1866
RAPPORT
UITGEBRACHT AAN DE
REGEERING fll ilMHUNHHNÜ
DOOR
B. STREEFLAND,
INDUSTRIEEL
BETREFFENDE
ZIJNE STUDIEREIS IN AUSTRALIË
VANAF 9 OCTOBER—10 DECEMBER 1908.
BATAVIA
LANDSDRUKKERIJ 1909.
D 15







RAPPORT
UITGEBRACHT AAN DE
REGIERING ÏAN lDltüIDSC»IE
DOOR
B. STREEFLAND,
industrieel
BETREFFENDE
ZIJNE STUDIEREIS IN AUSTRALIË
VANAF 9 OCTOBER—10 DECEMBER «.
BATAVIA
Landsdrukkerij
1909.







BLITAR, 17 December 1908.
Toen ik September jl. de opdracht van de Regeering kreeg om rapport uit. te brengen betreflende mijne studiereis, die ik den 24sten van die maand naar Australië zou ondernemen, stelde ik mij tot taak, om in den korten tijd, die mij beschikbaar was, studie te maken van Land en Volk, van den reeds bestaanden handel tusschen Java en Australië en voorts om na te gaan in hoeverre die handel zich in de toekomst kan ontwikkelen.
De beste methode om betrouwbare inlichtingen te verkrijgen, kwam mij voor te zijn, zelf zaken te doen, voorts zooveel mogelijk informaties bij autoriteiten in te winnen en ten slotte de onmisbare statistieken te raadplegen.
Twee maanden bracht ik in Australië door en bezocht achtereenvolgens: Townsville en Brisbane (Queensland), — Sydney (New South Wales), Melbourne (Victoria), Launceston en Hobart (Tasmania), Adelaide (South Australia), en Fremantle en Perth (Western Australia).
Overal werden mij de meest uitvoerige inlichtingen verschaft, terwijl ik, door de verschillende transacties die ik aanging, een practischen blik in de handelswereld kreeg. Ik durf dan ook veronderstellen, dat achterstaand rapport voor den handel op Java van eenig nut kan zijn en ik twijfel er niet aan, of de export en import naar en van Australië zal in de toekomst sterk toenemen.
Het is voor Java een gelukkig verschijnsel, dat de import van the United Kingdom belangrijk afneemt. Dit is volgens het »Official Yearbook of the Commonwealth of Australasia" hieraan toe te schrijven, dat de andere mogendheden gevolg geven aan alle eischen die Australië voor verschillende artikelen voorschrijft, zoowel wat qualiteit als verpakking e. a. betreft, terwijl aan kleine orders dezelfde attentie wordt gewijd als aan grootere; Engeland echter wijkt niet van zijne gewoonten af, zoodat vele zendingen van Engeland aanleiding tot klachten geven en de handelshuizen in Australië meer en meer geneigd zijn hunne goederen van andere landen te betrekken. Java doe er zijn voordeel mede.
Omdat ik weet, dat lange rapporten niet gelezen worden, ben ik overal zoo kort mogelijk geweest.
Ik hoop hiermede iets te hebben bijgedragen tot den bloei van den Javahandel met het naburige Australië.







DE GEOGRAPHISCHE TOESTAND VAN AUSTRALIË.
Australasia wordt verdeeld in: 1° de vijf staten: New South Wales, Victoria, Queensland, South Australia en Western Australia; 2° het zuidelijk gelegen eiland Tasmania en 5e de eilanden van Nieuw Zeeland.
De vijf vastelandsstaten en Tasmania waren oorspronkelijk afzonderlijke kolonies, totdat zij op 1 Januari 1901 werden vereenigd tot de «Commonwealth of Australasia" (Statenbond). New Zealand bleef buiten de federatie.
Australië is gelegen tusscheu de lengtemeridianen van 113° 9'en 155° 39' terwijl de noordelijke en zuidelijke grenzen zijn, de breedtegraden 10° 41' en 39° 8'. Met Tasmania er bij 43° 39'.
Ten Noorden grenst het aan de Timor- en Arafurazeeën en de Torresstraat, ten Zuiden aan de Zuidzee, ten Oosten aan de Pacific en ten Westen aan de Indische Oceaan.
Met inbegrip van Tasmania heeft de Commonwealth een oppervlakte van 2.974.S81 vierkante Engelsche mijlen. Het vasteland alleen van 2.948.366 vierkante mijlen. Op het vasteland treft men verschillende klimaten aan, daar het zoowel in de gematigde als in de tropische kringen gelegen is.
Australië is ongeveer 23 maal zoo groot als Engeland, Schotland en Ierland te zamen, meer dan 14 maal hel Duitsche rijk, 16 maal Spanje en meer dan 17 maal Zweden. Het is ongeveer drie vierde van heel Europa en nog iets grooter dan de Vereenigde Staten van Noord Amerika.
Die verhoudingen blijken duidelijk bij onderlinge vergelijking der diagrammen in bijlage I van dit rapport.
Hieronder volgt een staatje, aangevende welk gedeelte elke staat afzonderlijk van de totale oppervlakte beslaat. Hierbij zij opgemerkt, dat het Northern Territory thans bij Zuid Australië behoort.
-O _ .
! • —rf ^ 1 P, * «pÖ
c« -2 'B ~ So ® « fl o —
Namen der Staten: ™S 'g a g 2 •"£ g h g
»> R O r"1 M £3 flo
^ O ® ^ £ »S <3
Jz; > Of ^ ^ ü
Oppervlakte in vier-
kante mijlen 310.372 87.884 670.500 380.070 523.620 975.920 26.215 2,974.581
Percentage van de
totale oppervlakte 10.4 3.0 22.75 12.80 17.60 32.80 0.9 100.—



