2564
B13
Aan
de Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.


BIBLIOTHEEK DER RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN.
Uit de boekverzameling der voormalige Ned.-ind. Bestuursacademie.
Bruikleen van het Departement van Koloniën.
Juli 1923.


c/e vcz-n c/e c/eï,
9/ ^ X
? 'cczcefz- ^-^etzetezez-é.
Ondergeteekende neemt de vrijheid, Uwe aandacht te vestigen op zijn navolgend schrijven ddo. 7 dezer aan Zijne Excellentie, den Minister van Koloniën, i/z de reusachtige Djeloetong-concessies, die de Ned.-Indische Regeering voornemens is uit te geven aan de Schön & Co.'s boschproducten Maatschappij.
Met verschuidigden eerbied,*»
J. Gr. SCHLIMMER,
Directeur der Borneo-Sumatra-Hanclel-Maatschappij.
s' G-ravenhage, 10 Augustus 1911.





Ondergeteekende neemt eerbiedig de vrijheid, de aandacht van Uwe Excellentie in te roepen voor het volgende:
In verband met het overleg, dat thans nog gepleegd wordt omtrent de concessie-aanvrage van de Schön & Co's Boschprodukten Maatschappij, groot 2]/2 millioen Hektaren in Borneo, acht ik het nuttig te wijzen op hetgeen de Financial Times van 20 Juli j.1. publiceert omtrent het verhandelde in de buitengewone algemeene vergadering van de „United Malaysian Rubber Co.", welke maatschappij, evenals de Schön & Co's Boschprodukten Maatschappij ten doel heeft, Rubber uit Djeloetong te extraheeren en dit reeds geruimen tijd doet in haar fabriek te „Goebilt" (Sarawack).
Onder het hoofd „The late Chairman's views" publiceert de Financial Times het volgende:
The Late Chairman's Views.
Sir Percy Cunynghame : As the Chairman has asked me to second the resolution relating to the increase of the capital of this company, I should just like to add a very few words to what he has already said. When the United Malaysian Company was formed I was asked to join the Board on account of having had a very large acquaintance with tkat part of the world in which our concessions lie. I have had some 25 years' experience as a Government Official in those parts, and, therefore, I think I may fairly claim to have some knowledge of them. I knew from personal experience that a very large amount of jelutong existed there. I understood that this jelutong could he manufactured into good rubber at a cheap rate, and, therefore, I think I had every reason for supposing that we were in lor a good thing. Well, those expectations have, unfortunately, not been realised, but at the same time I consider that with a sufficiënt working capital there is no reason why we should not still have a very good thing before us in this jelutong business. There is no doubt that the working capital which has been at our disposal has not been sufficiënt to carry out the programme indicated in our prospectus. We have, at the present time, a most capital manager on the spot. He is turning out excellent rubber, he has reduced the cost of production, and I think that if the price of the raw article — that is, the raw jelutong — follows the fall in the price of rubber, there is no reason why we should not yet make a good thing out of this jelutong. I can only say now that I would ask the shareholders to reserve judgment for a while until we have been able to get our big factory into operation. When the amount of rubber mentioned by the Chairman is being dealt with it will naturally decrease the cost of production, and then I think that the affairs of the company will be in a more satisfactory condition than they are at the present time. I now heg to second the resolution proposed by the Chairman.


Speciaal wensch ik de aandacht te vestigen op de uitlating:
„if the price of the raw article — tliat is, the raw Jelutong — follows the fall in the price of rubber, there is no reason why we should not yet make a good thing out of this Jelutong".
en verzoek Uwe Excellentie dit in verband te brengen met mijne mededeelingen als vermeld in mijn memo van het onderhoud dat Uwe Excellentie mij den 10deu Juni j.1. toestond; vide mijne mededeelingen onder het hoofd „Vaststelling minimumprijs door scheidslieden" (art. 7 concessie-voorwaarden).
Bovenbedoeld memo is volledigheidshalve hierbij gevoegd.
Zooals de Chairman van de United Malaysian Rubber Co. terecht opmerkt, ]S het welslagen van de onderneming grootendeels afhankelijk van de omstandigheid, of de prijs van Djeloetong de prijsdaling van Para-rubber zal volgen, en ligt het nogal voor de hand, dat, waar dit een levenskwestie voor Maatschappijen met bovenvermeld doel is, men niets ongedaan zal laten om Djeloetong prijzen in dezelfde verhouding te laten dalen als de rubber markt en ter bereiking van dit doel wordt zeer handig getracht het artikel door middel van concessies aan de vrije concurrentie te onttrekken.
Blijkens bovenbedoeld memo lichtte ik Uwe Excellentie ook toe, dat de prijsbeweging van Djeloetong volstrekt niet direct afhankelijk is van de waarde van Para-rubber, en dat de Regeering naar mijn bescheiden meening een ontzettende fout zal begaan, die aan land en volk jaarlijks millioenen schade zal berokkenen, indien zij de waardebepaling van Djeloetong afhankelijk wil stellen van den Para-rubberprijs, welke laatste, zooals iedereen weet, in de toekomst, zoodra alle rubberondernemingen gaan produceeren, zelfs nog zeer veel beneden het tegenwoordig niveau zal vallen.
Ik lichtte verder toe, dat slechts een zeer gering gedeelte van de djeloetong productie aangewend wordt voor rubber extractie, doch het artikel djeloetoeng in hoofdzaak dienst doet voor andere doeleinden. Deze omstandigheid verklaart dan ook dat djeloetoeng gedurende de laatste jaren voortdurend op een hooger prijsniveau is gekomen, terwijl Para rubber zich in tegenovergestelde richting bewogen heeft. Onderstaande prijsvergelijking bevestigt een en ander op afdoende wijze:
Begin Juni'09. Begin Juni'10. Begin Juni'11.
Prijsbasis Para rubber 6/— per 10/- per « 4/- per <8
„ Borneo Djeloetoeng. . 20/— percwt. 30/— percwt. 28/- per cwt. cif uitgeleverd gewicht.
De prijsvergelijking van Para rubber op begin Juni 1909 en begin Juni 1911 toont eene daling aan van 6/— per op 4/ — per <ffi, zijnde eene verlaging van 331/s %, terwijl de prijsvergelijking van Djeloetoeng op dezelfde tijdstippen eene prijsverbetering van 20/— per cwt. op 28/— per cwt. aantoont, zijnde eene verhooging van 40%.
De Financial Times van 20 Juli j.1. publiceert ook eene mededeeling onder het hoofd „Jelutong concessions — a Dutch East Indies Warning—" waarvan het volgende van belang is:


Only about 10 % of rubber can be extracted from Jelutong, and although the
production of Jelutong is very large, it cannot materially affect the article rubber, even if all were used for extraction purposes, which is not by any means the case, it bting known that over 90% of the output of jelutong is used for other purposes than extracting rubber. This statement is proved by the fact that prices of jelutong are of 'ten maintained whïlst Para rubber declines. The exaggerated reports seem to have got our Government into rather a false position, and rnuch damage may be done to European and American interests unless timely warning is given. Proposals have been made to induce the erection of fresh factories in; the East for this wholesale extraction of rubber, but we on the spot know what great and probably insurmountable difflculties there would be. Concessions of land with trees on it may doubtless readily be obtained, but it would be quite another matter to profitably extract rubber from those concessions. Any intending investors should look well into matters before putting money into fresh factories out in the East".
Met deze feiten voor zich, zal niemand trachten het standpunt te verdedigen dat de prijs van djeloetong gelijkmatig met Para rubber moet dalen of rijzen, en bij een ieder die de zaak zijne aandacht schenkt, moet toch wel de vraag rijzen:
„Welke overwegende redenen kunnen de Regeering van Ned.Indië nopen om de djeloetong te willen onttrekken aan de vele doeleinden waarvoor het in Amerika en Europa gebezigd wordt, en te eischen dat in 't vervolg alle djeloetong slechts voor rubber-extractie zal dienen, in welk laatste geval het prijsniveau van djeloetong belangrijk zal moeten dalen, terwijl de praktijk geleerd heeft, dat indien men de zaak aan zichzelf overlaat, het absoluut niet waarschijnlijk is dat djeloetong in evenredigheid met Para rubber zal dalen".
Mijn doel is hierdoor nogmaals de aandacht te vestigen op deze voor Borneo zoo belangrijke zaak. Het gevaar is thans nog af te wenden; toch schijnt de beslissing nabij te zijn immers den 31sten Juli j.1. ontving ik nog een telegram uit Bandjermasin met de mededeeling, dat in de districten Kapoeas en Kahajan geen djeloetong meer getapt mag worden, in afwachting van de beslissing omtrent uit te geven concessies. Men verkondigt in Indië de meening dat de Regeering reeds te ver zou gegaan zijn en voor haar prestige'moeilijk zou kunnen terugkeeren. Mogen de belangen van land en volk echter opgeofferd worden terwille van dergelijke overwegingen? Zoolang de concessies niet effectiet verleend zijn, kan de Regeering zich toch terugtrekken. Zulks zou wellicht alleen onaangenaam zijn voor de Schön & Co's boschprodukten Mij. Deze heeft wellicht achteraf aanleiding nog blij te zijn indien de zaak niet tot stand komt, gezien de groote kosten aan dergelijke concessies verbonden; de chairman van de United Malaysian Rubber Co deelde hieromtrent mede, vide verslag in de Financial times van 20 Juli j.1.
„twenty-two thousand Pounds Sterling has been spent in developping and getting into w&rking order our Jelotong concessions",
terwijl het bij de United Malaysian Rubber Co, slechts om veel kleinere concessies gaat, (n.1. 531.000 H.A. op Borneo en 250.000 H.A. in de Residentie Palembang, vide het antwoord van Uwe Excellentie dd. 4 Mei j.1. op de, door den


Heer Bogaardt gestelde vragen), welke concessies eerst eenige maanden geleden aanvaard werden en waarvan men nog geen genoegen beleefd heeft, daar de bevolking er weigert op concessievoorwaarden te werken, zoodat vroeger welvarende streken, zooals Pemboeang (Zuidkust Borneo) nadat de concessies aanvaard werden, geheel verlaten zijn; de inlanders, die er zich gevestigd hadden, zijn weer vertrokken.
Ik veroorloof mij hierbij Uwe Excellentie te doen toekomen, overdrukken van hetgeen diverse couranten en tijdschriften over de djeloetong concessies gezegd hebben.
Moge Uwe Excellentie zich door het bovenstaande laten overtuigen, dat hier werkelijk groote belangen op het spel staan en moge het Uwe Excellentie behagen, alsnog de noodige maatregelen te nemen, opdat de uitgifte van bovenbedoelde concessies voorkomen worde!
't welk doende
Uwer Exellentie dienstw. dien.,
J. G. SCHLIMMER,
Directeur der Borneo-Sumatra-Handel Mij.
's Geavenhage, 7 Augustus 1911.


MEMO van mijn onderhoud dd. 10 Juni 1911, betreffende Djeloetongconcessies met Zijne Excellentie den Minister van Koloniën, den Heer de Waal Malefijt, in tegenwoordigheid van den Heer Tromp de Haas.
De Minister van Koloniën was zoo welwillend mij op bovengenoemden datum eene particuliere audientie toe te staan, waarbij tegenwoordig was de Heer Tromp de Haas.
Ik deelde den Minister mede, dat de Heer Lovink, Directeur van Landbouw, mij gezegd heeft, dat de Djeloetong-concessie kwestie reeds ontstaan was voordat hij benoemd werd tot Directeur van Landbouw, zoodat hij de zaak als een erfenis beschouwde. De Heer Lovink deelde mij ook mede, dat de Heer Tromp de Haas geheel ingewijd was, terwijl hij zelf nog weinig tijd had gehad zich speciaal in
deze zaak in te werken.
Resumeerende kwam ik tot de conclusie, dat niet het Departement van Landbouw, gepersonifieerd in den Heer Lovink, zoo'n felle voorstander van.uitgifte der bedoelde concessie was, doch het Departement van Landbouw, geïnspireerd door de wenschen van den Heer Tromp de Haas.
De Minister begon met mij de vraag te stellen, of in werkelijkheid tegenwoordig op Borneo niet reeds een monopolie bestond en doelde er op, dat de Borneo-Sumatra Handel Maatschappij de Djeloetong markt aldaar zoude beheerschen.
Mijn antwoord hierop was, dat er van monopolie nooit sprake kan zijn, zoolang ieder gegadigde de vrijheid heeft mede te dingen, hetgeen thans het geval is. De Borneo Sumatra Handel Maatschappij heeft vele concurrenten, die wel is waar niet allen voortdurend in de markt zijn, doch die voortdurend de markt gadeslaan en direct als koopers optreden, zoodra zij meenen iets te kunnen verdienen, terwijl sommigen geregeld in het concurrentie-strijdperk blijven.
Dat exporteurs op Borneo thans of ooit te voren onderling tot een vergelijk van welken aard dan ook zouden zijn gekomen, is beslist eene onwaarheid, al heeft de Borneo Sumatra Handel Mij. het leeuwenaandeel in den export, is dit alleen en uitsluitend te wijten aan het feit, dat zij in staat is, den inlander meer voor zijn ter markt gebracht product te betalen dan hare concurrenten.
Ik concludeerde, dat de Minister ten deze dus onjuiste inlichtingen ontvangen had.
Dit schrijvende, brengt mijn gedachten terug op de vraag, mij door een der Leden van de Tweede Kamer gesteld, „of het bericht, dat hij vernomen had, op


