Blz. Ia die Konsentrasiekamp 49 Aan 'n Seepkissie 50 Die ou Blikkie 51 Slampamperliedjies 55 Die Einde 56 In ons Daë 57 Insulinde 58 Dood en Lewe 59 Treurlied 59 Op moed-verloor se Vlak 60 Dr. D. F. MALHERBE. Geboren 1881 tc Daljosaphat (Paarl), Schoolmakker van Totius op de Gedenkschool der Hugenoten. Studie in de Letteren te Stellenbosch, daarua in Duitsland (Freiburg). Na zijn terugkeer bij het onderwijs werkzaam, tans hoogleeraar te Bloemfontein (Grey Kollege). Blz. Tevredenheid 62 Die Aandblom 65 Die lied van die Nagwind 66 Awendblik 67 Na die droogte 68 Die eerste Afrikaner 71 Uit „Oorlog" * 73 Die stem van die Wind 74 Die see is vol van Eeuwigheid 76 Slaap 77 H. H. JOUBERT. Geboren 1874 te Murraysburg (Kaapland). Sedert 1905 als prokureur-notaris gevestigd te Middelburg (Transvaal). Blz. Die Perde patnpllie . <8 Die trek Drakensberg af 78 Bij Dingaan s'n Kraal mot die beeste, die aand voor tekening van die traktaat. Dingaan s'n gesante doen rapport aan hom . 79 Die dag van die groot verraad 80 Op die laërs aanswerwende Soeloe-Hordes 81 Moeder's Skat 82 Lente-Oggend 83 Donderweer J Oggenddroom Dageraad Sij. . 87 C. J. LANGENHOVEN. Advokaat-joernalist te Oudtshoorn (Kaapland). Lid van de Provinciale Raad. Door zijn toedoen het Afrikaans door wetgeving als voertaal bij het lager onderwijs erkend. Blz. Naar Vader en Moeder 88 Die Mot en die Kers 89 QQ Aan die Renegaat Mij twee Nature Die openbaring van die Waarheid - 90 Uit „Liefde's ^ EUGÈNE MARAIS. Advokaat-joernalist te Pretoria. Een van de voorlopers van de Nieuwe Beweging. Blz. Klaas Yakie 93 Winternag 95 Hoe lang? . 95 A. D. KEET. Geboren 1888 te Alice (Kaapland). Studie te Kaapstad in de Filosofie. Sedert 1909 student in de medicijnen te Amsterdam. Bevorderd tot arts 1918. Medewerker aan verschillende dagbladen en tijdschriften. Blz. Amsterdam 97 Kinderlied 98 Winte r 98 Kontras 99 'n Lied van die See 100 Als Saands 100 Awendmij mering 101 Bekoorlik Kind 102 Probleem 103 Klaas Vakie 103 Sneeuw 104 Verlange 104 Dingaansdag (1914) 105 Die twee Boodskappers 106 pioniers, die zich een nieuw vaderland gaan veroveren. Baanbrekerswerk .... met dit ene woord zou men die hele periode kunnen karakteriseren. Feitelik twee eeuwen lang hadden de Kolonisten, en later de Trekkers, te kampen met allerlei ontberingen in 'n onherbergzame natuurwereld, met zijn droogten, onweerstormen en overstromingen; moesten zij dag en nacht waken tegen wilde dieren en woeste barbaren; werden zij voortdurend gedwarsboomd door de willekeur van 'n onsympathieke landsregering. En toen omstreeks het begin van de 19de eeuw dat baanbrekerswerk zover gevorderd was, dat men ook aan de geestelike ontwikkeling de hand zou kunnen leggen, verscheen er op het Zuidafrikaans toneel 'n nieuwe rustverstoorder, die aan de voorlopige rust voorgoed 'n einde zou makende britse veroveraar. De op zijn komst volgende „eeuw van onrecht" was 'n voortdurende „sturm und drang periode, die z n toppunt bereikte in 'n laatste wanhopige worsteling om staatkundige vrijheid in de eerste Jaren dezer eeuw. Het is duidelik dat 'n loop van zaken, zoals hier in korte hoofdtrekken geschetst, noodwendig 'n normale geestesontwikkeling in alle opzichten belemtaeren moest. Daarmee gepaard gaande, waren er natuurlik allerlei bijkomstige faktoren, die nadelig gewerkt hebben op de ontplooiing van 'n gezond volksleven - 'n ongeregeld landsbestuur, onderlinge verdeeldheid en partijtwist, voortdurende verwisseling van woonplaats, zo goed als volslagen gebrek aan geregeld schoolonderwijs, om slechts enkele dingen te noemen. Doch het voornaamste struikelblok van al was de schromelike miskenning en tegenwerking van de volkstaal, 'n toestand die geduurd heeft tot voor enkele jaren. Voorstanders van het Nederlands enerzijds en van het Engels anderzijds bekampten elkaar, terwijl beide partijen zich verzetten tegen het Afrikaans. Onkunde, vooroordeel, bekrompen inzichten, voortvloeiend uit ongezonde onderwijs- toestanden, hebben zo jaren lang de levende volkstaal uit beschaafde kringen en uit de school geweerd, met het betreurenswaardig gevolg, dat alle natuurlike kunstuiting in de kiem gesmoord werd en ongetwijfeld menige kunstenaar voor Zuid-Afrika verloren is gegaan. Een volk kan niet straffeloos zijn eigen taal minachten, en daarom behoeft het ook geen verwondering te wekken, dat de pogingen van de eerste Afrikaanse Taalbeweging in het laatste kwart van de vorige eeuw, op literair gebied uiteraard povere resultaten moesten opleveren. De volkstaal was niet in ere; opvoeding betekende in de eerste plaats: „Engels leren", terwijl Nederlands over het algemeen vrij stiefmoederlik behandeld werd, behalve dan in de beide Boererepublieken. Maar Afrikaans was de moeite van 't onderwijzen niet waard, omdat 't geen grammatika had en dus ook geen taal was — zo redeneerde men in kinderlike naïeveteit, terwijl men zich onderwijl voortdurend van die „spraakkunstloze" taal bediende. Evenwel verdienen die eerste baanbrekers op taalgebied, de „Regte Afrikaanders" :) van „Die Patriot" en „Ons Klijntjie" de dank en de bewondering van 't nageslacht, omdat zij het aangedurfd hebben, tegen alle vooroordeel in, de hoeksteen te leggen, waarop 'n jonger geslacht onder gunstiger omstandigheden zou kunnen voortbouwen. De Anglo-Boer oorlog heeft ten slotte de doorslag gegeven. De diep-tragiese gebeurtenissen, die geleid hebben tot de schijnbare ondergang van het Boerevolk, hebben in enkele jaren 'n ommekeer tot stand gebracht, die door de pennestrijd van 'n kwart-eeuw niet kon worden bewerkstelligd — de zelfbewustwording van de Afrikanernatie in Noord én Zuid, en het daarmee gepaard gaande inzicht, ') noemden zich de leden van het „Afrikaanse Taalgenootskap" (opgericht 18/5) in tegenstelling met „Afrikaanders met Engelse harte en Afrikaanders met Hollanse harte". dat alleen de Afrikaanse taalvorm de drager kon worden van 'n nationale literatuur. Naarmate dit inzicht verbreid werd, mede door de krachtige steun in woord en geschrift van nieuwsgestichte Taaiverenigingen in Kaapland, Vrijstaat en Transvaal, kwam ook het sluimerend kunsttalent overal tot ontwaking en werd onwillekeurig de moedertaal aangegrepen om uiting te geven aan de smart van 't diep-geschokte gemoed, aan de toekomstverwachtingen van de hoop. Reeds hadden, kort na de oorlog, enkele