655
rm/.
B ^ *
46







BESCHOUWINGEN >
EN
MEDEDEELINGEN
BETREFFENDE
DE
OOGHEELKUNDE,
BENEVENS
Een overzigt aangaande de Inrigtingen van Onderwijs, met betrekking tot de Oogheelkunde in Duitschland, vertaald volgens Dr. Beger en met aanmerkingen vermeerderd
W. MENSERT,
Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw, Chirurgie Doctor, Oculist van Z. M. den Koning, Oud Stads Operateur van de Cataract, Lid van vele, zoo binnen- als buitenIandsche Geleerde Genootschappen en practiserend Oogarts te Amsterdam.
MET DRIE PLATEN.
fXE D t; kl. STAAT SSHAPP U I TER BEVORD. D'ÜK ! GENEESKUNST.
Mjj
Te UTRECHT, bij N. VAN DER MONDE. 1843,



Das Studium der Oplithalmologie, ihre Vcrbrcitung und Yervolkommnung ist nicht blos cin Gewinn für die Wissenschaft, sondern auch für das Wohl der Menschheit und das bürgcrliche Leben.
Dr. BEGER,
Practiichera Ante end Angenarzte In D r e i d e »•



AAN
Mijne @xt*UetiiU
DEN HOOGWELGEBOREN nEER
WILLEM AlE BARON SCHMELPEMINCK VAN DER OYE VAN DEN POLL,
MINISTER TAS EIItNE.M,ASDSCHE ZAKS, KOMAKDE1II1 DBR ORDE VAN DEÏV NEDERtANDSCHEK LIEIV, RIDDER TA» DE 1UII.ITAIRE VULCHSOIDE , EJZ. EA'Z.
Hoogwelgeboren Heer!
In. een' tijd, waarin de Genees- en Heelkunst in het algemeen, en ook de oogen lieel- en geneeskunst in liet bijzonder, door meerdere wetenschappelijke kennis toegerust, met betere waarde derzelver plaats wensclien in te nemen, zal het den beoefenaar der laatste en ook aan mij, wijl ik daaraan bij uitsluiting mijne studie en geheel mijn leven toewijdde, niet misduid worden,



wanneer de bescherming dezer edele kunst, in het belang der lijdende menschheid, die hare hulp behoeft, van eiken weiwillenden en veel vermogenden staatsman wordt ingeroepen ; en het strekte daarom vooral ook mij tot aanmoediging in mijnen ijver ten goede, toen ik mij verstoutte Uwe Excellentie eerbiedig te verzoeken, om de opdragt eener verhandeling wel te willen aannemen, die ik, met betrekking tot de oogen heel- en geneeskunst, wenschte in het licht te geven, ik van haar de vereerende onderscheiding ontving, om aan dit mijn verlangen gevolg te mogen geven. —
Trouwens, het is aan Uwe Excellentie bekend, dat de oogen heel- en geneeskunst, die reeds in de vroegste tijden onder de Egijptenaren en bij de Grieken en Romeinen werd beoefend, en later tot eene meerdere volkomenheid gebragt, vooral daarna onder de beschaafde volkeren, door wetenschappelijke kennis en naauwgezette studie, eene hoogte bereikt heeft, welke de grootste en vermogendste Vorsten der aarde noopten zich dezelve aan te trekken, en hare beoefenaars in bescherming te nemen; en het verstrekt daarom Uwe Excellentie te meer tot verheffing van haren welverdienden roem, nu zij de tegenwoordige meer bekwame en ervarene genees- en heelkundigen, die de bedoelde kunst ook uit den aard hunner eigene studie weten te schatten, hare protectie niet wil onthouden. — Waardoor de Maatschappij zich vleijen mag, dat in de gevolgen geene onbevoegden tot hare uitoefening zullen worden toegelaten.
Immers, het is niet te 'ontkennen, zelfs bij de menigvuldige uitmuntende proeven, die wij van de kunde en ervaring van verschillende oogartsen bezitten, waarvan



hunne geschriften over de leer van het oog en deszelfs ziekten, en van de verschillende hulpmiddelen daar tegen, getuigen, en die eene onderscheidende hulde verdienen, dat evenwel de beoefening der oogen heelkunst nog tegenwoordig, ook in Nederland, door onbevoegden en kwakzalvers op eene treurige wijze misbruikt en daardoor de practicus van beroep vernederd en benadeeld wordt; hetwelk sedert lang reeds eene beslissende voorziening vordert; — Zoo als door den geleerden en ervaren Geneesheer C. G. Ontijd nog kortelings in zijne proeve eener geneeskundige staatsregeling voldingend is bewezen. — Het is mij daarom te meer eene streelende voldoening, dat ik mijnen arbeid in het belang der oogen heel- en geneeskunde aan Uwe Excellentie, als den bekenden voorstander van alles wat de lijdende menschheid nuttig wezen kan, heb mogen aanbieden; vooral thans, terwijl Uwe verlichte geest zich onledig houdt met eene betere algemeene geneeskundige staatsregeling in Nederland voor te bereiden; welke, indien zij getrouwelijk zal worden nageleefd, het vaderland zeer zeker de zegenrijkste vruchten van Uwen arbeid en van die der kundige en geleerde mannen, die daaraan, onder Uwe Excellentie, mede hunne goede diensten leenden, zal doen inoogsten; in welk vooruitzigt ook ik mij aanvankelijk verblijde, dewijl ik gaarne in het gevoelen deel, dat de bestaan hebbende Commissie in haar uitgebragt rapport op het geleverde ontwerp geuit heeft, namelijk: dat eene voortreffelijke geneeskundige staatsregeling het schoonste kenmerk en de hoogste uitdrukking tevens is van de stoffelijke en zedelijke krachten van een goed en wijs staatsbestuur. —



Eu hiermede mijneu geringen arbeid., als eene kleine bijdrage in bet algemeene belang der genees- en heelkunde, vooral in dat der oogen heel- en geneeskunst, wier bijzondere waarde door Uwe Excellentie erkend wordt, vrijmoedig en eerbiedig aanbevelende, geef ik mij de eer met de meeste onderscheiding en de diepste hoogachting mij te onderschrijven,
Van Uwe Excellentie
Amsterdam , 15 November 1843.
de zeer ootmoedige Dienaar, IV. Itlensert.



Als voorberigt dezer verhandeling, betreffende mijne algemeene beschouwingen, omtrent de oogheelkunde en bekendmaking van onderscheidene door mij uitgevondene nieuwe of verbeterde ooginstrumeuten, benevens eene mededeeling aangaande de inrigtiugen van onderwijs en de opleiding der Geneeskunde, met betrekking tot de oogheelkunde, in Duitschland, volgens Beger : Das vluge} von dem Standpunkte der medicinal Polizei letrachtet, door mij vertaald en met aanmerkingen vermeerderd, valt er voor mij maar zeer weinig mede te deelen, te meer daar ik vertrouw in mijne inleiding alle opheldering aangaande het een en ander, als ook in mijne voordragt ter algemeene bekendmaking mijner ooginstrumenten, te zullen geven. Intusschen is het voor mij steeds eene streelende voldoening geweest, dat alle mijne uitgegeven geschriften en niet minder mijne geschiedkundige verhandeling over de operatie tot vorming van een kunstigen oogappel (Pupilla artificialis) en beschrijving eener nieuwe en zekerder manier om dezelve door eene tweevoudige of dubbele schaar, bij de uitgave mijner verhandeling in het Fransch, onder den Titel : JMemoire historique sur Voperation de la pupille artificielle} JDiplotomise genaamd, te bewerkstelligen, — zeer gunstig zijn opgenomen gewor_ den; terwijl mijne nieuwe voorgestelde manier van den



kunstoogappel le vormen, niet alleen in Nederland, maar ook buiten 'slands, — waarvan ik dan ook de overtuigendste bewijzen mogt erlangen, — veler goedkeuring en zelfs navolgers heeft mogen verwerven. — Deswege erkentelijk, zoo verstrekt mij deze goedkeuring dan ook ten prikkel en verpligt mij, om onvermoeid voort te gaan, en zoo wel mijne vroegere als latere eigene uitgevondene en verbeterde ooginstrumenten, algemeen bekend te maken. —
Mogten zij velen bevallen en dezelve meer en meer nuttig bevonden worden, en wij daarvan bij voortduring de overtuiging erlangen, dan wenschen wij meer te geven, en steeds naar vermogen het onze te blijven bijdragen. —
Gelijk dan vroeger, op mijn verlangen, eene afzonderlijke uitgave van mijne bijdrage tot het werk der Commissie van Redactie des genootscliaps: Vis unita fortior, voor zoo veel aanbelangt een geschiedkundig overzigt omtrent de heerschende en voorkomende oogziekten in Nederland, in één stuk zamengevoegd, liet licht heeft gezien, — zoo heeft ook evenzeer de redactie van het Nederlandsch lancet hare toestemming tot deze uitgave gegeven, en mij gesterkt in mijne bedoeling, om dat gene, dat wij als beschouwingen en mededeelingen, betreffende de oogheelkunde, hebben bijgedragen, ook nader, zoo als thans geschiedt, — apart te doen uitkomen, opdat hetzelve, vooral voor die genen, die geen bezitters van het practisch Tijdschrift: het Nederlandsch lancet, zijn, afzonderlijk kan verkregen worden; terwijl hetzelve ook aldus beter bij den anderen verblijft; zoo als wij dan ook bij dit stuk, nog mededeelingen aangaande de inrigtingen van onderwijs en



«Ie opleiding der geneeskundigen, met betrekking tot de oogheelkunde in Duiiscliland, hebben toegevoegd, en zulks daarmede belangrijker hebben trachten temaken.— Alle deelen der geneeskunst hebben dan ook hunne bijzondere verzorging noodig, zoo wel het kleinste als het grootste moet niet vergeten worden; en al zijn dan ook onze bijdragen, even als onze talenten, wat al te begrensd, wie zal niet met Vaisiio toestemmen en zeggen: alles te welen is onmogelijk, het is daarom loffelijk eenige zaken regt te kennen. —
Ondertussclien, men lioude het mij ten goede, bijaldien wij voor onze eigene vindingen soms eene te gunstige gedachte hebben opgevat; trouwens, de zoo gelukkige ervaring, die wij bij derzelver gebruik en aanwending daarvan inogten ondervinden, hebben mij allen redelijken grond daartoe gegeven, en doen mij dan ook gelooven, dat dezelve wel eenige opmerking verdienen.
Men onderzoeke dus en oordeele verder, maar neme niettemin deze mijne verhandeling, ter bevordering der kunst en der lijdende menscliheid, met die welwillendheid aan, als wij dezelve, uit liefde tot'de oogen-geneeskunst, hebben opgesteld en alzoo aanbieden; terwijl wij vertrouwen, deze onze toespraak niet gepaster te kunnen besluiten, dan met de volgende regelen van den uitmuntenden Heelmeester en Oculist JeanJeanin, nu reeds zeventig jaren geleden, in de voorrede van zijn werk, uitgesproken: — « L'art de guérir, quoi« que fondé sur un bon nombre de principes vrais et « constants, a encore besoin d'ètre étayé de 1'observa<c tion et de 1'expérience, qui sont les yéritables pierres « de touche a la faveur desquelles nous pouvons distin« guer le vrai du faux; sans elles eet art utile seroit



« encore dans 1'enfance: en effet, toutes les découver « tes, soit en Anatomie, soit dans les divers traite« mens anciens et modernes, n'ont éte faites qu'a 1'aide « de 1'observation et de 1'Experience. — En cela je « ne fais que suivre 1'exemple de ceux qui nous ont « précédés; car, dit trés bien Antoine Maitbe Jéan:" « S'ils ne nous avoient pas laissé leurs découver tes, « leurs observations et leurs méditations sur toutes les « parties de la Médecine, cette science seroit encore « dans le berceau, et nous aurions juste sujet de nous « plaindre d'eux; mais ils l'ont fait si généreusement, « qu'a leur imitation, nous ne devons point priver le « public du fruit de nos veilles et de nos travaux." —
« Marclier sur les traces de ces hommes recomman« dables, ce n'est donc que s'acquitter en vers la patrie « de ce que tont citoyen lui doit; car elle peut de« mander a chacun de nous: Que feras — tu pour « moi (1)?" -
(1) Memoires ct observations anatomiques, physiologiques et physiques, sur 1'oeil et sur les maladies qui affectent eet organe par M. Jean Jkanin, Maitre en Chirurgie Oculiste de la ville de Lyon. 1'aris cliez P. F. Didot , 1772. —



La partie de l'oeil, quoique bornée, présente une riche moisson, pour occupcr longtems nombre d'observateurs. janin.
Hoe veel er ook, wanneer men de geschiedenis der oogheelkunde met aandacht gadeslaat, door de eerste Heelkundigen en Oogartsen ter bevordering dezer kunst, en vooral, door het uitvinden van zoo vele doelmatige werktuigen (instrumenta), ter verbetering is voorgesteld en algemeen bekeud geworden; zoo moet men evenwel, wanneer men het geheel overziet en eene juiste vergelijking der vorderingen, welke de oogheelkunde in lateren tijd heeft ondergaan, en vooral wanneer men de wezenlijke verbeteringen , welke dienaangaande ook in het operatieve gedeelte van dit vak, in de laatst verloopene veertig jaren •zijn gemaakt, erkennen, dat dit onderwerp der geneeskunst, door de bemoeijingen en bijdragen van zoo vele uitmuntende artsen van de tegenwoordige eeuw , eene zoodanige volkomenheid heeft verkregen , dat het in wezenlijke verbetering naauwelijks door een ander gedeelte der kunst zal kunnen overtroffen worden.
Het verlangen, hetwelk altijd den beoefenaren der genees- en heelkunst als het ware bezielt, om in hunne
1



pogingen het zekerst te slagen, heeft hen onvermoeid naar verbetering doen streven; trouwens, hel is ook deze zucht, welke den echten beoefenaar van genees— en heelkunst als ingeschapen is , welke hem zoo zeer past en welke die artsen , die meer of min uitsluitend zich de ongelukkige blinden en de aan oogziekten lijdenden, met eene bijzondere voorkeur hebben aangetrokken, rusteloos doet uitzien, naar uitbreiding der wetenschap^ pelijke kennis en het uitdenken van de eenvoudigste en zekerste werktuigen en beproefdste hulpmiddelen.
In der daad, nu in deze eeuw de genezing der oogziekten en de oogoperatiën, door zoo vele uitstekende artsen, zoo in Duitseliland , Italië, Engeland, Frankrijk als elders, met eene zeldzame vlijt en bijzondere vooringenomenheid, zoo wetenschappelijk als werkdadig bearbeid en beoefend wordt (1) , zoo is het toch ook maar al te zeer, door overtuigende daadzaken, en de zoo bewezene en erkende vorderingen in dit vak ten vollen gebleken, dat men in waarheid aan deze buitengewone kunstoefenaren eene groote verpligting en aan hunne nieuwe , vindingrijk uitgedachte werktuigen en betere en meer zekere wijze van opereren zeer veel ie danken heeft 5 waardoor dan ook vaak de leederste en moeijelijkste kunstbewerkingen aan de oogen, met veel meer gemakkelijkheid en minder gevaar kunnen bewerkstelligd worden; en waaraan le regt in vele opzigten de vermenigvuldiging der gelukkige uitkoin-
(1) Men vergelijke hier mijn Betoog ter overweging aangaande eene voorgestelde geheele vereeniging, zoowel als van het doelmatige van de bestaande scheiding (doch slechts in de beoefening) der bijzondere vakken van genees- en heelkimst. Te Amsterdam, bij C. G. SutrKE, 18i2. blz. 13 en 14.



sien worden toegekend, terwijl men ook daardoor zoo veel te minder tegen deze operatiën als het ware schijnt op te zien.
Dit dan is gewis, niet alleen voor de lijders maar ook voor den praktischen beoefenaar, die zich aan dit vak heeft toegewijd, eene bemoedigende opmerking, dat men steeds eene zoo toenemende bevordering en verbetering mag waarnemen ; terwijl wij aldus door andere geleerden voorgegaan, tevens ons zeiven in staat bevinden , om mede weder iets te kunnen bijdragen; en hoe bevredigend is het alsdan , indien ook andere kunstoefenaren dergelijke pogingen welwillend erkennen en zij door de openbare meening alzoo gunstig worden opgenomen.
Het is genoeg bekend , hoe belangrijk de genees— en heelkunst der oogen in andere landen geacht wordt; alom zijn leerstoelen en inrigtingen tot de oogheelkundige clinica, overeenstemmend met den stand der wetenschap , ter bevordering en naar de waarde der kunst ingesteld en opgerigt, en wordt aldus deze tak der wetenschap afzonderlijk en door in deze kunst ervarene en beroemde artsen onderwezen.
En was het niet Nederland, waarvan gezegd kan worden, dat weleer de wetenschap van uitging , ten minste zoo als ik reeds in mijn geschiedkundig overzigt, omtrent de heerschende en voorkomende oogziekten in Nederland (1) heb opgemerkt ? Zoo zijn door Boeriiaavb niet alleen, in het jaar 1708, de eerste lessen in de oogheelkunde gegeven, maar ook, volgens de handschriften van Dr. J. R. Zwinger , door
.(1) Bladz. 43 , te Amsterdam bij A. Vink, in het jaar 1827 uitgeggven.



Albbkcht IIaller , Heister en anderen bijgewoond; en waarvan de zoo scherpzinnige JVeener hoogleeraar J. A. Schmidt, in zijne lessen over de ziekten der oogen, gezegd heeft, dat Boerhaave hierdoor zijne ambtgenooten het spoor wilde wijzen, om met lioogeren ernst zich het verzuimde zintuig en de ziekten der oogen aan te trekken. Naderhand deed , voor zoo verre mij bewust is, zulks in Nederland alleen Professor B. S. Albinds, die in 1720, in de plaats van den Hoogleeraar Rau, in het vak der ontleed— en heelkunde te Leijden beroepen, doch in het laatst van zijn leven vervolgd werd. Het blijkt immers uit zijne lessen, volgens de Dictata in Chirurgiam, welke ik in mijne boekverzameling bezit, dat Aibinus toen meer uitgebreid de Morbis oculorum en vooral de Fistula lacrymali, de Cataracta et de Extrac■ tione Cataractae heeft gehandeld; terwijl, zoo als ik dit onlangs herinnerd heb (1) , zulks door Petrus Camper, in het jaar 1768 te Groningen is nagevolgd.
Doctor van Onsenoort, die bij zijn leven dit manuscript bezat, en als wetenschappelijk oog-arts eene buitengewone waarde daaraan hechtte, was het, die over dit handschrift van den grooten Camper aldus gesproken heeft; wij willen zulks hier, om de belangrijkheid van het manuscript, herhalen : « Deze weinig bekende arbeid « van onzen zoo beroemden Landgenoot, die alle blij« ken draagt, door den inhoud en aangehaalde om« standigheden, van echtheid , en welken ik aan de « hooge regering heb voorgesteld voor 's Rijks kosten « te laten drukken, om denzelven aan de vergetelheid
(1) Men vergelijke mijne raadgevende waarschuwing , tot behoud cn bewaring van het gezigt, in 1842 bij S. de Grebber te Amsterdam uitgekomen , bladz. IX en 66.



« te ontrukken, bevat eenen bijzonderen schat van waar-i « nemingen , die den stempel dragen, van die naauw« keurige gezetheid, welke in de schriften van dezen « allezins beroemden geleerde doorstralen. Ik wil mij « slechts bepalen , om den inhoud bij wijze van register « hier aan te geven, ten einde te doen zien, op welke « wijze de schrijver zijn onderwerp , hetwelk hem zoo « zeer toevertrouwd was, verdeeld en afgehandeld heeft."
« ELENCHUS GENERALIS, PI1AEFATIO.
Pars prima de Oculorum fabrica.
Sectio prima externas oculi partes complectitur.
altera Bulbum oculi cum suis musculis et ner-
vis exhibet.
Sectio terfia oculi humores et canalem Petitianum etiam generalia de visione compreliendit.
Pars secunda de oculorum morbis.
Sectio prima , de superciliorum , palpebrarum et ciliorum vitiis.
Sectio secunda , vitia canthi majoris oculi.
tertia , adnatae et corneae vitia.
quarta, oculi interni aft'ectus.
quinta , viliatus visus.
sexta, remedia in oculorum morbis usitata."
« Dit alles is met penteekeningen en schetsen vergeet zeld, die het ziektekundige zoowel als het operative « van het oog en deszelfs omgevende deelen, aantoonen « en ophelderen, en men vindt daarin reeds de beschrijft ving van vele gebreken, voorstellen, wenken, kunst« bewerkingen enz., welke velen als oorspronkelijk ei« gendom elders hebben willen doen voorkomen." (1)
(1) A. G. van Onsenoort , geschiedenis der oogheelkunde, te Utrecht bij N. van der Monde , 1838 , bl. 18 en 19.



De beroemde oogarts D\ F. A. von Ammon te Dresden , door de geschriften van Dr. van Onsenoort van dit handschrift van Camper kennis dragende, achtte hetzelve friede voor de wetenschap niet minder belangrijk; trouwens het verdient wel eens het licht te zien , en, ten nutte der oogheelkunst als ook ten bewijze dat er in Nederland altijd bekwame mannen geweest zijn, die een zoo belangrijk onderwerp naar waarde hebben kunnen onderzoeken en weten voor te staan, bekend te worden gemaakt; waarom von Ammon aldus van oordeel was , en ieder voorstander der oogheelkunst zal met hem instemmen en insgelijks zeggen: Petrus Camper war ja wie Göthe mit grossem Rechte sagt (Gesatnmte TVerke } Band 50, p. 223.) ein Mann von tjanz eigenem Beohachtungs — und Verknüpfungs—Geiste , der mit dem aufmerksamen Beschauen zugleich eine glückliche Nachbildungsgabe verband, und so durch Reproduction des ErJ'ahrenen dieses in sich selbst beleble, und sein Nachdenken durch Selbsthdtigkeit zu scliarfen wusste !
Müge die hollandische Regierung Hern van Onsen oorts literarischen JVunsch erfiillen! Sollte dieses jedoch nicht geschehen, so hat Refer. zu den ausgezeichnetern hollandischen Buchhandlern das Zutrauen, das sie eine solche Gelegenheit nicht ungenützt voi— über gehen lassen werden, unserer Zeit zu zeigen, das sie nicht blosse Kaufleute sind} sondern dass es ihnen auch an Förderung der TVissenschaft liegt. Es kan übrigens bei Campers grossem Nachruhme das Uebernehmen gar keiner Gej'alir ausgezetzt sein } wenn hein Honorar verlangt wird! Vielleicht ruft Herr van Onsenoojit seine Büclier verlegende Landsleute auf



sum patriotischeti Wetteifer! Ware dat ohne JErfohj, so würden sie am Ende von iliren deutschen Collegen durch guten Willen übertroffen zu werden, der Schande ausgezetzt sein." (1)
Daar wij thans alleen de openbare lessen over de ziekten der oogen, die in vroegere jaren gegeven zijn, in aanmerking nemen , zoo is liet nog maar alleen van Doctor van Onsenoort , dat ik weet melding te maken, en het is bekend , dat deze, zoo voor de oogen—geneeskunde geijverd hebbende arts de geschiedenis der oogheelkunde (2) ten onderwerp heeft genomen, bij het ope nen der lessen over de oogziekten in den jare 1818 aan de Hoogeschool en het Rijks Groot Militaire Hospitaal te Leuven, hetwelk, volgens besluit van Z. M. den Koning van den 20™ Maart 1817, vereerend aan hem opgedragen was, en welk handschrift of Cours des Maladies des Yeux in 1819—1820 door hem gegeven, almede in mijne ophtlialmologische boekverzameling bewaard wordt.
De vroeger zoo blijkbare en bekende behoefte aan behoorlijke en wetenschappelijke opleiding tot de oogheelkunde in Nederland, maakte het alzoo noodzakelijk , om , ter verkrijging van de zoo noodige kennis en ervaring , zich buitenslands te begeven j waarom gewis die artsen, welke door privaat onderwijs eenigzins in die behoefte hebben voorzien, zich uit dien hoofde des te meer verdienstelijk hebben gemaakt ; ondertussclien
(1) Dr. F. A. von Ammon , Monathsc.hrift für Medicin, Augenheilkunde und Chirurgie etc. Ersten Bandes Sechster Heft. Leipzig , 1838, pag. 660 und 661.
(2) In den jare 1838 te Utrecht, bij N. van der Monde uitgekomen.



