DISSEKT AT10 PATHOLOG1CO-MEDICA INAUGUKALIS. DE HY1IR0PH0BIA CONÏAGIOSA, quam , ANNUENTE SUMMü NUMINE, F.\ AUCTOR1TATE UECTÜRIS HAGKIF1CI ANTOMI HEJVRICI v t.y der BOON MESCH, MATH. MAG. PHILOS. NAT. DOCT. ET l»UOF. OR1». , ampussimi SENATUS ACADEMICI coxcensu ET xoiih.issuiak FACULTATIS MEDICAE decreto, 3>üi© ©IMID1 H)©iÏÏ(DBiüt!iS, SDHHISQUE IN MEDICINA HOXORIBUS AC PREVILEGIÏS Mn A.cademia tjugduno-Batava, ItlTE AC LEGITJME CONSEyüÉKDIS , PDBLICO AC SOLEMNI EN AM IXI SURUITTIT COKIELIU§ HAGEDOORAI, ^tmstcloünmnieis. AD D1EM XXX JUNII MDCCCXLV1I, HOBA H-lll IN AUD1TOIUO MAJOIU. amstelodami, tvpis M. & F. C. WESTERMAN. MDCCCXLVIf. PARENTIBUS OPTI1IIS CA 1SI S SI MIS SACKUM. IJVTRODUGTIO. Inter morbos humano gcueri summopere infestos, et inlra breve tempus saepius sub symptomatibus spasticis el convulsivis mortem inferentes, sanequam referenda est hydrophobia, quem morbum jam cognitum fuisse anno 1070 A. C. N. apud Aegyptios, e scriptis ab Horapollo editis, patet, cui hic morbus affeclionem lienis peculiarem constituere videbatur, quiquc arbilratus est, illas eanes , qui excrementa canum rabie exstinclarum attingerent, hocce morbo arreptos fuisse. Caelius Aurelius perhibet, hydrophobiam jam cognitam fuisse temporibus Homeri, quod colligit ex hocce loco Uiad5. Lib. VIII. versu 299. tovtov d'ov dvfufiai fiuituu xt'va avdatjzfjqu. l" Democritüs. qui eodem tempore (|uo Hippocrates et Pulybus vixit, liunc morbum , quem inflammationeni nervorum habuit , noverat. Polybüs eum etiam jam cognovisse, eique nomen Pheugydron dedisse manifestum est. Mirum igitur est, Hippocratem ne ullam quidem mentionem hoccc de morbo fecisse. xVristoteles vero, lioc malo , nomine Pantophobiae dicto, observavit, in universum animalia, a cane rabida morsa, prins correpta esse quam bomines. A Gajo Plinio Secundo (1) hujus rei descriptio non praetermissa est, memorante de lyssa, quodam genere vermium, qua resecta, rabiem praecaveri pulat. Etiam e scriptis Dioscoridis atque Galeni patet hydrophobiam iis in locis, in quibus suam excercuerunt artem , 11011 raram 1'uisse. Ab illo morbus vocatur Phobodipson et memoratur vulneribus majoribus non tantum periculi inesse quam minoribus. Cornelius Celsus (2), qui primus eum miserrimuin morbum , in quo aeger simul et sili et aquae inetu cruciatur, Hydrophobiae nomine signat, adversus eum optimum prophylacticum, ferrum candens commendat. (1) Caji Plinu Secundi Hislor. natural. Iibr. XXIX. (2) A. Cobn. Cei.si Medicinae libr. V, cap. 21. Paui-üs Aegineta Iiiijiis morbi descriptionem proferens , eum Aërophobiam uuncupat, quippe cujus causa, eo auctorc, in constitulione acris peculiari sila esset. Inter medicos Arabes , qui aliquid liac de re disputaverunt, memorandus est Riiazes , qui, bilem atram liujus morbi causam ratus , remedia evacuantia, quibus expelleretur malum, commendat. Saeculo nostrae aerac decimo tertio Arnold a Villanova, atque saeculo decimo quarto Mattiieus Sylvaticus Manluensis boe de morbo quaedam memoriae prodiderunt, sequenlibus temporibus tantum non omnes , qui res medicas indagaverint bunc morbum minus magisque accurate aggressos esse palet ex diclis Andry (1), qui trecenta hocce eodem de morbo scripta collegisse dicitur. Hisce temporibus qui bunc morbum perscrutantur, eum m tres species dividere solent, quarum prima baud immerito symptomatica audit, quippe quae tantum aliorum morborum symptomata sislat; sic subinde in fel)i ibus acutis, inflammatione cerebri. faucium, diapbragmatis, cordis comitatis, observatur, ut et nonnunquam (1) Andry, Recherches sur la rage, 1780. 