Vanaf Cape York Peninsula in Queensland loopt een bergrug parallel en dicht langs de oostelijke kust door de staten New South Wales en Victoria. In het Zuiden zet deze rug zich in westelijke richting voort tot de grens van Victoria en South Australia. De grootste hoogte treft men in New South Wales aan, waar de Mount Koskusco een hoogte van 7500 voet bereikt. In South Australia treft men nog een noordwaarts loopende bergketen aan, terwijl Western Australia met een legio van bergen bezaaid is.
De drie grootste rivieren aan de oostelijke kust zijn de «Burdekin" uitmondende in de »Upslart Bay" en een oppervlakte van 53.000 vierk. mijl bevloeiende, de »Fitzroy", die bij Keppel Bay in zee valt en een oppervlakte van 55.600 vierk. mijlen bevloeit en de »Hunter" die bij New Caslle uitstort en ongeveer 11.000 vierk. mijlen bevloeit.
De »Murray River" met haar onnoemelijk aantal zijtakken draineert een groot gedeelte van Queensland, het grootste gedeelte van New South Wales en bovendien nog een gedeelte van Victoria en is een van de langste rivieren van de wereld. Zij vorint voor een belangrijk gedeelte de grens tusschen New South Wales en Victoria en valt aan de Zuidkust van South Australia in zee. In goede regentijden is zij bevaarbaar tot 2345 mijlen vanaf de monding.
Aan de noordwestkust monden overigens uit: de Murchison, Gascoyne, Ashburton, Tortescul, Grey en Filzroy terwijl aan de noordkust uitmonden de Victoria, Daly, Gregory, Leichthardt, Cloucurry, Gilbert en Mitchellriver.
De Victoria river kan 90.000 vierkante mijlen bevloeien en men zegt, dat ze over 50 mijlen voor de grootste schepen bevaarbaar is.
De capaciteit van de bevloeiing der bovengenoemde rivieren hangt echter af van den regenval in Australië en daar deze veel te wenschen laat, komen de rivieren slechts zelden tot hun recht.
Daar echter niet alle regenwater door de rivieren wordt weggevoerd, doch een zeer groot gedeelte door den bodem wordt geabsorbeerd, heeft men in Australië veel artesische basins gevormd en boringen verricht. De twee grootste basins zijn de Great Auslralian Basin (ongeveer 569.000 vierk. mijlen) en the Western Australian Basin.
De artesische putten, die jaarlijks in aantal toenemen, zullen veel bijdragen tot den welvaart in het landbouwbedrijf.
THE »C0MM0NWEALTH".
Vanaf 1851 tot 1860 was elke Australische Kolonie een verantwoordelijk



Gouvernement met uitzondering van Western Australia, dat een kroondomein bleef tot 1890.
In 1891 werd door Sir Henry Parker het initiatief genomen tot den Australischen Commonwealth. Na vele interkoloniale conferenties werd op den lst,n Januari 1901 een federaal gouvernement geschapen: een centraal orgaan aan hetwelk de zes verbonden staten, New South Wales, Victoria, Queensland, South Australia en Western Australia en Tasmania, onherroepelijk een gedeelte van hun macht hebben overgedragen.
Deze overdracht is in enkele woorden uil te drukken. Zij bevat alles wat het buitenland raakt en laat aan iederen staat het. beheer over de binnenlandsche aangelegenheden. Het federale Gouvernement heeft bevoegdheid wetten te maken en te beheeren in zake van Koophandel, Scheepvaart en aanverwante zaken, zooals het vaststellen van een uniform douanetarief, terwijl de interkoloniale tarieven zijn afgeschaft.
De staten op zich zelve zijn bevoegd de domeingronden te verkoopen, verhuren of in erfpacht te geven, hunne spoorwegen te exploiteeren, op hun eigen crediet te leenen, leeningen af te lossen en te converteeren.
Hunne parlementen zijn wetgevers in zake Landbouw, Mijnen, Openbare Werken, Scheidsgerecht, Onderwijs en Rechtspraak. Elke staat vaardigt een gelijk aantal leden naar den Senaat af. Deze worden gekozen op dezelfde wijze als de vertegenwoordigers van het volk.
De Gouverneur-Generaal, die de Britsche Regeering vertegenwoordigt en door de Commonwealth wordt betaald, heeft een dubbele functie. Hij is eenerzijds de tusschenpersoon tusschen den Minister van Koloniën in Engeland en de Federale Machthebbenden, anderzijds, als Hoofd van de uitvoerende macht, regelt hij de parlementaire Machine. Deze bevoegdheid brengt geen verantwoording mede, want hij kan geen beslissing nemen dan in rade en met goedvindend advies van den Ministerraad.
De politieke rol van den Gouverneur-Generaal, behoudens het geval van eene Ministrieele crisis, is beperkt tot teekenen van stukken die hem worden voorgelegd. Indien het Ministerie ontslag neemt — wat tijdens mijn verblijf te Melbourne geschiedde, juist drie dagen nadat ik een lang onderhoud met den Premier Deakin had gehad — vordert de gewoonte, dat hij het hoofd van de oppositie oproept en zich niet mengt in diens onderhandelingen over een nieuw kabinet Hij heeft het recht om de ontbinding der Kamers op voorstel van den Premier toe te staan of te weigeren.
Elke staat heeft zijn eigen Kamers en zijn eigen Ministerie en elke staat heeft een Gouverneur. Indien de Britsche Regeering in overleg wil treden



met de Regeering der zelfstandige staten, doet zij dat rechtstreeks met de Prime Ministers der staten.
BEVOLKING.
De bevolking in Australië neemt belangrijk toe. In 1901 bedroeg deze 3.775.801 zielen, terwijl zij op het einde van 1907 4.197.037 zielen bedroeg. Aan het einde van 1800 was de totale bevolking slechts 5217 zielen, terwijl aan het einde van 1900 dit cijfer was gestegen tot 5,765.559. Eene aanmerkelijke toename dus; toch is de bevolking nog zeer gering naar verhouding van de oppervlakte van Australië (vide diagrammen bijlage 1). Momenteel heeft Australië 4.197.057 inwoners. De hoofdsteden der verschillende staten hebben:
Inwoners 550.600 538.000 135.655 180.000 54.000 35.685 3.493.940
Plaatsen Sydney. Mei- Brisbane. Adelaide. Perth. Hobart. Totaal.
bourne.
GEZONDHEIDSTOESTAND.
Volgens de statistiek is Australië, met uitzondering van Nieuw-Zeelaud,
het gezondste oord der wereld. In 1906 stierven in:
Nieuw-Zeeland. 9.5 personen per 1000.
Australië 10.8 » » »
Holland 15.5 » » »
Frankrijk 19.6 » » »
Spanje 25.9 » » "
Rusland 52.1 » » *
REGENVAL.
De gemiddelde jaarlijksche regenval varieert vanaf 5 inches tot 145 inches. Een duidelijk en goed overzicht van den gemiddelden jaarlijkschen regenval in de Commonwealth geeft het als bijlage II hierachter opgenomen kaartje, dat ik in de statistieken aantrof.
GENERALE PRODUCTIE IN AUSTRALIË.
Wat de «Waarde der productie per hoofd" betreft, overtreft Australië elk ander land, terwijl deze waarde in den loop der tijden (en nog steeds) is toegenomen. (Vide onderstaande tabel).



Jaar. 1871. 1881. 1891. 1901. 1906.
Totale waarde in £ 1000.... 46.700 71.116 96.087 114.585 147 043
£ s. d. £ s. d. £ s. d. £ d. £ s. d.
Waarde per inwoner 27.17.2 31.1.3 29.19.9 30.2.6 35.19.10
De opbrengst van de verschillende takken van nijverheid was voor 1906:
Van landbouw £ 25.349.000.
» schapenteelt » 4S.389.000.
» zuivel-, kippen- en bijenteelt. » 13.611.000.
» boschwezen, visscherij » 4.879.000.
» mijnwezen » 26.643.000.
» fabriekswezen ! » 31.172.000.
Totaal £ 147.043.000.
De figuur in bijlage Hl geeft weer een aanschouwelijk beeld hiervan.



