ilt/2
GIDS
VOOR
B USSU M
EN
NAARDEN
UITGAVE VAN DE VEREENIGING VOOR VREEMDELINGENVERKEER VOOR BUSSUM EN NAARDEN
B 71



Hotel Calé-Restaurart „De fantoom", Brinklaan 86, Bram
Gelegen in het centrum der plaats — Telefoon Interc. 153
W. ENGELBLIK j Chr. ENGELBLIK j
coiffeur coiffeuse
SALON VOOR HEEREN I SALONS VOOR DAMES 1
I HINIl 2, IIISI HET FÜSIKHIIIOÜR, BUSSIIM, TEIEF. 342 - GEVESTIGD SEDERT 1893 |



GIDS VOOR BUSSUM EN NAARDEN



Bosch van Bredius. (Foto C. Verschuur)



GIDS
VOOR
B USSU M
== EN
NAARDEN
UITGAVE VAN DE VEREENIGING VOOR VREEMDELINGENVERKEER VOOR BUSSUM EN NAARDEN



HET BUREAU DER VEREENIGING VOOR VREEMDELINGENVERKEER IS VOORLOOPIG GEVESTIGD IN HET RAADHUIS TE BUSSUM, INGANG AAN DE NOORDZIJDE, EN GEOPEND DES VOORMIDDAGS VAN IO TOT 12 UUR



BUSSUM
EEN STUKJE GESCHIEDENIS
Als alle Gooische dorpen heeft Bussum z'n Brink, eertijds het centrale knooppunt van alle dorpswegen, die het karakter van de plaats bepaalt. In oorsprong waren om zulk een Brink de hoeven der gezeten boeren geschaard en meer achteraf, kris-kras dooreen gebouwd, stonden de woningen en gedoetjes der onderhoorigen.
De paden tusschen die woningen werden later de wegen en zijn tegenwoordig de straten van de dorpskom, die daardoor het beeld van een spinneweb vertoont, maar minder systematisch, meer toevallig gegroeid, zonder plan. Voor een vreemde is 't moeilijk wijs te worden uit dat warnet van straatjes en een modern Gemeentebestuur, dat het verkeerswezen dient te bevorderen, brengt het tot vertwijfeling.
Bij vergelijking van den Bussumschen Brink met dien der andere Gooische dorpen, valt het op, dat Bussum in z'n oorsprong al een zeer onaanzienlijke buurtschap moet zijn geweest, want rond die kleine plek was slechts plaats voor een gering aantal boerenhoeven.
Inderdaad was het dorp Bussum het kleinste en geringste onder de Gooische nederzettingen. De ligging onder den rook van de vestingstad Naarden, de grensvesting tusschen Holland en het Sticht, was dan ook al zeer ongunstig. Nog meer dan het overige platte land van het Gooi, had Bussum voortdurend te lijden van de requisities der stroopende benden, het dorpje werd meermalen afgebrand, door vriend en vijand.
Maar toch kwamen de bewoners, hoe vaak hardhandig verjaagd, telkens terug en werden de puinhoopen weer bewoonbaar gemaakt, want het gehucht, waar de heerbanen van Amersfoort en Utrecht naar Amsterdam tezamen kwamen, was als pleisterplaats in trek. De voerlui en paarden-verwisselaars konden daar, naast herbergiers hun brood verdienen.
Had het gehucht misschien in overoude tijden een bestuurlijke zelfstandigheid gekend, na het bouwen van het nieuwe Naarden in 1350, werd het een buurt der stad, daarvan door heidegronden gescheiden. Een buurt, waarin het uitoefenen van ambachten, als zijnde ten nadeele van de stadbewoners, was verboden, waar bij de gratie twee winkels mochten worden gehouden, mits de waren uit de stad werden betrokken. En toen eindelijk in het laatst der zeventiende eeuw de groote weg door Naarden heen naar Laren werd verlegd, verzonk het gehucht al verder in onbeduidendheid.
Dat VanOllefeninzijn,,Stad-enDorpbeschrijvingen"in 1790Bussum al noemt het schoonst gelegen dorp van Gooiland, bracht in die dagen, toen het landelijk schoon meer aan den waterkant gezocht werd, geen uitkomst; ver van de wegen, lag het vergeten in het groen. Naast de kneuterboertjes, die de schrale akkers bebouwden en hun schapen



lieten grazen in de heide, waren er nog enkele inwoners, die een schamel bestaan vonden in de zanderij.
Dit afzanden der hooge gronden om de stad Naarden werd vooral beoefend in het belang van de inundatie der vesting. De lage gronden, nu grootendeels ingenomen door kweekerijen, of reeds weer opgehoogd en bebouwd, ontstonden. Tot aan den hoogen rand van den Huizerweg, ziet men nog de zanderijslooten.
De voogdij van de stad Naarden werd meer en meer als een knellend juk gevoeld en toen in 1795 de Franschen de revolutie in het land brachten, staken de Bussummers de koppen bij elkaar om de omwenteling met een afwenteling van het Naardensche juk te bekronen.
Toch duurde het tot na de restauratie, n.1. tot 1816, voor de wettelijke beslissing in deze genomen werd. Op 1 Mei 1817 werd de Bussumsche Gemeenteraad geïnstalleerd.
Van dat tijdstip dateert het bestaan van Bussum als zelfstandige gemeente, zoodat het een der jongste zusjes in den lande kan worden genoemd.
In de eerste jaren der afscheiding telde Bussum nauwelijks 500 inwoners, hetgeen bij de rond 1800 zielen, die Naarden telde, een niet onbeduidende aderlating beteekende. Het is dus wel begrijpelijk, dat Naarden met deze regeling, al bracht die een jaarlijksche erfpacht van ƒ 350.— in het laadje, welke schatting ondanks veel tegensputteren tot op den huidigen dag betaald wordt, niet zeer was ingenomen.
Het staan op eigen beenen bracht Bussum niet de zoozeer gehoopte welvaart, noch bevolkingstoename. Die geringe aanwas der bevolking liep zoozeer in 't oog, dat de Provinciale Gouverneur er zijn bevreemding over uitsprak. 25 Jaar na de onafhankelijkheidsverklaring was het bevolkingscijfer nog slechts 800 en weer moest er bijna 25 jaar verloopen, alvorens het eerste duizendtal vol was.
Nadien ging het beter, vooral 's zomers begon men Bussum te bezoeken , er ontstonden pensions en optrekjes en toen eindelijk in 1874 de spoorlijn in gebruik genomen werd, begon het te dagen.
Het station verrees midden in de vlakte tusschen Naarden en Bussum. Het verkreeg den naam Naarden-Bussum. De rustige rust in het dorpshuishouden was gedaan. Er moest een weg worden aangelegd van het station naar het dorp.
Het hotel „Vlietlaan" werd gebouwd, er kwam een weg, de „Thierensweg" naar Naarden, waar de gracht door de Kippebrug werd overspannen. Het Spiegel begon men te exploiteeren, daar werden enkele lineaalrechte lanen ontworpen, en voor de rest hield men zich aan de boschpaden. De strijd tusschen het oude en het nieuwe Bussum, die tot in het begin van deze eeuw heeft voortgeduurd, ontbrandde.
Alles ging met horten en stooten en met groeistuipen gepaard. Verschillende Kerkelijke Gemeenten werden gevestigd, kerken gebouwd, b.v. in 1883 de R. K. kerk van Dr. Cuypers aan de Brinklaan, waarbij in 1898 de toren werd opgetrokken, in 1885 werd het Raadhuis ingewijd, gebouwd volgens het plan van J. F. Everts, in 1886 werd de eerste



Brink.
(Foto C. Verschuur)



(particuliere) gasfabriek in gebruik genomen. In 1883 was reeds het eerste notariaat gevestigd.
Met de bevolkingstoename ging het crescendo. Het eerste tienduizendtal werd in 1905 overschreden, in 1922 het tweede.
Bij de volkstelling van 1920, was de bevolking groot 18892 zielen, waarvan 6772 R. K., 5998 Ned. Herv., 1329 Geref., 609 Ev. Luth., 316 Doopsgez., 203 Herst. Apost., 205 Ned. Isr., en nog een aantal kleinere groepen en zonder kerkgenootschap 2670.
De aanwas van bevolking gaat nog steeds snel, de bebouwde kom breidt zich voortdurend uit, als geen andere plaats is Bussum tot forensendorp gegroeid, waar honderden Amsterdammers na gedanen arbeid heentrekken.
PLAATSBESCHRIJVING
Ieder die in Bussum komt, bemerkt al spoedig, dat in hetalgemeene spraakgebruik de gemeente in twee deelen wordt onderscheiden. De scheidingslijn vormt de spoorbaan. Alles ten westen van de spoorlijn wordt „Het Spiegel" genoemd, ten Oosten de dorpszijde.
Spreekt men echter van het „dorp", dan wordt bedoeld de naaste omgeving van de Nassaulaan, Brinklaan en Havenstraat, dus de straten waar de voornaamste winkels gevestigd zijn, het Raadhuis en het Postkantoor, de dames gaan dus „naar het dorp" om boodschappen te doen.
Is „Het Spiegel" een algemeene verzamelnaam, waarmede het geheele oppervlak der Gemeente bewesten de spoorlijn wordt aan~ geduid, aan de andere zijde van de lijn heeft men, behalve „het dorp" meer verzamelnamen. Een meer officiëele is b.v. het „Prins Hendrikpark", dat ligt tegenover het station, daar waar de breede tunnel uitmondt, men onderscheidt b.v. nog de buurt van den Brediusweg, dat zijn de lanen, die op dienweg links en rechts uitloopen, de Huizerwegbuurt, de Singelbuurt, allerlei benamingen, die men bij een korter of langer verblijf in Bussum wel leert kennen.
Achtereenvolgens zullen we de beide gemeentehelften bezoeken en stellen ons voor, eerst de dorpszijde in oogenschouw te nemen.
Als uitgangspunt nemen we het station. Het royaal opgevatte eilandstation „Naarden-Bussum", met zijn breede perron, waar aan de oostzijde de treinen uit de richting Hilversum, aan de westzijde die uit de richting Amsterdam stoppen, maakt een uitstekenden indruk. Ruime, keurig ingerichte wachtkamers 3e klasse, 2e klasse-rooken, waarin een couranten- en boekenstalletje gevestigd is, en de ie en 2e klasse-niet-rooken, bieden een prettig zitje, wanneer men wachten moet op een trein. Ook op het perron staan ruime, gemakkelijke banken, opdat men bij gunstig weer buiten een zitje zal vinden.
Bij aankomst der treinen valt het vreemden op, dat Bussum zulk een druk station heeft, het reizigersverkeer is inderdaad enorm voor



een plaats van ruim 20.000 inwoners. Wordt men daarom van den trein gehaald, dan is goed uitkijken de boodschap en een degelijke afspraak vooraf, waar men elkaar zal treffen, is zeer aan te bevelen.
Dit laatste vooral, omdat het station drie uitgangen heeft. De groote tunnel, midden op het perron, waarheen van twee kanten een breede trap leidt, geeft uitgang naar de dorpszijde en naar de stad Naarden. De tweede tunnel, aan het einde van het perron, in de richting van Hilversum, geeft uitgang naar de dorpszijde en „het Spiegel".
jWe passen dus op, dat de stroom van reizigers ons niet meevoert naar den tunnel aan het eind van het perron, maar als de trein van Amsterdam komende, ons wat te ver heeft doorgereden, loopen we een eindje terug, om bij den tunnel gekomen langs de breede trappen omlaag te gaan.
„Heeft men hier zoo slordig geboend, dat er nog plasjes zijn blijven staan?" zal men vragen. Maakt men die opmerking tegenover iemand die al jaren in Bussum woont, dan krijgt men een verhaal over de „wellen" van Bussum". De wellen noemt men hier de ondergrondsche waterloopen, komende van de hooge Veluwsche gronden, die de Utrechtsche plassen opzoeken. Het is kristalhelder water dat met groote snelheid schijnt te stroomen. Bij het graven van dezen tunnel is men op Zulk een wel gestuit en heeft men er zeer onaangename ondervindingen mee opgedaan. Het maken van den tunnel heeft zeer lang geduurd en enorme kosten geëischt voor het zoover was, dat het publiek droogvoets van de eene naar de andere zijde kon komen. Maar toch blijkt het water van geen wijken te willen weten. Altijd weet het nog kiertjes te vinden in de zware betonafsluiting om de treden vochtig te houden.
In den winter van '22 op '23, heeft men een der trappen uitgebroken en maandenlang pogingen in het werk gesteld om de lekken te dichten, doch zonder resultaat.
We gaan intusschen verder, al links houdend volgens het voorschrift. Ook in dit opzicht is deze tunnel unique. Dit links-houden staat in verband met de rijwielgleuven, die in het midden van de trappen zijn aangebracht. Aangezien de meerderheid van het menschdom rechtshandig is, zal men liefst de fietsen rechts van zich naar boven of naar beneden zeulen, en naar die rechts-handige wielrijders, die met hun fiets aan de hand den tunnel wenschen te passeeren, is het verkeer net andersom, als overal elders in ons vaderland, geregeld.
De uitgang van den tunnel is nog provisioneel. Deze plaats is bestemd voor het monumentale hoofdgebouw van het station, waarin de uitgang van den tunnel onder dak zal worden gebracht. Reeds jaren heeft Bussum het moeten doen met het hulpgebouw, daar rechts in tufsteen opgetrokken. Daarin zijn de plaatskaartenloketten; heeft men die genomen, dan moet het perron via een der tunnels opgezocht worden. Een toestand, die Bussum niet waardig is, en waarin, als tenminste de Spoorwegdirectie haar belofte houdt, door het bouwen van het Hoofdgebouw in 1923 of '24 een einde zal worden gemaakt.
Even onaf als het station, is voorloopig nog het plein, waar we ons thans bevinden. De voorgelegen gronden zijn grootendeels reeds



gemeente-eigendom, het weinig fraaie café zal worden onteigend, opdat zoodra het station gereed gekomen is, hier een keurig, ruim plem kan worden aangelegd.
De villawijk tegenover het station, is het Prins Hendrikpark. Vroeger een, wegens het afzanden, drassige vlakte is het in 1900 opgehoogd en vooral in de laatste jaren bijna geheel volgebouwd. De hoofdlaan, die het park geheel doorsnijdt, is de Prins Hendnklaan. Hier is de standplaats van stationneerende rijtuigen en van de autobussen op Laren en Huizen. Links langs de spoorbaan ziet men de tramtreinen van de Gooische Stoomtram staan. Een lijn loopt naar Huizen, het typische visschersdorp aan de Zuiderzee, een andere via Naarden naar Laren.
Alle lanen in dit Prins Hendrikpark hebben hun namen ontleend aan het land en het huis van Prins Hendrik. Men vindt hier de Mecklenburglaan, de Wladimirlaan, de Rostocklaan, de Albrechtlaan, enz., alle vriendelijke, stille, dicht met boomen beplante lanen. Over het algemeen zijn de hier geplaatste villa's niet zeer groot, de tuinen evenmin, doch zeer aardige stalen van moderne bouwkunst zal men hier en daar kunnen opmerken. .
In de tweede laan links, is het kerkgebouw der Doopsgezinde Gemeente, het „Huis ter Vermaning", zooals het eigenaardig genoemd wordt, naar plannen van architect Kruisweg in aanbouw. Twee lanen verder, in de minst mooi bebouwde Mecklenburglaan, de hier geplaatste huizen zijn meest z.g. eigenbouwerswerk, staat het Luthersche kerkje, kenbaar aan het met de zwaan bekroonde torentje.
De grens van het Prins Hendrikpark naar het Noorden, is tegelijkertijd de grens der gemeente, n.1. de Comeniuslaan. De huizen aan de zuidzijde staan op Bussummer, die aan de Noordzijde op Naarder grondgebied. Aan de andere zijde van die laan is het Naardensche Wilhelminapark.
We keeren echter tot de Prins Hendriklaan terug, wandelen die uit en staan voor een ijzeren wipbrug, de Brediusbrug. Over die brug komt men op den Brediusweg, die naar het bosch van dien naam leidt. Rechts van de brug is de Bussumsche haven. Men heeft van hier een aardig uitzicht op het dorp. De forsche vierkante toren van de R. K. St. Vituskerk steekt boven alles uit. Iets naar links ziet men den meer slanken toren van de Nederl. Hervormde Kerk. De haven ligt gewoonlijk dicht bezet met beurtschuiten, die een verbinding op Amsterdam onderhouden en vele kleine praamschepen, die metselsteenen, straatklinkers en grint aanvoeren, want van deze materialen is er in een zoo. sterk groeiende plaats als Bussum heel wat noodig.
De wandeling naar de bosschen bewaren we voor een volgende gelegenheid, we gaan niet de brug over, doch slaan de reeds, volgens Bussumsche begrippen, oude Generaal de la Reylaan in, die in het verlengde van den Brediusweg ligt.
De oudere huizen links bieden weinig bekorends, maar gaan grootendeels schuil in een forsche beplanting. Links aan het eind van een zijlaantje merken we den typischen gevel van de Hersteld Apostolische Kerk, een weinig verder rechts aan den weg ligt de Openbare Leeszaal.



Brediusbrug.
(Foto C. Verschuur)



Dit gebouw, dat in 1914 volgens plannen van architect Kruisweg is gebouwd, is een bezoek overwaard. De toegang is geheel vrij, men heeft er een rustig zitje in de couranten-zaal rechts van de hal, of de groote studiezaal, waarin tal van tijdschriften ter lezing liggen. Links in de hal is de groote boekerij. Boeken kan men alleen dan ter lezing medenemen, indien men lid is der vereeniging „Openbare Leeszaal en Bibliotheek Naarden-Bussum". De contributie is echter zóó laag gesteld, dat deze de toetreding als lid voor niemand belet. Zelfs bij tijdelijk verblijf in Bussum is het wel aan te bevelen als lid tot de vereeniging toe te treden, omdat men dan bij regenachtig weer niet om boeken verlegen behoeft te zijn. Het aantal bezoekers der leeszaal bedraagt jaarlijks ongeveer 25.000, het getal uitgeleende boekwerken plus minus 55.000. De Leeszaal heeft een filiaal in Naarden, ze ontvangt wat de Bussumsche afdeeling betreft, ongeveer 10^ Mille subsidie van Rijk, Provincie en Gemeente, het aantal leden bedraagt 2750.
Onze wandeling vervolgend bereiken we opnieuw de spoorlijn, nadat we rechts een lunchroom en tuin zijn gepasseerd, „Kotimiep", waar 's avonds een strijkje de gezelligheid erin houdt.
We staan hier in de Vlietlaan. Het gebouw links aan den hoek is van ouds het Hotel „Vlietlaan", thans verkooplokaal, rijwielstalling en noodwoning voor vele gezinnen. Dit kruispunt van wegen is een der drukste verkeerspunten van Bussum, de verkeersagent heeft hier heel wat te regelen, vooral na aankomst van een trein en wanneer de spoorboomen gesloten zijn geweest.
Over de spoorbaan is de entree van „Het Spiegel", waaraan het na de openstelling van het spoorwegverkeer in 1874 gebouwde Hotel „Nieuw-Bussum".
Wij blijven echter aan de dorpszijde en wandelen langs de spoorbaan door de Vlietlaan naar het dorp. In den vroegeren tuin van Hotel „Vlietlaan", zijn winkelhuizen gebouwd, zooals mettertijd ook de overige groote tuinen aan deze laan waarschijnlijk met winkels zullen worden volgebouwd. Thans heeft de Vlietlaan nog een tweeslachtig karakter. We passeeren de Eslaan, zien links nog eenige diepe tuinen met ouderwetsche huizen, waarvan een enkele als om den slooper roept, en eindelijk den niet zeer fraaien gevel van den schouwburg „Novum". Het voorgebouw is ingenomen door een café-restaurant, waai zich ook al een strijkje doet hooren, de schouwburg doet van Vrijdag tot Dinsdag dienst als bioscoop. De eigenaar, de aan Amsterdammers als eigenaar van het Cinema-Palace in de Kalverstraat welbekende heer De Hoop, zorgt voortdurend voor de mooiste en nieuwste films.
De schouwburg is eenige jaren geleden afgebrand, en toen herbouwd door den architect, Rebel, die er een fraai, intiem cachet aan wist te geven. Toen de heer De Hoop het gebouw heeft gekocht is het beschilderd en gerestaureerd, maar veel van de aardige vormen is behouden gebleven en men kan in deze zaal, die 500 bezoekers kan bevatten en een uitstekende accoustiek bezit, in het seizoen van zeer goede tooneelvoorstellingen, uitsluitend van de beste gezelschappen, genieten.



