2438
|jj|~^Ti~n ifpOa 1|p^ëETl! pQa|! pQa
| LEERREDE
<jj TOT
ÏÏ AFSCHEID
£ VAN DE GEMEENTE
j| DER
^ HERVORMDE KERK
=J TE
RHE1NEN,
DOOR
«Is. W. DE LANGE.
W. J. VAN NAS, Rhenen 1910.
0.71
I IL



Afscheids-woord
ZONDAG 27 February 1910, Uitgegeven TEN VOORDEELE
bouwfonds
voor het
bestedelinq=huis ALHIER.
B®ri.is 35 Cenl.
/£unm\
'BIBLIOTHEEK! 
van
van het



Ps. 103 : 7.
Lezen : Psalm 84.
Ps. 42 : 3 en 5.
Hecre, Ileere. gedenk toch mijner en sterk mij alleenlijk ditmaal, o God ! Met die bede van Simson in het hart, Gemeente, betrad ik heden avond den kansel. En al wenscli ik mij noch in lichamelijk, noch in geestelijk opzicht met den voor ons, Westerlingen en Christenen van de 20ste eeuw, ietwat vreemden persoon van Simson te vergelijken, — toch gevoel ik thans dat er tijden kunnen zijn in het leven, dat men, al was 't maar voor één oogenblik, de vroegere kracht en de sterkte van jeugdiger jaren terug zou wenschen. En dan zou het niet als bij Simson zijn, om wrake te doen, maar het zou zijn om nog eenmaal met den krachtigsten aandrang en met het heiligste vuur het geklank van de Evangelie-bazuin te doen hooren en te doen ingaan — als 't zyn mocht — in de ooren en harten van allen die 't hooren. Want het Evangelie, het Evangelie van Gods genade, de blijde boodschap van Gods liefde in Christus tot een verlorene wereld,—dat was het waarmee ik voor ruim 30 jaren optrad voor de gemeente des Heeren, dat en dat alleen is het wat ik nu nog, aan het einde van mijn ambtelijken arbeid gekomen, aan u heb te verkondigen, aan u, onder wie ik ruim 14 jaren mocht dienen.
Het zal u toch niet vreemd zijn, als ik behoefte gevoel dat afscheidswoord vast te knoopen aan hetzelfde apostolische woord, dat eens mijn eerste tot de gemeente was, namelijk :
1 Timotheus 1 : 15a.
Dit is een getrouw woord en alle aanneming waardig, dat Christus Jezus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken.
Met dit woord, dat Paulus eens aan zijn vriend Timotheus meegaf, om het te prediken aan Jood en Heiden, stond ik, ruim 30 jaar geleden, aan het begin van mijn Evangelie-bediening, op den kansel mijner



eerste gemeente. En in dat woord sprak zich uit wat daar leefde in mijn hart, toen ik, misschien meer dan ooit daarna, met blijdschap en liuop den herdersstaf in de hand nam, dien ik nu gereed sta neder te leggen. Ik zeg „misschien meer dan ooit daarna", want hoe menige illusie, toen gekoesterd, zag ik in dien tijd verbleeken ; hoe menige hoop werd teleurgesteld ; hoe gaf de ervaring mij zooveel droevigs te aanschouwen, dat daar dikwijls goddelijke troost en bemoediging noodig was 0111 voort te gaan, gemoedigd en gerust, en om te blijven arbeiden soms op hoop tegen hoop. Geen wonder voorwaar; als men ouder wordt begint men menschen en dingen meer nuchter te beschouwen; naarmate men ouder wordt en meer ervaring opdoet leert inen — en dat is een groote genade — eigen wijsheid en inzicht meer wantrouwen ; leert men anderen en ook andersdenkenden, meer begrijpen en dan ook waardeeren ; leert inen dat ook het eigen inzicht falen kan en dat de waarheid niet bij menschen is, maar alleen bij het woord onzes Gods; alleen in Hein, die zich zeiven de waarheid noemt en die de geopenbaarde waarheid Gods is. En ook leert men dat zoo menige hoop moet afgebroken worden en zoo menige illusie moet verbleeken, opdat men by nieuwe teleurstelling niet ontmoedigd en terneergeslagen zou wezen, maaiden moed zou behouden, wetende dal de vrucht der Evangelie-prediking niet ons werk maar Gods werk is. Maar ondanks dit alles — of moet ik zeggen : juist door dit alles mag ik heden, na dertig jaren, met nog grooter vrijmoedigheid en met nog meerdere verzekerdheid der waarheid getuigen : het is een getrouw, een altijd waarachtig en waarachtig blijvend woord, dat Jezus Christus in de wereld gekomen is om zondaren zalig te maken.
Want ik heb het ook gezien, hoe bedroefden en



