„LEVEN
bi
geestesstrijd onzer daj.
Een brochurenreeks'
%
Serie I N
AFSTAMMNGS- en BlUTATit-.
DOOR
HUGO DE VRIES
Hoogleeraar aan de Universiteit te Amsterdam.
BAARN HOLLANDIA-DRUKJr



-OEN"
den geestesstrijd Hen
TENSCHAP
o van:
Dr. A. W. BRONSVELD; x. P. G. BUEKERS; Prof. -> Prof. Dr. P. D. CHANTEPIE -kof. Dr. S. CRAMER; Prof. Dr. J. M. FRANKEL; Dr. A. H. DE j. HERDERSCHEE; Prof. Dr. A. G. vV. MALLINCKRODT; Dr. C. J. NIEMEYER; x. OORT; R. J. W. RUDOLPH; Dr. A. J. C. NIJDERS; Prof. Dr. J. J. p. VALETON Jr.j Prof.Dr. H. VISSCHER; Prof. Dr. HUGO DE VRIES- P B WESTERDIJK e. a.
PROSPECTUS.
Aangemoedigd door de belangstelling, die onze uitgave ,,Pro en Contra betreffende vraagstukken van Algemeen Belang reeds terstond bij de verschijning der eerste nummers mocht ondervinden, hebben wij het plan )gevat, om, naast deze bestaande „Pro en Contra"-uitgave, andere reeks kleine, op zich zelf staande geschriften ht te doen zien, waarin op beknopte, populaire, doch * wijzc wordt gehandeld over alle die vraagstukken, er onmiddellijk verband houden met de diepste behoeften des menschen, die vraagstukken dus, 'lke wij, in den strijd om een wereld- en levensvenal tot klaarheid moeten trachten te geraken, zen wij ons niet, dat het dikwijls noodig zal •"aagpunten op 't gebied van godsdienst en n te zien, die, uit gehechtheid aanbe-<elg op pag. j van den omslag).



AFSTAMMINGS- en MUTATIE-LEER
DOOR
HUGO DE VRIFS
Hoogleer aar aan de Universiteit te Amsterdam.
.A
^■===1 ▲
BAARN HOLLANDIA-DRUKKERIJ 1907



HEDERL. MAATSCH *,7,7]
Ti:; BEVORDERING DEC! GENEESKUNST



De afstammingsleer is de voorstelling van den gemeenschappelijken oorsprong van de levende wezens dezer aarde; zij neemt aan dat door gestadige veranderingen allengs de hooger ontwikkelde soorten uit de lagere ontstaan zijn. De mutatie-leer tracht dit denkbeeld te verbinden met de dagelijksche waarneming van de onveranderlijkheid der soorten door aan te nemen, dat nieuwe vormen uit de oude schoksgewijze te voorschijn komen. Elke zoodanige schok doet een zeker aantal individuen de grenzen hunner soort overschrijden, en vormt daardoor een of meer nieuwe typen, naast het oude, dat in de overige individuen blijft voortbestaan.
Uit haren aard is de afstammingsleer een vergelijkende wetenschap. Eveneens berust de mutatie-leer in hoofdzaak op vergelijkende studiën. Maar zij heeft daarenboven het groote voordeel van rechtstreeks aan het experiment te kunnen worden getoetst. Gaat de verandering van planten en dieren schoksgewijs, dan moeten die schokken voor ons oog zichtbaar kunnen zijn. Het ontstaan van nieuwe soorten uit oudere moet proefondervindelijk kunnen worden bewezen en, wat haast nog meer zegt, in al zijn bizonderheden kunnen worden bestudeerd. Natuurlijk kan men niet meer zien, hoe de thans levende vormen uit andere ontstaan zijn; dat zijn geschiedkundige feiten, die alleen voor vergelijkende studie toegankelijk zijn. Maar er is geen reden om aan te nemen, dat de evolutie van het planten- en dierenrijk thans reeds haar einde bereikt zou hebben. Integendeel, alles pleit er voor dat de organische wereld nog steeds in een staat van wording en vervorming verkeert. Is dit zoo, dan moet het



ons gelukken, die omvormingen van soorten in andere van tijd tot tijd waar te nemen, en uit die waarnemingen de wetten af te leiden die het verschijnsel beheerschen. Met behulp van die kennis kunnen wij dan trachten, de afstammingsleer zelve verder op te bouwen en daardoor tot een diepere kennis der ons omringende natuur door te dringen.
Want de afstammingsleer is een natuurlijk gevolg van de behoefte van den denkenden mensch om een weg te vinden in de chaos van vormen, die het leven ons overal doet zien. Wie slechts enkele planten en dieren kent, heeft aan zulk eene voorstelling geen behoefte; hij kan ze nog allen zonder al te veel moeite van elkaar onderscheiden en herkennen. Zoodra men echter in zijne omgeving de vele honderden van soorten gaat waarnemen, begint men de noodzakelijkheid te gevoelen van groepeering en rangschikking, en dit leidt van zelf tot de erkenning van een zekeren graad van natuurlijke verwantschap. De groepen, die daarbij het eerst in het oog vallen zijn die, welke wij thans geslachten noemen en dit feit spreekt het duidelijkste uit de omstandigheid, dat voornamelijk deze geslachten in de volkstaal een naam hebben. Soortnamen als paard en ezel, leeuw en tijger vindt men voor de dieren en planten, die een belangrijke rol in het leven der menschen spelen of gespeeld hebben, maar groepnamen als rozen, lelies, boterbloemen en tallooze andere dienen tot onderscheiding van de minder belangrijke typen der natuur. Vóór den tijd van Linnaeus kende men de geslachten, maar niet de soorten, en omtrent grootere groepen had men nog slechts zeer vage voorstellingen.
Toen kwam de periode waarin de flora en fauna van het eigen land zoo grondig mogelijk bestudeerd werd, en waarin tevens in alle deelen dezer aarde ontelbare nieuwe vormen werden ontdekt en verzameld. De vormenrijkdom der natuur scheen onbegrensd; hij werd drukkend en verwarrend en de studie werd hoe langer hoe moeilijker. Maar het aantal nuttige diersoorten en planten nam eveneens toe, en daarmede het rechtstreeksch belang van het onderzoek. Orde moest in den chaos worden gebracht. Groepen met gemeenschappelijke eigenschappen en kenmerken moesten worden ontdekt, om de studie te vereenvoudigen. Aan Linnaeus gelukte het, bepaalde beginselen voor zulk een groepeering te vinden, en die, met het talent van een veldheer, over alle



bezwaren te doen zegevieren en tot algemeene erkenning te brengen. Aan hem hebben wij de overtuiging te danken, dat een systematische rangschikking der levende wezens verwantschappen aan het licht brengt, die men vroeger niet vermoedde, maar die thans als van verre zichtbare bakens den weg door den vroegeren chaos doen vinden.
Het stelsel van LlNNAEUS is minder kunstmatig dan men gewoonlijk wel aanneemt. Zijn kenmerken zijn niet willekeurig gekozen, maar als uitvloeisel van zijn erkenning van grootere natuurlijke groepen dan de geslachten. Het is geen toeval, dat een aantal der meest belangrijke tegenwoordige natuurlijke families al hun leden ook in het zoogenoemde kunstmatige stelsel bijeen vinden. Maar elke systematicus moet afronden en afsluiten, daar hij aan alle of ten minste aan nagenoeg alle vormen van planten of dieren een plaats in zijn systeem moet aanwijzen. Zijn stelsel berust op de bekende verwantschappen, en hoe talrijker deze zijn, des te natuurlijker kan het worden, maar het zal altijd een daad van willekeur moeten blijven om aan de vormen en groepen, die nog slechts onvolledig bekend zijn, een plaats in het stelsel aan te wijzen. LlNNAEUS rekende, in zijn eersten tijd, de walvisschen nog tot de visschen, maar sedert is op bijna alle punten onze kennis zóó toegenomen, dat 2ulke gevallen wel niet meer voorkomen.
De grondslag van elk systeem is de natuurlijke verwantschap. Hoe juister en vollediger de erkenning van deze, des te beter voldoet ons het systeem. Wij zijn er nog verre van af, dat die verwantschap ons in al hare bizonderheden bekend zou zijn, maar in de hoofdtrekken is onze kennis toch reeds zeer bevredigend. In groote lijnen zien wij een opklimming van zeer eenvoudige tot zeer samengestelde vormen, en wel een opklimming die van één of van enkele nagenoeg gelijke uitgangspunten, langs aanvankelijk gemeenschappelijke wegen niet tot één doel voert, maar langs telkens zich vertakkende wegen leidt tot de oneindige verscheidenheid die wij thans bewonderen.
Om van een beschrijvende wetenschap zich te verheffen tot een verklarende, moet het systeem een oorzaak aannemen die, zelve hoogst eenvoudig, zonder veel verdere hypothesen ons in staat stelt, de natuurlijke verwantschap te begrijpen. Twee voorstellingen zijn denkbaar. Of de geslachten, soorten



en familiën zijn onafhankelijk van elkander ontstaan, en dan blijven hunne overeenkomst en hunne verschillen voor ons voor altijd onbegrijpelijk. Of zij hebben die overeenkomst en die verschillen te danken aan een gemeenschappelijke afstamming en dan treden beide in het gebied der gewone, voor ons verstand en voor ons onderzoek toegankelijke natuurverschijnselen.
Deze laatste voorstelling is het denkbeeld van Lamarck en van darwin, de afstammingsleer, die naar hen genoemd wordt *). lamarck leidde het beginsel uit de in zijn tijd dóórdringende rationeele natuurbeschouwing af; darwin verzamelde een zoo overweldigend materiaal van feiten, dat het hem gelukte den krachtigen tegenstand zijner tijdgenooten te breken, en het beginsel tot algemeene erkenning te brengen. Even verward en ontmoedigend als het beeld der levende natuur vroeger was, even grootsch en heerlijk is het thans, nu het één groote harmonie geworden is. Wie de afstammingsleer verwerpt, verwerpt het machtigste middel dat de denkende mensch bezit om de Schepping te bewonderen. Zij leert ons eenheid te zien, waar vroeger slechts veelheid scheen te bestaan; zij wijst ons den weg, om door te dringen tot de Oorzaak van al wat bestaat.
Het is moeilijk zich een voorstelling te maken van alles, wat door de afstammingsleer kan worden verklaard, of waarvan zij ons het vooruitzicht opent, om door een nadere studie een verklaring te vinden. De uitwendige vormen en de inwendige bouw van planten en dieren komen in de eerste plaats. Dat een walvisch in den bouw van zijn geraamte en zijn ingewanden een veel grooter overeenkomst heeft met een muis dan met de visschen wier levenswijze hij deelt, was vóór Linnaeus onbegrijpelijk, terwijl het thans zoo natuurlijk is, dat het niemand meer verbaast. De planten onzer duinen mogen allen voor hun bizondere levenswijze geschikt zijn, maar in hun fijneren bouw vertoonen zij verwantschappen met allerlei elders levende typen, die wel door hun afstamming, maar niet door hun tegenwoordige omgeving verklaard kunnen worden. In de zee leven niet alleen de wieren maar ook het zeegras, dat met bloempjes bloeit en een anatomische
Waarom zegt men afstamming en niet opstamming, terwijl men toch een opklimming en geen afdaling bedoelt?



