Art. 647.
496. Bizondere personen verliezen krachtens dit artikel hun eigendom, indien de grond, waarover het water komt te vloeien, tot dusverre aan bizondere personen heeft toebehoord. Hierin wordt geene verandering gebracht door de omstandigheid, dat het kadastraal perceel, waarvan de rede is, van den Staat afkomstig is, die het als een in de rivier opgekomen plaat heeft verkocht. — H. R. 11 Maart 1887, concl. conf.; W. 5409; N. N. CXLV, § 42, 312; v. d. H., B. R. LIII, 135.
Art. 651.
497. J. M. Aanwassen. — W. v. N. R. 889.
Naar aanleiding daarvan H. W. de Wilde. Een te stoute stelling? — W. v. N. R. 901 en 909.
J. M. Idem. — W. v. N. R. 906 en 912.
(J. M.'s bewering dat de in bezit genomen aanwassen in onbevaarbare rivieren, aan niemand toebehooren wordt door H. W. de Wilde bestreden.)
498. Ten aanzien van het recht op aanspoelingen aan een rivier geldt als hoofdregel, dat aanspoelingen komen ten voordeele van de eigenaren van den oever, zoodanig dat de binnengrens rechtlijnig worde doorgetrokken tot de natuurlijke buitengrens van den aanwas. — Hof Leeuwarden 16 April 1881 ; W. 4685.
499. Een boezemwater, dat dient om het overtollige polderwater op te nemen en dat aan alle zijden door dijken en sluizen is afgesloten, kan worden beschouwd noch als een stroomend water, noch als een bevaarbaar meer, maar is slechts een plas, waarvan de waterstand naar welgevallen door het polderbestuur kan worden geregeld. In zoodanig water
bestaat dan ook geen recht van aanwas ten voordeele der aangelegen landen. — Hof Amsterdam 27 Juni 1889; W. 5790.
500. In dit artikel moeten onder „eigenaar" van den oever verstaan worden „eigenaar" aan of langs den oever (propriétaire riverain). — Hof Leeuwarden 8 Juni 1887; P. v. J. 1895, 63.
501. Niet de verkrijging van eiken door kunstmiddelen verkregen aanwas is uitgesloten maar alleen van dien, welken de oevereigenaars door het eigenmachtig aanleggen van zoodanige werken mochten hebben doen ontstaan. In het bizonder wordt door art. 9 der Publicatie van Hunne Hoogmogende van 1806 alleen dan aan de oevereigenaren de eigendom van eenen tengevolge van door en ten koste van den Staat aangelegde werken ontstanen aanwas onthouden en aan den Staat toegekend, in geval zoodanige eigenaren, na van wege den Staat met de noodig geoordeelde werken bekend te zijn gemaakt, de onkosten daarvan niet heeft willen dragen. — H. R. 8 Februari 1878, concl. conf.; W. 4207; W. v. N. R. 451; N. R. CXVIII, 143; v. d. H., B. R. XLIII, 48; P. W. 6461.
502. Blijkens de geschiedenis van dit artikel is met natuurlijken aanwas alleen bedoeld de zoodanige, die niet kunstmatig ten koste van naburige of aan den overkant der rivier gelegen eigendommen is verkregen, zoodat het wettelijk begrip van aanspoeling niet eiken door kunstmiddelen bevorderden aanwas uitsluit, maar alleen die, welke eigenaars van oeverlanden door het eigenmachtig aanleggen van zoodanige werken mochten hebben doen ontstaan. — H. R. 18 Februari 1898; W. 7086; P. v. .J. 1898, 23; W. v. N. R. 1482; P. W. 8988; N. R. CLXXVTII, 215; v. d. H., B. R. LXIV, 54. In denzelfden zin Hof 's-Her-



togenbosch 15 December 1896; W. 6907; W. v. N. R. 1410; P. v. J. 1898, 23; P. W. 8879 en Rechtb. 's-Hertogenbosch 18 October 1895; P. v. J. 1898, 23.
503. Vermits onder loopend water in den zin van dit artikel is te verstaan water, dat zich onder normale omstandigheden verplaatst, kan van aanwassen in eenen afgesloten rivierarm geen sprake zijn, ook al zoude deze onder buitengewone omstandigheden volloopen. — Hof 's-Hertogenbosch 19 December 1899; W. 7425; P. W. 9247. Cassatie verworpen H. R. 8 Februari 1901, concl. conf.; W. 7567; P. v. J. 1901, 26; Not.W. 81; P. W. 9304; N. R. CLXXXVII, 241; v. d. H., B. R. LXVII, 80.
504. Wanneer iemand tengevolge van de werking van art. 9 der Publicatie van 1806 eenmaal zijne aanspraak op aanspoclingen heeft verbeurd, kan hij later ook geen aanspraak doen gelden op aanspoelingen opgekomen aan de aanspoelingen, die als gevolg der aangebrachte kribben moeten worden beschouwd, ook al hebben die latere aanspoelingen met het leggen der kribben niets uit te staan. — H. R. 8 April 1904; W. 8056; P. v. J. 1904,345; Not. W. 252; N. R. CXCVI, 504; Lutt. 1904, 136.
Art. 652.
505. Voor de eigendomsverkrijging van aanwassen vordert de wet niet, dat de aanwassen aan de werking van ebbe en vloed zijn ontkomen. Aanslijkingen en aanwassen, die natuurlijk en ongemerkt aan de landen bij een loopend water gelegen aangroeien worden aanspoelingen genoemd en komen ten voordeele van de eigenaren van den oever, zonder onderscheid of in den titel van eigendom al of niet melding wordt ge¬
maakt van de hoegrootheid der landen.
— Rechtb. Groningen 21 Juni 1878; W. 4309.
Art. 655.
506. Th Thooft. Aanteekeningen op de artt. 655 en volgende B. W. — Ac. Pr. Leiden 1881.
Art. 656.
507. Ph. F. de Haseth Evertsz. Kan men eigenaar van den grond zijn zonder eigenaar van het daarop staand gebouw te wezen? — Ac. Pr. Leiden 1886.
508. Men kan eigenaar zijn van een gebouw, staande op en vereenigd met eens anders grond, al heeft men geen recht van opstal op dien grond. — Rechtb. Amsterdam 13 September 1881; W. 4721; P. v. J. 1881, 48; W.v.N.R. 689; N. R. B. 1883, A. 173.
509. Aan de artt. 626 en 656 B. W. moet de beteekenis worden gehecht dat de grondeigenaar, die beweert eigenaar van het gebouw te zijn, dat op zijn grond staat, als zoodanig erkend moet worden, totdat het tegendeel blijkt, maar niet, dat noodwendig de eigendom van den grond dien van het gebouw medebrengt. — Rechtb. Amsterdam 4 September 1883; W. 4999; R. W. v. N. 492; N. R. B. 1884, D. 31.
510. De verkoop van een perceel bouwterrein sluit niet noodzakelijk in zich den verkoop der op dat terrein zich bevindende onvoltooide huizen, die daarentegen zeer goed voor rekening en ten behoeve van de verkoopers met vergunning van den eigenaar van den grond kunnen zijn gesticht en gebouwd.
— H. R. 16 Mei 1884, concl. conf.; W. 5035; W. v. N. R. 816; P. W. 7059 en 7353; R. W. v. N.534; v. d. H.,Reg. VI, 429; N. R. CXXXVII, 64. (Verg. nr. 373).



511. Eene vordering, waarbij de eischer opkomt tegen het onrechtmatig gebruik, dat zijn buurman van een muur zou hebben gemaakt, daarbij stellende, dat die muur aan hem, eischer, in eigendom toebehoort, omdat, zij op zijn grond staat, wordt voldoende weersproken door de bewering van gedaagde, dat de muur niet staat op eischers maar op zijn, gedaagdes, grond. — Hof 's-Gravenhage 13 November 1899 met vernietiging Rechtb. 's-Gravenhage 21 Maart 1899; P. v. J. 1900, 80.
512. Wanneer meerdere personen een stuk grond in onverdeelden eigendom bezitten en een hunner zonder dat daaromtrent iets werd overeengekomen, met eigen materialen op dien grond een huisje bouwt, dan moet worden aangenomen, dat dit huisje het gezamenlijk eigendom der voorbedoelde eigenaren van den grond en dus ook later het eigendom wordt van dengene, aan wien de grond bij scheiding wordt toebedeeld.
— Rechtb. 's-Hertogenbosch 24 Januari 1902; W. 7960.
513. Gebouwen door een verhuurder of in het algemeen door iemand daargesteld, die geenerlei zakelijk recht op den grond heeft, worden door natrekking het eigendom van den eigenaar van den grond.
— H. R. 4 December 1903 concl. conf.; W. 8004; P. v. J. 1904, 341; Not. W. 225; W. v. N. R. 1776; N. R. CXCV, 252.
Art. 658.
514. De eigenaar, die gebruik maakt van de bevoegdheid hem bij dit artikel toegekend, is niet verplicht de daar bedoelde kosten vooraf te betalen. — Rechtb. Amsterdam 2 Mei 1895; W. 6662.
515. De actie komt ook toe aan den erfpachter. De bevoegdheid van den eischer om desnoods met behulp van
den sterken arm op den door hem in erfpacht bezeten grond eenig gebouw te doen wegnemen, berust zoowel op het zedelijk karakter van zijn recht als op dit artikel. — Rechtb. Amsterdam 7 Mei 1896; W. 6826; P. v. J. 1896, 74.
516. Dit artikel geldt zoowel tegen den bezitter te goeder trouw als tegen hem, die geen bezitter is in den zin van art. 585 B. W. Alleen kan de eerste, mits feiten aanhalende, waaruit zijn bezit te goeder trouw kan worden afgeleid, de bizondere bepalingen van art. 659 B. W. inroepen. — Hof Amsterdam 2 April 1897; W. 7010.
517. De grondeigenaar is bevoegd doch niet verplicht om overeenkomstig dit artikel eene keuze te doen. De bouwer kan hem derhalve niet door eene actie noodzaken tot eene keuze over te gaan. — Rechtb. Alkmaar 25 Mei 1899; W. 7594; Not. W. 92.
518. Tegen iemand, die te goeder trouw op eens anders grond bouwde» omdat hij een persoonlijk recht had tot vestiging van een recht van erfpacht op dien grond, moet geageerd worden uit dit artikel en niet uit art. 659 B. W; immers uit het onderling verband der artt. 658 en 659 B. W. en uit de algemeenheid van art. 658 B. W. mag veilig worden afgeleid, dat de rechtsvordering van art. 658 B. W. den grondeigenaar toekomt, zoowel tegen den bezitter te kwader trouw als tegen dengene, die niet heeft het rechtskundig bezit, waarvan in art. 585 B. W. en volg. sprake is, terwijl de mildere bepaling van art. 659 B. W. alleen kan worden ingeroepen door den bezitter te goeder trcuw, met welke uitdrukking de wetgever blijkbaar bedoelt het bezit, omschreven in art. 587 B. W. d. i. het bezit van dengene, die meent eigendom



aan de bezeten zaak te hebben. — Rechtb. Assen 27 December 1900; W. 7631; Not. W. 103.
519. Tegen wien moet de actie van art. 658 resp. 659 B. W. ingesteld worden? (Naar aanleiding der volgende uitspraken Rechtb. Amsterdam 20 Mei 1903 en Hof aldaar 18 November 1904) W. v. Not. 39 en 40.
520. De aansprakelijkheid voor den grondeigenaar uit dit artikel resulteerende, bevat eene zuivere persoonlijke verplichting tot betaling en gaat bij eigendomsoverdracht derhalve niet over op den volgenden eigenaar, die wel treedt in de rechten en verplichtingen van zijn rechtsvoorganger onmiddellijk met den eigendom verband houdend, maar nooit geweest is en eigenaar en de persoon die tusschen amotie en behoud van het gebouwde, de keus van behoud deed, die de verplichting tot vergoeding schiep.
— Rechtb. Amsterdam 20 Mei 1903; W. 8021; Not. W. 232.
521. Eene actie ontleend aan het derde lid van art. 658 B. W. kan slechts worden ingesteld tegen hem, die tijdens de natrekking eigenaar was van den grond.
— Hof Amsterdam 18 November 1904; W. 8276; W. v. Not. 25.
522. In geval van toepassing van art 658 B. W. wordt de eigenaar van den grond op het oogenblik, dat hij kiest het gebouwde voor zich te behouden, verplicht om de daarvoor verschuldigde vergoeding aan den bouwer te betalen. Die verplichting is eene zuiver persoonlijke, die op hem blijft rusten ook na vervreemding van het betrokken onroerend goed. — Rechtb. Amsterdam 20 Mei 1905; W, v, N. 25.
Art. 659.
523. Dit artikel is niet toepasselijk op hem, die zonder aminus domini bezit. Hof 's-Gravenhage 13 November 1876; R. B. 1879, A 98.
524. Bij eene actie uit art 658 B. W. moet niet de eigenaar van den grond de kwade trouw bewijzen van hem, die gebouwd heeft maar omgekeerd deze zijn goede trouw. — Hof 's-Gravenhage 13 November 1876; R. B. 4879, A 98.
525. Hij die vóór de overdracht van door hem verkochte terreinen daarop gebouwen opricht, kan niet gezegd worden dit als bezitter ter goeder trouw gedaan te hebben. In geval van latere ontbinding zal hij zich te vergeefs op dit artikel kunnen beroepen. — Rechtb. Amsterdam 15 Januari 1889; W. 5763; P. v. J. 1889. 34.
526. Dit artikel bedoelt alleen het geval, dat het gebouwde geheel op eens anders grond, maar niet dat het ook voor een gedeelte op den grond des eigenaars staat, zoodat de vordering tot afstand van dat gedeelte van het één geheel uitmakend gebouw, dat op eischers grond staat, niet ontvankelijk is. Rechtb. 's-Gravenhage 16 Februari 1892; \\. 6180; P. v. J. 1893, 91; R. W. v. N. 740. Vernietigd door Hof aldaar 23 Januari 1893; W. 6362; P. v. J. 1893, 91; beslissende dat art. 659 B. W. geen onderscheid maakt of hetgeen gebouwd is, zich geheel of ten deele op eens anders grond bevindt, dat het niet aannemelij K is dat de wetgever in dit geval aan den eigenaar van den grond niet de keus zou hebben gegeven in dit artikel omschreven, daar zulks in strijd zou zijn met het hoofdbeginsel, in art. 656 neergelegd.