DE HANDEL VAN EN NIET AUSTRALIË.
Import. De totale import gedurende 1906 (de statistieken over 1907 waren nog niet verschenen) bedroeg £ 44.744.912, wat overeenkomt, met een
waarde per inwoner van £ 10.19.5.
De volgende tabel, welke ik uit de statistieken haalde, geeft aan de gemiddelde jaarlijksche waarde van den import gedurende de tijdvakken 1887—1891 en 1902—1906 en eveneens den vóór- en achteruitgang.
Yearly Average. Increase
Country. xö87—91. 1902—6. Decrease. *
United Kingdom 24.81^8.787 23.16^3.660 -1.65^5127
British Possessions — 05.592 291.253 195.661
Canada..... 3>090 7 J05 4015
Cape Colony 124.057 603.660 479.603
£e.Ylon 170.100 79.820 — 90.280
{?£••„•••• ;;;;;; 769.699 303.322 -466.377
Hong Kong 745.070 1.148.895 403.825
„a 483.283 104.911 —378.372
Mauritius 10 893 2.429 — 8.464
NeWZUiland 1.826.537 2.479.298 652.761
Other British Possessions 22.605 136.443 lU.üóa
Total British Possessions 4.389.783 5.403.781 1.013.998
Total British Countries 29.208.570 28.567.441 641.129
F°reArngSinerRep7hlic jg ffig IS
;;;;; 360.000 465.330 105.330
Germany.V.'.'.'.'.'.'.'.'. 1.286.054 2.703.806 1.417.752
Ilawaiian Islands, New Britain, New Caledonia, , ,nor|,
New Hebrides, ..d So„,h Se. Uud. 1<M62 J40-M
39.787 380.388 340.601
JaPan 424.173 510.689 86.516
iaV.l' 19.940 101.531 81.591
Noi^'y andwen.::::::::::::: 522.102 373.274 -igjgs
Other Foreign Countries ■ 49.669 233178
Total Foreign Countries 6173.411 11.152.540 4.979.129
Tolal 35.381.981 39.719.981 4.338.000



Men ziet hieruit dat de import van de United Kingdom met 6.66 procent is verminderd, die van de Britscke Koloniën met 25.10 procent vermeerderd en van de overige landen met 80.65 procent is vermeerderd.
De import van Java heeft gedurende het tijdvak 1902—06 ongeveer 25 procent meer bedragen dan van 1887 tot 1891. Een belangrijke toename van den Java-import valt dus waar te nemen.
Het feit echter, dat voor vele artikelen uit the United Kingdom de invoerrechten preferent zijn, maakt het voor Java dikwijls zeer moeilijk die artikelen tegen concurreerende prijzen aan de markt te brengen. Bovendien bestaan groote beschermende rechten op goederen, die in Australië geproduceerd worden. En al is dit nu, van het standpunt van. de Australische Regeering beschouwd, zeer rationeel te noemen, het neemt niet weg, dat dit den handel van Java in sommige artikelen bijna onmogelijk maakt.
Het gaat niet aan om hier een volledigen staat te geven van de invoerrechten die geheven worden. Ik verwijs daarom naar het »Custom tariff 1908" welk tarief in Juli 1908 is verschenen en op aanvraag verkrijgbaar is bij het Dept of Trade and Customs te Melbourne. (Een exemplaar droeg ik aan den President v/d Kamer van Koophandel te Soerabaja af; een ander ligt ter inzage bij de Directie der K. P. M.).
In de korte tijdsruimte die mij beschikbaar was, was het niet mogelijk om den handel in alle artikelen te bestudeeren. Ik heb me daarom bepaald tot de voornaamste artikelen die Java kan exporteeren t. w.: suiker, rijst, kapok, thee, koilie, hout, mais, olie, veevoer, klappers, vezel, jutte en vruchten.
Den bestaanden handel in bovengenoemde artikelen zal ik successievelijk bespreken.
Suiker. Queensland is het suikerland van Australië. Wel is waar treft men in New South Wales ook suikerondernemingen aan, doch niet in die hoeveelheden als in Queensland.
In 1906 bedroeg de beplante oppervlakte met suikerriet in Australië 155.885 acres met een productie van 1.950.540 ton riet. De rietproductie in Australië is zeer gering te noemen vergeleken bij die op Java. Naar men mij op Java mededeelde, moest men in Australië een rietsoort aantrelfen, gelijkende op Cheribonriet, die een enorme productie zou geven. De moeite, die ik deed om deze soort op te sporen, bleef onbeloond. Gegeven bovengenoemde cijfers, moet ik het bestaan van die rietsoort sterk in twijfel trekken. Het feit dat de Australische rietplanter zoo'n kleine productie maakt, is m. i. te wijten aan: le onvoldoende verzorging van den bodem, 2° de niet stelselmatige



bevloeiing, 5e het laten opgroeien van niet alleen tweede, maar zelfs derde en vierde snit.
Ofschoon de suikerproductie van Queensland en New South Wales belangrijk is, is zij toch niet voldoende om heel Australië te voorzien. Het gevolg is dat men suiker importeert van Mauritius, Fiji en Java. Java heeft verreweg het leeuwenaandeel in dezen import. Over 1906 bedroeg de import van Java alleen £ 359.858, terwijl de totale import bedroeg £ 439.916. Tegenover den import- bestaat er in Australië ook een exporthandel in suiker. Men verscheept nl. veel suiker naar Zuid-Afrika. In 1906 bedroeg de export van suiker £ 140.466, zoodat er een netto import was van £ 299.450. De voor export bestemde suiker wordt in Australië geraffineerd en daarna naar Afrika gezonden. Voor de ongeraffineerde suiker behoeft men geen invoerrechten te betalen, terwijl de uitvoer van geraffineerde vrij is, zoodat men daardoor op handige wijze de Javasuiker onder den naam van Australiësuiker tegen concurreerende prijzen op de Zuid-Afrikaansche markt bieugt.
Voor zoover ik heb kunnen nagaan, beslaat er tot nu toe geen import van Java witte suiker. Nu rijst de vraag of de mogelijkheid van dien handel is uitgesloten al dan niet. Ter beantwoording van die vraag diene het volgende:
In 1901 werd »The Pasific Island Labourbill" aangenomen en daarbij het uitsluitend gebruik van blanken arbeid voorgeschreven.
Het spreekt van zelf, dat de suikerplanters, die nagenoeg uitsluitend met inboorlingen werkten, daarmede zeer gedupeerd werden. Ter voorkoming van den ondergang van deze industrie, gaf de Commonwealth £ 2.— voor eiken ton suiker »grown exclusively by white labour". Deze premie zou worden opgeheven wanneer de kanaken verwijderd zouden zijn. Doch het springt in het oog, dat de verwijdering der kanaken geen verandering brengt iii de loonen van den «white labour". Het gevolg is dan ook geweest dat die premie nog bestaat en de eerstvolgende jaren wel zal blijven bestaan. En het zou me niets verwonderen wanneer zij zal worden verhoogd. Nu reeds is gebleken dat het noordelijk gedeelte van Queensland een te tropisch klimaat heeft voor den «white labour". Het gevolg zal zijn dat de plantages in dat gedeelte zullen worden verlaten. Indien dat gebeurt, zal grootere import noodzakelijk worden. Opdat de zuidelijke en westelijke staten hunne suiker van Australië zelf (Queensland) zouden betrekken, zijn de invoerrechten op suiker zeer hoog gesteld en gebracht op £ 6.— per ton. In weerwil van die hooge rechten, is me gebleken dat Java toch zeer goed witte suiker naar South- en Western Australia kan exporteeren. (Havens Adelaide en Fremantle). J ijdens mijn verblijf aldaar stond de Queensland suiker c. i. f. Fremantle genoteerd op £ 22.



