115e jfilgemeene Vergadering
VAN HET GENOOTSCHAP
Mathesis Scientiarum Genitrix
IN DE STADSZAAL,
op VRIJDAG 4 MEI 1900.
STOOMDRUK EDUARD IJDO. — LEIDEN.







115" ALGEMEEN! VERGADERING
VAN HET GENOOTSCHAP
Mathesis iücientiarum Senitrix,
in de Stadszaal,
O-p jClCKfy 4 1900.
f' NË1X \ LETTERK. /



GEDRUKT BIJ EDUARD IJDO, LEIDEN.



Verslag der Vergadering.
EEDE
Van den Voorzitter prof. Dr. J. M. Van Bemmelen.







115de ALGEMEENE VERGADERING
VAN HET
fyVis-, c6oww-, QfLatww.t-
«u QVe,zkiWi<^kw\2\c^, êmootocA-ap
TE LEIDEN.
ONDER DE ZINSPREUK:
cTlatfiesis Scienfiarum &:eniirix,
opgerieht 17 September 1785.
Het Genootschap: Mathesis Scientiarum Genitrix hield Vrijdag 4 Mei 1900 des avonds te halfacht in de Kleine Bovenzaal van de Stadsgehoorzaal de 115e Algemeene Ledenvergadering.
Deze Vergadering werd geleid door den Voorzitter, Prof. Dr. J. M. Van Bemmelen, en werd bijgewoond door den Heer Burgemeester Mr. F. Was, door het Bestuur, den Directeur en Leeraren, de vertegenwoordigers van vereenigingen, den Directeur der Pract. Amb. School A. J. van Achterberg, het lid van verdiensten Dr. P. Van Romburgh van Buitenzorg, gewone leden en eenige belangstellenden.
De Heeren Dr. R. Horst en Dr. J. W. Muller vergenwoordigden de Commissie van plaatselijk toezicht op de scholen van het Middelbaar onderwijs.
Nadat de Vergadering geopend was, werden de No-



tulen van de 114e Algemeene Vergadering door den len Secretaris den Heer P. J. Groen gelezen.
Uit de rekening en verantwoording der geldmiddelen, vooraf nagezien door de Heeren F. De Stoppelaar en J. Van Dam bleek, dat de ontvangsten /' 15018,13 bedroegen. De uitgaven waren f 14741,885. Het Batig slot was f 276,243. Bij monde van den Voorzitter werd den Penningmeester Dr. L. H. Siertsema openlijk dank gebracht voor zijn gehouden uitstekend beheer. De Vergadering betuigde hiermede hare volle instemming.
Daarna werd overgegaan tot het verkiezen van nieuwe bestuursleden.
Er waren 3 vacaturen: Von Baumiiaüer, Wijsman en De Boer, waarvan alleen de 1° herkiesbaar was. De daarvoor gestelde dubbeltallen waren:
le Mr. P. Von Baumhauer.
W. Massink.
2e J. Van Dam.
P. F. C. Marks.
3e Dr. E. F. Van Dissel.
C. D. Broekman.
Herkozen werd de Heer Mr. P. Von Baumiiaüer, die de herbenoeming aannam. Gekozen de Heer J. Van Dam, niet aanwezig en de Heer Dr. E. F. Van Dissel, die de benoeming nog enkele dagen in beraad wilde houden. Den Heer J. Van Dam zou van zijne benoeming kennis gegeven worden.
De huishoudelijke werkzaamheden waren hiermede afgeloopen.
De leerlingen werden nu in de Zaal gelaten en de Voorzitter hield tot alle aanwezigen de volgende rede:



Mijne Heeren, Burgemeester en Wethouders van Leiden, Vertegenwoordigers der Commissiën van Middelbaar en Lager Onderwijs, Medeleden van ons Genootschap.
Direkteur der Zusterinrichting de Praktische Ambachtsschool, Direkteur, Leeraars en Leerlingen van onze Scholen.
Zeer geachte Hoorders!
Weest welkom allen op de 115d' Algemeene Vergadering van ons Genootschap, en wilt mij nog eenmaal uwe welwillende en vooral uwe toegevende aandacht schenken, nu ik U over den Staat van het Genootschap en zijne lotgevallen in den jaarkring 1 Mei 1899 — 1 Mei 1900 ga verslag geven.
Van het Bestuur zijn afgetreden Mr. P. M. Von Baumhauer, wiens verslag van verleden jaar Gij U nog herinnert, en dien wij met zijne herbenoeming, daar straks geschied, geluk wenschen; ook de Heeren Prof. Dr. H. P. Wijsman en K. de Boer Hzn. Beiden waren niet herkiesbaar. Prof. Wijsman hopen wij nog eens in ons midden te zien terugkeeren, want zijne belangstelling in ons Genootschap hebben wij leeren kennen en waardeeren. De Heer De Boer heeft als Hoofdopzichter bij 's Rijks gebouwen eervol ontslag ge-



vraagd en verkregen, en zijne woonplaats naar Haarlem overgebracht. Wij brengen hem dus een afscheidsgroet en zeggen hem dank voor zijne medewerking als bestuurslid gedurende zoovele jaren. In hunne plaats zijn daareven door U benoemd de Heeren Dr. E. F. Van Dissel en J. Van Dam.
Het getal leden is met 8 vermeerderd, want 16 bedankten en 24 traden toe.
Wij tellen thans:
5 leden van verdiensten,
4 eereleden,
32 buitengewone leden die eene jaarlijksche bijdrage
van ƒ7.00 schenken,
227 Gewone leden die ƒ4.00 bijdragen.
268
Onder onze leeraars hadden de volgende veranderingen plaats. Aan den Heer Kosters, assistent in het Handteekenen, en aan den Heer H. W. Brouwer, assistent in het Bouwkundig teekenen, verleenden wij eervol ontslag. Zij hebben gedurende den tijd, dat zij onbezoldigd bij het onderwijs hulp hebben verleend, van hunne taak zich uitmuntend gekweten, en ons goede diensten bewezen.
Wij verheugen ons daarom zeer, dat de oefening in het onderwijzen, die onze scholen van Teekenen en van Bouwkunde hun hebben verschaft, hun van dienst is geweest in het verkrijgen van eene goede betrekking, zooals dat reeds voor vele hunner voorgangers, die als het ware onze kweekeling-onuerwijzers waren, het geval is geweest. De Heer Kosters is geworden leeraar in het hand-



teekenen aan de Hoogere Burgerschool te Kampen, en de Heer Brouwer Leeraar en Onder-Directeur aan de Praktische Ambachtsschool te Haarlem. De Heer Kosters is vervangen door den Heer Wassink, leeraar in het schilderen aan de Praktische Ambachtsschool, die als leeraar zal optreden. Wij kennen zijne bekwaamheid, en vertrouwen vastelijk, dat hij tot de zoo wenschelijke goede samenwerking van beide inrichtingen zal medewerken, waarom wij hem hier met ingenomenheid begroeten. Hij is de vierde leeraar, die thans zoowel op de Praktische Ambachtsschool als op M. S. G. onderwijs geeft. Zoo wordt de band versterkt, die beide Scholen verbindt.
De splitsing der 5de klasse bij den aanvang van den nu ingetreden zomerleergang maakte de aanstelling van een nieuwen leeraar in de Natuurwetenschappen noodig. Daartoe werd onlangs benoemd de Heer P. A. Meerburg, aan wien het onderwijs in de Werktuigkunde werd opgedragen.
De influenzaachtige ongesteldheid, die dezen winter zoo algemeen geheerscht heeft, trof ook velen aan onze scholen. Gedurende 2'/, week in Januari moest onze Directeur zijne taak aan den Heer Vermaas toevertrouwen, die zich daarvan op voortreffelijke wijze kweet, waarvoor wij hem hier onzen dank betuigen. Daarna werd de Heer Vermaas zelf door eene gevaarlijke aandoening aangetast, en kon eerst onlangs zijn werk hervatten; van harte wenschen wij allen hem en ons geluk met zijn herstel; moge hij nog lang met even goed gevolg zijne krachten aan zijn onderwijs op Mathesis wijden. De Leeraar Van Tertholen was de gansche maand Maart



en April ziek. Wij moesten dus tijdelijke hulp inroepen, en vonden die bij de Heeren A. J. J. Verbrugge voor het onderwijs in Nederlandsche taal en Meetkundig rekenen, en D. C. Schuijt in Nederlandsche taal en Aardrijkskunde. Beiden zeggen wij dank voor den door hen betoonden ijver, en wij verheugen ons den Heer Van Tertholen weder in ons midden te zien.
Ook vele leerlingen, meer dan gewoonlijk, waren wegens ziekte, of omdat zij anderen, die ziek waren, in hun werk moesten vervangen, korteren of langeren tijd afwezig, zoodat wij ons gelukkig achten, dat des ondanks de uitkomsten van het onderwijs, zooals uit de lijsten van bevordering en uit de examens blijkt, en vooral uit de straks te houden Tentoonstelling zal blijken, niet onbevredigend zijn geweest.
Het is mij dan ook een welkome en aangename plicht om de leeraars hier in het openbaar den dank van het Bestuur te brengen, en dit is voorwaar geen ijdel zeggen, voor hunnen grooten ijver en toewijding. Zij toonden weder hart te hebben voor M. S. G., liefde voor hunne taak, zoodat die niet tot sleur kon worden, maar leven en bezieling bewaren. En dat veel van hen geëischt wordt,
dat zou ik met vele voorbeelden kunnen toelichten. Ik behoef slechts te wijzen op de 400 schriften, die de Heer Verweij de Winter wekelijks heeft na te zien.
Onder de leeraars treft mijn oog een oud-leeraar, een lid van verdiensten van M. S. G., sedert 10 jaren hoofd der Scheikundige Afdeeling van 's Lands Plantentuin te Buitenzorg en thans met verlof in het Vaderland teruggekeerd. Waarde van Romburgh! ik heet u welkom in ons midden. Wij herinneren ons