verzen van Eügène Marais, Joubert Reitz e.a de aandacht getrokken, maar eerst door de verschijning van ,,X)ie Vlakte van Jan Celliers in de Volkstem, 1906 (herdrukt in „GrootNederland", 1907), werd 'n welsprekend pleidooi geleverd ten gunste van 't Afrikaans als uitingsmiddel voor de kunstenaar. Dit gedicht - „de vertolking van de stomme spraak van 't Afrikaanse veld" - meer geroemd om z'n techniese hoedanigheden als anderszins, is de voorlooper geweest van 'n hele reeks, en als zodanig van historiese betekenis gewordenx). Weldra verscheen zijn eerste bundel „Die Vlakte en andere gedigte" (1908, 4e verm. dr. 1917), bij tussenpozen gevolgd door „Die Revier" (1909) „Liefde en Plig" - 'n drama (1909: Ned Bibl.), „Unie-Kantate" (1910), „Martjie" - 'n idylle (1911, 2e dr, 1916). Eerstdaags verschijnt van hem 'n tweede bundel verzamelde gedichten 3). Daarbij heeft hij in „Die Brandwag" tal van artikelen en studies geleverd over allerlei onderwerpen. Aangespoord door Celliers z'n bedrijvigheid, kwamen spoedig meerdere jongere dichters met afzonderlike bundels te voorschijn, waaronder Totius met „Bij die Monument •) Kenmerkend voor Celliers z'n bescheidenheid is het feit dat dit gedicht, geschreven tussen de Zwitserse bergen, 'n jaar lang onder zijn papieren is blijven liggen totdat Mevrouw hem zover kon krijgen het aan 'n vriend voor te lezen. "Ook Leifoldt heeft eerst op aandrang van 'n vriend zijn verzen doen verschijnen. 5) „Die Saaier e.a. nuwe gedigte", 1918 verschenen. (1908, 2e verb. dr. 1917), „Verse van Potgieter's trek" (1910), „Wilgerboombogies" (1912), „Rachel" (1913), „Trekkerswee" (1915); — Malherbe met „Karroo Blommetjies" (1909), „Klokgrassies" (1914, 2<= verm. dr. (1917); — Leipoldt met „Oom Gert vertel en andere gedigte" (1911, 2e dr. 1917), terwijl eerstdaags van hem 'n tweede bundel verzamelde gedichten verschijnt; — Joubert met „Verse oor Piet Retief e. a. gedigte" (1911), „Dageraad en Sonneskijn" (1918); — Langenhoven met „Ons weg deur die wereld" (proza en poezie, 1914). Verder hebben verscheidene jongeren in tijdschriften gepubliseerd, waarvan enkele proeven in deze bundel zijn opgenomen. Ook zijn reeds ettelike prozawerken verschenen, die hier buiten beschouwing gelaten worden. De moderne Afrikaanse verskunst, om daar even 'n korte karakteristiek van te geven, staat grotendeels in het teken van de oorlog. Dit kon ook moeilik anders waar zij, geboren uit zovele smartelike herinneringen, de vertolking moest zijn van wat er leefde en omging in de volksziel gedurende die meest kritieke periode van ons volksbestaan. Zo zegt Leipoldt in zijn voorrede o. m. „Die meeste van die gediggies is gemaak, toen ik nog half fiouw was met die skok van die oorlog en toen die donder van die Engelse kanonne nog altijd in mijn ore was. Misskien het dit mijn snare al te veel laat tril; misskien is dit beter dat ons nie meer oor sulke goed praat of sing nie. Maar daar is ook 'n ander kant, en dit kan wees dat daar onder mijn lesers is, wat nie maklik vergeet nie, hoe gouw hul ook vergewe." En in zijn „Opdrag" heet het: „Ja, man, wat op die slagveld het gesneuwel, En in die kinderkampe, kind en vrouw, Slaap rustig stil, julle, wat so geworstel, En so gesterwe het — want ons onthou!" Niet zelden gaan er hevige trillingen door zijn snaren, als hij nu eens met „ingehouden tranen", dan weer met bittere weemoed schrijnende wonden blootlegt. Minder heftig dan bij Leipoldt komt bij Totius tot uiting 'n innig-bewogen lyriek. Hij is de weemoedige, doch tevens hoopvolle, zanger van het lijden der vrouwen en kinderen; en weet in eenvoudige, maar doorgaans roerende taal de smart te vertolken van die onschuldige slachtoffers van 'n wrede oorlog. Celliers daarentegen vertoont meer epies talent, waar hij uit eigen ervaring de herinnering verlevendigt aan die jaren van smart en beproeving, terwijl hij bovendien de gave bezit om door klankschildering en plastiek de natuur en het Afrikaanse leven voor ons geestesoog te doen leven. Maar naast deze eigenschappen komen ook tot uitingde liefde en bewondering, door de Afrikaanse natuur gewekt, vooral in de verzen van Leipoldt, Malherbe en Joubert. Trouwens, dit is 'n gemeenschappelike trek, aan al onze dichters eigen. En ook dit is begrijpelik in 'n land als Zuid-Afrika, dat met zijn zonnig natuurschoon zulk 'n grootse en rijke verscheidenheid biedt aan 't dichterlik gemoed, en waar het alledaagse leven nog zozeer verweven is met dat van de natuur. Men herkent ze terstond, deze dichters, als echte nazaten van het voortrekkersgeslacht, waarvan Totius zingt: „Die vlakte sou hul veld wieg sijn, hul wekgesang gebrul van leeuwe, hul sluimerlied die wind der eeuwe, die heldre lug hul tentgordijn!" Evenals bij Gezelle, wiens invloed naast die van de Tachtigers hier niet vreemd is, wordt natuurbewondering tot verheerliking van de Schepper. Het overwegend godsdienstig karakter van deze poëzie is bovendien zo vanzelfsprekend, dat het geen nadere aanduiding behoeft. DIE BRAND. Dit is die winterwind wat waai, al wenend deur die lange nag, al wenend om die verre dag; die twijge swenk, die takke swaai, dit is die winterwind wat waai. Hij sleep die sug van eeuwe mee uit dieptes van die diepe see, en waar vergane skepe rus op menig maan-gebleekte kus; hij sing van lang vergete wee, — hij breng die sug van eeuwe mee. Hij kom oor velde ver en wijd oor grafte in hul eensaamheid, waar moeders van hul sorge rus, waar kindersnikkies is gesus; — dit is die lied van d'eensaamheid, hij kom oor velde ver en wijd. 'Mij ma, ik hoor van verre om 'n dreuning oor die velde kom!' "Dit is die bome in die wind, "die wilge-takke kreun, mij kind." ,Mij ma, ik hoor mij brakkie huil, 'wat sou daar kruip, wat sou daar skuil ? "Mij kind, die nag is koud en lang, "die diertjie is alleen en bang." 'Mij ma, dit dreun al in die rond 'soos perde-hoewe op die grond; 'mij ma, wat lig daar soos 'n vuur 'van buite op die kamer-muur? 'Mij ma, daar brand die koring-miet!' "Mij kind, die Heer Sij wil geskied!" Is daar 'n beul so woes en wreed wat manne-eer en plig vergeet, met onskuld en met swakheid lag en uitdrijf in die winter-nag? Is daar 'n hand wat nie ontsiet die liefste wat Gods aarde bied, die skoonste gawe uit Gods hand: die vaderhuis in d' vaderland ? Dis heilig grond, dis heilig grond, die plekkie waar 'n wiegie stond en waar 'n jonge moeder blij haar kindjies eerste skrede lei; waar sij die lippies, jong en teer, hul eerst' gebedjie het geleer, en waar sij lange nagte vaak vol angs en kommer het gewaak. 