443
D 19







i







VERSLAG
DER
COMMISSIE
cloor den Minister van Justitie benoemd
om advies uit te brengen nopens de maatregelen welke
tot verbetering van de politie
kunnen strekken.
(Uitgegeven door het Departement van Justitie).



el



INLEIDING.
Bij schrijven dd. 6 October 1898, 2de afd. n°. 113, werd door Uwe Excellentie aan ondergeteekenden de opdracht gegeven om , in Commissie vereenigd , Uwe Excellentie te dienen van voorlichting nopens de maatregelen , welke tot verbetering van ons politiewezen zouden kunnen strekken.
Blijkens dat schrijven ging die opdracht uit van de overweging , dat de regeling van de politie bier te lande leemten en gebreken bevat, die zoovele beletselen zijn om dien hoogst gewichtigen tak van dienst te doen beantwoorden aan alle eisehen, die in bet belang der openbare orde en der algemeene veiligheid mogen en motten worden gesteld ,
en dat ten aanzien van den algemeenen veiligheidsdienst de taak tusschen de daarbij betrokken machten en autoriteiten niet zóó is verdeeld als wenschelijk zou zijn; dat ieders bevoegdheid niet altijd volledig is omschreven en begrensd en dat inzonderheid eenheid van opvatting en uitvoerin ten deze schijnen te ontbreken.
Uwe Excellentie sprak daarbij de meening uit, dat ook zonder eene algemeene politiewet in het leven te roepen in dien toestand wijziging ten goede l;an worden gebracht en achtte het niet onmogelijk dat zonder de tusschenkomst van de wetgevende macht, behalve wellicht wat de geldelijke 7ijde van bet vraagstuk betreft , reeds veel zou kunnen worden herzien en verbeterd, terwijl de daarbij misschien gevorderde wijzigingen van enkele wetsbepalingen in één beknopt wetsontwerp zouden kunnen worden samengevat.
In het bijzonder wees Uwe Excellentie er op dat van de bestaande recherche door enkele nieuwe voorschriften meer partij zou kunnen worden getrokken, en dat het overweging verdiende of die tak van dienst niet op ruimer voet onder meer centrale leiding behoort Ie worden georganiseerd, opdat algemeene veiligheid , met name het opsporen van belangrijke misdrijven en het toezicht op vreemdelingen en in het algemeen op voor de openbare orde en rust gevaarlijke individuen daardoor meer zoude worden gebaat.
Bij de installatie der Commissie, welke op 23 Januari 1899 in Uw Kabinet plaats had, werden door Uwe Excellentie de volgende punten aan de beraadslaging van de Commissie aanbevolen :



I. Welke maatregelen moeien worden genomen om de instelling van Rijksveldwachters-rechercheur meer dan thans liet geval is, aan hare bestemming tc doen beantwoorden ?
II. Ts het wenschelijh dat hier te lande een centrale dienst ten behoeve van de publieke veiligheid wordt ingesteld, en zoo ja, hoe moet die dienst dan worden ingericht?
III. Welke maatregelen moeten worden genomen lot verbetering van het toezicht op vreemdelingen hier te lande? en
IV. Oj) welke tuijze kan, met behoud van het stelsel der gemeentewet en zonder dat ecne bepaalde politiewet in het leven wordt geroepen , de Rijkspolitie beter ivorden georganiseerd ?
Uwe Excellentie verklaarde daarbij de Commissie vrij te laten iri de volgorde waarin de verschillende punten zouden behandeld worden , alsmede omtrent de vraag of de resultaten van den arbeid bij één of meerdere rapporten zouden worden ingeleverd, en voorts, op eene daartoe strekkende vraag, dat een advies nopens de bevoegdheden der politie tegenover het publiek van de Commissie niet werd verlangd.
Naar aanleiding van deze opdracht heeft de Commissie gemeend te moeten aanvangen met het meer algemeene deel, met de vraag ,hoe met behoud van het stelsel der Gemeentewet en zonder eene algemeene politiewet in het leven Ie roepen, de Rijkspolitie beter kan worden georganiseerd, in dier voege dat de gebreken die aan de beslaande regeling kleven : de gebrekkige verdeeling deitaak tussclien de betrokken machten en autoriteiten ; de onzekerheid nopens ieders bevoegdheid; liet gemis aan eenheid van opvatting en uitvoering, zooveel mogelijk ivorden opgeheven en de politie beter dan thans het geval is voldoen kan aan alle eisclien , die in het belang deiopenbare orde en der algemeene veiligheid mogen en moeten worden gesteld.
Zij meende dat de drie punten sub n°. I-IIT, door Uwe Excellentie gesteld, als van meer bijzonderen aard , beter zouden kunnen behandeld worden , wanneer de Commissie vooraf ten aanzien van de regeling van de politie in het algemeen tot een besluit zoude zijn gekomen. De algemeene regeling zoude toch uit den aard der zaak op de regeling der drie bijzondere punten niet zonder invloed kunnen blijven.



Uwe Excellentie stelde op den voorgrond het behoud van het stelsel der Gemeentewet, en de Commissie moest, wilde zij aan de opdracht voldoen, onderzoeken hoe, met behoud van dat stelsel, beter kan worden voldaan aan de eischen van openbare orde en veiligheid , en de algemeene politie beter aan hare be-stemming van veiligheidspolitie kan beantwoorden.
Er werd alzoo van de Commissie gevraagd eene betere inrichting der rijkspolitie met behoud van het stelsel der Gemeent wet, en zij meende daarom zich in de eerste plaats de vraag r moeten stellen wat het stelsel der Gemeentewet is. Omtrent den aard en de beteekenis van dat stelsel toch, heerschen zeer uiteenloopende meeningen en opvattingen.
Dat stelsel is in de eerste plaats een tweeslachtig stelsel. De Gemeentewet tocli regelt, zoowel wat de roeping, de taak, als wat het personeel betreftde gemeentepolitie , doch erkent daarnevens uitdrukkelijk niet alleen het bestaan van — maar ook het gezag over — eene algemeene of rijkspolitie.
Maar terwijl de Gemeentewet, ten aanzien der gemeentfpolitie, zoowel de taak als het personeel aanduidt en omschrijft, bepaalt zij er zich ten aanzien der algemeene of rijkspolitie toe haar bestaan en haar gezag te noemen , zonder haar taak, haar zorg , haar bevoegdheid en haar gezag te regelen of te omschrijven.
De algemeene politie, evenals haar gezag in de Gemeentewet erkend, berust overigens, zoo wat den aard van haar zorg-, haar taak, als wat haar gezag, wat de autoriteiten die over haar te bevelen hebben, aangaat — daargelaten art. 4, alinea 1, deiGrondwet — tot dusver niet op de wet. maar op algemeene maatregelen van bestuur, in hoofdzaak op het Koninklijk besluit van 17 December 1851 (Staatsblad n". 16b).
Ten einde nu een voorname bron van onzekerheid nopens het gezag, van verschillende opvatting nopens de vraag of zekere materie tot de bevoegdheid van het gezag over de algemeene of rijkspolitie , danwel tot die van het gfezag over de gemeentepolitie behoort, zooveel mogelijk op te heffen , meent de Commissie dat in de eerste plaats moet onderzocht worden wat de taal; is van ieder der beide soorten van politie.
Daarbij meende zij te moeten aanvangen met de taak der gemeentepolitie, daar die is omschreven bij de wet, bij de Gemeentewet, terwijl de algemeene politie, behoudens art. 4, al. 1, der Grondwet, berust op een maatregel van bestuur.
Was eenmaal de taak der gemeentepolitie bepaalden begrensd, dan wist men welke zorg, volgens de Gemeentewet, niet voor de algemeene politie was weggelegd , en kon beter vastgesteld worden welke taak , welke zorg aan de algemeene politie kan worden opgedragen.



HOOFDSTUK I.
TAAK DER GEMEENTELIJKE EN DER ALGE3IEENE OF RIJKSPOLITIE.
§ 1. Taak der gemeentelijke politie.
Zooals reeds is opgemerkt, bestaat omtrent hetgeen is de taak der gemeentepolitie volgens de gemeentewet, eene groote mate van onzekerheid en verschil van gevoelen ; naar de Commissie meent, ook een groote mate van misverstand.
De omstandigheid dat het personeel der gemeentepolitie, dit zijn de commissarissen en dienaren van politie en de veldwachters, tevens dienstbaar is aan de algemeene politie , en als zoodanig feitelijk mede de taak dier algemeene politie voor een belangrijk deel moet uitvoeren, en van de invoering deiGemeentewet af heeft uitgevoerd, heeft bij velen het denkbeeld doen ontstaan, dat de geheele arbeid, die feitelijk door het personeel der gemeentepolitie werd uitgevoerd, ook behoorde tot de eigenlijke zorg der gemeentepolitie, en zoo heeft een minder juist begrip vau den zin en de beteekenis der dienstbaarheid en van de zeer uitgebreide plaats , welke die dienstbaarheid in ons politiewezen inneemt, misverstand en onzekerheid teweeggebracht ten aanzien van het eigenlijke wezen van de taak der gemeentepolitie; ten aanzien der grenslijn tusschen de gemeentelijke politiezorg eenerzijds en de algemeene politiezorg anderzijds, in dier voege en met dat gevolg . dat de opvatting in hooge mate uiteen liep, niet alleen in verschillende plaatsen en gemeenten, maar zelfs in dezelfde gemeenten tusschen opvolgende imbtenaren.
De Commissie stelt zich voor op de dienstbaarheid nader terug te komen en wenscht in de eerste plaats de vraag te beantwoorden, wat de taak is der gemeentepolitie.
Zij meent dat de bestaande onzekerheid en het bestaand verschil van opvatting opgeheven worden bij eene nauwkeurige beschouwing van de betrokken bepalingen der Gemeentewet en van de geschiedenis dier wet.
Zij meent daarbij , dat het karakter der gemeentepolitie als taak , als zorg beschouwd, in hoofdzaak , in beginsel gevonden wordt in art. 190 , al. 2, der Gemeentewet in verband met art. 135, 150 en 151 dier wet; dat de vraag wat de gemeentepolitie is, in dien zin, uit gemelde artikelen moet beantwoord worden.
Ar. 19J, al. 2, luidt: „Be gemeentepolitie rust op plaatselijke verordeningen en bevelen , die , ingevolge deze wet, [in liet huishoudelijk belang der gemeente zijn gegeven



Het is duidelijk dat de uitdrukking de gemeentepolitie hier niet beteekent het personeel, maar de zorg, de taak der gemeentepolitie ; zulks volgt ook ondubbelzinnig uit het eerste lid van het artikel, waarin de politie als personeel gesteld wordt tegenover de politie als zorg 1).
Dat eerste lid toch luidt aldus: De commissarissen en dienaren van politie of veldwachters (d. i. het hoogere en lagere personeel der gemeentepolitie) tevens aan de algemeene of rijkspolitie (d. i. de taak der algemeene of rijkspolitie), onder het daarmede belast gezag (d. i. het hooger personeel der rijkspolitie) dienstbaar, staan, zooveel de gemeentepolitie betreft (d. i. voor zooveel betreft de taak, de zorg der gemeentepolitie) onder de bevelen van den burgemeester.
Wij hebben alzoo in art. 190, al. 2, te doen met eene omschrijving van de taak.
Die taak rust op plaatselijke verordeningen en bevelen, in hel huishoudelijk belang der gemeente gegeven.
De zorg der gemeentepolitie draagt alzoo een huishoudelijk,) plaatselijk karakter. Zij bestaat in de handhaving der gemeen-/ telijke verordeningen en bevelen, die in het huishoudelijk! belang der gemeente zijn gegeven.
En op welke huishoudelijke belangen de Gemeentewet het oog heeft, leert art. 135- Gemeentewet, bepalende dat aan den Raad behoort hel maken van de verordeningen, die in het belang der openbare orde, zedelijklisid en gezondheid worden vereischt en van iindere, betreffende de huishouding der gemeente, en ook art. 150, houdende dat de plaatselijke verordeningen niet treden in hetgeen van algemeen rijks- of provinciaal belang is , terwijl art. 151 daaraan toevoegt dat bepalingen van plaatselijke verordeningen, in wier onderwerp door eene wet, een algerneenen maatregel van inwendig bestuur of eene provinciale verordening wordt voorzien, van rechtswege ophouden te gelden.
Evenals alzoo in art. 190, ter omschrijving van de taak der l gemeentepolitie. de gemeentepolitie als zorgende voor het huis- ( houdelijk plaatselijk belang , gesteld wordt tegenover de algemeene of rijkspolitie , zoo wordt ook ten aanzien van de bevoegdheid j om verordeningen te maken, het gemeentelijk huishoudelijk tegen- [ over hel algemeen rijksbelang gesteld.
Geheel afdoende is intusschen die onderscheiding niet. Gemeentelijk belang en algemeen belang zijn geene begrijpen vaststaande voor alle tijden en alle plaatsen. Er kan onzeker-
1 vax Eiibden. Administratieve bes'issingen , I, bladz. 381.
Mr. Boor., bladz. 171- o. a. „Onder gemeentepolitie wordt hier niet liet personeel begrepen . doch die politiezorg, we ke in het be'ang der gemeente door haar geregeld en door haar eigen personeel uitgeoefend wordt".



heid , verschil vau opvatting bestaan nopens den aard van het belang. De gemeentewet erkent het door in het aangehaald art. 151 de mogelijkheid te veronderstellen dat hetzelfde onderwerp eerst bij gemeenteverordening en daarna bij de wet of provinciale verordening geregeld wordt.
Het geval deed zich o. a. voor bij het strafbaarstellen van openbare dronkenschap, eerst bij tal van gemeenteverordeningen en daarna bij de wet.
De Commissie meent hierbij niet in een behandeling te moeten treden van de uit een administratief staatsrechtelijk oogpunt moeielijke vraag, hoever het huishoudelijk belang — waaromtrent de gemeentebesturen verordeningen mogen maken — strekt en waar de grens ligt van het algemeen belang , aan den gemeentelijken wetgever onttrokken.
De Commissie toch meent dat de beantwoording dier vraag in den regel niet gevergd zal worden van het politiegezag, maar van het hooger staatsrechtelijk gezag, en meent dat uit een politierechtelij k oogpunt men zich zal moeten stellen op het standpunt aangenomen door prof. J. T. Buts, De Grondwet, bladz. 191, en mr. J. Bool, De Polilie, bladz. 1C6, en zal moeten aannemen dat de bevoegdheid van den gemeentelijken wetgever begrensd wordt door de wetgeving van den Staat en van de provincie en door die bepalingen der Grondwet, welke sommige materies uitdrukkelijk brengen tot de bevoegdheid van 'slands wetgever. Zij meent dat het antwoord op de vraag, of zeker belang is een „huishoudelijk" of een algemeen belang moet gezocht worden in de regeling, moet afhangen van de andere vraag welke macht, de gemeente of de Staat, zich het onderwerp heeft aangetrokken, zoodat door het politiegezag als wettige verordeningen zullen moeten worden beschouwd alle niet vernietigde gemeentelijke verordeningen , in wier onderwerp niet is voorzien door den provincialen of door 's lands wetgever. en dus het politiegezag elke alzoo bestaande gemeenteverordening als eene verordening in den zin van art. 190, alinea 2, der Grondwet, en het daarbij behandelde belang als een huishoudelijk gemeentebelang behoort te beschouwen en te eerbiedigen.
De slotsom is dat in het algemeen de taak van de gemeentepolitie als zoodanig bestaat in de zorg voor de handhaving der gemeenteverordeningen van politie.
De geschiedenis der Gemeentewet stemt hiermede volkomen overeen. De stukken bij het tot stand komen der Gemeentewet gewisseld en de beraadslaging over die wet in de StatenGeneraal gehouden laten daaromtrent geen twijfel. 1)
1) Vergelijk het werk van mr. Francken, de Gemeentewet, bladz. 349 volg.



Zoo zeide de Minister van Binnenlandsche Zaken Thorbecke u. a. in de Vergadering van 21 Mei 18511) ,dal het ontwerp van cl te doen heeft met de gemeentelijke politie, d. tv. s. met de uilroering der verordeningen , die de Raad ten aanzien van do politie il maken."
En hij beschouwde mede de taak der gemeentepolitie als anoniem met de uitvoering der plaatselijke politieverordeningen , toen hij , sprekende van den commissaris van politie , idie volgens art. 190, alinea 1, zooveel de gemeentepolitie betreft onder de bevelen van den burgemeester staat) zeide: „waar en commissaris van politie is of vereischt wordt zal hij, in zoover «treft hel uitvoeren van plaatselijke verordeningen van politie, ondergeschikt zijn aan den burgemeester" 2), en, sprekende van den burgemeester als politiegezag, „die functiën van politie die daaren'oven grootendeehf bestaan in de uilvoering van plaatselijke verordeningen . die^ grootendeels zijn verrigtingen van gemeentelijke polilie.,, En de Ministei^ van Justitie van Rosenthal zeide in de zitting van de Iweede Kamer der Statpn-Generaal van 21 Mei 1851 o. a. „ten einde nu de plaatselijke autoriteiten zich niet zouden aanmatigen wat aan hel centraal gezag behoort, moei hunne bevoegdheid berusten op plaatselijke verordeningen , op zoodanige verordeningen , die , hoezeer het /lijzonder belang der gemeente betreffende, echter niet mogen afwijken van de algemeene wetten van den Staal." 3)
De Commissie heeft hare boven uiteengezette zienswyze in de volgende stellingen samengevat:
De vraag wat, in het stelsel der Gemeentewet, de gemeentepolitie is, als zorg, als taak beschouwd, moet in beginsel beantwoord worden uit art. 190 al. 2 in verband met de artt. 135, 150 en 151 der Gemeentewet.
De gemeentepolitie in aangeduiden zin bestaat, in het stelsel der Gemeentewet, in de handhaving der gemeentel ij ke verordeningen, die in het hui shoudelijk belang der gemeente zijn gegeven.
d) Handelingen 1850 — 1851 , bladz. 823.
2) t. a. p.
3) Handelingen, b'adz. 858.



Onder die verordeningen moeten, met liet oog op het afbakenen van de taak der gemeentepolitie, worden verstaan „alle gemeenteverordeningen van politie betrekkei ij k onderwerpen waarin niet door de wet, algemeenen maatregel van bestuur of provinciale verordening is voorzien.
Eene minderheid in de Commissie had aan het laatste lid dezer stelling nog willen toevoegen de woorden „ cn die niet door de Grondwet of de wet in het bijzonder aan 's lands of den provincialen wetgever ter regeling zijn voorbehouden, zulks omdat die onderwerpen niet behooren tot die, welke, zoolang 's lands of de provinciale wetgever zich onthoudt, ook door den gemeentewetgever zouden kunnen worden ter hand genomen, maar uit hunnen aard, absoluut aan de gemeentezorg onttrokken zijn, zooals o. a. geleerd wordt door mr. J. T. Buys , de Grondwet, bladz. 191 en J. Bool , de Politie, bladz. 166—169, welk laatste de volgende definitie geeft: „Een wettige plaatselijke verordening is dus eene, wier voorschriften niet betreffen iets wat reeds bij de wet, algemeenen maatregel of provinciale verordening is geregeld of ter regeling voorbehouden".
De meerderheid der Commissie achtte het echter beter de bedoelde toevoeging achterwege te laten , niet omdat zij eene gemeenteverordening nopens een onderwerp dat aan 's lands wetgever ter regeling is opgedragen , wettig oordeelde, maar omdat zy het twijfelachtig anhtte of zoodanige verordening buiten toepassing moet blijven , zoolang zij niet is vernietigd, en het in ieder geval bedenkelijk scheen de beslissing daaromtrent aan het oordeel der politieambtenaren of -beambten over te laten.
Is hiermede in het algemeen de taak aangewezen van de gemeentepolitie , de taak . welke bij art. 190 al. 2 overgelaten wordt' aan het gezag van den burgemeester en ten aanzien waarvan het gemeentelijk politiepersoneel staat onder de bevelen van den burgemeester, het is, zooals Thorbecke in de laatstaangehaalde woorden, „dat de politiefunctiën van den burgemeester grootcndccls bestaan in verrichtingen van gemeentepolitie'', aanduidde, mogelijk dat aan den burgemeester ook tunctiën worden of lijn opgedragen , die buiten het kader der taak van de gemeentelijke politie vallen.
In de Gemeentewet zelve komen eenige bepalingen voor, waarbij aan den burgemeester bemoeiingen worden opgedragen,



waarvan het overweging verdient of zij tot de taak der gemeentelijke , dan wel tot die der rijkspolitie behooren.
De Commissie heeft hierbij het oog op de artt. 184—189 deiGemeentewet.
De artt. 184 tot 187 luiden:
Art. 184. In geval van oproerige beweging, van samenscholing of andere stoornis der openbare orde, is de burgemeester bevoegd, de hulp der schutterij en van het in de gemeente aanwezige of naastbij zijnde krijgsvolk te bevorderen.
Hij geeft hiervan terstond kennis aan Onzen Commissaris in de provincie.
Art. 185. De bevelhebbers van de schutterij en het krijgsvolk voldoen terstond aan de vordering van den burgemeester.
Zij wordt door hem, zooveel mogelijk, schriftelijk gedaan.
Art. 186. In het in art. 184 bedoeld geval, is de burgemeester bevoegd, alle bevelen, die hij ter handhaving der orde noodig acht, te geven.
Hij laat lot maatregelen van geweld niet overgaan, dan na het doen der vereischte waarschuwingen.
Art. 187. Is het, in zoodanigen toestand, noodig, algemeene voorschriften vau politie voor de inwoners uit te vaardigen en onverwijld af te kondigen , de burgemeester is er toe bevoegd. Hij brengt die voorschriften terstond ter kennis van Onzen Commissaris in de provincie en , zoo spoedig mogelijk, ter kennis van den raad.
Onze Commissaris kan de uitvoering van zoodanige voorschriften schorsen.
De voorschriften vervallen, zoo zij niet door den raad in zijne eerstvolgende vergadering worden bekrachtigd, tenzij de burgemeester ten aanzien van een raadsbesluit tot niet-bekrachtiginq oordeele te moeten handelen naar de voorschriften der 2de en 3de zinsnede van art. 70.
Ingeval de burgemeester, of die hem moet vervangen, buiten slaat is te handelen , kunnen de noodige voorschriften en bevelen door Onzen Commissaris worden uitgevaardigd.
De vraag mag worden gesteld of niet de bevoegdheden, welke bij deze artikelen aan den burgemeester in geval van oproerige beweging enz. gegeven worden , voor een deel althans de taak der gemeentelijke politie te buiten gaan en gerekend moeten worden tot de taak der algemeene politie te behooren.
Die bewegingen en samenscholingen kunnen van verschillenden aard zijn.



Hebben zij enkel de beteekenis van ongehoorzaamheid aan de gemeentelijke politieverordeningen , vergrijpen tegen de orde op de straat of op den weg, dan kan liet tegengaan dier ongehoorzaamheid en dier vergrijpen gerekend worden in beginsel tot de taak der gemeentepolitie te behooren. Die bewegingen kunnen echter een ernstiger karakter dragen, of kunnen ook, onder den invloed van het aantal, een meer ernstig, een meer gevaarlijk karakter erlangen. \
Allicht ontstaat, bij het warm worden der gemoederen onder den invloed van het aantal, gevaar voor de eigendommen en is de aanwezige XDolitie niet alleen geroepen tot handhaving der politieverordeningen iu het belang der openbare orde gegeven , maar ook om misdrijven tegen te gaan en overeenkomstig art. 4 der Grondwet voor de veiligheid der personen en goederen te waken.
Veelal zelfs zal zulks het geval zijn wanneer de burgemeester aanleiding vindt van de gewichtige bevoegdheden, hem bij de aangehaalde artikelen verleend, gebruik te maken.
De meerderheid van de Oommissie was op die overwegingen van oordeel dat, waar art. 184 juncto 185 den burgemeester de bevoegdheid geeft de hulp van het krijgsvolk in te roepen , en art. 186 hem het recht verleent alle bevelen te geven , die hij ter handhaving van de orde noodig acht, en zelfs daarbij geweld te doen bezigen . de wet den burgemeester belast met een deel der taak behoorende tot de algemeene politie en hem — zooals trouwens ook in meerdere speciale wetten het geval is — met algemeen politiegezag bekleedt en hem die bevoegdheden verleent niet als orgaan der gemeentepolitie maar als orgaan der rijkspolitie.
Eene minderheid in de Commissie meende uit de omstandigheid dat deze bevoegdheden bij de Gemeentewet zelve aan den burgemeester -— het hoofd der gemeente — worden opgedragen , te moeten afleiden dat de gemeentewetgever daarin bevoegdheden heeft gezien van huishoudeliik-gemeentelijken aard, bevoegdheden behoorende tot de taak der gemeentepolitie.
Overigens waren alle leden het er over eens dat deze bepalingen, als uit den aard der zaak ingrijpende in het algemeen belang, aanleiding tot verschil nopens de bevoegdheid tusschen het gemeentelijk politiegezag en het rijkspolitiegezag geven kunnen en daarom wijzigingen behoeven.
De Commissie stelt zich voor nader op die wijzigingen terug te komen.
De Commissie is daarentegen 'eenstemmig van oordeel, , dat, waar art. 187 Gemeentewet aan den burgemeester, bij oproerige beweging enz., de bevoegdheid toekent algemeene voor-



schriften van politie voer de inwoners uit te vaardigen en dadelijk in werking te doen treden, voorschriften die ook duurzaam zullen gelden, wanneer die in de eerste vergadering door den Raad worden bekrachtigd, dat artikel hem kennelij k voor deze spoed- ^Ueischende gevallen zuiver gemeentelijke wetgevende // macht — in gewone tijden aan den gemeenteraad toekomende — // opdraagt en hem het recht toekent provisioneele verordeningen
ttovi fi4-kno4-nali^in in li 1 atrnn 4- r\ vnnnan
V tl li OLliacHjpUJLAUiC J.LI UCU 1CVCJJL IC
Die bevoegdheid is naar het oordeel der Commissie van gemeentelijken aard en evenzoo de handhaving door de politie van de alzoo uitgevaardigde verordeningen.
Het gevoelen der Commissie nopens den zin der artt. 181—187 wordt samengevat in de volgende stellingen :
De bevoegdheden van den burgemeester in geval van oproerige beweging, van samenscholing of andere stoornis der openbare orde, liggen volgens het beginsel der Gemeentewet grootendeels buiten de zorg der gemeentepolitie, voor zoover bij art. 184 aan den burgemeester de macht wordt verleend de hulp van het krijgsvolk in te roepen en bij art. 186 hem het recht wordt toegekend alle bevelen te geven, die hij noodig acht en daarbij zelfs geweld te doen bezigen.
De burgemeester wordt, waar hem die bevoegd- II heden worden gegeven, belast met een deel der taak, in beginsel -behoorende tot de algemeene]) politie.
*
De bevoegdheid bij art. 187 aan den burgemeester verleend, om, in voorschreven geval, algemeene voorschriften van politie voor de inwoners uit te vaardigen, is daarentegen eene bevoegdheid van gemeentel ij k huishoudelijken aard, een recht om bij provisie verordeningen te maken.
De handhaving dier verordeningen behoort tot de taak der gemeentepolitie in aan geduid en zin.