Nassaulaan. (Foto C. Verschuurj



Aan het eind van de Vlietlaan is rechts weer een spoorovergang, links slaat men de Nassaulaan in, de „Kalverstraat" van Bussum.
Met haar groote zuster heeft ze het smalle gemeen, wat echter het gezellige winkelen ten goede komt. Men treft hier keurig gesorteerde winkels aan op allerlei gebied, en een blik in de étalages zal de overtuiging geven, dat de prijzen, zooals trouwens een in 1922 gehouden gemeentelijke enquête heeft bewezen, de vergelijking met die in andere plaatsen zeer wel kunnen doorstaan.
Men zal zich glimlachend afvragen of de manie om als villadorp alle wegen lanen te noemen, het Gemeentebestuur parten heeft gespeeld bij het doopen van deze winkelstraat. Vóór een 50 jaar, toen Bussum nog in de luren lag, had een der voortrekkers der forensen hier zijn villa gebouwd, die hij „Nassau" noemde, en het pad daarlangs ontving den naam van Nassaulaan. Nu zoekt men er de boomen tevergeefs.
In het verlengde van de Nassaulaan ligt de Havenstraat, waar het in 1906 gebouwde Postkantoor staat, met het front naar een groot plein, het Wilhelminaplantsoen, vanouds Veerkamp. Aan dit plantsoen is het fraaie gebouwtje der R. K. Leeszaal, volgens plannen van architect Van Eyden, opgetrokken. Deze is erin geslaagd met eenvoudige middelen het bouwwerk een sterk sprekend Roomsch-Katholiek karakter te geven, terwijl de interieurs een groote rust ademen.
Aan dit zelfde plein staat ook de nieuwe openbare U. L. O.-school, een bouwwerk van architect Kruisweg, dat als moderne scholenbouw wel mag worden gezien en in sommige details bewonderd. De achtergrond van het plein, dat nog niet volledig bebouwd en ingedeeld is, wordt gevormd door de haven, die wij reeds vroeger van de anderen zijde hebben gezien.
Links steekt de kolossale, met roode pannen bekleede koepel van de voor eenige jaren gebouwde R. K. Kerk van „Onze Lieve Vrouwe van altijddurenden Bijstand", ver boven het groen der boomen uit. De bouwmeesters van deze kerk zijn de zoon van den grooten Dr. Cuypers, Jos. Cuypers, en zijn kleinzoon.
Mocht de uiterlijke verschijning der kerk als geheel eenigszins teleurstellend werken, wij raden ieder aan de inwendige constructie te gaan bewonderen. Meesterlijk geconstrueerd en daarbij prachtig, van massale werking, zijn de koepel en rondbogen in metselsteen uitgevoerd. Een der hoeken van het Wilhelminaplantsoen zal worden ingenomen, door een tweede kerkgebouw van de Gereformeerde kerk.
We bewandelen de Brinklaan, de oude heerbaan van Amsterdam op Utrecht, weer in onze oorspronkelijke richting, waarbij we rechts een paar groote, oude tuinen opmerken. Maar al spoedig verschijnen de winkels aan weerszijden. De straat wordt voorbij de Nassaulaan uiterst smal, het drukke auto- en rijwielverkeer vormt hier een voortdurende bedreiging voor den voetganger. Gelukkig zal hier binnen afzienbaren tijd verandering komen. De onteigeningsprocedure van het geheele complex huizen rechts, met uitzondering voor één perceel, dat reeds gemeente-eigendom is, zal binnen niet al te langen tijd be-



eindigd worden. Eerst daarna kan de weg op afdoende wijze worden gemoderniseerd.
Links van den weg, op een heuveltje staat het in 1885, in renaissance-vormen gebouwde Raadhuis. In den gevel ziet men het wapen van Bussum, vijf goudkleurige boekweitkorrels in een blauw veld. Oorspronkelijk was het Raadhuis tevens Postkantoor en politiebureau, later is er een achtergebouw bijgezet, waarin thans het nu veel te kleine politie-bureau is gevestigd. Men bereikt dit uit de Raadhuisstraat ter zijde van het Raadhuis, het pleintje voor het bureau is met een hoog hek van de straat afgescheiden.
Ondanks de verschillende uitbreidingen is het Raadhuis, dat werd gebouwd toen Bussum nog geen 3000 inwoners telde, te klein. Er zijn echter plannen in voorbereiding voor het bouwen van een nieuw politiebureau, terwijl na de voltooiing daarvan, de ruimte van het tegenwoordige voor de gemeentelijke administratie kan worden ingericht. Toch zijn niet alle takken van Dienst in het Raadhuis vereenigd. Openbare werken zetelt in een villa aan den Meerweg in het „Spiegel' De Gemeentelijke Bedrijven hebben afzonderlijke administratiegebouwen.
Kan het Raadhuis uiterlijk niet op schoonheid bogen, ook inwendig heeft het weinig opmerkelijks. De Raadzaal heeft een echt burgerlijk cachet, ondanks de bij gelegenheid der viering van het 100-jarig bestaan van Bussum door ingezetenen geschonken fraaie meubels.
Schuin tegenover het Raadhuis, aan de andere zijde van de Brinklaan, ziet men in een grooten tuin de groote gebouwen van het R. K. Pensionaat „Mariënburg", een kost- en dagschool voor meisjes.
We naderen nu den Brink, het oudste plekje van Bussum. Van de oude heerlijkheid der rustieke boerenhoeven is echter weinig overgebleven. De oude herberg aan den hoek der Heerenstraat, „De Rozenboom", is geheel gemoderniseerd en een flink hotel-café-restaurant geworden, het vereenigingspunt van allen, die zich echt Bussummer gevoelen. Hier worden de belangrijke openbare veilingen gehouden en hebben oude vereenigingen hun zetel, 's Woendagsavonds houdt er b.v. het Bussumsch Schaakgenootschap z'n speelavonden, de Bussumsche Orchestvereeniging repeteert er, de verschillende zalen zijn voortdurend in gebruik voor vergaderingen, die over het wel en wee van Bussum beslissen.
De tuin biedt een aardig zitje, waar men onder het genot van de klanken van het strijkje, het drukke verkeer van auto's en fietsen ziet, die gaan in de richting van Hilversum of naar Amsterdam, langs de Brinklaan, of door de Kerkstraat naar Laren en Huizen, of door de Heerenstraat naar de richting 's Graveland.
Het kan hier 's zomers zeer vol zijn, vooral wanneer de Harmonie „Crescendo" in de muziektent op den Brink haar goede concerten geeft, of de zangvereeniging „De Volksstem" haar uitvoeringen.
De solide houten muziektent, midden op den Brink, wordt 's winters opgeborgen, zeer ten gerieve der winkeliers aan den Brink, die niets op hebben met dien wachter voor hun étalages. Het plein wordt in elk



geval ruimer als de monumentale fontein met het omringende bloemperk zal zijn verplaatst naar de St. Vitusstraat. Die fontein dateert van 1898 en is een herinnering aan de kroning van H. M. de Koningin.
Wij staan hier aan den voet van de hooge St. Vituskerk, die in 1883, volgens het ontwerp van Dr. Cuypers werd gebouwd; de toren is in 1898 voltooid. Pastoor dezer Parochie is de Z. E. heer E. Beumer.
Veel van het oude is op den Brink niet overgebleven, op den hoek van de Mariastraat staat nog een klein met riet gedekt huisje, dat met piëteit eenige jaren geleden gerestaureerd is. Overigens kan men slechts betreuren, dat Bussum niet een vijftig jaren eerder, of twintig jaar later groot geworden is, dan zou de Brink waarschijnlijk een vrijwat schilderachtiger aspect in het eene geval, of de poging tot oplossing van het vraagstuk tot het maken van een modern plein in het andere geval, vertoond hebben.
Het grootste sieraad van den Brink is de oude, breed vertakte Acacia op den hoek van de Brinklaan en de Kerkstraat, die helaas teekenen van ouderdomszwakte begint te vertoonen. De grillig gekromde vertakking, de diep gegroefde stam, die zoovele geslachten aan zijn voeten heeft zien verkeeren, torsen elk jaar opnieuw het frissche groen en de bloesempracht, die den Brink in haar zwoele, zoete geuren zetten.
We zijn hier ook in de buurt van de R. K. scholen. Achter de Kerk staat een complex jongensscholen, in de Mariastraat, tegenover de Kerk, hebben de meisjesscholen een plaats gevonden. In de St. Vi.usstraat, terzijde van het kerkgebouw, staat tevens het R. K. Verenigingsgebouw St. Vitus, waarin een zeer ruime zaal met tooneel-gelegenheid biedt tot uit- en opvoeringen op allerlei gebied.
De Brinklaan verliest spoedig het karakter van winkelstraat en is verder met, meest oudere villa's en buitens omzoomd. Nemen we een kijkje in de Kerkstraat. Deze is wat de bestrating betreft nog niet lang geleden gemoderniseerd en voorzien van tegeltrottoirs.
We zien hier aan het eind vari het breede gedeelte der Kerkstraat het torentje verrijzen van de vroegere Ned. Herv. Kerk, thans gebouw „Irene". Het vroegere schip der kerk is door muren gedeeld in verschillende vergaderlokalen, terwijl er ook verkoopingen worden gehouden en vliegende winkels er hun tenten tijdelijk opslaan.
Op deze plaats stond oorspronkelijk een kapel, die een paar eeuwen ongebruikt heeft gestaan tot 1870, toen ze werd opgeknapt en in gebruik genomen voor de Hervormde Eeredienst. Ondanks de latere verbouwing en vergrooting, was de kerk spoedig weer te klein, zoodat in 1914 het nieuwe kerkgebouw, dat iets verderop aan het begin van den Huizerweg verrijst, in gebruik genomen werd.
Bij het gebouw „Irene" snijdt de Kapelstraat, die haar naam aan de vroegere kapel ontleent, de Kerkstraat. Naar links leidt deze winkelstraat naar de Havenstraat, naar rechts loopt ze uit op den Laarderweg. Achter „Irene" staat de oudste Openbare school van Bussum, de Koning Willemschool, waarin thans de Centrale school van zevende klassen gevestigd is.
Verder wandelend passeeren we rechts de vroegere Pastorie der



Ned. Herv. Gemeente, waarin thans het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf zijn tenten heeft opgeslagen, komen op het pleintje vóór de nieuwe Hervormde kerk, en staan voor den veel verbreeden en nieuw verharden Huizerweg.
In het voorjaar van 1923 is hier een radicale verandering en verbetering aangebracht. De vroegere smalle straatweg is er niet meer in terug te vinden. Links is een oude villa, die ver uit de rooilijn stond, door de Gemeente aangekocht en afgebroken terwijl de meeste eigenaars der aangrenzende tuinen een flinke strook grond gratis aan het Gemeentebestuur hebben afgestaan. De weg is daarna van een rioleering voorzien, terwijl langs den grintweg tegelvoetpaden zijn aangelegd.
De vele minder mooie huizen gaan schuil in het geboomte, zoodat deze weg een der mooiste van Bussum geworden is.
Er is hier ook ruimte genoeg om de Herv. Kerk eens goed op te nemen. Het is werkelijk de moeite waard de mooie lijnen van den slanken toren los van de kerk te beschouwen. Want hoewel deze laatste in haar muurvlakken een opmerkelijk goede raamindeeling vertoont, is de massale werking minder gelukkig, omdat de samenhang tusschen gebouw en toren een weinig te wenschen overlaat.
De nieuwe Pastorie naast de kerk wordt bewoond door ds. B. J. van Heyningen, de eenige predikant bij deze groote Gemeente, die sedert Mei 1908 hier voor het dienstwerk staat.
Links en rechts van den Huizerweg zijn de oudere arbeidersbuurten gelegen, waarin helaas nog zeer vele op een koopje gebouwde, slechte woningen gevonden worden. Was als overal elders de woningnood niet schrikbarend groot geweest in de laatste jaren, dan zou het instituut der onbewoonbaar-verklaring waarschijnlijk sterker zijn toegepast.
De nieuwe arbeiders-woningbuurten maken een vrij wat beteren indruk. Een zeer groot complex vereenigingswoningen vinden we, voortwandelend langs den Huizerweg rechts daarvan. Eerst passeeren we het tijdelijke gebouw der Gooische Vakschool, een industrieschool voor de vrouwelijke jeugd, eenige zijlanen met middenstandswoningen, Zooals de Singel, de Korte Singel, Badhuislaan en links de Boerhaavelaan. Deze laatste is al bezet met grootendeels fleuriger huizen en op den hoek van die laan zijn onlangs een paar goede winkelhuizen gezet.
We zien hier ook voor het eerst open terrein. Dat vóór de Badhuislaan, rechts van den weg, wordt opengehouden voor eventueelen bouw van een derde R. K. kerk. Links strekt zich achter de Boerhaavelaan een groot complex diep gelegen weiden uit, doorsneden met slooten, We zien hier het gebied der afzandingen, die ongeveer in 1900 zijn stopgezet. De Huizerweg was de sta-in-den-weg, die nochtans overwonnen zou zijn, indien het Gemeentebestuur niet tot andere inzichten was gekomen. Toch dankt Bussum aan die afzandingen dat er nog wat slooten, wat water in de nabijheid van de kom zijn gebracht, en dat het weiland achter de Boerhaavelaan waarschijnlijk nog vele jaren een groene oase zal blijven vormen in de steeds sneller uitbreidende bebouwing.



In een der slooten, dicht aan den weg is de gemeentelijke zweminrichting gevestigd. Wel is het water van zeer goede hoedanigheid, doordat hier een krachtige wel voor aanhoudende verversching zorgt, maar het welwater heeft de onaangename eigenschap van zeer koud te zijn, zoodat het daar baden dikwijls wat al te verfrisschend is. Gelukkig zal Bussum spoedig een betere zwemgelegenheid ontvangen, wanneer de plannen der Bussumsche Zwemvereeniging in vervulling zijn gegaan. Dit zwembad zal worden ingericht achter het „Spiegel". Op vernuftige wijze, door het uitgraven van een grooten, zeer ondiepen plas, zal het koude welwater door de zonnewarmte gelegenheid krijgen voorverwarmd te worden. Daarna wordt het gestuwd naar de zeer ruime bassins, die samen 80 Meter lang worden. De groote plas wordt 250 Meter lang en 50 Meter breed, en zal 's winters als ijsbaan worden geëxploiteerd.
Na deze uitwijding keeren we tot den Huizerweg terug. Naar het Noorden heeft men hier een prachtig uitzicht over de lage gronden. Naar rechts worden deze afgesloten door de hooge gronden van de boschjes van Verbeek, die thans worden geëxploiteerd als bouwterrein door het Gemeentelijk Grondbedrijf. Recht voor ons verrijst de robuste toren van de Groote kerk van Naarden boven het gewarrel der roodgedakte huizen van de Middenstandswoningenwijk bij den Brediusweg. Vooral tegen zonsondergang als het donker groen der dennen van de boschjes van Verbeek scherp afsteekt tegen de hel goudkleurige luchten en de dauwdampen stijgen uit de slooten, kan men hier een indrukwekkend panorama bewonderen. Op zulke oogenblikken kan men niet genoeg dankbaar zijn, dat het wreede plan om deze lage gronden als gemeentelijke bouwgronden te verkavelen, nadat ze zouden zijn opgehoogd met het zand der aanliggende hooge terreinen, in duigen gevallen is ; vooral ook door tusschenkomst van de Vereeniging„Heemschut."
Voortgaande zien we rechts het witte gebouw der leerfabriek, en iets verder het stratencomplex der Arbeidersbouwvereeniging. De straatnamen zijn hier ontleend aan de vroege Gooische geschiedenis ; Keizer Otto was het, die de schenking van Gooiland door Graaf Wichman aan zijn dochter Luitgardis, abdisse van Elten bekrachtigde, Adelheid was haar zuster. Naar dezen keizer en de gravendochters zijn de straten dezer wijk genoemd.
Bij den inkijk in deze straten ziet men, hoe met eenvoudige, zelfs zeer sobere middelen, de architect De Bazel hier een mooi geheel verkregen heeft. De op de juiste plaatsen aangebrachte beplanting vormt met de bouwblokken één, levend, geheel. Aan het eind van die straten ontdekt men de glooiende korenvelden van de Eng en daarmede de grens van de Bussumsche bebouwde kom naar het zuiden.
Tegenover dit woningcomplex staat het gebouw der „Godelindestichting". Een inrichting, waar ouden van dagen tegen betaling van ƒ 7.— per week, woning en voeding vinden. De stichting is ontstaan door een schenking van ƒ 100.000.— van de Gemeente, bij gelegenheid van haar 100-jarig bestaan in 1917. Zij is opgetrokken naar plannen



van architect De Bazel. Volgens het nog niet geheel voltooide ontwerp, zullen mettertijd nog vleugels worden bijgebouwd, totdat een ingebouwden hof verkregen zal zijn en daarmede een geheel, dat in de bouwkunst als een monument zal gelden.
In gelijken geest, dus minder sober en rijker van vormen en kleur, is het tweede woningcomplex van vereenigingshuizen, dat aan het eerste aansluit, eveneens volgens het ontwerp van De Bazel, opgetrokken langs den Huizerweg en de Anton Mauvelaan. Deze laatste zal eerlang een drukke auto-verkeersweg worden, indien het uitbreidingsplan van De Bazel en daarmede de nieuwe verbindingswegen tusschen de Gooische gemeenten zal zijn uitgevoerd.
Even dienen we nog een kijkje te nemen op het wandelpad, dat men in de diepte vóór de Godelindestichting ontwaart. We hebben al opgemerkt, dat de hooge berm met buitengewoon mooie dennen en andere
Oud-Bussummerweg. (Foto C. Verschuur)
groenblijvende gewassen is beplant. Het pad bereikt men langs een trap gemaakt uit behouwen stammen. Het loopt geheel langs den voet der hooge gronden ; tal van aardige punten, met mooie uitzichten op het dorp vindt men hier. De hooge met boomen en planten begroeide berm is vrij gelaten, men kan gaan zitten waar men wil, picnicken als 't zoo uitkomt, een vacantiedag liggend in een hangmat tusschen de boomen gespannen doorbrengen, hoe meer menschen van dit rustige, mooie pad genieten, hoe liever. Een aardig plekje in het pad is ook daar, waar het om een vijver cirkelt; het kruist hier het z.g. rozenpaadje, dat met een haag van wilde rozen is omzoomd en dat leidt naar het z.g. „Klein



Zwitserland", een dorado voor de jeugd, waar die kan stoeien in het zand, en rollen van de hooge zandwallen.
Het pad is in totaal 800 Meter lang en geeft verbinding met den Oud-Bussummerweg. Achter het prikkeldraad langs den hoogen kant, liggen de gemeentelijke bouwterreinen. Bij de „Godelindestichting" zijn reeds een aantal dubbele villa's gebouwd, gedeeltelijk voor gemeenterekening, voor rekening van bouwvereenigingen en door particulieren opgetrokken, 't Is hier prachtig wonen, midden in de dennenbosschen en toch niet ver van het station, omdat er een bijna regelrechte verbindingsweg aanwezig is, langs den voorloopig getraceerden weg door de boschjes, voorzien van een rijwielpad.
Aan het eind van den mooien breeden Huizerweg gekomen, zien we rechts den grooten tuin van „De Gooische Boer", de van ouds bekende uitspanning. De schommels, wippen, zweef- en draaimolens zijn stellig bezet door de blijde jeugd. Voor alle schoolklassen die op hun uitgaansdag het Gooi bezoeken, is „de Gooische Boer" de pleisterplaats, waar het hun zoo goed bevalt, dat ze steevast zingend : „De Gooische Boer gaat nooit verloren", stationwaarts keeren.
Bij „De Gooische Boer" mondt de Huizerweg op den Amersfoortschen straatweg uit, den breeden verkeersweg tusschen Naarden en Laren. Naast elkaar liggen hier een breede, veilige trambaan, een rijweg, een fietspad en een wandelpad.
We keeren echter terug, slaan al heel spoedig rechts af een boschpaadje in. Men kan hier, in de Boschjes van Verbeek dwalen zooveel men wil langs de smalle paadjes tusschen hoogopgaande dennen, afgewisseld met jong eikenhout. Verdwalen is niet mogelijk, als men maar de Noordwestelijke richting houdt. Men bereikt dan den zoom van de boschjes aan de zijde van den Brediusweg, of door een hollen weg, die voert naar de nieuwe brug in den Oud-Bussummerweg. In het laatste geval, sla men rechts af om via de Constantijn Huygenslaan den Brediusweg op te zoeken. Links van bovengenoemde brug eindigt het wandelpad van den Huizerweg, de Oud-Bussummerweg geeft gaande langs de Prins Hendrikschool, een korte verbinding naar het dorp.
Wij volgen echter de Constantijn Huygenslaan, die deel uitmaakt van een complex Middenstandswoningen, gebouwd door een drietal bouwvereenigingen. De woningen gebouwd door De Bazel zijn spoedig te herkennen aan hun stijlvollen eenvoud. Drukker zijn de huizen ontworpen door den architect Rebel, terwijl die van den architect Van Wamelen den degelijken vakman verraden. Aan den hoek van de Vondellaan staan ambtenaarswoningen, ontworpen door GemeenteWerken.
Links aan de overzijde is de Gooische H. B. S., de trots van Bussum, door een particuliere vereeniging opgericht en in stand gehouden. Deze school staat bekend om haar uitstekend onderwijs en de prettige samenwerking tusschen leeraren en leerlingen.
Thans komen we op den Brediusweg en bereiken spoedig de wipbrug ons van het begin der wandeling bekend. De fraaie weg wordtjwel



wat ontsierd door de groote houtloods aan de andere zijde. Het ligt echter in de bedoeling der eigenaren het terrein voor villabouw te verkoopen en den houthandel naar achteren, dus uit het gezicht, te verplaatsen.
Via de brug komen we op bekend terrein, dat we als uitgangspunt kunnen kiezen voor een wandeling door het „Spiegel".
HET SPIEGEL
Het „Spiegel" leent zich minder voor een systematische wandeling. Het is een doolhof van lanen, waarin zelfs de meeste bewoners van
Parklaan. (Foto C. Verschuur)
Bussum nooit goed thuis raken. Vraagt men hun den weg, dan is altijd het antwoord, loopt maar in die of die richting en vraag dan maarverder. Dwalen is dus hier geen schande, verdwalen niet mogelijk, indien men de namen van enkele lanen onthoudt, die regelrecht naar het dorp, of naar het station leiden. Bij omzwervingen door het Spiegel zal men dan die lanen herhaaldelijk ontmoeten, waardoor men zich steeds kan oriënteeren.
We nemen aan, dat we door den tunnel aan de Spiegelzijde het station hebben verlaten. We staan dan op een ruim plein, met op den achtergrond het Hotel „Nieuw-Bussum", dat vredig ligt te midden van een grooten tuin. Evenwijdig aan het station loopt de Parallelweg. Ginder op den hoek van de Graaf Wichmanlaan staat een gebouwtje, waarin de Gereformeerde Kerk Zondags predikdienst houdt, omdat het



kerkgebouw in de Iepenlaan allengs te klein wordt. Ds. A. J. Mulder is de predikant.
Inplaats van de fraaie Lindenlaan, die langs de spoorlijn loopt, slaan we den Nieuwe 's Gravelandscheweg in, een der oudste wegen van het Spiegel. We passeeren rechts den huize „Couturier", waarvan het noemen reeds gastronomische herinneringen wekt, en kruisen spoedig de Graaf Wichmanlaan.
Hier rechts afslaand zouden we het gebouw „Concordia" met z'n bijgebouwen, kegelhuis, tuin met dansvloer en muziektent, waarvan we hier den achtergevel zien, nader kunnen bezichtigen. De groote Zaal van dit gebouw, dat in 1897 is voltooid, heeft aan de eene zijde een concertpodium, aan de andere een tooneel. Hier worden alle concerten van eenige beteekenis gegeven. De bekende Nederlandsche Bachvereeniging geeft er haar uitvoeringen onder leiding van Johan Schoonderbeek, de Afdeeling van „Toonkunst", onder Ernest Mulder,de Bussumsche Orchestvereeniging onder W. van Erp, het goede Zangkoor „De Volksstem", onder P. v. d. Roovaart, de Harmonie „Crescendo" onder W. v. Erp. Verder worden er in het seizoen reeksen abonnementsconcerten gegeven, waarvan die van Christiaan Freyer de grootste bekendheid hebben, en waarin de muzikale sterren op hun tournee door Holland altijd optreden. In de laatste jaren brengt ook de Vereeniging „Volksuniversiteit", des winters een aantal uitstekende concerten, o. a. van het Stedelijk Orkest van Utrecht, onder leiding van Evert Cornelis en solisten-concerten en liederavonden, die zich alle in een druk bezoek mogen verheugen.
Ook tooneeluitvoeringen van de bekende gezelschappen kan men hier bij abonnement tegen een laag tarief bezoeken.
De groote zaal biedt plaats voor ruim 500 bezoekers. In dit gebouw is ook de welbekende Muziekschool van Toonkunst gevestigd, waaraan onder directie van Johan Schoonderbeek uitstekende leerkrachten verbonden zijn.
Maar wat tijdelijk in Bussum verblijvenden het meest zal interesseeren is, dat in het Zomerseizoen eiken avond gelegenheid tot dansen op het mooie eiken plankier in den tuin bestaat. Elk jaar wordt een of andere beroemdheid op Jazz-muziekgebied met z'n strijkje geëngageerd, die zich avond aan avond in den feestelijk verlichten tuin doet hooren. De toegang wordt verkregen bij abonnement en introductie. Is het guur of regenachtig weer, geen nood, de pret wordt binnenshuis voortgezet, in de ruime Concordiazalen kan ook gedanst worden, er is ook een ontvangststation voor draadlooze concerten, die de bezoekers gratis kunnen aanhooren.
Waren we de Graaf Wichmanlaan naar links ingeslagen, dan zouden we spoedig de gebouwen der Julianaschool en het Instituut Brandsma hebben gezien, uitstekende scholen voor gewoon lager en u. 1. onderwijs op christelijken grondslag.
We wandelen echter den Nieuwe 's Gravelandscheweg verder, waarlangs groote villa's gebouwd zijn. Links zien we de in een grooten tuin gelegen Villa „Berkeslein", waarin de Gemeentelijke Openbare werken



