r


1





Vrouwen- en Bedeelden-Kiesrecht
in de
Ned. Hervormde Kerk.
Electr. Drukkerij C. C. Hoekstein, Leeuwarden.


I
\


Vrouwen- en Bedeelden-Kiesrecht
in de
Ned. Hervormde Kerk.
Èlectr. Drukkerij C. C. Hoekstein, Leeuwarden.


L. S.
Nevensgaande inleiding werd door mij gehouden op de Classicale Conferentie van 12 November 1917 te Leeuwarden. De vergadering verzocht mij deze inleiding voor den druk te willen afstaan om haar zoo ruim mogelijk te kunnen verspreiden. Ik meende dit eervol verzoek niet te mogen weigeren en zou mij van ganscher harte verheugen, indien deze inleiding een weinig zou mogen meewerken, dat de voorloopig aangenomen wetswijzigingen voor vrouwen- en bedeelden-kiesrecht met de vereischte meerderheid van stemmen der gezamenlijke leden van de Provinciale Kerkbesturen en van de Commissie tot de zaken der Waalsche Kerken werden goedgekeurd.
Ds. D. J. ARIS.
DRACHTEN, Januari 1918.
L. S.
Namens de Classicale Conferentie bovengenoemd, en op haar verzoek, wordt dit geschriftje aangeboden ter ernstige overweging aan allen, die mede zullen hebben te beslissen in den loop dezes jaars over de al of niet invoering van vrouwenen bedeelden-kiesrecht in de Ned. Herv. Kerk.
Het Moderamen der Conferentie,
Dr. C. H1LLE RIS LAMBERS, pred. te Jorwerd,
Voorzitter.
Ds. G. J. KOOPS, pred. te Beers en Jellum,
Penningmeester.
Ds. B. KLEIN WASSINK, pred. te Leeuwarden,
Secretaris.
LEEUWARDEN, Februari 1§18.


Geachte Vergadering,
Het Classicaal Bestuur van Leeuwarden heeft mij verzocht op deze Classicale Conferentie een korte inleiding te willen geven over de voorloopig door de Synode aangenomen wetswijzigingen voor vrouwen-en bedeelden-kiesrecht. Ik heb gemeend aan dit verzoek te moeten voldoen, omdat het mijns inziens een gróót onrecht is, dat in onze Christelijke kerk nog steeds de vrouwen en de bedeelden van het kiesrecht zijn uitgesloten. De dames vergeven het mij, dat ik eerst spreek over het kiesrecht der bedeelden, aangezien deze zaak in korter tijd kan worden afgehandeld.
In art. 3* alinea 2 van het Algemeen Reglement wordt o.a. bepaald, dat geen stemrecht wordt uitgeoefend door hen, die in het jaar, dat aan de stemming of verkiezing voorafgaat, door eenig armbestuur zijn bedeeld geworden. De Synode stelt nu voor deze woorden te schrappen.
De tegenstanders hebben de volgende argumenten : le. „De bedeelden", zeggen zij, „staan onder curateele van de Diaconie. Gelijk de ouderlingen de gemeente vertegenwoordigen, zoo vertegenwoordigt de Diaconie de door haar bedeelden. ') Derhalve zou het toch te dwaas zijn, dat de bedeelden invloed uitoefenen op de keuze van hen, onder wier voogdij zij zijn gesteld". Maar is deze beschouwing juist? Zijn de Diakenen de voogden van de bedeelden ? Neen,
Zie De Geref. Kerk No. 1081.


zij zijn hun broeders, die de heerlijke taak mogen vervullen om hun arme broeders en zusters te steunen en te helpen met hetgeen door de gemeente om des Heeren wil voor de nooddruftigen wordt verzameld.
2e. „De bedeelden", zeggen de tegenstanders, „zijn bijna altijd arm geworden door hun eigen schuld. Zij zijn te lui om te werken of zij hebben verkwist hetgeen zij verdiend hebben. En de zoodanigen zijn niet de gewenschte of bevoegde personen, die een beslissing bij een stemming hebben te geven". Het is waar, dat er gevallen kunnen zijn, die uitsluiting rechtvaardigen. Maar is armoede altijd eigen schuld ? Zal dan onze kerk den rechtvaardige met den goddelooze op gelijke wijze behandelen? Wij gelooven toch in een God, die het goddelooze Sodom wilde sparen, indien er tien rechtvaardigen gevonden werden.
3e. „De bedeelden", zeggen de tegenstanders, „zijn niet onafhankelijk, niet vrij. Er bestaat gevaar, dat Diakenen pressie op hen zullen uitoefenen bij het uitbrengen van hun stem". }) Dit argument is een klap in het aangezicht van onze broeders Diakenen, waartegen wel eens luid geprotesteerd mag worden. Wie onder ons onze broeders Diakenen tot zoo iets in staat acht, die zegge het! Bovendien zijn in onze gemeenten vele lidmaten in allerlei opzicht onzelfstandig en door allerlei oorzaak onvrij. En nu is het toch hard, dat alleen zij niet mogen stemmen, die niet vrij zijn door stoffelijke behoeftigheid. J)
4e. „Voor een kleine gemeente", zeggen de tegenstanders, „kan het kiesrecht der bedeelden een groot gevaar zijn. Het kan zijn, dat er weinig stemgerechtigden zijn en een vrij groot aantal van hen bedeeld
Handelingen van de Synode 1917 blz. 311,


