I 2440 1
G»















DRUK VAN W. KRAAL, DRIEBERGEN. J 1







HaarzuylensKasteel De Haar
Met 8 PLATEN bij beknopte beschrijving
Snelpersdrukkerij - W. KRAAL — Driebergen







VOORBERICHT.
Door dit boekje saam te stellen en de wereld in te zenden, hebben wij gedacht te voldoen aan een mettertijd meer en meer gevoelde behoefte: 'n handig boekje dat in kort woord en menig beeld den bezoeker-met-open-oog 't kostelijk hoekje tusschen Vecht en Rijn met 't schoone, machtige monument der Middeleeuwen weergeeft en dat alles in zijn herinnering zal doen voortleven.
Samensteller en
Uitgever.







Kasteel De Haar, — Gezicht uit den Romeinschen tuin.







Kasteel De Haar, — Gezicht van uit 't Cour.







Kaarzuylens-Kasteel 2e Kaar.
Wie 'n tiental jaren geleden per trein Utrecht-Harmeien of Breukelen-Harmelen reed, kon ver over welige korenakkers en weilanden 'n uitgestrekte ruïne zien : „Ruïne De Haar", behoorend aan Etienne Baron
van züylen van nljevelt van de haar.
Sedert is daar veel veranderd! De wensch om tot nagedachtenis aan de vele roemrijke voorvaderen, die 't slot hebben bewoond, menigmaal moedig verdedigd en van daar uit dikwijls met daad hun groote macht in 't Sticht hebben doen gevoelen, deze geboorteplaats van zijn ridderlijk geslacht weer in eere te brengen, is de grondgedachte geweest, die den heer van Haarzuylens aanvankelijk deed besluiten tot dit reuzenwerk: 't herstellen van Kasteel De Haar.



't Was voorzeker geen gemakkelijke taak om dier voorouders grootsche werken, welke sedert tweehonderd jaren niet onderhouden en door brand, storm, water en vei zakking vernield waren, terug te doen keeren in hun jonge jaren van kracht, Thans is die wensch vervuld. „De Haar" staat weer krachtiger dan ooit. Wel zijn nu de, bij sommigen als zeer schilderachtig-bouwvallig geroemde ruïnes verdwenen, maar hoeveel schoon bij uitnemendheid heeft dat verlies niet vergoed!
Van Vleuten uit — 'n gezellig, bedrijvig dorpje, nabij den spoorweg naar Utrecht gelegen — kan men, door smalle doipswegjes, langs 't zoogenaamde Hazenpaadje, dat over tallooze brugjes en langs heggenrijen met aardige huisjes en tuintjes er achter voert, 't spoedigst Haarzuylens en 't kasteel „De Haar" bereiken.
De weg gaat door eenvoudig landelijk schoon, langs korenvelden en boomgaarden, die in de meimaand één groote bloemenzee vormen.



Café-Raadhuis „In 't Wapen van Haarzuylens."







De groote toegangsweg tot 't kasteel, Zuylenlaan, eerst met twee, verder met vier rijen van afwisselende eiken en beuken beplant, bereikt ge dra. Ze laat van verre reeds 't slot zien, voor zoover 't niet achter teeder groen verscholen ligt. Zóó gezien vermoedt ge niet dat „De Haar" zoo groot is.
Hier bij 't kruispunt met den Eijklaan, waar de Zuylenlaan haar volle breedte heeft bereikt, slaat men rechts af om direct 't vriendelijk-gekleurde, oud-hollandsche dorpje Haarzuylens in te treden.
't Dorp is met wallen en grachten omgeven, die evenwel niet anders dan 'n vredelievend karakter dragen, zooals ze met pruimeboomen zijn beplant.
En daarbinnen wonen de neringdoenden, ambachtslieden en arbeiders der gemeente in hun oud-hollandsche woningen, welke woningen met hun rood en wit, als heraldische kleuren der Van Zuylens, bewijzen dat ze tot 't domein van den Baron behooren, terwijl andere woningen, waarvan luiken en buitendeuren met andere kleuren zijn geverfd, daardoor ook te herkennen