met zooveel genoegen uwe ruim 10-jarige zoo vruchtbare werkzaamheid aan M. S. G., en nu doet het ons goed dat uw hart U heeft getrokken naar deze plaats, om als van ouds bij de Prijsuitdeeling tegenwoordig te zijn. Ik kan U verzekeren, en Gij zult dit met genoegen vernemen, dat de vakken door U onderwezen, de Scheikunde en de Natuurkunde, in goede handen zijn bij de Heeren Klobbie en Schalkwijk, en door de uitbreiding, die de School door de Elektrotechniek heeft ondergaan, nog in gewicht zijn toegenomen. Als Gij U daarvan overtuigen wilt, kan ik U geen beteren raad geven dan om aan Dr. Klobbie en Dr. Schalkwijk te vragen, om de met teekeningen geïllustreerde aanteekeningen, en het schriftelijk examenwerk hunner leerlingen in te zien. Kom ons dan eens vertellen welken indruk Gij daarvan ontvingt.
Den lsten October vierde onze Direkteur den dag waarop hij voor 25 jaren het Direkteurschap aanvaardde, en had ik het voorrecht hem namens het Bestuur geluk te wenschen. Zoo iemand, dan mag de Heer Dikshoorn op dien dag met voldoening en dankbaarheid terugzien. Van zijne medeleeraars, leerlingen en oudleerlingen en van Bestuurders werden hem blijken van erkenning en genegenheid gegeven, die hij als welgemeend en verdiend mocht aannemen; hij behoefde hunne woorden niette beschouwen als «zegsels voor de gelegenheid".
Ik mocht daaraan uitdrukking geven, toen ik op dien lsten October uitsprak, dat hij een gelukkig Direkteur is geweest, want dat hij geslaagd was om te zijn: voor de leerlingen een leidsman en vaderlijke vriend, — voor de leeraars, mannen van zoo verschillende opleiding en



richting, onderwijzers, beoefenaars van de kunst en van de wetenschap, een voorganger, en raadsman, die hen tot lust voor hun werk en ook tot heilzame samenwerking wist te brengen; — en voor het Bestuur, een man die altijd bereid was om met toewijding te verwezenlijken, wat het Bestuur voorstelde tot verbetering en uitbreiding. Gelukkig niet minder, omdat die 25 jaren een tijdperk van bloei en uitbreiding zijn geweest, waarin M. S. G. door de oprichting der Praktische Ambachtsschool is aangevuld en versterkt, en waarin het zelfs andere scholen in Nederland in veel mocht voorgaan. Wij hebben ons oprechtelijk verheugd, dat hij zulk een schoonen dag mocht vieren, en wij hebben niet minder dan hij gewaardeerd de hulde, die zoovele oudleerlingen van M. S. G hem den volgenden avond op eene samenkomst op Zomerzorg hebben gebracht. Op die bijeenkomst is ook het Bestuur genoodigd geworden, en heb ik den oudleerlingen onzen dank mogen betuigen voor de wijze, waarop zij M. S. G. in haren direkteur hebben geëerd. Moge nog menig Voorzitter op de Algemeene Vergadering van M. ö. G., als hij verslag uitbrengt, getuigen:
Onze Dikshoorn leeft en waakt voor het heil der school!
Het aantal leerlingen is klimmende gebleven. Deelde de Heer v. Baumhauer verleden jaar mede, dat het getal leerlingen in 1898/99 hooger dan ooit vroeger is geweest, 238, thans is het nog grooter geworden. In den aanvang van den zomerleergang (half April 1899) bedroeg het evenzoo 238; in den aanvang van den winterleergang (Oct. 1899) 261; en thans bij den aanvang van den zomerleergang 275.



Het aantal leerlingen, dat zich voor het Toelatingsexamen aanmeldde, was dan ook bijzonder groot:
Maart 1899 September 1899 Maart 1900 83 72 96
daarvan werden toegelaten:
43 = 54% 38 = 53% 61 = 63% Dus afgewezen 46% 47% 37%
Het aantal afgewezenen, 40—50%, blijft hoog. Men heeft wel eens het vermoeden geuit, dat de toelating zoo streng werd gehouden, omdat er in het gebouw plaats ontbrak voor meerdere splitsing der klassen, welke een grooter aantal nieuwe leerlingen noodzakelijk zou maken. Dat is evenwel het geval niet geweest. Wij kunnen verzekeren, dat ook dit jaar de eischen niet te hoog gesteld zijn, en dat men bij de toelating zoo ver mogelijk, volgens vele leeraars zelfs te ver, is gegaan. Zonder die milde beoordeeling zou het procent-cijfer der afgewezenen nog hooger en in Maart 1.1. zeker 60 geweest zijn.
De redenen heb ik reeds meermalen vermeld. Velen die toegang vragen, hebben de lagere school niet met vrucht afgeloopen, of hebben haar te vroeg verlaten; verscheidenen hebben de school reeds een jaar of langer verlaten, en zijn dan niet examen-bekwaam. Voor dezen . inzonderheid ware het bijwonen van het herhalingsonderwijs in dien tusschentijd noodig geweest. Daarbij vraag ik mij af, of het procentgehalte der toegelatenen niet nog iets zou rijzen, wanneer aan de methoden, die op de lagere school gevolgd worden, (en wij weten aan methoden ontbreekt het op de lagere school in Nederland wel allerminst — er is soms overvloed van)



een grooter aandeel werd toegekend aan oefening der leerlingen, in lezen, in schrijven, in rekenen. Ik herhaal mets" zou rijzen, want elke hoogere school kan en zal van de leerlingen eener lagere slechts een deel opnemen; dat geldt zoowel voor het lager als voor het middelbaar en het hooger onderwijs. Bij den overgang doet zich altijd voor eene natuurlijke uitsluitings-werking, een selectie-proces, waarbij vele geestelijk zwakkeren terugblijven, die zich of niet aan een toelatings-examen kunnen onderwerpen of daarbij te kort schieten, en bovendien diegenen, welke door hunnen aanleg alleen voor praktischen arbeid geschikt zijn.
Omtrent het onderwijs kan ik U als het meest belangrijke mededeelen, dat onze hoogere klassen goed bezet waren voor de verschillende leergangen in de bijzondere vakken. Want hun aantal in KI. IV—VI en Voortgezette klasse bedroeg :
In bouwk.teekenen en bouwkunde 44 ^^medeV)
in machine teekenen 34
in elektrotechniek 33
in waterbouwkunde 7
Uit deze cijfers leeren wij, dat het betrekkelijk aantal leerlingen, die zich aan de Bouwkunde wijden, in de laatste jaren is verminderd in vergelijking met de leerlingen, voor smid, werktuigkundige, machinist, elektrotechnicus. Dit is geheel in overeenstemming met de behoeften des tijds. Daarom verheugen wij ons des te meer dat de uitkomsten van het onderwijs in Handteekenen en Bouwkunde, welke met de Wiskunde vroeger de hoofdvakken waren van M. S. G., niet behoeven



onder te doen voor die van vroegere jaren of wel ze overtreffen, en dat er dus geen sprake is van achteruitzetting of verwaarloozing van deze oudste vakken tegenover de nieuwe.
Dat moge daaruit blijken, dat voor Bouwkunde twee prijsvragen uitgeschreven en ook beantwoord zijn: ls(e het opmeten en in teekening brengen van een bestaand bouwkundig stuk en '2de eene teekening naar een eigen ontwerp ').
Wat het Handteekenen betreft, ik wijs U inzonderheid op hetgeen onze leerlingen hebben geleerd en op de Tentoonstelling geleverd op het gebied van het vlakornament, dus in de richting, die thans alles beheerscht.
Omtrent de Waterbouwkunde mag ik vermelden, dat onlangs een waterpaswerktuig met toebehooren is aangeschaft, waarover onze ijverige leeraar Leeflang zich zeer verheugt.
Wat betreft de Scheikunde, de Natuurkunde, de Werktuigkunde en de Technologie, vakken die nu reeds sinds vijftig jaren onderwezen worden, deze zijn tot hooger aanzien en ruimer beoefening gekomen, sinds de nieuwe vakken hunne intrede op M. S. G. hebben gedaan. Het belang van de Wiskunde is niet minder verhoogd, nu zij een grondslag moet wezen voor de studiën van zoovele leerlingen, die opgeleid worden voor het machinevak, voor het instrumentmaken, voor elektrotechniek. Meer dan ooit geldt dus nu de leus:
mathesis scientiarum genitrix.
') De mededingers naar de laatstgenoemde prijsvraag hebben weder vooraf een schets ingeleverd, die zij zonder eenige hulp zeiven hebben ontworpen. Zij waren daarvoor een gansehen dag in het gebouw onafgebroken werkzaam, onder opzicht.