verbrokenen van harte zich vasthielden aan dat woord en een vrede en troost ontvingen, die dlle verstand te boven gaat. Ik heb het ook mee doorleefd, hoe armen van geest en neergebogenen onder de schuld met tranen en smeekingen hebben gepleit op dat woord, en een blijdschap zijn deelachtig geworden, grooter dan menschen konden geven, als ze dien Christus leerden kennen als den Verlosser ook van hun zonden. Ik heb er ook by gestaan, als worstelenden met den dood nog met haast brekend oog zich nog vastklemden aan die waarheid, en met vollen vrede, ja soms zelfs juichend, den laatsten vijand overwonnen, enhetisook my, ondanks alle teleurstelling van menschen en van eigen verwachtingen en by het levend besef van eigene zonde, altijd een getrouw woord gebleven. En als aan den eersten dag van mijn Evangelie-bediening, is het thans nog aan den laatsten mijn behoefte om het u allen toe te roepen : waarlijk, het is een getrouw woord ; een woord, dat nooit heeft beschaamd en dat nooit beschamen zal : het woord : dat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken. En wat er ook over mijn hoofd heengegaan zij; in wat strijd die prediking mij ook hebbe gebracht; hoeveel tegenstand die waarheid soms li 'ie gevonden in mijn eigen hart en hoeveel minde' geloof dat woord ook hebbe gevonden, dan ik mij in den aanvang misschien had voorgesteld : — met dank aan mijn Grod, die door Zyne genade mij staande hield, mag ik het betuigen : Ik heb het geloof behouden. Het geloof — niet in mij zeiven en eigen kracht, dat hoe langer hoe meer te niet is gegaan ; niet in de menschen, hoezeer ik ze in menig opzicht beter leerde waardeeren, maar in dien Heiland, die gekomen is om zondaren zalig e mal _n ; dien ook ik hoe langer hoe meer gevoel noodig te hebben,



en die dat geloof ook niet zal beschamen, al is het dat het woord, hetwelk de apostel er aan toe voegt, door menige droevige ervaring geleerd, ook het mijne moest worden en het mijne ook thans is: zondaren, van welke ik de voornaamste ben.
Een getrouw woord en alle aanneming waardig, d.w.z. een woord, dat verdient geloofd, dat waardig is geloovig aangenomen te worden. Immers het is een woord van den Waarachtige, die niet liegt, en die dat woord tot de menschen brengt, opdat ze het zouden gelooven tot hun waarachtig en eeuwig heil. Het is een woord, waarin ons de groote liefde Gods wordt aangezegd, die een Zaligmaker heeft gegeven, niet om te verderven maar om te behouden en het eeuwige leven te schenken ; een Zaligmaker, in wien alles bereid is wat wij tot zaligheid noodig hebben. Jezus Christus in de wereld gekomen, om zondaren zalig te maken; dat is : niet alleen ze voor eeuwig te behouden van het verderf, maar ook ze in dit leven reeds gelukkig te maken; gelukkig te midden van de moeiten en smarten des levens; gelukkig te midden van veel worsteling en bangen strijd tegen eigene zonde. Want Hij geeft vrede en verzoening met God ; vrede in de conscientie, goede hope voor de eeuwigheid. Hij verlost van de zonde, van haar verderf en haar bederf; Hij brengt weer in de zalige gemeenschap met God. — Welnu, is dat woord dan niet alle aanneming waardig, waar gansch die wereld, in welke Hij gekomen is, verloren ligt in schuld en zonde, en nergens verlossing kan vinden dan in Jezus Christus alleen ; nergens dan door z\jn bloed, aan het kruishout vergoten ? Is het niet alle aanneming waardig, waar buiten Hem alles moet uitloopen in den dood ? Is het niet alle aanneming waardig, waar een ieder, wie hij ook zij, jong of oud,