De bepaling van art. 188, luidende:
De politic over de schouwburgen, herbergen, tapperijen en alle voor het publiek openslaande gebouwen en samenkomsten, openbare vermakelijkheden en openlijke huizen van ontucht, behoort aan den burgemeester.
Hij waakt tegen het doen van met do openbare orde of zedelijkheid strijdige vertooningen.
gaf aanleiding tot afwijkende beschouwingen.
Van den eenen kant werd de meening voorgestaan dat met de politic, in het eerste lid, bedoeld wordt de handhaving van de gemeenteverordeningen op die inrichtingen bestaande, zulks op grond van de geschiedenis van het artikel. In de Memorie van Antwoord werd hieromtrent door de Regeering gezegd: „Politie beteekent hier de handhaving der openbare orde en daaromtrent gemaakte plaatselijke verordeningen. Dat de burgemeester zulke verordeningen zou kunnen maken zal bezwaarlijk uit dit artikel af te leiden zijn , wanneer men er op let, dal, volgens art. 1M, helmaken der verordeningen , die in het belang der openbare orde, zedelijkheid en gezondheid worden vereischt, aan den raad behoort" ; en alzoo deze bevoegdheid geheel op huishoudelijk-gemeentelijk terrein geplaatst. Bij de openbare behandeling van art. 188 vatte de lieer Wintgens de aangehaalde woorden van de Memorie van Antwoord in dien zin op, toen hij zeide: 1)
„Ik vreesde dat door de algemeenheid van die bepaling ean eigendunkelijk gezag aan dien magistraatspersoon was opgedragen: maar dat bezwaar is weggenomen door de antwoorden der Regeering in de Memorie van Antwoord, dat die uitdrukking „de politie behoort aan den burgemeester" moet opgenomen worden in dien zin , dat de burgemeester belast is met de uitvoering der politieverordeningen op dat stuk bestaande". Door die uitlegging is dat bezwaar vervallen. 2)
De meerderheid der Oommissie deelt echter niet in die meening. Zij meent dat aan de woorden : de ]iolitie over de schouwburgen eene wijdere strekking moet worden gegeven, zich bewegend ,ook buiten de grenzen der gemeenteverordeningen , dat die politie moet opgevat worden als eene zelfstandige macht om desnoods ook zonder politieverordening in het belang der openbare orde iwerkzaam te zijn. Zij meende daarbij dat die macht niettemin
1) Handelingen bladz 2. 832.
2) Z o ook mr. J. Ofpenhhim . Iluudboek lijd?. G40 en mr. Bool , lladz. 187.



moet beschouwd worden als behoorende tot de taak der gemeentepolitie.
Het tweede lid van art 188: Hij waakt tegen hel doen van met de openbare orde strijdige vertooningen , geeft aan den burgemeester ontegenzeggelijk een zelfstandig recht, onaf hankelyk van politieverordeningen
De bedoeling was — zeide de Minister van Binnenlandsche Zaken Thokbecke — de verantwoordelijkheid voor het houden van onzedelijke vertooningen op den burgemeester te leggen , omdat alleen wanneer die verantwoordelijkheid op één persoon , één individu, gelegd wordt, het houden van zoodanige vertooninoren kan worden geweerd.
Een deel der Commissie meent dat zoodanig recht van censuur, zoodanige bevoegdheid eigenmachtig vertooningen te verbieden, uit haar aard eeue functie is van algemeene politie en niet voldoet aan de kenmerken der gemeentelijke politiezorg.
De meerderheid echter was van een ander gevoelen.
De meening van de meerderheid der Commissie wordt aldus geformuleerd:
De politie over de schouwburgen enz., bij art. 188, al. 1, aan den burgemeester opgedragen, moet, hoewel niet enkel beperkt tot de toepassing van gemeenteverordeningen, opgevat worden als te behoor en tot de taak der gemeentepolitie.
De opdracht bij art. 188, al. 2, aan den burgemeester gegeven om te waken tegen het doen van met de openbare orde of zedelijkheid strijdige vertooningen, hoewel opleverend eene zelfstandige bevoegdheid verleend aan den burgemeester, onafhankelijk van verordeningen, moet gerekend worden tot de taak der gemeentepolitie.
De Commissie meent zich van eene behandeling van art. 189 (politie bij brand) te mogen onthouden , omdat de bevoegdheden, bij brand aan den burgemeester gegeven , in geen geval behooren tot de veiligheidspolitie , tot welke zich het mandaat der Commissie bepaalt, maar veeleer een administratief-technisch karakter dragen.
Men vergelijke hierbij art. 73 der Onteigeningswet in verband met de Memorie van Antwoord op het artikel en bepaaldelijk de woorden : hij (d. i. de burgemeester) moet doen wat in zoodanig geval aan de hoogste, ter plaatse aanwezige, burgerlijke overheid toekomt 1).
i) Fhanckln, bladz. 378.



§ 2. Taal; der algemecne of rijkspolitie.
Met liet vorenstaande is — naar de meening der Commissie — de taak der gemeentepolitie , volgens de Gemeentewet, voldoende afgebakend.
Wel laat de vraag, in hoeverre de bijzondere bevoegdheden van art. 184 en volg. tot de taak der gemeentepolitie behooren, nog twijfel over, daargelaten nog dat, van zooverre die bevoegdbeden tot de taak der algemeene politie moeten gerekend worden , de verhouding tusschen den burgemeester en het liooger gezag der rijkspolitie niet geregeld is , doch het staat naar de meening der Commissie vast dat in het algemeen de taak der gemeentepolitie bestaat in de handhaving der politieverordeningen in het huishoudelijk belang der gemeente vastgesteld.
Daarmede is de grens der gemeentepolitie-zorg aangewezen ; de grens die de commissie overeenkomstig de opdracht haar gedaan , zal hebben te eerbiedigen.
Daar buiten kan de algemeene politie zich bewegen en moet zij zich bewegen , ook volgens de bedoeling der Gemeentewet en van den gemeentewetgever.
De Minister van Justitie, de heer Nedermeijer van Rosentiiai. , zeide bij de behandeling van de betrokken artikelen der Gemeentewet , in de zitting der Tweede Kamer van 21 Mei 1851 (Handelingen , bladz. 828) naar aanleiding van de hevige oppositie, die tegen het stelsel der Gemeentewet werd gevoerd door mr. Provó Kluit en anderen, die één enkele politie verlangden over liet geheele Iiïjk en de partieele regeling van een deel der politie in de Gemeentewet afkeurden — eene oppositie , welke de Commissie op grond eener vijftigjarige ervaring niet ongegrond zou durven noemen — o. a. het volgende:
„ Do zaak zooals -ij hier in de Gemeentewet liare regeling vindt, is niet liet uitvloeisel van de bijzondere inzichten van den Minister van Binnenlandsche Zaken alleen, maar de beginsels daarin gelegd zijn , door hem, in overleg met mij zoodanig voorgesteld. Wij hebben daarin beide gezien een aanvankelijke aanwijzing van een gedeelte des gelieds van het algemeen stelsel van politie. De voorwaarden . die tot de regeling van de politie behooren, de onderwerpen waarover zij zich uitstrekken, kunnen zijn èn plaatselijk èn algemeen, en door thans reeds de voorgedragen regels voor te stellen, hebben wij gemeend dat een groote slap zou worden gedaan ten aanzien van de toekomstige regeling van de politie; vooreerst door aan te nemen dat er eene plaatselijke politie is, en in de tweede plaats, door de aanwijzing der regelen, waarop die plaatselijke politie zou berusten.
Er zijn vele onderwerpen waarin het algemeen behing in hooge mate



betrokken is en waaraan dus het centraliseerend gezag niet vreemd mag blijven alleen, maar waarin hel zelfs, zonder tegenspraak , moet kunnen handelen.
Ten einde nu de plaatselijke autoriteiten zich niet zouden aanmatigen wat aan hel centraliseerend gezag behoort, moet hunne bevoegdheid berusten op plaatselijke verordeningen. Door die bepalingen nu is. naar mijn begrip, reeds een gedeelte van het algemeene gebied der politie afgebakend, en ik meen dus te dien aanzien gerustelijk temogen zeggen dat er werkelijk een slap voorwaarts is gedaan
In deze woorden is de grenslijn tusschen de gemeentelijkeen de algemeene politie , volgens het systeem der Gemeentewet, sclierp geteekend en tevens het recht van bestaan van de algemeene politie erkend.
Dat recht van bestaan kan trouwens naar het oordeel der Commissie niet twijfelachtig zijn.
Intusschen bestaat op dit gebied veel misverstand. Meermalen wordt de neiging aangetroffen de algemeene politie te beperken tot de gerechtelijke politie; ook is wel eens het recht van bestaan der algemeene politie^ betwijfeld. Zulks geschiedde zelfs door leden van de Tweede Kamer van de Staten-Generaal in de zitting van 9 December 1882 (Hand. 1882—1883 bladz. 628.)
De Commissie mag zich daarom niet ontslagen achten van de taak in korte trekken het recht van bestaan der algemeene of rijkspolitie in onze wetgeving aan te toonen.
Den grondslag vormt art. 4 der Grondwet dat aan allen, die zich op het grondgebied van het Rijk bevinden , gelijke aanspraak ver- 1 zekert op bescherming van persoon en goederen , en alzoo den Staat Int politiezorg verplicht.
Met die verplichting houdt verband art. 190 al. 1 der Gemeentewet , houdende dat de commissarissen en dienaren van politie , tevens aan de algemeene of rijkspolitie, onder het daarmede belast gezag , dienstbaar , voor zooveel de gemeentepolitie betreft, onder de bevelen van den burgemeester staan.
Daarmede wordt niet alleen het bestaan der algemeene politie, maar ook haar gezag uitdrukkelijk erkend.
Dat zulks ook inderdaad de bedoeling van den gemeentewetgever is geweest, blijkt niet alleen uit de aangehaalde rede van den Minister van Justitie Nedermejjer van Rosenthal, maar ook uit de geheele geschiedenis der betrokken artikelen, uit de schriftelijke en mondelinge behandeling.
Zoo zeide de Minister van Binnenlandsche Zaken Thorbecke in zijne redevoering dd. 21 _ Mei 1851 „ik kan mij twee poliliën zoo goed voorstellen als tweeërlei gezag in andere zaken. In de gemeente v werkt buiten de verrichting der politie, het algemeen gezag".
Zoo komt voor in de Memorie van Toelichting op art. 190: ,
2



„De grenzen tusschen huishoudelijke of Rijkspolitie zijn in de bijzondere gevallen niet altoos duidelijk" 1), en in de Memorie van Beantwoording: „ üe algemeene en de plaatselijke politie kunnen zich binnen de gemeente op menigvuldige plaatsen ontmoeten" , en voorts „de Commissaris van Politie dient van het hooger Rijkspolitiegezag onmiddellijk bevelen te kunnen ontvangen
Alsmede op art. 191 : .De Commissaris van Politie is een ambtenaar in het algemeen Rijksbelang werkzaam. Hem zijn echter ook gewichtige plaatselijke belangen toevertrouwd" 2), en bij de beraadslagingen over dat artikel zeide de Minister: „Daar slaat tegenover, dat de commissaris, in welken toestand hij ook door de algemeene politiewet worde geplaatst, is een agent van het algemeen Gouvernement" 3).
Yan groote belangrijkheid is voorts de uitvoerige rede van den heer Peovó Kluit 4).
Dat de gemeentewetgever dan ook bepaaldelijk van de meening uitging , Jat er behalve de gemeentepolitie een Rijkspolitie was en dat die rijkspolitie behoorde te worden georganiseerd, blijkt wel op de meest ondubbelzinnige wijze daaruit, dat dezelfde Regeering , hetzelfde Ministerie Thorbecke—Nedebiieijer van Rosenthal, dat de Gemeentewet had doen aannemen, ook de organisatie van de algemeene of rijkspolitie in het leven riep , bij den maatregel van inwendig bestuur van 17 December 1851 {Staatsblad n". ló(5), waarvan de considerans luidt: „Overwegende dat het belang van den Staat vordert, dat het beheer en beleid der algemeene of Rijkspolitie op nieuwe grondslagen worden gevestigd, en dat de dienst van dezen tak van bestuur over alle deelen des Rijks op eenen eenparigen voet worde geregeld, en in overeenstemming gebracht met de beginselen voor de gemeentepolitie vastgesteld bij de wet van 29 Juni 1851 (Staatsblad n". 85)', terwijl de artt. 184 en volgg. der Gemeentewet daarin worden aangehaald.
In de beweegredenen, welke dat besluit vergezellen, leest men o. a.: 5)
„Hel behoeft geen beloog dat er nevens de gemeentelijke politie, die voorzeker door de Gemeentewet op betere grondslagen is gevestigd dan vroeger het geval ivas, eene Rijkspolitie bestaat. De Gemeentewet
t) Francken, bladz. 379.
2) Franckeh bladz 382.
3) Bladz. 383. Mandelingen bladz. 837.
4) Francken bladz. 358 vo'gg.. Handelingen bladz. 834 volgg.
5) Algemeen Politieblad 1852. bl. 14.



zeae erkent zulks in art. 191, waar van algemeene of Rijkspolitie melding wordt gemaakt", en verder: „de Minister van Justitie, die daaromtrent het gevoelen zijner ambtgenooten had geraadpleegd, heeft uit volle overtuiging als de meening der Regeering voorgestaan en verdedigd het stelsel, dal de Rijkspolitie is erkend in de Grondwet, die in art. 3 (4) aan allen , die zich op het grondgebied van het Rijk bevinden , bescherming verzekert van personen en goederen".
In eene circulaire bij gelegenheid der invoering van dat besluit uitgevaardigd dd. 3 L December 1851 (99) 1) wordt de algemeene politie gequalificeerd als praeventieve justitie, in tegenstelling met de gerechtelijke politie, de repressieve politie."
In de bij genoemd besluit behoorende instructie aan de directeuren van politie wor^èt het karakter der algemeene politie, tegenover de algemeene , in voormelden zin uiteengezet en ten slotte samengevat in de woorden:
„ Aannemende dan den grondslag van het aangehaalde wetsartikel (190 al. 2 Gemeentewet), zoo is, in materie van politie, al wat een huishoudelijk belang geldt, gemeentelijke, al wat het algemeen belang betreft, Rijkspolitie." 2), en voorts gezegd ,dal alle Onderwerpen, die, volgens de wetenschappelijke onderscheiding der politie, belioorcn tot de zoogenaamde praeventieve justitie .... duarstellen wat hier moet verstaan worden onder de benaming van Rijkspolitie' 3).
Wat nu in groote trekken de taak is der algemeene politie , is uit het bovenstaande reeds af te leiden :
Bescherming van personen en goederen ingevolge de Grondwet. De politiezorg in het algemeen belang, berustende op algemeene wetten, tegenover de huishoudelijke politiezorg , rustende op de gemeentelijke politieverordeningen ; de preventieve politie, de veiligheidspolitie.
Art. 5, al. 2 en 3, van het besluit van 1851 geeft — terwijl het de zorg van den directeur van rijkspolitie aanduidt — daardoor tevens eene opsomming van hetgeen de taak uitmaakt van de rijkspolitie.
Die alinea's luiden als volgt:
Zij (directeuren) waken voor de handhaving van de wetten , reglementen van algemeen bestuur en van Onze besluiten , vzor de rust en de veiligheid van den Slaat, voor de bescherming van personen en goederen, zij zorgen inzonderheid dal de voorschriften der wel van 13 Augustus 1849 (Staatsblad nr. 39), regelende de toelating en uitzetting van
1) Algemeen Politieblad 1852, lil. 24.
2) Algemeen Politieblad 1852. bl 27.
3) Algemeen Politieblad 1852, bl 28.



vreemdelingen , in de gemeenten van hun district behoorlijk en op gelijken voet worden nageleefd.
In liet nasporen van misdrijven , die zij niet hebben kunnen voorkomen , zijn zij der Justitie behulpzaam, overeenkomstig de bepalingen van hel Wetboek van Straf oor dering , en de bijzondere instructiën van Onzen Minister van Justitie. 1)
De Commissie meent dat inderdaad de hoofdzorg en de voornaamste onderdeelen der taak van de algemeene politie juist en vrij volledig zijn opgesomd en vereenigt zich in deze stelling:
De taak der algemeene politie is in art. 5 van het Koninklijk besluit van 17 December 1851 (Staatsblad n'. 166) met vrij groote juistheid uitgewerkt en omschreven.
Intusschen is die omschrijving , ook met het oog op de veranderde toestanden , voor eenige wijziging en aanvulling vatbaar.
In de eerste plaats wenscht de Commissie aan de bepaling aangaande de handhaving van de wetten enz. toe te voegen die der provinciale verordeningen, omdat de handhaving dier verordeningen niet tot de gemeentepolitie behoort (art. 190, al. 2, j°., art. 150 en 151), en voorts de zorg voor de handhaving der wetten in hoofdzaak meer te bepalen tot die wellen enz. welke door strafbepaling of politiedwang verzekerd zijn. Ook wenscht zij die wetten enz. uit te zonderen waarvan de handhaving (zooals met meerdere technische politie wetten het geval is) aan een ander gezag is opgedragen.
In de tweede plaats meent zij dat aan de zorg voor de rust en de veiligheid van den Staat moet toegevoegd worden gelijke zorg voor de maatschappij, met het oog op anarchistische bewegingen en aanslagen, welke niet zoozeer den Staat als wel elke maatschappelijke organisatie bedreigen.
Eindelijk acht zij het wenschelijk sommige onderdeelen van de taak der algemeene politie welke grootendeels wel onder de algemeene bewoordingen van art. 5 begrepen kunnen worden , toch volledigheidshalve in het bijzonder te vermelden, en wel:
1°. Het toezicht op beschonkene en zwervende personen , thans reeds in het Koninklijk besluit van 11 November 1856 (Staatsblad n". 116) betrekkelijk de rijksveldwacht opgenomen.
2". Den bijstand dien de politie aan andere machten in den Staat, bepaaldelijk aan de justitie pleegt te verleenen, en bij meerdere bijzondere wetten enz. is aangeduid. Daartoe behoort in hoofd-
1) Bluntschli , Staatswör+erbuch III bladz. 73: „Einen Thcil der Sicherkeits Polizei bilaet die geiichtliche Polizei



zaak het verleenen van den sterken arm. Wat de justitie betreft kan daartoe gerekend worden o. a. liet doen van transporten.
Zeer juist wordt dit deel der politietaak uitgedrukt door Mr. Bool in zijn werk op bladz. 18: , Wij zien de politie evenwel nog in eene derde, minder zelfstandige hoedanigheid optreden, namelijk als dienares van eene andere macht in den Staat. Telkens is de eene of andere macht in den Staat verplicht met kracht te werk te gaan en al datgene te kunnen verrichten wat hare taak medebrengt. Daar hare eigenlijke functiên in ists anders beslaan , is zij zelf niet in staat dergelijke diensten te praesteeren, de daartoe noodige dienaren, welke slechts als hare werktuigen behooren op te treden , bezit zij niet, maar ontleent zij aan anderen. Er is in den Staal buiten het leger eene macht bekwaam lot krachtdadig optreden ten behoeve van elk gezag. Bit is de politie".
3". Den bijstand door de politie te verleenen aan bijzondere personen , ter handhaving hunner rechten, welke bijstand veelvuldig gevraagd wordt, o. a.
om kinderen onder het gezag van ouders of voogden terug te brengen;
om personen die wederrechtelijk in woningen als anderszins vertoeven, bijv. ontslagen huisbewaarders of dienstboden , daaruit tc verwijderen ;
om personen toegang tot hunne woningen te verleenen , wanneer die toegang hun door niet rechthebbenden wordt ontzegd.
Die bijstand , in bet besluit van 1851 niet genoemd, kau uit den aard der zaak alleen verleend worden in die gevallen wanneer er redelijkerwijze geen stof beslaat lot het voeren van een rechtsgeding; wanneer er redelijkerwijze g°en twijfel bestaat aan het goed recht van dengene, die den bijstand inroept,



HOOFDSTUK II.
Aanvulling van de Gemeentewet of van andere wettelijke
bepalingen, wat betreft de omschrijving der taak van de algemeene en de gemeentelijke politie.
De Commissie gaat nu over tot de behandeling der vraag in boever het wenschelijk is de omschrijving van des wederzij dsche taak der beide takken van politie in wettelijke bepalingen op te nemen of aan te vullen.
Dat zulks in het algemeen wenschelijk is schijnt niet twijfelachtig. Juist om verschil nopens de bevoegdheid van het tweeledig politiegezag te voorkomen; juist om de onzekerheid, die vaak bestaat omtrent de vraag of zeker onderwerp tot de taak der algemeene dan wel tot die der gemeentelijke politie behoort, te voorkomen, is eene wettelijke omschrijving, eene zoodanige , die algemeen moet worden aangenomen , dringend noodig, bepaaldelijk ten aanzien der algemeene politie, welke thans°geene omschrijving vindt in de wet.
De Commissie js daarbij van oordeel dat minst genomen eene omschrijving der taak der algemeene politie, in hoofdtrekken, iti de 'Gemeentewet zelve behoorde te worden opgenomen.
Daardoor zal de algemeene politie op denzelfden wettelijken grondslag gevestigd zijn als die waarop de gemeentepolitie berust. Vinden de beide omschrijvingen plaats in dezelfde wet, en wordt beider taak daarin scherp tegenover elkander geplaatst. dan wordt de mogelijkheid tot twijfel omtrent hetgeen tot de gemeentepolitiezorg en hetgeen tot de algemeene politiezorgbehoort , wel tot kleinste verhoudingen teruggebracht.
Wel kan toegegeven worden dat eigenlijk de Gemeentewet niet bestemd is om de taak der algemeene- of Rijkspolitie te regelen, doch daar staat tegenover, eerstens dat de algemeene politie en haar gezag nu eenmaal in de Gemeentewet is genoemd, en anderszins dat het geheele personeel der gemeentepolitie , de burgemeester daaronder niet begrepen , aan die algemeene politie onder haar gezag dienstbaar is gesteld en het daarom uit het oogpunt van het gemeentelijk belang niet misplaatst kan zijn, dat de taak der algemeene politie, welke zoovele diensten van het gemeentelijk personeel in beslag neemt, althans in algemeene trekken in de Gemeentewet zelve wordt vermeld.
De Commissie acht het daarbij wenschelijk dat de omschrijving der taak tevens in het Koninklijk besluit van 1851 zal worden opgenomen. Een lid zoude zoodanige opneming zelfs desnoods



voldoende achten wanneer tegen wijziging der Gemeentewet overwegende bezwaren mochten bestaan.
De Commissie formuleert haar meening op dit punt, als volgt:
Het is wenschelijk en noodzakelijk in art. 190 der Gemeentewet ook de taak der algemeene- of Rijkspolitie te omschrijven, op denzelfden voet als zulks geschied is ten aanzien van de taak der gemeente- H t politie;
bijv. door als 2de of 3de lid in dat artikel op te nemen:
„De algemeene of Rijkspolitie rust op wetten, algemeene maatregelen van bestuur, Koninklijke besluiten en provinciale verordeningen, in overeenstemming met de Grondwet, in het algemeen belang of, wat laatstgemelde verordeningen bereft, in dat der provincie uitgevaardigd."
De Commissie meent dat door deze redactie de gemeentelijke politie volkomen in haar geheel wordt gelaten.
Eenp minderheid was vau oordeel dat het goed zoude zijn , aan de beide omschrijvingen in de gemeentewet zelve nog eenige,
niet te ver in bijzonderheden afdalende uitbreiding te geven , ten einde de grenzen van de taak der beide takken van politiezorg nog ondubbelzinniger vast te stellen en de mogelijkheid van verschil nopens de bevoegdheid nog meer te beperken.
Zulks zoude kunnen geschieden door toe te voegen:
1\ aan de zinsnede betrekkelijk de 1 aak der gemeentepolitie :
„zg zorgt voor de handhaving dier verordeningen en bevelen en voor het voorkomen van overtredingen in strijd daarmede gepleegd.-'
2\ aan die betrekkelijk de taak der algemeene of Rijkspolitie :
„zij zorgt voor de handhaving dier wetten en verordeningen,
„voor het voorkomen van handelingen in strijd daarmede gepleegd,
„voor de bescherming van personen en goederen .
„voor de veiligheid en de rust van Staat en maatschappij,
„en voor het opsporen van strafbare feiten overeenkomstig het Wetboek van Strafvordering."



De meerderheid echter acht een zoodanige meer uitvoerige omschrijving in de Gemeentewet zelve niet noodzakelijk maar acht eene volledige omschrijving van beiderlei taak in het besluit van 1851 voldoende om zekerheid ten aanzien van de bevoegdheid van het wederzijdsche gezag te geven.
De vraag werd hierbij in de Commissie gesteld , of datgene wat als zorg, als taal; wettelijk wordt aangewezen, tevens de bevoegdheid bepaalt.
Zij moet, naar het eenparig oordeel der Commissie, bevestigend worden beantwoord, in dier voege dat het personeel met de uitvoering der taak belast tot die uitvoering ook bevoegd moet worden geacht, met dien verstande dat zulks nog niet medebrengt dat bedoeld personeel nu ook alle middelen mag bezigen om haar taak uit te voeren.
Sommige dier middelen toch, zooals de aanhouding en het binnentreden van woningen, zijn aan wettelijke regeling gebonden, en eischen bijzondere voorziening.
Het ligt niet in de opdracht der Commissie in dit onderwerp, hoe belangrijk ook , verder in te dringen , daar, zooals in den aanvang is opgemerkt Uwe Excellentie van de Commissie geen advies heeft verlangd ten aanzien van de bevoegdheden van het politiepersoneel tegenover het publiek.
Toch mag, meeut zij, met dankbaarheid worden aangenomen de meerdere zekerheid in dit opzicht, welke , zoowel voor het personeel der rijkspolitie, als voor dat der gemeente politie, uit eene behoorlijke omschrijving der taak van zelf zoude voortvloeien.
De Commissie wenscht nu nog te behandelen de juiste inkleeding van voormelde omschrijvingen in het besluit van 1851 alsmede de opdracht aan het personeel van de uit te voeren taak.
Wegens de ruime plaats echter, welke de dienstbaarheid van het gemeentelijk personeel aan de algemeene politie in die uitvoering inneemt, meent zij thans eerst de dienstbaarheid te moeten behandelen.