bureau houdt. Hier steken we den Meerweg over. Zouden we dien naar rechts volgen, dan bereikten we zonder dwalen het Gemeentelijk Sportterrein, dat aan het einde van dien weg gelegen is. Dit is een model-Sportpark, dat wat terreingesteldheid betreft in ons land zijn wederga niet vindt. Onder alle weersomstandigheden zijn de velden uitstekend bespeelbaar. Het is 5 H.A. groot en verdeeld in een groot wedstrijdterrein, een tweede en derde voetbalterrein, een terrein voor lichte athletiek en korfbal, een hockeyveld, tevens cricketterrein. Hier zijn gevestigd de voetbalvereenigingen „Allen Weerbaar", „B. F. C.", de ie klasse Hockeyclub ,,'t Gooi", de 2e klasse N. C. B., de cricketclub „De Vleermuizen", en de korfbalclub E. B. K. C. De Nederl. Voetbal Bond maakt dikwijls van deze uiterst mooie gelegenheid gebruik, door hier belangrijke beslissingswedstrijden te doen spelen.
Achter het Sportpark is het terrein, gelegen in de Hilversumsche Meent, dat bestemd is voor de inrichting van de zwemgelegenheid waarover we reeds vroeger gesproken hebben.
We vervolgen intusschen onzen weg langs den Nieuwe 's Gravelandscheweg, zien links de prachtig begroeide Middenlaan, die ons via het Nassaupark naar het dorp zou leiden, rechts de Boschlaan. De groote ouderwetsche villa is het tijdelijk gebouw van het Christelijk Lyceum voor Meisjes, dat voortaan ook door jongens kan worden bezocht. Dr. J. Spijkerboer is er de voortvarende rector, die een aangenamen geest op zijn school weet te onderhouden.
Iets verder rechts, aan den hoek van den Meentweg is het gebouw van het Instituut „Gooiland", de zeer bekende, gewoon lagere en U. L. O.-school, hoofd de heer P. Hofstede.
Naar links is de Meentweg met onaanzienlijke huisjes bebouwd, naar dien kant leidt de kortste weg naar den Brink, het hartje van het dorp. Naar rechts is deze rechte weg, die het Spiegel in twee deelen splitst, in den laatsten tijd met moderne villa's bebouwd. Aan dezen weg staat o. a. ook de Jeugdkapel van de „Vereeniging voor Evangelisatie", die op ethisch-orthodoxen Ned. Herv. grondslag staat, en eiken Zondag in het gebouw „Concordia" een predikant van elders doet optreden.
De N. 's Gravelandsche weg wordt iets verder doorsneden door de Willemslaan, die links met een rechten hoek naar de Heerenstraat loopt, en naar recht eindigt bij een der oudste buitens in het Spiegel „Maria's heuvel".
We naderen nu een vijfsprong, waar een wegwijzer van den A. N. W.B. ons den weg aangeeft. Rechts heeft men een kijkje in den prachtig aangelegden tuin van Mevr. Zwaardemaker, naar links brengt ons de Heerenstraat in een paar minuten op den Brink, rechtuit loopt de Nieuwe Hilversumscheweg, spoedig met een bocht naar links, langs het mooie gebouw van den Nederlandschen Protestantenbond, een zeer geslaagd bouwsel van den architect Kruisweg, die daarin een zeer bijzonder model geleverd heeft voor den Protestantschen kerkbouw. Ds. A. R. de Jong is hier voorganger, die Zondags om de veertien dagen optreedt. De andere Zondagen spreken hier moderne predi-



kanten van elders. Aan den tuin van dit kerkgebouwtje grenst de tuin van de R. K. Ziekenverpleging, de St. Gerardus Majellastichting, een groot, modern ingericht ziekenhuis, met schitterende operatiezaal. Zieken van alle gezindten vinden hier voortreffelijke verpleging.
Keeren we terug naar onzen vijfsprong en volgen we den Nieuwe 's Gravelandscheweg, dan bereiken we spoedig een aardig plekje, het Biegelpark, genoemd naar den reeds vroeger genoemden Bussumschen pionier. De vijver heette reeds van ouds de Kom van Biegel, bij het ioo-jarig jubileum in 1917, is ook de omgeving van den vijver naar Biegel gedoopt.
Achter een dennenboschje links, zien we hier het keurige gebouw van het Pension „Beerensteyn", gelegen aan de Beerensteyner laan.
Gebouw Protestantenbond. (Foto C. Verschuur)
De bebouwing is hier zeer ruim, veel van het oorspronkelijke hout is hier blijven staan, naar rechts loopt de lineaalrechte Koningslaan ; langs mooie villa's in keurige tuinen naderen we het punt, waar de aansluitende bebouwing een einde neemt. Rechts passeeren we nog de Breedelaan en zien aan den hoek over kweekerijen naar de uitgestrekte vlakte der Hilversumsche Meent. Links hebben we een aardigen inkijk op een blonde zandvlakte, waar stellig honderden kinderen al of niet onder toezicht aan 't graven of spelen zijn. Deze plek wordt niet onaardig genoemd „De Zandzee", hoewel er geen water te be-



kennen valt. Die zandvlakte vormt de achterzijde of keel van een militair werk, dat jarenlang verwaarloosd, in de Mobilisatie weer wat in orde is gebracht. Toen was het voor het publiek afgesloten, maar nu loopt ieder er weer vrij door en vormt het een prachtige speelplaats voor de jeugd, met z'n diepe droge grachten, die dicht begroeid zijn, en als 't ware de aangewezen plaats zijn voor het spelen van verstoppertje.
Vlak naast dien doorkijk beginnen de z.g. Boschjes van Bussum's Bloei. Die naam houdt de herinnering aan een vereeniging van dien naam levendig, door welker toedoen deze boschjes zijn aangelegd en voor het publiek opengesteld.
In deze aardige dennenboschjes aan beide zijden van den weg kan het op mooie zomersche dagen zeer druk zijn. Zondags worden er vaak
Biegelpark. (Foto C. Verschuur)
samenkomsten gehouden van evangeliseerende vereenigingen, ook wordt deze plaats wel uitgekozen voor het houden van de Zendingsdagen van de Classis Amsterdam der Gereformeerde Kerken.
Achter de boschjes links van den weg zien we voor het eerst de hei, doorsneden met rijwielpaden, en mooi begroeid met natuurlijk gezaaide jonge dennen.
De boschjes worden een paar maal onderbroken door de tuinen van villa's, die, omdat het hier den verboden kring van het militaire werk betreft, van hout zijn gebouwd. Hier was vroeger de ingang van de renbaan „Cruysbergen", die in haar goede dagen duizenden be-



zoekers trok. Iets verder had dr. Fred. van Eeden zijn kolonie „Walden" gesticht. De huize „Walden", zien we aan het eind van den N. 's Gravelandscheweg gekomen, waar een fontein van de Ver. voor Dierenbescherming staat, zoodra we rechts af een klein eindje in de richting van 's Graveland geloopen zijn.
We staan hier aan de grens van het „Spiegel" en die van Bussum. Vóór ons is de heide van het voormalige Fransche Kamp en de bosschen van „Kamphoeve" en „Bantam", die aansluiten aan het beroemde Spanderswoud. De bezichtiging daarvan stellen we uit tot een volgende wandeling, we keeren thans naar Bussum terug langs den zwarten Ericaweg, dien we bij de fontein links afslaand spoedig zien, met den hoogen toren der St. Vituskerk op den achtergrond. Recht vooruit en naar rechts treft ons hier een schitterend panorama over de golvende
Huize „Oldeheuvel", Groot-Hertoginnelaan. (Foto C. Verschuur)
hei met den achtergrond van donkere dennen en lichtend eikenloover. De toren van de Bussumsche waterleiding, die ons bij volgende wandelingen zoo dikwijls als baken zal dienen, steekt schuinsrechts boven het geboomte uit. Links zijn de dennenboschjes van den N. 's Gravelandscheweg en wat verder het militaire werk. Aan een driesprong gekomen, slaan we rechts af, waar onze weg tusschen de beide begraafplaatsen, links het R. K. Kerkhof, rechts de Algemeene Begraafplaats, leidt naar het begin van den Hilversumscheweg. We steken hier de spoorlijn naar Hilversum over, komen dan op de Brinklaan, passeeren rechts de Wilhelminaschool, en den glooienden Singel, waarvan we



het andere einde aan den Huizerweg gezien hebben, en komen spoedig weer op den Brink, en op bekend terrein.
Het is in kort bestek niet mogelijk een beschrijving te geven van alle mooie plekken in het „Spiegel". We hebben nog slechts een klein deel bezocht, doch men kan vele uurtjes zoek brengen bij het bezichtigen van dit prachtige tuindorp, zooals er in Nederland geen tweede is aan te wijzen. Heel veel mooien tuinaanleg en villabouw valt er te bewonderen, vooral in de laatste 5 a 10 jaren is er heel wat goeds tot stand gekomen. Het „Spiegel" is bijna volgebouwd, nog slechts hier en daar ziet men open vakken. Uitbreiding is voorloopig niet mogelijk, want aan de achterzijde wordt „het Spiegel" ingesloten door de Hilversumsche Meent, de gemeene weide van de Vereeniging „Stad en Lande van Gooiland", die tot het grondgebied van de Gemeente Hilversum behoort.



SCHOOLGELDREGELINGEN
MIDDELBAAR ONDERWIJS
a. Gooische' Hoogere Burgerschool (met 5-jar. cursus)
Directeur : Dr. G. H. Fabius.
Schoolgelden voor inkomens van ƒ 1200 tot ƒ 13800.— progressief van ƒ 5.— tot ƒ 300.—, vermeerderd met donateursbijdragen progressief van ƒ 55.— tot ƒ 150.—, bij meerdere kinderen reductie.
b. Lyceum voor Meisjes
(tevens toegankelijk voor jongens)
Rector : Dr. J. Sijkerboor
De school bestaat uit een onderbouw (klassen I en II, ie en 2e schooljaar) voor alle leerlingen, een gymnasium (III, IV, V en VI, 3e, Ve, 5e en 6e schooljaar) en een Hoogere Burgerschool (klassen III, IV, V en VI, 3e, 4e, 5e en 6e schooljaar), schoolgeldregeling gelijk aan die der Gooische H. B. S.
c. Gemeentelijke Handelsavondschool met 3-jar. cursus.
Directeur : J. Prein.
Vakken van onderwijs : Lezen, Ned. Taal en Correspondentie, Handelsaardrijkskunde, Boekhouden, Handelsrekenen, Alg. Handelskennis en Handelsrecht, Fransche Taal en Correspondentie, Duitsche Taal en id., Engelsche Taal en id., Machineschrijven.
Schoolgeld :
Inkomens :
Minder dan ƒ 1500.— nihil
ƒ1500. ƒ2000.— 0.84 % van het inkomen.
ƒ 2000. ƒ 3000.— 0.98 % „ „
ƒ3000. ƒ4000.— 1.12% „ „
ƒ4000. ƒ5000.— 1.26% „ „
ƒ5000. ƒ6000.— 1-40% „ „
ƒ6000. ƒ7000.— 1.68 % „ „
ƒ7000.— en hooger 2.10 % „ „
tot een maximum van ƒ 147.—
d. Gemeentelijke Nijverheidsavondschool met 5-jar. cursus Directeur : G. J. Vos.
Vakken van onderwijs: Ned. Taal, Rekenen, Algebra, Handteekenen, Vakteekenen, Lijnteekenen, Vakhandteekenen, Perspectief, Bouwkundig rekenen, Werktuigkundig rekenen.



Schoolgeld :
Inkomens :
Minder dan ƒ 1500.— nihil
ƒ1500. ƒ2000.— 0.56 % van het inkomen
ƒ2000. ƒ3000— 0.65 % „ „ „
ƒ3000. ƒ4000.— 0.75 % „ „ „
ƒ 4000. ƒ 5000.— 0.84 % „ „ „
ƒ5000. ƒ6000.— 0.93 % „ „ „
ƒ6000. ƒ7000— 1.12% „ „ „
ƒ7000. en hooger 1.40% „ „ „
tot een maximum van ƒ 98.—
LAGER ONDERWIJS
Openbare en Bijzondere scholen.
Het schoolgeld bedraagt per leerling per jaar :
Jaarlijks inkomen :
minder dan ƒ 1000.— nihil
ƒ 1000. ƒ 1200.— 0.3 % van het inkomen
ƒ1200. ƒ1400.— 0.4% „ „
ƒ 1400. ƒ 1600.— 0.5 % „ „ „
ƒ 1600. ƒ 2000.— 0.6 % „ „ „
ƒ 2000. ƒ 3000.— 0.7 % „ „ „
ƒ 3000. ƒ 4000.— 0.8 % „ „
ƒ 4000. ƒ 5000.— 0.9 % „ „ „
ƒ5000. ƒ6000— 1.— % „ „ ,,
ƒ6000. ƒ7000.— 1.2% „ „ „
ƒ7000.— en hooger 1.5% „ „
tot een maximum van ƒ 130.—
Voor scholen met uitgebreid lager onderwijs (U. L. O.).
140 % van bovenbedoelde bedragen, maximum ƒ 182.—
Indien meer dan een leerling uit hetzelfde gezin gelijktijdig een school van dezelfde soort in deze Gemeente bezoekt, wordt het schoolgeld voor den tweeden leerling met 20 %, den derden met 40 %, den vierden met 60 % en den vijfden met 80 % verminderd ; voor volgende kinderen is geen schoolgeld verschuldigd.
Tarieven voor GAS, ELECTRICITEIT en WATERLEIDING.
De gasprijs bedraagt ƒ0.13 Per Meter huur 25 ct. per maand. Electriciteitsprijzen :
ƒ 0.29 per K. W. U. voor stroomverbruik volgens tarief A en Bi. fo.11 „ „ volgens tarief Bn (dagverbruik).



Bussumsche Waterleiding :
Abonnementsprijs bij meting door een watermeter :
bij contract voor minimum :
25 M3 per jaar ƒ 10.— voor verbruik boven minimum ƒ 0.35 p. M3
40 ,, „ tf t> 12.50 tt tt » n »0*30 » »
60 t) tt tt >> 15* tt tt ft " " 0*25 tt tt
tt tt tt tt ^7*50 tt tt tt tt it 0*20 tt tt
IOO tt tt tt tt 20. tt tt tt tt tt 0.20 tt tt
125 tf tt tt tt 25* tt tt tt tt tt 0.20 tt tt
Ï50 tt tt tt n 3°* tt tt tt tt tt 0.20 tt tt
r75 tt tt tt tt 35* tt tt tt " " °*2° tt tt
200 tt tt tt tt 40*— tt tt tt tt tt 0*20 tt tt Voor Belastingen zie Grafische voorstellingen over 1922/23. (Belasting wordt waarschijnlijk voor volgend belastingjaar verlaagd).











NAARDEN
Welk een stroom van herinneringen roept het noemen van den naam van Naarden wakker, herinneringen aan bloedige feiten in 's lands historie. Het jaartal 1572 is eiken Nederlander in het geheugen gegrift en de beruchte tocht van den Spanjaard Don Frederik, waarbij o.a. ook de stad Naarden werd uitgemoord om een voorbeeld te stellen aan alle muiters en oproerlingen, die het wettig gezag van den Koning durfden weerstaan.
Welk een beproevingen heeft de stedelijke bevolking van de oude hoofdstad van het Gooi in den loop der eeuwen telkens moeten doorstaan. Het oude Naarden aan de Zuiderzeekust bestond reeds vóór 968, toen het van Keizer Otto I het stedelijk wapen, de keizerlijke adelaars, ontving. In 1350 is die bloeiende stad volkomen verwoest door de edelen, die de opkomende macht, de vrije poorters, terneer trachtten te slaan. Maar reeds den i7en Mei van dat jaar vergunde Graaf Willem V den verdreven bewoners een nieuwe veste te bouwen en werd daartoe een meer tegen de zee beschermde plek, die van het tegenwoordige Naarden, uitgekozen.
Waarschijnlijk werd toen reeds het tegenwoordig stratenplan uitgezet en de stad van wallen en poorten voorzien, als grensvesting van het gravengebied, zoo sterk mogelijk uitgerust.
In 1380 werd een begin gemaakt met het bouwen der groote, aan den Gooischen beschermheilige St. Vitus, gewijde schoone Gothische kerk, welker bouw 60 jaar in beslag nam. Doch in 1481 werd ze reeds weder door brand vernield. Waarschijnlijk staat deze brand in verband met een vijandelijken inval der Utrechtenaars, waarbij de stad in dat jaar geplunderd werd en vele inwoners werden omgebracht. De herbouw schijnt spoedig te zijn gevolgd, door een algemeene samenwerking en groote schenkingen mogelijk gemaakt, o.a. die van de Naarder Kerkelanden onder Loosdrecht.
Zeer vele wapenfeiten vermeldt de historie van Naarden, uit dien woeligen tijd, welke eerst afgesloten werd, toen Karei V het laatste weerspannige Nederlandsche gewest, Gelderland, aan zijn heerschappij had onderworpen.
Nochtans was het oude Naarden een rijke stad, waar de handel bloeide en de beroemde laken- en fluweel-weverijen welvaart brachten. Maar daaraan werd een eind gemaakt door den moord en de plundering op den ien December 1572.
Den 22en November had een troep van 100 ruiters, komende van Amersfoort, de stad in naam van den Koning opgeeischt, doch hun was een weigerend antwoord gegeven en de stadstimmerman beging de fout een schot op de Spanjaarden te lossen. Die stoutheid zou gewroken worden.
Ondanks de verzekering dat geen schade zou worden berokkend aan lijf en goed der burgers, die inmiddels hun onderwerping het Spaansche legerhoofd Don Juliaan Romero hadden aangeboden, trok
2



een Spaansche legerbende de stad binnen, en werd de moord ingeleid door een schietpartij op burgers, ontboden om in de Gasthuiskerk (toen gebruikt als stadhuis) opnieuw den eed van trouw te zweren.
Slechts zestig inwoners zouden aan het daarop volgende bloedbad ontkomen zijn.
Van een totale verwoesting der stad is niets gekomen, ze is opnieuw bevolkt en waarschijnlijk na den overgang van Amsterdam tot de zijde van den Prins, in 1578 van het Spaansche juk bevrijd. In 1579 werd in de Groote Kerk nog de R.K. eeredienst uitgeoefend, doch deze is later overgedragen aan de Hervormden, hetgeen bij koopakte van 1799 is bekrachtigd.
Het krijgsrumoer heeft Naarden intusschen nog eenige malen meegemaakt. In 1672 was de stad in handen der Franschen gevallen, terwijl de Staatse troepen in September van dat jaar, na een beleg van 7 dagen de indringers tot capitulatie wisten te dwingen.
Van dien tijd dateert in hoofdzaak de tegenwoordige vorm der vestingwerken, die onder Menno Baron van Coehoorn werden aangelegd.
De laatste belegering die Naarden moest doorstaan, dateert van 1814, toen de Fransche generaal halsstarrig weigerde de stad te verlaten en de Amsterdamsche schutters en andere heldhaftige troepen 5 maanden lang uit een veiligen hoek schoten bleven wisselen met de bezetting. Toen was de Franschman bereid zich aan de bevelen van zijn nieuwen Koning te onderwerpen en de stad in handen der Nederlanders te stellen.
Sedert is de rust in Naarden niet meer verstoord, slechts in 1914 bij het uitbreken van den oorlog, is de i7de-eeuwsche vesting zoo goed mogelijk in staat van tegenweer gebracht. Gelukkig heeft de vroeger onneembaar geachte vestingstad niet met de tegenwoordige krijgsmiddelen kennis gemaakt, die haar stellig in een minimum van tijd ontmanteld zouden hebben. Thans zal de vreedzame strijd voor „ontmanteling" waarschijnlijk nog jaren moeten worden voortgezet, totdat de schoone wallen aan de gemeentelijke overheid zullen worden overgedragen, om met behoud van het historische gegeven,- te worden aangelegd tot schoone wandelingen. Dan zal hier niet de fout gemaakt worden, zoo goed als in alle Nederlandsche steden bedreven, waar na het slechten der vestingwerken naargeestige straten in de plaats daarvan kwamen.
Naarden telde bij de volkstelling van 31 Dec. 1920 5094 zielen, dat is bijna dubbel zooveel als bij de volkstelling in 1870, toen de bevolking 2641 zielen bedroeg. De godsdienstige gezindten waren als volgt verdeeld : Ned. Herv. 2549, R. K.: 1241, Geref. 568, Ev. Luth. 156, Doopsgez. 55, Ned. Isr. 59, Chr. Ger. 49, Remonstr. 49, Herst. Ev. Luth. 8, Waalsch 21, Ang. Episc. 7, zonder kerkgenootschap 303.
In 1870 woonden 2393 ingezetenen binnen de wallen. De verhouding is thans heel anders, sedert de groote uitbreiding naar de zijde vanBussum en de vele verspreide landhuizen op het grondgebied der gemeente zijn gebouwd. Toch zou de ontwikkeling der gemeente veel grooter