bouw heeft als die der hoogere planten. Beschouwt men het als afgeleid van deze, dan is zijn lichaamsbouw in hooge mate begrijpelijk, maar alleen in verband met de wieren gezien, zou het eenvoudig een wonder zijn. Zoo is het overal, wil men de levende natuur begrijpen, dan moet men als grondslag daarvoor gemeenschappelijke afstamming van verwante vormen aannemen.
Twee groote steunpilaren voor de afstammingsleer zijn de geologie en de geographie van planten en dieren. Hun beteekenis is door DARWIN in het licht gesteld en in hoofdtrekken uitgewerkt. Algemeen erkend is het thans, dat de opeenvolging der levende wezens in de geologische tijden, en hunne verspreiding over de oppervlakte der aarde in het tegenwoordige juist zóó zijn, als men op grond der afstammingsleer zou mogen verwachten. Groote en kleine landverhuizingen hebben natuurlijk ten allen tijde plaats gevonden, en zoowel de geologie als de geographie hebben daarmede rekening te houden. Maar zij kunnen de groote lijnen van het beeld niet verduisteren.
Ongeveer tegelijkertijd met DARWIN'S „Oorsprong der Soorten" verscheen de Geographie botanique raisonnée van den beroemden Geneefschen botanicus ALPHONSE DE CONDOLLE. In twee lijvige boekdeelen beschreef hij, hoe de soorten van planten niet regelloos over de aarde verspreid zijn, maar zóó, dat verwante vormen zoo dicht mogelijk bij elkander groeien. Hij verdeelde de oppervlakte der aarde in districten. Elk district heeft een eigen vegetatie-type. Zoo vormt het Noordpool-gebied een botanisch district, terwijl de kustlanden der Middellandsche zee tot een tweede vereenigd zijn en het overige deel van Europa eveneens door één enkel type vertegenwoordigd is. De verwantschap der plantaardige inwoners van zulk een gebied is onverwacht groot. Van alle bestaande soorten groeien meer dan 2/a elk slechts in één enkel district, terwijl in vele familiën slechts enkele procenten der soorten in meer dan twee districten voorkomen. De uitzonderingen zijn gewoonlijk cosmopolitische gewassen of dezulke, die onder den invloed van handel en landbouw de middelen tot een grootere- verspreiding verkregen hebben. Zoo iets, dan pleit dit gemeenschappelijk voorkomen van verwante vormen zeer sterk voor een gemeenschappelijke afstamming. Een andere verklaring toch is



onmogelijk, daar het bekend is dat gelijkheid van klimaat en van levensvoorwaarden wel een uiterlijke maar geen innerlijke overeenkomst doen ontstaan, zooals woestijnen, moerassen, hooge bergtoppen, zoutmeren en tal van andere algemeen bekende gevallen ten overvloede aantoonen.
Ook in grootere trekken, wat n.1. de verspreiding van geslachten en familiën betreft, bevestigt de geographie de voorstelling eener gemeenschappelijke afstamming. Hoe enger de verwantschap, des te dichter groeien de vormen in den regel bijeen. De planten-geographie geeft ons als het ware een blik op den stamboom, van boven af gezien. Rijk vertakt en met hier en daar dooreengestrengelde twijgen, doet dat beeld toch de zijtakken van eiken hoofdtak samen een groep vormen, die scherp genoeg van de overige is afgescheiden. Sommige takken maken groote groepen, andere kleine, sommige blijven als een bundel bijeen, andere dringen ver over hun grenzen heen. Maar het hoofdbeeld, het samenhangen van verwante vormen, komt overal met voldoende scherpte voor den dag.
Zoo is het ook in de palaeontologie, de leer der uitgestorven soorten van dieren en planten. Zij zijn in tijd en ruimte volgens bepaalde wetten verspreid geweest en die wetten hangen ten nauwste met hunne natuurlijke verwantschap samen. Het is duidelijk dat van tallooze soorten geen overblijfselen bewaard kunnen zijn, hetzij zij daartoe te klein of te week van lichaam of te zeldzaam waren, of leefden in streken waar geen afzettingen plaats vonden. Even duidelijk is het, dat nog slechts een zeer klein gedeelte der aarde in voldoende mate geologisch onderzocht is. Toch leert de palaeontologie overal een opeenvolging van vormen kennen, die men nu eens alleen in groote trekken, dan weer tot inde fijnste bizonderheden kan bestudeeren en die in het algemeen van eenvoudige vormen tot de tegenwoordig bestaande, of tot de hoogste phasen van thans reeds geheel verdwenen diergroepen leidt.
Al deze verschijnselen van systematische overeenkomst, van anatomischen bouw, van verspreiding in ruimte en tijd en tallooze andere sluiten zich ten volle bij de voorstelling eener gemeenschappelijke afstamming aan en worden door haar volkomen begrijpelijk, terwijl wij zonder haar nog slechts overweldigd zouden worden door de oude onverklaarbare, chaotische verwarring.



Al deze groote bewijzen voor de leer der evolutie zijn geheel onafhankelijk van de vraag door welke middelen en volgens welke wetten de voortbrenging van nieuwe soorten uit de bestaande geschiedt. Ook zonder op deze vraag in te gaan zou Darwin zijn bewijs ten volle hebben kunnen leveren en zijn invloed op de ontwikkeling der genoemde wetenschappen en met name op de vergelijkende anatomie zou er niet minder reusachtig om geweest zijn. Maar Darwin zag in, dat deze fijnere trekken van het verschijnsel veel meer rechtstreeks tot de verbeeldingskracht zijner tijdgenooten zouden spreken en dat hij daarom door middel van hen een veel grooteren en vooral veel snelleren invloed op de verandering der heerschende denkbeelden zou kunnen uitoefenen.
Om deze reden trachtte hij ook aan dit gedeelte zijner theorie zooveel mogelijk uitbreiding te geven. Maar het voorhanden waarnemingsmateriaal bleek daartoe onvoldoende. Rechtstreeksche waarnemingen, die eenig licht over het ontstaan van afzonderlijke soorten in de natuur zouden kunnen verspreiden, ontbraken nagenoeg ten eenen male. Telkens zag hij zich beperkt tot vergelijkende studiën, en het ontzaglijk rijke materiaal dat deze hem boden, gaf hem in klimplanten, orchideeën, insecten-etende gewassen en vele andere gevallen, een aanleiding tot meesterlijke onderzoekingen, die veel licht verspreidden, maar toch het hoofdpunt : het ontstaan van ééne soort uit een andere, niet ophelderden.
Tegenover de ondoordringbaarheid van deze muur greep Darwin's genie naar een anderen uitweg. Hij stelde het beginsel op, dat het ontstaan van planten en dieren in de vrije natuur aan dezelfde wetten moet gehoorzamen, en dus ook in hoofdzaak dezelfde lijnen moet volgen als het ontstaan van zoogenoemde rassen en variëteiten in de cultuur. Dit schijnbaar eenvoudige beginsel bleek weldra een grootsche ontdekking te zijn. Het stelde darwin in staat een heirleger van nieuwe feiten en waarnemingen voor de afstammingsleer in het veld te voeren, en zijne denkbeelden over de veranderlijkheid der soorten tot in veel fijnere trekken uit te werken. Het voerde hem tot de voorstelling, dat, evenals de landbouwer door keus van het beste en het edelste in staat is zijne rassen in den loop der tijden te verbeteren, zoo ook in de natuur een keus moet plaats vinden, die in den strijd



voor het leven steeds het minder geschikte uitroeit en slechts het betere zich doet voortplanten. Dit is de leer der natuurkeus of de selectie-leer, die door DARWIN's volgelingen in den loop van een halve eeuw tot in al hare consequentiën en tot in de fijnste bizonderheden is uitgewerkt.
Bij die uitwerking is ecjiter gebleken dat er in de grondslagen der selectie-leer ergens een fout moet zijn ingeslopen. Want in plaats van tot een voortdurende vermeerdering onzer feitenkennis te voeren, leidde zij meer en meer er toe, aan de phantasie vrij spel te geven, en aan de natuur verschijnselen en betrekkingen toe te dichten, die in werkelijkheid niet bestaan. Terwijl de vergelijkende anatomie onder den bevruchtenden invloed der afstammingsleer overal nieuwe empirische gegevens aan hef licht bracht, bleef de biologie onder den invloed der selectie-leer betrekkelijk steriel. Hoe de betrekking tusschen bloemen en insecten wel zou kunnen ontstaan zijn, werd uitvoerig en veelzijdig toegelicht, maar hoe zij werkelijk was, laat staan hoe zij feitelijk ontstaan was, verzuimde men in de meeste gevallen na te gaan. De merkwaardige gelijkenis van de bloemen van verschillende inheemsche orchideeën op de insecten die hen bezoeken, kent iedereen; toch weten wij er nog zoo weinig van, dat sommige schrijvers haar als voordeelig en andere als nadeelig voor dat zelfde bezoek kunnen beschouwen.
De bedoelde fout is gelegen in de hulp-voorstelling dat de uitwendige levensomstandigheden niet alleen kiezend maar ook veroorzakend in het proces van soortsomvorming zouden ingrijpen. Deze beschouwing vond haar oorsprong in de toenmaals heerschende overtuiging der landbouwers over den aard van de werking hunner teeltkeus. Zij meenden hunne gewassen willekeurig te kunnen veranderen, zoo zij slechts gedurende vele jaren in eenzelfde richting trachtten ze te wijzigen en tevens alleen het zóó gewijzigde ter voortplanting uitkozen. Zoo zou ook, meende men, de natuur de organismen allengs zóó kunnen wijzigen, dat zij voor hun omgeving meer geschikt werden, terwijl dan tevens de strijd voor het leven de minst geschikten telkens zou uitroeien. Men noemt dit de theorie der adaptatie 1).
*) Dar win spreekt van adaptie; na hem is de minder fraaie vorm adaptatie meer in gebruik gekomen.



Wij zullen weldra op dit punt uitvoerig moeten terug komen. Voor de hoofdvraag, of n.1. dezelfde wetten in de cultuur als in de natuur gelden, en of dus de waarnemingen aan huisdieren en cultuurgewassen gedaan voor den opbouw der afstammingsleer gebruikt mogen worden, is het klaarblijkelijk slechts van ondergeschikte beteekenis. Het vermindert de waarde van darwin's selectie-leer in geen enkel opzicht. Deze is, evenals al onze voorstellingen, onderworpen aan de uitspraken van uitgebreid en grondig empirisch onderzoek, en het kan ons alleen leiden tot een grootere bewondering voor Darwin's genie, nu wij zien, dat zooveel van wat de landbouwkundigen in zijn tijd voor feiten hielden, slechts illusie was, en dat desniettegenstaande zijne selectie-leer ook thans nog als het leidend beginsel in de evolutie der organismen moet erkend worden.
In land- en tuinbouw was de productie van nieuwigheden, zooals men het noemde, aan de orde van den dag. Wie zijne mededingers wil overtreffen, moet iets beters tot stand brengen dan zij bezitten. Een nieuwe soort van tarwe, die met meer voordeel kan worden verbouwd dan een bestaande, zal die oude allengs verdringen. Voor haar zaad betaalt men gaarne een hoogeren prijs en de winner van zulk een nieuwigheid ziet dus zijn inkomsten belangrijk stijgen. Zulk een verbeterd ras ontstaat nu eens bij toeval, dan weer door jarenlange volharding, meestal door een gelukkige verbinding van beide. In den tuinbouw speelde het toeval meestal de hoofdrol, daar de verschillen gemakkelijk in het oog loopen. Witte variëteiten van roode of blauwe bloemen traden van tijd tot tijd op; men behoefde ze slechts te isoleeren en van aanvankelijk onvermijdelijke bijmengingen te reinigen, om ze met voordeel in den handel te kunnen brengen. Dubbele bloemen vereischten meer zorg, want dikwijls gaf het toeval slechts een geringen graad van vulling en moest die door teeltkeus worden verhoogd. Allerlei andere variëteiten zag men van tijd tot tijd ontstaan, en vele van haar hadden een goede handelswaarde.
In den landbouw ontmoette men zulke toevalligheden zeldzaam, vermoedelijk omdat de verschillen zooveel moeilijker te herkennen en te beoordeelen zijn. Er moest dus meer zorg aan besteed worden, wilde men iets goeds tot stand brengen. Le couteur, sherriff en andere beroemde