HOOFDSTUK III.
De dienstbaarheid tan het personeel der gemeentepolitie
aan de algemeene politie. -
Die dienstbaarheid neemt in ons politiewezen, volgens het stelsel der Gemeentewet een zeer overwegende en belangrijke plaats in.
Niet minder dan het tweeslachtige gezag , is de instelling dat een gemeentelijk en door de gemeenten betaald personeel dienstbaar is gesteld aan de algemeene politie en geplaatst onder het gezag dier algemeene politie, een rijke bron geweest van onzekerheid , verschil van meening, van onwil, van misverstand en van moeielijklieden.
Het is daarom hoogst noodzakelijk de juiste beteekenis van die dienstbaarheid te onderzoeken en vast te stellen.
Het komt daarbij der Commissie voor dat de woorden en de geschiedenis van de Gemeentewet niet veel grond tot werkelijken twijfel opleveren; noch ten aanzien van het personeel dat dienstbaar wordt gesteld, noch ten aanzien van de taak waaraan het personeel dienstbaar gemaakt wordt, noch ten aanzien van den omvang van de diensten, die kunnen worden gevergd.
De woorden van de wet zijn op dit gebied tamelijk eenvoudig.
Art. 190 al. 1 Gemeentewet zegt: „De commissarissen en dienaren van politie of veldwachters, tevens aan de algemeene of Rijkspolitie onder het daarmede belast gezag , dienstbaar , staan , voor zooveel de gemeentepolitie betreft, onder de bevelen van den burgemeester."
De vraag welk gemeentelijk politiepersoneel dienstbaar wordt gesteld, wordt hier ondubbelzinnig beslist; „de commissarissen en dienaren van politie of veldwachters", dat wil zeggen, het geheele gemeentelijk politiepersoneel dat de Gemeentewet kent, behalve de burgemeester, die in het artikel, als gevende de bevelen in zake de gemeentepolitie, genoemd, niet opgenomen wordt onder het dienstbaar gestelde personeel.
De vraag aan welke taak der algemeene politie het gemeentelijk personeel dienstbaar wordt gesteld, levert mede, volgens de woorden der wet, geen moeilijkheid; die dienstbaarheid is algemeen; „tevens aan de algemeene of Rijkspolitie dienstbaaralzoo onbeperkt aan de taak der Rijkspolitie in het algemeen, aan de geheele taak. Behoort een onderwerp tot de taak der alge-



meene politie, dan is de voorsvaarde der dienstbaarheid vervuld.
Dat was ook de bedoeling van deu wetgever, de bedoeling van den Minister van Binnenlandscbe Zaken , van Thokbecke. I ^ „HeI Rijk" — zoo sprak hij in de zitting van 21 Mei 1851 — /Jaat de plaatselijke ambtenaren, daar waar zij voor 's Rijks dienst /moodiq zijn, Rijksdienst vervullen binnen het gebied der gemeente. Het Rijk heeft daarop alleszins aanspraak. Bal is de band tusschen gemeente en Rijk, welke nimmer mag ontbreken
Ook ten aanzien van den omvang van de diensten, welke van het 1 dienstbare personeel der gemeentepolitie kunnen worden gevergd, stelt de Gemeentewet geene grenzen.
Dat die omvang zeer uitgebreid zoude zijn, stond bij den gemeentewetgever, stond tijdens het tot stand komen van de Gemeenteweten van het Koninklijk besluit van 1851 nog meer op den voorgrond dan thans.
Daargelaten het gezag der algemeene politie , dat in artikel 190 alinea 1 zelfstandig wordt aangeduid, toeh dacht men het zich tijdens het tot stind komen der Gemeentewet niet anders dan dat de rijkspolitietaak in haar geheel feitelijk uitgevoerd zoude worden door het personeel der gemeentepolitie in dienstbaarheid.
En zulks is niets meer dan natuurlijk, want destijds bestond — met uitzondering van een beperkt corps marechaussee — de geheele politie uit het gemeentelijk politiepersoneel. De rijksveldwacht werd eerst meerdere jaren later ingevoerd en de uitbreiding der marechaussee had eerst in den lateren tijd plaats.
Thorbecke ging van het denkbeeld uit dat dezelfde ambtenaren , d. i. die van de gemeentepolitie, voor de beide takken van politie zouden waken.
„ Uit dien hoofde" —schreef hij — is het wenschclijk dat dezelfde ambtenaren verpligt worden voor de eene, zoowel als voor de andere soort te waken. 1)
Van denzelfden zin getuigen de aanschrijvingen en circulaires ter invoering van den maatregel van inwendig bestuur van 17 December 1851 (Staatsblad n'. 91), opgenomen in het Algemeen Politieblad van 1852, welke, zooals reeds is opgemerkt, van den ambtgenoot van mr. Thorbecke , van den Minister van Justitie Nedermeijer van Rosenthal , afkomstig zijn.
Zoo leest men in de aanschrijving aan de Commissarissen des Konings ter aankondiging van het besluit van 1851; 2)
x_.Alle uitvoering berust in den regel bij het personeel van plaatselijke polïïïê. Dat personeel namelijk, is tevens, ingevolge art. 190 Gemeente-
1) Francken bladz. 380. Memorie van Beantwo.nvling op art 190.
2) Algemeen Politieblad bladz. 22.



wet, aan de Rijkspolitie dienstbaar onder het daarmede belast gezag.
. Het gezag der Rijkspolitie .... zal derhalve over het gemeentelijk personeel als zoodanig kunnen beschikken";
en in de instructie aan directeuren; 1);
^en hebben zij (d. z. directeuren van Rijkspolitie) ,daarvoor de beschikking over alle ambtenaren van Rijkspolitie en het dienstbaar gesteld personeel."1
De dienstbaarheid van het personeel der gemeentepolitie aan de algemeene politie is dus algemeen , zij strekt zich uit over de geheele zorg van de algemeene politie.
Uit den aard der zaak echter is de dienstbaarheid beperkt tot de grenzen der gemeente ; zij kan alleen gevorderd worden binnen de grenzen der gemeente.
De geheele plaatselijke bevoegdheid, toch, van dat personeel bepaalt zich tot de gemeente. Bovendien geldt hier het algemeen beginsel, waarop Thorbecke wees toen hij zeide dat het Rijl; de plaatselijke ambtenaars daar waar z\j voor 's Rijks dienst noodig zijn, Rijksdienst vervullen laat, binnen het gebied der gemeente."
De dienstbaarheid wordt uitgeoefend onder het gezag der algemeene of Rijkspolitie.
Ook dat staat in de Gemeentewet „onder het daarmede belast gezag '.
De moeilijkheid die er uit voort kan komen, dat een zelfde gemeentelijk personeel onder de bevelen staat van tweeërlei gezag, van het gezag der Rijkspolitie, voor zoover het onderwerpen betreft van algemeene politie , en van den burgemeester, voor zoover het betreft de gemeentelijke politie, is bij de behandeling der Gemeentewet zeer wel voorzien , en de vraag werd bij het verslag op art. 190 der Commissie van Rapporteurs 2) gedaan „ wat er geschieden zou wanneer de Rijks-en de gemeentepolitie een strijdig belang hadden en die hoofden der Rijks- en gemeentepolitie aan commissarissen en dienaren van politie of veldwachters tegenstrijdige bevelen gaven ? "
In de Memorie van Beantwoording werd daarop geantwoord: „ De algemeene en de plaatselijke politie kunnen zich binnen de gemeente op menigvuldige punten ontmoeten, op alle punien waar het Rijk evenals de gemeente, bij de handhaving der orde belang heeft . . . .
„De commissaris van politie dient van het liooger Rijkspolitiegezag onmiddellijk bevelen te kunnen ontvangen.
„Een strijdig belang tusschen Rijks- en gemeentepolitie is moeijelijk te veronderstellen. Tegenstrijdige bevelen zouden echter kunnen worden gegeven.
1) Algemeen Politieblad bladz. 29. ) Frakken bladz. 379.



„ Hel spreekt in allen geval van zelf, dat de burgemeester krachtens art. 190, van de commissarissen en dienaren der politie zal kunnen eisclien dat zij zijne bevelen volgen, zoolang zij hem gecne daarmede strijdige van een lioogcr gezag kunnen toonen."
De beteekenis dezer discussie bestaat uitsluitend daarin dat zij aanduidt boe uit de moeilijkheid te geraken van tegenstrijdige bevelen , waarvan de mogelijkheid uit het bestaan van één personeel met tweeërlei bestemming en tweeërlei gezag van zelf Voortvloeit.
Wat geschieden moet in geval van tweeërlei opdracht? In dat geval zoude, volgens Thorbecke , van den ambtenaar der gemeentepolitie , die zich op rijkspolitiedienst beroept, door den burgemeester de vertooning van een bevel van het gezag der Rijkspolitie gevorderd worden.
De beteekenis is zeker niet dat het gezag van de Rijkspolitie . in den regel, alleen speciale bevelen zou kunnen geven, en geene algemeene doorloopende voorschriften.
Dat mag uit het woord „bevel" van het gezag der Rijkspolitie niet afgeleid worden. Dezelfde plaats der Memorie van Beantwoording toch spreekt evenzeer van de bevelen van den burgemeester.
Het zoude mede niet zijn overeen te brengen met de talrijke plaatsen , zoowel in de schriftelijke behandeling der wet als der discussie, waarin de bemoeiingen van den commissaris van politie ten aanzien der algemeene politie als voortdurende bemoeiingen worden aangeduid, waarbij d-> commissaris als eeL ambtenaar, voortdurend met rijkspolu.3dienst belast, beschouwd wordt.
Zoo zegt de Minister Thorbkcke in de Memorie van Beantwoording op art. 191: 1)
„D« commissaris van politie is een ambtenaar in het algemeen Rijksbelang werkzaam. Hem zijn echter ook gewichtige plaatselijke belangen toevertrouwd";
en' bij de discussie over dat artikel, 2) ,dat de commissaris van politie, in welken toestand hij ook door de algemeene politiewet worde geplaatst, is een agent van het algemeen Gouvernement'''.
Het zoude ook strijden met de reeds medegedeelde omstandigheid dat het in de bedoeling lag dat alle uitvoering der rijkspolitietaak in den regel zou berusten bij het personeel der gemeentepolitie. (Zie bladz. 26 van dit Rapport.)
1) Francken bladz. 38i. Zitting van 22 Mei 1851. Handelingen bladz. 837.
2) Feancken bladz. 383.
)



Eene laatste vraag, welke zich ten aanzien van de beteekenis van de dienstbaarheid nog voordoet, betreft -den invloed van het gezag over de algemeene politie op den toestand van het personeel der gemeentelijke politie.
In de reeds aangehaalde aanschrijving aan de Commissarissen des Konings, dd 17 Dec. 1851 1) komt o. a. voor: „Het gezag der rijkspolitie zal over het gemeentelijke als zoodanig kunnen beschikken , docli het personeel moeten gebruiken zoodanig als het zich bevindt
Hebben die woorden de beteekenis dat het r\jkspolitiegezag hoegenaamd geen invloed op eene goede samenstelling van het gemeentelijk politiepersoneel zoude kunnen uitoefenen ; of wel deze dat, feitelijk. het rijkspolitiegezag zich zal tevreden moeten stellen met het personeel dat op het oogenblik dat de diensten verricht moeten worden , bestaat ?
Het eerste kan bezwaarlijk het geval zijn. In dezelfde aanschrijving toch volgen bijna onmiddellijk de volgende woorden: „Er'bestaat dus volstrekte noodzakelijkheid dat dit personeel bruikbaar zij voor den dienst, die bij de wet of wettelijke verordeningen aan de de politie, zoo gemeentelijke als rijkspolitie, is opgedragen".
Ook brengen de artt. 7—9 van het besluit van 1851 mede, dat de Regeering van het denkbeeld is uitgegaan, dat van Rijkswege invloed zoude worden uitgeoefend op het gehalte van het gemeentelijk politiepersoneel.
Hetzelfde volgt uit de benoeming van de commissarissen van politie door den Koning, terwijl uit de geschiedenis der wet blijkt 2), dat de beslissing dir noodzakelijkheid om hier of elders een commissaris van politie te vestigen nan liet algemeen bestuur dient te verblijven, alsmede uit de benoeming der veldwachters door den Commissaris des Konings en van de dienaren van politie door den burgemeester.
De Commissie stelt zich voor nader op dit laatste punt terug te komen bij de behandeling van het personeel, maar moet nu reeds tot haar leedwezen constateeren , dat de invloed van Rijkswege op het gehalte en de sterkte van het gemeentelijk politiepersoneel uitgeoefend , niet zeer krachtig is geweest en dat noch het aantal commissarissen van politie, noch het aantal en het gehalte van de gemeenteveldwachters en de dienaren van politie voldoet aan de eischen , welke aan eene go^de uitvoering van de politiezorg mogen worden gesteld, en dat feitelijk het
1) Algemeen Politieblad 1852 bladz. 22.
2) Memorie van Beantwoording' op art. 101.



gezag over de rijkspolitie het gemeentel ij k politiepersoneel moet nemen zooals het is.
Het Rijk heeft zich dan ook verplicht geacht hetgeen aan het gemeentelijk personeel ontbreekt zooveel mogelijk door rijkspolitie aan te vullen, zoo door de instelling der rijksveldwacht als door eene aanmerkelijke uitbreiding van het wapen der marechaussee.
Maar terwijl ongetwijfeld elke versterking der rijkspolitie aan de vervulling harer taak ten goede komt, zoo heeft zoodanige versterking toch ook hare schaduwzijde, in zoover meer en meer daardoor eene groote onbillijkheid ontstaat tegenover die gemeenten, die hare verplichtingen in zake de politie meer ernstig opvatten en een voldoend personeel in dienst hebben en bezoldigen, maar niet of weinig genieten van de door het Rijk bekostigde rijkspolitie, en doordien de kleinere gemeenten meer en meer de neiging vertoonen het maar op de rijkspolitie te doen aankomen.
De Commissie meent hare beschouwing aangaande de dienstbaarheid aldus te moeten samentrekken :
De dienstbaarheid van het personeel der gemeentepolitie aan de algemeene of rijkspolitie isalgemeen.
Het geheele personeel der gemeentepolitie
— de burgemeester daaronder niet begrepen
— is binnen de gemeente dienstbaar aan de geheele taak der algemeene of rijkspolitie.
Zij acht het wenschelijk dat die omschrijving in het besluit van 1851 zal worden opgenomen.



HOOFDSTUK IV.
Aanvulling van den algemeenen maatregel van inwendig
bestuur , wat betreft de omschrijving der taak van de algemeene en'de gemeentelijke politie , de dienstbaarheid en de uitvoering der taak.
Onder verwijzing naar hetgeen hierboven reeds nopens dit onderwerp is gezegd, meent de Commissie twee punten in het bijzonder te sprake te moeten brengen.
In de eerste plaats acht de Commissie het noodzakelijk niet alleen de taak der politie te omschrijven maar ook uitdrukkelijk het personeel met de uitvoering van die taak te belasten.
Daarbij moet op den voorgrond staan dat het geheele personeel van do rijkspolitie, zoomede het dienstbaar gestelde personeel van de gemeentepolitie belast wordt met de uitvoering van de taak der algemeene politie, dat is de taak , die in het bijzonder tot hare bevoegdheid behoort.
Daarnevens meent de Commissie dat, evenals thans reeds bij rt. 4 van het Koninklijk besluit van 11 November 185G (Staatsblad nG. 114) bepaald wordt „<lat dc rijksveldwachter beneden den rang ui inspecteur tijdelijk lot ondersteuning der gemeentepolitie kauworden !;arequireerdhet in het belang der solidariteit van de politie en, omdat ook de gemeentepolitie toch ook ten slotte een landsbelang is. wenschelijk is het personeel der rijkspolitie mede zoo mogelijk vruchtbaar te maken voor de taak der gemeentepolitie.
Zij meent daarom dat ook het rijkspolitie-personeel met de uitvoering van de taak der gemeentepolitie moet kunnen belast worden, wanneer het hooger rijkspolitiegezag het goedkeurten de hulp door het gezag over de gemeentelijke politie wordt ingeroepen.
In de tweede plaats wenscht zij de omschrijving van den aard der dienstbaarheid overeenkomstig art. 190 Gemeentewet, zooals die boven is vermeld, nog aan te vullen met de bijvoeging dat de dienstbaarheid mede is verplicht in die gevallen waarin bij een wettelijk voorschrift — en de commissie heeft daarbij o. a. het oog op verschillende speciale wetten en enkele bepalingen van art. 184 volgg. Gemeentewet — de uitvoering van rijkspolitiezorg wordt opgedragen aan gemeentelijk politiegezag.
Eene aanduiding van gevallen waarin de dienstbaarheid meer in het bijzonder zou worden betoond , bijv. in de bebouwde kom der gemeente, werd door de Commissie niet wenschelijk geoordeeld om-
t



dat daardoor voor niet genoemde gevallen het begrip der dienstbaarheid , welke algemeen is, zoude worden verzwakt, terwijl bovendien de toestanden in de verschillende gemeenten zoozeer uiteenloopen dat algemeene regels daarbij bezwaarlijk zouden kunnen worden gesteld.
De aanvulling van het besluit van 1851 wordt als volgt door de Commissie geformuleerd:
Het is wensclielijk in den maatregel van inwendig bestuur van 1851 op te nemen de volgende bepalingen:
1". De algemeene of Rijkspolitie rust op wetten, algemeene maatregelen van bestuur, Koninklijke besluiten en provinciale verordeningen, in overeenstemming met de Grondwet, in het algemeen belang, of, wat laatstge melde verordeningen betreft, in dat der provincie, uitgevaardigd.
Haar taak bestaat in de zorg voor de handhaving dier wetten, algemeene maatregelen van bestuur" Koninklijke besluiten en provinciale verordeningen, met name van die bepalingen, welke door strafbepaling of politiedwang verzekerd zijn, voor zoover die handhaving niet aan ander gezag is opgedragen;
de bescherming van personen en goederen;
de handhaving van de rust en de veiligheid van Staat en maatschappy;
het toezicht op de vreemdelingen;
het toezicht op en het in veiligheid brengen van zwervende, beschonkene en hulpbehoevende personen, die zich op den openbaren weg bevinden;
het voorkomen van feiten, bij de wettelijke bepalingen, in het eerste lid vermeld, strafbaar gesteld of verboden;
het op- en nasporen van strafbare feiten, overeenkomstig het Wetboek van Strafvordering;
het b ij staan der Justitie en andere tot het inroepen van politiehulp bevoegde machten in den o t a a t;
het verleen en van bijstand aan bijzondere personen bij de handhaving hunner rechten, voor



zoover die handhaving geen geschil betreft, dat door den rechter behoort te worden beslist;
en al hetgeen verder bij dit besluit of bij een andere wettelijke bepaling tot de taak der algemeene politie wordt gebracht;
2. de gemeentepolitie rust, volgens art. 100 der Gemeentewet, op de plaatselijke verordeningen en bevelen, die, tengevolge dier wet, in het huishoudelijk belang der gemeente zijn gegeven.
Haar taak bestaat in de zorg voor de handhaving dier verordeningen en bevelen en voor het voorkomen van de overtredingen in strijd daarmede gepleegd, alsmede voor de naleving van art. 188 deiGemeentewet;
3". Voor zoover bij de wet of algemeenen maatregel van bestuur niet anders is bepaald, zijn alle ambtenaren of beambten van rijkspolitie, zoomede, overeenkomstig art. 190 der Gemeentewet, het dienstbaar gestelde personeel der gemeentelijke politie, belast met de uitvoering van de taak der algemeene of rijkspolitie.
Behoudens de goedkeuring van hooger rijkspolitiegezag is het] personeel der rijkspolitie tevens bevoegd tot de uitvoering der taak van de gemeentelijke politie. Het maakt van die bevoegdheid alleen gebruik ten verzoeke van het gezag over de gemeentepolitie en overeenkomstig deszelfs bevelen.
4\ De dienstbaarheid van het personeel der gemeentelijke politie is algemeen en strekt zich uit over het geheele personeel, de burgemeester daaronder niet begrepen, en over de taak der algemeene of rijkspolitie in haar geheel, zooals die boven is omschreven, voor zoover die wordt uitgevoerd binnen de gemeente.
Zij is ook verplicht in die gevallen, waarin de uitvoering van Rijkspolitiezorg bij wettelijk voorschrift wordt opgedragen aan het hoofd van de politie der gemeente of met name aan den burgemeester, den commissaris van politie of aan ee"ne andere gemeentelijke autoriteit."
3



Ten aanzien van het besluit van 1851 wordt door de Commissie nog gecoDsiateerd:
dal het, hoewel bestemd het beheer en beleid over den dienst der Rijkspolitie te regelen, in zoover ook van belang is voor de gemeentepolitie , als daarbij (vgl. artt. 7,8,9 en 14) ook de bevordering van de bruikbaarheid van het gemeen tepolitie-personeel voor den dienst der Rijkspolitie wordt beoogd en o. a. ook in den ambtseed voor het politiepersoneel wordt voorzien. (Vergel. bladz. 29 van dit Rapport.)



HOOFDSTUK V.
Het gezag over de algemeene of rijkspolitie.
De Oommissie gaat thans over tot de bespreking van de hoogere en lagere autoriteiten aan wie het gezag over de algemeene of Rijkspolitie is toevertrouwd.
Zij wenscht hierbij te beginnen met het gezag, zooals het bestaat volgens de geldende wetgeving, het jus constilutum , om daarna te bespreken de mogelijke verbeteringen en veranderingen in de organisatie van het gezag aan te brengen, het jus constituendum.
§ 1 Hel gezag volgens dc beslaande wetgeving.
De regeling van het gezag wordt in hoofdzaak gevonden in den algemeenen maatregel Van bestuur van 1851.
Volgens art. 1 van dat besluit berust het gezag over de algemeene of rijkspolitie bij den Minister van Justitie.
Onder den Minister worden volgens dc artt. 2 — 5 met het beheer en het beleid der politie belast directeuren van politie , ieder in den dienstkring waarvoor hij is aangesteld.
In ieder dier dienstkringen , districten, volgens art. 2 vijf in getal, zoude volgens art. 3, een Directeur door den Koning worden bsnoemd. Die benoeming was echter niet verplicht, zij zoude geschieden , — zoo zegt art. 3 , — zoodra 's Rijks belang het vordert.
In werkelijkheid zyn dan ook nimmer vijf directeuren benoemd; eenmaal bij de invoering van de regeling werden er twee benoemd 1), doch dit hield slechts een jaar aan; voor het overige is steeds gebruik gemaakt van de overgangsbepaling, houdende dat daar waar de dadelijke aanstelling van directeuren van politie door het algemeen belang niet werd gevorderd met hunne verrichtingen tijdelijk konden belast worden rechterlijke of politie-ambtenaren.
Van December 1851 af zijn, krachtens die bepaling, de procureurs-generaal bij de Hoven — en wel van af 1853 uitsluitend — tijdelijk belast met de functien van directeur van politie.
De plaats van directeuren van politie, wordt alzoo — behoudens gemelde uitzondering —- van het in werking komen van het besluit van 1851 af, ingenomen door de procureurs-
1) Algemeen Politieblad 185?, blad 40.



generaal als fungeerende directeuren. De bevoegdheden en* functiën zijn overigens dezelfde.
De hiërarchie staat alzoo vast. Alleen verdient opgemerkt dat onder de algemeene of Rijkspolitie, waarover het gezag door den Minister van Justitie en directeuren van politie gevoerd wordt, niet zijn begrepen sommige takken van meer speciale politie, van wat men noemt technische politie, welke onder de hoede van andere Ministers gesteld zijn. Zulks heeft dan ook niet in de bedoeling van het besluit gelegen. In de instructie voor de directeuren, toch, leest men reeds 1):
„Rijkspolitie is mede een woorcl van zeer omvattende beleekenis; het is er toch verre af, dat al wilt daartoe zou hunnen gerekend worden te behooren , een deel van den werkkring van den Minister van Justitie en van de directeuren van politie zou moeten uitmaken. Medische politie bijv. is een onderwerp van Rijkspolitie, geheel vreemd aanhunne bemoeiingen."
Het besluit van 1851 beoogt de zoogenaamde praeventieve politie, de veiligheidspolitie.
Voorts valt nog op te merken dat de vijf ressorten van de tegenwoordige fungeerende directeuren , procureurs-generaal, welke de rechterlijke indeeling volgen , niet volkomen gelijk zijjn aan de vijf districten van art. 2 van het besluit, welke provinciaal waren ingedeeld.
De Commissie komt tot de volgende stelling:
Volgons het Koninklijk besluit va,n 1851 staat de hiërarchie van het hooger gezag over de a 1 g e m eene of Rijkspolitie vast.
Het oppergezag berust bij den Minister van Justitie. Het hoofdgezag onder den Minister bij de directeuren van politie; feitelijkb ij de procureurs-generaal als fungeerende directeuren van politie.
Volgens art. ü van het besluit staan alle ambtenaren van Rijkspolitie ouder de bevelen van den directeur van politie in het district.
De vraag rijst, welke die ambtenaren zijn.
De instructie van directeuren van politie ad art. G 2) zegt dat als zoodanig in aanmerking komen :
het wapen der marechaussee;
de als hulpmarechamsce dienstdoende detachementen cavalerie ;
1) Algemeen Politieblad 1852 blad 23.
2) Algemeen Politieblad lb5-2 btadz. 31.



de waterschouten;
de speciale ambtenaren en beambten van Rijkspolitie, die ingevolge de overgangsbepaling, op 's Konings last op enkele plaatsen kunnen worden gevestigd.
Sedert is nog opgericht een hoogst belangrijk deel van het Rijkspolitie-personeel, de Rijksveldwacht, die tijdens de uitvaardiging van het besluit van 1851 nog niet bestond.
De marecjiaussee. Volgens art. 8 van het Koninklijk besluit van 30 Januari 1815 valt het korps marechaussees, wat het materieel en de discipline betreft, onder de attributen van het departement van Oorlog, doch behoort het onder de attributen van den commissaris-generaal van justitie, voor alles wat op het bewaren der openbare rust betrekking heeft en tot de uitoefening der algemeene en rechterlijke politie behoort.
Volgens art. 34 j° 8 van het Wetboek van Strafvordering , ziju de officieren en onder-officieren hulpofficieren van justitie.
Als hooger personeel komen in aanmerking de officieren, en wellicht ook de onderofficieren (wachtmeesters eu brigadiers), omdat zij hulpofficieren van justitie zijn.
De als hulpmarechaussee dienstdoende detachementen_ cavallerie, die hunne bevoegdheid ontleenen aan eene tijdelijke aanstelling tot marechaussee staan alzoo op den zelfden weitelijken grondslag. Opmerking verdient hierbij dat detachementen infanterie evenzeer tot hulpmarechaussee kunnen worden aangesteld , en dat van hunne hulp op uitgebreide schaal is gebruik gemaakt o. a. gedurende de veepest. — Ook thans nog kan het krijgsvolk tot dat doel worden gebezigd. Vergl. de circulaire van den Minister van Oorlog d.d. 6 Maart 1893 , Hde afd. n°. 30 (Ree. Mil. 1893, bladz. 108).
Be waterschouten. Van de waterschouten wordt in de instructie aan directeuren van politie t. a. p. bladz. 31 en 32-gezegd dat omtrent de vraag, of zij al dan niet ambtenaren van Rijkspolitie zija, verschil bestaat, doch de Regeering als beginsel had aangenomen dat zij zijn ambtenaren van Rijkspolitie, dat zij eene Koninklijke aanstelling behoeven , en hunne belooning behooren te vinden in een door Zijne Majesteit vastgesteld tarief.
Bij de behandeling van de Gemeentewet had dan ook Thoebecke gezegd : ,Maar die waterschouten zijn, naar het inzicht van het Gouvernement, geen gemeenteambtenaren, daarmede heeft deze wel niets te doeny
Voorts zijn zij, de waterschouten, volgens het Wetboek van Strafvordering, hulpofficieren van Justitie.
Bepaalde verplichtingen als ambtenaren van rijkspolitie worden hun overigens noch bij eenige wettelijke bepaling, noch bij instructie opgelegd.