527. Voor een gegrond beroep op dit artikel wordt vereischt, dat de goede trouw van hem, die op eens anders grond bouwde, vaststaat. Hij kan niet volstaan met die goede trouw te beweren maar hij behoort feiten te stellen, waaruit zulks volgt. — Hof Amsterdam 15 April 1898; W. 7171.
528. De eigenaar, die overeenkomstig dit artikel de meerdere waarde van zijn erf aan den bouwer wil voldoen, moet die meerdere waarde aanbieden en niet eene bepaalde geldsom, die hij daarvoor houdt. — Rechtb. Alkmaar 14 Februari 1901; W. 7594; Not. W. 94.
Art. 661.
529. C. A. J. van Sasse van IJsselt.
Zaaksvorming. — Ac. Pr. 's-Hertogenbosch 1885.
530. Uit de bepaling, dat de nieuwe eigenaar den prijs der stof moet betalen en zoo daartoe gronden zijn schade en interessen vergoeden, volgt niet, dat de wetgever daarmede heeft bedoeld, dat de eigendom zal blijven bij den eigenaar der stof, zoolang die betaling en vergoeding niet hebben plaats gehad. — H. R. 21 Juni 1875; W. 3894; N. R. CX, § 33, 282.
531. Hij, die een lithograaf opdraagt bepaalde gravures op diens lithografische steenen uit te voeren, kan daarom alleen niet reeds op den eigendom dier steenen aanspraak maken. — Rechtb. Amsterdam 13 Maart 1884; W. 5091; P. v. J. 1884, 39.
Art. 666.
532. J. C. Roosenburg. Iets over de levering van onroerende goederen bij wijze van legaat verkregen. — Ac. Pr. Leiden 1879.
Art. 667.
533. Het constitutum possessorium naar het Nederlandsche recht. — N. R. B. 1877, A 46. (1)
534. Gaat de eigendom van roerende zaken over op den kooper, wanneer in de akte door den kooper verklaard wordt, dat hij de voorwerpen bij den verkooper ten gebruike laat en door den verkooper, dat hij ze als zoodanig behoudt? Ja. — R. A. X 47. Neen Them. Lil, 491.
535. Indien de huurder eener bouwhoeve bij akte verklaard heeft, dat hij de roerende goederen, die zich op de bouwhoeve bevinden, aan den verhuurder in eigendom overdraagt maar ze voorloopig voor dezen zal blijven behouden en besturen, dan gaan op datzelfde oogenblik die goederen in het bezit van den verhuurder over en is een feitelijke levering voor het verkrijgen van eigendom niet noodig. — Hof Arnhem 28 November 1883; W. 5043; N. R. B. 1884, B 115. (Cassatie verworpen bij het volgend arr.).
536. Door de levering van roerende lichamelijke zaken wordt niet altijd een overgifte van die zaken van hand tot hand vereischt. Daartoe is voldoende iedere handeling, waardoor de zaak wordt gesteld in de macht en het bezit van den verkrijger, welke handeling aanwezig is, als de eigenaar, die de zaak overdraagt, verklaart haar voor den verkrijger als zijn lastgever te zullen houden en beheeren. — H. R. 12 Februari 1885, concl. conf.; W. 5146; R. W. v. N. 532; N. R. CXXXIX, 108; v. d. H., B. R. L, 401.
537. Voor den overgang van den eigendom der verkochte roerende zaak
(1) Vg. de aant. 190—193.



op den kooper is het niet noodig, dat deze hem feitelijk wordt overgedragen. De verkooper, die ten gevolge van de tusschen hem en den kooper gesloten overeenkomst de verkochte goederen tot nadere opzegging in bruikleen behoudt, heeft dadelijk na de sluiting de koopovereenkomst begonnen voor den kooper te bezitten. — H. R. 9 November 1888, concl. eonf.; W. 5637; W. v. N. R. 1002; P. v. J. 1888, 143; v. d. H., B. R. LIV, 310; N. R. CL, 94. In denzelfden zin Rechtb. Groningen 23 Octoberl885; W. 5299; W. v. N. R. 875; R W.v.N. 576. Rechtb. Alkmaar 18 Februari 1886; W. 5333; R. W. v. N. 575; Mb. Dw. II, 11. In tegenovergestelden zin Hof 's-Gravenhage 1 Juni 1887; W. 5511; R. W. v. N. 611 en 18 Juni 1888; W. 5597; P. v. J. 1899,35. Gecasseerd door H. R. 22 Februari 1889; W. 5684; P. v. J. 1889, 35; N. R. CLI, 201; W. v. N. li. 1020; v. d. H., B. R. LV, 88. (Zie nr. 190).
538. De eigendomsoverdracht van roerende lichamelijke zaken kan ook plaats hebben zonder feitelijke overgave, namelijk constituto possessorio, wanneer iemand, die eene zaak als eigenaar voor zich zelf bezat, krachtens eene overeenkomst die zaak voor een ander, die daarvan eigenaar wordt, gaat houden. Dit moet geacht worden te zijn geschied, wanneer een verkooper na den verkoop zich verbindt om de verkochte waar voor den kooper in bewaring te houden. — Rechtb. Rotterdam 22 April 1903; W. 7993. Rechtb. Utrecht 21 Februari 1906; W. 8433; W. v. N. R. 1924; Rechtb. Maastricht 30 Mei 1907; P. v. J. 1907, 698.
539. Ook in ons recht geldt het constitutum possessorium. — Rechtb. Maastricht 11 April 1907; P. v. J. 1907, 698.
540. De levering van verkochte roerende goederen is niet bewezen, als slechts blijkt, dat de verkooper] verklaard heeft, ze ter beschikking van den kooper te stellen, zulks bij acte verleden op eene andere plaats dan die, waar de goederen zich bevonden. — Rechtb. Haarlem 20 November 1883; P. v. J. 1884, 17.
541. Levering van roerende goederen wordt niet gedaan door de verklaring van den kooper in de koopakte, dat hij de goederen uit handen van den verkooper heeft overgenomen, maar door een feitelijke overgaaf of wat daarmede wordt gelijk gesteld, nadat deze rechtstitel van eigendom in het leven is getreden. Rechtb. Amsterdam 28 October 1889; W. 5821; W. v. N. R. 1062.
542. Iemand, die in eene herberg zijn paard verkoopt, kan niet gezegd worden dat paard te hebben geleverd door het in bijzijn des koopers (die reeds toen den koop ontkende, bewerende dat uit scherts gehandeld was) ter diens beschikking in deze herberg achter te laten en te stallen. — Rechtb. Winschoten 25 Mei 1892; W. 6431; Mb. Dw. IX, 10.
543. Uit de overschrijving eener koopakte van onroerend goed en dus alleen uit de juridieke levering kan niet als bewezen worden aangenomen, dat de bij afzonderlijke akte tusschen denzelfden kooper en verkooper verkochte roerende goederen in dat perceel aanwezig, geleverd zijn in het bezit van den kooper. — Hof Leeuwarden 15 Juni 1892; W. 6278; P. v. J. 1892, 70; T. v. N. X, 428; met bevestiging Rechtb. Assen 14 December 1891; P. v. J. 1892, 10; Mb. Dw. VII, 12.
544. Br is geene levering van roerende goederen waar deze wel zijn aangeboden maar niet zijn aangenomen en



557. C. W. Margadant Cessie door endossement. — Leiden 1879. Beoordeeld door mr. N. T. van Nooten, R. en W. XXX, 283.
558. Overdracht van een schuld, die op het tijdstip toen zij werd overgedragen, reeds was gekweten, is niet denkbaar. — Hof Amsterdam 10 December 1880; W. 4591.
559. De schuldenaar eener aannemingssom, die, nadat hem de akte beteekend is, waarbij zijn schuldeischer een zeker bedrag van het verschuldigde aan een derde overdraagt, een gedeelte dier som aan den oorspronkelijken crediteur betaalt, is door die betaling ten aanzien van den cessionaris niet bevrijd, ook al had hij niet bedoeld om het gecedeerde gedeelte te betalen. — Hof 's-Gravenhage 9 Januari 1882; W. 4975.
560. De schriftelijke akte bij dit artikel bedoeld behoort niet tot het wezen der cessie maar alleen tot haar bewijs. — Hof Amsterdam 15 Januari 1892; W. 6168; P. v. J. 1892, 28; R. W. v. N. 743; N. M. v. H. IV, 119. Cassatie verworpen bij het volgende arrest.
561. Voor de levering eener verkochte schuldvordering wordt niet vereischt, dat in de akte de verklaring van den cessionaris voorkomt, dat hij de rechten hem door den cedent overgedragen, aanneemt. De aanneming door den cessionaris mag ook buiten de akte van overdracht blijken. — H. R. 13 0ctober 1892, concl. conf.; W. 6251; M. v. H. V, 19; P.v.J. 1892,88; W v.N.R. 1199; R. W. v. N. 754; N. R. CLXII, 32; v. d. H., B. R, LVIII, 369.
562. Als vaststaat, dat eenige effecten zich bevonden in een trommel, toebehoorende aan de partij, die beweert er
eigenaar van te zijn, alsmede dat diezelfde partij den sleutel dier trommel in zijn bezit had, dan moet worden aangenomen, dat die effecten aan die partij toebehoorden, ook al was die trommel geplaatst in een brandkast van den erflater der andere partij en al had die andere partij op de effecten geschreven „deze Russische effecten ter waarde van f 6000 behooren na mijn dood aan ... — Rechtb. Groningen 11 November 1892; W. 6315; P. v. -J. 1893, 5; T. v. N. XI, 19; W. v. N. R. 1210; R. W. v. N. 762; P. W. 8322.
563 De gewone burgerlijke obligaties waarbij de schuldenaar verklaart schuldig te zijn aan den schuldeischer of aan den verderen wettigen houder kan niet tot een obligatie aan toonder worden gemaakt door de daarop gestelde woorden:
„Voor mij aan den heer of order"
bekrachtigd met de handteekening van hem, ten wiens name zij is gesteld. Zij kan dus niet anders dan op de wijze van art. 668, al. 1 B. W. worden overgedragen. — Rechtb. Arnhem 9 Maart 1893; W. 6329; W. v. N. R. 1239; R. W. v. N. 771; P. W. 8512.
564. De levering eener schuldvordering, niet aan toonder luidende, is tot stand gekomen door de acte, waarbij de daaruit voortspruitende rechten aan een ander worden overgedragen; daartoe is niet noodig eene beteekening van die overdracht aan den schuldenaar of de omstandigheid dat deze die overdracht schriftelijk heeft aangenomen of erkend. — R. A. XI, 65.
565. De beteekening enz. bedoeld in dit artikel wordt alleen gevorderd ten aanzien van den schuldenaar. — Rechtb. Groningen 3 Juni 1881; W. 4841.
566. Art. 668 al. 2 heeft alleen ten doel om den debiteur te vrijwaren tegen



schade, indien hij te goeder trouw vóór de beteekening der akte mocht hebben betaald en is niet als een noodzakelijk bestanddeel der cessie tusschen cedens en cessionaris te beschouwen; ten aanzien van derden bestaat de cessie door de enkele overdracht, zoodat een beslag op een vordering des debiteurs gelegd, na de overdracht, maar vóór de beteekening aan den debiteur der vordering zonder gevolg moet blijven. —Hof Amsterdam 28 December 1900; W. 7602; Not. W. 92; W. v. N. R. 1658.
567. Zoolang de akte van overdracht eener schuldvordering niet aan den schuldenaar is beteekend, kunnen de cedent en de cessionaris met goed gevolg verklaren, dat zij de cessie als van geen waarde beschouwen. — Rechtb. Leeuwarden 28 Juni 1883; W. 4979.
568. De beteekening aan den schuldenaar eener subrogatie aan een ander dan den oorspronkelijken schuldeischer, zonder welke volgens dit artikel de nieuwe schuldeischer niet tot de uitvoering der overeenkomst kan overgaan is eene beteekening, die behoort tot de
i uitvoering en kan deze dus geschieden i daar, waar bij de oorspronkelijke overi eenkomst tot de uitvoering domicilie was gekozen. — H. R. 4 November 1887, i concl. conf.; W. 5498; T. v. N. VI, 1 ; : N. R. CXLVII, § 26,170; W. v. N. R. 961.
569. Voor de beteekening der over(dracht der schuldvordering aan den schult denaar is slechts noodig beteekening i van het feit der overdracht, niet daaren1 boven overgifte van een afschrift der > akte van cessie. — H. R. 13 December
11889, concl. contr.; W. 5813; P. v. J.
11890, 6; W. v. N. R. 1052; R. W. v. N. f609; v. d. H., B. R. LV, 345; N. R. (CLIII, 354; T. v. N. VII, 180. Integenoovergestelden zin Hof Arnhem 8 Mei
Cbemers, Aant. B. W.
1889; R. W. v. N. 1654; W. v. N. R. 1016; met vernietiging Rechtb. Zutfen 15 November 1888; W. 5723; W. v. N. R. 1016.
570. De beteekening eener cessie is slechts in het belang des schuldenaars voorgeschreven; als de cessie zelve voor een beslag plaats had, is deze cessie van waarde, ook al is de beteekening na het beslaguitgebracht. — Rechtb. Amsterdam 9 Juni 1892; W. 6254; W. v. N. R. 1206.
571. Dit artikel geeft uitsluitend aan den schuldenaar en niet aan den schuldeischer het recht om zich op het gemis van beteekening, schriftelijke aanneming of schriftelijke goedkeuring der cessie te beroepen. De verklaring van den cessionaris, houdende afstand zijner uit de cessie verkregen rechten, kan den schuldenaar-gedaagde in het geding tot betaling der gecedeerde inschuld niet worden tegengeworpen, waar die verklaring is ingebracht na de dagvaarding en het antwoord der gedaagden in dat proces. — Rechtb. 's-Gravenhage 17 Januari 1893; W. 6301; R. W. v. N. 764; W. v. N. R. 1220.
572. De cessie eener schuldvordering niet gevolgd door beteekening, schriftelijke erkenning of aanneming belet niet dat de schuldenaar bevoegd niet alleen, maar ook verplicht is tot betaling aan den cedent. Die beteekening kan niet geschieden per brief doch kan nog na de dagvaarding plaats hebben. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 21 December 1894; W. 6637; W. v. N. R. 1364; Mb. Dw! XI, 2.
573. De wet vordert in dit artikel, om de overdracht der schuldvordering tegenover den schuldenaar van kracht te doen zijn, niet meer dan de beteekening van het feit dier overdracht. —
17



Hof 's-Hertogenbosch 31 October 1899; W. 7424; W. v. N. R. 1598; met bevestiging Rechtb. aldaar 11 Maart 1898; W. 7226; W. v. N. R. 1483.
574. Waar een vennootschap ontbonden en dezelfde zaak onder eene nieuwe firma is voortgezet, moet de titel van overgang van elk der baten en lasten van de vroegere vennootschap wat de inschulden betreft als cessie worden beschouwd. — H. R. 4 Februari 1887, concl conf.; W. 5399; N. R. CXLV, § 21, 151.
575. Inbreng eener schuldvordering op naam in eene nieuw op te richten vennootschap is eene cessie in den zin van dit artikel. — Hof Arnhem 20 October 1895; W. 6722; P. v. J. 1896, 42.
576. Mededeeling per circulaire, dat eene vennootschap is ontbonden en dat een der vennooten al hare activa en passiva overneemt, kan niet gelden voor de beteekening van art. 668 al. 2 B. W. — Rechtb. Amsterdam 21 Juni 1907; W. 8558.
577. H. B. Gottmer. De toedeeling van eene schuldvordering aan een ander erfgenaam behoeft niet aan den schuldenaar te worden beteekend. — Mb. Dw. XI, 7.
578. De beteekening bij dit artikel gevorderd, is niet noodig, waar het recht op de schuldvordering ontleend wordt aan erfopvolging. — Hof 's-Hertogenbosch 18 Mei 1886; W. 5400; R. W. v.N.588; cassatie verworpen bij het volgende arrest. In denzelfden zin Rechtb. Middelburg 10 Juni 1886; W. 5267.
579. Hij, aan wien bij akte van scheiding en deeling is toebedeeld de geheele inschuld, die deel uitmaakt der tusschen zijn erflater en diens echtgenoot
bestaande huwelijksgemeenschap, kan tegen den debiteur als crediteur der geheele inschuld optreden, zonder dat de akte van deeling vooraf aan den debiteur is beteekend. — H. R. 14 Januari 1887, concl. conf.; W. 5388; W. v. N. R. 908; v. d. H, B. R. LIII, 42; N. R. CXLV, 64.
580. Van eene levering als bedoeld in art. 668 B. W. en mitsdien ook van de daar voorgeschreven beteekening aan den schuldenaar, kan geen sprake zijn bij het verkrijgen eener vordering bij boedelscheiding. — Rechtb. Amsterdam 10 Juni 1903; W. 8042.
581. J. W. Zijlstra. Overdracht of overneming van schuld. — Ac. Pr. Groningen 1893.
582. Mr. S. G. Canes. Overdracht van overeenkomst. — W. v. N. R. 1934 en 1935.
583. De wetgever heeft in art. 668 B. W. wel erkend de overdraagbaarheid van de uit eene overeenkomst voortvloeiende rechten, doch heeft nergens de overdraagbaarheid der daaruit voortvloeiende verplichtingen, de zoogenaamde schuldoverneming gesanctioneerd. — Rechtb. Dordrecht 10 April 1907; W. 8575; W. v. Not. 106.
584. Mr. N. K. F. Land. Overdracht van auteursrecht. — W. 6716.
585. Voor de levering van een verkocht auteursrecht is noodig eene authentieke of onderhandsche akte van overdracht. — Hof Amsterdam 28 Juni 1893; W. 6384.
586. H. J. van Ogtrop. Het reglement voor den effectenhandel met inleiding en aanteekeningen. — Ac. Pr. Amsterdam 1893.















