454 D29 ZWOLLE ALS1INDUSTRIESTAD IN 1914 Uitgegeven ter gelegenheid van de Algemeene Vergadering van de Maatschappij van Nijverheid te Zwolle, op 25, 26 en 27 Juni §ÊÉ0l£e :-> *BiBbrvbn j. j. tul' 1 1914 ZWOLLE ALS INDUSTRIESTAD IN I914 Uitgegeven ter gelegenheid van de Algemeene Vergadering van de Maatschappij van Nijverheid te Zwolle, op 25, 26 en 27 Juni 1914 :: De Commissie van redactie: J. WARNER, Voorzitter. Mr. J. A. W1LLINGE GRATAMA, Secretaris. J. M. ABERSON. A. A. OOSTING. F. G. VAN PESCH. J. WISSINK.' Het Bestuur van het Departement Zwolle: F. DE HERDER, Voorzitter. Mr. J. A. WILLINGE GRATAMA, Secretaris. F. SCHOEMAKER, Penningmeester. J. S. PIQUET, 2e Secretaris. J. VELDKAMP. A. A. OOSTING. M. MEIJERINK. L. M. A. BEEKMAN. J. WISSINK. DE MAATSCHAPPIJ VAN NIJVERHEID TE ZWOLLE. Zwolle is niet uitsluitend Industriestad. Als hoofdstad der provincie Overijssel is zij de zetel van liet gewestelijk bestuur, terwijl de onderscheiden takken van Rijksbeheer door hoofdambtenaren zijn vertegenwoordigd. Bovendien oefenen de prachtige ligging van de stad en de fraaie natuur in de onmiddellijke omgeving groote bekoring en aantrekkingskracht uit. Wij hebben er enkele staaltjes van gegeven. De Sassenpoort vindt men op het titelblad, de Groote Kerk met het rijk geornamenteerd voorportaal en de hoofdwacht in den pittoresken bouwtrant der Hollandsche renaissance, staat hierachter. Dan is de mooie toegang tot Zwolle van de zijde van het Zwarte Water gegeven, alsmede een kijkje op de stad bij de Kamperpoortenbrug, de brug over de verbinding van het Zwarte Water met de Willemsvaart. Maar niet ter wille van Provinciaal- of Rijksbestuur, niet om de fraaie ligging of omgeving heeft de Maatschappij van Nijverheid besloten hier in algemeene vergadering samen te komen, 't Zijn andere overwegingen die den doorslag gaven. De belangstelling voor alles wat Nijverheid, wat Handel, Scheepvaart en Marktwezen betreft, is m de laatste jaren te Zwolle toenemend. De handel wordt door de verbeterde en versnelde middelen van verkeer in de gelegenheid gesteld zich breeder dan vroeger te ontwikkelen. Ons marktwezen trekt voordeel van de betere verbinding met gedeelten der provinciën Overijssel en Gelderland, die vroeger geïsoleerd waren. De scheepvaart vindt in de diepere vaarwegen, de goed toegankelijke en wel onderhouden kaden en steigers, de verruimde bruggen, de onontbeerlijke middelen voor haar bestaan. Voor de Nijverheid, ten nauwste met handel, scheepvaart en marktwezen verbonden, is de wegneming van de' verschillende belemmeringen en het aanbrengen der verbeteringen een factor van groote beteekenis. Daardoor wordt het haar mogelijk gemaakt den strijd om het bestaan, dien zij heeft te voeren met de grootere plaatsen —- sinds jaren van overheidswege bevoordeeld door spoor- en waterwegen — vol, te houden; daardoor kan de activiteit en het initiatief der ondernemers veel beter tot haar recht komen dan vroeger het geval was. Het Departement Zwolle van Nijverheid bestaat eerst een io-tal jaren, terwijl de Maatschappij zelf van 1777 dagteekent. Vreemd! zal men zeggen. Niet zoo vreemd als het wel op 't eerste gezicht schijnt. De Nijverheid telde vroeger in ons land twee vereenigingen, gemeenlijk onderscheiden in de „Groote" en in de „Kleine" Nijverheid. Onder de „Kleine" Nijverheid werd verstaan de Vereeniging tot bevordering van Fabrieks- en Handwerknijverheid, en Zwolle is jaren lang van deze vereeniging lid geweest en heeft ook eenige malen de algemeene vergadering binnen haar grachten zien samenkomen. Beide vereenigingen vertegenwoordigden en behartigden dezelfde belangen en herhaaldelijk werd dan ook op de algemeene vergaderingen de wensch tot fusie uitgesproken. Een paar pogingen mislukten, maar de drang bleef bestaan en in het jaar 1902 werd het denkbeeld verwezenlijkt. In de Maatschappij van Nijverheid komen thans alle belangen samen. Zwolle sloot zich niet dadelijk bij de hernieuwde vereeniging aan. Er moet een aanleiding zijn; er moet een stoot worden gegeven. Die aanleiding, die stoot kwam van het naburige Kampen. Het daar gevestigde Departement organiseerde in het najaar van 1903 een wedstrijd voor werklieden met daaraan verbonden vaktentoonstelling. Eenigë Zwolsche industrieelen, de h.h. L. M. H. Schoemaker, G. B. van der Linde en J. Wissink, werden in de jury benoemd. De indruk, dien de tentoonstelling en de wedstrijd op de Zwolsche juryleden maakten, was van dien aard, dat onmiddellijk bij de officieele ontvangst stemmen werden vernomen die van instemming met de onderneming getuigden, en de wensch werd geuit, dat ook te Zwolle een departement zou worden opgericht. De heer G. S. de Clerccl, algemeen secretaris-penningmeester der Maatschappij, verklaarde zich bereid nn ppn «mmlmmct u„,„ stellenden te Zwolle van voorlichting te dienen. De genoemde oud-juryleden riepen belangstellenden op en in een vergadering, den 5 November 1903 gehouden, waar een 40-tal personen bijeen kwamen, besprak de heer de Clercq de historie, de werkzaamheid en de inrichting, der Maatschappij. Het ijzer, pas uit 't vuur, werd onmiddellijk gesmeed, een Departement Zwolle werd opgericht en 42 der aanwezigen traden als lid toe. In 't reglement werd bepaald dat men zou trachten het doel der Maatschappij — vermeerdering der volkswelvaart door bevordering der Nijverheid in al haar onderdeden, zoowel hier te lande als in de koloniën en overzeesche bezittingen — te bevorderen door: i°. het onderling bespreken der belangen van de Maatschappij en van het Departement; 2°. het houden van tentoonstellingen, gepaard aan het uitschrijven van wedstrijden; 30. het houden van voordrachten; 40. het tentoonstellen van voorwerpen van Nijverheid enz; 5°. het-bevorderen van onderwijs in zoover dit het gebied betreft, waarop zich de Maatschappij beweegt; 6°. het toekennen van onderscheidingen. Er zou nog een 70. punt bij te noemen zijn geweesf, n.1. het houden van excursies. Het jeugdige Departement besloot onmiddellijk de vleugelen uit te slaan. Reeds in 1905 werd een provinciale wedstrijd voor handwerkslieden uitgeschreven met een daaraan verbonden tentoonstelling. De wedstrijd vond veel deelneming, terwijl voor de tentoonstelling uit onderscheidene deelen der provincie meer dan 300 inzendingen inkwamen. Er was ook een fotografie-wedstrijd aan verbonden. Een algeheel succes werd op deze eerste en ernstige poging van het Departement, om de belangen van den werkman en den ondernemer te bevorderen, verkregen en 't ledental van 100 werd spoedig overschreden. Met deze expositie werd naar buiten gewerkt, maar aan onderlinge opbouwing had het reeds dadelijk niet ontbroken. Over menig onderwerp, de onderscheidene vakken rakende of wel van meer algemeene strekking, in verband met aanhangige maatregelen, werden voordrachten gehouden. Over „Electriciteit en de eventueele oprichting van een Electrische Centrale", sprak de heer A. ten Bosch N.Jz., electro-technisch ingenieur te Rotterdam. Later behandelde de heer J. S. Noordhof, directeur der Zwolsche gasfabriek en waterleiding, de „Electrische Centrale te Zwolle", terwijl, toen de gecombineerde Centrale voor Zwolle, Deventer en Zutfen zoo goed als gereed was, de directeur, de heer L. M. A. Beekman, eenige practische wenken over de tarieven enz. ga£ De heer W. Cool, ingenieur te Rotterdam, schetste de „Stedententoonstelling te Dresden". Prof, I, Franco deed verslag van de technische zending van eenige leden van Nijverheid naar de „tentoonstelling van St. Louis" en over „Een nieuw Spoorwegsysteem". Door den heer J. S. Noordhof, voornoemd, werd een voordracht gehouden over „het Watergas en de Watergastoestellen". De heer L. Krook, directeur van gemeentewerken alhier, sprak over „Scheepshefwerken". Verder behandelde dr. A. van Raalte te Dordrecht, in verband met 't aanhangige voorstel in den raad over de keuring, de „Vervalsching van Levensmiddelen". S. J. Fortoijn, voorzitter van den Ned. Sigarenwinkeliersbond, „Het debietrecht op tabak". Mr. W. Eunk Schuurman „Hervorming der Brandverzekering". J. H. A. L. von Freytag Drabbe over „Ziekteverzekering". A. W. Groote (Amsterdam) over „Stenografie". J. H. Kremer, directeur der Hengelosche Tapijtfabriek, over „de Textiele versiering van de Woning", en de heer A. A. Oosting, ingenieur der telegrafie te Zwolle, over „Telefonie" e. a. m. Ook eenige onderwerpen van politiek-economischen aard, in verband met aanhangige wetsontwerpen, voor handel en nijverheid van het allergrootst belang, kwamen aan de orde, maar hier zorgde het Bestuur, dat naast het vóór het tegen werd vernomen. De heer A. Plate van Rotterdam deed het verkeerde in de tariefwet van 't ontwerp-KoLKMAN uitkomen, en de heer Jhr. Mr. L. von Fisenne verdedigde 't ontwerp. Dan werden er voordrachten georganiseerd voor werklieden en patroons ter voorlichting op electro-technisch gebied, gevolgd door een cursus voor dat doel. Dit wat betreft de samenkomsten ter onderlinge opbouw of wel ter voorlichting. Wij spraken ook over excursies. Vooreerst zij hier vermeld de tocht naar 't nijvere Twenthe en het bezichtigen der fabriek van de firma H. P. Gelderman & Zn. te Oldenzaal en van de h.h. Gebroeders Stork & Co. te Hengelo. Daarop volgde een tocht naar Wapenvelde, ter bezichtiging van de Zwolsche waterleiding, en van de papierfabriek Berghuizen. De eerste excursie tot bezichtiging van 't grootbedrijf in het buitenland ging van ons Departement uit. Bezocht werden de Rheinische Metallwaren Erhardtwerke te Düsseldorf, de groote locomotieven fabriek „Hohenzollern" en de Gute Hoffnungshütte, hoogovenbedrijf en constructiewerkplaatsen te Oberhausen. De beschrijving van den tocht in het Tijdschrift en de besprekingen op de eerstvolgende algemeene vergadering der Maatschappij, hebben tot navolging geleid. Dan in 't binnenland excursies naar Utrecht: loodwitfabriek, technische school en de fabriek van zilverwerken van Begeer; naar Amsterdam: diamantslijperij van den heer Asscher, lettergieterij N, Tetterode; naar Gouda: stearine kaarsenfabriek en de plateelbakkerij. Onderscheiden vraagpunten werden nog behandeld: de staatsexploitatie van de Nederlandsche spoorwegen, het arbeidscontract, rechtbanken voor koophandel, enz. Het afgeloopen jaar is het belangrijkste geweest voor het Departement. Toen is besloten medewerking te verleenen aan het denkbeeld, uitgegaan van het hoofdbestuur der Maatschappij, om overal in den lande het eeuwfeest