Amsterdamsche Poort. (Foto C. Verschuur)



geweest zijn, indien bijtijds de stad was ontmanteld en de verboden kringen waren opgeheven. Nu heeft sedert het in gebruik nemen der spoorlijn, Bussumveel meer dan Naarden van den toevloed der forensenbevolking geprofiteerd.
Niettemin telt Naarden ook vele forensen onder haar bevolking, die in deze gemeente, welke in elk opzicht met den tijd meegaat, een aangename woonplaats vinden. De gemeente is aangesloten aan de waterleiding, die het voortreffelijke water van den prise d'eau der Bussumsche Waterleiding Mij. levert; buiten de wallen voorziet de GemeenteGasfabriek van Bussum de bewoners van gas, terwijl de Gemeente een eigen Electriciteitsbedrijf beheert, dat stroom van het Provinciaal
Bedrijf betrekt. .
De Gemeente zorgt voor een uitstekende straatverlichting, ook de buitenwegen zijn op voorbeeldige wijze van electrische hanglantaarns voorzien. Het onderwijs is op keurige leest geschoeid. Binnen de veste is een openbaar lagere en U.L.0 school, terwijl in het Park de moderne, eenige jaren geleden gebouwde „Comeniusschool" voor gewoon l.o. is gevestigd. Bijzondere scholen telt Naarden binnen de veste.
Voor ouders, die in het Park of elders buiten de vesting wonen, en die voor hun kinderen het bijzonder onderwijs verkiezen, is inde Bussumsche scholen ruime keuze. Voor R^iddelbaar en Gymnasiaal onderwijs staan de Gooische H.B.S. en het Lyceum ten dienste, het vak- en teekenonderwijs wordt uitstekend verzorgd.
De belasting-regeling is zeer billijk, de verschuldigde belasting wijkt, Zooals de in dit boekje voorkomende grafische voorstellingen doen zien, zeer weinig van die te Bussum af.
Voor het uitgaande publiek staan de Bussumsche schouwburgen, concertzalen en bioscopen open, doch in de Groote Kerk bezit Naarden een kleinood, dat de stad meer en meer door de zomeruitvoermgen, die daarin worden gegeven, en die der Nederlandsche Bachvereeniging, maakt tot een pelgrimsoord voor muziekliefhebbers. Met de Kerk heeft Naarden dit in hoofdzaak te danken aan haar bekenden zoon Johan Schoonderbeek, die als organist der Kerk begonnen, haar gemaakt heeft tot de bakermat der nieuwere inzichten van den oorspronkelijken geest der oude muziek. De eerste uitvoeringen der religieuse muzikale kunst-uitingen in deze gewijde omgeving waren een openbaring en door de oprichting van de Nederl. Bachvereeniging is Schoonderbeek in staat gesteld nog intensiever aan het bereiken van zijn doel voort te werken: het brengen van religieuse ontroering in de harten der toehoorders, zooals de grooten als Bach dit hebben voorgestaan.
Ook met de orgelconcerten 's zomers op Zondagmiddag tracht Schoonderbeek dit doel te bereiken en duizenden profiteeren daarvan.
DE STAD NAARDEN
Voor ons bezoek aan Naarden is wederom het station NaardenBussum het uitgangspunt. We gaan den tunnel door die uitmondt



vóór de Prins Hendriklaan, en gaan direct links, langs de plaats waar de Huizer tram standplaats heeft, tot aan den spooroverweg.
Hier staan we reeds op het grondgebied der gemeente Naarden. Aan de andere zijde van de spoorlijn ligt het Zwarteweg-kwartier, dat eerlang een eigen verbinding met de stad zal ontvangen.
We gaan echter, aan den hoek gekomen, naar rechts door de Comeniuslaan. De villa's rechts van dien weg liggen in Bussum, die links in Naarden. Hier liggen de gebouwen der bekende kweekerijen van Jurrissen, die zich daarachter uitstrekken. Voorbij het woningbureau van de Fa. Buwalda slaan we links af en betreden daarmede het Wilhelmmapark, het z.g. Naarder Park-kwartier, dat thans zoo goed als
Bij de Utrechtsche Poort. (Foto C. Verschuur)
volgebouwd is met villa's en woonhuizen. Het fraaie gebouw van de Comeniusschool, dat eenige jaren geleden gezet is ten gerieve der Naarders buiten de wallen, valt spoedig in het oog. Ook het minder mooie fabrieksgebouw met hoogen schoorsteen van de Electrische Centrale, die thans buiten werking is.
De Prinses Julianalaan loopt uit op de Lambertus Hortensiuslaan, die ligt in het verlengde van de Bussumsche Brinklaan. De weg is hier echter veel breeder en daardoor royaler.
Hier naderen we reeds de z.g. vuurlinie van de vesting. De steenen



huizen maken plaats voor houten gebouwen. Rechts van den weg ligt de hooge Galgebrug over de Bussummervaart en daarnaast de laaden losplaats van de tram. Toen de Electrische centrale nog in bedrijf was, werd een drukker gebruik van de losplaats gemaakt dan tegenwoordig, het smalspoor in den weg diende om de kolenwagentjes naar de Centrale te leiden. In het najaar worden hier nog veel boomkweekerijproducten in waggons geladen.
Onze weg gaat rechtuit. Daar waar de straatweg overgaat in een breeden grintweg, neemt gelijktijdig de Thierensweg een aanvang. En meteen ligt de stad voor ons. De breede toren van de Groote kerk steekt boven de hooge, begroeide wallen uit. Huizen zijn nog niet te bespeuren. Links van den weg zijn kweekerijen, zoo ver het oog reikt, naar gelang van het* jaargetijde steeds wisselend van kleur, maar altijd mooi. De trambaan verlaat hier onzen weg naar rechts, om over een ijzeren wipbrugje een eigen baan naar den straatweg te zoeken.
We passeeren een brug over de buitenste vestinggracht en betreden den bedekten weg, achter de wallen. Naar links kunnen we de stad geheel omwandelend, den Muiderstraatweg bereiken. Wij gaan naar rechts, naar het „Kippenbruggetje", een houten smalle toegangsbrug naar de stad. We zien nu ook iets meer van de daken der huizen, die van hier gezien boven de groene wallen uitsteken. Geweldig dikke steengevaarten (we zouden ons van hun dikte kunnen overtuigen bij de afbraak van een bastion, bij een wandeling langs den bedekten weg) dragen een zware aarden bekleeding, die in vroeger tijd een absolute bom-vrijheid waarborgde. Thans heeft dat alles geen doel meer, blijkens de ondervindingen opgedaan in den grooten oorlog.
Wanneer de nutteloosheid van deze parade-versterkingen slechts algemeen werd ingezien, dan zou Naarden in ontmantelden staat een groote toekomst tegemoet kunnen gaan. Thans staat aan uitbreiding der gemeente voortdurend de „Genie", met haar verboden kringen in den weg, en welk een aantrekkelijkheid zouden de in plantsoenen herschapen wallen aan de stad kunnen verkenen. Dan zou inplaats van het „Kippenbruggetje", dat de stad langs den kortsten weg voor rijtuigen onbereikbaar doet zijn, daar alleen voetgangers hier kunnen passeeren, stellig spoedig een flinke brug gelegd en een breede toegangsweg door de wallen gegraven kunnen worden.
Zijn we via het houten brugje de wallen beklommen, dan leidt onze weg tusschen prikkeldraadversperringen naar de Turfpoortstraat. Deze geeft dadelijk een goed overzicht van het karakter der stad, die samengesteld is uit rechte en elkaar rechthoekig snijdende straten. Ondanks de negentiende eeuwsche manie, om al het metselwerk te bepleisteren, een schennis die de verzuchting doet slaken : behalve ontmanteling heeft Naarden ook dringend ontpleistering noodig, vertoonen de straten een vriendelijk beeld, door de goede verhouding tusschen de wegbreedte en de hoogte der huizen, welker daklijnen een levendige afwisseling brengen.
Meerendeels zijn het oude gevels, waarvan echter de verdeeling te loor gegaan en de mooie baksteen onder een kalklaag bedekt is.



Raadhuis.
(Foto C. Verschuur)



Een uitzondering maakt de vroegere garnizoensbakkerij rechts. Dit is de voormalige gasthuiskerk, waar de moord van 1572 een aanvang nam. De gevelsteenen brengen dit feit in herinnering.
Rechts passeeren we verder de voor eenige jaren geleden nieuw gebouwde R.K. Kerk, gewijd aan St. Vitus en staan weldra in de Marktstraat, waardoor de trambaan van de Gooische stoomtram loopt. Meteen treft ons de aanblik van het oude Raadhuis, gesticht, blijkens het jaartal in den gevel, in het jaar 1601. Het gebouw in vroeg-renaissance-stijl in rooden baksteen met zandsteen-banden opgetrokken, heeft het oorspronkelijke karakter geheel behouden. Meer schilderachtig dan grootsch is de voorgevel, samengesteld uit twee ongelijke helften. De beide trapgevels zijn met beelden bekroond. De kruiskozijnen
Raadzaal. (Foto C. Verschuur)
Met houten luiken, het glas in lood : alles is in oorspronkelijken staat, een klein open torentje rijst uit het hooge zadeldak. Een stoep met vier treden geeft toegang tot een fraai poortje, gedekt door een Irontispice, voorzien van drie gehouwen beelden. In het midden staat de Gerechtigheid, geflankeerd door het Geloof ter rechterhand, de Hoop
De vrome zin onzer voorouders komt verder tot uitdrukking in de opschriften : „God regiert al" en hoog aan den gevel :
„Ist Lyden ist Vrevcht Draegtet soo 't God Vevgt."



We mogen het stadhuis vrijelijk binnen stappen, de vriendelijke bode is niet weinig trotsch, wanneer hij vreemdelingen het schoone gebouw kan laten zien.
Eerst betreden we een voorhuis waarin een bodekamer in later tijd is ingebouwd. Dit verstoort wel eenigszins den indruk. Wanneer men er nog eens mocht toe overgaan dezen voorhal in zijn oorspronkelijken staat te herstellen, dan zal het interieur er zeer bij winnen. De zoldering wordt gedragen door zware eiken balken, hieraan is een haak bevestigd waaraan de weegschaal hing, daar deze hal vroeger dienst deed als'waag. Hier aan den muur hangt een oude schilderij, die een samenvatting geeft van de gebeurtenissen op den i Dec. 1572. In denzelfden wand is de deur, die toegang geeft tot de Burgemeesterskamer. Terzijde van de trap is de ingang naar de raadzaal, die zoo goed als geheel in den ouden stijl is bewaard gebleven. Een antieke schouw domineert in het vertrek, dat door een eikenhouten balie met banken daarin, in tweeën gesplitst is. Rondom een zware eikenhouten, antieke tafel staan de met geel rundleder bekleede stoelen. In de hooge eiken betimmering zijn zitbanken. De vierkant behouwen zware eiken balken rusten op kunstig gesneden consoles, die aardig gekleurd zijn, de groote kruisramen voltooien het antieke geheel.
Verschillende oude schilderijen versieren de wanden, de jongste aanwinst is eene negentiende eeuwsche schilderij, voorstellende een episode uit den moord van 1572.
De bovenverdieping heeft geen andere bestemming dan dat daar het Comeniusmuseum. is ondergebracht. Joan Amos Comenius is de groote Czech, die den grondslag heeft gelegd voor de tegenwoordige paedagogische opvattingen. In zijn geboorteland wordt hij als vrijheidsheld vereerd, hij kon zich niet schikken onder het juk der Habsburgers, die in zijn tijd het Boheemsche koninkrijk aan hun macht onderwierpen en Zwierf rond in ballingschap. Geboren in 1592, stierf Comenius te Amsterdam en werd door een nog niet opgehelderde oorzaak, begraven in de Waalsche kerk te Naarden, in het jaar 1671.
Dit feit heeft Naarden gemaakt tot een bedevaartoord, waar elk jaar op 28 Maart, alle hier te lande gevestigde Czechen hun groet komen brengen. Hier zongen ze hun weemoedige liederen toen na Comenius nog steeds de vrijheidszon boven hun land niet was opgegaan, hier ook hebben de in Holland gevestigde Bohemers hun onafhankelijkheidsverklaring gevierd. Was reeds in 1892 een eenvoudig gedenkteeken, een uit de heide opgegraven kei, opgericht, op 22 Nov. 1920 hebben de Bohemers aan hun dankbaarheid uiting gegeven door de plaatsing van een borstbeeld, dat we later zullen opzoeken.
Het museum bevat eenige vitrines met Comenius-reliquien, o.a. een eigenhandig geschreven brief, het begrafenisboek der Waalsche kerk openliggend op de bladzijde, waar Comenius' naam staat ingevuld, alle uitgaven van de boeken door en over Comenius geschreven, platen met afbeeldingen van zijn geboortestad Pozdrav z. Niovice. Treffend is het onderschrift onder een plaat uit 1671, waarvan de vertaling luidt : „De tijd zal komen, dat een groote schaar goede menschen



uw daden, uw hoop en uwe verlangens zullen volbrengen." Massa's kransen zijn opgehangen in een groote wandkast, elk jaar groeit het aantal. In het museum is nog een bord geplaatst, overgebracht uit de
Groote Kerk. (Foto C. Verschuur)
vroegere Waalsche kerk, waar Comenius begraven lag, en een viertal gipsmodellen, die ingezonden zijn bij de prijsvraag voor het ontwerpen



Kerk-interieur.
(Foto C. Verschuur)



van een Comenius-monument, dat Czecho-Slowakije Amsterdam wil aanbieden.
Deze Waalsche kerk is nu bij de kazerne „Weeshuis "aangetrokken.
Een mooi stadsbeeld geeft de Markt, terzijde van het Raadhuis, waar de andere hoek wordt ingenomen door een nieuw gebouw, waarin de Gemeente-secretarie en andere gemeentelijke diensten zijn ondergebracht.
Schuin tegenover het Raadhuis staat de Groote Kerk, een prachtig wel geconserveerd Gothisch bouwwerk, waarvan wij de stichtingsdata reeds genoemd hebben. Voor een bezoek aan het kerkgebouw wende men zich tot den koster. Majestueus rijzen de wit gekalkte kolommen omhoog. Het donkere eikenhout der banken en preekstoel geeft een scherp contrast, het koper der vier kaarsenkronen en kandelaars, evenals dat van den preekstoel schenkt een warmen gloed aan deze zoo koele ruimte. Een prachtig gebeeldhouwd, eikenhouten koorhek sluit het geheel verlaten priesterkoor af, een machtig orgel neemt den geheelen
wand aan de torenzijde in.
De kruisgewelven zijn van baksteen met witkalk overtogen, maar die van het middenschip en van het transcept zijn tongewelven van eikenhout. Dat van het middenschip vertoont rijke schilderingen, waarvan de kleuren, aangebracht met lijmverf, wel wat zijn verbleekt.
De vloer is grootendeels samengesteld uit grafsteenen, waarin nog menige inscriptie valt te ontcijferen. . ,
Van welke zijde men de kerk ook ziet (men verzuime vooral niet de achtergelegen straatjes te bezoeken) altijd treffen de grootsche vormen van deze hier zoo sobere Gothische bouworde.
Waar men ook rondwandelt in dit oude stadje, altijd merkt men de groote properheid der straten en de zekere welgedaanheid, die de woningen kenmerkt. In vroeger jaren lag hier een groot garnizoen, verspreid in talrijke kazernen; nu bestaat het nog slechts uit een kleine bezetting vestingartillerie. Ook zonder dat groote garnizoen waaraan Naarden voor een groot deel haar „nare" naam te wijten heeft, (het was daar in die vunze kazernen voor onze miliciens geen aangenaam
„dienen") kan de stad bestaan. , .
En dat ze 't ook best zonder de enge omwalling kan stellen, blijkt wel uit de omstandigheid, dat in de eerste jaren van den wereldoorlog coupures daarin zijn aangebracht, ten dienste van het verkeer. Vroege moest dat zich wringen door de nauwe doorgangen der poorten. Het logge, maar zoo bijzonder in deze omgeving passende, gevaarte der Amsterdamsche poort heeft plaats gemaakt voor een breeden toegangsweg en aan de andere zijde der stad is de weg door een coupure langs de Utrechtsche poort geleid. Deze poort dateert van 1877 en typeert in haar quasi-middeleeuwsche vormen het schoonheidsbegrip van het
laatste kwart der voorgaande eeuw. . , , , ,
Mooier, ja het allermooiste plekje van Naarden, is de haven nabij de Amsterdamsche poort, die niemand verzuime te gaan zien. Dit is een grachtje met een omgeving van verweerde walmuren, brugje en vervallen, elkaar steunende huisjes, in een omlijsting van levend groen,



dat z'n wederga niet vindt. Men kan wel zóó gaan staan, dat een enkel nieuw huis het antieke, schilderachtige karakter niet verstoort.
Men ga ook aan het eind van het grachtje de hooge brug beklimmen, waaronder de houten dam is aangebracht, die het zeewater bij hoogen vloed met keeren. Men geniet daar een schitterend panorama over de Zuiderzee.
Haven. (Foto C. Verschuur)
Buiten de Utrechtsche poort staat in een fraai aangelegd plantsoen het nieuwe borstbeeld van Comenius.
Wie hart heeft voor historische herinneringen en intiem stedenschoon, die is in Naarden niet spoedig uitgekeken en zal, wanneer hij in de omgeving woont, er telkens terugkeeren om even te herademen in een andere sfeer dan die van de jagende 20ste eeuw.
SCHOOLGELDREGELING LAGERE SCHOLEN :
Beneden ƒ 1000.— schoolgeld nihil.
Van ƒ 1000. ƒ 8000.— inkomen, schoolgeld van L. O. ƒ 2.60
tot ƒ 108.— progressief. Voor meerdere kinderen reductie, voor U. L. O. 50 % verhooging.
Gasprijzen voor Zwartewegkwartier en Parkkwartier als in Bussum. In de stad wordt nog geen gas geleverd.
Electriciteitsprijzen : ff 0.32 per K. W. U. voor normaal stroomverbruik. ƒ0.15 Per K. W. U. voor dagverbruik.



Waterleiding voor Zwartewegkwartier en Parkkwartier als in Bussum geleverd door de Bussumsche Waterleiding Mij ;
in de stad en overige kwartieren wordt water geleverd langs de leiding van Weesp, welke eveneens water levert van de Prise d'eau der Bussumsche Waterleiding Mij.
Prijzen gelijk aan die te Bussum.
Belastingen zie grafische voorstellingen.
. foEDQAü DEQ III QEVOQDEGDE G)ELADT1HG 
IbüDPAQ PCB ltt 9 /2$ Q£VOaPE:&DE fcELAOTIHG:- 



WANDELEN EN FIETSEN
In dezen zoo schitterend mooien hoek van het Gooi behoeft men geen getraind wandelaar, noch minder een lange-afstand fietser te zijn, om volop natuurschoon te kunnen genieten. Waar men ook woont in Naarden en Bussum, of tijdelijk verblijf houdt, in de stad tusschen de wallen, in het Park, het Zwartewegkwartier, in het Bussumsche „Spiegel" of in het dorp, steeds kan men in enkele minuten plaatsen bereiken, die het bekijken waard zijn.
We zullen een aantal wandelingen beschrijven, in een krans om Naarden en Bussum. Voor wie wat veraf wonen, is het raadzaam de fiets ter hand te nemen, om ons op onze tochten te kunnen volgen.
KARNEMELKSLOOT EN OMGEVING
Voor heden nemen we als punt van uitgang den Zwarteweg, de grenslaan tusschen Bussum en Naarden aan de Spiegelzijde, die een aanvang neemt bij de Gasfabriek, tegenover het station.
Juist tegenover de groote Koningin Emmaschool, in welk gebouw een tweetal o.l. scholen zijn ondergebracht, ligt de Verlengde Fortlaan. Hier gaan we in. Eerst passeeren we een rij banale burgerwoningen, maar spoedig komen we in de zone van den houtbouw, links passeeren we een tweetal smalle lanen, de Nagtglaslaan en Sandtmanlaan, beide met houten huizen van zeer eenvoudige makelij volgebouwd. Op ónzen weg daarentegen ontmoeten we verschillende zeer mooie houten villa's. Spoedig zijn we geheel buiten, rechts hebben we het gezicht op de hooge, begroeide Naardensche wallen, waar zoo geestig de vierkante hooge toren uit komt kijken en het zadeldaktorentje der R. K. kerk. Links achter een weiland ligt de Laegieskamp, die tot het eigendom der Vereeniging „Stad en Lande van Gooiland" behoort, een gedeeltelijk moerassige, gedeeltelijk wild begroeide vlakte, een ideaal-land voor liefhebbers van botaniseeren. Op den achtergrond zien we een met een mooie boomengroep omgeven groen heuveltje.
Die plek moet men eens gaan zien tegen den avond, als de zon achter die boomengroep ter kimme neigt. Het uitspansel raakt overal den einder, alleen de groep boomen staat scherp afgeteekend, prachtig gemodelleerd tegen de vlammende luchten. Dichterbij komend schijnen de donkere gevaarten te grijpen als vangarmen in den hemel, ze rijzen en rijzen, tot men in hun schaduw gegrepen wordt. Dan ziet men den groenen heuvel als fort, en het stille water der fortgracht en het gouden licht der ondergaande zon, dat een weg zoekt tusschen de boomstammen en soms even scheert over de donkerte van het water. De Fransche schilder Daubigny en de Hollander Theophile de Bock, die dit moment zoo dikwijls hebben weergegeven, zouden hier een dankbaar sujet gevonden hebben.



Over een brugje passeeren we de Karnemerksloot; aan de overzijde daarvan kijken we over het Naardermeer, dat aan deze zijde nog uit weiland bestaat, in de richting van Weesp, waarvan we de torens ontdekken. Onze weg voert naar rechts langs de Karnemelksloot. Aan de overzijde liggen uitgestrekte boomkweekerijen, vóór ons de Schapenmeent, met talrijke militaire loodsen, overblijfsels van den Mobilisatietijd. Al ras komen we bij vriendelijke bescheiden woningen, die met overheidssteun hier op den grond, toebehoorende aan de gemeente Naarden, gebouwd zijn. De stad Naarden ligt rechts van onzen weg. We komen aan de Muidervaart, die we over een brug passeeren en gaan rechts over den straatweg, de stad tegemoet.
Fort bij Karnemelksloot. (Foto C. Verschuur)
Links zien we in de verte de Hakkelaarsbrug, vanwaar het vriendelijke Muiderberg in een kwartier te bereiken is. Scherp staat de hooge zeedijk tegen de lucht afgeteekend. Een militaire weg leidt naar den zeedijk ; men zal ons niet lastig vallen als we even van den dijk een kijkje nemen over de buitendijksche maatlanden, waarachter de zilveren streep der Zuiderzee zichtbaar is, met Pampus, en geheel links de bosschages van Muiderberg, bij helder weer zouden we ook Marken en de torens van Amsterdam kunnen zien, waaromheen van hier gezien altijd een donkere waas van fabrieksrook hangt. Rechts zien we de stad Naarden en in zee uitloopend de beboomde wallen van een fort.
Terugkeerend kunnen we onzen weg door Naarden kiezen, of langs den



bedekten weg tusschen de beide vestinggrachten. Hier stond vroeger de Amsterdamsche Poort, die in 1915 is afgebroken. Thans wijken de wallen hier ver uit elkaar en is een breede toegangsweg verkregen.
Via de Kippenbrug verlaten we het stadsgebied en langs den Thierensweg en de Lambertus Hortensiuslaan zoeken we onze woonplaatsen weer op.
DRAFNA EN BOSCH VAN BREDIUS
De Lambertus Hortensiuslaan is een geschikt uitgangspunt voor een tweede wandeling. Inplaats dat we links den Thierensweg naar de stad ingaan, bestijgen we het hooge brugje over de Bussummervaart. Een leuk gezicht hebben we van de kruin van het oude brugje naar alle kanten. In de eerste plaats op de wallen en den toren van Naarden, links daarvan over de kweekerijen, naar rechts loopt de trambaan der Gooische stoomtram. Minder schilderachtig is het uitzicht in de richting van Bussum, daar staan eenige fabrieken, o/a de witbekalkte gebouwen der Kalkzandsteenfabriek en daarachter zien we in het verschiet de Bussumsche torens en haven.
De straatweg voor ons, met de Galgesloot aan onze linkerhand, heette tot in 't voorjaar van 1923 sinds onheugelijke tijden de „Galgesteeg", omdat hier het galgeveld zou zijn geweest. Sedert heeft het Gemeentebestuur van Naarden dezen ouden weg herdoopt met den zoetvloeienden naam „Godelindeweg", den naam dien we reeds meer ontmoet hebben, dien van de abdis van Elten, die in 1280 de wereldlijkerechten van de abdij van Elten over Gooiland, aan Floris V voor 25 Utrechtsche ponden 's jaars afstond.
Langs dezen weg lagen tot voor eenige jaren uitsluitend kweekerijen, enkele overblijfsels zien we er nog van. Thans is hier een begin gemaakt met den aanleg van een tuindorp, genoemd Naarden-Bussum. Den stoot daartoe heeft gegeven de aankoop van een strook grond langs den weg door het Rijk, omdat Waterstaat voornemens is den Amersfoortschestraatweg om de stad heen te leggen en de Godelindeweg van dien nieuwen breeden weg deel zal uitmaken. Rechts van den weg zijn reeds een aantal villa's, (van hout opgetrokken,-omdat het terrein in de z.g. vuurlinie van de vesting Naarden ligt) volgens ontwerp van architect Dudok, Directeur van Gemeentewerken in Hilversum, gebouwd. Deze huizen hebben met hun groote rieten daken, hun overheerschend horizontale lijnen een streng landelijk karakter, waarbij de moderne tuinbeplanting heel mooi aansluit.
We passeeren links de melkfabriek „Gooiland" en de overblijfselen van een vetfabriek, die daar eenige laren geleden is afgebrand.
Hier naderen we den Amersfoortschestraatweg, dien we in de richting van de stad een eindweegs gaan volgen. Ook van deze zijde gezien domineert altijd weer de stevige toren. Een ophaalbrug over de Galgensloot is weldra achter den rug, waarna bij de halteplaats der Gooische stoomtram „Abri Naarden'waar de lijn van Bussum in



tweëen splitst, één naar Huizen, de ander naar Laren, den Huizerstraatweg wordt bereikt.
Op dezen hoek bij het tolhek stond vroeger een huis, dat in 1914 in de eerste zenuwachtige dagen na het uitbreken van den grooten oorlog werd afgebroken, om de vesting Naarden een vrij schootsveld te verschaffen. Bij die gelegenheid zijn ook de mooie boomen langs deze wegen den oorlogsgod ten offer gevallen. Eerst onlangs is men opnieuw tot beplanting overgegaan, maar de idee van kaalheid kunnen de spichtige boompjes nog niet overwinnen.
Een paar honderd meter verder wordt de weg reeds mooier door het hoog-opgaande hout dat hier is mogen blijven staan, omdat men ge-
Tuindorp. (Foto C. Verschuur)
lukkig tot bezinning kwam. Rechts van den weg liggen de groote kweekerijen van rozen en vruchtboomen van den heer Van Rossem, links evenwijdig aan den straatweg, ligt de hooge zeedijk.
Het terrein rechts wordt meer en meer dicht begroeid, daar ligt een groot buiten te midden van prachtig geboomte.
Aangename geuren prikkelen hier onze reukorganen. Deze worden verspreid door de Chemische fabriek „Naarden", links van den weg. Juist op dit punt buigt de straatweg met een rechten hoek naar rechts en komen we meer en meer in de zone der groote buitens. De groote



loods rechts behoort tot de wereldfirma op beetwortelzaadgebied Kühn & Co., iets verder zien we aan die zijde op een heuvel het heerenhuis van het buiten „Flevo Rama" verrijzen en naderen we den hoek „Abri Drafna", een halteplaats der tram.
Een wegwijzer van den A.N.W.B. geeft ons hier alle gewenschte inlichtingen. De straatweg naar rechts voert naar Bussum, die rechtuit naar Huizen, de grintweg naar links, langs het buiten" Drafna, binnendoor naar Valkeveen aan Zee, waarheen men echter gemakkelijker komt langs den hoofdweg, de beroemde Valkeveensche laan, die een paar honderd meter verder aan den linkerkant van den Huizerstraatweg haar beginpunt heeft.
Model-boerderij. (Foto C. Verschuur)
Om niet te ver van huis te dwalen gaan we den straatweg rechts in. Hier is rechts van den weg de grond afgezand en achter weiden en moestuinen ligt hoog verheven de huize „Flevo Rama". Links heeft het vroegere Stukkenbosch grootendeels moeten plaats ruimen voor villatuinen, daar buigt de Stukkenlaan uit onzen weg, die van hier een kortere verbinding geeft met de Valkeveensche laan.
We naderen opnieuw een kruispunt van wegen. Naar links, dwars door de hei ligt de in den winter van 1922—23 aangelegde grintweg naar Huizen, met achter het eerste huisje het nieuwe fietspad naar de Zuiderzee.
De weg rechts den hoek om geeft de kortste verbinding met