Elf leerlingen der 5de klasse hebben het diploma van het zeer voldoend afgelegde eindexamen verworven, terwijl drie zich na het schriftelijk gedeelte van het examen terugtrokken.
Het eindexamen in Beschrijvende Meetkunde en Doorzichtkunde werd zeer goed afgelegd door vijf leerlingen der 6de klasse, waarmede wij Dr. Schreinemakers geluk wenschen. Bovendien kan ik hier nog mededeelen, dat verscheidene onzer meest gevorderde leerlingen eene goede plaatsing hebben erlangd. Zoo bijv:
P. Hanselaar als plaatsnijder in eene fabriek van kurken vloerzeilen te Krommenie.
C. Ligtvoet als bouwmeester-teekenaar bij een bouwmeester te 's Gravenhage.
J. Vallentgoed als opzichter van de Gemeentewerken
alhier.
M. Sirag als opzichter bij den bouw van het Krankzinnengesticht te Zutphen.
P. Kolpa als gemeente-bouwmeester te Almelo, tevens hoofd van de Gemeentereiniging.
N. J. Kenbeek slaagde bij het examen voor opzichter van 's Bijks Waterstaat en werd na een 4daags examen tot opzichter bij de Staatsspoorwegen benoemd.
Omtrent het onderwijs in Elektrotechniek zij het mij vergund ditmaal iets uitvoeriger te zijn, dan over de overige vakken. In dit jaar vingen de nieuw benoemde Leeraars het onderwijs voor de aanstaande elektrische monteurs aan: de Heer Scheffer, Werktuigk. Ingenieur, bij den aanvang van den zomerleergang, de Heer H. A. Blom bij den aanvang van den winterleergang, en evenzoo de Heer J. TI. Schorn, Duitsch Ingenieur, werktuigkundig teekenaar



op de Grofsmederij. En zoo mag ik dan hier getuigen, dat het voor twee jaren ontworpen plan, om aan M. S. G. de opleiding van elektrische leerling-monteurs en van monteurs te verbinden, geheel tot uitvoering is gebracht en georganiseerd. Het verheugt mij daarom te meer, Mijnheer de Burgemeester, dat Gij in ons midden zijt, want nu mag ik U persoonlijk zeggen, wat mijn voorganger U verleden jaar zoude gezegd hebben, indien Gij toen niet verhinderd waart geweest tegenwoordig te zijn. Toen ik vóór twee jaren U onze wenschen kwam voordragen, en uwen steun inriep, vond ik bij U een open oor, omdat Gij daarin nut en voordeel zaagt voor onze Gemeente. Die steun is ons geworden. Ik spreek onzen warmen dank daarover aan U uit. De Gemeenteraad heeft op uw en der Wethouderen voorstel ons eene jaarlijksche toelage van f 600 verleend, om daarmede de kosten voor de opleiding van leerling-monteurs te bestrijden. Dat heeft ongetwijfeld er toe bijgedragen dat wij gereedelijk bij den Minister Mr. Goeman Borgesius mochten slagen, toen wij hem verzochten M. S. G. door eene jaarlijksche toelage van ƒ2400 in staat te stellen ook de opleiding van elektrische monteurs ter hand te nemen. Wij brengen aan den Minister Borgesius, dien warmen voorstander van onderwijs aan het volk, hier openlijk onzen dank, dat hij die toelage aan de 2de Kamer heeft voorgesteld. Dit jaar hebben wij dezelve voor het eerst genoten. Konden wij verleden jaar vermelden, dat drie leerlingen het leerling-monteurs examen hadden afgelegd, ook in dezen kursus werd dat examen op M. S. G. afgenomen, van 9—13 üctober, ten overstaan van Prof. Kamerlingh Onnes, als Afgevaardigde van de
2



Vakafdeeling voor Elektrotechniek van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs en kon liet Diploma uitgereikt worden aan onze leerlingen :
P. Smit.
Q. A. D. Emmen.
A. N. Evers.
en aan eenen extraneus, J. Van der Hoff. Een onzer
leerlingen werd afgewezen.
De leergang voor de Monteurs werd gedurende den geheelen kursus bijgewoond door twee der vier leerlingen, die het leerlingmonteurs examen hadden afgelegd 1), en in den winterleergang bovendien door de vier daareven genoemden. Wij hebben het uitzicht dat aan het einde van dit jaar voor de eerste maal een Monteurs-examen zal afgenomen worden.
Met voldoening las ik in 't Verslag van onzen leeraai in de E. T., dat de leerlingen-monteurs, die zijne lessen voor de aanstaande monteurs kwamen bijwonen, genoegzaam in wiskunde en natuurkunde onderlegd waren, zoodat in den aanvang eene herhaling der wetenschappelijke grondslagen slechts noodig was, om met het standpunt dei vorderingen dier jongelieden kennis te maken. Hij kon dus spoedig tot de theoretische toepassingen overgaan. Zoo behoort het te zijn. De opleiding tot monteur vereischt, dat de leerlingen de wetenschappelijke grondslagen, voor zoover die voor het volgende onderwijs noodig
t) j)0 leerlingen K. Le Gtras en P. De Beer verlieten ons, wijl zij eene plaatsing als elektrotechnisch werkman aannamen, de eerste aan de Elektr. tram Nijmegen—Yenlo, de tweede aan de Haarlemsche Machinefabriek.



zijn, meester zijn, zal men hen zoover brengen, dat zij zich bij praktische toepassingen, en bij vraagstukken die zich in de praktijk opdoen, rekenschap weten te geven van het hoe en waarom. Zoo moet de monteur — de Heer Schkffer geeft dit voorbeeld — op de hoogte zijn van de theoretische grondslagen van de wisselstroomen, de transformatoren, de draaistroom-motoren, die tegenwoordig zoo zeer op den voorgrond zijn getreden wegens de toepassing der meerphasige of zoogenaamde draaistroomen. Zoo niet, dan zal hij in de praktijk voor groote moeilijkheden komen te staan, want in de praktijk zal hij die grondslagen niet leeren. Dan zal hij geene juiste begrippen hebben van, en zich dus niet thuis gevoelen in benamingen als phaseverschuivingen, Watten Wattlooze stroom, schijnbare weerstand, enz.
Dit theoretische onderwijs werd gesteund door het praktisch onderwijs van den Heer Blom, onzen leeraar in de praktische Elektrotechniek, die de leerlingen oefende in het meten van weerstanden, elektromotorische krachten, stroomsterkten, isolatie, in nietingen aan dynamo's, ijking van Ampèro- en Voltmeters, enz., en nog zal oefenen in remmethoden, onderzoek van bliksemafleiders en van akkumulatoren, de bepaling van isolatieweerstanden van dynamo's, geleidingen, enz. M. S. G. is reeds in het bezit gekomen van eene niet onaanzienlijke verzameling van instrumenten voor dat onderwijs, dank zij de Gemeentelijke toelage van het afgeloopen jaar, en het nog ontbrekende is door het Physisch Laboratorium verschaft.
In de derde plaats wordt het theoretisch en praktisch onderwijs aangevuld door het teekenonderwijs van den Heer Schorn, die in dezen winterleergang inzonderheid



deed teekenen de onderdeelen van verschillende dynamo's en één dynamo geheel in zijne onderdeelen (gedetailleerd).
Houden wij daarbij in het oog, dat de leerling-monteurs overdag in de werkplaatsen worden beziggehouden met oefeningen in het bankwerken, het instrumentmaken, en voorts in bewerkingen van denzelfden aard als hun later bij hun werk in de Elektrotechniek te pas komen, dan mogen wij hopen dat de opleiding en het onderwijs _ voor de hoogere E. T. werklieden op gelukkige wijze georganiseerd is.
Door het dagelijksche werk in de werkplaats, door het proefnemen met de werktuigen bij den Heer Blom, door het teekenen derzelve bij den Heer Schorn, verkrijgen de leerlingen aanschouwelijke en duidelijke beelden in den geest van de inrichting en de werking der E. T. toestellen, beelden waarover zij meester zijn. Daarom kan de theoretische toelichting van den Heer Scheffer recht vruchtbaar zijn. Wat aan zooveel onderwijs ontbreekt, dat theorie en praktijk niet genoegzaam samengaan en elkander aanvullen, dit is hier in ruime mate te verkrijgen. En zoo mag ik wel beweren, dat dit onderwijs onder de schoonste en dankbaarste behooit. Maar dan moeten ook de onderwijzers voortdurend voeling houden met elkander, en tot samenwerking bereid zijn: ik kan dit den Heeren Scheffer, Blom en Sciiorn niet sterk genoeg aanbevelen.
Evenwel, niet allen zijn met het plan dezer opleiding en de examens evenzeer ingenomen. Daar zijn er die beweren, dat de leerling-monteurs en monteurs op deze wijze te geleerd worden, en niet welkom zullen zijn aan E. T. installateurs en ingenieurs. Het is hier de plaats