„waarheid berustte, nl.: dat de door mij geschreven brochures een uitvloeisel „zouden zijn geweest van mijne teleurstelling tengevolge van onderhandelingen „tusschen de Schön & Co's Boschprodukten Mij. en de Borneo Sumatra Handel „Maatschappij, die tot geen resultaat zouden hebban geleid".
Op deze vraag antwoordde ik:
„dat bovenbedoeld bericht zelfs geen schijn van waarheid bevatte, omdat de „Borneo Sumatra Handel Mij. nooit de minste aanrakingspunten met de Schön „& Co's Boschproducten Mij. heeft gehad".
Het moet bij een ieder verwondering baren, hoe dergelijke valsche berichten tot zulke booggeplaatste personen als den Minister van Koloniën en een lid van de 2® Kamer doordringen. Het is te hopen, dat die berichtgever geen Gouvernements ambtenaar is, want hoe zou men anders eene onpartijdige decisie van de regeering tegemoet kunnen zien, die een gevolg zal zijn van rijp beraad en ernstig onderzoek, indien de Regeering voorgelicht zou worden door ambtenaren die er niet voor terugdeinzen, iuformaties te verstrekken, die geen zweem van waarheid bevatten.
De Minister van Koloniën besprak verder met mij de mogelijkheid voor de exporteurs van Djeloetong om een trust te vormen, waarvan de bevolking ook de dupe zou kunnen worden. Ik gaf toe dat een dergelijke mogelijkheid nooit als uitgesloten geacht kan worden, maar dat de exporteurs in Ned. Indië dergelijke bewegingen nog nooit op touw hebben gezet en de kans hiervoor in de toekomst uiterst gering is, zoolang de Chineezen nog zooveel invloed hebben in de handelscentra, want de Europeesche firma's zullen zich nog wel tienmaal bedenken voordat zij met Chineesche firma's dergelijke overeenkomsten sluiten; immers de Chineesche firma zal zich in de meeste gevallen niet aan zoo'n overeenkomst houden en er van profiteen-n dat de l-uropeesche firma zich er wel aan houdt. Men heeft reeds zoo dikwijls gezien, dat Inkoop-trusts door Chineezen gevormd, steeds ei'ii zeer kort bestaan hebben, omdat Chineezen het zoo nauw niet nemen en hun, geweten zoo rekbaar is, dat zij zich niet, ontzien om de bepalingen eener dergelijke overeenkomst op alle mogelijk - manier n te ontd uiken.
Waar zelfs de gedachte aan een mogelijke trust van Djeloetong exporteurs den Minister zorg scheen te baren, drukte ik er mijne bevreemding over uit, dat de Regeering dan hare medewerking wenschte te verleenen aan het scheppen van monopolies door uitgifte van Djeloetong concessies; immers elk concessiegebied op zich zelf zal toch een monopolie vormen, hetgeen de Minister zelf in zijn antwoord aan den Heer Bogaabt beaamd heeft.
Gaat de -regeering werkelijk op den ingeslagen weg voort door uitgifte van verdere concessies, dan zullen spoedig alle terreinen, die voor exploitatie van Djeloetong boomen geschikt zijn, uitgegeven zijn terwijl de concessionarissen die in verband met de bepaling, dat zij in Ned. Indië fabrieken moeten bouwen, reusachtige complexen schijnen noodig te hebben, slechts gering in aantal zullen zijn. Gevaar voor trusts ligt dan toch veel meer voor de hand dan bij den tegenwoordigen toestand; concessionarissen zullen dan toch geen rekening hebben te houden met concurrenten die onverwachts het hoofd kunnen opsteken, daar ieder hunner heerschappij voert over eigen concessies, terwijl zij gezamenlijk het geheele gebied, dat voor exploitatie in aanmerking komt, beheerschen. Waar men in Amerika de trusts zoo fel bestrijdt, zou


het Gouvernement van Ned. Indië hare medewerking willen verleenen om het tot
stand komen ervan te vergemakkelijken?
De Minister vroeg mij nog nader toe te lichten, op welke wijze concessionarissen de verplichtingen tot het betalen van den vast te stellen minimum prijs zouden kunnen ontduiken, in verband met art. 7, luidende.
. De concessionaris^ verbindt zich aan de door haar gebezigde Inlandsche verzamelaars, voor zoover die tot haar in geen andere dienstbetrekking staan dan die, welke voortvloeit "uit eene overeenkomst tot inzameling en verkoop van het product, voor de door dezen ten 'verkoop aangeboden djeloetong, mits van de gewone quahlext en met inachtneming van het ['bepaalde in de volgende leden van dit artikel berekenden minimum prijs te betalen .
De Minister meende, dat mijne bedenkingen verband hielden met imoering van vreemd werkvolk, terwijl de Heer Tbomp de Haas zijne Excellentie toch medegedeeld had, dat invoer van vreemde werkkrachten tot de onmogelijkheden behoorde, omdat de grond gesteldheid en het klimaat van dien aard waren, dat niet eens Javanen in die streken zouden kunnen vertoeven.
Ik deelde den Minister hierop mede, dat ik geenzins invoer van vreemde werkkrachten op het oog had en dat ik het geheel met den Heer Tromp de Haas eens was, dat een oponthoud in de moerassige oerwouden, waarm de Djeloetong boomen voorkomen, zelfs voor Javanen noodlottige gevolgen zou hebben, vandaar dan ook dat ik niet begreep, hoe iemand verwachten kon, dat Europeesche concessionarissen goed werk zouden kunnen verrichten in een gebied, waar zelfs geen Javanen vertoeven kunnen. Ik lichtte dit punt ook reeds uitvoerig toe in mijne brochures. Mijne bedoeling is echter geweest er op te wijzen dat niets concessionarissen belet, de Inlandsche Djeloetong verzamelaars te engageeren in andere dienstbetrekkingen behalve in die welke voortvloeien uit eene overeenkomst tot inzameling en verkoop van Djeloetong. Zij kunnen die menschen immers engageeren voor alle mogelijke doeleinden, en hen toch dwingen ook Djeloetong te verzamelen; ieder weet toch hoe moeilijk het voor een inlander is recht te verkrijgen en dat het hem bovendien nooit in zijn hoofd zal opkomen, eene machtige Europeesche combinatie aan te klagen, die reusachtige concessies houdt in een gebied waar ons Binnenlandsch Bestuur zoo schaars vertegenwoordigd is.
Ik acht het ook nuttig, te wijzen op de zinsnede in art. 7: - „dat de Dj'eloetong van gewone qualiteit moet zijn". Ook dit geeft concessionarissen de gelegenheid precies te betalen wat hun goeddunkt, want — „wat is Djeloetong van gewone qualiteit"?? - Zonder aanmatiging kan ik mij uitgeven als expert voor qualiteits-beoordeeling van Djeloetong. Er komen zeer veel qualiteiten
voor al naar gelang van het watergehalte in de Djeloetong aanwezig, bovendien zijn
er nog zooveel factoren, die bij den aanmaak van Djeloetong de qualiteit beinvloeden, dat men nooit twee partijen, zelfs niet twee stukken Jelotong ziet, die van geheel gelijke qualiteit' zijn, dus ook niet van gelijke waarde. Wie zal nu vaststellen wat „gewone qualiteit" is?
Als de concessionaris vindt, dat de qualiteit van aangebrachte partijen niet „gewoon" is, en er den inlander een lageren prijs voor wil geven, terwijl den inlander de mogelijkheid ontnomen is naar een concurrent-opkooper te gaan, wat stelt de regeering zich dan voor dat er gebeuren zal?
»


