BEKNOPTE LEIDDRAM)
VOOK HET GEBRUIK DER IN DE
PHARMACOPOEA NEERLANDICA
KIEUW OPGEXOMEXE
GENEESMIDDELEN.
DOOR
J. LËOVIDE§ VAN PRAAG,
Med. Chir. et Art. Obst. Doctor.
LEIJDEN. D. NOOTHOVEN VAN GOOR. 1853.







BEKNOPTE LEIDDRAAD
VOOR HET GEDRUIK DEK IN DE
PHARMACOPOEA NEÊRLANDICA
NIEUW OPGENOMENE
GENEESMIDDELEN.
DOOR
J. LEONIDES VAN PRAAG r
Med. Chir. et Art. Obst. Doctor.
jTE LEYDEN, BIJ
D. NOOTHOVEN VAN GOOR.
1853.







VOORREDE.
Toen de Afdeeling Leiden en Omstreken der Maatschappij tot bevord. d. Geneesk., besloot eene Commissie te benoemen tot onderzoek van: het verschil tusschen de Pharm. Neérl. en de Pharm. Belg.; en ik als lid dier Commissie werd benoemd, was ik genoodzaakt het onderscheid der beide Pharmacopoeèn naauioTceurig te bestuderen. Gedurende dit onderzoek bleek het mij al ras, dat misschien wel eene nuttige handleiding voor den praktischen geneesheer daaruit konde voortvloeijen, maar het kwam mij tevens voor, dat tot het goede verstand en het gemakkelijke gebruik der Pharm. Neérl. nog iets anders konde verlangd worden, hetgeen buiten het doel der Commissie en buiten de ons opgegevene taak lag, namelijk eene opgave van de wijze van gebruik voor de nieuw opgenomene geneesmiddelen, met eene beknopte beschouwing over hunne werkingswijze, waar zulks in H kort geschieden konde. Dit is , volgens mijne zienswijze , vooral voor den ten platten lande levenden, dikwijls van ruimere litteratuur verstoken geneesheer, een bepaald vereischte. Ik heb mij dus voorgesteld, naar mijne beste krachten, in deze behoefte te voorzien. De vjijze waarop ik aan dit doel heb trachten te beantwoorden is deze, dat ik de nieuwste litteratuur, vooral ook de tijdschriften en de beste nieuwere handboeken heb geraadpleegd. Hierbij heb ik de auto-



riieiten die mij tot het gezegde aanleiding gaven genoemd. Voor de meeste uitspraken, die ik in dit werkje zonder verantwoording neerschrijf , heb ik mijne overtuiging geput of uit goede litteratuur, oj uit eigene ervaring, of uit opzettelijk genomene proefnemingen. Ik heb de alphabetische volgorde voor de geschiktste gehouden. Het onvolledige van dezen leiddraad is een dadelijk gevolg van zijne beknoptheid, men zij dus toegevend bij de beoordeeling hiervan, en wijte het niet aan oppervlakkigheid dat kortheidshalve somtijds alleen de conclusie wordt vermeld van eene verzwegene redeneering. Ik meen toch de hoofdzaken ie hebben medegedeeld, zoo ik mij daarin niet vergis, dan is mijn doel bereikt.
Leiden , 28 Augustus 1853.



I.
MATERIA PHARMACEUTICA.
Acidum Pvro-lichosum rectificatom. Acid. Accticum Pil. N. van pliarmaceulisch belang.
Aqua fortis. Spiritus Nitri. Acidum Nitricum venulc Ph. N. Dit middel was vroeger niet zoo algemeen in den handel verkrijgbaar; wordt alleen in de apotheek gebruikt.
Aurdm van pharmaceutiseh belang.
Cadmium zie Sulph. Cadmii.
Cortex radicis Granatoruji. Cort. rad. Punicae Granati Ph. N. Is in onzen tijd, naast de Kousso-bloemen liet meest geroemde wurmmiddel en vooral tegen taenia soliuin. Nieuw is dit middel evenwel geenszins. De wijze van toediening, die ook mij zeiven, bij ondervinding is gebleken de beste te zijn, is deze. Men laat den wurmlijder 24 uur te voren, zooal niet vasten, dan toch op i dieet leven, verbiedt hem des avonds alle voedsel, en geei't nu den volgenden morgen nuchteren van een sterk afkooksel (1 onc op vj onc. col.) 2 oneen tegelijk, een uur daarna nog 2 oneen en Iaat het overblijfsel nog een uur later gebruiken. Volgt na een paar uur geen stoelgang, dan geeft men een purgeermiddel, liefst 01. Ricini, omdat ook dit middel eenige anthelmintische reputatie bezil. Zoo deze wijze van behandeling niet mei gunstig



gevolg ivonit bekroond, dan herbaalt men dezelfde kuur eenige dagen later, Buchanan, Fleming, Cb eva Hier, Majoli, Mitcherlieh II, p. 125. Speier, Legend re, Sober n h e i m (Vle ed.) p. 413.
Fiobes et IIebba Calendulae. Fl. et Ilb. Calendulae officinalis Ph. N. Komt voor in het nonnenmiddtl tegen den kanker, en wordt als een der bestanddeelen van de anlicancreuse pap geroemd, liet is een zeer oud geneesmiddel, en wordt ook nu nog als anticancrosum ? in extract (unc. ij op mixturen) inwendig gebruikt. K. G. N e u rn a n n. (2e ed.) p. 143.
Folia Diosmae crenatae. Folia Barosmatis crenati Ph. N. Is evenzeer een overoud geneesmiddel, was in de meeste materies medicae reeds onder de obsoleta te vinden, doch is nu weder opgenomen. Het is volgens Sobernheim. p. 82, een middel hetgeen op de urien- en geslachtswerktuigen prikkelend werkt, en dus vooral bij verouderde blaas- en baarmoeder-catarrhen wordt aanbevolen, ook wordt het bij passive hacmalurie en rnetrorrhagie gebruikt. De beste vorm is het aftreksel drj op viij onc col. en hiervan om de 2 u. 1 lep. Clarus, I! rand es, K. 11. Neuman n. p. 222.
IIüi.ba Galeopsidis. Ilb. Galeopsidis ochroleucae Ph. N. Is het voornaamste bestanddeel van de Liebertsche borslthee, wiens weldadige werking voor phthisici veel opgang heeft gemaakt. Trouwens wordt daardoor geen enkele phlhisicus genezen, maar de hoest wordt daardoor gematigd en het uitwerpen gemakkelijk gemaakt, 1(. G N e u m a n n. p. 249.
IIerba Marrubii albi. Ilb. Marrubii vulgaris Ph. N. Werd in de lijden van Ilippocrates voor steriliteit in koud aftreksel gebruikt. Later heeft men het meer als borstmiddel toegediend hij slepende borstcatarrhcn. Het is een vrij algemeen bekend volksmiddel voor borstkruiden, onder den naam van Malrove. Dierbach, Arzneim. d. Hipp. p. 171. Pereira II, p.392.



Jodium. Dit middel en zijne zouten wordt vooral om zijnen oplossenden invloed gebruikt hij chronische vergrootingen van ingewanden en klieren, verhardingen, verdikkingen van klieren en gezwellen, en wegens zijne omzettende werking in verschillende dyscrasiën. Volgens vele schrijvers is het Jodium werkzamer in scropheldyscrasie, terwijl kwik meer voor syphililische aandoeningen geschikt is; in 't algemeen evenwel wordt J. en zijne praeparalcn in dezelfde gevallen gebruikt, waar door anderen misschien Kwikpraeparaten zouden worden voorgeschreven, terwijl men in de verbindingen van Jodium met Kwik juist de werking van beiden heeft zoeken te vereenigen. De werking van Jodium in 't algemeen wordt door verschillende schrijvers verschillend opgegeven; de meeslen komen evenwel daarin overeen, dat dit geneesmiddel, op zich zelve en in zijne verbindingen, zwellingen en gezwellen en zelfs natuurlijke klierorganen, als horstklier en zaadhal, dikwijls in omvang doet afnemen. Voorts is de opgave van de algemeene werking van Jodium even zoo verward , als die der andere altererende geneesmiddelen; de een beweert dat het middel prikkelt, terwijl de andere zegt dat het bedaart; de een deelt waarnemingen mede, welke kennelijk hersenopwekking aanduiden, op eene andere plaats vinden wij van hetzelfde geneesmiddel eene slompraakende werking op de hersenen opgegeven. Door velen wordt eene pisdrijvende werking daaraan toegekend, door anderen wordt ook dit tegengesproken. De verschijnselen, die een overmatig gebruik van Jodium in gevoelige gestellen te weeg brengt, worden met den naam van Jodismus bestempeld, zij schijnen zeldzaam te zijn, daar vele autoriteiten, waaronderPereira.hun bestaan betwijfelen. De Jodismus kenmerkt zich door coryza, drukkende pijn boven de oogkassen, branding of pijn in de maag, dyspepsie, keelpijn, paarsachtige kleur van het slijmvlies der wangen en tong, speekselvloed. Ik zelf heb een$ zien volgen ruime diurese, gestoorde