landbouwers zochten naar in 't oog loopend gunstige afwijkingen om die dan te isoleeren en te vermenigvuldigen, maar Hallett, die in Darwin'S tijd leefde, nam eenvoudig de beste aren van zijn akker, zaaide hun korrels, koos uit de nakomelingen weer de beste aren en herhaalde dit proces gedurende eenige jaren. In vele gevallen kreeg hij zoodoende een verbeterd ras, dat dan door hem als stamboom-ras, b.v. „pedigree-wheat" of „pedigree-oats" in den handel werd gebracht. Een overeenkomstige wijze van veredeling was in Duitschland in gebruik.
Selectie was daarbij altijd de hoofdzaak. Die naam beteekent het uitzoeken, hetzij van de besten, hetzij van bepaalde afwijkingen. Deze worden dan geïsoleerd, zooveel mogelijk tegen bestuiving door de moedersoort beveiligd en tevens zoo snel mogelijk vermenigvuldigd. In de praktijk moet de selectie bijna altijd minstens gedurende eenige jaren herhaald worden, en omtrent de reden daarvan had men ten deele geen, en ten deele zeer onjuiste voorstellingen. Men kende het voorschrift alleen als noodzakelijk, en selectie beteekent dan ook gewoonlijk een herhaalde keuze. Als zoodanig bood het proces zich aan DARWIN aan en vormde het den grondslag voor zijne theorie der natuurkeus. Selectie blijft echter keus en omvat niet noodzakelijkerwijze ook het veroorzaken der te kiezen veranderingen, zooals toenmaals de meeste landbouwers meenden en zooals, op hun voetspoor, ook vele latere biologen aangenomen hebben. Door selectie leidt men de veranderingen in bepaalde, veelal willekeurig gekozen banen, maar men doet dit doordat men alle individuen vernietigt, die niet of in een andere richting van het oorspronkelijk type afwijken. Komen er veranderingen in de gewenschte richting, of waren zij vroeger aanwezig doch nog onopgemerkt, zoo kan het den schijn hebben alsof zij het gevolg der selectie waren. In werkelijkheid kon echter deze stelling in geen enkel geval bewezen worden en de jongste onderzoekingen hebben hare ongegrondheid, zooals wij later zien zullen, ten volle aan het licht gebracht.
Dit alles belette niet, dat het aan DARWIN gelukte om aan te toonen, dat in het wild een natuurkeus op overeenkomstige wijze werkt als in de cultuur de teeltkeus en dat de eerste geacht moet worden evengoed nieuwe soorten voort te kunnen brengen als de laatste rassen en variëteiten.



darwin toonde aan hoezeer het cijfer der geboorten dat der in het leven blijvenden overtreft en hoe overal een strijd voor het leven moet intreden, waarbij de zwakkeren een vroegen dood vinden, terwijl alleen de meest geschikten den voor de voortplanting der soort noodigen leeftijd bereiken. Dit voert dus rechtstreeks tot een keus, analoog aan de teeltkeus. De uitwendige levensomstandigheden beslissen, in verbinding met de persoonlijke eigenschappen der verschillende individuen, welke in leven zullen blijven en welke te gronde zullen gaan, en zoo zich dit gedurende een aantal generatiën herhaalt, kan men gemakkelijk inzien, dat het ras zich allengs aan de levensvoorwaarden zal aanpassen. Dit nu is de grondslag van Darwin's selectie-leer.
In de uitwerking van die leer door Darwin's volgelingen is een punt, dat aanvankelijk een ondergeschikte rol speelde, allengs meer op den voorgrond getreden, totdat het ten slotte zulk een invloed verkreeg, dat het de geheele leer met ondergang dreigde. Het betrof de vraag, hoe snel de veranderingen konden intreden, die nieuwe soorten uit de oude deden ontstaan. Reeds in den aanvang had darwin er nadruk op gelegd, dat de voorbeelden uit land- en tuinbouw in dit t opzicht zeer uiteenliepen. Sprongsgewijze veranderingen of zoogenaamde spelingen, de sports der Engelschen, waren bekend als een zeer gewone wijze van ontstaan van tuinbouwvariëteiten, en ook de landbouwplanten vertoonden ze van tijd tot tijd. Daartegenover stond de gebruikelijke methode van herhaalde keuze met een langzamen, gestadigen vooruitgang in bijna onmerkbaar kleine stappen. In de natuur kende men van die sprongen te weinig voorbeelden; zij waren er wel, maar verspreid opgeteekend in een geweldig omvangrijke tuinbouwliteratuur. Daarom neigde men hoe langer hoe meer tot de voorstelling dat in het wild alle veranderingen uiterst langzaam zouden geschieden, zóó langzaam, dat men ze niet rechtstreeks kon waarnemen. Ook darwin werd, in zijn latere geschriften, in die richting medegesleept, ten gevolge van herhaalde kritieken, onder welke hij die van den ingenieur jenkings als de meest overtuigende aanhaalt.
Zoo zouden dus de soorten zich zoo langzaam veranderen, dat een menschenleeftijd, zooals men het uitdrukte, niet voldoende was om één enkele nieuwe soort te zien ontstaan. Daarmede meende men te kunnen verklaren, waarom men



het verschijnsel nooit zag. Tevens was daarmede de poort geopend voor een onafzienbaar veld van bespiegelingen, waar de phantasie vrij spel had, omdat haar lastige criticus, het experiment, volkomen was buitengesloten. Tallooze geleerden hebben dat veld betreden en er rijke oogsten geoogst, maar zonder kritiek en dus, jn den grond, zonder overtuigend bewijs.
Enkele dier phantasieën kwamen echter met bekende ervaringen of met de uitkomsten van berekeningen op ander gebied in botsing en dwongen zoodoende tot nadenken en tot tegenspraak. Onder deze wil ik er hier slechts één bespreken. Zij betreft den tijd, die men meende dat voor de ontwikkeling van het leven op aarde, van het allereerst begin tot nu toe, zou noodig geweest zijn. Sommige geleerden waagden zich aan berekeningen van dat vermoedelijke tijdsverloop. Hoe lang moet het geduurd hebben, dat zulk een samengesteld orgaan als het oog zich uit een kleine pigmentvlek heeft ontwikkeld? Hoeveel tijd was er noodig om de hersenen der zoogdieren uit een aanvankelijken zenuwknoop te doen ontstaan? Neemt men in beide gevallen aan, dat geen stap belangrijk sneller gegaan mag zijn dan wij de ontwikkeling nu zien voortschrijden, dan komt men tot , onnoemelijk lange tijden, die dan, voor den duur van het geheele leven op aarde nog eenige malen vergroot moeten worden. Sommigen kwamen tot 300 millioenen jaren voor den ouderdom van het leven, de meesten echter tot nog veel grooter cijfers.
Tegen deze gevolgtrekking verhief zich echter de stem der natuurkundigen en der geologen. Onze aarde mag oud zijn, zóó overoud is zij toch zeker niet. Allerlei verschijnselen in de levenlooze natuur kunnen als maatstaf van berekening dienen, en hoe onzeker zulke berekeningen uit den aard der zaak ook zijn, tegenover de vage conclusiën der biologen stonden zij op veel vaster terrein. Verschillende geleerden gingen van verschillende waarnemingen en beschouwingen uit, en ofschoon zij natuurlijk niet tot een zelfde cijfer kwamen, zoo waren zij het er toch allen over eens, dat de tijd, dien de biologen meenden noodig te hebben voor de verklaring der ontwikkeling van het leven veel te lang was. Geen 100 millioenen jaren kon men hun toestaan; integendeel was een veel kortere tijd veel waarschijnlijker. Reeds ten tijde van



Darwin was dit bezwaar geopperd. Sedert heeft het steeds in kracht gewonnen, naarmate men den ouderdom der aarde op meer verschillende wijzen leerde berekenen, terwijl men telkens tot ongeveer gelijke uitkomsten kwam. Heeft de aarde niet zóó onnoemelijk lang bestaan, dan moet de evolutie zooveel sneller hebben plaats gevonden en dan kan dus de voorstelling van een onzichtbaar langzaam proces haar niet meer verklaren.
Dit gewichtige argument heeft ten slotte, in verband met tal van andere ervaringen, de macht der heerschende meening gebroken en den weg geopend voor andere en meer vruchtbare beschouwingen over de wijze, waarop de eene soort uit de andere ontstaat. Gaan wij daarom in het kort na, langs welke wegen men in staat is, den ouderdom onzer aarde te berekenen. De eerste stap in deze richting werd gedaan door Lord kelvin. Zijne methode is algemeen bekend geworden. Hij onderzocht de wijze, waarop de temperatuur in diepe mijnputten toeneemt en berekende daaruit de snelheid van afkoeling voor de aardschors. Uit deze kon hij afleiden, hoe lang het geleden is, dat de oppervlakte der aarde nog gloeiend vloeibaar was. Hij vond daarvoor een tijdsruimte van slechts 20—40 millioen jaren. George Darwin, de oudste zoon van den schrijver der „Origin of species", berekende uit astronomische gegevens, hoe lang het geleden moet zijn, dat de maan van de aarde werd afgescheiden en kwam tot het besluit, dat dit minstens 56 millioen jaren moet zijn. geikie onderzocht de snelheid van de afzetting van het slib in den oceaan en vergeleek die met de totale dikte der in geologische tijden afgezette lagen. Hij vond dat 100 millioen jaren voor die afzettingen ruim voldoende waren. joly schatte den ouderdom van den oceaan. Het zeewater bevat omstreeks 3 °/0 keukenzout, dat door de rivieren-in den loop der tijden naar zee is toegevoerd. Uit de waarnemingen van het zoutgehalte van een groot aantal belangrijke rivieren in verband met de hoeveelheid water die zij jaarlijks afvoeren kan men afleiden, hoeveel zout de zee per jaar ontvangt. Kent men dus de diepte en den omvang, dus het volumen der oceanen en berekent men daaruit hun zoutgehalte in kilo's, dan kan men nagaan een hoeveelste deel daarvan zij per jaar ontvangen hebben, en dus hoeveel jaren zij noodig gehad hebben om



die ontzaglijke massa's op te zamelen. Joly vond op deze wijze voor den ouderdom van den oceaan 8o-—90 millioen jaren, en sollas, die zijne berekening onder gebruikmaking van nieuwere gegevens herhaalde, bracht dit cijfer tot 55.000.000 terug. Onze landgenoot Eugène Dubois leerde nog een andere methode kennen, die berust op de afzetting der kalkgesteenten in zeé. Deze geschiedt door koralen en andere dieren en de kalk er voor moet voortdurend door de rivieren worden aangevoerd. Bleef de kalk opgelost, zoo zou het gehalte in het zeewater daaraan allengs stijgen, thans echter vindt men nagenoeg alle kalk in rotsvorm overgegaan. De berekening van wat de rivieren jaarlijks aanvoeren komt overeen met die van Joly en dit cijfer in verband met het gezamenlijke volumen van alle kalk-, marmer- en krijtlagen leidde dubois ten slotte tot een cijfer van 36 millioen jaren. Ook de vraag hoe lang de zon geschenen kan hebben met een kracht, die met de eischen van het organische leven overeenkomt, d. i. dus met ongeveer dezelfde energie als thans, kan bestudeerd worden. Helmholtz en Thomson vonden voor dezen tijd omstreeks 20 millioen jaren x).
Mogen nu ook tegen de afzonderlijke berekeningen hier en daar groote bezwaren kunnen worden aangevoerd, het feit dat ?ij allen voor den ouderdom der aarde minder, en meest allen veel minder tijd noodig achten dan 100.000.000 jaren, kan daardoor niet omvergeworpen worden. Hoe men ten slotte uit alle gegevens een gemiddelde wil trekken, doet er dan ook weinig toe. Zeker is het, dat de aarde niet zoo oud kan zijn, als de biologen voor hunne voorstelling eener onzichtbaar langzame evolutie noodig achtten. Dit denkbeeld moeten wij dus thans laten varen.
Geheel in overeenstemming hiermede zijn de onderzoekingen die in de laatste jaren over het ontstaan van rassen en variëteiten in tuin- en landbouw gedaan zijn. Het is noodig, dat wij beide punten afzonderlijk beschouwen, niet zoozeer omdat hun uitkomst verschillend is, dan wel om het verschillende gewicht dat aan de ervaringen op beiderlei gebied vroeger werd toegekend. Dat in den tuinbouw nieuwe vormen plotseling optreden, was ten tijde van Darwin voldoende
!) Eenigszins uitvoeriger heb ik deze verschillende berekeningen beschreven in het Album der Natuur, van 1 Sept. 1901.