van Nederlands herwonnen onafhankelijkheid te vieren. Iedere plaats zou het doen op hare wijze en zoo werd hier besloten een tentoonstelling van Nijverheid voor geheel Overijssel tot stand te brengen. De voorzitter van het Departement, de heer J. Warner, en het bestuur ontwierpen een plan; zij wisten er de belangstelling voor te winnen van Overijssel's dagelijksch bestuur, met den Commissaris der Koningin aan 't hoofd, van Zwolle's gemeentebestuur, van kamers van koophandel en fabrieken. Een voldoende financieel bedrag kwam bijeen. B. en W. van Zwolle en de Raad deden van hun krachtige medewerking blijken, reeksen van particulieren werkten mede en er werd zoodoende een geheel verkregen, dat de voldoening van de Zwolschen en de bewondering van allen die van buiten tot ons kwamen, opwekte. H. M. de Koningin en de Prins behoorden onder degenen, die reeds de eerste dagen alles in oogenschouw namen. Dat aan den voorzitter het ridderkruis der Oranje Nassau-orde werd toegekend, mag als een welverdiende onderscheiding voor hem en het bestuur worden beschouwd. En thans, een jaar na de groote onderneming, die ook financieel geen geringe zorg eischte, maar in dit opzicht mede met redelijk gunstige uitkomsten werd bekroond, staat het Departement opnieuw voor een onderneming van aanbelang: de ontvangst van het hoofdbestuur en de leden van de Maatschappij. Bestuur en leden verheugen zich, dat aan hun uitnoodiging gehoor is gegeven. Zij zullen doen wat in hun vermogen is, in de hoop dat de bezoekers een goeden indruk zullen erlangen en een aangename herinnering zullen behouden aan dit bezoek. Die herinnering zal, naar wij vertrouwen, meer dan een vluchtige zijn. Wij hopen dat tusschen Zwolle en de bezoekers banden zullen worden aangeknoopt, die tot duurzame betrekkingen leiden. Aanzien doet gedenken. Daarom werd besloten bij de hoofden der verschillende nijverheids-ondernemingen hier aan te kloppen en hen uit te noodigen hun medewerking te verleenen voor een album, waarin het meest belangwekkende is gegeven van hetgeen in Zwolle tot stand is gekomen. De groote werkplaatsen der Staatsspoor met hun iooo werklieden vindt men er niet in weergegeven, maar het kwam hier aan om te doen zien wat het particulier initiatief in onze stad vermag. De sierlijkheid van onze schoone grachten, onze rijke boomentooi, onze bloeiende plantsoenen, behoefden niet in beeld te worden gebracht, die zijn genoegzaam bekend. Toch vindt men op de afbeeldingen hier en daar allicht iets, dat er op wijst, want Zwolle heeft geen afgezonderd industrieel kwartier. De inrichtingen zijn hier en daar langs wallen, grachten en kaden te vinden. Op dit punt hopen wij echter op verbetering, een verbetering die zich als dringend aanmeldt. De eerste stappen tot het verkrijgen van flinke industrieterreinen zijn gedaan. De electrische centrale voor Zwolle, Deventer en Zutfen is aan het Almelosche Kanaal, aan het eindpunt van het groote, gemakkelijk in te richten, industrieel terrein, geplaatst en zal spoedig, naar men mag hopen, aanleiding tot Verdere bebouwing geven. Een kaartje in het album stelt een en ander aanschouwelijk voor. Ook -hebben wij aan 't slot van ons inleidend woord een duidelijke schets gegeven van de voortreffelijke ligging van Zwolle voor handel en nijverheid. Een 10-tal ijzeren banen van en naar Zwolle maken het tot een eenig spoor- en trammiddelpunt in ons vaderland. Te water is Zwolle eveneens uitstekend gelegen. Gaat het groote plan door tot verbetering der verbinding met Twenthe, zoodat men van daar niet alleen zal erlangen ter eene zijde een goede waterverbinding met Duitschland, maar aan den anderen kant een gemakkelijke, goedkoope, rechtstreeksche verbinding over Zwolle en Kampen via de Zuiderzee naar Amsterdam-Zaandam en bovendien bij de Oranjesluizen naar Rotterdam, dan zal de positie van Zwolle nog verbeteren. Ten besluite: over hetgeen hier volgt hebben wij weinig te zeggen. Dit spreekt voor zich zeü. De industrieelen en mannen van zaken hebben doen zien wat zij kunnen, terwijl waar 't noodig is, een kort woord ter toelichting wordt gegeven. Uit het vele wat aanwezig is, werd een gelukkige keuze oedaan. Dat Zwolle voor den dag durft komen en op onderscheiden gebied kan concurreeren met het beste wat men elders vindt, komt, naar onze bescheiden meening, ten duidelijkste uit. Zwolle als middelpunt van spoor- en stoomtramwegen, rivieren en kanalen. Blad/. Firma M. Mesdag, Technisch, electro-technisch en sanitair bureau 54 Industrie- en huishoudschool voor meisjes . 56 Firma J. M. W. Waanders, Boek- en papierhandel, boekdrukkerij, boekbinderij, magazijn van religieuse artikelen $9 Wed. B. Tibodt & Zoon, Fabrikanten van gashaarden enz 6o N.V. v/h. H. J. Baarslag, Handel in koloniale waren en comestibles 62 N. V. Houthandel v/h. Eindhoven & Zoon 65 Reinders & Co., Oliefabrieken 73 De Zwolsche Bierbrouwerij van de firma H. T. J. Schaepman & Co 77 Zwolsche Vereeniging tot bevordering van het vreemdelingenverkeer en de verfraaiing van de stad en omstreken 82 A. J. ten Doesschate Jzn., Stoom-verffabriek, eerste Zwolsche stoom-specerijmalerij en stamperij 83 Bladz. t. J. Schoemaker & Zonen; Stoommeubelfabriek, behangers 86 N.V. „De Baanbreker", Lutten aan de Dedems- vaart ?I De Zwolsche stoom-zeep- en chemicaliënfabriek van Dr. R. U. Reinders. ... 94 De „IJsselcentrale" ^7 Dedemsvaartsche Stoomtramwegmaatschappij 102 Boek-, courant- en steendrukkerij, boekbinderij van De Erven j. J. Tijl, uitgevers. É; . 104 Prov. Overijsselsche en Zwolsche Courant . 114 J. Zijlstra Hzn., Koloniale Waren. . . .121 Kledingmagazijnen Gebr. Bervoets . . .122 J. van Assen Hzn., Import van granen . .129 De Vogel van Calcar & Co., Vloerzeilfabrikanten T30 Erven J. van Aller, Scheepsbouw, Hasselt bij Zwolle j,, i>i/li,ct,;at^..„:„ -7 n_ r\ "M 1UUU3UU.U.UC1H LC £,wune ^Kaart 1. SCHAEPMAN & RUSSELL - ZWOLLE Houthandel, Stoomhoutzagerij, Schaverij De houthandel van de firma Schaepman & Russell werd opgericht in het jaar 1857. Zij begon hare houtzagerij met twee windmolens, „de Zwaan", staande aan de stadsgracht, en „de Duif", op eenigen afstand daarvan in den polder Holtenbroek gelegen, welke windmolens met terreinen werden overgenomen van de sedert omstreeks 1830 bestaande firma Schaepman & van Sonsbeeck. In 1874 werd de zaak uitgebreid door aankoop van het terrein met stoomzagerij „de Maayer" en windhoutzaagmolen „de Zaayer" van de firma Fortuin & Co., onmiddellijk aan het Zwartewater gelegen. Langzamerhand verH 1 v-?*~""'~ eene windmolen na de andere, totdat na uitbreiding der stoomzagerij in 1903 met twee lintzaagmachines voor balken en platen en eene schaafmachine, de laatste windmolen in 1905 voor afbraak werd verkocht. De firma handelt hoofdzakelijk in vuren en grenen hout van de Oostzee- en Wittezee-havens, sxenen hout van Noord- Kijkje in de fabriek. Amerika en eikenhout uit Rusland en zaagt in hare fabriek alle voorkomende bestek-afmetingen in deze houtsoorten. NAAML. VENNOOTSCHAP G. J. KROL & Co's KUNSTMESTHANDEL, ZWOLLE Naamlooze Vennootschap G. J. Krol & Co's Kunstmesthandel, Zwolle De Naamlooze Vennootschap G. J. Krol & Co's Kunstmesthandel is in 1904 opgericht, tot voortzetting van de zaken tot dat jaar onder de fitma G. J. Krol & Co. door de heeren J. M. Aberson en H. Löhnis als firmanten gedreven. De firma G. J. Krol & Co. werd in 1856 gesticht en had als eenigen firmant den heer Gerrit Jan Krol. Het bedrijf was toenmaals een beenzwartfabriek, »het bottenfabriek«, zooals de Zwollenaars het noemden. Beenzwart, in retorten verkoolde beenderen, dient hoofdzakelijk tot het ontkleuren van suikersappen, bij het raffineeren van suiker. Na het overlijden van den heer Krol werd de zaak overgenomen en voortgezet door den heer Dr. J. Roeters van Lennep, onder wiens beheer groote wijzigingen gebracht werden in de wijze van fabriceeren van beenzwart, waardoor, ter verkrijging van een betere qualiteit van het hoofdproduct, als bijproduct uit de beenderen beendermeel verkregen werd, en door gewijzigde inrichting der retorten, tevens ook zwavelzure ammoniak. Buitendien is afgewerkt beenzwart, dat voor ontkleuring van suikersappen niet werkzaam genoeg meer is, een zeer geschikte grondstof voor de fabricage van superphosphaat. Om een debiet voor deze bijproducten te vinden, zag de heer Van Lennep al spoedig in, dat het op zijn weg zou liggen, om ook te trachten in het binnenland het gebruik van kunstmeststoffen aan Kijkje op een der kunstmestmolens. te moedigen en een handel daarin te beginnen. Omstreeks 1877 ging hij daartoe over en de firma G. J. Krol & Co. was daarmee onder de allereersten die den algemeenen handel in kunstmeststoffen in Nederland ter hand hebben genomen. In 1876 werd het Rijksproefstation te Wageningen opgericht en het stelsel van openbare controle ingevoerd. De Zwolsche firma was de eerste, die aan haar koopers het recht op gratis onderzoek van het geleverde onder openbare controle toekende. In 1881 trok de heer Van Lennep zich uit de firma terug en werd zij overgenomen door de heeren B Aberson en Löhnis, die ook op heden nog als I directeuren aan het hoofd der vennootschap staan. Ook onder de nieuwe leiding werd de beenzwartI fabricage in het eerst nog aangehouden, maar het I kunstmestbedrijf breidde zich langzamerhand uit en werd zoodanig'hoofdzaak, dat omtrent 1888 besloten kon worden <£ Een kunstmestniengmachine. daarop alleen te drijven en de fabricage van beenzwart geheel op te geven. Sinds dien heeft het verbruik van kunstmeststoffen zich in Nederland op verbazingwekkende wijze ontwikkeld, in welke ontwikkeling de fir ma G. J. Krol & Co. natuurlijk een ruim aandeel gehad heeft. ue tegenwoordige vennootschap met hare filialen, agentschappen, en met haar verbonden firma's op vele plaatsen in Nederland, behoort ook thans nog tot de voornaamste bedrijven die er op dit gebied in ons land bestaan. De meest belangrijke kunstmeststoffen, als kalizouten, cliili- salpeter, slakkenmeel, worden niet hier te lande gevonden of vervaardigd; het bedrijf daarin is dus een handels- en importzaak. Superphosphaat daarentegen wordt ook in meerdere fabrieken in Nederland gemaakt, maar op deze fabricage heeft de vennootschap zich niet toegelegd; zij heeft zich ook in dit artikel tot den handel beperkt. Het fabrieksbedrijf dat door de vennootschap wordt uitgeoefend bepaalt zich tot de fabricage op kleine schaal van zwavelzure ammoniak, en