__











CIVIEL PEOCESEECIT
VOOR DE
RESIDENTIEGERECHTEN
OP
JAVA EN MADURA.
öas-motursneipei'sdrukkerij P. A. v. Asperen v. d. Velde, Semarang. 1901.



REGLEMENT
op de burgerlijke rechtsvordering voor de residentiegerechten op Java en Madura.
VIERDE BOEK.
Van de rechtspleging in zaken, welke ter kennisneming staan van do residentiegerochten.
EERSTE TITEL.
Van de wijze van procedeeren in eersten aanleg.
Artikel 924.
De bepalingen van den eersten, tweeden (met uitzondering van de vierde, vijfde, zesde, zevende, achtste en achttiende afdeeling), derden en tienden titel van het eerste boek, van den vierden titel, eerste, tweede, vierde en vijfde afdeeling, en van den zesden titel, derde, vierde, negende. tiende, twaalfde en dertiende afdeeling van liet derde boek worden, voor zoover zij vereenigbaar zijn met de bijzondere voorschriften van dezen titel, van toepassing verklaard op het rechtsgeding bij de residentiegerechten.
EERSTE BOEK.
Van de wijze van procedeeren voor de Raden van Justitie en het Hooggerechtshof.
EERSTE TITEL.
ALGEMEENE BEPALINGEN.
eerste afdeeling. Van exploiten van dagvaarding, aanzegging en teteekening.
1. Elke rechtsingang, wTelke daarvan niet bepaaldelijk is uitgezonderd, vangt aan met eene dagvaarding, door eenen deurwaarder, die tot het exploiteeren in de plaats bevoegd is; hij is



verplicht afschrift van het exploit te laten aan den persoon, of aan de woonplaats van den gedaagde.
Het afschrift zal bij dengene die het ontvangen heeft als oorspronkelijke dagvaarding gelden.
2. Behoudens de bijzondere voorschriften van dit reglement aangaande het doen van exploiten aan de door partijen, bij de dagvaarding, of in den loop van het geding en van de ten uitvoerlegging gekozen woonplaats, kunnen de dagvaardingen en andere exploiten, overeenkomstig artikel 2-4 van het Burgerlijk Wetboek, met inachtneming der aldaar gemaakte onderscheidingen, mede geschieden aan de gekozen woonplaats, bij dat artikel bedoeld.
3. In geval de deurwaarder noch den gedaagde , noch iemand van diens huisgenooten aan zijne woonplaats vindt, zal hij het afschrift onverwijld ter hand stellen, of, in geval van eene verwijdering van meer dan tien palen van het residendie-kantoor, zoo spoedig mogelijk doen toekomen aan het hoofd van het plaatselijk bestuur, af aan dengene die dezen vervangt, en van die terhandstelling of inzending melding maken op de oorspronkelijke dagvaarding en op het afschrift van dezelve. Het hoofd van het plaatselijk bestuur, of diens plaatsvervanger, zal op het oorspronkelijk stuk kosteloos eene door hem onderteekende verklaring stellen, houdende vermelding van den dag der overgave of ontvangst van dat exploit, welks oorspronkelijk hij, behoudens het bepaalde bij het voorlaatste lid van artikel 5, dadelijk aan den deurwaarder teruggeeft, of zoodra mogelijk aan dezen terugzendt.
Hij moet het afschrift zoo mogelijk aan den gedaagde doen toekomen, zonder dat van dit



laatste echter in rechten zal behoeven te blijken.
ï. Aan elk der gedaagden moet een afschrift van het exploit gelaten worden.
Echter zal, aan eehtgenooten, niet van tafel en bed, of van goederen gescheiden zijnde, slechts één afschrift worden gelaten. 5. De dagvaardingen zullen gedaan worden: wanneer de gedaagde woont binnen de hoofdplaats waar het regterlijk collegie zitting houdt, voor hetwelk hij wordt gedagvaard, onmiddellijk en zonder eenige tusschenkomst, door eenen deurwaarder, ter keuze van den belanghebbende;
wanneer de gedaagde woont buiten de hoofdplaats, doch binnen het gebied van den rechter, voor welken de vordering gebracht wordt, óf onmiddellijk en zonder bemoeijenis van dien rechter, door eenen deurwaarder, daarmede namens den eischer belast, óf, ter keuze van laatstgenoemde en op het daartoe strekkend verzoekschrift van zijnen procureur , door tusschenkomst van gemelden rechter, die de acte van dagvaarding zal toezenden aan het hoofd van het plaatselijk bestuur der residentie waar de gedaagde woont, ten einde dezelve, op last van dat hoofd, door een daartoe bevoegd beambte worde beteekend;
wanneer de gedaagde woont buiten het gebied van den rechter, voor welken de vordering gebracht wordt, óf onmiddellijk, in voege als boven is omschreven, óf, ter keuze van den eischer en op het daartoe strekkend verzoekschrift van zijnen procureur, door middel van letteren requisitoriaal aan den rechter der woonplaats van den gedaagde,



welke rechter de acte van dagvaarding door eenen door hem aan te wijzen deurwaarder zal doen beteekenen, bijaldien de gedaagde woont binnen de residentie in welke hij zitting houdt, en anders daartoe de uoodige aanschrijving zal doeu afgaan aan het hoofd van het bestuur der residentie waar de gedaagde woonachtig is.
De vorenstaande bepalingen zijn mede toepasselijk op alle andere exploiten, en zullen de rechterlijke collegiën en hoofden van plaatselijk bestuur gehouden zijn, de hun toegezonden wordende dagvaardingen en andere exploiten onverwijld te doen beteekenen en bewerkstelligen, en daarvan behoorlijk relaas aan den rechter, van wien zij dezelve tot dat einde hebben ontvangen , ten dienste der daarbij belanghebbenden in te zenden.
Indien het uit te brengen exploit gericht mocht zijn tegen een hoofd van plaatselijk bestuur, zal de toezending geschieden aan den secretaris der residentie, of aan den residentierechter, binnen wiens ressort zoodanig hoofd van plaatselijk bestuur gevestigd is.
6. De dagvaardingen en alle andere exploiten zullen gedaan worden op de wijze als volgt:
1°. ten aanzien van den Gouverneur-Generaal, in zaken hem bijzonder aangaande, aan den persoon of ten kantore van den resident van Batavia;
2°. ten aanzien van de regeering van Neder-. landsch-Indië, als vertegenwoordigende den lande, aan den persoon ot ter woonplaats van het hoofd van het betrokken departement;
3°. ten aanzien van residentie- of plaatselijke besturen, openbare instellingen of stichtingen



en zedelijke lichamen, aan den persoon of ter woonplaats van het hoofd des bestuurs, of ter plaatse waar het bestuur deszelfs zitting of kantoor houdt;
4°. ten aanzien van de personen bedoeld bij artikel 9, aan het hoofd van het plaatselijk bestuur, of aan dengene die hem vervangt.
De ambtenaar aan wien het exploit wordt gedaan, zal het oorspronkelijke kosteloos met gezien teekenen, en het afschrift, bij besloten brief, aan den belanghebbende toezenden;
5°. ten aanzien van vennootschappen van koophandel, aan haar gemeenschappelijk kantoor, en, zoo er geen is, aan den persoon of de woonplaats van een der besturende vennooten; en na de ontbinding, aan den persoon of de woonplaats van een der vereffenaars;
6°. ten aanzien van den boedel eens gefailleerden, of van iemand die in staat van kennelijk onvermogen is verklaard, aan de weeskamer , of aan den persoon of de woonplaats van derzelver met de curateele over den boedel belasten agent;
7°. ten aanzien van hen die geene bekende woonplaats in Nederlandsch-lndië hebben. ter plaatse van hun werkelijk verblijf.
Indien deze plaats niet bekend is, gelijk mede in geval in rechten worden opgeroepen onbekenden, of wel houders van aandeelen in geldleeningen of maatschappijen, welke niet op naam staan, zal het exploit worden aangeplakt aan de hoofddeur van de gehoorzaal des rechters voor wien de vordering gebracht wordt; en zal een tweede afschrift moeten worden overgegeven aan den ambtenaar van het openbaar ministerie bij dat rech-



eene corporatie, maatschap of' handelsvereeniging is, zal hare benaming in de plaats van naam en voornaam moeten worden uitgedrukt ;
3°. de middelen en het onderwerp van den eisch, met eene duidelijke en bepaalde conclusie; 4°. de aanwijzing van den rechter die van de
zaak moet kennis nemen;
5°. den dag en het uur waarop de gedaagde in rechten moet verschijnen.
Het exploit en het afschrift daarvan zullen door den deurwaarder moeten worden geteekend.
9. Indien de dagvaarding gericht is tegen een vorst of anderen inlander van aanzienlijken rang of geboorte, tegen wien, volgens de wettelijke bepalingen, zonder vooraf bekomen vergunning geene rechtsvervolging mag worden ingesteld, zal het exploit de vermelding behelzen van het verlof, krachtens hetwelk zoodanig persoon in rechten wordt betrokken.
10. De gewone termijn van dagvaarding voor de raden van justitie en het hoog gerechtshof zal zijn:
van ten minste acht dagen voor den gedaagde die woonachtig is, of. bij gebreke van eene bekende woonplaats binnen Nederlandsch-Indië, verblijf houdt ter plaatse waar het rechterlijk collegie, voor hetwelk hij gedagvaard wordt, gevestigd is;
van ten minste veertien dagen voor den gedaagde die woonachtig is, of, als voren, verblijf houdt buiten de bij het vorige lid aangeduide plaats, doch in de residentie, binnen welke het rechterlijk collegie gevestigd is;
van ten minste drie weken voor den gedaagde die woonachtig is, of, als voren, verblijf houdt



in eene andere residentie op Java, met de eerstbedoelde binnen het ressort van denzelfden raad van justitie gelegen;
en van ten minste eene maand voor den gedaagde, die woonachtig is, of, als voren, verblijf houdt in eene andere residentie op Java, welke niet met de eerstbedoelde onder denzelfden raad van justitie behoort.
In gevallen die spoed vereischen, zal de president van het rechterlijk collegie, bij een op het daartoe strekkend request verleend bevelschrift, kunnen vergunnen om op eenen korteren termijn te dagvaarden.
Wanneer de te dagvaarden persoon woonachtig is, of, als voren, verblijf houdt op een eiland van Nederlandsch-Indië, niet behoorende tot eene residentie, welker hoofdplaats op Java is gevestigd, zal het rechterlijk collegie, op het daartoe strekkend verzoekschrift van den eischer, den rechtdag bepalen , tegen welken de gedaagde zal worden opgeroepen, en den termijn vaststellen, die tussclien de dagvaarding en den dag van verschijning in rechten zal moeten verloopen.
11. In de gevallen bij art. 6, in het tweede lid van nommer7, uitgedrukt, zal de termijn van dagvaarding zijn van ten minste vier maanden.
12. (St. 1872 No. 12). Wanneer de gedaagde niet in Nederlandsch-Indië woont, is de termijn:
van ten minste zes weken, zoo hij woont op het eiland Singapore;
van ten minste vijf maanden, zoo hij woont elders in Achter-Indië, in Voor-Indië, het Chineesche rijk, Japan, de Oost-Indische eilanden, die niet behooren tot de Nederlandsche bezittingen, Per zie of Egypte;
van ten minste zes maanden. zoo hij woont in



In de gevallen voorzien hij artikel 3, geldt de door het hoofd van het plaatselijk bestuur vermelde dag van terhandstelling of ontvangst, voor dag van exploit.
16. De dagvaardingen, aanzeggingen of oproepingen om tegenwoordig te zijn bij deze of gene acte van procedure of van instructie, zullen alleen de plaats, den dag en het uur van de eerste terechtzitting of rol moeten uitdrukken; zij zullen niet behoeven herhaald te worden, ofschoon de terechtzitting op eenen anderen dag verlegd of voortgezet worde.
17. Geenerlei exploit zal op eenen Zondag mogen gedaan worden, ten ware uit krachte van de vergunning van den voorzitter van het collegie. Indien de laatste dag van den termijn, binnen welken het exploit geschieden kan, op eenen Zondag invalt, zal hetzelve den volgenden dag kunnen gedaan worden.
De termijn van eene maand wordt gesteld op dertig dagen.
18. Geenerlei exploit of tenuitvoerlegging van vonnissen zal kunnen geschieden vóór zes uren des morgens, en na zes uren des namiddags, ten ware de voorzitter van het collegie, in zaken welke buitengewonen spoed vereischen, daartoe verlof mocht hebben verleend.
19. De getuigen wier tegenwoordigheid bij sommige exploiten wordt vereischt, moeten zijn manspersonen, ingezetenen van Nederlandsch-Indië, van bevoegden ouderdom om in rechten getuigenis te kunnen afleggen, en aan den deurwaarder, die het exploit verricht, als geloofwaardige personen bekend, of door het hoofd van plaatselijk bestuur hem als zoodanig opgegeven.
20. Geen exploit mag door eenen deurwaarder



worden gedaan voor zijne bloedverwanten of aangehuwden in de rechte linie onbepaaldelijk, en in de zijdliaie tot den graad van broeders- en zusters-kinderen ingesloten.
In geval van beletsel uit dien hoofde of om andere redenen, zal de voorzitter van het collegie, wanneer het eenen gewonen, of de resident, wanneer het eenen buitengewonen deurwaarder geldt, eenen geschikten persoon tot het doen der vereischte exploiten aanwijzen.
De aangewezen persoon zal vooraf beëedigd wTorden, ten ware hij reeds onder eenen ambtseed mocht staan.
Van de gedane aanwijzing zal in de exploiten worden melding gemaakt.
21. Indien een exploit door toedoen van den deurwaarder nietig verklaard wordt, zal hij kunnen verwezen worden in de kosten van het exploit en van de vernietigde procedure, gelijk mede tot vergoeding der schaden en interessen van de partij, naar de omstandigheden; alles onverminderd het bepaalde bij artikel 60.
TWEEDE APDEELING. Van de terechtzittingen.
22. De terechtzittingen worden in het openbaar gehouden, op den voet der voorschriften van artikel 29 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie.
De bepalingen van den twaalfden titel van het Reglement op de strafvordering voor de raden van justitie op Java enz., zijn te dezen toepasselijk.
23. De procureur van den eischer draagt zorg. dat de inschrijving op de rol plaats hebbe niet later dan twee dagen vóór dat de zaak moet dienen; in zaken waarin op korten termijn is ge-



Indien eene minnelijke schikking tot stand komt, wordt, wanneer partijen zulks verlangen, een procesverbaal opgemaakt en geteekend door partijen, of derzelver tot dat einde bijzonderlijk gemachtigden, in welk proces-verbaal de verbintenissen, die partijen ten gevolge dier schikking op zich nemen, worden uitgedrukt.
De uitgifte van dit proces-verbaal geschiedt in executorialen vorm.
32. De adviseurs, welke in de bij artikel 7 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie omschreven gevallen moeten geraadpleegd worden, zullen, nadat de behandeling der zaak op de terechtzitting is afgeloopen, hun gevoelen in raadkamer uiten en zich daarna kunnen verwijderen, ten zij de voorzitter hen verzoeke om bij de beraadslagingen tegenwoordig te zijn. Zij zullen in allen gevalle worden uitgenoodigd om, des verkiezende, de uitspraak van het vonnis bij te wonen.
33. Wanneer in den loop van een rechtsgeding de bijstand van eenen tolk vereischt wordt, zal deze door partijen, of, in geval van verschil, door den president gekozen worden. Indien de gekozene geen door de regeering aangesteld, beëedigd translateur is, moet hij, alvorens zijne werkzaamheden aan te vangen, op de terechtzitting, in handen van den president, den eed afleggen, dat hij de van hem als tolk gevorderde diensten met getrouwheid en naar zijn geweten zal verrichten.
Wanneer een tolk vereischt wordt bij verrichtingen van eenen rechter-commissaris of van eenen gedelegeerden ambtenaar, zullen de bemoeienissen van den president op hen overgaan.



welke te gelijk persoonlijk en zakelijk ia, te weten:
de vordering tot verkrijging eener erfenis;
die tot boedelscheiding;
die tot deeling van gemeenschap;
die tot afpaling van bij elkander gelegen erven.
103. De rechtsvordering over het bezitrecht, en die over het recht tot de zaak fpeiitoirj, zullen nooit vereenigd mogen worden ingesteld.
104. Die eene rechtsvordering over het recht tot de zaak zelve heett ingesteld, is niet meer ontvankelijk tot het instellen eener rechtsvordering over het bezitrecht.
105. De verweerder in zake van het bezitrecht zal geene rechtsvordering over het recht tot de zaak zelve mogen instellen, zoo lang die ten aanzien van het bezitrecht niet is afgeloopen.
Wanneer hij in de laatstgemelde is veroordeeld, zal hij niet ontvankelijk zijn ten aanzien van het recht op de zaak zelve, dan na volkomen te hebben voldaan aan de tegen hem uitgesproken veroordeeling ; ten ware de uitvoering van het vonnis in gebreke gebleven of vertraagd ware door de schuld van de partij die hetzelve verkregen had; in welk geval de rechter voor wien de rechts: vordering tot het recht op de zaak zelve behoort-, eenen termijn kan bepalen na verloop van welken die rechtsvordering kan worden ingesteld.
106. Het exploit van dagvaarding moet, op straffe van nietigheid, namens den aanlegger worden gedaan op vordering van eenen procureur daartoe bij geschrifte bijzonder gevolmachtigd.
De woonplaats vermeld in het eerste noinmer van artikel 8, wordt geacht gekozen te zijn bij dien procureur, ten ware de aanlegger eene andere keuze had uitgedrukt.



Alle acten der procedure tot en niet het eindvonnis, zullen aan die woonplaats worden beteekend, en zal de procureur verplicht zijn de raemorien en schrifturen te teekenen, waarvan in dezen titel en in den volgenden wordt melding gemaakt.
Bij het exploit van dagvaarding moet afschrift worden overgelegd van de stukken waarop de eiscli gegrond is. Bij gebreke van deze afschriften , zullen diegene welke de aanlegger gehouden is, hangende den loop van het rechtsgeding, te geven, niet mogen berekend worden onder de kosten, ten ware die stukken door de verdediging van den gedaagde mochten noodzakelijk worden of daaruit voortvloeien, of ten ware door den rechter mocht bevolen zijn dat de zaken zullen worden geïnstrueerd bij geschrifte.
TWEEDE AFDEELING. Van de verwering en het voldingen der zaak.
107. De verweerder is verplicht binnen het tijdsverloop tusschen de dagvaarding en den dag op welken hij verschijnen moet, procureur te stellen. Dit geschiedt bij eene eenvoudige acte van wege den gestelden procureur aan dien des eischers beteekend.
De verweerder wordt geacht zijne woonplaats te hebben gekozen bij dien procureur, aan welken de aan eerstgemelde beteekende dagvaarding tot volmacht strekt.
De bepalingen van het derde lid van artikel L06 zijn te dezen toepasselijk.
Tegen den verweerder die verzuimd heeft procureur te stellen, of wiens gestelde procureur ten bij het exploit van dagvaarding beteekenden rechtdage niet verschijnt, wordt verstek verleend



en verder gehandeld zoo als in de zesde afdeeling van den eersten titel is bepaald.
108. Echter zal aan inlanders, die zonder procureur te hebben gesteld in persoon op de dagvaarding verschijnen, op luin verzoek een korte termijn worden toegestaan om alsnog procureur te stellen.
Die termijn verstreken zijnde, zonder dat er procureur-stelling heeft plaats gehad, zal tegen den gedaagde zonder eenig verder uitstel verstek worden verleend.
109. Wanneer de gestelde procureur, na op den beteekenden rechtdag verschenen te zijn, op eene latere tot de voortzetting van het geding bepaalde terechtzitting niet verschijnt, zal zulks geenen grond opleveren tot het verleenen van verstek, maar zal de uitspraak steeds geacht worden op tegenspraak te hebben plaats gehad.
110. Partijen kunnen hunnen gestelden procureur niet herroepen zonder tevens eenen anderen te stellen; zoo lang zulks niet geschied is, blijft het rechtsgeding voortgaan op naam des eerstgestelden.
111. Indien de eisch overeenkomstig het voorlaatste lid van artikel 10 is ingesteld op korten termijn, volstaat de verweerder met ten dienenden dage zijnen procureur ter audientie te stellen.
Ten zelfden dage wordt door den procureur des eischers de met redenen omkleede conclusie van den eisch voorgedragen, en afschrift daarvan aan dien des gedaagden overgegeven.
Deze draagt terstond en met gelijke overgifte van afschrift, zijne verwering voor, bij met redenen omkleede conclusie van antwoord, en par-



aan scheidsmannen zijn opgedragen en voor dezelve aanhangig zijn, of in geval het geschil aan eene zaak verknocht is, die reeds voor eenen anderen rechter of voor scheidsmannen aanhangig is, mag de verwijzing gevraagd worden naar dien anderen rechter of naar de benoemde scheidsmannen. Dit moet echter geschieden alvorens eenige andere weren van rechten, of eenige andere verdediging voor te dragen, met uitzondering alleen van de exceptie vermeld in artikel 131.
135. Dilatoire exceptien moeten gezamenlijk, vóór de exceptien waarvan in het volgend artikel wordt gehandeld, en vóór alle antwoorden ten principale worden voorgesteld.
Niettemin zullen erfgenamen, weduwen en vrouwen, het zij uit den echt, het zij van tafel en bed, of goederen gescheiden, aanvankelijk kunnen volstaan met als dilatoire exceptie voor te dragen, dat zij nog zijn in termen van beraad.
136. Alle overige exceptien moeten met het antwoord te gelijk worden voorgesteld, op straffe van verwijzing in de kosten door het niet nakomen van dit voorschrift veroorzaakt.
Hiervan zijn uitgezonderd:
1°. de exceptie van gewijsde zaak, het zij door een rechterlijk vonnis, het zij door eene uitspraak van scheidsmannen;
2°. de exceptie van dading;
3°. de exceptie dat de aanlegger de hoedanigheid niet bezit welke hij zich toeschrijft, of dat de verweerder de hoedanigheid niet bezit in welke hij is gedagvaard.
De exceptien alleen, kunnen vóór het antwoord ten principale worden voorgesteld.
Indien de verweerder van die bevoegdheid geen gebruik maakt, maar deze exceptien met







CIVIEL PROCESRECHT lüf-
VOOR DE
RESIDENTIEGERECHTEN
OP
JAYA EN MADURA.
Gas-motorsnelpersdrukkerij P. A. y. Aspeeen v. d. Velde, Semarang. 1 «♦ O 1 .



rw
lï



INLEIDING.
Bij Staatsblad 1901 No. 15 juncto No. 168 zijn bepalingen vastgesteld, ter nadere regeling van de rechtspleging in civiele zaken voor de Residentiegèrechten op Java en Madura.
Die bepalingen bevatten deels een wijziging of (en) toepasselijk-verklaring van de reeds bestaande , daarbij uitdrukkelijk aangehaalde, titels en artikelen voor zoover zij thans voorkomen in het Reglement op de burgerlijke rechtsvordering voor de Raden van Justitie op Java en het Hooggerechtshof van Nederlandsch-Indië. (Publicatie van 8 November 1847, Staatsblad 1847 No. 52) en van het Reglement op de uitoefening der politie, de burgerlijke rechtspleging en de strafvordering onder de Inlanders en de daarmede gelijkgestelde personen op Java en Madura (zoogenaamd Inlandsch Reglement, Staadsblad 1848 No. 16), deels geheel nieuwe voorschriften.
Zij zijn opgenomen in het eerstgenoemde Reglement, dat voortaan zal worden geheeten Reglement op de burgerlijke rechtsvordering voor de Raden van Justitie op Java en het Hooggerechtshof van Nederlandsch-Indië, zoomede voor de Residentiegerechten op Java en Madura of kortweg Reglement op de burgerlijke rechtsvordering.
In overeenstemming daarmede zijn de gewijzigde artikelen, wat betreft het gewijzigde gedeelte, vervallen. Ook zijn vervallen de bestaande titels en artikelen, welke niet uitdrukkelijk in het nieuwe reglement zijn gehandhaafd.
Daar nu in het nieuwe reglement alleen de wijzigingen, in de oude artikelen aangebracht,



zijn opgegeven en de toepasselijk verklaarde titels en artikelen (soms zelfs met uitzondering van enkele afdeelingen der eerstgenoemde), zonder opgave van den inhoud der artikelen, of, wat de eerstgenoemden aangaat, zooals zij, na de wijziging , luiden, is men verplicht telkens de bestaande wetboeken na te slaan op de plaatsen, waaide in stand gehoudene, gewijzigde en toepasselijk-verklaarde titels en artikelen, hier en daar door het wetboek verspreid, zich bevinden en die te vergelijken met de voorschriften in het bovenvermelde staatsblad, wil men weten, hoe thans de procedure voor de Residentiegerechten geregeld is. Zoolang dus nog geen nieuw wetboek is uitgegeven, waarin systematisch de nieuwe stof is gerangschikt, en wellicht ook zelfs daarna, bestaat er behoefte aan een compendium, zouden wij het willen noemen, waarin alle bepalingen, regelende de rechtspleging in burgerlijke zaken voor de Residentiegerechten op Java en Madura, zooals zij thans gelden, in extenso zijn vermeld. Aan die behoefte te voldoen, is het doel van den samensteller en hij hoopt in de volgende bladzijden niet te ver van dat doel te zijn afgebleven.
De samensteller A. S. RAMAKERS VAN PRAAG.
POEBWODADI, 24 Augustus 1901.



terlijk collegie, die het oorspronkelijke met gezien zal teekenen.
Daarenboven moet het gedaan exploit worden aangekondigd in het officieel nieuwsblad;
8°. ten aanzien van hen die niet in Nederlandsch-Indië wonen. voor zoo verre zij aldaar geen bekend verblijf hebben, aan den ambtenaar van het openbaar ministerie bij het rechterlijk collegie, voor hetwelk de vordering moet gebracht worden; welke ambtenaar het oorspronkelijke met gezien zal teekenen en het afschrift van het exploit, ten behoeve der belanghebbenden zal toezenden aan de Regeering van Nederlandsch-Indië, ter verdere verzending aan het departement van koloniën.
7. Ten aanzien van overledenen kunnen de dagvaardingen worden gedaan aan de gezamenlijke erfgenamen en in ééns, zonder uitdrukking van namen of woonplaatsen, ter laatste woonplaats van den overledene; edoch niet langer dan gedurende zes maanden na het overlijden.
8. Het exploit van dagvaarding zal moeten behelzen :
1°. den dag, de maand en het jaar; den voornaam , den naam en de woonplaats des eischers, met opgave van de door hem gekozen woonplaats binnen tien palen afstands van het gebouw waar de rechter, voor welken gedagvaard wordt, zitting houdt;
2°. den voornaam, den naam en de woonplaats van den deurwaarder, den naam en de woonplaats van den gedaagde, en de vermelding van den persoon, aan wien afschrift van het exploit van dagvaarding gelaten is.
Indien de eiscliende ol verweerende partij



Nederland, Groot-Brittannië en Ierland, Frankrijk, België. Luxemburg, het Duitsehe rijk, Zwitserland of Australië;
van ten minste zeven maanden, zoo hij woont elders in Europa;
van ten minste acht maanden, zoo hij woont in de niet-europesche kustlanden der Zwarte- of Middellandsche zee (Egypte uitgezonderd), of in de koloniën Suriname of Curacao;
van ten minste negen maanden, zoo hij woont in een der boven niet vermelde landen, van Nederland uitgaande gelegen aan deze zijde van de Straat Malakka, de Straat Sunda en de Kaap Hoorn;
van ten minste tien maanden, zoo hij woont in een der boven niet vermelde landen, van Nederland uitgaande gelegen aan gene zijde van de Straat Malakka, de Straat Sunda en de Kaap Hoorn, dezen daaronder begrepen.
13. Indien een exploit aan iemand, buiten Nederlandsch-Indië woonachtig, aan zijnen persoon binnen Nederlandsch-Indië gedaan wordt, of indien deze, in eene bepaalde zaak, woonplaats binnen Nederlandsch-Indië heeft gekozen, gelden de termijnen voor ingezetenen vastgesteld, naar gelang van den afstand der plaats waar het exploit aan hem gedaan wordt.
14. Wanneer meer personen wegens dezelfde vordering op verschillende termijnen moeten gedagvaard worden, zullen allen gedagvaard worden tegen den dag van verschijning, voor den verst verwijderd wonenden bepaald.
15. De dag van het exploit en de dag van verschijning worden niet medegerekend onder den algemeenen termijn, bepaald voor dagvaardingen, aanzeggingen en beteekeningen.



dagvaard, doet hij zulks zoo spoedig mogelijk.
Alle zaken, die van koophandel daaronder begrepen , worden op de rol geplaatst in den rang waarin zij worden aangebragt, met de namen van partijen en van hare procureurs.
2i. Ten dage dienende roept de deurwaarder de zaken op in den rang van hare plaatsing op de rol.
De giffier zorgt, dat voor iedere zitting een uittreksel uit de rol, houdende vermelding der zaken, welke moeten worden opgeroepen, aan den deurwaarder worde ter haud gesteld.
Een gelijk uittreksel wordt des daags vóór de terechtzitting aan den president bezorgd; daarenboven zullen zoodanige uittreksels in genoegzamen getale, ten dienste der leden en van het openbaar ministerie, vóór de opening der terechtzitting in de vergaderzaal voorhanden zijn.
25. Indien eene zaak niet dadelijk op de eerste terechtzitting wordt afgedaan, zal de voortzetting of afdoening tot eenen naderen dag worden verschoven. De griffier draagt zorg, dat daarvan aanteekening worde gehouden, en de uitgestelde zaken worden op den bepaalden dag in haren oorspronkelijken rang opgeroepen.
26. Wanneer tegen een vonnis, bij verstek gewezen, in verzet wordt gekomen, herneemt de zaak haren ouden rang op de rol, ten zij de voorzitter een bepaalden dag stelle om op het verzet recht te doen.
27. Wanneer op den dag, tot voortzetting van het geding bepaald, geene der partijen ter terechtzitting verschijnt, wordt de zaak op de rol doorgehaald.
De zaak zal desniettemin op het eenstemmig verzoek van partijen, zonder eene nieuwe voor-



afgaande dagvaarding, weder op de rol worden gebracht en voortgezet, even als of geene doorhaling had plaats gehad.
28. De procureurs der partijen zijn verplicht aan den griffier ter hand te stellen een door hen geteekend afschrift der conclusiën, welke zij hebben genomen.
De griffier is verplicht nauwkeurig aanteekening te houden van de conclusiën, mondeling door partijen ter terechtzitting genomen in de gevallen, waarin geene schriftelijke conclusiën vereischt worden.
29. De practizijns zijn gehouden de zaak voor den rechter met bezadigdheid te bepleiten, en in alles den eerbied in acht te nemen en te bewaren, dien men aan de justitie schuldig is. Wanneer zij dit uit het oog verliezen, zal de rechter hen daaraan herinneren, en in geval van herhaald vergrijp, zal hij hen tot eene boete verwijzen, die de som van honderd gulden niet zal mogen te boven gaan; alles onverminderd de toepassing van artikel 192 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie, wanneer daartoe termen zijn.
30. Wanneer de rechters eenparig oordeelen, dat eene zaak tot genoegzame klaarheid is gebracht, zal de president de pleidooien doen ophouden.
31. De rechter kan in alle gevallen, en in elken stand der zaak. wanneer dezelve hem voor minnelijke schikking vatbaar schijnt, het zij op verzoek van partijen of van ééne derzelve, het zij ambtshalve, partijen gelasten om in persoon of door of met derzelver practizijns, voor hem of voor één of meer rechters-commissarissen te verschijnen, ten einde eene vereeniging te beproeven.