en £ 25.— per ton. l)e vracht van Java naar Fremantle bedraagt £ 1.— de invoerrechten £ 6.—. De verdere berekening laat ik gaarne aan H.H. exporteurs over. Zoo men ziet heeft de exporthandel van witte suiker voor Java een toekomst, terwijl die van ongeraffineerde jaarlijks zal toenemen.
Rijst. Van rijst had ik verschillende kwaliteiten medegenomen, doch al spoedig bleek me, dat voor gepelde rijst in Australië nagenoeg geen markt is. In Brisbane, Sydney en Melbourne heeft men een legio van rijstpelmolens. Ter bescherming van deze industrie heft de Commonwealth op gepelde rijst een invoerrecht van 6 shilling per cental en op ongepelde van 5/6 per cental. Er bestaat reeds een vrij groote handel in dit artikel van Java. De gewilde rijst is de z. g. «Monkeij" rijst. De handel in dit artikel is echter zeer moeilijk, daar het niet moeilijk valt, hij daling van de markt, eene zending af te keuren. Ik vond den handel te Sydney en Melbourne in deze rijstsoort zeer levendig.
Ilijsthandelaren, die nog geene zaken met Australië deden, geef ik in overweging aldaar connecties aan te knoopen. Voor goede adressen kan men het Extra bijvoegsel van de Javasche Courant 1/9-1908 N°. 70 raadplegen. Een reis naar Australië zal zich dubbel betalen.
Kapok. Australië heeft veel kapok noodig. Nagenoeg alle ingevoerde kapok is afkomstig van Java. Als de meest gewilde en best hekend staande, wordt Semarangkapok het meest geimporteerd.
De Semarang-kapok heeft long slapie, terwijl de Soerabaja meer short staple heeft. Men maakt in Australië overal (ik bedoel de groothandelaren) een prijsverschil van one farthing per pond. Wil men rechtstreeks aan verbruikers verkoopen, dan kan men zeer hooge prijzen bedingen. Ik geloof echter, dat het niet op den weg ligt van den Java-handel om daarin voordeel te zoeken. De fmancieele voordeelen daaraan verbonden, wegen m. i. niet op tegen de moeilijkheden, die de detailhandel meebrengt, om te zwijgen van de onaangenaamheden die men dikwijls bij de afrekening ondervindt. De opening van de nieuwe Pakelvaartlijn, die zeer lage vrachten noteert (7/6 per 40 cft.) zal er veel toe bijdragen om den kapokhandel geheel in handen van Javahuizen te brengen. Thans moet deze handel gedeeld worden met Burns Philp te Sydney, die zijne agenten op Java heeft en een eigen stoomvaartverbinding met Java onderhoudt.
Thee. Zooals uit de statistieken blijkt, wordt in Australië veel thee ingevoerd (in 1906 voor een waarde van £ 881.520). Tot nu toe nam Java slechts voor een zeer klein gedeelte deel aan dezen handel.



De voornaamste import had tot nu toe plaats van Ceylon èn Brilsch Indië. De invoerrechten op thee zijn, bij verpakkingen niet kleiner dan 20 .pond, vrij. Wat belet dus Java om zijn thee op de Australiëmarkt te brengen instede van op de Londenmarkt. Het is de quaestie om met Ceylon te concurreeren, en dat kan Java.
Ik had van verschillende ondernemingen monsters mede gekregen en plein pouvoir om transacties af te sluiten. Er is me gebleken dat op thee, verpakt in pakken van minder gewicht dan 20 pond, een duty wordt geheven van a'/jd. per pond, zoodat van export in kleine pakjes geen sprake kan zijn. Voorts kan men de heel goede soorten niet uitvoeren omdat men dan niet met Ceylon kan concurreeren.
De Heer Bosscha, Hoofdadministrateur der onderneming Malabar op Java, die eveneens in Australië verbleef, deelde mij zijne bevinding omtrent den theehandel mede. Daar men zeer zeker niemand beter tot oordeelen bevoegd mag rekenen dan den Heer Bosscha, laat ik hier onveranderd zijne mededeeling volgen :
»De theehandel is ongeveer over heel Australië hetzelfde. De wijze waarop op het oogenblik de theehandel gedreven wordt met Ceylon en Britsch-Indië, komt in hoofdzaak hierop neer, dat alle voorname firma's hunne agenten hebben in Colombo en Calcutta, waar ze orders geven lot opkoopingen op de aldaar geregeld plaals hebbende veilingen. De thee die daar gekocht wordt, wordt onmiddellijk verscheept, zoodat men op een dag nauwkeurig weet, wanneer zij zal arriveeren, wat van groot belang is, daar thee in het Australische klimaat niet lang bewaard kan worden.
Van verschillende kanten moest ik daarom bezwaren vernemen omtrent den zeer onregelmatigen aanvoer van Java-thee, die voor een gedeelte aan de planters zelf en voor een gedeelte aan de ongeregelde scheepvaartverbinding is te wijten. Wat het eerste betreft, zoo zal door mij dit bezwaar aan de Javatheeplanters worden overgebracht. Wat het tweede betreft, hierin is wel reeds eenige verbetering gekomen door de opening van de nieuwe paketvaartlijn naar Oost-Australië, doch het feit dat de Paketbooten slechts om de vijf weken varen, terwijl andere stoomers die Java aandoen op ongeregelde tijden varen, heft dit bezwaar niet geheel op. Een voordeel voor de Java-thee is echter dat zij langer kan bewaard worden dan Ceylon en Brilsch-Indische thee, en het zou me niets verwonderen, dat wetenschappelijke onderzoekingen op dit gebied nog veel kunnen doen om een theesoort te bereiden die langer in het Australische klimaat bewaard kan blijven, temeer, daar ik de factoren die van invloed kunnen zijn reeds op het spoor meen te zijn. Met behulp van het theeproefstation, hoop ik tot een resultaat te kunnen komen.