verder tot het malen, toebereiden en vermengen van de verschillende grondstoffen die tezamen moeten werken om de bemesting met kunstmest tot een volledige te maken. De ammoniakstokerij. Houtbereidingsinrichting van de Firma G. J. Krol & Co., Zwolle In ons klimaat gaat alle hout, dat onbeschermd aan de buitenlucht is blootgesteld, tot verrotting over. Het gebruikelijke verven kan niet toegepast worden op hout, dat geheel of gedeeltelijk in den grond verwerkt wordt. Zulk hout beschermt men, tenzij het geheel onder water blijft, door het inpersen van vloeistoffen die rotting tegengaan. Verschillende zoutoplossingen kunnen daarvoor dienst doen, maar Inladen van het te bereiden hout in den bereidingsketel. de meest afdoende bescherming geeft imprejmtie met zoogenaamde creosootolie (zware teerolie). Het hout wordt in den bereidingsketel gereden en uitgestoomd, onder luchtverdunning worden de sappen zooveel mogelijk onttrokken en eindelijk onder hoogen druk de verwarmde teerolie ingeperst. De houtbereidingsinrichting van de firma G. J. Krol & Co. waar, naast bereiding met teerolie (creosoteeren), ook bereiding met chloorzink (burnetteeren) en bereiding met sublimaat (kyaniseeren), wordt toegepast, werd opgericht als bijbedrijf van de kunstmestzaak, in 1886 en is in 1898 uitgebreid en naar de tegenwoordige plaats overgebracht. Machinekamer met lucht- en'perspompen. Zoutziederij aan de Thorbeckegracht. N.V. ZOUTZIEDERIJ „IN SALE SALUS" ZWOLLE Den 10 Februari 1876 droegen de Erven Pieter Diderik Krol de Zoutziederij over aan den heer G. W. Dwars, van Zwolle. In de overdracht wordt er melding van gemaakt, dat: „dat vastgoed den heer Pieter Diderik Krol, voornoemd, is aangekomen bij acte gepasseerd voor Notaris W. A. F. H. de Bas, Zutphen, gebruiken was ingericht, geheel omgebouwd en de nieuwste uitvind den 13 Maart 1869, en is overgeschreven ten Hypotheekkantore te Zwolle den 7 April daaraanvolgende in deel 341, nommer 16; — verklarende partijen overigens geene titels van aankomst noch overschrijving ten Hypo-, theekkantore te kennen of te kunnen opgeven." Den 10 October 1893 werd de Zoutziederij overgedragen ten name van den heer W. H. J. de Fraiture, van Breda. Onder zijn bestuur en beheer werd deze Zoutziederij, die nog naar oude ,'indingen in toepassing en practijk dat een goeden naam bezit, vindt geregeld afzet in de provinciën gebracht, waardoor een volkomen zuiver product wordt verkregen. Den 15 November 1913 werd de Zoutziederij omgezet in eene naamlooze vennootschap, onder den naam: A7. V. Zoutziederij „In Sale Salus". Gefabriceerd wordt voornamelijk fijn keukenzout, terwijl eveneens grof-, middel- en Keulsch-, boter- of bloemzout in den handel gebracht wordt. Aan de Zoutziederij is tevens verbonden de handel in ruw zeezout. Het zout, Overijssel, Gelderland en Drenthe. Firma H. G. Treep & Zoon - Aannemers en fabriek voor Houtbewerking RUITERSTRAAT - ZWOLLE In l884 op kleine schaal opgericht door den heer H. G. Treep in een perceel aan de Bitterstraat, werd de zaak in 1890 overgebracht naar de Ruiterstraat, waar de eigenaar zich door aankoop van aangrenzend terrein de gelegenheid tot uitbreiding verzekerde. Die gelegenheid werd gaandeweg benut. In l899 werd de heer H. G. Chr. Treep in de zaak opgenomen en deze voortgezet onder de firma H G Treep & Zoon. De zaken namen voortdurend in omvang toe, zoodat in ,907, » hoofdzaak ten behoeve van het eigen bedrijf, aanschaffing van machinerieën voor houtbewerking nood.g bleek. De gasmotor van 20 P.K., toen in werking gesteld, moest in ,913 wegens vermeerdering van t aantal werktuigen, worden vervangen door een motor van 35 P.K., werkende op gas, u,t houtafval bereid. Bouwwerken van verschillenden aard werden door de firma uitgevoerd: o a de bierbrouwer, van H T J. Schaepman & Co., een pakhuis van de firma O. de Leeuw, be.de aan de Vtschmarkt alhier- winkelhuizen van de firma Schoemaker aan de Oude Vischmarkt, firma Boxen, ^estraat firma Kamerling, Diezerstraat, UnDEBOOM, Luttekestraat; school Schoutensteeg v la van den C j H H.eck Emmawijk, villa van den heer G. C. Frowe.n te Nunspeet, buuenhms van den heer Afdeeling houtbewerking. Baron Bentinck te Ommen, verbouwing van het kasteel „Morren" te Oldebroek, van Jhr. Hooft. Groot landhuis met bijgebouwen te Raalte met eikenhouten kamérbetimmeringen van den heer E. R. van Welderen Baron Rengers. In 1913 groot winkelhuis van de firma Vroom & Dreesmann, met winkelbetimmeringen etc, in de Diezerstraat. Verbouwing landhuis „de Hezenberg" met het maken van bijgebouwen, voor den heer C. H. Daendels te Hattem. Constructie-werkplaats. PARKER & Co. - Fabriek van Smeermiddelen - ZWOLLE OLIE- EN VETHANDEL De Olieraffinaderij met Vetsmelterij en fabricatie van Machine-oliën, Consistentvet en Wagensmeer, onder bovengenoemde firma, werd in 1864 te Zwolle gevestigd. Aanvankelijk was haar bedrijf uitsluitend gericht op het verwerken van plantaardige oliën, die destijds alleen voor het smeren van werktuigen en machinedeelen in aanmerking kwamen, terwijl inlandsche, Russische en Australische talksoorten gezuiverd en versmolten werden tot smering van de stoomcylinders. Met de ontwikkeling der petroleum-industrie kwamen de diverse minerale smeeroliën in gebruik, die als bijproducten van de raffinaderij der ruwe olie een belangrijk handelsartikel zijn geworden en door de veel lagere prijzen de plantaardige oliën voor een groot doel verdrongen, al wordt aan deze voor sommige doeleinden nog de voorkeur geschonken. Zoowel voor het direct gebruik der minerale oliën als voor de bereiding van de nieuwere samengestelde smeermiddelen waren studie en onderzoek vereischt van de uiteenloopende eigenschappen, afhankelijk van de onderscheiden oorden van herkomst; en langzamerhand ontwikkelde zich een belangrijke omzet van talrijke soorten minerale oliën met onderling zeer groote verschillen in prijs, in kleur, in viscositeit enz., maar alle dienstig voor vermindering of opheffing van wrijving. Tot'het vervaardigen van allerlei producten voor speciale doeleinden op dit gebied wordt van de minerale oliën ruimschoots gebruik gemaakt en zijn zij belangrijke grondstoffen bij de bereiding van: Compound Machine- en Cylinderoliën, Motoroliën voor gas- en zuiggasmotoren, Centrifuge- en Separatoroliën, Marine-oliën voor sleep- en zeebooten, alsook in vasteren toestand van: Vaseline, Consistentvet, Wagensmeer, enz. Amerikaansche, Russische en Boheemsche Oliën worden voorts gebruikt als: Machine-olie, Cylinderolie, Wagonolie, Spindelolie, Vloerolie of speciaal verwerkt tot Turbine-olie, Compressorolie, Dynamo-olie, Ijsmachine-olie, Automobielolie, waterblanke Vaseline-oliën, enz. Van de meest gevraagde soorten is in den regel voldoende voorraad voor directe levering aanwezig, terwijl door hare relatiën- met buitenlandsche producenten alle gewenschte smeermiddelen door de firma geleverd kunnen worden. De meest verschillende industrieën kunnen in Zwolle dus onmiddellijk bediend worden om alle wrijving tusschen de machinedeelen te overwinnen en daardoor het kolen vei bruik en de slijtage tot een minimum te beperken. - Door eigen kuiperij is de zorg voor goed geconditioneerd fust verzekerd. In vaten van verlangde grootte wordt alles afgezonden, zooals nevensgaande afbeelding te zien geeft. LA R1VIÈRE & VOORHOEVE - ZWOLLE Boek-, Steen- en Lichtdrukkerij Kijkje in de Snelpersdrukkerij LA RIVIÈRE & VOORHOEVE - ZWOLLE Boek-, Steen- en Lichtdrukkerij Kijkje in de Machinezetterij LA RIVIÈRE & VOORHOEVE - ZWOLLE Boek-, Steen- en Lichtdrukkerij Onze Amerikaansche Snellooper Achteraan onze groote Illustratie-Snelpers Kijkje in de Degelpersdrukkerij Kijkjes in de Binderij LA RIVIÈRE & VOORHOEVE - ZWOLLE Boek-, Steen- en Lichtdrukkerij Lithografisch Atelier Kijkje in de Steendrukkerij Boek-, Steen- en Lichtdrukkerij Photografisch Atelier Kijkje in een der Magazijnen . , J 1" gelegen aan den IJssel in de De Stoomwaalsteenfabnek ,,Uloeneei_, °emeente Zwol,erUerSpei, werd ^^^^ ^^;lf^Tz,M, Door adoop van — .ces, de fabrieb „««ter» ,e Deventer e„ B. ]. PoefE Directeur af en exploiteert nn aan het Kater»eer in to.2 «orden opgerütmd, de heer voor eigen rekening bovenvermelde fabriek. door ee„ locomobiel van 25 i*.tv., k ■ ■ - - ^ t 100000 en 7S,ooo steenen. — .ebrnib. drie ,g. -^^^ ^ oirfe en moet Daar de fabrieb sinds °^-^'g ^ e„ zoUersc„nite„ «orden geberigd. die van elders worden aangevoerd, «aartoe een e„ r . ies en de pka[sen De afzet van het prodnct heeft hoofdzakelijk plaats naar de noorde,„be „rovmues aan den Zuiderzeestraatweg gelegen. Front der fabrieken. HEERKENS, SCHAEPMAN & Co., ZWOLLE Op i Juni 1805 teekenden de eerste vennooten hunne acte van maatschap, welke acte op 7 Juni d.a.v. door een Fransche vertaling werd bevestigd en voor echt erkend. Het doel der acte was de oprichting der azijnmakerij De Ster, die onafgebroken tot op den huidigen dag en op dezelfde plaats haar azijn steeds met goed gevolg aflevert. In 1812 voegde de firma bij de azijnmakerij een wasbleek met waskaarsenfabriek, welke beide zaken vereenigd zijn gebleven. De werkende leden der ven- Bewaarkuipeu van azijn. nootschap zijn elkander voortdurend in dezelfde geslachten opgevolgd, zoodat de firma zich thans mag verheugen in een werkzame vierde generatie, terwijl aan een vijfden tak reeds in de wieg de geheimen van het vak worden ingefluisterd. De terreinen der fabrieken beslaan een oppervlakte van bijna een Hectare. In de azijnmakerij bevinden zich een 46-tal kuipen met een gezamenlijken inhoud van ruim 9550 Hectoliter. Van enkele dezer kuipen is hier een reproductie gegeven, waardoor men duidelijk hun aanzienlijke grootte kan zien. Het streven der firma is tot op den huidigen dag geweest: goeden, zuiveren azijn te vervaardigen, uitsluitend uit prima Samos rozijnen gestookt ; de daardoor verkregen rozijnwijnazijn blijft steeds aan de spits staan van de azijnfabricage. Het wasbleekersbedrijf kan alleen in den zomer Gedeeltelijk overzicht der wasbleek. plaats vinden, doordat geel bijenwas op een uitgestrekt terrein aan het directe zonlicht wordt blootgesteld om tot wit was over te gaan. Uit bijgaande foto ziet men duidelijk over welke terreinen men beschikken moet voor dergelijk bedrijf. Het product komt als witte was in den handel of wordt in de fabriek tot waskaarsen verwerkt, welke bijna uitsluitend voor kerkelijke doeleinden dienen. Het gele"" bijenwas is hoofdzakelijk van Aziatischen