Lebben weinigen zich, voor zoo verre mij bekend is, daarin onderscheiden. Wij vermeten ons niet alles daaromtrent te kunnen mededeelen. Dit is evenwel zeker, dat de zoo te regt beroemde geneesheer W. F. Büchner, die, zoo als over bekend is, door zijn geneeskundig handhoek voor beginnende kunstoefenaren, zich niet alleen zeer verdienstelijk heeft gemaakt, maar ook door zijne privaat-lessen en zijn geschrift over de oogontstekingen , alsmede zijne practische kennis en ervaring in dit vak, (men boude bier mijn oordeel ten goede), eene bijzondere onderscheiding verdient.
Ofschoon ik wel is waar, buiten Doctor van Onsenoort voor als nog geene bijzondere melding lieb gemaakt, van hetgeen andere nederlandsche militaire artsen ter bevordering der oogheelkunde hebben bijgedragen, zoo is liet evenwel den Nederlandscben letterlievenden beoefenaren der ophthalmiatrie te wel bekend , hetgeen Alexander , Beckers, Croissant, Donders, Godée , Kerst, Ninaber , Qüarin Willemier , Snabilié en anderen door hunne ooggeneeskundige kennis en ervaring zoowel als letterkundige bijdragen in deze bijzonder gedaan heb ben, en daardoor zich verdienstelijk hebben gemaakt.
Vroeger hebben wij een geschiedkundig overzigt omtrent de heersche'nde en voorkomende oogziekten in Nederland gegeven , en daarin hetgeen , wat weleer aan gaande de oogheelkunst en hare beoefenaren had plaats gehad, naauwkeurig medegedeeld, benevens tabellarische overzigten ten opzigte van 1450 arme en behoeftige ooglijders , door mij gratis behandeld, in vijf tabellen begrepen en dienende tot eene oplithalmologische bijdrage der geneeskundige topographie van Amsterdam; alsmede een overzigt omtrent de operatiën van de



graauwe staar, welke door mij, als stads operateur van de Cataract, in het St. Pieters Gasthuis alhier, van den 26"" April 1811 tot 8 October 1825 verrigt zijn, aan 111 personen (1), en aan 181 oogen, waarvan 83 personen geheel, 18 gedeeltelijk of met. één oog hersteld zijn en 10 het gezigt niet herkregen hebben ; al hetwelk blijkbaar is uit de beoordeelingen in de Algemeene Konst— en Letterbode van het jaar 1827 , N°. 31 , 3 Augustus, en de Vaderlandsche Letteroefeningen voor November 1827, N°. XIV. en December N°. XV., alsmede in het Algemeen Letterlievend Maand schrift, 1827, elfde deel, zestiende stuk, Geneeskundige Bijdragen, tweede deel, Rotterdam Allahd'1828, bl. 13, 17, en zoo algemeen allergunstigst is opgenomen.
Dat men ook in andere landen veel prijs stelt op hetgeen hunne landgenooten voortbrengen, blijkt uit hetgeen elders bestaat, en door aanmoediging voortgebragt en gedaan is; dit is nog onlangs ten overtuigendste gebleken door het voorstellen van de volgende vraag, door den Cercle medico—chirurgical te Brussel, om beantwoord te worden voor 1 Julij 1843.
Welke diensten hebhen de Belgische Geneeskundigen aan de Oplithalmologie bewezen, van de vroegste tijden tot den eersten Januarij 1843?
Het was deze Maatschappij, die mij de eere deed van mij in hare vergadering van den 19en December 1842, tot corresponderend lid van haar genootschap te benoemen.
Om dit onderwerp geheel af te doen, geloof ik niet beter en onpartijdiger dan met het volgende te kunnen besluiten , als door Doctor van Onsenoobt in zijne ge-
(1) Waaronder 32 mannen en 72 vrouwen, 4 jongens en 3 meisjes.
2



schiedenis der oogheelkunde in 1838, gezegd: «In « Nederland wordt deze tak der wetenschap aan de « Hoogescholen in vereeniging der Heelkunde onder« wezen , zoo als te Leijden door Broers , te Utrecht « door Soerman , te Groningen door Sebastian , terwijl « in Amsterdam Tilanus, met dit onderwijs voor de « kweekelingen voor stedelijke en plattelands lieelmees« ters , heiast is, en buitendien door verschillende man« nen van naam de oogheelkunde in Nederland wordt « uitgeoefend, waaronder wij willen brengen Mensert , « Haan, Wachter, Hendriks, Logger de vaderen anderen « meer. Hoezeer wij niet in het gevoelen deelen, dat « de leer der oogziekten en gebreken, van de Heel— en « Geneeskunde moet worden afgescheiden, zoo zijn wij « echter van oordeel, dat niets de voortgangen der « kunst meer bevordert, dan der zeiver takken afzon« derlijk te onderwijzen. Het is wel niet mogelijk « dat de geheele omvang der Heelkunde, door eenen « en denzelfden leermeester kan worden gedoceerd, zon « der de grenzen der kunst verre achter zich te laten, « en het ware doel te missen, namelijk: goede leerlin« gén te vormen, hetwelk vooral betreffende de oog« ziekten en de operatiën daartoe gevorderd, uit een <( Genees-Staatkundig oogpunt beschouwd , Yan het « hoogste belang is (1) , en welker afzonderlijke studie « alleen eenen menschen leeftijd benoodigd heeft." (1)
Het beantwoorden der vraag, zegt Beger (2) te regt, « of
(1) A. G. van Onsenoort , Geschiedenis der Oogheelkunde, bladz. 39—40.
(2) Zie: dass Auge von dem Standpuncte der medicinal Polizei betrachtet von Dr. J. H. Beger , praclischcn Artze und Augen-Artze in Dresden. Heidelberg und Leipzig , 183(i.



n de staat behoefte heeft aan inrigtingen, de genezing « van oogziekten en blinde personen, en het onderrigt « van jonge geneeskundigen in eene grondige kennis « en behandeling der oogziekten ten doel hebbende, « kan wel aan geene zwarigheid onderworpen zijn, « wanneer wij eenen blik werpen op den weldadigen « invloed , die de reeds bestaande inrigtingen van dezen « aard op de uitbreiding en den voortgang der genees« kundige kennis, en met deze op het welzijn der lij« dende menschheid tot nu toe hebben uitgeoefend."
« De meeste Duitsche Hoogescliolen zijn thans in het « bezit van inrigtingen voor oogzieken. De eerste de« zer werden door Beer te TVeenen, (1) en G. A. « Richter te Gottingen daargesteld ; te Berlijn ' « stichtte von Graefe een klinisch, heelkundig « instituut voor de oogheelkunde (2). Zoo ook werd in « het jaar 1816, door Rost (3) eene inrigting voor « oogheelkundige kliniek opengesteld in de Charitè te « Praag (4). Munchen, Breslau, Halle, Bonn, « Würzhurg (5), Heidelberg (G) , Leipzig enz. mo« gen zich op dergelijke inrigtingen beroemen."
(1) Men vergelijke daarover het besluit der Oostenrijksche regering van den 23co Nov. 1812, in de Medicin. Jahrbücher des K. K. Oesterreich. Staates, Bd. II. St. I. S. 8—11.
(2) Verg. Jahresbericht über das Klinische, Chirurgisch augenarztliche Lehrinstitut der Universitat zu Berlin ; von C. F. Graefe , Berlin , 1816.
(3) Zie deszelfs Magasin für die Gesammte Heilkunde, III. 1. 1817, de inaugural rede.
(4) Jahresberichte der Augenklinik zu Prag , von J. N. Fiscder.
(5) J. B. von Siebold , Geschichte und gegenwartige Einrichtung des Chirurgischen Klinikums im Julius Hospitale zu Würzburg, Würzb. 1814.
(5) Jahresbericht des Chirurgisch Ophthalmologischen Klinikums von Cheliüs.



« Ook in andere rijken, voornamelijk in Groot— « Brittanje béstaan inrigtingen voor oogheelkundige kli « niek, wier organisatie met den voortgang der weten« schap overeenkomstig is; zoo werd in het jaar 1806 « door Saünders eene kliniek voor ziekten van het oog «en van het oor gesticht, (London dispensarium for « the care of diseatses of the eye and the ear), die « thans onder leiding van Lawrence en Tyrnel (the « London ophthalmio infirmary in Moorsfield) staat; « en in 1817 eene andere dergelijke instelling, tegen« woordig onder opzigt van Güthrie en Forbes (Royal « Westminster infirmary for diseases of the eye, « Wozylen honestreet Peccadilly) zich bevindende; te « Edimburg en te Dublin zijn mede zoodanige inrig« tingen aanwezig. In sommige steden van Italië, « Rusland , Hongarije enz. bestaan voortreffelijke in« rigtingen van dezen aard. Slechts Frankrijk, dat « immer het tooneel der kwakzalvers en bedriegers was, « bleef tot voor weinige jaren bij de genoemde rijken « geheel ten achteren. Men vindt er wel is waar, te« genwoordig nog geene bepaalde klinische inrigtingen « voor het onderrigt in de theoretische en practische oog • « heelkunde, dewijl men dit vak nog gedeeltelijk als « een onderdeel der heelkunde en daaraan onderge« schikt beschouwt, en daarom de oogzieken in de « hospitalen onder de zieken der heelkundige afdeelin« gen plaatst; doch men mag niet ontkennen, dat « men in den laatsten tijd eenen dieperen blik in de « natuur van het oog en zijne ziekten slaat, en men « dit werktuig, in zoo verre de bestaande hospiNi talen dit veroorloven, met meerdere zachtheid en « verschooning behandelt. Eenige instellingen te Pa-



« rijs, vroeger door Guillié, thans door Sichel en Car« bon de Viliards , aan het klinisch onderwijs toege« wijd, kunnen wegens hare gesteldheid, niet aan alle « eischen voldoen."
Van Nederland, waarvan, zoo als wij hier hebben aangetoond, weleer konde gezegd worden, dat de wetenschap , als het ware is uitgegaan, of waar ten minste de eerste academische lessen door Boerhaave gegeven zijn , wordt nu niet meer gesproken. Hoezeer het mogelijk is, dat de onbekendheid van den buitenlander met de Nederlandsche taal hiervan de reden kan zijn , en wij zulks gaarne daarvoor willen houden , zoo is het nogtans den beoefenaren der oogheelkunde bij ons maar al te zeer bekend , hoe treurig het hier te lande met de uitoefening der ooggenees— en heelkunst gesteld is. In der daad, de redactie van het Nederlandsch Lancet, heeft onzes inziens dienaangaande onbewimpeld opgemerkt, en wie zoude zulks niet toestemmen en met haar zeggen:
« De ziekten van het oog , een der edelste zintuigen « van den mensch, schijnen thans ten deele eene prooi « van menschen, welke uit den aard hunner betrek« king er zich niet mede behoorden te bemoeijen. Men « kan vooraf reeds verzekerd zijn, dat zij de noodige « kundigheden missen, welke een volstrekt vereischte « zijn, om oogziekten en gebreken behoorlijk te behan« delen. De kunst verlangt afzonderlijke leerstoelen op« gerigt te zien, om als bij uitsluiting bekwame man« nen te vormen, die zich meer bijzonder aan dezen be-
(1) Men verg. mijn Bericht aus Paris : über die Wiedergeburt der Augenheilkunde Frankreichs, in von Ajmmon's Zeitschrift für die Ophthalmologi?, Bd. IV. St. 3 cn 4, S. 413. fig.



« langverdienendeii tak der Geneeskunde zullen wijden, « en — nagenoeg iedereen waant zich in staat, ziekten « en gebreken van liet oog te kunnen behandelen, en « tast maar stoutweg toe!" (1)
Wat zullen wij hier ter verdediging aanvoeren, men weet te wel wat hier nog te wenscheu overblijft, en voorwaar de deugdelijke uitoefening der ooggenees en heelkunst bevat een zoo belangrijk onderwerp der kunst , en is vooral voor diegenen, welke blind en aan het gezigt lijdende zijn, van een zoo groot belang te achten , dat het wel als gepast mag gehouden worden, dat men daaromtrent op verbeteringen hoopt, en dat men zulks onder de algemeene aandacht brengt en bijzonder aan de zorg der hooge regering meer en meer aanbeveelt ; opdat door meerdere aanmoediging dit onderwerp ten nutte der lijdende menschheid, eenen meer wenschelijken en meer waardigen toestand verkrijgen moge.
Ondertusschen , als wij de stukkeu, betreffende de herziening der geneeskundige wetten en verordeningen enz., in 1841 en 1842 te 's Gravenhage uitgegeven, inzien, wordt daarin geen woord noch van ooggeneesof heelkunde, noch van inrigtingen tot praktische opleiding van jonge geneeskundigen voor de oogheelkunde gesproken , maar alleen bladz. 66 voorgesteld, om het besluit van 6 Augustus 1821, omtrent het examen van oogmeesters, op te heffen.
Het is dan ook buiten kijf, met de zoo noodige herziening der geneeskundige staatsregeling, als het over het geheel met alle veranderingen en verbeteringen ge-
(1) Nederl. lancet, N°. 5, No.vember 1842, bl. 313.



steld is en gaan kan; dit hebben wij dan ook reeds elders opgemerkt, de een wenscht te beliouden, en de ander wil hervormen, zelfs geheel hervormen. Zeer juist heeft de Hooggeleerde schrijver in het Nederlandsch Lancet, over den invloed van den geest des tijds op de geneeskunde sprekende, gezegd: « Er is of schijnt « eene behoefte aan hervorming in de geneeskunde te « zijn. Zij is eene dochter van den tijd (.Medicina « temporis Jilia) en de geest des tijds weet nagenoeg « van niets als van hervormingen."
Trouwens wie zal niet toestemmen, dat het eene allermoeijelijkste taak is, om goede wetten te maken en slechte te verbeteren ? dat men dan ook daarmede niette overhaastende, maar met bedaard overleg te werk ga en niet te spoedig beslisse. Men vergunne mij hier te berinneren hetgeen een hooggeacht lid der Staten— Generaal, de Edelmogende Heer M. F. v. d. Poll van jlmsterdam, in het jaar 1828 in het openbaar opgemerkt en gezegd heeft ; « Sedert 25 jaar heelt de zucht om « alles te sloopen, maar al te veel veld gewonnen, en « men zoude toch vooraf behooren te weten , of het « nieuwe gebouw ons tegen het geweld der mensche« lijke driften zal kunnen beveiligen."
Mijns inziens heeft ook de bovengemelde schrijver over den invloed van den geest des tijds op de geneeskunde , zeer juist en geheel overeenstemmend met mijne meening gezegd: <» Slechts vooringenomenheid met het « tegenwoordige, gebrek aan geschiedkundige kennis « en het gemis van behoorlijke ondervinding kan zulke « denkbeelden (van geheele hervormingen) koesteren, « die door eene verhitte verbeelding nog meer opge« wonden worden, om ze gehuld in. eenen vloed van



« woorden , eindelijk ter misleiding van zictizelven en « ter begoocheling van anderen te doen strekken.
« Gaan zulke redeneringen uit van de bekende al« leenspraak van Hamlet zijn of niet zijn, met toe« passing op goed of niet goed 3 dan schijnt de zaak in « de Theorie gewonnen.
« De ondervinding leert evenwel, dat de praktijk « zoowel in het menschelijk leven als in de geneeskunde « tot dus verre nog niet zoo geheel daarmede overeen« stemt als dit wel noodig ware." (1)
Als men intusschen de zaak wel bedenkt en overweegt , wat de ooggenees— en heelkunst (Ars ophthalmiatria) in zich bevat, dan moet men met het voorstel, om het examen voor oogmeesters af te schaffen, wel instemmen ; er behoort echter iets doeltreffender in de plaats te komen, en hoe zoude men dit ook anders kunnen meenen; nademaal de zorg voor de gezondheidstoestand der ingezetenen afhangt van de behoorlijke uitoefening der onderscheidene geneeskundige valtken, waarvan de ooggeneeskunst geen gering onderwerp uitmaakt. Daar dit alles het voorname doely ter verbetering insluit, zoo mag men ook te regt deswege verbetering verwachten, en wel te meer, daar een ieder erkennen zal, dat het voorwerp eener geneeskundige staatsregeling de dierbaarste belangen der menschheid omvat en over het lot van velen moet beslissen.
Daar het bewezen is , dat de meeste oogziekten door inwendige oorzaken ontstaan en voor symptomatische gebreken gehouden worden, en het overige door opera-
(1) Men leze verder gemeld artikel, over den invloed van den geest des tijds op de geneeskunde, Nederlandsch Lancet, ö° Jaarg. N°. 1 , bladz. 1—12.



tien en handdadige hulp moet behandeld en genezen worden, en alzoo als van zelf eene scheiding ondergaat, en dus gedeeltelijk als Medisch en gedeeltelijk als Chirurgisch beschouwd moet worden, en nademaal geen Medicus of Chirurgus op zich zelf, ten minste zoo zij geene Chirurgiae Doctoren zijn, dit vak in zijn geheel kan of mag uitoefenen, zoo is het vreemd, dat men niet Academisch zulk eenen graad, zoo als in andere landen , en wel dien van Medicin—Oculiste, of Oog—Doctor , Oogarts , Ophthulmologiae Doctor verleent , al hetwelk zoowel theoretische kunde als praktische ervaring vordert. Daar het laatste gewis door geene studie alleen te verkrijgen is, en zulks als maar al te waar ook elders aldus begrepen wordt, zoo heeft men ook in andere landen, zoo als wij al reeds aangetoond hebben, door praktische leerscholen behoorlijk daarin voorzien.
In hoe verre intusschen de oogheelkunde een afzon derlijk vak uitmaakt, deswege heeft Doctor van Onsenoort , een zoo beroemd Nederlandsch Oogarts, zich eenigzins dubbelzinnig doen hooren en gezegd: « Of« schoon wij de oogheelkunde afzonderlijk beschouwd « en voorgedragen hebben , zoo willen wij dezelve even« wel daarom niet van het geheel afscheiden. Het is « een tak (even als de verloskunde) van eene en dezelf« de wetenschap, die zoowel den genees— als heel« kundige dient eigen te zijn, om door hem gezamelijk « te worden uitgeoefend 5 doch die slechts, uit hoofde « van deszelfs gewigt en uitgebreidheid, de afzonder« lijke voordragt veroorlooft, zoo niet noodzakelijk « maakt." Het is ondertusschen niet twijfelachtig, als men zijne geschriften geheel overziet, hoe hij over dit
3



onderwerp gedacht heeft; terwijl hij insgelijks zich aldus heeft uitgedrukt: « Het werktuigelijke gedeelte er « van behoort aan hem, die daartoe de meeste geschikt« heid aan den dag legt , en daarbij ook de meeste « handigheid paart, welke door de ondervinding en « oefening verkregen en gewaarborgd is."
Terwijl hij zijn eigen gezegde: « vergeten wij nim« nier dat in geen tak der wetenschap of kunst de <( ondervinding door de voorzigtiglieid geleid , zoo zeer « benoodigd is, dan in dien t welke ten doel heejt « de kennis en genezing der oogziekten en gehre— « ken tot Motto voor zijn eigen werk gekozen heeft.
Insgelijks is het ook maar al te waar , en gewis met eigene overtuiging, dat de zeer verdienstelijke geneesheer G. J. Pool , Doctor in de genees— en heelkunde, bij de vertaling en de uitgave van het leerboek der oogziekten van Alex. Jos. Ciieliiis , in zijne voorrede voor gemeld werk, zich aldus deed liooren : « Want ofschoon « de gezigtswerkluigen als integrerende deelen van het « ligchaam moeten beschouwd worden , wier gebreken « en afwijkingen den Geneeskundigen niet onbekend « behooren te zijn, en hoewel het mij sedert bijna 20 « jaren aan geene gelegenheid ontbroken heeft, om ver(c schillende oogziekten waar te nemen en te leeren beft handelen, zoo durf ik mij echter de eigenschappen « van eenen Oculist niet toe eigenen, bijaldien daartoe « ook vaardigheid tot het doen van alle oog—operatiën « (hoezeer op zichzelven den oog- arts niet uitmakende) « gevorderd wordt." (1)
(1) Genees- en Heelkundig handboek over de oogziekten enz., I. Deel. Te Amsterdam C. G, Sülpke , 1839. Voorrede , bladz. VI.



Meer duidelijk heeft de beroemde Duitsche oog—arts Dr. Augüst Andbeae te Maagdenburg gezegd : Die Lehre von der Erkenntniss und Cur der Augen (Ophthalmiatrik) wurde schort langst als ein einzelner Zweig der Heilkunde besonders hearbeitet. Sie verdiente diese Aufmerksamkeit theils durch ihre TVichtigkeit und ihren TJmfang, theils durch eine Menge von Kenntnissen und. Fertigkeiten, welche ihr vor der ührigen Heilkunde eigentliümlich sind(2). En verder zegt hij : Endlich haben auch die operative Eingriffe in das Auge, wegen des Baues, der Zartheit, Feinlieit und Beweglichkeit des Organes, eticas ganz Eigenthümliclies, von den Operationen am ganzen übrigen Körper Abiceichendes. Sie erfordern nicht nur ein eige• nes Studium, einen eignen Apparat, sondern auch ganz besondere Eigenschaften von Seiten des Kunst— Iers, ausser dern scharfen Auge noch eine besonders fein juhlende und eben so zart als sicher ivirkende Hand , welche der feinsten Bewegungen Meister ist.
En niet alleen dat Andreae zich aangaande het operative gedeelte der oogheelkunde aldus uitte, laat ons ook hooren wat hij over het geheel over dit onderwerp gedacht en gezegd heeft: Es giebt icenige Leiden des Auges, die wir nicht , hei einiger Ue— bung, ciusserlich, zu erkennen im Slande waren. Bei den meisten giebt der Augenschein die wesentlichsten Bestandtheile der Diagnose , und verrdth selbst, wie hei der Augenentzündung , ihre Ursachen und das gleichzeitigen Leiden des gesammten Kürpers.
(2) Dr. August Andreae, Grundriss der allgemeinen Augenheilkundc , Magdeburg A°. 1834. — Einleitung: Eigenthümlichkcit der Augenheilkunde als Wissenschaft und Kuüst.