'n Stille vrede dra die plek waar, om die witte tafel-dek, die etens-ure so om haar die blonde koppies het vergaar. En uit herinn'rings blij verlee, vergange daë se soete wee, berg elke hoekie so sij deel, O wee, wie 'n hart die skat ontsteel! Daar staat 'n moeder met haar kind alenig in die winterwind, en niemand, wat haar trane siet en niemand, wat haar trooste bied. En wilde vlamme strooi dit wijd, die vrug van lange lewens-vlijt, in vonke deur die lug gesaai, in vonke wat die wind verwaai. Haar kindjie aan haar bors gevouw beskut sij teen die winterkou, - die trane, wat sij swijgend ween so op haar wang tot ijs versteen. En winterwinde sing die lied van eensaamheid en stil verdriet, en sonder weerklank sterf die klag op wije velde in die nag, al sugtend deur die gras se saad, en verre is die dageraad. Die twijge swenk, die takke swaai, dit is die winterwind wat waai.... DIS AL. Dis die blond, dis die blouw: dis die veld, dis die lug; en 'n voël draai bowe in éensame vlug — dis al. Dis 'n balling, gekom oor die oseaan, dis 'n graf in die gras, dis 'n vallende traan — dis al. AARDGEESTE. Daar kom hul aangetreed tot slagting wreed, bespied, bekruip, beloer, besluip mekaar, tot moord gereed. Ei, daar blits 'n bliksem-flits! Nog een! nog een ! Dit knal, dit bars, dit knor, dit knars, knett'rend kraak die klein-geweer! Kranse herhaal die woeste kabaal — soos donderweer! Koeëls, kartetse fluit en gons, beuk en bons, morsel die rotse tot spattend gruis Dampe staan waar die bomme slaan, vore ploegend, met hels gedruis! * * * Vaërlands grond drink die bloed nog vol vrijheid s'n gloed — louw uit die wonde; menig sterwende sug dra 'n groet deur die lug bo die wapen-gerug — vér in die ronde. O, die lippe wat bleek om 'n waterdronk smeek — wonde wat brande. Ongehoor, onge-ag menig kermende klag, waar die woelende slag dreun oor die rande. En in eensame nag staat die sterre s'n wag — stil en van verre, oor die helde s'n skaar tot hul ruste vergaar, onbelas, onbeswaar -veilig gebêre UNIE-LIED i). Daar klink 'n lied, daar bruis 'n roep van Kaap tot ower Vaal, van Oos tot Wes, van strand tot strand: "ons gee mekaar die broederhand, ons smeed 'n sterke eenheidsband van Afrikaanse staal! Daar is vir ons ' maar éne t'huis — ons skoon Suid-Afrika. Hier sal ons haar 'n tempel stig — waar vrijheid woon, waar vrede lig, — bereid, in grote en kleine plig, haar lief en leed te dra. Daar blink 'n ster van Goede Hoop in onse Suider Kruis. Die oorlogsfakkel is gedoof, so sal dan niemand ons ontroof die blije toekoms ons beloof in Eendrag's skoon Tehuis. ') Op 31 Mei 1910, op dezelfde dag als de Trede van Vereniging (1902), werden de voormalige Republieken met Kaapland en Natal verenigd tot de Unie van Zuid-Afrika. UIT „MARTJIE". Dis warm . .. en stil. Stil ook in die grote boerehuis onder die eike; geslote ten halwe die luike die groene luike van die rame soos oge swaar van sluimering bij middag-sonnestowe; inure en stoep hier en daar bestrooi met ligtende skijfies, waar die sonlig val deur die blare, deur die donkere loof van die eike. Hoog bowe voordeur en stoep, eerwaardig en stil die skaduw, verrijs die ou-Hollandse géwel, gestreel deur die uitspreiend lower en bowe die voordeur als rustend op twee sware krulle in die muurwerk, waar die jaartal, gedruk in die witkalk, die ouderdom toon van die woning. Dis stil. So'n stilte wat hang en wat draal, of hij weet dat die middag nog lang is en hij heerskappij sal behou daar in die ou bome se skaduw. Onder die rusbank op stoep, sijn lede rekkend van luiheid, lê Jafta die huishond te slaap, geterg deur die gonsende vlieë. Die tuinmuur langs, in die skaduw, daar skuil die hoenders bijeen in blompies, swijgend en gapend. Nabij die klip oor die voortjie lê Adam, die otjie, in die water en dam 't op, teën s'n sije, — stil-brommend van innig genot na rakkies van roereloos drome. Stil is die lange huisgang — die sware voordeur geslote — dof-glimmend die donkere planke alleen waar dit lig deur die rete, weg-duist'rend naar agter in skeemring, in fluist'ring van vele geheime. Die tafel in die kombuis is blank geskuur vir die Sondag, en daar staat, in eensaamheid singend, die ketel op die gele komfoortjie. Deur d'half geopende luikie val skuins op die vloer, in die middel, 'n goudgerf van léwende sonlig, deurwemel van drijwende stoffies, deur-flits van die dartele vlieë wat, gonsende ook op die ruite, die dreune-deuntjie stem van somer-n&middag-vrede. Lui-kronkelend, vér en nabij, stijg hier en daar uit die bome 'n blouw en gesellige rokie, van namiddag-koffie getuiend, van vrind'like buurskap en vrede. Aan die hek van die saai-landerije, rus eensaam die dam in die skaduw, Dingaan-slag, wonder-dag, jij het bevestig al wat 'n nasie bouw, al wat 'n taal behou. Ere die helde-skaar! Klein was die klompie daar: vier honderd sestig. Afrika, Afrika, eer hul gedagtenis! En als jouw vrijheids-dag eens oor jouw velde lag, weet wie te danke is, — eer hul gedagtenis! BIJ DIE VROUWEBETOGING l). Stil! Berei jul hart als ten gebede en suiwer daaruit weg wat werelds is, om aan te hoor die naam wat ik wil noem — die eerste hier op aarde na die naam van God die skepper, God die albehoeder die naam is Moeder! i) Op 4 Aug., 1915, gingen in plechtige optocht % 5000 Afrikaanse vrouwe» mit alle delen van Zuid-Afrika naar het Uniegebouw te Pretoria, ten einde de Goeverneur-Generaal te verzoeken Gen. de Wit en zijn medegevangenen los te laten. Die grond is heilig waar haar voete gaan — op kamervloer, in moordkamp, oor die straat, want haar is Jesus' liefdetaak vertrouw, wat offer breng van eie vlees en bloed. Ik sien haar swijgend gaan op steile pad, half duisel nog van nagte deurgewaak, en wankeltredend — elke tree 'n pijn na soveel gaans, aan liefdewerk gewij. Ik sien haar wag, geduldig, sonder woord, soos sij al honderd jaar gewag het en gelij ; ik sien haar win, der lije, net soos Hij ; ik sien haar win, vir man en soon en broeder, want haar naam is Vrouw en Moeder! PRESIDENT STEIJN. i) (t28 Nov. 1916). Dis skoon vir 'n held om te val aan die voete van wie hij gedien het, skoon vir sij skeidende gees dat moeders die