DERDE AFDEEÉING. Van de rechters en van het •wraken derzelve.
34. De rechters, de ambtenaren van het openbaar ministerie, de griffiers en de substituutgriffiers , zullen zich niet mogen belasten met het verdedigen van de zaken der partijen, het zij mondeling, het zij schriftelijk, het zij onderden naam van consultatie, zelfs niet voor andere rechterlijke collegiën, dan die bij welke zij hunne functiën waarnemen.
Echter zullen zij bij alle rechterlijke collegiën hunne eigene zaken en die hunner vrouwen, bloedverwanten of aangehuwden in de rechte linie, en hunner pupillen mogen bepleiten.
Zij zullen ook geene scheidslieden mogen zijn.
35. Geen rechter zal mogen gewraakt worden, dan om de navolgende redenen:
1°. indien hij persoonlijk belang bij het geschil heeft;
2°. indien hij aan eene der partijen in bloedverwantschap of in zwagerschap bestaat tot in den vierden graad ingesloten;
3°. indien er, binnen het jaar vóór de wraking, teien eene der partijen of derzelver echtgenoot of nabestaanden en aangehuwden in de rechte linie, een strafgeding op zijne klachte of door zijn toedoen is gevoerd;
4°. indien hij een schriftelijk advies in de zaak gegeven heeft;
5°. indien hij, hangende het geding, van iemand, die bij de zaak belang heeft, geschenken heeft ontvangen, of dezelve aan hem zijn beloofd, en hij deze belofte heeft aangenomen;
6°. indien de rechter, zijne vrouw, hunne bloedverwanten of aangehuwden in de rechte linie, een verschil over een gelijksoortig on-



derwerp hebben, als hetwelk tusschen partijen in geschil is;
7°. indien er een burgerlijk rechtsgeding tusschen den rechter, zijne vrouw, hunne bloedverwanten of aangehuwden in de rechte linie, en eene der partijen hangende is;
8°. indien de rechter voogd, curator, vermoedelijke erfgenaam of begiftigde is van eene der'partijen, of indien eene der partijen zijn vermoedelijke erfgenaam is;
9°. indien hij is bewindvoeder van eenige, als partij in de zaak betrokken zijnde stichting, maatschappij of lichaam van bestuur; 10°. indien er een hooge graad van vijandschap bestaat tusschen hem en eene der partijen; 11°. indien er tusschen den rechter en eene der partijen sedert den aanleg van het rechtsgeding, of binnen zes maanden vóór de wraking, hebben plaats gehad beleedigingen of bedreigingen.
36. Ieder rechter die weet, dat er eenige reden van wraking tegen hem bestaat, zal gehouden zijn dezelve op te geven aan het college waarin hij zitting heeft, hetwelk beslissen zal of hij zich van de zaak onthouden moet.
37. De redenen om welke een rechter kan gewraakt worden, zijn toepasselijk op het openbaar ministerie, mitsgaders op de griffiers en substituut-griffiers; zulks evenwel met dien verstande, dat geen ambtenaar van het openbaar ministerie gewraakt kan worden, wanneer hij ambtshalve als partij in het geschil betrokken ia; gelijk ook zoodanige wraking niet zal kunnen plaats hebben ter zake van strafgedingen, door de ambtenaren van het openbaar ministerie ambtshalve gevoerd



tegen de bij artikel 35, onder nommer 3, gemelde personen.
De wraking geschiedt op dezelfde wijze als die der rechters.
38. De partij die een rechter wraken wil, moet de wraking met redenen bekleed voorstellen, op straffe van verlies van het recht daartoe, uiterlijk vóór den aanvang der pleidooien, of, indien de zaak iu geschrifte wordt behandeld, vóór den afloop der termijnen, ten ware de redenen of aanleiding tot de wraking later mochten zijn ontstaan.
Met uitzondering van het laatste geval, moet de wraking van eenen rechter-commissaris geschieden vóór dat hij zijne werkzaamheden als zoodanig aanvangt.
De acte van wraking zal moeten geteekend zijn door de partij, of derzelver bijzonderen en bij authentieke acte daartoe gevolmachtigde, en zal aan den griffier worden ter hand gesteld, die na een bewijs van ontvangst daarvan gegeven te hebben, dezelve onmiddellijk aan den gewraakten rechter zal mededeelen.
39. De rechter zal gehouden zijn, binnen den termijn van twee dagen, zijne bedenkingen aangaande de wraking in geschrifte te brengen, en in een besloten omslag aan den president te doen toekomen.
Indien de wraking tegen den president is gericht , zal de toezending geschieden aan den vice-president, of, bij ontstentenis van dezen, aan het op den president in rang volgend lid.
40. Het rechterlijk collegie zal de redenen van wraking onderzoeken, en dezelve bewezen en gegrond bevindende, de wraking toestaan.
41. Indien de wrakende partij vermeent meer dan ééne reden van wraking tegen denzelfden



rechter te hebben, moet zij allen te gelijk voordragen.
42. Indien eene partij meer dan één lid van hetzelfde rechterlijk collegie wil wraken, kan zij de tweede of verdere wraking niet voordragen vóór dat over de voorafgaande beslist is.
43. Geen der leden van het rechterlijk collegie mag zich verschoonen van aan de raadplegingen over, en de beslissing van de wraking deel te nemen.
44. De uitspraak in zake van wraking is in geen geval aan hooger beroep, revisie of cassatie onderworpen.
45. Ingetrokken. St. '72 no. 13.
VIERDE AFDEELING. Van vormisssn in het algemeen.
46. Indien de eischer of de gedaagde ten beteekenden dage niet verschijnt, wordt gehandeld zooals bij de zesde afdeeling van dezen titel is bepaald.
47. Indien partijen verschijnen, worden zij over en weder in hunne belangen gehoord, met inachtneming van de voorschriften van dit reglement.
De rechter zal, na het voldingen en bepleiten of schriftelijk behandelen der zaak, zich de stukken doen overgeven en, het zij dadelijk, het zij op eenen naderen door hem te bepalen rechtdag, uitspraak doen.
48. De rechter kan, alvorens de zaak bij eindvonnis te beslissen, eene praeparatoire of eene interlocutoire uitspraak doen.
Voor préparatoir worden gehouden vonnissen en bevelschriften, welke gegeven zijn tot instructie der zaak, en welke strekken om het proces in staat van wijzen te brengen, zonder dat zulks



op de zaak ten principale van eenigen invloed kan zijn.
Voor interlocutoir worden gehouden vonnissen en bevelschriften, waarbij de rechter, alvorens recht te doen, een bewijs, een onderzoek of eene instructie beveelt, waarvan de beslissing der zaak zelve kan afhankelijk zijn.
49. Indien de rechter den dag heeft bepaald waarop de uitspraak zal plaats hebben, en partijen met elkander in onderhandeling tot een minnelijk vergelijk zijn getreden, kunnen zij den rechter verzoeken de uitspraak gedurende eenen bepaalden tijd uit te stellen.
50. De rechters moeten bij hunne beraadslagingen van ambtswege de rechtsgronden aanvullen, welke niet door de partijen mochten zijn aangevoerd.
Zij zijn verplicht recht te doen op alle gedeelten van den eisch.
Het is hun verboden uitspraak te doen omtrent zaken, welke niet zijn geëischt, of meer toe te wijzen dan geëischt is geworden.
51. Indien de rechter eene verschijning van partijen beveelt, zal hij den dag en het uur daartoe bij het vonnis bepalen.
52. Elk vonnis waarbij een eed wordt opgelegd, zal de daadzaken uitdrukken waarop de eed gedaan moet worden, en de eedsaflegging zal geschieden in tegenwoordigheid van de tegenpartij, of deze behoorlijk opgeroepen.
Indien eene partij aan welke een eed is opgelegd, door hare wederpartij is opgeroepen om dien af te leggen, en zij niet verschijnt, zal zij geacht worden den eed te hebben geweigerd, behoudens haar verzet, in geval zij bewijst uit hoofde van een wettig beletsel te zijn verhinderd geweest.



53. Indien er een provisioneele eiscli gedaan is, en de zaak, zoo ten principale als op de provisie , in staat van wijzen is, zal de rechter op beide bij één en hetzelfde vonnis uitspraak kunnen doen.
54. De voorloopige tenuitvoerlegging der vonnissen niettegenstaande hooger beroep of verzet zal bevolen worden, indien er is een authentieke titel, een erkend handschrift, of eene voorafgegane veroordeeling bij een vonnis, hetwelk voor geen verzet of hooger beroep vatbaar is.
Het wordt aan het oordeel van den rechter overgelaten dit bevel te geven met of zonder borgtocht.
55. De voorloopige tenuitvoerlegging der vonnissen niettegenstaande hooger beroep of verzet kan bevolen worden, met of zonder borgtogt,in gevallen betreffende:
1°. verzegeling en ontzegeling of boedelbeschrijving;
2°. dringende reparatiën;
3°. ontruiming van het gehuurde, wanneer er geen'schriftelijk bewijs van bestaande, vernieuwde of verlengde huur aanwezig is. of wanneer de huur geëindigd is;
4°. de benoeming van sequesters, commissarissen en bewaarders;
5°. het aannemen van borgen en achterborgen;
6°. de benoeming van voogden, curators en andere bewindvoerders en het doen van derzelver rekening;
7° jaargelden of uitkeeringen tot levensonderhoud ;
8. alle provisioneele toewijzingen;
9°. bezitrecht;
en verder in alle die bijzondere gevallen, in



welke de wettelijke bepalingen zulks toelaten of voorschrijven.
56. Indien de rechter de voorloopige tenuitvoerlegging niet bevolen heeft. kan hij zulks niet bij nader vonnis doen. onverminderd nochtans het recht van partijen om in hooger beroep dit te vorderen.
57. De voorloopige tenuitvoerlegging kan geen plaats hebben ten aanzien der kosten, al waren d e ook in de plaats van schaden en interessen toegewezen.
58. Al wie bij vonnis in het ongelijk gesteld wordt, zal in de kosten verwezen worden. Echter zullen de kosten in het geheel of ten deele gecompenseerd mogen worden tusschen echtgenooten, bloedverwanten in de rechte linie, broeders en zusters of aangehuwden in denzelfden graad, mitsgaders indien de partijen over en weder op eenige punten in het ongelijk zijn gesteld.
Bij provisioneele, prseparatoire en interlocutoire vonnissen kan de uitspraak over de kosten tot het eindvonnis worden voorbehouden.
59. In zaken waarin de wettelijke bepalingen de verrichtingen van practizijns vereischen of toelaten, zijn de aan deze verschuldigde salarissen en verschotten. volgens de bestaande of later vast te stellen tarieven, in de uitspraak over de kosten begrepen, behoudens het bepaalde bij artikel 788. (f)
(t) In zaken van persoonlijke of tot roerende goederen betrekkelijke rechtsvorderingen, niet te boven gaande twee honderd gulden, die van koophandel daaronder begrepen, heeft geene procureur-stelling plaats, maar verschijnen partyen in persoon voor den rechter, ten ware z\j mochten verkiezen zich door eene daartoe bij authentieke acte gevolmachtigde te doen vertegenwoordigen; behoudens de bevoegdheid van den rechter om de persoonlijke verschijning van partyen te bevelen. Ook kunnen partyen ziih door eenen practizyn doen bijstaan.
Tot gevolmachtigden zullen alleen mogen worden gekozen de by het rechterlyk collegie aangestelde practizyns Z. 0. Z.



Hetzelfde geldt ten aanzien der kosten, verhouden aan het gebruik van tolken en het doen maken van vertalingen. Dezelve worden voorgeschoten door de partij, op wier verzoek de tolken gebezigd of de vertalingen vervaardigd zijn, of door den eischer, indien het een of ander door den rechter ambtshalve is bevolen.
60. Onverminderd het bepaalde bij artikel 192 en 203 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie, zullen de practizijns en deurwaarders, die zich iti hunne bedieningen te buiten mochten gaan, en alle diegenen, welke de belangen van het beheer dat hun is toevertrouwd verwaarloozen, persoonlijk en uit hunne eigene beurs geheel of gedeeltelijk in de kosten verwezen mogen worden, en zelfs tot vergoeding van schaden en interessen, zoo daartoe gronden zijn, zonder die op hunne principalen te kunnen verhalen.
61. Het vonnis, zoodauig als hetzelve door den rechter wordt uitgesproken, moet behelzen:
1°. de namen en de woonplaats der partijen, en de namen der procureurs, indien partijen die gehad hebben;
2°. de slotsom der conclusie van het openbaar ministerie in de gevallen waarin hetzelve is gehoord;
3°. de opgave, dat de hij artikel 7 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie vermelde adviseurs, inde gevallen waarin zulks is voorgeschreven, zijn geraadpleegd geworden;
De kosten der practizyns die, het zy als gemachtigden, het zy tot bijstand van eene party, zijn opgetreden, komen nimmer ten laste van de wederparty, en mogen niet begrepen worden onder de kosten waarin de in het ongelyk gestelde party veroordeeld wordt.



4°. de gronden der uitspraak, zoo wat de daadzaken als het rechtspunt, ieder afzonderlijk, betreft; de vermelding der wettelijke bepalingen , voor zoo ver de uitspraak op stellige wettelijke voorschriften rust, en de beslissing.
Aan het slot van hetzelve worden vermeld de namen der rechters, welke over de zaak hebben geoordeeld, en die van den ambtenaar van het openbaar ministerie, welke daarbij is tegenwoordig geweest.
62. Het vonnis wordt door den griffier op het audientie-blad gebracht, en door den president en den griffier uiterlijk binnen tweemaal vier en twintig uren onderteekend.
63. Indien de president zich in de onmogelijkheid bevindt om op het audientie-blad te teekenen, wordt zulks verricht door het oudste lid, hetwelk over de zaak gezeten heeft. Indien de griffier zich in die onmogelijkheid bevindt, wordt daarvan uitdrukkelijk op het audientie-blad melding gemaakt.
64. De expeditie of uitgifte van het vonnis wordt zonder medewerking der parijen opgemaakt, en behelst, behalve hetgeen bij artikel G1 is vermeld:
1°. de conclusien der partijen, of wanneer die niet schriftelijk zijn genomen, de daarvan door den griffier gehouden aanteekeningen;
2°. de vermelding dat het vonnis in het openbaar is uitgesproken;
3°. den dag der uitspraak.
65. De griffiers welke eene expeditie van een vonnis uitgeven vóór dat hetzelve is geteekend, kunnen in hunne bediening geschorst of daarvan ontzet worden, behoudens de vervolging tot straf ter zake van valschheid, zoo daartoe gronden zijn.



66. De griffiers zijn verplicht om op aanvraag der partijen aan haar zoodra mogelijk expeditie van het vonnis uit te reiken, op straffe van vergoeding van kosten, schaden en interéssen, indien daartoe gronden zijn.
67. Alle vonnissen, welke wederkeerige verplichtingen aan beide partijen opleggen, of waaruit rechten en verplichtingen ten behoeve of ten laste van.beide partijen voortvloeien, kunnen door elke van dezelve in haar belang worden ten uitvoer gelegd.
68. Indien er een procureur in de zaak is, zal het vonnis niet ten uitvoer kunnen worden gelegd dan nadat hetzelve aan hem is beteekend, op straffe van nietigheid.
De vonnissen bij voorraad, en de eindvonnissen die veroordeelingen inhouden, zullen bovendien aan den persoon of aan de woonplaats van de partij beteekend worden, en daarbij zal van de beteekening aan procureur melding worden gemaakt.
69. Indien de procureur overleden is of zijne bediening heeft nedergelegd, zal de beteekening aan de partij genoegzaam zijn, maar zal daarbij melding moeten worden gemaakt van den dood des procureurs, of van het nederleggea van deszelfs bediening.
VIJFDE AKDEELÏXG. Van vrijwaring
70. Indien de verweerder vermeent gronden te hebben om iemand tot vrijwaring op te roepen, en hij die oproeping niet reeds heeft gedaan vóór den dag waarop de zaak heeft moeten dienen, zal hij daartoe vóór of op den dag, op welken hij ten principale moet antwoorden, verzoek moeten doen.



Dit incident zal summierlijk beslist worden, en indien het verzoek toegewezen wordt, zal de rechter eenen voldoenden termijn verleenen, naar mate van den afstand van des waarborgs woonplaats. Gedurende dezen termijn zal de oorspronkelijke zaak geschorst worden.
Het vonnis, waarbij, de dagvaarding in geval van vrijwaring is toegestaan, zal aan den waarborg niet behoeven beteekend te worden. De dagvaarding zal den inhoud van hetzelve moeten behelzen, en daarbij zal moeten worden overgegeven kopij der stukken, welke aan den oorspronkelijken gedaagde beteekend zijn.
71. Indien het verzoek tot vrijwaring op den bovengemelden rechtdag niet gedaan is, of indien de dagvaarding tot vrijwaring niet gedaan is binnen den bepaalden tijd, zal er zonder uitstel in de oorspronkelijke zaak worden voortgeprocedeerd.
72. In geval van vrijwaring wegens onderzetting of andere zakelijke rechten, zal de waarborg altijd de zaak van den gewaarborgde mogen overnemen, welke buiten proces zal gesteld worden, indien hij zulks vordert voor dat er eenig vonnis tusschen hem en den eischer is gewezen.
Echter zal de gewaarborgde, wanneer hij zulks verkiest, in het proces kunnen blijven tot bewaring van zijn recht; ook zal de oorspronkelijke eischer tot bewaring van het zijne mogen vorderen dat de gewaarborgde in de zaak blijve.
73. De vonnissen tegen de waarborgen gewezen , bij het vorige artikel vermeld, zullen tegen den gewaarborgde worden ten uitvoer gelegd.
Het zal voldoende zijn het vonnis aan de gewaarborgden te beteekenen, het zij dezelve buiten proces gesteld zijn geworden, of dat zij in



het proces gebleven zijn, zonder dat er eenige andere eisch of rechtsvordering noodig is.
Wat de kosten, schaden en interessen betreft, zal de vereffening daarvan en de tenuitvoerlegging niet dan tegen den waarborg geschieden kunnen.
Echter zal, in geval van kennelijk onvermogen van den waarborg, de gewaarborgde de kosten moeten dragen, indien hij niet buiten proces gesteld is geworden, gelijk ook de schaden en interessen, indien de rechter oordeelt dat daartoe gronden zijn.
74. In zaken van eenvoudige vrijwaring, zal de waarborg zich slechts mogen voegen, zonder de zaak van den gewaarborgde over te nemen.
75. In geval de oorspronkelijke eisch en die ter vrijwaring te gelijk in staat van wijzen zijn, zal daarop gezamenlijk recht gedaan worden; zoo niet, zal de oorspronkelijke eischer zijne vordering afzonderlijk mogen doen uitwijzen.
76. Die ter zake van vrijwaring gedagvaard zijn, zullen gehouden zijn, voor den rechter, voor wien de oorspronkelijke zaak aanhangig is. te procedeeren, zelfs wanneer zij ontkennen mochten waarborgen te zijn; doch indien duidelijk blijkt dat de oorspronkelijke eisch alleen gedaan is om hen van hunnen eigenen rechter af te trekken, zullen zij derwaarts verwezen worden.
ZESDE AFDEELING. Van vonnissen tij verstek en van verzet.
77. Indien de eischer ten beteekenden rechtdage niet verschijnt, zal er verstek tegen hem verleend worden, en de verweerder zal van de instantie worden ontslagen, met verwijzing van den eischer in de kosten. In dit geval zal er geen



verzet mogen plaats liebben, maar zal de eischer den aanleg op nieuw kunnen beginnen. 11a voorafgaande betaling dier kosten van het verstek.
78. Indien de gedaagde niet verschijnt, en de voorgeschreven termijnen en formaliteiten in acht genomen zijn, zal er tegen hem verstek verleend worden, en de conclusien van den eischer zullen toegewezen worden, ten ware zij den rechter onrechtmatig of ongegrond voorkomen.
79. Elk verstek zal bij het uitroepen van de zaak op de terechtzitting verleend worden; echter zal de rechter de stukken ter tafel kunnen doen nederleggen, om op de conclusien van den eischer op eene volgende terechtzitting uitspraak te doen.
80. Alle uitgeroepene en niet verschijnende partijen zullen in één en hetzelfde vonnis van verstek begrepen moeten zijn.
81. (St. '89 no. 31). Indien van meerdere gedaagden één of meer niet verschijnen, wordt de zaak ten opzichte van de verschijnenden aangehouden en tegen de niet verschijnenden verstek verleend. Ieder der verschenen partijen heeft het recht om dit verstek aan de niet-verschenen partijen te doen beteekenen, met oproeping van alle partijen tegen den dag waarop zij de zaak opnieuw ter rolle wil doen dienen. Voor deze oproeping moeten in acht genomen worden de voor dagvaardingen voorgeschreven termijnen.
Tusschen alle de partijen wordt uitspraak gedaan bij één en hetzelfde vonnis, hetwelk als een vonnis op tegenspraak gewezen wordt beschouwd, en waartegen geen verzet wordt toegelaten.
82. De vonnissen bij verstek gewezen, zullen niet ten uitvoer gelegd kunnen worden, dan na verloop van veertien dagen na de beteekening



aan de partij in persoon of te harer woonplaats, of op de wijze als hij artikel 3 en fi voor de dagvaarding is bepaald.
In alle gevallen van dringende noodzakelijkheid , zal de tenuitvoerlegging vóór den afloop van dezen termijn hij het vonnis mogen hevolen worden.
83. De. gedaagde die hij verstek veroordeeld is. zal daartegen verzet mogen doen
Het verzet moet worden gedaan binnen dertig dagen na de beteekening van het vonnis of van eenige uit kracht daarvan opgemaakte of ter uitvoering daarvan strekkende acte aan den veroordeelde in persoon, of na het plegen door dezen van eenige daad waaruit noodzakelijk voortvloeit, dat het vonnis of de aangevangen tenuitvoerlegging hem bekend is.
— Buiten de gevallen, in het vorig lid voorzien, is het verzet ontvankelijk totdat het vonnis is tenuitvoer gelegd.
— De veroordeelde, die in het vonnis heeft berust, kan daartegen niet meer in verzet komen.
84. (St. '89 no. 31). Het vonnis wordt gerekend tenuitvoergelegd te zijn:
in geval van gerechtelijke tenuitvoerlegging op de roerende goederen, na den verkoop;
in geval van arrest onder derden op uit te keeren gelden, na de uitbetaliug van deze aan den arrestant;
in geval van gerechtelijke uitwinning van onroerende goederen, op den dertigsten dag na de eerste der in art. 516 (§) voorgeschreven aankondigingen in het officieel nieuwsblad.
(S) Ten minste twintig dagen na de openbaarmaking van het jirocos verhaal van besiag, zal openlijk l>ij twee, met eene tusschenruimte van ten minste dertig dagen, op elkander volgende aankondigingen in het officieel nieuwsblad, worden bekend gemaakt, d»t de verkoop der in beslag genomen goederen op de gebruikelijke wijze zal plaats hebben.



Het verzet binnen de boven gezegde termijnen, en in de hierna voorgeschreven vormen gedaan zijnde, stuit de tenuitvoerlegging, indien dezelve niet bevolen is niettegenstaande het verzet.
85. Het exploit van verzet zal summiérlijk behelzen de middelen van de partij, en dagvaarding aan den persoon of ter gekozen woonplaats van den oorspronkelijken eischer, tegen de eerstkomende terechtzitting, behoudens inachtneming van de termijnen en formaliteiten ten aanzien (ier dagvaardingen voorgeschreven.
86. Het verzet zal ook kunnen gedaan worden, het zij bij buitengerechtelijke authentieke acte, het zij ter gelegenheid van de beteekening van het vonnis, of van elke andere acte, dienende om dat vonnis ten uitvoer te leggen, onder, verplichting van den opposant om zijn verzet, overeenkomstig het vorige artikel, te herhalen , binnen eenen gelijken termijn als waarop hij bij de tegen hem uitgebrachte dagvaarding gedagvaard is, ot, volgens de bepalingen van de eerste afdeeling van dezen titel, had moeten gedagvaard worden.
De deurwaarder die met de beteekening of de tenuitvoerlegging belast is, zal, op straffe van kosten, schaden en interessen, gehouden zijn van het verzet melding te maken op zijn relaas of proces-verbaal.
87. De partij welke verzet heeft gedaan, heeft de bevoegdheid om daarvan ter griffie op een daartoe bestemd register te doen aanteekening houden, met vermelding der namen van de partijen , de dagteekening van het vonnis bij verstek gewezen, en die van het gedaan verzet.
88. Geen vonnis bij verstek kan tegen eenen derde worden ten uitvoer gelegd, dan veertien dagen na deszelfs beteekening aan den defaillant



ingevolge artikel 82, en met overlegging van de verklaring des griffiers, dat er op zijne registers geen verzet tegen het vonnis is aangeteekend.
89. De opposant die zich voor de tweede maal bij verstek laat vonnissen, zal niet meer ontvangen worden tot het doen van een nieuw verzet.
90. Ingetrokken. St. '89 no. 31.
91. De kosten van het verstek, die van het vonnis daaronder begrepen, mitsgaders die welke als het gevolg der niet-verschijning van den defaillant kunnen worden beschouwd, komen ten laste van den defaillant, ten ware het verstek verleend ware op eene dagvaarding, die nietig verklaard wordt.
ZEVENDE AFDEELING. Van nietigheid.
92. Geenerlei exploit of acte van rechtspleging kan nietig verklaard worden, indien de wettelijke bepalingen de nietigheid van dezelve niet uitdrukkelijk bevolen hebben.
93. In de gevallen waarin de wettelijke bepalingen geene nietigheid bevolen hebben, zal de procureur of deurwaarder, zoowel wegens verzuim , als wegens overtreding, tot eene boete kunnen veroordeeld worden, welke niet minder dan twee gulden zal zijn, en geen honderd gulden te boven zal gaan.
94. Al hetgeen in de artikelen 1, 3 , 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18 en 20 is voorgeschreven, moet op straffe van nietigheid worden in acht genomen.
Bij niet-verschijning van den gedaagde, kan geen verstek tegen denzelven verleend worden, en zal de rechter, de nietigheid uitsprekende, den eischer veroordeelen in de kosten.
95. Indien de gedaagde op de dagvaarding ver-



schijnt, en de nietigheid van het exploit niet inroept vóór alle weren en exceptien, behalve die van onbevoegdheid des rechters, wordt dezelve voor gedekt gehouden.
96. Indien hij daarentegen bij zijne verschijning de nietigheid inroept, kan de rechter die exceptie verwerpen, wanneer het verzuim of de overtreding van dien aard wordt bevonden, dat de gedaagde daardoor in zijne verdediging niet is benadeeld, en alzoo geen belang heeft zich van de nietigheid te bedienen.
De rechter zal echter in die gevallen, zoo daartoe gronden zijn, de aanvulling van het verzuim of de verbetering der onregelmatigheden ten koste van den aanlegger bevelen, of aan den gedaagde tot zijne verdediging uitstel verleenen.
97. Indien echter het exploit door eenen tot het doen van exploiten niet bevoegden persoon is beteekend, is de rechter verplicht de nietigheid daarvan in alle gevallen uit te spreken.
98. De kosten der acten van rechtspleging die nietig of overbodig zijn, zullen ten laste komen van de procureurs of de deurwaarders, die zich het opmaken of uitbrengen van zoodanige acten veroorloofd hebben. Zij zullen bovendien, naar vereisch van zaken, deswege tot vergoeding van schaden en interessen aansprakelijk zijn, en zelfs naar gelang van omstandigheden kunnen verwezen worden tot de straffen, vermeld bij artikel 192 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie.



TWEEDE TITEL.
Van de manier van procedeeren bij de raden van justitie en het Hoog - Gerechtshof,
in eersten aanleg.
EERSTE AFDEELING. Van de dagvaardingen (Vg. St. '96 no. 100).
99. De verweerder zal in zuiver persoonlijke zaken, en in die welke roerend goed betreffen, worden gedagvaard voor den rechter van zijne woonplaats.
Indien hij geene bekende woonplaats in Nederlandsch-Indië heeft, voor den rechter van zijn werkelijk verblijf.
Indien hij mede geen erkend verblijf in Nederland sch-Indië heeft, voor den rechter van de woonplaats des eischers.
Indien worden opgeroepen houders van aandeelen in geldleeningen of maatschappijen, welke niet op naam staan en waarvan de eigenaren uit dien hoofde onbekend zijn, zullen zij insgelijks voor den rechter van de woonplaats des eischers worden gedagvaard.
Indien er in de bovengemelde gevallen meer eischers zijn, voor den rechter van de woonplaats van één hunner, te hunner keuze.
Bijaldien er meerdere verweerders zijn , voor den rechter van de woonplaats van één hunner, ter keuze van den aanlegger.
In zaken van aanspraak op een onroerend goed zelf, voor den rechter onder wiens rechtsgebied het goed waarover het geschil loopt gelegen is.
Indien de onroerende goederen onder het ressort van meer dan eenen raad van justitie gelegen zijn, geschiedt de dagvaarding voor den



rechter onder wiens gebied de hoofdplaats der bebouwing behoort, en bij gebreke van zulk eene hoofdplaats, voor een der rechterlijke collegien binnen welker rechtsgebied een of ander gedeelte der goederen gelegen is. ter keuze van den aanlegger.
In zaken van gemengden aard, behoudens hetgeen in dit artikel volgt ten aanzien van zaken van erfenis, voor den rechter onder wiens rechtsgebied het onroerend goed gelegen is, of voor dien alwaar de verweerder zijne woonplaats heeft, ter keuze van den aanlegger.
In zaken van maatschap of vennootschap. zoo lang zij duurt, voor den rechter der plaats alwaar zij gevestigd is. en na de ontbinding, het zij voor denzelfden rechter, het zij voor dien van de woonplaats van een der vereffenaars.
In zaken van erfenis:
1°. wegens onderlinge vorderingen der erfgenamen tot aan de boedelscheiding ingesloten en wegens vernietiging eener gemaakte boedelscheiding ;
2°. wegens vorderingen die door des overledenen schuld-eischers vóór de boedelscheiding gedaan zouden mogen worden;
3°. wegens vorderingen betrekkelijk tot de uitvoering van beschikkingen ter zake van overlijden, tot aan het eindvonnis toe;
voor den rechter binnen wiens rechtsgebied de erfenis is opengevallen.
In zaken van faillissement of verklaard kennelijk onvermogen, voor den rechter in wien rechtsgebied de woonplaats van den gefailleerde of onvermogende zich bevindt.
In zaken van vrijwaring, voor den rechter voor wien de oorspronkelijke vordering aanhangig is.



In zaken van het doen van rekening, ten aanzien der van rechtswege aangestelde rekenplichtigen, voor de rechters welke dezelve hebben benoemd, en ten aanzien van voogden en curators, voor den raad van justitie binnen welks rechtsgebied de voogdij ot curatele is opgedragen; of in beide gevallen, voor den raad van justitie van de woonplaats der verweerders, ter keuze van den aanlegger.
Indien er wroonplaats is gekozen, voor den rechter dier gekozen woonplaats, of voor den rechter van de werkelijke woonplaats des verweerders, ter keuze van den aanlegger.
In zaken wTegens kosten en verdiensten door practizijns of deurwaarders gevorderd wordende, voor de rechtbank waar de kosten gemaakt zijn.
100. Een vreemdeling kan, zelfs wanneer hij in Nederlandsch-Indië zijn verblijf niet houdt, voor den rechter aldaar worden gedagvaard ter zake van verbindtenissen door hem jegens een ingezeten van Nederlandsch-Indië, aldaar of elders aangegaan.
101. In zakelijke rechtsvorderingen of in rechtsvorderingen van eenen gemengden aard, zal het vaste goed in de dagvaarding bij deszelfs ligging. en, zoo veel mogelijk, bij deszelfs naam en aard worden omschreven.
102. De persoonlijke rechtsvordering is de zoodanige , welke tot onderwerp heeft de vervulling eener persoonlijke verbindtenis, uit overeenkomst of uit de wet voortvloeiende.
De zakelijke rechtsvordering is de zoodanige. waarbij de eigendom van eene zekere en bepaalde zaak, of wel eenig ander zakelijk recht geëischt wordt.
De gemengde rechtsvordering is de zoodanige,



tijen worden daarna dadelijk tot de pleidooien toegelaten. De rechter kan tot het nemen der couclusien of tot de pleidooien, op verzoek van eene der partijen in derzelver belang of' ook ambtshalve eenig uitstel bevelen.
112. De eischer is bevoegd tot den afloop der zaak zijnen eisch te wijzigen of te verminderen, zonder nochtans het onderwerp van den eisch te mogen veranderen of' vermeerderen.
113. In zaken welke vatbaar zijn om summierüjk te worden behandeld, wordt mede ten dienenden dage, door den procureur des eischers zijne met redenen omkleede conclusie van eisch voorgedragen, en bij afschrift aan den procureur des verweerders medegedeeld.
114. Daarna draagt deze. ten ware hij in den eisch mocht berusten. ten zelfden dage of op Genen nader daartoe te bepalen dag zijne verwering voor, bij met redenen omkleede conclusie, waarvan, alsmede van de stukken van welke hij zich te zijner verwering wil bedienen, hij een afschrift overgeeft; vervolgens worden partijen toegelaten tot de pleidooien of daartoe een nadere dag bepaald.
115. Voor summiere behandeling zijn vatbaar: 1°. zuiver personeele zaken , indien de eisch berust op eenen titel waarvan het bestaan niet betwist wordt;
2°. voorloopige vorderingen en alle vorderingen
welke spoed vereischen;
3°. de vorderingen van huur- en pachtpeuningen, mitsgaders die wegens koopschat van vruchten te velde;
4°. de vorderingen in zake van bezitrecht; 5°. in het algemeen de zoodanige welke om derzelver gering belang en eenvoudigheid door



beide partijen, of, hij verschil door den rechter voor summiere behandeling worden vatbaar geacht, of bij de wet als summier zijn aangewezen.
116. De beslissing dat eene zaak is van gewone óf wel van summiere behandeling, wordt op het audientie-blad aangeteekend.
De rechter kan, het zij ambtshalve het zij op verzoek van partijen, op deze beslissing terugkomen; dezelve is overigens voor geen liooger beroep noch andere voorziening vatbaar.
117. Incidenteele vorderingen, tusschenkomst en voegingen worden in summiere zaken ten dienenden dage ter audientie ingesteld bij gemotiveerde conclusien.
118. In zaken van gewone behandeling kan de verweerder volstaan met door zijnen procureur op de oproeping der zaak ten dienenden dage , te doen aankondigen, dat laatstgemelde zich procureur gesteld heeft.
119. Binnen veertien dagen na den dag op welken de procureur des verweerders is gesteld, doet de verweerder zijn antwoord of verwering, door zijnen procureur onderteekend, door eenen deurwaarder beteekenen aan den procureur des eischers.
Hij doet daarbij aanbod van een afschrift der stukken, waarop hij zijne verwering grondt, en welke hij aan den voet van zijn antwoord opgeeft.
120. Binnen de volgende, acht dagen doet de eischer op gelijke wijze zijn repliek aan des gedaagden procureur beteekenen, indien hij zulks in zijn belang noodig acht, en de verweerder heeft alsdan gelijken termijn en gelijke bevoegdheid tot het beteekenen van zijn dupliek; insgelijks met aanbod van afschrift der stukken, welke hij nader zoude willen overleggen.