Gedrukt bij F. J. BELINFANTE, voorh. A. D. SCHINKEL



M*. W. C. I. J. CREMERS
AANTEEKENINGEN OP DE NEDERLANDSCHE WETBOEKEN
BEVATTENDE
DE LITTERATUUR EN DE JURISPRUDENTIE
/ACAl) \ U Ij . /
HERZIEN EN BIJGEWERKT DOOR
Mr. G. F. M. PATHUIS CREMERS
OUD-RECHTER TE BREDA EN
H. A. A. CREMERS
CANDIDAAT-NOTARIS TE ARNHEM
TWEEDE DEEL
TWEEDE BOEK VAN HET BURGERLIJK WETBOEK
TE 's-GRAVENHAGE BIJ BOEKH. VH. GEBR. BELINFANTE, 1909







VERKLARINGEN DER VERKORTINGEN.
A. B. Wet van 15 Mei 1829 (St. 28), houdende algemeene bepalingen
der Wetgeving van het Koningrijk.
Ac. Pr. Academisch Proefschrift.
A. U. Arbitrale Uitspraak.
Art. Artikel.
B. W. Burgerlijk Wetboek.
C. C. Code civil.
Gemst. De Gemeentestem. Weekblad aan de belangen van de gemeenten
in Nederland gewijd.
Hof. Arrest van het Gerechtshof.
H. R. Arrest van den Hoogen Raad.
H. G. N. I. Arrest van het Hoog Gerechtshof van Nederlandsch-Indië.
v. d. H., B. R. Van den Honert, Verzameling van arresten, Burgerlijk Recht
en Burgerlijke Rechtsvordering.
v. d. H., Strafr. Idem, Strafrecht en Strafvordering.
v. d. H., G. Z. Idem, Gemengde Zaken.
v. d. H., Bel. Idem, Belastingen.
v. d. H., Z. R. S. Idem, Zegel, Registratie en Successie.
v. d. H., J. en V. Idem, Jacht en Visscherij.
Kan tong. Vonnis of beschikking van het Kantongerecht.
K. Wetboek van Koophandel.
K. B. Koninklijk Besluit.
Lutt. Luttenberg's Chronologische verzameling van wetten en besluiten.
Mb. Dw. Maandblad voor Deurwaarders.
M. F. Beschikking van den Minister van Financiën.
M. J. Idem van den Minister van Justitie.
N. R. Nederlandsche Rechtspraak. Verzameling van arresten.
N. R. B. Nieuw rechtsgeleerd Bijblad.
N. N. Notarieele Nieuwsbode.
N. M. v. H. Nieuw Magazijn van Handelsrecht.



Kot. W. Notarieel Weekblad, gewijd aan Notariaat, Rechtsgeleerdheid
en Registratie.
O. M. Openbaar Ministerie.
P. v. J. Het Paleis van Justitie.
P- W. Periodiek Woordenboek van administratieve en gerechtelijke
beslissingen in zake van de Vermogensbelasting, Registratie, Zegel, Hypotheken, Successierecht, Kadaster, Notariaat, enz.
Pres. Bes. Beschikking van den President der Arrondissements-Rechtbank
in kort geding.
Rechtb. Vonnis der Arrondissements-Rechtbank.
R- A. Verzameling van rechtsgeleerde Adviezen.
R- B. Rechtsgeleerde Bijdragen en Bijblad.
R- M. Rechtsgeleerd Magazijn. Tijdschrift voor binnen- en buiten-
landsche rechtsstudie.
R- O- Wet op de Rechterlijke Organisatie en het beleid der Justitie.
R. v. S. Raad van State. Geschillen van Bestuur.
R.v. Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering.
R. \\. v. N. Rechtskundig Weekblad voor het Notarisambt.
R. en W. Recht en Wet. Tijdschrift voor het Notarisambt.
St. Staatsblad.
Them. Themis. Rechtskundig Tijdschrift.
T. v. N. Tijdschrift voor het Notarisambt.
T. A. R. Tijdschrift ter beoefening van het Administratief Recht.
T. v. N. R. Tijdschrift, gewijd aan Rechtsgeleerdheid, Notariaat en
Registratie.
T. v. P.. N. en F. Tijdschrift voor Privaatrecht, Notariaat en Fiscaalrecht.
T. v. S. Tijdschrift voor Strafrecht.
T. d. K. De Toepassing der Kinderwetten.
W. Weekblad van het Recht.
W. B. A. Weekblad voor de Burgerlijke Administratie.
W. v. N. R. Weekblad voor Notarisambt en Registratie, sedert 1 Januari
1898 genaamd Weekblad voor Privaatrecht, Notarisambt en Registratie (uitgegeven voor rekening der Broederschap van Candidaat-Notarissen in Nederland en zijne Koloniën).
W. v. Not. Weekblad voor het Notariaat, gewijd aan Privaatrecht, Notariaat
en Fiscaalrecht, (orgaan van de Broederschap der Notarissen in Nederland).
Notarieel Weekblad, gewijd aan Notariaat, Rechtsgeleerdheid
en Registratie.
Openbaar Ministerie.
Het Paleis van Justitie.
Periodiek Woordenboek van administratieve en gerechtelijke beslissingen in zake van de Vermogensbelasting, Registratie, Zegel, Hypotheken, Successierecht, Kadaster, Notariaat, enz. Beschikking van den President der Arrondissements-Rechtbank
in kort geding.
Vonnis der Arrondissements-Rechtbank.
Verzameling van rechtsgeleerde Adviezen.
Rechtsgeleerde Bijdragen en Bijblad.
Rechtsgeleerd Magazijn. Tijdschrift voor binnen- en buiten-
landsche rechtsstudie.
Wet op de Rechterlijke Organisatie en het beleid der Justitie. Raad van State. Geschillen van Bestuur.
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering.
Rechtskundig Weekblad voor het Notarisambt.
Recht en Wet. Tijdschrift voor het Notarisambt.
Staatsblad.
Themis. Rechtskundig Tijdschrift.
Tijdschrift voor het Notarisambt.
Tijdschrift ter beoefening van het Administratief Recht. Tijdschrift, gewijd aan Rechtsgeleerdheid, Notariaat en



AANVULLINGEN EN VERBETERINGEN.
Na no. 8 te lezen:
„Handelsrelatiën" zijn niet als een zaak in burgerrechtelijken zin te beschouwen. — M. F. 29 Augustus 1907, 48; P. W. 10081; W. v. Not. 159.
Na no. 4 te lezen :
Mr. Haanebrink. Wat is electriciteit in juridischen zin? (S. meent dat electriciteit eene lichamelijke zaak is). — W. v. Not. 186.
Na no. 53 te lezen:
Art. 572.
\\ anneer aan de in dit artikel omschreven uitdrukking worden toegevoegd de woorden: „niets uitgezonderd" verliest de uitdrukking de beteekenis, die de wet daaraan heeft toegekend. — Rechtb. Leeuwarden 14 Januari 1909; W. 8835; W. v. N. R. 2061.
In no. 56 te lezen: W. 5881 achter 1890.
In no. 98 te lezen: W. 5488 achter 1886.
Achter no. 101 te voegen: Gecasseerd door H. R. 5 Maart 1909, concl. conf.; W. 8827, beslissende dat door de woorden: „ingelijks onverminderd de door titel
of bezit verkregen rechten van bijzondere personen of gemeenschappen", wordt te kennen gegeven, niet enkel, dat rechten van derden op den eigendom, aan den Staat toegekend, moeten worden geëerbiedigd, maar ook dat eigendommen door bijzondere personen of gemeenschappen op die gronden kunnen worden beweerd.
No. 124 te lezen: Het snoeien, hakken en rooien van het houtgewas, staande op een openbaren weg, die zich langs iemands eigendommen uitstrekt, is niet per se te beschouwen als daden van bezit van dien weg. — Hof Arnhem 13 Februari 1895; W. v. N. R. 1319.
Achter no. 238 te voegen: Cassatie verworpen H. R. 19 Maart 1909, concl. contr.; W. 8845; W. v. N. R. 2063.
Na no. 506 te lezen:
Art. 655 B. W. bevat een vermoeden behoudens tegenbewijs; dit bewijs is in hooger beroep toegelaten. De eigenaar van den grond de ontruiming vorderende van hetgeen op of in den grond wordt aangetroffen, kan krachtens de artt. 625 en 655 B. W., voor wat zijne eigendomsrechten betreft, volstaan met te stellen



en desnoods te bewijzen zijn eigendomsrecht op den grond. — Hof's-Gravenhage 9 November 1908; W. 8826.
Na no. 605 te lezen:
B. Overschrijving bij uittreksel. (S. vindt toepassing van art. 671, 2e lid B. W. omslachtig en acht het wenschelijk om die bepaling in dien zin te wijzigen, dat worde toegelaten het geven van toestemming tot de overschrijving bij uittreksel in de akte zelve, gelijk dit in de praktijk dikwijls — zeer ten onrechte
— geschiedt). — W. v. N. R. 2021.
Von Geusau. Idem. (S. acht alleen
zorg voor de behoorlijke naleving van art. 671, 2e lid B. W. noodig). — W. v. N. R. 2023.
In no. 707 te lezen in plaats van : N. R. CXCII, 185, N. R. CXCn, 135 en na no. 707: Prof. mr. H. J. Hamaker. Eene belangrijke uitspraak over de lichten en de uitzichten van artt. 693—697 B. W. (Bestrijding van gemeld arrest. H. R.).
— YV. v. N. R. 1738.
Na no. 768 te lezen:
Eigenaars pro indiviso, door uit te wegen over een gemeenschappelijk met nog anderen bezeten land, leggen daarop een last, waardoor dit gemeenschappelijk bezeten perceel zou worden gebruikt ten dienste van de aangrenzende perceelen, zonder dat die anderen er zelve baat bij hadden.
Zulk een uitweg staat dien eigenaren niet vrij, tenzij met toestemming van alle mede-eigenaren. — Hof Arnhem 28 October 1908, (met bevestiging, voorzooveel deze beslissing betreft, van laatstgemeld vonnis); W. 8851.
Na no. 803 te lezen:
Een weg kan zeer goed het karakter
van buurweg hebben, al moeten ten behoeve van den aanleg daarvan, werken worden gemaakt, waarvoor een publiekrechtelijke vergunning wordt vereischt.
Art. 719 eischt niet, dat de buurweg de eenige uitweg naar den openbaren weg zij.
Voor toepassing van art. 719 wordt niet vereischt dat het gebruik van den weg plaats heeft krachtens wilsovereenstemming tusschen de betrokken geburen, noch krachtens een verouderden toestand, waarvan het ontstaan niet meer bekend is, doch het is voldoende dat, zelfs door eigenmachtige handelingen, zich heeft kunnen vestigen een feitelijke toestand van openlijk medegebruik ten behoeve van de perceelen der geburen. Voor het daartoe vereischte tijdsverloop zijn geen vaste regels aan te geven. — Rechtb. Tiel 7 September 1906, 26 April 1907 en 22 Mei 1908. - W. 8873.
Achter no. 811 te voegen:
Vernietigd door Hof Arnhem 18 Maart 1908; W. 8840.
Na no. 847 te lezen:
Indien de akte van verkoop van een onroerend goed (terrein) inhoudt het beding, dat de kooper het gekochte zal aanvaarden met het bezwaar van overweg ten behoeve van den eigenaar van een aangeduid perceel (eigendom van den verkooper) over zekere gronden, wordt hierdoor eene erfdienstbaarheid gevestigd ten nutte van het erf des verkoopers en niet een persoonlijk recht (uitsluitend) voor den verkooper. — Hof Arnhem 29 April 1909; W. 8847.
Na no. 865 te lezen:
Nu de wet niet omschrijft, wat onder de erfdienstbaarheid van licht en uitzicht



moet worden verstaan, moet voor de bepaling van die erfdienstbaarheid worden te rade gegaan met de opvatting van het dagelijksche leven; dit vooropgesteld, moet onder de erfdienstbaarheid van uitzicht en van licht en uitzicht worden verstaan het recht om ten behoeve van het heerschend erf en ten laste van het naburig lijdend erf, uitzicht op of het noodige licht en lucht over dat lijdend erf te genieten door middel van de daartoe bestemde uitwendige werken, terwijl dan tegenover dat recht staat de verplichting van het lijdend erf om te dulden, dat op die wijze uitzicht, licht of lucht worde genoten; deze verplichting bepaalt zich tot dat dulden, maar laat overigens de rechten van den eigenaar van het lijdend erf onaangetast, met name ook zijn recht om op zijn erf te bouwen, gelijk hij zal verkiezen, maar natuurlijk onder deze beperking, dat hij, door van zijn recht gebruik te maken, niet komt in strijd met de op hem rustende verplichting, zoodat hij, waar hij door te bouwen aan die verplichting te kort doet, genoodzaakt kan worden om dat bouwen na te laten, niet echter omdat voor hem de verplichting bestaat om niet te bouwen, maar omdat het niet bouwen een noodzakelijk gevolg is van zijne verplichting om te dulden. — Rechtb. Rotterdam 20 October 1902; W. 7941; W. v. N. R. 1764; ^ot. W. 207; P. v. J. 1903, 203.
Na no. 909 te lezen:
Om een recht van erfdienstbaarheid te kunnen aannemen, dat zal zijn ontstaan op de wijze in art. 748 B. W. omschreven, moet vaststaan, alzoo gesteld worden, het bestaan van dit recht vóórdat de erven ten opzichte waarvan het wordt gesteld, éénheerig zijn gewor¬
den. — Hof Arnhem 18 Maart 1908; W. 8840, (met vernietiging van het vonnis Rechtb. Zwolle, vermeld in no. 811).
In kolom 622 regel 5 v. o. te lezen: „huwelijksgoederenrecht" in plaats van „huwelijksgoederen".
Na no. 1120 te lezen:
Prof mr. Paul Scholten. Uitlegging van testamenten. — W. v. N. R. 2057—2061.
Na no. 1133 te lezen:
Mr. H. J. Tasman. Kan een wegens zwakte van (geest) vermogens onder curateele gestelde een testament maken ? (S. antwoordt ontkennend op grond van art. 500 B. W., zoowel volgens deletter als volgens de geschiedenis dezer bepaling). — W. v. Not. 191 en 192.
Na no. 1166 te lezen:
W. van den Hoek. Art 955 B. W. (S. beweert, in afwijking van de heerschende meening, dat het natuurlijk erkend kind, buiten hetgeen het bij versterf verkrijgt, nog kan worden bevoordeeld met een bedrag, volgens art. 910 te bepalen). — W. v. N. R. 1730.
Bestreden door mr. A. E. Schouten in W. v. N. R. 1733.
Beantw. door v. d. H. in W. v. N. R. 1735.
Wederlegging van mr. Schouten in W. v. N. R. 1738.
In no. 1253 te lezen achter „gevestigd": Ter berekening der legitieme moet bij het nagelaten vermogen niet worden gevoegd het bedrag der voor zoodanige lijfrente betaalde premiën, doch de contante waarde ten sterfdage des erflaters