laaste mog wees, wat sij sterwende oog gesien het. Maak hom 'n graf op die grond, wat sij liefde gewij en geseën het; dis skoon vir 'n held om te rus aan die voete van wie hij beween het. Pres. Steijn werd door 'n beroerte getroffen midden in zijn openingsrede voor bet kongres van de Oranje Vrouwevereniging te Bloemfontein. Hij is begraven aan de voet van bet Vrouwemonument: zijn schepping. STILLE WERKERS. Oubaas sit oordwars op ou Geduld. Met nek omlaag en oge op die grond, so dra hij oubaas huistoe, stap vir stap. Oubaas pof 'n rokie uit sij pijp, so nou en dan, teën rooi van awendlug, en praat 'n woordjie met sij goeie ou maat. Daar 's goudlig in sij baard; en d'aandson gee d'ou perd 'n laaste rapsie oor sij kruis. En stil is hul oor dagtaak afgedaan, en stil sal hulle mftre weer begin — tot eendag ook oor hul die velde swijg. WAG-HONDJIES. Ik is hier en ma is hier, ons twee lê op baas se baatjie. Wie is jij? Kom, loop verbij ! anders word ons knor 'n daadjie — krij jouw bene dalk 'n hap, krij jouw broekspijp dalk 'n gaatjie. Mooipraat? Nee, ons ken jou nie. Weg jouw hand, en raak ons nie! "Oppas," het die baas gesê, "tot ik weer kom, hier blij lê!" Op ons pootjies lê ons kop, maar ons hou jou darem dop; toe-oog slaap ons op die baatjie, maar ons loer nog deur 'n gaatjie — éen oor plat en éen oor op, pas op ! TOTIUS (Dr. J. D. du TOIT). die lied van die ossewa. Er is het geklap der zweep, en het geluid van het bulderen der raderen. Nah. 3: 2. Hoor hoe siDg ik mijn lied als die osse so stap langs die wijd-ope veld, waar die voorslagpunt klap, waar 'n wonder van stilte mij alkant omsweef als ik rustloos-alleen langs mijn grootpad blij streef; ja, daar vér in die veld, daar word ik gehoor, waar geen straatklank mijn klinkende stem kom verstoor; en ik sing met geweldige klem mijn geluid oor die luistrende vlak van die graslaagtes uit. Op mijn lied was die bruigom so wonderlik trots als mijn wiele wegrammel oor kliprug en rots; als die seekoeivel-sweep, wat die rooispan bestrijk, in sijn hande verrijs om na vore te kijk; of straks skielik weer daal, op mijn welvaart bedag, om die veld te deurdreun met 'n knallende slag, waar die osse van beef en mijn wiele van raas, wijl die bruigom meteen op die kettmgtouw blaas. Onse drieklank, verenig in innige band, was die skone gesang in die trekker se land, toen ons saam het getrek, die land in gesig, waar ik, trouwe gesél, hom sijn taak sou verlig. Voor 'n wiel het kon rol in die wereld nog wild, het mijn klank die gebrul van die leeuwe gestild; en ik het al gejubel met vorstlike lied toen geen pad was gebaan in die woeste verskiet. Toen geen huis nog die trekker se kroos kon beskut was mijn tent vir die kleintjies 'n veilige hut, wat bij nagtlike tog met gewieg en gesus hulle sag het laat sluimer in salige rus. Ja, ik het met die trekker mij singend verblij, of in rampe met klaagtoon sijn psalm begelij. In die strijd met Dingaan, als sijn siel werd geskeur, het mijn troostende stem weer sijn moed opgebeur, en ik het uit die dieptes hom weer uitgevoer naar geweste van rus vir die swerwende boer. Maar nou val weer mijn lot in 'n dag van veel kwaad, want die trekker se seun het sijn plaas moet verlaat, en ik, arme, nog lewend, het agter geblij om weer saam met sijn vrouw en sijn kinders te lij. Maar mijn stem is nou hees en mijn klank is verdof na die jare van worstling met sonbrand en stof, en mijn kranke geluid word weemoedig gesmoor deur 'n aaklig geklaag uit mijn tentjie gehoor. Want ik rol, ik en honderde waëns met mij, na die plek waar die vrouwens en kinders gaan lij. Dichters uit Zuid-Afrika. VERGEWE EN VERGEET. "Dat gij niet vergeet de dingen die uwe oogen gezien hebben." Deut. 4 : 9. Daar het 'n doringboompie vlak bij die pad gestaan, waar lange ossespanne met sware vragte gaan. En eendag kom daarlanges 'n ossewa verbij, wat met sijn sware wiele dwars-oor die boompie rij. "Jij het mos, doringstruikie, mij ander dag gekrap: en daarom het mijn wiele jouw kroontjie plat getrap . Die ossewa verdwijn weer agter 'n heuweltop, en langsaam buig die boompie sijn stammetjie weer op. Sijn skoonheid was geskonde, sijn bassies was geskeur; op éen plek was die stammetjie so amper middeldeur. Maar tog het daardie boompie weer stadig reggekom, want oor sij wonde druppel die salf van eie gom. Ook het die loop van jare, die wonde weggewis — net een plek blij 'n teken, wat onuitwisbaar is. Die wonde word gesond weer als jare kom en gaan, maar daardie merk word groter en groei maar aldeur aan. DIE OS. Hoe rustig stap hij aan die edel jukgediert! hoe waggel hij die kop met horings swaar gesierd en stewig ingestrop! Hoe rustig stap hij aan so sonder tuiggetooi, met matte dowwe plof; sijn vel trek plooi op plooi rondom die breë skof. So stap hij rustig aan vol kalme majesteit en ongesmukte prag — beeld van stilswijendheid èn selfbewuste krag. Steeds stap hij rustig aan met rustelose drang, bij kou en sonnegloed; maar snags versnel sijn gang om dagversuim te boet. Nog stap hij rustig aan als dage kommervol doen bleek en krul sijn gras; hij skeer die hardste pol en suip die modderplas. Stap, stap dan rustig aan en deel die trekkerslot; die skaarste en owervloed, daar in die land, waar God ook is vir osse goed! MOSELEKATSE *). Manestraal aan troeb'le trans; rond die vure glimmerglans; kaffers nes in dodedans om die vlamme; windgewiegeld, tak en blaar wenk met spokerig gebaar, skaduwe nes skimme waar om die stamme. i) Koning der Matabele, zoon van Matchobaan. Men zie over de kaffergebruikei, waarop hier gezinspeeld wordt: Theal — „Beginning of S. A. Historj en Holden ,.The Past and Future of the Kaffir Races". Wild gebruis van bometop; dansgedreun en skildgeklop; vuurgeglim van onder-op — hel-tafrele!.... Vlammend rijs sijn speer oplaas! Stiller word die krijgsgeraas. Nagwind waai met breed geblaas sijn bevele. „Hoor die seun van Matchobaan! Ha! die witman kom weer aan! Tweemaal het hij ons verslaan, maar nie weer nie. „Lewend afgeslag is hul, ha! die swarte en witte bul; maar die witte, ha! hij brul nou nie meer nie. „Dans dan bij die nu we maan! Sing die seun van Matchobaan! Slag nou van die voorpoot aan vette beeste! „Slag die offerbeeste hier; gooi hul in die groot rivier met die pronkkalbasse bier vir die geeste! „Laat die dokter uit jul drom wijs deur wie die onheil