijn om het te bygeleyden ; want geloof wandelt niet sonder oogen, en daerom moet swakheyd van geestelijke bewissing onses belangs in Christus (gelijk hier de Apostelen niet anders sien dan dat Christus hen veriaeten heeft, en niet bekommerd is datse vergaen) een swak geloof voortbrengen. Wederom het geloof komt niet alleen van redeneering, en zedelijke overreding van den Heyligen Geest, van heylige reden gebruyk maekende; maer somtijds ook van een gantsch geestelijke ingeevingh. Als, wanneer geen reden gevoerd werdt; insonderheyd wanneer wy eerst gelooven, en niet anders dan een enkeld Bevel hebben, sonder te weeten of ons de belofte en Saligmaeker toekomt. Gelijk het kind geen gebruyk van redenen heeft, en deur ingeevingof drift op de Moeder of Soogster om melk steunt, sonder belofte of ervaerentheyd van dien; en de Kiekens in het deksel van de vleugelen der Henne, en Lammeren om voedsel van den Oy, uyt enkelde natuyrl^jke instorting, steunen en vertrouwen. Even also schijnt, als wy nieuwlijks herbooren zijn, d'eerste daed van betrouwelijke aenkleeving, uyt de nieuwe natuyr en drift van genade te zijn; gelijk het kind in onverwacht gevaer, sonder reden of belofte van sijns Naders hulpe, tot sijn Vader loopt; en Konijntjes in benaudheyd tot hunne hollen. En so kan een swacke drift of ingeeving van genade swacke daeden teelen, de belofte allengskens vergeeten, en de bewissing van dat Christus my voor de grondlegging der wereld lief had niet metall werden; en nochtans kan een gelooveling deur ingeevingh sonder kennis van grond in Christus rusten en betrouwen, gelijk deur sommige heymelijke medeneygingh der natuyr d'een den andere, sonder te weeten waerom kan lief hebben, en evenredelijck ook in een ander betrouwen; want liefde baert eenig betrouwen; So werden sommige, sonder Christus wel te kennen, met Christi liefde ontsteeken, gelijk de herten der Leerlingen op den weg na Emaus in liefde tot God brandeden, sonder dat se wisten dat Christus de derde man was die hen op den weg onderhield. 5. Besluyt. Opperste oorsaek, gelijk van alle sonden uyt swakheyd, so ook van een swak en onvast geloof, is niet so seer uyt gebrek van will als uyt gebrek van magt, en eerder uit gemis van genade en breeder maele van den Geest des Geloofs, dan uyt boosheyd en quaedwilligheyd. Niet ontken ik dat de verdurventheyd van de boose natuyr invloeying heeft in de sonden van swackheyd en swack geloove, gelijk in alle sonden (yet van des moeders zaed moet altoos in het kind zijn) maer ik spreek by gelijckenis, eninopsicht van 't geen d'aert der sonde is. Daerom hoewel sonden uyt swakheyd en swak geloof geen vrygeevelijke sonden zijn, gelijk de Paepisten ydelijk leeren; so zijn sy nochtans sonden van minder maete; want minder daedelijkheyd en meerder lijdelijkheyd, en bygevolg minder will en meerder tegenstand en afkeer is in dese dan in heerschende sonden, en alle sonden uyt swackheid hebben maer de helft van de wille, en somtijds niet anders dan een gedrongen toelaeting; Gelijk in d'eerste beweegingen van begeerlijkheyd en sommige sondelijke dwaelingen en quaede meeningen tegen de waerheyd die Gods kinderen hebben, daer het vernieuwde deel betuygt tegen het vleesch en sijde kiest met Christus; en indien de wille in sonden uyt swackheyd medestemt, het is maer d'een helft van de wil d' ander helft na sik sleepende, gelijk de beweeging van een worm waer in het voorste deel, meeste leeven en kragt hebbende, het achterste na sik sleept. Doch ik kome nu tot ondersoek van d'aert van een swak of kleyn geloove, en van andere sonden uyt swackheyd. Paulus segt van sik selven, Rom. 7. 14. Ik ben vleesschelijk verkocht onder de sonde; hy ghebruykt het lijdend Woord van yets dat, om voor geld wegh ghedaen te weesen, werdt op de merkt gebragt, so dat het, man of vrouw een lijder is. Maer Ahab heeft een ander merkteeken; Elias seyde tot hem 1. Kon. 21. 20. Ghy hebt u selven verkocht om te doen dat quaed is in des Heeren oogen: Die verkocht is, is niet sui juris, sijn eygen man, in die daed heerscht het vleesch over hem, terwijl de vernieude wil het tegendeel segt. Het pleegen van Sonde en ongeloof in den Heyligen, is gelijk een saek die voor den Hove hard en heet bepicyt werdt, welkers uytslagh aen een stem hangt; of gelijk in 'tweegen der dingen in de weegschael een scrupel den eevenaer overhaelt, en waer slechts een greyn van saligmaekende genade is, daer kan het werk deur de selfde gekant werden; indien het vleesch deur overhaeling werkt, so gaet het qualijk. Doch in den godlossen, daer geen overhaelinge van saligmaekende genade of eenigh sulk beginsel is, daer is de sonde niet uyt swakheyd. Indien de reden eenige roepende sonde tegenspreekt, Christus heeft geen stem in t Hof; dat is yets van God den Schepper, en niet van Christus, niet uyt een saligmaekend beginsel, of Gods recht en eere; en so is het niet een stem in 't Hof voor Christus, maer voor de natuyre en vleeschelijke eynden. Paulus heeft een ander woord Rom. 7. 