zijn als aan andere eigenaars toebehoorende.
De Brink — 'n trapeziumvormig plein of beter gezegd grasveld — dat steeds tot kinderspeelplaats en tijdens de kermis tot plaats van vermaak ook voor ouderen van dagen dienst doet, is omgeven aan z'n vier zijden door 'n grintweg. Midden op 't plein
de dorpspomp.
Aan de westzijde, midden voor den Brink, bevindt zich 't „Rechthuis van Haarzuylens , waarvan de benedenvertrekken n zeer bekoorlijke en gezellige herberg met uitspanning vormen. Dit mooie oud-hollandsche gebouw onderscheidt zich duidelijk van minder voorname gebouwen door 'n hoog, overstekend dak en gunstige ligging. In de ouderwetsche gelagkamer der taveerne is veel bekijks... maar ge kunt ze zelf zien, die ruime, koele ruimte met haar bonte, oud-hollandsche gezelligheid en al hare ge makken. En ik ben er zeker van dat gij een der spreuken aan de wanden:
l)e lamp behoeft van outs wat oly uyt uw handt. Waar affgaet dat kort op, denck dus om aan te vullen, Maar neem uw lafenis bij glazen niet bij pullen.



De taveerne „Het Wapen van Haarzuylens"







als zoodanig in ,,deez' tijd-van-kleine-glaasjes" totaal overbodig zult vinden.
Bezienswaard is 't ruime vertrek op de eerste verdieping; de raadzaal, die men langs 'n geheel vrije trap van buiten en van den beganen grond af bereiken kan en waarin de herbergier U volgaarne toegang verschaft en omtrent 't gebruik dezer vergaderplaats der vroede vaderen der gemeente veel interessants weet te vertellen.
Bezijden de raadszaal is naast de trap 'n klein vertrek voor de secretarie gespaard. Onder die houten buitentrap zijn verder nog, op beganen grond, twee gevangenishokken, dienende voor tijdelijke bewaarplaats van overtreders der politieverordeningen.
Wanneer ge 't kasteel „De Haar" van nabij wilt bewonderen en wat wandelen door de met romantische pracht aangelegde lusttuinen, doorsneden van de schoonste lanen, dreven en vijvers, wendt U dan tot den herbergier, die U, onder zijn geleide alleen, toegang kan verschaffen in dat wonderschoon oord, uitgezonderd wanneer de fa-



milie Van Zuylen op 't kasteel verblijf houdt. Welk 'n indruk zal 't zien van dit alles geven aan hen die, sedert dezen ommekeer de ridderhofstad De Haar niet bezochten! In de onmiddellijke nabijheid, zooals men 't noemde: onder de muren der oude ruïne, bevonden zich toen verschillende oude boerenwoningen, daar waar 'n vijfhonderd jaar geleden de lijfeigenen van den heer woonden ... Toen evenwel 't voorvaderlijk slot weer in eere hersteld was en bij z'n herkregen kracht van ouds ook 'n gloed van nieuwheid straalde en toen rondom lusttuinen in den meest grootschen zin des woords werden aangelegd, toen konden die oude woningen met hare lage rieten of roode pannendaken, niet langer daar geduld worden, niettegenstaande hare schilderachtigheid die te meer uitkwam in tegenstelling met die harde, ernstige muren en trotsche torenspitsen van 't kasteel. Door minnelijke schikking werden ze onteigend en afgebroken, waardoor tevens de huidige eigenaar van „De Haar" weer in 't bezit kwam der uitgestrekte goederen, die bij 't



Kasteel De Haar, Poortgebouw, (voorzijde.)







oude Huis behoord hadden (totaal ongeveer 250 morgen), maar die door zijn vader, die in Brugge woonde en aldaar weinig waarde aan deze goederen hechtte, grootendeels, met uitzondering der ridderhofstad „De Haar" zelve, waren verkocht.
En nu de vlakke weiden en korenvelden door akkermaalshout en hoog opgaand geboomte worden afgewisseld; 't hooge, vorstelijke Huis ter Haar zich weerspiegelt in de 'breede gracht, 't omringend park wordt doorsneden met lommerrijke lanen van eerwaardig geboomte en grootsche waterpartijen met bruischende fonteinen, nü staan we verbaasd dat voor zoo'n korten tijd al dit schoone, jonge, machtige nog moest geboren worden uit die doode ruïne, die, miskend en vergeten, 'n wankelend bestaan voortsleepte gedurende de laatste jaren der negentiende eeuw.
't Park wordt door de groote Zuvlenlaan als ook door de tuinen in hun geometrischen aanleg in twee deelen — 't zuidelijk en 't noordelijk park — verdeeld, die elk ^