niet om daarover een betoog op te zetten, en naar de beweegredenen van die bewering onderzoek te doen. Ik wil alleen daarop wijzen, dat het onderwijs op de monteursschool te Frankfort en op de E. T. Afd. der handwerkersschool te Berlijn niet onderdoet, in sommige opzichten nog verder gaat dan het onze, en dat dus ook in Duitschland de behoefte gevoeld en erkend wordt aan eene degelijke theoretisch-praktische vorming der monteurs.
Een woord van dank aan Prof. Kamerlingh Onnes mag hier niet ontbreken. Ontnam hij ons vroeger wel leeraars, omdat zij, assistent bij hem wordende, niet langer in staat waren bij ons te dienen, hij is thans onze beste vriend geworden. Van hem is voor 't grootste en voornaamste deel het plan der nieuwe organisatie afkomstig; hij heeft het praktisch onderwijs van den Heer Blom mogelijk gemaakt door in het Physisch Laboratorium daartoe gelegenheid te geven, en de nog ontbrekende instrumenten in gebruik te geven. Wij hebben bovendien van hem de toezegging, dat hij de aanvulling en uitbreiding der praktische oefeningen zal bevorderen met zulke demonstratiën als voor het theoretisch onderwijs wenschelijk zijn. Ook kan ik mededeelen. dat nog in dit jaar een wisselstroommachine in het Physisch Laboratorium in werking komt.
De uitbreiding der leervakken, de sterkere bezetting der hoogere klassen, en de veranderde eischen, die de tijd medebrengt, deze drie faktoren hebben nieuwe behoeften doen ontstaan, welke in het Jaarverslag niet verzwegen kunnen worden.
Zij hebben ons gedwongen om reeds voor dezen



zomerleergang ook de 5de klasse in twee afdeelingen te splitsen, zooals dit in vorige jaren reeds voor de 4 lagere klassen gedaan is. Dat heeft eene vermeerdering van lesuren ten gevolge gehad. Voorts laat het zich met zekerheid voorzien, dat bij den aanvang van den winterleergang in October a. s. de l!te klasse in 3 afdeelingen gesplitst moet worden. Immers telt zij thans 46 leerlingen in 2 afdeelingen, welk getal in September e. k. niet zal afnemen maar met een dertig tot veertig nieuwe leerlingen staat vermeerderd te worden. Immers de bevordering tot eene hoogere klasse heeft eerst in Maart des volgenden jaars plaats. Wij moeten dus in September a. s. over één schoolvertrek meer kunnen beschikken. Wij hopen daarin te kunnen voorzien; anders zouden wij de opname van leerlingen voor de lste klasse in October e. k. moeten staken. Ten derde is er gebrek aan ruimte in de teekenzalen bij den Heer De Vries en behoefte aan eenige wijzigingen in de overige.
In de zaal voor macbine-teekenen zijn thans de drie tafels niet meer voldoende, aangezien twee leeraars, de Heeren De Vries en Schorn daar les geven, zoodat de Heer De Vries genoodzaakt is geweest een deel der leerlingen in de zaal van Bouwkundig teekenen over te brengen, waar evenwel de tafels voor het machineteekenen niet geschikt zijn. En voor de Bouwkunde zelve is eene wijziging aan de tafels noodig, omdat in aansluiting aan het onderwijs van de Praktische Ambachtsschool het hoogst wenschelijk is dat meer op groote schaal geteekend worde.
Het zal ons zeer moeilijk vallen om al deze kosten te bestrijden, inzonderheid omdat de meerdere splitsing



der klassen, die ik daareven vermeldde, de kosten van het te geven onderwijs zal verhoogen. Zoo zien wij dan uit naar versterking van inkomsten en daarom in de eerste plaats naar vermeerdering van leden.
M. S. G. draagt roem daarop, dat het door den steun van de burgerij en van de Gemeente de taak van het Gemeentebestuur heeft kunnen overnemen om eene burgeravondschool in stand te houden, en dat zij wegens hare veel vrijere beweging, in de toenemende behoeften voor de opleiding van bazen, opzichters en werklieden, in verschillende richtingen heeft kunnen voorzien.
Maar thans komt zij om nog meer steun van de burgerij vragen. Als zij gegoede burgers van Leiden, die geen lid zijn, voorbij het gebouw ziet gaan, dan,zou zij hun wel door de leerlingen willen doen toeroepen (met een paar wijzigingen) wat Vondel den Amsterdamschen weeskinderen in den mond heeft gelegd, en wat op de poort te lezen staat:
Wij groeien vast In tal en last Onze verzorgers klagen.
Ay! ga. niet voort Yoorbij deez' poort,
Of help een luttel dragen.
Mogen dus onze leden zich beijveren ons meer leden toe te voeren!
Wij tellen 1900, en zoo is dan M. S. G. voor de tweede maal eene nieuwe eeuw ingegaan. Vóór honderd jaar was zij 15 jaar oud. Hoe verschillend is de toenmalige toestand van den huidigen! Na eenige jaren



van opkomst en bloei, van geestdrift, van samenwerking en toewijding bij bazen, burgers en studenten, was verdeeldheid in eigen boezem gekomen, tengevolge van de starre eigenzinnigheid en eigengerechtigheid van den overigens zoo verdienstelijken stichter van Campen. De oprichting in Augustus 4794 van een tweede vijandig genootschap: »De Wiskunde is de moeder der wetenschappen" was het gevolg daarvan. Vandaar spoedige verzwakking en verachtering van beide Genootschappen, nog vermeerderd door de toenemende ongunst der tijden, waarin de Patriotten slechts omverwerpen, niet opbouwen konden, en de Fransche vriend een roover en onderdrukker bleek te zijn. En wat is het eenige goede, dat bij den aanvang der nieuwe eeuw te vermelden was? Niets anders dan dat de beide genootschappen zich weder tot één vereenigd hadden. De vlag van: »De Wiskunde is de moeder der wetenschappen" werd ingehaald, en die van Mathesis Scientiarum Genitrix woei weder in top, doch op een schip dat, met de schulden van beide Vereenigingen beladen, wel verder koers zette, maar slechts met groote moeite en op armoedige wijze in de vaart bleef, gedurende de donkere jaren van 1800—1813.
Nog jaren waren noodig vóór M. S. G. weder tot bloei kwam. Nog veel meer jaren, vóór de Gemeente een kleinen geldelijken steun schonk En thans! Nu zijn wij onder beste voorteekenen de nieuwe eeuw ingegaan. Wij tellen het grootste aantal leerlingen, dat ooit sinds 1785 aanwezig is geweest; wij hebben goed bezette hoogere klassen; wij bezitten den steun van de Hooge Lands- en Provinciale Regeeringen. Wij genieten het vertrouwen, ik zou wel wil-



len zeggen de genegenheid van de Stads-regeering, die ons overlaat wat voor een deel de wet van 1864 haar oplegt, en dit op onbekrompen wijze geldelijk steunt. Wij mochten in de laatste jaren eene uitbreiding van het onderwijs naar de behoeften des tijds tot stand brengen, en met de Elektrotechniek hebben wij de nieuwe Eeuw ingewijd. Wij bezitten onder de Leidsche burgerij een goeden naam, die populair is geworden in den loop van 115 jaren, en die ook den kleinen burger met ingenomenheid doet zeggen: »ja ja, maar mijn zoon gaat op Mathesis." En dat verstaat en begrijpt elk Leidsch burger en burgeres. Edoch, laat ons niet roemen, gedenkende aan het opschrift, dat op de voorpoort van de voormalige Witte poort stond:
Tot bidden U bevlijt
Weest naerstelijk en waekende,
Want Gij weet uur noch tijt,
Wanneer u 't kwaed is naekende.
Geene voorspelling durven wij wagen in de toekomst als wij ons afvragen: Hoe zal M. S. G. de volgende eeuw ingaan? Zal het dan nog bestaan en bloeien, omdat het aan de behoeften van bazen en werklieden voldoet? Of zal het bezweken zijn, hetzij door een verdoolde demokratie, hetzij wegens de slagen, die een sterker volk aan het vaderland heeft toegebracht ? Doch ik wil geen sombere gedachten opwekken, waartoe toch de gebeurtenissen dezes tijds wel aanleiding geven, nu wij zien, hoe de roofzucht van een meest verdorven kapitalisme, geholpen door den valschen waan van een groot volk, een klein maar zedelijk en maatschappelijk



hoogstaand volk, ons zoo na verwant, tracht te verdelgen.
Edoch, wij arme menschenkinderen kunnen zoo weinig vooruitzien. Als wij het trachten, stuiten wij op ondoordringbare nevelen. Laat ons dan hopen, dat wijsheid bij het Bestuur, hetwelk met voorzichtigheid en beleid de bakens weet te verzetten, als zulks noodig blijkt — dat toewijding en heilig vuur bij de Onderwijzers — dat een goede geest bij de Leerlingen — dat belangstelling bij de Burgerij — steeds zullen samenwerken om M. S. G. ook in de twintigste eeuw nog vele jaren de plaats te doen behouden, die het nu meer dan honderd jaren onder Leidens instellingen met eere heeft ingenomen.
Ik heb gezegd!!
Hierna reikte de Voorzitter met gepaste toespraken aan de leerlingen de diploma's uit van de afgelegde eindexamens (zie bladz. 30 en 31) en de medailles der bekroonde prijsteekeningen en prijswerkstukken (zie bladz. '28 en 29) en verklaarde de Tentoonstelling geopend.