23. Ik sie een ander wet in mijne leden, welke mij gevangen neemt onder de wet der sonde. Het woord betekent met het spits van de speer, punt van den degen, of eenig bloedigh wapen gevanghen genomen te werden. So is het Luc. 21. 24. Sy sullen vallen deur de scherpte des sweerds, en gevankelijk weg gevoerd werden onder alle volken, Rom. 16.^ 7. Groet Andromcium en Junian mijne magen, en mijne medegevangene. Nu zijn in een gevangeling twe dingen d'aert der swakheden, en so van een swak geloof in den Heyligen, uytdruckende. Eerst, eer den gevangeling in den oorlog gevangen is biedt hy tegenweer, en bloedstortingh, en daerom werdt hem by v"drag het leeven vry gegeeven. Ten tweden, het is Major vis, een grooter magt die het doet, en so werdt hy tegen siin wil, en alleen by gebrek van kracht om te strijden, gevangen genomen. So soude die geene, die uyt onstandvastigheyd valt of uyt swakheyd sondigt, indien hy meer sterkte van genade had, sik niet opgeeven, en daerom doet hy tegenstand en neemt geen quartier van 't vleesch sonder sweerdslag, en de geest geeft geen toestemmingh tot het quaed dat hy doet; als Rom. 7. 1§. Want het geene ik doe dat en kenne ik niet, Want het geene dat ik wil dat en doe ik niet, maer 't geen ik haete dat doe ik: So is de geloovehngh gelijk een siek man die den berg op gaet, wiens will fn wensch om op den top te klaveren vaerdiger dan zijn beenen zijn. De minste oeffenlijke aenklagte der conscientie, die op deSe sonden uyt swakheyd aendringt, is gebroken, geschud, en gedeeld. Geen vrywillige toestemmingh van gehoorsaemheyd is fjet een gevangeling aen sijn bewaerders geeft, en| daerom werdt onder dese sonden gesucht, gelijk Pauius doet Rom. 7. 24. Ik elendigh menschel wie sal my verlossen uyt het lichaem deses doods ? Hier is de arme man met sodaenigh een lichaem van sonde belast, dat sijn bepaelde begeerten kragt neemen uyt de sterke wanden van de gevangenis; en dat hy (gelijk de vogel, die, om in de lucht te mogen singen, het verbreeken van sijn leemen kouw wenscht) graeg wil zijn in den Hemel, daer hy niet meer sal sondigen. Esaias gebruykt een ander woord, capit. 42. 3. Christus sal het gekrookte riet niet breeken: het woord betekent half breeken, als Genes. 25. 22. De kinderen stieten sik te saemen in de baermoeder, doch doodeden den anderen niet; en de smookende vlaswieke gaet in de Lamp uyt, ten zy de selfde met meerder olye voorsien werde; het woord betekent de schemerige oogen van oude menschen, Genes. 27. 4. lob 17. 7. So kan hier uyt een swak gelooveling en flauw geloove lichtelijk gekend werden. Indien dan Christus het geloove in een Belijder mist; So tracht, eerst, te gelooven, insonderheyd in storm en onweer. Nu woedt de Zee, en buldert de wind, en God is als noch niet ontwaekt tot onser verIossinge; gelooft, het geloof strijkt voor Dood of Heil het heyl niet, Rom. 8. 37. Het geloof kan een deurgangh tusschen Heil en Hemel maeken; Want Iona riep uyt den buyk van de Helle. Dit behoorde onse vyanden te doen vluchten, gelijk van ouds, Heb. 11. 34. en genade is nu niet swak, oud en grijs geworden; het geloof heeft bonken en sterkte om, gelijk voor dezen, de booswighten te overweldigen. Die, in dit onweer, kromme wegen van onrechtveerdige vreede sonder waerheyd soeken, steunen op God niet. In gemeene jammeren zijn wy so verre van geloof, dat wy meenen dat ons God vergeeten heeft, gelijk het volk Ezech. 33. 10. seght; Dewijle onse overtreedingen en onse sonden op ons zijn, en wy in deselve versmachten, hoe souden wy dan leeven? Wy sien op het water dat over onse Ziel vloeyt, en keunen niet de grond sien, des sinkt onse hoope; maer geloof soude alle onse stormen doen uytstaen, en alle schipbreekighe menschen te lande voeren. Het was eer ongeloof dan Slaepende Christus. 5 Zee en wind dat de Kerk scheen te zullen verdrinken, want ongheloof betijght Christus met swakheyd en slaeperigheyd, en berooft hem van d' eer sijner Waerheyd. Glory is d' opperste blom van de Kroon en Komnglijk Voorrecht Christi, en ongeloof veranderdt Christus in een slaepend mensch; so moet dan hier in meerder en hooger verraed tegen Christi Koninglijke eere dan in alle sonden zijn. Uyt ongeloof is voortgekomen de klagte, Ierem. 14. 8. Waer om soud ghy zijn als een vremdelingh in den Lande? en als een reysiger, die slechts inkeert om te vernachten? 