bekend. Zoodra eene soort voldoende in het groot gekweekt wordt, treedt de kans daarop voor den dag. Het is moeilijk zich een voorstelling van de bloemencultuur in het groot te maken. Toch is het duidelijk, dat de wereldhandel jaarlijks onbegrijpelijk groote hoeveelheden zaad van de meest gewone tuinsoorten noodig heeft. Een paar voorbeelden mogen dit toelichten. In een schuur van een kweekerij te Erfurt zag ik eens een paar zakken vol zaad, elk met omstreeks honderd kilogram inhoud. Ik vroeg welk zaad dit was. Het was Reseda-zaad en was de voorraad die overgebleven was, nadat in den voorafgaanden winter de hoofdmassa verkocht en verzonden was. Men reed mij langs velden gewone tuin-asters, nu eens van deze, dan weer van gene kleur, te zamen een bijna onafzienbaar gebied vormend. Ook zag ik een akker, dien ik voor een roggeveld hield, maar zóó groot, dat ik hem van uit ons rijtuig van één punt af niet overzien kon. Ik vernam dat het geen rogge was maar een grassoort, gekweekt ten behoeve van het maken van Makart-bouquetten. Zulk een omvang der culturen nu is de voorwaarde voor het ontstaan van nieuwe variëteiten. Midden in den akker ziet men een aster bloeien met een lichtere tint, met groote of beter gevulde bloemen, meer gekruld of hooger van statuur of in eenig ander opzicht afwijkend. Soms is het één exemplaar, soms zijn het er enkele van hetzelfde type. Men roeit dan alle omstaande asters uit, verzorgt de eenlingen goed en wint hun zaad afzonderlijk. De bloemen kunnen echter, voordat men ze opmerkte, met het stuifmeel hunner buren bevrucht zijn, en dit maakt de volgende generatie onzuiver. Deze moet dus door selectie worden gezuiverd, en daar dit meestal niet vóór, maar slechts tijdens den bloei kan geschieden, moet het eenige jaren herhaald worden. Vier tot vijf jaren zijn meestal voldoende om de nieuwigheid zoo constant, d. w. z. zuiver te maken, dat zij in den handel kan worden gebracht. Heeft een soort minder te lijden van kruisbevruchting, dan is zij ook sneller standvastig, en in een proeftuin kan men, door kunstmatige bevruchting, zulk een nieuwe variëteit in eens geheel zuiver en standvastig maken. Doch voor de praktijk is zulk een bewerking te omslachtig en te kostbaar.
Zoo gaat het in den tuinbouw altijd. Te midden van een overgroote meerderheid van normale exemplaren ontstaat plotseling en geheel onverwacht een nieuw type. De geheele



cultuur blijft daarbij onveranderd, slechts één of enkele planten toonen de wijziging. Er zijn geen overgangen en geen tusscbenvormen, er is geen voorbereiding en geen geleidelijke ontwikkeling. De verandering geschiedt met een sprong. In eens is de nieuwe variëteit volkomen gereed aanwezig; men behoeft haar slechte te isoleeren, tegen kruising te beveiligen of van de gevolgen daarvan te zuiveren om haar als een nieuw en standvastig ras te kunnen vermenigvuldigen. Van een groot aantal variëteiten is de oorsprong geschiedkundig vermeld: het is steeds hetzelfde verhaal. De oudere tuinbouwkundigen, als VERLOT en CARRIÈRE halen een aantal voorbeelden aan en DARWIN heeft die vlijtig verzameld en te boek gesteld. Nog onlangs heeft een Russisch geleerde, KORSHINSKY de taak ondernomen om al deze gevallen uit de literatuur bijeen te brengen en alle détails omtrent den oorsprong kritisch te bespreken. Hij kwam daarbij tot dezelfde conclusie.
Soms schijnt het, alsof eene variëteit enkele jaren noodig heeft om haar karakter ten volle te ontplooien. Het gaat dan wel niet onzichtbaar langzaam, zooals in de theorie der biologen, maar het proces zou toch een vijftal jaren noodig hebben. In deze gevallen verkeeren variëteiten met zeer sterk variabele kenmerken, zooals b.v. dubbele bloemen, die bij onvoldoende cultuur zoo licht verloopen, zooals men het noemt. Het toeval kan een kweeker een exemplaar doen vinden, waarin het kenmerk zeer onvolledig ontwikkeld is, soms zelfs slechts even aangeduid. Een anemoon met één enkele een weinig verbreede meeldraad is de oorsprong geworden van het ras der dubbele anemonen, en allerlei andere dubbele bloemen zijn van zulk een bijna onzichtbaar begin afgeleid. Men moet dan de levensvoorwaarden verbeteren om geheel gevulde bloemen te krijgen, en dit eischt in den beginne niet zelden enkele jaren. Vandaar de schijnbare traagheid van het proces, die óok weer, in een proeftuin, gemakkelijk in een plotselinge overgang kan veranderd worden.
KORSHINSKY heeft in zijn aangehaalde verhandeling ook die gevallen verzameld, waarin tuinbouwvariëteiten als zoodanig in het wild aangetroffen, en dus niet in de cultuur ontstaan zijn. De verschijnselen zijn dan, voor zoover men ze zien kan, juist dezelfde. Eén of enkele afwijkende exemplaren groeien te midden van tallooze normale, terwijl



overgangen en tusschenvormen ontbreken. Zoo werd de fijnslippige beuk door carrière in een bosch bij Parijs in het wild gevonden, terwijl de overeenkomstige soort van els in Zweden werd aangetroffen. De bruine beuk schijnt op drie plaatsen in het wild ontstaan te zijn, in Tirol, in Zwitserland en in Thiiringen. Een wilgeroosje met lijnvormige bloembladeren ontving ik eens uit Engeland, waar het op een klein groepje van stengels te midden der gewone soort Voorkwam. Bij uitzaaien bleek het type contstant te zijn. Vele andere voorbeelden zou ik kunnen aanhalen ten bewijze dat ook in de vrije natuur nieuwe vormen van tijd tot tijd plotseling en zonder overgangen uit de oude ontstaan.
Van veel grooter beteekenis zijn echter de waarnemingen door den Zweedschen onderzoeker NlLSSON over de variabiliteit van granen en andere landbouwgewassen gedaan. Zijne studiën omvatten een twintigtal jaren en duizenden van afzonderlijke rassen, maar werden aanvankelijk slechts in het Zweedsch in een aan de praktijk gewijd tijdschrift gepubliceerd, zoodat hun groote beteekenis eerst in de laatste jaren meer algemeen bekend geworden is. Het belang van deze onderzoekingen ligt ten deele in hun eigen waarde, ten deele echter in het groote gewicht, dat Darwin bij het opstellen van zijn selectie-leer aan de toenmalige ervaringen en inzichten der landbouwers hechtte. Zij toch meenden, zooals ik reeds opgemerkt heb, dat zij willekeurig hunne rassen konden verbeteren, in de richting en in de mate die voor hunne culturen het meest gewenscht was, en dat zij dit doel door jarenlange herhaalde en zorgvuldige selectie bereikten. De veredelde rassen, die zij volgens deze methode hadden voortgebracht, hadden op de opbrengst der landerijen een zoo reusachtigen invloed verworven, dat Darwin voor hunne argumenten zwichtte, en aan hunne meening een groote plaats in zijn theorie toekende. Zijn stelling was, dat de levensomstandigheden evengoed en met hetzelfde gevolg konden kiezen als de mensch, en dat zij dus evengoed, zij het ook iets langzamer, nieuwe rassen moeten kunnen tot stand brengen. Deze opvatting van Darwin was volkomen juist en is het ook nog, niettegenstaande ons inzicht in de wijze waarop de mensch en, evengoed als hij, ook de natuur kiest, door de onderzoekingen van NlLSSON ten eenenmale veranderd is.



In den loop van de vorige eeuw heeft men in den landbouw langzamerhand de ervaring opgedaan, dat de rassen en variëteiten, die men vroeger voor eenvormig hield, op dien naam geen aanspraak konden maken. Een nauwkeuriger beschouwing leerde ze als zeer veelvormig kennen, en daaruit leidden sommigen af, dat van al die verschillende bestanddeelen eenige een grooter en andere een kleiner aandeel voor de oogst moesten opleveren. Daaruit volgde, dat men door het uitzoeken der besten en het uitroeien der minderwaardigen zijn rassen moest kunnen verbeteren, en de ervaring heeft deze gevolgtrekking als juist doen erkennen. Een nader onderzoek omtrent den aard dier veranderlijkheid werd echter niet ingesteld, en allengs vestigde zich de meening dat zij in een zekere plooibaarheid bestond, ten gevolge van welke elk individu, zelf en in zijn nakomelingen veranderen kon. Deze langzame wijzigingen in het karakter beschouwde men als den grondslag van alle veredeling en dus ook van het proces der kunstmatige selectie. Langzaam voortgaande zou men daarbij elke gewenschte vooruitgang kunnen tot stand brengen.
Nilsson toonde echter aan, dat deze opvatting onjuist is. Wat men op de graanvelden rechtstreeks waarneemt is een groote verscheidenheid van vormen. Maar daaruit volgt nog niet, dat elk individu veranderlijk zou zijn. Integendeel zou een mengsel van verschillende, doch elk volkomen standvastige vormen juist hetzelfde beeld moeten aanbieden. Hier hielp geen redeneering en geen beschouwing, alleen het experiment kon het antwoord geven. Daarom verzamelde NlLSSON op zijne akkers zooveel mogelijk aren en pluimen van afwijkende typen. Hij reinigde het zaad van elk exemplaar afzonderlijk en bezaaide daarmede een afzonderlijk vakje op zijn akker. Toen bleek, dat plotseling de vermeende variabiliteit verdwenen was. Elk vakje toonde een vroeger onbekende en zelfs niet vermoede graad van gelijkvormigheid in al zijn halmen en aren. Maar onderling waren de vakjes verschillend en wel evenzoo verschillend als hun moederplanten het ten vorigen jare op den akker geweest waren. De variabiliteit van zulk een akker werd dus veroorzaakt door de vermenging van talrijke vormen, maar elke vorm, afzonderlijk genomen, bleek zoo goed als onveranderlijk. De proef werd nog gedurende een aantal jaren voortgezet, maar



de uitkomst bleef dezelfde. De nakomelingen van afzonderlijke individuen geven constante rassen van groote gelijkvormigheid.
Deze uitkomst kan uit tweeërlei oogpunt beschouwd worden. Eenerzijds voor de praktijk en andererzijds voor de theorie. Voor de praktijk is zij van onberekenbare waarde gebleken. De variabiliteit der granen is bijna onbegrensd; elke akker is een mengsel van ontelbare typen. Of juister gezegd, men kan bij nauwkeurige en zaakkundige studie er toe komen om een paar duizend soorten van tarwe, van gerst of van haver te onderscheiden en te isoleeren. Eenmaal geïsoleerd, blijkt elke zoodanige „kleine soort" een standvastig ras van een bepaalde cultuurwaarde te zijn. Men behoeft dan die rassen slechts met elkander te vergelijken om de beste uit te kiezen. Dit is nu wel geen gemakkelijk werk, want men meet op alle eischen van landbouw en industrie gelijkelijk letten. Het is een selectie uit een omvangrijk materiaal, die jaren arbeid vereischt, maar die ten slotte voert tot de waardeering van enkele der nieuwe rassen als de beste. Zoo groot als de oorspronkelijke variabiliteit op den akker was, zoo groot is ook het verschil in cultuurwaarde der rassen op het proefveld. Velen onder hen zijn veel beter dan de oude zoogenoemde soorten. En wat meer zegt, de verscheidenheid is zoo groot, dat nagenoeg voor elke eisch der praktijk gevonden kan worden wat zij wenscht. Voor harden en voor zandigen grond, voor droge en voor natte zomers, voor rijkelijke of geringere bemesting kan men zijn rassen uitkiezen, evenzoo voor alle eischen van bakkers en brouwers. Een bierbrouwersgerst met stijve halmen, bruikbaar onder het klimaat van Midden-Zweden, behoorde sinds tientallen van jaren tot de vrome wenschen der landbouwers. De methode van NlLSSON liet toe haar te vinden en te isoleeren en thans is zij als Primus-gerst een der meest gezochte soorten, zeer standvastig en daardoor volkomen vertrouwbaar. Toch bestond dit geheele ras voor een tiental jaren slechts uit één enkele, op een akker met veel moeite en arbeid uitgezochte moederplant.
NlLSSON'S granen hebben den akkerbouw in Zweden hervormd ; zij worden thans ook naar Duitschland, Amerika en andere landen uitgevoerd om daar de oude nog ongeselecteerde variëteiten te vervangen. De tijd schijnt nabij, waarop