BiJLAGI! A.
BEKROONDE
OPGAVEN. MEDEDINGERS.
Bouwkundige
1. Het ontwerpen van een topgevel M. Sirag.
volgens op te geven maat. Er
wordt verlangd: de Opstand teekening, de verticale en horizontale doorsneden op een schaal van 1 a 10 met détails op ware grootte.
2. Het opmeten van Wandbetim- A. P. Gebhardt.
meringen uit de leeskamer op P. Van Dam.
het Raadhuis volgens nader op W. Moote.
te geven schaal.
Bouwkundige
3. Het maken van een Erker vol- P. J. Boot.
gens op te geven teekening op G. Vos.
halve ware grootte van Ameri- N. De Zwart kaansch grenen hout.
Werktuigkundige
4. Het opmeten en op grooter J. Br. Van der Most van Spijk, schaal in teekening brengen B. Van Driel.
van een condensatie-pot. C. Van der Steen.
Handtee
5. Het nateekenen van een Go- J. C. W. Blankwaardt.
tische lystversiering (bladvorm) B. Van Driel.
op ware grootte. D. Van Leeuwen
W. Moote.
W. J. Van Rooyen.
M Sirag.
I
I
PRIJSVRAGEN.
PRIJZEN. ! BEKROONDEN.
Prijsvragen.
1'. prijs. Kleine Zilveren Medaille. Alleen 16 prijs, kleine zilveren medaille
2e. prijs. Groote Bronzen Medaille. toegekend aan M. Sirag.
le. prjjs. Groote Bronzen Medaille. le prijs, groote bronzen medaille aan
2e. prijs. Kleine Bronzen Medaille. A. P. Gebhardt.
2® prijs, kleine bronzen medaille aan
... .... P. Van Dam.
Werkstukken,
le. prijs. Groote Bronzen Medaille. 1° prijs, groote bronzen medaille aan
2". prijs. Kleine Bronzen Medaille. G, Vos.
2e prijs, kleine bronzen medaille aan
B .. P. J. Boot
Prijsvragen.
le. prijs. Kleine Bronzen Medaille. 16 prijs, kleine bronzen medaille aan 2". prijs. Een Boekwerk. C. Van der Steen.
2e prijs, een boekwerk aan B. Van Driel. 2e prijs, een boekwerk aan J. Br. Van
der Most Van Spyk.
kenschool.
le. prijs. Groote Bronzen Medaille le prijs, groote bronzen medaille aan 2e. prijs. Kleine Bronzen Medaille. D. Van Leeuwen.
2e prijs, kleine bronzen medaille aan J. C. W. Blankwaardt.



Bijlage B.
Theor. Leerling-monteurs e^arqens en Eindexamens.
Maandag 9 tot en met Vrijdag 13 October 1899 werd het tweede Theor. leerling-monteurs examen afgenomen, ten overstaan van de vakafdeeling voor Electrotechniek van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, en het Bestuur van M. S. G.
Vijf leerlingen namen aan dat examen deel. In de Bestuursvergadering van Vrijdag 13 Oct. 1899 werd het diploma naar volgorde toegekend aan:
1. Smit Pieter.
2. Emmen Quirinus, Adrianus, Didericus.
3. Evers Adam, Nieolaas.
4. Hoff, Johannes Van der
Een leerling werd afgewezen.
De leerlingen van het 5e jaar aan wie voor Wis- en Natuur• kunde een diploma werd toegekend, waren naar volgorde:
1. Diest Willem van
2. Dam Peie van
3. Gebhardt August, Paul
4. Doorn Frederik.
5. Erades Lambertus.
6. Plasmeyer Paulus, Bartholomeus,
7. Stuivenberg Abraham, Johannes.
8. Kooy Johannes Gijsbertus,
9. Steen Christiaan Van der
10. Zwieten Johannes van
11. Hoogeveen Willem, Pieter,
Aan het schriftelijk Wis- en Natuurkundig eindexamen hadden 14 leerlingen deelgenomen, waarvan 3 wegens onvoldoend ingeleverd werk niet konden worden toegelaten tot liet mondeling examen.



Zeven leerlingen van het 6e jaar namen deel aan het eindexamen in Beschr. Meetkunde en Perspectief. Vijf werden toegelaten één werd afgewezen en één was niet opgekomen voor het mondeling gedeelte. De toegelatenen waren naar volgorde:
1. Vos Gerardus.
2. Leeuwen Dirk van
3. Blankwaardt Johannes, Cornelis, Wilhelmus.
4. Driel Bastiaan van
5. Moote Willem.



Bijlagk C.
EERVOLLE VERMELDINGEN.
F. J. Breedeveldt. J. Laterveer.
Herm. De Leef. W. H. Marks.
A. Post. W. De Ruyter. C. J. M. Simonis. S, Verbeek.
L. N. J. Blansjaar. A. J. Van Delden. H. Faes.
H. J. Kranenburg. A. Verstraaten.
J. J. Beun.
A. Nieuwenburg. C. H. Stuivenberg. P. H. Westdijk.
G. D. J. Beulink.
B. C. Couwenhoven.
H. Filippo.
E. W. De Jong. J. Kunnen. J. Laterveer. H. J. W. Mens.
C. M. J. Van Oerle. C. Pannevis.
C. J. M. Van Rijn.
lste Klasse.
F. C. Wanner.
J. J. Van Weeren, Fr.- Van den Berg. D, Carree.
J. C. De Graaf. A. Groenendijk. J. Olivier,
J. Van der Zanden. 2de Klasse.
W. J. Vermey. A. Van der Kamp. A. Van der Wal.
G. J. Yperlaan.
3de Klasse.
A. Van Aalst. F. J. Van Luyken. W. F. De Rooy.
H. De Vries.
4de Klasse.
J. Tijssen.
C. Van Venetiën. P. M. Wevels. C. J. Eggink. P. De Graaf. P. J. Van Hoeken. P. J. Van Putten. C. H. Segaar. A. Versloot. N. De Zwart.



P. Van Dam.
W. Van Diest. F. Doorn.
L. Erades.
A. P. Gebhardt. W. P. Hoogeveen. J. G. Kooy.
J. C. W. Blankwaardt
B. Van Driel.
Q. A. D. Emmen.
P. J. Boot.
A. N. Evers.
B. Simonis.
5de Klasse.
P. B. Plasmeyer. A. J. Stuivenberg. J. Van Zwieten. W. Kiek.
C. Van der Steen.
D. Woudenberg.
P. Van der Worm.
6de Klasse.
D. Van Leeuwen.
W. Moote. G. Vos.
Voortgezette Klasse.
P. Smit. W. De Wit. M. Sirag.
3



Bijlage D.
OVERGANGSEXAMENS-
Van de 1ste naar de 2de klasse voor voll. onderwijs bevorderd 47 Leerlingen.
voor teekenen bevord. 1 „
voor voll. onderwijs niet bev. 5 „
voor teekenen niet bevorderd 1 „
De school verlaten 3_ »
Totaal 57 „
Van de 2de naar de 3de klasse voor voll. onderwijs bevorderd 42 „
voor teekenen bevord. 2 ,
voor voll onderw. niet bev. 4 „
voor teekenen niet bevorderd 1 „
De school verlaten 5 „
Totaal 54 „
Van de 3e naar de 4e kl. voor voll. onderw. bevorderd 30 „
voor teekenen bevord. 3 „
voor voll. onderw. niet bevord. 11 »
voor teekenen niet bevorderd 1 ,
De school verlaten 3 „
Totaal 48 „
Van de 4de naar de 5de klasse voor voll. onderw. bevorderd 29 „
voor teekenen bevord. 1 „
voor voll. onderw. niet bevord. 14 „
voor teekenen niet bevorderd 1 „
De school verlaten 5 „
Totaal 50 „
Van de 5de naar de 6de klasse voor voll. onderw. bevorderd 14
voor teekenen bevorderd 4 ,
voor voll. onderw. niet bevorderd 4 „
voor teekenen niet bevorderd 0 „
De school verlaten 1 *
Totaal 23 „
Van de 6de naar de Voortgezette voor voll. onderw. bevord. 5
voor teekenen 1 »
voor voll. onderw. niet bev. I „
voor teekenen niet bev. 0 „
De schoot verlaten 3 „
Totaal 10 „



BlJLAGR E.
TOELATINGS-EXAMEN.
LEERLINGEN.
In-
geschreven.
Toegelaten voor volledig i onderwijs.
Toegelaten
voor Teekenen.
Afgewezen. |
Niet opgekomen.
Niet opgekomen, na de toelating.
Wintercursus 1899-1900. 72 36 2 34 0 2
Zomercursus 1900. 96 61 0 34 1 3