Der andere Vortheil, welcher sich der Augeuheilkunde darhietet, besteht dar in, dass wir das kranke Organ mit unsern Heilmitteln unmittelbar erreiclien kannen. In gleichem Grade wie das Auge er— freut sich hein anderes Organ von solcher TViclitigkeit dieses Vorzuyes bei seinen Krankheiten. Zu den meisten innern Organen gelangen wir nur auf Um— wegen , namentlicli erst durch f^ermittelung des Spei— sekanals und des Blutsysterns. TVir mussen hier auf Speisekanal und Btutsystem Einjlüsse anbringen} die ihnen von Natur fremd und zuwieder sind, und wir tnachen sie krank um dadurch das Leiden eines andern Körpertheils zu heben. TVir heilen also die Krankheit eines Organs auf Kosten ander er, vielleiclit des ganzen Organismus. Bei dem Auge verhdlt es sich anders. Sehr viele Mittel stellen uns zu Gebote , welche wir den Krankheiten desselben unmittelbar entgegensetzen können, und ohne erst ein anderes Organ zur Vermittelung in Anspruch zu nehmen. Diese örtlichen Augenmittel geivahren den Vorlheil: einmal dass wir ihre Einwirkung genauer berechnen und abmessen können, indem dieselbe nicht erst mittelbar von der Thdtigkeit anderer Organen abhangig ist und dadurch nicht getrübt werden kann: Zwei— tens, das nicht andere Organe oder Systeme dadurch erkranken, und an die Stelle des Augenübels ein an deres vielleicht bedeutenderes Leiden des Körpers tritt. Es gibt wenige Augenkrankheiten, wo wir die Hei— lung nicht durch örtliche Mittel unterstiitzen , und vervollstandigen können: einen bedeutenden Theil der Augen-krankheiten bekdmpfen wir ausschliesslich mit örtlichen Mitteln , und es lasst sich haffen,, das die



fortschreitende Kunst den Weg finden werde , die meisten idiopathischen Augenkraukheiten lediglich auf directem artlichen Wege zu heb,en. Immer hleibt es Hauptregel, niemals allgemeine Mittel anzuwenden , so lange man mit örtliclien ausreicht, urn nicht ohne JS'uth den ganzen Karper zum Leidenstragorfür das Auge zu machen. Das Auge hat seine eigenthümliche Reitzempfanglichkeit; es ist gegen die meisten Reitze empfindlicher , als andere mit der Aussenwelt unmittelbar in Berührung bommende Flaohen. Besonders ist es überaus empfindlich gegen mechanische Einwirkung , selbst mehr noch als wunde Flachen , die man ungestraft mit Leinwandfaden\ bedekt. Doch giebt es Reitze, welche von dem Auge weniger empfunden werden, als von andern, sonst viel unempfindlichern Organen. — Einige Mittel bringen im Auge ganz andere Wirkungen hervor, als in andern Theilen des Körpers; so z. b. stört das Opium, auf den Speisekanal angebracht, die Ernahrungsthatigkeit, im Auge beschleunigt und bessert es den Stoff— uoechsel. So wie die Lungen nur Mittel in Gasgestalt ertragen, so erfordert aucli die besondere Reitzempfanglichkeit des Auges eigenlhümlic/ie Formen für die aussern Heilmittel.
Men leze verder over dit belangrijk onderwerp de verhandeling van Dr. Heinrich Brdno Schindler : Die neusten Riclitungen der Augenheilkunde (1).
Het is nogtans geenszins algemeen , dat men eene
(1) Dr. F. A. von Ammon , Monatschrift für Medicin , Augenheilkunde und Chirurgie. Zweiten Baudes , erstes Heft (1839), January und Fcbruary , Pag. 1—12.



zoodanige meening voor de oogheelkunst heeft opgevat. Integendeel velen achten de ophthalmo-therapia wel als een belangrijk onderdeel der geneeskunst, maar hegrijpen echter dat het, als geheel tot de genees— en heelkunst behoorende , daarvan ook niet gescheiden behoort te worden , en vooronderstellen zelfs in ieder arts en heelmeester de eigenschappen, welke men vermeent, dat een oog-arts noodzakelijk eigen behooren te zijn! Men wil ondertusschen wel toestemmen, dat de therapie der oogziekten meer volmaakt en gevorderd is, dan die van eenige andere ziekte; het is nogtans eene ontegensprekelijke daadzaak, dat velen dikwijls ondoordacht en door onvolledige kennis , ten onregte het talent van operateur en de bekwaamheid van oog-arts als afgescheiden van het geheel, gering achten , en vooral het operatieve gedeelte der oogheelkunst, wel eens als eene zoogenaamde handigheid en kunstvaardigheid, welke men als aangeboren , of als eene bekwaamheid, welke men door oefening verkrijgen kan, willen beschouwen. Toestemmende , dat een aangeboren of ingeschapen aanleg als operateur, door goede gelegenheid en naarstige beoefening meer en meer ontwikkeld en verbeterd wordt, en aldus m bekwaamheid toeneemt , zoo vermindert zulks evenwel de waarde van het vak niet. Wel beschouwd past het ook met, dat men zich op het bezit van een zoodanig voorregt of aangeboren aanleg tot verrigting van zoo fijne en teedere operatiën, laat voorstaan^ trouwens wie zal ook bij eene billijke en wel gezinde beoordeeling het anders kunnen denken? desniettemin, Wie zal er niet mede instemmen, dat het zelfs den sclirandersten, vernuftigsten, kundigsten niet geoorloofd is, om op zijne verstandsgaven en bekwaamheden, die even-



zeer uit een aangeboren aanleg haren oorsprong hebben , hoogmoedig te wezen ? Evenwel eene zoodanige minachting omtrent eens anders talent, kan wel in deze evenmin als in andere bekwaamheden vreemd zijn; want is er wel een naam, eene vermaardheid of bekwaamheid zoo onbepaald gevestigd, dat die niet aan miskenning , aan het oordeel van onwetenden en aan den laster van kwaadwilligen is blootgesteld ?
Waartoe dan , mag ik vragen , kan die geringachting dienen, daar zulks in zich zelf reeds de minderheid en kleingeestigheid aantoont van diegenen, welke zich tot deze opmerking bevoegd wanen. Trouwens Boileaü heeft te regt gezegd : « Het valt gemakkelijk te bedillen, maar op zichzelf is de kunst moeijelijk j" ook zegt het aloude Nederlandsclie spreekwoord : heter doen is meerder kunst.
Dat het vroeger in Duitschland en voor de oprigting van oogheelkundige leerscholen aldaar, niet beter dan hier moet zijn geweest, kan men gemakkelijk nagaan wanneer men zich herinnert, dat de Hoogleeraar Adam ScHMiDTbij zijne oogheelkundige voorlezingen , zich veroorloofde aldus te spreken: « Nog steeds meent ieder « geneesheer genoeg gedaan te hebben , wanneer hij « slechts van het vak der oogheelkunde een algemeen « overzigt heeft; het bijzondere zal wel van zelf « komen."
« Nog steeds gelooft de Heelmeester , dat hij veilig « de hoofdstelregels der grovere heelkunde kan over« dragen op de teeder gevormde deelen van het oog, « en dan eerst stemmen beiden toe , dat zij geene oog« artsen zijn} wanneer de ziekte reeds eene stellige « blindheid, als uitkomst, heeft daargesteld."



Men vergelijke hier mijn geschiedkundig overzigt , bl. 59, waar men de oorspronkelijke aanhaling, volgens Prof. Wie.nhold, vinden kan. Op bladz. 22 wordt aldaar door mij opgemerkt, dat het vroeger in Frankrijk almede zoo was; zelfs over het geheele onderwerp , werd in het algemeen geen beter oordeel geveld: gedenken wij hier Jacqües Güillemeau , Chirurgijn van K.arel de IX., van Hendrik III., van Hendrik IV. en Lodewyk XIII., koningen van Frankrijk , zoo beroemd door zijne ervaring in de oogoperatiën en door het bekende werkje, hetwelk hij reeds bejaard zijnde, over de ziekten der oogen , die hij tot honderd en dertien gebragt heeft, deed uitgeven; welk geschrift toen in Frankrijk en ook in Nederland hoog geschat werd, waarvan ook genoeg gebleken is, en waaruit wij tot herinnering, de volgende versjes hebben afgeschreven.
Qui veut la Chirurgie apprendre; I Et la pratiquer par effect,
II doiten main pour guide prendre, C'est oeuvre absolumeut parfait.
XI n'est rien en cette science Qui ne setrouve icy traittez,
Et par certaine experience N'y soit au vif representé.
Touts ceux qui par avant c'est aage, De 1'art Chirurgique ont escrit N'eurent jamais eest avantage , D'estre experts de main et d'esprit.
Mais ce livre en un corps assemble, Ce que les autres ont obmis; Car de bien faire et dire ensemble U n'est qu'aüGcnAEMEAU permis.
Die de heelkunst eens gedenkt te lce,En t'oefenen, na 't regtbegrip (ren , Moetzich tot dezen leidsman keren ; llij is gantsch volmaakt aan'tminste stip.
Daar is niets in dezen konst te weten, Of 't isser fraai in afgemaald :
Want veel bevinding, vol secreten Die staander tot uw dienst verhaald.
Al wie voor deze vele jaren VandeHeelkunst spraken in geschrift Die waren nimmer zoo ervaren , Van geest en hand in een gestift.
Maar in dit boek is 't al te vinden Wat door een ander is vergist; (den Want doen en zeggen (waarde vrienIs 't geen ons Gunxiam t beste wist.



Ofschoon thans wel niemand eene afscheiding in de wetenschap zal wenschen, zoo kan het evenwel niet vreemd zijn, dat diegenen, welke zich op een gedeelte der kunst toeleggen, die in vergelijking van het geheel, hetwelk eene zoo oneindige uitbreiding heeft, en waarom Hippocrates reeds van oordeel was, dat het menschelijk leven te kort was , om dezelve naar waarde te bevatten,— zoo zeg ik zullen sommigen, die een gedeelte daarvan tot een geliefd onderwerp hunner meerdere bemoeijing gekozen hebben, en zich zelfs daartoe meer geschikt bevinden, en zelfs praktisch meer bepaald daarmede bezig houden, daarin ook ongetwijfeld eene meerdere ervaring en zekere volkomenheid moeten verkrijgen, die men zoo te regt zéggen kan, dat te vergeefs bij anderen te zoeken is ; en met overtuiging sprak Fischeu in zijn Klinischer Unterrieht in der Augenheilkunde aldus : TVeit verbreitet sind die Leiden der Augen , weit verbreitet muss auch die Kenntniss zu helfen seyn.
Met reden mag ik wel herzeggen, wie is voor alles geschikt ? Inderdaad welke artsen zijn er en hebben er geleefd , die voor alles evenzeer zich bekwaam hebben getoond ? Een groot geneesheer is maar zeldzaam tevens een uitmuntend heelmeester en nog veel minder een uitstekend operateur y immers dit laat zich niet in eenen arts vereenigen, en hierin onderscheidt zich als van zelf de beoefening en het handdadige der kunst j en daar op deze wijze als van zelf de werkkring van ieder arts wordt aangewezen, zoo brengt zulks ook even gemakkelijk eene doelmatige scheiding voort; daar, zonder het eene vak boven het andere voort te zetten, een ieder zichzelven onderscheidt; terwijl de voortreffelijkste geneesheeren evenzeer zullen
4



kenbaar worden , ah de allerbekwaamste heelmeesters en de verdienstelijkste operateurs (1).
Het was dan ook geheel overeenstemmend dat D. G. Siegenhagen met gevoel van kennis en eigenwaarde, zich aldus verklaarde , toen hij de vertaalde verhandeling de Cataracta van E. A. L. Brunner , Gottingae 1787, aan den Franschen wondarts F. L. Marsciiall opdroeg:
Olme wichtige mannigfaltigeKurenunternommenund glücklich vollbracht zu liaben, ist es unmoglich ein verdientvoller Wundarzt zu werden. Theoretische Kennt— nisse sind dem wenig nütze , dem nicht Heurtheilungs— kraft, diese Gabe ohne welche sicli Niemand der Heilungskunst widmen sollte , zu Theil worden, und der nicht mit seinem genauen Gefülil das Messer zuführen weiss. Nur der, der mit solchen Fahigkeiten begabt ist, kann seiner Verdienste und seines Zeitalter gewiss seyn , und auf den allgemeinen Beyfall seiner Mit— burger Anspruch machen. Berger sagt(2): Wer verdient mehr Achtung, mehr Zutrauen, der Wundarzt das Messer in der Hand, voll Entschlossenheit und Zuversicht auf seine Kunst, oder der Arzt die Feder in der Hand, voll Zweifel und Unentschlossenheit (3)?
Men heeft echter steeds aan groote operateurs buitengewonen aanleg , talenten, ja genie toegekend , waardoor zij zich dan ook zoo zeer van anderen onderscheiden hebben; want, was het niet de zoo beroemde Desadlt, die,
(1) Zie mijn betoog over eene doelmatige scheiding in de beoefening der genees- en heelkunst , bladz. 32—33.
(1) De genuina indole Chirurgiae.
(2) d. g. Siegenhagen , vom Staar und dessen Heilverfahren, der Niederdrückung sowohl als Ausziehung; Strasburg in der akademischen Buchhandlung, 1788.



zoo als ook meer andere vermaarde operateurs, ia een zeker opzigt het talent en het genie van de kunstoefenaren , zelfs van de keuze der instrumenten, die zij gebruikten of uitvonden, wilde afgemeten hebben; zoo zelfs dat, den uitmuntenden heelmeester Louis, hoox'ende spreken van eenen heelkundige, welken men zeer voorstond, daarop aldus sprak: Qu'il me montre ses inslrumens et je vons dirai ce que je pense de lui.
Hoezeer wij dan ia ons vaderland niet zoo zeer mogen roemen op de bevordering van de ooggeneeskunst en niet zoo vele beroemde mannen kunnen opnoemen, waarop de vreemdeling eenen grooten roem draagt, zoo hebben wij (zie mijn geschiedkundig overzigt), evenwel teu duidelijkste en getrouwste aangetoond, dat er steeds eene zucht tot bevordering van deze wetenschap heeft beslaan, en dat er vele genees— en heelkundigen iu Nederland hebben geleefd, die als oogheelkundigen beroemd waren.
De mede voor de oogheelkunde ijverende Utrechtsche geneesheer P. J. Blom heeft, door zijné medegedeelde geschiedenis der oogheelkunde (1), in vele opzigten als het ware mijn geschrift voortgezet. Hij heeft zelfs allernaauwkeurigst aangewezen de schrijvers over bijzondere onderwerpen der oogheelkunde in de Nederlandsche taal, liet zij oorspronkelijk, het zij uit andere talen overgezet, en voorts daarbij vermeld de bijzondere inrigtingen, hospitalen, ziekenhuizen en leerstoelen, welke in andere landen bestaan, waar, ter opleiding van jonge genees heeren, heelkundigen en leerlingen, tot verkrijging van
(1) P. J. Blom, Handboek voor de oogheelkunde, ten dienste van genees- ea heelkundigen, eerste stuk, Ihiel 1837,1)1. 7, geschiedenis.



oogheeldundige kennis en praktische oefening gezorgd wordt. Zelfs heeft deze verdienstelijke arts een handhoek over de oogheelkunde ten dienste van genees— en heelkundigen opgesteld en uitgegeven, doch waarvan nog slechts het eerste deel het licht ziet.
Daar dit onderwerp en al hetgeen wij hierbij verhandeld hebben, blijkbaar waarheid en niets dan waarheid is, en de bevordering der oogheelkunde, welke elders wordt waargenomen, zonder twijfel door de ingestelde praktische leerscholen ontstaan en bevorderd is, zoo zijn wij van oordeel, dat, bij de in. stelling van dergelijke oogheelkundige, praktische opleiding in Nederland , ook hier eene gelijke bevordering zal plaats vinden. En wie zal niet vertrouwen, dat men dit eenmaal zal inzien , wanneer men dan ook in ons vaderland eene verbetering omtrent de oogheelkunst kan verwachten ? en zoude men alleen in Nederland ten achteren moeten blijven ?
Aangezien alle nuttige bijdragen, welke ter volmaking der oogheelkunst dienen kunnen, den leergierigen kunstoefenaar steeds welkom zijn geweest en tevens tot voordeel van de lijdende menschheid kunnen dienen, zoo is het mij daarom niet ongepast voorgekomen, om bij deze bijdragen enkele nieuwe, door mij uitgevondene of verbeterde oog—instrumenten voor te stellen. Bekend met de leergierigheid van velen en vooral bewust, dat de voortdurende zucht tot meerdere volmaking der kunst steeds de leuze is en blijven zal van alle welgezinde beoefenaren van eenen zoo belangrijken tak der genees— en heelkunst, en daar men voorwaar ieder middel en voorstel, hetwelk op wezenlijke yerbetering zal mogen aanspraak maken, met graagte



zal ontvangen, zoo hopen wij, dat de mededeeling, betreffende mijnen ooglidhouder, en andere nieuwe oog-instrumenten, benevens derzelver nut en gebruik , ook anderen , zoo ik zulks bij ervaring zeggen kan , gevallig zal zijn, en het daarbij blijken mag, dat zij aan het doel allezins beantwoorden en nuttig mogen bevonden worden.
Middelerwijl is mijn voornemen, op de nu begonnen wijze , die voor mij ter algemeenmaking het beste kan voortgezet worden, te toonen, dat ik, naar vermogen, ten nutte der kunst en der menschheid wensch mede te werken. Indien ik daarmede wel niet een ieder zal kunnen voldoen, zoo zal ik daarin moeten berusten en gedenken aan de volgende regelen van Schiller :
Kannst du nicht allen gefallen durch deine That und dein Kunstwerk ,
Mach es wen 'ujen recht; vielen gefallen ist schlimm. Wij hebben trouwens, zoo als weleer de beroemde « David van Gesscher heeft gezegd , op onze wijze geit. dacht, gehandeld en geschreven. De volmaking on« zer kunst eischt vrijheid; niet eene slaafsche na— « volging."
Ondanks dit alles erkennen wij gaarne, dat wanneer wij nog eenigen tijd deze mededeeling hadden uitgesteld, zij door meerdere waarnemingen zoude hebben kunnen winnen. Doch vertrouwende door het bekendmaken mijner uitgevondene oog—instrumenten nuttig te kunnen zijn , zoo wensch ik, dat dit hoe eer hoe beter geschiede, terwijl ik aldus verschooning voor al het onvolkomene van mijn geschrift en voorstel vrage. Ik kan de kunstoefenaren intusschen de verzekering geven, dat ik de oog—instru-



menten, welke ik zal voorstellen, het eene meer , het andere minder, met het beste gevolg heb aangewend , dat ik gewoon ben in doelmatige gevallen die te gebruiken , en deze met het meeste vertrouwen ter beproeving aanbevelen kan.
Dit kunstlievende kunstgenooten, is hetgeen ik meende aangaande mijn tegenwoordig onderwerp tot meerdere inlichting te moeten laten voorafgaan ; het zal nu aan u staan daarvan gebruik te maken, en mogten alsdan uwe ondernemingen , als de mijne , met de beste uitkomsten bekroond worden, zoo zoude zulks mij niet alleen eene aangëname zelfvoldoening, maar ook de bewustheid geven, van door deze bekendmaking weder iets tot wezenlijke verbetering in de kunst te hebben bijgedragen , en tevens, zoo ik vertrouw, ook voor de ooglijders een blijvend nut te hebben gesticht.



Mededecling en beschrijving betreffende mijnen ooglidhouder.
Simplex veri sigillum.
Boehiiaave.
"Wanneer raen het groot aantal ooginstrumenten nagaat, welke reeds zijn uitgedacht, en daarbij de werken en verhandelingen, welke meer bepaald over de ooginstrumenten geschreven, en met afbeeldingen voorzien, zijn bekend gemaakt, inziet, wie zal bij de voorstelling van dezen rijken voorraad, dien niet met bewondering en zelfs met verbazing, omtrent de menigte, beschouwen, en gewis de uitmuntendheid van zeer vele werktuigen erkennen; maar ook welligt daarbij denken, dat allé vermeerdering van instrumenten en verdere uitvindingen deswege geheel overtollig is. Ondanks deze opmerking gelooven wij echter niet, dat men, wel beschouwd , dit groot aantal van ooginstrumenteu als den maatstaf van de deugdelijkheid derzelve zal kunnen aannemen , en daarmede de zaak voor uitgeput zal willen houden; wij voor ons zouden daarmede niet instemmen , maar deze bedenking maken, dat er niet alleen eene groote menigte buiten gebruik zijn geraakt, maar



dat diegenen , welke het nuttigst bevonden en bij voorkeur gebruikt worden, maar zeer weinigen zijn ; dat vooral daarbij niet gezegd kan worden, dat de Nederlandsche kunstoefenaren zich, voor als nog, in de uitvinding van nuttige ooginstrumenten eenigzins gunstig hebben doen kennen ; want, zonder aan iemand te kort te willen doen, zouden wij hier , voor zoo veel wij ons herinneren, alleen van de uitgevondene ooginstrumenten van Ulhoorn , de Witt , ten Haaff , Gkam , van Wy, Hendriksz, van Onsenoort en later van Kerst en Groelman kunnen gewag maken. Aangezien de verbeteringen en voorgestelde ooginstrumeuten der eerstgenoemden luttel zijn, en ook niet meer gebruikt worden; dewijl voor diegenen, welke eenen oogsnepper tot de operatie van de Cataract willen gebruiken, de verbeteringen, daarin door Professor Hendriksz gemaakt, zeer nuttig zijn, — zoo kunnen wij ook vooral in dezen maar gewagen van de ijverige pogingen, omtrent dit onderwerp, door wijlen Doctor van Onsenoort aan den dag gelegd, die dan ook deswege eene meerdere herinne ring verdient. Daar alles door zekere trappen en voortgaande verbeteringen tot meerdere volmaaktheid komt, zoo bewijst de veelheid van instrumenten in der daad meer eene gebrekkigheid in de bestaande; terwijl het steeds zoeken naar betere, óf eene onbekendheid met hetgeen reeds bestaat óf derzelver onvolkomenheid nog meer bijzonder aanduidt.
Zoo onvolkomen als het met de instrumenten gesteld is, zoo is het ook met de kunstbewerkingen gelegen ; want, hoe vaak wordt er nog over de bezwaren, welke bij de operatie van de Cataract, en vooral die bij de Extractie worden waargenomen, gesproken 3 trou-