Bussum en Naarden. Wij nemen echter den weg rechtuit, den Valkeveenscheweg. Mocht de wandeling ons eenigszins hebben vermoeid, dan zouden we hier den motorbus kunnen afwachten, die ons in enkele minuten aan het station Naarden-Bussum kan brengen.
Verder wandelend komen we in het gebied van „Oud-Bussem". Afwisselend is de weg omzoomd met hoog opgaand dennenbosch en laag eikenhout. Hier steken we den Bikbergerweg over, die ons naar links het prachtige bosch van Bikbergen tegemoet zou voeren. Spoedig bereiken we de gebouwen der Hofstede „Oud-Bussem", gebouwd volgens de plannen van De Bazel, die hiermede zich een wereldreputatie vestigde. De mooie met riet bedekte gebouwen gaan schuil in het loover, het inwendige der moderne stalgebouwen kunnen we bewonderen, indien we bij den heer Floris Vos, den Directeur, een toegangsbewijs vragen. De kennismaking met de hygiënische wijze, waarop het vee en de melkproducten, temidden der mooie omgeving behandeld worden, is zeer aan te bevelen.
Verder wandelend komen we aan een knooppunt van vijf wegen. Links in den hoek, is de toegangspoort tot het oude heerenhuis „OudBussem", dat in de verte nog juist hel wit tusschen het dichte geboomte zichtbaar is. Zware, torenhooge beuken verheffen zich op het gazon. De toegang is echter niet vrij. We slaan daarom rechts af. Dit is de vroegere oprijlaan, de bekende hoofdlaan van het Bosch van Bredius. Vier rijen statige beuken maken dezen weg tot den mooisten in den omtrek. Rechts is het Bosch nog grootendeels vrij wandelterrein, links waar de beroemde vijver ligt, is helaas een afsluithek geplaatst.
Waren we de beukenlaan om „Oud-Bussem" ingeslagen, dan zouden we de richting van Crailoo kunnen opzoeken, dit zou ons echter voor heden te ver voeren.
We vervolgen onzen eerst gekozen weg, waar op verschillende plaatsen banken tot zitten nooden, bereiken spoedig de brug over den vijver, welks kristalhelder water in de diepte ligt, weerspiegelend het frissche groen der beuken en passeeren links en rechts boschwachterswoningen. Bij het rechtsche huisje, waar tal van tafels en stoelen in het bosch geplaatst zijn, is er gelegenheid kennis te maken met de modelmelk van „Oud-Bussem", rauwe, gegarandeerd ziektekiemvrije melk,
die ons wel zal smaken.
Iets verder staat het groote hotel „Bosch van Bredius", met keurige terrassen, tennisbanen, vijver, enz. Het is idyllisch gelegen onder het hooge geboomte, in aardigen landelijken stijl opgetrokken, vormt het een mooi geheel met de omgeving. Het geniet voortdurend een druk bezoek, zoodat het voor eenige jaren zelfs moest worden uitgebreid.
Voorbij het hotel kiezen we den tweeden weg links, den Brediusweg, die ons na een paar honderd meter aan den breeden Amersfoortschenstraatweg brengt. Dien steken we dwars over, om daarmede op Bussumsch grondgebied te komen.
Rechts zien we het beroemde hotel ,,Jan Tabak", met mooien tuin die tot aan den Brediusweg doorloopt. Men heeft daar een zitje nemend, een aardig gezicht op de bij honderden voortsnellende automobielen,



wijl dit een der drukste autowegen van het land is. Links van den weg ligt de toegang tot de beide kerkhoven van Naarden.
Wij gaan rechtuit over den nog niet ouden Brediusweg, een straatweg, aangelegd door bouwmaatschappijen, ten einde een korten weg naar het station te verkrijgen. De beukeboomen langs den weg zijn nog jong, toch geven ze voldoende schaduw over het wandelpad rechts. Hier links naderen de Boschjes van Verbeek, die wij reeds eerder gezien hebben, den weg. Iets verder wijken de hooge gronden terug om plaats te maken voor afgezande gronden, waar frisch gras groeit. Het Gemeentelijk Grondbedrijf heeft door het weiland verschillende wegen aangelegd, waarlangs nog verscheidene bouwterreinen te koop zijn.
Hotel „Bosch van Bredius". (Foto C, Verschuur)
We komen nu in de buurt van de Vondellaan en bij de brug en eindigen op dit reeds van vroeger bekende punt onze wandeling.
VALKEVEEN EN HET „PANNEKOEKENHUISJE"
Voor de volgende wandeling raden we aan een zeer warmen dag te
kiezen, we gaan naar het zeestrand. Is het bosch en zijn de boschwegen, zelfs bij donker en regenachtig weer mooi, vanwege de eigenaardige bekoring die er dan van uitgaat, aan het strand dient de zon
te branden en fel over de zee en het witte zand te blinken. Dan is het daar op z'n mooist. Wandelaars zouden we aanraden van de stoom-



tram naar Huizen of van de autobus gebruik te maken, die hen kunnen brengen tot de Valkeveensche laan. Ziet men niet tegen een fiksche wandeling op, dan slaan we bij de brug in het Brediusbosch direct links af, langs den mooi omgroeiden vijver. Prachtige uitzichten biedt deze weg over de afgezande gronden. Aan de rechterzijde is meest bosch, met de prachtige laan van „Dennenoord". Links kijken we ook in een aantal diepe beukelanen van „Flevo Rama", om die te betreden is evenwel een toegangskaart noodig. We naderen nu den viersprong, bekend van onze vorige wandeling, slaan links den straatweg in tot aan de Stukkenlaan rechts, te midden van mooie natuur en prachtige tuinen leidt deze weg naar den Huizerstraatweg, waar juist de tram van het station Bussum gekomen, stopt. Vele tientallen passagiers, vooral veel kinderen stappen uit en de menigte beweegt zich in één richting, naar Valkeveen.
Langs den mooien weg bereiken we in eenige minuten een brugje, dat leidt over een heldere zanderijsloot, waar we schitterende uitzichten genieten. De zilte zeelucht komt ons met z'n koelte reeds tegemoet waaien. Rechts over een houten brugje, zien we een paar mooi gelegen villa's staan, en de bekende Leeuwenberg verrijst voor onze oogen. Deze hooge heuvel is bekroond door een leeuwenmonument, dat in 1650 op den toen van ouds genoemden Venusberg werd opgericht, door den aanplanter van deze bosschen, een burgemeester van Amsterdam, Andries de Graaff.
Na het omslaan van een bocht, zien we rechts de toegangspoort naar de bosschen van „Oud-Naarden" en den slapenden zeedijk, even verder de uitspanning „Nieuw Valkeveen", die nog wat nuchter in nieuwe aanplantingen ligt. Mooier in hoog, oud geboomte is de iets verder gelegen uitspanning „Oud-Valkeveen", het beroemde oude pannekoekenhuisje. Vrij mogen we de omrastering binnengaan, waar direct rechts een fietspad begint, waarlangs men de boerderij „Oud Naarden" kan bereiken. We gaan evenwel rechtuit, langs de oude boerderij, waar vroeger tol geheven werd van de wandelaars, die de zee opzochten, waden een eindweegs door een mul zandpad en staan voor de Zuiderzee.
't Kan hier op warme dagen bijzonder druk zijn. Het strand is dan bezet met kinderen, die naar hartelust kunnen graven en zandbergen opwerpen, die straks bij vloed geheel door zeewater zullen zijn. omringd. Het is hier voor kinderen volkomen gevaarloos, de golfslag is zeer gering, er zijn hoegenaamd geen kuilen of plotselinge diepten, de bodem daalt zeer langzaam glooiend, zoodat zelfs op een paar honderd meter van het strand verwijderd, de diepgang nog geen Meter bedraagt'.
't Is hier daarom een ideale speelplaats voor de jeugd.
Maar ook volwassenen genieten volop. Een paar honderd Meter in de richting van Huizen wijst een wapperende driekleur de plaats aan, waar een aantal kleedkamertjes op het strand zijn gebouwd. Wie wat preutsch is aangelegd, kan zich daarin ontkleeden, alvorens van een zeebad te gaan profiteeren. Verder op zijn evenwel genoeg stille plekken



Hoofdlaan Bosch van Bredius. (Foto C. Verschuur)



om onbespied in het badpak te schieten, hetgeen hier niemand zal beletten.
We naderen hier ook de plaats van het vroegere Naarden, kenbaar aan de groote massa afgesleten baksteenen, die hier in zee verspreid liggen. Deze stad is in het voorjaar van 1350, bij den aanvang der Hoeksche en Kabeljauwsche twisten, verwoest. Op de puinhoopen werd later een klooster gevestigd, dat aan het eind der zestiende eeuw werd verlaten en ten prooi aan het steeds verder binnendringende Zuiderzeewater werd gelaten.
Bij zeer lagen waterstand kan men nu nog een gemetselden put zien liggen, terwijl de palissadeeringen, die hier en daar boven het zand uitsteken, waarschijnlijk overblijfselen zijn van het klooster.
Mocht nog eenmaal de Zuiderzee worden drooggemalen, dan zullen oudheid-kenners hier voor hun opgravingen een dankbaar terrein
vinden. ^ , ,T , » ,
't Is jammer, dat de toegang van 't strand tot „Oud-Naarden thans is afgesloten. Daarom wandelen we naar „Oud Valkeveen terug en gaan heen langs de uitspanning via het fietspad. Deze oude en mooi gelegen boerderij, waarvan de boschrijke omgeving voor ons, rustige wandelaars vrij te bezichtigen valt, is het bekijken wel waard.
Het fietspad vervolgend, waarlangs mooie boschvarens groeien, hebben we naar links en rechts steeds afwisselende uitzichten. Telkens ontdekken we links een glimp der zee, terwijl we rechts tusschen de dichte begroeiing hier en daar afgezande gedeelten ontdekken, waar vee in de
weide graast. . . „
We komen hier op het grondgebied van het landgoed „De Limiten , en aan een punt, waar het fietspad in drieën splitst. Naar links door een mooie sparrenlaan, kunnen we opnieuw de zee bereiken. Het strand is hier breeder, het zand minder bezoedeld, het bosch meer ongerept. Hier is ook een ververschingstent geplaatst, met een mooi, beschut zitje in het aan zee grenzende bosch.
Den terugweg kunnen we het best nemen langs het fietspad naar den tol op den Huizerstraatweg. Bij het even genoemde kruispunt der rijwielpaden, slaan we links af. Nu voert onze weg door een der mooiste, tot heden minst bezochte gedeelten van het Gooi» Bosch, hei, zandverstuiving wisselen elkaar voortdurend af. De bodem is zeer heuvelachtig en woest. Het is hier een bremveld bij uitnemendheid ; eind Mei, begin Juni vlamt het helle geel van alle kanten op. Men kan hier ronddwalen, zooveel men wil, door de hooge ligging kan men zich voortdurend oriënteeren. Naar links ligt het dorp Huizen, recht vooruit de Sijdjesberg, met de steeds aangroeiende buurtschap Tames. Geheel naar rechts? ontwaren we den toren van Naarden, en tusschen het geboomte dien van Bussum.
Nu en dan ontmoeten we een eenzaam klein landhuis, en komen eindelijk bij den Huizerstraatweg, waar we, zoo gewenscht, de tram kunnen afwachten. Zijn we per fiets, of zien we niet op tegen een wandeling van een goed half uur, dan steken we den straatweg over, en vervolgen onzen weg langs het fietspad, dat verder voert door







prachtig bosch, naar den meergenoemden nieuwen grintweg naar Huizen. We komen uit vlak bij het punt van den viersprong bij „Flevo Rama" en zoeken langs den kortsten, van de heenreis bekenden weg, ons uitgangspunt weer op.
LANGS ONGEBAANDE WEGEN.
Hebben we tot dusver in hoofdzaak keurig gebaande wegen gevolgd, voor heden gaan we voor wielrijders minder bereikbare plekjes bezoeken. Als beginpunt kiezen we de welbekende uitspanning „De Gooische Boer". Hier schuin tegenover, langs het militaire werk, ontdekken we «en zandweg, die leidt langs een prachtige vallei van afgezande gronden. Dit pad laten we een oogenblik links liggen, omdat het hooge dennenbosch ons meer toelacht. Het valt soms moeilijk een pad te vinden tusschen de kamperfoelieplanten en braambesstruiken. We dringen echter steeds dieper het bosch in, banen ons een weg tusschen het akkermaalshout, dat het dennenbosch omzoomt, en komen dan, al naar we richting genomen hebben, uit op het vroeger genoemde zandpad, of in een beukenlaan, die we naar links volgen. Ook dan bereiken we het zandpad; we passeeren rechts een houten zomerwoning, „De Ekster", vanwaar links een weg, langs de grens der afgezande gronden loopt naar het „Bosch van Bredius". Wij vervolgen onzen weg echter in de eerst gekozen richting. Links ligt een korenakker, met hooge beuken afgesloten. Het is zoo verleidelijk hier naar rechts door den Blaricummerweg af te dwalen ; door een hollen weg is hier een fietspad gemaakt, dat evenwijdig met dien weg in de richting van Blaricum voert. VC^ij gaan evenwel rechtuit, waar we den Oud-Bussummerweg ontmoeten. Dezen volgen we te midden der korenakkers en zien links van den weg achter een omheining den moestuin van het buiten „Oud-Bussem". Nog iets verder, maar vóór de daar gebouwde landhuizen (het eene links is de veel besproken villa „de Maerle , gebouwd door De Bazel, waaraan een latere eigenaar veranderingen heeft doen aanbrengen, zonder den bouwmeester daarin te kennen), slaan we een wegje rechts in, nabij een boomengroep. Hier raken we in het bosch van Bikbergen verzeild, een bosch van zware beuken op heuvelachtig terrein. Eigenlijk zijn we hier in geen dag uitgekeken. Het is hier zoo stil. Het ligt zoo geheel buiten het terrein van de dagjesmenschen, en ook Bussummers zal men hier zelden ontmoeten. Van de stilte, die slechts wordt onderbroken door vogelgezang, gaat een weldadige rust uit. Nu en dan schiet een konijn over het pad, of beklimt een eekhorentje den stam van een woudreus. Als men gelukkig is kan 't gebeuren, dat men een fazant over het pad ziet loopen.
Het best is het hier rond te dwalen zonder zich rekenschap van de richting te geven. Men komt altijd terecht als men de volgende aanwijzingen volgt. Geheel Bikbergen is omringd door wegen. Waar men aan den zoom een grintweg raakt, doet men het best dien naar rechts te volgen. Ligt aan de andere zijde van dien weg een hooge heuvel, dan



Boschgezicht.
(Foto C. Verschuur)



kunnen we dien eens beklimmen om ons het uitzicht over de Blaricum-
merhei te gunnen. . .
Bedoelde grintweg is de Langerhuysenweg, die ons in verbinding
brengt met het villapark 't Loo.
Mogelijk is het ook, dat we bij een zandpad uitkomen, dit is de vroeger genoemde Blaricummerweg, dien we naar het zuidoosten volgen, om. bij het Kindersanatorium, de Oranje Nassaulaan van 't Loo te bereiken, waar we, mochten we uit elkaar gedwaald zijn, elkaar weer ontmoeten.
De Blaricummerweg gaat dwars door de heide, langs den Tafelberg naar Blaricum.
Hebben we ons te lang in het bosch opgehouden, dan is het raadzaam langs den kortsten weg Bussum op te zoeken. Die kortste weg leidt langs het fietspad, dat evenwijdig loopt aan den Blaricummer weg. We komen dan uit, terwijl we links den Trapjesberg passeeren, gaande tusschen de landgoederen Crailoo en Bikbergen, in de buurt van het meergenoemde zomerhuisje „De Ekster", vanwaar we „De Gooische Boer" gemakkelijk kunnen terugvinden.
Hebben we nog voldoenden tijd, dan is het aardig om in 't Loo de Z.g. rotspartij te bezoeken, waarvan men de fopperij spoedig bemerkt. Die rotspartij bereiken we den hoofdweg volgend, door een der zijwegen links in te gaan.
Alle in dit villapark, waar de villa's nog grootendeels ontbreken, keurig aangelegde wegen leiden naar een punt aan den Amersfoortschen straatweg, n.1. daar, waar de Nieuwe Crailoosche weg de terreinen van de Legerplaats van Laren in tweeën snijdt.
Links aan den hoek ligt het Sanatorium Hoog-Laren verscholen tusschen het groen. De wegverbreeding heeft hier groote stukken gescheurd uit het bosch van Crailoo, waarvan de tot in de toppen kale stammen der dennen, die thans de randbeplanting vormen, blijk geven.
Dringt de tijd, dan kunnen we aan dit punt de Gooische stoomtram, of den autobus naar Bussum en Naarden afwachten, zoo niet, dan dwalen we Crailoo nog eens in.
Dit landgoed heeft veel aan schoonheid verloren, doordat er verschillende nog jonge wegen zijn aangelegd en veel mooi hout daarvoor is geveld* Toch zijn er nog vele schoone plekken en vele oude lanen van beuken en dennen, en smalle kronkellaantjes tusschen eikenhakhout. u
Gaan we van deze zijde het bosch in, dan komen we altijd terecht aan de breede beukenlaan, die wij dwars oversteken, om langs het vroegere heerenhuis een pad te zoeken, waarlangs we den Amersfoortschen straatweg weer kunnen bereiken, 't Best doet men den weg zoolang mogelijk links te laten liggen, dan bereikt men bij het begin van den zandweg, waar we onze wandeling zijn aangevangen, „De Gooische Boer."



DE ENG.
Voor een wandeling naar de Eng en de heide kunnen we 't best de Brinklaan afwandelen tot den Singel. De hoogte in den Singel is waarschijnlijk een oude grafheuvel. Rechts achter een open bouwterrein ligt het St. Josephpark, een complex woningen van de R. K. Bouwvereeniging van dien naam, de eerste vereenigingshuizen te Bussum. We kunnen hier rechts af den Laarderweg inslaan, waarbij we den Koopweg, de Bijl- en de Hamerstraat passeeren, om dan tusschen de roggevelden te komen, met aan den zoom daarvan een groot aantal houten gemeentelijke noodwoningen. We kunnen ook den Singel nog een eindweegs volgen tot de St. Janslaan. Hier zien we het fort „Offensief" liggen, dat deel uitmaakt van den fortengordel, die voor de uitbreiding van Bussum naar deze zijde lange jaren een beletsel is geweest. Sinds eenige jaren is echter de verboden kring achter en tusschen de forten ingekrompen, vandaar dat hier overal nieuwe huizen verrezen zijn en nieuwe straten in wording, die deel uitmaken van het uitbreidingsplan De Bazel. Hier liggen de velden grootendeels braak, in afwachting van de uitbreiding der bebouwing. Nabij het fort ligt de nieuwe school van de Vereeniging „School met den Bijbel", een in landelijken stijl, met hoog beschermend dak, opgetrokken gebouw van den architect Tjeerd Kuipers. Onze weg rechtuit gaat langs slechte Zandpaden, we passeeren een molentje, dat uit de overblijfselen van den vroegeren korenmolen aan de Molenlaan is opgebouwd, een houten gebouw „Heidehoeve", met grooten boomgaard, brokken bosch, met korenvelden er tusschen en hier en daar een stuk Driest (ongecultiveerd grasland) en naderen de groote heide. Men kan hier vrijelijk overal ronddwalen. Hier en daar vinden we de sporen terug van in de Mobilisatie gegraven ondergrondsche schuilplaatsen en loopgraven, allerlei aardige beboschte plekken zijn hier aan den heidezoom. Recht voor ons in de richting van Hilversum ligt in het heideveld, dat omtrent Augustus in paarse pracht bloeit, een hooge rug. Om dien te beklimmen, passeeren we de oude renbaan, die omtrent het jaar 1870 hier veel vertier bracht. Tot in de Mobilisatie stond hier een hooge ijzeren toren, als eenig overblijfsel. Bij het toen heerschend gebrek aan ijzer is die toren afgebroken ten bate van den smeltoven.
Wanneer we het hoogste punt hebben bereikt, treft ons een schitterend uitzicht. Hilversum schijnt vlakbij, geen boom of struik breekt de welving van den hemelkoepel, geen gerucht dan het suizen van den wind verbreekt de stilte.
We kunnen dieper de heide ingaan en raken dan den Nieuwe Crailoscheweg, met fietspad, die ons rechts naar de Crailosche brug voert, over de spoorbaan, om via den lagen Hilversumscheweg, door de zanderij en langs de vroegere ijsbaan, of iets verder, over den hoogen drukken Hilversumscheweg, Bussum weer op te zoeken. We kunnen ook naar links den Crailoscheweg naar de Legerplaats volgen, tot den Amersfoortschestraatweg, waar we bij het villapark 't Loo uitkomen, doch we geven er den voorkeur aan door de hei naar links af te dwalen. Op deze



heide heeft de Amsterdamsche Wethouder De Miranda het oog geslagen voor het bouwen van zijn Tuinstad.
We moeten hier opletten, of er roode vlaggen van de kogelvangers waaien. Links en rechts van den Crailoscheweg zijn een aantal schietbanen, waar de militairen uit Naarden en Amsterdam en ook de Burgerwachten zich oefenen.
Wordt er geschoten, hetgeen kenbaar wordt gemaakt door het hijschen van roode vlaggen op de hooge kogelvangers, dan zouden ons hier de kogels van de slechte schutters om de ooren kunnen suizen.
Vóór de kogelvangers vinden we een pad, dat ons langs de gebouwen der Legerplaats naar het rijwielpad zou brengen, op een punt, waar het juist vertakt wordt. Rechtuit bereikt men binnendoor het dorp Laren, rechtsaf het St. Janskerkhof en de aansluiting met de paden naar het theehuis 't Bluk, Hilversum, Baarn, de Vuursche, enz. Van het St. Janskerkhof vinden we tevens een pad, dat ons naar de Crailosche brug terugbrengt, over de heuvelachtige heide.
Hebben we onze wandeling niet te ver willen uitstrekken en zijn we dus aan deze zijde van den Nieuwe Crailoscheweg gebleven, dan is het aan te bevelen een wegje te zoeken in de richting van den Amersfoortscheweg, kenbaar aan het hooge geboomte, waarin hier en daar het dak van een villa schemert. We blijven echter in de Eng en vinden al spoedig een boschpad, dat ons Bussumwaarts brengt. Hier ligt het omstreeks 1900 aangelegde villapark „De Eng", nog immer zonder villa's en min of meer verwilderd, maar daarom dès te mooier. Prachtige plekken bosch, samengesteld uit allerlei soorten geboomte, zal men hier op z'n zwerftochten ontdekken. Verdwalen is niet mogelijk, want zoodra men den boschrand bereikt, wijst de toren van Bussum den weg naar huis. Ons pad naar Bussum zoeken we langs de roggeakkers achter het fort, waarna we zonder mankeeren op den Voormeulenweg terecht komen, vanwaar de Huizerweg of de Singel gemakkelijk bereikbaar zijn.
HET SPANDERSWOUD EN OMGEVING
Het beste verzamelpunt voor een wandeling naar het Spanderswoud en omgeving is de meergenoemde fontein aan het eind van den Nieuwe 's Gravelandscheweg. We kunnen hier direct de beboschte heide ingaan, maar gemakkelijker vinden we den weg, door tegenover „Walden" het rijwielpad te volgen, dat links van den weg boschwaarts voert Zijn we te voet, dan is het prettiger links van het pad het Bantambosch te houden. Dit is een heuvelachtig dennenbosch, met prachtig zwaar geboomte. Hier en daar vinden we als overblijfsel van de Mobilisatie, betonnen onderkomens, „pillendoozen" noemen de jongens ze hier, die indertijd met zand en aarde geheel voor het oog waren bedekt. Wandelend gaan we voortdurend in dezelfde richting verder naar het Spanderswoud. Voor wielrijders is het aan te bevelen het fietspad, dat om het hek van een buitenplaats naar rechts afbuigt, te volgen. Dit brengt ons