dier lijfrente en zulks in overeenstemming met art. 968 B. W.
De legitimaris mist het recht om te eischen van den rentschuldige betaling der lijfrente aan hem, legitimaris, tot het beloop van het bedrag, waarvoor hij inkorting vraagt aan den begiftigde ; de ongeoorloofde begiftiging heeft geen rechtsband in het leven geroepen tusschen den legitimaris en den rentschuldige.
In no. 1385 te lezen achter W. 8835: W. v. N. R. 2061.
Na no. 1772 te lezen:
De in art. 1122 B. W. omschreven beschikking heeft alleen ten doel om, tijdens de onverdeeldheid van eenen aan meer dan éénen erfgenaam gemeenen boedel, verkoop van bestanddeelen diens gemeenen boedels rechtsgeldig ten aanzien van de gezamenlijke erfgenamen tot stand te brengen; het artikel is dus niet toepasselijk op het geval, dat de eigendommen van één minderjarige, die uitsluitend eigenaar is, worden verkocht. — H. R. 15 April 1909, concl. conf.; W. 8859; W. v. N. R. 2664; W. v. Not 199.
Na no. 1910 te lezen:
Art. 1158 B. W. verbiedt niet, dat door de deelgerechtigden wederkeerig is verleend décharge en afstand gedaan van alle actie ter zake der nalatenschap, waardoor ook is uitgesloten elke vordering tot nadere scheiding wegens het enkel overgeslagen zijn van een of meer voorwerpen, tot den boedel behoorende. — H. R. 26 Maart 1909, concl. conf.; W. 8847; W. v. N. R. 2062.
In no. 1990 te lezen: W. v. N. R. 2064 achter W. 8814.
Na no. 2066 te lezen:
Prof. mr. J. P. Moltzer. Verpanding van hypothecaire vorderingen (betreffende de aanteekening van verpandingen in de openbare registers) — W. v. N. R. 1057.
E. van Steenbergen. Idem (met naschrift van mr. Moltzer). — W. v. N. R. 1059 en 1061.
Na no. 2075 te lezen:
Kennisgeving der verpanding aan den hypothecairen schuldenaar, geschied na het faillissement van den pandgever, vestigt geen pandrecht. Hiertegen doet niet af, dat art. 1199 B. W. niet aangeeft wanneer die kennisgeving moet geschieden, noch dat art. 35 der Faillissementswet van het pandrecht geen melding maakt. — Hof Amsterdam 15 Januari 1909 (met bevestiging Rechtb. Haarlem 15 Januari 1907); W. 8855.
Na no. 2123 te lezen:
Art. 1209.
Wanneer bij ééne akte hypotheek is verleend ten behoeve van onderscheidene schuldeischers en het bedrag, waarvoor hypotheek is toegestaan, niet ten opzichte van ieder der schuldeischers afzonderlijk, maar voor allen te zamen is bepaald, staan hunne rechten op het verbonden goed, ten beloope van dat voor hunne gezamenlijke inschulden bepaalde bedrag uit den aard der zaak gelijk en kan alzoo ieder hunner zijn recht daarop slechts vervolgen voor een zooveelste bedrag als er schuldeischers zijn. — Hof 's-Gravenhage 18 Maart 1901; W. 7629; Not. W. 79 en 102; W. v. N. R. 1688; P. v. J. 1901, 100; (bevestigende



Rechtb. aldaar 14 April 1900); Not. W. 69.
Naar aanleiding daarvan Prof. mr. H. J. Hamaker. Eene rechtsvraag omtrent de hypotheek, verleend aan onderscheidene schuldeischers gezamenlijk. (S. kan zich met die uitspraken niet vereenigen en meent dat een hypotheek, die is verleend bij ééne overeenkomst aan meer dan een schuldeischer gezamenlijk, bij het wegvallen van een hunner, in haar geheel blijft bestaan ten behoeve
der overblij venden op grond van het beginsel, dat bij toekenning van recht aan twee of meer personen, onder de levenden of na doode, indien de beschikking voor een hunner geene uitwerking heeft, aanwas plaats heeft ten behoeve der overigen en verder op grond van de ondeelbaarheid der hypotheek, waarop art. 1206 B. W. analogisch kan worden toegepast). — W. v. N. R. 1638 en 1689.



K



BURGERLIJK WETBOEK.
TWEEDE BOEK.
Van zaken.
EERSTE TITEL.
Van de zaken en dterzelver onderscheiding.
Eerste Afdeeling.
Van zaken in het algemeen.
Art. 555.
1. Mr. Egbert J. C. Goseling. De affaire of de firma is geen vermogensbestanddeel. — W. v. N. R. 1223, 1225 en 1226.
2. Mr. A. P. Th. Eyssell. Maakt „de affaire" een zelfstandig vermogensbestanddeel uit? Neen. — Them. 1887, 1.
3. W. van Gelder. Overname eener handelszaak (affaire). — Amsterdam, 1895. Aangek, door mr. T. A. Molster in N. M. v. H. VII, 317; door mr. A. Heemskerk in Them. 1897, 192 en door prof. mr. Molengraaff in R. M. XIV, 624.
4. Mr. L. Geelen. Is het recht van hypotheek eene zaak? — R. M. XXII, 56.
Cbemers, Aant. B. W.
5. Mr. C. Bake. Goederen en zaken. Maakt het Burgerlijk Wetboek een onderscheid tusschen goederen en zaken? — R. B. II, 155.
6. Mr. S. J. Hingst. Zaken en goederen in de wetboeken van koophandel en burgerlijke rechtsvordering benevens de wet op de rechterlijke organisatie. — R. B. II, 164.
7. Mr. S. J. Hingst. Historische verklaring van het gebruik der woorden „zaken en goederen". — R. B. II, 166.
8. Goederen. Boedel. Vermogen. — R. B. II, 188.
9. In juridieken zin is als zaak te beschouwen het recht om een ander tot het verrichten van zekere daad te dwingen. — A. U. Groningen 31 Juli 1901; P. v. J. 1901, 77.
10. Het recht om een openbaren weg over eens anders grond te hebben, al wordt het meestal uitgeoefend door een publiekrechterlijk lichaam en al is het niet geregeld in het Burgerlijk Wetboek, kan niettemin een bestanddeel uitmaken van het vermogen van hem, die het
13



uitoefent en evenals andere vermogensrechten door een titel worden verkregen en is voor bezit en verjaring vatbaar. — H. R. 18 April 1902, concl. conf.; W. 7756; P. v. J. 1902, 148; W. B. A. 2770; Gem. Arch. I, 259; N. R. CXC, 467; v. d. H. B. LXVIII, 189; cf. Hof 's-Hertogenbosch 21 Mei 1901; W. 7645.
Art. 557.
11. Mr. P. P. P. Kist. Beperkt gebied van art. 557. — R. en W. XLII, 22.
12. Mr. W. F. Frijlinck. De toepassing van art. 557 B. W. — W. v. N. R. 817.
13. Mr. W. F. Frijlinck. Art. 1006. § 2 in verband met art. 557 B. W. — W. v. N. R. 821.
14. Mr. P. du Rieu. Opmerkingen over de toepassing van art. 557 B. W. — W. v. N. R. 815 en 819.
15. Mr. W. F. Frijlinck. Art. 557 in verband met de artt. 974, 1006 en 1517 B. W. - W. v. N. R. 835.
16. Tot de nalatenschap eener buiten alle gemeenschap van goederen gehuwde vrouw, behooren ook de bij ontbinding van het huwelijk nog niet opeischbare vruchten harer goederen. — M. F. 4 Februari 1884, no. 42; M. F. 8 Augustus 1884, no. 76; P. W. 7035; R. W. v. N. 537.
17. De nog niet opeischbare burgerlijke vruchten van de eigen goederen van echtgenooten, die in gemeenschap van winst en verlies zijn gehuwd, behooren niet tot die gemeenschap. — M. F. 1 Mei 1885, no. 42; P. W. 7195; R. W. v. N. 563.
18. Art. 1006 al. 2 B. W. houdt geen uitzondering in op art. 557 B. \\. De
pachtsommen van gelegateerde goederen, welke eerst, na den dood van den erflater opeischbaar worden, komen geheel ten bate van den legataris, als de afgifte binnen het jaar na het overlijden van den erflater heeft plaats gehad. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 27 Juni 1884; W. 509,9; W. v. N. R. 763; R. W. v. N. 507.
19. De eigenaar van obligaties (effecten) heeft ook recht op de daarbij behoorende talons en couponbladen. — Rechtb. 's-Gravenhage 14 December 1904; W. 8238; W. v. N. R. 1841. In anderen zin Hof Amsterdam 2 Juni 1904, bevestigende Rechtb. Amsterdam 8 April 1903; W. 8068; P. v. J. 34e j. 418; W. v. N. R. 1803 en 1839.
Art. 558.
20. Al worden dividenden van aandeelen in dit artikel niet uitdrukkelijk genoemd, toch moeten zij onder het rechtsbegrip van „vruchten" worden gerangschikt. Vruchten van nijverheid in dit artikel bedoeld zijn uitsluitend die, welke door bebouwing uit den grond worden verkregen; dividenden vallen hieronder niet. Derhalve zijn dividenden burgerlijke vruchten. — Hof Amsterdam 13 Maart 1891; W. 6029; N. M. v. H. III, 196; P. v. J. 1891, 38; W. v. N. R. 1118; T. v. N. IX, 87; P. W. 8197.
Tweede Afdeeling.
Van de onderscheiding der zaken.
Art. 559.
21. Het recht op een firma is eene roerende onlichamelijke zaak, waarvan door de erfgenamen aangifte moet worden gedaan, met bepaling van de verkoopwaarde ten dage van het overlijden. — M. F. 10 Augustus 1885, no. 24; P. W. 7269; R. W. v. N. 578.



22. Aandeelen in een vereeniging tot hypothecaire geldschieting zijn onlichamelijke zaken. De verkooper van zoodanige onlichamelijke zaken of rechten, moet instaan voor het bestaan daarvan ; hij kan zich tot afwering eener vordering tot ontbinding van den koop en verkoop met schadevergoeding niet beroepen op het feit, dat de verkochte zaken nooit bestaan hebben. — Rechtb. Rotterdam 20 Februari 1861; M. v. H. III, 101; N. R. B. XI, 632; W. 2261.
Art. 560.
23. Mr. J. J. Tilanus. Roerend of onroerend? — T. v. P. N. en F. II, 265; Not. W. 110 en 111.
24. D. R. Onroerend of roerend. — T. v. N. VII, 298.
Art. 561.
25. Mr. L. Ch. Besier. De vervangbaarheid van zaken en hare rechtsgevolgen. — R. M. XII, 363 en 485.
Derde Afdeeling.
Van onroerende zaken.
Art. 562, 1°.
26. Een gebouw, dat door eene steenen fundeering aan den grond verbonden is, is als een onroerend goed in den zin van art. 562, 1p B. W. te beschouwen. Hierin wordt geen verandering gebracht, doordat het gebouw als op gehuurden grond staande, niet bestemd is om voortdurend met den grond verbonden te blijven. — Rechtb. Amsterdam 24 Januari 1902; W. 7746; Not. W. 145.
27. Een luik gelegd in een trottoir en bestaande uit twee halve luiken in hardsteenen banden is, als zijnde door handsteenen banden met het trottoir verbonden, een onroerende zaak. — H. R.
19 April 1883; W. 4906; v. d. H. B. R. XLVIII. 321.
Art. 562, 30.
28. H. Gevers. Art. 562, 3° B. W. Ac. Pr. Leiden 1886.
29. De verkoop van een partij tarwe, als oogst te velde staande, met het beding dat de kooper de vruchten zal scheiden en inzamelen, en dat al hetgeen na zeker tijdstip niet van den grond is verwijderd door den kooper wordt verbeurd, is een verkoop van roerende zaken. — H. R. 4 November 1870; W. 3265; N. R. XCYI § 17, 138; P. W. 5898.
30. Zoolang te veld staande vruchten niet van den grond gescheiden zijn. kunnen zij niet als roerend goed in executoriaal beslag worden genomen. — Rechtb. Middelburg 26 September 1877; W. 4161; R. W. v. N. 316.
31. Te veld staande vruchten zijn onroerende zaken. — Rechtb. Assen
14 December 1891; P. v. J. 1892, 10; Mb. Dw. VII, 12; bev. Hof Leeuwarden
15 Juni 1892; W. 6278; P. v. J. 1892, 70.
32. Veen, aanwezig in een land, vormt met dat land één onroerend goed; veen en ondergrond kunnen niet als verschillende objecten van eigendom worden beschouwd, zoolang de eigenaar het veen niet afzonderlijk verkocht om te worden afgegraven. — Hof Leeuwarden 29 November 1882 met vernietiging Rechtb. Heerenveen 27 April 1881; W. 5041.
33. De verkoop van bovenveen om binnen een bepaalden tijd van den grond te worden afgegraven, is verkoop van een roerende zaak. — H. R. 15 Januari 1892, concl. conf.; W. 6141; P. v. J. 1892, 16; W. N. R. 1163; R. W. v. N. 736; N. R. CLX, 82; P. W.