Stelt men zich soms voor, dat die inlander de partij zal aanhouden, totdat er een bestuursambtenaar ter plaatse is om het geschil op te lossen, welke ambtenaar in vele gevallen in geen dagen te bereiken zal zijn en die wederom even zooveel dagen noodig zal hebben om de plaats, waar het geschil zich heeft voorgedaan te bereiken en moet dan die controleur van het Binnenlandsch Bestuur uitmaken, of de Djeloetong in kwestie van „gewone qualiteit" is en zoo niet, welke rafactie toegekend moet worden?
Ook dit punt verraadt weer de zucht tot overhaasting, die bij de beoordeeling omtrent de wenschelijkheid om concessies al dan niet uit te geven heeft voorgezeten.
Vaststelling minimumprijs door scheidslieden (Art. 7).
In de volgende beschouwing heb ik getracht den Minister duidelijk te maken, dat ook uit dit punt blijkt, dat de voorstanders der concessie niet voldoende over de zaak nagedacht hebben en een zeer dwaas en gevaarlijk spel spelen.
Om een prijs vast te stellen moeten de scheidslieden een uitgangspunt hebben, en wat zal dat uitgangspunt nu zijn? Bij de éérste bepaling van minimum prijs kan men zich laten leiden door wetten van vraag en aanbod, die op.dat moment de marktwaarde beheerschen, maar die maatstaf kan later niet meer dienen, want de vraag in Amerika en Europa zal, zoo zij al niet geheel verdwijnt, toch tot een minimum gereduceerd worden, zoodra die reusachtige concessies uitgegeven zijn en er ingevolge art. 1 geen ongezuiverde Djeloetong of een gezuiverd product van geringer caoutchoucgehalte dan zestig procent uitgevoerd mag worden uit Nederlandsch-Indië.
Aan de fabrikanten in Amerika en Europa, die Djeloetong als grondstof gebruiken, zal dat product dus onthouden worden en een zeer logisch gevolg daarvan zal zijn, dat de vraag naar Djeloetong van die zijde zal ophouden, want niemand zal toch verwachten, dat een fabrikant, nadat hem bekend is, dat een zekere grondstof niet meer te krijgen is, zal voortgaan biedingen te doen of een prijs te bepalen, die hij eventueel zou kunnen geven.
Wat zal dan de maatstaf zijn voor de minimum prijsbepaling? De prijs van Para rubber, zeggen de voorstanders van Djeloetong concessies, en hieruit blijkt al weer hoe lichtvaardig zij dit voor Borneo zoo groot belang behandeld hebben.
Wij weten allen, dat Para rubber, zoodra alle rubber ondernemingen beginnen te produceeren, zeer veel in prijs zal dalen; indien dus de prijs van Para rubber als maatstaf genomen wordt voor den vast te stellen minimum Djeloetong-prijs, is het duidelijk, dat deze in evenredigheid zal dalen. Men schijnt hierin niets ongerijmds te vinden, want zegt men, uit de Djeloetong wordt immers rubber geëxtraheerd, en dan is het niet meer dan billijk, dat de grondstof waaruit de rubber geëxtraheerd wordt, indien rubber zelf daalt ook evenredig lager in prijs wordt. Maar als die voorstanders van Djeloetong concessies zich de moeite getroost hadden na te gaan, wat er met bijna alle Djeloetong, die naar Amerika en Europa verzonden wordt gebeurt, dan zouden zij tot de conclusie gekomen zijn, dat nog geen tiende van de totale productie gebruikt wordt om er rubber uit te extraheeren en. dat Dieloetong in hoofdzaak een grondstof is, die gebezigd wordt voor de


fabrikage van goedkoope rubber-artikelen zooals rubber-overschoenen, rubbervloerbedekking, die men veel in hotels in Amerika aantreft, rubber-tuin slangen en nog honderde andere goedkoope rubber-artikelen.
Verder nadenkende voelt men, dat de redeneering — „dat voor de prijsbepaling van Djeloetong de prijs van Para rubber als maatstaf kan dienen" — absoluut onhoudbaar is; het tegendeel is waar en de mogelijkheid is volstrekt niet uitgesloten dat Para rubber 50 % in Pri.is zal dalen, terwijl Djeloetong 50% in prijs zal stijgen.
Nemen wij eens een ander artikel tot voorbeeld, bv. Leder.
Men kan zich toch voorstellen dat door toevalligen samenloop van omstandigheden de prijs voor prima leder, waarvan schoenen etc. vervaardigd worden, door groot aanbod 50 % in prijs daalt, terwijl de prijs van een minderwaardige qualiteit imitatie leder 50% in prijs stijgt, tengevolge van vermeerderde vraag naar imitatie leder, waarmede het aanbod geen gelijken tred houdt. Welnu geheel dezelfde omstandigheden kunnen en zullen zich voordoen ten opzichte van Para rubber en Djeloetong.
Zij, die zich als voorstanders van uitgifte der Djeloetong-concessies opwerpen moeten toch voelen welke dwaasheid zij begaan door een grondstof, die meer en meer de aandacht trekt en in hoofdzaak dient-voor geheel andere doeleinden dan voor rubber extraheeren, aan de wereldmarkt te onttrekken en te eischen dat in 't vervolg dit product alleen en uitsluitend tot dat doeleinde mag worden aangewend, en zulks, omdat een enkele fabrikant dat met succes gedaan heeft in een tijdsperiode, dat rubber in 't algemeen zeer hoog in prijs was. En zoo iets wil men nota bene doen onder de tegenwoordige omstandigheden, nu men algemeen in de toekomst lage rubberprijzen verwacht; willens en wetens wil men er dus toe medewerken om Djeloetong ook in den toekomstigen val van rubber mede te sleuren, terwijl alle gegevens aanwezig zijn, dat Djeloetong, indien dit aan zichzelf overgelaten is, niet in prijs zal dalen doch zal stijgen, ongeacht de toekomstige lagere prijzen voor rubbersoorten.
Benadeelt de regeering zich zelf en de bevolking van Borneo en Sumatra hierdoor niet op onverantwoordelijke wijze? Men late zich toch niet verblinden door het j aarlij ksche recht van 5 cents per hectare, die concessionarissen zouden moeten betalen, want wat beteekent dat bedrag, vergeleken bij de winstderving, die voor de bevolking daarvan het gevolg zal zijn? Zooals Mr. H. 's Jacob reeds in zijne brochure opmerkt, kan het Gouvernement immers de uitvoerrechten verhoogen, indien het aan de zaak op de tegenwoordige basis niet genoeg verdient.
Het nut dat concessionarissen eventueel zouden kunnen stichten.
De Minister meende, dat concessionarissen, die belang zouden hebben bij het in stand houden van de Djeloetong boomen, toch in dat opzicht nuttig werkzaam zouden kunnen zijn, waarop ik als mijne overtuiging te kennen gaf, dat, om nut in een streek te kunnen stichten, de allereerste vereischte is, dat men in die streek kan komen en er eenigen tijd kan verblijven, hetgeen, zooals in mijne brochures toegelicht, in de moerassige oerwouden, waarin de Djeloetong-boomen groeien, niet mogelijk is voor Europeanen, terwijl de Minister zelf vertelde van