eetlusl, gevoel van branding in de maag en eruptie van kleine puistjes, die een wit vocht bevatleden en door eenen rooden hof waren omgeven, vooral op de binnenvlakte der dijen en op de borst, na bet gebruik van Jodetum Kalicum ; toen liet geneesmiddel gedurende acbl dagen werd uitgesteld, waren al deze verschijnselen verdwenen, zij keerden terug toen wij het middel weder eenigen tijd hadden gebruikt. In den regel wordt bij therapeutische doses van dit middel of deszelfs zouten geen enkel merkbaar verschijnsel waargenomen, en dikwijls ziet men alleen verbetering van de verharding of van het gezwel of verbetering der vochtmenging als gevolg der Jodium werking optreden. De ziekten waarin Jodium en zijne praeparaten worden gebezigd, zijn van chronische natuur, voor acute ziekten past Jodium niet. Zij worden gebruikt in scrophuleuse, syphililisehe, psorische aandoeningen van verschillenden aart, in mercuriaaldyscrasie, bij hypertrophiën en verhardingen, vooral van klierorganen. struma, induratio testis, lymphalische klierverbarding, gewrichtslijden • enz. Als zoodanig wordt Jodium bijna alleen uitwendig gebruikt in zalven, ook enkele keeren inwendig 2 gr. met 4 gr. Jodet Kal'c. in 1 ffi Aq. dest., volgens Lugol, ook kan, in de plaats van Jodet. Kalic. gewoon keukenzout worden gebruikt als oplosmiddel. De Tinctuur wordt bij zeldzame gelegenheden met keukenzout of Jod. Kalic. in water verdeeld inwendig toegediend. Deze oplossing bevat, volgens de Ph.N., ld. Jod. op 12 d. alcohol van 0,81 sp. (i., en wordt vooral gebezigd om in zieke of ziekelijke holten in te spuiten, ten einde de afscheiding hunner binnenvlakte te veranderen, verbeteren ol doen ophouden; in hydrocele, liydrops ascites, zelfs bij chronische gewrichtsontstekingen in de gewrichtsholten, voorts in abscesholten, vooral koude abscessen, fistels, enz. Men gebruikt voor deze inspuitingen verdunde oplossingen in Jodetum Kalicum houdend water. Het Jodetum Kalicum zelf wordt gewoonlijk in die gevallen van dys-



cralische toestanden gebruikt, waar om verschillende redenen kwikpraeparaten onwerkzaam of schadelijk worden geacht, of waar deze niet meer worden verdragen en misschien reeds nadeel hebben le, weeg gehragt. De dosis van dit middel is liefst niet al le zeer verdund, b. v. 1 dr. op 0—7 oneen waler of 1 dr. op 60 pdlen, men kan gewoonlijk |—1 dr. daags zonder aarzelen laten gebruiken. Het Jodetum Hydrargyrosum wordt vooral in tertiaire vormen van met scrophellijden gecombineerde syphilis gebruikt, evenzoo ook, hoewel zeldzamer hel Jodetum Hydrargyricum. De dosis van deze Jodkwikbereidingen is al zeer spoedig le groot; £ gr. daags is gewoonlijk het maximum, hetgeen op den duur wordt verdragen, hel eerste verschijnsel heigeen als supersaturalie hiervan volgt is eene zeer hardnekkige en uitgebreide stomatitis mei slinkende salivalie. Bart h oio mé Jaurin te Laguna, welke sederl 30 jaren deze Jodiumpraeparalen gebruikt, heeft op de combinatie van Jodium met kwikbereidingen niet die resultaten zien volgen bij syphilis met scrophelaandoening, welke algemeen daarvan werden verwacht en verkondigd. Hel Jodetum Ferroso-Ferricum is als zoodanig niet toe le dienen zonder le veranderen; in poedervorm last dit het papier aan, dehqueseeerl en wordt zwarl; in waterige oplossing praecipileert IJzer en Jodium; in pillen decomponeerl het zich evenzeer. Het langste blijft nog de Syrupus Jodeti Ferrosi zijne chemische eigenschappen bijbehouden, dit praeparaat schijnt zeer gunstig (e werken in die gevallen van scrophellijden waar behalve den eenen of anderen scrophelvorm anaemie ofchlorotisch bloed aanwezig is, gelijk men zoo dikwijls aantreft. Dat evenwel ook dit medicament in ipso corpore groolendeels wordt ontleed, blijkt daaruit dat de lijder die Svr. Jod. Ferr. gebruikt den eersten dag reeds zwarte alvus ontlast. De beste wijze van voorschrijven is in de eene of andere syroop | onc. op 3 oneen en hiervan 2 maal daags een eijerlepel. Men lelie bij alle



Jodium-praeparalen daarop dat de maag niet juist amyiacea bevat, welke eene grootendeels werkelooze verbinding met Jodium aangaan. Doch de litteratuur over Jodium is zoo rijk, de toepassing zoo veelvuldig en de wijze van toediening zoo verschillend, dat wij voor dit beknopt overzigt onmogelijk eene volledige beschouwing daarvan kunnen leveren; wij zijn dus genoodzaakt te verwijzen naar de handboeken, om niet te spreken van de ontelbare tijdschrift-artikels, welke nog dagelijks daarover het licht zien. Oesterlen, p. 318, Pereira 1, p. 286, Dassen II, p. 211, T r o u s s e a u et P i d o u x (4e ed.) I, p. 213, II o i n e t, Teissier, Abeille, Dorvault, Oschwald, Ratnpold, Leriche, Delfraysse, Lange, Borelli, Aran.enz.
Lactücarium. Succus inspissatus Laclucae sativac Ph. N. Wordt door vele schrijvers gelijk gesteld met opium; doch is zoo goed als werkeloos en bezit slechts in giflen van 10—12 gr. eenige bedarende eigenschappen voor geprikkelde borstzenuwen, terwijl in die hoeveelheid, de smaak van het geneesmiddel zoo alleronaangenaamst en tevens de prijs zoo hoog is, dat het te betwijfelen valt, of dit geneesmiddel ooit algemeen zal gebruikt worden. (Zie mijne .Proeve eener hist. krit. besch. d. Narcot.") Lichen carraghenicus. Spliaerococcus crispus Ph. N. Eene plant wier demulcerende eigenschappen algemeen geroemd zijn. Wordt in prikkeltoestand der luchtwegen in afkooksel (1 dr. — 14 onc. col.) of als Gelatina voorgeschreven, in den laatstgenoemden vorm wordt het vooral in die gevallen gebruikt, waar een zacht voedend middel uit het plantenrijk is aangeduid , hetgeen geheel oplosbaar is. Voorts wordt het afkooksel als voeriniddel gebruikt van scherpe minerale zuren. Het is te verkiezen boven den Lichen Islandicus, wanneer de geprikkelde maag of ingewanden het bittere Cetrarinum niet kunnen verdragen. Pereira II, p. 4. Dassen II, p. 325. Mi tcherlich I, p. 498. K. G. Neumann, p. 159. S o b e r nhcim, p. 387.



Oleum Jecoris Aselli. 01 Jecoris Gadi Ph. N. Over dit ge. neesmiddel is reeds zooveel geschreven, dat wij gevoegelijk kunnen volstaan, met te vermelden, dat het 'beroemd is als antiscrophulosum. Hel gebruik is twee maal daags 2 eijerl.— 1 eellep., naar gelang van den leeftijd. Men weie slechts dat het altijd gecontraïndiceerd is, waar diarrhee ol neiging tot diarrheën bestaal.
Radix Artejiisiae. Rad. Artemisiae vulgaris Ph. N. wordt vooral in de epilepsia infantum en de epilepsia diurna, welke verscheidene aanvallen op den dag veroorzaakt, aanbevolen. In epil. nocturna is het werkeloos en zelfs schadelijk, volgens B u r d a c I). De wijze waarop het door B u r d a c li wordt voorgeschreven , is vooral de poedervorm, bij prikkelbare voorwerpen l dr., bij minder prikkelbare 35—40 gr. in dun warm bier, kort vóór den aanval. Burdach (Casp. Wchschr. 1836,N°. 43).
Secale Cornutüm. Een, in 1582 door L o n i c e r us reeds beschreven, middel wiens weeën- bevorderende eigenschappen, in die gevallen waar atonie der baarmoeder aanleiding geert tot dystocie, door niemand worden betwijfeld. Hel wordt, behalve in genoemde gevallen, bij atonische baarmoedervloeijingen, vooral gedurende het laalsle tijdperk van de verlossing, of ook na de verlossing aangeprezen. Het wordt zelfs bij haemorrhagieën in 'l algemeen door sommigen aanbevolen. De meest gebruikelijke vorm, gedurende de verlossing, is als versch bereid poeder 15—20 gr., pr. dosi o. h. * u. te herhalen, tot dat er werking volgt; van hel aftreksel 1 dr. — 6 onc. col., wordt sub parlu | te gelijk ingegeven, om op dezelfde wijze te worden herhaald. even zoo ook het afkooksel, 1 dr. op C onc. col. Sommige schrijvers vinden dit middel gevaarlijk voorde vrucht. Oeslerlen, p. 854, ,P e r e i r a II, p. 53. Trousseau et 1' i d o u x I, p. 721. Sohernheim,p. 50. Arnal, Denham, M e i n e 1, enz.