wens, hoe velen zijn er tegen de wijze van deprimeren en keratonyxeren evenzeer aan te wijzen. Wij voor ons houden het er voor , dat, bij een getrouw onderzoek en vergelijk, eene meesterlijk uitgevoerde Extractie , zoo in de verrigting als hij de uitkomst der operatie, de depressie en keratonyxis verre overtreft.
Toen Daviel de Extractie van de Cataract door vele waarnemingen voorstelde, en naderhand Wenzel en anderen daarin zoo gewenscht slaagden , werd Yiiet alleen deze uitvinding met grond als eene meer radicale manier beschouwd, maar ook dacht men het daarin tot de volkomenheid te hebben gebragt; te meer daar men het met dit onderwerp, (en die daarmede voldoende bekend zijn, zullen dit gewis toestemmen), tot eene uitmuntendheid in de uitvoering scheen te brengen, welke bijna aller goedkeuring wegdroeg (1); terwijl men nu weder veel meer tot de depressie sehijnt over te hellen. Wat mag daar wel de reden van zijn, dat de Extractie, die zoo vele wezenlijke voordeelen aanbiedt in vergelijking van de depressie en keratonyxis, thans zoo weinig uitgevoerd wordt ? hoe weinige operateurs kan men thans aanwijzen, die de Extractie verrigten? zoude dit werkelijk aan de operatie of aan de weinigen, die deze kunstbewerking naar eisch kunnen verrigten, gelegen zijn? dit zou wel voor een be-
(1) Het was ook toen , dat de uitneming van de graauwe Staar (Cataract), in Frankrijk zoo vele aanhangers vond, dat, zoo als Pellier de Qüengsy verzekert, de nederdrukking geheel buiten gebruik was. Zie de geschiedenis van de kunstbewerking der graauwe staar (Cataract), naar het Iloogduitsch van Kurt Sfrengel , door mij vertaald en medegedeeld in de jaarboeken der Genees-, Ileelcn Natuurkunde, uitgegeven door het genootschap Arti salutiferae, IV® deel , I, II en III stuk , bi. 80.
5



langrijk punt van onderzoek mogen gehouden worden; ja, wij achten het een verlies m hét operatieve vak, dat men de bezwaren dezer operatie meer in toevallige omstandigheden , welke bij de kunstbewerking kunnen voorvallen, dan in de wezenlijke bekwaamheid van den operateur schijnt te willen zoeken.
Ondertusschen, hoezeer ik niet ontveins , dat ik de Extractie niet alleen als de zekerste, maar tevens als eene radicale methode beschouw , zoo wil ik daarom niet voorstellen, geene uitzonderingen te maken; geenszins is dit het geval, want ieder der reeds uitgevondene methoden heeft hare voor— en nadeelen, hare uitnemendheid en hare gebreken; dat men dan onderzoeke wat het beste is, en in welk geval de eene methode boven de andere den voorrang zal verdienen. Ofschoon men daarin verschillen moge en er altijd naar den individuelen aanleg twijfel zal blijven bestaan, zoo is het intusschen bewezen, dat de Extractie voor de harde Cataracten de voorkeur verdient. Naardien het mij nu en een ieder, die zich met de uitneming der Cataract meer bezig houdt, gebleken is, dat de meeste, ja zeker drie vierde harde staren zijn, zoo moet als van zelf aan de Extractie de voorkeur gegeven worden; wie daaraan twijfelt moge het onderzoeken; trouwens, door twijfelen vordert de wetenschap; terwijl hij, die niets in twijfel trekt, niets onderzoekt en alzoo het beste niet ontdekken zal.
Onze landgenoot de Hoogl. Hendriksz , een zoo beroemd operateur, heeft in zijne oordeelkundige beschrijving van eenige der voornaamste Heelkundige operatiën, verrigt in het Nosocomium, Academicum te Groningen van November 1810 tot November 1815 (te Gro-



ningen in 1816 uitgegeven), bladz. 47 opgemerkt, dat de moeijelijkheden, welke zich bij de operatie der Extractie van de Cataract opdoen, voornamelijk in de groote bewegelijkheid van het oog en in de bepaling der oogleden te zoeken zijn. Terwijl hij verder zegt: « wanneer men het groote aantal van werktuigen zoo « ter bepaling van de oogleden en van den oogbol, als « ter verkrijging van eene geschikte snede in de Corneat « van Daviel's tijd af tot op den onzen nagaat, dan zal « men ras overtuigd zijn, dat deze moeijelijkheden « door allen ondervonden, aanleiding hebben gegeven « tot het uitdenken van zoo vele verschillende werk« tuigen, om dezelve te overwinnen."
« Men kan niet ontkennen, dat de werktuigen, ter « bepaling van de oogleden uitgedacht, in de operatie cc belemmerend zijn , of eene nadeelige drukking op den « oogbol maken ; zoodat men thans veelal , in plaats « van de verschillende oogspiegels, de vingers van eenen « helper ter opligting van het bovenste ooglid bezigt, « terwijl het onderste ooglid door den operateur zeiven « neergedrukt wordt."
Ofschoon wij het er voor houden, dat de groote bewegelijkheid van het oog dikwijls alleen door de ongeoefendheid van den operateur zei ven , en ook dikwijls door de verkeerde of te sterke drukking, die de helper op den oogbol maakt, ontstaat, zoo moet men zich toch geenszins een zoo onbepaald gunstig denkbeeld van eenen helper voorstellen; er is een groot onderscheid tusschen diegene , die helpen wil of die de geschiktheid daartoe heeft; terwijl deze hulp, zoo eenvoudig schijnende, ook veelal door minder bedrevenen verleend wordt 5 daar velen dé' gelegenheid ontbreekt, om door



behoorlijke oplettendheid en oefening, de zoo noodza kelijke geschiktheid te verkrijgen. Wij hebben zulks maar al te zeer ondervonden.
Ziedaar de voorname redenen, welke mij tot de uitvinding van nieuwe ooginstrumenten en opereerwijzen , en evenzeer tot de vinding van mijnen nieuwen ooglidhouder geleid hebben, en waarom ik deze niet alleen bekend maak, maar ook andere kunstgenooten uitnoodig, deze te willen onderzoeken en te beproeven. Met regt heeft een Fransch heelkundige, Dellonnes, vroeger gezegd: « zich slaafsch aan de reeds bekende kunst • « bewerkingen te houden, is zoo veel als vaarwel te « zeggen aan de eer , om de nuttigste aller kunsten « te verrijken; 't is te willen eene soort van nietigheid, « die den mensch verre laat van het doel, waarop hij « bestendig oogen moet j het is te leven in eenen lij« delijken, vreesachtigen staat, die meest vermaag« scliapt aan gebrek van onderrigting, den waren « kunstoefenaar weinig voegt." Het is dan ook gewis eene zekere waarheid, dat, daar het onderwerp onuitputtelijk is, hetzelve ook meer zal verbeterd worden , naar mate het met meer ijver en belangstelling bearbeid zal worden; en wat de ondervinding en de naarstige beoefening op de verbetering en volmaking der kunst en der instrumenten vermag, dit hebben wij reeds vroeger opgemerkt. Gedenken wij hierbij ook hetgeen de zoo alom beroemde oog—arts Beer, bij de mededeeling zijner manier, om de graauwe staar met het beursje geheel uit te nemen, reeds gezegd heeft. In der daad zijne meening en voorstelling stemt met de onze geheel in, wanneer hij zich aldus deed hooren: « geene heelkundige operatie heeft, voor zoo veel wij



« bekend is, binnen een zoo kort tijdvak (1) zoo vele « en zulke wezenlijke wijzigingen ondergaan als de uit« neming (Extractie) van de graauwe staar; maar kan « dit ook wel verwondering wekken ? Hebben niet de « grootste heelkundigen van alle natiën de meest moge« lijke zorg tot bare volmaking aangewend ? (2) Ja, men « mag , zonder overdrijving , met bet volle practiscb « bewustzijn van al de nog bestaande gebreken dezer « kunstbewerking, vragen: boe vele genees- en heelkun« dige ontdekkingen hebben wel in zulk eenen korten « tijd eenen zoo hoogen graad van zekerheid en beslist « practiscb nut bereikt? hij alleen, die veelmalen « geopereerd heeft, kan en zal regt levendig gevoe« len, hoeveel verbetering de uitneming der staar nog « behoeft, om zoo geheel weldadig voor het lijden« de menschdom te zijn, als zij dit worden kan; « maar juist deze zal ook met die kunstbewerking « weldra zoodanig ingenomen zijn, (indien hij geen « bloot handwerksman is , of slechts het zoogenaamde « Galeni opes voor oogen heeft), dat zelfs de kleinste « omstandigheid zijne opmerkzaamheid hoeijen, zijnen « onderzoeklievenden geest opwekken en zijn practisch « gevoel op wegen leiden zal, waarop hij het doel van « den onvergetelijken uitvinder eenvoudiger , gemakke« lijker en zekerder hereiken zal." Dat de beschrijving van de heelkundige instrumenten, welke uitgevonden en vooral van die, welke tot gebruik nuttig bevonden zijn, immer als een belangrijke tak der heelkunst is beschouwd geworden, is zeer natuurlijk; naardien dit onderwerp
(1) Daviel bragt haar in het jaar 1743 hot eerst ten uitvoer.
(2) Men zie slechts het groot getal werkeu en verhandelingen orer de uitneming van de staar.



ons niet alleen al de reeds voorgestelde werktuigen in hunne eerste vinding zoo wel als in hunne latere verbetering leert, maar ook hunne waarde of gebreken doet kennen.
« De werktuigen," zegt Louis, « zijn voor de kunst« bewerkingen, welke wel het luisterijkste deel van « de Heelkunde uitmaken, dat geen, wat de genees« middelen voor de behandeling zoo wel der uit- als « der inwendige ziekten zijn. Het zijn middelen, of, « zoo als Dioms, van de werktuigen in het algemeen « sprekende, zegt, het zijn tweede oorzaken, waarvan « de wezenlijke verdienste bestaat in de bekwaamheid « van dengenen , die haar met juistheid en op eene « gepaste wijze gebruikt. Dit is eene waarheid, welke ft men nimmer uit het oog moet verliezen. Het is eene « onbegrijpelijke ongerijmdheid, tegen welke de verft standige lieden echter niet genoeg op hunne hoede «zijn, aan een werktuig, hetwelk vatbaar is voor « eene goede of slechte behandeling, de voordeelen toe « te kennen, welke niet dan door het wijs beleid en « de behendigheid desgenen, die het bestuurt, kunnen « verkregen worden."
« Wanneer men de zaak aan het gezond oordeel « onderwerpt, blijkt het duidelijk, dat er geen werkte tuig is, hetwelk niet de stof tot eene voor de « leerlingen der heelkunde leerzame, en voor de beft vordering der kunst voordeelige vérhandeling zoude « kunnen zijn, door de nasporingen omtrent den oor« sprong van het werktuig en omtrent de veranderingen, « welke men op verschillende tijden er in gemaakt heeft; « geleerd door het wikken en wegen van de voor— en « nadeelen der vormen, welke het werktuig bij opvol-



« ging heeft verkregen, vernuftig door het uitvinden « van nieuwe werktuigen en het verbannen van die, « waarvan men de nutteloosheid of de niet te verbe« teren onvolmaaktheid zoude bewijzen." (1)
Daar het mijn bepaald voornemen is, om enkele mijner uitgevondene, beproefde en nuttig bevondene ooginstrumenten, en vooral thans mijnen ooglidhouder bekend te maken, zoo acht ik het hier van pas, om daarbij iets van den ophthalmostatus, speculum oeuli, ooglid—opligters en ooglidhouders in het algemeen, te moeten laten voorafgaan.
Het is bekend, dat de algemeen ondervondene moeijelijkheden, om wegens de groote bewegelijkheid van het oog, de oogleden te bepalen, velen yan de vroegste tijden heeft doen uitzien naar de zekerste en gemakkelijkste werktuigen, om het voorgestelde doel te bereiken, en daarbij de goede uitkomst der operatie zoo veel doenlijk te verzekeren, waartoe dan ook zeer vele instrumenten, ophthalmostatus genoemd, zijn uitgevonden.
Een ophthalmostatus is een instrument, hetwelk eertijds onder den naam van oogspiegel, speculum oculi bekend was en van verschillenden aard, vorm en onderscheidene zelfstandigheden is zamengesteld, en rond, plat en zacht, scherp en puntig uitgedacht tot het doel, zoo als wij gezegd hebben, om de kunstbewerkingen aan de oogen zekerder en gemakkelijker te kunnen verrigten, en daarbij den oogbol op eene doelmatige wijze, zonder drukking, voor de operatie van de Cataract en andere kunstbewerkingen naauwkeurig te bepalen en té
(1) Encyclopédie méthodique Chirurg, par M. de la IIocoe et M. Petit — Radel. Tome premier. Paris 1790. 4">. Artic. Instrument, pag. 701.



bevestigen. Hiertoe zijn, zoo als men weet, vele werktuigen uitgevonden en in gebruik gebragt, en als oogspiegels, ooglidhouders of ooglidophouders enz. bekend, zoo als de ophthalmostatus van le Cat, Petit, Heister , Rumpi.lt , Pamard (een spies), Casaamata , Demoors (een vingerhoed) , de ring (anneau) van Becqüet, de ooglidhouders van Bell, Pellier, Wake enLüSARDi, Bonsel's haak, en vele andere zeer verschillende werktuigen.
Het is waar, de ophthalmostaten zijn al meer en meer zeldzamer in het gebruik geworden; vooral bij die operateurs, welke zich door geoefende en bekwame helpers kunnen doen bijstaan, hetgeen trouwens bij vele kunstoefenaren niet het geval is. Er zijn echter gevallen en omstandigheden, waarin een wel gekozen en meer voldoend ooglidhouder doel kan treffen en zelfs beter kan zijn. Het valt niet tegen te spreken, dat , wanneer men eenen helper heeft, die bekwaam is het bovenste ooglid wel bevestigd te houden, zulks, over het algemeen genomen, wel het beste is; doch hier staat tegen over, dat van de meesten, die dit werk op zich nemen , slechts weinigen eene voldoende bekwaamheid daartoe bezitten. Er zijn ook gevallen, waar door hevige bewegingen of kramp- en stuipachtige zamentrekkingen der oogleden, of bij willekeurige tegenwerkingen, vooral bij kinderen, waar de hand van den helper niet in staat is om het oog behoorlijk te kunnen bepalen, zoo zijn er ook personen, waar men door de diepe ligging der oogen , de oogleden niet voldoende kan verwijderd houden , en aldus tot eene operatie niet behorig bepalen en bevestigen kan; het is in die gevallen, dat men beter zijn oogmerk, door eenen doelmatigen ooglidhouder bereiken zal, en het is voor die



gevallen, dat ik mijnen ooglidhouder kan aanbevelen. Bij eene wel begrepene toepassing en aanwending zal tij gewis de voorkeur verdienen, en het meest voldoen.
Het is wel waar, gelijk wij vroeger ook van meening waren, en de meeste operateurs te regt vooronderstellen , dat oogspiegels hunne bezwaren hebben , en dat het beter is, wanneer men de hulp van eenen geöefenden helper verkrijgen kan. De ondervinding van Professor Johannes Mulder stemde hiermede ook overeen; zijn zoon Professor Claas Mdlder heeft over zijnen vader aldus gesproken: « Meermalen hebben wij « onzen vader als oogarts en vooral als operateur der « Cataract hooren roemen, welke operatie hij dan « ook veelvuldige malen verrigt heeft. Het kan dus « niet onbelangrijk zijn, hier de manier opgeteekend « te vinden, welke de onvergetelijke man in dezen « volgde, en zijne denkbeelden omtrent een en an« der te kennen. Gedeeltelijk zullen wij dit doen « volgens de uitmuntende geschiedenis der Cataract— « operatie van den voortreffelijken leerling en opvolger « van mijnen vader, onzen vriend en ambtgenoot S. « Ens (1), gedeeltelijk naar voorhanden zijnde aanleert keningen."
Men leze verder deze voor ons onderwerp belangrijke mededeelingen , alwaar dan ook bladz. 105 gezegd wordt: « Gewoonlijk was het genoegzaam om de ope« ning of verwijdering der oogleden door de vingeren « te bewerkstelligen. In gevalle sterke bewegingen enz. « dit ondoenlijk maakten , dan werd de oogspiegel van
(1) Zie Historia cxtractionis Cataractae (Worc. Fris. 1803). Het boven gezegde wordt aldaar ook bevestigd : cumque inter operationes chirurgicas , quas ab aest. praeceptore peractas vidi, cataractae eUractio frequentissime obvciierit etc. Praef. pag. X.
6



« Jericho (1) , of ook wel die van Pellier aangewend. « In het eerste geval plaatste zich een ervaren helper « achter den lijder, ligtte het bovenste ooglid door den « wijs— en middelsten vinger, die het naast aan den « binnensten ooghoek was, op, en gebruikte derhalve « bij eene operatie aan het regter oog zijne linker, bij « eene aan het linker oog zijne regter hand."
« De ondervinding leerde in het algemeen aan mij« nen vader, dat het gebruik van oogspiegels, om de « bewegingen des oogbols te beletten, onnut was, ja dat « derzelver gebruik tot pijn, ontsteking enz. aanleiding « gaf. Menigvuldige voorbeelden, zegt de Hoogl. Ens « (p. 262 seqq.), hebben de genoegzaamheid der vingeren « ten dien einde bewezen. Mijn vader pleeg namelijk « na de verwijdering der oogleden een weinigje te toe« ven volgens de leer van Richter , waardoor de oog« bol eenigzins in rust komt.
« De beweging, welke aan het oog door het mesje « zelve zoude medegedeeld worden , en welke Richter « meer vreest, dan de gemelde onwillekeurige , werd « door mijnen vader door dezelfde hoedanigheid be« dwongen, als boven beschreven is. Eindelijk, wat « nog onder de redenen ter verwerping van oogspiegels « in dezen behoort, indien de beweging des oogsaldus « door de vingeren bedwongen wordt, kan de druk« king naar verkiezing vermeerderd of verminderd werft den, hetgeen in het algemeen door oogspiegels niet « geschieden kan."
Hiermede geheel instemmende, zoo moet men in aanmerking nemen, dat hier in het algemeen gesproken wordt van oogspiegels, en wel vooral van de zulken ,
(1) Hij is mij tot nogtoe niet bekend.



waardoor het oog gedrukt wordtj dit is juist hetgeen, waar de oplettendheid van den helper te pas komt, dat men de oogen niet drukt en daardoor de operatie niet bezwaard wordt. De ooglidhouder, dien wij voorstellen en gebruiken, drukt geenszins op den oogbol, hij kan dezen niet drukken.
« Mijn vader zegt, — aldus gaat C. Mdlder voort, — dat « even als bij anderen, bij blindgeborenen dat rollen « der oogen gewoonlijk sterk is; doch wanneer slechts « een oog in zoodanig geval door Cataract is aange« daan , dan zijn die onregelmatige bewegingen niet « zoo aanwezig, waarvan in 1803 althans twee voor« beelden voorkwamen (1). Door het oog , waaraan de « operatie niet geschiedt, met eenen dpek te dekken, <( wordt mede voordeel gedaan."
Indien Professor J. Mdlder met mijuen ooglidhouder bekend was géweest, hij zoude gewis, in dit geval , de bijzondere waarde daarvan hebben erkend, daar hij bij keratonyxis, wanneer die bij kinderen moet verrigt worden, daarvan de nuttigheid zoude hebben kunnen waarnemen (2).
Ik meen als beoefenaar der oog—heelkunst door eene veeljarige praktijk eenige wezenlijke ondervinding opgedaan te hebben, en heb, volgens de verschillende voorgestelde methoden om de graauwe staar (Cataract)
(1) Ens, p. 269.
(2) Overzigt van de voornaamste gevallen , welke in het heel- en vroedkundig akademisch ziekenhuis tc Groningen van den jare 1809 tot aan het einde van het akademisch jaar in 1810 zijn waargenomen door Johannes Mulder, uit de nagelaten papieren uitgegeven met eene uitbreiding uit dezelve enz., en met een levensberigt voorzien door deszelfs zoon Claas Mulder. Met eene plaat. Te Amsterdam bij C. G. Sclpke , 1824.



te opereren, te zamen een getal van 1445 operatien verkregen ; waaronder 1229 operatiën door uitneming, 76 door eene insnijding aan den bovenkant der Cornea gedaan , (welke nieuwe wijze van mij ik bij eene andere gelegenheid denk bekend te maken) , en verder daarbij 217 naald-operatiën, meestal door de hoornvliessteek (keratonyxis) , (1) ook door de nederdrukking (depressie), op de gewone wijze verrigt. Dit heeft mij in de gelegenheid gesteld, om zeer vele bezwaren, welke aan dit onderwerp verbonden zijn, maar al te zeer te leeren kennen.
Het is dus bij mij geenszins eene overdrevene zucht, om nieuwe ooginstrumenten uit te vinden, maar een natuurlijk streven naar verbetering, hetwelk mij heeft geleid, eenen eigenen ooglidhouder, benevens meer andere ooginstrumenten uit te denken.
Door de ondervinding geleerd, en vertrouwende enkele betere en verbeterde ooginstrumenten te hebben uitgedacht, zoo stellen wij ons voor, hoezeer onze feilbaarheid erkennende , dat onze ondervinding niet geheel zonder nut is geweest en tot dienst en leering van anderen zal kunnen strekken. Wij wenschen, dat men onze ooginstrumenten het onderzoek en de beproeving zal waardig achten , en dat zij tot eene meer gemakkelijke uitvoering der operatiën aan de oogen zullen mogen dienen.
Wij meenen ondertusschen hiervan ons overtuigd te
(1) Waaromtrent ik bereids vroeger door eene verhandeling over de keratonyxis (punctio Corneae, hoornvliessteek) , benevens eenige genomene proeven en waarnemingen, aangaande deze nieuwe methode, gedeeltelijk mijne ondervinding heb medegedeeld, Amsterdam bij Lodewyk. van Es, 1816.







ri: 1
F,# . / Fty SL , Füf S ï(# . 4. _
Sle*nsZ- 2>Ti'v it Ttiufêr& Zftrerfvt-



mogen houden, dat wanneer men onzen ooglidhouder enz. in het gebruik regt zal leeren kennen, men alsdan bij zijne eenvoudigheid en verdere wezenlijke voordeelen ook zal ondervinden, dat het eenvoudige in dezen ook het échte kenmerk van deugdelijkheid in zich bevat.
VERKLARUV» ÏM PLA VT 1,
BENEVENS EENE JUISTE VOORSTELLING OMTRENT HET GEBRUIK VAN MIJNEN OOGLIDHOUDER.
Fig. 1. Stelt den ooglidhouder in de natuurlijke grootte voor, van de voorzijde te zien. Hij is voor sommige gevallen met elastieke gom bekleed, om te zekerder door eene aankleving met de huid, het bovenste ooglid op te houden en te bevestigen. De overleden instrumentmaker Lachmann had reeds in het jaar 1832 dezen ooglidhouder, volgens deze afbeelding , voor mij vervaardigd.
2. De ooglidhouder in eene schuinsehe rigting geplaatst.
3. Dezelve van ter zijde te zien.
4. De ooglidhouder geheel van zilver, als flg. 1 van de voorzijde te zien ; deze is aldus door den zeer bekwamen instrumentmaker E. Sciimidt (1) vervaardigd.
5. Stelt op eene naauwkeurige en duidelijke wijze voor , hoe
de ooglidhouder bij eene kunstbewerking op het regteroog, moet geplaatst worden, en hoe de helper het hoofd met de linker hand onder de kin , en met de regter hand den ooglidhouder moet bevestigd houden. Het bovenste gedeelte van den ooglidhouder kan naar goedvinden grooter of kleiner gemaakt worden.
6. Stelt voor , hoedanig de bepaling en bevestiging van het ooglid door den ooglidhouder met de linkerhand moet geschieden, terwijl hierbij ten duidelijkste blijkt, dat men op deze wijze minder den operateur in zijne bewerking hinderlijk is, hoezeer men alsdan niet zoo gemakkelijk door de hand de kin ondersteunen en het hoofd tegen de borst vast zetten kan.
(1) In de Lange Leijdsche Dwarsstraat bij de Leijdschcstraat, N° 65 te Amsterdam.