8165. In denzelfden zin Hof Arnhem 20 Juli 1906; W. 8431.
34. Te veld staande vruchten zijn onroerend goed, toebehoorende aan den gebruiker van den grond, waarop zij staan. — Hof Leeuwarden 12 Februari 1903; W. 7917; Not. W. 198.
Art. 562, 5°.
35. Deze bepaling is zoo algemeen mogelijk, de daarbij uitgedrukte qualificatie is dus onafhankelijk van de plaatsing der tot waterleiding dienende buizen. — H. R. 13 Februari 1880, concl. conf.; W. 4480; v. d. H. B. R. XLV, 82; N. R. CXXIV, 171. Dit arrest wordt bestreden door mr. L. J. Godefroy in W. 4486.
Art. 563.
36. Ongebakken steenen, kruiwagens en dorschmachine van een landbouwonderneming zijn niet onroerende goederen, noch uit hunnen aard, noch door bestemming. — Rechtb. Groningen 12 November 1883; W. 5419; R. W. v. N. 591; W. v. N. R. 917; Mb. Dw. III, 4.
37. Roerende zaken, die door bestemming onroerend zijn geworden, herkrijgen de hoedanigheid van roerend goed, alleen dan, als zij inderdaad van de onroerende zaak worden afgescheiden. — M. F. 13 October 1884, no. 30; P. W. 7082; R. W. v. N. 539.
38. De verkoop eener branderij omvat ook de gereedschappen; zij moeten met de branderij geleverd worden, zonder dat daarvoor eenige nadere overeenkomst tusschen partijen noodig is. — Rechtb. 's-Gravenhage 12 Mei 1885; W. 5131; R.. W. v. N. 538.
39. Tooneeldecoratieën en binnenjalouzieën met een sociëteitsgebouw verkocht, in de akte afzonderlijk vermeld, met bepaling van haar verkoopprijs op¬
gegeven, zijn niet te beschouwen als onroerende zaken. — M. F. 31 Januari 1885, no. 7; M. F. 18 Mei 1885, no. 56; P. W. 7160; R. W. v. N. 557.
40. De fusten, gebruikt tot verzending van bier, behooren tot de uitoefening eener bierbrouwerij en zijn als zoodanig door bestemming onroerende zaken. — Rechtb. Breda 5 Maart 1889; W. 5809; R. W. v. N. 675; Mb. Dw.V,ll; P.W. 7868.
41. De roerende zaken, uitmakende den inventaris van een hotel, kunnen niet beschouwd worden als te zijn onroerend door bestemming. Zij kunnen derhalve niet hypothecair worden verbonden. — Kantong. no. 3, Amsterdam 21 Maart 1889; T. v. N. VII, 149.
42. Kan worden aangenomen, dat door de enkele verklaring van den eigenaar, dat hij den inboedel van zijn hotel tot een blijvend gebruik daarvan verbindt, die inboedel krachtens art. 563 B. W. voorlaatste lid onroerend is geworden? Neen. — R. A. XI, 61.
43. De inventaris van een hotel is niet onroerend door bestemming. — M. F. 12 Januari 1906, no. 83; P. W. 9916.
44. Zonneblinden bij de openbare verkooping van het huis, niet hangende in de daarvoor aanwezige haken en evenmin ter bezichtiging gesteld van de gegadigde koopers van het huis, behoefden, om niet te worden beschouwd als voorwerpen door den eigenaar tot een blijvend gebruik van zijn huis, niet in het proces-verbaal van openbare verkooping te worden uitgesloten van den koop van het huis. — Hof Leeuwarden 5 Maart 1890; W. 5893; R. W. v. N. 686; P. v. J. 1890, 48; Mb. Dw. VI, 6.
45. Onder winkelopstand behoort te worden verstaan al hetgeen in dat ge-



deelte van een pand, hetwelk tot winkel dient, tot inrichting van dien winkel 'is aangebracht: Voorwerpen, die door hunne bestemming een blijvend deel van de inrichting van den winkel uitmaken. — Rechtb. Maastricht 11 Juli 1899; W. P. N. R. 1547.
46. Onder voorwerpen, die bepaaldelijk tot het wezen der in art. 563, 1° bedoelde fabrieken enz. behooren, moeten alleen dezulke worden verstaan, die zoo onafscheidbaar tot het onroerend goed behooren, dat bij afscheiding derzelve de zaak ophoudt datgene te zijn, waartoe zij bestemd is en zonder dewelke eene fabriek in eene loods of onnut gebouw ontaardt. Mitsdien kunnen daar niet toe gerekend worden min of meer samengestelde gereedschappen, waarmede een schoenmaker zijn bedrijf uitoefent: als daar zijn: een naaimachine, een walsmachine, een groefmachine en een hakmachine. — Rechtb. Winschoten 6 November 1901; P. v. J. 1901, 100.
47. Eene los op den grond staande schuur, die dus uit haren aard roerend is, moet toch als onroerend worden beschouwd, wanneer zij tot blijvend gebruik bij en met den grond bestemd is. — Rechtb. Utrecht 30 December 1903; W. 8031; Not. W. 234.
Vierde Afdeeling.
Van roerende zaken.
Art. 565.
48. Kunstmatig geteelde oesters zijn roerende zaken en derhalve vatbaar om in revindicatoir beslag te worden genomen. — Rechtb. Middelburg 7 Juli 1880; Hof 's-Gravenhage 7 Maart 1881; N. R. B. 1883, A. 176.
49. Het legaat van al des erflaters roerende goederen zonder uitzondering,
omvat ook de nagelaten contanten. — M. F. 2 Mei 1884, no. 42; P. W. 7037.
50. Uit den aard harer bestemming is een tent een voorwerp, dat verplaatst kan worden. — Rechtb. 's-Gravenhage 3 Mei 1889; W. N. R. 1013; R. W. v. N. 651.
Art. 567.
51. Couponbladen en talons maken één geheel met de obligatie uit; zij hebben in rechten geen zelfstandig bestaan, ook al zijn door inwisseling nieuwe couponbladen ontvangen. — Hof Amsterdam 7 Juni 1878; Rechtb. Amsterdam 19 Juni 1877; P. v. J. 1878, 28.
Art. 570.
52. Wanneer een erflater, die over zijne geheele nalatenschap wenscht te beschikken zijnen „inboedel" aan een nicht en zijne „onroerende goederen" aan zijne broers en zusters maakt, moet eene tot de nalatenschap behoorende hypothecaire schuldvordering tot de onroerende goederen worden gebracht. — Hof 's-Hertogenbosch 14 Maart 1899; W. v. N. R. 2531.
Art. 571.
53. Portefeuilles met platen zijn onder kostbaarheden te rangschikken, hoe gering de waarde daarvan ook mag zijn. — Rechtb. Amsterdam 11 October 1877; N. R. B. 1877; B. 31.
Vijfde Afdeeling.
Van zaken met betrekking tot derzelver
bezitters.
Art. 575.
54. Ook onder ons tegenwoordig recht kunnen bijzondere rechten aan de zaken van algemeen gebruik bestaan. — Rechtb. Breda 30 September 1884; W. 5133.



55. Mosselen zijn, zoolang nog niemand ten hunnen opzichte eene daad van toeëigening heeft verricht, als res nullius te beschouwen ook al hebben zij zich aan een iemand toebehoorenden paal vastgehecht. — H. R. 16 November 1885, concl. contr.; W. 5236; v. d. H. Strafr. 1885, 286; N. R. CXLI, 149.
56. De eigendom eener niet bevaarbare en niet vlotbare rivier behoort in Nederland aan niemand toe. — Rechtb. Maastricht 31 Maart 1890. In denzelfden zin Kantong. Maastricht 9 September 1892; W. 6395 en Kantong. Goor 15 October 1896; P. v. J. 1897, 11.
57. De oesters, uit de natuur gevallen op verpachte slikken, waarlangs de pachter borden heeft geplaatst en die door dezen zijn bezaaid, zijn geene res nullius, maar behooren aan den pachter toe. — Rechtb. Zierikzee 27 Maart 1900; P. v. J. 1900, 51.
58. Of gevonden voorwerpen als res nullius kunnen worden beschouwd, hangt af van den toestand, waarin, of van de omstandigheden, waaronder zij gevonden worden; dit vooropgesteld, kan niet worden aangenomen, dat bewerkte balken van niet onbeduidende handelswaarde, die uit zee zijn aangespoeld, moeten worden beschouwd als res pro derelicto habita, dus als res nullius. — Hof Leeuwarden 6 Juni 1901; W. 7063.
59. De uit zee aan de kust aangespoelde en opgevischte balken zijn strandgoederen en als zoodanig niet als res nullius te beschouwen. — Hof Leeuwarden 13 Maart 1902; W. 7752.
Art. 576.
60. E. H. Goekoop. De Staat als grondeigenaar. — Ac. Pr. Leiden 1888.
Art. 577.
61. De eigenaar van den oever wordt eigenaar van den aanwas, ook al is deze ontstaan ten gevolge van door den Staat aangelegde kunstwerken, zoo althans niet blijkt dat hij, met het maken dier werken bekend gemaakt, geweigerd heeft de kosten daarvan te dragen. — H. R. 8 Februari 1878; W. 4207.
62. Bij een bevaarbare en vlotbare rivier kan alleen dan sprake zijn van drooggevallen oppervlakten of aanwassen, zoodat zij ook voor den Staat een voorwerp van eigendom jure privato kunnen zijn, indien zij bij gewone tijden, als het water op het hoogst is, niet door het water worden overdekt. — Hof Arnhem 20 Februari 1878; W. 4221; W. v. N. R. 451; R. B. 1878, A. 223.
63. De omstandigheid dat de bevaarbare en vlotbare rivieren naar het publiek recht behooren aan den Staat, gelijk dit artikel bepaalt, heeft ten gevolge, dat de Koning als hoofd van het uitvoerend gezag, den Staat bij de uitoefening van zijn publiek eigendomsrecht vertegenwoordigende, niet alleen de bevoegdheid bezit om het gebruik daarover te regelen, maar ook om ten aanzien van het gebruik, dat daarvan kan worden gemaakt, bij algemeene maatregelen van bestuur voorschriften te geven. — H. R. 30 Juni 1879; W. 4406.
64. De Koning ontleent aan dit artikel de bevoegdheid om in het belang der uitoefening van de zalmvisscherij in de bevaarbare en vlotbare rivieren en stroomen het baggeren in die wateren bij algemeene maatregelen van inwendig bestuur te regelen gelijk geschied is bij art. 2 van het K. B. 9 April 1878 (St. no. 22). — H. R. 6 October 1884, concl. conf.; W. 5086; Lutt. 1884, 248; W. B. A. 1885; N. R. CXXXVIII, 1; v. d. H. J. en Y. IX, 175.



65. Mr. J. van Loon. De eigendom der oevers van bevaarbare en vlotbare stroomen en rivieren. — R. M. XII, 509.
66. Dit artikel stelt niet als vereischte dat eilanden of platen in bevaarbare en vlotbare stroomen opgekomen, om als eigendom van den Staat beschouwd te worden van alle zijden moeten kunnen worden omgevaren. — Hof 's-Gravenhage 24 Juni 1878; N. R. B. 1878, A. 216; W. 4255.
67. De laatste woorden van art. 577 B. W. „onverminderd de door titel of bezit verkregen rechten van bijzondere personen of gemeenschappen" zijn ook van toepassing op rechten verkregen door oude wetten vóór de invoering van het Burgerlijk Wetboek. —H. R. 19 Mei 1876; W. 3981; N. R. CXIII, § 7, 140.
68. De publiekrechterlijke eigendom, volgens de geldende wetgeving door den Staat en zijne organieke onderdeelen, provincie, gemeente, waterschap uitgeoefend, over een openbaren weg, sluit het voortdurend genot van de onder een vroegere orde van zaken door titel en langdurig bezit verkregen rechten op dien weg niet uit. Die rechten moeten derhalve krachtens art. 577 B. W. ook thans nog zonder eenig voorbehoud worden geëerbiedigd. — H. R. 17 December 1883, concl. conf.; W. 5000; N. R. CXXXV, 228; v. d. H. G. Z. XXXIV, 286; Gemst. 1688.
69. Als een zaak bestemd is voor den openbaren dienst en dient tot het gebruik van het algemeen, dan kunnen bijzondere personen op die zaak geene rechten uitoefenen, welke met die bestemming in strijd zijn, maar die uitsluiting geldt alleen, in zoover en zoolang die zaken hare publieke bestemming hebben en behouden, zoodat die zaken geenszins uit haren aard geheel
aan het verkeer onttrokken zijn en niet in het algemeen gezegd kunnen worden buiten den handel te zijn. De slotbepaling van dit artikel „onverminderd de door titel of bezit verkregen rechten van bijzondere personen" ziet ook op rechten, die na de invoering van het B. W. mochten zijn verkregen. Op de in dit artikel genoemde zaken, in het bijzonder op bevaarbare en vlotbare stroomen, kunnen behoudens hunne publieke bestemming, bijzondere personen eigendom en andere zakelijke rechten hebben, en die zaken kunnen ook het onderwerp van overeenkomsten zijn, hetgeen volgens art. 1368 B. W. alleen mogelijk is van zaken, welke in den handel zijn. — Rechtb. Zierikzee 15 Januari 1895; W. 6897.
70. De slotwoorden van dit artikel duiden niet uitsluitend op vóór de invoering van dit wetboek door titel of bezit verkregen rechten. — Hof Arnhem 18 November 1876; W. 6901; P. W. 8882.
71. Uit de artt. 576—581 B. W. valt een vermoeden af te leiden, dat de Staat privaatrechterlijk eigenaar blijft van in deze artikelen opgesomde zaken, zoodra de publieke bestemming daarvan vervalt. Bijzondere personen kunnen echter op grond van de slotbepaling van art. 577 B. W. daartegen opkomen, doch moeten het bewijs van hun beter recht leveren; derhalve gaat de eigendom van de oude bedding van een rivierarm bij opheffing van de publieke bestemming van dien arm door afdamming voor den Staat niet verloren, — Hof 's-Hertogenbosch 19 December 1899; W. 7425; P. W. 9247; cass. verw. H. R. 8Februari 1901, concl. conf.; W. 7567; P. v. J. 1901, 26; Not. W. 81; P. W. 9304; N. R. CLXXXVII, 241; v. d. H, B. R. LXVII, 80.



72. Dit artikel mag niet leiden tot het besluit, dat alle havens in het geheele Rijk, bijgevolg ook die, welke deel uitmaken van het grondgebied eener bepaalde gemeente, door haar voor eigen rekening zijn aangelegd en worden beheerd, aan den Staat behooren. — H. R. 29 Juni 1896; W. 6841; P. v. J. 1896, 73; W. B. A. 2471; N. R. CLXXIII, 285; v. d. H., J. en V. XII, 124.
73. De eigendom van bevaarbare en vlotbare rivieren behoort krachtens art.
577 B. W. den Staat als zoodanig, dus jure publico, niet jure privato. —H. R. 19 Maart 1877, concl. conf.; v. d. H., J. en V. VIII no. 155, 190.
74. Een bevaarbare rivier kan niet het eigendom zijn van bijzondere personen. Dit geldt evenzeer voor den bestaanden als voor den gewijzigden loop van den stroom. Bijzondere personen verliezen krachtens art. 647 hun eigendom, indien de grond, waarover het water komt te vloeien, tot dusverre aan bijzondere personen heeft toebehoord. Hierin wordt geen verandering gebracht door de omstandigheid, dat het kadastraal perceel, waarvan hier de rede is, van den Staat zelf, die het als eene in de rivier opgekomen plaat heeft verkocht, afkomstig is. — H. R. 11 Maart 1887; W. 5409; N. R. CXLV, § 42, 312; v. d. H., B. R. LIII, 135.
75. W. J. Berghuis. Welke bepalingen bestaan er omtrent de niet bevaarbare en niet vlotbare rivieren ? — T. A. R. VII, 297.
76. Ten aanzien van bevaarbare en vlotbare rivieren brengen de artt. 577,
578 en 646 B. W. mede, dat onverminderd o. a. de bepaling van art. 648 en het recht op aanspoelingen de eigendom van de rivier den eigendom van
haren ondergrond bepaalt. — H. R. 13 April 1891; W. 6025.
77. Mr. G. Tripels. Aan wien behoort de bedding der niet vlotbare noch bevaarbare rivier? — R. M. VII, 1.
78. De bevaarbare en vlotbare stroomen en rivieren behooren aan den Staat, onverschillig of zij door de natuur dan wel door menschenhanden zijn gevormd. — H. R. 21 November 1892, concl. contr.; W. 6276; P. v. J. 1893, 8; N. R. CLXII, 256; W. B. A. 2278; P. W. 8291; v. d. H., J. en V. XI, 166.
79. P. L. van Meeuwen. Het eigendomsrecht op niet bevaarbare noch vlotbare rivieren. — Ac. Pr. Leiden 1896.
80. De stelling, dat onder bevaarbare stroomen en rivieren niet begrepen zijn, gegraven vaarten en kanalen, ook al zijn deze bevaarbaar en vlotbaar, en als zoodanig voor het algemeen gebruik openstaande verkeerswegen te water, is in strijd met de geschiedenis en den inhoud van dit artikel, waarin als eenige voorwaarde voor de toepasselijkheid wordt gesteld, dat de stroom of rivier bevaarbaar en vlotbaar is, zoodat de vraag of de bedding door de natuur dan wel kunstmatig is gevormd, buiten de wet ligt. Evenmin doet het iets af, of zoodanige waterweg ook tot boezem van een waterschap dient. — H. R. 29 Maart 1897; W. 6949; P. v. J. 1897, 35; N. R. CLXXV, 324; v. d. H., J. en V., XII, 161; W. B. A. 2504.
81. De stranden der zee zijn het eigendom van den Staat en niet gelijk in het Romeinsch recht aan allen gemeen; al moge ook al die eigendom door den aard en de bestemming dier zaken in menig opzicht van den eigendom der bijzondere personen onderscheiden zijn,