en Afrikaanschen oorsprong en slechts voor een klein deel uit Nederland afkomstig. De door dit procédé ver- kregen waskaarsen verwarre men niet met de tegenwoordig zooveel gebruikte stcarinckaarsen, welke met de waskaars in geen enkel verband staan. Voor beide bedrijven worden stoom- en gasmotoren gebruikt, die veel zwaren en moeilijken arbeid hebben overgenomen; voor het personeel groote verlichting, voor de firma aanzienlijke tijdsbesparing. Door jarenlange- ondervinding is gebleken, dat Zwolle als industriestad groote voordeden biedt, daar de voornaamste plaatsen van hieruit gemakkelijk en goedkoop zoowel per spoor als te water te bereiken zijn. N. V. KONINKLIJKE NEDERL. STOOMKOFFIEBRANDERIJ v/h. H. E. VAN IJSENDIJK Jr., Rotterdam Nevensstaande afbeelding geeft een kijkje op het filiaal van de Koninklijke Nederlandsche Stoomkoffiebranderij v/h. H. E. van IJsendijk Jr., aan de Thorbeckegracht te Zwolle. Deze fabriek werd in x89S opgericht als filiaal van het hoofdkantoor te Rotterdam, welks oprichting dateert van 1855. Oorspronkelijk als groothandel in koloniale waren en victualiën onder de firma H. E. van IJsendijk opgericht, werd het bedrijf in 1884 gewijzigd, en werd het een machinale koffiebranderij. Door de buitengewone snelle ontwikkeling van dezen tak van industrie, nam de Vennootschap in Nederland spoedig de eerste plaats in; zij verheugt zich thans nog in het bezit van deze positie. Behalve dit filiaal bezit de Vennootschap nog branderijen in Antwerpen, Freiburg en Marseille. Het filiaal te Zwolle is een voortzetting der zaken, welke onder de firma H. J. van IJsendijk werden gedreven. De heer H. J. van IJsendijk heeft sinds de oprichting in 1905, steeds aan het hoofd gestaan van deze inrichting, die zich onder zijn leiding uitstekend ontwikkelde, zoodat zij thans onder de Zwolsche Industrie een belangrijke plaats inneemt. lllilll ZWOLSCHE BISCUITSFABRIEK voorheen E. HELDER & Co. Er is een tijd geweest, dat nagenoeg alle biscuits uit het buitenland kwamen, dat Huntley & Palmers, Peek Frean en andere Engelsche firma's ook hier te lande enormen afzet vonden. In dien toestand is verandering gekomen en in de consumptie van dit artikel wordt tegenwoordig zeker voor 80 a 90 pet. voorzien door vaderlandsche industrie. Het buitenland heeft de vlag moeten strijken en de eer daarvan komt goed- deels toe aan de Zwolsche Biscuitsfabriek, in 1893 opgericht door de firma E. Helder & Co., wier voorbeeld hier te lande spoedig navolging vond. De tegenwoordige directeur, de heer E. Helder, exploiteerde reeds sinds 1882 alhier een broodfabriek en sedert 1885 een vermicellifabriek (sinds eenige jaren opgeheven); de oprichting van een biscuitsfabriek was voor hem niet iets geheel nieuws, maar het logisch uitvloeisel van een systematisch en weldoordacht beheer. De proef met biscuitsfabricatie in 1893 genomen, slaagde uitstekend en binnen korten tijd ontwikkelde zich het nieuwe bedrijf tot hoofdbedrijf. De groote populariteit van het artikel is voornamelijk te danken aan den billijken prijs, waartegen het verkrijgbaar wordt gesteld. Hier zijn het de economische inrichting van het bedrijf, de up-to-date machines, die in staat stellen goed en goedkoop te leveren, Het feit, dat het fabrikaat ook over de grenzen ruimen afzet heeft gevonden, zonder reclamemiddeltjes, pleit voor de goede hoedanigheden van het product. De export heeft een aanzienlijken omvang gekregen, belangrijke hoeveelheden biscuits worden verzonden naar Oost- en West-Indië, en naar andere streken. De geregelde stijging van den afzet maakt voortdurende uitbreiding van fabrieksgebouwen, machines en personeel noodzakelijk. De totaal-oppervlakte van het aan de Hoogstraat te Zwolle gelegen fabriekscomplex beslaat thans circa 4000 M2, terwijl er ruim 200 personen werkzaam zijn. In 1894 werd de eerste ketting-oven gebouwd, twee jaar later werd er een bij geplaatst en in 1900 nog twee, zoodat een viertal ovens dienst doen. Naast de kaakjes en ijswafeltjes wordt niet alleen in den Sint-Nicolaastijd, maar gedurende het geheele jaar. speculaas gefabriceerd. Ook in deze branche is een steeds vermeerderende omzet te constateeren. De electrische kracht voor de verlichting van de fabriek en het in werking brengen der machines wordt door de firma zelf geproduceerd. Zwolsche Ijzergieterij erijvi^inefo^ Fabrieksterrein in vogelvlucht in 1915. Door de heeren G. J.Wispelweij en J. Grieven werd in het jaar 1851 te Zwolle een ijzergieterij opgericht, waarin op 20 Juni 1851 de eerste gieting plaats had. De gieterij met bijbehoorend terrein had toen een oppervlakte van 341 M2. terwijl het bedrijf met slechts 7 werklieden werd aangevangen. Al spoedig bleek de inrichting te klein; na 2 jaren moest de gieterij een belangrijke uitbreiding ondergaan. Daaraan werd tevens verbonden, behalve kapperij en poetslokaal, een bankwerkenj k • 1— v,,;fmPrm van reoaratiën. Telken jare bleek uitbreiding voor het monteeren van diverse gic w«™ *.» niuWin. .iat belaneriike 10 de iabrieit een zoouamgc vcigiuuuwg &~0> ^ , noodzakelijk, waardoor in het jaar 1! werken konden uitgevoerd worden, bestaande uit bruggen, ijzeren Gezicht in de bankwerkerij 37 kappen, machines, stoomketels enz. Er werd toen met pl.m. 120 man gewerkt. De Zwolsche Ijzergieterij en Machinefabriek kan dan ook op een steeds vooruitgaanden toestand wijzen. In het jaar 1868 werd de vennootschap met onderling goedvinden ontbonden en kwam in de plaats van den heer J. Grieven de heer A. Wispelweij, die echter reeds in 1872 overleed. De heer A. Wispelweij werd toen opgevolgd door zijn broeder den heer G. J.Wispelweij, die na het overlijden van den heer Wispelweij Sr. in 1886 de geheele leiding en verdere uitbreiding der fabriek op zich nam. In 1907 kwam zijn zoon, de heer R. Wispelweij, in de zaak en werd 1 Januari 1912 daarin als deelgenoot opgenomen. In 1906 had een ruiling van grond met de gemeente Zwolle plaats, waardoor een meerdere oppervlakte van 2200 M-. werd verkregen. Daardoor was de fabriek in staat zich weder aanmerkelijk uit te breiden en in het jaar 1909 een nieuwe smederij met magazijn te bouwen, een bankwerkerij met de nieuwste inrichtingen en werktuigmachines en werktuigkamer, een en ander voorzien van electrisch licht en gedreven door electrische kracht van een eigen electrische centrale. De Compleet zuiverhuis voor gasfabriek. gieterij, die nog een belangrijke uitbreiding moet ondergaan, heeft thans een oppervlakte van 1530 M2. Het geheele terrein heeft een oppervlakte van 6500 M'2., waarvan 4200 M2. bebouwd is, terwijl er thans wordt gewerkt met ongeveer 200 man personeel. Wat de bruggenbouw aangaat, kan deze firma op vele leveringen wijzen, o. a. bruggen voor de gemeente Stoomlier. Leeuwarden, 6 voor Zwolle, 6 voor Groningen en een basculebrug voor de gemeente Utrecht, bruggen te Nieuwediep, Hardenberg, Amsterdam, spoorbrug te Deventer enz. — IJzeren kappen werden geleverd o. a. voor het Rijks kledingmagazijn en de rijloods te Amsterdam, ijsfabriek te Zutphen, stationskap te Purmerend, Wester suikerraffinaderij te Amsterdam, beetwortelsuikerfabriek te Lemelerveld, departement van Marine te Vlissingen, electrische centrale te Ermelo-Veldwijk enz. enz. — Lichttorens 'werden o a geleverd te Vlieland, Texel, Goereesche Hoek, Wemeldinge, Galiby (West-Indië) Schokland enz — Di verse toestellen voor gasfabrieken als zuiverkisten, olie-tanks, gashouders,completeammoniakzoutfabrieken, condensors enz. — Als specialiteit worden o.a. stoomlieren vervaardigd, waarvan er verschillende, zoowel binnen als over de grens met groot succes zijn geleverd. Uit bovenstaande blijkt, dat de fabriek sedert haar ruim 6"o-jarig bestaan, zich belangrijk heeft uitgebreid, zoowel wat gieterij als machinefabriek en constructiewerkplaats betreft. IJzeren gebouw met kap en bedekking Kijkje in de werkplaats iste en 2'ie klasse timmeren. :: PRACTISCHE :: AMBACHTSSCHOOL De school, in 188 r opgericht en op 26 Januari 1882 met een 15-tal leerlingen geopend, heeft zich in de eerste jaren slechts langzaam, maar van 1898 af, na de ingebruikneming van het tegenwoordige schoolgebouw, vrij snel ontwikkeld tot den huidigen toestand. De inrichting, waaraan een twaalftal leeraren is verbonden, Kijkje in de bankwerkerij van de leerling-smeden. wordt thans bezocht door 155 leerlingen, waarvan 48 als timmerman, 10 als meubelmaker, 60 als smid, 17 als electricien, 12 als huisschilder en 8 als metselaar den driejarigen cursus volgen. Van deze leerlingen wonen er 113 te Zwolle en 42 in andere gemeenten, n.1.: te Zwollerkerspel, Kampen, Hasselt, Zwartsluis, Vollenhove, Staphorst, Dalfsen, Ommen, Hardenberg, Bergentheim, Avereest, Lutten, Slagharen, Nijverdal, Hellendoorn, Wierden, Vriezenveen, Hattem en Oldebroek. De Provinciale Staten van Overijssel maken het den minvermogenden leerlingen uit die provincie gemakkelijk de school te bezoeken door het geven van tegemoetkoming in de noodzakelijke reis- of verblijfkosten. De inlichtingen, omtrent oud-leerlingen verkregen, luiden zeer gunstig; nagenoeg allen hebben zich een goede positie kunnen veroveren. Meermalen bedroeg het loon onmiddellijk na het verlaten der school acht en tien cent, somwijlen zelfs vijftien cent per uur, terwijl na ongeveer vier jaren in de meeste gevallen het volle loon werd verdiend. MAATSCHAPPIJ „DE VELUWE" NUNSPEET Onder de fabrieken voor bereide Japanlakken neemt die van de Mij „De Veluwe" zeker wel een eerste plaats in. De naam der daar vervaardigde Veluvine heeft een zeer goeden klank. De Veluvinejapanlak munt uit door glans, dekkracht, duurzaamheid en elasticiteit en kan in alle opzichten met de beste binnen- en bnitenlandsche fabrikaten concurreeren. Voor de bereiding worden alleen eerste klasse grondstoffen gebrnikt, die onder voortdurende controle staan van den chemicus der onderneming, welke over een keurig ingericht laboratorium beschikt. Voor de fabrikatie wordt gebruik gemaakt van volgens de nieuwste constructie gebouwde molens, welke electrisch worden gedreven. De stroom hiervoor wordt geleverd door een e.gen krachtinstallatie met Dieselmotoren, welke installatie tevens het geheele dorp Nunspeet van electrisch licht voorziet. De verf wordt in de verschillende molens steeds fijner gemalen en ten slotte nog gefiltreerd, terwijl de geheel up-to-date installatie een stofvrije behandeling waarborgt. Ruime magazijnen geven gelegenheid tot zorgvuldige verpakking, terwijl