9. Waerom soudt ghy zijn als een versaegdt man?' als een held die niet kan verlossen? Al so goed had de Kerk gesegt, waerom zijt ghy veranderd in geen God, want geen Ged is hy die niet verlossen kan; so neemt ongeloof de Kroon en stoot God van den throon af. Ten tweden, so lang wy niet wegens sonde verdemoedigd zijn, en niet van onse boose weegen afwenden, mist Christus billijk geloof in ons, en segt, dat hy geen geloof in 't land siet. En God sal, indien hy ons verlost eer wy ons tot hem keeren, sijn bestelling neffens sijn Kerk veranderen, en doen 't geen hy te vooren niet gedaen heeft Maer God kan sijne vaten niet uyt het vyer neemen, eer hy 't tin en schuym heeft uytgesuyverd: Sal hy sijn roede in 't vyei[werpen eer hy sijn werk op den Berg Sion volbragt heeft. God tracht voornaemlijk dat het eynde van sijn vyer in Sion en sijn oven in Jeruzalem sal weesen, gelijk hy segt Ezech. 7. 16. Haere ontkomene sullen wel ontkomen, maer sy sullen op de Bergen zijn, sy alle sullen zijn gelijk de Duyven der dalen kermende, een yegelijk om sijn ongerechtigheid. Konden wy ons bekeeren en des Heeren huys bouwen, onse vyanden souden vallen, en ons' vrede zijn als een revier, en ons' gerechtigheyd als de golven der Zee, bsai. 48. 18. Vrede keunen wy hebben sonder bekeering tot God, doch geen vrede gelijk een geweldige revier, maer gelijk een opgedroogde modderpoel, so scftaers dat se als den dauw verdwijnen zal. Ten derden, beschuldigt niet Christus van onbeleefdheyd uyt ongeloof in droevige dagen, het geloof denkt geen quaed van hem. Indien Christus sijn aengesicht dekt, beschuldigt u selven en u ongeloof. Het geloof heeft oogen om Christus by nacht als by dag te sien : d'oogen des geloofs dringen deur Christi masker, en de sleuyer, of wolk die sijn aengesicht dekt; bermhertigheyd en liefde is in den bodem van verdruckingen. Ten vierden, de swacke moeten niet Christus in hen selven, noch andere hen, te min achten. Het geloof rnaekt geen hertscheyding van 'tgeloof; de vervremding van yemand in wien yets is van Christus, is uyt den vleessche tegen 't geloof strijdig. Mare. 4. 39. En hy opgewekt zijnde bestrafte den wind, en seyde tot de Zee, Swijgt, weest stille. Niet kan de Zee gelijk de redelijke schepselen bestraft werden; maer daer is een bestraffing van almaghtigheyd, die niet woordelijk, maer daedlijk is. Het Hebreuse woord, beteekent scherpelijk met woorden te bestraffen ; in saemenvoeging cum is het te verderven ; Mal. 3. 2. Siet, ik sal u het zaed verderven, Esai. 54! ik heb gesworen dat ik niet meer op u toornen, noch u schelden sal. 2. Het is den vyanden in hunne boose wegen te hinderen, Zach. 2. 3. De Heere schelde u Satan. Mal. 3. 11. Ik sal om uwent wille den opeeter schelden. Psal. 68. 31. Schelt het wild gedierte des riedts. En wanneer het tot onredelijcke schepselen wordt toegepast, dan is het deur almatigheyd hen te beletten ons te beschaedigen, en hunne werkingen te stutten, Psal. 106. 9. En hy schold de Schelftzee. Luc. 4. 39. Jesus bestrafte de koorts'. Het toont de daeden van Almogentheyd in Christus; gelijk sijn daed is van het maeken van een onmidlijk moy en still weer, uyt een tegenstrijdig verbolgen en woest windig weer. Sommighe werkstucken heeft God in welke so veei van een leesbaere en blijcklijke almogentheyd is ingeprent^ dat het werk sik selven sonder Leeraer alleen aen God toeeygent. So Job. 26. 7. Hy breydt het noorden uyt over het woeste, en hangt d'aarde aen een niet D' aerde is het swaerwigtigste van eenig sichtbaer schepsel dat God gemaekt heeft, en vereyscht eenige vaste rustplaets'; doch Gods almagtigheyd doetse hangen aen een niet metallen, behalven de lucht rondom de selfde. Nu, de lucht so swak en buygsaem een hoofdstof zijnde, soude de swaerweegende aerde onmogelijk duyzenden van jaeren op d' ydele en vloeyede lucht gerust keunen hebben, ten waere d' almagtigheyd sulks ghedaen had; want de lucht in sik selven is gantsch niet om d' aert-kloot te draegen, Job 38. 5. Wie heeft haere maete geset? want ghy weet het : of wie heeft over haer een richtsnoer getrocken ? 6. Waer op zijn haere grondvesten nedergeset? ofte wie heeft haeren hoeksteen gelegt? Hier zijn drie vraegen, die van seer weynighe keunen b' antwoordt werden. Eerst, d' omtrek van heur kring en kloot naupuntiglijk af te meeten, en de maet over heur middelpunt en geheel lichaem te leggen, is een groot werk. Ten tweden.de hoeksteen des werelds te keunen leggen. Ten derden, hoe dit groot ghewigt kan ondersteund en gedraegen werden, is meer dan wy seggen keunen, en niet mm wonderlijk. Psalm 104. 