Hunne hoofdbezigheid bestaat in liet aanmonsteren van scheepsvok overeenkomstig het Koninklijk besluit van 5 October 1867 , hetgeen ongetwijfeld geen verrichting van politie is. '
De bijzondere ambtenaren en beambten van rijkspolitie eindelijk kunnen door den Koning ben09md worden, krachtens het slot van de Overgangsbepaling van het besluit luidende : Wij behouden
?/;ƒ,, ' ' 'i'.'i', Zn° mc''a °I' z0°da>i'Qe punten waar onze
hemt zulks mocht behoeven, van rijkswege bijzondere politieambtenaren aan te stelten.
De bedoeling is volgens de instructie aan directeuren op art. 6 en de Overgangsbepaling, dat dit zouden zijn ambtenaren en beambten <lie onder de bevelen zouden staan van directeuren. 1)
p giond van die bepaling zijn hier en daar commissarissen van rijkspolitie benoemd, zoowel — doch dit is zeldzaam — als zelfstandig ambt , als by wijze van nevenbetrekking nevens het ambt van commissaris van gemeentepolitie.
In de laatste jaren is minder gebruik 'van de bepaling gemaakt dan vroeger. 8
De rijksveldwacht is posterieur aan het besluit van December 1851; zooals reeds is opgemerkt berust hare instellino- op den maatregel van inwendig bestuur van 11 November 1356 (Staatsqi\' laatstellJk gewijzigd bij die van 15 Mei 1893 (Staatsblad . 81). Zij is over het geheele Koninkrijk verspreid en vormt ■ meest belangrijke rijkspolitiemacht.
Aan het hoofd der rijksveldwacht staat in elk ressort de iocureur-generaal, fungeerend directeur van politie, die vol'lis art. 70 der instructie het opperbevel voert.
De officieren van justitie, die van de oprichting der rijkseldwacht af m de hiërarchie van de rijksveldwacht waren opdomen en ongetwijfeld op liet succes dezer instellino- een verwegenden invloed ten goede gehad hebben , hebben sedert regeling van 15 Mei 1893 {Staatsblad n°. 84) nog slechts geza* ver het korps ten aanzien der gerechtelijke politie en voor :iiimige bijzondere omstandigheden en verrichtingen.
Het verder personeel bestaat uit:
de inspecteurs, commandanten van de districten;
de brigadiers-majoor en de brigadiers, commandanten van ile brigades;
en de rijksveldwachters en rijksveldwachters-jachtopzieners.
J) A. P. 1852, bladz 31 en 32.



Bovendien is in 1897 in het leven geroepen de instelling van
de rijksveldwachters-rechercheur, rang hebbende tusschen de
heden die het Wetboek van Strafvordering aan veldwachters toekent. Geen hunner (en ook niet de inspecteurs en recher-
'X:l Je°» wird"Tpr g,»f «n'rt. 14 van l.et aaugehaald besluit van 1856 commissiën van onbezoldigd rijksveldwachtei Sreitt aan bSzondero oprichters ter bescherm, »g „n grond-
"feïïTe SS «atfop d, samenstelling der
'"De'tot'd'Sïem Lprota" mbtenaren, die onder de procureurs-eeneraal fungeerende directeuren van politie,. de rijks-
„rfe commissarissen van politie" en Je burgemeesters al dan me zijn ambtenaren van rijkspolitie.
De commissaris van politie. Volgens art 190 der Gemeentewet zijn de commissarissen van politie even als de dienaienen vel wachters dienstbaar aan de algemeene poliitie 0^der liet daarin Kcinof rrpyno- d i volsrens het besluit van looi, onaei di ecteï n vaT;golit?e. Hunne" ondergeschiktheid aan het hoog» politiegeza, staat vast. Zijn zij nu echter ook zelf gezag van ' Tlcmeene politie tegenover hel lagere gemeentehjkpolitiepersoneel ï Een deel der Commissie meent dat zij diemtbaar zijnde aan de rijkspolitie, zonder uitdrukkelijk voorschrift niet geacht kunnen worden tevens ambtenaren van rijkspolitie te zijn , en zulks te mmder nu zij als zoodanig ook in het Koninklijk besluit van 1851
^e^^Tei^deel echter is van oordeel dat de commissaris van politie, door den Koning benoemd, m ieder geval is een ambtenaar van het Regeeringsbestuur, een hoofdambtenaar van politie. Het meent dat waar hem, zij het ook in dienstbaarheid, de uitvoering van de taak der algemeene politie worJt opgediagen , hij die afcremeene politie uitvoert mede als hoofdambtenaar en als de meerdere, de chef van het lagere politiepersoneel.
Hoewel het in de Gemeentewet niet met zooveele woorden te lezen staat, is de commissaris van politie in zake de gemeentepolitie de meerdere van het overige politiepersoneel, van de dienaren en veldwachters; het mag aangenomen worden dat



sWd »Sö£p„fr°M «TH™ W°r'"«-
- Site -
gesteldheid van de commissarissen van politie als Iip hiWl^K ,mlnjtr Ya" Bir>nenlandsehe Zaken Thoebecke zeide
«java x:S £?
"'O'""1" pohlteml u «« ajmi „„ „/9e,„«„ gmmemnï
*J?3l£ SSttTL
de zittincr vnn 99 Mm 18m j , oloet.van Uldhuis zeidein
2it»r:v° "" *'®w-*»" * <■'*
^ïï;Vde^,s|r;0£b*«'- -«--sMd
, ^,aar overigens de dienstbaarheid van den commissaris vastnnlifi'L SC 1 vraa£ °f den naam van ambtenaar van riiks-
wórde^lVimbt.*,»". we's"ins; beschouwd 'moet politie ambtenaar van de algemeene of rijks-
zelfd^ ^r7QTTJeV' De Commissie komt tot de behandeling der y ? J"?n aatlzlen van den burgemeester.
Zij meent die vraag te moeten splitsen in twee onderdeelen;'
1) Francken , bladz 382.
2) Fraxcken , bladz. 383.
3) Handelingen, bladz 839.



a. Moet de burgemeester beschouwd worden als ambtenaar van rijkspolitie in het algemeen, d. i. voor de geheele taak der algemeene politie ?
en zoo ja, overal ?
of alleen daar waar geen commissaris van politie is gevestigd?
b. Althans in die gevallen , waarin hem bij wettelijk voorschrift bevoegdheden van algemeene politie zijn verleend ?
, De Commissie is eenstemmig van oordeel dat de vraag a ontkennend behoort te worden beantwoord.
De Gemeentewet zelve geeft den burgemeester — daargelaten wellicht bij enkele der bijzondere bepalingen van art. 184 volgende absoluut geen rijkspolitie-gezag of bevoegdheid; zij neemt hem ook niet — zooals met den commissaris het geval is — op , onder het dienstbaar gestelde personeel.
Ook het besluit van 1851 noemt den burgemeester niet onder de ambtenaren met rijkspolitiedienst belast.
En Thorbecke noemde bij de behandeling van de Gemeentewet den burgemeester — als zijnde een individu, en niet, zooals burgemeester en wethouders, een college—, wel bruikbaar voor de rijkspolitie ; maar zeide niet dat hij in de Gemeentewet ook voor rijkspolitie was aangewezen.
Dat het tegendeel zijne bedoeling was, blijkt ten duidelijkste uit de circulaire van den Minister van Justitie van Rosenthal aan directeuren en fungeerende directeuren van 28 Februari 1852 (n13. 1126) 1) welke circulaire in overleg met den Minister Thorbecke is opgemaakt.
„De Minister van Binnenlandsche Zaken — zoo leest men in die circulaire — beperkt liet gebieden door directeuren van politie aan burgemeesters t >t onderwerpen van rijkspolitie, bij de wel geregeld (wettelijke regeling).
,In deze beperking kan ik berusten, immers, voor zooveel de te geven bevelen zouden uitgaan van den directeur van politie. In het algemeen moet wel worden voor oogen gehouden, dat de burgemeester uit de Gemeentewet geene andere bevoegdheid kan ontleenen ook ten aanzien der politie, dan eene van zuiver gemeentelijken , huishoudelijken aard. In al wat daar buiten ligt kan de burgemeester zich niet op die wet beroepen, noch om zich van het opvolgen van bevelen te verschoonen, noch om een eigenheerig gezag te doen gelden
De vraag sub b meent de Commissie echter bevestigend te moeten beantwoorden.
Waar de burgemeester bij bijzondere wet met de uitvoering
1) Algemeen Politieblad 1852 bladz. 149.



van rijkspolitie wordt belast, en volgens Thorbecke is hij — als individu — voor die taak bruikbaar, daar is aan de voorwaarde va,n de aangehaalde circulaire voldaan en berust zijne bevoegdheid als ambtenaar van Rijkspolitie op een wettelijke regeling.
De meerderheid meent daarbij , dat hierin geene verandering wordt gebracht door de omstandigheid dat den burgemeester bedoelde verrichtingen van rijkspolite zijn opgedragen als nevenbetrekking. In de gevallen toch, waarin openbare dienst als nevenbetrekking nevens een hoofdambt of hoofdberoep wordt uitgeoefend, is degeen die met dien openbaren dieust is belast, niettemin ambtenaar. Zoo zijn bijv. de burgemeester en het raadslid , die met den burgerlijken stand belast zijn, ambtenaren van den burgerlijken stand.
In alle die gevallen, waarin de burgemeester bij de wet of wettelijke bepaling met algemeene politie belast is , staat hij onder het gezag over de rijkspolitie d. i. onder den Minister van Justitie en directeuren, ten ware bij die wetten anders mocht zijn bepaald.
Met het oog op het feit dat in sommige wetten en wettelijke voorschriften verrichtingen van algemeene politie worden opgedragen aan hel hoofd der politie heeft de Oommissie de vrtTag behandeld wat in die wetten onder die uitdrukking is te verstaan".
Uitgaande van liet reeds besproken beginsel der Gemeentewet, dat de burgemeester volgens die wet geenerlei gezag over de algemeene politie kan doen gelden, meent de Commissie dat niet als regel mag worden aangenomen, dat met de uitdrukking van hoofd van politie de burgemeester zoude bedoeld zijn.
Zij meent veeleer dat uit die wetten en wettelijke verordeningen zeiven de vraag zal moeten beantwoord worden, welke autoriteit bedoeld is. In sommige gevallen zal dat zijn de burgemeester, in andere de commissaris van politie.
In nog andere gevallen zal het twijfelachtig blijven. Zoo bijv. in de wet op de hondsdolheid , waarin zoowel aan den burgemeester als aan den commissaris van politie verrichtingen van politie worden opgedragen.
De uitlegging dier wet heeft reeds aanleiding tot twijfel gegeven, een twijfel dien de Commissie zich niet in staat gevoelt op te heffen.
De Commissie acht het wenschelijk dat de grond tot twijfel in die wet zal worden weggenomen en dat voorts iu de wetgeving de uitdrukking .hoofd der politie" vermeden, en ondubbelzinnig de autoriteit zal worden aangeduid, die bedoeld wordt.
Eene bijzondere plaats wordt in dit opzicht ingenomen door



de vreemdelingenwet van 13 Aug. 1849 (Staatsblad n . 3,)) waarin aan het „hoofd van politie der gemeente" ''gewichtige bevoegdheden worden gegeven , bevoegdheden ontegenzeggelijk van rijkspolitie (art. 5 en 6). ^ ,
Die wet is anterieur aan de Gemeentewet, lijdens hare invoering gold de regel, althans de meening, dat hooiden van de politie in de gemeenten waren: in de steden, de commissarissen of directeuren van politie, ten platte laude de burgemeesters 1) of liever, daar niet in alle steden commissarissen waren , de directeuren , waar die niet waren de commissarissen van politie en waar ook dezen niet waren de
Niet zonder gewicht is hierbij de circulaire van den Minister van Justitie aan de procureurs-generaal van 19 Mei 1849 n. 99, houdende aanschrijving aan de officieren van justitie 1". om van de burqemeeslers {of waar deze gevonden worden) van directeuren of commissarissen van politie, telken veertien da (jen opgaven te vragen van de vreemd/ li' gen , die zich in liunne gemeenten ophouden.
Uit deze circulaire, uitgevaardigd onmiddellijk vóór de invoering der Vreemdelingenwet, mag veilig worden afgeleid dat volgens de bedoeling van de Vreemdelingenwet, althans voor zooveel de bemoeiingen ten aanzien van vreemdelingen betreft, onder „hoofden van politie der gemeente" verstaan moeten worden de genoemde ambtenaren en er schijnt geen grond te bestaan om aan te nemen dat de Gemeentewet in de bedoeling der \ reemdelingenwet verandering zoude gebracht hebben.
In dien zin werd in de reeds aangehaalde circulaire van 28 Feb. 1852 n°. 29 2) — zulks in afwijking van de instructie voor directeuren van politie van 31 Dec. 1851, 3) — medegedeeld dat de Gemeentewet aan die van 13 Aug. 1849 (Staatsblad n . 39) niet de uitlegging heeft gegeven noch willen geven dat de bevoegdheid of de" verplichtingen bij de wet van 1849 aan „het lioofd°van politie der gemeente" geschonken of opgelegd, moeten geacht worden op den burgemeester, als het hoofd der plaatselijke politie te zijn overgegaan , naardien de Gemeentewet, de betrekking bepalende van den burgemeester als hoofd der politie, daarbij niet kan gaan , noch gegaan is buiten den kring van het huishoudelijk gemeentebelang en dat, vermits de wet van
1) De reglementen op het bestuur der steden en ter p'atte lande. 4 Januari 1824 en 23 Juli '.825.
2) A. P. 1852 bladz. 149.
3) A. P. 1852 bladz. 29



13 Augustus 1849 een onderwerp regelt van Rijkspolitie, op hare bepalingen die der Gemeentewet ten deze geenen invloed kunnen uitoefenen.
De circulaire eindigt aldus; „zoo is, wat de handhaving der vreemdelingenwet betreft, in gemeenten , die e.enen commissaris van politie hebben , deze, in gemeenten die meer dan een commissaris hebben, hij die met het centraalbureau is belast, en alleen daar waar geen commissaris van politie wordt gevonden , de burgemeester het hoofd van politie der gemeente."
Tn hel algemeen kan echter de burgemeester niet beschouwd worden als hoofd der algemeene politie in de gemeente.
\\ el meent de Commissie dat de burgemeester als administratief chef van liet personeel der gemeentepolitie mag worden aangemerkt in den zin, waarin bijv. de Minister van Oorlog de chef is van het wapen der marechaussee.
Ten aanzien van de gesteldheid van den commissaris van politie en den burgemeester tegenover de algemeene of Rijkspolitie , kan de meening der Commissie worden geresumeerd als volgt:
Het is twijfe 1 achtig of de commissaris van politie, hoewel door den Koning benoemd ambtenaar van het Regeeringsgezag en dienstbaar aan de Rijkspolitie, gezegd kan worden te zijn een ambtenaar van de Rijkspolitie.
De burgemeester is in het algemeen geen ambtenaar van Rijkspolitie; ook niet in de gemeenten , waar geen commissaris van politie is.
Hij is dat wel in de gevallen, waarin hem "bij de wet of wettelijk voorschrift-bevoegdheden van aigemeene politie zijn opgedragen.
In laatstbedoelde gevallen staat hij onder het ?.e.za.Ê> ^er algemeene politie, namelijk onder den Minister van Justitie en directeuren van politie.
W aar in b ij zonde re wetten bevoegdheden worden toegekend aan „het hoofd van politie der gemeente", jnoet onder die uitdrukking niet noodwendig verstaan worden de burgemeester, vermits deze aan de Gemeentewet geen andere bevoegdheid ontleent, ook ten aanzien van de politie, dan van zuiver gemeentelijken, huishoudelijken aard, maar zal het in ieder geval uit de bijzondere bep alingen der wetten moeten worden afgeleid, welk ambtenaar, hetzij burgemeester, hetzij commissaris van politie, onder de uitdrukking is begrepen.
De bepalingen van de wet op de hondsdolheid, welke zoowel aan den burgemeester als aan den commissaris



van politie Bij kspolitie-be voegdheden toekennen, laten twijfel over aangaande de vraag of in art. 6, met die uitdrukking hetzij de burgemeester, hetzij de commissaris van politie, hetzij beiden bedoeld woiden.
In de Vreemdelingenwet, die anterieur is aan de Gemeentewet, moet onder die uitdrukking begrepen worden, in plaatsen waar een hoofd-commissaris van politie is, de hoofd-commissaris, waar een commissaris van politie-is, deze en in plaatsen waar geen commissaris is, de burgemeester.
Ten einde misverstand te voorkomen acht de kommissie het wenschelijk dat die uitdrukking in de wetgeving en aanschrijvingen worde vermeden, en dat de twijfel voor zooveel die uitdrukking m de bestaande wetgeving voorkomt, worde opgeheven.
Be Commissaris des Konings. De positie van den Oommissaris des Konings iii zijne politiebemoeiin gen geeft in meerdeie opzichten grond tot groote onzekerheid. Zijn gezag komt uit een wettelijk oogpunt in conflict, zoowel met dat van den burgemeester , als met dat van het gezag over de rijkspolitie.
Volgens de instructie van de Commissarissen des Konings van 27 September 1850 (Staatsblad n '. 62) zorgt de Commissaris voor de handhaving van de openbare orde in de provincie en is hij bevoegd daartoe de noodige bevelen te geven aan de bevelhebbers van de in de provincie aanwezige marechaussee en schutterij (art. 14), en is hij indien onrust of oproer ontslaat, bevoegd hel in de provincie m bezetting liggende krijgsvolk ter handhaving van de orde op le vordet en.
Die bevoegdheden schijnen echter niet wel overeen te brengen met de artt. 184 volgg. der Gemeentewet, welke den burgemeester
in geval van oproerige beweging de bevoegdheid geven ter handhaving van de orde den bijstand van de schutterij en het krijgsvolk te vorderen eu de noodige bevelen te geven, en de bevoegdheid van den Commissaris des Konings eerst doen intreden (art. 187, al. 3) „in geval de burgemeester of die hem moet vervangen buiten staat is te handelen.
Volgens de instructie alzoo is de Commissaris des Konmgs steeds met de handhaving van de openbare orde belast en , in geval van onrust of oproer, steeds bevoegd de militaire macht te requireeren: volgens de Gemeentewet daarentegen , wordt hij daartoe alleen geroepen wanneer de burgemeester buiten staat is te handelen.
Wat nu ook zij de beteekenis der woorden : wanneer de burgemeester niet in slaat is le handelen, in verband met het feit dat de burgemeester, volgens art. 77 Gemeentewet, eene reeks van plaatsvervangers heeft (mr. OrPENHEiii, Gemeentewet, bladz. 63<)i



in ieder geval is de by de instructie aan den Commissaris gegevene bevoegdheid met overeen te brengen met die van den burgemeester volgens art. 184 volgg. der Gemeentewet.
De-oplossing aan de hand gedaan door mr. Oppenheim (t. a. p.) dat namelijk vde Commissaris de aan zijne instructie ontleende bevoegdheden eerst zal hunnen handteeren als het oproer enz tot meerdere gemeenten overslaat eene oplossing door den schrijver zeiven met boven twijfel verheven genaamd , rust naar het oordeel der Oommissie met op de wet en is daarom willekeurig. Er schijnt maar eene oplossing mogelijk, ook reeds door mr. Oppeniiehi geopperd, namelijk deze, dat waar strijd bestaat de anterieure instructie moet wijken voor de posterieure Gemeentewet.
L)e bevoegdheden van dien Commissaris komen bovendien in conflict met het gezag over de algemeene of rijkspolitie.
^ gezag is bij het besluit van 1851 duidelijk geregeld. De Minister van Justitie aan het hoofd , clan de directeuren van politie, onder hen het personeel bedoeld in art. 6. Directeuren volgens art. 5 o. a. belast met de zorg voor de rust en de veiligheid van den Staat, met de bescherming van personen gd goederen ? met het voorkomen van misdryven.
Welke plaats zou de Commissaris in die hiërarchie innemen ? , ~Ae ."jërarchie wordt hy niet genoemd , eene plaats tusschen (.en Minister van Justitie en de directeuren wordt hem niet aangewezen.
Alleen wordt bij art. 15 aau Commissarissen de bevoegdheid gegeven aan directeuren zoodanigen last op te dragen en opgaven te vragen , als zij zullen meenen dat met Onzen dienst overeenkomt.
Voor zoover het geven van inlichtingen aangaat, is daartegen m het algemeen geen bezwaar; integendeel kan het voor den Commissaris van belang zijn om bijv. omtrent de sterkte en de plaatsing der rijkspolitie, of het al of niet voldoende zijn van de gemeente-veldwacht ingelicht te worden. Wat echter het geven van last aangaat, rijst de vraag, van welken aard kan die last zijn en hoe te handelen , wanneer de Minister van Justitie tegenstrijdigen last gegeven heeft, of de last in conflict zou komen met de maatregelen door den directeur ter vervullin<T van z(jn taak genomen ?
^ De Commissie komt tot de volgende slotsom:
De beteekenis van het gezag van den Commissaris der Koningin in zake de algemeene of rijkspolitie is onzeker, zoowel tegenover dat van den bui ge meester als tegenover dat van den directeur van politie.