Semina Colchici. Semina Colchici aulumnalis Ph. N. Dil middel werkt prikkelend op alle uilscheidingsorganen, vooral op de nieren, de darmen en de huid, veroorzaakt in grootere hoeveelveellieid genomen, dunnen vermeerderden stoelgang, vermeerderde urienlozing en dikwijls braking met salivatie. liet kan in vergiftigende dosis genomen, uiaag- en darmontsteking te weeg brengen. Volgens de Ph. Neêrl. bevallen alléén de semina Colchicine, de Bulbus niet. Het middel heeft vooral groote vermaardheid in jicht en gewrichtsrheumalismen. In de Ph. Neêrl. is als praeparaat hiervan opgenomen het Vinum Sem. Colch. Versche bereidingen worden daarvan niel gebruikt. Eene doelmatige bereiding is ook de tinctuur Pb. Boruss. VI cd. van 5 onc. sem. Colch. op 2 ffi alcohol. Van de tinctuur worden 10—30 gtl. 's morgens en 's avonds gegeven; even zoo het vinum S. Colch. Een „gevoel van mierenkruipen in de aangedane deelcn wordt gehouden voor een bewijs van gunstige werking. T o d d, llemarks on Gout and rheum. Fever. Trousseau etPidoux 1, p. 646. Sobernbeim, p. 88.
Semina Cbotonis Tiglii. Sem. Tiglii o/ficinalis Ph. N. Dit nieuwe! geneesmiddel wordt door Avicenna, Lib. II, Cap. 219, onder den naam van Dend of Dende als purgeermiddel beschreven. Wordt als zoodanig niet gebruikt, zie Oleum Crotonis.
Spiritus Salis. Acidum Ilydrochloricum venale Ph. N. Is onzuiver en alleen voor pharmacculisch gebruik.
Sulphas oxydi Cadmii. Sulphas Cadmicus cum aqua Ph. N. Is onzuiver. Zie praeparala chemica onder denzelfden naam.



II.
PRAEPARATA CHEMICA.
acetas chinini. Acetas Chimcus Ph. N. is zeer gemakkelijk oplosbaai' en wordt daarom somtijds, door eenige schrijvers, boven den sulph. chinini verkozen. Zie Sulphas chinini.
Acetas mobphini. Acetas Morphicus Ph. N. Dit middel is een der grootste aanwinsten in den artsenijschat. Het mist de hoofd pijnverwekkende en darmverstoppende eigenschappen van het Opium zeil'en de Galenische opiunihereidingen, terwijl het een pijn- en krampstillend middel is, wat de medicus practicus tegenwoordig bijna niet meer zoude kunnen ontberen. Wij behoeven slechts aan te stippen de hevige pijnen welke vele pseudoplastische aandoeningen met zich voeren, de lastige hoest der phthisici, de wildheid der maniaci, den algemeenen, somtijds gevaardreigenden erethismus der hystericae, den toestand van zenuwopgewektheid der geopereerden, dan hebben wij reeds eene ontelbare hoeveelheid gevallen opgenoemd , waarbij de Morphinezouten hunnen dienst niet weigeren. In 't algemeen kan dit middel alleen als palliatiefmiddel worden beschouwd en verbetert gewoonlijk de kwaal niet. De dosis van de Morphine-zouten is.oni te beginnen * gr., in groole intervallen van 12—24 uur gebruikt, deze gift kan langzamerhand worden versterkt, omdat de lijder,



bij aanhoudend gebruik, aan dit middel gewent, zoo kan men dikwijls rijzen lot 4, en zelfs 5 gr. Na langdurig gebruik veroorzaken deze zouten dyspepsie en diarrheën, dan is men genoodzaakt het gebruik daarvan te staken. Bij overmatig gebruik wordt pupilvernaauwing, slaperigheid en polsversnelling waargenomen. Volgens Trousseau el Pidoux, II, p. 0, verliest de Acetas Morphic. zijn zuur en zijn dus de vastere verbindingen met zwavelzuur en zoutzuur te verkiezen. K i e c k e , p. 488; üeslerlcn, p. 822. P e re i r a II, p. 1031.
Acetas strïcuhini. Acetas Slrychmcus Ph. N. Zie Slryehninum.
Acidum mubjaticüm dilutum. Acidum Ilijdrocliloricum dilutum Ph. N. werd ook volgens de oude Pharm. gebruikt, want het zuivere daarin voorgeschrevene zuur moest toch verdund worden, wilde men het gebruiken; dil verdunde zuur moei nu een sp. gew. van 1,05 hebben. 17 deeleu bevallen 11 d. zuiver zuur van 1,180 sp. gew. op 6 d. gedestil. water. Dus bevat 1 deel ongeveer J zuiver zuur.
Acidum valerianicum- Is bijna het eenige werkzame bestanddeel van den valeriaan wortel, en is daarenboven een vrij constant praeparaat. Het is in elke verhouding oplosbaar in alcohol. De wijze waarop ik het dus voorschrijf, is 4—10 git. op » once Tinct. Helenii of Spir. Lavendulae, of Spir. Cort. Citri, in alle aandoeningen waar zenuwopwekking wordt vereischt, en laat hiervan 3—4 m. daags 10 druppels gebruiken.
Amygdalincm. Deze indifferente stof bezit de eigenschap van, met pianteneiwit of emulsine en water vermengd zijnde, constant dezelfde verhouding Blaauwzuur op te leveren. 17 deelen geven 1 d. zuiver Blaauwzuur en ongeveer 8 deelen 01. Laurocerasi. Het is door dit standvastige Blaauwzuurgehalle hoven alle andere Blaauwzuurhoudende pracparaten le verkiezen. Men houde evenwel in 't oog, dat bet als zoodanig geen Blaauwzuur bevat en alleen wanneer bet met pianteneiwit en water in aanraking komt, Blaauwzuur vormt. De eenigste wijze dus van dit



voor te schrijven is, zooals de Ph. N. opgeeft, met amandelemulsie, 8 gr. op 1 once of 3 gr. op 1 once. Men kan ook eene emulsie van lijnzaad , hennipzaad of papaverzaad nemen, dewijl deze stollen ook planteneiwit in genoegzame hoeveelheid bevatten, om genoemde ontleding te bewerkstelligen. Men kan van het Amygdalinum cum emulsione 3—4 gtt. pro dosi laten gebruiken en de Aqua ex Amygdalino parata kan men even als de Aq. Laurocerasi toedienen. Men kan daarenboven van dit geneesmiddel de giften spoediger op elkander laten volgen , dan van andere narcotische sterk werkende stoffen. omdat het Blaauwzuur een zeer vluglig werkend geneesmiddel. en na verloop van >—1 uur gewoonlijk elke spoor van Blaauwzuurwerking verdwenen is.
Amygdalinum cum emulsione. Zie Amygdalinum.
Aqua ex amvg'dai.ino parata. Zie Amygdalinum.
Chinihum. Chinina pura Ph. N. wordt als zoodanig niet gebruikt. Zie Sulphas Chinini.
Cinchomnum. Ciiichonina pura Ph. N. wordt als zoodanig niet gebruikt. Zie Sulphas Cinchonini.
Chloretum calcis. Hypochloris Calcicus Ph. N. wordt vooral als luchtzuiverend middel gebruikt, om b. v. ziekenkamers van schadelijke dampen te reinigen. Hiertoe neemt men 1—2 theelepels Ch lork alk met even zoo veel zure Zwavelzure Kali en doet daarop zoo veel water dat het eene pap wordt. Inwendig wordt dit middel bijna niet gebruikt. Doch wordt het met zeer gunstig gevolg als strooipoeder gebruikt bij atonische vuile zweren, om den toestand der ichoreuse afscheiding te verbeteren. Ook wordt het bij stomatitis Mercurialis met goed gevolg als mondspoeling gebruikt. Den grootsten roem heeft dit middel verkregen als Pneumatokatharterion ! d.i. om den stinkenden adem te verbeteren, liet beroemde pneumatokatharterion van F r e ijberg, hetgeen als een duur geheimmiddelin Duitschland wordt verkocht, kan geheel worden vervangen door het volgende: ie Chlor. Calc. ree. parat. dr. j, solve leniler tcrendo in Aq.