2. Hy reckt den Hemuluytals een gordijne. Hoe groot moet zijn die magt, waer deur alle volkeren der aerde, de hoofdstoffen en schepselen in het water en op 't land met een breed gesmoKen wit webbe van Christal, van het oost tot het westeynde der wereld over de vijf duyzend jaeren, sonder eenigh slijtgat, zijn bedekt en overspreyd geweest? (2.) De Zee is een vlugtig en geweldigh groot lichaem, waer is een vat dat haer omvatten kan? 2. Hoewerdt sr, wanneerse opswclt en met geweldighe windt woedt, van 't verdrinken der aerde afgehouden ? Deze twe dingen weet God te weeg te brengen. Eerst, job 38. 8. Wie heeft de Zee met deuren toegesloten, doe se uytbrak, en uyt de baermoeder voort quam ? vers 11. De Heere seyde tot hier toe sult ghy komen, en niet verder, en hier sal hy sik stellen tegen den hoogmoed uwer golven. God heeft de Zee met een Yzeren deur afgeschut, en haer een Acte en Wet van Almagtigheyd onderworpen, dat se d'aerde niet verslinden of overvloeyen sal, Jerem. 5. 22. Hy heeft de Zee het sand tot een pael gesteld, met een eeuwige insettinghe. Ten tweden, wanneer de Zee, Psal. 107. 27. brandt, en de reyselingen in een geweldige storm als een dronken man gins en weer waggelen, en ten eynde raed zijn; 29. dan doet hy den storm stille staen, so dat haere golven stille swijgen. Esai. 50. 2. Siet deur mijne scheldinge maek ik de Zee droog. Psal. 95. 7. Hij stilt het geruysch van de Zee baeren. (3.) Deur d* eerste sonde van de mensch, is de Zee, gelijk alle andere schepselen, uyt het vredeverbond tusschen hen en ons in den staet der onnoselheyd, uyt gebroken, en den oorlog tusschen beyden afgekondigd: Het vyer heeft Jast ons te branden, het water ons te verdrinken, de lucht ons te versticken, en d' aerde ons in te slocken. Indien Christus niet hadde gemaekt stilstand van wapenen, het Euangelie niet waere een geslooten vredeverdragh, en de Heere niet bestrafte de raserny van 't schepsel (want eenige sprankelen van Gods gramschap zijn nog in 't selfde ; noch hebben sy trek en neygingh om den twist van 'tverraed dat wy tegen hunnen Koningh gepleegd hebben te wreeken; en wy ontfangen de schepselen als vlugtende soldaeten uyt het Leger van Gods oordeel, en gebruyken se in den oorlogh tegen God: so gebruykt de Brassaert en Dronkaert spijse en drank tegen God, en de dertele en overdaedige menschen hunne ydele en weytse kleederen, gneblankette aengesichten en bloote borsten, als een wisselbank om 'tlichaem aen de lusten te koop te seylen) Indien de Heere (seg ik) onse knechten de schepselen, water, vyer, sweerd en diergelijcke, niet bestrafte, sy souden ons vernielen en uytroeyen. Indien wy nu Gods handel in dit Land met een geestlijk oog aensien, wy sullen bevinden dat het sweerd van den Heere belast is tegen ons aen te gaen, fczech. 21. 14. Daerom ghy menschen kind propheteert, ihand tegen hand, wat het sweerd sal verdubbeld werden ten derden maele, 't Is 'tzweerd der geener die verslaegen sullen werden; tis t sweerd der Grooten die verslagen sullen werden, dat tot hen in de binnenste kameren indringen sal. Als God het sweerd gebiedt te verslinden, kan 't niet stille zijn, Ierem 47. 6. O wee, ghy sweerd des Heeren hoe lange en sult ghy niet stille houden ? vaert in uwe scheyde, rustet en weest stille. 7. Hoe soudt ghy stille houden. de Heere heeft doch den sweerde bevel gegeeven tegen Askelon, en tegen de Zeehaven, aldaer heeft hy t besteld : Het is dan een belastigd en uitgesonden sweerd dat nu in dese Landen woedt. 2. Niet alleen is het Sweerd en Pestelentie deur Gods besondere last gesonden, lerem. 24, 10.; maer het is sijn Sweerd, niet het sweerd der Paepisten en quaedwillige menschen, maer het sweerd des Heeren Ierem. 47. 6. De Heere segt, Ezech. 14. 21. Dat het sweerd, honger, boosghedierte, en pestelentie, sijne vier boose gerichten ziin Deur dese soldaeten keunen wy heen gaen, dew|l wv een vrygeleleydbrief hebben van den Heere, lesai. 43. 2. Want het sweerd is het sweerd van onsen Vader: de Zee waer in wy zijn is onses Vaders Zee, en kan ons niet verdrinken. 3. Dit behoudt d Almagtigheyd als eygen aen hem selven, hy alleen kan vrede maeken, Psal. 46. 10. Hy doet d'oorlogen ophouden tot aen 'teynde der aerden, Esai. 45. 6. Ik ben d~ Heere, en niemand meer. 7. Ik formeere het licht, en scheppe de duysternisse; ik maek den vreede, en scheppe het quaed: So maekt hy dan, deur selfde titel waer deur hy God en Schepper is, de vreede, Psal. 65. 7. Hy stilt het bruysen der Zee, het bruysen der golven, en het rumoer der volkeren: De verbolgen Zee en 't volk in den Oorlog, zijn twe beroerde schepselen. De wille van vergramde menschen is een ongeregeld en wild beest; als sy in de heette en koorts van den krijg zijn, rijst 'er een hoog getyerj geweldige wind in hunne herten. De winden te stillen, en de raderen te stutten, op dat vrede m onse paelen zy. is het eygen werk van d' Almagtigheyd. 