Art. 184—187 der Gemeentewet derogeeren aan artt. 14 en 15 der Instructie van 1850.
§ 2. Mogelijke verbeteringen in liel gezag over de rijkspolitie.
In de eerste plaats doet zich hierbij de vraag voor of het hoofdgezag over de politie moet blijven bij den Minister van Justitie.
De Commissie meent hierbij reeds dadelijk ter zijde te moeten stollen de mogelijkheid van een afzonderlijken Minister van politie. Zoodanige Minister van politie wordt thans van alle Lijken van Europa alleen in Turkije aangetroffen. . .
Zij vereenigt zich daarbij met het gevoelen van de Commissie van 1852, uitgedrukt in de volgende woorden :
rMaar deze politie mag niet ontaarden in een staalkundig hulpmiddel om de individueele vrijheid en uitoefening van burgerlijke en burgerschapsrechten te belemmeren ; op deze wijze toegepast, wordt zij, die bij uitnemendheid aanbeveling en vertrouwen verdient, een voorwerp van vrees en verachting.
Ten einde dit kwaad te voorkomen dient de politie nimmer onder ren afgescheiden hoofd als Minister of directeur-generaal te worden gesteld.''1
Hoewel het gevaar voor zoodanig onbehoorlijk gebruik der politie minder groot is dan vroeger, leert de ondervinding in andere landend-dat het bezigen van niet zuivere middelen op het gebied der justitie nog niet tot de onmogelijkheden behoort.
Ook de overbrenging van de politie naar het Ministerie van Binnenlandsche Zaken vond in de Commissie weinig b\jval.
Wel werd ten bate van zoodanige overbrenging aangevoerd:
dat in de meeste groote rijken van Europa, o. a. in Engeland, Frankrijk , Duitschland , Italië en Rusland , de politie onder den Minister van Binnenlandsche Zaken ressorteert,
en dat de politie daardoor aan eenheid zoude winnen , daar toch sommige takken van politie, als de medische en de veeartsenijkundige, reeds tot de zorg van den Minister van Binnenlandsche Zaken behooren, alsmede dat de politie daardoor meerdere zelfstandigheid zoude verkrijgen tegenover de justitie ;
doch werd daar tegenover er op gewezen:
dat juist in de kleinere staten, waarmede Nederland het best kan worden vergeleken, als België, Zwitserland en Denemarken, de politie, evenals bij ons, onder den Minister van Justitie gesteld is;
dat de bijzoi dere takken van medische en veeartsenijkundige



politie en dergelijke, niet tot de eigenlijke veiligheidspolitie, als bedoeld wordt in het besluit van 1851 , behooren, maar veeleer tot die onderwerpen van staatszorg, die eene bijzondere kennis en wetenschap vereischen bij de organen , die ze behartigen en , vooi zooverre zij tot de politiezorg in het 'ilgemeen kunnen gerekend worden, behooren tot wat men noemt de technische politie , waarvan de leiding in den regel niet behoort bij justitie, maar — al naar mate van het bijzondere onderwerp , — bij verschillende Ministers en ook bij dien van Waterstaat, verzoro-d worden,
en eindelijk _ dat de politie geene meerdere zelfstandigheid tegenover de justitie behoeft, daar veeleer de politie, wegens bet groote belang dat er aan verbonden is dat zij steeds overeenkomstig het recht handele , en wegens het innige verband tusschen preventie en repressie , door met de justitie samen te gaan , niet anders dan winnen kan.
De Oommissie is dan ook van oordeel dat de politie behoort te blijven onder de leiding van den Minister van Justitie.
Zij heeft daarvoor in hoofdzaak vier gronden :
1°. Zij ziet daarin meer waarborg dat de politie zich zal bewegen binnen de perken van het recht, geen bijoogmerken zal dienen , en uitsluitend eerlyke middelen zal bezigen , dan wanneer de leiding is toevertrouwd aan het Departement van Binnenlandsche Zaken. Staat de politie onder het Departement van Justitie — in den regel meer los van de politiek dan dat van Binnenlandsche Zaken — dan zal voor klachten over misbruik der politie tot bijoogmerken minder stof aanwezig zijn.
De geschiedenis in andere landen heeft het geleerd. Zoo komt de Fransche Prefect Andeieux in zijn Souvenirs d'un Préfet de Police (bladz. 305 volgg.) met groote openhartigheid er voor uit dat een préfet de police het met de middelen niet te nauw moet nemen, en verkondigde in Pruisen de Minister von Puttkammkr in de zitting van den Rijksdag van 9 Mei 1884- de leer, dat de Staat het recht en den plicht heeft zich van buitengewone middelen te bedienen, wanneer het niet mogelijk is op andere wijze de misdrijven te ontdekken of tegen te gaan.
2°. Er is wel eens van de zijde der politie de klacht geuit dat zij bij de justitie minder in aanzien zoude zijn. De klacht schijnt op een misverstand te berusten. Bij de justitie ontbreekt het niet aan groote waardeering van de uitnemende plaats welke de politie vervult. Zij verheugt er zich in wanneer de



politie een hoog standpunt inneemt. Hooggeplaatste ambtenaren van het Openbaar Ministerie stellen er een eer in tot de politie te behooren.
Wordt de politie in de publieke meening wel eens te laag geschat, dan is dat te wijten aan den twijfel — een twijfel voor een groot deel ontsta;m uit toestanden van vroegere tijden en andere landen — of de politie wel steeds zich beweegt op den bodem van het recht. Aan dat vooroordeel zou allicht voedsel worlen gegeven indien tusschen justitie en politie de band werd verbroken.
3". De derde grond ligt in de eenheid die er wat doel en strekking en wat den aard van den arbeid aangaat, tusschen justitie en politie bestaat.
De preventie en de repressie: „het voorkomen van misdrijven zoolang zü nog niet zijn bedreven'' ei „het vervolgen van misdrijven wanneer zij zijn gepleegd", vormen steeds meer eenzelfde lij11) gaan zoozeer op hetzelfde einddoel af en vereischen in zoovele opzichten dezelfde soort van kennis en wetenschap , dat zij moeilijk zijn te scheiden; en
4'. Wanneer justitie en politie onder ééne leiding blijven, dan kunnen grootendeels worden vermeden de conflicten en daarmede gepaarde belemmering van den arbeid, die het noodwendig gevolg moeten zijn van een tweeledig gezag over de beide, zoo verwante takken van de handhaving van het recht.
Het hoofdbeleid over de politie moet alzoo blijven berusten bij den Minister van Justitie.
Met het oog op de uitbreiding van den omvang van de taak en de bemoeiingen van de politie in den tegenwoordigen tijd, en de veelzijdigheid van kennis en ondervinding, die voor de richtige vervulling van het beleid vereischt worden, acht de 0 mmissie het echter noodzakelijk, dat de Minister bij de volvoering van zijn taak ter zijde worde gestaan door een hoofdambtenaar uitsluitend met de zaken der politie belast.
liet is van den Minister van Justitie in de tegenwoordige tijdsomstandigheden niet te vergen dat hij zijn taak als hoofd der politie zal uitvoeren zonder behoorlijke hulp. Hij behoeft eene goed ingerichte politiestaf. Voor de politie kan men niet meer volstaan met een karig bezet deel eener afdeeling van het Departement welker chef door velerlei andere gewichtige aangelegenheden aan de zorg van de politie wordt onttrokken ; zij moet eene afzonderlijke afdeeling uitmaken , waar alles geconcentreerd en behartigd wordt wat nuttig kan geacht worden voor den dienst der algemeene politie, waar voorlichting kan
4



bekomen worden , zoowel door den Minister als door de hoofden van politie.
Hieromtrent is de Commissie eenstemmig.
Verschil bestaat echter nopens de vraag, welke plaats die hoofdambtenaar behoort in te nemen tegenover het verder gezag over de politie.
De minderheid meent dat hij een schakel moet zijn in de hiërarchie; dat hij de chef behoort te zijn van het overige gezag, van het geheele personeel.
De meerderheid echter deelt niet in dit gevoelen. Het hoofd der afdeeling „ Politie" moet, naar hare meening, geen zelfstandig gezag uitoefenen , noch naar buiten , noch tegenover de ambtenaren van politie.
/ij voorziet dat wanneer de hoofdambtenaar aan het Departement van Justitie eene zelfstandige macht zoude erlangen en als chef over het geheele personeel optreden, het gezag van den Minister alle beteekenis zou verliezen en die hoofdambtenaar te veel het karakter zoude bekomen van een Minister van Politie, dien men niet wil, en ook het zoo noodige verband tusschen justitie en politie zoude worden verbioken.
De Commissie stelt daarom voor dat aan den Minister zal worden toegevoegd een hoofdambtenaar die aan het hoofd zal staan van eene afzonderlijke goed bezette afdeeling van het Departement, doch niet in de hiërarchie van het politiegezag zal worden opgenomen.
De Commissie heeft zich voorts de vraag gesteld welk gezag onder den Minister van Justitie de hoofdleiding der politie in de onderdeelen des lands voeren zal.
Zal de weg der Justitie, b\j den Minister van Justitie ingeslagen , consequent ook voor die onderdeelen gevolgd worden ?
Zal de hoofdleiding gevoerd worden door het Openbaar Ministerie , in de ressorten der Hoven door de Procureurs-Generaal: in dj arrondissementen door de Officieren van Justitie en zal onder deze laat ten door daartoe te benoemen ambtenaren in elk arrondissement het dagelijksch beleid worden gevoerd , zooals in de Commissie , met het oog op eene gewenschte eenheid en de groote verwantschap tusschen politie en justitie, werd voorgesteld ?
Of zal — zoo als mede werd voorgestaan — het beleid onder



den Minister door bijzondere hoofdambtenaren van politie worden gf voerd ?
De meerderheid der Commissie meent een tusschenweg te moeten aamaden.
Zij wenscht op grond van de sedert 1851 opgedane ondervinding en de nauwe verwantschap tusschen justitie en politie, de procnreurs-generaal aan bet hoofd der algemeene politie in de ressorten te behouden.
Op den voorgrond staat daarbij dat gebroken moet worden met den voorloopigen toestand sedert 1851 bestaande, en dat de fungeerende directeuren niet langer behooren te worden behouden. De Commissie meent eenstemmig dat, öf het gezag van de procureurs-generaal over de politie moet worden opgeheven ; of bedoeld gezag eeu definitief karakter behoort te erlangen.
Een lid wenschte dat gezag op te heffen , omdat — naar hij meent de procureurs-generaal voor de uitoefening van het politiebeleid te weinig tijd beschikbaar hebben, en de ondervinding zoude hebben geleerd, dat niet alleen de noodige voorliefde voor de zaken der politie betoond hadden en dat ook geen voldoende kracht van hun politiebeheer was uitgegaan.
De meerderheid deelde in dit oordeel niet. Zij meende dat wanneer, voor sommige takken van politie, geen groote kracht van de procureurs-generaal fungeerende directeuren van politie was uitgegaan, zulks te wijten was aan de onzekere basis van hun gezag ; aan het twijfelachtige van hunne bevoegdheid en aan den onvoldoenden steun van de zijde der regeering ondervonden. Zij wezen er op dat daar waar die twijfel niet bestaat, zooals bij het beheer over de rijksveldwacht, eene onmiskenbare voorliefde voor de behandeling van dien tak van dienst en een krachtig optreden niet hadden ontbroken. Zij achten het daarbij echter_ wemchelijk, dat aan den procureur-generaal tei verlichting zijner taak een bekwaam ambtenaar zoude worden ter zijde gesteld , die echter , evenmin als de hoofdambtenaar aan het departement, in de hiërarchie van het politiegezag zal worden opgenomen.
De Commissie stelt daarom voordat onder den Minister in elk ressort den procureur-generaal bij het gerechtshof het hoofdbeleid over de algemeene politie zal worden opgedragen en wel als vaste nevenbetrekking, en dat hem voor die functie een niet iu dc hiërarchie van het politiegezag opgenomen ambtenaar zal worden ter zijde gesteld.



De meerderheid der Commissie wenschte echter niet dat het gezag over de politie van liet Openbaar Ministerie tot de arrondissementen zoude worden uitgebreid. Zij meent dat in die richting niet verder behoort te worden voortgegaan, zulks op grond °dat de officieren van justitie zelve niet zonden verlangen met de politie belast te worden, en ook zoo wegens hunne vele ambtsbezigheden , als wegens hunne mindere bekendheid met de practische eisclien der politie en het gemeentelijk personeel — voor de uitoefening van politiegezag minder berekend zouden zijn. Ook acht die meerderheid het niet wenschelijk tusschen de Procureurs-Generaal en de hoofdambtenaren van politie in de arrondissementen een nieuwe schakel in te voegen, waardoor slechts de administratie omslachtiger, het dadelijk handelen bemoeilijkt zou worden. Zij meent alzoo dat onder de Procureurs-Generaal het beleid moet worden gevoerd door politieambtenaren van beroep.
Deze meening werd echter weersproken door een lid , dat van oordeel was dat de gronden , welke er voor pleiten den Minister van Justitie en de Procureurs-Generaal met politiegezag te bekleedeu , evenzeer gelden voor de officieren van justitie. Dat lid acht den officier van justitie o. a. wegens zijne kennis van hetgeen op strafrechtelijk gebied voorvalt, en zijne bekendheid met de plaatselijke toestanden in het arrondissement, den aangewezen man om in het arrondissement de hoofdleiding te voeren. De bedenking dat aan officieren van justitie daartoe de tijd zoude ontbreken, verliest veel van hare waarde wanneer men bedenkt dat de arbeid over 23 arrondissementen zou worden verdeeld ; hoogstens zoude in zeer enkele groote arrondissementen een substituut-officier aan het personeel van het parket behooren te worden toegevoegd. Ook zouden de officieren van justitie alleen de hoofdleiding hebben , en zoude het dagelijksch beleid onder den officier van justitie uitgeoefend worden door bekwame politieambtenaren , die bijv. den naam van directeuren van politie
zouden kunnen dragen. _ _
De bewering dat de officieren van justitie zelve niet op politiegezag zouden gesteld zijn, werd weêrsproken door het / feit dat in de vergadering van de juristenvereeni'gmg van lb! o het opnemen van de officieren van justitie onder het gezag over de politie bij acclamatie werd aangenomen , zonder dat een enkele der aanwezige officieren van justitie zich daartegen heeft verzet.
Dit lid achtte deze vraag van genoegzaam gewicht om zijne meening daaromtrent bij afzonderlijke , bij dit Rapport te voegen Nota aan Uwe Excellentie mede te deelen. _
Een ander lid, hoewel niet genegen den otficier van justitie in het gezag over de Rijkspolitie op te nemen, stelde eenter



voor dat bij wettelijk voorschrift de gelegenheid aan de hoofdambtenaren vau politie in het arrondissement, volgens dat lid de hoofdcommissaris of commissaris van politie, werd opengesteld om overleg te plegen met de officieren van justitie.
Dit denkbeeld vond echter geen steun, daar men meende dat van het plegen vau overleg over.politiezaken met een officier van justitie, die zelf geen politiegezag zoude uitoefenen , wel niet veel goed gevolg kon verwacht worden. Van het honden van overleg — steeds een vaag denkbeeld — in zake politiebelangen, zonder dat een der o verlegplegende partijen het recht had den doorslag te geven, had men tot dusverre niet veel baat gezien. Alleen vau eene goed aaneengesloten hiërarchie en ondubbelzinnigheid van bevoegdheid , konden de voor de politie zoo noodige eenheid en zekerheid vau handelen worden verwacht.
De Commissie meent alzoo dat onder de procureurs-generaal, die ieder in zijn ressort het gezag zouden uitoefenen , in art. 5 van het besluit van 1851 aan directeuren van politie toegekend, rechtstreeks hoofd ambtenaren van rijkspolitie met het beheer over de politie beliooren te worden belast.
Zij is daarbij van oordeel dat die ambtenaren niet, in ieder geval, behoeven te zijn afzonderlijke ambtenaren, a</ hoe daartoe benoemd , omdat het zich laat aanzien dat onder de bestaande hoogere ambtenaren , thaus reeds met politiedienst belast, geschikte personen zullen worden aangetroffen , aan wien nevens hunne gewone functiën het beleid over de politie in een arrondissement of een deel daarvan met gerustheid kan worden toevertrouwd.
Zij heeft daarbij o. a. het oog op hoofdcommissarissen en commissarissen vau politie; op hoofdofficieren en officieren der marechaussee, die met de toestanden en politiebehoeften in den kring, waarin zij dienst doen, in den regel goed bekend zijn , en waaruit in vele gevallen goede keuzen voor bedoelde functiën zullen kunnen worden gedaan.
De Regeering zoude echter vrij moeten blijven in hare keuze en beslissing.
De Commissie meent voorts dat, voor den ambtskring dezer ambtenaren , de indeeling in arrondissementen behoort te worden gevolgd , met dien verstande, dat, waar de uitgebreidheid van het arrondissement of de verscheidenheid en veelheid der bemoeiingen het vereischen , meer dan één ambtenaar zal worden aangesteld.
Zoo zal bijv. waar de keuze mocht vallen op een hoofdcommissaris in eene groote gemeente, deze niet altijd in staat zijn, nevens zijne gewone bezigheden en die als hoofdambtenaar van rijkspolitie in de gemeente, tevens met goed gevolg het



politiebeheer uit te oefenen in het geheele lieni minder bekende buitengedeelte van net arrondissement.
Waar meerdere hoofdambtenaren in één arrondissement worden benoemd , moet — naar het oordeel der Oommissie — dat arrondissement worden verdeeld en aan ieder hunner zijn ambtskring bepaaldelijk worden aangewezen.
De meening der Commissie wordt geformuleerd als volgtOnder de procureurs-generaal worden in elk arrondissement door den Koning een of meer hoofdambtenaren van politie benoemd, belast met het b en eer der politie in het arrondissement.
Daartoe kunnen worden benoemd:
hetzij, hoofdcommissarissen en commissarissen van politie, hoofdofficieren en officieren deimarechaussee of andere ambtenaren in functie-
hetzij afzonderlijk daartoe aangestelde ambtenaren.
De titulatuur van het rijkspolitiegezag is, naar het oordeel der Lommissie, eene zaak van minder overwegend belano-.
De hoofdambtenaar van het Departement van Justitie, zoude den titel kunnen voeren van administrateur of directeur-o-eneraal van politie.
De meerderheid stelt voor den naam van directeur-generaal. Oe procureurs-generaal zouden , wanneer hun definitief politiegezag werd opgedragen, geene afzonderlijken politietitel behoeven, ot wel zou hun de titel vau Hoofd-Directeur van politie kunnen worden gegeven; zij zouden in de oeconomie van het besluit van looi het gezag uitoefenen, aldaar aan directeuren gegeven, ^' het besluit zoude in dit opzicht eenige wijziging behoeven.
De hoofdambtenaren in de arrondissementen zonden den titei van directeuren kunnen voeren , om hun hooger gezag dan de overige ambtenaren van politie aan te duiden.
De Commissie is voorts eenstemmig van oordeel dat Jn alle gevallen, waarin rijkspolitiegezag als nevenbetrekking wordt opgedragen , van Staatswege eene toelage behoort le worden toegekend
De Commissie gaat thans over tot de bespreking van de verbeteringen , welke in het verdere persoueel der ambtenaren van politie behooren te worden gebracht.
/ij vangt daarbij aan met de commissarissen van politie.
lu de eerste plaats de vraag of hel wensclielijlc is den commissaris uitdrukkelijk in hel verband der rijkspolitie op te nemen en 'tem als ambtenaar van rijkspolitie aan te duiden.



Zooals in liet Rapport op bladz. 40 is besproken is het twijfelachtig of uit de omstandigheid , dat de commissaris dienstbaar is aan de rijkspolitie, in verband met zijn karakter als „agent van het gouvernement" moet afgeleid worden dat hij als ambtenaar van rijkspolitie moet beschouwd worden.
De Commissie meent dat die twijfel behoort te worden opgelost, en dat de vastheid van de positie en de attributen het wenschelijk maken, dat hij uitdrukkelijk als ambtenaar van de rijkspolitie worde aangewezen.
Zij meent dat daartoe het besluit van 1851 zal behooren te worden aangevuld, en dat ook eene wijziging der Gemeentewet wenschelijk zal zijn, welke te gereeder zal kunnen plaats vinden , nu — naar het oordeel der Commissie — art. 190 Gemeentewet toch wijziging zal behoeven.
Een lid wenschte den commissaris van politie niet ambtenaar maar vertegenwoordiger der algemeene of rijkspolitie te noemen. Hij wilde op die wijze doen uitkomen dat de commissaris in de eerste plaats is ambtenaar der gemeentelijke politie.
De Commissie acht echter de uitdrukking .vertegenwoordiger" te onbestemd, te dubbelzinnig. Zij zoude allicht tot verschil vau meening aanleiding geven eu daardoor eene nieuwe bron van onzekerheid van bevoegdheid opleveren.
Zij acht die wijziging te minder noodig, nu de Commissie eenstemmig van oordeel is dat de commissaris van politie in de hiërarchie der rijkspolitie moet worden opgenomen.
In de tweede plaats komt in aanmerking de betrekking van liaofdeommissaris van politie , welke noch in de wet, noch bij Koninklijk bcslhit is genoemd of geregeld.
De omstandigheid dat noch de Gemeentewet, noch het Wetboek vau Strafvordering, noch het besluit van 1851 hoofdcommissarissen van politie keut, terwijl toch zoodanige ambtenaren sedert jaren iu de grootste gemeenten bestaan , heeft tot dusverre niet tot groote ongelegenheid aanleiding gegeven.
Men heeft over het algemeen de hoofdcommissarissen beschouwd als commissarissen van politie , die in plaatsen waar meerdere commissarissen zijn, het centraalbureau beheeren en de algemeene leiding voeren , zulks behoudens de zelfstandigheid, welke de commissarissen aan hun hoog en gewichtig ambt ontleenen, en de verschillende gezaghebbenden der politie hebben in die richting hunne instructiën gegeven.
Toch hebben zich meermalen moeilijkheden voorgedaan.
Er wordt wel eens munt geslagen uit het feit dat liet ambt van hoofdcommissaris wettelijk niet wordt genoemd.
Ook schijnt het niet meer dan regelmatig dat een zoo belangrijk ambt uitdrukkelijk zijn grond'vindt in de wet.



De Commissie acht het daarom nuttig en noodig dat de positie van hoofdcommissaris gesanctioneerd worde in boven aangeduiden zin.
Met het oog op de wenschelijkheid dat ook in de onderdeelen der groote centra een voortdurend krachtig en deskundig politiebeheer zal gevoerd worden, acht z\j het daarbij noodig dat ook de positie en de zelfstandigheid van commissarissen hoog worden gehouden.
De Commissie meent ter verwezenlijking van hare denkbeelden omtrent de beide besproken punten de volgende wijzigingen te moeten voorstellen op wetgevend gebied.
1°. Het eerste lid van art. 190 der Gemeentewet te lezen als volgt:
„De hoofdcommissarissen en commissarissen van politie, tevens ambtenaren vau, en de dienaren van politie of veldwachters, tevens dienstbaar aan de algemeene of rijkspolitie, een en ander onder het daarmede belast gezag, staan, wat de gemeentepolitie betreft, onder de bevelen van den burgemeeste r.'' 1)
2°. Art. 8,3°. van het Wetboek van Strafvordering te lezen als volgt:
„De directeuren, hoofdcommissarissen en commissarissen van politie en de waterschouten."
en 3n. Bij de vermelding van de ambtenaren van rijkspolitie in art. 6 van het K. B. van 1851 hoofdcommissarissen en commissarissen van politie te omschrijven als volgt:
„De hoofdcommissarissen en commissarissen van politie met dien verstande dat in gemeenten, waar een hoofdcommissaris van politie is, deze met het beheer over het centraalbureau en de algemeene leiding belast is.
Een voorstel om ook in art. 9 van het Wetboek van Strafvordering wijziging te brengen , door daarin op te nemen „dat commissarissen van politie, in gemeenten, die in afdeelingen zijn verdeeld, onder de directie der hoofdcommissarissen van politie hunne ambtsverrichtingen zullen uitoefenen," werd door de meerderheid van de Commissie verworpen , zoowel, omdat die wijziging niet passen zoude in de oeconomie van het artikel, dat
1) De vermelding- van //hoofdcommissarissen" is ook noodig in art. 191 cn art 205 a der Gemeentewet.



alleen ten doel had een afdeelings-commissaris voor de geheele uitgestrektheid der gemeente competent en dienstplichtig te stellen , als omdat de Commissie op het gebied der gerechtelijke politie geen tusschenpersoon wenscht gesteld te zien tusschen den officier van justitie en den hulpofficier, waaruit moeilijkheden zonden kunnen voortkomen en ook omdat dan de positie van de commissarissen van politie in de groote steden te zeer zoude verlaagd worden tegen over die van hunne ambtgenooten in kleinere plaatsen.
In de derde plaats behandelt de Commissie de behoefte aan vermeerdering van het aantal commissarissen van politie met name in de groote centra van bevolking.
Reeds is opgemerkt, dat waar eenerzijds eene algemeene leiding en eenheid van beheer in de groote steden niet kunnen worden gemist, er van den anderen kant behoefte bestaat aan een krachtig politiebestuur in de onderdeelen.
Wil in het belang van het geheel de politie hare moeilijke en gewichtige taak behoorlijk vervullen, dan moet een steunpunt gevonden worden in de onderdeelen. En dat is alleen mogelijk wanneer die onderdeelen niet te uitgestrekt zijn om door één persoon, zoo wat bevolking als wat toestanden aangaat, te kunnen worden overzien en gekend, en wanneer aan het hoofd van elk dier onderdeelen gesteld zij een hooggeplaatst, kundig magistraatspersoon, met de noodige zelfstandigheid bekleed.
In dit opzicht laat de toestand in de meeste groote plaatsen van Nederland te wenschen over en kan hij de vergelijking met de meeste groote plaatsen in het buitenland niet doorstaan.
Afdeelingen van 50 tot 100 000 zielen , zooals men in sommige groote plaatsen van Nederland aantreft, zijn zonder twijfel veel te uitgestrekt om door één commissaris van politie, al is hij ook kundig en met werkkracht bedeeld, naar eisch te worden gekend en beheerd.
Men behelpt zich dan vaak door inspecteurs den arbeid te doen verrichten, welke, volgens de bedoeling der Gemeentewet, door een door den Koning te benoemen commissaris van politie , door een ,agent van het algemeen gouvernement", zooals Tiiorbkcke hem noemde, behoort te worden vervuld.
Daarmede wordt echter eene goede uitvoering van de rijkspolitie niet gebaat.
De commissaris kan dan feitelijk niet verantwoordelijk worden geacht voor het beheer zyner afdeeling, en het centraal beleid moet steunen op lagere ambtenaren, niet door het Rijksgezag aange-



steld en niet van de noodige zelfstandigheid voorzien. En ook hier leert vaak de ondervinding de juistheid van het Fransche gezegde : ,que Pon ve s'appw/e cjuc sur ce qui rcsistc."
Lene bevolking van 20 a 25 000 zielen schijnt wel het maximum dat door één man behoorlijk kan worden gekend en overzien , waarbij men bedenke dat in de tegenwoordige tijdsomstandigheden volledige kennis van bevolking en lokale toestanden voor eene goede politie een eerste eisch is.
in de meeste groote steden van Europa is de verhouding dan ook aanmerkelijk gunstiger dan bij ons.
/oo telt volgens eene mededeeling van den heer Bresowski, politieraad te Weenen— de politie van die plaats (eene Staatspolitie) op eene bevolking van 1 o00 000 zielen (waaronder die van enkele buitengemeenten) 212 politieambtenaren, allen juristen , die zich aan drie Staatsexamens en een technisch politieexamen hebben moeten onderwerpen , en telt men onder hen , behalve den politiepresident en enkele hoogere ambtenaren, 24 politieraden, 40 politie-, ober"-commissarissen en 75 commissarissen.
En telt -volgens eene mededeeling van den heer Zwoliaitsky, directeur van de Russische politie — de politie van Moskou , op eene bevolking van een millioen zielen , behalve een grootmeester en 3 adjuncten, 42 commissarissen van politie.
V erbetering aan te brengen door het verleenen van de bevoegdheden van hulpofficier van Justitie aan sommige inspecteurs van politie. acht de Commissie noch wenschelijk, noch afdoende. zoo om hetgeen boven reeds is aangevoerd, als omdat niet uitsluitend voor de g er echtelijke politie vermeerdering van het aantal commissarissen van politie wenschelijk is.
Behalve in de groote steden bestaat er ook in vele andere plaatsen dringend behoefte, hetzij tot vestiging van een commissaris , hetzij tot uitbreiding van het aautal.
De Regeerin? heeft naar het oordeel der Commissie te weinig gebruik gemaakt van de haar toekomende bevoegdheid om commissarissen t3 benoemen daar waar zij noodig zijn en zich daarbij te veel laten leiden door plaatselijke inzichten.
De Commissie formuleert hare denkbeelden nopens dit punt als volgt:
«Het aantal commissarissen van politie in de groote steden en ook elders behoeft aanmerkelijke uitbreiding in verband met de bevolking en dft plaatselijke toestan de n."



Ie de vierde plaats meent de Commissie er op te moeten wijzen dat de fmancieele positie van de commissarissen van politie niet voldoende is geregeld.
In de jaarwedden treft men eene groote verscheidenheid aan welke niet altijd door de omstandigheden wordt gerechtvaardigd. Meerdere van die jaarwedden vereischen met het oog op het gewicht van het ambt noodwendig verhoogiug.
Ook zal men de oogen niet mogen sluiten voor het feit, dat ongeveer de helft der commissarissen van pensioenvooruitzichten verstoken is. Eene goede pensioenregeling is eeue zaak van overwegend belang, waarbij ook het lager politiepersoneel betrokken is.
De Commissie stelt zich voor op die vraag nader bij de bespreking van dat lagere personeel zeer uitvoerig terug te komen.
Zü beperkt zich te dezer plaatse tot het uitspreken van d'm wensch, dat de jaarwedden van commissarissen van politie aan eene herziening zullen worden onderworpen en dat maatregelen zullen worden genomen hun een behoorlyk pensioen te verzekeren.
Ten slotte meent de Commissie de aandacht te moeten vestigen op het feit, dat tot dusverre van Regeeringswege zeer weinig werk is gemaakt van de opleiding van commissarissen van politie.
Trouwens is hetzelfde het geval ten aanzien van de politie in haar geheel.
De vorming van ambtenaren van politie wordt geheel aan de praktijk overgelaten; dikwijls aan praktijk die nog moet worden opgedaan. Wetenschappelijke en theoretische vorming ontbreken.
Toch is de politie een zeer moeilijk vak , ook uit een wetenschappelijk en theoretisch oogpunt.
liet zoude daarom de moeite loonen, wanneer van Regeeringswege , door
het invoeren aan de Hoogescliolen van leerstoelen voor politiewezen en politierecht,
het instellen van vakscholen voor politieambtenaren, en
het stellen van tïschen van bekwaamheid en politiekennis aan de sollicitanten naar de betrekking van ambtenaren van politie en het onderwerpen van hen aan een staatsexamen ,
getracht werd het gehalte van de ambtenaren van politie te verbeteren.