121. Indien de verweerder zijn antwoord of'verwering binnen de veertien dagen niet heeft beteekend, kan de eischer de zaak onmiddellijk vervolgen bij eene eenvoudige acte van procureur tot procureur, niet oproeping tegen een bepaalden rechtdag om conclusien te nemen ter audientie.
122. Na verloop der hiervoren bepaalde termijnen , of wanneer binnen dezelve geen repliek of dupliek respectievelijk is beteekend, kan de meest gereede partij de zaak vervolgen. in voege als bij het voorgaande artikel is bepaald.
123. Ten dage dienende worden conclusien genomen , even als ten aanzien van zaken van summiere behandeling bij de artikelen 113 en 114 is bepaald, en de rechter bepaalt eenen dag van pleidooi, ten zij partijen, daarvan afziende. op de dingtalen en de overgelegde stukken recht verzoeken.
124. De partijen kunnen in alle soort van zaken, het zij op korte termijnen, het zij summiere, het zij van gewone behandeling, gedurende den loop van het geding, wederkeerig vragen de mededeeling of de overlegging ter griffie van de oorspronkelijke stukken, welke tegen haar worden gebruikt.
In zaken op korte termijnen en in summiere zakeu wordt deze mededeeling gevraagd, bij eene schriftelijke conclusie ten dage dienende; in zaken van gewone behandeling bij acte van procureur tot procureur.
125. De stukken moeten worden terug gegeven binnen den tijd bepaald bij het recepis. of bij de uitspraak waarbij de mededeeling bevolen is. Indien de termijn niet bepaald is, zal dezelve zijn van drie dagen.
126. Indien de stukken niet zijn teruggegeven



binnen den termijn, zal de gebrekige partij of deszelfs procureur, bij een bevelschrift van den president, daartoe worden genoodzaakt, zelfs bij lijfsdwang, en op straffe van vergoeding van kosten, schaden en interessen. zoo daartoe gronden zijn.
127. De termijnen voorgeschreven bij, of bepaald ingevolge de artikelen 111, 114, 119 en 120 moeten stiptelijk worden nagekomen. ten zij de belanghebbende partij aantoone dat zij te harer verdediging bewijsstukken behoeft. en buiten de mogelijkheid is dezelve binnen den gewonen termijn voor te brengen. In dat geval kan de rechter op verzoek van de belanghebbende partij statering van het geding verleenen gedurende eenen bepaalden tijd.
Deze uitspraak en die waarbij de statering geweigerd wordt, zijn niet aan hooger beroep onderworpen.
DERDE AFDEELING. Van voorloopige verzoeken en van exceptien.
128. Alle vreemdelingen, eischers zijnde, of in eene aangelegde rechtzaak zich voegende, of tusschenkomende, zijn gehouden ten verzoeke van de wederpartij, alvorens deze eenige weren van rechten of tegenzeggen behoeft te doen. zekerheid te stellen voor de betaling der kosten en der schaden en interessen, in welke zij zouden kunnen verwezen worden.
De partij welke het stellen van zekerheid verzoekt, wordt niet geacht daardoor de competentie van den rechter te hebben erkend.
129. Het vonnis waarbij het stellen van zekerheid bevolen wordt zal de som uitdrukken, tot beloop waarvan de zekerheid moet worden ver-



strekt en de wijze waarop die zal worden gegeven.
130. Die voor eenen rechter geroepen is, welke onbevoegd is om van het geschil kennis te nemen, zal mogen vorderen dat de rechter zich onbevoegd verklare.
131. In geval de rechter onbevoegd is uithoofde van den persoon des verweerders, is deze gehouden deze zijne exceptie en de conclusie daartoe strekkende voor te stellen, alvorens eenige andere weren van rechten of eenige andere verdediging voor te dragen.
132. In geval echter de rechter onbevoegd mocht zijn uit hoofde van het onderwerp des geschils, zal de exceptie van onbevoegdheid in eiken sta,nd des gedings mogen worden voorgesteld, en indien zij niet wordt voorgesteld, is de rechter ambtshalve gehouden zich onbevoegd te verklaren.
133. (Sb. 1901 no. 15). Indien een geding, hetwelk ingevolge artikel 116 ƒ van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der Justitie tot de kennisneming behoort van het residentiegerecht, bij den raad van justitie is aanhangig gemaakt, en de gedaagde, mits verschenen zijnde, de exceptie van onbevoegdheid uit hoofde van het onderwerp des geschils niet heeft voorgesteld alvorens eenige andere weren van rechten of eenige andere verdediging voor te dragen, zal de raad van justitie, als gewone rechter, de zaak aan zich behouden, en daarin in het hoogste ressort recht spreken.
134. In zaken welke reeds te voren door eene dagvaarding voor eenen anderen rechter zijn aanhangig gemaakt tusschen dezelfde personen en over hetzelfde onderwerp, of welke reeds door dezelfde personen en over hetzelfde onderwerp



zijne verdediging ten principale vereenigt, möet hij alle dezelve gezamenlijk voorstellen.
137. Alle exceptien, welke door partijen. in de gevallen waarin zulks moet of mag geschieden, vóór het antwoord ten principale zijn voorgesteld, zullen summierlijk behandeld worden.
Die exceptien moeten op zich zelve worden uitgewezen, en mogen niet aangehouden of gevoegd worden bij de hoofdzaak.
NEGENDE AFDEELING. Van het hooien der partijen
230. De partijen mogen in alle zaken en in elken stand van het geding verzoek doen om elkander op ter zake dienende en niet tot iets anders betrekkelijke vraagpunten te doen hooren.
De partij die hare wederpartij wil doen hooren . zal aan den rechter een verzoekschrift daartoe inleveren, de feiten en vraagpunten inhoudende.
231. De rechter zal nauwkeurig onderzoeken of de vraagpunten tot het geschil betrekkelijk zijn; hij zal de zoodanige die hij als strikvragen beschouwt ter zijde stellen, of het verhoor der partij, zoo daartoe termen zijn, geheel van de hand wijzen.
232. Indien de rechter het hooren der partijen toestaat, zal hij bij vonnis gelasten dat dezelve, voor hem in raadkamer, of voor eenen rechtercommissaris daartoe door hem aangewezen, ten bepaalden dage en ure verschijnen, ten einde op vraagpunten te worden gehoord
233. In geval van verwijderde woonplaats of van wettige verhindering, zal de rechter, na het hooren van de partij te hebben toegestaan, het verrichten dier werkzaamheid mogen opdragen aan het hoofd van het bestuur harer woonplaats.



234. De partij zal in persoon, zonder door eenen practizijn te zijn bijgestaan, en buiten de tegenwoordigheid van den verzoeker of diens practizijn en zonder eenig geschreven opstel te mogen voorlezen, antwoorden op de vragen welke aan haar door den rechter of den ambtenaar. die denzelven vervangt, op dein het verzoekschrift vervatte feiten en vraagpunten, of zelfs ambtshalve, naar aanleiding van dezelve zullen worden gedaan.
235. Indien de partij welke op vraagpunten wordt gehoord, ten aanzien van de eene of andere der haar voorgehouden vragen verklaart dat zij, uit hoofde van door haar op te geven redenen, buiten staat is om dezelve dadelijk naar behooren te beantwoorden, zal de rechter of de ambtenaar die denzei ven vervangt, wanneer hem dit beweren gegrond voorkomt, aan den ondervraagde het noodige uitstel kunnen verleenen.
236. De besturen van openbare instellingen. stichtingen en zedelijke lichamen, zullen een hunner leden benoemen om op de feiten en vraagpunten te antwoorden.
De partij behoudt het vermogen om de bestuurders van zoodanige instellingen, stichtingen en zedelijke lichamen, over feiten die hen persoonlijk betreffen, te doen hooren. ten einde daarop bij den rechter zoodanig worde acht geslagen als bevonden zal worden te behooren.
237. Het proces-verbaal van ondervraging zal worden opgemaakt door den griffier en aan den
■ ondervraagde worden voorgelezen, welke daarin vervolgens nog kan maken zoodanige veranderingen en bijvoegingen in zijne antwoorden, als hij zal noodig oordeelen, en welke zullen geschreven worden aan het einde of op den kant van het verhoor. Hiervan zal hem insgelijks voorlezing



worden gedaan, en het proces-verbaal zal worden geteekend door den ondervraagde, den president of den rechter-commissaris en den griffier.
Indien de ondervraging ingevolge artikel 283 is geschied, zal het proces-verbaal door den secretaris der residentie opgemaakt, en onderteekend worden door den ondervraagde, het, hoofd van het plaatselijk bestuur en den secretaris.
238. Indien, zonder wettige verhindering, de partij niet verschijnt, of indien zij weigert te antwoorden, zal daarvan melding gemaakt worden ten processe-verbaal en de daadzaken over welke de vragen loopen, zullen kunnen worden gehouden voor erkend.
Indien echter de niet verschenen zijnde partij zich nog vóór de uitspraak ten principale daartoe aanmeldt, kan zij worden gehoord. onder verplichting tot betaling der kosten door haar wegblijven veroorzaakt, mitsgaders van schaden en interessen. zoo daartoe gronden zijn.
239. In geval ten dage tot het hooren bepaald, de gedaagde partij van wettige verhindering blijken doet, zal de rechter eenen anderen dag tot het hooren bepalen, zondar nieuwe dagvaarding.
240. De antwoorden door de partij op de vraagpunten gegeven, zullen slechts in het aanhangig geding mogen dienen, en in gpen geval als eene erkenning mogen worden beschouwd ten opzichte van andere zalren.
TIENDE AFDEELING. Van incidenteele vorderingen.
241. Alle incidenteele vorderingen zullen geschieden bij eene eenvoudige acte, houdende de middelen en de conclusien, met aanbod van mededeeling der bewijsstukken onder recepis of bij overbrenging ter griffie.



De verweerder in dit tusschen-geschil zal zijn antwoord bij eenvoudige acte, houdende zijne middelen en conclusie, indienen.
242. Alle incidenteele vorderingen worden in eens gedaan.
De kosten van dezulke welke naderhand mochten worden gedaan en waarvan de oorzaken reeds te gelijker tijd met de vroegere bestonden, mogen niet worden terug gevorderd.
243. De incidenteele vorderingen zullen eerst en vooraf worden uitgewezen, indien de zaak het medebrengt.
In zaken waarin schriftelijke behandeling bevolen is, zal het tusschen-geschil op de terechtzitting worden gebracht, om te worden uitgewezen zoo als bevonden zal worden te behooren.
ELFDE AFDEELING. Van reconventie.
244. De gedaagde is bevoegd om in alle zaken eisch in reconventie te doen, uitgezonderd:
1°. wanneer de eischer in conventie is opgetreden in eene qualiteit, en de reconventie hem persoonlijk zoude betreffen, en wederkeeriglijk;
2°. wanneer de rechter voor wien de eisch in conventie aanhangig is, onbevoegd is om kennis te nemen van de reconventie met betrekking tot het onderwerp van het geschil, of wanneer hij daartoe onbevoegd is met betrekking tot den persoon tegen wien de reconventie zoude worden gericht, ingevolge artikel 94 en 159 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie ;
3°. in zaken van bezitrecht, wanneer de eisch in reconventie het recht op de zaak zelve
• fpetitoirj zoude betreffen;



4°. in zaken van verschil over de tenuitvoerlegging van een vonnis.
Indien in eersten aanleg geen eisch in reconventie is gedaan, kan dezelve in hooger beroep niet meer gedaan worden.
245 De eisch in reconventie moet dadelijk bij het antwoord van den verweerder in conventie worden gedaan.
In summiere zaken geschiedt zulks op de terechtzitting.
246. De zaken in conventie en in reconventie zullen te gelijk voldongen en bij één en hetzelfde eindvonnis beslist worden, ten ware de rechter mocht bevinden dat de eene vroeger dan de andere kan worden afgedaan, in welk geval zulks zal vermogen plaats te hebben, blijvende niettemin de alsdan nog onafgedane eisch in conventie of reconventie bij denzelfden rechter aanhangig tot het eindvonnis daarin te vallen.
In geval een van beide gedingen van den aard is om summier te;worden behandeld, zal de splitsing moeten plaats hebben.
247. Het hooger beroep wordt toegelaten, indien het beloop van den eisch in conventie, gevoegd bij dien in reconventie, te boven gaat de rechtsmacht van den rechter om in het hoogste ressort recht te spreken.
Wanneer evenwel de beide gedingen zijn gesplitst, en daarin afzonderlijk is gevonnisd, zullen de gewone regelen opzichtelijk de bevoegdheid tot hooger beroep worden gevolgd.
TWAALFDE AFDEELING. Van het schorsen en het hervatten van het rechtsgeding.
248. Behoudens de andere gevallen van schorsing bij dit reglement of andere wettelijke be-



palingen voorzien, wordt de loop van een rechtsgeding geschorst:
1°. door den dood van eene der partijen; 2°. door verandering van den persoonlijken staat
van eene der partijen;
3°. door het ophouden der betrekkingen waarin
zij het geding voerde; •
4° door den dood of door het verlies van de betrekking van den gestelden procureur.
249. In geeu dezer gevallen zal de schorsing plaats hebben of de beslissing van het rechtsgeding opgehouden worden, wanneer hetzelve in staat van wijzen is.
In de drie eerste gevallen in het voorgaande artikel vermeld, wordt, wat deze schorsing betreft, een rechtsgeding gehouden in staat van wijzen te zijn, zoodra de conclusien op de terechtzitting zijn genomen.
In het laatste geval, na den afloop der pleidooien of, wanneer de behandeling bij geschrifte is bevolen, nadat de wederzijdsche schrifturen beteekend, of de daartoe gestelde termijnen verloopen zijn.
250. De oorzaak der schorsing van het rechtsgeding moet, indien hetzelve niet is in staat van wijzen, van wege de belanghebbenden aan de partij worden beteekend, en zonder zoodanige beteekening kan het rechtsgeding, al mochten zoodanige oorzaken bestaan, worden voortgezet.
Alleen in het vierde geval van artikel 248 wordt die beteekening niet gevorderd en heeft de schorsing van zelve plaats.
Alle procedures na die beteekening zijn nietig en zonder eenig gevolg, ten zij dezelve, nevens eene nieuwe procureur-stelling, de verklaring behelze, dat het rechtsgeding op de laatste geding-



stukken wordt hervat; in welk geval de zaak dadelijk kan worden voortgezet.
251. Indien de beteekening dit een en ander niet inhoudt, heeft de wederpartij het recht om op de gewone wijze te dagvaarden tot hervatting van het rechtsgeding, achtervolgens de laatste gedingstukken.
Hetzelfde heeft plaats in het geval dat de gestelde procureur, die overleden is of zijne betrekking heeft verloren, niet is vervangen.
252. Het rechtsgeding wordt hervat en zoodanige procureur vervangen bij eene eenvoudige beteekende acte.
253. De geschillen over het hervatten van liet geding en de vervanging van procureur worden summierlijk behandeld en afgedaan.
254. Indien op de dagvaarding tot hervatting van het rechtsgeding verstek wordt verleend, zal, als het profijt van hetzelve, het rechtsgeding hervat worden verklaard, achtervolgens de laatste gedingstukken.
Bij liet niet vervangen van den procureur, zal bij verstek ten principale dadelijk kunnen worden recht gedaan.
255. Het verzet tegen de uitspraken bij verstek in het vorige artikel vermeld, zal zelfs in eene behandeling bij geschrifte op de terechtzitting kunnen worden behandeld.
DERTIENDE AFDEELING. Van ontkentenis van gerechtelijke verrichtingen.
256. Indien gedurende den loop van een geding, in naam van eene der partijen, eenige aanbiedingen zijn gedaan en aangenomen, erkenningen hebben plaatsgehad, toestemmingen zijn gegeven en aangenomen, zonder dat die partij daartoe eene



bijzondere en bepaalde schriftelijke volmacht gégeven heeft, zal deze zoodanige verrichtingen in het gerecht kunnen ontkennen, en bij eene eenvoudige acte, beteekend zoo wel aan deu procureur van de wederpartij, als aan den procureur wiens daden zijn ontkend, den rechter kunnen verzoeken dat die daden zullen worden beschouwd als niet gepleegd, en dat alle daaruit voortgevloeide acten van den processe, en vonnissen, gewezen 0111 de zaak in staat van wijzen te brengen, zullen worden verklaard van onwaarde.
De beteekening aan den procureur geldt voor dachvaarding tot verwering op de ontkentenis.
Dezelve moet den dag van verschijning in rechten aanwijzen.
257. In geval de procureur uit zijne bediening is getreden, zal de ontkentenis aan zijne woonplaats door eenen deurwaarder worden beteekend, en indien de procureur overleden is, aan zijne erfgenamen, met dag-beteekening voor den rechter voor welken de zaak hangende is, en aan de partijen in de zaak worden bekend gemaakt bij acte van procureur tot procureur.
258. De ontkentenis moet altijd gebracht worden voor den rechter voor welken de ontkend wordende verrichting in rechten is gebracht, ofschoon ook de zaak waarin zij voorvalt voor eenen anderen rechter hangende is.
Zij zal aan partijen in de hoofdzaak moeten worden beteekend, en deze moeten in het geding van ontkentenis opgeroepen worden.
259. Het geding in de hoofdzaak wordt geschorst tot aan het vonnis op de ontkentenis, op straffe van nietigheid.
De rechter kan echter de ontkennende partij bevelen, dat zij het geding van ontkentenis bin-



nen zekeren te bepalen tijd voortzette, of dat anders zal worden recht gedaan.
260. Indien de ontkentenis eene zaak betreft, waarover geen rechtsgeding hangende is, moet de eisch worden gebracht voor den bevoegden rechter van den verweerder.
261. Indien de ontkentenis deugdelijk verklaard wordt, zal de ontkende verrichting en het vonnis hetwelk daarop mocht zijn gewezen, of hetgeen in de bepalingen van het vonnis betrekking heeft tot de punten waarover de ontkentenis gaat, nietig en van onwaarde zijn.
262. Bijaldien echter in de zaak reeds een eindvonnis is gevallen, en zoo de termijnen van appel nog niet zijn verloopen, kan de partij de nietigheid der in artikel 256 vermelde acten en vonnissen doen uitspreken in appel en de zaak ten principale doen vervolgen.
263. Bijaldien dat eindvonnis is gewezen in het hoogste ressort, of in kracht van gewijsde zaak gegaan is. zal de benadeelde partij tot op het oogenblik dat het vonnis ten uitvoer gelegd is, van den rechter, die hetzelve heeft gewezen, de intrekking daarvan kunnen vorderen.
Hangende liet geding daarover, wordt de tenuitvoerlegging van het vonnis geschorst
264. De procureur tegen wien de eisch tot ontkentenis woidt toegewezen, zal jegens den eischer en jegens de andere partij in de kosten, schaden en interessen verwezen worden, zoo daartoe gronden zijn.
Ook kan de rechter naar gelang van den aard der zaak hem, overeenkomstig het bepaalde bij artikel 192 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie, in zijne bediening schorsen of zijne afzetting voordragen.



Indien de eisclier in het ongelijk wordt gesteld, zal hij tot de vergoeding van kosten, schaden en interessen verwezen worden, zoo daartoe gronden zijn.
265. Alle gedingen in zaken van ontkentenis van gerechtelijke verrichtingen, worden behandeld als summiere zaken, zelfs bij korte termijnen indien daartoe gronden zijn.
VEERTIENDE AFDEELINGr. Van verwijzingen naar een ander gerecht en van jurisdictie-quaestien.
266. Indien ten gevolge van toegelaten wraking of van toegelaten reden van verschooning, de leden van eenen raad van justitie, de griffier daaronder begrepen ingevolge het bepaalde bij artikel 122 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie, niet meer in genoegzamen getale zijn om van het geschil kennis te nemen, zal de eisch tot verwijzing naar eenen anderen raad van justitie aan het hoog-gerechtsliof kunnen worden gedaan.
267. De eisch zal vóór het pleidooi, en, in zaken van schriftelijke behandeling, vóór den geheelen afloop der instructie worden ingesteld bij een verzoekschrift, inhoudende de middelen. Hetzelve zal worden beteekend aan de wederpartij, met aanmaning om daarop, binnen veertien dagen, te dienen van antwoord met middelen, en daarna ter griffie van den raad van justitie worden nedergelegd.
Het antwoord van de wederpartij zal .binnen dien termijn insgelijks ter griffie van den raad van justitie worden gebracht.
De loop van het rechtsgeding zal worden geschorst van den dag der beteekening in het eerste lid van dit artikel vermeld.



268. Na aflcop van den bij het vorige artikel vastgestelden termijn, zal de griffier bij den raad van justitie het verzoekschrift van den eischer in zake van verwijzing, en het antwoord der wederpartij onverwijld aan het hoog-gerechtshof moeten inzenden.
Het hof zal uitspraak doen over deneisch, en, zoo daarvoor redenen zijn, den rechter aanwijzen die van het geschil zal moeten kennis nemen.
In dit.geval zal de zaak doormiddel vaneene enkele acte, door de meest gereede partij aan den persoon of ter woonplaats van de wederpartij , met inachtneming der termijnen van dagvaarding beteekend, worden overgebracht bij den aangewezen rechter, om op de laatste dingtalen te worden voortgezet.
269. Indien het geval vermeld in artikel 266, omtrent het hoog-gerechtshof mocht plaats hebben , zal de Gouverneur-generaal, op verzoek deimeest gereede partij, na het bericht van het hoog-gerechtshof te hebben ingewonnen, tijdelijk en alleen voor het afdoen der zaak waarin de wraking heeft plaats gehad, aan dat collegie een genoegzaam aantal leden toevoegen.
Bij die tijdelijke benoeming, waaraan geene bezoldiging is verbonden, zal zoo veel mogelijk worden acht gegeven op de bepalingen van artikel 153 van het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie.
270. Artikel 267 en artikel 268, eerste en tweede lid,-zijn insgelijks toepasselijk op de behandeling van jurisdictie-quaestiën, welke bij het Reglement op de rechterlijke organisatie en het beleid der justitie, respectievelijk aan de beslissing der raden van justitie en van het hoog-gerechtshof zijn opgedragen.



VIJFTIENDE AFDEELING. Van het doen van afstand der instantie.
271. De eiseher kan onder betaling der kosten afstand doen van de instantie, mits zulks geschiede vóór het antwoord.
Na het antwoord, kan de afstand slechts plaats hebben met de toestemming der wederpartij.
272. De afstand kan gedaan worden het zij op de terechtzitting, indien partijen in persoon tegenwoordig of hare procureurs van volmacht daartoe voorzien zijn, het zij met gelijke volmacht bij eenvoudige acte van procureur tot procureur beteekend.
Zij kan op gelijke wijze worden aangenomen.
Dezelve brengt van rechtswege mede: 1°. dat alles over en weder in denzelfden staat is teruggebracht, als waarin de zaak was vóór de dagvaarding;
2°. verplichting van de partij welke afstand heelt gedaan, tot betaling der kosten, w aartoe zij zal worden genoodzaakt op het enkel bevelschrift van den voorzitter, gesteld aan den voet van de waardeering der kosten.
Dit bevelschrift zal bij voorraad ten uitvoer kunnen worden gelegd.
ZESTIENDE AFDEELING. Van het vervallen der instantie.
273. Alle instantie vervalt indien de zaak binnen drie jaren tijds niet is voortgezet. Die termijn zal worden vermeerderd met zes maanden, in gevallen waarin eisch tot hervatting van de zaak kan plaats hebben.
274. De tijd tot het vervallen der instantie vereischt, loopt tegen den lande, de openbare in-



stellingen, minderjarigen, en, in het algemeen, tegen alle personen, zonder onderscheid, behoudens het verhaal van alle de eerstgemelden tegen hunne bewindvoerders en voogden.
275. De instantie vervalt niet van rechtswege. De vervailen-verklaring kan worden voorgekomen door behoorlijke proces-acten door eene der partijen verricht, vóór dat de eiscli tot vervallenverklaring is gedaan.
276. Het vervallen van de instantie zal worden uitgesproken op de terechtzitting op eene eenvoudige acte, aan de partij of te harer woonplaats beteekend.
De vervailen-verklaring van de instantie vernietigt geenszins de actie, maar alleen het aangevangen rechtsgeding; de kosten van het laatste worden ten gevolge dier vervailen-verklaring voor gecompenseerd gehouden.
277. Bij het op nieuw instellen der actie zijn de partijen over en weder gerechtigd om wederom gebruik te maken van de eeden, gerechtelijke erkentenissen en verklaringen, door haar in den loop van het vorige rechtsgeding afgelegd, mitsgaders van de verklaringen van gestorven getuigen , wanneer dezelve blijken uit processen-verbaal in behoorlijken vorm opgemaakt.
278. Door het vervallen van de instantie in hooger beroep, verkrijgt het vonnis, waarvan men in beroep gekomen is, kracht van gewijsde zaak.
ZEVENTIENDE AFDEELING. Van voeging en tusschenkomst.
279. Een ieder die belang heeft in een rechtsgeding, hangende tusschen andere partijen, kan aan den rechter verzoeken daarin zich te mogen voegen of te mogen tusschenkomen.



280. Het verzoekschrift daartoe strekkende. waarbij tevens procureur gesteld en woonplaats gekozen moet worden. zal de gronden moeten inhouden op welke het verzoek wordt gedaan
Afschrift van hetzelve zal worden beteekend aan de gekozen woonplaats van partijen, en de stukken tot staving van het verzoek zullen door den verzoeker worden overgebracht ter • griffie, met aanbod om afschriften van dezelve te geven aan de belanghebbenden op derzelver verzoek.
281. Indien de voeging of tusschenkomst betwist wordt, zal dit incident, zelfs indien de zaak bij geschrifte wordt behandeld, op de terechtzitting worden gebracht bij eenvoudige acte en summierlijk worden behandeld.
282. Nadat de conclusien door partijen op de terechtzitting genomen zijn, kan geene voeging of tusschenkomst meer plaats hebben.
DERDE TITEL.
Van rechtspleging in zaken van koophandel.
291. Zaken van koophandel worden behandeld op de gewone terechtzitting en daarin gelden de gewone regelen van rechtspleging, voor zoo verre daarvan niet bij dezen titel is afgeweken.
295. Alle zaken van koophandel zullen als summiere zaken worden behandeld, tenzij, in zaken welke om derzelver meer omslachtigen aard daarvoor niet mochten vatbaar zijn, de rechter, het zij op verzoek van partijen, het zij ambtshalve, de gewone behandeling of de behandeling bij geschrifte mocht bevelen.
296. De rechter kan. op verzoek van eene deipartijen, de behandeling eener zaak van koophandel laten voorafgaan aan die van andere, ook summiere zaken.



297. De gewone termijn van dagvaarding in zaken van koophandel is van ten minste twee vrije dagen, indien de gedaagde woont binnen tien palen afstands van liet gebouw waar de raad van justitie, voor welken hij geroepenis, zitting; houdt, en van ten minste vijf vrije dagen, indien hij op eenen grooteren afstand, doch binnen dezelfde residentie woont waarin de zetel van dat collegie gevestigd is.
Overigens zullen ten opzichte der termijnen worden in acht genomen de algemeene bepalingen , voorkomende in den eersten titel van dit boek.
298. In zaken die spoed vereischen, kan de president, op een daartoe ingediend verzoekschrift, verlof verleenen om van dag tot dag, en zelfs van uur tot uur te dagvaarden.
299 Hij kan zelfs aan den houder van eenen wisselbrief, welke van non-betaling is geprotesteerd, verlof verleenen om conservatoir beslag te leggen op de roerende goederen van den trekker, de acceptanten en de endossanten.
300. Gelijk verlof kan door hem verleend worden aan den houder van een orderbiljet of van eene assignatie, van non-betaling geprotesteerd, op de roerende goederen van den trekker, de acceptanten en de endossanten. doch alleen ten laste van diegenen welke kooplieden zijn.
301. Zoodanig verlof kan almede worden verleend wegens andere schuldvorderingen uit daden van koophandel voortspruitende, indien van de deugdelijkheid der schuldvordering summierlijk blijkt, en er gegronde vrees bestaat voor verduistering van des schuldenaars roerende goederen.
302. Bij het verleend verlof wordt het bedrag der schuldvordering, tot welker verzekering het beslag gevraagd wordt, uitgedrukt.



303. De president kan in de gevallen bij artikel 301 vermeld, alvorens het verlof te verleenen, vorderen, dat de eischer zekerheid stelle voor de kosten, schaden en interessen welke door het beslag zouden kunnen worden veroorzaakt.
304. Bij het verzoekschrift tot verkrijging van het verlof in de vijf vorige artikelen bedoeld, moet woonplaats worden gekozen ter hoofdplaats der residentie-afdeeling binnen welke het beslag
. gelegd wordt.
305. Het beslag vervalt van rechtswege indien niet binnen acht dagen, nadat hetzelve is gelegd, een eisch tot van waarde-ver klaring is ingesteld.
Dien onverminderd kan hij tegen wien het verlof, bij de artikelen 299, 300 en 301 vermeld, verleend is, onverwijld daartegen opkomen voor den raad van justitie.
306. De raad, van justitie is verplicht na verhoor van partijen het beslag onverwijld op te heffen, indien summierlijk van de ondeugdelijkheid der vordering of van het noodelooze of ondoelmatige van het beslag voor de zekerheid van den eischer mocht blijken.
Die opheffing moet altijd geschieden tegen genoegzame zekerheid.
307. De uitspraak van den raad wegens het conservatoir beslag kan worden ten uitvoer gelegd, niettegenstaande verzet of hooger beroep.
303. In zeezaken of die daarmede zijn gelijk gesteld, wanneer er partijen zijn die geene vaste woonplaats hebben, en voorts in zaken wegens scheepstuig, scheepsvoorraad, scheepsgezellen, timmeringen aan schepen die zeilree liggen, en andere zaken die onmiddellijk voorziening bij voorraad vereischen, kan de dagvaarding van dag tot dag, en van uur tot uur, zonder bevelschrift,



gedaan worden, en de zaak kan dadelijk, zelfs bij verstek, worden beslist.
309. Alle dagvaardingen aan scheepsboord geexploiteerd voor eenen schipper, officier of scheepsgezel of voor eenen passagier, zijn van waarde.
310. De eischer kan te zijner keuze dagvaarden:
voor den rechter binnen wiens rechtsgebied de
verweerder woonachtig is;
voor den rechter binnen wiens rechtsgebied de verbindtenis is aangegaan;
voor den rechter binnen wiens rechtsgebied de waar is geleverd;
voor den rechter binnen wiens rechtsgebied de betaling had moeten geschieden.
311. Ook buiten de gevallen vernield bij artikel 54, kan in handelszaken de voorloopige tenuitvoerlegging bevolen worden onder borgtocht of aanwijzing van voldoende zekerheid.
312. Vonnissen op verstek gewezen, kunnen worden ten uitvoer gelegd één dag na de beteekening en tot dat er verzet worde gedann.
313 Indien er verdeeling bij avarij-grosse moet plaats hebben, en de belanghebbende partijen het niet hebben kunnen eens worden over de benoeming van deskundigen, zullen deze, ten verzoeke van eene der partijen, nadat de andere behoorlijk zijn gedagvaard, door den raad van justitie worden benoemd.
314. De schipper, of, bij gebreke van denzelven, de scheepsreeders, zijn gehouden, binnen acht dagen nadat de deskundigen, het zij door partijen, het zij door den raad van justitie, zullen zijn benoemd, ter griffie van dien raad over te leggen: 1°. het manifest der lading, inhoudende het getal, de merken en nommers der koopmanschappen, den naam der bevrachters en in-



laders, en dien van degenen aan welke de koopmanschappen zijn geconsigneerd;
2°. den staat en de grootte van het schip, en melding van de verdiende vracht.
In denzelfden tijd moeten de eigenaars der lading ter griffie overleggen eenen staat der waarde, welke de goederen zoo ten tijde der lading als ten tijde der lossing hadden.
De partijen zullen, des gevorderd, de waarheid van den inhoud der door haar overgelegde stukken met eede bevestigen.
315. Nadat de deskundigen zijn beëedigd, zal de griffier hun de stukken ter griffie nedergelegd, tegen bewijs van ontvangst, overgeven. De deskundigen zullen tot de verdeeling overgaan, overeenkomstig de voorschriften van het Wetboek van Koophandel, zelfs dan wanneer eene der partijen hare stukken niet ter griffie mocht hebben nedergelegd.
316. Het verslag van de deskundigen zal met de door hen ontvangen stukken ter griffie worden ingeleverd. De eerstgereede partij zal daarvan homologatie verzoeken bij den raad van justitie, welke, partijen gehoord of behoorlijk opgeroepen zijnde, zal vonnissen.
TIENDE TITEL.
Van verzet door derden.
378. Derden zijn bevoegd zich te verzetten tegen een vonnis hetwelk hunne rechten benadeelt, indien noch zij, in persoon of wettelijk vertegenwoordigd, noch ook diegenen welke zij vertegenwoordigen, in het rechtsgeding zijn geroepen , of door voeging of tusschenkomst partij zijn geweest.