4. Hy heeft, gelijk hy de Schepper is, verlossing belooft, Esai. 65. is. Maer weest ghy-lieden vrolijk en verheugt u tot in der eeuwigheyd, in 't geene dat ik scheppe; wantsiet ik scheppe lerusalem eene verheuginge, en haer volk eene vrolijkheyd. Selfde woord werdt gebruykt Genes. 1. 1. wanneer gesegt werdt, Qod schiep den Hemel en de aerde. 5. Hy bestraft Koningen om sijns Kerks wille, Psal. 105. 14. en Esai. 50. 9. Christi vyanden sullen altemael als een kleed verouden, en van de mot g'eeten werden, Esai. 49. 26. En ik sal uwe verdruckers spijsen met haer eygen vleesch, en van haer eygen bloed sullen sy dronken werden, als van soeten wijn. Meugen wy dan twijfelen of de Heere sal opstaen en dese winden bestraffen? Christus is in 'tSchip Gods Kerk genoemd, of schoon het schip lek werdt, daerom sullen takel en touw niet verbroken, maer de mast versterkt, en de zeylen uytgebreyd werden. Een gruwlijk gerucht eens geweldigen stormwinds van verstooting, versending, gevangenneeming, verbanning, en doen swijgen van Christi Herders, en afsnijding van neus' en ooren, en diergelijke meer was in het schipken hier te lande ; doch Christus stond op en bestrafte dese winden. En hoewel daer een gerucht was van versoening met Roomen, hooge wateren en winden van valsche leeringe, altaer en beelden-dienst, valsche Afgoden om den Vader en Zoon Christus te vertoonen, misse, nieuwe en daedlijke offerande, het lichaam des Pausdoms in de Hooge schooien geleerd, op Stoelen gepredikt, en op Perssen gedrukt wierden, so stondt nochtans Christus op en bestrafte de winden. En terwijl dese drie Rijken in 't bloed zwommen, om de goeddunkende magt in den Staet, en de Geweldenary der Antichristische Prelaeten in de Kerk staende te houden; heeft ook de Heere der Heyrsc'naeren dese winden bestraft, en sal de Zee still maeken. Ook zijn 'er groote stormen van droevige en beklaeglijke deelingen, en scheuringen, d'een tegen d'ander, so dat de een helft der reyselingen schijnen d'ander overboord te sullen werpen. Dit zijn de gevaerlijkste en straflijkS;e winden. O! dat wy den Heere, om Zee en wind te bestraffen, konden opwecken! Daer was, en is noch tegenwoordig een geduyrig geroep van veele overtredingen in dese Rijcken, so dat de Heere, van wegen de sonden van 't Land die voor hem zijn opgekomen, geen rust kan hebben in den Hemel. De breuk van Gods Verbondt, allerhande sonden tegen beyde Tafels, geen kennis' Gods in den lande, geen bermhertigheyd, geen waerheyd, maer vloeken, sweeren, liegen, bedriegen, doodslag, dievery en overspel, hebben de overhand; nochtans is de HeereJesus een Saligmaeker niet alleen van persoonen, maer ook een verlosser van heele volkeren, en besprenght veele Heydenen, Iesai. 52. 15. Met sijn bloed, sprengt hy reyn water op de volkeren Israëls, en reynigt se van al hunne onreynigheden en drekgoden, om sijns Naems wille, Ezech. 36. 22. 25. Het is de Almagtigheyd van vrye genade dat Christus op staet en ook dese wind en Zee bestraft. Mare. 4. 39. Ende daer wierd groote stilte. Twe prentbeelden van God zijn in dit wonderwerk. 1. Een in de mannier van doen. Verbolgentheyd gaet niet weg of van de menschen, of van de Zee in een oogenblik: Wanneer de lucht bestild, en de wind verdweenen is, so blijft nochtans voor een wijl wind in den buyck van de waeteren, en by gevolg woede en werking in de baeren. Doch hier is sonder uitstel stilte. 2. In het wonderwerk. Daer wierd groote stilte. In het eersle zien wy dat God onwederstaenüjk, en met gevolg werkt. Wanneer hy behoudt, moeten wy behouden zijn. Wanneer God gelijk Isaac seght, Ik hebbe hem gesegend; so moet 'er op volgen, En hy sal gesegend zijn. Sommige Schepselen werken noodsaekelijk sonder eenige heerschappy over hunne werkingen ; De Son moet warmte geeven, het vyer moet branden, de Zee moet vloeyen; Doch, dewijl God waerlijk een volkomen voorecht heeft, so heeft hy een Ontkennende stem in alle daeden van de wereld; en alles wat voor de schepselen noodsaecklijk is, en weesen moet, is vry voor den Heere, hoewel niet by geval; en heeft neffens God een mag, en niet een «moet weesen, ten zy 'them welgevalt: Door 't schepsel moet de Zee ebben en vloeyen, de Son schijnen, het vyer verteeren, de Leeuw verscheuren; doch in allen desen is neffens God een moet niet weesen, ten zy hy sijne toestemming daer by doet. Daerom gebiedt Godt de Zee noch te ebben noch te vloeyen, maer als twe glaesene muyzen stijf overeynde te staen. Hy bedekt de Son met een webbe van duysterheyd ten tijde van 't kruycigen van den Heere der heerlijkheyd. Hy verbiedt het vyer den drie jongelingen te branden; en den Leeuwen Daniël te verslinden: en dit alles moet weesen, om dat God gesegt heeft dat het sal