den Heer Tromp de Haas gehoord te hebben, dat zulks zelfs niet voor Javanen mogelijk was.
De heer Tromp de Haas beweerde desniettegenstaande, dat concessionarissen in stoombootjes tot dicht bij de exploitatie-terreinen konden komen en verder boschpaden of wegen er naar toe konden aanleggen; als antwoord waarop ik volstaan kon naar het rekest van de Nederl. Indische Boschproducten Mij. (de Amerikaansche combinatie) te verwijzen d. d. Banjermasin Maart 1911, waarin verklaard wordt, dat bij het slaan van 140.000 Meters rintissans reeds vele slachtoffers onder inlanders en Europeanen gevallen zijn door ziekte en dood, en waarin verder verklaard wordt, dat de condities door de regeering gesteld niet na te komen zijn; tot deze conclusie is men gekomen nadat men een jaar zonder eenig resultaat gewerkt heeft.
Wat het vraagstuk betreft:
„Is het praktisch mogelijk, de Djeloetong boomen in de moerassige oerwouden van Borneo en Sumatra op zoodanige wijze te tappen, dat het leven van de boomen in de meeste gevallen gespaard blijft, en het inzamelen voor de bevolking toch voldoende loonend blijft?'
deelde ik mede, hetgeen ik reeds in mijne brochures vermeld heb, nl. dat elk weldenkend mensch pogingen van het Departement van Landbouw, die tot verbetering van de tapwijze zouden kunnen leiden, zou toejuichen, en ik opperde in mijne tweede brochure reeds het denkbeeld, dat een extra belasting van ƒ 1.— per picol geheven zou kunnen worden om de kosten te dekken die door het Departement van Landbouw bij het nastreven van dit doel gemaakt zouden moeten worden.
De Heer Tromp de Haas verklaarde hierop, dat concessionarissen de gewenschte verbetering in de tapwijze zouden aanbrengen, waarop ik den Heer Tromp de Haas de vraag stelde, of wij dan maar zonder meer voetstoots moeten aannemen, wat een Duitscher of een Amerikaan of wie dan ook ons belieft wijs te maken of belooft te zullen doen?
De heer Tromp de Haas meende, dat indien die belofte niet vervuld werd, het Gouvernement de concessies kon en zou intrekken, want op Java en Sumatra werkten toch ook buitenlandsche Maatschappijen en die moesten zich toch ook wel aan de Gouvernementsvoorschriften houden. Ik antwoordde daarop, dat de door den heer Tromp de Haas bedoelde buitenlandsche Maatschappijen op Java en Sumatra onder geheel andere omstandigheden werkten en dat men daar gemakkelijk kan vaststellen of en in hoeverre die Maatschappijen niet voldoen aan Gouvernementsvoorschriften, doch dat men, wat de Djeloetong concessies betreft, doende was aan vreemdelingen monopolies te geven over een reusachtig gebied, waarop het Gouvernement zelf geen toezicht kan houden, want op de geheele Zuidkust van Borneo van af de grens der Westerafdeeling tot en met Sebangau zijn slechts twee controleurs; de binnenlanden van die Zuidkust kent ons bestuur nauwelijks zelf; bovendien de aard van de aan concessionarissen op te leggen verplichtingen en de omstandigheden waaronder die uitgevoerd en gecontroleerd zouden moeten worden in die moerassige oerwouden van Borneo en Sumatra maken de bewering van den heer Tromp de Haas m. i. onaanneembaar. De heer Tromp de Haas begon daarop den tegenwoordigen toestand te


critiseeren en af te keuren en vertelde van Djeloetong strooptochten, die op de Zuidkust ondernomen werden door inlanders die feitelijk in de bovenlanden van Bandjermasin thuis behooren.
Evenals ik den Heer Lovink hierop reeds 25 Maart j.1. wees, deelde ik ook thans mede, dat het begrip van Djeloetong strooptochten niet gerechtvaardigd is want dat naar elke streek, die plotseling haar opkomst te danken heeft aan welke oorzaak dan ook, menschen trekken met het idee hun bestaan te verbeteren. Dat heeft ook plaats gehad op de geheele Zuidkust van Borneo, die voor drie a vier jaren geleden als een nagenoeg onbevolkte — of althans uiterst dun bevolkte streek beschouwd kon worden. Is het nu niet een verblijdend verschijnsel, dat die streek menschen getrokken heeft, die zich vroeger boven Bandjermasin opeenhoopten, die arm waren en, omdat zij niets uitvoerden, arm bleven. Die menschen hebben de Zuidkust bevolkt en er welvaart doen ontstaan; er zijn dorpen verrezen en er heerscht leven en een opgewekte stemming, terwijl allen flink geld verdienen. Mag men zoo iets vergelijken met strooptochten, omdat die menschen de Djeloetong boomen naar men vermeent verkeerd tappen, terwijl het Departement van Landbouw zelf nog niet in staat is, eene tapwijze aan te geven die onder de gegeven omstandigheden praktisch uitvoerbaar is?
De door den Heer Tromp de Haas geopperde meening, dat de Zuidkust van Borneo vroeger wel voldoende bevolkt was om het land door die inheemsche bevolking met succes te exploiteeren, behoef ik nauwelijks tegen te spreken; er bestaan voldoende officiëele gegevens om te constateeren, dat die meening op een abuis berust.
De Heer Tromp de Haas trok ook in twijfel, of de bevolking bij den bestaanden toestand wel zooveel profiteerde en zulke hooge prijzen voor het product maakte; ik meende dat het onnoodig was hierover in langdurige beschouwingen te treden en verzocht den Minister de cijfers van door het Gouvernement geïnde Invoerrechten te vergelijken met vroegere jaren. Uit de enorme toename zou toch zeker wel afdoende blijken, hoe zeer de welvaart onder de bevolking is toegenomen.
Ik deelde den Minister nog mede, dat de waarnemend Resident der Zuideren Oosterafdeeling van Borneo, de Heer Ris, naar aanleiding van een tot hem gericht verzoek van den Heer Lovink om onomwonden zijne opinie kenbaar te maken, aan den Heer Lovink een telegram zond van ongeveer den volgenden inhoud :
„In brochure Schlimmer veel waars, ik geef voorloopig geen concessies uit".
Bij mijn diverse conferenties met voorstanders van de Djeloetong-concessies, heb ik hun herhaaldelijk verzocht, mij te wijzen op overdrijving of onjuistheden in mijne brochures, ■ waarop men het antwoord steeds schuldig bleef, en niet in staat was aan te toonen waar mijne beschouwingen onjuist waren. Het eenige, dat men steeds weder releveert is — „dat concessionarissen er belang bij zullen hebben, het leven der Djeloetong-boomen te sparen" — maar als het Gouvernement van Ned. Indië, alleen op grond van dit denkbeeld concessies wil uitgeven, ongeacht de vele bezwaren die men tot dusverre niet heeft kunnen ontzenuwen, dan doe ik hierbij nogmaals een beroep op het beleid en het doorzicht van die regeeringsbeambten, die in deze, een eind-decisie zullen moeten treffen.


Ten slotte verzocht ik den Minister mij voor verstrekking van verdere inlichtingen te willen ontbieden, zoodra aan Zijne Excellentie nieuwe gezichtspunten bekend gemaakt zouden worden. Ik verwacht, dat de voorstanders der Djeloetong concessies nieuwe argumenten zullen trachten aan te voeren, die ik eveneens zal kunnen ontzenuwen, want ik acht zelfs den grootsten voorstander niet in staat, deze in alle opzichten kromme zaak, recht te praten.
J. G. SCHLIMMER,
Directeur der Borneo Sumatra Handel Mij.
's-Gravenhage, 19 Juni 1911.