1# in hysterismo, in hypochondriasi et in typho animadvertitur, quorum insignia exempla a Cl. Boerhaavio et Swietenio prolata sunt. Altera species ea est, quae, aliis medicis testantibus, sponte in hominibus exoritur (1), cui nomen hydropliobiae spontaneae inditum est, hanc speciem tarnen Mease adesse abnegat. Tertia species, de qua quaedam indagare et qualiacunque scripto mandare milii in animo est, vocatur contagiosa, cujus causa deducitur e contagio, ab animalibus rabie correptis, infecto. Hocce igitur consilio, non a re alienum mihi videtur, praecipue cum de contagio homini infecto a cane rabida scripturus sim, ab hujus rabie incipere, qua indagata, ad hydropliobiam in hominibus transiturus sum. (1) Mancor , in act. Soc. reg. Hakmess,. Vol. II, Obs. XXXII, Pag. 408, pars i. DE RABIE IN CANE. Syniptomata. Ex animalibus mammalibus et quidem ex carnivoris digitigradis, canis, lupus, vulpes, hyaena sunt, quae rabiem sibi contrahere possunt. Animalibus hisce nonnulli addunt felem, cujus rei exempla vero sunt maxime rara. In nullis autem bic morbus melius indagatus et cognitus est quam in cane, eaque vitam domesticam agente. Symptomata, quae rabiem in canibus designant, varia sunt. Hinc Hunault, Pilges aliique septem hujus morbi species assumsere. Hertwig et Greve bas species in duas contraxerunt, quarum alteram furiosam, alleram taciturnam nuncupaverunt, quam lamen divisi- onein haud niultuni attulisse inde probatur, quod liacc symptomata cum primae tum secundae formae propria sint, cursu, tempore atque exitn non inter se differentibus. Canis cum rabie corripitur primum offert adspectum mutatum, pupillas dilatatas atque se non contrahentes, stimulo quodam affecto: ejus oculi alias alio rotantur; morbo exeunte, conjunctiva ruborem ostendit, dum in angulis humor spissus et viscosus accumulatur; oculi languorem somnolentum indicant, simul plicis in fronte ortis. Nasus primum siccus deinde multo muco seatel. Nonnullae afliciuntur furore vehementi, magna mordendi cupiditate nata, obvium quemque illis morsu suo petunt, ne domino suo quidem parcentes: aliae heris suis auscultant, usque ad ultimum vitae spatium iis blandientes. Appetitus vel depravatus vel omnino exslinctus est, interdum res a cibo solito alienas, ut corium, pannos, stramina etiamque suas faeces lambunt et devorant: si li adaucta, ejus os siccum est, quare libenter linguam, quae in initio morbi maxime sicca est atque ex ore eminens depeudet, postea vero magnam salivae copiam excernit, aqua humictant, vel corporibus frigidis atterunt, unde eflici mihi videtur, humoris reformidationem hujus morbi non esse habeudain pro signo characteristico, quod confirmalur experimenlis, per trienniuui in schola \eterinaria Berolinensi institutis, publici juris factis a Viris Clarïssimis Hufelanu et Osann. Canes rabidas nunquani reformidare aquam, ut vv Cl. Blaine, Hertwig cl Gueve voluut, negatur observationibus, quae exslant, canes eo morbo affectas, aqua visa, sub convulsionibus niortuas esse. Hoe constat, omnes quemcunque effugere stimulum, v. gr. res splendentes atque radios solis, quae oculos afficiant. Morbo incipiente obstruclio adesl ([uae nonnunquam in decursu abit in faecum liquidarum colorem nigrum habentium depositionem. Inter signa, quae certissiina sunt et fere characteristica dici merentur, referenda est vox, t]uae mox rauca, aspera, horribilis atque anxia tandem transit in ululatum, qui, Cl. Hertwig teste, multum convenit cum ululatu illarum canum, quae mirandum in modum musica afficiuntur: quem babuit tam certum signum, ut vel inde, illarum canum, quae illi afferrentur in sacco absconditae, rabiem praediceret. Pili illis liorrescunt, cauda submissa dependet, aures non amplius eriguntur. Ingrcssus eorum mox nihil immutatus, postea titubat adeo quidem ut, morbo ad finem vergente, tota exoriatur paralysis extremitatum posterioruni. Longe major pars canutn rabidarum spasmo clonico musculorum laryngis cl pliaryngis, nee non illorum, qui manducando inserviunt, afficitur, unde mordendi studium insatiabile exorilur: liie spasmus praecipue in paroxysmis observatur, in remissionibus vero os occluditur, dum ex angulis cflluit saliva clara, lenuis. In aliis autem maxilla inferior dependens os hians profert, ex quo efïluit mucus spumosus, ille oris hiatus musculorum manducationi inservienlium paralysin coarguunt, nee, ut Cl. Veith vult, spasmum musculorum, maxillam inferiorem detrahentium, quippe quae vel minima ope lollatur, ita ut os hians claudatur. Vulgo die quarto aut sexto post morbum ingressum convulsionibus supervenientibus moriuntur. 