rijk of arm, dezen Christus noodig heeft ? Hoe moest dan ook dat getrouwe woord, dat de ervaring van eeuwen achter zich heeft, aangenomen, met blijdschap aangenomen, althans met ingenomenheid begroet en gehoord, ja met alle macht gezocht worden ! En dat dit niet zoo is, dat men er koud onder blijft, het niet aanneemt, het niet met blijdschap begroet, zich onverschillig afwendt, — is dat niet het krachtigst bewijs dat de Schrift waarheid is, die daar zegt: het bedenken des vleesches is vijandschap tegen God; en wederom: Arglistig is het hart en boos, meer dan eenig ding; wie zal het kennen?
Toch moest Timotheus dat woord blijven prediken als een getrouw woord en alle aanneming waardig, dat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken. Waar het gepredikt werd en waar het geloofd werd, zou het blijken een getrouw, een vertrouwenswaardig woord te zijn. En — het blijft nog de boodschap, waarmee de dienstknecht des Heeren wordt uitgezonden en die hij tot de menschen heeft over te brengen. Met dat getrouwe woord begon ik mijn dienstwerk in mijn eerste gemeente, die ik 4 jaar mocht dienen en die ik nog altijd met aandoening gedenk ; met diezelfde boodschap, zij het ook in andere woorden, kwam ik voor ruim 14 jaren tot u en thans,
— nog eenmaal leg ik het voor u neer als een getrouw woord, dat alle aanneming waardig is. Al dien tijd heb ik het gepredikt, - zeer zeker in veelvuldig gebrek, met duizend zonden van ongeloof, van gebrek aan geestkracht, van te weinig liefde, van te geringe toewijding, met alle zonden die aan menschen werk kunnen kleven;
— maar ik ben my bewust, en ik dank er mijn God voor, die er mij de genade toe gaf; — ik beb er niets afgedaan en de boodschap overgebracht zooals God mij



die mee had gegeven: Jezus Christus is in de wereld gekomen om zondaren zalig te maken. Natuurlijk moest die prediking naar twee kanten ergernis wekken. Ik weet dat velen die boodschap zóó niet willen hooren ; ze is hun te ruim en te mild. De dierbaarste tekst, die zij in hun Bijbel vinden, is Jeremia 3 : 14, door hen zoo verkeerd verstaan, als ze daar lezen van : één(tje) uit een stad en twee uit een geslacht. Ze kunnen zich den hemel niet anders voorstellen dan bewoond door hen zelven en nog slechts zeer enkele anderen, en ze beginnen daarom maar vast op aarde, door farizeeuwschen hoogmoed een ieder van zich te vervreemden, die hen bowii an< ren niet eert. Ik weet ook zeer goed, dat hen te believen meer eere geeft onder de menschen. Ik weet ook dat de kunst om naar hun hart te spreken niet moeielijk is te leeren, maar — het Evangelie is dan geen Evangelie, geen Blyde Boodschap voor zondaren meer, en Paulus geeft aan Timotheus een gansch andere prediking mee: een woord dat getrouw is en alle aanneming waardig, dat Jezus Christus in de wereld gekomen is om zondaren zalig te maken. Maar — hij spreekt van zondaren, en zegt nog wel : van welke ik de voornaamste ben, en dat wyst er op, dat hetgeen Timotheus verkondigen moest een blijde boodschap voor zondaren is, voor onreine en schuldige zondaren, voor zondaren, die, als ze bij het licht des Heiligen Geestes hun eigen hart en bestaan leeren kennen — zich zelven, een ieder voor zich — de grootsten, de voornaamsten der zondaren achten. En ook dat kan niet anders dan ergernis geven. Zondaar, — dat wil men niet wezen; dat wil men niet worden ; maar... dan is er aan dat Evangelie ook geen behoefte ; dan wenden velen zich met bitterheid af van een woord dat hun hoogheid en wysheid niet vleit, en dat toch ook hun volle aanneming waardig