379. Dit verzet wordt beoordeeld door den rechter , bij wien zoodanig vonnis is gewezen. Het wordt aangebracht door eene dagvaarding tegen alle de partijen tusschen welke hetzelve is gevallen, èn de algemeene voorschriften omtrent de. wijze van procedeeren zijn op dit verzet toepasselijk.
330. Indien zoodanig vonnis aan eenen derde is tegengeworpen in een rechtsgeding, en het verzet daartegen is ingesteld op den voet van het vorige artikel. staat het vrij aan den rechter voor wien dat rechtsgeding aanhangig is, indien daartoe gronden bestaan, schorsing van hetzelve toe te staan, tot dat het ingestelde verzet zal zijn uitgewezen.
381. De rechter die over een verzet van derden oordeelt, kan, indien daartoe gronden bestaan, de uitvoering van het aangevallen vonnis schorsen. tot dat het verzet zal zijn uitgewezen.
382. Bij wettiging van het verzet wordt het vonnis, waartegen dit gericht is geweest, alleen in zoo ver verbeterd als het de rechten van derden heeft benadeeld, ten zij het onsplitsbare der gevallen uitspraak eene geheele vernietiging daarvan noodzakelijk mocht maken.
383. Ingetrokken bij St. 1872 no. 13
381 De bepallingen van dezen titel zijn mede toepasselijk op arresten door het hoog-gerechtshof gewezen.



DERDE BOEK.
Van rechtspleging van onderscheiden aard.
VIERDE TITEL.
Van middelen tot bewaring van zijn recht.
EERSTE AFDEELING. Van het beslag tot revindicatie van roerende goederen.
714. De eigenaar van roerend goed, welke recht heeft tot revindicatie of reclame, kan hetzelve onder eiken bezitter in beslag nemen.
715. Tot dit beslag mag niet worden overgegaan, dan krachtens een bevelschrift door den voorzitter van den raad van justitie uitgevaardigd , op een verzoekschrift, waarbij de goederen kortelijk moeten zijn omschreven , op straffe van vergoeding van kosten, schaden en interessen, zoo wel tegen de partij, als tegen den deurwaarder die tot inbeslagneming, zonder zoodanig bevelschrift, zal zijn overgegaan.
716. De voorzitter kan verlof verleenen om dit beslag zelfs op Zondag te doen.
717. Indien degene bij wien de goederen, welke men wil in beslag nemen, zich bevinden, zich tegen de inbeslagneming verzet, zal gehandeld worden overeenkomstig hetgeen bij het eerste, tweede en derde lid van artikel 659 (§) voor het
(§) Indien iemand zich tegen de verzegeling verzet, of indien men bij dozeive beletselen ontmoet, of ook indien zich, het zij vóór, het zij gedurende de verzegeling zwarigheden opdoen, zal daarover door den president van den raad van justitie in kort geding worden beslist, indien de verzegeling plaats heeft binnen do residontie-afdeeling in welke do raad van justitie gevestigd is.
Indien de verzegeling elders plaats heeft, zal de daarmede belaste ambtenaar de zaak onverwijld, met toezending van een door hem goauthentiseerd afschrift van zijn procesverbaal, aan de beslissing van den president onderwerpen.
Z. O. z.



geval van verzet tegen verzegeling is voorgeschreven , en zal het aldaar bepaalde omtrent den met de verzegeling belasten ambtenaar op den deurwaarder toepasselijk zijn.
718. Dat beslag zal in denzelfden vorm geschieden als de inbeslagneming bij executie van roerende goederen
719. Binnen acht dagen na het beslag zal er een eisch worden ingesteld tot van-waarde-verklaring van hetzelve. Deze eisch, mitsgaders de eisch tot opheffing van het beslag, zullen gebracht worden voor den bevoegden rechter van den persoon tegen wien de inbeslagneming gedaan is.
Indien de eisch tot van-waarde-verklaring niet binnen den voorzegden termijn is ingesteld, vervalt het beslag van rechtswege.
TWEEDE AFDEELING. Van inbeslagneming of arrest in handen van den schuldenaar
720. De president van den raad van justitie kan aan iederen schuldeischer die summierlijk van de deugdelijkheid zijner schuldvordering doet blijken, en aantoont dat zijn schuldenaar heeft aangevangen met het verduisteren van zijne roerende goederen, verlof verleenen om conservatoir beslag te leggen op de roeiende goederen van dien schuldenaar; hij kan ook, daartoe gronden vindende, laatstgemelden vooraf in kort geding in zijn belang liooren.
721. Bij het verleend verlof, wordt het bedrag der schuldvordering, tot welker verzekering het beslag verleend wordt, uitgedrukt.
In alle gevallen zal de verzegeling worden gestaakt, en zullen door den ambtenaar met de verzegeling belast, buiten of naar gelang van omstandigheden zelfs binnen het huis bewaarders worden gesteld.



722. De president kan, dit verlof verleenende, tevens gelasten, dat het beslag niet zal mogen geschieden dan onder het stellen van zekerheid voor de kosten, schaden en interessen, welke door het beslag zouden kunnen worden veroorzaakt.
In dat geval moet de zekerheid worden aangeboden bij het exploit van inbeslagneming, en zal het den gearresteerde vrij staan om, de aangeboden zekerheid niet voldoende achtende, zich deswege voor den president in kort geding te voorzien. Desniettemin zal alsdan het beslag voorloopig kunnen worden gelegd.
723. De formaliteiten, voorgeschreven voor de inbeslagneming bij executie van roerende goederen , zijn ook te dezen toepasselijk.
724. Degene tegen wien het verlof tot inbeslagneming zijner roerende goederen verleend is, kan onverwijld daartegen opkomen, het zij in kort geding voor den president, het zij voor den raad van justitie.
725. De opheffing van het beslag zal worden gelast, indien door den schuldenaar genoegzame zekerheid wordt gesteld voor de schuldvordering waarvoor het beslag is gelegd, alsmede indien, na verhoor van partijen, summierlijk van de ondeugdelijkheid der vordering of van het onnoodige van het beslag mocht blijken.
Van rechtswege vervalt dit beslag, indien de eisch tot van-waarde-verklaring niet is ingesteld binnen acht dagen nadat hetzelve is gelegd.
In alle deze gevallen kan de arrestant worden verwezen tot vergoeding van kosten, schaden en interessen, indien daartoe gronden aanwezig zijn.
726. De tenuitvoerlegging der bevelschriften en der uitspraken van den president, in de vorige



artikelen vermeld, kan worden bevolen met of zonder borgtocht niettegenstaande verzet, hooger beroep of cassatie.
727. De eisch tot van-waarde-verklaring van het beslag zal worden gebracht voor .den raad van justitie, welke bevoegd is om over de schuldvordering , voor welke het beslag gedaan is, kennis te nemen.
VIERDE AF DEELING. Van pandbeslag voor huren en pachten.
751. De verhuurders van gebouwen en landelijke eigendommen, het zij daarvan eene huurcedul is opgemaakt of niet, kunnen dadelijk, zonder voorafgaand bevel, met verlof van den presidentvan den raad van justitie, en zelfs van het hoofd van het plaatselijk bestuur, indien de inbeslagneming moet geschieden buiten de residentie waar de raad van justitie is gevestigd, of ook zonder zoodanig verlof, één dag na gedaan bevel, voor verschenen huren in beslag doen nemen, de goederen welke bij artikel 1140 (§) en
(§) De verhuurder kan zijn voorrecht doen gelden op de vruchten welke door takken aan de boomen, of door wortels aan den grond, nog zijn vastgehecht; voorts op do ingeoogste en nog niet ingeoogsto vruchten die zich op den bodem bevinden, en op al hetgeen op den bodem is, zoo tot stoffeering van het gehuurde huis of der landhoeve, als tot bebouwing of gebruik van het land, zoo als het vee, de bouwgereedschappen en dergelijke; onverschillig oi de hierboven gemelde voorwerpen al dan niet aan den huurder toebehooren.
Indien de huurder een gedeelte van het verhuurde goed aan oen ander wettig in huur heeft afgestaan, kan de veihuurder zijn voorrecht op de voorwerpen, die zich in of op dat gedeelte bevinden, niet verder doen gelden, dan alleen in evenredigheid van het door den tweedon huurder overgenomen gedeelte, en voor zoo verre de laatstgemelde jiiet



1142 (X) van het Burgerlijk Wetboek voor de huurpenningen verbonden zijn verklaard.
752. De goederen van denzelfden aard, voor zoo veel die aan onderhuurders toebehooren, kunnen in beslag genomen worden voor huren, door den .eersten huurder verschuldigd, maar zij zullen opheffing van het beslag bekomen, wanneer zij bewijzen dat zij zonder arglist hebben betaald.
Zij kunnen geene betalingen doen gelden bij voorraad gedaan, dan voor zoo ver zulks geschied is overeenkomstig artikel 1582 (*) van het Burgerlijk Wetboek.
753. Het beslag zal gedaan worden op gelijke wijze als het beslag op roerende goederen; de persoon tegen wien het beslag gelegd is, kan worden aangesteld tot bewaarder, ten zij het vruchten gelde, welke nog ' tak- of wortelvast
mocht kunnen aantoonen zijne huurpenningen volgens de overeenkomst to hebben voldaan.
(X) Do verhuurder kan do roerondo goederen, waarop hem bij artikel 1140 voorrecht is toegestaan, in beslag nemen, indien dezelve buiten zijne toestemming vervoerd zijn; en hij behoudt daarop zijn voorrecht, al waren dezelve ook aan eenen derde, door in pandgeving, of op eene andere wijze, verbonden, mits hij die voorwerpen gerechtelijk hebbe.opgeeischt binnen den tijd van veertig dagen na het vervoeren der roerende goederen tot eene landhoeve behoorende, en binnen den tijd van veertien dagen, indien het zaken betreft welko tot stoffeering van een huis hebben verstrekt.
(*) Een tweede huurder is, ten aanzien van den eigenaar, niet verder gehouden dan tot het beloop van den huurprijs der tweede huur, welken hij, op het oogenblik van een gedaan beslag, aan den eersten huurder zoude mogen schuldig zijn, en zonder dat hij zich op betalingen, bij voorraad gedaan, beroepen kan, ten ware die betalingen mochten zijn geschied uit krachte van een beding, bij zijne huurovereenkomst uitgedrukt, of ten gevolge van plaatselijke gebruiken.



zijn; in welk geval een ander daartoe geschikt persoon tot bewaarder zal worden benoemd.
754. Indien beesten, of werktuigen voor den landbouw, of vruchten te velde of andere voortbrengselen van landbouw, welke reeds van den grond zijn afgescheiden, of de zoodanige w.elke nog tak- of wortelvast zijn, in beslag zijn genomen, kan het hoofd van het plaatselijk bestuur, of diens plaatsvervanger in de afdeeling waarin het beslag wordt gelegd, op verzoek van den executant, en na verhoor of behoorlijke oproeping van den geëxecuteerde, één of meerdere geschikte personen aanstellen, ten einde voorde bebouwing en inzameling der vruchten zorg te dragen.
755. Indien vruchten te velde of andere voortbrengselen van landbouw, het zij dezelve reeds van den grond zijn afgescheiden, het zij dezelve nog tak- of wortelvast zijn, in beslag worden genomen , zal het proces-verbaal van inbeslagneming moeten inhouden de opgave van ieder stuk gronds waarop dezelve zich bevinden, deszelfs inhoud zoo na mogelijk, zijne ligging en ten minste twee belendingen, alsmede de soort der vruchten of voortbrengselen.
756. De in pandbeslag genomen goederen kunnen niet worden verkocht, dan nadat het beslag bij vonnis van den raad van justitie, en na oproeping van dengene tegen wien hetzelve is gelegd, zal zijn van waarde verklaard.
Indien het beslag, overeenkomstig artikel 1142 (X) van het Burgerlijk Wetboek, onder eenen derde is gedaan, zal ook deze geroepen worden, om hetzelve van waarde te hooien verklaren.
(X) Zie noot op bladzijde 71.



VIJFDE APDEELING. Van beslag tegen schuldenaren die geene bekende woonplaats hebben, en tegen vreemdelingen.
757. Ieder schuldeischer, zelfs die geen schriftelijk bewijs in handen heeft, kan zonder voorafgaand bevel, maar met vergunning van den president van den raad van justitie binnen welks rechtsgebied zich de goederen bevinden, en zelfs van het hoofd van het plaatselijk bestuur buiten de residentie waarin de raad van justitie zitting heeft, beslag doen leggen op de goederen van zijnen schuldenaar, indien deze geene bekende woonplaats binnen Nederlandsch-Indie heeft.
758. De formaliteiten in dit reglement voorgeschreven ten aanzien van het executoriaal beslag op roerende goederen, zijn op dit beslag toepasselijk.
759. De arrestant zelf is van rechtswege bewaarder der in beslag genomen goederen, in geval deze zich onder hem bevinden; zoo niet, wordt daarover een bewaarder aangesteld.
760. De voorschriften van het eerste lid van artikel 75G gelden ook voor dit beslag, en de eisch tot van waarde-verklaring wordt ingesteld voor den raad van justitie binnen welks rechtsgebied het beslag gelegd is.
761. De personen bedoeld bij artikel 580, nommer 10 (§), kunnen, indien de zaak geen uitstel ge-
(§) Lijfsdwang heeft alleen plaats in de gevallen, bij dit en liet volgende artikel aangeduid:
10°. tegen de vreemdelingen, omschreven bij artikel 5 der algemeene bepalingen van wetgeving, voor alle schulden zonder uitzondering, ten behoeve van ingezetenen van Nederlandsch-indië aangegaan; (vreemdelingen zijn de zulken die geene ingezetenen zijn van Nederlandsch-lndië, uitgezonderd de Nederlanders, en zij die, volgens de Nederlandsche wetten, als zoodanig zijn te beschouwen).



doogt, zonder dat er een vonnis te hunnen laste bestaat, op bevel van den voorzitter van den raad van justitie, bij voorraad worden gegijzeld ter zake eener vervallen en opeischbare schuld, jegens een ingezeten van Nederlandsch Indie aan gegaan.
De formaliteiten bij de tweede afdeeling van den vijfden titel van het tweede boek (X) voorge-
(X) 594. Geen lijfsdwang kan worden ten uitvoer gelegd dun één dag na de beteekening van het vonnis,-waarbij do opneming "in de gijzeling is bevolen.
De president van den raad van justitie kan echter, indien daartoe gronden zijn, verlof verleenen tot de dadelijke tenuitvoerlegging van den uitgesproken lijfsdwang.
Do beteekening zal behelzen een bevel om te betalen en de keus van eene woonplaats binnen den afstand van tien palen van het gebouw waar de raad van justitie, waardoor het vonnis gewezen is, zitting houdt
595. De scnuldenaar mag niet worden gegijzeld:
1°. in de aan de godsdienst gewijde gebouwen, gedurende de eeredienst;
2°. op de plaats en gedurende de zittingen van gestelde machten;
3°. op de beurs, gedurende den beurstijd;
4°. in het huis door hem bewoond, of in cenig bijzonder huis, dat niet voor een iegelijk open staat, ten ware de deurwaarder vergezeld zij door het hoofd van het plaatselijk bestuur of een d( or dezen daartoe aangewezen ambtenaar;
5°. zoo lang een vrijgeleide duurt, waarvan de tijd moet bepaald worden door den rechter die hetzelve heeft afgegeven, ten einde den schuldenaar voor zich te doen verschijnen.
596. De gijzeling kan worden ten uitvoer gelegd, ook op Zondag en "op zoodanige uren, waarop anders, volgens artikel 18, het doen van exploiten niet wordt toegelaten.
597. Het proces-verbaal van gijzeling moet, behalve de gewone vereischten van een exploit, bevatten:
1°. herhaling van het bevel tot betaling;
2°. de keus van eene woonplaats binnen den afstand van tien palen van de plaats alwaar de schuldenaar in gijzeling wordt gesteld. 2. O. Z.



schreven, zijn ook op deze gijzeling toepasselijk.
762. De opheffing der inbeslagneming en gijzeling bij de artikelen 757 en 761 vermeld, kan worden gevorderd tegen het stellen van borgtocht of andere voldoende zekerheid voor de schuld met de interessen en kosten.
De deurwaarder zal dnor twee getuigen worden bijgestaan.
598 In geval van feitelijken wederstand, kan de deurwaarder eeno wacht aan do deuren plaatsen, ten einde de ontsnapping van den schuldenaar te vooikomen, cn de hulp van do plaatselijke politie in te roepen; onverminderd de vervolging tot straf, indien daartoe gronden zijn.
599. In geval de schuldenaar zich tegen do wettigheid der gozijling verzet, en vordert dat er eene onverwijde uitspraak geschiede, zal hij zoo spoedig mogelijk worden gebragt voor den voorzitter van den raad van justitie binnen welks regtsgebied de gezcling geschied is, dewelke onverwijld en bij roorraad uitspraak zal doen.
Het bevelschrift van den voorzitter moet op het procesverbaal van don deurwaarder worden gesteld, cn terstond worden ten uitvoer gelegd.
Indien de .aanhouding geschiedt buiten do residentie in wolko de raad van justitie gevestigd is, kan door den schuldenaar die zich verzet, worden gevorderd dat hij dadelijk gebragt worde voor het hoofd van het plaatselijk bestuur, welke ambtenaar de tenuitvoerlegging der gijzeling, wanneer de schuldenaar te zijnen genoege van dorzelver ontwettigheid doet blijken, zal kunnen schorsen, onder gehoudenbeid om onverwijld een authentiek afschrift van het deswege door hom opgemaakt proces-verbaal, onder bijvoeging der stukken, ter bekrachtiging of nadero beschikking in te zenden aan den president van den raad van justitie.
600 De gegijzelde schuldenaar die geen verzet doet, of wiens verzot wordt afgewezen, zal worden onvergebracht in de gevangenis der plaats zijner aanhouding, en indien aldaar geene gevangenis bestaat, in die eoner naastbijgelegen plaats; do deurwaarder is verplicht van de ingevangenisstelling dadelijk eene acte op te maken en te onderteekenen.
De deurwaarder en alle anderen die den schuldenaar mochten overbrengen, ontvangen of vasthouden in eene
Z. O. Z.



763. De inbeslagneming en gijzeling houden Van rechtswege op, of de gestelde zekerheid vervalt, indien de eisch tot van-waarde-verklaring niet is ingesteld binnen acht dagen nadat de goederen in beslag zijn genomen, ol de schuldenaar is gegijzeld.
plaats, niet wettiglijk tot bewaring van gegijzelden verordend, of, bij gebreke van zoodanige afzonderlijke inrichting, in eene plaats niet wettiglijk tot bewaring van gevangenen bestemd, zullen vervolgd worden ter zake van willekeurige gevangenhouding.
Als zoodanig zal echter niet kunnen worden beschouwd het voorloopig in bewaring houden of doen bewaken van den schuldenaar buiten zoodanige plaats, ter gelegenheid van diens overbrenging naar de gevangenis.
601. De acte van ingevangenisstelling van den gegijzelde moet vermelden:
1°. het vonnis waarbij do lijfsdwang is uitgesproken;
2°. den naam, den voornaam en de woonplaats van den schuldeischer;
3°. de keus van eene woonplaats binnen den afstand van tien palen van de plaats waar de schuldenaar in gijzeling wordt gezet;
4°. de namen en de woonplaats van den gegijzelde:
5°. het voorschot van onderhoud voor ten minste dertig dagen;
6U. eindelijk, de vermelding dat zoo wel van die acte als van bet proces-verbaal van gijzeling, door den deurwaarder zeiven aan den gegijzelde afschriften zijn overhandigd, hetgeen onmiddellijk zal moeten plaats hebben.
002. De cipier moet de acte van ingevangenisstelling in zijne registers overschrijven, mitsgaders een uittreksel van het vonnis waarbij de gijzeling wordt bevolen, en wel het dispositief daarvan in deszelfs geheel.
Indien de deurwaarder in gebreke blijft om dat vonnis te vertoonen, moet de cipier weigeren den schuldenaar te ontvangen.
603. De vereischten voor do gijzeling voorgeschreven, moeten voor de aanbevelingen worden in acht genomen; evenwel zal de deurwaarder van geene getuigen worden vergezeld, en behoeft degene die do aanbeveling doet, geen onderhoud uit te keeren, indien hetzelve reeds voorgeschoten is.
604. In het geval van artikel 591, nommer2, (De schul-
n A r/



ZESDE TITEL.
Van eenige bijzondere rechtsplegingen.
DERDE AFDEELING. Van aanbieding van betaling, en gerechtelijke bewaargeving of consignatie.
809. Het proces-verbaal van aanbod van betaling moet de zaken of den aard der geldspecien welke men aanbiedt behelzen.
Hetzelve moet geschieden aan den persoon of de woonplaats van den schuldeischer, en in het-
denaar die op eene wettige wijze is in gijzeling gesteld, verkrijut onherroepelijk zijn ontslag door de betaling of gerechtelijke bewaargeving der gelden, welke zoowel aan don schuldeischer die den lijfsdwang uitgeoefend heeft, als aan degenen die hem aanbevolen hebben, verschuldigd zijn, mitsgaders van de verschenen interessen, van de vereffende kosten, van de kosten der gijzeling, en van de gelden tot zijn onderhoud voorgeschoten) zal de verschuldigde som aan den cipier in bewaring worden gegeven, zonder dat daartoe eenig rechterlijk bevel voreischt wordt.
In geval van weigering van den cipier om die penningen in bewaring te nemen. zal hij op korten termijn voor den raad van justitie worden gedagvaird, krachtens een daartoe verleend verlof.
605. In geval het onslag bevolen is bij gebreke van voorschot van onderhoud, mag de schuldeischer den schuldenaar niet wederom doen gijzelen, dan na hem do kosten, tot bekoming van zijn ontslag gedaan, te hebben vergoed, of dezelve, op zijne weigering, onder den cipier in bewaring gesteld en tevens zes maanden onderhoud te hebben voorgeschoten.
Men zal de formaliteiten welke de gijzelins voorafgogaan zijn, niet behooven te hervatten.
006. Bij gebreke van inachtneming der hierboven voorbeschreven formaliteiten, kan de schuldenaar de nietigverklaring der gijzeling eischen, en deze vordering zal, even als die tot ontslag, gebracht worden voor den raad van justitie binnen welks rechtsgebied hij in gijzeling is gesteld.
De vordering tot nietig-verklaring, welke gegrond is op
Z. O. z.



zelve moet vermeld worden het antwoord van den schuldeischer of. indien hij afwezig is, van den persoon aan wien het aanbod is gedaan.
Dit antwoord wordt door den schuldeischer, of, bij dezelfs afwezendheid, door den persoon die het antwoord gegeven heeft ondert'eekend.
Indien de schuldeischer of de persoon die het antwoord gegeven heeft, weigeren te teekenen, of verklaren zulks niet te kunnen doen. moet daarvan melding worden gemaakt in het procesverbaal, hetwelk door den notaris of deurwaarder moet worden gedagteekend en geteekend, en waarvan afschrift aan den persoon of de woonplaats van den schuldeischer moet worden gelaten; alles op straffe van nietigheid.
In geval de notaris of deurwaarder noch den schuldeischer, noch iemand van diens huisgenooten aan zijne woonplaats vindt, handelt hij als in artikel 3 is bepaald.
810. Indien de aangeboden zaak of geldsom door den schuldeischer niet wordt aangenomen, mag de schuldenaar dezelve in gerechtelijke bewaring stellen, mits in acht nemende hetgeen voorgeschreven is in de tweede afdeeling van den vierden titel des derden boeks van het Burgerlijk Wetboek. (§)
middelen rakende do zaak ten principale, moet gebracht worden voor het rechterlijk collegie hetwelk met de uitvoering van het vonnis belast is.
De dagvaarding zal mogen geschieden op korten termijn, en ter woonplaatse, op het register van den cip;er gekozen; de zaak zal summierlijk worden uitgewezen, en do schuldeischer zal kunnen veroordeeld worden tot vergoedingvan kosten, schaden en interessen, indien daartoe gronden aanwezig zijn.
(§) 1404. Indien de schuldeischer weigert zijne betaling te ontvangen, kan de schuldenaar hem aanbod van gereede be-



811. De eisch tot van-waarde-of nietig-verklaring der gedane aanbiedingen of der bewaargeving wordt summierlijk behandeld. Indien zoodanige aanbieding of bewaargeving in eene hangende zaak voorkomt, wordt zij als een incident behandeld.
taling van het verschuldigde doen, en, bij weigering van den schultleischer om hetzelve aan te nemen, de geldsom of zaak in gerechtelijke bewaring stellen.
Zoodanig aanbod, gevolgd van bewaargeving, bevrijdt d?n schuldenaar, en strekt to zijnen opzichte tot betaling, mits hetzolve op eene wettige wijze gedaan zij; blijvende hot alzoo in bewaring gebrachte voor rekening van den schuldeischer.
1405. Om zoodanig aanbod van waarde te doen zijn, is het noodig:
1°. dat hetzelve gedaan worde aan eenen schuldeischer die bevoegd is om te ontvangen, of aan dengene die de macht heeft om voor hem 'te ontvangen;
2°. dat het gedaan worde door iemand die bevoegd is om te betalen;
3°. dat het loope over do geheele opeischbar^ som en de interessen, mitsgaders over de kosten die vereffend zijn, en over eene som gelds voor de kosten die nog niet vereffend zijn, onder voorbehoud van nadere vereffening;
4°. dat de tijdsbepaling verschenen zij, indien dezelve ten behoeve van den schuldeischer bedongen is;
5°. dat do voorwaarde waaronder de schuld is aangegaan vervuld zij;
6°. dat het aanbod gedaan worde op de plaats alwaar de betaling, volgens de overeenkomst, zoude moeten geschieden, on indien er geene bijzondere overeenkomst deswege bestaat, het zij aan den persoon van den schuldeischer, het zij te zijner werkelijke of gekozene woonplaats;
7°. dat het aanbod gedaan worde door eenen notaris of door eenen deurwaarder, beide met twee getuigen.
1406. Om eene consignatie van waarde te doen zijn, wordt geene machtiging van den rechter vereischt; het is genoegzaam: Z. O. Z.



812. De vrijwillige of gerechtelijke bewaargeving verkort geenszins de rechten welke uit gedane inbeslagneming, zoo die heeft plaats gehad, zijn ontstaan, en moet den arrestanten en opposanten worden beteekend.
l<i. dat dezelve zij voorafgegaan van eene aan den schuldeisoher beteekende kennisgeving, houdende aanwijzing van den dag, het uur en de plaats, waarop de aangebodene zaak in bewaring zal gesteld worden;
2°. dat de schuldenaar zich van de aangebodene zaak ontdaan hebbe, door dezelve in bewaring te stellen in de consignatie- of bewaarkas ter griffie van het rechterlijk collegie, hetwelk, in geval van verschil, daarvan kennis moet nemen, met de interessen tot den dag der bewaarstelling toe;
3°. dat er door den notaris, of door den deurwaarder, beide met twee getuigen, een proces-verbaal worde opgemaakt, behelzende den aard der aangebodene muntspecien, de weigering van den schuldeischer om dezelve te ontvangen, of dat hij tot die ontvangst niet verschenen'is, en eindelijk het doen van de consignatie zelve;
4°. dat bijaldien de schuldeischer tot de ontvangst niet verschenen is, het proces-verbaal der consignatie hem beteekend zij, met aanmaning om het in bewaring gebrachte te lichten.
1407. De onkosten, gevallen op het aanbod van gereede betaling en op de consignatie, zijn voor rekening van den schuldeischer, indien dezelve wettiglijk zijn geschied.
1408. Zoo lang het in bewaring gebrachte niet door den schuldeischer is aangenomen, kan de schuldenaar hetzelve terug nemen; in dat geval zijn deszelfs. mede-schuldenaren en borgen niet bevrijd.
1409. Wanneer de schuldenaar zelf een vonnis verkregen heeft, hetwelk in kracht van gewijsde gegaan is, en waarbij zijn gedaan aanbod goed en van waarde verklaard is, kan hij, zelfs met toestemming van den schuldeischer. het in bewaring gebrachte niet meer terugnemen ten nadeele zijner mede-schuldenaren en borgen.
' 1410. De mede-schuldenaren en borgen zijn insgelijks bevrijd, indien de schuldeischer, na den dag van de beteekening der consignatie, een jaar heeft laten voorbijgaan, zonder derzelver bestaanbaarheid te betwisten. Z. O. Z.



VIERDE AFDEELING. Van de machtiging eener getrouwde vrouw.
313. Indien een man onder curateele gesteld is, of zich in de onmogelijkheid bevindt om zijne vrouw te machtigen, of indien hij een tegenstrijdig belang heeft, moet de vrouw die machtiging noodig heeft, ter bekoming daarvan aan den raad van justitie een verzoekschrift indienen, waarop in raadkamer zal worden beschikt.
814. Indien de vrouw beweert, dat de mail die de machtiging kon geven dezelve weigert, kan de raad van justitie op het verzoek geene uitspraak doen, dan na den man te hebben gehoord, of nadat hij behoorlijk zal zijn opgeroepen.
In geval van verwijderde woonplaats kan het hooren van den man aan het hoofd van het plaatselijk bestuur worden opgedragen.
815. Wanneer in een rechtsgeding tegen eene getrouwde vrouw, de man is opgeroepen om haar te machtigen, en deze niet verschijnt, zal de rechter die machtiging verleenen.
NEGENDE AFDEELING. Van dwanguitgifte van aoten
348. Die zich in den loop van een geding een atschrift of uittreksel wil doen afleveren van eene acte, waarin hij geene partij is geweest, moet
1411. De schuldeischer die zijne toestemming gegeven heeft dat de schuldenaar het in bewaring gebrachte terug neme, na dat de consignatie bij een rechterlijk vonnis.dat kracht van gewijsde bekomen had, was verklaard van waarde te zijn, kan niet meer. om betaling van zijne schuld te bekomen, gebiuik maken van de voorrechten of hypotheken welke daaraan verknocht waren.
1412. In geval het verschuldigde bestaat in eene zekere
Z. O. Z.



zijnen eisch lot dwanguitgifte doen bij eene eenvoudige acte van procureur tot procureur
849. De eisch zal ten dage bij de acte bepaald, op de terechtzitting gebracht, en summierlijk behandeld worden.
850. De tenuitvoerlegging van het vonnis niettegenstaande verzet of hooger beroep, kan, indien de rechter daartoe gronden vindt, bevolen worden.
851. Op de vertooning van het vonnis moet het afschrift, of uittreksel der acte door den notaris of bewaarder worden afgeleverd, en daarvan proces-verbaal door hem worden opgemaakt.
Partijen kunnen bij het opmaken van dat' proces-verbaal tegenwoordig zijn, en hunne aanmerkingen in hetzelve doen bijvoegen.
862. Indien er geschillen deswege mochten ontstaan , zullen dezelve op eenen bij het proces-verbaal te bepalen dag en zonder eenige nadere aanzegging ter rolle worden gebracht; de bewaarder der acte zal dezelve moeten medebrengen, indien gronden daartoe aanwezig zijn.
De raad van justitie zal in dat geval, na de oorspronkelijke acte met het afschrift of het uittreksel vergeleken te hebben, deswege uitspraak doen.
De kosten van het proces-verbaal, en die van
zaak, welke geleverd moet worden op de plaats alwaar dezelve zich bevindt, moet de schuldenaar den schuldeis?her gerechtelijk doen aanmanen om dezelve naar zich te nemen by eene acte, welke aan deszelfs persoon of woonplaats, of aan de woonplaats die tot de volbrenging der overeenkomst gekozon is, moet beteekend worden. Indien deze aanmaning gedaan is, en de schuldeischer de zaak niet tot zich neemt, kan de schuldenaar van den rechter verlof bekomen om dezelve op eene andere plaats in bewaring te stellen.



de reis of verplaatsing des bewaarders, benevens die van het afschrift of uittreksel, moeten dooiden eischer voorgeschoten worden.
853. De griffiers en andere bewaarders van openbare registers moeten daarvan, zonder rechterlijk bevel, tegen betaling der hun toekomende rechten , afschrift of uittreksel afleveren aan alle degenen die zulks vorderen, op straffe van vergoeding van kosten, schaden en interessen. Niettemin zullen aan hen die geene partijen in de zaak zijn geweest, geene uitgiften van arresten of vonnissen in strafzaken, noch, buiten de uitdrukkelijk bij de wet voorziene gevallen, afschriften of uittreksels van de tot eenigerhand rechtsgeding: betrekkelijke en ter griffie nedergelegde stukken kunnen worden uitgereikt, zonder machtiging van den voorzitter van het rechterlijk collegie, en het verzoek daartoe zal alleen worden toegestaan op het bewijs, dat de verzoeker daarbij belang heeft.
854. De notarissen of andere houders van minuten of acten moeten daarvan. tegen betaling der kosten, afschrift uitreiken, zoo wel aan de onmiddelijk belanghebbende personen, als aan hunne erfgenamen of rechtverkrijgenden.
In geval van weigering, kunnen zij daartoe veroordeeld worden, met vergoeding van kosten, schaden en interessen, indien daartoe gronden aanwezig; zijn, en zelfs bij lijfsdwang.
855. Het geschil deswege wordt summierlijk behandeld, en de rechter kan. indien hij daartoe gronden vindt, de tenuitvoerlegging van het vonnis bij voorraad bevelen, niettegenstaande verzet
i of hooger beroep.
Ten aanzien van de schadevergoeding echter is dit laatste alleen toegestaan tegen voldoende zekerheid.