Ook zou het overweging verdienen of niet in de toekomst voor de benoembaarheid tot hooger ambtenaar van politie de graad van meester in de rechten moet worden in aanmerking genomen , alsmede of niet aan de grootere administratiën van politie aan jonge rechtsgeleerden 3e gelegenheid kan gegeven worden zich in het politievak te bekwamen.
Door een en ander zoude de positie van commissarissen en andere ambtenaren van politie worden verbeterd en tevens eene goede waarneming van den politiedienst worden gebaat.
De Commissie wjjst hierbij op het feit dat sommige gemeentelijke administratiën voor het personeel reeds met goed gevolg examens hebben ingevoerd, zoowel voor de toelating als voor de opklimming in de rangen.
In de gemeente waar commissarissen van politie zijn, kan alzoo behoorlijk in den lokalen rijkspolitiedienst worden voorzien.
Echter is /ulks slechts het geval in 4G gemeenten. Verreweg het grootste aantal gemeenten , vertegenwoordigende het grootste deel van het Rijk, bezit zoodanige» ambtenaren niet.
Toch behoeft ook dat deel van het land, behalve het hooger rijkspolitiegezag. ambtenaren voor het plaatselijk politiebeheer.
Wie moeten die ambtenaren zijn?
In de eerste plaats valt daarbij de aandacht op de burgemeesters en de bijzondere ambtenaren van rijkspolitie, die ingevolge de overgangsbepaling van het besluit van 1851 kunnen worden benoemd.
Worden de burgemeesters met rijks-politiezorg belast, dan zoude van laatstgenoemde bepaling sleehts op zeer bescheiden voet behoeven te worden gebruik gemaakt.
Worden de burgemeesters daarentegen niet in het Rijkspolitieverband opgenomen, dan zal, — naar de Commissie meent — tot eene systematische aanstelling (bijv. in ieder kanton één) van bijzondere ambtenaren van rijkspolitie moeten worden overgegaan.
Wat de burgemeesters aangaat, kan op den voorgrond worden gesteld dat zy — zooals besproken is op bladz. 40 van het rapport — de i'nre constituto — in het algemeen niet met rijkspolitiegezag bekleed zijn. Zij zijn , volgens de Gemeentewet aan het hoofd der gemeentepolitie, en volgens het Wetboek van Strafvordering hulpofficier van justitie, doch zijn niet — zooals de commissarissen van politie — dienstbaar gesteld aan de rijkspolitie en hebben alleen rijkspolitiebevoegdheid in die gevallen, waarin hun die uitdrukkelijk is opgedragen . hetzij bij speciale wetten, hetzij — naar de Commissie meent — bij enkele bijzondere bepalingen der Gemeentewet.
Wil men den burgemeester in het algemeen rijkspolitiegezag verleenen , dan moet zulks alsnog uitdrukkelijk geschieden.



De Commissie heeft ernstig de vraag overwogen of daartoe moet worden overgegaan.
Zij ontveinst het zich niet dat er ernstige bezwaren tegen kunnen worden aangevoerd.
In de eerste plaats mag het twijfelachtig worden genoemd of het meerendeel der burgemeesters de vereischte geschiktheid bezit voor de uitoefening van rijkspolitiebelieer en de noodige opgewektheid om die taak op zich te nemen.
De politie is een zeer moeilijk vak, dat veelzijdige kennis en talenten vereischt en niet minder eene groote mate van zelfstandigheid , van onafhankelijkheid van de openbare meening, van vrijheid van alle vrees om zich vijanden te maken.
De vraag mag worden gesteld of liet te wachten is dat het meerendeel, bij den druk, dien de politieke en andere partijen of coteriën , vertegenwoordigd in de burgerij , in den raad , in het college van burgemeester en wethouders, in den tegenwoordigen tijd meer en meer op den burgemeester trachten uit te oefenen, de opgewektheid zoude bezitten, zich nog met lust te wijden aan de taak der rijkspolitie, zoo bij uitnemendheid geeigend om in botsing te komen met belangen van allerlei aard ?
Eu al moge het te verwachten zijn dat ten aanzien van velen die vragen bevestigend kunnen beantwoord worden , zoo mag toch betwijfeld worden of er genoegzame zekerheid bestaat dat zulks met de groote meerderheid het geval zal zijn.
Zeker schijnt het wel te zijn dat de hooge denkbeelden, die Thorbecif, , bij de behandelii g der Gemeentewet, en na hem vele anderen , geuit hebben nopens de. groote uitwerking ten goede, welke, bij oproerige bewegingen en samenscholiugen , / het persoon lijI; optreden van den burgemeester hebben zoude door de ondervinding, als regel althans, niet z\jn bevestigd.
De voorbeelden toch zijn niet zeldzaam , dat de burgemeester huiverde op te treden , of het persoonlijk optreden liever aan anderen overliet.
Bovendien mag worden gevraagd of er geene burgemeesters zullen gevonden worden , die , geleid door eeue vaak aangetroffen begripsverwarring ten aanzien van den aard der gemeentelijke autonomie, weinig geneigd zullen zijn eene plaats in hetrijkspolitieverband ouder hooger rijkspolitiegezag in te nemen, daarbij over het hoofd ziende dat de rijksdienst, welke den burgemeester in het Staatsbelang wordt opgedragen, geheel valt buiten de gemeentelijke autonomie, welke uitsluitend de huishoudelijke belangen betreft.
Almede mag gevraagd of zoodanige gezindheid geene aanleiding tot wrijving en botsing met het rijkspolitiegezag zou kunnen opleveren ?



Ook kan tegen het geven van rijkspo'litie-bevoegdheid aan burgemeesters aangevoerd worden dat de meeste gemeenten te weinig uitgebreid zijn , om stof te leveren tot een vruchtbaar algemeen politietoezicht; voor de toepassing der plaatselijke verordeningen bestaat daartegen geen bezwaar maar de veiligheidspolitie wordt in den regel beter uit één hand over eene grootere uitgestrektheid dan die eener kleinere gemeente beheerd.
Niettegenstaande deze bezwaren meent de Oommissie, — r ; zij, overeenkomstig uwe opdracht, het stelsel der Gemeenteet te eerbiedigen en zich van het voorstellen van eene algemeene rijkspolitie te onthouden heeft—in overweging te moeten .even de burgemeesters in het rijkspolitieverband op te nemen.
Zij stelt daarbij op dm voorgrond dat, wanneer tot een meer aigemeene organisatie der rijkspolitie niet wordt overgegaan , het van belang is in elke .gemeeute, waar geen rijkspolitiegezag gevestigd is, toch een meer ontwikkeld man aan het hoofd te stellen , en dat in den regel de burgemeester daarvoor de meest aangewezen ambtenaar zijn zal, daar hij als hoofd van de gemeentelijke politie en als hulpofficier van justitie, alsmede wegens zijne bemoeiingen ingevolge art. 184 volgg. Gemeentewet, aan de politie niet vreemd en met het personeel bekend is.
Ook mag verwacht worden dat, wanneer de burgemeester in het verband der rijkspolitie zal zijn opgenomen , hij bij de dienstregelingen van de gemeenteveldwachters en dienaren van politie met de belangen der rijkspolitie zal rekening houden.
De praktijk leert bovendien dat, reeds thans, onderscheidene burgemeesters er geen bezwaar tegen maken zich met zaken van rijkspolitie te belasten.
Om deze redenen meent de Commissie te moeten voorstellen de burgemeesters in het rijkspolitie-verband op te'nemen , echter alleen in die gemeenten waar geen commissaris van politie en de burgemeester dus hulpofficier is. lu de overige gemeenten kan in de behoeften der rijkspolitie voldoende door hoofdcommissarissen en commissarissen van politie worden voorzien.
De Commissie meent voorts, dat de burgemeester, evenals de commissaris van politie , in plaatsen waar die is , bepaaldelijk als ambtenaar van rijkspolitie behoort te worden aangeduid en dat zulks, zoolang er geen politiewet is , kan geschieden in het besluit van 1851, hetwelk bestemd is de rijkspolitie over alle deelen des rijks op eenparigen voet te regelen.
De door een lid voorgestane meening dat c'e burgemeester niet als ambtenaar maar als verleqcnii'oordiger der rijkspolitie behoort te worden aangeduid, deelt de Commissie niet om dezelfde redenen , welke tegen die aanduiding van den commissaris van politie hebben gegolden (zie Rapport bladz. 55).



Overigens is de Commitsie eenstemmig van oordeel dat de burgemeester , in ieder geval, onder het hooger gezag, in de hiërarchie van de. rijkspolitie behoort te worden opgenomen ; geschiedde zulks niet dan zoude het doel dat beoogd wordt, d. i. meerdert' eenheid en zekerheid van (jezarj, niet worden verkregen.
De Commissie stelt alzoo voor den burgemeester in gemeenten, waar geen commissaris van politie is, in het besluit van 1851 onder de ambtenaren van rijkspolitie op te nemen.
Wordt daartoe overgegaan dan zoude — zooals reeds is opgemerkt — voor alsnog niet, op eenigszins ruime schaal, tot de aanstelling van bijzondere ambtenaren van rijkspolitie behoeven te worden overgegaan , met name niet, wanneer in de grootere arrondissementen twee of meer hoofdambtenaren (directeuren) werden benoemd.
De Commissie formuleert dit denkbeeld als volgt:
„Wanneer de burgemeesters onder de ambtenaren van rijkspolitie worden opgenomen, en in meer uitgebreide arrondissementen twee of meer directeuren van politie worden aangesteld, behoeft, behoudens buitengewone gevallen, vooralsnog niet tot de aanstelling van bijzoudere ambtenaren van rijkspolitie (kantonnale commissarissen van rijkspolitie) te worden overgegaan".
De waterschout. Ook in de positie van de waterschouten moet — naar het oordeel der Commissie — meerdere klaarheid gebracht worden (zie Rapport bladz. 87).
Thans worden zy als ambtenaren van rijkspolitie beschouwd , zonder dat zulks uitdrukkelijk in het besluit van 1851 of in eenige andere wettelijke bepaling te lezen staat.
Hunne geheele belooning moeten zij vinden in hunnen werkkring ten aanzien van de aanmonstering en afmonstering van schepelingen, hetgeen absoluut geen verrichting van rijkspolitie is, maar veeleer eene soort van notarieelen arbeid.. Als ambtenaren van rijkspolitie ontvangen zij geenerlei renumeratie.
Ook zijn de aard en de omvang van hunne verplichtingen ten aanzien der rijkspolitie volkomen ongeregeld.
De Commissie acht het wensclielijk dat de waterschout mede uitdrukkelijk als ambtenaar van rijkspolitie zal worden aangeduid, doch alleen voor zoover het de politiezorg betreft ten aanzien van schepen zich op stroom of



buitengaats bevindende, en van de daartoe behoorende schepelingen, alsmede dat liij, als zoodanig, van Regeeringswege van eene instructie zal worden voorzien.
Marechaussee. Wat teil slotte betreft de hoofdofficieren der marechaussee , die ook thans tot de ambtenaren van de rijkspolitie behooren gerekend te worden , beperkt de Commissie er zich toe de meening uit te spreken dat zij — en trouwens de geheele instelling der marechaussee — als zijnde in hoofdzaak belast met burgerlijken politiedienst, evenals de geheele politie in Nederland, onder het Departement van Justitie behoorde te worden gesteld, en dat het wenschelijk zoude z\jn het korps gaandeweg met de rijksveldwacht te vereenigen.
Voor zoover daartegen vooralsnog te vele bezwaren mochten bestaan (en het vermoeden bestaat dat zulks aan de zijde van het Departement van Oorlog wellicht het geval zal zijn) meent de Commissie dat reeds thans in tweeërlei opzicht in die richting verbetering zoude kunnen worden aangebracht, wanneer aan het gezag over de Rijkspolitie werd toegekend; 1". de vrije beschikking over het personeel, in dier voege dat de plaatsing van de onderdeelen van het korps geheel aan dat gezag werd overgelaten en 2°. invloed op de samenstelling van het wapen op de opneming in en de verwijdering uit dat wapen, van officieren en manschappen.



HOOFDSTUK VI.
Wijzigingen betrekkelijk het gezag en de bevoegdheid in de Gemeentewet en het Koninklijk besluit van 1851.
De Commissie besprak tot dusver de beteekenis van de taak der algemeene of rijkspolitie in verband met de gemeentelijke volgens onze wetgeving, alsmede liet gezag over de algemeene politie , de jure conslitiUo en de jure consliluendo.
In verband daarmede wenscbt zij — alvorens tot de behandeling van het lagere politiepersoneel over te gaan — te onderzoeken in hoeverre sommige bepalingen der Gemeentewet, welke het belang der algemeene politie meer bijzonder raken, wijziging of aanvulling behoeven.
De Commissie heeft daarby het oog op artt. 184 volgg. welke de jure constituto besproken zijn op bladz. 11 volgg. van dit Rapport.
Art. 184 en 186 geven aan den burgemeester in geval van oproerige beweging, van samenscholiug of andere stoornis der openbare orde, zeer belangrijke en ingrijpende bevoegdheden.
Ook al vat men die bevoegdheden niet op in uitbreidenden zin ; ook al verstaat men daaronder niet de exclusieve opdracht van alle politievel-richtingen , welke bij zoodanige gelegenheden noodzakelijk kunnen zijn , met uitsluiting van alle bemoeiing van ander gezag, van algemeene of justitieele politie, hoedanige opdracht trouwens kwalijk te rijmen zoude zijn met de zelfstandige bevoegdheden en plichten van het gezag over laatstgemelde takken van politie , maar al houdt men zich daarbij aan de woorden van artt. 184 en 180, zooals zij luiden, d. i. als „de bevoegdheid, om de schutterij en het krijgsvolk te requireeren; om hevelen te geven ter handhaving van de orde; om '■elfs geweld te doen bezigen," dan nog valt het niet te miskennen dat die bevoegdheden in vele gevallen moeten ingrijpen in het Rijksbelang, in hetgeen in het algemeen de taak is van de veiligheidspolitie, van de rijkspolitie , zooals die boven is omschreven, en zeker mag niet worden aangenomen dat bij zoodanige gelegenheden de algemeene veiligheidspolitie en de gerechtelijke politie zouden slapen gaan.en buiten werking gesteld worden.
De Commissie heeft dan ook (Rapport bladz. 12) als hare meening uitgesproken dat bedoelde bevoegdheden grootendeels buiten de zorg der gemeentepolitie gaan en dat de burgemeester, waar hem die bevoegdheden worden verleend, wordt belast met een deel der taak, in beginsel behoorende tot de algemeene politie.
Zij acht het noodig dat ten aanzien van deze bevoegdheden
5



de verhouding geregeld zal worden van den burgemeester, aan wien daarbij rijkspolitieverrichtingen worden opgedragen, tot het gezag over de rijkspolitie.
Zoolang die verhouding niet is geregeld zal het gevaar bestaan , dat èn de burgemeester èn het rijkspolitiegezag bij dezelfde beweging optreden en wellicht tegenstrijdige bevelen geven , of dat het algemeen belang niet naar den eisch wordt gediend en personen en goederen onvoldoende worden beschermd.
Inzonderheid zal dit laatste gevaar zich voordoen , waar oproer of ongeregeldheden zich over meer dan één gemeente uitbreiden.
De Commissie acht het wenschelijk dat ondubbelzinnig worde uitgemaakt dat het hooger rijkspolitiegezag in zoodanige gevallen gerechtigd en verplicht is voor het algemeen belang, voor de veiligheid van personen en goederen , voor het voorkomen van misdrijven te waken en , zoo noodig, leiding aan de onderdrukking der beweging te geven.
En zulks te eerder, nu, zooals boven reeds is besproken, de ondervinding geene aanleiding geeft als regel aan te nemen dat de burgemeesters zoozeer tegen de groote moeilijkheden van die taak zijn opgewassen dat zij steeds hoogere leiding zouden kunnen ontberen.
Daarom behoort aan het hooger rijkspolitiegezag de macht te worden toegekend, wanneer bij eene beweging de belangen der algemeene politie zijn betrokken , zich de zaak aan te trekken en, voor zooveel noodig, de hoofdleiding op zich te nemen, en dat gezag moet daartoe verplicht zijn zoodra de beweging zich over meerdere gemeenten uitbreidt. In laatst bedoeld geval toch bestaat voor de verschillende plaatsen hetzelfde gevaar , hetzelfde belang. Wordt in de eene gemeente het kwaad niet gekeerd , in de andere wordt dan vaak de meeste schade geleden.
Men denke hierbij aan sommige streken , waar de wegen in de verschillende gemeenten als het ware een geheel uitmaken, zooals o. a. in de Zaanstreek het geval is. Wordt de volksmenigte niet in toom gehouden in de eene gemeente, dan worden de moeilijkheden voor de overheid in de aangelegen gemeente vaak onoverkomelijk. Ook moet een tegen strijdig optreden van de verschillende burgemeesters worden onmogelijk gemaakt.
Wil zulks ondubbelzinnig geschieden dan moet, naar het oordeel der Commissie, de Gemeentewet op dit punt worden aangevuld en zij sielt daarom voor:
aan art. 186 der Gemeentewet een 3de alinea toe te voegen, luidende als volgt:
de in art. 184 en dit artikel verleende bevoegd-



heden worden, voor zooveel het belang der algemeene politie bij de toe passin g di er artikelen betrokken is, door den burgemeester uitgeoefend onder de hoofdleiding van het door Ons aangewezen gezag der algemeene politie, zoo dra dat gezag zich de zaak heeft aangetrokken.
Bedoeld gezag is daartoe verplicht zoodra de bewegingen in art. 184 bedoeld zich over meerdere gemeenten uitstrekken.
Het in de nieuwe bepaling bedoeld gezag zoude kunnen worden aangewezen in het besluit van 1851.
Naar de meening der Commissie zoude dat gezag niet moeten zyn de (nieuwe) directeur van rijkspolitie in het arrondissement maar een hooger gezag, en wel de procureur-generaal, hetgeen ook het voordeel zoude hebben dat zoowel met de belangen der preventieve als met die der repressieve politie rekening zoude worden gehouden.
Een tweede wijziging betreft de gevallen waarin de bevoegdheden van art. 184 volgg. worden verleend.
Meermalen is twijfel gerezen nopens de vraag of de burgemeester die bevoegdheden kan uitoefenen , bepaaldelijk krijgsvolk kan requireeren , ook wanneer de oproerige beweging enz. nog niet is uitgebroken, maar er nog slechts gevaar bestaat dat dit zal geschieden.
En hoewel nu, zoowel veelal in de praktijk als door sommige schrij vers 1), de laatste uitlegging is aangenomen en ook de aanschrijvingen van het Departement van Oorlog in dien zin luiden , zoo acht de Commissie — met het oog op de woorden van art. 184 — het toch veiliger allen twijfel buiten te sluiten en in het artikel uitdrukkelijk ook het gevaar voor oproerige beweging enz. op te nemen , hetgeen zoude kunnen geschieden , door den aanvang van het artikel te doen luiden, als volgt:
„Indien oproerige beweging, zamenscholing of andere stoornis der openbare orde is ontstaan of dreigt.
Wel schijnt de vrees niet denkbeeldig dat sommige burgemeesters , bijv, in gemeenten waar de gemeentepolitie te°wenschen overlaat, geneigd zullen zijn van de bepalingen te ras gebruik te maken en te voorbarig tot het vorderen van militairen over te gaan, doch die neiging zal kunnen worden tegengegaan, wanneer
1) Mr. Oppenheim bladz. 046.



overeenkomstig liet voorstel der Commissie de hoofdleiding aan het o-ezag van" de rijkspolitie opgedragen wordt.
In"de derde plaats werd er in de Commissie op gewezen dat in zoodanige gevallen meermalen militairen worden beschikbaar gesteld in kleineren getale en van een ander wapen dan is verlangd, hetgeen tengevolge kan hebben dat de verstrekte macht te kort sebiet voor het beoogde doel.
Om aan het kwaad tegemoet te komen geeft de Lommissie in overweging aan het eerste lid van art. 185 toe te voegen de woorden „en stellen zooveel mogelijk het gevraagd aantal manschappen van het verlangde wapen te zijner beschikking" en in het tweede lid m plaats van „zij wordt" te lezen „De vordering wordt ■
De vierde wijziging betreft het laatste lid vau art. lo/. Ingeval de burgemeester, of die hem moei vervangen, buiten staat is te handelen, hunnen de noodige voorschriften en bevelendoor Onzen Commissaris worden uitgevaardigd. . , ,
Zooals op bladz. 45 van dit Rapport is besproken levert deze bepaling eene rijke bron op van twijfel en moeielijkheid.
Zij is in tegenspraak met de instructie va,n de Commissaussen des Konino-s^ welke aan den Commissaris een veel ruimere bevoegdheid geeft, bepaaldelijk tot het requireeren van krijgsvolk en al is de Commissie ook geneigd met mr. Oppenhkim aan te nemen dat de betrekkelijke bepaling der instructie dooide posterieure artikelen der Gemeentewet is vervallen, dan staat men toch voor de onoplosbare vraag koe, met net oog oo art. 77 der Gemeentewet, het geval zich kan voordoen dat de burgemeester en allen die hem successievelijk moeten vervangen buiten staat zijn te handelen, en wat — aangenomen dat dit geval zich kan voordoen — de beteekenis is der woorden
„niet tot handelen in staat is". .. ...
Bovendien zoude de toepassing vau deze bepaling en dit,
is met het oog op de taak der Commissie nog van meer belang
de bevoegdheden van den Commissaris der Koningin , die niet in de hiërarchie der rijkspolitie is opgenomen, in botsing kunnen brengen met het gezag dier rijkspolitie, voor zoover de bepaling
SDreekt van het geven van bevelen. .
Op het uitvaardigen van algemeene bepalingen van politie is dit laatste bezwaar niet van toepassing , daar zoodanige uitvaardiging 1) deel uitmaakt van de huishoudelijke wetgeving der
^D^Commissie is van oordeel dat deze bepaling, die alle betee-
1) Rapport bladz. 13.



keuis schijnt te missen en die ook — voor zoover der Commissie bekend is — niet of zelden wordt toegepast, veilig uit de wet
kan verdwijnen. ^ . ,
Alleen zoude het nuttig zijn dat aan den Commissaris der Koningin de bevoegdheid gegeven werd, in de gevallen waarin de oproerige beweging enz. zich over meerdere gemeenten uitbreidt , de" zooeven besprokene, algemeene voorschriften van politie uit te vaardigen , welke, volgens art. 187 , 1ste lid, in gewone omstandigheden, aan den burgemeester is toegekend. Het laatste lid van art. 187 zoude dan luiden:
„Ingeval zoodanige toestand zich uitbreidt over °m eer de re gemeenten, kunnen de algemeene voorschriften in dit artikel bedoeld door Onzen commissaris worden uitgevaardigd".
In de vijfde plaats heeft de Commissie de vraag overwogen , of de vervanging van den burgemeester, waar hij in het belang der rijkspolitie optreedt, zoo in de gevallen van art. 184volgg. als in het algemeen, voor zoover hij — overeenkomstig de voorstellen van de Commissie — als ambtenaar van rijkspolitie zal worden aangewezen , nadere regeling behoeft.
Eenstemmig meent zij die vraag bevestigend te moeten beantwoorden.
Het algemeene Staatsbelang is by deze verrichtingen te zeer betrokken, dan dat die zouden kunnen worden overgelaten aan de wethouders en raadsleden , die hoe verdienstelijk veelal waar het de behartiging van de huishoudelijke belangen der gemeente aangaat, echter door de ingezetenen gekozen zijn, en in vele gevallen te zeer door politieke en plaatselijke invloeden geleid worden om geheel vrij te zijn bij de uitoefening van de taak der algemeene politie, voor welke uitoefening zij overigens in den regel geene opleiding hebben ontvangen.
De Commissie meent dat het beleid van de rijkspolitie, ook bij plaatsvervanging, behoort gevoerd te worden door van Staatswege aangestelde ambtenaren.
Zij wenscht daartoe ingeval van oproerige beweging aangewezen te zien de hoofdcommissarissen of commissarissen van politie, en in plaatsen waar die niet z-ijn , in de vervanging te doen voorzien door het reeds besproken gezag de rijkspolitie.
De bepaling zoude als vijfde lid kunnen opgenomen worden in art. 186.
Eeue soortgelijke bepaling voor de vervanging van den burgemeester als ambtenaar van rijkspolitie in het algemeen zoude plaats kunnen vinden in het besluit van 1851.



Tn de Commissie werd voorts de wensch uitgesproken , dat ook iii de vervanging van den burgemeester als gezag over de gemeentelijke politie op soortgelijke wijze zoude worden v.oorzien.
Het ligt echter niet op liaren weg daaromtrent een voorstel te doen.
Resumeerende stelt de Commissie de volgende wijzigingen voor in art. 184 volgg. der Gemeentewet, waardoor die zullen luiden :
Art. 184. „Ingeval oproerige beweging, zamenscholing of andere stoornis der openbare orde is ontstaan of dreigt te ontstaan, is de burgemeester bevoegd de hulp der schutterij en van het in de gemeente aanwezige of naastbij zijnde krijgsvolk te vorderen.
Hij geeft daarvan terstond kennis aan Onzen Commissaris in de provincie en aan het door ons aangewezen gezag der algemeene politie.''
Art. 185. De bevelhebbers van de schutterij en het krijgsvolk voldoen terstond aan de vordering van den burgemeester en stellen zooveel mogelijk het gevraagd aantal manschappen van het verlangde wapen te zijner beschikking.
De vordering wordt door hem zooveel mogelijk schriftelijk gedaan.
Art. 186 , 3de , 4de en 5de lid.
„De in artikel 184 en dit artikel ver melde bevoegdheden worden voor zooveel het belang der algemeene of rijkspolitie bij de toepassing dezer artikelen betrokken is, door den burgemeester uitgeoefend ouder hoofdleiding van het in art. 1"4 vermeld gezag der'algemeene politie, zoodra dit gezag zich de zaak heeft aangetrokken.
Bedoeld gezag is daartoe verplicht, wanneer de oproerige beweging, zamenscholing of andere stoornis der openbare orde zich over meerdere gemeenten uitstrekken.
Wanneer de burgemeester in het geval van artikel 184 en dit artikel door ongesteldheid, afwezigheid of ontstentenis verhinderd is te handelen, w o r d t h ij, met a f w ij k i n g van art. 77 , vervangen door den commissaris van politie of door den hoofdcommissaris van politie, waar deze is, en word tin plaatsen waar zoo danige



ambtenaren niet zijn, in de vervanging voorzien door gemeld gezag der algemeene politie. Art. 187 4delid. ,
„Ingeval zoodanige toestand zich uitbreidt over meerdere gemeenten, kunnen de algemeene voorschriften, in dit artikel bedoeld, door Onzen Commissaris worden uitgevaardigd.
In het besluit van 1851 zouden voorts behooren te worden opgenomen , de beide volgende bepalingen:
1". ,11 et gezag der algemeeene politie, bedoeld in a r11. 184 en 186 der Gemeentewet, wordt uitgeoefend door den procureur-generaal bij het g e r e g t s h o f."
2'. „Bij ongesteldheid, afwezigheid of ontstentenis van den burgemeester wordt h ij als ambtenaar van de rijkspolitie vervangen door den commissaris van politie of door den hoofdcommissaris van politie, waar deze is, en wordt in plaatsen waar geene zoodanige ambtenaren zijn, in de vervanging voorzien door den proeureur-gencraal bij het geregtsliof.'