weesen. Wederom, gelijk God sijn mag weesen voegt aen de dingen die 't schepsel noodsaeklijk zijn; so voeght hy een wet van noodsaeklijkheyd aen alle ghebeurlijcke daeden van 't schepsel. Een schicht in 't wilde geschoten kan Achab dooden, en Achab niet, maer yemand daer omtrent, dooden; nochthans is hier in neffens God geen hachlijkheyd, geen mag weesen, en magh niet weesen. Maer de pijl van des Heeren wraek moet sodaenig getijdigd, en geschikt zijn, dat se geen voortgang heeft dan alleen tegen Achab, en tegen geen deel van hem, dan alleen tusschen de saemenvoeging sijns waepens, op dat hy, nae des Heeren woord, valle en sterve. Deur selfde wegh en middel als Christus een stille Zee heeft, hebben wy stilte; en deur welke wegh Christus te lande komt, komen de Leerlingen te lande. Onse begeerten rijsen, en wy seggen, Wat magh God doen ? Is 'er geen noodsaeklijkheyd ten opsicht van 't Godlijk gerichte, dat de wraeke valle op de Quaedwillighe in dese Landen. Doch wy behoorden t'overweegen. Eerst, dat Christus dese sestien hondert jaeren is verongelijckt geweest, en de wraek tot noch toe sijne vyanden niet ten vollen ghetreft heeft; want 1. Christi vyanden zijn niet volkomen t'ondergebraght; 2. veele van hen in 't stof verrot, werden tot noch toe niet geplaegd in hunne lichaemen. Christus Lijdt ongeluk, en ghy keunt, noch wilt geen geduld hebben om de vinnigheyd van wreede menschen te draegen. Ten tweden, Christus deelt, en draegt hier met sijne Leerlingen schoon en vuyl weder. Genoegh is het voor ons, dat wy, indien wy vernedert werden, vernedert weiden met Christus. Als Christus aen den oever komt, is het vroeg genoeg voor ons schoon weer te hebben, en voet op 't land, om onse klederen te droogen by die Son die voor de verheerlijkten in den Hemel schijnt. Laet ons met Christus weenen, en begraeven werden j ais Hy verheught weder opstaet, keunen wij niet in den graeve leggen rotten. [Een groote stilte] So segt Mattheus cap. 8. 26. Dit 's het ander prentbeeld van God in dit wonderwerk; naemelijk, dat 'er een groote stilte is. Niets is 'er in God, niet een oordeel of werk, daer geen grootheyd op gheprent is; want het werk ruykt na d'oorsaek, lob 36. 26. God is groot, Christus is groot; en gelijk het ghevaer van de Kerk in dese Zeereys' groot is, so is ook de stilte groot. Groote gebouwen hebben groote grondvestingen, 2 Cor. 1. 10. God heeft ons verlost uyt een groote dood. Sommige dooden zijn maer kindsche en swacke dooden, doch Bildad spreekt van een ander dood, Job 18. 13. De eerste gebooren des doods. De Heere toont sijn volk groote en geweldige benaudheden; en geeft hen traenen te drinken in grooter maeten, Psalm 8. 6. En het volk is in groote benaudheyd, Nehem. 9. 37. en daerom doet God groote dingen aen hen, Psalm 126. 2. doet een groote Verlossing in Israël. 1 Sam. 14. 45. en aen Davids zaed, Psal. 18. 50. Ten tweden, grootheyd is gheschreven op alle Gods werken, Psal. 92. 6. O Heere, hoe groot zijn uwe werken! Psal. 111. 2. De werken des Heeren zijn groot, sy werden gesocht van alle die daar lust in hebben. Ten derden, grootheyd is gheprent op sijne oordeelen tegen sijne vyanden; want, Zach. 7. vers 12. is een grooten toorn van den Heere der Heyrschaeren op die geene die hunne schouders te rugge trocken, en hunne herten maekten als een diamant-steen; Hy strijdt tegen de wederspannigen, Jerem. 21. 5. met toorne, gritnmigheyd, engrooteverbolgenthcyd; enden grooten dagh sijns toorns sal komen over sijne vyanden, so datse niet sullen bestaen keunen, Ten vierden, Qroote vergelding is voor den rechtveerdigen, Psal. 19. 11. Groot is het loon voor hen in den Hemel, Mat. 5. 12. Een gantsch seer uytneemend eeuwig gewigte van heerlijkheyd, 2. Cor. 4. 17. So is dan groote wraek besteld voor Gods vyanden, Ezech. 25. 17. en groote verwoestingh aen Pharao dien grooten Zeedraek die in 't midden sijner rievieren leydt, Ezech. 29. 3. En wanneer dese Koningrijken groote hoereryen bedreven hebben, wat wonder is het dat wy met groote oordeelen besocht zijn, en veel meer duysenden in deze landen verslagen, dan in eenig ander plaets' in dese eeuwe? Indien Babel een groote Hoer is, groot moet heur val zijn; alle Koningen der aerde, en heur Kooplieden sullen sik verwonderen, en heur verwoestingh beweenen. Ook is herstelling Gods werk Zach. 13. 23. en een groot werk; want, of 'er schoon groote gebergten in den wegh zijn, die werden van God gescholden en wegh genomen, Zach. 4. 7. Derhalven, beswijkt niet, maer zijt sterk in den Heere. Geen wonder dat wy alles moeten verkoopen, en Christus, die peerle van groote waerden aenhandelen. Mat. 13. 46. want niemand is so na als hy aen God verwantschapt. Groote dingen soeken wy, soekt maer den grooten Christus. Luc. 8. 