De directe inkoop van thee te Colombo en Calcutta maakt dat de en gros theeprijzen in Australië niet hooger zijn dan die. te Londen, zoodat Java, indien het wil concurreeren, zeer scherp met zijn prijzen zal moeten zijn. De reden waarom tot nu toe nog niet veel Java-thee in Australië verkocht is, ligt alleen in de omstandigheid dat de Java-planters te hooge prijzen vragen die meestal op een exlra verdienste van omstreeks drie centen uitkomen. Wordt deze marge kleiner genomen, bijv. één cent, dan zal de import van Java-thee in Australië belangrijk toenemen. Bij de meeste Iheehandelaren, werden in mijne tegenwoordigheid de monsters van Malabarlhce en ook van verschillende Java-ondernemingen geproefd. Over het algemeen was het oordeel daarover zeer gunstig, met uitzondering van de thee van enkele der laaggelegen theelanden.
Wat kwaliteit betreft, zal Java-thee dus gerust den strijd tegen Ceylonthee kunnen aanbinden.
De vracht van Java naar Londen of Amsterdam bedraagt 47 shilling per 50 cft., terwijl die van Java naar de Australische havens bedraagt 25 shilling per 50 cft."
Zooals ik zeide zijn er geen invoerrechten op thee voor Australië. NieuwZeeland echter heft een recht van 2 pence per pond voor »not english grown tea", zoodat aan export naar New-Zealand niet gedacht behoeft te worden.
Koffie. Ook van dit artikel had ik verschillende monsters bij me. Daar men in Australië vele koffiebranderijen heeft, wordt op gebrande koffie een duty van 6d. en op ongebrande slechts 5d. per pond geheven. Van import in Australië van gebrande koffie is dus geen sprake. In 1901 had men in Queensland een totaal beplante oppervlakte met koffie van 547 acres. Sinds dien is dit gereduceerd tot 256 acres. De productie in Australië is dus niet noemenswaard. Tot nu toe exporteert Java naar Australië ongeveer een vijfde gedeelte van den totalen import aldaar. De meeste firma's willen den invoer van Java gaarne bevorderen en vroegen mij monsters te zenden van ongebrande, meer inferieure kwaliteiten. Ik beloofde hun de Java-ondernemingen hiermede in kennis te stellen, wat ik hierbij doe, terwijl ik voor de adressen van handelshuizen verwijs naar meergenoemd bijvoegsel van de Javasche Courant 1/9-08 N°. 70. Desgewenécht ben ik gaarne bereid zeer solide firma's aan te wijzen, iets wat ik echter in dit rapport moeilijk kan doen.
Hout. Daar Australië rijk aan bosschen is, is de invoer van hout niet bijzonder groot te noemen. De totale invoer over 1906 bedroeg voor een



waarde van £ 953.572, terwijl de totale uitvoer bedroeg £ 979.530 d. w. z. alleen wat het onbewerkte hout betreft.
Bunnah, Britsch-Indië en the Strails exporteeren sinds eenige jaren Teakhout naar Australië. Voorts worden er vele zachte houtsoorten van Amerika, Zweden en Noorwegen geimporteerd.
De verbruikers van Teakhout in Australië zijn de fabrikanten van Spoorwegmalerieel en de werven ten behoeve van scheepsreparaties. Voor woningbouw en meubelmakerij behoeft Australië geen hout te importeeren, daar men — vooral in Queensland — de mooiste houtsoorten in het land zelf aantreft, die in alle opzichten kunnen wedijveren tegen ons Java-teak. Van de meeste houtsoorten neemt de productie in Queensland toe, zoodat eerder achteruitgang dan vooruitgang van den export van Java-teak naar Queensland zal plaats hebben. Alleen de productie van cederhout vermindert. Volgens ingewonnen informaties bij de betrokken autoriteiten, bleek me, dat de houtzagerijen (welke het laatste jaar met 15 vermeerderden) in Queensland alleen, in 1906, 82.801.846 sup. feet houl (12 superficial feet = 1 cubic feel) verwerkten. Daar waar zóóveel hout in den staat zelve wordt omgezet, en deze industrie tot een van de voornaamste kan worden gerekend, lijdt het geen twijfel, dat de handelaren liefst zoo weinig mogelijk teak zien geimporteerd.
Wil men tot zaken komen, dan is het noodig zich in rechtstreeksche verbinding te stellen met de verbruikers. Zooals ik echter zeide, zijn mijne verwachtingen omtrent export naar Queensland zeer gering. Het meerendeel van het Queenslandhout laat zich gemakkelijk bewerken en is zeer geschikt voor meubelmakers. De nuances die men in deze houtsoorten vindt, zijn oneindig veel mooier dan van teak en bij mij rijst de ernstige vraag, of het niet wenschelijk zou zijn van uit Queensland naar Java te exporteeren. Voor meubelmakers zou dit zeer zeker een loonende zaak zijn. Voor dezen export kan men zich in verbinding stellen met de firma's, aangegeven in meergenoemd bijvoegsel van de Javasche Courant. Al is nu de import van teak in Queensland niet groot, het feit dat Bunnah en Britsch-Indië jaarlijks voor een waarde van ongeveer £ 12.000.— importeeren in Australië wijst er op, dat de andere stalen wel degelijk belangrijke hoeveelheden teak gebruiken en moet overwogen worden, in hoeverre Java met Britsch-Indië kan concurreeren.
Uit een onderhoud dat ik met den Prime Minister en dien van Landbouw te Sydney (N. S. W.) had, bleek, dat men zich bezorgd maakt over de houtvoorraden in New South Wales. Er is thans een commissie benoemd, die tot taak heeft een onderzoek naar den toestand der bosschen in te stellen. Blijkt daaruit, dat werkelijk de voorraden binnen afzienbaren tijd zoodanig zullen