Bijlage F.
Afschrift van de Oorkonde, betreffende het Fonds voor de Vijf jaarlijksche Prijsvraag.
Ter viering van het honderdjarig bestaan van het Genootschap „Mathesis Scientiarüm Genitix' te Leiden, hebben Oud-leerlingen van dat Genootschap zich vereenigd om die gebeurtenis te herdenken.
Behalve met eene feestelijke viering, hebben zij gemeend ook door een meer duurzaam aandenken dit zeldzaam feest in herinnering te moeten doen blijven.
De Commissie, door de Oudleerlingen uit hun midden gekozen tot regeling van de feestviering, heeft daarom in hare vergadering van den 8sten Juli 1.1. besloten, dit duurzaam aandenken te doen bestaan in een „FONDS, GESTICHT DOOR OUDLEERLINGEN VAN „MATHESIS SCIENTIARÜM GENITRIX" BIJ GELEGENHEID VAN HET HONDERDJARIG BESTAAN, OM TE DIENEN VOOR PREMIËN BIJ UIT TE SCHRIJVEN PRIJSVRAGEN."
Tot nadere toelichting omtrent de bestemming en het beheer van dit Fonds dient vermeld:
1°. Dat de renten zullen dienen voor premiën of voor toelagen hetzij in geld, hetzij in voor dat geld aan te schaffen voorwerpen, bij buitengewone prijsvragen, door het Bestuur van het Genootschap om de vijf jaren uit te schrijven voor Oüd-leerlingen, die op den tijd van beantwoording niet langer dan vijf jaren de school hebben verlaten.
2°. De Commissie van beoordeeling over de ingekomen antwoorden op voornoemde prijsvragen, zal bestaan uit twee bestuurders van het Genootschap en drie deskundige Oud-leerlingen, buiten den kring der beantwoorders staande, en door het Bestuur te kiezen_



De Commissie brengt schriftelijk een met redenen omkleed oordeel over ieder ingekomen antwoord uit, waarvan afschrift aan eiken mededinger wordt uitgereikt.
3°. Het Fonds, ingeschreven op de Leidsche Spaarbank van het Departement Leiden der „Maatschappij tot Nut van 't Algemeen" en bedragende, op den honderdsten verjaardag van het Genootschap, eene som van Acht honderd vijftig Gulden, is door schenkingen en diergelijken voor vermeerdering vatbaar.
4°. Het Fonds wordt in volle beheer en eigendom over gedragen aan het Bestuur van het Genootschap, dat zich bij de aanvaarding verbindt de hierboven gestelde bepalingen uit te voeren.
Waarvan deze Oorkonde is opgemaakt en onderteekend.
De Commissie uit de Oud-Leerlingen :
In de oorkonde, die in het archief van het Genootschap berust, komt voor :
1°. Eene geschreven naamlijst van Oud-Leerlingen, die aan de feestviering en dus aan de Stichting van het fonds hebben deelgenomen.
2°. Eene geschreven lijst van Belangstellenden, die door schenkingen het fonds hebben vergroot.
Leiden, 17 September 1885.



Bijlage G.
jsestuur van het penootsch ap
MATHESIS SCIENTIARUM GENITRIX1899-1900.
Prof. Dr. J. M. Yan Bemmelen, Voorzitter. aftr.
Mr. P. M. Von Baumhauer, Onder-Voorzitter. „
P. J. Groen,
J. A. Yan Dijk,
Dr. L. H. Siertsema, W. Kok,
Prof. Dr. H. P. Wijsman, A. M. Touw,
C. Bos,
J. Korevaar P.Az.,
K. de Boer Hzn.
K. L. Van Schouwenburg,
le Secretaris. 2e Secretaris. Penningmeester.
1902 niet herk. 1900 herk.
1901
1900
1902
1901
1901 1900
1902
niet herk. niet herk. herkiesb. herkiesb. niet herk. niet herk. niet herk.
SCHOOL-COM MISSIE.
J. A. Yan Dijk, Voorzitter.
Prof. Dr. J. M. Van Bemmelen, Onder-Voorzitter.
P. J. Groen, Secretaris. W. Kok.
K. L. Van Schouwenburg.



Bijlage H.
J3ESTUUR VAN HET pENOOTSCHAP
MATHESIS SC1ENTIARUM GENITRIX.
1900-1 901.
——
W. Kok, Voorzitter. aftr. 1901 niet herk. J. Korevaar P.Az., Onder-Voorzitter. „ 1901 niet herk. P. J. Groen, le Secretaris.
J. A. Van Dijk, 2e Secretaris.
Dr. L. H. Siertsema, Penningmeester.
Prof. Dr. J. M. Van Bemmelen, aftr. 1902 niet herk.
Mr. P. M. Von Baumhauer, „ 1903 niet herk.
A. M. Touw, „ 1902 herk.
C. Bos, „ 1901 herk.
K. L. Van Schouwenburg, „ 1902 niet herk.
J. Van Dam, „ 1903 herk.
SCHOOL-COMMISSIE.
J. A. Van Dijk, Voorzitter.
Prof. Dr. J. M. Van Bemmelen, Onder-Voorzitter. P. J. Groen, Secretaris.
W. Kok.
J. Korevaar P.Az.



Bijlage I.
Directeur en Leeraars aan de Scholen van het Genootschap M. S. G.
P. Dikshoorn, Directeur.
Dr. E. A. Klobbie, Scheikunde en Technologie.
Dr. F. A. H. Schrei riemakers, Beschrijvende Meetkunde, Door-
zichtkunde en Werktuigkunde.
Wiskunde.
Ned. Taal- en Cijferkunde. Wiskunde.
Schoonschrijven, Ornament- en
Letterteekenen.
Ornament- en Letterteekenen. Ornamentteekenen, Ornamentleer.
Ornamentteekenen, Practische
Perspectief en Boetseeren. Bouwkunde.
Bouwkunde.
Bouwkunde.
Bouwkundig Rekenen. Waterbouwkunde.
Machine teekenen.
Aardrij kskunde.
C. L. Yan den Berge, L. Vermaas,
J. Verwey de Winter,
J. G. Enders,
P. J. Niesten, W. J. Lampe,
A. M. Biegman,
A. Van der Heyden Jr.
G. Van Driel, W. Fontein,
W. A. Van Lith, A. Leeflang,
H. De Vries,
J. J. Van Tertholen,
J. C. Schalkwijk, phil. docts, Electriciteitsleer, Natuurkunde.
H. T. Van Urk, J. M. G. Scheffer, W. C. Lafeber, H. A. Blom, J. H. Schorn, H. D. Wassink, P. A. Meerburg, Hz.,
Geschiedenis.
Electrotechniek.
Bouwkunde.
Electrotechniek.
Eleetrotechnisch teekenen.
Handteekenen.
Werktuigkunde.



Bijlage J.
GENOOTSCHAP.
MATHESIS SDIENTIAip GEfllT^.
NAAMLIJST DER LEDEN.
Leden van verdiensten.
De Heer J. A. Van Dijk Oude Vest 35.
„ Dr. P. Yan Romburgh Jr. . Java, Buitenzorg Verlof'sadres: 's-Gravenhage Prins Hendrikstraat 94.
„ Prof. R. Sissingh te Amsterdam.
„ Prof. J. Bosscha te Haarlem.
„ Dr. E. Van der Yen. ... te Haarlem.
Eereleden.
De Heer Dr. W. F. Koppeschaar Jr. . te 's-Gravenhage.
„ J. Van Loghem Plantsoen 107a.
„ C. C. Van Rijsbergen ... te Dordrecht.
„ P. H. Spijker Galgewater 15.



Buitengewone Leden.
De Heer Prof. H. G. v. d. Sande Bak-
huyzen Kaiserstraat 57.
Prof. J M. Yan Bemmelen . Noordeinde 50.
Mr.. P. L. F. Blussé ... te 's-Gravenhage.
n C. D. Broekman Breestraat 2.
Mr. C. Cock Rapenburg 48.
B Mr. J. F. A. Coebergh . . Breestraat 31.
Dr. M. C. Dekhuyzen . . . Rapenburg 2.
Prof. H. L. Drucker. . . . Rapenburg 61.
„ Prof. A. P. N. Franchimont . Rapenburg 104.
„ H. F. C. Gerlings .... Rapenburg 35.
„ Prof. D. E. Siegenbeek van
Heukelom Rapenburg 23.
Prof. J. E. Yan Iteraon J.Az. Rapenburg 34.
Mevr. de Wed. J. Kneppelkout geb.
van Braam te Oosterbeek.
De Heer C. H. Krantz te 's-Gravenhage.
Prof. P. A. Yan der Lith. . Stille Rijn l.
7i
Prof. H. A. Lorentz. . . . Hooigracht 48.
Mevr. de Wed. van Mannekus, geb.
E. D. Den Bouwmeester . Plantage 8.
De Heer Prof. P. L. Muller .... Oude Vest 45.
„ Prof. J. Offerhaus .... Rapenburg 47.
Prof. H. Kamerlingh Onnes . Vinkweg „VillaNova" G37
H. H. Regenten van het H. G. Weeshuis Hoogl. Kerkgracht 17.
Mej. M L. Reuvens Breestraat 27.
De Heer F. De Stoppelaar Zoeterw. Singel 87.
T. P. Viruly Rapenburg 6.