Beschrijving van mijn Naald-Pincet.
Zoo zeldzaam weleer de pincetten of tangetjes waren, die slechts tot verbinding van wonden, tot wegneming van tegennatuurlijke dingen of slijmproppen enz. gebruikt wierden, zoo menigvuldig zijn deze thans. Daar zij tot op- en wegneming van zeer teedere vliesjes enz. dienstbaar zijn , en allerfijnst kunnen worden zamengesteld , zoo zijn zij ook tot de teederste kunstbewerkingen aan de oogen dienstbaar gemaakt, en worden dan ook tot vasthouding en bevestiging en tevens tot uittrekking van een of ander voorwerp gebruikt.
Voor de oog—operatiën zijn er vele zeer fijne uitgedacht, en het is bekend, dat Wenzel, Beer, Assalim , Graefe, Madnoir, Dzondi, Bloemer (1), Ammon , Reisinger (een haak-pincet) (2) en meer anderen , en ook nog kort geleden Fdrnari (3) (eene pince a doublé bascule) oogpincetten hebben uitgevonden; alle welke pincetten deze schrijvers voor zich zeiven hebben gebruikt, en ten nutte der kunst hebben bekend gemaakt.
(1) Het pincet van Dr. Bloemer , hetwelk bij mij de voorkeur heeft, is daarbij ook door zijne haakvormige punten, tot het vatten en vasthouden van het daarin beslotene wel het beste en doelmatigste. (Zie Journal der Chirurgie und Augenheilkunde von Graefe und Waltiier, Serlin 1820. 1 Band, blz. 7S0, Beschreibung einer verbesserten Augenpinzette von Dr. J. D. Bloemer.
(2) Reisinger , Darstellung eines neuen Verfahrcns einer Ieichten und sichern ^Methode künstliche Pupillen zu bilden, mit einer Kupfertafel. Augsburg 1816, blz. 29. Beschreibung der Hakenzange.
(3) S. Fdrnari , Traité pratique des Maladies des Yeux, avec quatre planches, a Paris, 1841. PI. 1. Fig. 2, 3.



Deze pincetten zijn uitgevonden, zöo wel tot de uit-i lialing van de verduisterde capsula lentis, de nastaar of ook de cataracta capsularis, om zulks zekerder en gemakkelijker te kunnen verrigten, als ook om de Iridodialysis seu corodialysis, de losmaking of afscheuring van het regenboogsvlies van den haarwijze band ('ligamentum ciliaré) of de uithaling, inklemming , Iridectodialysis seu corectodialysis, kunstmatige verplaatsing der pupil en zoo meer te bewerkstelligen, en zijn bij de eene meer bij de andere minder dienstig. Hierbij valt echter op te merken, dat bij allen, onder het gebruik, de sluiting van het pincet door de drukking der vingers , met behoorlijke achtgeving, moet volgehouden worden , opdat het vliezig voorwerp of de verduisterde capsula daarmede gevat en bevestigd blijve; dit nu zoo zeer noodzakelijk zijnde, zoo is het mij beter en doelmatiger voorgekomen , dat het pincet door drukking geopend worde en alzoo het voorwerp of vliezig deel, hetwelk daarmede gevat wordt, door de veerkracht zelve van het pincet gehouden wordt, zonder dat daartoe eenige drukking of vasthouding behoeft te geschieden ; het pincet kan ook nu zekerder en gemakkelijker in het oog gebragt worden, en in het oog zijnde, wordt het alsdan door drukking geopend, en aldus het voorwerp daarin gevat hebbende, eenvoudig uitgenomen. Men kan daarbij, wanneer het verduisterde deel der capsula of eenig vliezig voorwerp zeer dun en teeder mogt wezen, dit, door oprolling en omdraaijing om het gesloten pincet, zoo veel te zekerder en gemakkelijker en zonder afscheuring uithalen.
Wij hebben dit bij het gebruik alzoo bevonden, en het



is daarom, dat wij het aan anderen voorstellen. Men houde dit derhalve voor eene gepaste verbetering, niet alleen van Dr. Bloemers oogpincet en Pieisingebs haakpincet, maar ook van de anderen, om, bij voorkomende gevallen, te kunnen worden gebruikt. Wij hebben hetzelve, benevens andere instrumenten, en eene mechanique-naald , waarvan ik nader spreken zal, uitgedacht tot gemakkelijker bewerking , ten nutte der lijdenden en ter verbetering der kunst. Men neme dan mijn voorstel met welwillendheid aan, daar alle uitgevondene instrumenten dit gemeen hebben, dat zij tot grootere volkomenheid kunnen gebragt worden; wij beroepen ons ondertusschen' hier op de uitspraak van eenen bevoegden boekbeöordeelaar: «Is het toppunt, het eigen« lijke zuivere standpunt der kunst volmaaktheid, nie« mand, zelis niet de beste, bereikt het; allen mogen « er naar streven, en iedere niet ongelukkige poging « verdient goedkeuring en aanmoediging, geene te« rugstooting."
Het is intusschen hier, dat ik als cliirurgus, als operator en uit ondervinding spreek, en aldus kan zeggen: La chirurgie a Vexpérience pour hase, en dewijl de ware ondervinding alleen uit goede proeven. en waarnemingen , die niet dan door wetenschappelijke kennis en ervaring verkregen kan worden, bestaat, en de kunst alleen door ware ondervinding en bij de waarheid winnen kan, zoo komt het alleen op daadzaken aan, die geene verdere verdediging behoeven, en slechts wanneer zij goed zijn, kunnen blijven bestaan.
Het komt hier nogtans niet alleen op de ondervinding, maar op de wezenlijke bekwaamheid van den operateur , en ook niet weinig op de juiste, nette en



deugdelijke bewerking der instrumenten aan. Dit oogpincet, zoowel als vele andere uitmuntend bewerkte oog—instrumenten, welke ik mij voorstel bekend te maken , beeft de zeer bekwame, docb reeds overleden instrumentmaker Lacbmann voor mij gemaakt.
Garengeot, in zijnen tijd, verwonderde zicbzeer, dat men zoo weinig belang becbtte aan de naauwkeurige zamenstelling der instrumenten: Mais ce qui nous surprend davantage} c'est que la mécanique ayant regu, depuis trente a quarante années, de notables accroissernens dans tous les arts, on se soit si peu appliqué a perjectionner les instrumens d'un art aussi utile que la Chirurgie} et que l'on ait si peu réjlèchi sur leur honne ou mauvaise structure} aussi hien que sur les utilités ou les inconveniens qu'ils peuvent avoir dans la pratique.
De bekwame heelkundige instrumentmaker Henrt heeft, met alle regt, in zijn Précis descriptif sur les instrumens de Chirurgie } te Parijs in 1825 uitgegeven, gezegd: De nos jours les Chirurgiens attachent plus d'importance a un instrument bien fait} en laat zich vervolgens aldus hooren: Les operateurs , dans la noble intention d'ahréger les souffrances de l'humanitè, ont inventé de nombreux instrumens; la confection en est conjiée aux fahricans d'instrumens de Chirurgie.
Ces derniers se sont exerce's a chercher dans les ressources de leur art, les moyens nécessaires pour les conj'ectionner d'une manière propre a atteindre le but que s'est proposé le Chirurgien y leur confection exige, de la part du coutelier, de l'application, de l'etude et des connaissances. II riest certainement pas
7



nécessaire quCil possède la science d'un praticien; mais encore doit il connaitre Vusage de l'instrument qui lui est commandé, pour pouvoir l'exécuter rationellement. Pour se distinguer dans sa profession , le fahricant d'instrumens de Chirurgie doit donc connaitre} non seulement la forme, la force et la dimension } mais encore a quel usage chaque instrument est destiné.
Door de overtuiging, dat geene beschrijvingen, hoe nnauwkeurig ook , een genoegzaam klaar en duidelijk denkbeeld vau instrumenten geven kunnen, zoo heb ik tot meerdere opheldering, door, zoo veel mogelijk, naauwkeurige afbeeldingen zulks trachten aan te vullen ; weshalve wij durven vertrouwen , dat eene slechts oppervlakkige beschouwing der platen den Practicus ten minsten, al spoedig, een duidelijke voorstelling van het een en ander geven zal.
VEBHLAREVO VAST PLAAT 3, FIG. 2, 3 en 4.
Fig. 2. Het pincet, volgens de juiste grootte afgebeeld cn in vele opzigten overeenstemmende, zoo in vorm als grootte, met het haak-pincet van Dr. Reisikger.
a. Het eigenlijke pincet.
b. Het hecht of handvat van ivoor, schildpad of perlemoer. e. Een schilpad plaatje. Dit kan ook vau staal gemaakt
worden.
Fig. 3. Het pincet van ter zijde te zien.
dd. De stale knopjes, waarop men drukken moet, om het pincet te verwijden.
Fig. 4. Voorstellende, hoe het pincet door eene drukking met de duim en wijsvinger, meer of minder geopend en het voorwerp , daarin gegrepen, gemakkelijk en zeker vastgehouden en bevestigd wordt.
e.e. De' haakvormige punten, aan de eene zijde één en aan de andere twee, die in elkander sluiten, even als bij het pincet van Dr. Blokmïb.



ri: 'i







Waarneming eener aanwending en beschrijving van de tot heden te weinig bekende naald (I'algullle mécanique) van D'. BARATTA, ter nederdrukklng van de Cataract en ter vorming van eenen kunstmatlgcn oogappel Cpupilla artJficialls).
Die Kunst beruht auf dein, was uns Erfahrne preisen.
Bandgriffe können erst Exempel richtig tveisen.
MANNILIU3.
H~ïet schijnt als aan onzen tijd eigen, dat liet nieuw ontdekte in de genees— en heelkunde algemeen en gretig wordt opgenomen, terwijl het oude, vroeger reeds bekende en somtijds hetere, dikwijls minder hekend of vergeten wordt. De redenen hiervan schijnen mij toe daarin gelegen te zijn, dat de meeste kunstoefenaren zich meer bijzonder bezig houden met hetgeen de dag voortbrengt, en daarvan meer bijzonder kennis dragenj waarom zij voor het oude of vroeger bekende geene behoefte meenen te gevoelen, en daarmede geheel onbekend blijven. Door deze onbekendheid met het vroegere , kan men derhalve ook daarvan de waarde niet weten of leeren kennen. Het is daarom, dat ik hier herzegge hetgeen ik bereids vroeger heb opgemerkt: <c dat alleen ge« schiedkundige studie de grondslag is van alle ware gron ■



« dige geleerdheid, en dat, zonder de kennis der geschie« denis van eene wetenschap, er noch aan hare volina« king noch aan hare juiste toepassing te denken is." Was het vroeger het geval, dat de operatie van eenen kunstigen oogappel (pupilla artificialis), hoogst zeldzaam hier te lande verrigt werd , zoodat, voor zoo verre mij bewust is, alleen Professor Muller (1), D1. van Onsknoort (2) en ik (3) haar hebben gedaan, en niets (de uitvinding van een Coreoncion van Dr. Grüklmann uitgezonderd) , daaromtrent is medegedeeld (4), zoo schijnt het met de zeldzame uitoefening en mededeeling aangaande deze operatie thans nog even zoo gesteld te zijn. Het is in het vertrouwen , dat verdere bijdragen omtrent dit onderwerp bij de Nederlandsche kunstoefenaren niet zonder belangstelling zullen ontvangen worden, dat ik de volgende waarneming en de beschrijving aangaande de tot heden te weinig bekende naald (l'aiguille méeanique), ter nederdrukking van de cataract en ter vorming van eenen kunstmatigen oogappel {pupilla artificialis), door D\ Bauatta uitgedacht en gebruikt, wenscli bekend te maken.
Het was reeds in het jaar 1828, dat de kundige en bekwame heel— en vroedmeester van Wagemnge , te Rotterdam , bij gelegenheid, dat hij de verhandeling over de cataracta congenita of aangeboren staar, van C. M. Lüsardi (5) vertaald heeft, in zijne voorrede of inlei
(1) Door Doctor G. H. Wachter Specimen Chirurg, inaugurale meermalen aangehaald en medegedeeld.
(2) A. G. van Onsenoort , bijdrage tot de geschiedenis der vorming van eenen kunstigen oogappel enz. Utrecht 1829.
(3) W. Mensert, Geschiedkundige verhandeling enz.
(i) Zie Nederl. Lancet 3d jaargang n°. 2, Augustus , blz. 98. <B) C. M. Lüsardi , verh. over de cataracta congenita of aange»



ding voor gemelde verhandeling, zich aldus heeft geuit: « Wegens het nieuwe of nuttige , dat dit werkje bevat, « werd deszelfs vertaling wel niet noodzakelijk gemaakt, « want dat is weinig, en bepaalt zich tot eenige beft schouwingen , denkbeelden en hypothesen, inzonder« heid tot de naald, ter vorming van den kunstigen « oogappel en tot den oogbepaler. Deze laatste intus« schen, hebben onmisbaar veel nuttigs aan zich, en « bevelen zich door eenvoudigheid en doelmatigheid « bijzonder aan. Ook is men daarvan hier ter stede « (te Rotterdam) zoodanig overtuigd, dat verscheidene « operateurs zich dezelve met de verbetering, waarvoor « zij nog vatbaar waren, door den bekwamen instru« mentmaker, dien wij binnen onzen muren bezitten, « reeds hebben aangeschaft, en daarmede dan ook het « bewijs hebben gegeven , dat de verbetering der kunst « hun niet onverschillig is, en zij deze aannemen, zij « moge komen, van wien zij wil, ja gaarne, zoo als « de heer L. verklaart, den keizer geven hetgeen des « keizers is,
« Wij vermeenen echter later te hebben vernomen, « dat de vorm der naald en des oogbepalers niet zoo « geheel nieuw en van des Heeren L. uitvinding is , « als wij aanvankelijk dachten, en men uit ZE. ver« handeling zoude kunnen opmaken; dat er reeds, in « het het jaar 1811 of 1812, in het Hoogduitsch of « Italiaansch, een werkje moet zijn uitgekomen, waarin « de afbeelding en beschrijving dezer instrumenten voor« komen , nagenoeg even zoo , als dezelve door den Heer « L. worden bekend gemaakt. Wij bekennen nogtans, dat
boren staar , uit het fransch vertaald door P. J. van Wageningb , bij 1. J. Wynboven Hendaiksek te Rotterdam, 1828.



« dit werkje ons nog niet onder hel gezigt gekomen is, « gelijk wij ook niet anders weten van eenige andera « heelkundige te dezer stede, daar hun deze instru« menten, vóór de verschijning van het werkje dos « Heeren L., nog niet heleend waren. En zoo zijnen « blijven dan toch dezelve voor ons nieuw. Ook laat « dit zich gemakkelijk verklaren. Een ieder toch, die « zich slechts op eenen tak van een uitgebreid vak , « zoo als dat der heelkunde , toelegt, tracht natuurlijk « ook alles, hetgeen tot dien tak betrekking heeft, « zich aan te schaffen, en behoeft zulks ook; en zoo is « het zeer ligt mogelijk , dat dit werkje bij uitsluiting « den Oculisten is in handen gevallen , of ter hunner « kennis geraakt is; terwijl het daarenboven bijna eens « onmogelijkheid is , om zich alles , hetgeen met be« trekking tot het uitgebreid vak van genees— en heel« kunde wordt uitgegeven , aan te schaffen en behoor« lijk te bestuderen. Indien dus hetgeen wij hierom« trent vernomen hebben , waarheid is, dan twijfelen « wij geenszins, ja wij meenen met eenigen grond te « mogen verwachten , dat zulks misschien nog wel in « den loop van dit jaar door eenen voornamen Neder« landschen oogarts zal wörden bekend gemaakt."
Er is intusschen al eene reeks van jaren verloopen , dat ik het voornemen geuit heb van deze naald te zullen bekend maken, en het zoude alzoo, na de vorderingen , welke de Ars ophthalmiatrica elders heeft gemaakt, den schijn kunnen hebben, of thans deze mededeeling minder belangrijk zoude zijn; doch, ik vertrouw niet alleen, dat zulks bij nader inzien, niet zoo zal bevonden worden, maar durf mij zelfs voorstellen, dat niet slechts weinige genees- en heelkundigen, maar dat



er zelfs maar zeer weinige artsen , die de ooglieelkunst in Nederland beoefenen, zullen zijn, die de naald van Baratta kennen, en derhalve deze mededeeling voor nieuw, ten minste als aan hun nog geheel onbekend , zullen willen aannemen. Wij laten hier de waarne ming van Dr. Baratta volgen.
Waarneming.
« Een man van omtrent 50 jaren, kooper van oude k kleederen, te Milaan, leed, gedurende verscheidene « jaren, aan eene chronische oogontsteking van de « beide oogen, en werd ten gevolge daarvan blind. v « Zijn ongemak werd door verscheidene heelkundigen « voor zwarte staar gehouden, maar mij kwam het « veeleer voor een gevolg der geledene ontsteking te « zijn.
« Toen ik zijne oogen onderzocht, bevond ik de oog« appels zeer vernaauwd, sy uizes is, met aan den re« genboog vastgehechte cataract, synecliia posterior. Hij « kon het daglicht niet van de duisternis onderschei« den ; en daar hij, ten gevolge van oogontsteking 3 blind
Observazione.
Uu uomo d'auni S0 circa, di .professioue rigattière in Milano , ando soggetto per diversi anui ad un ottalmia cronica in ambo gli occhi; ed in sequela alla medicima rimase cieco. Da vari chirurghi la di lui malatti.i fu giudicata gotta sercna , ma a me parve piuttosto un risultameuto dell' inilammazione sofferta.
Avendogli visitati gli occhi vi riscontrai le pupille ristrettissime , sinizesi, con cateratta aderente ali' iride, sinechia posteriore; nou distingueva la luce del giorno dalle tenebre ; pure per essere ri-iiasto cieco in sequela ad ottalmia, cd essendo ristrette le pupille, cd
(1) Om de waarde der waarneming en de zeldzame voorkoming van het Italiaanschen werk van Raratta, heb ik bij de vertaling de originele text hierbij gevoegd.



56
« was geworden , de oogappels zeer te zamengetrokken « waren en het regenboogvlies aan de cataract was « vastgehecht, vermoedde ik, dat deze beletselen de « oorzaken der blindheid konden wezen, en daarom « sloeg ik hem voor, in het linker oog eenen kunsiigen « oogappel te vormen, zonder hem evenwel eenen gun « stigen uitslag te verzekeren. Ik wilde hiermede eene « proef nemen, en hij stemde hierin toe.
« Den Ui60 Junij 1814 ondernam ik de kunstbewer« king , in tegenwoordigheid van mijnen vriend, den « Ridder Mokdonico , een geleerd en ervaren geneesheer « en heelkundige , en van Doctor Vallerio, een zeer be« kwaam tand-arts.
« Nadat de lijder geplaatst was en ik mij nedergezet « had, zoodanig als bij de operatie der cataract gebrui« kelijk is, bewees Vallerio mij de dienst het hoofd « van den lijder vast te houden, en met den wijsvinger « van de linker hand het bovenste ooglid op te ligten. « Ik hield het benedenste ooglid met den wijsvinger, « duim en middelsten vinger, steunde met den ring(i vinger en den pink op den slaap van liét hoofd aan
aderente 1'iride alla cateratta, dubitai che tali ostacoli fossero la causa della privazione della vista, e pero gli proposi la pupilla artificiale ncll' occhio sinistro , non assicurandolo pero d'un esito felice; ma che avrei fatto ció per un esperimento ; cd esso vi acconscnti.
II 13 giuguo 1814 ne intrapresi 1'operazione in presenza del mio amico il signor cavaliére Mondonico , dotto ed esperto medico-chirurgo, e del signor Ballerio, chirurgo abilissimo per la cura delle
malattie dei denti.
Collocato il malato , ed io seduto come si usa nell' operaziono della cateratta, il sig Ballerio graziosamente mi favori di tenere il capo del malato , e sollevato la palpebra superiore mediante 1'indice della mano sinistra, io tenni depressa 1'inferior palpebra col dito indice della mano sinistra, presi colla mia mano destra il mio



57
« de zijde van het oog, waaraan ik de kunstbewerking « moest doen, en doorboorde vervolgens het doorschij« nend hoornvlies (cornea) naar den buitensten hoek , « op twee lijnen afstands van het harde oogvlies (selero• « tica) , dwars door het midden, met den eenen snij« denden kant der naald naar boven en den anderen « nederwaarts gekeerd. In de voorste kamer doorge« drongen zijnde, draaide ik het gedeelte, waar de « haak zich bevond, naar den regenboog en in de na« bijheid van den haarwijzen band, waarna ik met « den middelsten vinger het ringetje naar den slaap « trok; het haakje dus hebbende geopend, drukte ik « het in den regenboog; terwijl ik nu den mid« delsten vinger van het ringetje afligtte, sloot zich « het haakje, en dus vatte ik een gedeelte van den « regenboog; daarop trok ik langzaam de naald uit « het hoornvlies, te gelijk met een stukje van den re« genboog, hetwelk zich, onder het schuiven van de « naald , naar den binnensten hoek reeds van den haar -
nuovo ago (1) fra le dita indice, pollice e medio, appoggiai Ie dita anulare ed il mignolo alla tempia dell' occhio su cui doveva operare, indi perforai la cornea transpareute verso 1'angolo esterno due lince lungi dalla sclerotica , e nel diametro trasversale della medesima, con i margini taglienti del 1'ago, uno rivolto in alto et 1 altro in basso : entrato nella camera anteriore , voltai la parte ove era 1 uncino verso 1'iride , ed in vicinanza al legamento ciliare, indi con il dito medio tirai la vkretta (2). Verso la tempia : fatto prominente J'uncinetto, lo infossai nell iride; Jasciando poi col dito medio la vieretta , 1'nncino si chiuse, e cosi afferrai una porzione d'iride; in allora lentamente estrassi dalla cornea 1'ago nnitamente al pezzetto d'iride cbe si era gia staccato dal legamento ciliare nel tirare coll
(1) Tav. II. lig. III.
(2) Tav. II. fig. A.
8



« wijzen band had afgescheiden; door welke afschei« ding een wéinig bloed uitgestort was. Ik opende den « haak, doorliet schuiven van het ringetje, en knipte het « stukje van den regenboog met een schaartje, digt bij « het hoornvlies af, en aldus ontstond er naar denbin« nensten hoek een oogappel of raxi&.-pupil. Ik vroeg « den man, of hij zag, waarop hij neen antwoordde. « Derhalve was ik dadelijk overtuigd, dat het ongemak « werkelijk in verband stond met de verstoring van het « netvlies, welligt door eene uitvloeijing van een verft dikt weiachtig vocht, dat zich in het oog had ont« wikkeld , en het netvlies bij wijze van eene slijmstof « had overdekt. Ik bedekte het oog met een met koud « water doortrokken kompres, en liet hem dit kompres « dikwijls verversclien.
« Des avonds klaagde hij over eenige hitte in het « oog, doch hij was zónder koorts. Men ging met de« zelfde kompressen met koud water voort.
« In den nacht van den 14e" had hij zware pijnen
ago verso I'angolo interno, cd era uscito da tale distacco un po' di sangue. Aprii 1'uncino mediaDte il tirar la vicretta, c tagliai il pezzetto d'iride con una forbicina vicino alla cornea; cosi vi rimase verso I'angolo interno una pupilla marginale (1). Domandai al predetto se ci vedeva, e rispose di no; percio subito fui persuaso che la malattia fosse realmente complicata colla disorganizzazione della retina , forse per un trasudamento di linfa concrescibile dell' ottal— mia che a guisa di vernice avri come coperta la retina. Coprii 1'occhio con un pannolino inzruppato nell' acqua gelata, e gli feci rinnovare tal bagno sovente.
Alla sera accuso un po' di bruciore all' occhio : era senza febbre. Si continuarono gli stessi bagni.
II 14 nella notte ebbe forte dolori all'occhia; allorche lo visitai
(1) Tav. I. Cg. XI.