is en als 't aangenomen werd, een getrouw woord zou blijken te wezen.
Gemeente, God heeft mij bewaard van, opzettelijk althans, iets anders te prediken dan dat getrouwe woord, dat alle aanneming waardig is, dat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken. En ook nu, de laatste maal, wensch ik niets anders te doen. Want dat woord opent den toegang tot Gods binnenste heiligdom, tot Gods gemeenschap, tot Gods hart, ook voor den schuldigste en den onreinste, en sluit niemand uit dan wie door ongeloof' zich zeiven uitsluit. Daarom : wat mijn eerste woord was in de Evangelie-bediening, dat moet thans ook mijn laatste hier zijn. En wat Mozes eens sprak tot Israëls kinderen ten opzichte van het Pascha, dat God voor hen had ingezet, dat voeg ik er heden aan toe ten opzichte van dit apostolische woord: leg deze woorden in uw hart en in uwe ziel, en bindt ze tot een teeken op uwe hand; en dat zij u tot voorhoofdsspanselen zijn tusschen uwe oogen ; en leert ze uwen kinderen, sprekende daarvan als gij in uw huis zit, en als gij op den weg gaat, en als gij nederligt en als gy opstaat, en schrijft ze op de posten van uw huis en aan uwe poorten en vergeet ze niet. Vergeet het niet, al ware het ook dat de wijsheid en de wetenschap zich vermenigvuldigen en uw hart met twijfel vervullen. Vergeet het niet, ook als de jaren voorbygaan en de herinnering zwakker wordt. Vergeet het niet als de smart u het harte verscheurt, als de schuld u bezwaart en de zonde u benauwt, vergeet het niet alsdevreeze des doods u beangstigt. Vergeet, zoo het moet, wat u tot vreugde was in dit leven. Vergeet zoo het moet, wat menschen u aandeden, wat menschen u beloofden, wat menschen u verzekerden. Vergeet des noods mij, die het woord des levens u bracht, maar vergeet dit



nooit: (lat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken ; — als u alles ontvalt, is dat liet eenige dat blijft; uw eenige sterkte en troost, ook als ge staat voor de poorten des doods.
Gez. 54 : 5.
Met dit woord kom ik dan ook heden tot u, Gemeente van Rhenen, do laatste maal, dat ik als uw eigen Leeraar voor u optreed. Van mijn 30 dienstjaren bracht ik er 14 onder u door : maar reeds de laatste paar jaren, was ik niet meer, kon ik niet meer wezen, wat ik voor u zijn moest; en dat besef deed mij te eerder overgaan tot den grooten stap. dien ik thans heb gedaan. En nu — nu het gekomen is, nu sta ik met stillen weemoed voor ulieder aangezicht, gedenkende zooveel dat over uw en m\jn hoofd is gegaan. Zal ik mij beklagen dat ook hier plaats is voor het woord : Wie heeft onze prediking geloofd en aan wien is de arm des Heeren geopenbaard ? Zal ik mij beklagen dat het ook hier waarheid is: Ik heb u op de fluit gespeeld en gij hebt niet gedanst; ik heb u klaagliederen gezongen en gij hebt niet geweend ? Ach, indien ik er over klaagde, dan zou hel alleen om uwentwil zijn ; omdat g\j u zeiven door ongeloof beroofd hebt van den heerlijken troost en de zalige blijdschap des heils, die dit Evangelie u bracht. Laat mij daarom liever danken: danken dat er toch ook belangstelling was en behoefte dikwijls bleek; danken dat de gemeente mij in zoo veelvuldig gebrek heeft gedragen ; danken voor zoo menige verkwikking door God mij toch ook wel bereid, als er een zegen mocht worden ontvangen — als 't geloof werd gesterkt door de prediking des woords, — als zich meermalen de liefde betoonde en de belangstelling in Christelijken arbeid door soms groote giften zich uitsprak, giften voor armen, voor ouden, voor kranken,