destill. ffi vj, adde Spir. vini rftiss. unc v ï ij. Mixtura reponatur in loco frigido per hoi'. 24 , luiic filtretur et vase bene clauso servetur. M a s u y e r Obs sur Ia maladie elite lièvre des hopitaux , V a r 1 e z, G u L h r i e , Hesberg, K. G. Neumann, p. 187, Trousseau et Piiloux I, p. 348, Sobernbeim, p. 352.
Chloretm hydrargyrosum ope vapor1s aquae praeparatum. Deze
Mercurius dulcis, welke, behalve de oude, in de Pli. N. wordt voorgeschreven, is fijner verdeeld en kan daardoor veel gemakkelijker door het maagsap in een oplosbaar kwikzout worden omgezet en dus veel spoediger werken. Het komt hierdoor in zijne werking meer nabij den Merc. Sublim. Corros. De dosis moet iets kleiner zijn, dan van den gewonen llalomei.
Chloroformum. Chloroformylum Pb. N. werd bij zijn eerste bekend worden in zeer verschillende zieklevormen beproefd; doch langzamerhand wordt het gebruik daarvan alleen in chirurgische en moeijelijke verloskundige kunstbewerkingen als verdoovend inademingsmiddel toegepast. Hoewel mij de geleerde opmerkingen van S t a n e 11 i niet onbekend zijn (zoo als de heer de B. van mij heeft voorondersteld, zie VVeekb. v. Gen. 1852, p. 78, zoo herhaal ik wat ik vroeger gezegd heb; waar het doodelijk werkt doodt liet door syncope; men lette dus vooral bij de toediening daarvan met de grootste opmerkzaamheid op den bloedsomloop, en bij ontstaande gevaardreigende verschijnselen stelle men alles in het werk wat de kunst opgeeft om den bloedsomloop te herstellen, b.v.kunstmatige ademhaling, inblazen van lucht van mond tot mond, electriseren van de regio eordis, enz. Bouisson trait d. 1. méthode anesthétique p. 371. De Gazelle des Höp. 1853 bevat reeds sedert maanden verschillende belangrijke discussiën over bet rapport van R o b e r t omtrent Chlorof. De conclusie van R o b e r t is , dat Chloroforme , hoe gevaarlijk ook, eenc onmisbare zelfstandigheid is. De conclusie der Sociéle de chir. is nog niet beslist.



Chloruretüm Sodae. Solutio Hypochloritis Natrici Ph. N. Wordt door Gintrac en Wehlo als koortswerend middel aanbevolen (dr. » op C oneen Aq. deslill.) voorts wordt hot door Dor aangeprezen in liet 2<= tijdperk van typhus abdominalis (dr. 1 op 5 onc.). Het meeste wordt bel uitwendig gebruikt bij mondzeer der kinderen en bij pruritus genitalium van pubescerende meisjes. Volgens de Ph. Gall. wordt een Eau de Javelle 4 base de soude als bleekwater daaruit gemaakt, door vermenging van Chlorkalkoplossing met Carbonas Natrieus. Sober nh e i m p. 251, Trousseauet Pidoux I p. 340.
Deutoioduretüm Hydrargyri. Jodetum Hydrargyricum. Ph. N. Zie Jodium.
Hydroiodas Potassae. Jodetum Kalicum Ph. N. Zie Jodium.
Joduretum Ferri. Jodetum Ferroso-ferricum. Ph. N. Zie Jodium.
Lactas protoxydi Ferri. Laclas Ferrosus Ph. N. Lost in water moeijelijk, in alcohol volstrekt niet op, is daardoor alleen reeds niet te verkiezen boven de andere ijzerbereidingen, terwijl een groot gedeelte van bet, meestal als poeder (1—6 gr. pr. dos.) voorgeschrevene, ijzerzout met den stoelgang weder uit het ligchaara verwijderd wordt. Het komt in werking bijna geheel overeen met het gemakkelijk oplosbare Sulphas Ferrosus, hetgeen verreweg boven dit zout te verkiezen is. Trousseau et Pidoux, I, ]). 7.
Mohphikdm. Morphina pura Ph. N. Is ongeschikt, als zoodanig te worden gebruikt, daar het in water onoplosbaar is, en dus de hoeveelheid stof, die zal werken, geheel afhankelijk is van de toevallige hoeveelheid in de maag voorhanden zuur. Zie Acetas Morphini.
Mdrias Aluminae. Chloretum Aluminicum cum Aqua Ph. N. Werkt ongeveer eveneens als Sulph. Alum. Ivalic. (aluin), alleen is het scherper bijtend, gemakkelijker oplosbaar in wa-
2



ter en moet dus in kleinere hoeveelheden worden voorgeschreven. Men gebruikt het bijna alleen uitwendig als oogwater en als middel om in te spuiten bij blennorrhae urethrae iij—vj gr. op j once water.
Murias Auri. Chloretum Auricum acidum Th. N. Komt in werking ongeveer overeen met Chloretum Hydrargyricum, werkt evenwel minder nadeclig op de mondholte, verwekt niet zoo algemeen salivatie, de speekselvloed zelf brengt geen slank te weeg en is niet verzwakkend, het tandvleesch en de wangen blijven hierbij onaangedaan; het zet de uriensecrelie aan en vermeerdert de huiduitwaseming, welke laatste dikwijls eene onaangename reuk verspreidt; gewoonlijk verwekt het middel bij langdurig gebruik eenen geprikkelden toestand der zenuwen. In 't algemeen wordt het in dezelfde gevallen gebruikt, waar anders de kwikbereidingen dienstig zijn, doch waar deze werkeloos blijven. Vooral heeft het eenigen roem als antisyphiliticum en als auticancrosum. ITet wordt als poeder op de tong ingewreven verdeeld in amylum, zoodat 1 gr. ongeveer op 16 kleine poeders komt en om de 3—4 uur een zoodanig poeder op de tong wordt gebragt. Ook wordt de waterige geconcentreerde oplossing als bijtmiddel (3—6 gr. op 1 once aq. dest.) in svphilitische en kankerachtige woekeringen van de genitaliën of de mondlippen gebruikt. Sobernheim, p. 364. Chrestien, Niel, Delafield, Gozzi, Legrand (de 1'Or 2e ed.) ïrousseau et Pidoux I, p. 274.
Murias Chinini. IJydrochloras Chinicus Pb. N. Wordt door verschillende schrijvers aanbevolen en ook nu en dan gebruikt in plaats van het zwavelzure zout in die gevallen waar men meent, dat een gemakkelijker oplosbaar zout te verkiezen is. Zie Sulplias Chinini.
Murias Morphini. Hydrochloras Morphicus. Werkt eenigzins sneller dan Acet. Morphin. Zie Acetas Morphini.



Murias oxydi Zinci. Chloretum Zincicum cum Aqua. Pli. N. Werkt in kleine giften inwendig prikkelend op de organen der urienafscheiding; in grootere giften volgt daarop braking en andere prikkelingsverschijnselen der darmhuid met gezonkene zenuwenergie ; in vergiftigende dosis werkt het als causticum op de slokdarm en maag, veroorzaakt daarna verlamming der onderste ledematen, verwijdde pupillen, coma, dood. Het wordt inwendig slechts zeldzaam toegediend bij zeer verouderde neuroses en dan wel opgelost in aelher 1 gr op dr. i j, 3—4 m. daags v j druppels met suikerwater, voorziglig te stijgen. Uitwendig wordt het als een der werkzaamste en vooral in syphilitische zweren enz. meest verkiesselijke brandmiddelen aanbevolen. De pasta, die volgens Canquoin daaruit wordt gemaakt is: ij? Zinci Chlorati p. 1, Amyli p. ij—iij, Aq. destill. q. s. u. f. pasta. Ook als zalf wordt het met hetzelfde doel gebezigd, Canquoin bezigt dit middel in den laatsten tijd tegen kanker.
Murias Strychnini. Ilydrochloras Strychnicus Pb. N. Zie Strychninum.
Nitras oxyduli Hydrargyri. Nitras IJydrargyrosum cum Aqua Ph. N. De Ph. Borussic \'Ie ed., laat dit middel in oplossing bewaren onder den naam van Liquor Bellostii. Het lost namelijk zeer gemakkelijk in water op, vooral als er een klein weinig salpeterzuur is bijgevoegd. Men gebruikt deze oplossing (1 dr op 3 oneen vocht) bijna alleen als bijtmiddel uitwendig om ziekelijk gevormde hollen te vernielen, om bet exfolialieproces bij caries aan te wakkeren, om kwaadaardige voorlvrelende syphilitische zweren en uitwassen lot slaan te brengen en te doen verdwijnen. Het wordt vooral ook zeer legen lupus geprezen. Belloste,Velpeau,Bennet,Chomel, Sober n hei m, p. 331.
Nitras Strychniki. Nitras Strychnicus Ph. N. Zie Strychninum.
1'rotoioduretu.m IIydrargyri. Jodetum Hydrargyrosum Ph. ?i. Zie Jodium.