856. De partij welke zich eene tweede of verdere grosse wil doen afgeven. zal tot dat einde een verzoekschrift indienen bij den raad van justitie binnen welks rechtsgebied de bewaarder zijne woonplaats heeft; zij moet, krachtens het bevelschrift dat daarop vallen zal, bevel doen geworden aan den bewaarder, om op eenen bepaalden dag en uur de afgifte te doen, en aan de belanghebbende partijen, om bij de afgifte tegenwoordig te zijn; aan den voet van de tweede of verdere grosse moet melding worden gemaakt van dat' bevelschrift. mitsgaders van de som voor welke het stuk ten uitvoer kan worden gelezd, indien de schuldvordering gedeeltelijk is voldaan of afgestaan.
857. In geval van tegenspraak wordt het geschil voor den raad van justitie gebracht en summierlijk behandeld.
858. Aan dezelfde partij mag geene tweede of verdere uitgifte in executorialen vorm van een vonnis gedaan worden . dan krachtens een bevelschrift van den voorzitter van het rechterlijk collegie. door hetwelk hetzelve gewezen is; en moeten hieromtrent daarenboven worden i:\achtgenomen de vormen welke voorgeschreven zijn ter bekoming van tweede of verdere grossen van acten
TIENDE AFDEELING. Van rechtsweigering en evocatie
859. Indien door een europeesch ambtenaar, alleen rechtsprekende, of een raad van justitie, of iemand van deszelfs leden, geweigerd wordt op een verzoekschrift te beschikken, óf een aanhangig rechtsgeding te beslissen, gelijk mede wanneer de afdoening eener zaak op eene onbehoorlijke wijze door hen vertraagd wordt, kan



de belanghebbende partij deswege klachte inbrengen bij het hoog gerechtshof.
860. De klachte zal worden ingeleverd bij wege van verzoekschrift, hetwelk behalve door den procureur ook geteekend zal worden door den verzoeker of zijnen bij authentieke en bijzondere volmacht daartoe gemachtigde, en welke volmacht bij het verzoekschrift zal worden gevoegd; alles op straffe van nietigheid.
De bewijsstukken, indien er eenige zijn, zullen er worden bijgevoegd, en de verzoeker zal woonplaats kiezen in de plaats waar het hof zitting houdt.
861. Het hof zal bevelen dat het verzoekschrift worde medegedeeld aan den rechter tegen wien het gericht is; daartoe zal een afschrift van dat bevel en van het verzoekschrift, met de daarbij gevoegde bewijsstukken, door den griffier bij het hoog-gerechtshof, ter griffie van dien rechter worden ingezonden.
862. Binnen den daartoe bij 's hofs bevelschrift gestelden termijn. is de aangeklaagde rechter gehouden zijne middelen van verdediging in te brengen bij een schriftelijk antwoord ter griffie van het hof. De klager en diens procureur kunnen daarvan inzage nemen.
863. De rechters tegen welke de klachte gericht is, zullen zich, gedurende het onderzoek deswege . onthouden van de kennisneming van het bij hen aanhangig geding waarin de beweerde rechtsweigering heeft plaats gehad, mitsgaders van alle zaken, welke hij die de klachte heeft gedaan , bij hun collegie mocht aanhangig hebben, op straffe van nietigheid der vonnissen.
Zij zullen zich, op gelijke wijze en mede op straffe van nietigheid, moeten onthouden van de



kennisneming der bij hun collegie aanhangige zaken waarin naastbestaanden in de rechte linie van hem die de klachte gedaan heeft of deszelfs echtgenoot partij zijn, indien zulks door deze wordt gevorderd.
864. Het hoog gerechtshof zal op de ingediende stukken en schrifturen uitspraak doen', ten zij hetzelve het indienen van nadere memorien mocht toelaten of gelasten.
865. Indien de klachte gegrond is, zal de rechter worden veroordeeld tot vergoeding van kosten, schaden .en interessen jegens den verzoeker.
Het geding zal in dat geval, op last van het hoog-gerechtshof, voor dat collegie worden overgebracht , en door hetzelve in het hoogste ressort worden afgedaan.
866. Ingetrokken bij St. 1872 no. 13.
TWAALFDE AFDEEL1NG. Van de toelating om kosteloos te procedeeren.
872. Aan zoodanige personen, welke, eischende of verwerende, in rechten mochten willen optreden, en die van hun onvermogen om proces-kosten te dragen kunnen doen blijken, kan door den rechter bij wien het rechtsgeding of geschil moet worden aangevangen of hangende is, vergunning worden verleend om kosteloos te procedeeren.
Vreemdelingen zijn hiervan uitgesloten, behoudens de uitzonderingen op dien regel door den Gouverneur-Generaal te maken bij, onder 's Koninga nadere goedkeuring, te sluiten overeenkomsten met regeeringen van europeesche bezittingen in Indie, of ten gevolge van verdragen door den Koning met andere mogendheden gesloten.



373. Die vergunning wordt verzocht bij requeste op ongezegeld papier geschreven, en door eenen procureur, des noods door den president daartoe aangewezen, onderteekend.
874. Hetzelve bevat de voordracht der daadzaken en de summiere opgave van de gronden der vordering of verdediging des verzoekers.
875. Bij hetzelve moet worden overgelegd een certificaat van het onvermogen des verzoekers, afgegeven door het hoofd van het bestuur zijner woonplaats, op de getuigenis, het zij van wijk-of buurtmeesteren. het zij van ten minste twee bekende en geloofwaardige manspersonen.
876. Het hoog-gerechtshof of de raad van justitie beveelt, bij eenvoudig appointement op het request, de oproeping van de wederpartij des verzoekers tegen eenen bekwamen termijn, voor twee commissarissen uit deszelfs midden, bij het appointement benoemd, en voegt, naar gelang der zaak, aan den verzoeker eenen procureur toe om hem op de comparitie bij te staan.
877. Het request en appointement wordt onverwijld van wege den verzoeker, door eenen deurwaarder, met inachtneming van den bij het appointement bepaalden termijn, aan de wederpartij beteekend, met achterlating van een afschrift van hetzelve.
Dit exploit zal even als het daarvan te geven afschrift vrij van zegel zijn.
Indien het verzoek door den verweerder wordt gedaan, geschiedt de beteekening aan den eischer in persoon of te zijner werkelijke woonplaats. indien deze niet meer dan tien palen verwijderd is van het gebouw waar de rechter zitting houdt; bij grooteren afstand geschiedt de beteekening aan de door den eischer bij de dagvaarding ge-



kozene, of krachtens het tweede lid van artikel 106 gestelde woonplaats.
878. Indien de geroepen partij op den bepaalden tijd niet voor commissarissen verschijnt, en alzoo geene tegenspraak doet, onderzoekt het hoog-gerechtshof of de raad van justitie, op rapport van commissarissen, of genoegzaam van het onvermogen des verzoekers blijkt, en staat in dat geval het verzoek toe, ten zij de rechter reeds bij voorraad mocht bevinden dat de voorgenomen
vordering of verdediging klaarblijkelijk van allen grond is ontbloot.
879. Bij verschijning der geroepen wederpartij, kan zij het verzoek tegenspreken, op grond dat reeds aanvankelijk volkomen van de ongegrondheid van des verzoekers beweren blijkt, het zij wat de daadzaken betreft, door afdoende bewijsstukken, het zij wat het recht betreft, uithoofde van uitdrukkelijke wetsbepaling.
880. De tegenspraak kan ook geschieden op grond dat het bewijs van onvermogen ontbreekt of gebrekkig is, of op grond eener aanwijzing van genoegzaam bezit van vermogen des verzoekers.
881. Op het rapport van commissarissen wordt het verzoek toe-of afgewezen, en bij toewijzing aan den verzoeker een procureur toegevoegd, indien hij daarvan niet reeds voorzien is, ten einde hem kosteloos bij te staan.
882. Indien de verkrijger der kostelooze toelating in eersten aanleg is in het ongelijkgesteld, zal hij in hooger beroep of in cassatie niet kosteloos kunnen procedeeren, alvorens door den hoogeren rechter op nieuw daartoe te zijn toegelaten , op dezelfde wijze als voor den eersten aanleg is voorgeschreven.



Indien hij echter in eersten aanleg in het gelijk is gesteld, behoeft hij geene nadere toelating om in hooger beroep of cassatie kosteloos te procedeeren, en wordt hem alleen op zijn verzoek een procureur toegevoegd.
883. Alle exploiten zullen worden gedaan dooiden deurwaarder daartoe bij het verleenen van het verzoek aan te wijzen. voor zoo ver die exploiren moeten worden uitgebracht binnen de plaats waar het rechterlijk collegie gevestigd is.
Overigens gelden de bepalingen van artikel 5.
884. Het vonnis van toelating om kosteloos te procedeeren , mitsgaders alle de acten, welke hetzelve zijn voorafgegaan, zijn vrij van zegel; ook zullen daarvan geene salarissen van deurwaarders en practizijns kunnen worden berekend, noch in eenig geval, het zij op den verzoeker, het zij op de wederpartij, kunnen worden verhaald.
885. Het gevolg van de verleende toelating om kosteloos te procedeeren, is, dat de gerechtelijke acten van de zijde des verkrijgers vrij zijn van het recht van zegel, en dat de daarop verschuldige griffie-kosten en judiciëele boeten in debet zullen worden gesteld, mitsgaders dat aan hem die de toelating verkregen heeft, geen salaris van practizijns of deurwaarders, aan zijne zijde gevallen, kan worden in rekening gebracht.
886. Indien de wederpartij van hem die de toelating verkregen heeft in het ongelijk gesteld, en diensvolgens in öe kosten verwezen wordt, zullen de salarissen van practizijns en deurwaarder, mitsgaders de griffie-kosten, zegelrechten en judiciëele boelen op dezelve kunnen worden verhaald, even als of er niet kosteloos ware geprocedeerd.
887. Indien daarentegen de verkrijger der toe-



lating bij eindvonnis in het ongelijk gesteld, en in de kosten verwezen wordt, staat het der wederpartij vrij, om de kosten aan hare zijde gevallen, op hem, zoo mogelijk, te verhalen.
888. Indien in het algemeen belioeftigen in dezen titel omschreven, buiten eigenlijk rechtsgeding, eenige gerechtelijke machtiging, goedkeuring of andere rechterlijke beschikking op eenvoudige requesten of andere aanvragen behoeven, kunnen zij, voorzien van het bewijs van onvermogen bij artikel 875 vermeld, hunne requesten daartoe strekkende, met overlegging van dat bewijs , op ongezegeld papier indienen, en zal de beschikking vrij zijn van zegel, en wijders vrij van alle andere kosten aan hen worden uitgereikt.
889. In dat geval wordt aan de belioeftigen, indien zij niet van eenen procureur voorzien zijn, door den president een procureur aangewezen en toegevoegd.
890. Armen-inrichtingen, besturen van gods- en gasthuizen, benevens de kerkbesturen der verschillende godsdienstige gezindheden binnen Nederlandsch-Indie, kunnen op gelijke wijze, met gelijk gevolg als in deze afdeeling ten aanzien van onvermogenden is bepaald, kostelooze toelating vragen en erlangen, zonder verplicht te zijn tot overlegging van een bewijs van onvermogen.
891. De wees- en boedelkamers zullen gelijkerwijze en zonder overlegging van een bewijs van onvermogen , worden toegelaten om zoo wel eischender als verwerender wijze, kosteloos in rechten op te treden, wanneer de boedel voor welken zij opkomen, of de middelen van den persoon dien zij vertegenwoordigen, op het oogenblik der rechtsvordering niet toereikende zijn om daaruit de



vermoedelijk vereischt wordende rechtskosten te kunnen bestrijden.
De wees- en boedelkamers zullen bij haar verzoek tot toelating om kosteloos te procedeeren, eenen summieren staat van den betrokken boedel ter inzage van den rechter moeten overleggen.
892. De uitspraken van den raad van justitie aangaande de toelating om kosteloos te procedeeren, zijn aan geen hooger beroep noch andere voorziening ondei worpen.
DERTIENDE AFDEELING. Van Voorloopig getuigen-verhocr.
893. [St. 1889 no. 31.] Wanneer in de gevallen, waarin bij de wettelijke bepalingen het bewijs door getuigen is toegelaten, vóór dat nog een geding aanhangig is, of vóór dat in een aanhangig geding het verhoor kan plaats hebben, gevaar bestaat, dat dit bewijsmiddel zoude verloren gaan, hetzij uithoofde van ouderdom of ziekte der per-
: sonen, die als getuigen zouden moeten worden i gehoord, hetzij uithoofde dat zij hebben voorgei nomen Nederlandsch-Irtdie te verlaten, hetzij om ; andere dergelijke, door den rechter te beoordeeI len, redenen, kan de belanghebbende bij verzoekschrift vragen dat onverwijld een getuigenverhoor zal worden bevolen.
894. Het verzoek wordt gedaan aan den raad ivan justitie binnen welks rechtsgebied de personen die men als getuigen wil doen hooren, of het grootste getal van dezelve, woonachtig zijn.
Het verzoekschrift houdt in:
1°. de redenen welke een voorloopig getuigenverhoor noodzakelijk maken; •2°. de daadzaken welke men wil bewijzen;



3°. de namen en woonplaatsen der personen die men als getuigen wil doen hooren.
895. Indien de raad van justitie het verzoek toestaat , bepaalt dezelve den dag en het uur waarop het getuigen-verhoor zal plaats hebben. en benoemt een van deszelfs leden als rechter-commissaris, voor wien hetzelve zal moeten worden gehouden.
896. De bepalingen van artikel 175, 177, 179, 181, 182, 184, 185 186, 187, 190 en 209 (§) zijn mede op dit getuigen-verlioor toepasselijk, met uitzondering van hetgeen aldaar ten aanzien van de wederpartij is bepaald.
897. [St. 1889 no. 31.] De verklaringen der getuigen in een vcorloopig verhoor afgelegd, mogen niet als bewijs werden aangenomen, zoolang het mogelijk is, hen op de gewone wijze in het geding te hooren.
898. Indien zulks door -overlijden of afwezigheid der getuigen, of uit hoofde van andere dergelijke redenen, niet meer mogelijk mocht zijn, zal het proces-verbaal ingevolge artikel 896 opgemaakt , in het geding mogen worden overgelegd, behoudens het recht der wederpartij om zich daartegen te verzetten, voor zooveel betreft de verklaringen van zoodanige getuigen, als tegen welke. ter beoordeeling van den rechter, gegronde redenen van wraking mochten bestaan. Aan hetzelve zal zoodanige bewijskracht worden toegekend , als de rechter naar de omstandigheden zal vermeenen te behooren.
Het tegenbewijs wordt van rechtswege toegelaten.
(§ 175. De getuigen zullen in persoon of te hunner woonplaats worden gedagvaard, ten minste drie dagen vóór het verhoor. Deze termijn zal met éénen dag voor elke vijftien palen afstands worden vermeerderd. Z. O. Z.



De dagvaarding zal melding maken v.an het vonnis, van de plaats, van den dag en van het uur der verschijning, en de daadzaken behelzen, welke bewezen moeten worden.
Bij dagvaarding van als getuigen te hooren lijfeigenen, worot het exploit gedaan aan den persoon, of ter woonplaats van hunne meesters, of van dier vertegenwoordigers. Deze zijn gehouden de opgeroepene lijfeigenen, voor den rechter te doen verschijnen, op straffe van de gellboeten en van de vergoed'ns: der kosten. schaden en interossen omschievon bij artikel 184 en 185.
177. De rechter zal den getuigen derzelver namen, voornamen , beroep, ouderdom en woonplaats afvragen, mitsgaders of zij aan partijen of eeno derzelve in don bloede of door aanhuwelijking bestaan, en, zoo ja, in welken graad, en of zij loon- of huisbedienden van dezelve zijn.
Daarna zullen zij, elk op de wijze zijner godsdienstige gezindheid, den eed of do belofte doen van de goheole waarheid en niets dan de waarheid te zullen zeggen.
179. Vervolgens zullen do getuigen, ieder afzonderlijk, het zij de partijen tegenwoordig zijn of niet, op de terechtzitting gehoord worden. Zij zullen geen geschreven opstel mogen voorlezen.
De partijen zullen de getuigen niet in de rede mogen vallen, maar de rechter kan, len verzoeke van partijen, en zeifs van ambtswege, aan eiken getuige zoodanige vragen doen, als hij noadig zal ooideelen.
181. Indien de getuige schadeloosstelling vordert, zal deze door den rechter op het afschrift der dagvaarding worden begroot, waarvan melding zal gemaakt worden in het proces-verbaal.
182. In geval de getuigen niet op één dag kunnen gehoord worden, zal de rechter hot verder hooren tot een naderen dag en uur uitstellen, en er zal noch aan de getuigen, noch aan de partij, ofschoon ook deze laatste niet verschenen ware, eenige nieuwe dagvaarding geschieden.
184 De gedagvaarde getuige welke niet verschijnt, zal, indien het blijkt dat hij behoorlijk gedagvaard is, worden veroordeeld tot vergooding der vergeefs aangewende koeten en tot eene boete niet te boven gaande vijftig gulden.
Hij zal op niouw gedagvaard worden te zijnen koste.
185. Indien de op nieuw gedagvaarde getuige andermaal in gebreke blijft te verschijnen, zal hij ten tweeden male worden veroordeeld in de vergeefs aangewende kosten, en daarenboven in de schaden en interessen der partijen, en tot eone boete niet te boven gaande honderd gulden. Z. O. Z.



De rechter kan bevolen, dat de niet opgekomen getuige door de openbare macht voor hem worde gebracht om aan zijne verplichting te voldoe».
186. Indien de getuige, op de eerste of tweede dagvaarding verschenen of voor den rechter gebracht zijnde, zonder wettigen grond weigert den eed of de belofte af te leggen, of getuigenis der waarheid te geven, zal de rechter ten verzoeke der belanghebbende partij kunnen bevelen, dat zoodanige getuige ton koste dier partij in gijzeling worde gesteld en daarin verblijve, tot dat hij aan zijne verplichting zal hebben voldaan.
187. Indien de niet opgekomen getuigo bewijst, dat hij door goede redenon verhinderd is geweest om op den bepaalden dag te verschijnen, zal de rechter hem, na het afleggen van zijne verklaring, ontheffen van alle de tegen hem gewezen veroordeelingen.
190. Indien de getuigen door ziekte of andere wettige beletselen verhinderd worden om te kunnen opkomen, kan de rechter het verhoor opdragen aan eenen richter-commissaris.
Wanneer de getuigen woonachtig zijn op meer dan tien palen afstinds van het gebouw, waarin de rechter zitting houdt, kan deze het verhoor opdragen aan het hoofd van het bestuur der plaats, waar de getuigen wonen.
Indien do getuigen wonen buiten het rechtsgebied van het rechtorlijk collegio, kan dit het verhoor opdragen aan den raad van justitie van derzelver woonplaats. De bepaling van het voorgaande lid is mede voor dien raad van toepassing.
209. Het gptuigon-vorhoor zal in alle zaken, en z'O wel op de terechtzitting, als voor den rechter-commissaris, met gesloten deuren plaats hebben. De partijen kunnen, des verkiezende, in persoon bij hetzelve tegenwoordig zijn.
Het van elk getuigen-verhoor op te maken proces-verbaal moet bevatten alle de uit het eerste lid van artikel 177 voortvloeiende opgaven, en voorts de vermelding van de eedsaflegging, van de voorgestelde wrakingen en van de daarop gevallen uitspraken, mitsgaders den volledigen inhoud van de verKlaringen der getuigen.
Hot proces-verbaal zal door den griffier opgemaakt, en aan eiken getuige voor dat gedeelte worden voorgelezen, hetwelk hem betreft. De geluige zal daarin veranderingen en bijvoegingen mogen maken; dezelve worden onder of aan don kant van zijne getuigenis opgeschreven en hem voorgelezen.
Hij zal zijne verklaring teekenen . of er zal melding worden gemaakt dat hij niet kan teekenen of weigert dit te doen.



Artikel 925.
1. Elke rechtsingang voor het residentiegerecht, waaromtrent hij dezen titel geene uitzondering is gemaakt, vangt aan met een verzoekschrift door den eischer, of diens, overeenkomstig artikel 944 daartoe gemachtigde, onderteekend. ingediend aan den bevoegden residentierechter, die daarmede handelt als in dezen titel is voorgeschreven.
2. Wanneer de eischer niet kan schrijven, kan hij zijne vordering mondeling voordragen aan den residentierechter, die haar in geschrift brengt of doet brengen. Deze bevoegdheid tot mondelinge voordracht geldt niet voor den gemachtigde.
3. Incidenten worden schriftelijk of mondeling ter terechtzitting aangebracht.
Artikel 926.
De vorderingen, bedoeld bij artikel 116/" van het Reglement op de rechterlijke organisatie worden ingediend als volgt:
die onder de letters b 1 en 2, c en d aan den residentierechter der plaats, waar het goed gelegen is;
die onder letter e aan den rechter bij artikel 971 van dit Reglement aangewezen;
die onder letter f aan den rechter der plaats, waar het aanbod of de gerechtelijke bewaargeving moeten geschieden, en als het aanbod of de gerechtelijke bewaargeving in een aanhangig proces voorkomen aan den rechter bij wien dit proces aanhangig is;
die. onder letter g aan den rechter voor wien het geding in conventie wordt gevoerd;
die onder letter h aan den residentierechter bij het derde lid van artikel 1036 van dit Re-



glement tot de kennisneming van het geschil aangewezen;
alle overige aan den residentierechter van de woonplaats van den gedaagde; indien er meer gedaagden zijn dan één, aan dien der woonplaats van één hunner ter keuze van den eischer;
indien de gedaagde geene bekende woonplaats heeft op Java en Madura, aan den residentierechter van zijne werkelijke verblijfplaats aldaar;
indien bij schriftelijke akte door den gedaagde woonplaats is gekozen. aan den residentierechter der werkelijke of gekozen woonplaats, ter keuze van den eischer.
Artikel 927.
1. Het verzoekschrift, of het ingevolge artikel 925 tweede lid opgemaakte geschrift moet inhouden :
1°. de namen en woonplaatsen van den eischer en van den gedaagde, alsmede, indien het verzoek door een gemachtigde wordt gedaan, van dien gemachtigde ;
2°. eene aanduiding van het onderwerp der vordering en datgene wat gevorderd wordt ;
3°. indien hetgeen gevorderd wordt niet bestaat in de betaling van eene geldsom en de bevoegdheid van den residentierechter afhankelijk is van de waarde der vordering, de schatting der waarde van het gevorderde, met betaling van welk bedrag vermeerderd met de wettelijke interessen de gedaagde kan volstaan. Deze schatting is onnoodig, indien aan de vordering tot opeisching van roerend goed een revindicatoir beslag is voorafgegaan en ook indien de vordering strekt tot ontruiming.
2. De akte van volmacht moet bij het ver-



zoekschrift, indien het door een gemachtigde is onderteekend, worden overgelegd.
Artikel 928.
1. Verzoekschriften, welke niet aan de bij het vorig artikel gestelde eischen voldoen of waarbij de volmacht niet is overgelegd, worden aan den eischer in persoon of diens gemachtigde met mondelinge of schriftelijke opgave van redenen ter verbetering of aanvulling dan wel ter bijvoeging van de volmacht teruggegeven of gezonden en in afwachting daarvan niet aangeteekend in het register bedoeld in artikel 941.
2. De mondelinge voordracht wordt eerst in geschrift gebracht, wanneer de eischer de gegevens heeft verstrekt om aan de in het vorig artikel gestelde vereischten te voldoen.
3. Terugzending bij gemotiveerde beschikking heeft plaats, en de in het eerste lid bedoelde aanteekening wordt achterwege gelaten, wanneer het verzoekschrift bij een anderen residentierechter had moeten worden ingediend of wanneer het al dadelijk duidelijk is dat de ingediende vordering ten aanzien van het onderwerp des geschils behoort tot de bevoegdheid van een anderen rechter.
4. Indien de vordering mondeling is ingediend, kan, in de bij het vorig lid bedoelde gevallen, de residentierechter het in geschrift brengen daarvan bij gemotiveerde beschikking weigeren.
5. Van de beschikkingen, in de twee voorgaande leden bedoeld, is hooger beroep toegelaten.
6 De krachtens het derde en vierde lid genomen beschikkingen en de daarop gevallen beslissingen in hooger beroep worden aangeteekend in het register bedoeld in artikel 941.



Artikel 929.
1. Van de vordering wordt door den griffier onverwijld aanteekening gehouden in het register bedoeld in artikel 941. Ten dage waarop die aanteekening heeft plaats gehad, wordt de vordering geacht ingesteld te zijn.
2. De residentierechter bepaalt daarna den dag en het uur, waarop de zaak voor het residentiegerecht zal dienen en doet partijen oproepen, teneinde alsdan te verschijnen, vergezeld van de getuigen, die zij wensehen te doen hooren en met medebrenging van de bewijsstukken, waarvan zij zich willen bedienen.
3. Bij de oproeping van den verweerder wordt hem tevens een afschrift der vordering uitgereikt met aanzegging dat hij daarop desverkiezende vóór of op den rechtsdag bij door hem of door zijn gemachtigde onderteekende schriftuur kan antwoorden.
4. Van .de in het tweede lid van dit artikel bedoelde beschikking wordt aanteekening gehouden in het daar vermelde register, alsmede op de minuut der vordering.
Artikel 930.
In zaken, tot de bevoegdheid van het residentiegerecht behoorende, waarin eene onmiddellijke beslissing wenschelijk en mogelijk is, kan de residentierechter op het daartoe strekkend mondeling verzoek van den eischer, wanneer de gedaagde vrijwillig is verschenen, onmiddellijk tot de behandeling en beslissing overgaan.
Artikel 931.
Bij de bepaling van den rechtsdag, wordt door den residentierechter rekening gehouden met den



afstand tusschen de woon- of verblijfplaats van partijen en de plaats, waar het residentiegerecht zitting houdt, en mag, behalve in spoedeischende gevallen, bij de beschikking als zoodanig te vermelden, de tijd welke tusschen de oproeping van partijen en den rechtsdag verloopen moet, op niet minder dan drie vrije dagen worden gesteld.
Artikel 932.
1. Alle oproepingen, aanzeggingen, beteekeningen en in het algemeen alle exploiten, welke voor den geregelden gang der zaak noodig zijn, geschieden door tusschenkomst en op last van den residentierechter door een tot het doen van exploiten bevoegden persoon.
2. Geene oproepingen, aanzeggingen of beteekeningen behoeven te geschieden aan hen, die blijkens het proces-verbaal der zaak ter terechtzitting , waarop de desbetreffende uitspraken of beschikkingen genomen zijn, in persoon of bij gemachtigde tegenwoordig waren.
Artikel 933.
1. De deurwaarders bij de residentiegerechten en bij de Europeesche rechtbanken zijn bevoegd tot het doen der bij de rechtspleging voor het residentiegerecht gevorderde exploiten, die tot tenuitvoerlegging van vonnissen daaronder begrepen.
2. Bij afwezigheid, belet of ontstentenis van zoodanige deurwaarders alsmede wanneer binnen tien palen van de plaats, waar het exploit binnen het rechtsgebied van den residentierechter moet worden gedaan, geen deurwaarder is gevestigd, kan door den residentierechter of te diens verzoeke door het hoofd van het plaatselijk bestuur,



een geschikt en vertrouwd persoon tot het doen der vereischte exploiten worden aangewezen.
Artikel 934.
1. Wanneer eenexploit, een getuigenverhoor of eene andere rechtshandeling moet geschieden huiten het rechtsgebied van den residentierechter, die van de zaak kennis neemt, roept hij daartoe de tusschenkomst in van zijnen ambtgenoot, ook buiten Java en Madura, binnen wiens gebied de handeling moet verricht worden, of. indien de handeling moet verricht worden binnen het rechtsgebied van den landraad te Makasser, van den raad van justitie te Makasser.
2. Hij, wiens tusschenkomst is ingeroepen, geeft aan die opdracht gevolg en stelt den rechter van wien de opdracht uitging onverwijld met zijne verrichting of bevinding in kennis.
Artikel 935.
1. Van alle exploiten, die betreffende de tenuitvoerlegging van het vonnis daaronder begrepen, wordt schriftelijk relaas, in de Nederlandsche taal of in het maleisch met latijnsche karakters geschreven opgemaakt, waarvan afschrift aan den beteekende in persoon of te zijner woonplaats wordt uitgereikt en het origineel aan den residentierechter ter hand gesteld of door tusschenkomst van het hoofd van het plaatselijk bestuur toegezonden wordt.
2. Indien echter de gedaagde, nadat hemde oproeping, in artikel 929 bedoeld, is beteekend, ophoudt woonplaats of werkelijke verblijfplaats op Java en Madura te hebben zonder aldaar voor de verdere behandeling der zaak woonplaats te hebben gekozen, zullen alle verdere in het eer-



ste lid bedoelde voor hem bestemde exploiten, worden aangeplakt aan de hoofddeur van het kantoor van het hoofd van het plaatselijk bestuur en zal een tweede afschrift worden beteekend aan het hoofd van het plaatselijk bestuur deibovengenoemde woon- of verblijfplaats, die het, zoo mogelijk, aan den gedaagde zal doen toekomen.
Artikel 936.
Alle vonnissen en beschikkingen worden door aanzeggingen ter kennis van de betrokkenen gebracht.
Artikel 937.
1. Alle vonnissen en beschikkingen, welke aan het eindvonnis voorafgaan, worden niet afzonderlijk opgemaakt, maaralleen opliet procesverbaal der zitting aangeteekend.
2. Het vonnis, waarbij de rechter zich onbevoegd verklaart, wordt onder de eindvonnissen gerekend.
Artikel 938.
Partijen kunnen van de vonnissen en van de in het vorig artikel bedoelde aanteekeningen inzage en op hare kosten afschriften bekomen.
Artikel 939.
Wanneer de veroordeeling tot iets anders strekt dan tot de betaling van eene geldsom en bovendien niet voor rechtstreeksche tenuitvoerlegging vatbaar is, zal het vonnis moeten behelzen de waardeeriug op een geldswaardig bedrag met welker voldoening de verweerder kan volstaan.
Artikel 940.
1. De griffier maakt van elke zaak een af-



wonderlijk doorloopend proces-verbaal op, waarin de namen en woon- ot verblijfplaatsen van partijen en van hare gemachtigden of raadslieden, alsmede het volgnummer der zaak in het in artikel 941 bedoelde register en de datum van iedere terechtzitting worden vermeld.
2. In dat proces-verbaal wordt, behoudens het bepaalde bij de artikelen 969 en 970, al het ter terechtzitting voorgevallene vermeld.
3. Dat proces-verbaal wordt door den residentierechter en den griffier binnen tweemaal vier en twintig uren na iedere terechtzitting of verrichting onderteekend.
4. Indien hetzij de residentierechter, hetzij de griffier zich in de onmogelijkheid bevindt om het proces-verbaal te onderteekenen, wordt daarvan door dengene, die niet in dat geval verkeert, op dat stuk melding gemaakt.
Artikel 941.
1. De griffier is bovendien verplicht een algemeen register aan te houden, waarin alle bij het residentiegerecht aanhangige zaken, elke zaak onder een afzonderlijk nummer, worden ingeschreven met de namen der partijen alsmede vanhare gemachtigden of raadslieden, zoo zij die mochten hebben.
2. In dat register wordt, met vermelding der dagteekening. kortelijk aanteekening gehouden van het in elke zaak voorgevallene en van de daarin genomen beslissingen.
Artikel 942.
1. De residentierechter is bevoegd en verplicht tot al datgene, waartoe de president van den



raad van justitie of de raad van justitie bij de toegepaste bepalingen bevoegd en verplicht is verklaard, en verricht zelf de taak, waarvoor de benoeming van rechters-commissarissen aldaar is toegelaten of voorgeschreven.
2. Hetzelfde geldt voor den griffier van het residentiegerecht ten aanzien van al datgene, waartoe de griffiers bij de raden van justitie bevoegd of verplicht zijn verklaard.
Artikel 943.
De residentierechter draagt zelf zorg voor de inschrijving der zaak op de rol van de zitting en is bevoegd om. indien hij dit voor den goeden en geregelden gang der zaak noodig acht, partijen bij de behandeling der zaak de noodige voorlichting te geven, haar te ondervragen en zelfs opmerkzaam te maken op de rechts- en bewijsmiddelen, welke zij kunnen aanwenden.
Artikel 944.
1. Partijen verschijnen in persoon voor den rechter, tenware zij verkiezen mochten zich door een gemachtigde te doen vertegenwoordigen. In dat geval is de rechter evenwel bevoegd om de persoonlijke verschijning van partijen te bevelen.
2. Ook kunnen partijen zich door een raadsman doen bijstaan.
3. De machtiging wordt verleden bij onderhandsche of notarieele akte van algemeene of bijzondere lastgeving, bij akte van bijzondere lastgeving voor den griffier van een residentiegerecht of mondeling ter terechtzitting als wanneer daarvan aanteekening wordt gehouden in het proces-verbaal.
4. De gemachtigden van partijen moeten



hunne woonplaats hebben binnen het rechtsgebied van den raad van justitie, onder welken het residentiegerecht behoort.
5. De partij, die zich door een gemachtigde doet vertegenwoordigen, wordt geacht woonplaats te hebben bij dien gemachtigde, tenzij hij zelf binnen het rechtsgebied van den residentierechter woont of eene andere woonplaats binnen dat rechtsgebied mocht hebben gekozen.
Artikel 945.
De behandeling der zaak geschiedt mondeling ter terechtzitting, onverminderd de bevoegdheid van partijen om aldaar door haar of hare gemachtigden dan wel raadslieden onderteekende schrifturen in te dienen. Deze schrifturen worden evenals de vordering en het antwoord, indien het schriftelijk is ingediend, ter terechtzitting voorgelezen.
Artikel 946.
1. Wanneer beide partijen verschenen zijn, hoort de rechter haar over en weder, en doet, zooveel mogelijk, dadelijk uitspraak.
2. Indien de uitspraak niet dadelijk kan plaats hebben, wordt zij op de terechtzitting tot een bepaaldelijk op te geven rechtsdag uitgesteld.
3. Aan de partij, die niet persoonlijk of bij gemachtigde bij de uitspraak tegenwoordig is, zal de inhoud van het vonnis, op last van den residentierechter, door een daartoe bevoegd persoon worden aangezegd.
4. Van de aanzeggingen en van den dag, waarop zij hebben plaats gehad, wordt door den griffier aanteekening gehouden aan den voet van het vonnis of, in de gevallen bedoeld bij artikel