Spanderswoud. (Foto C. Verschuur)
een paar honderd meter verder op een goeden grintweg, dien we naar links inslaan.^ Een eind verder gaat rechts een weg door prachtige weiden naar s Graveland. Denzelfden weg volgend bereiken we het brugje over den vijver, waar we links af gaan. Na eenigen tijd zien we



de meest beroemde plek van het Spanderswoud : de zanderij, waar.de voetgangers na omzwervingen door schilderachtige boschpartijen eveneens aangekomen zullen zijn.
Om huiswaarts te keeren zoeken we een der naar het Noorden leidende boschpaden, die ons op een grintweg brengen, den hoofdweg van het Spandersoud, een weg die dit bosch van oost naar west kronkelend doorsnijdt, en volgen dien naar rechts. Na een tiental minuten staan we dan op den Hilversumscheweg, den beroemden gladden autoweg tusschen Bussum en Hilversum, waar we het veiligst doen het fietspad terzijde van den hollen weg te houden, links afslaand naar Bussum.
Te voet bereiken we den overweg nabij de Wilhelminaschool in ongeveer 20 minuten. We passeeren daarbij de winplaats van de Bussumsche waterleiding en den hoogen watertoren.
NAAR DE PLASSEN
Als laatste wandeling is een bezoek aan het schilderachtige dorp Ankeveen in ons programma opgenomen. Weer kiezen we als uitgangspunt de fontein aan den Nieuwe 's Gravelandsche weg. De hei in deze omgeving wordt dikwijls uitgekozen voor het opslaan van kampementstenten, omdat de fontein wasch- en drinkwater verschaffen kan.
Even voorbij „Walden", aan onze rechterhand, zien we het brugje dat leidt naar de Hilversumsche Meent. Het water rechts heet het Luie Gat, het loopt ginds bij de ouderwetsche wipbrug uit in de 's-Gravelandsche vaart.
Bij de brug gekomen, kijken we links in het dorp 's-Graveland, onze weg buigt echter naar rechts, langs den Loodijk. Aan de overzijde van de vaart ligt de groote Meent, met Bussum op den achtergrond, meer naar links steekt de toren van Naarden boven de wallen uit.
Op dezen landelijken weg is een voortdurend druk verkeer van wielrijders, die via Weesp het Gooi gaan bezoeken.
Den Loodijk volgen we tot de Ankeveensche wipbrug, waar we links af, langs het sluisje het dorp Ankeveen binnengaan. Het dorpje ligt stil en vergeten terzijde van den grooten weg, midden tusschen groote, uitgeveende plassen. Telkens treft ons hier een schilderachtig brok, een oude boerderij omringd door hoog geboomte, spiegelend in het watervlak. We zouden hier of daar een der schuitjes ter leen kunnen vragen, die tot den inventaris van elke boerderij of arbeiderswoning behooren. 't Is heel moeilijk roeien in de geulen tusschen het meer dan manshooge riet, waarin de waterhoentjes bij onze nadering verdwijnen. Het watervlak is geheel overdekt met helwitte waterlelies, waarvan we spoedig een armvol bijeengezameld hebben, wanneer de terugtocht wordt aanvaard.
Het wordt intusschen tijd om ons uitgangspunt weer te gaan opzoeken, daarom vervolgen we onzen weg door het langgestrekte dorp tot in de nabijheid der kerk. Hier vinden v/e een kade ook voor wielrijders uitstekend te berijden, links van den weg, waarlangs we wande-



lend in ongeveer 20 minuten den tol bij 's Graveland bereiken, vanwaar we langs denzelfden weg als we gekomen zijn, Bussum opzoeken.
VERDER VAN HUIS
In de vorige bladzijden zijn de wandelingen en kleine fietstochten in de naaste omgeving van Naarden en Bussum beschreven. We hebben ons meestal onthouden van het aangeven der afstanden, omdat d* wandelaars bij voorkeur zullen gaan ronddwalen door bosch en hei liever dan strikt aan de wegen te houden. Bij het volgen van onze aanwijzingen zullen ze toch altijd weer op een bekend punt terecht komen, waar ze aan de hand van het bijgevoegde kaartje, gemakkelijk den afstand naar huis kunnen berekenen*
Voor grootere fietstochten kunnen we een bezoek aan Muiderberg en via Muiden en Weesp, langs de Vecht tot fort Uitermeer en terug via den LoodijK aanbevelen. Verder tochtjes naar Huizen, Blaricum0 Laren, over den straatweg via Larenberg terug, of langs het vroeger aangegeven fietspad. Een mooi tochtje is ook van den Amersfoortschestraatweg door Crailoo, langs den nieuwen Blaricummerweg en t Loo, verder over het Tafelbergplateau naar Blaricum, van dit dorp naar Eemnes en de Meent. Vandaar via Laren, 't Bluk naar Hilversum en langs den Bussummerweg terug. Kortom, men kan aan de hand van het kaartje allerlei tochten door Gooiland maken, die alle even mooi en interessant zijn. Elke weg is vol verrassingen, het landschap voortdurend afwisselend, zooals dit nergens elders te vinden is. Alles is hier bijeen : naald- en loofbosch, heide- en bremvelden, korenakkers en weiden, heide en veenplassen, zee en strand, polders en dijken, heuvels met mooie panorama's ! Het Gooi kennen is het Gooi liefhebben.
Moge dit boekje den vreemdeling tot opwekking zijn om zijn vacantie in de mooie omstreken van Naarden-Bussum te komen doorbrengen, of zich hier te vestigen, den plaatsgenoot een aansporing om ook met de minder bezochte, maar daardoor meer ongerepte plekjes van Zijn woonstreek, kennis te maken.
3



NAAMLIJST DER ADVERTEERDERS
Blz.
Albers, R., El. Zuivel-Inrichting „Hygiena", Meentweg 35, Bussum .... 18 Alg. Publiciteit- en Recl.-Bur. „De Pionier", Egelantiersgr. 11, A'dam 61 Amerongen, B. J. v., Lok. v. Publ. Verkoopingen „Vlietlaan", Bussum .. 15 Apotheek v.h. ,,'t Rooie Kruis", Havenstraat 7, Bussum 29
Berg, J. Jz. v. d., Agent v. Vollenhoven's Bieren, Spiegelstr. 9, Bussum .. 60
Boaz-Bank, Hoofdkant. Brinklaan 34, Bussum 10
Boer, P. de, Stoomververij en Chem. Wasscherij, Meentweg 20, Bussum .. 57 Boere, Wed. Joh., Dames- en Heerenkleeding, Nassaustraat 22, Bussum 51 Boerhout, J., Kruideniers- en Grutterswaren, ze Achterm.laan 1 a, Bussum 50
Borger, H., Aannemer, Spiegelstraat 12, Bussum 38
Borger, H., Sigarenmagazijn, Spiegelstraat 12, Bussum 3°
Bouwman & Zonen, D., Makelaars Nassaulaan 18, Bussum 6
Bredero, Fa., Koloniale en grutterswaren, Brinklaan 52a, Bussum 41
Bremken & Co., Bussumsche Veerdienst, Landstraat 83, Bussum 46
Brian, Jan, Steenhouwerij, Bussum ......... .............. 25
Brink & Thuys, Fa. v. d., Glas- & Verfhandel, Raadhuisstraat 27, Bussum 34
Bruns, Joh. M., Diamant, Goud en Zilver, Nassaulaan 11, Bussum 14
Brunt, Jac., Boterinrichting „Frisia", Heerenstraat 5a, Bussum 48
Bus, Joh., Stoomwasscherij „De Nijverheid", Landstraat 86, Bussum .. 35 Busschbach, Joh. P. v., Pension Villa „Lindeoord", Lindelaan 8, Bussum 35 Bussumsch Warenhuis, Glas-, Porcelein enz., Havenstraat 29, Bussum.. 53
Bussumsche Boekhandel, N. V., Vlietlaan 40, Bussum 4
Buwalda & Co., N. R., Makelaars, Comeniuslaan 18, Bussum .......... 32
Cool, Tine, Tuin-Architecte, Bussum 52
Dalen, Th. v., Wasch- en Strijkinr., Lamb. Hortensiuslaan 10, Naarden-B. 55 „De Duif", Manufacturen en Beddenmagazijn, Bussum .............. 7
Dorland, H. J., Verhuizingen, Heerenstraat 36, Bussum 33
Dorsser, F. L. A., Boomkweeker, Naarden 55
Driest, D. v., Woningbureau, Gen. de la Reylaan 41, Bussum 4
Ee, W. van, Compl. Woning-Inrichting, Iepenlaan 10, Bussum 29
En'gelblik, W., Coiffeur, Havenstraat 2, Bussum omslag
Enklaar, H., Part. Nachtveiligheidsdienst, Nassaustraat 15, Bussum .... 42
Fotohandel, Heerenstraat 65a, Bussum • • 47
Franke, H., El. Smederij, Rijwielhandel, Brinklaan 23, Bussum n



Gemeentelijk Grondbedrijf, Het, N.'s-Gravelandscheweg15, Bussum 2 en 3 Glavimans, J. D., Hollandsche Kolenhandel, Nassaupark 2a, Bussum .. 38
Gooiland en De Hoop, Roomboterfabr., Naarden, Blaricum „
„Gooisch Belang", Comestibles enz., Heerenstr. 75, Bussum . c geel
Gooisch Bur. v. Electriciteit, Fa. H. Mulder, Veerstr. 13, Bussum .. 14
Gooische Bank, Wilhelmina Plantsoen 3, Bussum A j
Greef, C. de, Hotel Café-Restaurant „De Beurs", Marktstr. 58,' Naarden 57
Haakman, C. Th., Confectie-Magazijn, Nassaulaan 2, Bussum 2a
Haan, D. de, Expeditie, Nieuwstraat la-ib, Bussum .!!!" 26
Haffmans, G., Comestibles, Nassaulaan 24, Bussum .......... „
Haijkens, J. A„ Banketbakker en Kok, Brinklaan 106, Bussum '.'.'..'.'.' 34
Hasselaar, Gebr., Piano en Orgelhandel, Brinklaan 91-93, Bussum 21
Heckmann, G. H., Horloges, Pendules enz., Brinklaan 77, Bussum .... 5
. Heitkonig, J., Confectiemagazijnen, Brinklaan 79, Bussum * I7
Herwig, A. ]., Kweekerij „Bloemveld", Vondellaan 1, Bussum B geel
Hoeden, Petten enz., Schoutenstr. 4, Hilversum, Brink 90, Bussum 59
Hoek, A. C. van den, Bouwmaterialen, Landstraat 76-85-87, Bussum '.'. 22 Hotel Cafe-Restaurant „De Rozenboom", Brinklaan 86, Bussum .. omslag
Huize „Beerenstein", Hotel, Pension, Restaurant, Bussum .... A geel
Huize „Edinoor", Familie-Pension, Bussum jg
Jaarsma, Fa. T., „Bakkerij Walden", Hamerstraat 9, Bussum 43
Jansen, G. A. H., Rijwielhandel, Raadhuisstraat 10, Bussum 47
Jansen, M„ Manufacturenh. „De Bijenkorf", Havenstr. 23, Bussum". '. 31 Jong, H. de, Fouragehandel, Kapelstraat 7, Bussum 47
Kanneworff, A., Comestibleshandel, Heerenstraat 48, Bussum 5I
Keijser, Carl F., Coiffeur, Heerenstraat 65a, Bussum .."!!!!.! 46
Kerkenaar & Co., „Het Meubelhuis", Brinklaan 109a, Bussum ........ 36
Kingma v.h. Ruys & Co., H., Boomkweekerij, Thierensweg, Naarden .. 58
Klasema, W. Banketbakker en Kok, Nassaulaan 30, Bussum 16
Klemkerk, Kolenhandel, Parallelweg 3, Bussum C geel
Kleuver & Zn., J., Bloemisterij, Fortlaan 19, Kr. Englaan 12'. 29
Knijnsberg, Firma D., Electr. Inst.Bureau, Prinsenstraat 11, Bussum .. 25
Koelink, H. G., Bloemenmagazijn, Heerenstraat 52, Bussum 49
Koerse, P., Fabr. v. Min. wateren, Havenstraat 42, Bussum 50
Kok, P. H., San. en El. Technisch Bureau, Brinklaan 80, Bussum ...... 8
Konijn, W. J., Kok, Banketbakker, Heerenstraat 15a, Bussum 16
Kortbeek, B., Bloemisterij, Brinklaan 46, Bussum 37
Krauwer, H., Wild en Gevogelte, Havenstraat 17, Bussum . . ' i5
La Lau, Firma J. J., Comestibles, Brinklaan 83, Bussum 12
La Porte & Co., Kassiers en Comm. in Effecten, Brinklaan 66,Bussum .. 62 Louman, J. C., Behangerij-Stoffeerderij, Heerenstraat 24, Bussum ...... 28



Blz.
Magazijn Craye, Lederwaren en Luxe art., Vlietlaan 10, Bussum 24
Magrijn, J., Feest-Gebak, Nassaulaan 26, Bussum 34
Maison de Jong, Banketbakkerij, Stationsweg 15, Nassaul. 7, Bussum omslag
Maison de Leur, Coiffeur, Brinklaan 63, Bussum 38
Maison Suisse, Uitzetten, Luiermanden enz,, Nassaulaan 10, Bussum .. 48
Marissing, Joh. v., Sigarenmagazijn „Borneo", Brinklaan 94, Bussum 16
Molle, J. G., Manuf.handel „De Faam", Nassaulaan 13, Bussum 26
Muller, A. J., Kunsthandel, Nassaulaan 1 B, Bussum 11
„Nieuw Bussum", Hotel-Pension Restaurant, Bussum 60
Nollen, Th., Coiffeur, Brinklaan 109b, Bussum 53
Norren, Joh. van, Makelaar, N. Spiegelstraat 18, Bussum 9
N. V. El. Drukkerij „Concordia", Heerenstraat 23a, Bussum 16
N. V. Tuindorp „Naarden-Bussum" Landh. en Bouwterr., Naarden 54
N. V. „Wijnhandel" v. h. Gebr. Schogt, Brinklaan 55, Bussum 14
Otto, Ph., Café Restaurant „Modern", Vlietlaan 22, Bussum .......... 49
Parmentier Jr., J., „Midland" Kweekerijen, Galgensteeg, Naarden .... 56
Plaats, T. v. d., 't Silverhuys, Nassaulaan 25, Bussum • • 33
Pluimveevoederfabriek ,,'t Gooi", Verl. Fortlaan 2a, Bussum 5
Poorter, P., Wasscherij en Strijkinr., Singel 142, Bussum 52
Putte, H. H. v. d., N. V. Buss. Autom.Mij., Bussum omslag
Quartel, J. J., Drogisterij en Verfhandel, Brinklaan 52, Bussum 39
Raaijen, J. J. van, Behangerij-Stoffeerderij, Bussumerstr. 16, Naarden .. 54
Reep, G. J. v. d., Meubelfabriek, Heerenstraat 26, Bussum 37
Rijswijk, C., Behangerij-Stoffeerderij, Spiegelstraat 20, Bussum 27
Rosmalen, J. H. v., Behangerij-Stoffeerderij, Sr. Vitusstr. 2, Bussum C geel Ruyssenaars H. Jzn., J., El. Mineraalwaterfabr., Kapelstraat 17, Bussum 32
Salsmann-Tesser, El. Technisch Inst.-Bur., Kapelstraat 57, Bussum .. 42
Schirmann, O. H. F., Wijnhandel, Lamb. Hortensiuslaan 20 55
Schönhage, A. C., El. Techn. Inst.-Bureau, N. Englaan 38, Bussum .. 40
Schönhage, Aug., Woning-Bureau, Nieuwe Englaan 38, Bussum 4°
Schreuder, J. G., Houthandel, Brediusweg 1, Bussum 23
Seebach, E., Maison „Elegante", Modes, Brinklaan 56-58, Bussum .... 20 Sikking, A., Brood- en Banketbakkerij, Heerenstr. 28, Beerensteinerl. 16.. 28
Sluyter, Firma, Grossiers in Rijwielen, Brinklaan 70a, Bussum 19
Smit, D., Uitsp. „De Gooische Boer", Amersf.str.weg 2, Bussum 30
Starke, J. F. W., Bloemenmagazijn, Vlietlaan 6, Bussum 12
Tengnagel, P., Behangerij-Stoffeerderij, Krijnenweg 3, Bussum 25
Tromp, J., Boterinrichting „De Betuwe", Brinklaan 103, Bussum 17
Tulder, W. J. M. van, Drogist, Havenstraat 27, Bussum 30



Bl£.
Veen, H. van, Kruideniers- en Grutterswaren, Beerensteinerl. 34, Bussum 39
Verstoep, G., Comestibleshandel, Havenstraat 17, Bussum .. 35
Visser, P., Kweekerijen, Zwarteweg, Bussum 
Vrakking, C. P. C., Ondern. v. Autotochten, Kant. Cattenhagestraat 49, Rijwielmagazijn Peperstraat 1-3, Naarden 44-45
Weitjens, G. J., Bouw en Woningbur., Nieuwe Englaan 10, Bussum omslag Welsch, H., Comestiblesh. „Au Gastronome", Zwarteweg 38, Bussum .. 30 Wesseling, D. H. L., Spiegel- en Lijstenfabriek, Bijlstraat 84, Bussum 41
Wichmann, H. J. A., Café en Slijterij, Brinklaan 112, Bussum 13
Wiegmink & Zoon, Fa. A., Scheepsbouwm., Turfpoortstr. 56, Naarden .. 56
Wiersma, L. B., Auto-Garage „Nassau", Nassaulaan 31, Bussum 27
Willemse, H., Rijwielhandel, Heidelaan 13-15, Bussum 46
Wouterlood, Jos., Fotohandel, Brinklaan 61 a, Bussum 20
Zeldenrijk, Man. en Beddenmag., Cattenhagestraat 2-9, Naarden 56
Zuidervaart, C. W., Brood- en Banketbakk., Cattenhagestr. 17, Naarden 57



Het Gemeentelijk Grondbedrijf verkoopt bouwterreinen en geeft gronden in erfpacht uit
UI Inlichtingen zijn dagelijks te verkrijgen aan het Bureau van Gemeentewerken,
Nieuwe 's-Gravelandscheweg No. 15, hoek Meerweg te Bussum
B U 5 5 U M
SEZONDi WGNEN IN QE □NMIfrQELLUKE NRBUMEIDi V^N mi i — i ll'il II en ZEEHBH
VRfflEiïIMI ifhTIMInFN ^tüFMEENITEl MK-fiD(lNfWhPlJF en büee MHKELRRP!



E)USSUM
UITNEMEND LAÖEB— ËNi MIDDELBAAB ONJnpD4/m / 7rv-,\\/f=i
OPENEjAAE ALS EiilZONDEQ • hl e> .5> LYCEUM VooD MB3JE3* MU2ICK5CMOOL* VRAAGT I NLICnTINOEN AAN l~IET GEMEENTE/
LUK GPOND5EDPUP EN BU DE MAKELAAD5:
HET DICHTST VAN NET GOOI GELEGEN E>U AMSTERDAM QEriAKKELDKE VERBINDING NAAD ALLE DEELEN DE5 LANDS MATIGE BELA5TINGEN*VRAAGT INLICHTINGEN AAN MET GEMEENTELIJK GQONDEbEDRUF en bu de MAKELAARS!