zijn geslonken, dat grootere import noodzakelijk zou worden, dan zullen onmiddellijk maatregelen getroffen worden om den verderen export uit N. S. W. tegen te gaan. Momenteel exporteert N. S. W. hoofdzakelijk naar China en Duitschland. Vermoedelijk zal de import van Java-teak in New South Wales spoedig toenemen.
Daar 'Australië voornamelijk rijk is aan hard hout en er behoefte bestaat aan sar.ht hout, dat men nu van Zweden, Noorwegen, Amerika en NieuwZeeland betrekt, zal er tusschen Nederlandsch-Indië en Australië een enorme handel in dit artikel ontstaan, zoodra het Gouvernement er toe zal overgaan hare uitgestrekte bosschen op de Buitenbezittingen te exploiteeren.
Mais en Veevoer. Daar beide artikelen in Australië als veevoeder worden gebruikt, laten ze zich tegelijk bespreken. Australië heeft een totale maisaanplant van gemiddeld 500.000 acres.
Daar het slagen van de oogsten dikwijls geheel afhankelijk is van regen, heerscht er in droge tijden niet zelden groot gebrek aan dit artikel. Tijdens mijn verblijf te Sydnev was er gebrek in Brisbane aan mais en kon ik tegen zeer hooge prijzen afsluiten. De export van Java van veevoer in het algemeen is geheel afhankelijk van de droge tijden. Wel wordt er geregeld veevoer gebruikt, doch in de gemiddelde behoefte kunnen de talrijke zeepfabrieken die men te Sydney en Melbourne aantreft voorzien Deze fabrieken brengen de klapper-oliekoeken als veevoer in den handel. Ter bescherming van dezen handel heft de Commonwealth een duty van £ 1. 2s 5d per ton geïmporteerde oliekoeken.
Genoemde fabrieken hebben enorme capaciteiten, zóó groot zelfs, dat men dikwijls de koeken exporteert naar Duitschland. Zooals ik echter zeide zou men in zeer droge lijden veevoer kunnen importeeren, en dan kan men ook hooge prijzen bedingen.
Voor West-Australië, dat zijn veekoeken van de Oostelijke staten moet betrekken, is directe import van Java niet uitgesloten, mils de Paketvaart ook een lijn naar dat deel van Australië zal openen, welk plan wordt overwogen.
Olie. Zooals uit het vorenstaande blijkt, wordt de klapperolie in Australië zelf gefabriceerd, zoodat van invoer van dat artikel geen sprake kan zijn.
Castorolie. Hierop wordt een invoerrecht geheven van 6d. per gallon, d. i. ongeveer f 1.20 per blik van 18 liter. In 1906 werd voor een waarde



van ruim £ 45000.— van deze olie van Britsch-Indië ingevoerd. Ik had vele monsters van deze olie meegenomen, ten einde transacties aan te gaan, doch Calcutta noteerde 6d. per gallon lager dan wij op Java. Weliswaar is de Java-olie oneindig veel mooier dan de Calcutta, doch op helder- en zuiverheid wordt minder gelet dan wel op den prijs, daar de olie toch voor geen ander doeleinde gebruikt wordt dan voor smeerolie. Een handel van Java in dit artikel lijkt me hoogst moeilijk, tenzij de djarakpilten zeer laag genoteerd staan en men de boengkil tegen goede prijzen aan de markt kan brengen, wat meestal niet het geval is.
Katjangolie. (Bekend onder den naam van Peanutoil). Deze olie kon ik zeer laag aanbieden, daar de markt op Java uiterst laag was Ik was in slaat ad 2 shilling per gallon c. i. f. Australische havens te noteeren, doch kwam tot de verrassende ontdekking, dat de invoerrechten eveneens 2 shilling per gallon bedroegen. Katjangolie wordt in Australië bij het vaststellen van de duty gelijkgesteld met olijfolie, en daar men in A. zelf deze olie fabriceert, moet op den import een hooge duty geheven worden. Een en ander neemt niet weg, dat men van tijd tot tijd toch wel kleine hoeveelheden kan plaatsen. Naar men mij mededeelde, wordt de katjangolie gebruikt voor menging met olijfolie en dan als slaolie aan de markt gebracht. Dat de import zeer onbelangrijk is, bewijst dat in de statistieken niet van deze olie gesproken woidt.
Katoenzaadolie. Hiervoor is een betere markt. De totale import in 1906 bedroeg ruim £ 4000.—. De invoerrechten bedragen ook 2 shilling. Voor zoover mij bekend, is de productie van katoenzaadolie op Java echter zeer gering, wat ook al weer te wijten is aan de omstandigheid, dat de oliekoeken een te gering stikstofgehalte hebben om op voordeelige wijze van de hand te zetten.
Copra, etc. Voor de zeepfabrikatie worden enorme quantiteiten copra gebruikt. De import in Australië bedroeg in 1906 £ 175.529. . lot nu toe wordt de copra van de Zuidzee-eilanden betrokken. Sommige fabrieken te Sydney hebben hare eigen aanplantingen, doch erkennen dat haar dit eer nadan voordeel oplevert. Daar waar Java zeer goedkoope arbeidskrachten heeft en de vrachten van kopra met de Paketvaart slechts 50 shilling per 20 cvvt. bedragen (welke noteering zoo noodig verlaagd wordt zoodra blijkt dal daardoor transacties mogelijk worden), is het buiten twijfel, dat Java en Celebes dezen handel zouden kunnen entameeren.



Cocosnoten. Verpakt in zakken van 6 dozijn, worden deze noten in Australië ten behoeve van banketbakkers geimporteerd. In elke havenplaats van Australië, zoowel in de Westelijke als in de Oostelijke, bestaat deze import. Tot nu toe exporteerde Java bijna niets in dat artikel, de grootste import bestond van Ceylon. De prijzen die per stuk betaald worden bedragen van 5 tot 71/1 cent, dus voor Java zeer goed loonend. De invoerrechten zijn nihil.
Vezel. Naar vezel, zoowel lange als korte, was heel veel vraag en men legde goede prijzen aan. Voor den aanmaak van de enorme quantiteiten zakken ten behoeve van het woltransport, importeert Australië reusachtige hoeveelheden lange en korte vezel.
Een vezelmonster, dat ik van een der nieuwe ondernemingen op Java had meegekregen, trok zeer de aandacht, vooral in Sydney. Ik kon echter niet afsluiten omdat ik daartoe geen machtiging had. Herhaaldelijk werd mij de vraag gesteld, waarom wij de klappervezel niet exporteerden. Enorme quantiteiten worden ingevoerd van Calcutta. Men behoeft dus de klappervezel niet meer als waardeloos weg te smijten zooals tot nu toe met een kleine uitzondering geschiedde. Australië geeft een goede en voordeelige markt voor dit artikel.
Vruchten. In Australië groeien vele en verschillende soorten vruchten als: kersen, appelen, abrikozen, peren, terwijl men de tropische vruchtenteelt aantreft in Noord Queensland. Daar groeien o. a. de pineapple en de pisang. De Australiërs houden zeer veel van vruchten, vooral van bananen. Daar deze laatste soort echter alléén in Queensland groeit, moet ze vandaar naar de overige stalen worden geëxporteerd. De Queensland pisang ziet er pauvre uit, en ook zijn de voorraden niet van dien aard, dat heel Australië daaruit voorzien kan venten, 't Gevolg is dat jaarlijks voor een waarde van £ 5S000 tot £ 40.000 pisang wordt geimporteerd van Fiji.
Een prachthandel voor Java. De Javapisang heeft een veel aangenamer smaak en is bovendien veel grooter dan die van Fiji. De Paketbooten zijn voor het vervoer van vruchten uitstekend ingericht, zoodat alles meewerkt om dezen handel te entameeren. Op verzoek van vele firma's in de verschillende staten zal ik eenige tonnen pisangs en andere vruchten zenden en hoop ik daarmede dezen handel te hebben ingeleid.
Export. Gedurende 1906 bedroeg de waarde van den export van Australië £ 69.737.763 dat is per inwoner £ 17 ls. 5d.