de fabriek over e.gen timmerwerkplaats en drukkerij beschikt. De Veluvine wordt naar alle werelddeelen geëxporteerd. Zij leent zich door haar groot weerstandsvermogen tegen alle atmosferische invloeden tot gebruik, zoowel voor de tropen als voor de Noordelijke landen. De schitterende resultaten met de Veluvine-Japanlakken verkregen, zijn oorzaak, dat z,, overal en i„ groote hoeveelheden worden gebruikt. De grootste spoor- en tramwegmaatschappijen, staats- en gemeente-instellingen, lichamen, welke de hoogste eischen aan het schilderwerk stellen, zijn geregelde afnemers. Ook die schilders, welke zich er op beroemen, dat zij het fijnste werk leveren, gebruiken alle Veluvine. Het is dan ook niet te verwonderen, dat de enorme verhooging van den omzet uitbreiding der fabriek noodzakelijk maakte. Bijgaande foto geeft een beeld van het resultaat dier verbouwing. Niet alleen beantwoorden de ruime lokalen aan alle eischen, die aan doelmatige inrichting, hygiëne en aangename omgeving kunnen worden gesteld, ook uitwendig is gezorgd voor een aantrekkelijk, modern - geheel. • Door het ruime gebruik van electrische drijfkracht is het aantal arbeiders betrekkelijk niet groot. Zij werken er onder zeer gunstige voorwaarden. Daar de Maatschappij het Copartnership-beginsel huldigt, heeft ieder lid van het vaste personeel niet alleen indirect, doch ook direct belang bij den vooruitgang der onderneming. Het kon niet anders, of al deze maatregelen moesten doel treffen. De Veluvine is dan ook een product geworden, dat op de wereldmarkt gretig aftrek vindt. De uitstekende eigenschappen der door haar geleverde Japanlak en bovendien haar coulante wijze van zaken doen, dragen er toe bij, dat de Maatschappij „De Veluwe" voortdurend in bloei toeneemt. Stoombootverbindingen Zwolle —Kampen —Amsterdam Wanneer een stad in het bezit is van goede verkeerswegen, die haar met de groote handels-centra en de overige deelen des lands verbinden, is aan een hoofdvereischte voldaan voor haar ontwikkeling, ook op industrieel gebied. Dat Zwolle door haar natuurlijke ligging hieraan voldoet, zal men direct toegeven en is een verblijdend feit. Het vervoer te water, voor ons geheele land van zoo groot belang, is dit zeer zeker ook voor Zwolle en hare verbindingen met Noord- en Zuid-Holland, Friesland, Drenthe, Groningen, met de plaatsen aan de rivier den IJssel en met Twenthe, brengen dan ook heel wat leven en vertier aan. De Stoombootverbinding met de hoofdstad van ons land mag zich verheugen in een druk en regelmatig vervoer, zoowel van passagiers, goederen als vee. De tegenwoordige verbinding, varende onder den naam van Verschure & Co's Algemeene Binnenlandsche Stoomvaart-Maatschappij, waarvan de Directie, gevestigd te Amsterdam, gevoerd wordt door de Heeren P. J. M. Verschure en J. H. D. Koppe, werd vroeger gedreven onder den naam van Zwolsche Nachtstoomboot-Onderneming en is als nachtboot een van de eersten, zoo niet de eerste in ons land geweest, die het groote voordeel van 's nachts varen en overdag lossen en laden, voor h« .„voer van koopmansgoederen ,e wa.er, heeft ingezien en de praktij heeft het nu, er va» beu-zem Op eri h in t 7,, voe, de Zwolsche Nachtstoomboo.-Onderueming oorspro„keh,k met tw boo«n el „ avond unr van Amsterdam en van Zwolle, doch al spoedig begon ze met een erde boToök erdag ,e varen; later kwam er een vierde bij en werd de diens, toen tweemaal daag I heide "iden onderhonden, waarbij de nachtbooten in hoofdzaak mee, het goederenvervoer en de diabooten het passagiersvervoer behandelden. . _ i r tTngzamerhld kwam men echter tot de overtuiging, da, op deze wijze de «p.o.ta « ko ,ba„ werd en kwam men na velerlei proefnemingen er ,oe, ui, ,e z,e„ naar mateneel, da. beter zou vol Her vervoerde «oederen. De bekende scheepsbouw»erf van de fit.ma 1. & f- ?» 1 L „ gelukkige oplossing van di, vraagstuk en bouwde in ,8?,-,oo twee groote sdWI»«n, die in zich lenigden het type van een snelvarende, mooie passagtersboo, en van een gemakkelijk te behandelen ruime vrachtgoederenboot. 8 Deze wee snelvarende salonbooten, genaamd „Zwolle" en „Kampen", lang rutm 40 en breed ,„;„ ;., Meter, voorzien van stoomstmtrinrichting en electrisch lich,, met deksalon wandeldek en £ „ s ^ers ajuiten, onderhouden sinds dien tijd regelmatig de nachtdiensten en m den zomer ook daggen , ssche Zwolle-Kampen en Amsterdam, en maken een ,och„e te water voor d e plaatsen tot een echt genot. Vooral in den zomer wordt hiervan dan ook een druk gebruik gemaakt. Door het in dienst stellen van deze twee groote booten steeg het goederenvervoer belangrijk, zoowel voor het lokaal verkeer als voor de verbindingen met den stoombootdienst op Almelo, die tot een dagelijksche werd uitgebreid, en voor de streek langs de Dedemsvaart per Dedemsvaartsche Stoomtram, die een lijntje aanlegde van haar tramstation Brink naar de Thorbeckegracht te Zwolle, waar het agentschap is gevestigd, waargenomen door de Expeditie-firma Hermannus Visscher. Het groote belang van een dergelijke directe boot-tramverbinding met een streek zoo vooruitgaande ais aie, welke ae JJedemsvaartsche Stoomtram door rijdt, springt direct in het oog. Ook andere goederendiensten te water, eveneens onder het agentschap staande van de firma Hermannus Visscher te Zwolle, n.1. die op Zaandam en de Zaanstreek, op Sneek, Leeuwarden en langs den IJssel tot Arnhem, kunnen van deze verbindingen profiteeren. Zputfabriek en Koffiebranderij J.G. Damman Sr. Zwolle, Buitenkant Koffiebranderij J.G. Damman Sr. Zwolle O At wegen en verpakken van gebrande Koffie W^ALST^ENFABR^^ Deze in de Noordelijke Provinciën zoo gunstig bekend staande fabriek heeft een jaarproductie van 6-ocooco. - De steenen worden, na machinaal gevormd te zijn, in de droogplaatsen neergeslagen. Zoodra zij bij het opnemen zich niet meer laten indrukken, worden zij op geplaatst - Van hieruit worden zij, als zij luchtdroog Z1Jn, in de ovens gebracht - Het stoken fe Zit op dezè fabriek uitsluitend met turf, wat vooral de qualiteit der straatkhnkers ten goede & r . .... j_ c rporlc in tRïc ongericht. komt. - De oorspronkelijke fabriek werd door ae urm* ^ - ~" rö Firma M. MESDAG - Melkmarkt 35 - ZWOLLE De firma M. Mesdag, technisch-, electro-technisch- en sanitair bureau te Zwolle werd voor circa 40 jaar door den heer Matth.as Mesdag gegrondvest in het perceel Thorbeckegracht 40 en beoogde aanvankelijk het installeeren van fabrieken, zoomede den verkoop van landbouwwerktuigen, machinerieën en technische zaken, terwijl eenigen tijd later het technisch kantoor werd overgebracht naar Smeden 7. In 1878 trad de heer Francois de Bas als medefirmant in de zaak, waarmede de naam der firma herdoopt werd in Mesdag & de Bas. Na weinige jaren, bij het uittreden van den heer de Bas, herkreeg de firma haar ouden naan. Respectievelijk bij het in werking stellen der Zwolsche Gasfabriek en Zwolsche Waterleiding werd de verkoop van gas- en waterleidingartikelen mede aan de zaak verbonden. Intusschen wfrd de zaak naar het tegenwoordige perceel, Melkmarkt 35, overgebracht, alwaar ras een arootere bloei bereikt werd. , In ,910 overleed de heer M. Mesdag en werden de zaken overgenomen door d«ms echtgenoote, mevr. a Mesdag-Schröder, die sedert als firmante der firma M. Mesdag optreedt, terwijl haar ions?ste zoon mede in haar zaak werkzaam is. ' Meer en meer wordt de grossiersafdeeling behartigd; mede een aanleiding tot verderen opbloei der zaak, terwijl als geheel nieuwe afdeeling de electro-technische branche werd opgevat, zulks na de noodige en practische grondlegging van de leiders der zaak. Industrie- en Huishoudschool voor Meisjes te Zwolle De Vereeniging Industrie- en Huishoudschool voor Meisjes te Zwolle is opgericht in 1899. Zij beoogt het opleiden van vrouwen en meisjes in vakken van handenarbeid of nijverheid tot flinke huishoudsters, en bij langer verblijf aan de school, tot onderwijzeressen in verschillende vakken. Er worden getuigschriften en diploma's uitgereikt voor costuumnaaien, nuttige handwerken, fraaie handwerken, lingerienaaien, koken en huishóuden, boekhouden, teekenen voor industrieele doeleinden, strijken. In den loop der jaren hebben reeds velen door het bezit dier bewijzen van bekwaamheid goede betrekkingen gekregen. De Vereeniging ontvangt steun van Rijk, Provincie en Gemeente. e Boek- en Papierhandel, het Magazijn van Religieuse Artikelen en de Boekbinderij der firma J. M. W. WA ANDERS werden in 1836 begonnen in het perceel Roggenstraat No. 7. Toen na eenige jaren de ligging minder geschikt en de ruimte te klein bleek te zijn, werd in 1851 de zaak overgebracht naar de Nieuwstraat, hoek Roggenstraat, in de perceelen No. 47 en 49. Eenigen tijd later werd het perceel No. 45 er bijgetrokken. In het jaar 1900 nam de firma de drukkerij der Thomas a Kempis Vereeniging over en kon daardoor voorzien in de lang gevoelde behoefte het drukwerk zelf uit te voeren. Drie jaren later, in 1903, werd de AJgemeene Boek-, Muziek- en Kunsthandel, het Magazijn van Kantoor-, School-, Schrijf- en Teekenbehoeften overgeplaatst naar het ruim en gunstig gelegen perceel aan de Groote Markt No. 9. Omdat door dezen maatregel een groote ruimte vrij kwam in de perceelen aan de Nieuwstraat. kon de handel m Religieuse Artikelen aanmerkelijk worden uitgebreid. Voortdurend blijft de firma er naar streven om bij normaal concurreerende prijzen niet alleen een ruime sorteering in elk der betreffende afdeelingen te kunnen voorleggen, maar tevens net en doelmatig werk in soliede qualiteit te vervaardigen, waartoe haar steeds de meest degelijke werkkrachten ten dienste staan. De meer direct belanghebbenden bij de firma, van jongs af daarin opgegroeid, persoonlijk en practisch met den handel, het bedrijf en de daaraan verbonden eischen bekend, hebben zelf de leiding in de verschillende afdeelingen. Zij houden zich voortdurend op de hoogte van datgene, wat op het gebied van handel, wetenschap, kunst en smaak verschijnt; nieuwe vindingen of verbeteringen der voor hun handel geschikte verbruiksartikelen worden bij gebleken doelmatigheid spoedig ingevoerd, of zoo noodig in het bedrijf toegepast. Wed. B. TIBOUT & ZOON zwolle Onder de verschillende systemen van verwarming neemt zeker de verwarming door gas in den tegenwoordigen tijd een eerste plaats in. Werden vroeger de gasverwarmingstoestellen hoofdzakelijk uit het buitenland betrokken, tijdig nog heeft de Hollander ingezien, dat