worden". J) Maar toestanden in enkele kleine gemeenten mogen toch niet als maatstaf gelden voor het nemen van maatregelen, die den goeden naam en den gezegenden arbeid der gansche kerk raken. 2)
Het is dan ook te hopen, dat deze wetswijziging eindelijk worde aangenomen. In onzen tijd toch wordt alles gedaan om de kerkelijke verzorging van de behoeftigen op hooger peil te brengen, maar een bepaling als deze, die de bedeelden van het kiesrecht uitsluit, doet haar juist dalen. Verder is het niet verdedigbaar, dat zij, die door particuliere vereenigingen geholpen worden, hun stemrecht behouden, maar die door hun eigen kerk geholpen worden, hun stemrecht verliezen. 3) Dan is het ten eenenmale onmogelijk te bepalen wat al dan niet bedeeling is. Het verstrekken van onderwijs en geneeskundige hulp, daaronder begrepen geneesmiddelen, is volgens art. 1 alinea 4 van het Synodale Reglement geen bedeeling. Maar is nu het verblijf in een sanatorium, is schoolvoeding, zijn versterkende middelen wel als bedeeling te beschouwen ? *)
Evenmin als daar is in Christus dienstknecht of vrije, is daar in Hem arme of rijke. De achterstelling van de armen der gemeente, die vaak buiten hun schuld in moeilijkheden verkeeren, bij de meer gegoeden is een onrecht en een oneer voor onze Christelijke kerk. Het is in strijd met de eerste beginselen der barmhartigheid, dat de armen, die Christus in Zijn plaats heeft achtergelaten, als minderwaardigen van het kiesrecht worden uitgesloten.
Hand. blz. 313.
2) Hand. blz. 317.
3) Hand. blz. 311.
*) Hand. blz. 311.


In art. 3 alinea 1 van het Algemeen Reglement lezen wij, dat stemgerechtigde leden eener gemeente zijn alle manslidmaten, die aan zekere eischen voldoen. De Synode stelt nu voor, het woord „manslidmaten" te vervangen door „lidmaten", d.w.z. om aan de vrouwen het actief stemrecht toe te kennen, het actief, niet het passief stemrecht. Wij hebben dus heden te spreken alleen over de kiesbevoegdheid van de vrouw, en niet over haar verkiesbaarheid.
De argumenten tegen de kiesbevoegdheid van de vrouw zijn zoo talrijk, dat ik alleen de voornaamste zal kunnen bespreken.
Ie. Men zegt: „de Bijbel is er tegen". Indien gij eens de teksten nauwkeurig naleest, die door de tegenstanders worden genoemd, dan zal het U duidelijk blijken, dat dit minder juist is uitgedrukt. Niet de Bijbel is er tegen, maar eenige uit hun verband gerukte en met de haren er bij gesleepte teksten zijn er tegen. Maar ik kan U evenveel teksten noemen, die er vóór zijn. Met teksten kan men alles bewijzen. Met teksten kan ik U bewijzen, dat de Bijbel voor de slavernij en voor de veelwijverij en voor het sabbatisme is en tegen den kinderdoop en tegen de geheelonthouding en tegen het antimilitairisme. Elke ketter heeft immers zijn letter. Het lust mij niet, al die teksten, die gewoonlijk worden aangehaald, op te sommen. Indien gij straks bij de gedachtenwisseling mij allerlei teksten naar het hoofd zult werpen, dan beloof ik U, dat ik evenveel teksten naar uw hoofd zal terugwerpen, en dan zullen wij zien, wie het best raken kan. Maar het zal jammer zijn van den tijd, die er mee verknoeid wordt. Het komt er op aan, of de kiesbevoegdheid van de vrouw in strijd is met den geest van de Schrift. En dan zeg ik met