« in het oog. Toen ik het onderzocht, was het rood en« pijnlijk, en hij had koorts; weshalve ik hem twaalf « oneen bloed liet aftappen.
« Dewijl hij reeds zoo lang aan oogontsteking onder« hevig was geweest, ontstond er eene ligte passive « ontsteking in het geopereerde oog, welke bijna twee « maanden duurde; toen hij vervolgens daarvan bevrijd « was , bleef de oogappel helder en groot, maar hij zag <t niets, en kon zelfs het donker van het licht niet « onderscheiden.
« Ik heb deze operatie beschreven om mijne nieuwe « wijze van opereren aan te toonen ; en ofschoon de « lijder het gezigt niet terug heeft bekomen, moet men a dit niet toeschrijven aan de kunstbewerking, maar « aan den ziekelijken staat van het netvlies, zijnde dit « het wezenlijk orgaan van het zien."
Wanneer men deze waarneming van Dr. Baratta en daarbij de afbeelding en ook de naald , in origineel , welke ik in vroegere jaren voor mij heb laten vervaardigen , met de afbeelding van de mechanieke naald van D'. Lüsardi , en tevens met de naald zelve vergelijkt, vindt men in deze beide voorgestelde en door deze
era rosso e dolente, ed aveva febbre, onde gli feci fare una cacciata di sangue di una libbra.
Essendo stato da si lungo tempo soggetto all ottalmia, facilroente si risveglio una lenta inflammazione nell' occhio operato , che gli duro quasi due mesi; quando poi ne fu libero, la pupilla rimase balla, grande ; ma non ci vedeva nulla , e neppure distingueva le
tenebre dalla luce.
Ho descritto tale operazione per dimostrare il nuovo mio metodo di operare, ed abbenche 1'ammalato non abbia potuto riacquistare la vista, non si debbe cio attribuire all' operazione , ma al non esserc stata sana la retina, essendo essa 1'organo esenziale della visione.



operateurs gebruikt wordende instrumenten groote en wezenlijke overeenkomst.
In hoe verre de Heer Dr. Lüsardi, een Italiaan, van het werk van Dr. Baratta , die zijne vinding reeds in het jaar 1818 te Miilaan in de Ilaliaansche taal heeft bekend gemaakt, en zijne naald zelfs den 13en Junij 1814,volgens de medegedeelde waarneming, gebruikt heeft, kan hebben kennis gedragen, en daarvan kan hebben partij getrokken , laat zich gemakkelijker denken, dan wel nagaan; wij zullen dit in het midden laten. Hoezeer wij niet kunnen ontveinzen, dat daarin wel iets bijzonders gelegen is, zoo moeten wij evenwel vragen , wat zal dit op de waarde der uilvinding afdoen? ook vermindert liet geenszins de deugdelijkheid der instrumenten of naalden, die ieder op zich zelve zeer doelmatig zijn, en tot lof der uitvinders verstrekken; nogtans men moet immers, gelijk Dr. Lüsardi zelf zegt: den keizer geven hetgeen des keizerx is.
Om mij dus hier van alle verdenking van partijdigheid te vrijwaren, en daar ik zelfs gaarne erkennen wil, dat de mogelijkheid kan bestaan, dat twee kunstoefenaren, van elkander verwijderd, op hetzelfde denk beeld kunnen komen, en alzoo eene vinding gemeen kunnen hebben, hetgeen meer gebeurd is, zoo kan ik mij evenwel, uit liefde tot de waarheid, niet weerhouden van de opmerking te maken, dat, gesteld zijnde J)r. Lüsardi van de mechanieke naald van Dr. Baratta geene keunis heeft gedragen, en hij er zich al vroeger van bediend heeft, waarom heeft hij dan niet in zijn Extrait d'un Mémoire inèdit sar les pupilles artificielles, adressé a M. M, les Membres de la sooiété de Médecine de Lyon, waarin hij zijn Procédé



en zelfs de operatien als toen gedaan mededeelt en van de naald voor de operatie der depressie noodzakelijk en van zijn contentif spreekt, nogtans van zijne mechanieke naald geene de minste melding gemaakt (1)? hoewel hij later, en wel in het jaar 1827, bij de uitgave van zijne verhandeling over de oataracta comjenita, of aangeboren staar, bij de beschrijving van eene bijzondere bewerktuiging van zijne naald tot vorming van den kunstigen oogappel, zich aldus geuit heeft : « wegens de overeenkomst, welke men ontdekken kan « tusschen dit instrument en die, welke beschreven zijn « in de verhandeling van Donegana: Della pupilla ar« tifioiale ragionamento etc. 1809, en in osservazi« oni supra le prinoipali malattii degli ocohi 1818 « (vreemd dat hier de naam, di Giovanni Baratta enz. « niet wordt aangehaald), zoude men in verzoeking kun« nen geraken , van te gelooven , dat ik hetzelve uit « die beide werkjes had overgenomen/' Daar hij dit zelf zegt, zoo zal hij dan ook dit vermoeden aan anderen niet ten kwade duiden; immers dit ligt in de zaak opgesloten.
Wij wiilen geenszins de waarde en deugdelijkheid van de uitgedachte of verbeterde naald van Dr. Lusabdi bestrijden ; in tegendeel, wij erkennen hare doelmatigheid en hebben die zelfs voor ons laten vervaardigen.
Wij willen hier ook verder van het nut en gebruik dezer naald niet spreken, aangezien wij het voornemen hebben, om nader de mechanieke staar—naald , door mij uitgevonden of voor het minst verbeterd, te be-
(1) Traité de 1'altération du cristallin et dc ses anneies par le D'. Losabdi. Paris 1819, pag. 208 etc.



schrijven. Ook is, voor zoo verre mij bekend is, de aiguille mécanique van Dr. Baratta door geen ander gebruikt; daarbij meenen wij ons met grond te mogen verzekerd houden, dat aan de onze, die wij vroeger in het jaar 1830 door B. Lachmann hebben laten vervaardigen, en in alle gevallen gemakkelijker te besturen is, de voorkeur zal gegeven worden.
Intusschen het komt er hier maar op aan, wie de eigenlijke vinder dezer mechaniek is , en als zoodanig komt het ons, na al hetgeen wij daaromtrent hebben nagegaan, voor, dat aan Dr. Baratta de eere toekomt, de eerste gedachte daarvan gehad èn de mededeeling gegeven te hebben, en dat wel een ieder hem, volgens al hetgeen men daarvan weet, voor den eersten vinder zal willen houden. Trouwens, wij achten ons verpligt te erkennen , dat Dr. Lusardi ook mogelijk eene dergelijke gedachte kan gehad hebben, maar dezelve veel later dan Dr. Baratta geopenbaard heeft, doch in alle gevallen eene zeer doelmatige toepassing van deze mechaniek op zijne naald heeft weten te maken.
Ik acht mijne opmerking dan ook te meer gegrond, daar de Hoogl. Velpeau in zijn Manuel pratique des maladies des yeux , door Güstave Jeanselme in 1840 te Parijs uitgegeven, bladz. 326 , sprekende over de maladies de l'Iris et pupille artijicielle en van verschillende methoden melding makende, deze beschrijving van het Procédé van Dr. Lusardi geeft: Pour réduire l'opération a sa plus grande simplicité M. Ld sabdi se sert d'un crochet aiguille qui suffit seul pour toute 1'opération. Je dois ajouter que eet instrument a été décrit, il y a une vingtaine d'années (volgens de waarneming van D\ Baratta, die wij heden mede-



deelen, kunnen wij bepaald zeggen, negen en twintig jaren) , en Italië par Doneoana et Bakatta. Ferme, zegt hij verder, ce crooliet ai<juitte a la forme (Tune trèt petite serpette. Jl est composé de deux tiges cornposees de telle sorte qu'en tirant un peu sur la plus courte il en resulte une echancrure qui transforme Vinstrument en une véritable pince. Après avoir introduit dans Voeil, soit a travers la cornée, soit même a travers la sclerotique le crochet aiguille fermé , l operateur lui fait traverser l'iris jusqu'au cercle ciliaire j après quoi appuyant le dos de l instrument contre la grande circonférence de l'iris, il decolle une portion convenable de cette memlrane. Tirant alors sur la petite tige, il ouvre la petite pince, la Idclie promptement, et l'iris se trouvant ainsi pincé, est entrainé en avant; il ne reste plus alors qu a prendre les précautions nécessaires pour donner d la nouvelle pupille les dimensions convenables.
In de opereerwijze van Donegana vinden wij weinig overeenstemming, ten minsten in de instrumenten, met die van Babatta en Losardi. Ik stel mij voor, om ook in liet vervolg eene nadere mededeeling aangaande zijne
metliode te geven.
Facile est inventis addere, heeft de uitmuntende Gehabdus ten Haaf? reeds gezegd. En ziedaar dan ook voor mij den weg als geopend, om, zoo ik meen, eene verbetering aan de naald van Baratta en Lüsabdi aan te brengen, en daarbij mij evenzeer bevoegd te houden, om- mijne Mechanieke naald te mogen voorstellen; met het vertrouwen, dat zij, bij het gebruik, veel gemakkelijker zal bevonden worden. Men onderzoeke en oordeele. Terwijl ik hier besluit met Senkca



» zeggea: Ved i, er verrig t door ome o.oraanaer, , maar er eekie, ' > '
veel te doen over blij oen,
VERKLARING VAST PLAAT 3.
Fig. 1.
Stelt voor de uitgevonden naald van dr. Baratta, ter nederdrukking van de cataract en ter vorming van eene kunstmatige
stl bevtt" / " Th81"6 °f VerSchuifbare rin- welke door eene stift bevestigd is. B. Handvat.
Fig. 2.
a. De half cylindervormige steel of het hielstuk der naald b Een klem stutsel, tegen hetwelk de stalen veder (lig. 3) aandringt '
Fig. 3.
De stalen veder, waardoor de half cylindervormige steel achter waarts geschoven, weder voorwaarts bewogen wordt.
Fig. 4.
Het vaststaande gedeelte der naald. c. De punt van de naald b'J W,f Va7Cn ^en-blad , met een op zijde aangemaakt haakt'
:.rrciirkJe ™i,n
Fig. 3.
Eene stalen, kegelvormige stift, welke van een knopje voorzien is Fig. 6.
De schuiver van zilver of koper gemaakt, rf. De aangezette en aan den schuiver bevestigde ring. .. Opening voor de stift (fig. «.
Fig. 7.
Het hecht met de buis f, waarin de stalen veder bevat is.



PI: 3.







OTER DE I1VRIGTIÜVGEÜY TA5 ONDERWIJS Elf DE OPLEIDIJG DER GENEESKUNDIGEN, MET BETREKKING TOT DE OOGHEELKUNDE Ilf D UITS C HL AND , YOLGE]VS
BEGER,
DAS AUGE , TON DEM STANDPIWKTE DER MEDICINALPOLIZEI I5ETRACHTET,
TERTAA1D , MET AANMERKINGEN VERMEERDERD EN MEDEGEDEELD
DOOR
])". W. MENSERT.
9







HET ONDERWIJS EN DE OPLEIDING DER GENEESKUNDIGEN , MET BETREKKING TOT DE OOGHEELKUNDE.
Inrigtingen van onderwijs in de oogheelkunde.
De beantwoording der vraag , of de Staat behoefte heeft aan inrigtingen, de genezing van oogzieken en blinde personen en het onderrigt van jonge geneeskundigen in eene grondige kennis en behandeling der oogziekten ten doel hebbende, kan wel niet ontkennend zijn, wanneer wij eenen blik werpen op den weldadigen invloed, dien de reeds bestaande inrigtingen van dezen aard op de uitbreiding en den voortgang der geneeskundige kennis, en met deze op het welzijn der lijdende menschheid, tot nu toe, hebben uitgeoefend (1). Eerst sedert deze inrigtingen haar aan-
(1) De meeste Duitsche Hoogescholen zijn thans in het bezit van inrigtingen voor oogziekten. De eerste dezer werden door Beer te Weenen (men verg. daarover het besluit der Oostenrijksche Regering van den 25en Nov. 1812, iu Medicin. Jalirbücher des K. K. Oosterreich. Staates. Bd. II. St I. S—11 — en G. A. Richter te Göttingm), daargesteld; te Berlyn stichtte v. Giiaefk een klinisch, heelkundig Instituut voor de oogheelkunde (verg. Jahresbericht über das klinische, chirurgisch-augenürztliche Lehrinstituut der üniversitdt Berlin von C. F. Graefe, Berl. 1816.) Zoo ook werd, in het jaar 1816, door Rcsx (zie deszelfs Magazin für die gesammte Heilkunde III. 1. 1817. De Inaugural-Rede) eene inrigting voor oogheelkundige Kliniek



wezen liebbeu ontvangen en liaar doel met liet schoon-
opengcsteld in de Charité.-Praag (Jahres-Berichte der Augen Klinik, zu Prag, von. J. N. Fisciier) , München, Ilrcslau, Halle, Bonn Würzburg , J. B. v. Siebold Geschichte uml gcgenwartige Einrigtung , des Chirurgischen Klinikums irn Julius hospitale zu Wurzburg, Wurzb. 1814), Heidelberg (Jahresbericlit des Chirurgisch ophthalmologischen Klinikums von Chelios.) , Leipzig enz. mogen zich op dergelijke inrigtingen beroemen. Ook in andere rijken, voornamelijk in Groot-Brittanje, bestaan inrigtingen tot oogheelkundige Kliniek, wier organisatie met den voortgang der wetenschap overeenkomstig is. Zoo werd in het jaar 1806 door Saundebs eene Kliniek voor ziekten van het Oog en van het Oor gesticht, (London dispensarium for the eare of diseaces of the eye and the ear), die thans onder leiding van Laurence en Tyrnell (the Londen ophthalmia infirniary in Moorsfields) staat, en in 1817 eene andere dergelijke instelling , tegenwoordig onder opzigt van Güthiue en Forbes (Boyal westminster infirmary for diseaces of the eye , wosylen-bonestreet Peecadelly) zich bevindende; mede te Edinburg en te Dublin zijn zoodanige inrigtingen aanwezig. In sommige stéden van Italië , Busland, Hongarye enz. bestaan voortreffelijke instellingen van dezen aard. Slechts Frankrijk, dat immer het tooneel der kwakzalvers en bedriegers was, bleef nog voor weinige jaren bij de genoemde rijken geheel ten achteren. Wel is waar vindt men er tegenwoordig nog geene bepaalde, clinische inrigtingen tot het onderrigt in de theoretische en praktische oogheelkunde, dewijl men dit vak nog gedeeltelijk als een onderdeel der heelkunde, en daaraau ondergeschikt, beschouwt, en daarom do oogzieken in de hospitalen onder de zieken der heelkundige afdeelingen plaatst; doch men moet niet ontkennen, dat men in den laatsten tijd eenen diepen blik in de natuur van het oog en deszelfs ziekten werpt, en men dit werktuig, in zoo verre de bestaande hospitalen dit veroorlooven, met meerdere zachtheid en verschooning behandelt. Eenige instellingen te Parijs, vroeger door Guillie , thans door Siciiel en Cahon nu Villars aan het clinisch onderwijs toegewijd, kunnen, wegens hare gesteltenis, niet aan alle eischen voldoen. {Men verg. mijn Bericht aus Paris über die Wiedergeburt der Augen-Heilkunde Frankreichs in v. Ammon's Zeitschrift fur die Ophthalmologie Bd. IV. St. 3 en 4. S 413 fg).



ste gevolg is bekroond geworden, zijn zieken, wier voor liet burgerlijke leven onontbeerlijks te zintuig met eenen geheelen ondergang bedreigd werd , tegen kwakzalverij en bedrog, die tot dus verre door Europa in alle rigtingen onheil verspreidden, gewaarborgd, en daardoor, niet slechts aan enkele, afzonderlijke medeburgers van den Staat, maar tevens aan den Staat, als maatschappelijk ligcliaam, onschatbare diensten bewezen geworden; want de eerstgenoemden worden van de ongeneeslijke verblinding, omtrent de ruwe empirie van 'zoogenaamde oogartsen en de plompe handgrepen van rondreizende kwakzalvers verlost; de Staat bovendien wordt door de gepaste, op kennis gegronde en der kunst waardige behandeling en genezing der oogzieken van eenen moeijelijken last ontheven. En beschouwen wij dienvolgens het tweevoudig nut, uit zoodanige inrigtingen voortvloeijende, als bewezen, dan blijft er nog over aan te wijzen, hoe zij het best aan het doel beantwoorden en daarom, geordend en ingerigt behoo ■ ren te worden. Bij hare instelling nu zijn de volgende vereischten in aanmerking te nemen :
1. Doelmatigheid van het onderwijs.
2. Doelmatigheid der inwendige inrigting van het gebouw of lokaal tot het opnemen van oogzieken bestemd.
Ten opzigte van het eerste vereischte drage men het onderwijs in de oogheelkunde op aan eenen bekwamen der kunst met ijver toegedanen leeraar, wiens oplitlialmo-pathologische en therapeutische leerstellingen op den geheelen omvang der geneeskunst berusten, opdat het oog niet met geweld uit het zamenstel van het algemeen organismus weggerukt, en alzoo aan den leerling als een afgescheiden, van het organismus onafhan-



Kelijk werktuig behandeld worde. In dezen misgreep is wel gedeeltelijk de grond te zoeken van het prijs geven van het oog en deszelfs ziekten aan de misslagen der ruwste empirie en de onwetenheid der kwakzalvers. Zoo was het in Duitsohland, Frankrijk en Engeland, ten tijde van Guillemeau en Taylor (1). Eerst Boer-
(1) Noch Guiixemeau noch Taylor waren kwakzalvers. Het is niet te ontkennen, dat Taylor, door zijne omzwervende reizen, door zijne geruchtmaking, in plaats van zijne waarde te bevorderen hierdoor, in tegendeel, zijne kunst en wetenschappelijke kennis meer verkleind heeft en in minachting werd gebragt, en dat hij. zich gewis, door minder gerucht te maken, meerder had waardig betoond; dan hij bepaalde zich, zoo als bekend is, tot geen bijzonder land, maar was nu in Frankrijk, dan weder in Engeland, ook in Vuitschland, en zoo ook in Nederland. Men leze hier over mijn geschiedkundig overzigt, omtrent de heerschende oogziekten in iYederland. In Duitschland, waar men voorheen, even als elders, met de Heelkunst verre niet op die hoogte was als thans, werd Taylor zeer ongunstig beoordeeld. Men kan hierover lezen het werkje van D. S. E. Eschenbach , gegrundeler Bericht von dern Erfolg der Operationen des englischen Okulisten Iiitter Taylors. Hos tok , 1752; een geschrilt in de daad veel lof van Taylor bevattende; trouwens, blijkbaar opgesteld om hem en zijne operatien in een ongunstig daglicht te stellen. Dat het nogtans toen, even als nu, reeds zoo met een en ander gelegen was, kan men eenigzins uit deu aanhef van gemeld werkje afleiden; immers daar Eschenbacii zijn geschrift aldus begon: » Wenn man den gegenwartigen Zeitlauf, iusofern » sie die Medicin und Chirurgie angeht, mit allen vorigen Zusam» men luilt, und insbesondere sein Augenmerk auf die Menge von » Augenarzten richtet, die sich jezzo nach einander in der Europai» schen welt sehen lassen: so musz man gestehen, dasz dergleichen » sich in den alteren Geschichten mit solchen Umstanden nicht finde: » und dass man daher dasjenige Jahr-hundert nicht unbillig das » Okulisten-Seculum betiteln könne.
Hoezeer dan de geruchtmaking van Taylor zeer af te keuren was, zoo bewees zulks evenwel niet dat hij niet in zijn vak bekwaam en ervaren was, en zoo ook meerder wetenschappelijke kennis



havk (da morh. ocul. praelect. pull.) baande den weg
dan een ander tonde bezitten. Wij zijn daarom van meening, dat als liier tegen iets op te merken valt, en men verbeteren wil, men beginnen moet zich zeiven tot een beter voorbeeld te stellen; al dat verkleinen van een ander bewijst niets voor de zaak; men moet de kunst niet om den persoon miskennen.
Taylor was in het jaar 1708 te Norwich geboren, juist in het jaar dat Boerhave , bij openbare voorlezingen, over de ziekten der oogen handelde. Ook heeft Taylor , in zijnen studie-tijd, te Leijden de lessen bijgewoond, en, wat er ook van wezen mag, dit is zeker, wanneer Taylor als een kwakzalver gehandeld heeft, men met een zeer geleerd Arts zeggen moet, dat zoo wel de bevoegde als de onbevoegde kwakzalvers eene plaag en een geesel der menschheid zijn.
Dat dit land niet zelden door kwakzalvers bezocht wordt, is wel aan allen bekend; wij willen daarvan en van hetgeen men lieden zoo dagelijks ondervindt, geen verder gewag maken, maar gelooven hier van pas te mogen herinneren, aan hetgeen een zeker schrijver, in het jaar 1827 , na het vertrek van den befaamden Williams , gezegd heeft, — en wie zal niet geheel met de waarheid van de navolgende regelen ins temmen; » Dat wij in ons vaderland, bij de » zucht tot het vreemde, en om in een ander land hulp te zoe» ken, en niettegenstaande hetzelve duor alle tijden heen een kweek» hof van ware verlichting en beschaving mag genoemd worden, de' » kwakzalverij, niet zelden met goed gevolg, haren zetel naast dien » der ware kunstbeoefenaars hebben zien vestigen; dit is eene waar» heid, door niemand te loochenen. Ook nog in onze dagen, hoe » zeer door ondervinding en schade en schande wijzer geworden, zien » wij de altaren dier valsche Godes van welriekende offers rooken en » eene talrijke menigte in haren schijnbaar vermogenden invloed dat » vertrouwen stellen, hetwelk eene kinderlijke ligtgeloovigheid alleen » kan inboezemen (*)." Trouwens wat eigenlijk de kwakzalverij betreft , en wat men daarover ook zeggen mag, wij beamen volkomen hetgeen de zeer geleerde geneesheer Scheltema , in zijne beoordeeling van mijn geschrift: wees toch voorzigtig met de oogen, en doe er niet te veel aan! eene raadgevende waarschuwing tot behoud
(*) Zie hierover verder mijn werkje: Wees toch voorzigtig met dc oogen, en doe er niet te veel aan! enz. van Bladz. 49—68.