Prussias Potassae. Cyanetum Kalicum Ph. N. Een middel wiens uitwerkselen op het mensehelijke organisme overeenkomen met die van zuiver Blaauwzuur. liet wordt door enkele geneesheeren, hoewel zeldzaam, bijzonder aanbevolen bij neuralgiën en asthma convulsivum. Men laat |—1 * gr. in eene behoorlijke hoeveelheid water (8—10 oneen) oplossen en voegt hierbij het eene of andere plantenzuur om het Blaauwzuur vrij te maken en laat dit ongeveer in 24 uur gebruiken. Minder zeldzaam is zijn uitwendig gebruik, als wassching of zalf, bij plaatselijke neuralgiën, migraine en bij sommige prurigineuse huiduitslagen. Voor wassching gebruikt men liefst eene bittere amandelemulsie gr. x ij Cyan. Kal. op vi oneen emuls. Amygd. amar. De zalf maakt men uit xij gr. Cyanet. Kalic. op ii oneen vet. Trousseau et Pidoux II, p. 127.
Prussias Zinci. Cyanetum Zincicum Ph. N. Wordt tegen maagkramp, algemeene zenuwontstemming, zenuwzwakte, zenuwpijnen gebruikt. De dosis is r\—» gr. 2—4 maal daags. De meeste schrijvers, welke van Cyanzink spreken in therapie, bedoelen eigentlijk het Cyanetum Ferroso-Zincicum, men zij dus bij het lezen hierop opmerkzaam. Sobernheim, p. 275.
Regulus Antimonii depüratds. Stibium depuratum Ph. N. Wordt als zoodanig alleen voor pharmaceutische doeleinden gebruikt.
Saccharum lactis. Deze suikersoort werd vroeger voor verzachtend gehouden, om hoest te brdaren, waarschijnlijk om bare brou, de melk. liet eenigste wat deze suiker therapeutisch van Rietsuiker onderscheidt, is dat zij duurder, minder zoet, en minder oplosbaar is; in den mond genomen veroorzaakt zij een gevoel van zanderigheid.
Sai, Auri Figuieri. Chloretum Aurico-Nalricum Ph. N. Zie Murias Auri. Het heeft dezelfde therapeutische eigenschappen en is daarenboven veel minder kostbaar.



Sal Schlippianum- Sulpho-Stibias Natricus cum Aqua Pli. N. Is, voor zoo ver mij bekend is, alleen van pharmaceutiscli belang.
Santojïinüm. Santonina Ph. N. Is eene slof, die bijna onoplosbaar is in water, oplosbaar in 43 deelen kouden alcohol, gemakkelijk oplosbaar in (3 deelen) kokenden alcohol (die natuurlijk kokend niet kan worden toegediend), moeijelijk oplosbaar in aether, bijna onoplosbaar in speeksel. Onopgelost is bijna geen smaak aan dit middel; de alcoholische solutie smaakt zeer bitter. Verscheidene schrijvers roemen dit middel hoog en prijzen het aan vooral om de smakeloosheid en het gemis aan prikkelende eigenschappen, die de Sem. Cinae bezitten. De dosis die daarvan wordt voorgeschreven is 4—6 gr.,'s morgens nuchteren te nemen. Om genoemde onoplosbaarheid in bet speeksel betwijfelen wij de oplosbaarheid in het maagsap en dus ook de werkkracht van dit middel. II e a d 1 a n d on the Aclion of medicines, p. 75 sqq.
Sapo Jalappinus. Deze uit Jalappenhars en zeep gevormde stof bezit alle therapeutische eigenschappen van Rad. Jalappae en is daarenboven veel geschikter om pillen daaruit te maken, dan de pulvis rad. of de res. Jalap. Men verkrijgt eene zeer goede massa door 3 deelen van deze zeep op 2 deelen pulvis rad. Jalapp. te nemen, en geeft dan hiervan, als purgeermiddel bij volwassenen zooveel, dat ongeveer {—1 scr. pr. dosi wordt gebruikt, bij kinderen moet de dosis kleiner zijn. P h o e b u s, We d e k i nd, v. Graefe, Sobernheim, p. 105.
Strychnisdm Strychnina pura Ph. N. Deze in koud water en absolute alcohol bijna onoplosbare slof lost gemakkelijk op in alcohol van 70 ö/0. De werking van dit geneesmiddel komt overeen met die van Nux vomica en Faba St. Ignalii. Het werkt als opwekmiddel voor de beweegzenuwen, die uit het verlengde merg en uit het ruggemerg ontspringen. In eenigzins groolere doses



verwekt liet trekkingen, die ongeveer met electrische schokken overeenkomen, en tonische krampen van het gezigt en de ledematen, met versnelling van den pols, hemoeijelijking der ademhaling en,volgens mededeeling van anderen, verwijding, volgens eigene waarnemingen vernaauwing der pupillen met verduistering van het gezigt. Bij nog hoogere gilïen ontslaat opislothonus, trismus, onmogelijkheid om te slikken, bijna gestremde ademhaling, geheel gestoorde bloedsomloop, zoodat sleehts bij groote intervallen een paar ongeregelde hartslagen worden waargenomen, hierbij is de hersenfunctie meestal ongedeerd, en zoo deze toestand niet met coma enalgemeene stuipen door den dood eindigt, dan blijven niet zeldzaam verlammingen, vooral in een der ledematen of ook amaurosis achter. S o b c r h e i m (p. 37). B u r gg r a e v e geeft de physiologische werking van St. op als volgt: beneveling van het hoofd, duizeligheid, hoofdpijn, drukking op de oogen, roodheid van deze en tranenvloed, beven of krampen der oogleden, flikkeren voor de oogen, contractie der pupillen, somtijds sterke gevoeligheid voor 't licht. Oorensuizen, helder metaalklinken bij het kaauwen. Onverdragelijk jeuken der neus, neusbloeding, coryza, reukstoornissen. Zwaarte en stijfte der tong, smaakveranderingen. Convulsiën van het gelaat. Een gevoel van boren in de tanden. Speekselvloed, stomatitis gangraenosa, ulceratiën en fungositeiten van 't tandvleesch. Gevoel van zwelling van de pharynx, gezwollenc tonsillen, pijnlijk slikken, brandend gevoel in den hals. Oppressie van de borst, kramppijnen achter het sternum en de ribben, hartkloppingen. Zwaarte en spanning in de maagkuil, kolieken, trekkingen en snijdingen in den buik, borborygmi, gevoel van vermeerderde peristaltische darmbeweging, contractiën, hitte en kloppingen in den anus, haemorrhoïdaal-verschijnselen, diarrhee, constipatie. Hitte inde pisblaas, drukking op den blaashals, heldere unen gedurende de krampen, dikke troebele urien buiten deze. lievige en menigvul-



dige erccliën zonder libiclincuse opwekking. Zwelling en krampen in de baarmoeder, overvloedige menstruatie met koliek en braakneiging. Trismus, trekkingen, hevige pijn, stijfheid van den nek, achterover trekken van het hoofd, pijn in den rug en de lenden, plotseling opspringen. Mierenkruipen en trekkingen in de vingers, beven, onwillekeurige coutractiën, schuddingen, inslapen, torpor, pijn in de handgewrichten, paralytische zwakte in de handen. Steken en branden in de huid, miliairuitslag, erythema, erysipelas furunculosus, weder te voorschijn komen van oude eruptiën b. v. schurft. Huiveringen, vooral 's nachts, koude voeten, heet hoofd, roodheid van het hoofd en de oogen. Koortsaanvallen met ruim zweet eindigend, volle frequente pols, algemeene droogte en dorst. Het werkt dus niet alleen op heL motorische, maar ook op het sensorische zenuwstelsel, en wekt de algemeene prikkelbaarheid op. Het gebruik van dit middel blijkt uit bet gezegde bijna van zelf, daar de verlammende werking slechts na de grootste vergiftigingsdosis wordt gezien, zoo is deze hij therapeutische giften niet te vreezen. Het wordt voorgeschreven bij algemeene en plaatselijke verlammingen der ledematen, vooral bij paraplegiën die het gevolg zijn van apoplexiën, ol rheumatiscben oorsprong hebben, of ook na loodvergifiiging. Dat het bij hemiplegiën werkeloos en zelfs schadelijk is, gelijk sommigen beweren, is onwaar. Voorts wordt het gebruikt bij blaasverlamming, enuresis paralytica, impolenlia virilis, amblyopieen amaurosis, in een woord, in al die gevallen waar verlammingen voorhanden zijn, die van dynamische aandoening vanhetruggemerg of verlengde merg afhankelijk zijn. Het wordt het meest algemeen inwendig gebruikt, xlT—XV—* tot i 8r- Pr- dos' 'n groote intervallen van 12—24 uur. Men begint liefst met de kleinste doses, en stijgt zeer langzaam. De vorm waarin men het toedient is gewoonlijk de poedervorm, doelmatiger is de alcoholische oplossing iij gr. op 1 once alcohol, hiervan kunnen