Naar verhouding van de bevolking heeft Australië, uitgezonderd New Zealand, verreweg den grootsten export van de wereld, wat uit onderstaand tafeltje blijkt.
Export per inwoner.
£ s. d.
Japan 0 14 2
Portugal 1 6 5
Spanje 2 0 1
Italië ^ 1 8
U. S. A 4 9 10
Noorwegen 4 11 1
Duitschland 4 14 4
Frankrijk 5 4 1
Canada 8 11 10
United Kingdom. 8 12 0
Zwitserland 11 13 1
Arg. Republiek.. 12 12 11
België 15 4 7
Commonwealth.. 16 4 7
New-Zealand.... 19 18 5
Onderstaande staat geeft aan de gemiddelde jaarlijksche exportwaarde naar verschillende landen gedurende de perioden 1887—1891 en 1902—1906 benevens den voor- en achteruitgang (overgenomen uit statist:).
Yearly Average. Increase
— QJ»
Country" 1887—91. 1902—6. Decrease. *
United Kingdom 22.01.741 25.4e1.689 i.ém_
British Possessions — 172.757 172.254
Canada.. 84.786 2.116.733 2.031.947
Cape Colony 87>404 4.249.831 4.162.427
£?.ylon 105 267 246.671 141.404
HJI' " Kn'nV 415.885 579.829 163.944
Hong Kong 735 701 3.336.387 2.600.686
'"dia: 105 764 52.075 —53.689
Mauritius 81.498 1.062.293 980.795
JJatalp-. 12.677 46.744 34.067
New Guinea. m m i.725.234 976.790
New Zealand 107.523 209.612 102.089
Straits Settlements ~ iic\ 77 Q61 71191
Other British Possessions 6J7U 11
Total British Possessions 2.492.222 13.876.127 11.383.905
Total British Countries 24.495.963 39.337.816 14.841.853



Yearly Average. Increase
Country. or
1887—91. 1902—6. Decrease.
Foreign Countries —
Argentine Repuhlic — 30.485 30.485
Belgium 1.341.908 2.695.512 1.353.604
Chile and Peru 116.931 473.649 356.718
China 43.884 242.580 198.696
France 663.672 4.190.591 3.526.919
Germany 559.697 3.406.633 2,846.936
Ilawaiian Islands, New Britain, New Caledonia,
New Hebrides and South Sea Islands 275.892 350.796 74.904
Ita'.v 16.136 156.913 140.777
Japan 8.950 580 670 571.720
Java 57.921 157.559 99.638
Netherlands, 18.013 226.958 208.945
Norway and Sweden 10 3.929 3.919
Philippine Islands 117.471 331.047 213.576
Spain 10.692 61.300 50.608
United States ol' America 1.642.587 2.591.428 948.841
Other Foreign Countries 77.826 408.116 330.290
Total Foreign Countries 4.951.590 15.908.166 10.956.576
Total 29.447.553 55.245.982 25.798.429
Zooals men ziet neemt de Exporthandel enorm toe. De export bedroeg in 1906 £ 24.992.8S1.— meer dan de import, terwijl in 1886 (twintig jaar geleden) de import £ 12.478.560.— meer bedroeg dan de export. De voornaamste artikelen, die naar Java worden geëxponeerd tot nu toe zijn: meel, boler, appelen en kolen. De export naar Java is gedurende de laatste jaren belangrijk toegenomen en de nieuwe stoomvaartverbinding zal er veel toe bijdragen dezen handel te doen toenemen. Vooral een nieuwe verbinding naar YVest-Australië zou den export van dien staat belangrijk doen worden.
Vee. Import van slachtvee zal door den achteruitgang en verlies in gewicht doorgaans een slechte transactie blijken, doch voor vergrooting en verbetering van den veestapel op Java, zal het vee van Queensland en YVestAustralië (Kimberley) zeer geschikt blijken, daar het reeds geacclimatiseerd en groot gebracht is in een tropisch klimaat.
Ham en Bacon. Wordt in de beste qualiteiten in Australië aangetroffen en zal wegens den lagen inkoopprijs en de lage vracht met voordeel in Indiü geimporteerd kunnen worden.
Biscuits. De groote fabriek van Swallow and Ariel te Melbourne begint reeds in Indië bekend te worden, en wegens de goede qualiteit en lagen prijs



zal het niet lang duren, of de Europeesche import zal een groot gedeelte aan Australië, het meelland bij uitnemendheid, moeten afstaan.
Jams. Vruchten in blik. Het ligt voor de hand, dat.in New South Wales, Victoria en Tasmania, de vruchtenlanden van Australië, de vervaardiging van Jams en vruchten in blik krachtig wordt ter hand genomen, en deze zullen concurreeren op Java met de aldaar in den handel gebrachte Europeesche artikelen.
Wijn. Dit artikel wordt vervaardigd in New South Wales, Victoria en South Auslralia. Die van South Australia is ongetwijfeld de beste, en ofschoon de fijnere wijnsoorten niet vergeleken kunnen worden met die, welke wij van Europa betrekken, zoo kan de gewone Medoc (Claret) de vergelijking zeer goed doorslaan en zal door velen verkozen worden boven den Bordeaux wijn.
Leder en lederwerken. De lage prijzen die ik in Australië overal in de groote sleden genoteerd zag voor pri i a, prima lederen kollers en tasschen en zadelwerken, heeft bij mij de vraag doen rijzen of ook op dit gebied voor importeurs nog niet een groot veld braak ligt.