zoo heeft toch de Staat als eigenaar de heerschappij over die zaken en is hij als rechthebbende bevoegd het beheer en gebruik daarvan te regelen en omtrent den toegang daartoe voorschriften te geven. — H. R. 11 December 1899; W. 7374; P. v. J. 1900, 11; v. d. H. Strafr. 1899, 482; N. R. CLXXXIII, 410.
82. De vraag of een zaak al of niet behoort tot het publiek domein van den Staat, moet worden beslist naar de bepalingen der wet, geldende tijdens het instellen der actie. Voor de toepassing van art. 577 B. W. is het voldoende, dat een weg in zijn geheel wordt onderhouden door den Staat en kan niet worden tegengeworpen, dat sommige onderdeelen daarvan, als bruggen, duikers enz. in onderhoud zijn bij particulieren. Onder titel in het slot van dit artikel wordt verstaan een titel afkomstig van iemand, die gerechtigd is om over den eigendom te beschikken volgens art. 639 B. W., d. i. van iemand, die indertijd van den Staat recht of toestemming had verkregen. Hij die een vaart graaft door een rijksweg of heerweg, waarvan de Staat eigenaar is en daarover een brug bouwt, hetzij met, hetzij zonder toestemming van den Staat, wordt daardoor geen eigenaar van het gedeelte weg, dat doorsneden wordt, zelfs al geschiedt een en ander op zijne kosten, doch de Staat blijft eigenaar van dat gedeelte weg en de brug daarover gebouwd, volgens den algemeenen regel, dat de eigenaar van den grond eigenaar wordt van al hetgeen daarop door derden wordt gebouwd. Heerwegen zijn altijd geweest jure publico eigendom van en toebehoorende aan den landsheer. Zij konden door derden niet geusucapieerd worden, evenmin als thans de rijkswegen. — Rechtb. Utrecht 5 Mei 1880; N. R, B. 1881, A 39.
83. Uit het feit dat het publiek vroeger gebruik heeft gemaakt van een terrein, door er ongehinderd over te gaan en te rijden, volgt niet, dat dit terrein een openbare weg is. Kadastrale plannen en leggers van gemeentewege kunnen niet dienen tot bewijs van het werkelijk bestaan dier wegen. — Rechtb. Zutfen 25 April 1878; W. B. A. 1520.
84. Als een weg behoort tot de rijkswegen, niettegenstaande het eigendomsrecht van een particulier op een brug, waarover die weg leidt, is het Rijk bevoegd concessie te geven tot exploitatie van een stoomtram. Het leggen van spoorstaven op die brug brengt geen rechtskrenking te weeg. — Hof Amsterdam 3 Juni 1881; W. 4668; W. B. A. 1697; N. R. B. 1882, A. 8.
85. Hoewel het Burgerlijk Wetboek niet evenals de Code Givil met zoovele woorden uitmaakt, dat de wegen en dergelijke ten algemeenen nutte bestemde Staatseigendommen niet vatbaar zijn voor privaat-eigendom en alleen bepaalt, dat zij aan den Staat behooren zonder tusschen publiek en privaat eigendom te onderscheiden, zoo bestaat dit onderscheid evenwel ook naar Nederlandsch recht, daar het ook zonder wettelijke sanctie zijn grond vindt in den aard der zaken, terwijl ook het wetboek die onderscheiding erkent blijkens de bepaling van art. 676, waarin uitdrukkelijk het openbaar domein wordt genoemd.
Openbare rijkswegen moeten worden beoordeeld naar het recht, dat voor het publiek domein geldt, hetgeen medebrengt, dat zij zijn buiten den handel ; immers aan het privaatrechterlijk verkeer onttrokken, met dat gevolg dat daarop geen private rechten kunnen worden uitgeoefend, tenzij die volgens dit artikel door titel of bezit mochten zijn verkregen. — Hof Arnhem 19 December 1894.



Cassatie verworpen H. R. 31 October 1895, concl. conf.; W. 6608 en 6732; P. v. J. 1895, 95; Gemst. 2271 en 2307; W. v. N. R. 1356; W. B. A. 2413 en 2449; T. v. N. XIII, 98 en XIV, 17; P. W. 8601 en 8746; N. R.CLXXI.122; Lutt. 1895, 223; v. d. H., B. R. LXI, 251.
86. Uit het langdurig en algemeen gebruik van een strook gronds als voetpad, volgt op zich zelf nog niet, dat dit tot den openbaren dienst bestemd is, maar zulk een gebruik kan, in verband met de plaatselijke gesteldheid en bovenal met feiten, die op uitdrukkelijke of stilzwijgende toestemming van den eigenaar, om het voetpad op die wijze te gebruiken, wijzen, die bestemming wel aantoonen. — Hof Arnhem 28 December
1898; W. 7266; W. v. N. R. 1534; W. B. A. 2607.
87. Het langdurig vrij gebruik maken van grond als voetpad door iedereen kan in verband met andere omstandigheden wel eene aanwijzing opleveren, dat de eigenaar of rechthebbende, hetzij openbaar gezag, hetzij bijzonder persoon, den grond heeft bestemd tot openbaren weg, maar daaruit op zich zelf en zonder meer volgt rechtens niet, dat zoodanig voetpad is een openbare weg, vooral niet tegenover den eigenaar van den grond, die beweert het gebruik van het voetpad alleen gedoogd te hebben, en dus ontkent het voetpad tot algemeen gebruik te hebben bestemd. — H. R. 30 October 1899, concl. conf.; W. 7356; P. v. J. 1899, 94.
88. De openbaarheid van een weg kan niet door den ligger worden bewezen. — H. R. 20 November 1899; P. v. J. 1899, 98.
89. Het bestemd zijn van een weg ten dienste van het algemeen volgt niet
uit het feit, dat iedereen sedert langen tijd daarvan gebruik maakt, in verband met de omstandigheid dat het gemeentebestuur hem als openbaren weg heeft doen schouwen en onderhouden.
Daarenboven is noodig, dat de weg door den daartoe gerechtigde, hetzij bijzonder persoon, hetzij openbaar gezag ten dienste van het algemeen bestemd is. — H. R. 29 December 1902; W. 7856; W. v. N. R. 1738.
90. Wel is waar volgt uit een langdurig vrij gebruik maken van zekeren grond als voetpad door het publiek, evenmin als uit de plaatsing van het voetpad op den ligger rechtens, dat zoodanig voetpad is openbaar, maar dit neemt niet weg, dat het bewijs dier openbaarheid kan worden verkregen door aanwijzingen onder anderen gelegen in de beide vooromschreven feiten. — H. R. 28 October 1901, concl. conf.; W. 7668; P. v. J. 1901, 93; v. d. H., Strafr. 1901, 387; N. R. CLXXXIX, /5.
91. Mr. M. L. van Goudoever. Over zaken voor den openbaren dienst bestemd. — W. v. N. R. 1707.
92. Mr. C. C. von Reeken. Uitoefening van private rechten op zaken met eene publieke bestemming. — Them. LIV, 1; Aangek, in R. M. XIII, 386; in Gemst. 2172, 2173.
93. Mr. L. de Hartog. Nog iets over den eigendom van de res publicae. Them. LV, 394.
94. Privaatrechterlijk bezit van een openbaren weg, voor zoover dit niet schaadt aan deszelfs bestemming als openbare weg, is vooral bij landwegen zeer wel mogelijk. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 18 September 1891; \\. 6079; W. B. A. 2214; Gemst. 2097.



Cassatie verworpen H. R. 17 November 1892; W. 6271; P. v. J. 1893,15; v. d. H„ B. LVIII, 414; N. R. CLXII, 200.
In denzelfden zin Rechtb. Roermond 20 October 1897; W. 7071 en 7072; P. v. J. 1897, 102 en H. R. 1 December 1882; W. 4847; N. R. CXXXII, 116; v. d. H., B. XLVIII, 37; Rechtb. Amsterdam 18 Januari 1889; P. v. J. 1889,16.
95. Onze wet erkent een principieel verschil tusschen zaken, die deel uitmaken van het publiek domein en andere. De eerste behooren den Staat toe krachtens zijn publiekrechterlijk karakter, onafhankelijk van de gewone wijze, waarop eigendom verkregen of verloren wordt. — H. R. 31 October 1895, concl. conf.; W. 6732; I'. v. J. 1895, 95; W. v. N. R. 1356; Gemst. 2307; P. W. 8746.
96. In dit artikel zijn onder bevaarbare en vlotbare stroomen, blijkens de bewoordingen der wet en de historische wording van die wetsbepaling begrepen de voor het algemeen scheepvaartgebruik opengestelde verkeerswegen te water, onverschillig of de bedding van den waterweg of stroom door de natuur of door kunst is gevormd en of de waterloop al dan niet door sluizen of keerdeuren wordt geregeld. — Hof 's-Gravenhage 20 September 1906, W. 8457.
Art. 578.
97. De oever van een rivier kan niet gezegd worden een gedeelte der rivier te zijn; uit het recht om in een rivier te visschen, volgt niet het recht om met dat doel de oevers der rivier te betreden. — H. R. 13 December 1880; W. 4594; v. d. H., Strafr. 1880, 265; N. R. CXXVI, 200.
98. Uit de artt. 578, 651 en 652 B. W. vloeit voort, dat voor het geval, dat het water van een bevaarbaar meer zich
in den loop der tijden moge hebben teruggetrokken, des dat de werking der natuur een vroeger door water bedekt gedeelte droog liet, dat dan dat gedeelte opgehouden heeft oever te zijn en als aanspoeling' ten bate is gekomen van den eigenaar aan of langs den oever, zoodat er tusschen de artt. 578 en 651 al. 2, omtrent het begrip van oever hoegenaamd geen verschil bestaat.
— Rechtb. Leeuwarden 14 October 1886; Hof Leeuwarden 8 Juni 1887; P. v. J.
1895, 63.
Art. 579.
99. J. Dermout. Het recht van den Staat op den grond. — Ac. Pr. Utrecht
1896.
100. N. Cramer. Beperking van den eigendom in de nabijheid van vestingen.
— Ac. Pr. Leiden 1889. Aangek, in T. v. N. VIII, 342.
101. Dit artikel laat niet toe in een onderzoek te treden aan wien vestinggronden, voordat zij tot vestinggronden werden aangelegd, toebehoord hebben, daar volgens dat artikel de eigendom van vestingwerken bij den Staat is. — Hof Arnhem 26 Februari 1908; W. 8760.
Art. 580.
102. Vestinggronden en wallen zijn niet in het algemeen onvatbaar voor rechten door titel of bezit verkregen. — Rechtb. Arnhem 9 Juli 1880; W. 4521.
Art. 584.
103. De opnoeming van zakelijke rechten in art. 584 B. W. kan onmogelijk als limitatief worden aangemerkt.
— Hof Amsterdam 22 November 1878; W. 4344. Cassatie verworpen H. R. 30 Januari 1880, concl. conf.; W. 4473; W. v. N. R. 535; v. d. H., B. R.XLV, 58; N. R. CXXIV, 141.



104. Mr. N. K. F. Land. Rechten op zaken naar het Ontwerp Tweede Boek B. W. — Aangek, in Them. 1904, 168 door Jhr. Mr. P. R. Feith.
105. D. J. van Stockum. Beschouwingen over de zakelijke rechten. — Ac. Pr. Leiden 1885. Beoord. door H. W. J. Sannes in W. v. N. R. 815—820, 822, 823, 825, 828, 831, 833—839.
106. v. D. Zijn ook andere zakelijke rechten bestaanbaar, dan die welke als zoodanig door de wet worden erkend en geregeld? Ja. — W. v. N. R. 1313.
Mr. Cd. Reeling Knap. Id. — W. v. N. R, 1319.
Mr. J. P. S. Gualthérie van Weezei M. _ W. v. N. R. 1322.
Mr. H. S., Mr. Cd. R. K. en v. D. Id. _ W. v. N. R. 1326.
107. Een recht van genot van grasgewas, hoewel toebehoorende aan den eigenaar van een naburig erf is geen erfdienstbaarheid, omdat dit genot niet gezegd kan worden te strekken ten nutte der aan eischer toekomende perceelen of het gebruik daarvan te vergemakkelijken en te bevorderen.
Het bedoelde recht is daarom te beschouwen als een zakelijk recht eigener natuur, waarvan de vestiging rechtens mogelijk is, nu de wet haar niet uitsluit. — Rechtb. Rotterdam 23 April 1877; W. 4108; P. v. J. 1877, 25. In gelijken zin Rechtb. Rotterdam 27 Januari 1902; W. 7829; W. v. N. R. 1733; Not. W. 168.
108. Mr. S. Sutro. Benige opmerkingen over samenloop bij verbintenissen en zakelijke rechten. — Them. 1884, 503.
109. De stelling, dat afgescheiden van elk bij de wet erkend zakelijk recht, een personeele verbintenis, inhaerent
aan de zaak, waaromtrent is geconvenieerd, met die zaak op eiken lateren verkrijger overgaat, vindt alsalgemeene regel geen steun in de wet en is niet met de beginselen van het Ned. Burg. Recht in het algemeen overeen te brengen. — Rechtb. Amsterdam 18 April 1882; P. v. J. 1882, 22 Bijb.
110. Het oude costumiere recht van bepoting is bij de afschaffing van het costumier recht blijven bestaan, waar het bestond, en kan ook nadien, waar het niet bestaat door verjaring van 30 jaren verkregen worden. Het laat den buurman vrij in het getal en de plaatsing der boomen, mits hij niet ga buiten den berm en zijn recht niet aan de eene of andere zijde verder uitbreidt dan zijn grond loopt. — Rechtb. Arnhem 5 April 1888; W. 7322.
111. Een recht van weidegang over onontgonnen gronden moet geacht worden slechts voor zoolang te zijn toegekend als de gronden inderdaad onontgonnen blijven. Zoo'n recht van weidegang moet naar ons tegenwoordig recht beschouwd worden als een niet zichtbare en niet voortdurende erfdienstbaarheid en kan dus niet door verjaring worden verkregen. — Rechtb. Roermond 11 November 1897; W. 7079; P. v. -J. 1898, 47. Besproken door Mr. A. Baron van Wijnbergen in Them. 1898, 243. Cassatie verworpen bij het volgende arrest.
112. Het recht van weidegang is een zakelijk recht van zijne eigen soort, geen niet zichtbare en niet voortdurende erfdienstbaarheid; het is mitsdien vatbaar voor bezit. Nu echter feitelijk vaststaat, dat gezegd recht van weidegang werd bezeten krachtens een titel, die het gaf voor zoolang als de er aan onderworpen gronden niet in cultuur gebracht zouden zijn, kan later, nadat