kom oor die Matabeledom — laat hom braaie. „Yang die slagos uit die trop, lewend vlek sijn skoudertop, snij dit, ha! in touwtjies op; laat dit swaaie „langsaam in die bittre rook, bijt 'n stuk af van die strook — drink die bitter asstof ook en wees manne! „Wag jul more vir die lis wat die krag van witman is; laat jul van jul erfenis nie verbanne. „Ons was hier al van begin, en die witman sal nie win; eenmaal gaan sijn tijd weer in van verdwijne; „eenmaal drijf ons nul weer weg! Ha! die land word skoon geveg, en die kaffer sal sijn reg sien verskijne. „Eet en drink nou mond tot mond, dans en spring nou in die rond, tot die maan raak aan die grond met haar sterre!" * * * So verklink sijn oorlogswoord; danse, brulle word gehoord; ja, 'n volle hei-akkoord dreun van verre. VEGKOP i). Bleek blink die seile vér teën die hang, swart kom die kaffers met driftige drang, bewend omhoog rijs gebed en gesang — o so bang! Donkre gevaartes dondrend temet, blitsende flitse van pijle gewet, borend naar bowe die skietgebed: Heere red! Hoor die gebruis teën die wawiel aan! Hoor die geklots oor die seile slaan! Sug van vertwijfling die boesem ontgaan: Heer, dis gedaan! * * * Vas lê die roer in die trekker se hand, fluks hou sijn vrouw aan sijn sijde stand, weg vlug Kalipi weer naar sijn land — vér oor die rand! Swart lê die kaffers: blom van die lieir; „Samel bij hope die vijand se speer! „God het geseën man en geweer! „Sink dan terneer! „Hom sij die eer!" ') Een aanval van 'n 5000 Matabelen op het Trekkerslager te Vechtkop (Oranje-Vrijstaat) werd door Sabel Cilliers met 40 man afgeslagen (Okt. 1836). REPOS AILLEURS. In tlie eensame veld staan 'n tentjie klein, en daarnaas in die skeemring skuif die ligtende trein; ik sien in die tentjie, deur die ope gordijn, 'n tafel met bordjies en glasies fijn, wat sag in die lig van 'n kersie skijn; en ik dag: „was ik net in die tentjie klein — ik sou tog, o so gelukkig, sijn". Naas die eensame tent staan 'n meïsie klein in stille bewondering vir die ligtende trein; sij sien mij geniet mijn glansende wijn en kostlike maal bij elektriese skijn; en ik raai die gedagte van die meisie klein: „og, was ik maar net in die vrolike trein, ik sou tog, o so gelukkig, sijn". 'n Wijle, en 't is al verlede — 'n klippie duikel naar benede... Waar kom die wekkertjie vandaan?... Het d'awendkoeltjie dit gedaan ?... 'n Wijle, en 't is al ontroering, en al te wrede rus-ontvoering; want opeslaan die deksel, wat ontsluit geheel haar koele skat. Sij hoor nabij en nog van verre haar skapies dorstig aan kom blerre; sij open mild haar waterfles om al wat bier die dors te les. Dit put maar en sij gee maar immer, dit put maar en sij weier nimmer gelijk 'n moeder, so opreg, gee sij haar laaste druppel weg! Straks gaan die skapies almaal hene en is die putters weer verdwene, en niemand denk dan langer om haar so vervalle heiligdom. Haar lewe is als die moederlewe: bij ondank immer blij te gewe; maar 'k hoor als hul is heengegaan diep-onder tap... 'n watertraan ! OGGENDSTOND OP 'N BOEREPLAAS. O, die oggendstond op 'n boereplaas! Daar trek al op die eerste rook. Hul het gistraand die vraag beslis, wie of s'n beurt dit móre is om ketel te kook. Die more-ster het opgegaan; daarbinne roer al een; daarbuite blij die rokie draai, omdat daar nou geen windjie waai deur vroeë mórewêreld heen. Die haan het op sijn beul geblaas; hij spring al van sijn tak; 'n mens sal sê dat hij die baas (so stap hij) is van werf en plaas, en die transport dra in sijn sak. Hom volg sijn vrind, die kallekoen, 'n oue towenaar; hij worstel met sijn slange, wat • hij nukrig teken in die pad s'n stof, met duister vlerkgebaar. Die kraalvee is al moeg gele; hul rek die stramme lijwë uit. Daar kom die kaffer ook al aan, wat koulik oor die douwveld gaan en eers die kalwerhok ontsluit. So pragtig in die more so heerlik in die aand! Ik is nog in Oktober, die mooiste, mooiste maand! Wat gee ik om die winter? Wat praat jij nou van Mei? Wat skeel dit als ons later weer donker daë krij? Ik is nou in Oktober, die mooiste, mooiste maand Met elke dag so helder, so pragtig elke aand! iooltjies in die voorhuis, Viooltjies blouw en rooi! Viooltjies orals op die veld, En orals, ai, so mooi! IN AMSTERDAM. Als ik vanaand so moedersiel Alleen hier bij die vuurherd sit, Dan borrel mijn geheue op, En maak mijn hart en siel uit lid; Dan dink ik aan die veld, en aan Die doringbome bij die krans, Waar koggelmannetjies die son Hou vir 'n maat om mee te dans; En aan die duine, waar die wind 'n Wierook naar die see toe waai, En aan die dam, waaroor die voois So vrolik in die nessies swaai; En aan die seekoeigate, waar Die kafferskuil en ruigte groei — 'n Donker groen die water oor, 'n Tuin, wat nooit nie word gesnoei; En aan die koppies, waar die son Ons Afrikaanse klippe soen, En aan ons ou Karroo, so mooi In al sijn geil Oktober-groen! En hier — hier waai die wind, en raas Die strate om mij; karre dreun; Die trein daarbuite fluit en rook: Dis orals galm, en gons, en steun! Dis alles oud, so aaklig oud, Die wije wereld om mij heen! Ag honderd jare praat met mij — En tog — ik gril en voel alleen! Ons kom van hier; ons wieg was hier, Of verder, in die suiderland — Hier, waar die Watergeuse was, Hier, waar die strate is half strand. Ou Amsterdam, ou Amsterdam, Met al jouw pronk, met al'jouw prag, Met al jouw smeerge strate ook, Jij het nog oor mijn siel gesag!. Ik voel, als ik hier moedersiel Alleen so bij die vuurherd sit, Wat jij nog vir ons nasie is — En kijk, mijn hart kom weer in lid! Ons nasie? ag, die mense praat: Danr lê iets groots in woorde ! Wat Gee ons die reg om groot te wees, Om saam te loop op so 'n pad? Yir tagtig jare het hul hier Gestruikel in die duister rond, Die dijke oopgebreek, die see Gemaak tot bobaas van die grond, Die land gedoop met vuur en bloed, Die klei vir elke huis deurwerk Met trane: so 'n stad sal staan Vir eeuwig — want die klei is sterk. En elke duim van hierdie land Is duur gekoop met suur en smart; En elke morge is betaal Met stukkies van 'n mensehart: Dit gee hul reg om trots te wees, Dit gee hul reg om nou te pronk, Al is dit lang gelede al, Al is die see weer in sijn tronk. En ons ? ons wil 'n nasie wees! Ook agter ons lê vuur en bloed; Ook ons het vir ons land gestort 'n See van trane: ja, dis goed ! Maar verder — wat? 