volle overtuiging: Neen ! Christus heeft de scheiding tusschen de beide geslachten principieel opgeheven. In Christus is geen man en vrouw. Wij gelooven allen, dat de Heilige Geest de gemeente in alle waarheid leidt. Mogen wij dan wel blijven staan bij uitspraken in den Bijbel, die te verklaren zijn uit de omstandigheden des tijds, in dit geval uit de toenmalige beschouwing van de positie der vrouw ? Er zijn in Gods Woord beginselen gegeven, die in verschillende tijden verschillend kunnen worden toegepast. Is er nu in de Heilige Schrift een beginsel te vinden, hetwelk verbiedt, dat de vrouw naast den man invloed uitoefene op den gang van zaken in de kerk? En nu zeg ik niet alleen: Neen, maar de Geref. Prof. Bouwman in zijn boek over 't Ambt der Diakenen en de Geref. Prof. Lindeboom in het tijdschrift: „Wat zegt de Schrift ?" zeggen ook neen !
2e. Men zegt: „De geschiedenis getuigt ertegen. De Christelijke kerk van alle eeuwen heeft van geen vrouwenstemrecht geweten of willen weten". Maar de Christelijke kerk van alle eeuwen heeft tot voor ongeveer 60 jaar niet willen weten van de afschaffing van de s<avernij en toch vloekt de slavernij tegen het Christelijk beginsel. Als het gaat om een beginsel, dan is de traditie een doode boom, die als een sta-in-den-weg zoo spoedig mogelijk moet worden uitgehouwen en in het vuur geworpen. Luther heeft gebroken met de Roomsche tradities en Christus heeft gebroken met alle Joodsche tradities, die in strijd waren met den wil van Zijn hemelschen Vader.
3e. Men zegt, „dat het een verkrachting is van het Christelijk huwelijk. De man is het hoofd van het gezin en als zoodanig stemt hij ook voor zijn vrouw".


Maar als de man nu eens géén lidmaat is of als de man wèl lidmaat is, maar hij trekt zich niets meer aan van de kerk of als de man overleden is? Wie stemt dan voor de vrouw, die wèl lidmaat is en voor de kerk veel belangstelling toont? En hoe komt het met de vrouw, die nooit een man heeft gehad ? Maar gesteld het geval, dat de vrouw een man heeft, die nog leeft, die lidmaat is en die belang stelt in kerkelijke zaken. Moet dan de vrouw zich neerleggen bij de overtuiging van haar man, ook als die niet haar overtuiging is? Mag zij niet een eigen overtuiging hebben en die ook uitspreken ? Heeft de vrouw niet een ' ziel, waarvoor God haar verantwoordelijk heeft gesteld en een geweten, waartegen iets te doen zonde is? Mag de man ook heerschen over de ziel en het
geweten van zijn vrouw ?
4e. „Ja", zegt men, „maar dan komt er oneenigheid in de huisgezinnen". Dat kan, maar dat behoeft niet. Ik ken meer dan een gezin in mijn gemeente, waarvan de man bij mijn collega kerkt en de vrouw bij mij, en er is toch geen oneenigheid in deze gezinnen. Bovendien heeft, bijv. in Noorwegen en Zweden en in de gemeenten van de Doopsgezinde kerk in ons land, in welke gemeenten het vrouwenkiesrecht reeds meer dan veertig jaar bestaat, de praktijk bewezen, dat het gevaar voor oneenigheid denkbeeldig is.
5e. Men zegt, „dat het kiesrecht in het algemeen niet door de vrouw wordt begeefd. Men moet haar niet opdringen, wat zij niet wenscht". ]) Ja, maar hoe komt dat? De meeste dominé's hebben de vrouwen jaren lang voorgepreekt, dat het kiesrecht van de vrouw in strijd is met Gods Woord en vele mannen, die in
Hand. blz. 273.


hun hart bang zijn voor den invloed van de vrouw, hebben zóó hun best gedaan om hun vrouwen wijs te maken, dat deze van kerkelijke zaken geen verstand hebben, dat vele vrouwen niet beter weten, of het kiesrecht is alléén voor den man. Maar als de vrouw er niet om vraagt, dan staat het aan de kerk om haar het kiesrecht aan te bieden. ]) Bovendien is er sprake van stem recht en niet van stem plicht. Men legt haar niets op, maar men geeft haar medezeggenschap, waarvan de vrouw naar zij wil of niet wil kan gebruik maken.
6e. Men zegt, „dat de vrouw geen stemrecht noodig heeft om invloed uit te oefenen op het gemeentelijk leven en den uitslag van benoemingen en beroepingen". 2) Dus m. a. w. de man is wel het hoofd, maar de vrouw is het nekje, waar het hoofd op draait. Dus wij, mannen, regeeren de wereld, maar de vrouwen regeeren ons. Is deze zijdelingsche invloed nu niet in strijd met de Heilige Schrift, waarin staat, dat de vrouw den man onderdanig moet zijn ? Waarom de vrouw geen rechtstreekschen invloed gegeven ? Dat is veel royaler, als haar zijdelingsche invloed een erkend feit is.
7e. Men zegt, „dat de vrouw te hoog staat om getrokken te worden in het gewoel van den strijd. In de uitoefening van het stemrecht ligt het beginsel van heerschzucht". 3) Als dat waar is, dan is elke uitoefening van het stemrecht, óók door de mannen, uit den booze. Christus heeft ons, niet alleen den vrouwen, maar ook den mannen geleerd, dat wij niet
1) Hand. blz. 273.
2) Hand. blz. 275.
8) Hand. blz, 274.