hier een nieuw arbeidsveld open la«rnpïnVnf>r ™,-m In den beginne was de omzet gering, doch sedert nam de brouwerij steeds in bloei toe. Vooral na de verbetering van het brouwwater, kreeg het Zwolsche Bier steeds beter naam. In 1904 werd de fabriek geheel verbouwd en naar de eiscnen aes tijas ingericht; brouwhuis, gistkelder en lagerkel- vv.o „vtviv-ii iiigcijtm. cu mans verzenat ae Drouwenj naar alle deelen van nu? InnH haar nm^lnl-t »n un genoemd worden onder de eerste brouwerijen in den lande De brouwerij van buiten gezien. Een kijkje in den gistkelder. Gezicht op de „plaats". Een deel van het brouwhuis. Machinekamer en Aftapkelder. ZWOLSCHE VEREENIGING TOT BEVORDERING VAN HET VREEMDELINGENVERKEER EN DE VERFRAAIING VAN DE STAD EN OMSTREKEN De Vereeniging verleent daadwerkelijk en finantieel steun aan alles wat kan strekken tot bevordering van het vreemdelingenverkeer hier ter stede. Zij doet dit zoowel op eigen initiatief als in samenwerking met anderen. Door middel van het „Centraal Bureau voor Vreemdelingenverkeer in Nederland" maakt zij op velerlei wijze reclame voor onze stad, zoowel in binnen- als buitenland. Zij verspreidt telken jare op ruime en doelmatige wijze den kosteloos door haar uitgegeven, en onlangs geheel herzienen, gids van Zwolle, en verstrekt op aanvraag uitvoerige inlichtingen over alles wat onze stad betreft. Zij steunt krachtig elke poging, die de verfraaiing van de stad ten doel heeft en plaatst en onderhoudt banken op de meest bezochte wandelwegen. Elk jaar arrangeert zij tentoonstellingen en lezingen. De Vereeniging is finantieel en in ledental vooruitgaande. Het dagelijksch bestuur bestaat uit de heeren Jhr. G. A. J. van Spengler, voorzitter, J. C. Tjeenk Willink, vice-voorzitter, Mr. M. Sichterman, secretaris, en H. W. Heckman, penningmeester. A. J. TEN DOESSCHATE Jzn. - STOOM-VERFFABRIEK - ZWOLLE Ee rste Zwolsche Stoom-specerijmalerij en Stamperij Om steeds overtuigd te zijn uitsluitend zuivere en geheel stofvrije specerijen in den handel te brengen, werd door de firma A. J. ten Doesschate Jzn. bij haar bestaande zaak in 1907 een geheel aan de eischen des tijds beantwoordende specerij-malerij, benevens stamp- en walserij ingericht en werd hier tevens een inrichting aan verbonden tot het geheel reinigen en zuiveren dezer artikelen. Van hier uit worden hare bekende specerijen door het geheele land verzonden. Het steeds toenemend debiet is voor deze firma het beste bewijs, dat haar streven om uitsluitend zuivere en geheel stofvrije specerijen te leveren, door den handel op prijs wordt gesteld. Door de firma A. J. ten Doesschate Jzn. wordt rechtstreeks van de plaats der bereiding medicinale levertraan aangevoerd. Om het allerbeste te kunnen leveren, heeft deze firma geregeld connecties in de levertraandistricten en wordt èn in Noorwegen èn hier te lande, de scherpst mogelijke controle op haar Verzendings-afdeeling gemalen Specerijen der firma A. J. ten Doesschate Jzn. De Specerijen hier aanwezig hebben alle bewerking tot het geheel zuiveren en stofvrij maken ondergaan. aanvoeren door Noorsche en Hollandsche chemici uitgeoefend. Als uit al de onderzoekingen gebleken is, dat de allerfijnste leklevertraan is geleverd, wordt deze in speciaal daarvoor ingerichte tanken gereinigd van de daarin nog voorkomende leverdeeltjes en dan afgetapt in een vierkante, 400 gram inhoudende witte flesch, voorzien van het gedeponeerd handelsmerk „de 3 Gapers". Deze vierkante flesch, het Kijkje in de Levertraan-afdeeling der firma A. J. ten Doesschate Jzn. eerst geëtaleerd op de tentoonstelling te Bergen in 1888, werd in eenigszins gewijzigden vorm wat inhoud aangaat door de meeste levertraanhandelaren als veel netter en doelmatiger aangenomen. De levertraan verwierf te Brussel de hoogste onderscheiding: eerekruis met gouden medaille. Deze firma fabriceert ook de bekende levertraan-emulsie merk „de 3 Gapers". Haar afdeel ing levertraan¬ emulsie staat onder geregelde controle van dr. E. v. d. Stadt en dr. H. W. Salomonson te Amsterdam. F J. SCHOEMAKFK & Stoommeubelfabriek5Behangerij, Zwolle HOFLEVERANCIERS VAN: H. M. de Koningin, H. M. de Koningin-Moeder, Z. H. den Sultan v. Koetei Opgericht op zeer bescheiden schaal in Januari 1843, nam deze fabricatie direct een groote vlucht, zoodat reeds in 1851 behoefte werd gevoeld aan meer ruimte. Een pand in de Diezerstraat werd aangekocht en zoowel aan de zijde der Diezerstraat als aan den kant der Oude Vischmarkt geheel voor meubileerinrichting en de fabricatie hiervan ingericht. Van toen af ving de geregelde uitbreiding aan, zoodat in 1.872 nog een tweede magazijn in de Diezerstraat moest aangekocht worden Hoofdmagazijn Diezerstraat. voor den verkoop van meer courante meubelen. De naam, welke voor* ruim 70 jaar de firma reeds voerde, is ook thans nog F. J. SCHOEMAKER & ZONEN. Onder dezen naam werd in 1880 een tweede fabriek gesticht voor de fabricatie van biljarten, welke echter sinds 1901, door uittreding van een der firmanten, niet meer onder dien naam wordt gevoerd. Het fabrikaat der firma heeft hier te lande een uitstekenden naam, zooals blijkt uit een onlangs verschenen statistiek, waaruit men ziet, dat 7/g van haar fabrikaat door het geheele land wordt geleverd en slechts '/» te Zwolle zelf. Op vele vaktentoonstellingen zoowel als wereldtentoonstellingen mocht de firma zich verheugen in de hoogste onderscheidingen. Zeker niet ten onrechte, want volgens een verschenen uitgave over de Nederl. Meubelindustrie behoort Bovenmagazijn Oude Vischrnarkt. Meubelmakerij (Afd. Handwerk). de firma Schoemaker & Zonen tot de zeer weinige meubelfabrikanten, die aan de uitvoering harer werkstukken de hoogste eischen stellen, hetgeen slechts bij 15 pet. het geval was. Naar aanleiding van leveranties ten hove werd de firma in 1905 gemachtigd tot het voeren van het koninklijk wapen van H. M. de KoninginMoeder, terwijl in 1906 nogmaals deze onderscheiding werd -verleend door H M de Koningin. Gelijktijdig ontving de firma als onderscheiding het rech, tot het voeren ™, het wapen van Z. H. den Soltan van Koetei wegens een aldaar geleverde installatie voor een hthanatn,! Vermelden wij nog, dat hehalve de hoofdzaak „het handwerk», ook de machtnale afdeehng der menbelfabriek nitstekend verzorgd is, zoodat ook hierin met de eisehen des tijds word, medegegaan om het «rovere werk niet meer door mensclienhanden te doen vemchten. Een vlborg voor de onstekende kwaliteit der menbelen is gelegen in het gebrmk van pnma grastonen en de groote voorraden droog hom, welke opgestapeld liggen ,n de hontstekken aa» nV Wolweverstraat en het Eiland. 0? Z oek wordt gaarne gelegenheid gegeven tot het bezichtigen van fabriek en magaznne De bezoeker zal zeker met belangstelling kennis nemen van de solide en arustieke werkwnze der firma die aan tal van nijvere handen een goed bestaan verschaft: en in elgen ook 'waardeering verdient. Toen voor ongeveer zeven jaar geleden door een grooten brand de fabriek met een gedeelte der magazijnen werd vernield, is daar ter plaatse een nieuw pand opgericht, waarin de verschillende afdeehngen als meubel- en stoelenmakerij, draaierij en machineafdeeling, behangerij, stoffeerden,, teekenkamers enz., een practisch onderdak verkregen. De magazijnoppervlakten bedragen 500 M', terwijl de werkplaatsen een bijna even groot oppervlak beslaan. Fabrieksmerk. Aardappelmeel-, Stroop- en Dextrinefabriek „De Baanbreker" LUTTEN AAN DE DEDEMSVAART De Vennootschap werd opgericht in 1900 en bezit een aardappelmeelfabriek, een dextrinefabriek en een stroopfabriek. De aardappelmeelfabriek heeft een verwerkingscapaciteit van ruim 8000 hectoliter aardappels per etmaal. De voor dit bedrijf benoodigde aardappels worden voor het grootste gedeelte in de provincie Overijssel verbouwd. Het geproduceerde aardappelmeel wordt hoofdzakelijk gebruikt in de textielindustrie. Een gedeelte van het aardappelmeel wordt in de dextrinefabriek verwerkt tot dextrine, gommeline en leiogomme. Evenals van aardappelmeel zijn ook van dextrine de textielfabrieken de hoofdafnemers. Een vrij groot deel dezer producten wordt geëxporteerd. In de stroopfabriek wordt zetmeel verwerkt tot glucose. Gefabriceerd worden blanke stroop, confiseursstroop, likeurstroop en druivensuiker. Behalve op blanke stroop voor de bakkerij legt de fabriek zich vooral toe op de fabricatie van confiseursstropen voor de suikerbakkers, likeurstropen voor likeurstokerijen enz. en druivensuiker voor de koekfabricatie. De oppervlakte van het fabrieksterrein bedraagt 5 hectare. De fabriek bezit bovendien een boerderij van ruim 100 hectare, deze gronden worden gedeeltelijk bemest met het afvalwater der aardappelmeelfabriek. „De Baanbreker" te Lutten aan de Dedemsvaart. „De Baanbreker" te Lutten aan de Dedemsvaart De Zwolsche Stoom-Zeep- en Chemicaliënfabriek Fabriek aan de Nieuwe Vecht. De Zwolsche Stoom-Zeep- en Chemicaliënfabriek van Dr. R. U. Reinders, gelegen aan de Nieuwe Vecht, Zwolle, bestond dit jaar twaalf en een half jaar, en heeft zich in dien tijd in hoofdzaak bezig gehouden met de fabricage van zachte zeep en glycerine. In de laatste jaren werd gemiddeld jaarlijks ongeveer 1.5 millioen kilo zeep afgeleverd, en wel in hoofdzaak een zeer lichte kwaliteit, de zoogenaamde glycerinezeep; deze zeep wordt geheeldmet stoom gekookt, waardoor aanbranden en dus donker worden van het ziedsel geheel wordt voorkomen; gemakkelijk kunnen in eenige uren drie ketels met een gezamenlijken inhoud van pl. m. 16000 kilo zeep worden gefabriceerd. Het andere product, de glycerine, waarvan het gebruik in de laatste jaren aanzienlijk is gestegen in zeer vele takken van industrie, wordt in een afzonderlijk gedeelte der fabriek, de zoogenaamde splitserij, gefabriceerd en wel door diverse soorten oliën en vetten door een bijzonder procédé in groote houten kuipen, van pl.m. 15000 liter inhoud, te ontleden in vet- Kijkje in de Zeepziederij. zuren en glycerine; in hoofdzaak wordt deze glycerine aan dynamietfabrieken verkocht, waar dit product op uynamiei en nmuglycerine wordt verwerkt. Een groote verbetering en gemak in de zachte zeepindustrie is het in gebruik nemen van ijzeren vaten als emballage, die per waggon geheel gereed van een fabriek worden betrokken, terwijl vroeger voor het kuipen der houten fusten steeds een achttal kuipers werk had. In kleinere hoeveelheden worden nog zeeppoeder en toiletzeepen gefabriceerd, die door middel van vele