2>e Causis. Causae, cjuae iis in animalibus, quae, nulla contagii infectione praegressa, rabie corripiuntur, liunc morbum provocant, hucusque nobis non satis perspectae et cognitae sunt. Opinioni eorum, qui calorem modum excedenlein accusent, non omnibus nominibus favendum csse, docent observationes, quod hic morbus vel rarissime vel nunquam in regionibus calidissimis, ut in Aegypto et in Syria, inveniatur (1), et contra in regionibus minus calidis vel tempore hiberno observetur; liaud magis eos audiamus, qui frigus extremum causam putent, nulla enim exempla liujus morbi in regionibus septentrionalibus cognita sunt. Cl. Boerhaavii aliorumque, qui victum foetidum sive putridum alquc potus desiderium inter causas rabiei enumerent, opinionibus repugnant experimenla, instituta a Vv. Cl. Bourgelat, Magendie, Brechet, et Dupuytren ; bi enim diversis anni (emporibus canes in cuslodia tenuerunt, alios a victu abstinentes aliis a potu : atque liae canes, quae tempore frigido ea condilione custodiebantur, post novem vel decem dies, quae vero tempore aestivo, post custodiam dierum 95—40 moriebantur, nullo signo rabiei observato. adde insuper, quo supra memorata opinio, nisi plane tollatur, at sallein graviter infirmetur, quod Constantinopoli et in urbe (1) Volney, Voyage en Syrië. Tom. I Aleppo (1) liie morbus incognilus esl, quamquam ihi canes, aeslu veliemente regnanle, magno numero, vel cibos foelidissimos el putridissimos, fame coaetae, devorant, vel ex omni aquae alimenlorumque defeclu pereunt. Praeterea nonne noslra observalione dignum est, quod hic morbus etiam illis in canibus, quae laule et oplime ab liominibus curantur. obviam veniat? Punius quoddam vermium genus, hjssam dictum, hujus inorbi in canibus causam esse aulumat, quod vero poslea dcmonstraluin est nihil aliud esse nisi tendinem, inter musculos geniohyoideos collocalum, cum canibus lum aliis animalibus proprium. Marociietti ad causas refert vesiculas vel tubercula, juxta frenulum linguae posita, in quibus morbi conlagium residere pulat, quibus exsertis, morbus praecaveretur, quae sententia vero refutatur a Cl. IIertwigio , qui, trecentis in canibus, rabie exstinclis, nulla ejusmodi tubercula detexit. nee non aliorum eorumque complurium medicorum cum IIertwigio consensu. Inter causas, quae haud parum verisimilitudinis secum 1'erunt, habenda est abstinent ia coacta a libidine cxplcn- (1) London Medical Journ. Scplcmbr. 1781 , pag. 19S, (la (1). Unde explicatur, cur maximus camim rabidarum numerus Tere aulumnoque inveniantur, quippe quibus temporibus canes, natura ad genus suum propagandum libidine quadam eas alliciente, cogantur, exinde etiam explicatur, cur nostris in regionibus hic morbus saepius observelur, cum a nobis canis femcllae nimis a masculis separenlur, numquam vero rabies in regionibus inveniafur, ubi magnus numerus utriusque sexus canum solule Iibereque vagantur. Hisce prolatis opinionibus optime quadrant experimenfa facta a viro Cl. Greve qui. cani masculae occlusae saepius cane femella adducla, ct iterum ante remota, quam libidinem expleverat, rabiem in illo excitavit. Experientia ostendit, hunc morbum subinde fuisse sporadicum; sic Anno 17o9—1760 ille morbus Londinn epidemicus fuit, idem in America atque Monasterii a Cl. Feiir Anno 1789. In Suecia. auctore doet. Münth, boe etiam oblinuit. Quod ad anni tempus, quo plures canes in rabie deprehenduntur, ex observationibus Viri Cl. Trolliet major numerus canum. illo morbo correptarum, mensibus Majo ct Septembri, (i) \al. J. v. li ilden brandt. Ei» "NV i n k zul niilicrn Kcnnlniss und Heilung der Hundswuth. Wicn 1797, pap 4. minor numerus mensibus Januuiio et Murtio inventus est. De Anutomiu JPathologictt. Ut ca, quae'in symplomatibus causisque obveniaut, alia alias invenla sunt, ita magna exstat diversitas in iis, quae observantur in investigandis corporibus canum rabic exstinctarum, videamus ea, quae ex illis investigationibus nobis occurrerint. Signa quae inventa sunt in systemate nervoso: Cl. Düpuy (1) nolat se invenisse cerebri ventriculos fluido rubro seroso scatentes, cerebri atque medullae spinalis involucra sanguinis copia praetcr modum turgentia, partim quoque inflammata, ruborem insolitum vaginae nervi vagi atque sympathici, idque praecipue ipso in loco, quo isti nervi thoraccm intrant. Plcrisque in casibus animadvertit infiltrationem sanguinolentam in telam cellulosam, quae hos nervos ambit. In opere, quod vir Cl. Numan (2) qui praeest sclio- (1) Dictionnaire des Sciences Medieales, Tom. 47, pag. 99. (2) Dr. A. Numas, drielal waarnemingen betrekkelijk de dolheid bij den hond. Amsterd. 