\
lot eene meer gegronde en rationele ophthalmo-noso-
en bewaring van het gezigt, te regt heeft gezegd — en wel gewis zal een ieder met hem instemmen, dat de kwakzalverij wel altijd heeft bestaan en zal blijven bestaan: » niet omdat de wetten ver•) kcerd zijn; niet omdat er bedriegers in de wereld zijn, — maar, » omdat de menschen willen bedrogen worden; omdat de mensche» lijke dwaasheid van zelve de bevoegden en onbevoegden tot kwak» zalverij aandrijft. Montaigne zeide reeds in 1600: » Les char» latans sont des espéces de plantes qui croissent nalurellement sur » le terrein de la soltise humaine."
Men wete dan ook, dat, hoezeer wg gaarne toestemmen, dat de lessen van Boerhave veel tot het wetenschappelijke der oogen-heelkunde hebben toegebragt, het evenwel later was, dat Taylor zijne praktijk beoefende, en dat men als toen, even zeer als nu, het getal Tan wetenschappelijke oog-artsen wel vergroot vindt, maar de behoefte voor bekwamen en ervaren evenzeer bestond, en zoo ook de beroemden maar zeer enkel waren. Wie sprak dan ook, ten tijde van Boerhave, zoo hoog over zijne toenmaals gegevene lessen, over de ziekten der oogen als men thans doet. Zoude het niet zaak zijn, als de lessen door Boerhave zoo veel ten nutte hebben te weeg gebragt, dat men, hiervan overtuigd, ook verder daarin volhardde , cn dat men, naar vermogen, het zijne bijdroeg, om dezen zoo nuttigen tak der geneeskunst, meer en meer cn zoo veel mogelijk le trachten te bevorderen; en het is dan ook weleer dat de welgezinde Mr. Nicolaas Sinderham , in zijne redevoering over de noodzakelijkheid van orde en zamenleving enz., uitgesproken op den 18deD van Oogstmaand des jaars 1822, bladz. 19, te wel gezegd heeft: » Hij toch » wiens handel cn wandel meer dan die van eenig ander bloot » staat voor de algemeene beoordeeliug, heeft zoo dikwerf moeten » hopen , dat een onpartijdig nageslacht zijne nagedachtenis tegen » de misvorming , beschimping , beschuldiging en vervolging van » zijnen bevooroordeelden, dikwerf ondankbaren tijdgenoot eenmaal » mogte verdedigen en regtvaardigen."
Zoo is het dan ook aldus dat wij hier den zoo kundigen als ervaren Heelmeester Hendrik Ulhoqrn, ook ten voordeele van Taylor, willen laten spreken, en wel waar hij, bij de vertaling in het Nederduitsch van dc Heelkundige onderwijzingen van Laiirkns Heis-
♦



lorjie en ophthalmiatriek. Na hem was liet vooral
ter , gewag makende van liet onderscheppen van de vaten en -wegknippen met een schaartje van een gedeelte van de Adnata in de rondte der Cornea transparens, —hetwelk toen door sommige Oculisten als niet gevaarlijk werd beschouwd, — zich aldus over de bekwaamheid van den oculist Taylou deed hooren. Ouzes inziens is het voor de geschiedenis en de verkeerde beoordeclingen van kunstgenooten en oogartsen, zeer gepast om eens hier het verhaal van den Nederlandschen Heelkundigen Ulhoorn mede te deelen als hij aldus schreef: » Ik heb door brave mannen, en onder alle ook door >• den berugten en handigeu Heer Taylou het gehele bindvlics ter » breette van een halve lijn , circulaar in de ronte der cornea, » in de maanden Maij en Junij 1735 , nuttelijk met een schaartje » zien wegsnijden. Dit pijnelijke en moeielijke werk deed die Heer » met zoo veel netheid (zoo als alle zijne uitvoeringen waardig » waren aan te zien , omdat ieder stuk zijne verwondering en on» uitsprekelijke lof was medebrengende) oplcttenthcid en geduld , » als ik ooit eenig Heelmeester heb zien arbeiden; en daarom mag » ik, in weerwil van zijne vijanden zeggen, dat niet alleen deze » operatie , maar alle zijne andere uitvoeringen haar roem met zich » bragten. Ik weet zeer wel dat verscheide Doctoren en Ileelmees» ters hem in den beginne volgende , en als een Orakel aanmer» kende, hem als een afgod eerden, maar wanneer zij zijne daden » niet konden navolgen, en van dien Heer zoo veel eer of voordeel » niet ontvingen, als zij zig zelf waanden waardig te zijn, zo scheiden » zij zich van hem af, en hunne loftuitingen veranderden in laster » en zulke schendinge, zo als die gewoonlijk, onder schijn van » vriendelijkheid, ter schaden van konst en deszelfs oefenaars, ge» woonlijk worden ondervonden; want zommige van hen hielden niet » op na 'smans vertrek ongegrond tot zijn schimp in de Amstcr» damse Courant een artikul mede te deelen. Daar in tegendeel » wij in onze stad in het kennen en 't behandelen der ooggebreken » nooit groter nog waardiger man gezien hebben. Ik beken , hij » had zijne gebreken als een Engelsman; hij ondernam te veel » zaken waarin hij wel zonder gevaar werkte; maar daar de uit» slagen te onzeker waren; terwijl men van hem verwachtte, dat » niets behoorde tc mankceren, maar dat alles onfeilbaar zoude ge-
10



.Richter , die het oog als een integrerend deel van liet organismus beschouwde en daarmede overeenkomstig behandelde. Deze rationele behandeling aan het ziekbed, berust op de grondige kennis der ontleedkunde , natuurkunde van den mensch en der kennis van de ontwikkeling des oogs, en daarbij zij de leeraar in het bezit van eene geoefende vaardigheid en zekerheid in het doen van oogheelkundige kunstbewerkingen , die den leerling tot voorbeeld kunnen dienen. Het onderwijs zij omvattend en betreffe het theoretische en practische gedeelte der oogheelkunde; ten opzigte vau het eerste worde de Diaetetica van het gezonde en zieke oog met overtuiging voorgedragen; ten aanzien van het tweede verdeele de leeraar de regelen tot het bevatten en het juiste beoordeelen der ziekteverschijnselen 5 hij stelle de aanwijzingen tot het gebruik der geneesmiddelen, voor zoo verre de kennis hunner krachten en werkingen in het algemeen dit mogelijk maken, vast, en bepale de meer naauwkeurige verschillen derzelve, hoe zij, namelijk bij de groote klasse van direct of indirect ontstekingwerende middelen, in aanmerking komen. De kunstbewerkingen aan levenden moeten naar de regelen der kunst in tegenwoordigheid der leerlingen worden voltrokken, en tevens met eén practisch onderrigt in het verrigten dier kunstbewerkingen gepaard gaan, welke op cadavers kunnen gedemonstreerd worden ; de kunstbewerkingen aan levenden moeten daarentegen slechts aan leerlingen worden toegestaan, die zich bereids door lang voortge-
» lukken , en door hem zonder onderscheid omtrent de gevallen, » alles gelukkig zoude volbragt worden, daar nogtans onmogelijke » zaken noch door hem of iemand anders konden volbragt worden."



zette oefening aan oogen van mênschen of dieren, eene zekere vaardigheid in het kunstmatige der oogheelkunde hebben eigen gemaakt (1).
Tot de meest mogelijke volmaking van het onderwijs behooren echter ook wetenschappelijke hulpmiddelen, wier aanwending met de klinische instelling moet verbonden wezen; onvermijdelijk is het bestaan eener bibliotheek voor de oogheelkunde , die de belangrijkste werken van vroegeren en lateren tijd bevat $ voorts eene verzameling van anatomisch-pathologiscke oog—praeparaten; kunstmatige, iu was geboetseerde praeparaten zouden tot voorstelling van zeldzame ziekte—gevallen kunnen dienen (2); hierbij moet men tevens vooral bedacht zijn op ophelderende voorwerpen uit de vergelijkende ontleedkunde; ook is eene volledige verzame ling van oogheelkundige werktuigen een gewigtig hulpmiddel bij het onderwijs (3).
(1) Aldus heeft het plaats iu de clinischc inrigtingen voor de oogheelkunde te Weenen en te Berlijn. Verg. mede p. Frank, geneeskundige staatsregeling.
(2) Voor het ophthalmobgisch Instituut tc Weenen, werden, in het jaar 1823, onder het opzigt van Prof. Rosas , door J. IIofmeyer , oogziekten in was geboetseerd ; deze was-praeparaten stellen meestendeels meesterlijke getrouwe navolgingen der natuur voor; ik herinner hier slechts aan de afbeelding der scrophuleuse syphilitische, arthritische oogontsteking, van het pterggium , cataracta jnjramidalis, hyperkeratosis, hydrophthalmos enz. Ouder de natuurlijke pathologische praeparaten munten uit: heele en gedeeltelijke verbeteringen van het oog; cataracta ossea, cataracta nigra, dacryolitha enz.
(3) Wegens het werkelijk gemis van deze hulpmiddelen bij het onderwijs in de geneeskunde, of mede, dewijl zij den leerling niet dikwijls genoeg ten dienste staan en de gelegenheid om deze te zien, hem moeijelijk wordt gemaakt, blijft het onderrigt aan vele acade-



Wat de keuze van een oord ter slicluing eener cti • nische inrigting voor de oogheelkunde betreft, Academiesteden , of zoodanige, die in liet bezit zijn van eene genees— en heelkundige school, zijn daartoe het meest geschikt; slechts in de volkrijkste steden zou een afzonderlijk gebouw aan de opname en verpleging van oogzieken kunnen toegewijd worden ; in de kleinere steden zouden afzonderlijke, van de overige nogtans afgescheidene en op zich zelve staande , afdeelingen van algemeene hospitalen volkomen aan het doel beantwoorden. De inwendige inrigting dezer afdeelingen, de verzorging en verpleging der lijders moet echter niet slechts met ieder goed ingerigt hospitaal overeenstemmen, maar ook geëvenredigd zijn aan de eigenaardigheid en teederheid van het aangedane zintuig. Ten opzigte hiervan zullen wij de vereischten van eene doelmatige inrigting voor oogziekten beneden verder trachten te bepalen.
Met deze bepaalde oogheelkundige instellingen kan , waar zulks mogelijk is, eene oogheelkundige cliniek buiten het hospitaal (buiten praktijk) verbonden worden ; daartoe zijn zoodanige ooglijders geschikt, welke slechts geneeskundigen raad verlangen, of, wegens den chronischen aard of de ongeneeslijkheid hunner oogziekten, van geen belang voor het cliniscli onderwijs zijn en door hunne opname het verplegen van meer belangrijke lijders zouden beperken of verhinderen.
miën enz. veelal gebrekkig. De geneeskundige faculteiten van Berlijn , Weenen, Parijs en Londen geven hierin een goed voorbeeld , daar zij in de beide eerste steden den leerlingen wekelijks eenigc malen, in de laatste dagelijks den vrijen toegang tot dc geneeskundige verzamelingen toestaan.



TWEEDE HOOFDSTUK.
Geneeskundig onderzoek ten aanzien der Oogheelkunde.
Aan een bijzonder onderzoek van diegenen, welke zich op hunne practische loopbaan met de oogheelkunde en de oogoperatien willen bezig houden, is er wel is waar geene behoefte; daar iedereen, die als genees- en heelkundige tot uitoefening der geneeskunde bekwaam wordt bevonden, ook de kennis van de ziekten van het oog en derzelver behandeling bezitten moet. Wilde men in dit opzigt afzonderlijke Examina instellen , dan zou men, om zich gelijk te blijven, met gelijk regt voor de overige takken der gezamenlijke geneeskunde, die dan toch ook slechts een gedeelte van het groote geheel vormen , mede examina moeten bepalen. Daar het echter eene bekende daadzaak is, dat velen, die noch voor de chirurgie, noch voor de oogheelkunde eene bijzondere opgewektheid gevoelen, gedurende hunnen academisclien studie— tijd , liet oog, als eene terra incognita, daar laten, kan het geneeskundig toevoorzigt, om de nadeeleu, die wetenschap, kunst en burgerlijk welzijn, door het veronachtzamen der oogheelkundige studie, ondergaan, met billijkheid van den examinandus vorderen, dat deze, bij het academisch onderzoek, de noodige anatomisck-physiolohische-patholofjische en therapeutische kennis, met betrekking tot het oog, bezitte, en in staat zij de gewigtigste kunst-



bewerkingen op cadavers volgens de regelen der kunst te verrigten (1).
In het Groot Hertogdom Meckelenburg Scliwerin is aan geenen arts of operateur de uitoefening der oogheelkunde en het doen van oog—operatien toegestaan , tenzij deze te voren door de geneeskundige commissie over de vereischte bekwaamheden in de ontleed— en heelkunde zij geëxamineerd geworden, en de toelating der Regering bekomen hebbe. Deze toelating wordt openlijk bekend gemaakt (Neuu medicinal Ordnung für Mecklenburg Scliwerin: S. 10 Kap. ü, en Darstellung der Medicinal—Polizei. Gezetzgebung u. s. w. von Dobnblutu , Scliwerin 1834 S. 50).
(1) Het koninklijk Pruisische reglement voor de Staats examina der geneeskundige, bepaalt slechts voor diegenen een examen, welke de toelating als genees- en heelkundige niet hebben verkregen. Het examen bestaat daarin, dat de Examinandus 1°. twee of drie opgaven uit het gebied der anatomie en physiologis van het oog zonder vreemde medehulp schriftelijk uitwerke; 2". eenige kunstbewerkingen van het oog, als van het catavact van de kunstmatige pupil enz. op cadavers volgens de voorschriften der kunst verrigte, de verschillende methoden van operatie aanwijze en de bekendheid met de werktuigen doe blijken: 3°. zijne bedrevenheid in pathologie en therapie van het oog mondelijk bewijzen moet.
Het besluit van de Keizerlijke Oostenrijksche Hofcommissic van den 2den Mei 1818. (Verg. Ferro's Sammlung v. s. 46) vordert van hen, die het diploma als magistri in de oogheelkunde wenschen te verkrijgen, dat .zij gedurende twee heele jaren de voorlezingen over de oogheelkunde bijgewoond en eene kunstbewerking van den graauwen staar onder opzigt van deu Hoogleeraar in de oogheelkunde verrigt hebben.



Aanmerkingen als bijvoegsel van den Vertaler.
Hier in Nederland, voor zoo veel wij ons herinneren kunnen, heeft men nimmer een bepaald Examen in de oogheelkunde afgenomen; ter opheldering dan van den vroegeren toestand en meening omtrent dit onderwerp , en ter herdenking van hetgeen hieromtrent voormaals plaats vond, willen wij hier kortclijk een en ander bijbrengen.
Het vroegste, hetwelk wij daarvan vermelden kunnen, is door den Gildebroeder Hebm. Meijer , in een wetboek in het jaar 1-736 beschreven , en bij Pieter van den Berge , ordinaris stadsdrukker te Amsterdam , met Privilegie, in quarto uitgegeven: dit werk , alle de privilegiën, willekéuren en ordonnantiën van het Collegium Chirurgicum Amstelaedamense van den jare 1461 tot en met den jare 1736 bevattende, zoo vindt men daar in een Extract uit de willekeuren der slad Amstelredamme, van A°. 1552 en wel het volgende XXsle Art.
« Dat van nu voortaan geene Meesters, die hen sul« len willen onderwinden iemand binnen deser Stede « óf hare vryheyt te snyden (1) van de steen, van « Rupture, of Cataracten te werken, eenige Monsters, « Borden, Tekenen, of Brieven sullen mogen opslaan « of uyt doen hangen tot eenige plaatsen binnen deser « Stede of hare vryheyt, dan by expres consent van
(1) De operateurs off steensnijders zijn, bij opgevolgde keure van 1621 cn 1668, en ordonnantiën van 1673 , 1677 en 1700 nader bepaalt, moetende tot eyder operatie, consent vau haar Ed. G. Achtb. hebben etc.



u de Burgemeesters deser Slede, en de Overluyden en « Proefmeesters, van liet voorsz. Gilde, nog ook eenig !< werk sullen mogen doen of beginnen, dan in by« wesen van de Overluyden en Proefmeesters voorsz. « of andere, die men ben daar toe voegen sal, omme « baar werk te doorzien, en getuygenisse te geven, « of sy waardig en bequaam sullen wezen sulks te « doen of niet: waar voor de gene, die daarby wesen « sullen tot drie toe in getale, elkx hebben sullen vier « stuyvers, sonder meer tot beboef van 't Gild. En « indien iemand bier tegens dede, nadat liy voor de « eerste reyse sal wesen gewaarscbout, sal verbeuren tot <i beboef van 't Gilde twee Carolus guldens, soo me« nigmaal by daar op bevonden worde, en daar toe « arbitralyk gecorrigeert worden."
Deze keuze of verordening scbijnt dan ook steeds van kracht te zijn gebleven; men vergelijke hierbij de gemelde ordonnantiën; gelijk men dan ook in de Heelkundige waarnemingen, door den bekwamen Leidschen Heelmeester Baltiiazaar beschreven, vernemen kan, dat hij in den maand Augustus 1764, als wanneer hij voor de eerste maal de gelegenheid verkreeg, om de excisio Cataractae te verrigten, door het Coll. Chirurg, op het volgende Articul, uit de Leidsche Chirurgijns Gildebrief wierd opmerkzaam gemaakt (1).
« Ende zullen alle oculisten of oogmeesters, steen, « ende Breuk of Scheurselsnyders, van waar die ook « mogen wezen, alhier onder het Gilde, ende Hand-
(1) A. Baltiiazaar , Heelkundige waarnemingen inzonderheid van zware en moeijelijkc gevallen uit een vijf en twintigjarige oefening bijeenverzameld, te Leijden 1779.



« werk begrepen zyn: ten inzigte dat zoodanige werken « zeer luttel, of weinig onder de Chirurgyns gedaan « worden, overmits de groote periculen, fouten, ende « toevallen in zoodanige werken meestepart bejegenende: « mits dat de voorsz. oogmeesters, steen— ende Breukte snyders niet en zullen mogen werken, ofte snyden, « dan met Consent van die van den geregte, op 't ver« zoek van de naaste vrienden van den lydenden Per« soon, verleend, ende ten overstaen ten minsten van « een Stads Doctor, en twee Stads Chirurgyns, indien « de operatie geschieden zal door dezes stads operateur: « ende wanneer de operatie geschieden zal door een an« der, geen geadmiteerd Stads operateur zynde, dat « dan alle de Stads Doctoren en Stads Chirurgyns, « daar toe genegenheid hebbende, aldaar zullen mogen « present zyn, zonder te kunnen geweerd worden, ten « einde by dezelve kennisse mag werde gedragen, of « zy ook natuurlyken of menschclyken handelen: ende « dat zy luiden ('t zy inwoouders of vreemdelingen zyn« de) alvorens eenige werken te beginnen, in handen « van den Deken van het Gilde (die daar bij ook ty« delyk moet verzocht worden) voor ende in plaatse van « alle ongelden ende lasten zullen betalen eene somma « van drie Guldens, waar voren dezelve zullen toege« laten worden alhier in 't gunt voorsz. is te werken; « zonder hen der Chirurgie verder te mogen onderwinte den; ten ware, mits poorterwordende, hen de proeven « onderwerpende, ende 't Gild voldoende , alles gelijk « hier voren." —
Dat men verder eene meer bijzondere kennis en geschiktheid tot het doen van oogoperatien verlangde, zouden wij, door hetgeen de zeer bekwame Heelmeester
11



H. Nissen ondervonden heeft en hetgeen liij, om tot den titel van Oculist en Operateur van de cataract van het Binnengasthuis te Amsterdam en van de stad Alk' maar te geraken, heeft gedaan, verder kunnen ophelderen. — Ook zoude ik zulks kunnen bevestigen door hetgeen mij, bij de bevordering tot stads operateur van de Cataract is te beurt gevallen; trouwens, wij behouden het voornemen , om, bij eene gepaste gelegenheid, daarvan eene mededeeling te geven, als ook van de aanvragen , die vroeger de Cataract—lijders zelve verpligt waren te doen, om tot de operatie toegelaten en in het Binnengasthuis verpleegd te mogen worden ; zonder voor het tegenwoordige deswege iets meer te zeggen, zoo schijnt thans de toelating tot den titel van Oculist op de algemeene bevoegdheid tot de uitoefening der Geneesen Heelkunst te berusten; ondertusschen, er bestaat, zoo als wij hebben opgemerkt, blz. 14, eene wet van 6 Augustus 1821, omtrent het Examen van Oogmeesters, waarom deze vergunning nimmer als wettig kan beschouwd worden. — Evenwel dit heeft niet belet, dat velen, bijzonder in Amsterdam , zich den titel van Oculist., Oogmeester, hebben toegeëigend; evenwel kan, mijns inziens, zulks de bedoeling der wet niet zijn; ten minsten wanneer men deswege geene bijzondere proeven of wettige redenen, of zijne bijzondere geschiktheid daartoe kan aanvoeren. — Aldus om daartoe te geraken behoort, mijns bedunkens, deze 'bevoegdheid erkend te zijn, en daartoe eene meerdere kennis en een bepaald Examen te worden gevorderd; en is zulks ook nuttig, opdat het publiek zich op hunne meerdere kennis en bekwaamheid verlaten kan. Het zoude alzoo , zoo wij meenen, noodzakelijk zijn, dat hier naauw op gelet



wierd, en dat men in het vervolg een bepaald Examen afnam en, zoo als in andere landen , voor Oogartsen en Oogmeesters vaststelde; waardoor men een meer bepaald regt verkreeg, om dezen titel aan te nemen ; en dit zoude immers niet vreemd zijn, wanneer wij hierbij vergelijken hetgeen vroeger in Nederland plaats vond.
Bij aldien wij al hetgeen reeds heeft plaats gehad, en hetgeen nog dagelijks voorvalt, nagaan, zoo zal dit ook wel, gelijk wij bereids vroeger bij andere gelegenheden hebben opgemerkt, in vele gevallen altijd zoo zijn en blijven; ook is het niet minder waar, dat, wanneer men de uitmuntende vorderingen, die aangaande de genees— en heelkunst der oogen worden waargenomen , onpartijdig met de practische beoefening vergelijkt, het maar al te zeer blijkt, dat de eene beoefenaar dikwijls voor dit gedeelte en die weder voor dat gedeelte meer geschikt schijnt te wezen, en men aldns , het zij dan verdiend of onverdiend, — het eerste durven wij wel vertrouwen en voor ons vaststellen, — bij het algemeen een voorkeur, als meer bekwaamheid in een gedeelte der kunst bezittende, daarin verkrijgt, en alzoo ook in de gelegenheid is om zijne praktische ervaring te vermeerderen; gelijk zulks dan ook, wat men daar ook van zeggen mag en kan, wel mede al-j tijd zoo blijven zal.
Wanneer wij dan ook de geneeskunst, die eene zoo onmetelijke uitgestrektheid heeft, als geheel overziet en onpartijdig beoordeelt, dan beboort, gelijk ik reeds elders heb opgemerkt (1), bet verdeelen der kunst al
(1) Verg. mijn betoog ter overwegiug aangaaade eene voorgestelde geheele vereenigiug enz,, blz. 52.