De Vakafdeeling voor Electrotechniek van het Koninkl. Instituut van Ingenieurs.
De Heer Mr. P. Was Nieuwe Rijn 28.
„ M. H. Yan Waveren . . . Oude Vest 181.
Mevr. de Wed. C. F. W. Wiggers van
Kerchem, geb. J. P. Stelling Noordeinde 1.
De Heer J. H. Willink te Oegstgeest, huize Oud-
poelgeest.
„ Prof. H. P. Wijsman . . . Vreewijk, Dwarsstraat 8.
„ Prof. P. Zeeman te Amsterdam, Wetering-
[Plantsoen 11. „ P. Zillesen Rapenburg 8.
Gewone Leden.
De Heer J. J. Abspoel Jr Hoefstraat 10.
„ Adr. J. v. Achterberg . . . Haagweg 1.
„ Gr. F. Alsche Stationsweg 23.
„ Ds. H. Alting te Voorschoten.
„ Prof. S. J. Fockema Andreae Rapenburg 36.
„ J. M. Yan Baak Rijn- en Schiekade 119.
„ Dr. E. F. Yan de Sande Bak-
huyzen Kaiserstraat 57.
„ Mr. P. M. Yon Baumhauer . Haarlemmerstraat 22.
„ C. L. v. d. Berge .... Delftsche Vliet 31.
„ J. A. De Best Katwijk af Zee, Tramstraat
[B 34.
y, B. Gr. Beulink Lange Mare 6.
„ D. Beuth Rapenburg 21.
„ A. M. Biegman Hooge Rijndijk 185.



De Heer J. Bink Heerenstraat 5.
Firma Blankenberg en Co Lange Mare 58.
De Heer H. A. Blopa Rijnsburger Singel 3.
„ Mr. J. E. Boddaert .... Terweepark 3.
„ A. Boekwijt Rapenburg 116.
„ K. de Boer Hz te Haarlem.
„ C. Bonger Plantage 24.
„ J. Boot te Leiderdorp Dorpsstr. la.
„ C. Bos Hoogewoerd 76.
„ C. J. L. Bos te Zoetermeer en Zegwaard.
„ M. B. Bos Breestraat 74.
„ A. Van Brero Volmolengracht 4.
„ H. H. Breuning Rapenburg 95.
N. Brouwer Oude Singel 238.
„ Abr. Corts Hoogewoerd 151.
„ L. Couvee te Delft.
„ J. P. Creyghton Aalmarkt 25.
„ J. Yan Dam Gerecht 3
G. Yan Dam teOudshoorn, Veldhuizen 9.
71 '
J. Wilhelmy Damsté . . . Aalmarkt 29.
W. Yan Diest Oudshoorn.
n
P. Dikshoorn Nieuwsteeg 33.
77
Dr E. F. Van Dissel . . . Pieterskerkhof 38.
N. W. Van Doesburgh. . . Sted.Gasfabr.Langegr. 102.
S. C. Van Doesburgh . . . Noordeindsplein 8a.
Ds W. Doorn Den Haag, Nobelstraat 21.
1) ' *
Mr. C. M. Dozy Rembrandstraat 19.
B. Van Driel Breestraat 68.
a yan Driel Zonneveldsteeg 14.
y) '
C. Th. Driessen Heerengracht 81.
T)
F. H. A. Driessen .... Oude Singel 236.



De Heer A. H. Dros Hooigracht 79.
„ C. J. Eggink Nieuwe Rijn 67.
B J. G. Eggink Langebrug 24.
„ M. J. Eigeman Stationsweg 41.
„ Prof. W. Einthoven .... Terweepark 2.
„ J. Emmen Ez Rotterdam, Noordsingel 12.
„ J. G. Enders Noordeinde 9.
R. T. EL P. L. A. v. Boneval
Paure Breestraat 57.
„ H. Filippo Hz Maredijk 117.
„ M. Plim te Hellendoorn, Overijsel.
H. H. P. Fontein en Zonen .... Haven 48.
Mevr. Wed. P. Pontein M.Hzn . . . Hoogewoerd 86.
De Heer W. Fontein Nieuwe Rijn 68a.
„ C. A. Franchimon .... Haarlemmerstraat 204.
„ B. H. Gebhardt Hooge Rijndijk 55.
„ D. W. Gesink te Katwijk a\Zee.
„ J. F. Goddijn Haarlemmerstraat 186.
„ Prof. M J. De Goeje . . . Vliet 15.
„ C. D. Yan Goeverden . . . Sassenheim, Dorpsstraat.
„ Prof. Mr. H. B. Greven. . . Papengracht 6.
„ J. J. Groen ........ Pieterskerkkoorsteeg 18.
„ P. J. Groen Oude Singel 2a.
„ W. Haanstra Vliet 12.
„ W. B,. J. Hackfoort .... Rijn- en Schiekade 97.
„ J. A. Yan Hamel Steenschuur 3.
„ A Van der Harst Plantsoen 77.
„ Dr. A. C. Hartevelt .... Rapenburg 66.
„ D. Hartevelt H.Cz Nieuwe Rijn 64.
„ J. Hartevelt Az Rijnsburgerweg 14.
„ Dr. Ch. M. A. Hartman . . Witte Singel 17.



De Heer J. J. Hasselbach Oude Singel 36.
„ J. Hengeveld te Alfen a. d. Rijn.
„ Dr. D. C. Hesseling .... Zoeterw. Singel 41.
„ G. Van Hest Rijnkade 2a.
„ M. D. N. Yan Hest .... Rijnkade 2a.
v C. Van Heusden Vestwal.
„ H. C. Van der Heyde . . . Oude Sinqel 226.
„ A. Van der Heyden Jr. . . Bloemmarkt 13.
„ W. F. Van der Heyden. . . Papengracht 6.
„ C. A. Heykoop Oude Vest 11.
„ J. P. Heykoop Hoogewoerd 40.
„ Mr. M. C. De Vries van Heyst . Morschsingel 5.
„ P. J. Van Hoeken .... Havenkade 17.
„ J. Van der Hoff Hooge Rijndijk 44.
„ J. C. Hoogeveen , . . . . 's Gravenh. Frederikstr, 82.
„ C. Van der Horst Rijnkade 4.
„ P. Van der Horst .... Witte Singel 8.
„ W. F. Hofkes Oude Singel 212.
„ H. W. Jaeger Rijnsburg erweg 2,
Villa Anna.
Mej. M. Jesse Hoogewoerd 125.
De Heer Dr. D. A. De Jong .... Plantage 10.
„ J. H. De Jong Rembrandstraat 13-15.
„ H. C. Juta Heerengracht 36.
Dr. P. J. Kaiser Noordeinde 52.
V
„ W. F. Kaiser Rembrandstraat 25.
B I. Van der Kamp Rapenburg 95.
J, M. N. Kapteyn Breestraat 110.
„ H. De Kempenaer .... Zoeterw. Singel 87.
N. J. Kenbeek te Utrecht.
77
Prof. J. H. C. Kern .... Oude Rijn 39.



De Heer Dr. C. J. Van Ketwich . . . Plantage 4.
Mevr. de Wed. F. H. Key Witte Singel 34.
De Heer. Mr. C. H. P. Klaverwijden . Plantsoen 45.
„ Dr. E. A. Klobbie .... Witte Singel 33.
„ Dr. A. Kluyver Utrechtsche Veer 10.
„ W. Kok Pieterskerkgracht 16.
„ A. Kolling Haarlemmerstraat 256a.
„ P. Kolpa te Almeloo.
„ J. Korevaar Witte Singel 61.
„ A. De Koster, Firma De
Koster & Co Stationsweg 2.
„ G. M. Kosters Oude Singel 104.
„ G. Kranenburg Voorschoten 17.
„ Dr. A. W. Kroon .... Stationsweg 25.
Mej. E. C. Kruseman Noordeinde 49.
De Heer J. J. Ter Laag . . . . Steenschuur 11.
„ J. La dage Nieuwe Rijn 34.
„ W. C. Lafeber Oude Singel 50.
„ W. J. Lampe Nieuwsteeg 29.
„ M. J. Langhout Hazerswoude 55.
„ Dr. A. Lebret te Haarlem, Wilsonplein.
„ A. Leeflang te Delft, Oude Delft 212.
„ J. W. Lem Vestwal 17.
Mevr. de Wed. Mr. P. C. LibrechtLezwijn
geb. S. Niertrasz .... Rapenburg 41.
De Heer Dr. T. W. v. Lidth de Jeude. Boommarkt 10.
„ W. A. Van Lith . . . Papengracht 18.
„ Dr. D. De Loos Morschsingel 2.
„ G. Los Hoogewoerd 65.
„ F. J. Van Luyken .... Langebrug 45.
„ A. J. Van Mannekus . . . Witte Singel 7.



De Heer P. F. C. Marks Hooigracht 94.
„ W. H. Marks Hoogewoerd 112.
W. Massink Witte Singel 22.
„ J. Moll Van Charante . . . Haag weg 85.
„ A. H. Moote Oude Singel 192.
„ P. J. Mulder Breestraat 82.
„ W. C. Mulder Hoogewoerd 82.
„ Dr. J. W. Muller .... Hoogl. Kerkgracht 22.
„ C. J. De Nie Hooigracht 32.
„ P. J. Niesten Kaiserstraat 55.
„ C. G. Yan Oerle Lange Mare 52.
P. M. J. Yan Oerle. . . . Hoogewoerd 43a.
„ A. P. M. Van Oordt ... te Valkenburg.
„ Prof. Dr. H. Oort .... Plantsoen 69.
Prof. J. Oppenheim .... Breestraat 42.
„ Van Osnabruggen .... te Leiderdorp, Doeslaan 16.
„ C. Ouwehand te Katwijk a/Zee, Bad-
\straat 213.
„ C. Pannevis Oudshoorn.
H. Paul Utrechtsche Veer 24.
Mevr. de Wed. S. G. Piek—v. Mannekus Plantage 5.
„ de Wed. R Pillard—v. d. Star . Oude Singel 140.
De Heer J. I. Planjer Lange Mare 31.
„ Dr. W. Pleyte Rapenburg 83.
„ A. Post Sassenheim. (Leeghwater.)
R. Pronk Breestraat 119.
L. C. Quant Vreewijk, Dwarsstraat 10.
„ Jhr. A. Rappard Rapenburg 45.
J. J. v. Masijk Huyser van
Reenen Utrechtsche Veer 6.
Het College van Regenten van het Evang.
Luthersch "Wees- en Oudeliedenhuis . Middelweg 36.