HOOFDSTUK VIL Verbetering van het overige politiepersoneel.
§ 1. De rijksvelilwacht.
De inrichting der rijksveldwacht en bepaaldelijk het hoofdgezag over die politiemacht is reeds besproken op bladz. 38 van dit rapport.
De Oommissie komt thans nader terug op de inspecteurs, sedert 1893 in het korps opgenomen, en op enkele verbeteringen, welke in het korps zouden kunnen worden aangebracht.
Algemeene waardeering heeft de instelling der inspecteurs tot dusverre niet mogen ondervinden.
Vele autoriteiten zien daarin meer een zorg voor de uitwendige behoeften der rijksveldwacht en voor de formeele inachtneming van de voorschriften der instructie, dan een instelling, door welke de innerlijke politiedienst veel wordt gebaat.
Inderdaad maakt de regeling omtrent de inspecteurs den indruk dat zij zijn meer administrateurs van het korps, dan politieambtenaren.
Te verwonderen is zulks niet. Het schijnt een noodzakelijk gevolg van de betrekking zelve en hare geschiedenis.
'Volgens de bedoeling der instellling zoude de positie der inspecteurs nederig worden opgezet. Men had daarbij o. a. het oog op de besten der brigadiers-majoor, onder welke trouwens hoogst bekwame politiemannen van beproefde ondervinding werden aangetroffen. Ook was de bezoldiging ver beneden die van de meeste inspecteurs der gemeentepolitie.
Toen echter voor de betrekking onderscheidene gepensionneerde officieren van het leger zich hadden aangemeld, is men van Regeeringswege meer op den maatschappelijken stand der titularissen gaan letten dan op verkregen kennis en ondervinding van het politiewezen , heeft men de voorgenomene benoeming van brigadiers-majoor achterwege gelaten en van lieverlede getracht de positie meer aanzien te geven.
Die pogingen hebben echter meer de strekking gehad aan de inspecteurs den uiterlijken schijn van meerdere voornaamheid te geven, dan om aan den werkkring het karakter te verleenen van eene belangrijke politiebetrekking.



Zoo werd door de inkleeding van sommige artikelen der instructie de indruk gegeven alsof men de inspecteurs op ééne lijn wilde stellen met de officieren van justitie.
Werd de titel van inspecteur gewijzigd in dien van districtscommandant tevens inspecteur.
Werd hun opgedragen periodiek gezamenlijke vergaderingen te houden , waarvan de resultaten , met voorbijgang van hunne hiërarchische hoofden, rechtstreeks aan den Minister van Justitie worden medegedeeld.
Daarentegen werden niet gedaan de stappen noodig om hun de attributen te geven van een ambtenaar van politie; men heeft hen noch commissaris van rijkspolitie, noch hulpofficier van justitie gemaakt.
Is de Commissie wel ingelicht, dan zouden de inspecteurs zeiven — in een hunner vergaderingen — zich weinig geneigd hebben getoond laatstgemelde attributen op zich te nemen, uit vrees dat zij daardoor onder de officieren van justitie zouden gestéld worden.
Toch is het gewicht van een ambt, en ook van een politieambt, niet gelegen in het uiterlijk vertoon maar in de belangrijkheid en de moeilijkheid van den werkkring. En waar het gewichtigste en het moeilijkste deel van de politietaak niet tot de attributen van een ambtenaar van politie behoort, daar heeft hij ook weinig aanleiding zich in dat deel der taak te bekwamen en daarin ondervinding op te doen en kan kwalijk verwacht worden dat hij voor dat deel der taak goede leiding , goede instructie geven zal aan het lagere personeel.
De Commissie meent dat er in deze eene keuze zal moeten worden gedaan.
Of men make de inspecteurs zuivere administrateurs, verzorgers van de uitwendige behoeften van het corps , maar dan geve men aan de instelling niet een uiterlijken schijn van hoogheid, die geen steun vindt in het belang van het ambt en allicht aanmatiging ien gevolge heeft.
Of men hervorme de instelling in eene van werkelijke ambtenaren van politie en men benoeme in elk arrondissement een commissaris van rijkspolitie — hulpofficier van justitie — commandant der rijksveldwacht in het arrondissement.
De Commissie meent in het belang zoowel van een goeden politiedienst als van het korps, laatstgemelde oplossing te moeten aanraden.
Het zoude echter moeten zijn een nieuw ambt, met nieuwe benoeming, waarvoor, wel is waar, ook bestaande inspecteurs zouden kunnen in aanmerking komen , doch alleen voor zoover zij bekwame ambtenaren van politie zijn, voor het nieuwe ambt geschikt.



De Commissie formuleert hare meening als volgt:
„In elk arrondissement behoort in den regel een ambtenaar aan het hoofd van de rijksveldwacht te worden gesteld met de bevoegdheid van commissaris van rijkspolitie — hulpofficier van justitie.
üe Commissie meent voorts , met uitzondering van één lid, dat hot, zoowel voor de vorming van het personeel tot kundige beambten voor de preventieve en voor de gerechtelijke politie, tot beambten die eene goede opvatting hebben van hunne plif hten en rechten , alsook voor een goeden politiedienst wenschelijk is den Officier van Justitie, aan wien sedert 1893 zijn gezag over de rijksveldwacht grootendeels is ontnomen, weder meer gezag over die instelling te geven.
De Officier van Justitie toch heeft een groot ambtelijk belang bij eene goede werking der rijksveldwacht. Hij kent de leemten zoowel als de goede zijden van hare verrichtingen : hij weet waar zij te kort schiet in het voorkomen en het ontdekken van misdriiven ; hij weet waar meer, waar minder bewaking noodig is; hij is ook veelal het best in staat over de verdiensten van het personeel te oordeelen.
Gerustelijk mag hierbij worden aangenomen dat, wanneer de rijksveldwacht reeds zeer spoedig na hare oprichting in 1S56 een goed werkend, deskundig en betrouwbaar korps is geworden , geschikt ook om individueel zelfstandig , rechtmatig en met takt op te treden, en gewild en gewaardeerd is geworden by bevolking en rechterlijke macht, zulks voor een belangrijk deel te danken is aan den invloed van en de voortdurende aanraking met het parket, dat als het ware de leerstoel der rijksveldwacht heeft uitgemaakt en gezonde denkbeelden nopens de opvatting van het ambt bij het korps gekweekt heeft, waartoe ook de kantonrechters liet hunne hebben toegebracht.
Het lid der Commissie , dat zich niet geheel met die meenmg vereenigt, is van oordeel, dat het grooter gezag van de officieren van justitie ten deze leiden zal tot het in het leven roepen van een schakel meer in de hiërarchie, waaraan, vooral als het inspecteursambt zal hervormd zijn gelijk is voorgesteld , geen behoefte bestaat. De vroegere bemoeiingen van de officieren waren toen onmisbaar juist en vooral omdat de inspecteur«rang ontbrak.
De Commissie draagt in verband met het vorig punt als hare meening voor dat aan den officier van justitie meei



gezag over de rijksveldwacht behoort te worden gegeven dan sedert 1893 het geval is.
De Commissie wenscht nog enkele punten de rijksveldwacht rakende te behandelen:
1°. Be sterkte. De rijksveldwacht is zeer ongelijk en weinig systematisch over bet rijk verdeeld. Zulks is het gevolg daarvan dat de plaatsing der rijksveldwachters, aanvankelijk geschoeid op de leest der rechterlijke indeeling, veelal medegaat met de gebleken behoefte, welke behoefte wederom veelal afhankelijk is van de meerdere of mindere zorg of kosten , welke de gemeenten aan de gemeentepolitie wijden.
Dat de rijksveldwacht alzoo voor een groot deel ten goede komt aan die gemeenten, welke in hare verplichtingen jegens de politie te kort schieten , is voorzeker uit een oogpunt van billijkheid eene schaduwzijde; het is een gevolg van het tweeslachtig systeem van eene gemeentepolitie , nevens eene rijkspolitie.
Ten bewijze van de ongelijkmatigheid waarmede de lasten ten dienste der rijkspolitie over »de verschillende gemeenten zijn verdeeld , werden door een lid o. a. onderstaande cijfers medegedeeld, houdende de uitgaven, welke de gemeenten in twaalf arrondissementen zich' uitsluitend ten behoeve van het Rijk moeten getroosten , welke cijfers zijn ontleend aan eene nota van dat lid, in de vergadeiing overgelegd en behelzende verschillende statistieke gegevens:
Arrondissement 's Ilertor/cnbosch f 800
„ Arnhem 75
„ Ziitphen 750
„ Zwolle 1000
„ Almelo 2 000 *
, 's Gravenliage 7 025
„ Rotterdam 42 800
„ Amsterdam 52 510
, Haarlem 6 400
Utrecht 1540
, Leeuwarden 250



De Commissie , deze cijfers in het Rapport opnemende , meent echter dat daaraan slechts eene beperkte waarde kan worden gehecht, daar niet vaststaat van welken maatstaf de verschillende ambtenaren die ze hebben verstrekt, zijn uitgegaan, noch ook dat zij allen dezelfde begrippen koesteren nopens hetgeen onder kosten uitsluitend ten bate der rijkspolitie moet worden verstaan.
De onbillijkheid zoude overigens alleen kunnen worden weggenomen , wanneer of — zooals ongetwijfeld het meest afdoende zoude zijn — eene algemeene rijkspolitie werd ingevoerd of, zeer krachtige maatregelen werden genomen om de gemeenten te noodzaken een voldoend en volgens vaste regelen samengesteld personeel in dienst te nemen.
De Commissie meent dat het personeel der rijksveldwacht in ieder geval versterking behoeft, zoowel omdat in vele plaatsen de bewaking te wensclien overlaat, als omdat het, vooral in de tegenwoordige tijdsomstandigheden, wenschelijk is in de grootere plaatsen steeds een zeker aantal rijksveldwachters beschikbaar te hebben , om bij opkomende ongeregeldheden aanstonds eene voldoende macht te bunnen samentrekken , waardoor het te spoedig inroepen van militaire hulp kan worden vermeden.
Algemeen acht daarom de Commissie het wenschelijk het personeel der rijksveldwacht aanmerkelijk te versterken, overeenkomstig de bij nader ondeizoek te blijken behoeften en ook met het oog op de telkens voorkomende noodzakelijkheid tot concentratie van politie.
2°. Het rijwiel. De Commissie meent dat nog te_ weinig gebruik wordt gemaakt van het rijwiel, dat zoowel bij het achtervolgen van verdachten, die vaak zeiven van rijwielen^ gebruik maken , als bij de bewaking en controle ten platte lande en met minder bjj spoedvereischende samentrekking, van het grootste
nut kan zijn. .
Eenstemmig is zij van oordeel dat het r ij w 1 e 1 o p ui tge breide schaal aan de r ij k s v e 1 d wacht behoort te worden verschaft.
3°. Bereden brigades. De Commissie acht het noodig in sommige groote plaatsen bereden brigades in het leven te roepen. De invoering daarvan bij de gemeentepolitie te Amsterdam en te Rolterditm heelt het nut van bereden manschappen aangetoond. Ook de marechaussee te paard heeft goede diensten bewezen.
Voor de rijksveldwacht zoude het bepaaldelijk ten platte lande bij voorkomende ongeregeldheden van groot belang zijn ovei bereden manschappen te kunnen beschikken.



4°. De rijksveldwacliters-jaclitopzieners. De Commissie meent dat van de rijksveldwachters-jachtopzieners meer nut voor de openbare veiligheid kan worden getrokken, dan thans geschiedt.
Daar zij bij eerste plaatsing reeds eene zelfstandige standplaats bekomen , in den regel tamelijk verwijderd van den brigadecommandant, missen zij vaak voldoende opleiding voor den algemeenen politiedienst en zijn zij voor dien dienst minder waard dan de gekleede rijksveldwachters, terwijl zij toch voor dien dienst betrekkelijk veel tijd kunnen overhouden.
Ook is de ambitie bij hen dikwijls minder dan bij de orerige rijksveldwachters omdat hunne kans op bevordering gering is.
Daartegenover staat dat gekleede rijksveldwachters op vele plaatsen even goed en zelfs beter tegen jacht- en visscheru'overtredingen waken dan de jachtopzieners.
Het denkbeeld werd daarom geuit do jachtopzieners te doen vervangen door gekleede rijksveldwachters, die toch bijna zonder uitzondering van burgerkleeding voorzien zijn en daarvan voor de surveillance tegen de overtredingen der jachtwet kunnen gebruik maken.
De Commissie meent echter, dat tot die gelieele afschaffing, vooralsnog niet behoort te worden overgegaan, zulks met het oog op de belangen van de jacht en de visscherij, in verband met de grootere vrjjheid van beweging, die de jachtopzieners genieten. Zij stelt voor de instelling van de rijksveldwachters-jachtopzieners te herzien met dien verstande dat hun uniform kleed in g worde verstrekt, om die zoo noodig te gebruiken, en dat beter in hunne opleiding tot politiebeambten worde voorzien.
Eindelijk meent de Commissie dat aan de opleiding der rijksveldwachters in li et algemeen meer zorg behoort te worden besteed en dat de gelegenheid moet worden geopend hen bij aanstelling aan een proeftijd te onderwerpen.
§ 2. Verbetering van het lagere personeel der gemeen le-polilie.
Omtrent dit lagere personeel meent de Commissie dat er veel te verbeteren valt.
Een harer leden heeft opgaven gevraagd van de commissarissen van politie of van de burgemeesters in plaatsen waar geen commissaris is en uit die opgaven over de verschillende rechterlijke arrondissementen des lands een statistiek samengesteld, voor ieder afzonderlijk aanwijzende het percentage van gemeente-



dienaren van politie en veldwachters, welke tengevolge van ouderdom of te geringe intelleetueele ontwikkeling niet in staat zijn een behoorlijk proces-verbaal op te maken.
Hoewel, ook naar het oordeel der Commissie, bij deze statistiek veel athangfc van de persoonlijke denkwijzen en de verhoudingen van hen, die de opgaven deden, welke zoowel op de opgaven zelve als op het groote verschil in percentage niet zonder invloed zullen zijn geweest, heeft zij toch gemeend die statistiek in haar rapport te moeten opnemen, gelijk die hier volgt:
Rechterlijk arrondissement: Percentage :
's Hertogenbosch 8 pet.
Breda 4 „
Maastricht 8 „
Roermond 10 „
Arnhem 2 „
Zntphen B „
Tiel 9
Zwolle 7 „
Almelo 5 „
's Gravenhage 22 „
Rotterdam 2 „
Dordrecht 3 „
Middelburg 2 „
Zierikzee 5 „
Amsterdam 0.8 ,
Alkmaar 9 ,
Haarlem 39 „
Utrecht 7 „
Leeuwarden 22 „
Heerenveen 5 „
Groningen 2 „
Winschoten 5 *
Assen 19 „



Naar de meening der Commissie geeft deze staat in ieder geval een bedenkelijk licht omtrent den toestand van het gemeentelijk politiepersoneel. in aanmerking nog genomen dat de hoofden van de gemeentepolitie eer reden zouden hebben dien toestand beter voor te stellen dan die is, dan ongunstiger.
Als middelen tot verbe'ering v«n dezen toestand heeft de Commissie een zestal punten overwogen, welke hier achtereenvolgens worden behandeld :
1°. Vaststelling van een minimum traktement.
Hoewel opgemerkt dient te worden dat hiertoe eene wijziging van de Gemeentewet uoodig zal zijn, daar het budgetrecht der gemeente daarbij is betrokken , is de Commissie toch eenstemmig van meening dat in 't algemeen de wenschelijkheid van zoodanige vaststelling behoort te worden aangenomen.
Een gelijk traktement voor de verschillende plaatsen van het land — ofschoon verkeerd schijnende — heeft, naar de meening der Commissie, echter voor de rjjksveldwacht tot geen overwegende bezwaren aanleiding gegeven, zij het ook dat in sommige zeer groote gemeenten eene toelage voor de kostbare levenswijze wordt verstrekt.
■ 2". Vaststelling van een leeftijd, waarop, aan de beambten der gemeentepolitie ontslag moet worden verleend.
Algemeen is de Commissie van meening dat ook de vraag naar de wenschelijkheid van dit punt bevestigend moet beantwoord worden.
3°. Verbod van de combinatie van de betrekking van gemeentepolitie-beambte met eenige andere betrekking of beroep.
De ervaring leert dat vooral ten platte lande en in kleinere stedelijke gemeenten personen, die zonder nevenbetrekkingen enz. goede politiebeambten zouden geweest zijn , door die combinatie hun eigenlijk ambt grootendeels verwaarloozen , hoewel dit hun geheele toewijding zoude behoeven. Immers hier moet iemand worden ontzien, omdat men door diens invloed kans zoude kunnen beloopen eene soms winstgevende nevenbetrekking of emolumenten te verliezen , daar moet men aan bijbaantjes tijd offeren op oogenblikken dat men als politiebeambte nuttig werkzaam zoude kunnen zijn , en dit heeft in vele gevallen tengevolge , dat de beambte langzamerhand alleen zijn oog gericht houdt op de emolumenten , de bijzaak, en de belangen van den politiedienst , de hoofdzaak, geheel uit het oog verliest.



4". Voorschrift van een examen voor alle agenten en veldwachters.
De Commissie is eenparig van oordeel dat zoodanig voorschrift behoort te worden gegeven.
5". Eene verplichte pensionneering.
* /
Met het oog op de wenschelijkheid eener regeling van de finantieele positie van het gemeentelijk politie-personeel, waardoor ook het gehalte zal verbeteren en tevens de gelegenheid zal geopend worden zich van oude en versleten beambten, wier^aantal bij de gemeentelijke politie niet gering is, te ontdoen, acht de Commissie het noodzakelijk dat pensionneering van dat personeel verplicht worde gesteld.
Wat de wijze aangaat waarop zulks zoudt kunnen geschieden , meent de Commissie er op te moeten wijzen dat — terwijl aan eene pensionneering voor elke gemeente afzonderlijk wegens de nratatiè'n van het personeel en het groot aantal gemeenten , die slechts een gering aantal beambten in dienst hebben, onoverkomelijke bezwaren "verbonden zijn — twee wijzen van uitvoering van het denkbeeld in aanmerking zouden kunnen komen, en wel:
a. de instelling van Staatswege van een algemeen pensioenfonds, waarin alle gemeenten hunne beambten zouden moeten doen opnemen over den tijd dat zij bij de gemeenten in dienst zijn, en
b. eene regeling, waarbij aan de gemeenten de verplichting wordt opgelegd liet 'gemeentelijk politie-personeel bij een soliede Maatschappij een pensioen te verzekeren, terwijl bij verandering van gemeente, de gemeente in wier dienst de beambte overgaat, de verzekering moet overnemen of liever voortzetten.
De laatste wijze zoude der gemeente meer vrijheid laten in het beheer harer finantiën en waarschijnlijk ook minder kostbaar zijn. Ook zoude de verzekering niet verloren gaan, wanneer de beambte tot een geheel anderen werkkring overging.
Op deze gronden is de Commissie van oordeel dat aan zoodanige regeling groote voordeelen zijn verbonden en zij wijst er op dat die reeds in eenige gemeenten wordt gevolgd , of—zooals te 's Gravenhage het geval moet zijn — wordt voorbereid.
Zij meent intusschen het veiliger te moeten achten tusschen beide stelsels onder a en b door haar aangegeven, geene keuze te doen, maar die eventueel aan de Regeering te moeten overlaten.
Hierbij kan gewezen worden op het analoge geval van onderwiizers-pensioenen, waaromtrent eene wettelijke regeling in bewerking is, en op de mogelijkheid dat soortgelijke ïegelmg yoor de gemeentepolitie zoude kunnen worden gemaakt, of dat



beide categorieën yan ambtenaren in een en hetzelfde fonds zouden kunnen worden opgenomen, zoo noodig met onderscheiding in gevaren-klassen. Hierbij zij nog vermeld het Rotterdamsche stelsel, waar van gemeentewege aan de ambtenaren pensioen wordt verzekerd zonder dat korting op het traktement gevorderd wordt.
De Commissie bepaalt er zich toe ten slotte de wenschelijkheid uit te spreken van eene verplichte pensionneering tier gemeentepolitie, volgens regelen bij de wet of hij algemeenen maatregel van bestuur te stellen.
6°. Vaststelling van een minimum aantal beambte».
De Commissie ziet de moeilijkheid van het vaststellen vaneen maatstaf voor zoodanig minimum niet over het hoofd, vooral ook wegens de groote ongelijkheid van omstandigheden tusschen de onderscheidene gemeenten. De behoefte in sommige volkrijke gemeenten, zooals bijv. Amsterdam en Rotterdam, wijkt geheel af van die van uitgebreide plattelandsgemeenten.
Met het oog echter op den gebleken onwil van een aantal gemeenten om een eenigszins voldoend personeel aan te stellen zoude het voorschrijven van een minimum , dat dan in hoofdzaak verband zoude moeten houden met het bevolkingscijfer en ook eenigermate met de uitgebreidheid der gemeente , nuttig kunnen werken.
De groote gemeenten, die in den regel ten aanzien van politiepersoneel minder karig zijn, zouden dan van zelf wel dat minimum overschrijden.
De Commissie erkent echter dat, behalve de algemeene vaststelling van een minimum, er andere wegen kunnen worden ingeslagen om het verkrijgen van een voldoend aantal politiebeambten te bevorderen en zij wijst er hierbü op dat prof. mr. Oppenheim (Handboek bladz. 646) uitdrukkelijk in de Gemeentewet wil opgenomen zien de macht, die het aantal politiedienaren en veldwachters bepaalt.
De Commissie kan zich met dit denkbeeld wel vereenigen en beantwoordt bevestigend de vraag:
Moet uitdrukkelijk de macht worden aangewezen , die hel aantal beambten van politie bepaalt ?
Naar aanleiding van een tweede vraag:
Welke moet die macht zijn ?
Spreekt de Commissie algemeen als hare overtuiging uit dat deze macht behoort te zijn de Minister van Justitie, als in het algemeen liet best met de behoefte van elke gemeente te rade kunnende gaan; de Minister zoude daarby echter, zoo meende
6



men, aan eenige wettelijke regels gebonden kunnen worden, ook om niet te zeer in strijd te komen met de vaak overdreven zucht naar autonomie der gemeenten.
Als volgt geredigeerd meent de Commissie ten slotte punt G te moeten aannemen:
Het minimum aantal beambten der gemeentepolitie wordt door den Minister van Justitie vastgesteld, zoo noodig overeenkomstig vaste regelen, bij algemeenen maatregel van bestuur voor te s c h r ij v e n.
§ 3. Rangorde der ambtenaren en beambten der verschillende soorten van politic.
Door mr. Heiligers is in artt. 78 en 79, jet. artt. G4 en 77 van zijn oiitwerp-Politiewet op bladzz. 172 en 17ü van zijn werk „Het politiewezen in Nederland", een rangorde voorgesteld voor de ambtenaren van de verschillende soorten van politie , voor het geval zij gelijktijdig optreden.
Hoewel nu, volgens de voorstellen der Commissie, de hiërarchie in de hoogere rangen der politie tamelijk ondubbe'zinnig wordt geregeld, zoo acht toch de Commissie zoodanige rangschikking zeer wenschelijk voor de lagere rangen, daar het telkens kan voorkomen dat rijksveldwacbt, gemeentepolitie en marechaussee geroepen worden om gezamenlijk op te treden ter uitvoering van de taak der rijkspolitie.
Het kan dan van groot belang zijn dat een ieder wete welken rang hij inneemt tegenover de ambtenaren en beambten vun de andere soorten van politie; dat een ieder wete wie zijn meerdere, wie zijn mindere is, wie het bevel voert.
De Commissie is echter niet in staat op dit punt in bijzonderheden een voorstel 1e doen.
Zoolang het gemeentelijk politiepersoneel niet meer volledig wettelijk is geregeld en de vereischten voor eiken graad over het geheele koninkrijk niet zijn vastgesteld, zyn daaraan te groote moeilijkheden verbonden.
Zoo zijn de rangen van brigadier en inspecteur in de Gemeentewet niet genoemd en bestaat er volstrekt geene zekerheid , dat in de verschillende gemeenten aan die titels dezelfde waarde zal worden gehecht, noch dat aan hen gelijke eischen zullen worden gesteld en evenmin dat zij in werkelijkheid de geleken zijn van titularissen van dien naam van de rijkspolitie.
Aan eene volledige classificatie bepaaldelijk van de beambten der gemeentepolitie en hunne vergelijking met de rangen der



rijkspolitie, zijn alzoo vooralsnog te groote moeilijkheden verbonden.
In beginsel meerit echter de Commissie nu reeds de wenschelijkheid te moeten uitspreken dat de rangen geregeld worden tusschen de ambtenaren en beambten van de rijksveld wacht, de gemeentelijke politie en de marechaussee voor het geval dat zij gezamelijk optreden, ter uitvoering van de taak der rijkspolitie.
De Commissie meent hiermede de haar opgedragene taak, wat «te hoofdvraag aangaat, ten einde te hebben gebracht.
Wanneer zij zich daarbij gehouden heeft aan de grenzen door Uwe -fcixcellentie aan haren arbeid gesteld; wanneer zij bij hare voorstellen het tweeslachtig stelsel der Gemeentewet onaangetast gelaten en zich onthouden heeft meer ingrijpende maatregelen, bepaaldelijk het in het leven roepen van eene algemeene staatspolitie, in overweging te geven, dan heeft haar zulks eene niet geringe mate van zellbeheersching gekost en mag daaruit met worden afgeleid dat zij zich zonde vleien langs den gevolgden weg een arbeid te hebben geleverd, waardoor afdoende verbetering van ons politiewezen kan worden verkregen.
Zij is toch gedurende hare beraadslagingen hoe langer hoe meer en eenstemmig, tot de overtuiging gekomen dat de hoofdkwaal van ons politiewezen gelegen is juist in het tweeslachtige systeem zelf en in den invloed, die ingevolge dat systeem, direct ot indirect, aan de gemeentelijke organen verleend wordt op hetgeen is algemeen Staatsbelang.
Bij hare pogingen om verbeteringen aan te brengen, o. a. waar het geldt het verkrijgen van eenheid in het gezag en ondubbelzinnigheid van bevoegdheid ;
de regeling van het gezag;
de beteugeling van oproerige bewegingen ;
de zorg voor een voldoend liooger en lager personeel ;
het verkrijgen van eene billijke verdeeling over het geheet Kijk van de lasten, uit de politiezorg voortvloeiende, en
het zooveel mogelijk weren van den nadeeligen invloed van plaatselijke belangen en partijschappen op het personeel en op de wijze waarop dat personeel den dienst der algemeene politie verricht, is de Commissie telkens opnieuw gestuit op belem-



meringen en moeilijkheden, uit het tweeslachtig stelsel der Gemeentewet voortvloeiende, en hoe langer hoe meer tot de overtuiging gekomen dat alleen van de instelling van eene algemeene Staatspolitie wezenlijke verbetering kan worden verwacht.
In het bijzonder is dit — naar het oordeel der Commissie — het geval ten aanzien van de groote steden, waar eensdeels de uitgebreidheid van het verkeer het Staatsbelang het meest op den voorgrond doet treden, en anderdeels het gevaar voor de inmenging van plaatselijke organen in de zaken der politie en voor het uitoefenen van een verkeerden invloed op het personeel dikwijls groot is en in de tegenwoordige tijdsomstandigheden, nu in de gemeenteraden en de dagelijksehe besturen meer en meer de uiterste partijen worden opgenomen , hoe langer hoe grooter dreigt te worden.
De Commissie meent er dan ook op te moeten wijzen dat in de groote bnitenlandsche steden o. a. te Berlijn, JVeenen en Keulen, reeds eene Staatspolitie is ingevoerd.