dc graanbouw over de geheele wereld in productiviteit een reuzenstap vooruit zal doen en de hoop op meer en beter en goedkooper brood is thans ten nauwste aan deze uitkomsten der selectie-methode verbonden.
Op theoretisch gebied toonen de resultaten van den Zweedschen onderzoeker aan, dat de oude meening der Duitsche landbouwers omtrent een langzame en willekeurige verbetering hunner rassen op een dwaling berust. Hun selectie geschiedde op de volgende wijze. Zij kenden de veranderlijkheid hunner gewassen slechts zeer onvoldoende. Zij zochten op hun akkers de allerbeste exemplaren van hunne variëteit uit, plukten hun aren of verzamelden hun zaad, mengden deze uitverkoren oogst dooreen en zaaiden haar op een voldoend geïsoleerd veldje. Telken jare keurden zij dan dit akkertje, rooiden de minst goede uit en kozen voor de voortzetting der proef alleen de beste. Zoo ging zulk een klein ras stelselmatig vooruit, tot het ten slotte goed genoeg was om het zaaizaad voor de grootere akkers te leveren. *" Wat was de oorzaak van dezen vooruitgang? Was het werkelijk een langzame verandering van het ras als zoodanig, zooals men aannam? Geenszins. Want uit NILSSON'S waarnemingen volgt, dat de aanvankelijk uitgezochte beste aren onmogelijk allen tot een zelfde type konden behoord hebben. Zij moeten een mengsel van allerlei vormen geweest zijn, die men toen nog niet onderscheiden kon. Uit dit mengsel koos men dan telken jare de besten, terwijl men de slechtsten wegwierp. Zoodoende werd het aantal bestanddeelen steeds kleiner en de gemiddelde waarde dus grooter. Ten slotte moest de selectie er toe leiden om alleen het allerbeste type over te houden, en van dat oogenblik af was het ras even eenvormig, even standvastig en even voortreffelijk als NILSSON'S rassen. De uitkomst was dezelfde, maar wat men vroeger alleen door jarenlangen arbeid meende te kunnen bereiken, kan men thans door één enkele keuze verwezenlijken. De oudere methode verbeterde het mengsel door het te zuiveren, maar verbeterde niet een eenvormig type, door het zich allengs te doen veranderen.
Het is duidelijk, dat daarmede een der hechtste grondslagen van de theorie eener langzame omvorming der soorten in de natuur te vallen kwam. Die eigenaardige veranderlijkheid, waarvan zij uitging, bestond niet in de gevallen, waarin



men meende haar waargenomen te hebben; met welk recht kon men haar bestaan dan aannemen, waar men nooit iets van haar gezien had? Door deze en dergelijke beschouwingen werden de oogen geopend voor de vraag: Toegegeven dat de natuur kiest, wat is dan eigenlijk het materiaal waaruit zij kiest? Bestaat het werkelijk uit geleidelijke veranderingen, of is het soms evenzoo gevormd als in NILSSON'S granen, uit talrijke typen, die elk standvastig en zonder overgangen van elkander gescheiden zijn?
Gelukkig was er een voldoende ervaring aanwezig om deze vraag te beantwoorden en het antwoord viel overal in den laatstgenoemden zin uit. Maar juist daarom, dus omdat die ervaringen met de heerschende beschouwingswijze in strijd waren, had men ze vroeger nooit tot hun volle recht laten komen. Omstreeks het midden der vorige eeuw had in Frankrijk de plantkundige JORDAN de variabiliteit der wilde planten aan een uitvoerig onderzoek onderworpen. Op onze graanvelden groeien wilde viooltjes met allerlei kleuren, allerlei vormen van bloemen en bladeren, en allerlei wijzen van vertakking. Zij vormen een prachtig voorbeeld der zoogenaamde variabiliteit. JORDAN verzamelde zulke vormen in den omtrek van Lyon, zaaide van elke plant het zaad afzonderlijk en kreeg van elk een eigen, maar hoogst eenvormig ras. De schijnbare veranderlijkheid loste zich dus in een rijke verscheidenheid op. Hij onderzocht honderden van andere soorten, maar steeds met hetzelfde resultaat. Overal is, wat men variabiliteit noemt een mengsel van min of meer talrijke en min of meer van elkander verschillende, maar elk eenvormige en constante typen. Hem volgden vele andere schrijvers, en in den laatsten tijd met name WlTTROCK te Stockholm, die de wilde viooltjes van Zweden op dexelfde wijze bestudeerde. Al deze onderzoekingen leeren met volle duidelijkheid dat de natuur overal over een zelfde materiaal van vormen beschikt ten behoeve harer keuze en ten behoeve van de aanpassing van hare kinderen aan de telkens veranderende levensomstandigheden.
Wij komen uit al deze ervaringen tot de gevolgtrekking, dat de natuurkeus wel de groote leidster is, die de ontwikkeling van het planten- en dierenrijk in bepaalde lijnen doet voortgaan, maar dat zij met de vraag, hoe het materiaal voor hare werking ontstaat, niets te maken heeft. Eigenlijk



spreekt het ook wel van zelf, dat ^en vorm, om gekozen te worden, eerst aanwezig moet zijn. Zij moet onafhankelijk van die keuze ontstaan zijn. Hoe dit gebeurt is dus de vraag, die ons thans moet bezig houden.
Van de ervaringen der landbouwers in het algemeen mogen wij natuurlijk geen antwoord verwachten. Zij werkten met mengsels, zonder dit te weten, en als zij uit het mengsel iets goeds isoleerden, bleef het dus in het duister of dit goeds soms reeds lang te voren voorhanden geweest, dan wel toevallig juist ontstaan was. Alleen zuivere rassen, zooals die van Nilsson, kunnen hier iets leeren, en gelukkig zijn de culturen van dezen onderzoeker reeds oud genoeg om een beslist antwoord te geven. Hij nam waar, dat ook in volkomen zuivere rassen, bij genoegzaam omvangrijke cultuur, van tijd tot tijd afwijkende individuen optreden. Het gaat dan juist als in den tuinbouw, plotseling en onverwacht, zonder eenige voorbereiding of overgang. Belooft zulk een individu iets goeds, dan verzamelt men zijn zaden afzonderlijk. De meeste granen hebben geen of zoo goed als geen gevaar van kruisbevruchting, zoodat de zaden in den regel zuiver bevrucht zijn. Het gevolg daarvan is, dat zulk een ras reeds in de eerste generatie eenvormig blijkt te zijn, en bij voortgezette cultuur zoo blijft. Gevallen van toevallige bastaardbevruchting sluit ik natuurlijk buiten.
Door deze waarnemingen krijgt het plotselinge optreden van variëteiten in den tuinbouw in eens een veel grootere beteekenis. darwin hield het voor een uitzondering tegenover de verschijnselen in den landbouw. Thans blijkt het de algemeene regel te zijn, die overal in de cultuur en waarschijnlijk dus ook in de natuur geldt. Het komt er slechts op aan, naar rechtstreeksche bewijzen voor de juistheid van deze gevolgtrekking te zoeken.
Ofschoon korshinky's en Nilsson's resultaten in de allerlaatste jaren bekend geworden zijn, bestonden er toch ook vóór dien tijd redenen om ^an de geldigheid der heerschende beschouwingen te twijfelen. Deze redenen waren deels van theoretischen en deels van kritischen aard en brachten mij er toe te beproeven, het ontstaan van soorten bij wilde planten rechtstreeks waarneembaar te maken. Ging het onzichtbaar langzaam, dan waren zulke pogingen natuurlijk hopeloos, en het onderzoek kon dus alleen



ondernomen worden door iemand die ten volle overtuigd was, dat het schoksgewijze moest gaan, en dat dus de schokken, zoo men ze slechts in handen kon krijgen, duidelijk zichtbaar moesten zijn. Natuurlijk behoefde niet elke proef te slagen, integendeel kon men bijna met zekerheid voorspellen, dat men honderde soorten zou moeten bestudeeren, voor men een enkele daaronder een nieuwen vorm zou zien voortbrengen.
Een eerste geval, waarin mijn pogingen met goeden uitslag bekroond werden, was de gewone vlas-leeuwenbek, een bekende plant, die hier en daar langs dijken en boschranden met honderde trossen van heldergele bloemen bloeit. Elke bloem heeft twee tegen elkander geperste lippen en aan de achterzijde een lange spoor, waarin de honing wordt afgezonderd. Vliegt een hommel op zulk een bloem, dan drukt hij de onderlip naar omlaag, kruipt in de buis en zuigt met den vooruitgestoken zuiger het zoete vocht tot onder uit de spoor. Deze soort brengt van'tijd tot tijd in het wild een vorm voort, die wel rijker aan honing is, maar niet door bijen en hommels kan worden bezocht. Zulke bloemen hebben vijf sporen, doch geen lippen, zoodat zij zich dus niet openen kunnen; hun opening is cirkelrond, te klein voor een bij, en daarenboven door een stevigen omgeslagen rand omgeven. Men noemt dezen vorm pelorie en spreekt dus van pelorische bloemen en, indien alle bloemen eener plant die gedaante hebben, ook van pelorische planten. Zulke pelorische planten heeft men ook in ons vaderland van tijd tot tijd in het wild aangetroffen, zoo b.v. eens bij Zandvoort en eens bij Oldenzaal. Zij treden dan onverwacht op en verdwijnen na enkele jaren weer, daar de pelorische bloemen zoo goed als geen zaad kunnen maken.
Om nu na te gaan, hoe zulke pelorische individuen ontstaan, ben ik in mijn proeftuin in 1885 een cultuur van gewone vlas-leeuwenbekken begonnen, waarbij de planten eerst in hun tweede jaar bloeiden en zaad droegen. Ik kan hier natuurlijk de bizonderheden van deze proef niet beschrijven en alleen vermelden, dat de vier eerste generatiën zonder eenige zichtbare verandering verliepen. In de vijfde echter trad plotseling de pelorische vorm op. Toen bleek,
') Voor een uitvoerige beschrijving van dit en de volgende gevallen zie Soorten en Variëteiten, hoe zij ontstaan door mutatie, vertaald door Dr. P. G. Buekers.