als een blijk van de goede gunste mijns Gods Maar toch is 't met weemoed, dat ik heden voor u optreed; niet alleen omdat ik betrekkelijk zoo vroeg een einde gemaakt zie aan mijn ambtelijk leven, maar ook omdat hier zooveel is veranderd in die enkele jaren die ik hier doorbracht. Welk een kring van oprechte, trouwe broeders en zusters, schaarden zich, toen ik hier kwam, rondom de leeraars, die altijd hartelijke vriendschap en steun van hen ondervonden. Welk een kring toen van broeders en zusters, die Gods woord oprechtelijk liefhadden, die onze Kerk trouw waren, die hun plaats in Gods huis zoo zelden ledig lieten staan, die geen vrijmoedigheid hadden zich aan den Avondmaalsdisch te onttrekken ; die, hetzij in den kerkeraad, hetzij daarbuiten, als verstandige, godvreezende, ervarene mannen en vrouwen, de leeraars met raad en daad bijstonden, vertrouwelijk met hen omgingen, die de gemeente en hare behoeften zoo goed kenden, — ach, hoe is hun aantal tot op weinigen geslonken ; hoe dikwijls stonden we aan een geopende groeve om er weer een, alweer een, in hun of haar laatste rustplaats neer te zien dalen. We hadden met hen zoo dikwijls gebeden ; zoo vaak de belangen der gemeente besproken; we hadden met hen geweend,' toen het vuur ons bedehuis verwoest had en met hen gedankt, toen we weer op mochten gaan ; we zagen ze heengaan in vrede — ach, de weinigen in aantal, die bleven en de jongeren van jaren die opstonden in hunne plaats, ze duiden het mü toch niet euvel, dat ik thans wie heengingen gedenk, waar de jaren van onzen arbeid alhier als uit 't verleden voor ons oprijzen en de herinneringen zich vermenigvuldigen. Maar dan denken we ook onwillekeurig aan de toekomst. Dan gevoelen we zoo diep dat wy, menschen, niets zijn. Dan geven we 't in Gods hand, die



Zijn wil zal volbrengen en Zyn raad doet bestaan; die na duisternis zoo dikwijls het licht, en uit den dood het leven doet verrijzen. Als dan dit maar mag blijven : dat het woord, dat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken, gepredikt wordt als een woord dat getrouw en alle aanneming waardig is. Dan voorzeker zal het ook blijken, dat Gods Woord zjjn kracht doet, dan zal Gods trouw worden gezien ; dan zal de blijdschap des heils worden gesmaakt — en wat mij zeiven betreft — al ware 't dan ook dat straks, na jaren, het eenige, dat aan mij zal herinneren, de naam zal wezen, die daar op het gedenkbord geschreven staat — zie, dan moge wat ik misdeed en waarin ik faalde, worden toegedekt; dan behoeft geen woord van lof of van eer te worden gesproken, zoo daar dit maar worde getuigd: ook hij heeft verkondigd het getrouwe en alle aanneming waardige woord : dat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken.
Ik mag mijn arbeid hier niet besluiten, zonder een eerbiedigen afscheidsgroet aan u, zeer geacht Hoofd der gemeente, die zelf altijd toont zoo groot belang te stellen in de prediking van het Evangelie, in allen christelijken arbeid en in de bevordering van vroomheid en godzaligheid des levens. Ik dank u voor den steun, altijd van u ondervonden. Ik wensch u toe dat de Heer u en den uwen nabij zij en dat uwe gemeente moge groeien en bloeien en dit volk onder uw bestuur een goed en gerust leven moge leiden. Daartoe zegene de Heer ook u, Leden van den Gemeenteraad dezer stad. God zij ook in dezen uw licht en uw sterkte, en Zijn Woord zij u een licht en een lamp, de bron van ware wijsheid en van trouw in uw ambt.



Een woord van oprechten en hartelijk en dank aan u, kerkvoogden dezer gemeente, is de behoefte van mijn hart. Nooit is er een wensch, dien kerkvoogden konden vervullen, ten opzichte van mijn woning of tot veraangenaming des levens, van mij uitgegaan of kerkvoogden hebben dien vervuld. Dat stemt mij tot groote erkentelijkheid, die ik hier wil uitspreken. En met Notabelen wensch ik u toe, dat God u zegene in dezen uwen arbeid voor de gemeente, en dat ook die bevorderlijk moge zijn aan de uitbreiding van Christus' koninkrijk.
Het ontroert mij en stemt mij tot groote dankbaarheid, dat ook gij, Mannen Broeders, Leden van het Classicaal Bestuur naar hier zyt gekomen op een uur, dat voor u allen zoo groote bezwaren in had. Ik weet dat nog meerderen zouden gekomen zijn, indien ze niet door krankheid waren verhinderd. Laat mij hier nog eenmaal uitspreken wat ik in uwen kring heb gezegd; de uren die we samen doorbrachten, in al die jaren dat ik uw praeses was, waren mij een genot en een versterking des geloofs; en altijd nam ik den indruk mee, dat de belangen onzer kerk met zoo groote nauwgezetheid en toewijding des geloofs werden besproken en behandeld. Neem nogmaals mijn hartelijken dank aan, voor de achting en vriendschap die ik van u ondervond. God zegene een iegelijk uwer in zijn arbeid, in zijn huis, in zijn hart.
Mijn dank ook aan u, broeders, ambtgenooten, Leden van den Ring. Ook van u zouden er meerderen hier zijn ; krankheid hield ze thuis. Ontvangt mijn dank voor de welwillendheid en de hulp, door u mij zoo ruimschoots betoond, voor de vriendschap mij altijd bewezen. Ga ik uit uw midden heen, — de herinnering aan u blijft, en mijn gebed is voor u, voor uw arbeid, die zoo heerlijk is en zoo schoon. God doe u te Zijner