HOOFDSTUK VIII.
De bijksveldwachtebs-becberoheubs.
Als speciaal punt I werd door Uwe Excellentie aan de Commissie ter overweging en beantwoording de vraag voorgelegd :
Welke maatregelen moet en worden geuomen om de instelling der rijksveldwachter s-r echercheur, meer dan thans het geval is, aan hare bestemming te doen beantwoorden?!)
1) De openbaarmaking- van de beschouwingen en voorstellen der Commissie naar aanleiding van deze vr. og wordt niet raadzaam geacht wegens den aard van het ouder Aerp.



HOOFDSTUK IX.
Centrale dienst yoor de publieke veiligheid.
Uwe Excellentie heeft in de tweede plaats bijzonder advies van de Commissie verlangd nopens de vraag:
Is het wenschelijk dat hier te lande een centrale dienst ten behoeve van de publieke veiligheid wordt ingesteld en, zoo ja, hoe moet die dienst dan worden ingericht?
De Commissie meent dat het eerste deel dezer vraag zonder twijfel bevestigend behoort te worden beantwoord.
De instelling van zoodanigen dienst schijnt een dringende behoefte , zoo wel tegenover het buitenland, dat weten moet tot wien zich te wenden , waar het geldt het bekomen en geven van inlichtingen ten aanzien van anarchisten en andere personen , die de publieke veiligheid bedreigen , als om hier te lande met goed gevolg voor de publieke veiligheid te kunnen waken, bedoelde personen, voor zoover zij zich hier te lande bevinden, te kunnen nagaan en aan de hoofden der rijkspolitie de noodige inlichtingen te kunnen verschaffen.
Thans ontbreekt eenheid van handelen en weet het eene hoofd van politie dikwijls niet wat er in het gebied van zijn ambtgenoot voorvalt.
Een centraal-bureau voor de zaken van de openbare veiligheid wordt dan ook door de Commissie eenstemmig wenschelijk en noodig geacht. Daar zouden periodieke bijeenkomsten van hoofd-ambtenaren van politie kunnen worden gehouden.
Zij meent voorts dat dit bureau, die speciale dienst, een onderdeel, eene onderafdeeling, moet uitmaken van de afzonderlijke afdeeling .rijkspolitie'" van het departement van Justitie en gesteld moet worden rechtstreeks onder den hoofdambtenaar , chef dier afdeeling.
De Commissie herinnert hierbij aan haar voorstel (Rapp. bladz. 49) om aan den Minister van Justitie als hoofd der rijkspolitie een hoofdambtenaar terzijde te stellen.
Die ambtenaar zoude zijn de afdeelingschef, de vraagbaak van den Minister van Justitie, maar niet uitmaken een schakel van het gezag der rijkspolitie, niet zijn het hoofd der overige ambtenaren.



Die hoofdambtenaar, die met den geheelen toestand der politie bekend is en een overzicht heeft over het gelieele politiewezen hier te lande , is naar het oordeel der Commissie, de aangewezen autoriteit om aan het hoofd van het bureau voor de publieke veiligheid te worden gesteld. 1)
\) I)e Commissie treelt verder in eeniq-e bijzonderheden omtrent den werkkring" van h t Bureau voor de publieke veiligheid , waarvan de openbaarmaking1 n et raadzaam wordt geacht.



HOOFDSTUK X.
Verbetering van .het toezicht op vreemdelingen.
In de derde plaats wenscht Uwe Excellentie bijzonder advies te ontvangen nopens de vraag:
Welke maatregelen moeten genomen worden tot verbetering van het toezicht op vreemdelingen hier telande?
Bij de beantwoording dezer vraag kan op den voorgrond worden gesteld dat een goed toezicht op en het nemen van geschikte maatregelen ten aanzien van vreemdelingen, veronderstellen: bekendheid met de vreemdelingen, met hun aord , himne antecedenten , hunne meerdere of mindere gevaarlijkheid.
Eerst wanneer de politie die bekendheid bezit, kan toezicht worden uitgeoefend, kan gesurveilleerd en, voor zooveel noodig , gefileerd worden , kunnen maatregelen genomen worden tot uitleiding of uitzetting uit het Kijk.
Daar die bekendheid in Nederland nog veel te wenschen overlaat, rijst de vraag hoe daarin verbetering te brengen ?
De Commissie meent te mogen wijzen op de volgende middelen van verbetering.
1°. De grondslag van een doeltreffend politietoezicht, ook dat op vreemdelingen, wordt gevonden in eene goede plaatselijke politie, in niet te groote kringen verdeeld, ieder met een ontwik k eld hooger ambtenaar aan het hoofd, volkomen bekend met het onder z ij ne leiding staand gebied, met de bevolking van en den loop der bevolking in dat gebied. Er moet alzoo gestreefd worden naar verbetering der lokale politie in die richting, met name in de grootere steden.
De Commissie herinnert hierbij aan het op bladz. 57 van het Rapport behandelde ten aanzien van het aantal commissarissen van politie. Zij kan daarbij mededeelen dat te Amsterdam en Rotterdam in den laatsten tijd goede resultaten verkregen zijn met het posten- en bloksysteem, dat ook in Berlijn in gebruik is.



2°. Gestrenge toepassing van de strafbepaling van art. 438 Wetboek van Strafrecht tegen logementhouders enz. die niet behoorlijk register houden van de personen, die bij hen overnachten, en aanvulling en uitbreiding van die strafbepaling door:
a. met bedreiging derzelfde straf verplichtend te stellen het dagelijks aan het hoofd der rijkspolitie ter plaatse inzenden van eene lijst van geherbergde personen;
b. op dezelfde wijze verplichtend te stellen h e t verstrekken van meer uitvoerige mededeelingen (plaats en dagteekening van geboorte, namen en voornamen van ouders, dagteekening van het huwelijk, namen van vrouw en kinderen, beroep, woonplaats, laatste verblijf, legitimatie-papieren waarvan zij zijn voorzien) ten aanzien van vreemdelingen, die langer blijven dan zekert ij dsverloop;
c. ook voor hen die, zonder er een beroep van te maken, vreemdelingen herbergen, op dezelfde wijze verplichtend te stellen het houden van gelijke aanteekeningen en het doen van gelijke mededeelingen aan het hoofd der rijkspolitie; en
d. mede strafbaar te stellen de vreemdelingen zeiven, die verzuimen zich bij de politie aan te melden en binnen een aan te duiden t ij dsverloop gelijke opgaven te doen.
Voorts schijnt het wenschelijk dat, voor zoover zulks in de bestaande wetgeving nog niet het geval is, strafbaar worde gesteld het plegen van val schh eid in de registers, opgaven en mededeelingen, hierboven sub a—d vermeld.
De Commissie vleit zich dat deze wijzigingen aangebracht zullen kunnen worden in de in behandeling zijnde novelle vin het Wetboek van Strafrecht;
3'. 1)
1) De openbaarmaking van enkele beschouwingen en voorstellen der Commissie naar ar.nleidmg van de bovengestelde vrapg wordt niet raadzaam geacht



6°. Eene meer eenvormige toepassing van de Vreemdelingen wet.
De Commissie brengt hierbij in herinnering dat wel bij de invoering van de Vreemdelingenwet en van het Koninklijk besluit van 1851 alsmede bij verschillende circulaires, in verband met de invoering van een en ander uitgevaardigd, eene gelijke en eenvormige toepassing der Vreemdelingenwet onder oppertoeziclt van den Minister van Justitie heeft op den voorgrond gestaan, en dat ook nog o. a. de Minister Moddbrman de algemeeue circulaire betrekkelijk de uitleiding van minderjarige vreemdelingen heeft uitgevaardigd, doch dat in den lateren tijd van geneigdheid van het Departement van Justitie om in zake de toepassing dier wet leiding te geven , weinig is gebleken.
Toch acht de Commissie het van belang dat ook van Regeeringswege tot eene gelijke toepassing der Vreemdelingenwet — met inachtneming natuurlijk van den verschillenden aard der bijzondere gevallen — wordt medegewerkt.
Zij spreekt daarom den wensch uit dat de Minister van Justitie als hoofd van der ij kspolitie eene gelijke toepassing der Vreemdelingenwet zal bevorderen, zoo door het uitvaardigen van algemeene voorschriften, als door het geven van beslissingen en bevelen in bijzond ere gevallen, aan zijne kennisneming onderworpen.
7". Uitbreiding der strafbepaling van art. 197 Wetboek van Strafrecht.
De Commissie acht het wenschelijk dat de strafbepaling van art. 197 , waarbij strafbaar wordt gesteld de vreemdeling, die in strijd met 'sKonings last (art. 12 der Vreemdelingenwet) of 'srechters bevel (art. 11 dier wet) binnen het Rijk in Europa terugkeert, worde uitgebreid tot de gevallen dat een vreemdeling , na op bevel van het hoofd van politie in de gemeente uitgeleid te zijn (art. 9 dier wet), terugkeert, zonder in de termen van toelating te verkeeren of, na toegelaten te zijn, telkens, na verloop van drie maanden nog in het Koninkrijk verblijvende, verzuimt zijne reis- en verblijfpas ter verlenging aan te bieden (art. 6 der wet).
8°. 1)
9°. Het uitgeven vaneen geheim politieorgaan.
De Commissie meent dat het uitgeven van zoodanig orgaan
1) Zie noot 1 op bladz. 89.



aan het Ministerie van Justitie, alleen bestemd voor de hoofdambtenaren van politie, nuttig zoude kunnen werken.
Het orgaan zoude, behalve andere mededeelingen van belang, moeten bevatten belangrijke beslissingen en wel, niet alleen algemeene (circulaires) maar ook zoodanige, die betrekking hebben op bijzondere gevallen en tot bepaalde ambtenaren of personen gericht zijn.
10\ Uitbreiding van de gevallen, waarin preventieve hechtenis is toegelaten van vreemdelingen.
Een vreemdeling, uit den aard der zaak , in den regel minder belang hechtende aan het verblijf in Nederland dan eëii Nederlander, kan in vele gevallen straffeloos misdrijven plegen, wanneer ter zake van dat misdrijf geen preventieve hechtenis is toegelaten.
Hij blijft op vrije voeten nadat het misdrijf is gepleegd en kan zich door tegen den tijd, dat tot executie van de straf kan worden overgegaan , het land te verlaten , aan de toepasing der straf, zonder veel nadeel, onttrekken.
De Commissie acht het wenschelijk, dat aan dit euvel zal worden tegemoet gekomen, door voor vreemdelingen preventieve hechtenis toe te laten ter zake van alle misdrijven, waartegen gevangenisstraf is bedreigd, zulks met aanvulling van art. 8G van het Wetboek van Strafvordering.
De Commissie, '
H. J. Kist , Voorzitter.
Snijder van Wissenkerke.
van Schermbeek.
W. Yoormoi-en.
Franken.



AFZONDERLIJKE NOTA van het lid der Commissie mr. H. J. Kist betrekkelijk de vraag :
Moei de Officier van Justitie in het hoofdgezag der algemeene- of rijkspolitie worden opgenomen?
De ondergeteekende is het ten aanzien der beantwoording dezer vraag niet eens met zijne geachte medeleden.
Naar zijn oordeel moet die vraag, met het oog zoowel op de consequentie, als op het belang eener goed en rechtvaardig werkende politie, bevestigend worden beantwoord.
Hij stelt daarbij op den voorgrond dat de redenen , welke het wenschelijk maken den Minister van Justitie en den Procureurs-Generaal het hoofdgezag op te dragen in het Rijk en de ressorten der gerechtshoven , er mede toe leiden aan de Officieren van Justitie de hoofdleiding in de arrondissementen toe te vertrouwen. „
Wanneer de plaatsing van den Minister van Justitie en de Procureurs-Generaal aan het hoofd der rijkspolitie een waarborg oplevert dat de politie — zoowel in het belang van het publiek als in dat van hare innerlijke waarde en haar prestige — zich bewegen zal binnen de perken van het recht, zich onthouden zal van het najagen van nevendoeleinden en zich enkel van eerlijke middelen zal bedienen , dan zal die waarborg zeker in niet mindere mate gevonden worden in de leiding van den Officier van Justitie, die reeds aan het hoofd staat der gerechtelijke politie.
En men bedenke hierbij dat het gezag van den Minister, van hoe hooge plaats ook uitgaande , meer uit de verte werkt, terwijl dat van den Officier van Justitie van dagelijkschen invloed is.
De Brusselsche burgemeester Buls , overigens een bekend voorstander van de administratieve politie , schreef in zijn ,Rapport sur 1'organisation de la police judiciaire', bladz. 9, o. a. deze woorden :
„Les vexations a empêcher ne peuvent découler que de I'arbitraire, et celui-ci ne peut venir que des pouvoirs adminislratifs, Ir Gouvernement et les administrations communales. Le pouvoir judiciaire illégal ne se concoit pas,\
en de heer Andrieux , in beginsel weinig schroomvallig op het gebied der middelen, schrijft in zijn „Souvenirs d'un Préfet de Police I, bladz. 309: , I)e tels procédés ne peuvent convenir aux magistrats de l'ordre judiciaire. La rigidilé deleurs devoirs ne sanrait se plicr a certaincs exigences de la vie sociale, avec lesquelles doit souvent complcr un préfet de police



Ook mij zelf is het, iu mijn loopbaan van ambtenaar van het Openbaar Ministerie en van fungeerend Directeur van Politie, meermalen gebleken dat de administratieve politie zich met meer nauwgezetheid hield aan waarheid en recht, waar het gold hare aanrakingen met de Justitie, dan in andere gevallen, en dat o. a. wel eens groot verschil werd gemaakt in dat opzicht tusschen een proces-verbaal voor de justitie bestemd en een zoogenaamd administratief proces-verbaal.
Ook bij de toepassing der Vreemdelingenwet deed zicli het verschijnsel voor.
Ook het onafscheidelijk verband tusschen preventie en repressie — waarop in het rapport wordt gewezen — geldt evenzeer waar het betreft het gezag van den Officier van Justitie, zelfs nog in veel grootere mate , als waar het betreft het gezag van Minister en Procureurs-Generaal.
De Officier van Justitie toch wordt in zijne bemoeiingen in zake de strafvervolging en de gerechtelijke politie telkens gesteld midden iu de zorg der preventieve politie.
Waar misdrijven tot zijn kennis komen, staat hij telkens en telkens voor twee behoeften, twea nooden te gelijk; nooden die in theorie mogen verschillen, maar in aard en karakter onmiskenbaar verwant zijn.
In de eerste plaats moet het misdrijf ontdekt, de schuldige vervolgd worden. Maar tevens moet dat misdrijf gestuit, herhaling daarvan voorkomen worden.
Waarom, mag gevraagd worden, hem als leider der gerechtelijke politie de macht te geven in eerstvermelden nood te voorzien, en hem de macht te onthouden ook aan laatstgemelde behoefte te gemoet te komen ? Waarom hem te beletten het goede tot stand te brengen dat hij op zijn weg vindt te doen ?
Hij weet meer dan iemand anders , waar preventieve politie noodig is en in welke richting zij behoort te werken.
Bovendien mag niet worden over het hoofd gezien dat het lagere personeel, voor de preventieve en voor de repressieve politie hetzelfde is, en dat het uit een oogpunt zoowel van eenheid als van eenvoud van groot belang is dat de hoofdleiding van het personeel bij de uitvoeriug dezer tweeledige taak in ééne hand zij.
Waar dat personeel na het plegen van een misdrijf ter repressie uitgaat, zal het tevens iustructie behoeven hoe ter voorkoming van herhaling ten preventieve te handelen.
Waar het ten preventieve uitgaat, zal het tevens instructie behoeven hoe te handelen wanneer een dader betrapt of een misdrijf ontdekt mocht worden.
Een ander groot voordeel voor de plaatsing van de hoofd-



leiding, ook der preventie, in handen van den Officier van Justitie ligt 111 de voortdurende behoefte die de politie heeft aan kennis van het recht, aan juridische voorlichting.
De politie beoojt evenzeer de handhaving van het recht als de justitie. Niet zonder reden wordt zij vaak ook preventieve justitie genoemd.
De behoefte aan rechtskennis vertoont zich voortdurend. Zoo bij de beoordeeling van de rechtmatigheid van het optreden der politie , zoo ook bij het verleeneu van den sterken arm ter bescherming van burgerlijke rechten. In al die gevallen is het van groot nut dat de Officier van Justitie aan het hoofd staat.
Dat nauwe verband tusschen recht en politie ; die behoefte van de politie aan voorlichting van het Parket zijn dan ook in den boezem der Commissie erkend en hebben er een der leden toe gebracht voor te stellen dat outrletj zoude worden voorgeschreven tusschen het hoofd der politie in het arrondissement en den Officier van Justitie. Hij meende dat daardoor een maatregel, welke thans reeds vaak vrijwillig plaats vindt, zoude worden gesanctioneerd en dat de vereischte harmonie tusschen preventie en repressie er voldoende door zoude worden gewaarborgd.
Gevraagd mag worden of het dan niet eenvoudiger en ondubbelzinniger zoude zijn , den Officier van Justitie , die nu toch in zake de repressie de chef is van de ambtenaren van politie , in hunne hoedanigheid van Hulpofficieren, ook de leiding te geven op het gebied der preventie.
Daardoor zoude de ondubbelzinnigheid van bevoegdheid — waaraan in ons politiewezen zoo groote behoefte bestaat — beter worden gebaat dan door den zwakken en onzekeren band, welke door overleg kan worden verkregen.
Bovendien kan worden gewezen öp twee voordeelen van meer praktischen aard.
Het eerste is dit, dat de Officier van Justitie, uit den aard van zijn werkkring, met de toestanden en de bevolking van het arrondissement op de hoogte en ook met de hoogere en lagere ambtenaren van nabij bekend is. Hij is daardoor in staat den politieambtenaren , die onder hem met het dagelijksch beheer in het arrondissement of een deel daarvan zullen belast zyn , voortdurend de noodige inlichting en leiding te geven. Vooral in de gevallen dat — overeenkomstig het voorstel der Commissie — een hoofdcommissaris of commissaris van politie met die functiën zal belast worden , zal zoodanige voorlichting en leiding veelal noodig zijn. Het ligt toch voor de hand dat een hoofdcommissaris of commissaris van politie, hoewel met de toestanden, bevolking en personeel in de gemeente bekend , in den regel minder op de hoogte zal zijn wat betreft het overige deel van



het arrondissement en liet aan die ambtenaren waarschijnlijk, in den aanvang althans , te veel inspanning zoude kosten , nevens hunne drukke gewone ambtsbezigheden, zonder de leiding van den Officier van Justitie, zich behoorlijk bekend te maken met een dienstkring hun tot dusver geheel vreemd.
Het tweede is dit, dat het te voorzien is dat de ambtenaren van politie in de ouderdeelen van het arrondissement — en volgens het rapport der Commissie zouden dat zijn, o. a. burgemeesters, commissarissen van politie en officieren der marechaussee — het aangenamer zouden vinden gesteld te worden onder de Officieren van'Justitie , aan wien zij als Hulpofficieren reeds ondergeschikt zijn, dan ouder ambtenaren die zij wellicht als meer gelijk in raug beschouwen. Zekere gevoeligheid, welke bij ambtenaren wel eens wordt aangetroffen , zoude daardoor kunnen worden voorkomen.
De ondergeteekende veroorlooft zich hierbij te herinneren aan hetgeen geschied is in de Juristenvereeniging van 1893.
In de vergadering op 29 Augustus van dat jaar gehouden is o. a. de vraag gesteld: „Moeien als hoofden der rijkspolitie worden aangewezen de hoofden van liel O. M. bij de hoven en rechtbanken ?
Die vraag nu , is bij acclamatie bevestigend beantwoord, met medewerking van éen groot aantal leden van de rechterlijke macht, waaronder vele ledeu van het O. M., van talrijke advocaten, professoren in de rechtswetenschappen en yolksvartegenwoordigers, onder welke laatsten ook de tegenwoordige Minister v.in Binnenlaudsehe Zaken.
Ik verwijs voorts naar de belangrijke discussie nopens de vraag gehouden. Mr. Tiggei.aak (Handelingen bladz. 13G en 137), was de eenige die de vraag bestreed , op grond van de vrees dat het O. M. den schijn van partijdigheid op zich zoude laden wanneer het mede met de leiding der preventieve politie werd belast. Hij werd echter krachtig bestreden o. a. door mrs. Levy , (bladz. 145 volg.) en de Pjnto , (bladz. 157 volg.) en vond geen termen stemming over de vraag uit te lokken. Ook bij andere sprekers (o. a. bij mr. van Geuns en prof. de Loütek) vond de bevestigende
beantwoording dei vraag steun.
De ondergeteekende meent dat aan het votum van 1893 ook thans nog volle waarde moet worden gehecht en dat het te gereeder kan worden gevolgd, wanneer overeenkomstig de perken door Uwe Excellentie aan het mandaat der Commissie gesteld in afwijking van een ander votum der Juristenvereenitnn'g de gemeentelijke politie zal worden gehandhaafd en het gezag'van den Officier van Justitie zich alleen over de zaken van Rijkspolitie zal uitstrekken.



Hij acht het van overwegend belang dat bij de Officieren van Justitie het zwaartepunt, de taktische eenheid van het politiebeleid in Nederland zal gelegd worden. De niet te groote uitgebreidheid der arrondissementen leent er zich toe. De arbeid zal over 23 arrondissementen worden verdeeld. Ieder» ambtskring zal behoorlijk zijn te overzien.
Hij wenscht alzoo de navolgende hiërarchie van het gezag : de Minister van Justitie voor het Rijk ; de Procureurs-Generaal voor de ressorten der Hoven; de Officieren van Justitie voor de arrondissementen en onder deze laatsten voor het dagelijksch beheer in de arrondissementen , de hoofdambtenaren van politie in het rapport aangewezen.
Bij zoodanige consequente opdracht van het gezag aan de justitie en het Openbaar Ministerie zoude het niet bepaald noodig zijn aan de ambtenaren van het Openbaar Ministerie een afzonderlijken politietitel te geven. De Procureurs-Generaal zouden echter het gezag uitoefenen bij het besluit van 1851 aan Directeuren verleend.
De hoofdambtenaren in de arrondissementen zouden den titel van Directeuren kunnen voeren.
Mochten de Officieren van Justitie buiten het verband der politie worden gelaten dan zoude aan de Procureurs-Generaal de titel hoofd-directeur van politie en aan de hoofd-ambtenaren in de arrondissementen die van Directeur van politie verleend kunnen worden.
H. J. Kist.



INHOUD.
Bladz.
Inleiding 3
Hoofdstuk I. Taak der gemeentelijke en der algemeene of rijkspolitie 
§ 1. Taak der gemeentelijke politie 6
§ 2. Taak der algemeene of rijkspolitie 16
Hoofdstuk II. Aanvulling van de Gemeentewet of van andere wettelijke bepalingen, wat betreft de omschrijving der taak van de algemeene en de gemeentelijke politie . . 22
Hoofdstuk III. De dienstbaarheid van het personeel der gemeentepolitie aan de algemeene politie 25
Hoofdstuk IV. Aanvulling van den algemeenen maatregel van inwendig bestuur, wat betreft de omschrijving der taak van de algemeene en de gemeentelijke politie, de dienstbaarheid en de uitvoering der taak 31
Hoofdstuk Y. Het gezag over de algemeene of rijkspolitie 35 § 1. Het gezag volgens de bestaande wetgeving .... 35 § 2. Mogelijke verbeteringen in hel gezag over de rijkspolitie 47
Hoofdstuk VI. Wijzigingen betrekkelijk het gezag en de bevoegdheid in de Gemeentewet en het Koninklijk besluit van 1851 



Bladz.
Hoofstuk VII. Verbetering van bet overige politiepersoneel 72
§ 1. Be rijhsveldwacht 72
§ 2. Verbeteringen van het lagere personeel der gemeentepolitie 77
§ 3. Rangorde der ambtenaren en beambten der verschillende soorten van politie 82
Hoofdstuk VIII. De rijksveldwachters-rechercheur ... 85
Hoofdstuk IX. Centrale dienst voor de publieke veiligheid 86
Hoofdstuk X. Verbetering van het toezicht op vreemdelingen 88
Afzonderlijke Nota van het lid mr. H. J. Kist 92