10—50 git. worden gegeven door langzamerhand te stijgen. Ook wordt het als zall endermatisch gebruikt, »—i—i—1 gr, pro dosi in unguent. Rosaceum; hiertoe wordt evenwel liever een der oplosbare slrychninezoulen gebezigd. De zouten van Strychnine zijn allen gemakkelijk oplosbaar in water, en werkendaar. door zekerder en gelijkmatiger dan de Strychnine zelve. Het hevigst werkend en het meest hierin met zuivere Strychnine overeenkomend is het zwavelzure zout. Men geeft deze zouten in dezelfde hoeveelheid en met dezelfde voorzichtigheidsmaatregelen als de zuivere Strychnine.
Solphas Cadmii. Sulphas Cadmicus cum Aqua Ph. N. Inwendig genomen zijnde veroorzaakt > gr. salivatie, misselijkheid en aanhoudend braken. Het wordt vooral in chronische ophlhalmiën uitwendig gebruikt en werkt daarin op dezelfde wijze als Sulphas Zinci. Men geeft ij gr. op iv oneen gedestilleerd water. Graefe, Rust, Ros er. In den laatsten tijd is het door Grima u d als specificum tegen syphilis geroemd en gelijkgesteld met Merc. Subl. (,orr. Ook geeft hij en Souleiron het als emeticuiji in pneumonicn, > gr. veroorzaakt volgens laatstgenoemde in laauw water meervoudig braken en eenige sedes.
Sulphas Chixini. Sulphas Chinicus basicus Th. N. Konden wij van de overige geneesmiddelen een verslag leveren, hetgeen misschien cenigen aanspraak op volledigheid konde maken,"omtrent dit zout kunnen wij niets anders zeggen dan dat er geene ziekte bestaat, waartegen het niet reeds met meer of minder geluk is beproefd. Wij zijn voor eene meer naauwkeurige opgaaf gedwongen, naar de handboeken te verwijzen. Het meest algemeen wordt dit geneesmiddel met verdiend vertrouwen gebruikt als specificum legen lusschenpozende koortsen; en hoevele stoffen ook als mededingers vóór en na dit middel zijn opgestaan om het te verdringen, tot nu toe is het hun niet mogen gelukken; zelfs liet Arsenigzuur, hetgeen in het vorige jaar dreigde den



Sulphas Chinini to vervangen, heeft voor de onmiskenbare voorreglen van Sulph. Chin. moeien wijken. De eerste verschijnselen van supersaturatie vau dit middel zijn, duizeligheid, suizen en ruischen der ooi en, flikkeren voor de oogen, langzame somtijds onregelmatige pols, verwijdde pupillen, niet zelden ook slaperigheid en soezerigheid met drukkende hoofdpijn, doofheid en verduistering van het gezicht, ik zelf heb miliairuitslag en prurigo daardoor zien ontstaan. De hoeveelheid die gewoonlijk om jioorts te weeren voldoende is, is xij gr. in kort op elkander volgende gillen van 1 gr. vóór den koortsaanval, |(b. v. om het uur tot op den tijd, waarop de koorts gewoonlijk kwam).
Sulphas Cinchonini. Sulplias Cinchonicus basicus Ph. N. Dit middel is alleen in die gevallen als plaatsvervanger der Chininezoulen aan le bevelen, waar geen dringende haast is om de koorts le verdrijven; het werkt minder zeker, maar is ook goedkooper en daarom in sommige gevallen te verkiezen. De dosis 1S ij—üj gr- 3—4 maal daags in poeder- of pillenvorm. R i e c k e vooronderstelt dat in den laalslen tijd veel Cinchonine onder den naam van Chinine in den handel voorkomt, hij slelt beiden geheel gelijk in werking en meent dat de eenige reden waarom Cinchonine minder algemeen in gebruik is gekomen, deze is, dat dit laatste aanvankelijk duurder was dan Chinine.
sülpnas Morphini. Sulphas Morphicus Ph. N. Zie Morphinum.
Sulphuretüm Antimomi nighum. Sulphidum Ilypostibioswn 1 h. X. ^ ordt door verschillende autoriteiten voorgeschreven tegen chronische huiduitslagen, herpes, verouderde scabies, hardnekkige (inca; tegen scrophulosis en andere dyscrasiën. De vorm waarin het wordt voorgeschreven is in poeder ter hoeveelheid van 5—10—15 gr., langzamerhand stijgend. Het wordt ook nog gebruikt in het gecomponeerde Pollini'sclie en het Feil:'sche decoctum. Kun ke 1, H e im, K. G. Keu m ann, p. 525. Sobernheim, p. 305.



Tanninem. Aciilum Tannicum Ph. N. Wordt vooral gebruikt, waar eenvoudig adslringerende werking wordt vereischt. eiwitstollende eigenschappen maken dit geneesmiddel bij vutstek daartoe geschikt. Het komt als adstringens met de Lood-koperZink- en Cadmiumzoutcn overeen, zonder hunne nadeelen e bezitten. Bij chronische blennorrheën der bronchi, der maag- en darmslijmvliezen, van de urienblaas, de baarmoeder en vagina waar geene levendige ontsteking meer voorhanden is, wordt het ten zeerste aanbevolen. Zelfs bij longtuberkels heeft het volgens geloofwaardige berigten goede diensten bewezen. Ik zelf heb met gelukkig gevolg gebruikt als inspuiting bij de behandehn van hardnekkige blennorrhee der urethra. Deze inspuiting is niet, zooals die van Nitr. Argenti, pijnlijk en maakt daarenboven geene blijvende vlekken in het linnengoed. Daarenboven is het dienstig lot bestrooijing van vuile atonische zweren, vooral dieaan de voet Men geeft voor inwendig gebruik daarvan - 3 gr. in 3 oneen water zonder corrigens, naar omstandigheden eerst om de twee uur, maar later liefst twee maal daags in sterkere dosis. Voor inspuiting gebruikt men 5-10 gr. op 1 once water. Scott Alison, Friedrich, Gerhard v. Breuning, L uithlen, enz. Het is buitendien een zeer doelmatig en onschadelijk corrigens van Chininezouten. Men gebruikt voor dit doel iv gr. op xij gr. Chin. zout in solutie.
Valehianas Chinini. Valerianas Cliinicus Ph. N. Is een zeer zacht, opwekkend, antitypisch geneesmiddel en schijnt volgens de laatste mededeelingen, vooral in de zoogenoemde lebres larvatae waar zich neuroses onder typischen vorm voordoen , aangewezen te zijn. V i 11 a r e t, L. S. v a n P r a a g.
Veratrinum. \evatrina pura Ph. N. Wordt tegenwoordig Mina uitsluitend in rheumatismus acutus gebruikt, en werkt hier schijnbaar als specificum. Proeven op dieren hebben mij geleerd dat deze zelfstandigheid in hoogere giften een allerhevigst



werkend vergif is, zooals ik later breedvoeriger hoop mede te deelen. De wijze van toediening bij rheumatismus arlicularis is deze: men neemt 1 gr. op 20 pillen geeft den eersten dag 's avonds 2 ; den tweeden dag 4; den derden dag C; den vierden kan men gewoonlijk reeds dalen tot 4, enz., zoo dat men nog gedurende eenige dagen na de genezing voortgaat met Tv gr. 's avonds te geven. Het wordt verder met goed gevolg als zalf (1 gr. op 1 dr. vet) gebruikt bij rheumatische- odontalgie, prosopalgie, migraine , otalgie; hiermede laat men 2—4 maal daags de pijnlijke streek besmeren. Piedagnel, Faber, Bouchut, Léon Gigot.
Zincum depüratum. Van pharmaceutisch belang.
Zincum punum. Van pharmaceutisch nut.
Zincum Valerianicüm. Valerianas Zincicus Th. N. Werkt in 't algemeen niet veel anders dan de andere oplosbare_Zinkzouten, terwijl dit zout in koud waier zeer moeijelijk oplost, liet is daarenboven, zeer duur. Lessing vindt dit zout om genoemde redenen ■ überhaupt verwerflich • (zie S o b e r n h e i m VI" ed. p. 275).
Penghawar jambie. (Behoort hij de Simplicia). Dit nog ter naauwernood bekende plantendeel wordt door de Chinezen en Javanen als haemostaticum, vooral bij verwondingen, in substantie , gebruikt. Wij betwijfelen of het voorgeslagene afkooksel wel eenige gunstige werking zal te weeg brengen, daar het meer dan waarschijnlijk is, dat dit middel mechanisch door capillaire actie bloedstelpend werkt. De ondervinding is hierover nog te schaarsch om nu reeds een bepaald oordeel te vellen.