Nieuwe Rotterdamsche Courant, 17 Juli 1911.
De djeloetoeng-concessies.
Djeloetoeng is een minderwaardig soort kaoetsjoek, wil men een surrogaat van kaoetsjoek, dat de grondstof vormt voor goedkoope kaoetsjoekartikelen. In de laatste jaren wordt er ook rubber uitgetrokken. Djeloetoeng wordt gewonnen door boomen, die de stof bevatten (boomen van de geslachten Dyera en Alstonia), af te tappen. De boomen komen voor in de moeras-streken van Borneo en Sumatra, in het oerwoud. Het tappen van de boomen is, wegens de uiterst ongezonde streken, waarin zij groeien, een bijzonder gevaarlijk werk. Tegen dezen arbeid, die veelal moet worden verricht half met het lichaam in het water staand, schijnen slechts de inboorlingen uit de streek bestand. Europeanen, zelfs geïmporteerde Javanen ontkomen niet aan de gevolgen van het fnuikend klimaat.
In de laatste jaren is de inzameling van djeloetoeng buitengewoon toegenomen. Yan ruim 100,000 picols in 1908 is de productie in 1910 tot ruim 4 maal zooveel gestegen. Ook de prijs van het product is aanmerkelijk in de hoogte gegaan. Voor groote streken, vooral ter West-en Zuidkust van Borneo, en op Sumatra is de djeloetoeng-inzameling eene nieuwe en zeer belangrijke bron van inkomst en van welvaart voor de bevolking geworden.
Dit is zoo kunnen worden dank zij, althans onder, het systeem van vrije concurrentie, dat thans heerscht. De inlander, welke djeloetoeng heeft getapt (wij geven slechts een beeld in ruwe trekken) gaat er mee aan de kustplaatsen ter markt, waar de opkoopers, Chineezen, Europeanen en Amerikanen, elkaar scherpe concurrentie aandoen, en derhalve de prijzen in de hoogte jagen. Zoo krijgt ieder zijn deel, en het gaat goed.
Op één punt na, en dat is een belangrijk punt. Zal de inlander in het bij uitstek ongezonde klimaat met voordeel werken, dan moet het hem erom te doen zijn, in zoo kort mogelijken tijd zooveel mogelijk van het vocht, dat hem zijn daggeld verschaffen moet, te tappen. Hij tapt de boomen dood! En is dus bezig, het kapitaal, dat in de wildernis te zijnen dienste staat, volslagen te vernietigen. Slechts één lichtpunt kan daartegenover worden geconstateerd, nl. dat in de omgeving van oude djeloetongboomen meestal kleine planten en jonge djeloetongboompjes opkomen. Er zou dus, lijkt het, veel voor te zeggen zijn, indien maatregelen werden genomen, opdat de verschillende streken, waar de boomen groeien, van tijd tot tijd met rust gelaten werden.
Hoe dit zij, voor het oogenblik schijnt het afsterven van de boomen in het bijzonder de aandacht van dei regeering te hebben getrokken. Zij wil, zorgend als zij is, aan dit euvel een einde maken. En zij schijnt het middel daartoe te willen vinden in het uitreiken van concessies. Enkele concessies zijn reeds uitgereikt. Zij waren niét buitensporig groot, en het feit heeft daardoor niet dadelijk aandacht getrokken. Maar thans moeten er plannen hangende zijn, om niet minder dan twee en een half millioen HA. uit te geven — aan eene combinatie, die volgens sommigen eene Nederlandsche, volgens anderen eene in hoofdzaak Duitsche combinatie is, doch dit doet er voor ons betoog niet toe.
Aan de concessie zijn verschillende voorwaarden verbonden; aan den concessionaris worden verscheidene verplichtingen opgelegd. Daartegenover staat voor den concessionaris het recht, de in het geconcessioneerde gebied gewonnen djeloetong bij uitsluiting van alle anderen op te koopen. De prijs, dien hij besteden zal, is — het spreekt van zelf — dan niet langer van onderlinge concurrentie onder de opkoopers afhankelijk.
Dit monopolie — het woord is niet te sterk, het is aan het antwoord van den Minister van Koloniën op de vragen van den heer Bogaardt *) ontleend — lijkt ons principieel verkeerd. Alle zekerheid, dat dan den inlander op den duur de prijs voor zijn product zal worden uitgekeerd, die hem toekomt, gaat ermee te loor. De regeering heeft dit zelve zoo zeer gevoeld, dat zij in de concessie-voorwaarden eene bepaling heeft opgenomen, volgens welke jaarlijks een minimum-prijs door eene commissie van drie scheidslieden zal worden vastgesteld beneden welken de concessionaris niet gaan mag bij den inkoop van de op zijn terrein ingezamelde djeloetoeng. Men voelt hoe
i) Zie het antwoord op de vragen van het Kamerlid Bosaakdt. (Aanhangsel tot het verslag van de Handelingen der Tweede Kamer, blz. 41).


principieel onjuist ook deze oplossing van het onjuiste systeem is. Stel u voor, dat hierin Nederland de suikerfabrikanten het recht kregen ieder bij uitsluiting van hunne concurrenten de bieten van bepaalde stukken gronds op te koopen, en dat dan de inkoopsprijs door een derde buiten het bedrijf zou worden bepaald! Bij de djeloetoeng-concessies zal de zaak echter nog veel neteliger zijn, wijl de concessies, welke men wil uitreiken, zoo groot zijn, dat zij vrij wel alle streken op Borneo, waar djeloetoeng gevonden kan worden, omvatten, en de commissie dus, bij gebieke \an een open markt, in het duister zal rondtasten.
Er moeten, dunkt ons, zeer groote voordeelen tegen dit averechtsche systeem over staan, wil het voor den inlander gewenscht, voor de regeering verkieselijk, en voor den concessionaris aannemelijk zijn. De regeering ziet die voordeelen hierin, dat, naar hare meening, alleen door het concessiestelsel de algeheele uitroeiing van de boomen, die het kostbaar vocht leveren, zal kunnen
worden voorkomen. \
Onder de verplichtingen, die de regeering aan den concessionaris denkt op te leggen, komt namelijk deze voor - die, meenen wij, de hoeksteen vormt van het gansche concessie-systeem dat alle op het geconcessioneerde terrein voorkomende djeloetoengboomen zullen worden geregistreerd en genummerd, en, behalve in het oerwoud geëxploiteerd, ook op papier zullen worden geadministreerd. Dan worden er voorschriften gegeven over het tappen, waarvan wel de voornaamste deze is, dat de schors niet mag worden verwijderd over meer dan een derde gedeelte van den stam. De regeering meent met deze bepalingen, en nog enkele van bijkomstigen aard, te kunnen voorkomen, dat de boomen zullen worden doodgetapt.
Zullen deze voorschriften doel treffen?
Bij de beantwoording van die vraag, raken wij op bij uitstek practiseh terrein, en wij willen ons er dus voor wachten, een oordeel uit te spreken. De vraag is intusschen door deskundigen besproken. Mr. H. s'Jacob, commissaris van de Javasche Bank, en de heer J. G. Schlimmer, directeur van de l'orneo-Sumatra-handel-maatschappij, de grootste opkoopster van djeloetoeng op het oogenblik, hebben de vraag, de eerste in het Tijdschrift roor Nijverheid en Landbouw in Ned.-lndïé (Jan.-Febr.-afl. van dit jaar, Deel XXXII). ') de andere in eene brochure onder de oogen gezien en beide komen met groote beslistheid tot de conclusie, dat hetgeen de regeerin.' voorstelt eene volstrekte onmogelijkheid is. De nummering van de boomen in een gebied van 21/» miljoen hectaren waar het klimaat moordend is, dat geen Europeaan zich er ongestraft eenigen tijd kan ophouden, noemen zij op zich zelf reeds eene onmogelijkheid. En dat van eenig toezicht over het tappen kan sprake zijn, ontkennen de beide schrijvers pertinent.
„Er wordt" — schrijft Mr. s'Jacob spottend — „in de concessievoorwaarden over het nummeren in rood en wit van djeloetoengboomen en over inspecties van „deskundigen gesproken alsof die boomen in het Haagsche Bosch in plaats van in het oerwoud van Burneo stonden en men over deskundig personeel voor een ernstig toezicht naar -nelgev allen beschikken kon. Bij wien rijst bij het lezen van al dit fraais niet de gedachte, dat Regeering en concessionaris trachten elkander over en weer illusies voor goede munt te doen aannemen in plaats van ernstige zaken op het oog te hebben?"
De heer Schlimmer gewaagt van „onmogelijke verplichtingen, de nakoming waarvan niemand zal kunnen controleeren". Daarbij houden de beide schrijvers dan nog vol, dat het een onmogelijkheid is, de boomen zóó te tappen, dat zij geen groote schade ondervinden, en dat toch een voldoende hoeveelheid djeloetoeng verkregen wordt, om het bedrijf van den tapper loonend te doen zijn.
„Djeloetoengboomen zóó te tappen, dat de geit en de kool beiden gespaard worden, d.w.z. zóó dat zij geen schade lijden en den tapper tegelijkertijd een genoegzaam loonend bedrijf opleveren, is een technisch probleem, waarvan de mogelijkheid nog alles behalve vaststaat. Het wacht nog steeds op zijne oplossing" (Mr. s'Jacob).
Een feit is, dat reeds vroeger het gouvernement een djeloetoengkeur beeft uitgevaardigd, waarbij onder bedreiging van straf eene voor de boomen onschadelijke wijze van tappen werd voorgeschreven, doch dat de tappers zich daaraan niet hebben kunnen houden.
„Met de djeloetoengkeur heeft men niet kunnen bereiken, dat de boomen werden behouden, alleen dat een aantal inlanders een kortstondig verblijf in den boei hebben gevonden". Zoo meldt de heer s'Jacob. En de heer Schlimmer :
i) Ook als brochure verschenen.