'n Nasie word Nie somaar als die koring groot; Dit moet deur werk, deur vlijt, deur smart, Deur lewe ook word voortgestoot. En als ik bij die vuurherd sit En in die vlamme kijk, dan voel Ik in mijn siel, daar skort nog iets — Nog iets? nog iets? — 'n hele boel! Daarbuite spook die wind weer hard; Die vensters skudde: wat 'n nagj Ou Amsterdam, ou Amsterdam, Jij het nog oor mijn siel gesag! AAN MIJN OU VRIND. Jij is al tagtig, en jouw kop is wit — Wit soos die sneeuw, en witter als 'n wolk Daar bo ons in die blouwte van die lug. Jij is al tagtig, stijf in elke lid — Maar nog vir mij, en altijd vir ons volk, Van wat voorheen was, wat sal kom, 'n tolk, Wat goed sijn taal verstaan en praat kan sonder sug. Jouw oog is flink nog, en jouw hand is vas: Jij kan 'n jongmens nog als leier dien Oor al die paaie, wat jij het deurkruis ; Jij kan nog help met elke sware las — Jij, wat so veel gehoor het en gesien Van agtien dertig tot aan neëntien tien, So lang geswerwe het — so na nou aan jouw huis ! Nooit is jouw hande swak vir goeie werk, Nooit dof jouw oog — al dink jij aan die tijd, Die tagtig jare van jouw lewensbaan. Soms was jij swak misskien; soms was jij sterk; Soms was jouw liart gekwel deur haat en nijd; Soms het jij pijn gehad, misskien ook spijt, En soms als lewensprijs jouw fooi betaal — 'n traan. Die tagtig jare was nie almaal goud. Selfs silwer nie! Die weer was somtijds swaar; Met wolke swart, met blits die hemel rijk; Na elke somer kom die winter koud! Nie altijd nie het jij die son gewaar, Die goud sien blink als vonke in 'n aar; Nie altijd het jouw pad die vlakte deurgestrijk. Vir tagtig jare het jij volgehou, En hou nog vol — al bewe ook jouw hande, Al moet jij om te lees jouw bril gebruik. Nog is jouw stem nie afgedaan en flouw, Nog is jouw gees nie ingeklem in bande: Jouw tagtig jare is nog nie 'n skande, Waarvoor jouw grijs ou kop in rouw hoef weg te duik. Jij kijk getroos jouw tagtig jare trug, Op al jouw lang, lang lewe op land en see — Jouw loopbaan so met ondervinding rijk — En praat daaroor nog sonder traan of sug : Die hele reis daar het jij vrede mee. Ikself sou baje graag mijn beste gee, Als ik eenmaal soos jij getroos terug kan kijk! IN DIE KONSENTRASIEKAMP. (Aliwal Noord, 1901) O, pazienza, pazienza che tanto soutien Dante. Jouw oë is nat met die trane van gister; Jouw siel is gemartel, deur smarte gepla; \ an vrede en pret was jij vroeër 'n verkwister ; En nou, wat blij oor van jouw rijkdomine? Ja, n Spreekwoord tot steun — daar 's geen trooswoord besliste „Geduld, o geduld, wat so baje kan dra!" Hier sit jij te koes teën die wind, wat daar suie IJskoud deur die tentseil, geskeur deur die haai — Jouw enigste skuil in die nag teën die buie; Die Junielug stort oor die stroom van die Vaal Jij hoor net die hoes van jouw kind en die luie Gedrup van die reëndruppeltjies oor die paal. 'n Kers, nog maar anderhalf duim, voor hij sterwe, Brand dof in n bottel hier vlak naas jouw bed. ('n Kafhuis gee makliker rus: op die gerwe Daar lê 'n mens sag, en sijn slaap is gered!) En hier in die nag laat jouw drome jou swerwe 'n Aaklige rondte met trane besmet. Hier struikel die kind, wat te vroeg was gebore; Hier sterwe die oumens te swak vir die strijd; Hier kom n gekerm en gekreun in jouw ore; Hier tel jij met angs elke tik van die tijd; \\ ant elke sekond van die smart laat sijn spore Gedruk op jouw hart, deur 'n offer gewijd. En deur elke skeur in die seil kan jij duister Die wolke bespeur oor die hemel verbrei; Geen ster skijn als gids; naar geen stem kan jij luister — (Eentonig die hoes van jouw kind aan jouw sij!) Wat sag deur die wind in jouw ore kom fluister: „Geduld, o geduld, wat so baje kan lij !" Vergewe? Vergeet? Is dit maklik vergewe? Die smarte, die angs, het so baje gepla! Die ijster het gloeiend 'n merk vir die eeuwe Gebrand op ons volk, en die wond is te na, Te na aan ons hart en te diep in ons lewe — „Geduld, o geduld, wat so baje kan dra!" AAN 'N SEEPKISSIE. Hulle het jou in England gemaak, seepkissie, Om hier in ons land als 'n doodkis te dien; Hulle het op jou letters geverwe, seepkissie, En ik het jouselwe als doodkis gesien. Klein Jannie van ouboetie Saarl, seepkissie, Het hier in die kamp met sijn sussie gekom — En jij was bestem, soos jij weet, seepkissie, Daar oorkant in England als doodkis vir hom! Klein Jannie van ouboetie Saarl, seepkissie, Was fluks en gesond, vir sijn jare nog groot; Maar hier in die kamp, soos jij weet, seepkissie, Was hij maar drie weke, en toe — was hij dood! Onthou jij vir Jannie? Jij weet, seepkissie, Hij het in sijn speletjies met jou gespeel; Die son het sijn krulkop geskilder, seepkissie, So blink,als sijn strale, als goud so geel. Op die Vrijdagmóre, onthou jij, kissie, Het Tannie gesê: „Ag, klein Jannie die hoes En die Yrijdagaand, soos jij weet, seepkissie, Was Jannie sijn lewe al half verwoes. Hulle het jou op Saterdagmiddag, seepkissie, Gedra naar sijn tent als 'n doodkis daar! Die wit gesiggie — jij weet, seepkissie, Die handjies gevouw en gekruis oormekaar. Hulle het jou in Engeland gemaak, seepkissie, Om hier vir ons kinders als doodkis te dien Hulle het vir jou lijkies gevinde, seepkissie. En ik het jouselwe als doodkis gesien. DIE OU BLIKKIE. Wat is die ding, wat jij daar hou? Wat droom jij oor 'n blikkie, vrouw? 'n Armsalige ou blikkie? Wat is die ding tog nou vir jou? „Ik wil hom skoonmaak, dat hij blink Soos silwer in die sonskijn: dink, Die armsalige ou blikkie, Daaruit het Gert en Griet gedrink. „Ik wil hom met die grond hier vul, Hier, waar die suring bloei so gul, Die armsalige ou blikkie: Misskien kan ik mij droefnis kul. „Ik wil daarin 'n plantjie plant, Wat groei aan Griet haar graf se kant: Die armsalige ou blikkie Was vasgeklem in Griet haar hand. „Als ik so in die sonskijn sit, So blouw die hemel bo, so wit Die armsalige ou blikkie, Dan droom ik weer oor dat en dit: „Ons konsentrasiekamp is daar; Die oorlog word ik weer gewaar — Ag, armsalige ou blikkie, Waarom het God ons nie gespaar? „Was Gert en Griet nie heel mijn hart? Die plaas is afgebrand en swart — En jij, armsalige ou blikkie, Herinner mij nog aan mijn smart. „Ons kan die plaas weer opbouw: ja, Jan het al geld op leen gevra; Maar, armsalige ou blikkie, Kan Gert en Griet mij ooit weer pla? „Daar in die konsentrasiekamp, Daar in ons aaklig oorlogsdamp, Ag, armsalige