937 eerste lid, aan den rand (in margine) vali de van het vonnis gedane aanteekening
Artikel 947.
Wanneer partijen ten dage dienende eenig uitstel verzoeken, zal de rechter dit verzoek, mits het hem gegrond voorkomt, toestaan en den rechtsdag bepalen, op welken partijen nader zullen moeten verschijnen.
Artikel 948.
1. Bij wraking van den residentierechter of wel indien hij meent, dat er eenige reden van wraking tegen hem bestaat, stelt hij de zaak uit tot den dag dat partijen nader zullen worden opgeroepen, en vraagt hij onverwijld de beslissing van den raad van justitie, in het eerste geval, onder toezending van een extract uit het proces-verbaal der zitting, betreffende de gronden waarop de wraking rust, of, zoo deze bij geteekende schriftuur is gedaan, van de desbetreffende akte, alsmede van zijn advies; in het tweede geval, onder roededeeling der vermeende redenen van verschooning.
2. In geval van toegelaten wraking of van gegrond bevonden reden van verschooning wijst de raad van justitie den rechtskundigen voorzitter van een der in de nabijheid gevestigde landraden als vervangend rechter aan, tenzij ter plaatse een rechtskundige vice president van den landraad is aangesteld.
3. Bij wraking of vermeende reden van veri schooning van den griffier beslist de residentiei rechter.
Artikel 949.
1. Het verzet tegen een verstekvonnis wordt



aanhangig gemaakt op de wijze voor de indiening van vorderingen bepaald. De gronden van verzet kunnen ten dage dienende mondeling worden aangevuld
2. Indien van meer dan één gedaagde één of meer niet niet verschijnen, bepaalt de rechter een nieuwen rechtsdag, waartegen de niet verschenen partijen nogmaals zullen worden opgeroepen.
3. Tusschen alle de partijen wordt uitspraak gedaan bij een en hetzelfde vonnis, hetwelk als een vonnis op tegenspraak gewezen wordt beschouwd , en waartegen geen verzet is toegelaten.
Artikel 950.
1. Indien de eischer ten dienenden dage na het antwoord van den gedaagde, vermeent gronden te hebben om van iemand vrijwaring te vorderen , zal hij den rechter, onder aanvoering van gronden, kunnen verzoeken de oproeping van dien persoon, hetzij Europeaan, hetzij inlander, te bevelen.
2. Hetzelfde geldt voor den verweerder, die zijn verzoek kan doen bij schriftuur van antwoord of bij zijn mondeling antwoord.
3. Bij toewijzing van het verzoek bepaalt de rechter met inachtneming van den bij artikel 931 aangegeven termijn een naderen rechtsdag, waarop het rechtsgeding zal worden voortgezet en gelast hij de oproeping van den waarborg met gelijktijdige uitreiking van een afschrift van het antwoord of van een extract van het procesverbaal der terechtzitting voor zoover het de gronden voor de vrijwaring aangevoerd vermeldt ei i doet hij hem aanzeggen zich van zijne ge-



tuigen te doen vergezellen en zijne bewijsstukken mede te brengen.
4. Dit uitstel is onnoodig, wanneer de waarborg ter terechtzitting aanwezig en tot dadelijk antwoord bereid mocht zijn.
Artikel 951.
1. Alle exceptiën moeten tegelijk met de verwering op de hoofdzaak worden voorgesteld op straffe van verval der niet voorgedragene exceptiën, en, indien niet ten principale geantwoord is, van het recht om zulks te doen. Echter zullen erfgenamen, weduwen en vrouwen, hetzij uit den echt, hetzij van tafel en bed, of van goederen gescheiden, die in termen van beraad zijn, hunne verwering tot een beroep daarop kunnen bepalen.
2. Indien de rechter onbevoegd mocht zijn uit hoofde van het onderwerp des geschils, is hij, ook al is de exceptie van onbevoegdheid niet voorgesteld, ambtshalve gehouden zich onbevoegd te verklaren.
3. Indien de vordering strekt tot opeisching van roerende zaken, zonder voorafgaand revindicatoir beslag, zal de schatting der waarde, die bij het verzoekschrift heeft plaats gehad, niet kunnen betwist worden op grond dat zij te laag is en de werkelijke waarde de bevoegdheid van den residentierechter zou te boven gaan.
Artikel 952.
1. Wanneer eene partij de echtheid betwist van een door de wederpartij overgelegd bewijsstuk , kan de residentierechter een onderzoek daarnaar instellen na afloop waarvan hij zal be-



slissen of het betwiste stuk al dan niet in het geding zal worden toegelaten.
2. Blijkt de noodzakelijkheid om bij dat onderzoek gebruik te maken van stukken, welke in handen zijn van openbare bewaarders, dan gelast de residentierechter, dat die stukken op eene daarvoor te bepalen terechtzitting worden overgelegd.
3. Bestaat er tegen de overlegging bezwaar, hetzij om den aard der stukken, hetzij wegens de verwijderde woonplaats van den bewaarder, dan beveelt de residentierechter dat de stukken hem binnen een bepaalden termijn op door hem te bepalen wTijze zullen worden toegezonden, of wel dat het onderzoek zal geschieden bij den residentierechter of door het hoofd van plaatselijk bestuur van de woonplaats van den bewaarder. De laatstbedoelde residentierechter ot het hoofd van het plaatselijk bestuur maken van hunne verrichting pi oces-verbaal op en zenden dit aan den eerstbedoelden rechter.
4. De bewaarder, die zonder geldige redenen in gebreke is om aan dien last tot overlegging of inzending te voldoen, kan ten verzoeke van de belanghebbende partij op bevel van den tot het onderzoek geroepen residentierechter of van het daarmede belast hoofd van het plaatselijk bestuur, door middel van lijfsdwang tot de overlegging of verzending worden genoodzaakt.
5. Wanneer het geschrift niet een gedeelte uitmaakt van een register, vervaardigt de bewaarder vóór de overlegging of de inzending een afschrift van het stuk, teneinde het afschrift tot na de terugontvangst van het oorspronkelijk stuk in de plaats daarvan te doen treden. Aan den voet van het afschrift teekent hij de aanleiding



tot de vervaardiging aan, welke aanteekening op de af te geven grossen en afschriften vermeld wordt.
6. De kosten worden door de partij, die het betwiste stuk overlegt, aan den bewaarder te goed gedaan tot het door den residentierechter, die de uitspraak heeft te doen, te begrooten bedrag.
7. Indien het onderzoek naar de echtheid van het overgelegde stuk het vermoeden van valschheid in geschrifte tegen nog levende personen heeft doen ontstaan. zendt de residentierechter de stukken aan de tot vervolging bevoegde autoriteit.
8. De voor het residentiegerecht aanhangige zaak blijft alsdan geschorst, tot na de beslissing
: in de strafzaak.
Artikel 953.
1. Wanneer partijen het over de daadzaken ! niet eens zijn en het verhoor der getuigen tot de 1 beslissinsr der zaak kan leiden, zal in de gevalllen, waarin het bewijs door getuigen is toegelaIten, de residentierechter, hetzij op verzoek van ieene der partijen, hetzij ambtshalve tot dat verIhoor terstond of, zoo noodig, op een nader te I bepalen rech sdag overgaan. Het verhoor wordt in het openbaar gehouden, tenzij de rechter om [gewichtige in het proces-verbaal te vermelden [ redenen mocht bevelen dat het geheel of gedeelttelijk met gesloten deuren zal plaats vinden.
2. Wanneer eene der partijen een inlander of :een daarmede gelijkgesteld persoon is, die ten opzichte der zaak in geschil niet rechtens is, of -zich niet vrijwillig heeft onderworpen aan de iwettelijke bepalingen voor de Europeanen geldende, is het getuigenverhoor in alle zaken, jgeene uitgezonderd, toegelaten.



3. De residentierechter bepaalt den termijn, welke tusschen de oproeping en verschijning der niet ten dienenden dage medegebrachte getuigen moet verloopen en draagt de oproeping der getuigen , in persoon of aan hunne woonplaats, op aan een tot het doen van exploiten bevoegd persoon.
Artikel 954.
De rechter zal den getuigen hunne namen, voornamen. beroep, ouderdom en woonplaats afvragen. mitgaders of zij aan partijen of aaneen harer in den bloede of door aanhuwelijking bestaan, en, zoo ja, in welken graad, en of zij hare loon- of huisbedienden zijn.
Artikel 955.
Partijen moeten hare wrakingen vóór het afleggen der getuigenissen voordragen. De getuigen worden ter zake gehoord en de rechter doet uitspraak zonder eenige voorziening. Indien de wraking wordt geldig verklaard, zal de gewraakte geene getuigenis afleggen.
Artikel 956.
De getuigen zullen ieder afzonderlijk ter terechtzitting gehoord worden na den eed te hebben afgelegd in artikel 1911 van het Burgerlijk Wetboek (§) voorgeschreven. Indien een getuige, die niet gewraakt is of zich niet verschoond heeft, weigert den eed of verklaring af te leggen, kan de residentierechter ten verzoeke van de belanghebbende partij, bevelen dat hij ten koste dier partij voor den tijd van ten hoogste drie maanden in gijzeling zal worden gesteld, tenware hij inmiddels aan zijne verplichting mocht voldoen
(§) De getuigen moeten, volgens de wijze hunner godsdienstige gezindheid, zweren of beloven dat zij de waarheid zullen zeggen.



of door den residentierechter in de zaak uitspraak mocht zijn gedaan.
Artikel 957.
Partijen zullen de vragen opgeven, die zij aan de getuigen wenschen gedaan te hebben, behoudens de bevoegdheid van den residentierechter om de niet ter zake dienende niet te stellen en zelf vragen te doen.
Artikel 958.
De partij, die meer dan vijf getuigen over hetzelfde feit zal hebben doen hooren, zal de kosten der verdere getuigenissen aan hare wederpartij niet kunnen in rekening brengen.
Artikel 959.
1, De getuige, die niettegenstaande behoorlijke oproeping niet verschijnt, wordt tot eene boete van ten hoogste vijf en twintig gulden en de te vergeefs aangewende kosten veroordeeld. De residentierechter zal opnieuw zijne oproeping gelastend. Blijft de getuige andermaal in gebreke te verschijnen, dan zal hij ten tweede male worden veroordeeld in de vergeefs aangewende kosten, eene boete van ten hoogste vijftig gulden en tot de vergoeding der schade door zijn wegblijven aan partijen veroorzaakt en kan de rechter bevelen dat hij door de openbare macht voor hem zal worden gebracht.
2. Indien de niet verschenen getuige bewijst, dat hij door wettige redenen verhinderd is geweest, op den bepaalden dag te verschijnen, ontheft de rechter hem van de tegen hem uitgesproken veroordeelingen.



Artikel 960.
Niemand die gevestigd is buiten het rechtsgebied van den residentirechter kan genoodzaakt worden om. tot het afleggen van getuigenis, voor dien rechter te verschijnen. Bij niet-verschijning van een opgeroepen getuige, die in zoodanig geval verkeert, mag deswege geene veroordeeling tegen hem worden uitgesproken, maar noodigt de residentierechter zijn ambtgenoot. binnen wiens ressort de getuige woonachtig is of verblijf houdt, of indien de getuige in de afdeeling Makasser woonachtig is of verblijf houdt, den raad van justitie aldaar, uit om de verklaring van den getuige af te nemen of te doen afnemen en het daarvan op te maken pfoces-verbaal ten spoedigste over te zenden Zoodanige uitnoodiging kan ook dadelijk plaats hebben zonder voorafgaande oproeping van den getuige.
Artikel 9G1.
Bij niet-verschijning van een binnen het ressort van den residentierechter gevestigden getuige wegens ziekte of andere wettige beletselen kan de residentierechter zich naar de woning van den Europeeschen getuige, die binnen vijf palen van het gebouw der terechtzitting woont, begeven teneinde het verhoor af te nemen. Ten aanzien van den inlandschen getuige of den Europeeschen getuige, die buiten die grens woont, kan het verhoor worden opgedragen aan een door het hoofd van het, plaatselijk bestuur aan te wijzen ambtenaar. Van die verhooren, waarbij partijen kunnen tegenwoordig zijn, wordt procesverbaal opgemaakt.



Artikel 962.
De inhoud van de in de voorgaande artikelen vermelde proeessen-verbaal, wordt ter terechtzitting aan partijen voorgehouden, indien zij niet bij het verhoor zijn aanwezig geweest.
Artikel 963.
1. Indien de residentierechter van oordeel is, dat de zaak door een onderzoek of opneming door deskundigen kan worden toegelicht, kan hij de zoodanigen, op verzoek van partijen of eene derzelve, of ambtshalve, benoemen en tevens dag en uur bepalen, waarop zij ter terechtzitting den eed zullen afleggen.
2. De residentierechter draagt het onderzoek of de opneming op aan drie personen, tenzij beide partijen verzoeken dat dit slechts aan één deskundige geschiede.
3. Partijen worden ter terechtzitting vóór de beslissing in de gelegénheid gesteld overeen te komen omtrent den deskundige of de drie deskundigen, welke zij wenschen benoemd te zien. Vragen partijen uitstel tot een naderen rechtsdag om ter zake overeen te komen, dan wordt dit verzoek toegestaan, tenzij de rechter vermeent dat tot uitstel geene aanleiding bestaat.
Artikel 964.
Op last van den residentierechter wordt de opdracht en het voorwerp van onderzoek of opneming aan de benoemde personen aangezegd met last om ten bepaalden rechtsdage te verschijnen Indien een benoemd deskundige vóór dien dag den rechter mededeelt dat hij de benoeming niet aanneemt of indien hij op het opgegeven uur en dag niet verschijnt, wordt door den residentie-



rechter op aanwijzing van pariijen of ambtshalve ten bepaalden rechtsdage een ander benoemd en het tijdstip van verschijning nader vastgesteld. De benoemde, die na eedsaflegging de opdracht niet volvoert, kan door den residentierechter worden veroordeeld tot vergoeding van kosten, schaden en interessen, indien de gevraagde schadevergoeding het bedrag van vijfhonderd gulden niet te boven gaat
Artikel 965.
1. Bij verschijning van de deskundigen ten bepaalden rechtsdage en nadat zij de in artikel 954 aangegeven vragen hebben beantwoord, worden partijen in de gelegenheid gesteld om mondeling of schriftelijk hunne wrakingen van de ambtshalve door den rechter benoemde deskundigen, wegens dezelfde redenen als de getuigen, voor te dragen. De op aanwijzing van partijen benoemde personen kunnen mede vóór de eedsaflegging worden gewraakt, mits de redenen van wraking zijn opgekomen na de benoeming. Over de wraking wordt door den rechter in het hoogste ressort, zoo mogelijk op den bepaalden rechtsdag, uitspraak gedaan. Wordt zij gegrond bevonden dan benoemt de rechter tevens op aanwijzing van partijen of ambtshalve een anderen deskundige.
2. Zijn geene wrakingen voorgesteld of zijn de voorgestelde verworpen, dan leggen de deskundigen op de wijze hunner godsdienstige gezindheid den eed af dat zij den rechter naar hun beste weten zullen voorlichten.
Artikel 966.
Na de eedsaflegging bepaalt de residentierech-



ter of de deskundigen hun verslag mondeling dan wel schriftelijk zullen uitbrengen. In het eerste geval worden zij op denzelfden of een nader te bepalen rechtsdag hetzij ter terechtzitting hetzij op een door den rechter aangewezen plaats gehoord in tegenwoordigheid van partijen of deze behoorlijk opgeroepen, die door tusschenkomst van den rechter vragen mogen stellen. In het laatste geval bepaalt de rechter een termijn binnen welken de deskundigen hun bij meerderheid van stemmen opgemaakt, met redenen omkleed en onderteekend verslag bij hem zullen indienen In geval van verschil van gevoelen kunnen de onderscheiden gevoelens met de daarvoor bestaande gronden worden opgenomen, maar mag daarbij niet vermeld worden welk het persoonlijk gevoelen is van ieder der deskundigen.
Artikel 967.
Alvorens hun verslag op te maken, mogen deskundigen de stukken der procedure ter griffie inzien en kunnen zij den rechter verzoeken hun nadere inlichtingen te verstrekken, waartoe deze zoo noodig partijen doet oproepen om op eenen bepaalden dag voor hem te verschijnen.
Artikel 968.
1. Na ontvangst van het verslag bepaalt de residentierechter een naderen rechtsdag, dien hij aan partijen doet aanzeggen. Vóór dien dag kan eike partij den rechter verzoeken de deskundigen op den naderen rechtsdag te doen tegenwoordig zijn, aan welk verzoek de rechter gehouden is gehoor te geven. Op dien dag wordt het verslag voorgelezen en partijen in de gelegenheid gesteld hunne opmerkingen te maken en aan de deskundigen — zoo zij aanwezig zijn — vragen ter zake te stellen.



2. Wordt het verslag niet binnen den gestelden termijn insediend, dan kan elke partij mondeling of schriftelijk den residentierechter verzoeken lijfs- t dwang uit te spreken tegen den deskundige, aan d wiens schuld de vertraging te wijten is. De rechter doet uitspraak na verhoor of oproeping van alle deskundigen.
Artikel 969.
In zaken, die in het hoogste ressort worden [ beslist, wordt de inhoud der verklaringen van getuigen of deskundigen niet in het proces-ver- 1; baal der zaak aangeteekend, maar zal het vonnis , behalve de vermelding der opgaven in artikel 954 genoemd, der eedsaflegging alsmede der wrakingen en daarop gegeven beslissingen, den summieren inhoud der afgelegde mondelinge verklaringen moeten behelzen.
Artikel 970.
1. Ingeval de rechter zich naar eene plaats in geschil begeeft, hetzij tot bezichtiging, hetzij tot het hooren van getuigen of deskundigen, zal hij vergezeld zijn van den griffier, die het proces-verbaal van de zaak, waarin de verrichting bevolen is, medebrengt.
2. De rechter kan op de plaats der bevolen verrichting en na verhoor van partijen, voor zooveel die, zoo noodig na behoorlijke oproeping, verschenen zijn, dadelijk uitspraak doen.
3. In zaken, aan hooger beroep onderworpen, wordt doo den griffier proces-verbaal opgemaakt als bij artikel 940 voor de terechzitingen is voorgeschreven.
4. In zaken, niet aan hooger beroep onderworpen, wordt gehandeld als bij artikel 969.



Artikel 971.
1. In de gevallen bedoeld bij de eerste, de tweede, de vierde en de vijfde afdeeling van den vierden titel van het derde boek, wordt het verzoek om beslag te leggen, of, in het geval voorzien bij artikel 761, den schuldenaar bij voorraad te gijzelen, schriftelijk of mondeling gedaan aan den residentierechter der plaats waar het beslag moet worden gelegd of de gijzeling moet geschieden.
2. Het mondeling verzoek wordt door of op last van den residentierechter in geschrift gebracht.
3. Bij beslag tot revindicatie van roerende goederen zal de waarde der goederen door den verzoeker moeten worden geschat en niet meer dan vijfhonderd gulden mogen bedragen.
4. Bij inwilliging van het verzoek, geschiedt de inbeslagneming of ingijzelingstelling op schriftelijken last van den residentierechter, met inachtneming' der formaliteiten, welke bij den derden titel van dit boek voor het executoriaal beslag op roerende goederen of, in het geval van artikel 761, voor de tenuitvoerlegging van den lijfsdwang zijn voorgeschreven.
5. Op de beslagen, bedoeld bij de tweedeen vijfde afdeeling van den vierden titel van het derde boek, is artikel 1001 van toepassing.
Artikel 972.
1 De vorderingen tot vanwaardeverklaring worden aangevangen op de wijze als bij artikel 925 is voorgeschreven.
2. Indien, bij de vordering tot vanwaardeverklaring van een beslag tot revindicatie van roerende goederen, degeen, bij wien de goederen zijn in beslag genomen, de bevoegdheid van den



residentierechter betwist, op grond dat de waarde der in beslag genomen goederen het bedrag van vijfhonderd gulden te boven gaat. zal dit geschil, met aanwending over en weder der gewone bewijsmiddelen worden beslist.
3 De exceptie van onbevoegdheid wordt in dit geval niet ambtshalve door den rechter toegepast.
Artikel 973.
1. Indien de eischer toelating verlangt om kosteloos te procedeeren, doet hij daartoe verzoek in het verzoekschrift of bij zijne mondelinge voordracht.
2. Indien de toelating door den verweerder verlangd wordt, wordt zij door hem aangevraagd bij zijn schriftelijk antwoord, indien hij zoodanig stuk indient, en anders ter terechtzitting vóór of bij zijn mondeling antwoord.
Artikel 974.
De veroordeeling in de kosten kan zich niet verder uitstrekken dan tot:
a. de exploitkosten;
b. de kosten der bewijsstukken;
c. de schrijfloonen voor de gevorderde en gegeven afschriften;
d. de zegels en griffierechten;
e. de kosten van getuigen, deskundigen, tolken , die van hunne beëediging daaronder begrepen, en die van plaatsopneming en ander gerechtelijke verrichtingen;
ƒ'. de kosten bedoeld in artikel 952;
g. de kosten van executie van het vonnis.
Artikel 975.
1. Bij het vonni3 zal het bedrag der tot aan



de uitspraak gemaakte kosten , voor zooveel zulks mogelijk is, worden bepaald.
2. Indien partijen zich over de vereffening der kosten, welke niet in het vonnis zijn opgenomen , of over die der kosten van executie niet kunnen verstaan, kan de meest gereede partij den residentierechter verzoeken het bedrag vast te stellen.
3. De residentierechter gelast daaroD, dat de partij te wier behoeve de veroordeeling in de kosten werd uitgesproken, binnen acht dagen ter griffie van het residentiegerecht eene opgaaf van de haar verschuldigde kosten ter inzage der wederpartij zal overleggen. en bepaalt tevens den dag, waarop partijen zullen worden opgeroepen.
Artikel 976.
1. Ten aldus bepaalden dage wordt het bedrag der kosten na verhoor van partijen, voor zoover zij zijn opgekomen, door den rechter vastgesteld, en daarvan, behalve in het proces-verbaal der zaak, ook op het vonnis aanteekening gehouden.
2. De vaststelling geschiedt volgens de bestaande tarieven, en bij gebreke daarvan, volgens begrooting van den rechter.
Artikel 977.
Indien na de in het vorig artikel bedoelde vaststelling van den staat der kosten nog nadere kosten gemaakt zijn, en partijen het over de vereffening niet eens kunnen worden, kan de meest gereede partij den residentierechter verzoeken het bedrag der kosten op de in de twee vorige artikelen bedoelde wijze, nader vast te stellen.



TWEEDE TITEL.
Van het rechtsgeding in hooger beroep en cassatie in zaken behandeld bij de residentiegerechten.
Artikel 978.
Partijen kunnen bij den raad van justitie in hooger beroep komen van de vonnissen gewezen door de residentiegerechten in zaken, 'waarin deze gerechten niet anders dan in het eerste ressort kunnen oordeelen. De artikelen 328, 329 en 330 (§) zijn op dit hooger beroep van toepassing.
Artikel 979.
1. Van de vonnissen en beschikkingen bij arlikel 937, eerste lid vermeld, kan geen hooger beroep worden ingesteld dan tegelijk met het beroep van het eindvonnis.
2. Dit beroep zal ontvankelijk zijn, zelfs wanneer die vonnissen en beschikkingen zonder voorbehoud van dengene, die er zich mede bezwaard acht, waren ten uitvoer gelegd.
Artikel 980.
De termijn van beroep is van dertig dagen, te rekenen van den dag der uitspraak, of, indien de appellant bij die uitspraak niet tegenwoordig is geweest, van den dag waarop het
(§) 328 In geschillen over onbevoegdheid, zal het beroep ontvankelijk zyn, ofschoon ook de rechter, wiens bevoegdheid betwist wordt, mocht kunnen kennis nemen in het hoogste ressort van de zaak ten principale.
329. Elke party welke zal berust hebben in een vonnis, zal niet meer ontvankelijk zyn om daarvan te komen in hooger beroep.
330 Van veroordeelingen bij verstek valt geen hooger beroep; doch indien de oorspronkelijke eischer van het vonnis in hooger beroep komt, z»l de gedaagde alle zyne verdedigingen insgelyks in het hooger beroep kunnen doen gelden, zelfs by wege van incidenteel beroep, zonder van het middel van verzet in eersten aanleg meer te kunnen gebruik maken
In het geval echter by het slot van artikel 81 voorkomende, zal de achterblijvende partij zich in hooger beroep kunnen voorzien, mits vooraf by voorraad, tegen het stellen van zekerheid, aan het vonnis voldoende, dan zelfs wanneer by dat vonnis de voorloopige tenuitvoerlegging niet mocht bevolen zjjn.



eindvonnis hem, ingevolge artikel 946, derde lid, is aangezegd.
Artikel 981.
De gedaagde in beroep kan van zijne zijde incidenteel beroep instellen, mits op de wijze en binnen den termijn in artikel 986 bepaald.
Artikel 982.
Het hooger beroep van het eindvonnis heeft, tenzij bij de aanteekening daarvan uitdrukkelijk het tegendeel is verlangd, ten gevolge, dat in hooger beroep mede wordt kennis genomen van de aan dat vonnis voorafgegane vonnissen en beschikkingen.
Artikel 983.
1. Het hooger beroep wordt aangevangen met eene verklaring, dat men van dat middel gebruik wil maken, door den appellant of diens op de wijze als bepaald in artikel 944, derde lid daartoe gemachtigde voor den griffier van het i'esidentiegerecht afgelegd, of aan dien griffier schriftelijk ingediend.
2. Indien de verklaring wordt gedaan door een gemachtigde, moet de akte van volmacht worden overgelegd, tenzij die akte reeds vroeger mocht zijn overgelegd of de volmacht mondeling ter zitting mocht zijn verleend.
3. Van de afgelegde of ingediende verklaring wordt onverwijld door den griffier aanteekening gehouden in het bij artikel 941 genoemde register, onder vermelding der dagteekening , waarop zij is afgelegd of ontvangen.
4. Die dagteekening geldt als tijdstip der verklaring, bij de berekening van den termijn van beroep.



Artikel 984.
Bij of na de verklaring, dat in hooger beroep wordt gekomen, maar in allen gevalle binnen den voor het beroep gestelden termijn van dertig dagen, kan door den appellant of zijn gemachtigde een onderteekende memorie, vergezeld van zoodanige bescheiden als hij geraden oordeelt, worden overgelegd of ingediend aan den griffier van het residentiegerecht, die van de ontvangst in voege als voren aanteekening houdt.
Artikel 985.
1. Nadat de memorie is ingekomen of de termijn voor de indiening verstreken, doet de residentierechter onverwijld aan de wederpartij, onder aanzegging. dat hooger beroep is ingesteld, een afschrift be teekenen van de memorie en van de daarbij overgelegde bescheiden.
2. Indien zich onder die bescheiden zoodanige bevinden, die, ter beoordeeling van den rechter wegens hun omvang of anderszins, niet voor overschrijving in aanmerking behooren te komen, kan met de aanzegging, dat zij ter inzage van de wederpartij ter griffie zijn neergelegd, worden volstaan.
Artikel 986.
1. De wederpartij of haar gemachtigde kan binnen dertig dagen na de dagteekening der aanzegging van het appèl op gelijke wijze eene memorie indienen met zoodanige bescheiden als zij geraden oordeelt.
2. Bij die- memorie kan door of namens haar de verklaring worden afgelegd, dat zij ook harerzijds in hooger beroep wenscht te komen.
3. Van de ontvangst der stukken en van de



verklaring, dat incidenteel appèl wordt ingesteld, zal door den griffier in voege als voren aanteekening worden gehouden op het register.
Artikel 987.
1. Nadat de memorie van antwoord is ingekomen, doet de residentierechter onverwijld afschrift daarvan en van de daarbij overgelegde bescheiden, behoudens het te dien aanzien bepaalde in het tweede lid van artikel 985, beteekenen aan den appellant.
2. Indien bij het antwoord incidenteel appèl is aangeteekend, heeft de appellant een termijn van veertien dagen om op het incidenteel appèl te antwoorden.
3. Afschrift van de memorie van antwoord op het incidenteel appèl en van de verdere bescheiden , welke haar mochten vergezellen, worden met inachtneming van het bepaalde bij artikel 985 in voege als voren aan den incidenteel appellant beteekend.
Artikel 988.
Uiterlijk binnen veertien dagen na de ontvangst van het antwoord van den geïntimeerde, of, indien incidenteel appèl is aangeteekend, van het antwoord van den incidenteel geïntimeerde, dan wel na het verstrijken van de voor de indiening dier schrifturen toegestane termijnen, zendt de griffier de tot de zaak betrekkelijke stukken, met het in de zaak opgemaakte proces-verbaal en een afschrift van het vonnis alsmede een extract van de op het register gehouden aanteekening van beroep, aan den griffier bij den betrokken raad van justitie.