I
leen in de uiloefening te bestaan; want, liet is eene uitgemaakte zaak en door een ieder erkend, dat de genees— en heelkunst, als wetenschap beschouwd, als ondeelbaar moeten gehouden worden; en het is aldus, dat ik mijne meening omtrent het practische of beoefenende gedeelte nog eens kortelijk wil herhalen. Als algemeen beginsel stel ik vast, dat het beschouwende, het theoretische van den ganschen omvang der kunst, tot verkrijging van eene grondige kennis der geneeskunst, den arts in den volsten zin even zoo zeer noodzakelijk is, als dat de werkdadige beoefening dezer zoo uitgebreide kunst, wel ingezien, ook door geen éénen arts in alles voldoende kan beoefend worden. Immers de practische beoefening der genees— en heelkunst, in hare gebeele uitgebreidheid beschouwd, vereischt zoo veel, dat men dit wel nimmer in éénen practicus vereenigd zal vinden.
Inderdaad wij meenen voor diegenen , welke mijn betoog omtrent het doelmatige van eene scheiding in de beoefening der bijzondere vakken van Genees- en Heelkunst niet gelezen hebben, te mogen herzeggen: welke Artsen zijn er en hebben er geleefd , die voor alles even zeer zich bekwaam hebben getoond ? Een groot Geneesheer is maar zeldzaam tevens een uitmuntend Heelmeester, en nog veel minder een uitstekend Operateur; immers, dit laat zich niet in éénen Arts vereenigen; en hierin onderscheidt zich als van zelve de beoefening en het handdadige der kunst; en daar, op deze wijze, de werkkring van ieder Arts wordt aangewezen, zoo brengt zulks ook even gemakkelijk eene doelmatige scheiding voort; daar, zonder het eene vak boven het andere voort te zetten, een ieder zich zeiven onderscheidt $



terwijl de voortreffelijkste Geneesheeren even zeer zullen kenbaar worden , als de allerbekwaamste Heelmeesters en de verdienstelijkste Operateurs. — Door bet aangevoerde blijkt bet overtuigend , dat eeue zoo algemeene geschiktheid en bekwaamheid voor alle vakken niet in éénen practicus vereenigd bestaan, en ook nimmer gevonden zijn; en wel ingezien bestaat daartoe, in het algemeen beschouwd, ook geene noodzakelijkheid; en wat zoude het dan beduiden, om dit te willen vorderen — Wel is waar, dat sommigen, zoo als wel meer het geval is, in zich zeiven alles willen vereenigen; dan, zonder deswege eenige bedenkingen te maken , zoo durven wij gerust zeggen, dat dezulken gewis geene geringe verbeelding van zich zeiven hebben en voorzeker geene voldoende practische inzage in den geheelen omvang der Geneeskunst hebben verkregen. — Het mangelt dan ook in deze eeuw geenszins aan Geneesheeren van eene uitgebreide kennis en bekwaamheid; wie zoude dit anders denken ; trouwens, kennis en ervaring vereenigd, zijn het, die ons het meest in de maatschappij kunnen verdienstelijk doen zijn; wij houden het voor vast, dat diegenen, welke met verstand en goede grondbeginselen een vak gekozen hebben, en daarin met hunnen aanleg zijn te rade gegaan, — wanneer zij datgeen, hetwelk zij eenmaal ondernomen hebben, met ijver voortzetten en daarin volharden, — zich vleijen kunnen het daarin verre te kunnen brengen. Ondertusschen, wij achten het voor ondoenlijk, oin alle vakken der Geneeskunst volledig en naar waarde te doorgronden en daarin eene voorwaardelijke geschiktheid te bezitten, en daarbij tevens de zoo noodige kennis en ervaring te kunnen verkrijgen; daarvoor zijn dan ook gewis



onze vermogens te beperkt, en zulks behoort ons als van zelve de bewustheid te geven, dat, willen wij bet vak onzer keuze , de Geneeskunst, naar wensch voorstaan en behartigen, en hetzelve zoo mogelijk tot eene betere hoogte opvoeren en tot meerdere volkomenheid brengen , men dan daartoe niet beter komen kan, dan slechts een éénig vak te kiezen en te behartigen, en daaraan ons geheele leven te wijden.
Men erkent deze waarheid zeer algemeen; immers nog zoo lang niet verleden, namelijk iu het jaar 1820, zijn er te Rotterdam bij N. Cobnel twee stukjes, doch van eenen onbekenden — vermoedelijk eenen geneeskundi • gen — schrijver uitgekomen, bevattende: een woord aan het publiek} over de nadeelen en gevaren, welke men te vreezen heeft, wanneer Doctoren, Chirurgijns en Apothecars , buiten hun vak te treden. — Onder de zinspreuk: Ne sutor ultra crepidum, dat is: Schoenmahoudt u bij uwe leest. —
Maar wie zal ook niet de begrensdheid van zijn kunstvermogen, hoe ook de wetenschap is vooruitgegaan en steeds vooruitgaat, toestemmenj immers diegenen, welke wel het meeste weten, en de bekwaamste en ervarenste in de kunst zijn, gevoelen het best wat hun nog ontbreekt, en deze zijn ook het meest gezind, om hunne beperktheid te belijden; ook wij houden ons overtuigd, dat die jonge kunstoefenaren, die zoo veel spoediger dan voorheen in wetenschappelijke kennis vorderingen hebben gemaakt, en daardoor meer op hunne kennis en kunstvermogen meenen te kunnen betrouwen, bij de beoefening hunner kunst, zich daarin te leur gesteld zullen vinden, en ook gewis nader tót een nederiger besef zullen komen. — En waarom zouden zij dit



niet doen ? Wij vertrouwen dan ook, dat wij nog en uit overtuiging kunnen zeggen, hetgeen in eene vereeniging van Geneesheeren te Hamburg door een' Arts in eene voorlezing, bevattende Etwas vom Utujeicissen in der Arztneykunst, den 1 September 1772 gezegd is. « Es ist eine allen Aerzten bekannte Sache, dass alle « Krankheiten sich nie leicliter als auf dem Lelirstubl « des Professors beilen lassen, denn vor dem Kran« kenbette verlassen ums sebr oft die besten Tlieorien, « wenn sie aucb von den grössten Aerzten ganz fein « ausgesonnen, und fast mathematisch bewiesen siud. — « Wir thun demnach sehr wolil, wenn wir, der Wahr«*heit zu Ehren, unsre unwissenheit in sehr vielen « Fallen bekennen, und nur gestehen, dass wir oft im « Finstern tappen (1). — Ook zelfs de groote Halleh heeft reeds getuigd, en met welke regeleu wel alle artzen bij het eindigen hunner loopbaan mede zullen instemmen en met hem zeggen:
lm -weiten Labyrinth von scheinbaren Begriffen Kan auch der Klügste sich in fremde Bahn vertiefen; Und wenn sein siehrer Schritt sich nie vom Pfad vergiszt Sieht er ain Endc doch, dass er am Amfang ist.
Wij achten het alzoo zaak, om zich op dat gedeelte der kunst meest te bepalen en practiscli toeteleggen, waarvoor men zich het meest en het best berekend ge • voelt, en dit heb ik ook gedaan , en ik hoop mij daarbij meer in de Maatschappij en voor de Menschheid te mogen nuttig en dienstbaar maken; het is ook laakbaar
(1) Abhandlungen und Beobachtungen aus der Arztneygelahrthe'it von einer Gesellschaft von Aerzten , in Hamburg. Herausgegeben von D. Paul Diterich Giseke , Hamb. 1776, S.67. (Men leze verder deze Verhandeling).



om algemeene kundigheden en bekwaamheden voor te wenden , die men niet bezit , en het is ijdelheid om te willen schijnen te welen, hetgeen men nimmer geleerd heeft en niet weten kan; en deze mijne meening zoude dan ook tot niets dienen, indien zij niet met de waarheid overeenstemde. Trouwens, wij zullen deswege in het oordeel van zaakkundigen en onpartijdigen berusten; daar de waarheid wel vooral in de zaak zelve maar niet in de meening gelegen is.
Die Artzen alzoo, die met een vlug oordeel, een' waarnemenden geest en met eene fijne takt en scherp gezigt en groote handigheid begaafd zijn, zullen dan ook het best hunnen aanleg en bekwaamheid kunnen berekenen, en door eene bepaalde keuze, ook gewis het verste komen. Wij vertrouwen dan ook dat velen, van de wezenlijkheid daarvan bewust, zich gewis met ons denkbeeld vereenigen zullen , dat het in de groote steden en vooral voor de hulpbehoevenden niet nuttig of noodzakelijk is, dat men alles in de practijk vereenige, en men anders zijne waarde vermindert; neen! dit zullen wij 'geenszins toestemmen, daar wij maar te zeer overtuigd zijn, gelijk ik in mijne practische loopbaan steeds ondervonden heb, dat geen hulpbehoevende de kennis en behandeling der oogziekten, en nog veel minder de herstelling en de genezing der blinden, als eenen geringen tak der geneeskunst heeft beschouwd en aangezien; — en daar tot de werkdadige beoefening van dit gewis zoo zeer belangrijk onderwerp der kunst, zelfs bijzondere vereischten en geschikte aanleg in den practicus voor noodwendig worden gehouden, zoo vertrouwen wij ons niet vernederd te hebben, door ons dit gedeelte der kunst zoo bijzonder te hebben aangetrokken.



En waarom zoude men, wanneer men eene algemeene opleiding genolen en daarbij eene algemeene kennis, zoo noodig om doel te treffen, verkregen heeft, niet het vak mogen kiezen en aanvaarden, waarvoor men zich het meest herekend gevoelt, en waardoor men in de maatschappij ook het meest aan zijne bestemming kan beantwoorden; hier naar te streven is pligt en voor het minst onze wensch. Immers, alle deelen der geneeskunst hebben aanspraak op de vereering der maat • schappij; en zoude het ook, door de geheele vereeniging van alle vakken, ontstaan, dat bij velen eene oppervlakkigheid werd waargenomen, die, integendeel der meening, hunne waarde en hunne achting in de maatschappij vermindert.
Ofschoon, na overweging, deze onze gemaakte bedenkingen, omtrent de onbestaanbaarheid van eene zoo algemeene vereeniging van alle de vakken tot eene doelmatige beoefening der geneeskunst, gereedelijk door de meeste artsen zullen worden toegestemd, zoo vermeenen wij, tot besluit en bevestiging van onze meening, hier niet ongepast, te mogen vragen, of er niet zelfs eene tegenstrijdigheid in het geen plaats heeft gevonden wordt; want, wie zal het overeenbrengen, dat tot de bestudering en bekwaammaking van een vak als de genees- en heelkunst een zoo groot aantal Hoogleeraren benoocligd is. Men vergelijke hierbij het betoog omtrent eene hervorming in het onderwijs van den zeer geleerden Geneesheer Abntzenics (1), waarbij geen Professor wordt voorgesteld, om alle vakken te zamen, of onverschillig welke, te onderwijzen, maar wel degelijk
(1) Bijdragen tot geneeskundige staatsregeling, N°. 4, Iiladz. -234.
12



verondersteld wordt in het eene of andere onderwerp eene speciale kennis en bepaalde ervaring te bezitten} dit dan maar al te waar zijnde, boe kan men dan van een' kweekeling in de kunst of een' nog onbedreven en jeugdigen Arts zoo alles onderstellen, eisclien of verwachten. Wij vinden hier voor het minst een onwe dersprekend bewijs voor ons gevoelen; maar wie zal dan ook niet met mij instemmen^ dat in de groote uitgebreidheid geenszins de meeste verdiensten begrepen kan zijn. — En waarom zoude dan eene wetenschap, welke bij de docering niet geheel vereenigd kan worden, bij de beoefening verdeeld zijne waarde kunnen verliezen. — En uit dit oogpunt beschouwd, zoo stellen wij ten minsten ons voor, dat, bij de beoefening 'der geneeskunst, evenzeer als bij het onderwijs, de afzondering der onderscheidene vakken in vele opzigten tot eene meerdere kennis en bekwaamheid zal kunnen leiden; en hoe zal men het anders in ieder vak op de vereischte hoogte kunnen brengen? —
Ondertussclien, wie zoude niet alles, waartoe zijn beroep hem de gelegenheid geeft, ten nutte der lijdenden , — bij aldien bij zich daartoe bekwaam en in staat bevindt, — met zorgvuldigheid en welwillendheid aanwenden, en zich in zijne beroepsbezigheden nuttiger en bekwamer trachten te maken; desniettemin, dergegelijke pogingen behooren ook, indien zij aan het doel zullen beantwoorden, met bekwaamheid te worden vol voerd; want, zonder dat zijn alle ondernemingen, indien men daartoe de oefening niet bezit, hoe welgezind men ook wezen moge, en hoe gaarne men ook helpen wil, niet alleen te vergeefs, maar kunnen nimmer aan het oogmerk van het vak, de herstelling na-



melijk, beantwoorden, en rzijn, helaas! meer ten onnutte en komen, bij ongunstige uitkomst, alsdan ten nadeele van den lijder uit. —
De beroemde Camper heeft weleer, daarvan overtuigd , met regt gezegd, dat alle die door beproefde geneeswijzey hetzij kunstmatig hetzij door geneesmiddelen, de ziekten willen trachten te lieelen, zich jegens het menschelijk geslacht zeer verdienstelijk maken/ en wie zoude daar niet aan wenschen te mogen beantwoorden, en het zijne daartoe bijdragen, of voor het minst, daar naar streven; — doch men herdenke ook, dat hij evenzeer gewaarschuwd en gezegd heeft, « dat « hij die zich aan de oogheelkunde toewijd, eene « hoogst moeijelijken taak op zich neemt"
Het is trouwens bekend en opmerkenswaardig, hoe de oogen—heelkunst, deze immers zeer gewigtige tak der genees- en heelkunst, in de latere jaren, zoo in Italië} Engeland, Duitschland als Frankrijk en zelfs in Nederland en Belgie eenen roemvollen ijver heeft opgewekt; dit strekke dan ook tot eere van allen, maar zulks kan het nimmer noodzakelijk maken, dat een elk dit vak beoefene; en wie zal daar niet mede instemmen? Evenwel zijn er gewis die het, om welke reden dan ook, anders willen; dan het willen is een ieder eigen, en wij leven ook niet met eene en dezelfde gedachten of wensch; dit is even zoo onmogelijk als dat men zoo als de spreekwijze zegt: het een ieder van pas zouden willen maken; trouwens, hierin zal een elk wel met mij moéten berusten, terwijl wel nimmer een ieder dezelfde zaak beminnen en bewonderen zal; en om deswege voor ons een troostend woord te hooren, zoo herinneren wij ons hier het volgende versje van



een Duitsch Dichter naar liet bekende gezegde van Horatiüs gevolgd:
So vielo Mcnschen sind, so wechslen die Gedanken. —
Das Lob und Schelten weisst niclits von gemessncn Schranken. Der eine urtheilt wolil: der andere lasst sich blinden. —
Wer wil! uur einen Hut, auf alle Köpfe finden? —
Het is dan ook niet zelden reeds gebleken, dat sommigen wel de lust tot opereren hebben, maar daartoe de zoo noodige bekwaamheid niet naar eisch bezitten, en door de ongunstige uitkomsten hunner ondernemingen, als van zelve daarvan afzien, en met reden, daar zij gevaar loopen van hunne bekwaamheid ook tot andere kunstbewerkingen in verdenking te brengen, daar dikwijls die genen, welke eene operatie, met het uitzigt om daardoor het gezigt te herkrijgen, hebben ondergaan, en daarin niet geslaagd zijn, zich daarover steeds beklagen en veelal den operateur, hetzij dan met of zonder reden daarvan de schuld geven. —
Te regt heeft Schiller gezegd: —
Sterhen ist nichts — doch leben und nicht selien dan ist ein Unglück. —
Herdenken wij dan ook hier, hetgeen wij reeds vroeger hebben opgemerkt, en andermaal met Professor van Goüdoeveu zeggen:
« Wie toch zou durven beweren, dat men in alle « deelen van de geneeskundige weienschap door en door « moet ervaren zijn, dat men alle gelijkelijk moet be« oefenen, en het iemand niet vrij zoude staan, het « eene boven het andere als zijne bijzondere lieveling « te, begunstigen ? Maar, en dit was de bedoeling der « stelling, hij doe dit in dien geest, dat hij nimmer



« den onderlingen zamenhang van allen uit het oog « verlieze, en geene der schakels beleedige, welke het « geheel te zamen houden en verbinden (1)."
Mijne méening is aldus, en zal het steeds blijven, dat, ter bereiking van het ware doel, de bevordering der oogen-heelkunst en tot nut van het algemeen, de bevoegdheid tot de uiloefening en verrigting van belangrijke oogopera tien, niet dan na de aflegging van een bepaald Examen en onder eenen aangenomen Titel kan en behoort vergund of verleend te worden ; aangezien van de grondige en bekwame beoefening het geluk en de welvaart van zoo velen daaraan op het naauwst verbonden is.
Dat dan de zoo noodige naijver blijve heerschen, en diegenen, die zich daartoe bekwaam bevinden, met welwillendheid alle hunne pogingen aanwenden, om de oogen-geneeskunst te bevorderen, en steeds luisterlijker en nuttiger te maken, en alles bijdragen wat daartoe strekken kan. —
Ook moet men, wanneer men de oogen-geneeskunst in eere zal houden, en indien men op de bevordering der kunst ëenigen prijs wil stellen, niet alleen de kunst, maar ook derzelver beoefenaren voorstaan. — Over het geheel ook heeft men zich met hetgeen wij betoogd hebben, niet alleen vroeger vereenigd; men vergelijke hierbij hetgeen wij deswege Bladz. 1—30 hebben bijgebragt; maar ook nog blijft men met ons in dezelfde meening; en ten bewijze hiervan strekke daartoe
(1) Redevoering ter viering van het vijftigjarige bestaan van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten cn Wetenschappen, gehouden door Prof. Mr. van Goudoever op den 26slcn Junij 1824.



hetgeen nu onlangs de Hoogleeraar Himly te Göttingen, m zijn werk: Die Kranklieiten und Misslildungen des mensclihohen Auges und deren Heilung. Erste Lieferung. Nordhausen und Leipsig 1843, uitge komen, gezegd heeft} en wij willen hiermede deze onze bijdragen besluiten: —
Unter den jüngeren Aerzten giebt es bei uns keine Anophthalmologen mehr. Auch in England und Italien, besonders in ersterem, hat dieser wichtige Zweig der Heilkunde rühmlichen Eifer erweckt. -
So muss es auch sein. — Aber nicht jeder Arzt braucht Augen-operatör zu sein. — Eines Theils hat nicht jeder die dazu nöthige Anlagé, andern Theils würde selbst das Publikum dadurch nicht einmal gewinnen, denn bei der verhaltnissmassig nicht bedeutenden Haufigkeit solcher Augenkrankheiten die eine Operation erfordern, würde der Operator dann nicht mehr die ïhm so nöthige Uebung sich erwerben und erhalten kónnen. Endlich ist bei denjenigen Fehlern der Augen, welche Z. B. eine Staar-operation, eine kunstliche Pupillenbildung, eine Operation des Entropion erheischen, hein perieulum in mora vorhanden. — Hoe zeer er dan omtrent dit onderwerp een zoo verschillend gevoelen plaats vindt, wij voor ons achten het genoeg hier onze gedachten te hebben medegedeeld. Mogten wij dan ook al met anderen van zienswijze blijven verschillen, ons doel is evenwel alleen, om door ons betoog onze meening op eene zoo veel mogelijk overtuigende wijze voor te dragen. — Daarbij stellen wij het buiten allen twijfel, dat het daarstellen van inrigtingen tot genezing van oogzieken en blinden en een chnisch onderwijs ook in oogoperatien niet



alleen nuttig is, maar dat ook de sticliting van eene inrigting in de oogheelkunde tot practisch onderwijs in Nederland voor jonge geneeskundigen en zoo ook tot welzijn der lijdende menschheid wenschelijk is, en dat aldus deze mijne voordragt, geenszins als ongepast zal gehouden worden, maar veeleer algemeen zal worden toegestemd, dat zoodanig eene nieuwe instelling, als met zoo veel vrucht alom daargesteld, zich, door hare nuttigheid en noodzakelijkheid, indien men hij andere landen niet ten achteren wil blijven, als van zelve aanbeveelt.



WERKEN
VAN DENZELFDEN
SCHRIJVER,
welke bij den uitgever dezes mede te bekomen zijn.
Buchohn , (W. H. J.) de Hoornvliessteek (.Keratonynis, punctioCorneae). Eene nieuwe Methode, om de Cataract te opereren; beneyens eenige ophelderende verhalen van gedane operatiën. Naar liet Hoogduitsch , met Aantcekeningen vermeerderd, door W. Menseut, Oculist en Stads-Operateur van de Cataract. Amsl. 1812, gr. 8°. f 0,90. Menseux , (W.) Verhandeling over de Keratonynis (punctio Corncae , Hoornvliessteek). Eene uitgevondene kunstbewerking, om de blindheid, welke door de Cataract ontstaat, te genezen, Amst. 1816,
gr. ■ * • / 1>80*
Geschiedkundig Overzigt omtrent de hecrschende en
voorkomende Oogziekten in Nederland, lste Stuk. Amst. 1827,
gr. 8° 
Geschiedkundige Verhandeling , over de operatie tot
vorming van eeneu kunstigen Oogappel, benevens de beschrijving eener nieuwe en zekerder manier, om dezelve door eene tweevoudige of dubbele schaar te bewerkstelligen , Amst. 1828, gr. 8°. Met
2 platen • \ • • , • • f..2'20'
Mémoires Ilistoriques sur 1 operation de la pupille ar-
tiflcielle, et description d'une nouvelle Méthode, pour la faire avec plus de sureté au moyen de la diplotomise , Amst. 1S^9, gr. 8°.
Avec deux planches. . . • • •, "
Deze verhandeling heeft, uit hoofde Yan de daarbij afgebeelde dubbele of tweevoudige schaar, een doelmatig Instrument, ter verrigting ook Yan andere heelkundige operatien , door den Auteur Diplotomus genaamd, eene meerdere waarde voor alle beoefenaren der Heelkunst (*). . .
Verhandeling aangaande de uitvinding, het gebruik
en het misbruik der Brillen, benevens algcmceue aanwijzingen, om eencn Bril te kiezen, cn wat men vooral bij het gebruik van denzelven heeft in acht te nemen. Amst. 1831.
Betoog ter overwiging, omtrent eene voorgestelde > er-
eeniging zoo wel als van het doelmatige van de bestaande Scheiding, doch slechts in de uitoefening der bijzondere vakken van Genees-
cn Heelkunst • • • ■ • f > :
Wees toch voorzigtig met de oogen, en doe er niet
te veel aan! eene raadgevende waarschuwing , tot behoud en bewaring van het gezigt. Amst. 1S42. . ...... f 0,JO.
Dit Werkje tot bewaring cn behoud van het Gezigt geschreven, bevat zeer vele wenken en mededeelingen omtrent den invloed die de Spijzen en Dranken, eene drooge, zuivere of vochtige lucht en zoo ook de levenswijze op de gezondheid der Oogen hebben, alsmede waarvoor men zich tot behoud en bewaring van liet gezigt behoort te wachten. Dit voor een ieder nuttig werkje ïsdan ook door de bevoegde Boekbeoordeelaars als een geschrift, hetwelk niet alleen raadgevingen om Oogziekten voortekomen bevat, maar ook , zoo dezelve bestaan, den regten weg tot herstel aanwijst , der aanbeveling zeer waardig geoordeeld.
(•) Zie Vadorl. Lttttrotf. Janotrij i8a9» No. X, bi. xo, VotkbticUuvtog.