die gronden in cultuur zijn gebracht, ook geen beroep op dat vroegere bezit worden gedaan. — H. R. 24 Maart 1899, concl. conf.; W. 7263; P. v. J. 1899, 36; N. R. CLXXXI,424; v.d.H., B. R. LXX, 139.
113. Een recht van weidegang op woeste gronden moet geacht worden slechts te zijn toegekend tot tijd en wijle, dat die gronden in cultuur gebracht zouden worden. -— Rechtb. Roermond 10 December 1903; W. 8125.
114. Van ouds en sedert eeuwen heeft in Gelderland als recht gegolden, dat de eigenaar van landerijen langs openbare wegen gelegen, het recht hadden op de glooiingen of kanten dier wegen voor zoover die landerijen tegenover de wegen strekken, een rij boomen te planten.
Dit recht was niet een eigenlijk recht van opstal, maar inhaerent aan en onafscheidelijk van den eigendom der aangelande gronden, leverde het een eigenaardig zakelijk recht, een jus in re sui generis op. — Rechtb. Tiel 26 Mei 1899; W. 7338.
TWEEDE TITEL.
Van bezit en de rechten die daaruit voortvloeien.
Eerste Afdeelïng.
Van den aard van het bezit en de voorwerpen, die daarvoor vatbaar zijn.
Art. 585.
115. Mr. H. J. Hamaker. Over den aard van het bezit. — W. v. N. R, 1306—1309.
116. J. C. van Oven. De bezitsbescherming en hare functies. — Ac. Pr. Amsterdam 1905.
117. Waar alleen over het bezit, niet over eigendom wordt getwist, is het onverschillig of de daad, waardoor men de zaak onder zijn macht heeft gesteld, geoorloofd of ongeoorloofd is. — H. R. 8 Maart 1878; W. 4225; N. R. CXVIII, 223; v. d. H., B. R. XLIII, 127.
118. Dat men het volle genot van een steeg heeft gehad, er zich vrij over heen heeft bewogen en haar gebruikt heeft om te komen aan een naburig water, om daar water te halen, te laden en te lossen, en linnen te spoelen, en dat men verder het gebruik dier steeg aan anderen heeft toegestaan, die daarvan profiteerden, zijn daadzaken, die het bezit dier steeg in zich sluiten. Dit bezit, dertig jaren voortgeduurd hebbende, kan den eigendom dier steeg doen verkrijgen. — Recht)). 's-Hertogenbosch 13 September 1878; W. 7309.
119. De omstandigheid dat men een trap, die zich in een erf van een buurman bevindt, voortdurend en onafgebroken en dagelijks gebruikt, levert niet het bewijs op, dat men in het bezit is van die trap of het bezit daarvan verkregen heeft. — Rechtb. Amsterdam 30 November 1880; W. 4678; P. v. J. 1880, 52.
120. Door een akte van koop en verkoop wordt niet bewezen bezit, het houden en genieten eener zaak. — H. R. 23 A pril 1880; W. 4502; W. v". N. R. 547; v. d. H., B. R. XLV, 189; N. R. CXXIV, 343.
121. Tot bewijs van een rustig en ongestoord bezit mag men zich op een eigendomsbewijs zooals een akte van scheiding beroepen, waar de aanhaling dier akte alleen heeft gestrekt om het houden of genieten der zaak, alsof zij hem toebehoorde en de identiteit der perceelen,



waartoe de eisch betrekking had, te bewijzen. Daardoor wordt de petitoire met de possessoire actie niet vermengd. — H. R. 7 -Januari 1881; W. 4660.
122. De rechter kan het bestaan van den animus domini bij een pretensen bezitter aannemen op grond, dat er voor dien bezitter een wettelijk vermoeden van eigendom van het voorwerp van zijn bezit (een scheidingssloot tusschen zijn erf en dat van zijn buurman) bestond. — H. R. 1 December 1882, concl. conf.; W. 4847; N. R. CXXXII, 116; v. d. H. B. XLVIII, 37.
123. Bij het beroep op bezit moet alleen sprake zijn van bezit pro domino, waarbij het gelijktijdig bezit van een ander rechtskundig is uitgesloten. — Rechtb. Leeuwarden 5 Maart 1885; W. 5228.
124. Bezit van boomen zonder bezit van den grond, waarop zij staan of zonder bezit van eenig zakelijk recht krachtens hetwelk die boomen ter plaatse staan, is rechtens onmogelijk. — Rechtb. Almelo 13 November 1889; W. 5868.
125. Er kan van geen civiel bezit sprake zijn als de detentie van den beginne al gestoord is door strafrechterlijke vervolgingen, ook al zijn deze geschorst om de quaestie ten civiele te doen beslissen. — Hof Arnhem 7 Januari 1891; W. 5995.
126. Bezit als eigenaar behoort te worden beoordeeld naar den aard der zaak, die het geldt en de wijze, waarop de eigendomsrechten op zoodanige zaak worden uitgeoefend. Ten aanzien van een weg pleegt dat te geschieden door het onderhouden. — Hof Amsterdam 25 Maart 1892; P. v. J. 1892, 52.
127. Waar de artt. 585 en 594 twee vereischten stellen om bezit aan te
nemen, wordt van den eischer in het possessoir geding terecht het bewijs gevorderd dat hij niet alleen de feitelijke heerschappij had over het goed, maar ook den wil om het als eigenaar te bezitten. Het tegendeel volgt niet uit art. 590, dat alleen het geval behandelt, dat geschil bestaat over de vraag of hij, die een zaak onder zich heeft, haar al dan niet ten behoeve van een derde houdt. — H. R. 8 Mei 1&96; W. 6808; P. v. J. 1896, 54.
128. Het civiel bezit is bij hem, die aan de feitelijke heerschappij over de zaak paart den wil om deze voor zich te bezitten of te behouden. De verkooper kan, evenals ieder ander, dat civiel bezit over de verkochte zaak behouden of opnieuw verkrijgen. In deze beschouwing wordt geen verandering gebracht, doordat de verkooper zich een servituut van weg voorbehield. Hij, die de feitelijke heerschappij over de zaak uitoefent, wordt geacht als eigenaar te bezitten. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 4 Juni 1897; W. 7001.
129. Het bezit eener beplanting kan niet worden aangenomen, vermits de afzonderlijke boomen en struiken volgens art. 556 B. W., zoolang zij wortelvast zijn, een deel uitmaken van den grond en geen afzonderlijke zaak vormen, waarvan bezit mogelijk is. — H. R. 10 Juni 1898, concl. conf.; W. 7140; P. v. J. 1898, 53; W. v. N. R. 1490; v. d. H., Bel. LXIV, 302; N. R. CLXXIX, 196.
130. Iemand, die naast het bestaan eener erfdienstbaarheid stelt, dat het heerschend erf hem toebehoort en dat de werken tot uitoefening der erfdienstbaarheid, zijn daargesteld door zijne rechtsvoorgangers, stelt voldoende het juridisch bezit dier erfdienstbaarheid. — Rechtb. Rotterdam 28 November 1898; W. 7322.



131. Iemand kan niet met grond bebeweren bezitter van eenig voorwerp te zijn, wanneer blijkt, dat hij dat voorwerp onder zich heeft genomen met het voornemen er pandrecht op te vestigen. — Rechtb. Rotterdam 15 December 1902 ; P. v. J. 1903, 207.
132. Terecht is aangenomen, dat het bezit van een geheel meer niet kan worden betwist op grond van het feit, dat enkele aangelanden over eene geringe uitgestrektheid van den oever, zij het dan ook regelmatig, de daar groeiende waterplanten inzamelen. — H. R. 31 Maart 1904, concl. conf.; W. 8055; P. v. J. 1904, 347; N. R. CXCVI, 484.
133. Iemand, die een put liet graven, aanvankelijk vast overtuigd, dat die put geheel op zijn grond kwam te liggen, wordt daardoor civiel bezitter van dien put, ook al blijkt later, dat hij zich vergist heeft en de put slechts half op zijnen grond is komen te liggen. Vraagt en verkrijgt hij, na zijne vergissing bemerkt te hebben, van zijnen buurman verlof om den put nog een jaar ter plaatse te laten liggen, dan blijft hij bezitter van den heelen put; van een constitutum possessorium ten aanzien van de heltt op zijns buurmans erf, krachtens hetwelk hij die helft zou zijn gaan houden voor zijnen buurman, kan dan geen sprake zijn. Immers krachtens die overeenkomst contineeurt hij zijn vooromschreven bezit in zijn geheel. — Rechtb. Tiel 11 Maart en 18 November 1904; W. 8227.
134. Wanneer twee partijen gelijkelijk gebruik maken van een goot, dan kan een der partijen tegenover de andere ten bewijze van het bezit dier goot geen beroep doen op dat door haar van de goot gemaakte gebruik. — Rechtb. Breda 6 December 1904; W. 8247.
135. Bezit is geen feit maar eene gevolgtrekking uit feiten. — Rechtb. Leeuwarden 10 Januari 1907; W. 8514; W. v. N. R. 1983.
Art. 587.
136. Bezit te goeder trouw kan niet aangenomen worden, indien hij, die er zich op beroept, bij zijne handelingen betwisting en stoornis vanwege den eigenaar heeft ondervonden. — Rechtb. Tiel 18 April 1890; W. 5882.
137. Bezitter van een erf, die dat erf verkreeg krachtens koop en die, toen hij het in zijne feitelijke macht kreeg, wel ten onrechte maar toch te goeder trouw meende, dat zijn titel van verkrijg in de daartoe bestemde registers was overgeschreven, moet geacht worden dat erf te goeder trouw te bezitten. — H. R. 14 December 1906, concl. conf.; W. 8472; P. v. J. 1907, 650; W. v. N. R. 1943; N. R. CC1V 251; W. v. Not. 72.
Art. 588.
138. Mr. H. J. Biederlack. Art. 588, alin. 2, B. W. — Them. XLVIII, 466.
139. Het bezit van een stuk grond zelfs te kwader trouw, is op zich zelf geen onrechtmatige daad, maar een rechtstoestand, welke o. a. het gevolg heeft, dat de bezitter bij voorraad en tot het tijdstip der gerechtelijke opvordering als eigenaar wordt aangemerkt. — H. R. 10 April 1879; v. d. H. B. R. XLIV, no. 1635, 131.
140. De dagvaarding, waarin gezegd wordt, dat de gedaagde zekere gedeelten weg zonder het minste recht heeft ingenomen, geeft voldoende te kennen, dat de eischer aan zijde van den gedaagde kwade trouw stelt. — Rechtb. 's-Hertogenboscli 27 October 1882; W. 4850.



141. Een bezit is te kwader trouw, wanneer het is aangevangen op grond van een titel, waardoor geen eigendom kan worden overgedragen, ook al meende de bezitter als gevolg eener dwaling in het recht, dat door dien titel wel eigendom kan worden overgedragen. — Hof Arnhem 16 Juli 1902; W. 7847; W. v. N. II. 1730.
142. Een voormalig eigenaar, die na eene tegen hem plaats gehad hebbende
executie, toch op het uitgewonnen goed blijft zitten, is bezitter te kwader trouw en heeft dus geen recht van terughouding voor de uitgaven tot nut en behoud van het goed gedaan. — Rechtb. Maastricht 6 Februari 1902; W. 7815;
Not. W. 163; W. v. N. R. 1722.
143. Wanneer eenig onroerend goed aan man en vrouw te zamen geleverd is, dan moet de man, na het overlijden zijner vrouw het geheel in bezit houdende, in rechtskundigen zin geacht worden van de helft der vrouw bezitter te kwader trouw te zijn. — Rechtb. Arnhem 19 December 1901, bevestigd door Hof 4 Mei 1904; W. 8079.
Art. 590.
144. Waar iemand geen bezit van talons alsof ze hem hebben toebehoord, beweerd heeft, maar slechts de hoedanigheid van tijdelijk houder, en tusschenpersoon om die talons ter verkrijging van couponbladen te verzenden, vooruitgesteld heeft, en de bankier, aan wien zij zijn verzonden, die opdracht tot inwisseling heeft erkend, kan deze door dengene, voor wien ze zijn verzonden, tot uitlevering der couponbladen aangesproken, zich niet op art. 590 B. W. beroepen, om die vordering te doen afwijzen. — Rechtb. Amsterdam 19 Januari 1877; Hof Amsterdam 7 Juni 1878; P. v. J. 1878, 28.
Art. 591.
145. De omstandigheid dat men iemand, vóór dat men een geding tegen hem aanving, steeds beschouwd heeft als eigenaar van het recht, waarover geding, is in lite niet aan te merken als de erkenning van dat eigendomsrecht. De artt. 591 en 592 vinden alleen hunne toepassing ingeval van voortgezet bezit; zij missen die ingeval van een geëindigd bezit voor een ander en een daarna begonnen bezit voor zich zeiven. — Hof Arnhem 19 Mei 1886; W. 5393.
146. Indien borgen van een aannemer, aan wien het maken, stellen en daarna afbreken van een hulpbrug was aanbesteed, de door hem op zich genomen verplichtingen, nadat de aannemer zijn werk gestaakt had, zijn nagekomen en de hulpbrug, die door den aannemer reeds gebouwd en waarvan deze eigenaar was, hebben afgebroken dan moeten zij geacht worden de afbraak te bezitten niet animo domini, maar ten behoeve van den aannemer. — Hof Amsterdam 29 October 1886; W. 5381.
147. Waar door het bestuur der registratie, optredende tot handhaving van een dwangbevel, uitgevaardigd tot invordering van te min aangegeven successierechten bewezen is, dat twee broeders een algemeenheid van roerende goederen steeds, tot korten tijd voor den dood van een hunner in onverdeeld bezit hebben gehad, daar wordt dat bezit krachtens dit artikel geacht steeds op dezelfde wijze te zijn voortgezet en rust de bewijslast op den opposant, dat de
oorzaak van zijn bezit der aan zijn broeder toebehoorende helft dier goederen, ten tijde van diens overlijden was veranderd. — Rechtb. Breda 25 Juni 1889,5 November 1889; W. v. N. R. 1086; P. W. 7831; id. 15 April 1890; W. 5950; P. W. 7906.