dat dit geheel en al zonder overgangen of tusschenvormen geschiedde. Ons voorbeeld zou anders juist bizonder geschikt zijn om zulke stappen in de ontwikkeling te laten zien. Het aantal sporen zou allengs van één tot vijf kunnen opklimmen, of er zouden eerst planten met weinige pelorische bloemen, daarna met meer en met veel zulke organen aan de exemplaren met uitsluitend viji sporen per bloem kunnen voorafgaan. Zulk een trapsgewijze ontwikkeling zou snel of langzaam kunnen gaan, misschien wel zoo langzaam, dat de proef voor een menschenleven te lang zou duren.
Niets van dit alles gebeurde. In eens ontstond, uit zaad van de gewone leeuwenbek, een plant, die uitsluitend vijfsporige bloemen droeg. Ik had betrekkelijk veel zaad van de vorige generatie geoogst, en kon dus op ruime schaal uitzaaien. Daarbij bleek, dat niet één zaad zoo veranderd was, maar een zeker aantal, omstreeks i °/o °P de duizenden die normaal bleven. Ik verzamelde toen weer zaad van die normaal geblevenen, en zag de mutatie zich in de volgende generatie herhalen.
Hiermede was dus aangetoond, dat een variëteit plotseling en zonder overgangen uit een soort ontstaan kan, evenals men dit in den tuinbouw uit minder volledige, doch veel talrijkere waarnemingen afgeleid had. Tevens was de weg geopend voor het proefondervindelijk onderzoek van het ontstaan van soorten en variëteiten.
Een tweede geval bood mij de wilde goudsbloem of gele koornbloem onzer akkers. Het is een plant met groote goudgele bloemhoofdjes van denzelfden bouw als die onzer tuingoudsbloemen, en waarvan men dus verwachten mag, dat zij een dubbelen vorm kunnen voortbrengen, evenals wij die van de goudsbloem kennen. Zulk een dubbele variëteit ontstaat, wanneer in het hart van het bloemhoofdje de kleine buisbloempjes vervangen worden door lintbloemen gelijk aan die, die den omtrek van het hoofdje innemen. Mijne cultuur begon in 1895, en om de kans te verhoogen dat zij in een goede richting zou gaan, telde ik de lintbloemen op de hoofdjes en zocht steeds de planten met het grootste aantal per bloem uit, om daarvan zaad te winnen. Het gevolg was, dat telken jare het aantal dier linten toenam, maar zij bleven allen aan den rand der hoofdjes geplaatst. Plotseling verschenen echter, in den herfst van 1899, op een zestal hoofdjes



van één enkele plant ook lintbloempjes in het hart. Dit was dus de dubbele variëteit, wel niet fraai ontwikkeld en als het ware slechts aangeduid, maar toch met haar volle kenmerk aanwezig. Dat dit zoo was bleek, toen ik in het volgend jaar alleen zaad van die ééne plant zaaide. Want toen hadden alle planten zulke dubbele hoofdjes. Wel was het aantal der lintbloemen in het hart op vele planten nog zeer voldoende, maar de hoofdzaak was dat een ras opgetreden was, waarin het nieuwe kenmerk algemeen was. Het kostte dan ook weinig moeite om het in het volgende jaar tot volle ontwikkeling te doen komen. Mijn wilde goudsbloemen waren toen even zoo dubbel als de dubbele variëteiten hunner gekweekte verwanten.
Het ontstaan van dubbele bloemen geschiedt dus al even plotseling als dat der pelorische. Het eenige belangrijke verschil wordt verklaard door het bekende feit, dat de graad van vulling in hooge mate afhankelijk is van de levensvoorwaarden en dat bij slechte voeding, of ongunstig weer of. laat in den herfst ook de beste dubbele variëteiten slechts onvolkomen gevulde bloemen voortbrengen. Deze oorzaak werkte natuurlijk ook in mijn proef. Toch ziet men dat van een zeer langzame vorming der variëteit, met vele jaren van trapsgewijze overgangen, geen sprake kan zijn.
De beide aangehaalde voorbeelden behooren tot de groote groep van gevallen, zooals de tuinbouw ons die aanbiedt en zooals zij, volgens de aangehaalde nieuwere onderzoekingen ook in den landbouw de regel zijn. Het was daarom van het hoogste gewicht ook een geval te leeren kennen, waarvan men mocht aannemen, dat het met het ontstaan van soorten in de vrije natuur overeenkwam.
Zulk een voorbeeld vond ik in de Teunisbloemen, en wel in een grootbloemige, eerst in de laatste eeuw uit Amerika ingevoerde en ten onzent hier en daar verwilderde soort. Ik trof deze in 1885 op een verlaten aardappelenveld tusschen Hilversum en 's Graveland aan en werd terstond getroffen door twee omstandigheden. De eene was het feit, dat zij zich van uit een hoek van het veld snel en in tallooze exemplaren verspreidde. Daar de plant gewoonlijk tweejarig is, kon men dit uit de plaatsen der rosetten, der bloeistengels en der nog overgebleven doode vruchtstengels van het vorige jaar duidelijk afleiden. De andere was de waarneming, dat



zij daarbij zeer sterk varieerde en allerlei merkwaardige afwijkingen van haar gewonen bouw vertoonde. Deze waren echter monstrositeiten en geen ware variëteiten of nieuwe soorten. Toch gaven zij mij aanleiding tot een zeer nauwkeurig en herhaald doorzoeken der groeiplaats. Dit leidde in de beide volgende jaren tot de ontdekking van twee variëteiten, die elk slechts in een klein aantal exemplaren tusschen de duizenden der soort voorkwamen. De eene was een kortstijlige vorm; de stijlen waren zoo kort, dat de stempels onder in de bloem in plaats van boven de meeldraden stonden. Ik vond haar voor het eerst in 1886 en heb haar sedert nagenoeg telken jare teruggezien, nu eens in meer, dan weer in minder exemplaren, doch steeds zeer zeldzaam. De andere was een gladbladige vorm, die de bobbels en indeukingen op de bladeren der gewone soort mist. Ik vond haar in 1887, en ook zij groeit thans nog op het veld en wel ongeveer op dezelfde plek. Beide vormen waren nieuw, d. w. z. nog door niemand anders waargenomen. Het was dus zeer waarschijnlijk, dat zij oorspronkelijk op dat veldje ontstaan waren.
Het lag nu voor de hand te vermoeden, dat op een plek, waar twee zulke fraaie en scherp onderscheiden nieuwe vormen ontstaan waren, er ook wel meer konden worden voortgebracht. Om dit na te gaan, heb ik twee wegen ingeslagen. De eene v/as een zorgvuldige en door vele jaren voortgezette waarneming op het veld. Daarvan kon de kennis verwacht worden van wat er gebeurde. Maar hoe het gebeurde kon daar natuurlijk niet worden nagegaan, omdat de insecten het stuifmeel vrij van de eene bloem naar de andere brengen, en omdat de vruchten hun zaad vrij uitstrooien, terwijl dit slechts ten deele in het volgend voorjaar kiemt, maar ten deele ook voor latere jaren bewaard blijft. Gelijktijdig groeiende planten behooren in het wild, dientengevolge, niet tot eenzelfde generatie. Om van deze bezwaren onafhankelijk te zijn, was het noodig de planten kunstmatig te bevruchten en hun zaad zelf te winnen en uit te zaaien. Hiertoe is natuurlijk een cultuur in een proeftuin noodig, terwijl men daar overigens tracht de omstandigheden zooveel doenlijk met die in het vrije veld te doen overeenkomen.
Op den akker bij Hilversum bleken nu van tijd tot tijd nieuwe, vroeger geheel onbekende vormen op te treden. Zij



waren steeds zeer zeldzaam, en dikwijls te zwak om zich volledig te ontwikkelen. Sommige van hen brachten het tot bloei, andere nam ik als jonge rosetten mede om ze in mijn tuin verder te kweeken. In den loop van een tiental jaren verkreeg ik zoo vijf nieuwe vormen, die zonder twijfel ter plaatse uit de moedersoort ontstaan waren. De Teunisbloemen bezaten dus hier het vermogen, om van tijd tot tijd nieuwe soorten voort te brengen, en zij deden dit, evenals de leeuwenbekjes en de wilde goudsbloemen, telkens plotseling en zonder overgangen. Dit bleek nog duidelijker, als ik van tijd tot tijd zaad op die groeiplaats verzamelde en in mijn tuin uitzaaide. Ofschoon ik het zaad uitsluitend van normale planten nam, vond ik daaronder toch van tijd tot tijd nieuwe typen.
De proeven in mijn tuin gaven een volle bevestiging van deze waarnemingen. Ik plantte in 1886 een klein aantal rosetten over en liet deze in het volgend jaar op een geisoleerde plaats bloeien. Uit hun zaad ontstonden twee der vormen, die ik ook op het veldje waargenomen heb. Maar uit het zaad der derde generatie kwamen plotseling een verwonderlijk aantal nieuwe typen voor den dag, sommige in één enkel exemplaar, andere talrijker. Het waren in hoofd• zaak een zevental nieuwe soorten, waarbij nog enkele kwamen die öf niet bloeiden, of geen zaad voortbrachten en zich dus aan een verdere studie onttrokken. Die zeven hebben echter allen rassen voortgebracht, die ik gedurende een reeks van generatiën kon kweeken en grootendeels nog kweek. Al die soorten ontstonden plotseling, zonder voorbereiding en zonder overgangen, en waren, met een enkele uitzondering, van den beginne af aan even standvastig uit hun zaad als de beste soorten van andere planten. Ook waren zij scherp van elkander en van de moedersoort gescheiden, met kleine, doch vrij talrijke verschillen. De afwijkingen waren veel grooter dan men verwacht zou hebben, meestal zelfs grooter dan de verschillen tusschen nauw verwante of zoogenoemde kleine soorten in andere geslachten.
Ik heb deze proef zóó voortgezet, dat ik in elke generatie enkele der meest typische, volkomen normale planten als zaaddragers uitkoos. Ik beveiligde hun stempels tegen een verontreiniging met vreemd stuifmeel en verzamelde en zaaide het zaad van iedere plant afzonderlijk. Ik heb dit gedurende



zeven generatiën voortgezet en de geheele proef liep over veertien jaren. Telken jare ontstonden daarbij uit het zaad der normale planten mutatiën als de beschrevene, maar in den regel herhaalden zij de vroegere, en slechts zeer zelden kwam er bij de geheele groep iets nieuws bij. Maar deze waarneming leidde tot de^ zeer belangrijke gevolgtrekkina-, dat een nieuwigheid niet toevallig, in een enkele maal ontstaat, maar dat zij volgens vaste, hoewel nog onbekende wetten, gedurende een reeks van generatiën en in een betrekkelijk groot aantal exemplaren kan worden voortgebracht. In de vrije natuur moet dit, natuurlijk, haar kans om zich naast de moedersoort staande te houden, belangrijk vergrooten.
Zoo was het dus gelukt, het ontstaan van soorten rechtstreeks waar te nemen, en het met die volledigheid te bestudeeren, die alleen een proefondervindelijk onderzoek geven kan. Wel is die studie nog op verre na niet afgeloopen en wachten een aantal vragen nog eene beantwoording. Maar zulk werk gaat langzaam, daar elke generatie minstens een vol jaar vereischt. Ondertusschen staan twee hoofdpunten vast, ten eerste, dat soorten plotseling en zonder overgangen uit andere kunnen ontstaan, en ten tweede, dat ook dit natuurverschijnsel binnen het bereik van het natuurwetenschappelijk onderzoek valt.
Van groot belang is echter, dat de uitkomsten van deze studie zich geheel aansluiten bij de ervaringen op het gebied van land- en tuinbouw, zooals wij die tegenwoordig kennen. De proeven vormen als het ware de sluitsteen; zij zijn, wat men noemt, de proef op de som, de controle, dat wat men uit andere gegevens afgeleid had, ook werkelijk waar is. Zij wettigen een aantal verdere gevolgtrekkingen, wier juistheid door de heerschende voorstellingen van een langzame evolutie in twijfel getrokken of uit het oog verloren was.
Onder deze komt in de eerste plaats de standvastigheid, der soorten. Mijn Teunisbloemen zijn zeiven onveranderd gebleven, niettegenstaande de telkens herhaalde voortbrenging van nieuwe soorten. Zoo is het ook in land- en tuinbouw. De soorten veranderen niet; slechts enkele individuen worden gewijzigd. Zoo moet het ook in de natuur gaan. Hier en daar ziet men vroeger onbekende vormen optreden, maar de oude blijft daarnaast voortbestaan. Het gewone herderstaschje heeft voor een tiental jaren ergens in Duitschland