25. Sy bevreest zijnde verwonderden haer, seggende tot malkanderen, Wie is doch dese dat hy oek de winden en het water gebiedt, en sy Zijn hem gehoorsaem? Dit 's al de vrucht die wy leesen dat dit wonderwerk in de Bootsluy voortbragt: sy vallen in verwondering, en zijn verbaesd, te zien dat een mensch Zee en wind gebiedt. Eerst, Christi wonderdaeden, en alle Gods werken zijn so veel minder als sijn woord, datse ons niets van de Drie-eenigheyd, of van de twe natuyren in een persoon, of van onsen Middellaer Jesus Christus leeren kennen. Ten tweden, O hoe weynig sien wy van Godt, insonderheyd wanneer wy van sijn licht ontbloot zijn? Job segt dat wy God, schoon hy aen onsen elleboog is, niet verneemen. Cap. 23. 8. Siet ga Ik voorwaert, so en is hy daer niet, ofte achterwaert, so en verneem ik hem met. Was dit om dat God noch voor nocii after Job was? Neen, God gaet rondom ons, elk kan sijn hand als uytsteeken, en den Almagtigen aengrijpen, Hand. 17. 27. Daerom voegt Job 'er by, vers 9. Als hy ter flinckerhand werkt, so en aenschouw ik hem niet, bedekt hy sik ter rechterhand, so en sie ik hem niet. De voetstappen van sijne ondeursoeklijke wegen keunen wy niet naspooren: als wy maer de opperste, en buytenste sijde en boort van de godlijke voorsienigheyd willen aensien, bespotten wy maer ons selven; menschen of Engelen keunen den grond van des Heeren wegen niet afpeylen, Eesai. 55. Want (segt hy) gelijk de Hemelen hooger zijn als d' aerde, so zijn mijne wegen hooger als uwe wegen en mijn ghedachten dan uwe gedachten. Ten derden, Wy komen maer so na aen Christus, dat wy ten alderverdsten maer drie of vier stappen na hem toe treeden. Sommige overtuygd en verwonderd, zijnde, seggen, dese moet God zijn. Luc. 4. 22. Wanneer Christus gelijk Christus, en gelijk hem selven, predikt, geeven sy hem alle getuygenisse en verwonderen haer over d' aengenaeme woorden die uyt sijnen mond voortkomen; doch komen hem niet een stap naerder, maer verachten hem, en seggen, Is dese niet de Zoone Iosephs? Sommige weeten dat 'er een Piopheet onder hen is gheweest Ezech. 3. 5. maer zijn Scorpioenen, distelen en doornen, en willen niethooren. Ten tweden, sommige zijn verligt, en ghelooven voor een uyrtje, Mat. 13. 21. een geloof van een uyr of twe, is een siekelijk, stervend geloof. Ten derden, sommige zijn een stap naerder, en hebben vreugde in Christus, Mat. 13. 20. en des Propheten woord is hen, als een liedt der minnen, als een die schoon van stemme is, of die wel spreekt, Ezech. 33. 32. Soet en aengenaem is het Euangelie voor veelen, doch naerdcr komen sy niet, sy willen niet hooren noch gehoorsaemen. Ten vierden, sommige smaeken het goede woord Gods, en de kragten der toekomende eeuwe, Heb. 6. 5. doch komen Christus noyt naerder, maer vallen af, of sy vreesden bekeerd te werden; geen vijfde treed gaen gaen sy verder om sik geheel end' al aen Christus over te geeven. Niet alleen is het de wijse der Zeeluy; maer 1. Booswigten, Prelaeten en Paepisten sien God in dit werk, sy verwonderen, en echter kanten sik daer tegen, Esai. 26 11. Heere is uw hand verhoogd, sy en sien't niet, maer sy sullen 't sien en beschaemd werden, van wegen den yver over uw volk. Verscheydene merktekenen van de godheyd en voetstappen van God, zijn in dit werk dat de Heere in dese Landen werkt; en de boosaertighe verwonderen sik maer. Als, Eerstlijk: Toen de Prelaeten, en Quaedwilligen op den top hunner raderen waeren, bragt God het werk, uyt verachte beginselen tot een groote hoogte. Ten tweden, Onse tegenkanters waeren besig en wouden niet rusten, maer werkten mede tot hun eygen ondergang: l.Sysochten den Koning te beweegen tot verandering der Godsdienst tegen alle wetten in Schotland. 2. Sy dreven hem aen om Schotland te water en te Lande den oorlogh aen te doen. 3. Sy rieden den Koning de voorwaerden van vrede, en het woord van een Prins aen sljne onderdaenen te breeken, en hen wederom in den oorlog in te wickelen. 4. Na dat dit Leger verstroyd en een Rijksvergadering in Engelland geduld wierd, beweegden sy hem om alles wat billijk en recht was in een Parlament van Schotland toe te staen; doch tegen hun gemoed, en sonder voorneemen van hun woord te houden, maer treurige en bloedighe oorlogen in Engelland aen te rechten; en in dit alles waeren sy medewerkers met een wijse en Heymelijcke voorsienigheyd, tot huR eygen ondergangh. Tenderden, Sy hebben getracht uyt te vinden, dat onse meeninge niet soude weesen vaststelling van Godsdienst in maght en suyverheid; en verlossingh uyt de slaeverny van goeddunkende en geweldige heerschappy over Kerk en Staet; maer d' Eenheersching te veranderen, en andere Regeering op te rechten', doch