Het College van Regenten der R. C. Armen
en van het Wees-en Oudeliedenhuis. St. Jacobsgracht 1.
De Heer A. L. Reimeringer .... Rapenburg 106.
„ Dr. A. Yan Rhijn .... Donkersteeg 19.
„ W. J. De Rooy Oegst., Leidsche Buurt B26
Mej. Chr. Rosskopf Rapenburg 133.
De Heer C. De Ruiter Trekoliet 16.
„ N. B. C. Yan Rijnswou . . Heerenstraat 2a.
Jlevr. de Wed. Sala ....... Breestraat 114.
De Heer J. C. Schalkwijk Heerengracht 5
„ J. M. G. Scheffer teDelft,Nat.Labor.Pol.Sch.
„ J. H. Schorn Beestenmarkt 39.
Mevr. de Wed. C. A. Schouten—Hoef-
kamer Hooigracht 36.
De Heer K. L Van Schouwenbnrg . . Nieuwe Rijn 80.
„ Dr. F. A. H. Schreinemakers. Trekvliet 8.
„ A. A. Schreuder Garenmarkt 1.
„ J. Schuitemaker Morschweg 10.
ïj Seipgens te Zevenbergen.
„ L. P. Servaas Dief steeg 18.
j) Dr. L. H. Siertsema. . . . Witte Singel 14.
„ H. Van Sillevoldt .... te Oegstg., Leidsche Buurt.
„ Mr. O. W. Sipkes .... Breestraat 47.
„ Dr. J. GL v. d. Sluis . . . Rembrandstraat 23.
R. H. C. Van Someren. . . Delft, Houttuinen 5.
n G. Splinter Hooigracht 5.
jt B. E. Spijker Azn Oude Vest 39.
r C. T. Steffelaar Nieuwstraat 36.
„ Dr. L. M. J. Stoel .... te Tiel.
„ W. J. Suringar Rapenburg 39.
„ M. P. Taverne Haarlemmerstraat 113.
4



De Heer J. J. Van Tertholen. . . . Vliet 3.
Prof. P. A. Tichelaar . . . Rijnsburger Singel 1.
C. C. Tieleman Hooigracht 84.
H. W. Tieleman Hooigracht 69.
A. M. Touw Zoeterw. Singel 50.
p w. M. Trap Papengracht 30 en 31.
Mevr. Wed. B. P. Turion geb. Koch . te Voorschoten, Voorstraat.
De Heer H. T. Van Urk Oude Vest 49a.
„ H. J. Valk Haagweg 30.
A Verduyn te Oudshoorn.
J Verkoren Zoeterw. Singel 19.
L. Vermaas Nieuwsteeg 27.
7>
D. Versloot te Rietveld.
7)
Dr. G. Van Vloten .... Gangetje 1.
Prof'. W. Van der Vlugt . . Hooigracht 29.
„ S. B. Vos Hooigracht 34a.
Prof A. C. Vreede .... Nieuwe Rijn 96.
G J. C. De Vries .... Oude Singel 196.
1)
H De Vries Plantsoen 109.
f)
„ C. Wassenaar Oude Singel 28.
„ J. Weeder Trekvliet 5.
PI P. T. Van Wensen. . . Breestraat 81.
77 _
j Westdijk Noordeinde 13.
B. Wevels 's Gravenh. Koningstr. 54.
Yi
J. H. Weydung ütr. Jaagpad 88.
P. J. De Wilde Hooigracht 57.
J. H. Wilterdink Sterrenwacht,Kaiserstr.bl.
Mej. S. Winkler Bloemmarkt 20.
De Heer J. Verwey de Winter . , . Boerhaavestraat 21.
W. F. Van Wijk Thz. . . • Heerengracht 46.
W. P. Verhey van Wijk . . Breestraat 161.



De Heer Eduard IJdo Hooglandsche Kerkgr. 4
„ D. P. IJperlaan Voorschoten, Voorstr. A90.
„ Alb8. Van der Zaal .... te Lisse, Dorpsstraat. De Dames G. W. en H. A. C. Zaalberg Breestraat 127.
De Heer J. Zaalberg Heerengracht 26.
„ J. P. Van der Zanden . . . Dief steeg 17.
„ F. G. Zirkzee Apothekersdijk 18.
„ N. De Zwart Geeregracht 23.
Namens het Bestuur van het Genootschap: „Mathesis Scientiarum Genitiix",
Leiden, 4 Mei 1900. P. J. GROEN, Secretaris.



N.B. Uittreksel uit de Wet van het Genootschap Mathesis Scientiarum Genitrix.
Art. 10. De leden worden verdeeld in Leden van Verdiensten, Eereleden, Gewone en Buitengewone leden.
Art. 11. De Gewone Leden betalen eene bijdrage van vier gulden en de Buitengewone Leden eene bijdrage van zeven gulden of meer 'sjaars.



Bijlage K.
STAAT vai Ontvaisten eb Uitaaven van let Geneotschap M. S. ft. in 1899.
ONTVANGSTEN.
Art. 1. Batig slot 1898 \ f 257.33
» 2. Schoolgelden » 2377.25
n 3. Jaarlijksche bijdragen der leden. . . » 1133.—
„ 4. Giften » 52.50
„ 5 Renten » 284.15
, g. Terugbetaling van rekenboekjes. . . » 13.90
„ 7 Toelage van het Rijk 2400—
„ s Toelage van de Provincie Zuid-Holland „ 1000 —
„ 9 Toelage van de Gemeente Leiden . . » 750O.—
f 15018.13
UITGAVEN.
Algemeene Vakken.
Art. 1. Bezoldiging van leeraren f 9194.83
i) 2. Bezoldiging van bedienden .... » 349.475
» 3. Hulpmiddelen natuurk. vakken ... » 15.65
» 4. Hulpmiddelen handteek. en boetseeren. » 104.24
„ 5. Hulpmiddelen bouwk. en machineteek. » 387.775
» 6. Tentoonstelling » 210.46
» 7. Boekerij » 135.80
» 8. Druk- en schrijfloonen » 300.75
k 9. Verlichting en verwarming . . . . I » 768.87
» 10. Vergaderingskosten » 23.65
# 11. Brandverzekering i » 6.50
y 12. Schoolbehoeften » 84.46
Electriciteitsleer en Electrotechniek.
» 13. Bezoldiging leeraren » 1880,50
» 14. Hulpmiddelen en bedienden .... » 1111,39
» 15. Onkosten geldinning en uitbetaling . » 49.535
» 16. Onvoorziene uitgaven 1 » 118.—
/> 17 Batig saldo » 276.245
ƒ15018.13
» 1880,50 » 1111,39



Bijlage L.
Bepotii van bel Gemotscliap „Mathesis Scieütiarii Mtra" vour 1900.
ONTVANGSTEN.
A. Algemeene Vakken.
Art. 1. Batig slot 1899 (zie art. 9) . . . . f 268.135
» 2. Schoolgelden. . " 1750.
» 3. Jaarlijksche bijdragen der leden. . . » 1000.—
t 4. Giften » 52.50
» 5. Benten * 275.—
» 6. Terugbetaling van rekenboekjes. . » 15.—
» 7. Toelage van de Gemeente Leiden . . » 6900.—
» 8. Toelage van de Provincie Zuid-Holland » 1000—
/
f 11260.635
B. Electriciteitsleer en Electrotechniek.
» 9. Batig slot 1899 f 8.11
» 10. Toelage van het Rijk » 2400.
» 11. Toelage van de Gemeente Leiden . . » 600.
f 300811
UITGAVEN.
A. Algemeene Vakken.
Art. 1. Bezoldiging van leeraren f 8900.
» 2. Bezoldiging van bedienden .... 14 350.
» 3. Hulpmiddelen voor de natuurk. vakken. » 50.—
» 4. Hulpmiddelen voor handt, en boetseeren » 90. » 5. Hulpmiddelen voor bouwkunde en ma-
chineteekenen 9 ^5.
» 6. Tentoonstelling * 230.
# 7. Boekerij * *00-
» 8. Druk- en schrijfloonen >' 250.
» 9. Verlichting en verwarming .... » 830.
» 10. Vergaderingskosten " 25.
d 11. Brandverzekering * 6-J>0
» 12. Schoolbehoeften * '0.
» 13. Onkosten geldinning en uitbetaling . » 35.—
» 14. Onvoorziene uitgaven * 50.
i) 15. Vermoedelijk batig slot 1900. • . . » 199.135
f 11260.635
B. Electriciteitsleer en Electrotechniek.
Tl 16. Bezoldiging van leeraren f 2700.—
» 17. Hulpmiddelen en bediening .... » 300.—
» 18. Vermoedelijk batig slot 1900. . . . » 8.11
f 3008.11