hun eigenaardig karakter dragen. De openbare weg van Vleuten naar Harmeien voert naar den hoofdingang van 't zuidelijk park, dat met partijen bosch, waarin schoone doorzichten, is aangelegd, 't Noordelijk park geeft bekoorlijke vergezichten, die weilanden, gekleurd door bonte runderen en bloemen en onderbroken door boschpartijen en bloeiend hout, geven kunnen.
De grasperken in 't zuidelijk deel — 'n meer schilderachtig ontworpen gedeelte met heldere vijvers en schoone glooiingen — worden hier en daar onderbroken door akkerland, dat 's zomers in z'n kleurschakeeringen ook bewondering vraagt van den toeschouwer, die van uit 't kasteel of 'n hooggelegen punt 'n doorzicht daarop beheerscht.
In bevallige bochten, wijd-uit in valleien, smaller tusschen nabije glooiingen, komt de vijver kronkelend tot achter eilandjes en grillig afgebrokkelde landtongen, voortslingeren, dan zichtbaar, dan verscholen.
De tuinen in de onmiddellijke omgeving van 't kasteel gehoorzamen aan de zelfde



Kasteel De Haar, (de Fransche Poort.)







geometrische lijnen van 't slot. Bi] den aanleg dezer tuinen is aan de bloemen n zeer groot terrein ingeruimd. Aan de noordzijde ligt de Fransche tuin, waarachter 't boscb" dat tevens dient tot bescherming tegen den noordenwind en dat dooi zes lange, statige lanen en 'n breeden vijver met fontein in haar circelvonnig midden wordt doorsneden, 'n Wonder-schoone wateivlakte is 't, zooals men ze ziet met t machtig beeld naar de diepte, - omgekeerd beeld van 't reuzengebouw, op welks hootdtoren de gouden heraut troont.
In de vier hoeken van dezen tuin zijn vermakelijkheden aangelegd, als de Rozenberg, 't Labyrint, Volière en groote Hazenloop. De zuidelijke tuinen bevatten alleen bloemen.
Alle rijwegen door 't park leiden ten slotte naar 't Voorplein, dat door 't Poortgebouw zie beide afbeeldingen — wordt afgesloten. Zuidelijk van dit plein ligt nog, achter groen verscholen, de Rozentuin, terwijl noordelijk 'n boschje voor watervogels



is bestemd. Langs 't zuidelijk terras, de galerij naast de gracht en de houten brug met dubbele verdieping en ook 'n onderaardsche tunnel, verbinden deze beide gebouwen.
De overwelfde doorrit van 't poortgebouw ligt in 't midden en wordt geflankeerd door twee vierkante torens. Van dit bouwwerk werden alleen fundeeringsmuren onder den grond teruggevonden. De opstand werd aangelegd in navolging van 'n oude teekening op 't kasteel aanwezig. De zware eikenhouten buitenpoorten zijn nog verdedigd door 'n krachtig gesmeed beslagwerk. De bouwkundige vormen zijn ontwikkeld in 't karakter van 't einde der XVde eeuw, toen de familie Van Zuylen 't toppunt van roem had bereikt.^ P
'n Ophaalbrug scheidt de Voorbrug van de Groote brug; nog drie bogen verlengen deze brug die door twee ronde torens de poort daarop verdedigen. Zuidelijk leidt van de groote brug 'n ophaalbrug naar de kerk, die op 'n geheel door water omgeven eiland ligt. Kasteel, kerk en 't eerst daarna ont-



Kasteel De Haar, Poortgebouw, - achterzijde.







dekte poortgebouw zijn de oorspronkelijke opbouwen, verbonden door walmuren en bruggen, waarvan onder water ook de grondslagen na eeuwen weer bloot zijn gekomen. Buiten den middeleeuwschen versterkten kring werden de tuinen aangelegd, die oudtijds 'n eenvoudiger karakter zullen vertoond hebben zooals boomgaarden en moestuinen.
De grachten zijn alle uit de eenvoudige historische gegevens, maar eerst na drie jaren van onderzoek aangelegd. De reeds genoemde Fransche tuin breidt zich uit over 'n historisch belangrijk stuk grond.
Midden aan de westzijde voert, van den hier verhoogden, cirkelvormigen oprijweg, 'n breede brug over twee gemetselde bogen en vele treden hoog, naar de ophaalbrug, die door den toegangstoren 't kasteel met de Voorbrug verbindt. Op 't dek dier brug, dat vier M. boven den gemiddelden waterspiegel ligt, heeft nïfen 'n zeer schoon en ruim gezicht over pleinen, grachten, wallen en de grasperken en over de landouwen tot de boorden der Vecht.







Ridderhofstad DE HAM,
In de nabijheid van Kasteel de HAAE.



















f