hebben sulx tot noch toe niet keunen uytvinden. Ten vierden, Sy sien God tegen hen, en ydelheyd en godloosheyd, beneffens de Paepisten, Afgodendienaers, Yrsche Moordenaers, de wreedste van alle menschen, en het schuym en uytveegsel der Kerkelijke persoonen, aen hunne sljde, en willen nochtans in allen desen God niet sien. Ten vijfden, Sy vinden en sien hun verradery, Paepery, geweldenary deur veele ontdekte aenslaegen in 't licht gebracht, en echter willen sy God niet sien in de wegen van sijne diepe voorsienigheyd. Indien de natuyrlijcke menschen sik over Christi maght en uytsteekenheyd verwonderen, wanneer hy met een woord Zee en wind gebied, en tot gehoorsaemheyd brengt; behoorde dan niet Christus voor ons te weesen een werelds wonder ? behoorde hy ons allen niet te weesen lief en aengenaem? Indien men tegen Christus in de schael konde leggen een wereld, Ja, millioenen van werelden van Engelen, daer by een wereld van Salomons met driedubbelde wijsheyd, en alle de vermaekelijkheden van de kinderen der menschen, beneffens de bloem en Roos' van tien duysend werelds volmaektheden, alles soude tegen hem te licht zijn, en den evenaer niet keunen overhaelen. Och! wy roemen in goede Wapenen, wy verheugen ons in overwinningen en goede uytkomsten, in goede Rijksvergaderingen, godsalige Bevelhebbers, en goede herstellinge; alles wat eenige luister of glantz van geschapene goedheyd heeft is uyfneemende voor ons; Maer waerom verwonderen wy ons niet eerder in den uytmuntenden Christus ? wie stelt hem boven de wolken ? wie verheft sijn throon ea Heerlijkheyd ? Bedenkt maer wat van hem gescgt werdt, Col. 1.15. De welke is het beeld des onsienlijcken Gods, d'eerstgebooren aller creatuere, vers 16. Want voor hem zijn alle dingen geschapen, en zoy : 17. En hy is voor alle dingen, en in hem bestaen alle dingen. 18. En hy is het hoofd des lichaems, der Gemeynte, hy die het begin is, d'eerstgebooren uyt den doode &c. Siet wat al wonderen in Christus zijn; als voor eerst, hy is Gods gelijcke, alzints so hoog als God, zijnde het selfstandig beeld Gods geboren van den Vader, sonder eenig begin. Ten tweden, als mensch d'oudste der scheppinge Gods, en als God de Schepper van de nieuwe wereld. Ten derden, niet min Schepper van alles dan den Vader: wy hebben een hoofd die alle heerlijke Engelen in den Hemel, die koninglijkste van 't Hemelsch Huys maeken en ontmaeken kan; dese overheden cn magten dese kleyne goden, d'edeiste en opperste Hovelingen, het hooger Huys van de Staeten des Hemels, zijn stucken van afhangende schaduwen, die brijselden van de vingeren onses hoogsten Konings, toen hy dit groote all, en het rijke Koninglijke Paieys deses grooten lichaems van hemel en aerde, en alle voorraad binnen den boesem van de groote wereld maekte. Ten vierden, So heeft de Heere Jesus all de geschapen wereld in toet hol van sijn Hand, gelijk een man een glasen bel in sijn hand om hoog houdt; indien dese sijn hand van onder de selfde weg trok, sy soude op de grond in hondert stukken vallen, sonder meer nut te doen. Indien ook Christus, in wien alle dingen bestaen, als de nooten van een uytneemende musijk in een gesang, sijne armen van bewaerende voorsienigheyd in trok, de wereld scude ontsteld werden en buyten toon raeken, en de Glaesen kloot soude vallen tot duyzend enkelde nietmetallen ; en gelijk een man een ey tusschen sijne vingeren kan brijselen, so heeft Christus de groote geschapen klomp der gantsche schepping in sijn Hand, indien hy maer sijne twe vingeren een weynigh saemen nijpt, so is de gantsche wereld gelijk een gebroken ey te niete gedaeri. Ten vijfden, hy is het hoofd van de Kerk, en sulk een hoofd, die des doods eerstgeboren Zoon en erfgenaem is, hy lagt in doods baermoeder, en had, als dubbeld-gesegende eerstgebooien, de sleutel des doods by hem van binnen, en opende den buyk, en dioeg weg de poorten des doods op sijnen rugge, op dat ook alle jonger broederen deur selfde wegh mogten uytgaen; Ja hy quam bruydegom van den Hemel, om den bruydt sijn kerk ten houwlijk te versoeken; was siek, en stierf van liefde voor een 's Princen dochter sijn beminde Kerk, en stond ten derden op uyt den dooden, en troude haer. Ten sesten, S® heeft hy de volkomen bovenuytstekenheyd in alle dingen, dat de hoogste der Engelen maer sijne ondersaete en knechten zijn, en is nu in sulke onvergelijklijke uytsteekende Heerlijkheyd boven alle schepsels, dat wanneer de beminde Leerlingh Ioannes, die hem in de dagen zijns vleeschs so nae quam, dat hy in sijn schoot ruste, hem in sijn heerlijkheyd sag, als dood aen sijne voeten viel, Openb. 1. 17. Ja daer was meer van den Hemel in Christus, dan sijne vleesschen oogen konden aenschouwen. UYT. ■■■