1843. lae medicinae vcterinariae, quae Ullrajecti est, publici jurisfecit. legimus, in cane ex rabie exstincta, die altero post mortem investigata, inventum esse : ruborem atque inflammationcm nervi glossopliaryngei nee non rami lingualis paris quinti; inter alia nervos pneumo-gaslricos in cursu suo inflammatos deprehensos esse, vasaque cerebri sanguine valde rcplela, imprimis superficiem inferiorem medullae oblongatae rubore insolito insignem atque inflammatione corrcptam esse. Ab aliis inflammationes gangliorum nervosorum colli observatae sunt (1). Gum vero in aliis investigationibus post mortem alia animadversa sint, nemo negabit illa signa minime esse constantia. In organis circulationis inventa sunt: Gor solito mollius, ejusque ventriculi sanguine atro coagulato vel lympha llava coagulata repleti, quo sanguine etiam lotius corporis venae turgebant. Quod item a Viro Cl. Niiman observatum est, qui praeterea vasa lymphatica in regionc colli et in thoracis cavifate expansa rubroque colore tincta vidit. Respirationis organa Iiaecce offerebant : (1) Sallin in Schaeffers Versuche aus der Thier-Arzncikunde, part. III, pag. 370. KpiglolIidem cl parlem laryngis inferiorem inflainmal;un; inlerdum parlem cuni superiorem tum inferiorem Irachcae maculis nigrescenlibus gangraenosis obsessam, aliis in casibus superficies interna Irachcae inflammata reperiebalur; pulmones sanguine lurgentes, colore rubro-nigrescente linctos , in supcrficic saepe maculis gangraenosis obsessos. Cl. Niiman laryngein inflammatione corrcplam observavit, sed pene nulla signa inflammationis in trachea , pulmones parum aëre repletos indeque aliquantum collapsos, substantiae solilo mollioris. Ab aliis magna muci spumosi copia in trachea cl in bronchis reperta est. In digestionis organis notata sunt: Labia plcrumque tumcsccntia et sicca, rarius lingua sicca, cujus superficiem mucus spissus obtegebat: sed ex iis, quae a viro Cl. Hertwigio observata sunt, patel, vel rarissime \ol nunquam sub lingua vesiculas tubcrculaquc adesse, quippe qui in trecentis canibus, rabie exstinctis, nc unam quidem invenerit. Cavitas oris multo muco obducla, salivales glandulae subinde coloris fiavi, vol sanguine replelae, glandulae parolides inlerdum constrictae el densiores quam in statu normali. Oesophagus interdum dilatatus, interdum contractus, nonnun- quam inflanmiatus nonnunquam vero minime immulalus observatur. In organis digeslionis signa constantiora quaerenda sunt in ventriculo. qui primo adspeetu tumelactum cl plcrumquc coloris nigro-rubri se offert, quo aperto, corpora indigesta, a canibus devorata cum bile flavo viridive vel bumoribus rubris mixta in conspectum veniunt, cujnsque mucosa imprimis in parte pylorica tumefacla obscurior nonnunquam valde rubra, inlerdum maculis gangraenosis obscssa invenitur. In intestinis tenuibus inflammationis vestigia apparuere. Locheh in dissertatione sua magnam lienem agere partem in hydrophobia dicit, memorans, se omnibus in canibus, rabie exstinclis lienem invenisse inflammatum, in cujus superticie vcsiculae magnitudine formaque variae, in se fluidum flavum occlusum babentes, conspicuae fuerunl. Cl. Numan in cani diclo morbo mortua hepar emollilum appreliendit, colore brunneo-nigrum linclum; coecum aëre admodum expansum atque intestinum rectum conlractum, inque eo (luidum viscum viride obsorvavit. Rcnes grandiores apparuere, vcsica valde contracta fait. parietesque crassiores, in quorum cavitatibus praeter exiguam muci copiam nihil inclusum eral. Cl. Hertwig contra confirmat. se nullas mulationes invenisse nee in liepale nee in oniento, liene, glandulis suprarenalibus in vesica nee in nervis atque vasis cavitalis abdominis et pelvis. He natura contagii. In animalibus,