reclame in den handel moeten worden gebracht. Magazijn. IJzeren zeepfusten, voor de expeditie gereed. DE „IJS S EL CENTRALE" In het Album, waarin een beeld wordt gegeven van „Zwolle als Industriestad", mogen ook eenige bladzijden worden gewijd aan een onderneming, zonder welke geen „Industriestad" meer denkbaar is: aan de Electrische Centrale. Ook al zal de deelnemer aan de jaarvergadering van de Maatschappij van Nijverheid er niet veel meer van kunnen zien dan het bedrijf „in wording," — nog vóór het jaar eindigt zal ook de Zwolsche Nijverheid haar „IJsselcentrale" hebben. Overal staan . tegenwoordig die beiden: Industrie en Electrische Centrale met elkander in het nauwste verband. In Zwolle, dat aan de Industrie overigens vele voordeden biedt, ontbrak tot nog toe deze zeer voorname factor: de electrische drijfkracht, welke op meer dan één plaats het middel bleek om zich te ontwikkelen, zoowel voor de groot- als voor de kleinindustrie. De „IJsselcentrale" is in aanbouw op een terrein van bijna 5 H.A., gelegen aan het Almelosche Kanaal 'en den spoorweg naar het Noorden; binnenkort zullen Zwolle, Deventer en Zutphen van electrischen stroom worden voorzien. Het hoofdgebouw zal een lengte, breedte en hoogte hebben resp. van 50 M., 30 M. en 25 M., terwijl de 65 M. hooge schoorsteen, naar verwacht kan worden, tal van fabrieksschoorsteenen in de „Industriestad Zwolle" overbodig zal maken. Gebouwd voor een capaciteit van 3000 K.W. bestaat er alle gelegenheid, het machinevermogen uit te breiden. De pknnen voor de Centrale, voor het bijna 50 K.M. lange intercommunale hoogspanningsnet en voor de stedelijke netten in de gemeenten Zwolle, Deventer en Zutphen werden ontworpen door Prof C P Feldmaun te Delft; het gebouw der Centrale door den Heer Directeur van Gemeentewerken te Zwolle, onder wiens leiding ook de bouw plaats heeft, terwijl de onderstations.te Deventer en Zutphen door de plaatselijke Directeuren van Gemeentewerken werden ontworpen en onder hun toezicht worden gebouwd. Overigens meenen we in dit Album verdere bijzonderheden over den bouw en de inrichting w„FCuUC iransiormarorzuu, waarin ae noogspanmngsstroom (io.ooo Volt) in stroom van lagere spanning (216/125 Vólt) wordt omgezet. van de Centrale gevoegelijk achterwege te kunnen laten. Immers, het wil een beeld geven van de specifiek Zwolsche Nijverheid en we wijden hier dus niet in den breede uit over de Electrische Centrale. Vermelding verdient het feit, dat de geheele inrichting der Centrale aan Nederlandsche firma's kon worden opgedragen; machines en ketels worden geleverd door de firma Gebr. Stork & Co., te Hengelo (O.), de schakelinrichtingen door de Hengelosche Electrische- en Mechanische Apparaten fabriek, de transformatoren door de firma Willem Smit & Co. te Nijmegen, de motoren door Willem Smit & Co.'s Electromotorenfabriek te Dordrecht. Blijkens dit Album en het streven van de Commissie, die het samenstelde, wil men van de in Zwolle aanwezige gunstige omstandigheden gebruik maken, om de Nijverheid uit te breiden en met kracht vooruit te helpen. Zeer zeker zijn de omstandigheden er hier gunstig voor. De Kamer van Koophandel en Fabrieken zoowel als het Bestuur van het Departement van de Maatschappij van Nijverheid vestigden daarop reeds de aandacht van den Gemeenteraad en op uitnoodiging van Heeren Burgemeester en Wethouders werd een Commissie van negen leden bereid bevonden, voorlichting te geven omtrent de mogelijkheid van beschikbaarstelling van gemeentewege van geschikte terreinen voor handels- en industrieele ondernemingen en omtrent de wijze, waarop deze zaak door de Gemeente kan worden ter hand genomen. Met name in het Oostelijk deel der stad zijn uitgestrekte terreinen tusschen de stad en de in aanbouw zijnde Centrale daarvoor beschikbaar en straks zullen spoor, kanaal en Centrale de Nijverheid gezamenlijk hun diensten aanbieden. Drage dan de Centrale, wanneer zij haar stroom gaat uitzenden, als een van deze drie factoren, er het hare toe bij, dat „Zwolle als Industriestad" zich ook verder krachtig ontwikkele! Zóó eenvoudig is de electromotorj! De rechts liggende „rotor"=is het éénige bewegende deel. Overzicht van de lijnen der Dedemsvaartsche Stoomtramweg-Maatschappij. Rechtstreeksche verbinding van Zwolle met de plaatsen langs de Dedemsvaart, Meppel, Hoogeveen en Hardenberg, oostelijk Drenthe en zuidoostelijk Groningen. Verbinding van deze plaatsen via Zwolle door de bootaansluitingen rechtstreeks met Amsterdam en de Zaanstreek, Rotterdam, Schiedam, Delft, 's Gravenhage en Utrecht. - Aansluitingen aan den spoorweg te Dedemsvaart, Meppel, Hoogeveen en Coevorden Een der emplacementen aan vaarwater te Zwolle. De steiger bij de Diezerkade met verplaatsbare portaalkranen op het nevenstaande kijkje is zoo goed als uitsluitend in gebruik voor het overladen van turfstrooisel van tramwagens in schepen. Het emplacement naast den steiger is een der andere aansluitingen van den tramweg aan het vaarwater te Zwolle. Boek-, Courant- en Steendrukkerij, Boekbinderij, van DE ERVEN J. J. TUL UITGEVERS TE ZWOLLE Tegenwoordige gevel aan de Melkmarkt. Wat zullen wij van ons bedrijf vertellen? Daarover zouden wij in zoo'n kort bestek niet uitgepraat raken, zoodat wij liever een greep doen uit hetgeen anderen zoo vriendelijk waren over ons werk te schrijven: Ik heb de eer U de goede ontvangst te berichten van de 500 exemplaren van het werk, getiteld „Opleiding en examens van verplegenden". Van de uitkomsten der goede zorgen, door U aan de uitvoering van het werk gewijd, "heeft de Centrale Gezondheidsraad met ingenomenheid kennis genomen. De Voorz. van den Centr. Gezondheidsraad, J. van Dam van Isselt, Utrecht. Ik voeg hieraan toe een woord van bizonderen dank aan Uw firma voor de voortreffelijke wijze, waarop door U het voormalig „CentraalComité" is bediend, waarover van de zijde van den vorigen Secretaris nooit anders dan met den grootsten lof is gewaagd. De SecrPenningm. van de Ned. Centr. Ver. tot bestr. der Tuberculose, J. H. van Gorkom, 's Gravenhage. Zooeven ontvingen wij de kalenders. Ze zien er keurig uit. Gebr. Palthe, Almelo. Ik moet U mijne ingenomenheid betuigen over de keurige aflevering van het boek. Het geheel is inderdaad zeer smaakvol uitgevallen, en ik hoop zeer, dat het U aan voldoening en waardeering van het werk niet zal ontbreken. Vroegere toestand. Jhn L- R Teixeira de Mattos, 's Gravenhage. Door de ontvangst van de eerste exemplaren van de Expeditieboeken voor mijn kantoor in den middag van 8 Mei j.1., en de ontvangst van de geheele oplaag van 894 ex. van 183 blz. in den morgen van 9 Mei, hebt U zeer tot mijne tevredenheid getoond, welk een massa werk Uwe drukkerij in korten tijd kan afleveren, zonder dat daardoor de netheid en deugdelijkheid iets te wenschen overlaten. Ik maak Uwe firma daarover wel mijn compliment, welk ik vertrouw, dat U wel zult willen aanvaarden. De Directeur van het Spoorwegpostkantoor N°. 3. Ik wensch U met een enkel woord te danken Gedeelte van de zetterij. Machinezetterij. z'n pooten gekomen en dank ik U voor de accurate en voor de toezending van Uw Kinder scheurkalender. Als de inhoud even fraai is als het uiterlijk — wat ik niet betwijfel, maar nog niet kan beoordeelen — is het werkelijk prachtig. P. A. M. Boele van Hensbroek, Den Haag. De platen gisteren avond ontvangen. Ze zien er prachtig uit. H. ten Brink, Meppel. Met belangstelling nam ik den snellen gang van zaken in uwe drukkerij waar. Dr. Rüijsch, 's Gravenhage. Intusschen is alles goed op ,prompte" afdoening, waarvan ik „paf" zou Gedeelte van de Boekdrukkerij. zijn, als ik mij niet op voorhand overtuigd wist dat deze aangelegenheid bij U in goede handen is. Daniels, Secretaris van Almelo, Almelo. Ik maak Uwen corrector mijn compliment. Zulk een eerste proef heb ik nog nimmer ontvangen. Dr. Blooker, Amsterdam. Het is ons aangenaam, U het volgende, door den heer Bispinck Kundert geschreven, te kunnen overbrieven: Met Uwe geëerde 27 dezer ontving ik het prijsboekje. Een Standaard-prachtwerkje van hoogste volmaaktheid in zijn soort. Met ongeduld wacht ik de zending, daar ik er waarlijk liefhebberij in heb, deze reclame praktisch te verspreiden. Jansen & Tilanus, Friezenveen. De kiezerslijsten zijn in goede orde ontvangen. Ze zien er keurig uit. A. Marsman, Amb. ter Secr., Enschede. De obligatiën zijn op tijd ontvangen. Daarover en over de nette en correcte afwerking betuig ik U gaarne mijn compliment. C. F. Klaar, Secr. van Enschede. Nu heb ik dan toch „werke- Degeldrukpers met zelfwerkende in- en uitlegger, verschillend werk tegelijk drukkend, lijk" een Prachtcatalogits in alle De eerste in Nederland. opzichten. Ik ben er extra tevreden mee en kan niet nalaten U mijn welgemeend compliment te maken. K. Bavdjg, Zwolle. Eere wie eere toekomt. De afdrukken zijn prachtig. F. A. Hoefer, Hattem. Over Uwe zetters ben ik zeer content. Zij corrigeereiusoms kleine vergissingen van mij. M. E. Houck, Deventer. Met zeer veel genoegen hoorde ik van ver- Steendrukkerij. Lithografie. maar netjes in orde. Jansen & Tilanos, Friezenveen. De bundel ziet er zeer smakelijk en aardig uit. Ik ben bijzonder in mijn schik over den uitslag, ook over het zoo tijdig gereed komen, en hoop, dat schillende zijden dat de boekjes „ter Kuile" door de inteekenaars ontvangen waren. Algemeen hoor ik ook roemen den goeden druk, papier en band, en daar ik zelf ook zéér voldaan ben, breng ik U hierbij mijn dank voor de nette bewerking. Mr. G. ter Kuile, Almelo. Mijn compliment over de nette uitvoering van den „Gids". J. Pinner, Parijs. Dat is weder een van de vele lumineuse idees, waarvan U het geheim bezit. Maakt dat nu Schoollokaal. een en ander ook bij de leden waardeering zal vinden. Mr. C. W. van der Pot, Zwolle. Ik dank U zeer voor de uiterst vlugge gereedmaking der boeken voor bovengenoemde firma. Deze was èn over de afwerking èn over de spoedige aflevering hoogst tevreden. W. C. Gelton, Enschede. Het album is zeer in den smaak gevallen bij de Machinekamer. deelnemers en werd door allen geprezen om zijn fraaie uitvoering en keurige afwerking. Lasonder, Secr. Overijsselscbe Landb.