Wel heeft het Binnenlandsch bestuur honderden djeloetoengzoekers in de gevangenissen opgeborgen omdat zij naar men wil, verkeerd getapt hebben, doch eene betere en practische uitvoerbare wijze van tappen heeft het bestuur de bevolking nog niet geleerd; trouwens, die is aan het bestuur zelf niet bekend. Men straft hier dus een Inlander met gevangenisstraf vin twee en drie maanden, voor een verkeerde tapwijze, zonder dat men hem kan aanwijzen, op welke wijze hij tappen moet, om aan gevangenisstraf te ontkomen en toch in zijn levensonderhoud, door inzameling van djeloetoeng, te kunnen voorzien .
Begrijpen wij de zaak wel, dan is het vooral de mislukking met de djeloetoengkeur geweest, die de redering tot het middel der monopoliseering door concessie heeft doen grijpen. Zij meent, door de concessie, een verantwoordelijk lichaam te krijgen, dat voor zorgvuldig tappen zal zorgen. Maar indien de beide schrijvers gelijk hebben, kan van die verantwoordelijkheid feitelijk geen sprake zijn hoegenaamd, en zal zij een wassen neus blijven, zoodat het doel: de boomen te
sparen, er geenszins door zal worden bereikt. _ ■
Aan het slot van de brochure van Mr. s'Jacob lezen wij: „Men kan zich daarbij (bij de concessie, en het fnuiken van de bedrijven van opkoopers en exporteurs, dat van de concessie het gevolg zal zijn) neerleggen, indien de concessie werkelijk verbetering in den toestand brengt, maar men mag het afbreken van belangen, die zich onder de auspiciën van de Regeering met moeite en beleid hebben opgebouwd, als wispelturig en ongerechtvaardigd veroordeelen, mdien de concessie de bewerking der boomen bij het oude laat".
Met deze aanhaling besluiten wij. Het is geenszins ons doel, ons party te stellen in deze kwestie die voor een groot gedeelte een technische kennis vereischt, die wij niet bezitten. Het beginsel der monopoliseering is zeker afkeurenswaardig, doch wij erkennen, dat er redenen kunnen zijn, aan de bedenkingen ertegen niet te blijven hechten, mdien dit werkelijk m het duurzaam belang van de bevolking zal zijn, en andere middelen, om dat te verkrijgen, met bestaan. Dan moet echter aannemelijk kunnen worden gemaakt, dat die kans groot is. Tot nu toe hebben nog slechts de tegenstanders zich doen hooren. De voorstanders bleven, hoewel herhaaldelijk gesommeerd, het antwoord schuldig. Het lijkt ons zeer gewenscht, dat bij de aanstaande behandeling van de Indische begrooting aan de regeering gelegenheid zal worden geschonken, hetgeen vóór hare plannen pleit eens duidelijk te maken. Want waarlijk de volksbelangen, die op "het spel staan lijken ons groot. En wanneer de concessie eenmaal is uitgereikt — dat zien, meenen wij, de heeren Schlimmer en s'Jacob zeer juist in dan zal er van intrekking geen sprake meer kunnen zijn, zelfs niet als de concessionaris zich niet aan de voorwaarden houdt. A 1'impossible nul n'est tenu, zal het dan heeten.
Nieuwe Soerabajasche Courant ddo. 17 Juni 1911.
Ook de regeering ging een tijdlang gebogen onder de vrees voor te veel vreemd kapitaal, tijdens de rubber-rage. Zij is sedert in een ander uiterste vervallen, getuige de DjeloetongHistorie, die op Horneo en Sumatra speelt, en die op een schandaal zal uitloopen. Daarbij hee t de regeering vreemd kapitaal, onder een Hollandschen vennootschappelijken naam verborgen, in
hooge mate bevoordeeld.
" Wat de beweegredenen der regeering zijn geweest om zulke buitengewone concessies te verleenen, terwijl een alleszins deskundig man, de Heer Schlimmer, zich de moeite heeft gegeven, uitvoerig aan te wijzen, dat de concessievoorwaarden niet kunnen worden nageleefd en dat de inlandsche bevolking, die juist door de inzameling van Djeloetong zeer goed verdiende, nu zoo goed als verstoken zal worden van die bron van inkomsten, is niet aan te wijzen. Dat zulke concessies zouden noodig zijn om de boomen te beschermen tegen doodtappen of hakken is natuurlijk volmaakt onwaar, want juist nu zullen de maraudeurs veel eerder tot doodtappen en omhakken overgaan, nu zij weten, dat zij kunnen worden verjaagd. Het clandestien bedrijf op het millioen bouws in concessie zal nu treden in de plaats van het eerlijk werk van inzamelen van boschprodukten. 
Nieuwe Rotterdamsche Courant, Woensdag 31 Mei, Avondblad C.
Djeloetong-eoncessies in Nederlandsch-Indië.
(Ingezonden).
Mijne twee brochures over eventueele uitgifte van Jelotong concessies in Borneo en Sumatra werden gepubliceerd tijdens mijne afwezigheid. Toen ik dezer dagen, in Europa teruggekeerd, in de