SCHEEPVAART.
De volgende scheepvaartverbindingen beslaan tusschen Australië en Nederlaudsch-Indië.
Koninklijke Paketvaart-Maatschappij. illoyal Dutch Paeket Company). 5 wekelijksche dienst van Java havens via Jialikpnpan, Makassar, Aniboina, Banda en Dobo naar Thursday Island, Queenslandhavens, Sydney en Melbourne.
SS. Van Spilbergen en Le Maire.
Overwogen wordt van Adelaide en Fmnantle een maanddienst te openen naar Java en Singapore.
Deutsch Australische DampfschifF Geselschaft. Iedere drie weken een dienst van vrachtstoomers van Adelaide via Kaap Leeuwin naar Batavia, Semarang, Soerabaja, Singapore, Penang terug naar Europa.
Iedere 4 weken een dienst van vrachtstoomers van Melbourne, Sydney en Townsville naar Makassar, Soerabaja, Tjilatjap, Padang naar Europa terug.
Currie Line of Steamers. 5 wekelijksche dienst van Sydney en Melbourne via Kaap Leeuwin naar Java en Singapore.
SS. Euriales en Darius.
Burns Philp & Co. Maanddienst van Sydney langs Queenslandhavens via Torresstraat, Port Darwin naar Java en Singapore.
SS. Airlie en Guthrie.
West Australian SS. Cy en ^Ocean Cy. Veertiendaagsche dienst van Fremantle langs de havens der Westkust van W. Australië via Soerabaja naar Singapore. Deze schepen loopen dikwijls ook te Boeleleng aan.
SS. Charon, Minilaya, Paroo, Sultan.
Australian en Eastern SS. Cy. Maanddienst van Melbourne en Sydney via Torresstraat, Port Darwin. Timor Koepang naar Manilla, Hongkong en Shanghai.
SS. Eastern, Empire en Mineveh.



(De schepen der laatstgenoemde vier Maatschappijen zijn alle vracht- en passagiersschepen, zoo ook die van de Kon. Paketvaart).
New Zealand Union SS. Cy. Driemaandelijksche dienst met haar SS. Aparima van Calcutta via Rangoon, Singapore en Semarang naar Thursday Island, Queenslandhavens en New Zealand.



IMMIGRATIE.
Zooals uit het vorenstaande is gebleken, is Australië nog zeer' schaars bevolkt (zie bevolking). Uitgestrekte velden wachten op ontginning. Een prachtig arbeidsveld voor den Hollandschen boer. Immers hoeveel boerenzoons van welgestelde ouders, die in Holland na verdeeling der ouderlijke bezittingen zich niet meer kunnen bewegen zooals ze dat gewoon waren, vindt men niet in Holland, die met hun klein kapitaaltje emigreeren naar U. S. Amerika om daar hun fortuin te zoeken. En hoe vaak is niet gebleken dat zij na eenige jaren met een reuzensucces huiswaarts keerden?
Daar, waar Amerika langzamerhand meer en meer bevolkt wordt en Australië thans is, wat Amerika vóór dertig of veertig jaren was, kan ik niet nalaten bedoelden boerenjongens, die met emigratieplannen rondloopen, Australië warm aan te bevelen.
Te Sydney toevende, heb ik lange onderhouden gehad met Dr. Arthdr, President of League en Membre of the Parliament, over evenlueele emigratie van Hollandsche boeren. ZEd. had een artikel geplaatst in de Hollandsche en Indische bladen en ontving juist tijdens mijn verblijf in Sydney ongeveer 150 brieven van jongelui uit Indië. Onmiddellijk 11a het lezen van die brieven heb ik een waarschuwend artikel geplaatst in de Indische bladen ten einde nog tijdig te voorkomen, dat bedoelde briefschrijvers zich teleurgesteld zouden vinden bij hunne komst in Australië. De redenen zette ik in genoemd artikel uiteen.
Voor den Hollandschen boer is Australië absoluut goed. Alle gegevens omtrent emigratie en »Settlements on the land" staan mij ten dienste en ben ik ten allen tijde bereid ernstige candidaten voor te lichten. Men houde echter in het oog, dat in een nieuw land altijd ontzettend hard gewerkt moet worden en in den beginne dikwijls in gelijke mate moet worden geleden.
Uit het diagram in bijlage IV ziet men wat een klein gedeelte van de totale oppervlakte is geoccupeerd.
Uit al het voorgaande zal men zich, naar ik hoop, een algemeen begrip hebben kunnen vormen van het werelddeel Australië en den handel daarmede.



De algemeene indruk, dien ik kreeg, is zeer gunstig te noemen. Het volk is zeer vooruitstrevend, getuige de tot groote ontwikkeling gekomen jonge steden als Brisbane, Sydney, Melbourne, Adelaide en Perth.
Men staat perplex over de groote doelmatige havens en pieren die men in Australië aantreft. Sydney bad een enorme natuurlijke haven, doch men heeft de millioenen niet gespaard om haar te normaliseeren en haar tot de grootste, schoonste en meest doelmatige haven van de wereld te maken. De havens te Brisbane, Melbourne zijn reuzenhavens. De betrekkelijk kleine plaatsen als Adelaide en Fremantle, kunnen bogen op een enorm grooten aanlegsteiger met dubbel spoor.
Een plaats als Carnarvon aan de Westkust, die ongeveer 100 (een honderd) zielen telt, doch die door haar groot achterland een toekomst verwacht, heeft een pier, die 1800 meter in zee steekt en ongeveer £ 50.000.— heeft gekost. Ziet, dat pleit voor de energie van het volk. Men is niet bang om zich in schulden te steken, wanneer de toekomst, van het land daarbij gebaat kan zijn. De nationale schuld in Western Australia bedraagt £ 60.— per inwoner, die van de geheele Commonwealth £ 26.— Nederland £ 10.— en Nederlandsch-Indië nihil.
Australië zal met reuzenschreden vooruit blijven gaan en die over twintig jaar zal terugkeeren naar dal schoone werelddeel, zal verwonderd staan over de grootsche daden, die het volk verrichtte.



UNITED. KINCiD. 121.390
FRANKR. 207.054
E. INDIE. 1.766.517
U. STATES 2.970.230
COMMONW. 2.974.581
EUROPA. 3.859.346
(Alles uitgedrukt in vierk. mijlen).
43.659.000
Wat de bevolking van Australië betreft, deze is uiterst gering naar verhouding van de oppervlakte. Het duidelijkst beeld geven weer de volgende diagrammen.
E. INDIE.
FRANKR.
UNITED. S. AMER.
39.260.000
294.361.000
84.154.000
COMMONW.
O
4.197.022
(De cijfers duiden het aantal inwoners aan).























Het geheele vierkant geeft de totale oppervlakte van de Commonwealth aan terwijl
de staten daarin door vertikale lijnen verdeeld zijn.
Voorts beteekent.:
Het zwarte gedeelte, In eigendom afgestane grond.
Het dubbel gearceerde, In eigendom aangevraagde grond.
Het enkel gearceerde, In huur afgestane grond.
Het witte gedeelte. Nog beschikbare grond.