-M'j Met dankbaarheid erkennen wij, dat het album eer IrntictnrrwInrT is. waar iedereen od roemt en niei het minst zij, die dit stuk een eereplaats hebben gegeven. Ik kan U geen beter dank betuigen dan daar, Stereotypie. waar de gelegenheid zich voordoet reclame voor Uw zaak te maken. H. Boswinkel, Friezenveen. Ik mag zeker wel mijn bijzonderen dank betuigen voor de spoedige zending biljetten en nog meer voor de uitstekende wijze van reproduceeren. Jan Ros, Decorateur, Den Haag. De directeur der N. O. L. S. zendt ons ter kennismaking twee even fraai uitgevoerde als doelmatige reclames. Wanneer men het keurige boekske aantreft, of de mooie uitvoerige kaart aan den wand ziet hangen, enz. Zoowel wandkaart als fotoalbum werden uitgevoerd in de boek- en steendrukkerij van De Erven J. J. Tijl te Zwolle. De Nieuwe Courant. De Erven J. J. Tijl te Zwolle geven een artistiek uitgevoerden jaarkalender. De autotypie in drie kleuren, een reproductie naar een schilderij van Gabriël Jr., is in één woord verrukkelijk gedrukt. Weekblad v. d. Boekdrukker. Boekbinderij. PROVINCIALE OVERIJSSELSCHE EN ZWOLSCHE COURANT Hoewel de -waarde van den inhoud van dit blad in de laatste jaren ontegenzeggelijk voortdurend is gestegen, wordt de prijs steeds lager. Voor Overijssel, Gelderland en Drenthe bedraagt deze thans franco aan huis bezorgd slechts f 1.30 per kwartaal, dat is 10 cent per week. Het blad brengt steeds de nieuwste Telegrammen, de Kamerverslagen, de Beurs-, Markt- en Staatsloterijberich- De 16-zijdige rotatiepers, waarmee in één uur 48000 bladen van 4"" pagina's gedrukt, gevouwen en ingestoken worden. De bezorging der Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant door verschillende agentschappen. De bezorging der Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant door verschalende agentschappen. De bezorging der Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant door verschillende agentschappen. Stand op de P. O. N. T., Plan 1913. Stand op de P. O. N. T., Plan 1913. ten van denzelfden dag. Het streven van redactie en uitgevers blijft steeds, het blad zoo in te richten dat ieder, die den inhoud geregeld volgt, met deze lectuur volstaan kan om op de hoogte te blijven van 't gewichtigste nieuws in Binnen- en Buitenland, maar vooral ook in onze provincie en aangrenzende streken. , • . Een Persoverzicht geeft een goed begrip van de stroomingen der partijen; een met zorg bewerkt Feuilleton, zoomede brieven van eigen correspondenten uit Hoofd- en Hofstad, uit Parijs, Berhm, Londen Amerika, enz. bieden een aangename afwisseling. In de rubriek Boeken en Menschen wordt de lezer op de hoogte gehouden van de nieuwste verschijningen op letterkundig gebied. Artikelen over kunst geven nu en dan kijkjes op tentoonstellingen hier en elders. Verder bevat de courant verslagen van belangrijke vergaderingen, recensies van tooneelvoorstellingen en concerten. Verschillende vaste medewerkers zorgen voor Land- en Tuinbouw-artikelen, Financieel Overzicht, Handelsberichten en wekelijks voor een ernstige Varia en een numorou.cn Reclamebord op het Sportterrein bij Zwolle J. ZIJLSTRA Hzn. - Koloniale Waren - ZWOLLE Op het gebied van handel in. Koloniale Waren mag zeker worden genoemd de firma J. Zijlstra Hzn., die ruim 20 jaar geleden zich hier ter stede vestigde, Smeden No. 20, en het grossiersbedrijf in Koloniale Waren uitoefende. Thans is daarin een belangrijke wijziging gebracht: deze firma exploiteert nu 36 winkels door het geheele land. Van den beginne af heeft zij als haar principe gesteld, haar clientèle te leveren: Prima waar, zoo billijk mogelijk, en al viel haar dit de eerste jaren niet gemakkelijk, zij dankt aan dit principe toch den bloei harer onderneming, die zich nog steeds in toenemenden vooruitgang mag verheugen. Ten behoeve van hare zaken wordt door de firma een maandblad uitgegeven met een oplaag van 40,000 exemplaren! Aan de bediening, wordt alle zorg besteed, door menschen die hiervoor speciaal zijn opgeleid. De firma J. Zijlstra Hzn. hoopt nog vele jaren te arbeiden onder de leuze: PRODUCTIE CONSUMPTIE rlOOHlingang L/iezernuaai. Kleedingmagazijnen Gebr. Bervoets „Waar talent en energie en arbeidszin eendrachtig samenwerken, daar rijst een schoon geheel." Vroeger jaren was men voor zijn kleeding aangewezen op een kleermaker, die U, behalve vele andere teleurstellingen, dikwijls weken en maanden liet wachten. Tegenwoordig gaat men slechts een onzer kleedingpaleizen binnen, waar men U in een minimum van tijd, volgens alle regelen der kunst, van het noodige voorziet. Een beteekenisvolle onderneming hiér ter stede is ontegenzeggelijk die van de firma Gebr. Bervoets, welke te Rotterdam haar hoofdzetel heeft gevestigd en bovendien in 14 andere plaatsen belangrijke vertakkingen heeft. Draagt Bervoets' Kleeding, blinkt U overal in den lande tegen, zelfs van onze Zwolsche paardentram, die onge- Afdeeling Heeren Mode-artikelen, Hoeden en Petten.' twijfeld in afzienbaren tijd, nu wij een IJsselcentrale gaan bezitten, in een electrische zal worden omgezet. Het ontbreekt de H.H. Bervoets niet aan de noodige vindingrijkheid, de algemeene aandacht op hare kleedingmagazijneu te vestigen; zij kunnen zulks met te meer vrijheid doen, omdat de goederen, die in hunne inrichtingen worden aangeboden, in overeenstemming zijn met de reclame, die zi, er voor maken dat wil zeggen: goed - volmaakt goed - en in verhouding van kwaliteit: goedkoop. oL hunne zaken tot het hoogste peil op te voeren, stellen zij zich als eersten eisch, dat hunne Weeding voortdurend moet worden vervolmaakt, dat alle nieuwe vindingen en systemen aan de practnk moeten worden getoetst en, zoo ze deugdelijk blijken, toegepast. Van het standpunt uitgaande, dat versnippering van krachten noodwendig leidt tot duurdere exploitatie bracht de firma de verschillende afdeelingen van het confectiebedrijf in één centrum, Rotterdam te zamen om van daaruit de verschillende filialen te voorzien. Ook met het oog op een voortdurend tekort aan werkkrachten, waarop in het jongste jaarverslag van de Kamer van Koophandel en Fabneken (zie pag 35) terecht werd gewezen, was dit voor Zwolle een uitstekende maatregel. De coupeurs met hun staf van kleermakers kunnen nu onbelemmerd medewerken aan de verdere ontwikkeling van het maatbedrijf. De geheele eerste verdieping is hiervoor gereserveerd. Gemakkelijke passalons stellen de koopers, ook de dames, die haar „tailor made's" laten aanmeten, in de gelegenheid, de correcte snit hunner kleeding te controleeren. Gelijkvloers vindt men de afdeelingen gemaakte heerenkleeding, kinderkleeding, bonneterie en bedrijfskleding. Kantoren en reserve- Afdceling gemaakte Heercn- en Kinderkleeding. magazijnen zijn boven, de expeditielokalen in het achtergedeelte van het gebonw ondergebracht. Dit voorzoover de magazijnen te Zwolle betreft. Om een overzicht te krijgen van de geheele onderneming der H.H. Bervoets, moeten wij ons naar Rotterdam verplaatsen, waar circa 600 menschen bij de firma hun bestaan vinden. In Sneek, waar waschbare- en andere bedrijfskleeding wordt vervaardigd, benevens kinderconfectie, zijn ± 200 personen in dienst der firma. In Rotterdam, en ook te Sneek, werken o.a. electrische snijmachines, waarbij er zijn die elke 10 minuten 20 a 25 costumes snijden. Het complex van zalen, werkplaatsen en reserve-magazijnen, 6 verdiepingen hoog, beslaat een orondoppervlakte van 1000 □ meter. In al deze ruimten snorren rusteloos de verschillende machines. ° Onwillekeurig zou men hieruit gaan afleiden, dat de gemaakte kleeding, die men het pubhek voorlegt, op den keper beschouwd, niet anders of beter is dan de gewone fabrieksconfectie. Het tegendeel is echter het oeval Slechts in zooverre worden de diensten der techniek aanvaard, als deze zonder schade voor het tot stand brengen van een artistiek geheel kunnen worden benut. Een kleermaker, die znn vak volkomen meester is, bezit te groote bekwaamheden, dan dat de techniek zijn werk ooit zou kunnen evenaren. In tegenstelling met de gewone fabrieksconfectie, waarbij ongeveer alles wordt opgeofferd aan goedkoop* productie, stelt de firma aan hare werklieden de hoogste eischen van bekwaamheid en goeden smaak. Zij laat onder géén voorwaarde toe, dat het werk door meerdere handen gaat Haar stukloonen zijn hiernaar geëveuredigd, zoodat de werkman zich geheel kan geven, en Maatafdeeling met Paskamers. Trap naar de „maatafdeeling" ie etage. tevens de scherpste contöle bij de inlevering kan worden toegepast. Het ligt niet op onzen weg, en het zou ons te ver voeren, wanneer wij het geheele raderwerk van dit grootbedrijf in al hare onderdeden gingen omschrijven. Wij bepaalden ons er slechts toe in 't kort een overzicht te geven van hetgeen de firma in een betrekkelijk kort tijdsbestek tot stand bracht. Wanneer wij nagaan, dat tusschen de oprichting van de eerste zaak op bescheiden schaal te Sneek, en de heropening van het grootsche gebouw te Rotterdam, slechts een tijdsverloop ligt van ruim 15 jaar; wanneer wij bedenken dat de H.H. Bervoets staan aan het hoofd van een onderneming, waarin ruim 1500 personen werken; wanneer wij ten slotte overwegen, dat dit alles door eigen kracht, energie en doorzicht in zaken, personen en toestanden tot stand kwam, dan brengen wij gaarne een eeresaluut aan den Hollandschen ondernemingsgeest, welke hier voorzit, aan de ijzeren volharding waarmede steeds is gearbeid en nog door de oprichters gearbeid wordt, en besluiten wij met de woorden, die wij onlangs lazen onder een beeld van Mercurius: „Waar talent en energie en arbeidszin eendrachtig samenwerken, daar rijst een schoon geheel". J. van Assen Hzn. GEVESTIGD 1834 Z W O L L E Import van Granen Pakhuis: FriescheWal Kantoor: Diezerstraat DE VOGEL VAN CALCAR & Co. - VLOERZEILFABRIKANTEN - ZWOLLE Gebouwen-Complex der Vloerzeilfabriek. F de Vogel van Calcar & Co., opgericht in 1850, begon met het fabriceeren van wasdoek. Dit artikel wordt thans niet meer gemaakt en men heeft zich uitsluitend toegelegd op het abnceeren van Vloerzeilen. Den 18 Februari 1913, in het drukst van 't seizoen, brandde een der hoofdgebouwen af waardoor de productie voor dien tijd geheel stil lag. Echter kon men, door flink aanpakken, na U Jfr w'eder gedeeltelijk produceeren. Bij deze verbouwing is de firma tevens overgegaan tot het aanwenden van electrische kracht en electrisch licht voor het geheele bedrijf met eigen Centrale, waarvan de machinekamer op dé foto hiernevens te zien is. De derde foto geeft een blik in een der magazijnen. Machinekamer. Magazijn. ERVEN J. VAN ALLER - SCHEEPSBOUW - HASSELT BIJ ZWOLLE I l ERVEN J. VAN ALLER - SCHEEPSBOUW - HASSELT BIJ ZWOLLE ERVEN J. VAN ALLER - SCHEEPSBOUW - HASSELT BIJ ZWOLLE