ou blikkie, Daar is hul lewe uitgestamp!' Mijn harte juig mede en mijn dankbare bede word een met die skape se lied, en saam klim naar Bowe, om die Skepper te lowe, ons lofsang na swaar en verdriet. Als die vrolik en blije gansies in rije so glad oor die watertjies glij, en gesels so plesierig en snap weer so gierig naar kossies, orals gesprei; als die doodsheid verbij is, kos volop te krij is en die vooltjies weer lewendig sing; als die vlak in sijn weelde sijn rijker bedeelde gawe aan wat lewe, kom bring; dan herleef ook mijn harte deur geen kwelling, geen smarte, geen donkere beelde gedruk, en vrij als die winde, deur geen bande te binde, stijg mijn siele en droom van geluk. Yerbij is ons klaë die droewige daë van wanhoop en wee is verdwijn, en 'n luggie die swewe, breng lus en breng lewe so ver soos die hoogvelde dein. DIE EERSTE AFRIKANER. In die sonlig se weelde verwewe, veraf oor die vriendlike veld, speel dromerig 'n stoffie en swewe tot dit baaiend in blouwte versmelt. Maar meer en nog meer word gebore daar kruip dit kruiend vooruit, die langsweep se lied kan jij hore waar dit hoog teën die koprande fluit. Hoe dit skud oor die klippe en skommel die wa met sijn ronding van wit, in 'n drillende maatsang gedommel, voortgebeur op sijn rustige rit. Hij kom, die hoogland se koning, uit die vreemde geseil oor die see om te bouw in die woestheid sijn woning, onttoë aan wroegende wee. Geen hart klop so salig als sijne, als die veetjies daar dwaal in die vlei en sijn vrouwtjie met vleiende, reine ogies haar liefde belij. In die weelde rondom hom vergader, in die hoogveld se geurende bloei, kom hom waarheid en wense steeds nader wijl sijn vrijheidsliefde groei. Met sijn hoofdhaar speel vrolik die winde op hul droomsieke lugsleep gesweef, om sijn hals het die songloed gebinde sijn sjerpie van bruin, vasgeklee'f. In sijn oog is trotsheid te lese en daar weerlig die moed van 'n reus; geen huiwering ken hij, geen vrese, die Vrijheid sijn krone en leus. Dichters uit Ziiid-Afrika. Sijn gestalte is fier en verhewe en wijd dij sijn skouers sig uit, in sijn arms staan met spiere geskrewe die krag wat sijn lede omsluit. En so mooi teën die kliprand beveilig, daar bouw hij sijn huisie van steen, 'n altaar gegrond en geheilig, waar vrijheid en liefde vereen. Eng begrens is sijn klipvaste woning, maar ruim sijn vriendelike hart, ongerief staat hij uit, maar een koning wat gevare en sorge kan tart. En nabij sijn huisie van klippe daar bouw hij die veekraal se muur, voor die roofdier hom kan ontglippe brand hij los met lopers en vuur! Want 's nags als die hemelgewelwe so droom in hul eeuwige rus, dan waak bij sijn veetjies hij selwe, deur die douw van die nagkou gekus. O hoor die gehuil van die wolwe, die leeuwe-gebrul dril so swaar, of die dowwe gedreun van die golwe deur die lug meegesleep word tot daar So leer hij sijn vijand verower met treffend geskut keer op keer, al staat hij soms skriklik omtower deur vuurslange-blitsende weer. UIT „OORLOG". „Op kommando" so klink oor die velde die woord, wat die lugte deurwiel; van die ploeg in die saël vlieg die helde, deur die gees van die vaadre besiel; bereid om alles te gewe vir die land met trane besproei — heilig grond, waar die trekker sijn lewe het geoffer, sijn bloed het gevloei. * * * Agter klippe en krans verskuil en verskans lê hul stil — die koeëls deur die lug in vlieënde vlug sissend gesaai en verspil. Brekende bomme voor, agter, alomme skiet skerwe. „Burgers, ons lot onder blitse se spot — vloektafereel — is oorwinning geheel of sterwe!" En altijd deur, onder die donder, verdowend gedreun.... In stormende swaai, in driftige drang, in woedende gang oor die vlak — ïaënd gerij van ruiters gesprei, wat steier en sak! Spieëlend spel van skitterend staal, weerglimmend geglans van dansende straal! Wolke van rook waar vure in woed, wemelend gewoel immer sterker gevoed! En altijd deur, onder die donder, verdowend gedreun, wat mense en diere verag in hul kermend gesteun DIE STEM VAN DIE WIND. Die skepping se ruimte het die Skepper berei vir mij, en gebied dat mijn gees moet werksaam wees, en oor waterwêrelde, ver en breed, en lande heenstrooi mijn vreugde en leed. Mijne is die krag, wat sterkte verag. Waar mijn asem al hijgend, die lugruimte deur, reusebome uit hul standplaatse skeur, wortels, in die aarde se boesem deurvleg, aan mekaar in klemmende omhelsing geheg, verpluk en verbreek met ruk en slag dis mijn krag! lot berge jaag ek die golwe der see, wat dans in hul woestheid oor skepe benee; en met magtige swaaie gewentel ter neer heiskep ek hul tot gapende leegtes weer. "V an sidderende dampe, uit die aarde gesteë, bouw ek wolke-gevaartes langs blouwheldere weë; waar ek speel met mijn wolke in die lugte se wei, is vrijheid se weelde vir hul en vir mij. tk klaag oor kragte wat kwijn en vergaan ; oor bewende knieë wat swik agteraan, waar die Doodsengel lei; oor die wenkende lag van die vrug, waar die siekte al hongerend in wag oor die laaste gesnik van 'n sterwende held, gesak in die worsteling teen oormags geweld; oor 'n kindjie wat kerm bij die moeder om brood, wat sterwe van honger in moeder haar skoot. Ek treur met die mense, met wie rouw en ween, waar ek fluit van verdriet om die huisgewels heen en al wenende hang aan die slot van die deur, smekend om ingang tot die woning wat treur.' Die sug van mijn asem laat die grassaad bewe, waar ek eensame grawe se heuwels oorswewe, tot mijn fluister-geklaag in die eensaamheid sink. Heel die skepping se ruimte het die Skepper berei vir mij, om mijn krag met die aarde se kragte te meet, mijn vreugd uit te bulder en te klaë mijn leed. DIE SEE IS VOL VAN EEUWIGHEID. Die see is vol van eeuwigheid, van golwedeining op en neer tot wiegelwêrelde uitgespreid, op maat van eindloos kom en keer. Uit watergraftes diep gedolf, rijs langvergete mensewee, die winde dra van golf tot golf, van golf tot kus die treursang mee. Die see is vol klaaggeluid, van stemme wat geen rus kan krij, van siele wat eeuw-in eeuw-uit in smart-herhaling hooploos lij. Oor waterwijdtes om en om tot marmerrand van verre kus, ruis daar van oos tot wes, alom, 'n eeuwesang van nimmer-rus. Die golwe kom, die golwe keer, In vrolik spel van sonne-lus, in swarte nag van storme-weer, en sing hul lied van nimmer-rus. Daar 's eeuwigheid in seegeluid, in ver gedreun