tijd de vruchten zien van uw arbeid en schenke u ruimschoots zijn zegen.
Ik richt mij tot u, mijn ambtgenoot in deze gemeente, op wiens schouders nu dubbele arbeid zal rusten. De Heer sterke u daartoe en geve dat ge spoedig naast u een ambtgenoot zien zult, die aan verstand ervaiing paart, om met u het werk te doen, dat in deze gemeente zoo vol is van eigenaardige bezwaren en moeielijkheden. Het zij dan een man vol des geloofs en des Heiligen Geestes, wiens lust des harten het is den Christus Gods te prediken en Zijn Evangelie te brengen aan arme verloren zondaars.
Daartoe zult gij dan, broeders Ouderlingen en Diakenen, worden geroepen om in de openstaande plaats te voorzien. God zegene dan uwe pogingen ; laat er geen andere begeerte bij u zijn, dan een Dienaar des Woords te mogen vinden, die het Evangelie van Gods genade in Christus aan arme zondaren brengen wil, en die zelf dat Evangelie van ganscher harte lief heeft en gelooft. Mijn beste wenschen zijn met u, onder wie, gelijk onder de oud-kerkeraadsleden, ei velen zyn, die ik van harte mijn vrienden mag noemen, en die ik ook niet licht zal vergeten. God zij met u en de uwen.
Laat ik mij met een enkel woord ook wenden totu, onderwijzers onzer kinderen, wien ik de sterkte des Heeren en de wijsheid Gods toebid tol hun schoonen en veelomvattenden arbeid. Het was mij een groote blijdschap bij mijn catechetisch onderwijs altijd uwe medewerking en hulp te mogen ondervinden.
Mijn behoefte is het hier ook mijn dank uit te spreken aan de Besturen van verschillende Christelijke \ eieenigingen; mijn dank voor 't vertrouwen en den steun, altijd van u ondervonden. God zegene ook uw arbeid, dat die moge dienen tot heil der gemeente.



Ook u, geachte heer Moinat, mijn dank voor de wijze, waarop gij het gezang der gemeente begeleidt. Gij hebt mij meermalen gesticht en getroost en uw voortreffelijk orgelspel was dikwijls het middel, om mijn hart te vervullen met dank aan mijn God. Hij sterke u ook verdelen vervulle uw hart met psalmen des lofs.
Datzelfde bid ik ook u toe, mijn geachte vriend, die der gemeente Gods heilig Woord voorleest, zoo eenvoudig, zoo eerbiedig, zoo stichtelijk. Dat woord geve u, altijd als ge 't noodig zult hebben, sterkte en troost en blijdschap en vrede.
Voorts u allen, die in eenigen dienst in Gods huis zijt, dank ik van harte ; altijd stondt gij gereed om ook mij van dienst te zijn overal waar ge kondt. God zij voortdurend met u.
En dan — gemeente — wend ik mij weer tot u. Ik dank voor zoo menig blijk van vertrouwen en toegenegenheid. Wil mij vergeven, waar ik iemand onrecht deed of verongelijkte, of waar ik mij zeiven niet genoeg gaf. Nog in de laatste dagen trof mij zoo menig blijk van genegenheid, ook daar waar ik die nu juist niet het eerst zou hebben gezocht. Waarlijk ontroerend was mij een aandenken, mij geschonken door nog jeugdige catechisanten, geheel uit eigen beweging, zonder aansporing van anderen, bedacht en uitgevoerd. Het zal mij een gedachtenis zijn aan liefelijke uren, die ik met hen doorbracht. God zegene ook die jeugdige harten !
En dan zij mijn laatste woord aan mijn gansche gemeente — ja, wat mag het anders zijn dan nog eenmaal: dit is een getrouw woord en alle aanneming waardig, dat Jezus Christus in de wereld is gekomen om zondaren zalig te maken. Van harte spreek ik mijn „Amen" uit op dat apostolische woord ; — God geve dat uw laatste woord, als uw laatste ure eenmaal komt,