III.
MEDICAMENTA GALENICA.
Acetcm CoLctuci. Dit uit den bulbus bereidde praeparaat bezit de reeds bij Sem. Colchici genoemde therapeutische eigenschappen en wordt in dezelfde aandoeningen gebruikt; hoewel in de Ph. N. van den bulbus niet wordt opgegeven, dat deze Cholchicine bevat, liet was een verouderd voorschrift, maar is in den laatsten tijd weder meer in gebruik gekomen. Men geeft hiervan 1—1£ dr. daags , liefst in mixturen met Koolzure Natron of Magnesia. Scudamore, Maclagan.
Anima Rüei. Infusum Rhei aquosum. Ph. N. Dit zacht purgerend middel wordt in mixturen of op zich zelve, ter hoeveelheid van f—1 once toegediend. De kundige practicus zal soortgelijke voorschriften wel zelf kunnen maken, maar de verbinding van Rhabarber met middenzoulen en carminantia is toch allezins aanbevelingswaardig.
Emplastrum defensivum coerdleum. Emplastrum oxydi Cobaltici Ph. N. Deze pleister is zeer opdroogend en werkt daarom gunstig, vooral op brandwonden. Wordt door oude tantes bij alle huidwonden aan handen en voeten onder den naam van



«blaauwe defensie • in zalfvorm hemelhoog geprezen. Is wel te onderscheiden van het Emplastrum coeruleum Ph. B., hetgeen het Empl. Mercuriale is.
Emplastrum de Galbano Crocatum. Is een prikkelende, ettering bevorderende pleister in koude abscessen, furunkels, enz.
Emplastrum Hyoscyami. Deze pleistermassa wordt als pijnstillend middel geroemd en aangeprezen. Zij werkt evenmin narcotisch, als het Empl. Cicutae; dewijl de, in het poeder voorhandene, werkzame bestanddeelen onopgelost met de massa worden vermengd, en deze onopgeloste bestanddeelen door de ongedeerde huid natuurlijk niet kunnen worden opgeslurpt. De gunstige werking, die somtijds van deze pleister wordt waargenomen, hangt geheel af van het constituens, namelijk liet Empl. Diapalmae en de geele was.
Extractum Acositi alcoholicum. Dit praeparaat verhoudt zich lot het door uitpersen bereidde ongeveer als 3 : 2. Beide bereidingen zijn, als zij niet te lang bewaard worden, doeltreffend. De Aconitine wordt door geene van beide bereidingen veranderd, noch uitgedreven. Men geeft hiervan met intervallen van 6 tot 12 uur TV—i gr. pro dosi in pillen of in alcoholische oplossing. G e i g e r.
Extractum Belladonnae alcoholicum. Hiervan geldt, wat van Extr. Aconiti is gezegd. De Atropine blijft onveranderd.
Extractum calendulae. Wordt als anticancrosum gebruikt. Of het aantal genezingen van kanker na de invoering van dit extract zal toenemen, moet nog blijken. Zie Flores Calend.
Extractum Conii seu Cicutae alcoholicum. Dit onderscheidt zich zooveel van het extr. per express, als een doelmatig zich van een ondoelmatig praeparaat kan onderscheiden. In het door uitpersen bereidde extr. is het natuurlijke in de plant vervatte en nog bijgevoegde water het middel om, onder toetreden van lucht, een gedeelte der Coniine in een Ammonia bevallend



Coniine-hydraal le veranderen, hetgeen hij de geringste verwarming zich veel gemakkelijker vervlugtigt dan water. Het goed bereidde alcoholische extract is dus verreweg te verkiezen en kan misschien wel 4 maal zoo sterk zijn. De dosis en wijze van gebruik is als van Extr. Aconili. Berzelius, Ori'ila, Mémoire sur la Nicotine et sur la Conicine.
Extractüm oobticis Peruviani fusci maceratione frigida paralum. Is een zeer verkieselijk pracparaat in die gevallen waar een zwakke maag de harsachtige beslanddeelen van het andere gewone kinacxlract niet verdraagt; het komt in werking overeen met de koude infusie, die evenwel gewoonlijk door tijdsomstandigheden niet lang genoeg kan trekken.
Extractum Daturae Stramonii alcoholicum. Uiervan geldt hetzelfde wat van Extr. Aconiti gezegd is. De Daturine blijft onveranderd.
Extractüm IIyoscya.mi alcoholicum. Hiervan geldt wat bij Extr. Aconiti is gezesrd, mits dat de uitdamping voorzigtig geschiedt, want de Hyoscyamine is voor vervlugtiging vatbaar.
Extractum Lactucae virosae alcoholicum. Het zal nog moeten blijken in hoeverre dit werkzamer is dan de overige praeparaten van Lactuca. Men gebruikt hiervan TV—1 gr. pr. dosi in pillen of in alcoholische oplossing.
Extractum Quassiae. Is zeer gewenscht om den medicus practicus in staat le stellen de zoo zuiver biltere Quassia te gebruiken , zonder met de smaak te kampen te hebben. Men geeft dit extract in pillen 1 dr. op CO (drie greins) pillen en dient die naar omstandigheden toe.
Extractüm Riiei. Wordt meer als tonicum gebruikt voor verzwakte ingewanden, vooral bij door verzwakking veroorzaakte chronische dyspepsie', 1—3 gr. pro dosi in pillen. Als purgeermiddel gebruikt men het zelden en dan geeft men 5—15 gr. pro dosi. Sobernheim, p. 101.



Extractum Salsaparillae. liet voornaamste werkzame beginsel der Salsaparilla, door P a 1 o 11 a Pariglin , door T h u b e u f Sassaparin, door Balka Parillinsuur, door de Ph. N., volgens F o 1 c h i Smilacin genoemd, is oplosbaar in kokende alcohol. Dit extract kan dus zeer werkzaam zijn, als de wortel met alcohol wordl gekookt (hetgeen niet bepaald staat uitgedrukt in de Ph. N.) Het wordt gebruikt in die gevallen waar anders ook het afkooksel wordt aanbevolen, ter hoeveelheid van 1—3 dr. daags in mixturen.
Extractum semihis Santonici. Dit praeparaat wordt gebruikt waar men de wurmafdrijvende kracht van het bem. Cinae bedoelt, 1—3 gr. voor kinderen en 10 gr. voor volwassenen, en vooral legen Oxyuris Vermicularis (aarsmade). Is zeer doelmatig , omdat hel, behalve een gedeelte der Santonine ook do als werkzaam bekende aelherische olie bevat.
Gelatina Lichenis Islakdici principio amaro (Cetrarino) orbcili. In werking overeenkomend met Gelatina Licli. Carraghen.
Gelatina Lichems Carraghenici. Zie Lichen Carraghenious, Zie
Falek, -p. 230.
Gummi-resika Ammoniacum depdratüm. Werkt als de onzuivere. Is om de meerdere zuiverheid sterker werkend.
Gujimi-resiha Asae foetidae depdrata. Zie G. res. Ammon.
Gummi-sesina Galbasdm depurata. Zie G. res. Ammon.
Mei despdmatdm. Mei depuratum Ph. N. Bevat ongeveer i meer zuivere honig dan de ruwe, in den handel voorkomende, honig,
Naphtha Phosphorata. Solutio Phosphori (iclhcvcci. Is eene zeer geschikte oplossing van Phosphor en wordt vooral uitwendig als prikkelende smering gebruikt tegen zeer hardnekkige neuralgiën en verlammingen bij jicht en rheumalismus,
Oleum Citri. Deze aelherische olie is vooral dienstig om er eleosaccharum (citroentablelten) uil te maken als verwarmend,



windbrekend middel bij ligtere graden van dyspepsie. Ook wordt liet als smaak- en reukverbeterend middel gebruikt 2—4 gtt. in mixturen of zalven.
Oleum Ctotonis Tiglii. Is onoplosbaar in water, oplosbaar in alcohol, ether en in vette oliën. Dit is een der snelst werkende, zekerste en in kleine giften volstrekt geen nadeel te weeg brengende purganlia; git. is voldoende 0111 in een half uur reeds breiachtigen stoelgang op te wekken, terwijl 1 gtt. onder braakneiging, braken en koliekpijnen verscheidene dunne sedes verwekt, met vermeerderde urienlozing. Hoogere gillen brengen levensgevaarlijke en dikwijls doodelijke darm- of nierontsleking le weeg. Enkele keeren wordt het als blaartrekkend middel gebruikt, hierbij zij men echter voorziglig, want het wordl zeer spoedig opgeslurpt en werkt dan drastisch; een druppel is de hoogste gift die men, ook als blaartrekkend middel, daarvan mag gebruiken, dikwijls weigert het als zoodanig zijne diensten. Wegens genoemde blaartrekkende eigenschappen moet het voor inwendig gebruik nooit zuiver worden gegeven, maar liefst in eene vette olie verdeeld. Andral, Joret (Recherches therapeut, sur 1'emploi de 1'huile de Croton Tiglium), II a y e r, Landsberg, Sobernheim p. 112; Mitscherlich II, p. 000; Orfila 5e ed. II, p. 124. Trousseau et Pidoux I, p. 025 geven opzettelijk de dosis (2—10 cenligr \—2 grein) in gewigtop, omdat de gewigtshoeveelheid van eenen druppel zooveel kan verschillen, naar de meerdere of mindere wijdte van den hals der flesch, waarin het is vervat.
Oleum Filicis Maius. Exlractum Filicis Maris Ph. N. Dit in aether bereidde extract bezit groote vermaardheid als anthelminlicum, vooral legen Bolryocephalus latus enTaenia Solium. Het is geene olie; maar bevat eene harsachlige stof, twee velsoorten, een vloeibaar en een vast vet, en looizuur. Men geeft hiervan 10—30 git. pro dosi in Aelh. Sullur. opgelost, 's morgens nuchleren of