een vorm met kogelronde in plaats van taschvormige vruchtjes voortgebracht, maar naast die nieuwigheid is de soort zelve onveranderd gebleven. Men kan een soort vergelijken met een individu; zij wordt geboren, leeft langeren of korteren tijd, brengt meer of minder nieuwe soorten voort en sterft ten slotte. De soorten uit vroegere geologische tijden zijn niet verdwenen, omdat zij in andere overgingen, maar eenvoudig omdat zij uitstierven, zooals men ook thans nog van tijd tot tijd, soorten van planten en dieren ziet uitsterven. Zoolang een soort bestaat, blijft zij onveranderd, onverschillig of dit bestaan slechts enkele eeuwen duurt, dan wel door geheele geologische tijdperken wordt voortgezet.
Zoo is het ook met den mensch, en dit is een eerste punt waarop de mutatie-leer tot gevolgtrekkingen leidt, die met de opvatting eener gestadige langzame evolutie in tegenspraak zijn. De rassen der menschen kan men vergelijken met de soorten onder de planten en de dieren, en dat dit zoo is, blijkt o. a. ook uit het spraakgebruik, dat van het menschengeslacht en niet van den mensch als soort spreekt. Men mag aannemen, dat de rassen uit elkander niet door langzame veranderingen ontstaan zijn, maar door plotselinge mutatiën. Men mag besluiten, dat elk ras zelfstandig en onveranderlijk is, hoewel het vermoedelijk nog wel in staat is om aan nieuwe typen het leven te geven, zoo ten minste wederom perioden van mutatiën intreden. Door zulke conclusiën wordt ons oog geopend voor een betere waardeering der waarnemingen. Geen gunstiger omstandigheden kan men zich denken voor een langzame wijziging van ras-kenmerken onder veranderde invloeden, dan de verspreiding der Israëlieten over de geheele wereld en de overbrenging der negers naar Amerika. Het gevolg is echter niet ingetreden. De raskenmerken zijn onveranderd gebleven. Uit de hebreeuwsche verhalen uit den Babylonischen tijd spreekt hetzelfde karakter, dat ook thans nog de Israëlieten onderscheidt *), en op de onveranderlijkheid der negers stuiten in Amerika de beste bedoelingen van politieke en sociale gelijkmaking wanhopig af. En wien kan het ontgaan, dat in de laatste jaren in Europa en Amerika de vrees ontstaan is, dat de Japanners
x) Zie H. J. Elhorst: Israël in het licht der jongste onderzoekingen 1906, blz. 21.



sommige erfelijke eigenschappen hebben, die beter zijn dan de onze, en die wij ons door geen onderwijs en geen opvoeding zullen eigen kunnen maken? Reeds vlrchow heeft het uitgesproken en Ammon heeft het door uitvoerige onderzoekingen bewezen: „Der Mensch ist ein Dauertypus"; hij blijft, wat zijn erfelijke eigenschappen, d. i. de gemiddelde aanleg en graad van ontwikkeling van het ras betreft, op dezelfde hoogte staan. Een langzame rasverbetering, dat ideaal van velen, die op den bodem van de theorie der onzichtbaar trage soortsverandering staan, komt noch met de mutatie-leer, noch ook met de ervaring overeen.
Hiermede komen wij aan een der belangrijkste trekken van de nieuwe leer, nl. de scherpe onderscheiding tusschen verschillende soorten van variabiliteit. Een halve eeuw geleden, toen darwin zijn Oorsprong der Soorten schreef, was dit begrip nog uiterst vaag. Wij hebben reeds gezien, dat wat men in den landbouw veranderlijkheid der soorten noemde, niet anders is dan een verscheidenheid van dooreengemengde vormen. Hoe grooter het aantal van die constante typen in een soort, des te grooter is haar zoogenoemde veranderlijkheid. Voert men haar uit één land in een ander in, dan verandert zij zeer sterk, verloopt soms, zooals men het noemt. Dat wil zeggen, dat sommige bestanddeelen onder het nieuwe klimaat zich sterk vermenigvuldigen, terwijl andere op den achtergrond treden of misschien zelfs verloren gaan. Maar de typen zeiven veranderen daarbij, zoover de ervaring reikt, niet. Noemen wij dit veranderlijkheid, dan gebruiken wij het woord, bewust of onbewust, in een bizondere beteekenis. Zoo is het algemeen bij het verloopen van variëteiten en ook bij het zoogenoemde fixeeren van nieuwigheden, dat meestal slechts in een zuivering van ongewenschte bijmengselen bestaat.
Een andere onderscheiding is die tusschen sprongsgewijze en continue veranderingen. Dat de individuen van eenzelfde soort onderling niet gelijk zijn, is algemeen bekend. Overal ziet men kleine, zoogenoemde individueele verschillen, zoowel bij menschen, als bij dieren en planten. Nu eens zijn zij groot, dan weer klein. Soms leidden zij tot bepaalde misvormingen of tot curiositeiten, zooals peperhuis-vormige bladeren en lintvormige stengels. Dan weer vonden zij in de richting van echte variëteiten plaats, b.v. waar men roode



of blauwe bloemen nu eens wat donkerder, dan weer bleeker zag worden, terwijl de variëteit zuiver wit was. Dit laatste bracht tot de voorstelling, dat zulke variëteitskenmerken slechts de uitersten der gewone variabiliteit zijn; zeer zeldzaam, omdat zij zoo zeer sterk afwijken.
Onder den invloed van zulke overwegingen was het natuurlijk niet mogelijk, tot de erkenning van een scherp onderscheid tusschen de gewone en de soortenvoortbrengende veranderlijkheid te komen. Dit verschil kwam eerst duidelijk voor den dag, toen het bleek dat nieuwe soorten en variëteiten niet ontstaan als de uitersten eener onafgebroken reeks van individueele verschillen, maar sprongsgewijze, en onafhankelijk van die. Zij bleken van anderen aard te zijn, en het bewijs daarvoor ontstond, toen zij bij voortgezette cultuur, in een volgende generatie niet min of meer tot het oude type terugkeerden, maar scherp van dit gescheiden bleven. Zij varieerden ook wel, maar schommelden daarbij om een nieuw gemiddelde.
Zoo kwam men er toe, het geheele gebied der variabiliteit te verdeelen in twee afdeelingen, waarvan de een als mutabiliteit wordt aangeduid, terwijl de andere als individueele variabiliteit, en in de laatste jaren meer en meer als fluctuatie wordt bestempeld. De mutabiliteit is de soortenvormende veranderlijkheid; zij treedt zelden op, doch doet dan soorten, rassen of variëteiten ontstaan, die terstond standvastig zijn en niet weer tot het vroegere type terugkeeren. De fluctuatie heet zoo, omdat zij is als het golven der zee, nu eens opgaande, dan weer neerdalende, onophoudelijk het oppervlak veranderende, doch zonder ooit een blijvende wijziging tot stand te brengen.
Men zou de fluctuatie ook kunnen noemen de veranderlijkheid binnen de soort of binnen het ras en haar als zoodanig plaatsen tegenover de ras-verschillen. Deze omschrijving geeft misschien het duidelijkste begrip van haar wezen. Tegelijkertijd wijst zij ons op de groote beteekenis, die deze soort van veranderlijkheid ook in de menschelijke maatschappij moet hebben en op de waarde, die men haar bij alle beschouwingen over rasverbetering, opvoeding en onderwijs, ja zelfs bij den strijd der politieke partijen moet toekennen.
Gelukkigerwijze is onze kennis van deze fluctueerende variabiliteit gedurende de laatste halve eeuw zeer belangrijk



toegenomen en kent men een aantal wetten, waaraan zij gehoorzaamt. Berekeningen kunnen dientengevolge de bespiegelingen en voorspellingen op dit gebied steunen en ofschoon in de praktijk daarvan nog op verre na niet overal gebruik gemaakt wordt, waar dit met voordeel zou kunnen geschieden, zoo wint de erkenning van het beginsel toch voortdurend veld. *
De grondslag voor deze wetenschap werd door den belgischen anthropoloog QüETELET, in zijn beroemd werk, getiteld Anthropométrie gelegd. De titel duidt aan dat het doel is de eigenschappen der menschen te meten en te onderzoeken aan welke wetten de uitkomsten van zulke metingen gehoorzamen. Het zij mij vergund dit hier met het gewone voorbeeld, dat der recruten, toe te lichten. Men stelle zich voor dat eenige honderde jonge mannen, van denzelfden leeftijd en uit dezelfde streek naast elkander gerangschikt worden in de volgorde hunner grootte. Over hunne hoofden wordt een lijn getrokken. Deze lijn geeft dan de veranderlijkheid hunner lengte aan. Zij heeft een zeer bepaald verloop. In het midden is die lijn over een groote lengte nagenoeg horizontaal, maar aan het eene uiteinde buigt zij omlaag en daalt sneller en sneller, terwijl zij aan het andere zich op dezelfde wijze omhoog richt. Dat wil zeggen dat het grootste deel van zulk een groep recruten van de gemiddelde lengte niet noemenswaardig afwijkt, terwijl groote verschillen, aan beide zijden des te zeldzamer worden, naarmate zij grooter zijn. QuETELET berekende deze lijn en vond dat zij overeenkwam met de lijn, waarvan de loop bepaald wordt door het binomium van NEWTON, die de grondslag is van de waarschijnlijkheidsrekening en die dus, door hare toepassing op levensverzekeringen en pensioenwetten, ook in het practisch leven zulk een groote beteekenis heeft. Of om het korter te zeggen: de ongelijkheid van de lichaamslengte der menschen volgt de wetten der kansrekening.
QUETELET breidde zijne studie over andere meetbare eigenschappen van het menschelijk lichaam en van het menschenleven uit. Overal vond hij dezelfde wet terug. Hij concludeerde dan ook dat zij algemeen moest gelden, en ook de meetbare kenmerken van planten en dieren, maar daarenboven ook de eigenschappen van den menschelijken geest moest omvatten. Zijne voorspelling is later door zeer



uitgebreide onderzoekingen bevestigd geworden en tal van geleerden hebben hun tijd en hunne krachten daaraan gewijd. Overal schommelen de eigenschappen der individuen om een gemiddelde en overal doen zij dit volgens dezelfde wet.
De ruimte verbiedt mij, hier dit groote gebied te schetsen. Het belangrijkste, in algemeenen zin, zijn de onderzoekingen van Galton, daar zij de geestesgaven betreffen. Ook deze wisselen, zooals iedereen weet, van mensch tot mensch, maar ook zij volgen daarbij vaste wetten. Natuurlijk kan men daaruit, voor afzonderlijke individuen, in den regel niet veel afleiden, maar wel voor het gemiddelde en voor de frequentie, waarmede bepaalde afwijkingen zullen voorkomen. Deze vormen dan ook zeer regelmatig het onderwerp van exacte berekeningen.
De afwijking, die een bepaald persoon in zijn geestelijke eigenschappen heeft van het gemiddelde van het ras waartoe hij behoort, vormt wat men noemt zijn aangeboren aanleg. Men moet deze, voor elk individu, als gegeven beschouwen. Opvoeding en onderwijs kunnen haar, in haar eigen graad, tot volle ontwikkeling brengen, maar zij kunnen den aanleg zelf niet verbeteren. Zij hebben een veel geringeren invloed, dan men gewoonlijk meent. galton herinnert aan het bekende feit, dat de bestgeoefende alpenklimmers telken jare door geheel ongeoefende personen overtroffen worden, n.1. door zulke, die toevallig voor deze sport een bizonderen aanleg hebben. Zoo is het in tal van uitingen van menschelijke vermogens. Wie uitmunt als specialiteit of in een wedstrijd anderen overwint, heeft dit slechts ten deele aan oefening en toewijding te danken, in hoofdzaak echter aan een aangeboren aanleg, die het gemiddelde verre overtreft. De strijd om het kampioenschap is het uitzoeken van extreme varianten en mag m. i. nooit aangevoerd worden als een prikkel voor minder begaafden om te trachten zich in dezelfde richting te ontwikkelen. Veeleer moest het een prikkel zijn om in eigen boezem te zoeken naar de gaven, die op ontwikkeling liggen te wachten.
Voor de menschelijke maatschappij in het algemeen is door de onderzoekingen van Galton, Ammon en vele anderen de voorstelling ontstaan van het gemiddelde type. Rondom dit slingeren de individuen volgens de besproken wet, het type zelf is echter onveranderlijk. Voor elke generatie