gelegenheid was door te lezen, wat de pers over een en ander gezegd heeft, als eigen meening of middels ingezonden stukken, trof het mij, dat de eenige onjuistheid, die men meende mij ten laste te kunnen leggen, hierin bestond, dat de 21/* millioen H. A. in Borneo, niet aan eene Duitsche combinatie uitgegeven zouden worden, doch aan eene Nederlandscbe Maatschappij. De pers meende deze informatie uit beste bron vernomen te hebben, en daarom acht ik het noodig er thans op te wijzen, dat die bron blijkbaar een zeer slechte bron is, die zich zelfs niet ontziet, onwaarheden te verkondigen, o. m. dat voor het meerendeel der door de Duitsche combinatie aangevraagde gronden de concessie reeds afgekomen was. Die 2l/2 millioen H. A. in Borneo zijn tot op den huidigen dag nog niet uitgegeven, laat staan op den 15den Maart j.1.: (een en ander blijkt uit het antwoord van den minister dd. 4 Mei j.1. gegeven op de door den Heer Boog aardt gestelde vragen, waarbij de minister mededeelde, dat aan Schön & Co's boschproducten Mij. 250.000 H. A. in de residentie Palembang in concessie zijn uitgegeven, terwijl over de andere aanvragen (de 2'/» millioen H. A. in Borneo) het overleg nog niet was afgeloopen. Die beste bron heeft den menschen dus maar iets wijs willen maken. De bewering, dat Schön & Co's Boschproducten Maatschappij geen Duitsche combinatie is, kan door een ieder zoo gemakkelijk gelogenstraft worden, dat ik daarvoor werkelijk geen verdere plaatsruimte in Uw blad in beslag durf te nemen, tenzij meergenoemde bron nogmaals mocht trachten, het publiek op een dwaalspoor te brengen.
Ik geef belanghebbenden slechts den raad te informeeren naar: Sciiön & Co's Boschprodukten Maatschappij, die ter verkrijging van concessies in Nederlansch Indië, zich natuurlijk van een Hollandsche vlag moet bedienen, want aan vreemdelingen worden geen concessies uitgegeven, Kautschuk Gesellscliaft Sciiön & Co. in Harbnrg en de Vereinigten Gummiwarenfabriken Harburg—Wien, welke informaties, die voor weinig geld van elk groot informatie-bureau te verkrijgen zijn, al voldoende licht op de zaak werpen, doch mocht men nog meer doorslaande bewijzen noodig hebben, dan ben ik ook in staat en genegen die te verstrekken.
U voor de plaatsruimte dankend, teeken ik
Hoogachtend:
J. G. SCHLIMMEB,
Directeur der Borneo Sumalra Handel Maatschappij.
Neerlandici, 15e Jaargang No. 4. April 1911.
Djeloetong-Concessies.
In het Kol. Weelblad van 23 Maart j.1. wordt in het O. en W.-Indisch literatuur overzicht onder het bovenstaande hoofd o. m. vermeld:
„Door den Heer J. G. Schlimmee, directeur van de te 's Gravenhave gevestigde N. V. Borneo Sumatra Handel Mij. is een brochure uitgegeven (voor belangstellenden verkrijgbaar bij de firma J. H. de Bdssy te Amsterdam,) eene uiteenzetting inhoudende zijner bedenkingen tegen de voorwaarden, waarop het Gouvernement van N.-I. zich voorstelt in Borneo 2Vs millioen H.A. in concessie af te staan aan een Duitsche combinatie, voor exploitatie van djeloetongboomen 1), waardoor, zijns inziens, de vrije concurrentie te gronde gericht zal worden en monopolies zullen ontstaan ten dienste van vreemdelingen".
Naar aanleiding daarvan merken wij op, dat in het Voorloopig Verslag der Tweede Kamer betreffende de Indische begrooting van 1910 bij ond. afd. 21 de aandacht op het uitgeven van dergelijke concessies, zonder voorafgaande bekendmaking, werd gevestigd, doch dat de Minister van Koloniën in de Memorie van Antwoord, onder verwijzing naar het Bijblad van het Ind. Staatsblad No. 6075, mededeelde dat het een ieder vrij stond dergelijke concessies tot boschexploitatie in de gewesten der buitenbezittingen aan te vragen; waarmede de minister dus, als 'tware, te kennen gaf dat de concurrentie vrij en dat er van bevoorrechting geen sprake is.
Al moeten wij ook aannemen, dat de mededinging naar dergelijke concessies voor een ieder
i) Betreffende deze boomsoort loert de Clercq's Pfantkundig Woordenboek: De schors bevat een melksap, dat drinkbaar (heet) en in smaak eenigszins met melk overeenkomt. De daaruit gewonnen harsige massa komt in 't groot in den handel als caoutchouc-surrogaat en is bekend als „getah djeloetong" ook wel als „Dead Borneo" en „Pontianakgom".


open staat, zoo maakt zich toch de gedachte van ons meester, dat, waar reeds zooveel vreemd kapitaal tot ontginning van uitgestrekte gronden in onze Oost wordt aangewend, het steeds meer instroomen daarvan, ten slotte een gevaar moet opleveren voor ons gezag of althans onzen invloed in die streken.
De lezing van het geschrift van den heer Schlimmeb, dat ook ons werd toegezonden, zij allen belangstellenden in deze aangelegenheid aanbevolen.
Niet onvermeld kunnen wij laten, dat de bepaling in de concessie-voorwaarden, waarbij alle op het concessie-terrein voorkomende djeloetong-boomen binnen een bepaald voorgeschreven (vrij beperkten) tijd in exploitatie moeten genomen worden, en dat een deel van die boomen met rood en een ander deel met wit moeten worden gemerkt, blijk geeft van een volstrekte onbekendheid met aard en gesteldheid der oerbosschen in Borneo, bij den steller dier concessie-voorwaarden.
De opmerkingen van den heer Schlimmer, dienaangaande, zijn stellig volkomen juist.
Hieuwe Gids, No. 4, April 1911.
De verhouding met het buitenland is niet van de aangenaamste. Nauwelijks heeft zich door een afgedwongen uitstel de storm gelegd, door de plannen voor de kustverdediging ontketend, of er is reeds weder kwestie met Duitschland over de doorlating van landverhuizers voor Rusland. De houding van onze oostelijke naburen is hier weer bijzonder onaangenaam. Eerste plicht van de Nederlandsche Regeering schijnt wel, dat zij aan de Duitsche aanmatiging zooveel mogelijk het hoofd biedt.
Hier en ook in Indië. Mocht de klacht gegrond zijn, dat in onze Koloniën aan Duitsch kapitaal concessie is verleend tot het winnen van djeloetong over geheel Borneo, dus o\er een niet te controleeren oppervlakte ontoegankelijk land, dan schijnt men de Duitschers zelfs boven landgenooten te bevoordeelen. Voor het rustig bezit van onze Oost is het allergevaarlijkste wat men doen kan, één vreemde mogendheid boven anderen te bevoordeelen. Het voordeel van een eventueelen en dan een twijfelachtigen steun van de Duitschers tegen een aldaar veel machtiger andere mogendheid kan nimmer een zoo gevaarlijke toegezegde begunstiging rechtvaardigen.
Land en Volk, 's Gravenhage, 27 April 1911.
De bedoelde concessie over millioenen hectaren is vrijwel onbeperkt. Zij beheerscht een terrein, zoo groot en zoo gebrekkig onder bestuur, dat vrijwel alle controle is uitgesloten.
De diplomatie van vreemde mogendheden pleegt soortgelijke aanvragen te ondersteunen. En hierin ligt nu juist het gevaar. De concurrentie onderling van deze vrienden van Nederland is scherp. Onze Regeering heeft toe te zien, niet alleen dat Nederlanders daardoor bij vreemdelingen niet worden achtergesteld, maar ook, dat niet de eene buitenlandsche vriend boven den anderen wordt bevoordeeld. Dit zou ons land in de grootste moeilijkheden kunnen brengen.
The Straits Times, 8 March 1911.
Huge eoneession to German Company.
Dutch East Indies Proposal.
Some months ago, the United Malaysian Rubber Company was floated with a capital o £ 2,000,000, for the purpose of taking over from the Malaysian Company their process of making highgrade rubber from Jelutong and securing an option from the Sarawak Government for the exclusive right to manufacture or extract rubber and resin from that tree. We commented at the time that Sarawak had made a mistake in granting the monopoly and subsequently reproduced scathing criticisms of the scheme. Now we find that the Government of the Dutch East Indies proposes to grant to a German company a eoneession of 6,250,000 acres, in emphyteuses, in Borneo for the cultivation of Jelutong trees. Eull details of the proposal have been furnished to us by Mr. J. G. Schlimmer, director of the Borneo Sumatra Handel Maatschappij, who takes strong views against the ruining of free competition and the creating of monopolies for the benefit of foreigners.








s