vóór het inslapen, maar dan moet patiënt des avonds niet gegeten hebben ; somtijds kan het ook goed zijn om het als anthelminticum om den navel in zalf te laten smeren. Dit praeparaat is het naar P e s c h i e r genoemde Oleum anthelminticum Peschieri,W o 1 f f sheim, Herrenscluvand, Radius.
Oleüm Laurogerasi. Is een zeer ongelijkmatig werkend en daarom minder verkiesselijk praeparaat. Het werkt door zijn blaauwzuurgehalte en wordt vooral daarom gebruikt. |j gtt. is de hoogste gift.
Oleum Mesthae crispae. Wordt even als 01. Menth. pip. gebruikt, maar is minder fijn van reuk.
Oleum Origani. Deze aethcrische olie komt in werking overeen met 01. Menth. pip., doch is verschillend in reuk en smaak.
Oleum Sabinae. Is het werkzaamste bestanddeel derSabinaen veroorzaakt levendige toevoer van bloed naar den onderbuik, vooral naar de baarmoeder en de blaas, brengt daardoor in de zwangere baarmoeder liglelijk apoplexie der vrucht en abortus te weeg, veroorzaakt in deze gevallen ook dikwijls melrorrhagiön, het werkt op de ledige baarmoeder als stondendrijvend. Het gebruik daarvan wordt vooral aangeprezen bij amennorrhee ten gevolge van atonischen en bloedeloozen toestand der baarmoeder ; ook wordt het door sommigen aanbevolen in chronische rheumatische aandoeningen der gewrichtsbanden en in algemeen hydropisch lijden. De therapeutische gift is 1 gtt. 's morgens en 's avonds. Het veroorzaakt in abortusverwekkende dosis (6—10 gtt.) liglelijk maag- en darmontsteking, of nier-en blaasontsteking. Rave, IIufe 1 and, Hi 11 efe 1 d, Mitscher1 ich II, p. 659. Sobernheim, p. 146.
Oleum Sinapis. Is als zoodanig in het zaad niet voorhanden, maar ontstaat pas bij de behandeling van het mostaardpoeder met water. Het is het hevigst werkende vergif van alle tot nu toe onderzochte aetherische oliën, volgens Mitscherlich. Inwendig
3



genomen, veroorzaakt liet spoedig vermeerderde toevoer van bloed naar de nieren en urienafVcIieiding, en brengt uitwendig op de huid aangebragt reeds na 2 min. ontsteking en blaasvorming te weeg. Wordt om zijne hevige werking niet inwendig, maar alleen uitwendig als rubefaciens en epispasticum gebruikt. Bergius, van Swiet.cn, Gullen, Mitscberlich.il, p. 552.
Oxymel Colchici. De werking en het gebruik zijn dezelfden als van Acet. Colchici. Doch is Ox. Colch. half zoo sterk.
Pulpa Prunorum. Is een zeer zacht werkend, algemeen bekend purgeermiddel, wordt in het Electuar. Sennae c. pulpisgebruikt en kan ook op zich zelve in mixturen of likkepotten ter hoeveelheid van 1 once worden toegediend. F a 1 c k , p. 258.
Pulvis Terrestris. Pulvis antacidus Pb. N. Is een zeer goede plaatsvervanger van de somtijds dure onvermengde Lapis Cancrorum. Wordt overigens als antacidum in dezelfde hoeveelheid als deze en in dezelfde aandoeningen gebruikt.
Spiritus Matricalis. Spiritus Mastiches compositus Ph. N. Werkt als prikkelend balsamicum. Wordt alleen uitwendig als wassching gebruikt tegen oedeiiiateuse zwellingen, rheumatische aandoeningen, verlammingen. Sobernheim, p. 147.
Syrupus Jodureti Ferri Ph. N. Zie Jodium.
Syrupos Opiatus. Is een zeer geschikt Opiumpraeparaat, het bevat eene standvastige hoeveelheid Opiumextract. De gift hiervan is 1—1| once op eene mixtuur voor 24 uur.
Tinctura Jodii. Solutio Joclii Alcoholica Ph. N. Zie Jodium.
Unguentum Autenbiethii. Unguentum Tartratis Stibico-Kalici Ph. N. De werking van deze zalf berust op de blaartrekkende eigenschap van den Tartarus emet. Zij wordt vooral in die gevallen boven andere epispastica verkozen, waar de Tartarus emelic. ook als ontstekingwerend middel is aangeduid, omdat het middel, spoedig nadat de huid ontveld is, algemeene ver-



schijnselen te weeg brengt. Zoodra als dus bleek en koud wórden van de huid, met zinken van den pols en algemeene magteloosheid hierop volgt, dient men het gebruik van deze zalf te staken. Orfila, I, p. 617. Door Jules Guérin is waargenomen , dat deze zalf dikwijls onwerkzaam is en geen puistuitslag te weeg brengt; opmerkelijk, zegt hij, is het dat bij gezonden de knie en elleboog het minste vatbaar voor deze eruptie zijn en dat, bij twee analoge ligchaamsdeelen, het gezonde eerder wordt aangedaan dan het zieke. De verklaring hiervoor is te vinden in den onopgelosten toestand waarin de Tart. emel. in de zalf voorhanden is. De Tartarus em. kan door de vochtige gezonde huid worden opgeslurpt, eene heete drooge huid levert geen oplosmiddel en kan dus ook niet worden aangedaan door deze zalf. In 't algemeen wordt aan de knie en elleboog de minste transpiratie waargenomen.
Unguentum Hydroiodatis Potassae. Unguentum Jodeti Kalici Ph. N. Wordt vooral in gewrichtsontstekingen en bij zwellingen in 't algemeen uitwendig gebruikt. Werkt als de andere Jodiumpraeparaten. Zie Jodium.
Vincm Chalybeatum Londinense. Verbindt de tonische werking van het ijzer met de zenuwopwekkende, vlugtig prikkelende werking van den wijn en is vooral geschikt voor aanhoudend gebruik bij ongevoelige, aan wijngenot gewone, personen. De gift is voor inwendig gebruik 1—3 eetlepels, eenige keeren daags. P a 1 k , p. 151. Sobernheim, p, 301.
Vinum Scilliticum. Vinum Scillae. Ph. N. Werkt ongeveer als Acetum Sc. doch wordt veel gemakkelijker door eene zwakke maag verdragen en is aangenamer van smaak.
Vinum seminum Colchici. Zie Semina Colchici.
Vinum seminum Daturae Stbamonh. Deze vereenigt in zich de geheele werkzaamheid van het Stramonium in eenen blijvenden vorm, en is het beste en naast de (niet officinele) tinctuur het



eenige praeparaat, hetgeen in alle opzigten doelmatig mag worden genoemd. In die gevallen waar Straraonium is aangeduid, worden van dezen wijn 4—8—12 git. pro dosi gebruikt.
LIJST DER GERAADPLEEGDE HANDBOEKEN. >).
Bergius. Materies medica, 2e edit. Stokholm. 1782.
Gullen. Matière raedicale trad. de 1'Anglais, par Bosquillon. V. A. Riecke. Die neuern Arzneiinittel.2eedit,Stuttgart. 1840. Fr. Oesterlen. Handb. d. Heilmittellehre. ïübingen. 1845. M. Dassen. Handb. v. d. leer v. d. kracht, der geneesmiddelen,
Groningen, 1846.
J. H. Dierbach. Die neueste Entdeckungen in der Mat. Medica, 2e edit. Heidelb. en Leipz. 1837—1847.
J. Pereira. Materia medica vert. uit het Eng. door Fock.
Amersfoort. 1846—1849.
0. G. Mitscherlich. Lehrb. d. Arzneimittellhere. 2<= ed.
Berl. 1847—1851. (niet compleet).
G Ph. Falck. Handb. d. gesammt. Arzneimittellehre. Marburg. 1850.
A. Trousseau et Pidoux. Traité de Therap. et de Matière medicale, 4e ed. Paris. 1851.
J. F. Sobernheim. Handb. der prakt. Arzneimittellehre, ller Theil (afzonderlijk verkrijgbaar) 6e umgearbeitete Aufl. v. M. B. Lessing. Berlin. 1851.
M. Orfila. Traité de Toxicologie. 5C ed. Paris, 1852.
*) De opgave der titels van de gebruikte tijdschriften en monographiën zoude eene overbodige bladvulling uitmaken.







Bij den uitgever dezes is mede verkrijgbaar:
HANDBOEK
over dc
BEENBREUKEN EN ONTWRICHTINGEN,
door P. M. MESS,
Med. Chirurg. Artis Obstetr. Doctor te Scheveningen.
I\1 ET EENE VOORREDE VAN HOOGLEERAAR F. w. KRIEGER.
Met 213 in den tekst gedrukte afbeeldingen.
Prijs f 3,80.
OVER DE HERKENNING DER HEELKUNDIGE ZIEKTEN,
DERZELVER
HULPBRONNEN , ONZEKERHEDEN, EN DWALINGEN.
DOOR
A. BÉRARD.
IIIT HET FRANSC1I VERTAALD EX MET WAARNEMINGEN VEERMEERDERD BOOii i niim i;i STEIN,
Heel- en Vroedraeester te 's Gravenhage.
Prijs f 1,30.
AGENDA \00R GENEES- EN HEELKUNDIGEN.
Prijs f 0,25.
VERSCHIL
TUSSCHEN DE
PHARMACOPOEA BELGICA en de PHARMACOPOEA NEERLANDICA.
.Opgemaakt door eene Commissie uit de Afdeeling: Leyden en Omstreken der Nederlands chc Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst en de Leydscbe Afdeeling der Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Pharmacie).
Prijs f 0,50.