is het hetzelfde als voor de voorafgaande. Vooruitgang in dezen zin bestaat er niet; wij komen in dit opzicht niet verder dan de oudste voorvaderen van ons ras. Alle pogingen om de ontwikkeling der aangeboren eigenschappen in bepaalde lijnen te leiden, berust op illusie. De mensch blijft wat hij is. Kennis en ervaring mogen met steeds grooter snelheid toenemen en den mensch in staat stellen tot dingen, waarvan hij vroeger niet droomde. De arbeid van genieën, d. w. z. van in hoogen graad bevoorrechte individuen, moge meer gewaardeerd worden en een snelleren en grooteren invloed krijgen, het gemiddelde gaat daardoor niet vooruit, het geheele ras blijft een Dauertypus, zoolang het bestaat.
Moge een nauwkeurige kennis van de wetten der fluctueerende variabiliteit, in verband met de onveranderlijkheid der gemiddelde kenmerken van elk ras, ons vele illusiën voor de toekomst ontnemen, aan de andere zijde opent zij ons vergezichten op een sociale biologie van groote aantrekkelijkheid. Een statistische studie van het heen en weer schommelende overwicht der politieke partijen, in verband met de onveranderlijkheid van het gemiddelde van een volk, zou waarschijnlijk een zeer eigenaardig licht werpen op de middelen, die aan eene partij de meerderheid kunnen bezorgen, d. w. z. die haar programma zóó doen formuleeren, dat het voor meer dan de helft der kiezers aannemelijk is. Neemt men aan, dat de behoefte aan godsdienst een aangeboren eigenschap is, die als zoodanig de wet van Quetelet volgt, dan doen zich de dweepers als het eene en de ongeloovigen als het andere uiterste van de variabiliteitslijn voor, en gehoorzamen zij, in hun frequentie, aan dezelfde formule als de extreem groote en de extreem kleine lotelingen. Het is dan duidelijk waarom deze beide groote afwijkingen van het gemiddelde door alle eeuwen heen zijn voorgekomen, en waarom geen opvoeding en geen beschaving, geen prediken en geen inquisitie hun aantal op den duur verminderen kan. Tevens vervalt alle grond om hen als zoo gevaarlijk voor de maatschappij te beschouwen, als sommigen thans doen.
Maar ik mag over deze en aanverwante vraagstukken hier niet uitwijden. Het was slechts mijn doel om aan te toonen, dat volgens de nieuwere opvattingen de verschillen tusschen de rassen beschouwd moeten worden als onveranderlijk, maar



die binnen de rassen als voortdurend schommelend, en wel schommelend om een standvastig gemiddelde. Dit beginsel, toegepast op onze maatschappij, zal zonder twijfel tot een zachtere beoordeeling en grootere onderlinge waardeering leiden, en zoodoende kunnen bijdragen tot toeneming van het geluk en de tevredenheid van het menschdom.
Zoo kan de kennis der ons omgevende natuur niet alleen ons materieel, maar ook ons intellectueel welzijn bevorderen. Kennis is macht; moge die macht overal en altijd ten goede worden gebruikt!







Juist verschenen de eerste nrs. van:
■ KERK EN SECTE -
Een brochuren-reeks onder Redactie van
Dr. S. D. VAN VEEN
Hoogleeraar in de Kerkgeschiedenis en Dogmengeschiedems aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.
MET MEDEWERKING VAN:
H. H. Barger, N. van Beek, Pastoor J. H. Berends, Dr. J. A. Beyerman, Dr. J. P. de Bie, Prof. Dr. T. Cannegieter, H. Ermann S. J., F. C. Fleischer, Dr. L. Heldring, Mr. Isidore Hen, Dr. A. C. A. Hoffman, P. H. Hugenholtz Jr., A. Kleinschmidt, W. F. K. Klinkenberg, Dr. P. J. kromsigt, Prof. Dr. E. F. Kruijf, Prof. Dr. H. H. Kuyper, Opperrabbijn M. Monasch, M. Mooy, Dr. H. M. van Nes, B. Nieuwburg, M. A. Perk, Prof. Dr. Joh. W. Pont, J. Quast, Otto Schrieke, Prof. Dr. J. J. P. Valeton Jr., S. L. Veenstra, G. Veldhuizen Sr., G. H. Wagenaar, Opperrabbijn L. Wagenaar en vele anderen.
WIJZE VAN UITGAVE
De brochures zullen verschijnen in vrije volgorde, in seriën van 10 nummers. Bij inteekening per serie is de prijs f 3.—, om de 3 a 4 weken een nummer, terwijl afzonderlijke nummers verkrijgbaar gesteld zullen worden voor 40 cents per nummer.
PROSPECTUS.
„Kerk en Secte" zal het licht zien in den vorm van een reeks kleine, op zich zelf staande geschriften, waarin door mannen, der zake kundig, voor 't beschaafd leekenpubliek in beknopt bestek en op heldere wijze beschreven worden de leer, de inrichting, de eigenaardigheden en eventueel ook de ceremoniën der onderscheiden kerkgenootschappen en secten van den tegenwoordigen tijd, in hoofdzaak van dezulke, die — 't zij als belangrijke centra of als bescheiden vertakkingen — in ons eigen land gevonden worden.



Opdat de voorstelling zoo juist en onpartijdig mogelijk zij, hopen wij, voor zoover wij daartoe in de gelegenheid gesteld worden, iedere godsdienstige richting door een harer eigen vertegenwoordigers te doen beschrijven, welke beschrijving vooral daarop gericht zal zijn, dat de lezer een duidelijke voorstelling ontvange van de gronden, waarop de godsdienst of godsdienstige richting in quaestie door hare vertegenwoordigers in waarde boven de andere wordt gesteld.
Ongetwijfeld wordt door een dergelijke uitgave aan velen een welkome gelegenheid geboden, om hun kennis te vermeerderen en, zonder tot dorre studiën de toevlucht te behoeven nemen, een blik te werpen op het godsdienstig en kerkelijk leven van de uiteenloopendste richtingen.
Wij waren zoo gelukkig Prof. Dr. S. D. VAN VEEN bereid te vinden de redactie van deze nieuwe brochuren-reeks op zich te nemen. Zoowel door deze leiding als door de namen dergenen van wier medewerking Prof. van veen zich reeds mocht verzekeren, is het echt-wetenschappelijk karakter, dat ook aan een populaire uitgave als de hier bedoelde niet mag ontbreken, genoegzaam gewaarborgd.
In de Ie Serie zijn tot dusver verschenen:
No. i. Dr. J. A. Beyerman, De Remonstrantsche
No. 2. W. F. K. Klinkenberg, De Evangelische
No. 3. G. Veldhuysen Sr., De Zevendedags Bap-
No. 4. M. A. Perk, De Waalsche Gemeenten.
Hollandia-drnkkerij — Baarn.
Broederschap.
Richting.
tisten.



paalde vooropgestelde overtuigingen, maar al te vaak met een zekere angstvalligheid worden uit den weg gegaan. Een bepaalde richting zullen de „Levensvragen" niet voorstaan. De uitgave stelt zich ten dienste van een iegelijk, die een ernstige en zedelijke overtuiging den kinderen zijns tijds ter overweging heeft aan te bieden. Materialisten en Pantheïsten, Theosophen, Boeddhisten en Christenen, en onder deze laatsten weèr orthodoxen en modernen — zij allen behouden gelijkelijk vrijheid, om in de „Levensvragen" rekenschap af te leggen van hunne gevoelens, mits —zooals boven reeds gezegd werd — op een toon van zedelijken ernst en in een vorm, die andersdenkenden niet kwetsen kan.
Tot medewerking werden allereerst door ons uitgenoodigd mannen van naam, wier wetenschappelijke zin er voor borg staat, dat zij bij hunne beschouwingen niet zullen uitgaan van willekeurige apriorismen en naar wie dus het publiek met vertrouwen kan luisteren, zonder daarbij natuurlijk van eigen oordeel des onderscheids afstand te doen.
Aldus hopen wij een weinig te kunnen bijdragen tot oplossing van de menigvuldige problemen, die onzen tijd beroeren, in de vaste overtuiging dat slechts door veel menschelijke dwaling heen de goddelijke Waarheid aan het licht zal treden.
De Uitgevers HOLLANDIA-DRUKKERIJ te BAARN.
WIJZE VAN UITGAVE.
De „Levensvragen" verschijnen op ongeregelde tijden (zoo mogelijk om de 4 a 5 weken) in brochures van x tot 4 vel druks, op goed, houtvrij papier met duidelijke letter. Iedere brochure vormt een afgerond geheel.
De prijs is per serie van 10 nrs. (bij inteekening) f3.— Azonderlijke nrs. kosten 40 cents. De uitgevers behouden zich het recht voor sommige bizonder dikke brochures als een dubbel nummer te rekenen.
(Zie omzijde).



II t J 9
In de ie serie verscheen reeds:
ï- Dr. A. H. de Hartog, Religie en Wetenschap.
2. Prof. Dr. J. J. p. Valeton Jr., Het Oude Testai
.en „de'Critiek".
3. Dr. E. Dennert, Natuurwet, T>eVal, Voorzienigl
4. P. B. WESTERDiifo, Waarom wij aan persoonlijke
. /- sterfelijkheid geloover
5. Dr. Karl Beth, öe1-Wonderen van Jezus.
6- Dr. A. J. C. ^Snijders, Waarom wij Materialist
Extra-ouirfmer, Behoeven wij voor ons christendon uitwendige autoriteit in den Bijbel? (gratis vo< inteqjcenaren).
7. Enk(Mej. A. van der Vlies), Kan een Rechtzi \ V—, Christen Socialist zijn?
18. Prof/Dn JEJ. IctgGenbach, Is Jezus lichamelijk
V de eerstvolgende nrs.LzaPo.a. worden opgfenome:
\ Dr. J. G. Boekenoogen: De doelmatigheid in de le\ / natuur.
Dr. A. W. Bronsveld: De „Persoonlijkheid" Gods.
Prof. Dr. A. Bruining : Het geloof aan een Godsbe; in verband met „het kwaad".
Prof. Dr. P. D. Chantepie de la Saussaye: Heeft de mo< mensch nog een „bizondere" Godsopenbaring van nc
Prof. Dr. Is. VAN Dijk: Buddhisme en Christendom. ». Dr. J. M. FRaNKEL: Hegelary en Christendom, aö Ds. H. DE Groot: „Jezus" en „Christus".
MlProf. Dr. A. G. Honig: Is de Bijbel geïnspireerd?
Prof. W. Mallinckrodt : Kan men Christen zyn zc de Godheid van Christus te belijden?
Th. Newest : De leer van de zwaartekracht een dwa
Prof. Dr. H. Oort: Over 't ontstaan van het„ Middela geloof.
Prof. Rabaud : Is de Roomsch-Katholieke Eeredienst C telijk of Heidensch van Oorsprong? (bewerking Dr. A. W. Bronsveld).
Dr. Paul Rohrbach en Prof. Grutzmacher : „Gebore de Maagd Maria", (bewerking van Ds. W. Bac Ds. P. Zondervan).
Ds. R. J. W. Rudolph: Het Evangelie van Marx.
Prof. Dr. J. J. P. Valeton Jr. : Het O. T. in het lichl wetenschappelijk onderzoek.
Prof. Dr. Paul Wernle: Waaruit putten wij onze k€ aangaande het leven van Jezus ? (bewerking vai JS^Ierderschee).
*) Schrijvërs en Redactie behouden zich het recht voor in de
ripg verandering te brengen.