Artikel 989.
1. In hooger beroep kan geen nieuwe eisch worden gedaan.
2 De oorspronkelijke verweerder kan echter nieuwe weren van rechten inbrengen, mits deze eene verdediging ten principale opleveren en niet in het geding ter eerste instantie zijn gedekt.
3. Hij zal nochtans, ook al wordt hij ten principale in het gelijk gesteld, kunnen veroordeeld worden in de kosten, veroorzaakt door het niet tijdig voorbrengen zijner weren.
Artikel 990.
1. De zaak wordt door den rechter in hooger beroep, zonder vorm van proces. op de stukken afgedaan, doch het staat hem vrij, alvorens bij eindvonnis uitspraak te doen, een nader plaatselijk of ander onderzoek, of een nader verhoor van partijen of getuigen. dan wel de overlegging van eenig bewijsstuk te gelasten.
2. De rechter in hooger beroep kan zoodanig onderzoek geheel of ten deele, naar omstandigheden, zelf houden met opvolging der voor de rechtspleging in eersten aanleg bestaande bepalingen dan wel opdragen aan den rechter in eersten aanleg of aan den residentierechter, binnen wiens rechtsgebied het onderzoek geheel of ten deele moet plaats hebben.
3. In elk geval worden partijen in de gelegenheid gesteld bij het onderzoek tegenwoordig te zijn en daarop gehoord te worden, waartoe zij op last van den rechter, die het onderzoek houdt, worden opgeroepen.
Artikel 991.
Indien een vonnis, waarbij de residentierech-



ter zich onbevoegd heeft verklaard, wordt te niet gedaan. zal de hoogere rechter de zaak ten principale naar denzelfden rechter verwijzen, uitgezonderd :
a. wanneer beide partijen vorderen, dat de hoogere rechter de zaak aan zich zal houden;
b. wanneer de hoogere rechter, naar den aard van het geding, gronden vindt om de zaak tot zich te trekken.
Artikel 992.
1. Het vonnia van den hoogeren rechter wordt in de gewone vormen opgemaakt en uitgesproken.
2. De griffier van den raad van justitie zendt onverwijld authentiek afschrift van het vonnis, in executorialen vorm opgemaakt, met de processtukken aan den eersten rechter en geeft kennis aan den officier van justitie van de nederlegging van het vonnis ter griffie. De officier van justitie neemt daarvan inzage en vraagt, dit noodig achtende, een authentiek afschrift.
Artikel 993.
Alle uitspraken van de raden van justitie in hooger beroep worden steeds beschouwd als op tegenspraak te zijn gewezen.
Artikel 994.
1. De tenuitvoerlegging zal in allen gevalle plaats hebben bij den rechter, die in eersten aanleg uitspraak heeft gedaan.
2. De griffiers der raden van justitie houden in een daartoe bestemd register, nauwkeurig aanteekening van de zaken . welke in hooger beroep van vonnissen van residentierechters worden aanhangig gemaakt. Die aanteekening moet bevatten de namen van partijen en de dagteekening



van het beklaagde vonnis, van het daarin ingesteld hooger beroep, van de incidenteele vonnissen en het eindvonnis in hooger beroep gewezen.
Artikel 995.
Zoodra de residentierechter de uitspraak van den rechter in hooger beroep heeft ontvangen, doet hij aan partijen aanzeggen, dat die uitspraak bij hem is ingekomen en dat zij daarvan inzage en te haren koste afschrift kunnen nemen ter griffie van het residentiegerecht
Artikel 996.
De artikelen 433 en 431 (f) zijn op de behandeling van het beroep in cassatie ia het belang der wet van toepassing.
DERDE TITEL.
Van de gerechtelijke tenuitvoerlegging van vonnissen in zaken, behandeld bij de residentiegerechten.
Artikel 997.
1. Met uitzondering van de gerechtelijke uitwinning van onroerende goederen. en van exe-
(t) 433. De voorziening in cassatie van den procureur- generaal by het hooggerechtshof in het belang der wet, geschiedt by een schriftelijk requisitoir, inhoudende de gronden van het beroep en eene bepaalde conclusie Een authentiek afschrift van het beklaagde vonnis, op ongezegeld papier, zoo noodig vergezeld van stukken, wordt daarbij overgelegd.
Bü het daarop door het hooggerechtshof te val en arrest wordt het beroep, indien het bevonden wordt ongegrond te z^jn , verworpen
In het tegenovergesteld geval wordt het beklaagde vonnis geheel of ten deele vernietigd, met verklaring dat zulks geschiedt in het belang der wet, en zonder eenig nadeel toe te brengen aan de rechten door partijen verkregen.
434. In aile gevallen van geheele of gedeeltelijke vernietiging wordt een authentiek afschrift van 's hofs arrest, op ongezegeld papier, kosteloos toegezonden aan den rechter die het vernietigde vonnis heeft gewezen.
De arresten in cassatie worden overgeschreven op de registers der rechterlyke collegien, welker vonnissen door het hooggerechtshof geheel of ten deele zyn vernietigd; van deze overschrijving zal op den kant der minuut van het vernietigd vonnis worden melding gemaakt.
De ambtenaren van het openbaar ministerie zyn in het byzonder belast met de zorg voor de uitvoering van dit artikel.



cutoriaal beslag op en verkoop van schepen, welke naar de voorschriften van den eersten. derden en vierden titel van het tweede boek bij de raden van justitie moeten plaats hebben, geschiedt de tenuitvoerlegging van alle rechterlijke gewijsden in de zaken in eersten aanleg bij de residentiegerechten behandeld, bij die gerechten, op last en onder leiding van den residentierechter, op de wijze als in de volgende artikelen is bepaald.
2. Op de tenuitvoerlegging der met vonnissen gelijkgestelde grossen en rechterlijke bevelschriften bedoeld bij artikel 440. zijn de voorschriften van het tweede boek toepasselijk.
Artikel 998.
1. Bij onwil of nalatigheid van den veroordeelde om in der minne aan het vonnis te voldoen, zal de partij, die tot de tenuitvoerlegging van het vonnis op de roerende goederen. of ook, indien het vonnis bij lijfsdwang uitvoerbaar verklaard is, op den persoon van den schuldenaar wenscht over te gaan, hetzij zelve, hetzij door haar op de wijze als bepaald bij artikel 944 derde lid daartoe gemachtigde, schriftelijk of mondeling verzoek doen aan den residentierechter om de tenuitvoerlegging van het vonnis te gelasten.
2. Indien het vonnis uitvoerbaar is verklaard bij lijfsdwang, kan de verzoeker tevens aangeven of hij tenuitvoerlegging op de roerende goederen of op den persoon van den schuldenaar, dan wel op beiden wenscht te zien toegepast.
3. In geen geval zal tot gijzeling worden overgegaan dan indien daartoe uitdrukkelijk verzoek is gedaan.
4. Van het gedaan verzoek en van de ver-



langde wijze van tenuitvoerlegging, wordt aanteekening gehouden op het vonnis.
Artikel 999.
1. De verzochte tenuitvoerlegging vangt aan met eene op last van den residentierechter aan den veroordeelde gedane aanzegging om alsnog binnen tweede dagen aan het vonnis te voldoen.
2. De winnende partij is verplicht om onmiddellijk na afloop van dien termijn, aan den residentierechter kennis te geven of te doen geven, of al dan niet aan het vonnis is voldaan.
Artikel 1000.
1. Indien binnen den gestelden termijn niet aan het vonnis is voldaan, vaardigt de re?idenlierechter, in geval van tenuitvoerlegging op de roerende goederen van den schuldenaar, een schriftelijken last uit om die goederen in beslag te nemen tot zoodanig bedrag als vermoedelijk noodig zal zijn om daarop de veroordeeling en de kosten der tenuitvoerlegging te verhalen.
2. Het beslag wordt geleed door een tot het doen van exploiten bevoegd persoon, bijgestaan door den griffier van het residentiegerecht of een an.der daartoe door den residentierechter of te diens verzoeke door het hoofd van het plaatselijk bestuur aan te wijzen Europeesch ambtenaar of beambte.
3. Van elk beslag wordt een gedagteekend proces-verbaal opgemaakt, onderteekend door den persoon, die het beslag legt, door den bijstaanden ambtenaar of beambte, en door dengene die volgens artikel 1002 met de bewaring der in beslag genomen goederen wordt belast. Het zal den last vermelden, krachtens welken het beslag



is gelegd. en eene nauwkeurige beschrijving behelzen van de in beslag genomen goederen. De inhoud van het proces-verbaal zal aan den persoon . tegen wien beslag gelegd is, zoo hij tegenwoordig is, worden medegedeeld. Wanneer hij ingevolge artikel 1002 met de bewaring der in beslag genomen goederen is belast, zoomede wanneer hij zulks verlangt, wordt hem een afschrift van het proces-verbaal verstrekt.
4. Een tweede afschrift zal worden gelaten aan den bewaarder, indien een ander dan de beslagene met de bewaring wordt belast.
5. De artikelen 448, 451 en 452 (f) zijn op dit beslag van toepassing.
(t) 448 Bijaldien de deuren gesloten zijn, of de opening daarvan geweigerd wordt, gelyk mede bijaldien geweigerd wordt eenige kamer of stuk huisraad te openen, mitsgaders wanneer by niet-tegenwoordigheid van den persoon tegen wien het beslag geschiedt, er niemand gevonden wordt om hem te vertegenwoordigen, zal de ambtenaar door wien de deurwaarder wordt bygestaan, bevoegd zyn om de deuren en het huisraad te doen openen.
Van hetgeen door, en in byzyn van dien ambtenaar, uit kracht van dit en de beide volgende artikelen, zal zyn verricht, zal melding gemaakt worden in het proces-verbaal van beslag.
449. Indien er by de inbeslagneming gereede penningen worden gevonden , zullen het getal en de muntsoort vermeld worden; de deurwaarder zal dezelve benevens al het geldswaarde hebbende papier overbrengen ter griffie van den raad van justitie, of wanneer het beslag is gelegd in eene andere residentie-afdeeling als die waarin de raad gevestigd is, onder bewaring van het plaatselijk bestuur, ten ware de executant en de geëxecuteerde, benevens de opposanten (indien er die zyn) omtrent eene andere plaats van bewaring mochten zyn overeengekomen.
450 Indien er bij de inbeslagneming andere papieren worden gevonden, zal de ambtenaar, die den deurwaarder vergezelt, dezelve moeten verzegelen.
451. Onverminderd de verbodsbepalingen en beperkende voorschriften, welke met opzicht tot het in beslag nemen van goederen by bijzondere wettelijke verordeningen, zyn of zullen worden vastgesteld, mog geen beslag op roerende goederen uit welken hoofde ook, gedaan worden:
iu. op zaken, welke de wettelijke bepalingen verklaren voor onroerend goed door bestemming;
2° op het noodige bed en beddegoed van de personen tegen welke het beslag gedaan wordt, en van hunne by hen inwonende kinderen, noch op de kleederen, waarmede de eerstgenoemde en hunne kinderen gekleed en gedekt zyn;
3ft. op de toerusting van personen in krijgsdienst, volgens hunne dienst en graad;
40. op de gereedschappen van ambachtslieden en werklieden tot hun persoonlijk bedryf behoorende;
Z. O. z.



Artikel 1001.
1. Met inachtneming der bij artikel 1000 voorgeschreven formaliteiten kan ook beslag worden gelegd op de lichamelijke roerende goederen van den schuldenaar, welke onder anderen mochten berusten.
2. Van het aldus gelegd beslag wordt op last van den residentierechter onverwijld' aan den schuldenaar aanzegging gedaan.
Artikel 1002.
1. De persoon met de inbeslagneming belast, zal, in overleg met den bijstaanden ambtenaar of beambte de in beslag genomen goederen geheel of gedeeltelijk aan den beslagene, zijne echtgenoote, bloed-of aanverwanten en huisgenooten, wanneer zij daarin bewilligen, ter bewaring overlaten, dan wel die goederen geheel of gedeeltelijk naar eene geschikte bergplaats doen overbrengen.
2. Gereede penningen en geldswaardige papieren zullen ten kantore van het hoofd van het
5°. op den in het huis voorhanden zijnde voorraad van spijs en drank, dienende tot de behoefte van het huisgezin, gedurende eene maand; 452. Insgelijks kan er geen beslag gelegd worden:
10. op de boeken betrekkelijk tot het beroep van den persoon tegen wien het beslag gedaan wordt, tot de som van twee honderd gulden, te zijner keuze;
2°. op de werktuigen en gereedschappen, dienende tot eenig onderwijs, of beoefening van kunsten en wetenschappen, ten bedrage van dezelfde som, en te zijner keuze;
3°. eindelijk, op twee buffels, of twee runderen, of één paard, of twse zwijnen, of twee geiten, of vier schapen, ter keuze, van dengene tegen wien het beslag gedaan wordt, met het benoodigde stroo en voeder voor dat vee gedurende eene maand.
Echter zullen de zaken in dit artikel opgenoemd, kunnen worden in beslag genomen:
1°. wegens levensbehoeften, verstrekt aan den persoon tegen wien het beslag gedaan is;
2°. wegens de gelden verschuldigd aan personen welke die voorwerpen vervaardigd, hersteld of verkocht hebben;
3°. wegens huren en pachten van onroerende goederen waarin of waarop de gemelde zaken voorhanden zijn.



plaatselijk bestuur worden overgebracht, tenzij met den geëxecuteerde eene andere plaats van bewaring mocht zijn overeengekomen.
3. Het in het eerste en tweede lid van dit artikel vermelde moet in het proces-verbaal van beslag worden opgenomen.
4 Indien onder de geldswaardige papieren zich bevinden titels van inschulden, die niet aan toonder luiden, zal de residentierechter, voor zooveel doenlijk, het beslag daarop doen aanzeggen aan den derden schuldenaar, met verbod van betaling aan den geëxecuteerde op straffe van onwaarde der betaling, onverminderd het recht van den executant en van de opposanten bedoeld in artikel 1007, om gelijke aanzegging te doen, indien zij daartoe termen meenen te vinden.
5. De betaling kan echter geldig worden gedaan aan den residentierechter, die de gelden doet overbrengen ten kantore van het hoofd van het plaatselijk bestuur.
Artikel 1003.
De schuldenaar, die zich tegen de tenuitvoerlegging wenscht te verzetten, moet daartoe. hetzij schriftelijk, hetzij mondeling, onder opgave der gronden, waarop het verzet berust, het verzoek doen aan den residentierechter, die het mondeling verzoek in geschrift brengt of doet brengen.
Artikel 1004.
1. De residentierechter doet een afschrift van het verzoek of van het daarvan opgemaakt geschrift ten spoedigste toekomen aan de wederpartij en deze, zoomede den opposant, oproepen



om op den dag en uur door hem te bepalen, te verschijnen voor het residentiegerecht.
2. Ten dienenden dage wordt het geding op de gewone wijze gevoerd en daarin uitspraak gedaan. De schuldena ir mag ter terechtzitting de aangevoerde gronden aanvullen.
Artikel 1005.
1. Het verzet stuit of schorst de tenuitvoerlegging niet, tenzij de residentierechter hare stuiting of schorsing in afwachting van zijne in kracht van gewijsde gegane beslissing mocht hebben gelast.
2. Zoodanige last zal steeds worden gegeven, wanneer een summier onderzoek tot het vermoeden leidt, dat het verzet niet ongegrond is.
3. Van den last tot stuiting of schorsing deitenuitvoerlegging wordt aanteekening gehouden op het verzoekschrift, of, indien het verzoek mondeling is gedaan, op het daarvan opgemaakte geschrift.
Artikel 1006.
1. De bepalingen der artikelen 1003, 1004 en 1005 zijn mede van toepassing op het geval dat een derde zich tegen de tenuitvoerlegging verzet, op grond van beweerden eigendom der in beslag genomen goederen, met dien verstande , dat zoowel de opposanten als de executant en de geëxecuteerde in het geding zullen worden opgeroepen.
2. Van de vonnissen, in de gevallen bij dit artikel en bij artikel 1004, twee lid genoemd, is beroep op den raad van justitie.
Artikel 1007.
1. De schuldeischers van dengene, wiens goe-



deren in beslag zijn genomen, kunnen in geen geval, zelfs niet uit hoofde van verschuldigde huur, eenige andere oppositie doen, dan tegen de afgifte der kooppenningen.
2. Die oppositie moet vóór den dag van verkoop schriftelijk of mondeling worden ingediend aan den residentierechter binnen wiens rechtsgebied het beslag is gelegd. De residentierechter zal de mondeling gedane oppositie in geschrift brengen of doen brengen.
3. De oppositie moet, behalve keuze van woonplaats binnen het rechtsgebied van den residentierechter, behelzen de gronden waarop zij berust, het beloop der som waarvoor zij wordt gedaan, of, indien dat beloop niet is uitgemaakt of verevend, het bedrag waarop het door den opposant wordt geschat. De schriftelijke oppositie kan worden gedaan door een bij bijzondere onderhandsche of voor een griffier van een residentiegerecht verleden, of een bij algemeene of bijzondere notarieele akte gemachtigd persoon.
4. Schriftelijke oppositiën, welke niet aan de bij het vorig lid gestelde eischen voldoen of waarbij -de volmacht niet is overgelegd, worden aan den opposant in persoon of aan den gemachtigde met mondelinge of schriftelijke opgave van redenen ter verbetering of aanvulling, dan wel ter bijvoeging van de volmacht teruggegeven of teruggezonden.
5. De mondelinge oppositie wordt eeist in geschrift gebracht, wanneer de opposant de gegevens heeft verstrekt om aan de in het derde lid gestelde eischen te voldoen.
6. Van de definitieve weigering om eene oppositie aan te nemen, wordt door den residentierechter eene gemotiveerde beschikking opgemaakt.



Van zoodanige beschikking is hooger beroep toegelaten.
7. Oppositiën, welke op of na den dag van verkoop worden ingediend, zijn nietig en van onwaarde en worden bij de verdeeling niet in aanmerking genomen.
Artikel 1008.
1. Artikel 462 (§) is op het geval van oppositie in artikel 1007 bedoeld, van toepassing.
2. Indien de persoon met het leggen van beslag belast, bevindt, dat de goederen reeds zijn in beslag genomen, zal hij niet opnieuw beslag kunnen, leggen; doch hij is bevoegd om de in beslag genomen goederen met het proces-verbaal te vergelijken, hetwelk aan hem te dien einde door den bewaarder moet worden vertoond. Hij zal alsdan kunnen beslag leggen op de goederen, welke niet in het proces-verbaal zijn begrepen.
3. Indien het bevorens gelegd beslag was gelegd op de wijze, bedoeld in den tweeden titel van het tweede boek, zal hij wijders handelen, zooals in artikel 463, eerste lid, (f) is voorgeschreven, en wordt verder de procesorde -van dien titel gevolgd.
4. Indien het beslag was gelegd op last van den residentierechter, zal hij het proces-verbaal van vergelijking aan dezen ter hand stellen. Die terhandstelling, waarvan door den residentierech-
(§) 462. De opposant kan geene andere vervolging aanvangen dan tegen de party, welker goederen zyn in beslag genomen, ten einde vonnis tegen tiaar te verkrijgen; tegen den opposant zullen geene procedures worden gevoerd, behoudens het onderzoek der wettigheid van zyne oppositie ter gelegenheid van de verdeeling der penningen.
(f) 463. Indien een deurwaarder wil beslag leggen, en bevindt dat de goederen reeds bevorens zyn in beslag genomen, zal hy niet opnieuw beslag kunnen leggen; doch hy heeft het vermogen om de in beslag genomen goederen met het proces-verbaal te vergelijken, hetwelk aan hem te dien einde door den bewaarder moet worden vertoond.



ter aanteekening wordt gehouden op het procesverbaal van het bevorens gelegd beslag, geldt als oppositie tegen de afgifte der kooppenningen.
5. Indien in het in het vorig lid bedoelde geval het bevorens gelegd beslag ten verzoeke van dengene, voor wiens rekening het gelegd is, wordt opgeheven, of hetzelve te zijnen aanzien, uit welken hoofde ook, buiten het geval van nietigheid in den vorm, wordt opgeheven, blijft het beslag stand houden ten aanzien van eiken opposant, die een executorialen titel heeft.
Artikel 1009.
1. De verkoop der in beslag genomen goederen geschiedt door den persoon bedoeld in artikel 1000, tweede lid, na tijdige bekendmaking volgens plaatselijk gebruik, door tusschenkomst van het vendukantoor op de gewone voorwaarden aan den meestbiedende.
2. De verkoop mag niet vóór den tienden dag na dien der inbeslagneming geschieden.
3. De veroordeelde is bevoegd om de orde aan te wijzen, naar welke de goederen zullen worden verkocht.
4. Zoodra de opbrengst der verkochte goederen zooveel bedraagt als de som, waarvoor de inbeslagneming en de oppositiën gedaan zijn, met de daarop en op den verkoop gevallen kosten, wordt de verkoop gestaakt en worden de niet verkochte goederen onmiddellijk aan den veroordeelde teruggegeven.
Artikel 1010.
1. Na verloop van den termijn voor het indienen van oppositiën gesteld, zal de residentierechter onverwijld aan het vendukautoor kennis



geven of en zoo ja door wie en voor welke bedragen er oppositie tegen de afgifte der kooppenningen is gedaan.
2. Indien er geen schuldeischer is, die verzet heeft gedaan, wordt door het vendukantoor overeenkomstig de deswege bestaande of later vast te stellen wettelijke voorschriften, aan dengene, op wiens verzoek het beslag is gelegd, na aftrek der kosten van executie. de som betaald. welke hem verschuldigd is, tot het bedrag van de opbrengst der executie. Indien er een overschot is, wordt dat aan den geëxecuteerde verantwoord.
Artikel 1011.
1. Indien er oppositie is gedaan en binnen acht dagen, te rekenen van den dag van verkoop, de executant, de geëxecuteerde en de opposanten niet tot overeenstemming kunnen komen over de verdeeling der kooppenningen, zal de meest gereede onder hen schriftelijk of mondeling verzoek kunnen doen aan den residentierechter, binnen wiens rechtsgebied de verkoop is geschied, om de verdeeling te doen plaats hebben.
2. De residentierechter zal het mondeling verzoek in geschrift brengen of doen brengen.
Artikel 1012.
1. De residentierechter zal het gedaan verzoek doen aanzeggen aan de iu artikel 1011 genoemde belanghebbenden.
2. Bij de aanzegging aan de opposanten wordt hun tevens gelast om binnen dertig dagen, op straffe van in de verdeeling niet te worden begrepen, bij den residentierechter over te leggen de titels, waarop hunne vordering berust, met opgave tevens of zij als bevoorrechte schuldeischers meenen te moeten worden gerangschikt.



ó. van üe overlegging wordt, naargelang zij geschiedt, aanteekening gehouden op het procesverbaal, dat door den residentierechrer van de verdeeling wordt opgemaakt.
Artikel 1013.
Na verloop van de dertig dagen bij artikel 1012 aangegeven, zal de residentierechter, naar aanleiding van het vonnis en van de door de opposanten ingediende stukken, eenen staat van verdeeling opmaken en ter griffie van het residentiegerecht nederleggen.
Artikel 1014.
Van de nederlegging van den staat wordt door hem aanzegging gelast zoowel aan den executant als aan den geëxecuteerde en aan de opposanten, met vermelding van de dagen en uren, waarop zij zich bij hem kunnen vervoegen tot het voorstellen hunner wederspraak.
Artikel 1015.
Indien binnen den tijd van veertien dagen na de in artikel 1014 vermelde aanzegging geen wederspiaak is gedaan, zal de residentierechter zijn proces-verbaal sluiten en het vendukantoor last geven tot uitbetaling aan den executant en de schuideischers van hetgeen hun volgens den staat toekomt.
Artikel 1016.
1. De wederspraak wordt gedaan op het proces-verbaal.
2. Zij wordt op last van den residentierechter aan de belanghebbenden aangezegd, met oproeping tegen dug en uur, waarop zij bij het residentiegerecht zal worden behandeld.



3. Ten dienenden dage worden de verschenen partijen in hare belangen gehoord en doet de residentierechter over het gerezen geschil uitspraak.
4. Van die uitspraak is hooger beroep op den raad van justitie toegelaten.
5. Het geding in hooger beroep wordt alleen gevoerd tusschen hen, die bij de wederspraak partijen zijn geweest.
Artikel 1017.
1. Indien binnen den termijn van tien dagen na de uitspraak geen beroep is ingesteld, zou, met inachtneming der uitspraak in het derde lid van artikel 1016 bedoeld, worden gehandeld als bij artikel 1015 is voorgeschreven.
2. Op gelijke wijze zal, met inachtneming van de uitspraak van den hoogeren rechter, worden gehandeld, indien het beroep is ingesteld en de bedoelde uitspraak bij het residentiegerecht zal zijn ingekomen.
Artikel 1018.
Artikel 492 (§) is op de verdeeling der kooppenningen van toepassing.
Artikel 1019.
1. Lijfsdwang heeft alleen plaats in de gevallen bij artikel 580 en 581 (f) aangeduid.
(S) 492. Na het sluiten van liet proces-verbaal van verdeeling, hebben de belanghebbenden onderling geen recht meer tot de interessen van hetgeen aan hen is aanbedeeld.
(f) 580. Lijfsdwang heeft alleen plaats in de gevallen, bij dit en het volgende artikel aangeduid:
io. wegens stellionaat;
'2o. in geval van herstelling in het bezit, na en ten gevolge van feitelijke ontzetting, voor de terusgave van



2. De artikelen 582 tot en niet 586 (f) zijn op de tenuitvoerlegging bij den residentierechter van toepassing.
vruchten, welke de overweldiger wederrechtelijk, gedurende liet bezit heeft genoten , en voor de aan de rechthebbenden toegewezen vergoeding van kosten, schaden en interessen;
3o. wegens bewaargeving uit noodzaak;
4o. vour de teruggave van penningen, welke gesteld zijn in bewaring van daartoe op openbaar gezag aangestelde per.-onen;
5o. voor do uitlevering van zaken, welke in handen zyn gesteld van sequesters, commissarissen en andere bewaarders;
6o. tegen alle openbare ambtenaren, voor de vertoonin^ van hunne minuten, wanneer dezelve in rechten bevolen is:
7o. tegen practizijns, notarissen, deurwaarders en andere ambtenaren, voor do teruggave der aan het ter zake van hunne ambtsverrichtingen, toevertrouwde titels, en van de penningen, welke zij in deze hoedanigheid voor hunne meesters hebbon ontvangen;
8o. voor de vergoeding van kosten, schaden en interessen, de som van een honderd en vijftig gulden te boven gaande, waartoe iemand jegens de beleedigde partij is veroordeeld, ter zake van misdrijf of onrechtmatige daad;
9o. voor het slot van rekening, verschuldigd door voogden, curators, gerechtelijke bewaarders en beheerders van plaatselijke en alle andere, door het openbaar gezag gevestigde of erkonde instellingen en gestichten, d.e tot het doen van rekening en verantwoording verplicht zijn , en voor alle teruggaven , welke , ten gevolge van gemelde rekening, moeten plaats hebben; lOo. tegen de vreemdelingen, omschreven bij artikel 5 der algemeene bepalingen van wetgeving, voor alle schulden, zonder uitzondji ing, ten behoeve van ingezetenen van Nederlandsch-lndie aangegaan;
llo. in alle gevallen waarin de wet uitdrukkelijk den lijfsdwang toe'aat.
Tegen gehuwde of ongehuwde vrouwen wordt de lijfsdwang alleen toegelaten in de gevallen, bij nommer 1, 2, 3, 5, 8 en lü hierboven voorzien. Z. O. Z.



Tegen personen welken den vollen ouderdom van vijf en zestig jaren hebben bereikt, heeft in burgerlijke zaken alleen lijfsdwang plaats in de gevallen, bij nommer 1. 4, 5, 6, 7, 8, 9 en 10 vermeld.
(f) 581. Lijfsdwang heeft mede plaats:
lo. togen alle kooplieden voor handels-schulden, zelfs voor de zoodanige, tot welke zij verbonden zijn jegens personen die geene kooplieden zijn.
De orderbriefjes, assignatien en andere handelspapieren , door eenen koopman onderteekend, worden geacht voor zijnen handel te zijn aangegaan, indien daarin geene andere oorzaak is uitgedrukt;
2o. tegen alle personen zonder onderscheid die eenen wisselbrief hebben geteekend als trekkers, acceptanten of endossanten, of denzelven door den borgtogt, aval genaamd, gewaarborgd hebben;
3o. tegen personen geene kooplieden zijnde, welke orderbriefjes, assignatien of andere handels-papieren hebben geteekend, of wel zoodanige wisselbrieven, welke, naar luid van artikel 101 dos Wetbooks van Koophandel, slecht voor gewone schuldbekentenissen worden gehouden; doch alleen indien de bovengenoemde personen zich verbonden hebben ter zake van koophandel ;
4o. tegen alle personen zonder onderscheid, voor de uitvoering van contracten aangaande ondernemingen van landbouw, en van contracten van zeehandel, of van zoodanige overeenkomsten welke daarmede bij de wettelijke bepalingen zijn gelijk gesteld.
Tegen gehuwde en ongehuwde vrouwen, geene openbare koopvrouwen zijnde, zijn de bepalingen van nommer 2, 3 en 4 van dit artikel niet toepasselijk.
(t) 582. In geen geval wordt lijfsdwang aan kinderen en verdere afstammelingen toegestaan, tegen hunne bloed- en aanverwanten in de opgaande linie.
(f) 583. Behalve in de gevallen bij artikel 580 en 581 vastgesteld, of die welke in het vervolg van tijd bij de wettelijke bepalingen mochten worden bepaald, kan geen lijfsdwang plaats hebben ; alle hiermede strijdige overeenkomsten zijn van rechtswege nietig, zelfs wanneer die buiten Nederlandsch-Indie zijn aangegaan.
(f) 584. Lijfsdwang mag nimmer worden ten uitvoer gelegd, dan uit krachte van een vonnis waarbij dezelve is uitgesproken. r/ _ „



Artikel 1020.
1. De kosten van het onderhoud van den gegijzelde komen ten laste van dengene aan wien de gijzeling is verleend en zullen van dertig tot dertig dagen vooruit aan den cipier worden betaald, volgens het tarief bedoeld bij artikel 587. (*)
2. Wanneer de schuldeischer vóór den een en dertigsten dag aan deze verplichting niet heeft voldaan, wordt op de daartoe strekkende vordering van den schuldenaar, mits voegende bijzijn verzoek een getuigschrift door den cipier afgegeven, waaruit blijkt dat het onderhoud niet is voldaan, of op aanvraag van den cipier, door den residentierechter dadelijk zonder eenige formaliteit, schriftelijk bevel gegeven tot ontslag uit de gijzeling.
3. Tegen het bevel tot ontslag is geenerlei voorziening toegelaten.
4. Van de uitvoering van het bevel tot ontslag wordt in dit en in ieder ander geval binnen vier en twintig uren door den cipier kennis gegeven aan den griffier van het residentiegerecht.
(f) 585. Verzet, h>oger beroep of cassatie, belet geenszins het ten uitvoer leggen van den lijfsdwanz, uitgesproken bij oen vonnis, hetwelk bij voorraad kan worden ten uitvoer gelogd; mits in dit geval zekerheid worde gesteld voor de vergoeding van kosten, schaden en interessen, waartoe de arrestant mocht worden veroordeeld.
(f) 586. Niemand kan ter zake van dezelfde schuld langer dan drie jaren in gijzeling worden gehouden.
Buiten de gevallen bij het laitste lid van artikel 580 vermeld, houdt de lijfsdwang in burgerlijke zaken op, zoodra de schuldenaar den vollen ouderdom van vijf en zestig jaren heeft bereik.
(f) 587. Bij de uitoefening van lijfsdwang is de schuldeischer verplicht iedere dertig dagen voor te schieten eene toereikende som tot onderhoud van den schuldenaar, volgens het door den Gouverneur-Generaal vastgesteld of later vast te stellen tarief. Z. O. Z.



Artikel 1021.
1. De artikelen 588 en 589 (f) zijn op de aanbeveling; in de gijzeling van toepassing.
2. Die de aanbeveling heeft gedaan, is gehouden om, op daartoe strekkende vordering, bij gelijke deelen tot de betaling van het onderhoud van den gearresteerde bij te dragen, en in dat geval mogen de gelden tot onderhoud verstrekt niet zonder diens toestemming door den arrestant worden teruggenomen. Die vordering wordt gedaan bij den rechter, bij wien de gijzeling is ten uitvoer gelegd.
Artikel 1022.
Artikel 591 (§) is van toepassing op het ontslag uit de gijzeling, met dien verstande, dat de toestemming tot ontslag ook kan gegeven worden
[St. '89 no. 89.1 Indien de sehuldeisoh>r in gebreke blijft vóór den één-en-dertigsten dag aan doze verplichting te voldoen, wordt, of op vordering vati den schuldenaar, mits voegende bij zijn verzoek een getuigschrift door den cipier afgegeven waaruit blijkt dat het onderhoud niet voorgeschoten is. of op aanvraag van den cipier, ter plaatse waar ren raad van justitie is gevestigd door den president van dien raad, en elders door hét hoofd van plaatselijk bestuur, dadelijk zonder eenigo formaliteit schriftelijk bevel gegeven tot 'ontslag uit de gijzeling.
Het bevel t >t ontslag, waartegen g'enerhande voorziening is toegelaten, wordt op de minuut van het geschrift, en zoo noodig met den sterken arm t ui uitvoer gelegd.
(+) 588. De schuldenaar kan in gijzeling aanbevolen worden door anderen, die insgelijks recht hebben om lijfsdwang tegen hem uit te oefenen.
Die zich wegens een misdrijf in hechtenis bevindt, kan ook worden aanbevolen, en hij zal krachtens de aanbeveling worden aangehouden, niettegenstaande zijn ontslag n de strafzaak mocht bevolen, of de tijd van zijne gevangenis mocht geëindigd zijn
(*) 589. De niet gheid der gijzeling heeft, om welke reden dezelve ook moge zijn uitgesproken, geenszins de nietigheid der aanbevelingen ten gevolge. Z. O. Z.



bij eene akte voor den griffier van een residentiegerecht verleden, of ook door eene mondelinge verklaring aan den residentierechter, op wiens last de gijzeling is geschied, die daarvan aanteekening houdt of doet houden op het procesverbaal van ingijzelingstelling en den cipier daarmede in kennis stelt.
Artikel 1023.
De artikelen 592 en 593 (f) zijn op de uitoefening van den lijfsdwang toepasselijk.
(f) 591. De schuldenaar die op eeno wettige wijze is in gijzeling gesteld, verkrijgt onherroepelijk zijn ontslag: lo. door de toestemming van den sohuldeisohor die hem heeft doen gijzelen , en van degenen die hem aanbevolen hebben, indien er zoodanige zijn.
Deze toestemming tot ontslag van den schuldenaar kan gegeven worden, het zij voor eonen notaris, het zij in het register waarin de gegijzelden zijn ingeschreven ;
2o. door do betaling of gerechtelijke bewaargeving der gelden, welke zoo wel aan den schuldeischer die den lijfsdwang uitgeoefend heeft, als aan degenen die hem aanbevolen hebben, verschuldigd zijn, mitsgaders van do verschenen interessen, van de vereffende kosten , van de kosten der gijzeling, en van de gelden tot zijn onderhoud voorgeschoten;
3o. door den vrijwilligen of gerechtelijken boedelafstand.
(§) 592. De schuldenaar wiens gijzeling nietig is ver! klaard, of die bij gebreke van voorschot tot zijn onderhoud is ontslagen, kan voor dezelfde schuld niet wederom i in gijzeling worden gesteld, dan ten minste één dag na i deszelfs ontslag.
(f) 593. Door de uitoefening van den lijfsdwang, wordt 1 het vervolgen en tenuitvoer leggen van beslag op goedei ren geenszins belet, noch geschorst.
Evenmin wordt door de tenuitvoerlegging van beslag (op goed"ren, de uitoefening van lijfsdwang belet of ges schorst.