ook een „Ainen" daarop moge wezen. Dat zal 't zijn, als ge door het geloof de hand hebt gelegd op het offer, door Jezus Christus aan het kruishout voor onze zonden gebracht. Daartoe schenke onze God u in ruime mate de gaven van Zijnen Heiligen Geest, opdat Die in uw midden wone en krachtiglijk onder u werke. Amen.
Psalm 72 : 11.



Toespraak gehouden op 27 Februari 1910 tot
Ds. W. DE LANGE,
bij zijn afscheid van de Gemeente van Rhenen, door Ds. W. R. Boerendans.
Waarde Ambtgenoot.
't Zij mij vergund van deze plaats een enkel woord tot U te richten.
Gij hebt uw laatste woord als Herder en Leeraar tot onze gemeente gesproken, eene gemeente, die gij ruim 14 jaren hebt gediend.
't Is den kerkeraad eene behoefte U, en in U ook uwe echtgenoote, te danken, voor alles, wat gij voor onze gemeente geweest zijt en gedaan hebt.
Uwe prediking getuigde, telkens als gij voor onze gemeente optraadt van een' degelijken inhoud; onze gemeente zal straks ook rekenschap moeten geven van wat zij gedaan heeft met de woorden, die gij, tijdens uwe 14 jarige ambtsbediening, tot haar liebt gesproken.
In de notulen van onzen kerkeraad vond ik opgeteekend, dat de tekst, waarmede gij in onze gemeente intreê deedt was ontleend aan Jesaja 40, deze woorden:
„Een stem zegt: Roep, en hij zegt: Wat zal ik roepen ? Alle vleesch is gras, en al zijne goedertierenheid als een bloem des velds."
Gij hebt de waarheid van dat Woord, in die ruim 14 jaren uwer ambtsbediening in onze gemeente, ruimschoots bevestigd gezien, niet 't minst in de laatste jaren, waarin zoo menigeen uwer trouwe vrienden is heengegaan.
Gij ziet de waarheid van dat Woord ook thans in uw



eigen leven bevestigd, daar gij om gezondheidsredenen
U genoodzaakt acht uw ambt neder te leggen.
God geve U en de Uwen daarin Zijn hand op te
merken ; de Keere zelf trekke met U en de Uwen op,
wanneer gij weldra U gaat vestigen in do plaats uwer
o-eboorte; de Heere verhoore de bede, die wij ü en Ö /
den Uwen toebidden.
Komt Gemeente! laat ons den van ons scheidenden oudsten predikant en den zijnen biddende toezingen. Ps:121 : 4



Ds. W. DE LANGE werd geboren te Harderwijk 6 lulij 1854, hij studeerde te Utrecht van 1872 tot 1878, werd in 1878 candidaat, in 1879 als predikant bevestigd te Goedereede, vertrok in 1883 naar Zuidland bij den Briel;
stond te Bruchem bij Zalt-Bommel van 1884- 889. ,e Charlois bij Rotterdam . ^ '
te Gorinchem » _ir.
eindelijk te Rhenen » 189o—
en werd in Maart 1910 emeritus.
Ofschoon deze leerrede niet bestemd was üoor den predikant, om door de pers gedrukt te worden voor het algemeen gebruik, - zoo doet het mij toch genoegen, het middel te mogen zijn, om deze herinnering van den leeraar aan de gemeente te verschaffen.
Temeer werd tot het uitgeven besloten, om de opbrengst te bestemmen voor het nieuwe gebouw van het bestedeling-armhuis, welke stichting inzonderheid de belangstelling en medewerking genoot van den voorzitter van het bestuur, waarvan de zorg was overgenomen
bij het vertrek van den stichter.
Niemand zal het een last, maar veeleer een voorregt
achten, om bij te dragen voor een goed doel. r ui iglo. de uitgever.