van kus tot kus, waar golwe wieg eeuw-in eeuw-uit op maat van nimmer-nimmer-rus. SLAAP. Wat is die slaap 'n wondersoete ding! Sag op haar blouwe oë daal die vaak, Soos maneskijn diep waterkuile raak Om daar te droom in silwer skemering. \ ir laas beef oor haar lippe 'n fluistering: „Nag Pappie." Ek merk, hoe langsaam hij genaak, Wat drome soet tot werkelikhede maak.... In vaderarme rus mijn lieweling. &luit so mijn oë, God, wanneer vir mij Uw Engel wenk ter laaste, lange rus En ek van wilde woeling hier moet skei; Dat mij dan soete drome huistoe sus En sterke Hand deur duisternisse lei.... Sluit so mijn oë, God, als ek gaan rus. H H. JOUBERT. DIE PERDE-PATROLLIE. Stap. Die eensaamheid broei op die weide, en skerp tuur die son van omhoog op golwende velde van sijde, wat glimmend sijn glanse gedoog. Die dale is ruig en die weë wreedaardig verstotend en swaar, deur struikrijke streke gelee, deursluip van die sluwe barbaar. Die ruiters dring heen langs die hange, vermoeid met die reis van die dag, deur bedwelmende loomheid gevange, hul hijg naar die koel van die nag. DIE TREK DRAKENSBERG AF *). Die reuse-top rijs hoog uit bo die wolke en tronend siet op wasige oorde neer. Daaronder gaap die grondelose kolke, ombruis met golwe van een lowermeer. Daar skram en skuur die duisend waë-wiele en sukkel knarsend oor die klippe heen, dog liewend wieg een duisendtal van siele — hul trouwe troos bij rouwklag en geween. En steen op steen skuif klotsend langs die wande en spring die duiselende steiltes af, om diep en stil in donk're oewersande hul rus te vinde in een eeuwe-graf. Die echo's rommel deur die diepe klowe; die skuw bewoners van geheime woud verstom en tuur in bewing heen naar bowe, besorgd om hulle skoon kasteels behoud. BIJ DINGAAN S'N KRAAL MET DIE BEESTE DIE AAND VOOR TEKENING VAN DIE TRAKTAAT. DINGAAN S'N GESANTE DOEN RAPPORT AAN HOM *). Koning, O! koning, die witmense stroom in duisende, duisende, duisende aan. Die swierige bos en die tronende boom word gemartel, vermorsel, vermink op hul baan. Hul withuise skommel en rommelend rol en vergruisel die gras tot verstuiwende stof. Die buigende velde van lewe is vol, maar geen strometjie murmel een liedjie van lof. Koning, O! koning, Silkaats is verslaan; op sijn magtlose rijk rus die doem van die dood. Selfs die olifant buk voor die taaie tiraan. O! koning, ontwaak, daar's gevaar, daar is nood. Die witmense steier op perde geswmd, deur die duikende dal tot die berge hul kam. Geen mag kan weerstaan liulle wrede bewind, geen assegaai staan teën hul kwaaie „mabam . ~) Koning, O! koning, die berge die beef en die klowe weerklink met een vreemde gesang die dale die wemel, die velde die leef, en alomme verbrei sig een vreemde gedrang. Ruk aan met die Skilde, die Wildebeesteskilde; ruk aan met die fleur van uw vegtende mag; ruk aan en stort met een woeste, een wilde, een vernielende sprong op die tiraangeslag! DIE DAG VAN DIE GROOT VERRAAD ). Die vroeë móre. Die luwe dag klim oor die Oosterkim en nader met loom-luie skrede. Sijn gluipende glanse omglimmer die kranse en stoor hulle rustige vrede. l) Moselekatse. ') Geweer. O, die brabbelbrouw-gebabbel klink als melodie allerskoonste, allerboënste engele-oord ontvlie! Tere snare roer sijn bare, bolle handjies aan. Plompe pootjies, lompe lootjies lief en lokkend staan. LENTE-OGGEND. (op die boereplaas). Maagde-mooie dag kus die heuwels, groen. Lowervelde lag, son- en douw-gesoen. Diepe dale staan blij in lente-drag. Op die berge vloei in die oggend vroeg goud. Die osse stoei vóór die boer se ploeg. In die boer se krale koeie en kalwers loei. Heen die bokketrop kronkel, wit als melk, teën die hange op. Lente-mal is elk, Lente-lote pluk hul op 'n klein galop. Wije watervoor op die ertjie-land raak in groen verloor. Water staat aan brand tussen ertjie-blomme in die sonnegloor. Koringvelde, vol, swaar en rijk van aar, soos die seeë rol, soos die see vergaar sonne-goud en tinte op hul boesem, bol. Yrool'ke mossie-skaar (Skoon die oggenddouw lê op steel en blaar) klim die hemelblouw, skouw die vlam-juwele, tussen groen, van daar. In die vroeë bos wilg en populier staan in lente-dos, sonnegoud versier. In 'n sang van vreugde bars die vinke los. Die plante-wêreld stoei uit sij winter-droom. Nuwe lewe broei op die sonne-stroom. In die boer se are nuwe lewe vloei. Hij lig die woud-paleise op, en vul hul lommersale met vreugde-sange, wijd verbrei deur klowe en oor dale. Die velde bloos 'n maagdeskoon, ontwaak uit lente-drome — Daar's glimlag op die bergerij, daar's blijdskap in die strome. SIJ. Ik wens, ik was die sonnevuur, wat aan haar hare goud borduur, dan glij ik langs haar haargevleg en skuil ik in haar kuiltjies weg, dan strooi ik op haar rose-mond mijn sonnekussie rond en rond en kan ik, o, so vurig-blij aloor haar bloesem-weelde glij. Moog trane op haar koontjies land, dan skep 'k hul om in diamant, en sombergrijse sluiersnag verskuif ik met mijn sonnekrag. Dichters uit Zuid-Afrika 8 C. J. LANGENHOVEN. NAAR VADER EN MOEDER. Wees hoog genoeg vir vaders aard, Waar vastrap-krag en mannemoed Betoon moet word in teënspoed Waar volksbelang en heil van land Beroep maak op jouw ijster-hand: Wijs d&ar, dat jij naar vader aard! Waar hinderpaal en harde werk Hart-spiere eis als staal so sterk Waar onreg en verdrukking wag Op 'n beskermers manne-krag: Wees d&ar getrouw aan vaders aard — Trek uit die skede vaders swaard ! Wees nie te hoog vir moeders aard, Waar treurend naastes droewe smart Dors naar die troos van vriende-hart, Waar folterende krankheids klag Op tedere verpleging wag Yan sagte hand, naar moeders aard! Waar waar berouw vergifnis smeek, Waar hand van hulp is uit te steek, Waar nooddruf om jouw aalmoes kerm, Waar jouw verslaag'ne smeek „Ontferm Wijs d&ar jouw moeders liefdrijk' aard: Steek in jouw skede vaders swaard! DIE MOT EN DIE KERS. Die ander motte was dom en dwaas, Maar ik sal vér van die kers af blij; Hier vér uit die skemerte sal ik kijk, Hier vér is dit veilig en kijk is vrij. Maar ik hoef nie van éenkant net te kijk — Ik vlieg op dieselfde afstand om, Dan weet ik van al-kant hoe hij lijk — Om beter te sorg om nie nader te kom. Mij sirkel was skeef en ingebuig, Maar daar ook nog, waar ik naaste was, Het daar niks gebeur — ik maak verniet Mij velling so groot en so vér van die as. Die wieletjie draai