WONINGBUREAU D.v. DRIEST
pn
VRAAl.T (»R \TIS OPUISCHK
I WONINGGIDS
iiiinmiiiiiiiiniiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiimiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHHtiiintmiiutiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiyi
NI Russische Boekhandel
DIR. J. F. COUVÉE VLIETLAAN 40
(dicht bij het station)
Levert alle binnen- en buitenlandsche j BOEKEN en TIJDSCHRIFTEN binnen den kortstmogelijken tijd
Geeft desgewenscht opgave van nieuwe literatuur op èlk speciaal gebied |
PLUIST ADVERTENTIES IK ALLE BIKNENLONDSCHE BLADEN j



G. H. HECKMANN
Magazijn van Horloges, Pendules, Moderne Garnituren, Regulateurs^ Wekkers, Barometers, Goucfen Zilver-
werken enz.
Atelier voor alle
Reparatiën — Spoedige, nette en billijke bediening gegarandeerd
B1KIMII11H Havenstraat • BUSSUM
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii,||„||,,nlm
-WETENSCMAPPELIJK SAMENGFSTFi HF PI I iiMwccwöcr^crTcn
BUSSUM
POSTGIRO 382 95 TELEFOOI1 805
A IN DÈL—|_N ALLE PLU I M VE E VOF nr= p
2M.III III ■ IIII111IIIIIIII )| IIIIIIIIIII111 11 in, 
Verlengde Fortlaan 2a - GeoGresnich
De voeders, in bovenstaande fabriek vervaardigd uit prima grondstoffen,
munten uit door reinheid en goede samenstelling, welke rekening houdt
met elk jaargetijde iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
NEEMT PROEF _ PRIJZEN BILLIJK



D. BOUWMAN i ZONEN
MAKELAARS
BUREAU-WONINGGIDS
Nassaulaan 18, Bussum - Tel. 11
OPGERICHT 1888
Verstrekken GRATIS alle mogelijke inlichtingen
betreffende te huur of te koop zijnde Villa's, Huizen, Bouwterreinen, Apartementen en Pensions
ZENDEN OP AANVRAGE GRATIS DE WONINGGIDS VAN BUSSUM
AANNEMERS van alle voorkomende SCHILDERWERKEN
Huis- en Decoratieschilders
Glazenmakers en Kamerbehangers
Nassaulaan 18, Bussum - Tel. 11



Stoffen, Corsets, Tricotgoederen
Manufacturen en Beddenmagazijn
„DE DUIF"
o. d. R. K. Kerk - Tel. 478 Wed. J. Majoor
BUSSUM
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
Modes, Matrassen, Tapijten



I SANITAIR EN I
II ELECTRO TECHNISCH I
I BUREAU ||
II BRINKLAAN No. 80 II I TEL. No. 223 II
lbHSJ



li. vinei
I Firma C. VAN NORREN & Zn. I
I Timmerman I I Metselaar en I I Aannemer (n.a.b.) 1
I Makelaar I
Nieuwe Spiegelstraat 18 I Telefoon 404 BUSSUM I



BOAZ-BANK
Jfil Hoofdkantoor: Bussum,Brinklaan 34,Tel. 24-7 .
BI Bijkantoor: Naarden, Gansoordstr.10, Tel.993 IHj zt;-: Bijkantoor: Huizen, Langestraat C 56
—; Het kantoor te Bussum is geopend van 9V2—12 en IV2—3 uur 1 =
II SPAARBANK ||
|| RENTE 4 PCT. ||
Storting en Terugbetaling iederen dag
DEPOSITO'S
Daggelden 3 Va pCt., 3 maanden vast 4 pCt., 6 maanden vast 4Va pCt., 1 jaar vast 5 pCt,
VOORSCHOTTEN EN REK.-CRT. GELDEN
Credit 3Y2 — Debet 672 pCt. voor leden — 7 pCt. voor niet-leden
Absoluut zekere belegging. Geen koersverlies door effecten Geen blanco credieten. Hoofd, aansprakelijkheid der leden Geen omzet of andere provisie
DE Spaarbank voor onze menschen DE Bank voor onze Middenstanders



fivjvmüüLef?,-'- sussomt!
fldres voor het Vergulden van Lijsten enz,, in oude en nieuwe tint - Groote keuze in Etsen, Gravures
en Enoelsche Platen - Vervaardigen van Handwerk en Staaflijsten op eigen Ateliers
Eerste Bussumsche Electrische Smederij
H. FRANKE
BRINKLAAN 23 - BUSSUM
TELEFOON 1032
RIJWIELHANDEL
Autogene Laschen Snij-InriclÉg



Firma J. J. LA LAU
BRINKLAAN 83 - BUSSUM
TELEFOON 513
FIJNE VLEESGHWAREN COMESTIBLES GHOGOLATERIËN ZUIDVRUCHTEN
Levering van uitsluitend eerste klasse artikelen Dagelijks hooren en bezorgen zonder prijsverhooging
Voor modern Bloemwerk het eenigst adres
Bloemenmagazijn
J. F.W.STARKE
Vlietlaan 6
Telefoon Intern. 488 - Bussum



I H. J. A. WICHMANN | i "lllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllll|l||l||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||,||||||||||||,||„,||,|,|„„|, §
| Café en Slijterij,,De Harmonie" |
Zalen disponibel voor Vergaderingen
en Partijen — Aparte Billardzaal
4 BILLARDS lllllllllllllllllillllllllllllllllllllllillllllllllillllllll
'I GOOI- EN EEMIKHE KEIMUIS
4 Kegelbanen j Brinklaan 112 - Bussum - Tel. 1027 j
1 IIIIIIIIIII Itlll^lll II^HIIIIIIIIIIIIIII .1 i| il il IIIIII ll II ll'.IJil'ilil ;l'ilil'ilill I! IIIIIIIIIIII llll IIII il IIII il IIIIIIII MUI |



N. V. „Wijnhandel" v. h. Gebr. Schogt
HILVERSUM BU S S UM
Havenstraat 1 - Tel. 196 illlllilllllllliililillililill Brinklaan 55 - Tel. 142
Bordeauxwijnen A. de Luzea fils-Mestrezat & Cie Pon-Madera & Sherry van Eerste Huizen Rijn- & Moezelwijnen (Original-Abzug)
Binnen- & Buitenlandsch Gedistileerd - Bronwateren - Limonades
— VRAAGT S.V.P. UITGEBREIDE PRIJSCOURANT —
L^
iÊ Gooisch Bureau voor Electriciteit jjj
^ Firma H. MULDER W
$ VEERSTRAAT 13 - Telefoon 640 - BUSSUM ^
S ===== *
^ Aanleg van Electrisch licht - Verkoop van Electrische apparaten s
jjj Wij leveren complete toestellen voor Radio - Telegraphie voor jjj
W het opvangen der Beurs- en Persberichten, Concerten uit binnen- jfi
jf| en buitenland - Alle onderdeelen voor amateurs - Antenne-bouw &
ie ¥



| H.Krauwer-Bussum |
| Havenstraat 17 - Tel. Int. 1060 |
( HANDEL IN WILD EN GEVOGELTE j
| Speciaal: Hotel- en Scheepsleverancier 1
^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiL
I Lokaal voor Publieke Verkopingen |
| B. J. van Amerongen v/m Hotel „VLIETLAAN", BUSSUM j
| Telefoon 895 - Na 6 uur Pension Matla Telefoon 452 |
| iiiiiiiuiiiiiiiiiii |
Gelegenheid tot verkoop van geheele en gedeelten |
j van Inboedels, Winkelgoederen, Koffiehuis-Inventaris, Rij- | | en Voertuigen, Planten enz.
Goederen worden ten allen tijde in ontvangst genomen |
| of op verzoek afgehaald, en zijn doorloopend verzekerd. 1
Voor het houden van afzonderlijke veilingen in het lokaal §
| of aan huis, ook buiten Bussum, speciale voorwaarden. |
| De verkoop heeft plaats volgens Amsterdamsche conditiën. |
Gelegenheid tot opslag van goederen, desgewenscht j | in afgesloten bergplaats.
Zaal beschikbaar voor het houden van uitverkoop. 1
| Het lokaal dagel. geopend van 10-12 en 2-6 uur I
ïlllllllllllllllllllllllllllllllll IllllllllllllllllIHlll lllllllili lllMlllllllllllllll 
||lllll!mmi"!"!!!!"!M!!!!M!!ll!!l!!!!!!!l!!!!!!!!m!!!ll!ll!!!!!!!!!!ll!!!!ll!ll!ll!ll!ll!l!!!!!!!!l!!l!l!!!!!!!!!l!!l!!!!!l!!]!!!!!!!l!!!!!!!!!!!!!l!!!!!!!!!!!!!!!!!]!!!!!!!!!!!!!l!!;!!!;!!;!!!l!l|||||||||
|| G. HAFFMANS - BUSSUM
Nassaulaan 24 - Tel. 167
===:: HET BESTE ADRES VOOR :==: ][ KOLONIALE WAREN & COMESTIBLES If jl FIJNE VLEESCHWAREN DER FIRMA TIELEMAN & DROS i|
E= 5 =
|j PRIJSCOURANT OP AANVRAGE GRATIS ||
ililllllll I III IIIMIIIIIIIIIIIIII|IIIIIIII|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||„||M||||||,||im||,| 111111,1 lil lil li,„iiiiiii i|i in mi mi f.jË
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll



Sigarenmagazijn „Borneo"
hiiiiiiiiimiimiiiiiiiimimiiiiuiiimimiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiimimmiiiiiiiiiimmiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimimimiiiiiimiimimimmnmiiiiiiiiiiii
iü speciale brinkjes-serie sigaren en tuk üï
iimiimiimmimiimimimmiii iiiiiiiimiiiiiiiii 
JOH. VAN MARISSING - BUSSUM
llllllllllllllllllllllll iiiiiiiiiiiiiiii lil llllll iii1111111111111 lllll lil iii lil llllll lil ii llll iiiiiiiiiiiiiimi illlllll 
Brinklaan 94 hoek Heerenstraat - Telefoon 940
illlllllllllllllll 
hui ii minimum iiiii mmm immimmmi|
I 11 ELtCTRlSCHE DRUKKERM EK BINDERIJ „CONCDRDIB" I
| DIRECTEUR: 1. VIN S1RIM NEEREISIRUT 23a. BUSSIIM - IEIEF. 196 |
TOEGERUST MET DE MODERNSTE MACHINES — LINOTYPE1 ZETMACHINE — Spoedige levering ook van zeer groote oplagen Drie- en Vierkleurendruk — Inrichting voor het inbinden van 1 Kantoor-, School- en Studieboeken, Tijdschriften — Vervaardiging | van Portefeuilles, Doozen, Kaartsystemen enz.
Concurreerende prijzen - Onberispelijke uitvoering
W. J. KLASEMA
Het adres van Uw BANKETBAKKER EN KOK Levering van DINERS, SOUPERS Depot van The Continental Bodega Company - Thee-salon
Nassaulaan 30, BUSSUM, Telef. 327
Postcheque en Giro No. 73063
W.J. KONIJN - BUSSUM
KOK, BANKETBAKKER - HEERENSTRAAT15A Téléphone 79
Depot van Wijnen I. FRANCO MENDES - Amsterdam, Bordeaux



uiÉiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiii:
1 BOTERINRICHTING I | „DE BETUWE" |
« Het aanqewezen adres voor ■»
22 BUSSUM EN OMSTREKEN S
JJj In Boter, Kaas, Eieren, Fijne JJJ
S Vieeschwaren en Comestibles, »
« wat betreft kwaliteit en prijzen »
« Minzaam aanbevelend J. TROMP ^
* Telefoon 638 —
S Brinklaan 103 - BUSSUM S
Ül9l999llllllll9llllll9999l«999lll9«ll9II?t
| Dames-en Kinder-Confectiemagazijnen |
J. HEITKÖNIG
Amsterdam Utrecht BUSSUM
Brinklaan 79
TELEFOON INTERC. 168
Steeds een rijke en prachtige sorteering voorradig. Onze prijzen concurreerend



ELECTR. ZUIVEL-llCHTl
„HYGIENA"
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Volle Melk
Gepasteuriseerde Melk Koffieroom - Slagroom Boter, Kaas en Eieren
Biï Yo g h u rt bib
Roomkarnemelk met en zonder Gort
aanbevolen door H.H. Doktoren
R. ALBERS
Meentweg 35 Bussum



I HUIZE „E DIN OOR" — BUSSUM I
I le RANG FAMILIE-PENSION - TELEFOON 65 |
TTTllllll Illlllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllllilllll I Illlllllllllllllllllllllll IIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII illllllllllllll uiii1iihiiiiiii imiiiiiiTÏT
Firma SLUYTER
Brinklaan 70» - BUSSUM
Grossiers in Rijwielen — Onderdeelen — Banden
Leveren in BUSSUM aan particulieren tegen ENGROS-prijzen
IMPORT EXPORT
IE ADRES iooi R]jwielliandel,Slalling en Reparalie-inricliling
is
VLIETLAAN hoek Generaal de Reylaan



JillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMlllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiii,Hiiiinii,min
| FOTOHANDEL I
JOS. WOUTERLOOD
BRINKLAAN 61 A TELEFOON 220
KLAPCAMERA'S — KODAKS
ONTWIKKELEN EN AFDRUKKEN VAN PLATEN EN FILMS IN DEN KORTST MOGELIJKEN TIJD
VERGROOTINGEN - Donkere Kamers
ffiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
Maison „Elegante" - Modes
E. SEEBACH — Brinklaan 56-58 — BUSSUM
MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMI tillllllllllllM Illlll IIIIIII1



Piano en Orgelhandel
Gebr. Hasselaar
Brinklaan 91-93
Bussu m
Uitgebreide Muziekhandel Viool en Cello Snaren
Piano's
Ibach Grotrian - Steinweg Hoffmann & Kühne en andere
Mannborg Hörügel - Hinkel en andere
Orgels



mi nu 
I Schoorsteenpotten - Schoorsteenkappen - Dakpannen - Voerbakken - Basale tegels (
Portl.-Cement Schelpkalk Kluitkalk T ras
Steenkalk
Vuurvaste Specie
Gips
Witkalk
Scherpzand
IIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIMIÜ
A. C. VAK DEM HOEK
(vh. A. H. PEIJ) in
Bouwmaterialen
| Landstraat 76-85-87 - Tel. No. 3 § BUSSUM
ïïiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiimiiifi
TUINGRIND - Betongrind - Gnszand - Vloertegels - Wandtegels - ïerrazzotegels
Waalsteen
IJselsteen
Utrechtsche steen
Drijfsteen
Vuurvaste Steen
Kalkzandsteen
Bimsplaten
Rioolbuizen
Betonputten



Meest gesorteerd Manufacturen- en
Dames- en Kinder-Confectie-Magazijn STOFFEN AAN 'T STUK IIM ALLE GENRES
Natuuf-Wollen Ondergoederen voor Dames, Heeren en Kinderen van Jansen & Tilanus, enz.
Lingerie's — Tricotage's — Huishoudgoederen Mode-Artikelen - Garen - Band - Fournituren - Bébé-Artikelen
GORDIJNSTOFFEN. ALLE GENRES - DEKENS Uitsluitend betrouwbare kwaliteiten
GERENOMMEERD, OUDSTE ADRES, GEVESTIGD SINDS 1884
BUSSUMSCHE HOUTHANDEL
J.G.SCHREUDER
BREDIUSWEG 1, TEL. 78
GROOTE VOORRAAD VUREN- EN GRENENHOUT IN ALLE GANGBARE AFMETINGEN
UITSLUITEND PRIMA KWALITEIT



Q* *@
ff
J. A. HAIJKENS
Fa. VOLLERS Brinklaan 106 BUSSUM Telefoon 25
Banketbakker en Kok
Levering van Dejeuners
Diners, Soupers Koude en Warme Schotels



I ELECTRISCH INSTALLATIE-BUREAU \
I Firma D. KNIJNSBERG [
LOOD-, ZINK-, SANITAIRE WERKEN LEIDEKKER. MASTIEK BE DEKKING
( Prinsensiraal 11, Bussam - Telephoon 613, Postrekening 88131
JAN BRIAN
STEENHOUWERIJ
GRAFWERKEN
== IN ===
Marmer- Hardsteen Graniet enz. enz.
BUSSUM - Telefoon 228
P. Tengnagel - Bussum
BEHANGERIJ - STOFFEERDERIJ REPARATIE-INRICHTING
Krijnenweg 3 - Bussum - Telef. 897



Dagelijksche Auto-diensten
Amsterdam-Bussum en Omstreken
BUSSUM, Nieuwstraal la-lb - Telefoon 234 AMSTERDAM, N.Z. Voorburgw. 16 - Iel. 2726
m
Verhuizingen en Transporten ^
EXPEDITIE D. DE HAIM
Bussumsche Manufacturenhandel „DE FflflM" (
IMASSAULAAN 13 J. G. MOLLE I
VOLLEDIGE SORTEERINGEN IN ALLE AFDEELINGEN
STUKGOEDEREN Modes en Confectie Bedden - Dekens Tapijten - Linoleums Garen en band



1HMGE „NASSAU" - L. B. WIERSMA - BUSSUM
NASSAULAAN 31 ■ TELEFOON 830
AGENTSCHAP: STAR EN DURANT AUTOMOBIELEN
VERHUURINRICHTING - BENZINEPOMP
AUTOMOBIELEN EN MOTORRIJWIELEN - STOCK OONLOP BANDEN
LAADSTATION — REPARATI El N RICHTING — GARAGE
Behangerij
Stoffeerderij
C. RIJSWIJK
Spiegelstraat 20 - Telef. 502
Magazijn van Tapijten, Linoleiims Gordijn- en Meubelstoffen, Loopers enz. - Grootevoorraden-Lage prijzen
Beddenmakerij
Meubelstoffeering



« •>
^ Behangerij Stoffeerderij ^
% J. C. LOUMAN |
< HEfRENSTRUT 24, BUSSUM - TELEF. 343 >
^ iiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ^
^ Inrichten van woningen — PRIJS- ^
^ OPGAVEN en BEGROOTINGEN op ^
^ aanvrage gratis zonder eenige verplichting ^
✓ Speciaal ingericht tot het leveren van ^
^ Matrassen, Markiezen, Zonneschermen, ^
Tuinparasols — Groote voorraad in ^
^ Meubelen, Tapijten, Meubelstoffen, ^
Linoleums, Vloerzeilen, Gordijnen enz. ^
< >
^ Solied adres Billijke prijzen ^
<[ >
jJ II Hllll IIIIIIIIIIIIII IS IIIIIIIIIIIIII lll£
■■ Electrische Luxe Brood-en Banketbakkerij ■■
1 A. SIKKIN G |
Hollandsche, Fransche en Duitsche broodsoorten
Groote verscheidenheid:
— Luxe broodjes, Diner broodjes, Diner bosjes, Pistolets M
Fijne Banketbakkerij o. a. ™
Allerlei soorten Taarten en Gebakjes, Engelsche ™ ■■ Botercake, Pasteitjes, Regoutbroodjes, Croquetjes
5 Heerenstraat 28, Beerensteinerlaan 16, Tel. 11 - BUSSUM 5
Prompte en nette bediening 5
5 zoowel binnen als buiten de gemeente
niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiin



COMPLETE WONING-INRICHTING
W. VAN EE
lepenlaan 10, Bussum - Telef. 187
PÜRKETVLOEREN1195 p. M'. Inrichtingen door 'l oeheele land
APOTHEEK voorheen ,,'ï ROOIE KRUIS", BUSSUM
HAVENSTRAAT 7, tegenover het Postkantoor. TEL. 260
Magazijn van VERBAND- EN ZIEKENVERPLEGINGSARTIKELEN - CHIRURGISCHE- en GUMMI-ARTIKELEN VERBANDKASTEN EN -TROMMELS
Vervoeren van Zieken en Herstellenden per automobiel en rijwielbrancard
4



BEZOEKT de van ouds bekende UITSPANNING
„De Gooische Boer"
Amersfoortschestraatweg 2 - BUSSUIVI - LAREN (HALTE DES GOOISCHE STOOMTRAM en der AUTOBUSSEN)
III111111111111111111111111111 li lil illii
Gezellige terrassen - Groote speeltuinen met verschillende attracties AUTO-VERH UURINRICHTING — BENZINEPOMP
Eigenaar D. SMIT
COMESTIBLES EN DELICATES SE N HANDEL |
„AU GASTRONOME"
IlllIIlii van H. WELSCH lilili I NAARDEN, Markt 18 - Telef. 329 I I BUSSUM, Zwarteweg 38 - Tel. 624 |
W. J. M. van Tulder - Bussum
Drogist - Assistent-Apotheker
Chemicaliën - Drogerijen - Verfwaren Verband- en Verpiegingsartikelen SPECIALITÉ'S HAVENSTRAAT £7 — TELEFOON 736
TABAK- SIGAREN- en CIGARETÏE1AGAZIIH
IIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIII H. BORGER IIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIII SPIEGELSTRAAT 12 - BUSSUM
Steeds de meest courante merken Sigaren en Cigaretten uit 1e klas fabrieken



Specialiteit in j
bekleede en onbekleede
WIEGEN
LUIERMANDEN en alle mogelijke i
Luiermands artikelen I
H
11
DEM'
vindt U mooier, grooter 1 en voordeeliger sor- | teering dan bij ons |
Corsetten, welke zoo'n prachtigen pasvorm ! hebben, KOOPT U BIJ I — ONS ALLEEN —
ZIJ BREKEN NIET, ROESTEN NIET — SCHEUREN NIET UIT
% A # j | L inVitrages, Matten, Allovers, Mus-
V V IJ U I v? I I U t? I 1 lins, enz. steeds de grootste keuze
V/AfHor zijn wij steeds goed gesorteerd in DAMESHEMDEN, VClUCl _ NACHTHEMDEN, PANTALONS —
Trirntnoorloran in alle maten en pr'jzen voor
I I lUViyUUUCI vil DAMES,HEEREN,KINDEREN
K O I iron vindt U bij ons steeds voordeelig in groote soriXUUbull _ teering, prima kwaliteiten —
Hand- en Theedoeken
zijn wij alt ij d het goedkoopste mee
Wij kunnen U dan ook de vaste verzekering geven, als U, Uwe inkoopen gaat doen, KOOPT U ALTIJD HET VOORDEELIGST BIJ ONS
MANUFACTUREIMHANDEL
DE BIJENKORF
BUSSUM,HAVENSTRAAT



VESTIGT U TE BUSSUM
INLICHTINGEN VOOR HUUR EN KOOP KOSTELOOS b/d MAKELAARS
N. R. BUWALDA & Co.
COMENIUSLAAN 18 b/h Station - TEL. 1092
Station
'sMaandags \\A% uur: HOTEL SUISSE - AMSTERDAM
Gooische Eledrische Mineraalwater-, Limonade- en Champaanepilz-fabriek
J. Ruyssenaars H.Jzn.
Kapelstraat 17 — Bussum Telefoon 887
Hoofdagent der Heineken's Bierbrouwerij te Amsterdam



ZEER UITGEBREIDE COLLECTIE UURWERKEN, GOUD EN ZILVER
j§g' """ mmlm_j
| 'T SILVERHUYS |
H NASSAULAAN 25 — TELEFOON 298 — BUSSUM ■ !=• | .;ji 'in," m
i Eerste klas j
| Reparatie- I j Inrichting I
IT.v. d. plaats I
Verhuizingen en Transporten Bergplaats voor Inboedels
H. J. DORLAND
HEEWMT 36 ingang H>eg - BUSSUM ■ Telef. 1110
■■■iiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiHniiiiniHiimiiHiiHnnun
— Transporteur van — Brandkasten en Piano's Kruierij en Algemeene
— Dienstverrichting —
minimin mi mi 



Bussumsche Glas- & Veitaidel
Ff v. d. Brink & Thuys Drogisten
Raadhuisstraat 27 — Telef. 967
B ussu m
Behangselpapier Sponsen — Zeemlappen — Toiletartikelen Borstelwerk — Chemicaliën — Specialité's
JUBILEUM!::
I Sport, Geboorte, Verloving, Huwelijk { enz. raadplege men
Fiiiiiiiiiiiitiiiiiiiuiiiii = ="" min"»" iiiiiiiiiiimiiii 
SPECIA'LITElf -ADRES
MAISON MAGRIJN
Het aangewezen huis voor Feest-Gebak Doeltreffend voor alle gelegenheden 1! VRAAGT ONZE lllll
BAL-GEBAKJES - FANTASIE-IJS - PIÈCES - MONTÉ 15 maal bekr. - Hoogste onderscheiding - Zilveren Lauwerkrans Aanbevelend J. MAGRIJN
NASSAULAAN 26 lira TELEFOON 370



Stoomwasscherij „De Nijverheid"
JOH. BUS
Landstraat 86 - Bussum
| PENSION VILLA „LINDEOORD" |
I fel. Inf. 399 - LINDELAAN 8, BUSSUM - Lunch 12-2. Diners 5-1. Uilzending m 1 van Diners elc. Zomer- en winterverblijf. JOH. P. VAN BUSSCHBACH ■
IIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIItlllMIIIIIIIIIIIIIIIII lllllllllllllinilllMIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIMirnTTTT
G. VERSTOEP
I VISCH-, FRUIT- EN COMESTIBLESH ANDEL 1
| Sardines en Zalm — Ralmops en Gemarioneerde Haring — Lever| worst in 't zuur — Mosselen in 't zuur — Garnalen in 't zuur
Makreel uitgesneden als Elft — Stokvisch en Zoutevisch — Engel- 1 | sche-, Harde- en Spekbokking — CHOCOLADE en SUIKERWERKEN
| Havenstraat 17, Bussum - Tel. Int. 522 |
1 Illllllllllllllllll 



;HET
MEUBELHUIS
ünirnrm
hTrfTTÏÏ?
BEHANGERIJ
Stoffeerdcrij
SMAAKVOLLE.
WONING INRICHTING VAN DB ALLEREENVOUDIGSTE TOT DE RIJKSTE UITVOERING
IKOOS v. HAAG ET1:



HïElElEIElSEISSSEISSElEIEISElSEJElnl
BI |u\
ü Meubelfabriek H
1 G. J. v. d. REEP |
El ig
BI Meubelstoffeering [D]
BI Betimmeringen 13
p! — Complete — 13
|5j Woning-Inrichting 13
BI ~ ReParatiën - H
BI \n\
| Heerenstraat 26, Bussum - Tel. 1157 i
BI \n\
Li: Ia Ia Ia Ia la Ia Ia Ia Ia la la Ia Ia la Ia Ia Ia Ia Ia Ia Hl
Bloemisterij en Bloemenmagazijn
B. KORTBEEK
Brinklaan 46 - Tel. 1146
Bouqetten - Kransen - Versieringen Aanleg en onderhoud van Tuinen



Het adres voor Brandstoffen en IJs
HollaÉche Kolenhandel J. D. GLAVIMANS
Nassaupark 2a Zwarteweg 4
BUSSUM — NAARDEN —
Telephoon 134 Teleph. 145
| Bezoekt de Kweekerijen van 3
I P. VISSER 3
— ZWARTEWEG —
2 minuten ten Westen van het station
Maison de Leur
DAMES- EN HEEREN-SALONS
Speciaal adres voor Artistieke Haarwerken, Parfumeriën, ToiletArtikelen, Ondulation, Marcel Manicure Pedicure, Massage, Haar verven, Luxe Artikelen, Bijouteriën
BRINKLAAN 63 BUSSUM
H. BORGER
AANNEMER, METSELAAR en TIMMERMAN
Beveelt zich beleefd aan voor alle voorkomende WERKZAA MHEDE N
Spiegelstraat 12 - BUSSUM



HEI HUIS MEI :: DE LUIFEL::
Beerensteinerlaan 34 Bram - Telefoon 288
H. VAN VEEN
Kruideniers- en Grutterswaren. Fijne Vleeschwaren P. Sluis' Ochtendvoer en Granen. Diana Hondenbrood
|| J. J. QUARTEL ||
|=E{ Brinklaan 52 Telefoon 186 I M
I ■ 111 ■ 11111111II |T| 111111 muil Illlllllllllllllll Illlllllll Illlll IIIIIMIIIIMUIIIIIIIIII ,
Gooische Drogisterij en Verfhandel
gE: Verband- en Verplegingsartikelen I H
Hl Specerijen - Specialité's !■
II Sponzen, Happen en Borstelwerk (1



Woning-Bureau
AUG. SCHÖNHAGE
Makelaar en Aannemer iiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilii
Belast zich met huur en verhuur Assurantiën, Hypotheken, enz.
Nieuwe Englaan 38 ü Vlietlaan - Bus»
Onmiddellijk bij hef station Tel. int. 460
MMMWmMMMMMMMMMMMMM
Sanitair & Electro Technisch Installatie Bureau
A. C. SCHÖNHAGE
Licht-, Kracht- en Schei-Installaties
Baden - Geijsers - Closets Gas- en Waterleidingen Centrale Verwarming
Nieuwe Englaan 38 bi Vlietlaan - Bussum
Onmiddellijk bij het station Tel. Int. 460



SPIEGEL- EN LIJSTENFABRIEK
D. H. L. WESSELING
ETSEN HANDEL ENCADREERINRICHTING
BIJLSTRAAT 84
RESTAUREEREN VAN SCHILDERSTUKKEN, SPECIALITEIT IN'T ENCADREER EN VAN ETSEN MET ARTISTIEKE PASSEPARTOUTSBESCHILDERING IN VERSCHILLENDE KLEUREN
^'■'■■"i'iHHHHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiinniniiimniiH,,,!!,,,!,,!,,,,,,11,111,1,1 
I Firma BREDERO |
| Brinklaan 52a - BUSSUM - Telef 248 | Speciaal adres voor diverse
iiiiiMMiiiiiiimmiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMi
soorten Flora's dogcake
■IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIlllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiii
Hoender- en Kuikenvoeders
E IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIII
Koloniale en grutterswaren
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIItllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
Comestibles enz. en alle "'■"li 
lijiil Sluis'-Artikelen ||||



tveilioheidsdienst
Nassaustraat 15 - BUSSUM
TELEF. INTERC. 641 GEVESTIGD SEDERT 1914 PRIMA REFERENTIËN
Uitsluitend Controle- en Bewakingsdienst Dag- en Nachtcontrole voor tijdelijke onbewoonde perceelen
MFUQïnnnFRQ 1MU Provinciale, Gemeente, Particuliere UILIIulUllULnO iHn bedrijven en Holl. IJz. Spoorw. Mij. ———-——- alsmede van honderden Villabewoners
Aanbevelend H. ENKLAAR
LET OP HET ADRES S.V.P. Buitengew. Gem.-Veldwachter
Radio-, Electro Technisch en Sanitair Installatie-Bureau
Salsmann - Tesser Kapelstraat 57, hoek Laarderweo, Bussum. Iel. 470
ET AANGEWEZEN ADRES VOOR VERLICHTINGSARTIKELEN, ZIJDEN KAPPEN, GARNITUREN, STAANDE EN BUREAULAMPEN ENZ. - ELECTRISCHE KACHELS, STRIJKIJZERS, BROODROOSTERS, VENTILATORS ENZ. - GASFORNUIZEN, COMFOREN, BADEN, GEISERS, SANITAIRE ARTIKELEN ENZ. - COMPLETE BADKAMER-INRICHTINGEN - ZWAK- EN STERKSTROOM-ARTIKELEN. - LAADINRICHTING - RADIO-ARTIKELEN GROOTESORTEERING BILLIJKE PRIJZEN



Fa. „Bakkerij Walden"
T. JAARSMA Bussum, Hamerstraat 9 - Tel. 379
Meest bekende en oudste adres voor Bruinbrood, Sportbeschuit en Luxe brood. Bereid op de meest hygienische wijze
Bezorging le Bussum, Hilversum en Haarden



C. r. C. VRAKKÜG - HAARDEN
Kantoor en Garage
CMÏENHÖGESÏRMÏ 49
Dag en nacht geopend
Door het geheele land, met open en overdekte auto's
Plaats in elke auto v. 32-40 personen
Gezelschappen Vereenigingen Scholen enz.
VRAAGT CONDITIES
Luxe Auto's en Omnibussen te huur en te koop
Instructeurs van Motoren en Auto's
REPMIE-IIIIIICHÏHG
Eerste Gooische Onderneming van Auto-tochten
Telefoon Interc. No. 623 — f elegr.-adres: Cepece, Naarden



Car/. jTfe/jser
to/Sfes/r /?o//r J0a/nes e/ Jffless/ët/rs
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
JfëerMs/raa/ óSa - jTe/C 797 - J%usst//n
RIJWIELHANDEL
HEIDELAAN 13-15 BUSSUM TELEFOON 684 ■lil
AGENT
Gazelle: Wilhelmina Toerist Premier en Rutge Whitworth
Rijwielen eenvoudig betalingssysteem Aanbevelend, H. WILLEMSE
BUSSUMSCHE VEERDIENST ■ BREMKEN & Co.
LANDSTRAAT 83 TELEPHOON 300
DAGELIJKSCHE MOTOR DIENST OP AMSTERDAM LIGPLAATS: SINGEL TEGENOVER 266 - TELEPHOON 8199 N.
MOTORDIENST OP ZAANDAM AGENT: J. EVENBLIJ Jr. - WESTZIJDE 218 - TELEPHOON 15
MOTORDIENST OP UTRECHT LIGPLAATS: OUDE GRACHT b/d WATERSTRAAT - TEL. 2046
VERBINDING OP ALLE PLAATSEN IN NEDERLAND



Jjfij/o/fa/zdef - J^ot/ssam
J%eere/is/raaf óSa - J^tZe/bos/ 797
iP/aAv/ - //7////S - j7oes/e/fè/7
O/i'fu>/&e/ê/i - Jfffaz-t/ttefl - 'Z^e/groote//
jff/ïe J^êe/zood/gc/foe/e/i
H. DE JONG
KAPELSTRAAT I - Iel. 169 -
Fouragehandel
Kippen- en Kuikenvoer Electrische Maalderij
WIJ ALLEN BERIJDEN
R IJ W I E L E N
Het geschiktste adres is te Bussum : G. A. H. J A N S E N, |§g Ijl Raadhuisstraat 10, Tel. 1199. Verhuren - Emailleeren - Vernikkelen H



Maison Suisse
NASSAULAAN 10 - TELEFOON 74
BUSSUM
Speciaal adres Uitzetten - Luiermanden Handschoenen - Kousen
Royal Worcester Bonton
CORSETTEN
Boterinrichting „Frisia"
JAC. BRUNT Heerenstraat 5a - Bussum
TELEFOON 700 Postrekening No. 17407 iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiniiiiiiiniiiHiii
Uitsluitend fijnste zuivelproducten en versche eieren



BLOEMENMAGAZIJN
H. G. KOELINK - BUSSUM
HEERENSTRAAT 52 TELEFOON 964
MODERNE BLOEMWERKEN KAMERPLANTEN - VERSIERINGEN AANLEG EN ONDERHOUD VAN TUINEN
=iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^
1 Café-Reslauraiil „Moderne", Maan 22, Bram. Iel. Interc. IJ I
m Twee Wilhelmina Billards — Heinekens Bieren — Vergunning m
Aanbevelend, PH. H. M. OTTO j ^llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll=



[□jllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII^J
Ij. boerhout
I Kruideniers- en Grutterswaren [
Specialiteit in Boter, Kaas en Eieren
V L E E SC HWA RE N
machinaal uitgesneden
Dagelijks hooren en bezorgen —— zonder prijsverhooging =
| 2de Achtermeulenlaan 1a - BUSSUM | | Hoek Huizerweg Telefoon 821 |
[^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiO!]
U J
H P. KOERSE - BUSSUM
|" HAVENSTRAAT 42. TELEFOON 748
1 ■ ■■ Hoofdagent van de Beiersch ■■
Bierbrouwerij „De Am stel",
Amsterdam - voor Bussum,
■■ Naarden, Laren, Blaricum, ■■
's-Graveland, Ankeveen en
Ko rtenh oef
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllll
u u
Fabriek van Minerale wateren en Limo_ nade-siropen — Handel in alle soorten _ Natuurlijke Bronwateren — The Green cross Sodawater —Known the world over
■ï n
U U



A. KANNEWORFF
Heerenstraat 48
BU S S U M
T elefoon 1132
•IIIIIIIIIIIIHIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItllllllllllllllll
Handel in Boter, Kaas, Eieren etc. Fijne Vleeschwaren en Comestibles (alles machinaal llllllllll gesneden) llllllllll
Dagelijks hooren en bezorgen
WED. JOH. BOERE
NASSAUSTRAAT 22
BUSSU M
DAMES- EN HEERENKLEEDING NAAR MAAT
■ ! STEEDS DE NIEUWSTE STOFFEN !■
li BELEEFD lllll AANBEVELEND



Illlllllllllllllllllllllllllll ^ _ __ - . ^ — , . « • llllltllllllllllllllllllllllll
l IT NE COOL - BUSSUMi I
I | | |
I 1:11 I llllllllllllllllllll TUIN-ARCHITECTE llllllllll I |= | [
1 V t fllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIHHIIIIHIHmilllllllllimiHni»lllllll»IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIINII»HINI»IIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIli ( t 1 ïïiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiïi
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIII
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMMiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiMiiiiitiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimi
POORTER 'S WASSCHERIJ EN FIJN STRIJKINRICHTING
SINGEL 142 - BUSSUM - | iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii | H
■ I DAMES EN HEEREN !■
§3 | BELEEFD VRAGEN WIJ UWE AANDACHT TE VESTIGEN OP BOVEN- | Hl GENOEMDE INRICHTING. DEZE WASCH- EN STRIJKINRICHTING 1B H | IS VOORZIEN VAN DE NIEUWSTE MACHINES EN APPARATEN OP 1E1 gg: DIT GEBIED, ZOODAT ZIJ IN IEDER OPZICHT BEANTWOOPDT |s HI AAN DE HOOGSTE EISCHEN, DIE MEN HEDEN AAN EEN DERGE- | 1| sS | LIJKE INRICHTING MAG STELLEN. SPECIAAL INGERICHT VOOR | jjj Hl BEHANDELING VAN FIJNE 1 =
■ 1 WASCHGOEDEREN. EEN EN ANDER | jjg
STELT ONS IN STAAT TOT EEN Hl KEURIGE AFWERKING, ZOODAT 1H IEDER, DIE PRIJS STELT OP HELDER WASCH- EN STRIJKGOED, TEVREDEN KAN ZIJN. — WANNEER
ZULT U TOT ONZE CLIENTÈLE BEHOOREN ? ONDER
VOORTDURENDE AANBEVELING — P. POORTER



| TH. NOLLEN
| Brinklaan 109b, Bussum
| COIFFEUR — PIIMTICTEUR — PARFUM IER [
Alle soorten TOILETARTIKELEN [
Op verzoek behandeling aan huis \
UITGEVALLEN HAAR WORDT |
NAAR KEUZE VERWERKT 1
mui 
I Hel grootste en meest gesorteerde adres voor |
j| Glas-, Porcelein , Aardewerk, Emaille-Lak m
[| Nikkel- en Houtwaren, Galanteriën en Borstelwerk is
\ Bussumsch Warenhuis j
Ij Havenstraat 29 (tegenover de Kapelstr.) h
I BUSSUM I
m Speciaal adres voor Ontbijt- en Eetserviezen j
Gecombineerde Roomboterfabrieken en Melkinrichtingen
Gooiland en De Hoop
Onder toezicht van den Heer C. J. KONING, Bacterioloog
NAARDEN BLARICUM
Interc, Telef. 286 Interc. Telef. 341



Illillllllll!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lll]|l!lllllllllll!llllllllllllllllllllllllllllll!lllll!lllllllllllllllllllllllllll!llllll!ll!llllllllllinillllillllll!llllllll[llllllllllllllll[llllin
N. V. TUINDORP „NAARDEIM-BUSSUM" te Naarden
Landhuizen en Bouwterreinen aan den 30 Meter breeden Rijksweg Amsterdam— Baarn, 10 minuten afstand van het station Naarden-Bussum
llllllllllllllllllllliiilllllllllllllllllllllllllillllliiliiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilillllllllllllllllllllllllllllllliillillllliliiiiiinilillllllllllllllii
J. J. VAN RAAIJEN
Behangerij - Stoffeerderij - Bedden Matrassen (speciaal merk „Auping")
Linoleums - Vloerzeil Karpetten - Kleedjes Tapijten - Tafelkleeden
IIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Prijsaanvraag en alle mogelijke inlichtingen gratis
Bussummerstr. 16, Naarden
IiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiy



MEVROUW.
Zoekt U een Waschinrichting, waar Uw wasch met zorg wordt behandeld ? Probeert U dan eens bij de
(Stoom-Wascti-enStrjikjnricliIiny„De GoedeVerwachting" (
j Lambertus Hortensiuslaan 10, Naarden-Bussum. Beleefd aanbevelend
I VRAAGT PRIJSCOURANT. TH. VAN DALEN |
|IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!III||||||||||||||||||||INI
i Wijnhandel 0. H. F. Schirmann!
1 Gevesligd sedert 1901 - ïeleloon 348 - Lamb. Hortensiuslaan 20 (
1 Handel in Binnen- en Buitenlandse!) gedistilleerd, Likeuren, 1 1 Advocaat, enz. — Bieren op fust en op flesch — Natuurlijke 1 Medicinale en Bronwateren — Mineraalwater- en Limonadefabriek 1
F. L A. DORSSER
BOOMKWEEKER
NAARDEN



| ZELDENRIJK's Manufacturen- en Beddenmagazijn (
i Naarden, Cattenhagestraat 2-9 - Tel. Nr. 1050 j
I Steeds de nieuwste wollen- en katoenen Stoffen. Japonnen, Blouses, | Kinderjurken, Lingeries enz. Complete Slaapkamer-Ameublementen. | Spiraal- en Kapokmatrassen. Wollen-en gewattee.de Dekens. Vloerzeilen. Karpetten, Matten. GORDIJNEN worden geheel gereed geleverd
TiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiuiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiimiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiimiMiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiir
J. Parmentier Jr. - Galgensteeg
Kweekerijen van :
ROZEN VRÜCHTBOOIN VISIE PLANTEN
HEESTERS, ENZ.
Tuinarch itectuu r
""■MM 
Kweekerijen zijn alle werkdagen voor bezoekers geopend
Firma 1. Wiepink i Zoon
Scheepsbouwmeesters in Motorbooten, Zeiljachten en andere kleine Vaartuigen
NAARDEN Turfpoortstraat 56



C. DE GREEF Hotel Cali-Restant „De Beurs" - Marktstraat 38, Haarden
Verhuur van Zaal voor Partijen, Vereenigingen enz. Speciaal Heinekens Bieren en Gedistilleerd
Stooomververij en Chemische Wasscherij
Laat Uw goederen vakkundig behandelen
Stoomen 1 Verven Appreteeren J Plisseeren
Rouw-enStoomgoederen T E L E F. Speciaal adres op verlangen binnen A A/JA v00r H H stoffeerders
2 maal 24 uur Iv/V/l. Pensions etc. etc.
HOOFDKANTOOR EN FABRIEK: MEENTWEG 20 - BUSSUM
Aanbevelend: P. DE BOER
Voorheen Wed. WIESDSMA - BUSSUM
C. W. ZUIDERVAART's
Hygiënische, Electrische
Brood-en Banketbakkerij
Cattenhagestr. 17 - Naarden schuin over het Burgerweeshuis



H. UW ill RUYS i Co.
BOOMKWEEKERIJ OP ZANDGROND THIERENSWEG - NAARDEN
Culturen van :
STAMROZEN op Bottel
STRUIKROZEN op canina.
VRUCHTBOOMEN in alle vormen
LAAN- en SIERBOOMEN
HEESTERS in meer dan 200 soorten
EEN DER BEST GESORTEERDE KWEEKERIJEN TER PLAATSE
LEVERING ONDER GARANÏIE VAN SOORT-ECHTHEID
GEÏLLUSTREERDE PRIJSCOURANT OP AANVRAAG
BETEELDE OPPERVLAKTE 6 H. A.



HILVERSUM, Schoutenstraat 4 - Tel. 181 B U SS U M, Brink 90 - Telefoon 114-
Voor 't Gooi alleen de
„Battersby"
„Borsalino"
„Christy"
„Scott"
HOEDEN
Jt
Varsety'-Onderkleeding
Engelsche Petten - Gabardine Regenjassen Sportcostuums - Dent's Handschoenen
Illlll



i „NIEUW BUSSUM"
i HOTEL - PENSION
I RESTAURANT
DIRECT BIJ TUNNEL-UITGANG VAN HET STATION
ZEER GESCHIKT VOOR
LUNCH - THEE - DINERS ETC.
flllllllllllllllllllllllll
Bierkenners geven de voorkeur aan
I i. Vollenhiien's Bieten |
Agent voor BUSSUM
J. Jz. v. d. BERG
Spiegelstraat 9,Tel. 841
v. Vollenhoven's extra Stout
Handel in fijne Likeuren en Gedistileerd
MINERAALWATERFABRIEK
„DE GEKROONDE VALK"
''"'lllllllllllllllllllllii iiiiiiiiiilM



iiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiuiiiiiiH
HUIZ£ „BEERENSTEIN" - HOTEL - PENSION - RfSTAUMM - BUSSUM
Waschtatels met koud en warm water op alle hamers - Centraal verwarmd - Alle moderne comforts Speciale zalen voor feestmaaltijden ■ Fraaie ligginQ bij Bosch en Heide - Garage - Telefoon 270
lllllllllllllllllllllllllllllllllllilllflIlllllllllllllllllllllllillllllllliiiiiiiiiiiiHliiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
GOOISCHE BANK
Wilhelmina Plantsoen 3,
tegenover het Postkantoor
BUSSUM Telefoon 218.
LIPS' SAFE-KELDER
Loketten van f 10.-p. jaar af Bewaren pakketten en koffers.
Alle Bankzaken, in Incasso-bureau
binnen- en buitenland
Wisselkantoor.
e n
AGENTSCHAPPEN: Hollandsehe Societeit van Levensverzekeringen, anno 1807 — Assurantie-Maatschappij tegen Brandschade en op het Leven ,,de Nederlanden" van 1845.



Kweekerij ^Bloemveld"
A. J. HERAVIG • BUSSIJM, Vondellaan 1 Tei.601
| Speciale culturen van : I
Rozen, Vaste Planten, Rotsplanten Dahlia's, Perkplanten, Snijbloemen
Tuin-Architectuur 1
HGen de la Re^rJ^Bredjjus^A^n
| Bezoekl de kweekerij lens de bloeimaanden Jnni lol October |
AANLEG VAN
Bloemtuinen Rotspartijen :: Borders ::
Vaste Planten Tuinen
Begrootingen kosteloos - Overal te ontbieden



Indien gij BUSSUM als woonplaats kiest, laat uw woning dan inrichten door dit adres. — Begrooting gratis. — Complete meubeleering op elk gebied. ^
Prima gegarandeerd werk. — Billijke p r ij z e n . V ^
BEHANGERIJ
^ / e^^STOFFEERDERIJ
>< ^ a V' en BEDDENMAKERIJ
A/(y _
O Speciaal adres voor het vervaar-
>x digen van Marquizen en Zonneschermen
Klemkerks Kolenhandel
levert alle brandstoffen tot b i 11 ij k e n prijs BUSSUM: Parallelweg 3, Iel. 560, lac. Catslaan 3, Tel. 1052 - UREN, Klaaskampenweg Iel. 29
Stelregel: Juiste maat — juist gewicht — juist aantal
Zoekt U een goed en volkomen betrouwbaar adres voor de levering van KRUIDENIERS- en GRUTTERSWAREN en COMESTIBLES ENZ., vervoeg U dan bij
„Gooisch Belang" HEERENSTRAAT 15 Ie BUSSUM - Telel. 701 - Giro 19060
c



7
^llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll,1,111,II,II,,,,11,II,l,||1||||1|||||1|||||(||)||||1||||||||||M|||||1||||||||1||1|||||||||1||||||||^
| ALGEMEEN PUBLICITEIT- EN I 1 RECLAME BUREAU „DE PIONIER" j
EGELANTIERSGRACHT 11 AMSTERDAM - TELEF. C. 33679
BELAST ZICH SPECIAAL MET DE BEHANDELING VAN GIDSEN, WELKE DOOR GEMEENTEBESTUREN OF VEREENIGINGEN VOOR VREEMDELINGENVERKEER WORDEN UITGEGEVEN
INLICHTINGEN WORDEN GAARNE VERSTREKT DOOR DE DIRECTIE J.v. EYSDEN-SMIDT&Co.
i-



r=i
Kassiers en Commissionairs in Effecten
Behandeling van
■ alle Bank- en H
■ Effectenzaken H
■ BUSSUM I Brinklaan 66 - Telef. 745
Iw-üeiieJ



NI BUSSUMSCHE AUTOMOBIEL MAATSCHAPPIJ
Luxe Verhuur-Reparafie onder garantie - STALLING
Tel. 335 - Telegr.-Adres: B.A.M. Dir.: H. H. VAN DER PUTTE
MAISON DE JONG
STATIONSWEG 15 NASSAULAAN 7 Telefoon 214 BUSSUM Telefoon 438
BANKETBAKKERIJ EN KOKERIJ VAN DEN EERSTEN RANG SFECIAALAURES VOOR FIJNE BONBONS EN DESSERTWERKEN
BEZOEKT ONZE LUNCHEON ROOM, STATIONSW.14, BUSSUM



TYP. N.V. DE ERVEN H. VAN MUNSTER & ZOON - AMSTERDAM