Artikel 1024.
1. Indien van een vonnis uitvoerbaar bij lijfsdwang de tenuitvoerlegging op den persoon van den schuldenaar is gevraagd, geeft de residentierechter, indien binnen den bij artikel 999 gestelden termijn niet aan bet vonnis is voldaan, schriftelijken last tot gijzeling van den schuldenaar op een tot het doen van exploiten bevoegden persoon.
2. De deurwaarder, die den veroordeelde in gijzeling stelt, zal, indien zij wordt ten uitvoer gelegd op eene afdeelingshoofdplaats, door twee meerderjarige mannelijke getuigen worden vergezeld, en proces-verbaal van zijne verrichting opmaken.
3. De last tot gijzeling van eenen Europeaan of met dezen <ielijkgestelden persoon zal steeds op een Europeeschen deurwaarder of beambte moeten worden verstrekt.
4. De artikelen 595, 596 en 598 (§) zijn op de tenuitvoerlegging van den last toepasselijk.
Artikel 1025.
1. Wanneer de schuldenaar zich op grond van beweerde onwettigheid tegen de tenuitvoerlegging der gijzeling verzet en omtrent de stuiting of schorsing der tenuitvoerlegging eene dadelijke uitspraak verlangt, zal hij zich schriftelijk wenden tot den residentierechter. die de gijzeling heeft bevolen, of. desverkiezende, voor dien rechter worden gebracht, die in beide gevallen handelt als in de artikelen 1003, 1004 en 1005 is bepaald.
2. Worden de functiën van residentierechter
(§) Zie noot op bladzijden 74 en 75.



uitgeoefend door een rechtskundig voorzitter van een in de nabijheid gevestigden landraad, dan zal de schuldenaar kunnen worden gebracht voor den plaatselijken landraadvoorzitter, die alsdan handelt overeenkomstig de artikelen 1003 en 1005, en daarna de stukken ter verdere behandeling ten spoedigste doet toekomen aan den bevoegden residentierechter.
3. Indien de schuldenaar zich schriftelijk verzet , zal hij, in afwachting der beslissing van den rechter omtrent de stuiting of schorsing der tenuitvoerlegging, ter voorkoming van zijne ontvluchting kunnen worden bewaakt en indien behoorlijke bewaking onmogelijk is te achten met machtiging van het hoofd van het plaatselijk bestuur kunnen worden aangehouden.
4. De schuldenaar, die geen verzet doet of op wiens verzet de last tot stuiting of schorsing der tenuitvoerlegging niet is verkregen, zal dadelijk worden overgebracht in de naastbijzijnde tot gijzeling bestemde gevangenis.
Artikel 1026.
De persoon, die het bevel tot gijzeling ten uitvoer legt, vertoont dat bevel aan den cipier, door wien van elke ingijzelingstelling binnen vier en twintig uren wordt kennis gegeven aan den griffier van het residentiegerecht.
Artikel 1027.
1. De schuldenaar, die niet in verzet is gekomen op de wijze bij artikel 1025 omschreven is daardoor niet verstoken van het recht om, indien hij mocht beweren wederrechtelijk in gijzeling te zijn gesteld, de nietigverklaring zijner gijzeling bij den residentierechter te vragen.



2 Tot dat einde doet hij door tusschenkomst van den cipier een schriftelijk verzoek toekomen aan den residentierechter.
3. Indien hij niet kan schrijven, wordt hem gelegenheid gegeven om zijn verzoek mondeling voor te dragen aan den residentierechter, die het in geschrift brengt of doet brengen.
4. De residentierechter doet een afschrift van het schriftelijk verzoek. dan wel van het geschrift in het vorig lid bedoeld, ten spoedigste toekomen aan den schuldeischer, en dezen, zoomede den gegijzelde, oproepen tegen de eerstkomende terechtzitting, waarop, met inachtneming van artikel 931, de verschijning van partijen kan plaats hebben.
5. Ten dienenden dage wordt het geding op de gewone wijze gevoerd en daarin uitspraak gedaan.
6. Op gelijke wijze wordt gehandeld, indien de. schuldenaar vermeent eenige wettige reden van ontslag te kunnen aanvoeren. In al deze gevallen zijn de uitspraken van den residentierechter vatbaar voor hooier beroep. doch inmid- • dels bij voorraad uitvoerbaar.
Artikel 1028.
De aanbeveling in de gijzeling geschiedt door indiening aan den residentierechter van een daartoe strekkend schriftelijk of mondeling verzoek, ] met opgave van het bedrag waarvoor de aanbe- I veling geschiedt, en overlegging van het vonnis, i waaruit van het recht van den verzoeker om lijfsdwang tegen den schuldenaar uit te oefenen blijkt.
Artikel 1029.
1. De schuldenaar, wiens gijzeling nietig is verklaard, of die, bij gebreke van voorschot tot



zijn onderhoud, ontslagen is, kan niet weer voor dezelfde schuld in gijzeling worden gesteld, dan ten minste één dag na zijn ontslag.
2. Wanneer het ontslag uit de gijzeling is bevolen bij gebreke van voorschot tot onderhoud, mag de schuldeischer den schuldenaar niet wederom doen gijzelen, dan na drie maanden onderhoud te hebben voorgeschoten.
3. In alle gevallen wordt de reeds doorgestane tijd van gijzelen in mindering gebracht bij de berekening van den tijd voor den duur der gijzeling toegestaan.
Artikel 1030.
1. Die uit de gijzeling is ontvlucht, kan op het vioeger tegen hem verleend bevel terstond wederom in de gijzeling worden teruggebracht,
i onverminderd de vergoeding der veroorzaakte schade en kosten.
2. Indien hij opnieuw gegijzeld wordt, geldt Ihet laatste lid van artikel 1029.
Artikel 1031.
De griffiers van de residentiegerechten houden :een register van gijzeling aan, waarin worden aangeteekend:
1°. de bevelen tot gijzeling met vermelding van hunne dagteekening, van de namen en de woonplaatsen der personen, tegen wie zij zijn afgegeven en van den tijd gedurende welken die personen krachtens die bevelen in gegijzeling kunnen gehouden worden;
2°. de aanbevelingen, met vermelding van de idagteekening harer indiening, van de namen van Iden schuldeischer, van het bedrag waarvoor de laanbeveling geschied is, van de dagteekening



van het vonnis en van den rechter door wien het gewezen is;
3° de dag der ingijzelingstelling van den schuldenaar ;
4°. de verklaring bedoeld bij artikel 1022;
5®. de dag waarop de schuldenaar uit de gijzeling is ontslagen.
Artikel 1032.
1. De residentierechter doet zich'dit register eenmaal 's maands voorleggen en teekent het alsdan telkenmale voor „gezien", met vermelding der dagteekening.
2. Hij ziet voorts zorgvuldig toe, dat ieder gegijzelde, wiens tijd van gijzeling is verstreken, dadelijk worde ontslagen.
Artikel 1033.
Indien een vonnis tot ontruiming van onroerend goed moet worden ten uitvoer gelegd en de schuldenaar, na aanzegging, als in artikel 999 bedoeld, in gebreke is gebleven binnen den gestelden termijn aan het vonnis te voldoen, vaardigt de residentierechter een schriftelijken last uit op een tot het doen van exploiten bevoegden persoon, om, bijgestaan op de wijze als bij artikel 1000, tweede lid, is bepaald, desnoods met behulp van den sterken arm, het goed door den schuldenaar met de zijnen en het zijne te doen ontruimen en ledig maken.
Artikel 1034.
Indien bij vonnis de voorloopige tenuitvoerlegging met borgtocht is bevolen, wordt de last tot voorloopige tenuitvoerlegging niet verstrekt, dan nadat, ter beoordeeling van den residentie-



rechter, desnoods na verhoor of oproeping der wederpartij, de bevolen zekerheid is gesteld.
Artikel 1035.
In alle gevallen, waarin bij dezen titel hooger beroep is toegelaten , geschiedt dit op de wijze als in den vorigen titel is voorgeschreven. doch met inkorting der termijnen, zoo voor het afleggen of indienen der verklaring. dat men van dat middel gebruik wil maken, als voor het indienen over en weder der memoriën, van dertig en veertien op tien dagen
Artikel 1036.
1. Wanneer de tenuitvoerlegging van een vonnis bij het residentiegerecht, geheel of gedeeltelijk, moet geschieden buiten het rechtsgebied van den rechter, die in eersten aanleg van de zaak kennis nam, roept die rechter de tusschenkomst in van zijnen ambtgenoot, ook buiten Java en Madura, binnen wiens rechtsgebied de verrichtingen moeten plaats hebben, of, indien de verrichtingen binnen het rechtsgebied van den landraad te Makasser moeten plaats hebben, van den raad van justitie te Makasser.
2. Hij. wiens tusschenkomst ingeroepen is, is alsdan bevoegd en verplicht tot al datgene, waartoe eerstgenoemde zelf bevoegd en verplicht zou zijn. indien die verrichtingen binnen zijn rechtsgebied moesten geschieden, en doet onverwijld schriftelijke mededeeling aan den rechter, van wien hij de opdracht ontving, van hetgeen ter voldoening daaraan is verricht.
3. De bij de tenuitvoerlegging van het vonnis gerezen geschillen worden, voor zooveel die tenuitvoerlegging bij den residentierechter moet ge-



schieden, steeds berecht door den residentierechter, binnen wiens rechtsgebied de verrichtingen hebben plaats gehad.
Artikel 1037.
De in dit boek bedoelde akten van bijzondere lastgeving voor den griffier van een residentiegerecht verleden, zoomede de akten bedoeld bij artikel 1022, worden door de griffiers in origioali opgemaakt en uitgegeven.



REGLEMENT
op de Rechterlijke Organisatie en het beleid der Justitie in Nederiandsch-lndië. (Staatsblad. 1901 No. 15 juncto No. 168).
HOOFDSTUK IIA.
Van de residentiegerechten op Java en Madura.
Artikel 116a.
Ter hoofdplaats van elke door een resident of assistent-resident bestuurde afdeeling en voorts op zoodanige andere plaatsen als de GouverneurGeneraal daartoe aanwijst is een residentiegerecht gevestigd, bestaande uit een rechtskundig ambtenaar als rechter, bijgestaan door een griffier.
Artikel 116b.
Het rechtsgebied van het residentiegerecht is, tenzij de Gouverneur-Generaal anders bepaalt, gelijk aan dat van den ter plaatse gevestigden landraad.
Artikel 116c.
1. De in artikel 116a bedoelde functiën zijn opgedragen aan den voorzitter en den griffier van den landraad, binnen wiens rechtsgebied het residentiegerecht zijnen zetel heeft.
2. Voor de afdeeling Bawean worden de functiën van residentierechter uitgeoefend door den rechtskundige, die aangewezen wordt om het voorzitterschap van den aldaar gevestigden landraad te bekleeden in zaken betreffende misdrijven, op welke, afgezien van verhooging van straf krachtens artikel 25 of artikel 141 van het Wetboek van Strafrecht voor Inlanders, de straf des doods



of de straf naast die des doods is gesteld, of betreffende medeplichtigheid aan of poging tot een zoodanig misdrijf.
3. De tijdelijke vervanging van den voorzitter van den landraad strekt zich, tenzij een rechtskundig ambtenaar daartoe mocht zijn aangewezen , niet uit tot de functiën van residentierechter. Zij worden door of namens den Gouverneur-Generaal aan een rechtskundig ambtenaar opgedragen.
4. Alleen in geval van volstrekte verhindering van den voorzitter van den landraad mag de onder-voorzitter in burgerlijke zaken als residentierechter optreden.
Artikel 116e.
De Gouverneur-Generaal is bevoegd, waar hij zulks wegens plaatselijke of andere omstandigheden noodzakelijk acht, de in artikel 116c vereenigde functiën te scheiden en andere ambtenaren met die van residentierechter en van griffier van het residentiegerecht te belasten. Hij kan die scheiding beperken tot de berechting van burgerlijke zaken. De met het ambt van residentierechter belaste persoon moet steeds rechtskundige zijn.
Artikel 116 f.
De residentierechters nemen kennis in eersten aanleg, in burgerlijke zaken, behoudens in de gevallen voorzien bij de artikelen 125 en 159, van de rechtsvorderingen bij dit artikel onder de letters a tot en met h nader omschreven, ingesteld tegen Europeanen of met hen gelijkgestelden. die woonplaats, gekozen woonplaats of werkelijke verblijfplaats hebben op Java en Madura, alsmede tegen zoodanige woon-of verblijfplaats hebbende inlanders of met hen gelijkge-



stelden, die, voor zoover het onderwerp der vordering betreft, krachtens wettelijke bepalingen zijn of vrijwillig zich hebben onderworpen aan het voor Europeanen vastgestelde burgerlijke en handelsrecht, te weten:
a. indien de vordering loopt over eene bepaalde waarde, het bedrag van vijfhonderd gulden niet te boven gaande:
1°. van alle persoonlijke rechtsvorderingen, ook dan wanneer bij eene vordering tot betaling van interessen eener inschuld. de hoofdsom dezerinschuld meer dan vijfhonderd gulden bedraagt;
2°. van alle vorderingen tot betaling van erfpachten;
3°. van alle vorderingen tot opeisching van roerende zaken.
De bevoegdheid van den residentierechter houdt op:
1°. wanneer, bij verwering tegen eene der genoemde vorderingen, de rechtstitel wordt betwist, met het gevolg dat het geschil loopt over eene onbepaalde waarde of eene waarde, vijfhonderd gulden te boven gaande;
2°. wanneer eene der genoemde vorderingen een gedeelte betreft hetzij van eene grootere geldsom hetzij van eene algemeenheid van roerende zaken en de rechtstitel wordt betwist, met het gevolg dat het geschil loopt over eene onbepaalde waarde of eene waarde, vijfhonderd gulden te boven gaande;
b. over alle vorderingen, onverschillig over welke waarde zij loopen, wanneer zij strekken:
1°. tot vergoeding van schade, hetzij door menschen, hetzij door dieren toegebracht aan land, houtgewas, boom-, tuin- of veldvruchten;
2°. tot zoudanig herstel van en tot zoodanige



vergoeding van schade aan gehuurde onroerende goederen, als volgens de wet ten laste van den huurder komt;
3°. tot voldoening van arbeidsloonen en tot uitvoering van arbeidsovereenkomsten.
Onder „arbeidsovereenkomst" wordt hier verstaan de overeenkomst tusschen een arbeider en een werkgever, waarbij de arbeider tegen loon zijne arbeidskracht, onverschillig of het arbeid des geestes dan wel lichamelijken arbeid geldt, geheel of voor een gedeelte, voor zekeren tijd ter beschikking stelt van den werkgever. Als werkgever wordt niet beschouwd de Regeering van Nederlandsch-Indië;
c. van alle vorderingen, onverschillig over welke waarde zij loopen, wegens aanmatiging, zoo door verplaatsing van scheidsteekenen als anderszins, van gronden, boomen, heggen, slooten, afleidingen en belemmeringen van waterloopen, en waterleidingen, binnen 's jaarsenten nadeele van rechthebbenden op naar inlandsch recht bezeten gronden gepleegd;
d. van vorderingen, strekkende:
1°. tot ontruiming van gehuurde onroerende goederen, wegens geëindigde huur, zonder onderscheid van het bedrag der huur, tenzij de huurder een schriftelijk bewijs van bestaande, vernieuwde of verlengde huur, eene waarde van zeshonderd gulden, over het jaar berekend, te boven gaande, in het geding brengt;
2°. tot ontbinding van huur van onroerende goederen en tot ontruiming dientengevolge ter zake van wanbetaling der huurpenningen, indien die verschuldigde en niet betaalde huurpenningen niet meer dan zeshonderd gulden bedragen;
e. van de vordering tot vanwaardeverklaring



van een gelegd beslag, wanneer dit berust op eene tot hunne bevoegdheid behoorende vordering en bij de voorschriften betreffende de rechtspleging voor den residentierechter is toegelaten, alsmede van de vordering tot opheffing van zoodanig beslag;
f. van de vordering tot v;mwaariie- of tot nietigverklaring van een aanbod van betaling of van eene gerechtelijke bewaargeving, wanneer de waarde der zaak of der geldsom, die aangeboden of in bewaring gesteld is, de som van vijfhonderd gulden niet te boven gaat;
g. van de vordering in reconventie, die, wat het onderwerp des geschils betreft, tot hunne bevoegdheid behoort, ook dan wanneer het beloop dier vordering, gevoegd bij dat van de vordering in conventie, die bevoegdheid te boven gaat;
h. van alle vorderingen, naar aanleiding van geschillen over of bij de tenuitvoerlegging van vonnissen, voor zooveel die tenuitvoerlegging krachtens de voorschriften betreffende de rechtspleging voor den residentierechter bij de residentiegerechten moet geschieden.
Artikel II6/1.
Van de vonnissen door de residentiegerechten in burgerlijke zaken gewezen is hooger beroep op den raad van justitie:
1°. in de zaken bedoeld in artikel 116/' sub a en b, indien de gedane vordering meer bedraagt dan vijf en zeventig gulden, en in die sub a, ook indien de gedane vordering minder bedraagt dan vijf en zeventig gulden, maar de rechtstitel betwist wordt, met het gevolg dat het geschil loopt over eene waarde van meer dan vijf en zeventig guiden;



2°. in de zaken bedoeld in artikel 116 f sub c, e, ƒ en h zonder onderscheid van het bedrag der vordering;
3°. in de zaken bedoeld in artikel 116f sub d 1, indien een schriftelijk bewijs in het geding is gebracht van bestaande, vernieuwde of verlengde huur, eene waaide van honderd twintiggulden per jaar te boven gaande;
4°. in de zaken bedoeld bij artikel 116/' sub d 2, indien de verschuldigde en niet betaalde huurpenningen meer bedragen dan honderd twintig gulden;
5°. in de zaken bedoeld bij artikel 116f sub (/, zoo in conventie als in reconventie, indien beide vorderingen gelijktijdig zijn uitgewezen en beide of één van beide verkeeren in een der gevallen, waarin volgens vorenstaande regelen hooger beroep is toegelaten, zullende bij afzonderlijke uitwijzing op ieder der beide vorderingen vorenstaande regelen afzonderlijk van toepassing zijn.
Artikel 116/.
1. De in eersten aanleg tevens in het hoogste ressort door de residentiegerechten gewezen vonnissen zijn aan generlei nadere voorziening onderworpen.
2. Van de vonnissen der raden van justitie, waarbij in hooger beroep van door residentiegerechten in eersten aanleg in burgerlijke zaken gewezen vonnissen is rechtgedaan. is cassatie in het belang der wet toegelaten.
Artikel 116&.
Voor de toepassing van artikel 6 van dit Reglement wordt het residentiegerecht als hooger in rang dan de inlansclie rechtbanken en gerechten aangemerkt.



Artikel l\6l.
Bij ordonnantie kan aan de residentierechters worden opgedragen de benoeming van deskundigen tot waardeering van roerende of onroerende zaken voor de heffing van de rechten van successie en van overgang, het verleenen van bevelschriften tot het geven van inzage, afschriften of uittreksels dan wel tot het doen van mededeelingen uit memoriën van aangifte voor de rechten van successie en van overgang. Zoodanige ordonnantie wijst den residentierechter aan die bedoeld is alsmede de voor de deskundigen geldende procesregelen.







TARIEF
Van justitiekosten en salarissen bij de Residentiegerechten en Landraden op Java en Madura.
[Stb. 1872 No. 61 juncto Stb. 1901 No. 274].
AFDEELING I.
Griffie-rechten.
1. Met uitzondering van het hieronder bij artikel 2 a en f vermelde, zijn in zaken van misdrijf en overtreding geene griffierechten verschuldigd.
2. Als griffierechten zijn verschuldigd:
a. schrijfloon;
voor het uitreiken van afschriften van vonnissen en andere processtukken, welke door de belanghebbenden worden verlangd;
voor elke bladzijde gewoon papier, houdende 20 regels, elke van twaalf lettergrepen, ƒ0.50;
b. recht van redactie:
voor elke beschikking op een rekest, ..ƒ1:—
voor elke acte, als bedoeld in artikel 1037 van het Reglement op de rechtsvordering, ƒ 1.50.
c. voor het houden eener aanteekening van appèl of cassatie in de daarvoor bestemde registers, ƒ0.50;
d. voor het geven van inzage aan belanghebbenden , van stukken, die zich ter griffie bevinden, voor elk uur, de gedeelten voor een vol uur gerekend ƒ o.50;
e. voor het nazoeken in het archief van stukken, waarvan geene afschriften worden aangevraagd, ƒ1.— voor het aangewezen jaar. (ƒ1.—)
Indien geen of meer dan één jaar is aangewezen, ƒ 1.— voor het eerste, en ƒ 0.50 voor ieder ander jaar, waarin de nazoeking heeft plaats gehad. . . (1®. j. ƒ l.—, a. j. ƒ 0.50)



Voor het nazoeken van stukken, behoorende tot het archief van het loopende jaar, is niets verschuldigd.
f voor het opmaken der akte van berusting, bedoeld in art. 415 van het reglement op de uitoefening der politie, de burgerlijke rechtspleging en de strafvordering onder de inlanders en de daarmede gelijkgestelde personen op Java en Madura (Staatsblad 1848 n° 16), . . . ƒ 3. — ;
q. voor het tegenwoordig zijn bij de in-beslagname van roerende of onroerende goederen:
indien de in-beslag-name moet geschieden voor een bedrag van ƒ 500.— of minder, . ƒ 3.—;
indien ze geschieden moet voor een bedrag van meer dan ƒ 500.— tot f 1000.—, . . ƒ 4.—;
indien ze geschieden moet voor een bedrag boven de ƒ 1000.—, ... ... .ƒ5.—;
Indien de in-beslag-name moet plaats hebben op een afstand van één paal of verder van de griffie, is voor vervoermiddelen bovendien zeventig centen per paal, doch zulks alleen voor de heenreis, verschuldigd;
h. voor het in ontvangst nemen, bewaren en weder afgeven van ter griffie overgebrachte gelden of geldswaarde hebbend papier. van sommen beneden de ƒ 500.—, één ten honderd, van het meerdere tot f 1000.—, een half ten honderd en van het bedrag boven de ƒ 1000.—, een vierde ten honderd in het jaar. met dien verstande , dat, zoo de gelden of het papier slechts zes maanden of korter bewaard worden, de helft der belooning verschuldigd is.
Dit recht wordt voldaan door hem. aan wien de gelden worden uitbetaald
3. De Griffiers zijn verplicht bij het uitreiken van stukken, van welke rechten geheven worden,



het bedrag dier rechten, in dorso der stukken, gespecificeerd aan te teekenen. op straffe eener boete van ƒ 25.— voor elke overtreding.
1 Van het bedrag der griffierechten, welke overigens ten bate komen van den Griffier, wordt, indien aan dien ambtenaar een adjunkt of substituut is toegevoegd, door dezen '/* genoten.
Buitengewone Substituut-Griffiers genieten geen aandeel in de griffierechten.
5. Bij weigering of verzuim van voldoening der aan de Griffiers verschuldigde gelden of op het verlangen van dengene, van wien zij worden gevorderd, onderwerpt de Griffier zijne rekening ter begrooting aan den President.
Deze stelt alsdan onder de rekening zijne begrooting en een bevelschrift van ten uitvoerlegging.
Dit bevelschrift kan op de minuut ten uitvoer worden gelegd.
AFDEBLING N.
Loon van deurwaarders.
6. In zaken van misdrijf of overtreding is geen belooning aan de Deurwaarders verschuldigd.
7. In burgerlijke zaken is verschuldigd:
a. voor het dagvaarden van partijen en getuigen , hoe groot hun aantal zij, in iedere zaak. waarin geene bepaalde som gevorderd wordt, of waarin de vordering loopt over eene som niet hooger dan ƒ 100.—, . ... ƒ 1—,
wanneer de vordering loopt over eene som boven ƒ 100.—. doch niet hooger dan ƒ 500.—; ƒ2.— ;
wanneer die loopt over eene som boven ƒ 500.—. ƒ3.-;
b. voor het doen van elke aanzegging, die ingevolge de voorschriften van het reglement op



de uitoefening der politie, de burgerlijke rechtspleging en de strafvordering onder de inlanders en de daarmede gelijkgestelde personen op Java en Madura (Staatsblad 1848 n®. 16), moet geschieden, ƒ1.—;
c. voor het in-beslag-nemen van roerende of van onroerende goederen:
indien de in-beslag-name moet geschieden voor een bedrag van ƒ 500.— of minder, ƒ 1.—;
indien ze geschieden moet voor een bedrag van meer dan ƒ 500.— tot ƒ 1000.—, • •" . ƒ 2.—;
indien ze geschieden moet voor een bedrag boven de ƒ 1000.—, .... . .ƒ3.—;
d. voor vakatie bij den gerechtelijken verkoop van roerende of van onroerende goederen, wanneer de verkoop niet meer opbrengt dan ƒ 500.—, • • ■ ' ƒ3.-;
wanneer die niet meer opbrengt dan ƒ 1000. —, ƒ 4.—;
wanneer die meer opbrengt dan ƒ 1000.—, ƒ 5.
Hieronder zijn niet begrepen de kosten voor koelie- of prauwloon en huur van lokalen of bewaking , welke de Deurwaarders, indien zij noodig zijn geweest, bovendien als uitschotten mogen in rekening brengen.
e. voor het in gijzeling brengen van elk persoon ƒ5 — ;
f. voor het leggen, alsmede voor het opheffen van het conservatoir beslag, bedoeld bij artikel 223 van het reglement op de uitoefening der politie, de burgerlijke rechtspleging en de strafvordering onder de inlanders en de daarmede gelijkgestelde personen op Java en Madura (Staatsblad 1848 n° 16), . . . . ƒ 3.—.
8. Wanneer de verrichting moet geschieden op een afstand van één paal of verder van de woon-



plaats van den daarmede belasten persoon, is voor vervoermiddelen mede verschuldigd zeventig centen per paal, doch zulks alleen voor de heenreis.
Voor het dagvaarden van partijen en getuigen in dezelfde zaak tegen denzelfden rechtsdag op onderscheidene in dezelfde richting gelegen plaatsen wordt alleen de afstand naar de verst gelegen plaats in aanmerking genomen.
9. De Deurwaarders zijn op straffe der in artikel 3 bedreigde boete verplicht aan den voet van alle door hen uitgereikte stukken de daarop vallende kosten bekend te stellen.
10. Bij weigering of verzuim van voldoening der aan de Deurwaarders verschuldigde gelden, of op verlangen van dengene, van wien ze worden gevorderd, geschiedt de begrooting en invordering van de rekening, zooals in artikel 5 met opzicht tot de den Griffiers verschuldigde gelden is bepaald.
Slotbepalingen.
11. De Griffiers en de Deurwaarders of als zoodanig fungeerende personen zijn bevoegd de vooruitbetaling van de door hen te doene uitschotten te vorderen.
12. Zij mogen, uit welken hoofde en onder welk voorwendsel ook, geene andere en hoogere rechten en belooningen vorderen of ontvangen of doen vorderen of ontvangen, dan die, welke hun bij dit tarief zijn toegestaan; bij overtreding zijn zij tot teruggave en vergoeding van kosten, schaden en interessen verplicht, onverminderd de vervolging tot straf, indien daartoe termen zijn.
13. De rechten en loonen in dit tarief geregeld, komen, voor zoover zij niet volgens de voorschriften van het reglement op de uitoefe-



ning der politie, de burgerlijke rechtspleging en de strafvordering onder de inlanders en de daarmede gelijkgestelde personen op Java en Madura (Staatsblad 1848 n° 16) onder de veroordeeling in de kosten kunnen worden opgenomen of' uitdrukkelijk anders is bepaald, ten laste van dengene, ten wiens behoeve of op wiens verlangen de werkzaamheden, waarvoor zij gevorderd worden, zijn verricht.
Echter kunnen door Griffiers en Deurwaarders nimmer andere kosten aan den lande worden in rekening gebracht, dan de vergoedingen of verschotten bedoeld bij de artikelen 2 g laatste alinea, 7 d en 8 van dit tarief.



Bladwijzer.
REGLEMENT
op de burgerlijke rechtsvordering voor cle residentiegerechten op Java en
EEESTE TITEL. Blz: Van de wijze van procédé eren in eersten aanleg 5 t/m 119.
TWEEDE TITEL.
Van het rechtsgeding in hooger beroep en cassatie in zaken, behandeld bij de residentiegerechten . . 120 t/m 126.
DERDE TITEL.
Van de gerechtelijke tenuitvoerlegging van vonnissen in zaken,
behandeld bij de residentiegerechten 126 t/m 150.
REGLE M "X"
op cle burgerlijke rechtsvordering voor <le Raden van Justitie en het Hooggerechtshof, van toepassing verklaard op liet rechtsgeding bij cle Kesiclentiegerechten.



Eerste boek. EERSTE TITEL. Algemeene bepalingen.
EERSTE AFDEELING.
Blz :
Van exploiten van dagvaarding,
aanzegging en beteekening ... 5 t/m 15.
TWEEDE AFDEELING.
Van de terechtzitting .... 1.5 t/m 18.
DERDE AFDEELING.
Van de rechten en het wraken derzelve 19 t/m 22.
VIERDE AFDEELING.
Van vonnissen in het algemeen. 22 t/m 28.
VIJFDE AFDEELING.
Van vrijwaring 28 t/m 30.
ZESDE AFDEELING.
Van vonnissen bij verstek en van verzet 30 t/m 34.
ZEVENDE AFDEELING.
Van nietigheid 34 en 35.
TWEEDE TITEL.
Van de manier van procedeeren bij de Raden van Justitie en het Hooggerechtshof, in eersten aanleg.



EERSTE AFDEELING.
Blz:
Van de dagvaardingen .... 36 t/m 40.
TWEEDE AFDEELING.
Van de verwering en het voldingen der zaak 40 t'm 45.
DERDE AFDEELING.
Van voorloopige verzoeken en van exceptiën .... ... 45 t/m 48.
NEGENDE AFDEELING.
Van het hooren der partijen. . 48 t'm 50.
TIENDE AFDEELING.
Van incidenteele vorderingen. . 50 en 51.
ELFDE AFDEELING.
Van reconventie 51 en 52.
TWAALFDE AFDEELING.
Van het schorsen en het hervatten van het rechtsgeding .... 52 t/m 54.
DERTIENDE AFDEELING.
Van ontkentenis van gerechtelijke verrichtingen 54 t/m 57.
VEERTIENDE AFDEELING.
Van verwijzingen naar een ander gerecht en van jurisdictie-quaestiën 57 en 58.



VIJFTIENDE AFDEELING.
Blz:
Van het doen van afstand der instantie 5i>.
ZESTIENDE AFDEELING.
Van het vervallen der instantie. 59 en 60.
ZEVENTIENDE AFDEELING. Van voeging en tusschenkomst . 60 en 61.
DERDE TITEL. Van rechtspleging in zaken uan koophandel 61 t/m 65.
TIENDE TITEL.
Van verzet door derden .... 65 en 66.
1 >erde boek.
VIERDE TITEL.
Van middelen tot bewaring van zijn recht.
EERSTE AFDEELING.
Van het beslag tot revindicatie van roerende goederen 67 en 68v
TWEEDE AFDEELING.
Van inbeslagneming of arrest in handen van den schuldenaar . . 68 t/m 70.
VIERDE AFDEELING.
Van pandbeslag voor huren en pachten . , 70 t/m 72-



VIJFDE AFDEELTNG. Blz:
Van beslag tegen schuldenaren,
die gcene bekende woonplaats hebben, en tegen vreemdelingen. . . 73 t/m 76.
ZESDE TITEL.
Van eenige bijzondere rechtsplegingen.
DERDE AFDEELING.
Van aanbieding van betaling en gerechtelijke bewaargeving of consignatie 77 t/m 80.
VJERDE AFDEELING.
Van de machtiging eener getrouwde vrouw 81.
NEGENDE AFDEELING.
Van dwang-uitgifte van acten . 81 t/m 84.
TIENDE AFDEELING.
Van rechtsweigering en evocatie 84 t/m 86.
TWAALFDE AFDEELING.
Van de toelating om kosteloos te procedeeren 86 t'm 91.
DERTIENDE AFDEELING.
Van voorloopig getuigen-verhoor 91 t/m 94,



Yi i i :> r
op de Kechterlijke Organisatie en liet beleid der- .Justitie in Nederlandsch-Indië.
Hoofdstuk. II A.
Van de residentieg er echten op Java en Madura 151 t/m 157.
TARIEF van justiliekosten en salarissen bij de Residentie gerechten en Landraden op Java en Madura
AFDEELING I.
Griffie-rechten 159 t/m 160.
AFDEELING II.
Loon van deurwaarders . . . 161 t/m 163. Slotbepalingen ........ 163 en 164.







?







1