over elkander hebben te heerschen, maar elkander hebben te dienen.
8e. Men zegt eindelijk, „dat de tijd er nog niet rijp voor is". Maar een ieder weet toch, dat deze kwestie niet nu voor het eerst aan de orde is gesteld door enkelen, die hun tijd ver vooruit zijn, maar reeds twintig jaar aan de orde is. Het is meer dan tijd, dat er een einde kome aan het onrecht, dat de vrouw door de wet in zoo menig opzicht als een onmondige wordt beschouwd. Onze kerk komt altijd achteraan, en het zou niet de eerste keer zijn, dat de kerk van Christus door de wereld op den rechten weg werd gedreven. De kinderen der duisternis hebben in wel meer dingen lessen gegeven aan de kinderen des lichts. Waarom nog altijd aan de vrouw onthouden, wat de man al zoo lang mag bezitten?
Volgens art. 23 van het Algemeen Reglement berust het recht tot het benoemen van Ouderlingen en Diakenen en het beroepen van Predikanten bij de gemeente. Het beginsel, waarvan dit artikel uitgaat, brengt mede, dat het genoemde recht niet tot de manslidmaten beperkt mag blijven. 3) De vrouwen zijn niet een soort aanhangsel, maar maken een evenzoo wezenlijk deel uit van de gemeente als de mannen.
De gedachte, dat de vrouw niet bij den man mag worden achtergesteld, waar het de geestelijke verzorging van de gemeente betreft, heeft zich reeds een plaats in onze reglementen verworven, want zij mag bij den Kerkeraad harer gemeente bezwaren inbrengen tegen den handel en wandel van een lidmaat dier gemeente. 3)
i) Hand. blz. 272.
3) Hand. blz. 271.
3) Hand. blz. 271.


Geheel in dezelfde lijn ligt het haar ook de vrijheid te geven om zich bij de stembus uit te spreken.
De bizondere belangstelling van de vrouw in godsdienstige en kerkelijke zaken geeft haar aanspraak op medezeggenschap bij de regeling van de aangelegenheden der gemeente. ') Zij heeft recht om mede te beslissen in wiens hand de zorg is gelegd voor de gemeente, waartoe ook zij behoort en aan wien de godsdienstige opvoeding wordt toevertrouwd van haar kinderen, die zij eenmaal onder het hart droeg en voor wier geboorte zij haar leven heeft veil gehad. Het is een groot onrecht, dat haar wordt aangedaan, dat ook over de geestelijke belangen van haar en haar kinderen buiten haar om, wordt beschikt.
Van de plichten, die zij heeft als lidmaat der gemeente wordt zij niet vrijgesteld, ook niet van haar financieele plichten. Dat der vrouw dan ook niet langer haar rechten worden onthouden ! Zeker, de vrouw is een andere dan de man, maar hieruit volgt niet, dat de man de vrouw moet uitsluiten, maar dat de vrouw den man moet aanvullen. In menig opzicht is de vrouw de betere van den man. Haar gemoedsleven is rijker, haar gevoel voor religie dieper, haar belangstelling in den eeredienst grooter. Welke schoone vruchten belooft voor onze kerk de samenwerking van de vrouw met haar warm gevoel en den man met zijn koel redeneerend verstand !
Het is best mogelijk, dat deze voorloopig door de Synode aangenomen wetsvoorstellen ook dezen keer weer zullen worden ingetrokken. Maar het vrouwenen bedeelden-kiesrecht komt toch. Het is maar een kwestie van jaren. Onze kleinkinderen en misschien
i) Hand. blz. 272.


reeds onze kinderen zullen zich eenmaal glimlachend verbazen over het starre conservatisme van allen, die dit recht trachten tegen te houden. Door het ernstig overwegen van het pro en contra ben ik in mijn overtuiging bevestigd, dat het geven van het kiesrecht aan de vrouwen en de bedeelden een werk Gods is. Indien het nu uit God is, zoo kunt gij het niet keeren, "en een iegelijk, die zich tegen een werk Gods verzet, zal bevonden worden tegen God te strijden.
Ik heb gezegd.