Art. 592.
148. Door tijdsverloop of langdurig gebruik kan de oorzaak van het bezit niet worden gewijzigd. — Rechtb. Zutfen 25 Juli 1878; W. 4347; W.v.N R.489.
149. Een gedaagde, die beweert de van hem opgevorderde onroerende goederen in huur te bezitten, kan niet subsidiair worden toegelaten tot het bewijs, dat hij die onroerende goederen niet in huur bezit, maar door verjaring heeft verkregen. — Rechtb. Utrecht 2 Januari 1895; W. 6606.
150. Wanneer iemand, van wien bij revindicatie de afgifte van eenig roerend goed wordt gevorderd, in eene vroegere procedure heeft beweerd, dat hij dat goed hield als pandhouder, dan kan hij zich tegenover de revindicatie niet beroepen op den regel „en fait de meubles possession vaut titre". Immers niemand kan voor zich de oorzaak van zijn bezit veranderen. — Rechtb. Rotterdam 15 December 1902; W. 7967.
Art. 593.
151. Zaken buiten den handel. — Gemst. 2106.
152. Uitoefening van private rechten op zaken met eene publieke bestemming. Gemst. 2261.
153. Het recht van tolheffing is eene zaak in den handel. — H. R. 18 Januari 1878, v. d. H. B. R. XLIII, no. 1582,35.
154. Een dijk of dijkdeel is niet uit zijn aard een zaak buiten den handel en alzoo onttrokken aan en vatbaar voor eigendom, bezit en andere zakelijke rechten. — H. R. 30 Januari 1880, concl. conf.; W. 4478; W. v. N. R. 535; v. d. H„ B. R. XLV, 58; N. R. CXXIV, 141.
Cremers, Aant. B. W.
155. Gronden, waarop een onus publicum rust, zijn daardoor alleen nog geen zaken buiten den handel. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 23 November 1883; W. 4984; N. R. B. 1883, A. 161; W. B. A. 1814.
156. Daar art. 593 B. W. geen kenmerken aangeeft van de zaken buiten den handel, moet de rechter uit de omstandigheden opmaken of eenige zaak al of niet is in den handel. De beslissing des rechters, dat eene zaak niet behoort tot die zaken, welke krachtens eenige wetsbepaling buiten den handel zijn en dat die evenmin door bestemming ten publieke nutte aan het verkeer is onttrokken, is van zuiver feitelijken aard. — H. R. 1 December 1882; W. 4847; N. R. CXXXII, 116;v.d.H., B. R. XLVIII, 37.
157. De wet bepaalt niet, wat zaken buiten den handel zijn. De rechter zal dit dus telkens naar omstandigheden moeten beoordeelen: bij die beoordeeling moet als criterium worden aangenomen of de zaak al of niet is bestemd ad usum publicum en naar dit criterium is een kerkhof tot algemeen gebruik bestemd, een zaak buiten den handel en dus niet vatbaar voor bezit. — Rechtb. Almelo 29 Mei 1889; W. 5823.
158. De wetgever heeft aan het oordeel des rechters overgelaten of een zaak als in of buiten den handel is aan te merken. De openbare straat is zoodanige zaak. Daarop kan geene erfdienstbaarheid worden gevestigd. Daaruit volgt echter niet, dat de ingezetenen der gemeenten, wier huizen aan de straat zijn gelegen, daarop niet sommige rechten zouden kunnen uitoefenen o. a. om daarop licht en uitgangen te openen en daarop regenwater te doen uitloopen, zoo dit niet bij de wet of verordening verboden is.
14



Om als eigenaar en ondubbelzinnig een erfdienstbaarheid te bezitten, is het niet genoeg dat men dertig jaren lang zijn regenwater loost in een zich in de openbare straat bevindende aan de gemeente toebehoorende goot. ■— Hof 's-Gravenhage 7 December 1891; W. 6127; P. v. J. 1892, 6; Gemst. 2105; W. B. A. 2226.
159. Daar de wet niet aangeeft, welke zaken in en welke zijn buiten den handel, moet worden aangenomen, dat in het algemeen alle zaken zijn in den handel, voor zoover zij niet door de wet of door hare bestemming buiten den handel zijn gesteld. Noch het een, noch het ander is het geval met oude archiefstukken. — Rechtb. Roermond 20 October 1897; W. 7071 en 7072; P. v. J. 1897, 102.
160. Nu de wet nergens aanwijst, welke zaken al of niet in den handel zijn, heeft de rechter kunnen beslissen dat een waterkeerende dijk, als bestemd tot algemeen gebruik en nut, is buiten den handel. — H. R 15 Mei 1908; W. 8706; W. v. Not. 148.
161. Mr. A. van Doorninck. De ligger van openbare wegen en waterleidingen. - R. M. XXVII.
162. Openbare wegen, die privaateigendom zijn, behooren niet tot de zaken buiten den handel; de eigendom er van kan door verjaring worden verkregen. — Rechtb. Amsterdam 11 Januari 1889; P. v. J. 1889, 19.
163. Openbare wegen eener gemeente zijn niet vatbaar voor verkoop of onteigening, als zijnde zaken buiten den handel. Indien zij voor den aanleg van een spoorweg moeten worden afgestaan, kan voor dien afstand geen vergoeding worden gevraagd. — Gemst. 1373 en 1374.
164. Indien niet blijkt dat eene gemeente krachtens haar publiekrechterlijk gezag over een weg beschikte, moet worden aangenomen, dat zij door die beschikking een privaatrechterlijk bezit uitoefende. — H. R. 3 April 1890; W. 5857; P. v. J. 1890, 60; v. d. H. B. R. LVI, 127.
165. Publieke wegen kunnen niet bezeten worden; uit den aard der zaak is dus ten hunnen opzichte verjaring uitgesloten. — Rechtb. Arnhem 29 Februari 1892; W. 6174.
166. Een stuk grond, bezwaard met den last van openbaren weg, wordt daardoor niet noodzakelijk een zaak buiten den handel, onvatbaar voor elk bijzonder bezit; de plaatsing van dien grond op den ligger der openbare wegen beslist niet over de burgerrechterlijke natuur van den grond, waarover de weg loopt, noch over de vraag of die grond is bezwaard met een publiekrechterlijken last. — H. R. 17 November 1892, concl. conf.; W. 6271; P. v.-J. 1893, 15; N. R. CLXII, 200; v. d. H., B. R. LVIII, 414; H. R. 3 Februari 1893; R. B. v. N. 763; W. 6300; P. v. J. 1893, 29; N. R. CLXIII, 72; v. d. H., B. R. LIX, 123.
167. Een openbare weg is niet per se een zaak buiten den handel. — Hof Amsterdam 25 Maart 1892 ; P. v. J. 1892, 52; W. 6300; Mb. Dw. VIII, 4.
168. Op openbare wegen kan een pootrecht door verjaring worden verkregen. De onttrekking aan den handel van zaken, ten openbaren dienst bestemd heeft haren grond in die bestemming, daarom is niet elk bezit ad usucapionem van die zaken onmogelijk, maar alleen zoodanig bezit, waardoor de bestemming dier zaken ten openbaren



nutte wordt geschaad of verminderd. — Hof Arnhem 1 Maart 1893; W. 6339.
169. Uit het enkele feit, dat een strook grondj deel uitmaakt van een openbaren gemeenteweg, volgt nog niet, dat hij buiten den handel is; daartoe zou mede moeten vaststaan, dat die strook gronds aan de gemeente toebehoorde. — Rechtb. Rotterdam 31 December 1894; W. 6618.
170. Het enkele feit, dat een zaak met tusschenkomst van het openbaar gezag door ieder gebruikt wordt, bewijst niet, dat zij voor den openbaren dienst bestemd is; daartoe moet ook vaststaan, dat zij die bestemming gekregen heeft krachtens den uitgedrukten of uit omstandigheden afgeleiden wil van den gerechtigde tot die zaak. — H. R. 29 April 1895; W. 6657; P. v. J. 1895, 48; W. B. A. 2403.
171. De onttrekking eener zaak aan het openbaar verkeer kan slechts haren grond hebben in hare bestemming ten openbaren nutte en reikt derhalve niet verder dan zoodanige bestemming mogelijk maakt. Als derhalve een weg, loopende over een strook grond, bestemd is tot openbaren dienst, wordt die grond daardoor niet eene zaak buiten den handel, onvatbaar voor privaat bezit of andere zakelijke rechten van bijzondere personen of gemeenschappen, maar is het zeer wel mogelijk, dat daarop zoodanige rechten worden uitgeoefend, altijd behoudens en onverkort de openbare bestemming. — Hof Arnhem 18 November 1896; W. 6901 ; P. W. 8882.
172. Straten, pleinen en dergelijke zijn als zaken buiten den handel te beschouwen, doch alleen dan en zoolang als hare bestemming als zoodanig voort¬
duurt. — Hof Amsterdam 13 Januari 1897; W. 6951; P. v. J. 1897, 36.
173. Wegen en straten zijn zaken buiten den handel; er kunnen dus ook geene erfdienstbaarheden op worden verkregen of gevestigd. — Rechtb. Middelburg 26 November 1890; W. 6048; W. B A. 2206. Bevestigd door Hof 's-Gravenhage 7 December 1891; W. 6127; P. v. J. 1892, 6; Gemst. 2105; W. B. A. 2226.
174. Alle feitelijk gebruik of genot, hetwelk ten aanzien van erfdienstbaarheden, wier vatbaarheid voor bezit niet door het tweede lid van dit artikel wordt uitgesloten, het karakter heeft van de uitoefening van zoodanige erfdienstbaarheid, is als bezit dier erfdienstbaarheid aan te merken, indien hij, die dit gebruik of genot heeft, het als uitoefening van erfdienstbaarheidsrecht wil doen gelden. — H. R. 2 November 1888 ; W. 5632; P. v. J. 1888, 138.
175. Het bewijs, dat zeer lang geleden een zaak door de bevoegde macht buiten den handel is gebracht, bewijst niet dat dit nog het geval is, vooral niet als over een groot tijdsverloop uit niets blijkt, wat er met die zaak, zijnde een weg, gebeurd is. — Hof Amsterdam 9 December 1892; W. 6301.
176. Een recht van veer, in den zin van een door de overheid verleend recht van exclusieve vaart, is sedert de wet van 23 April 1880 (St. no. 67) als niet meer bestaande, eene zaak buiten den handel. — Rechtb. Alkmaar 27 October 1897; W. v. N. R. 1459.
177. Naar ons recht is een begraafplaats niet buiten den handel. — Rechtb. Maastricht 6 December 1900; W. 7619.



Tweede Afdeeling.
Van de wijze, waarop het bezit wordt verkregen, wordt behouden en verloren gaat.
Art. 594.
178. H. L. Drucker. Bezitsverkrijging en bezitsverlies door derden. — Ac. Pr. Leiden 1879. Beoord. door Mr. N. F. van Nooten in R. en W- XXXII, 170.
179. Waar alleen over het bezit, niet over den eigendom getwist wordt, is het onverschillig of de daad, waardoor men de zaak onder zijn macht heeft gesteld, geoorloofd of ongeoorloofd is. — H. R. 8 Maart 1878; W. 4225.
180. De kooper kan het bezit der verkochte zaak slechts dan door de levering van den verkooper verkrijgen, als bewezen is, dat deze zelf het bezit had. — H. R. 4 Juni 1886; W. 5305; N. R. CXLIII, § 20, 123.
181. Het bloot verpachten van slikken, dienende om daarop oester- of mosselteelt uit te oefenen, aan derden, kan niet als daad van bezit worden aangemerkt. Als zoodanig moet intusschen wel worden beschouwd het afbakenen dier slikken door paaltjes met borden, waarop de naam van den pachter vermeld staat. — Rechtb. Zierikzee 12 Juli 1886, W. 5383.
182. Ook al kan aan een koopakte van eens anders goed, geenerlei rechtsgevolg worden toegekend, zoo kan toch in het opmaken en overschrijven dier akte eene wilsuiting worden gevonden ten aanzien van het bezit van het verkochte goed. In een possessoir geding doet het niets ter zake of degene, die den bezitter in zijn bezit heeft gestoord,
eigenaar is van het goed. — Rechtb. Amsterdam 11 April 1893; P. v. J. 1S93, 51.
183. Waar vaststaat, dat de grond, waarvan gedaagden door het graven van een greppel het bezit trachten te verkrijgen, vóór die handeling in het bezit was van den eischer, heeft daardoor geen overgang van bezit van eischer op gedaagde plaats gehad, als dit bezit slechts kort heeft geduurd. Indien de eischer bovendien dien scheidsgreppel weer dicht gemaakt en den grond in zijn bezit teruggebracht heeft, is de handeling van den gedaagde slechts als een stoornis in het bezit aan te merken. — Rechtb. Almelo sine die; P. v. J. 1894, 13.
184. Voor de bezitsverkrijging eener zaak wordt niet gevorderd, dat zij zich onder het uitsluitend bereik van den inbezitnemer bevindt, maar daarvoor is voldoende, dat aan de heerschappij, die hij, door de zaak onder zijne macht te brengen, er op uitoefent, op dat oogenblik niemands heerschappij in den weg staat. — H. R. 9 November 1896; W. 6883; P. v. J. 1896, 97; N. R. CLXXIV, 122; v. d. H., Strafr. 1896,348.
185. Het verkrijgen van het bezit door het verplaatsen van een grenspaal geschiedt niet heimelijk; zoodanig bezit heeft veeleer een openbaar karakter, vooral ten aanzien van iemand wonende in de nabijheid, die genoegzame gelegenheid heeft om de beweerde plaatsing van den paal sinds twintig jaren waar te nemen. — Rechtb. Zutfen 28 beptember 1898; P. v. J. 1898, 81.
186. Voor gezamenlijke bezitsverkrijging is het geenszins een vereischte, dat elk medebezitter de daden, die bezitsuitoefening opleveren, persoonlijk en



handdadig mede hebben verricht; integendeel kan het gezamenlijk bezit van een medebezitter worden aangenomen, als deze blijkbaar in de daadwerkelijke uitoefening heeft ingestemd en in de vruchten en inkomsten daarvan heeft gedeeld en gedeeltelijk tot de daden der bezitsuitoefening heeft medegewerkt. — H. R. 31 Maart 1904, concl. conf.; W. 8055; P. v. J. 1904, 347; N. R. CXCVI, 484.
Art. 596.
187. Het voorschrift van het eerste lid van dit artikel geldt niet alleen ten opzichte van levering door een derde, maar is ook van toepassing, als het zaken geldt die zooals visschen aan niemand toebehooren. — H. R. 9 Mei 1881, concl. conf.; W 4644; N. R. CXXVIII, 41; v. d H., Strafr. 1881, 93.
188. Het bezit eener zaak als eigenaar ter verkrijging van verjaring kan worden voortgezet door middel van den precarius. — H. R. 21 December 1883; W. 4999.
189. Wanneer een kooper van roerende goederen den verkooper als beheerder dier goederen, d. w. z. als zijn lasthebber aanstelt en deze die opdracht aanneemt, dan begint de laatste vanaf het oogenblik van het aannemen van dien last voor den kooper te bezitten. — Rechtb. Haarlem 12 Februari 1895; W. 6632.
190. Hij, die de door hem verkochte roerende lichamelijke goederen van den kooper in bruikleen neemt, moet geacht worden in diens naam te bezitten, welk bezitrecht ook ten aanzien van derden geldt. — H. R. 22 Februari 1889, concl. contr.; W. 5684; R. W. v. N. 694; P. v. J. 1889, 35; N. R. CLI, 201; W. v. N. R. 1020; v. d. H., B. R. LV, 88.
191. Hij, die een door hem verkochte verplaatsbare tent tot nadere opzegging van den kooper in bruikleen neemt, heeft terstond na het sluiten dier overeenkomst, begonnen voor den kooper te bezitten. — Rechtb. 's-Gravenhage 3 Mei 1889; R. W. v. N. 651; W. v. N. R. 1013.
192. Uit dit artikel volgt, dat hij, die een hem toebehoorend goed aan een ander verkoopt met bepaling, dat hij het in bruikleen zal houden dadelijk na het sluiten der overeenkomst, aanvangt voor den kooper te bezitten en er dus ook zonder feitelijke levering eigendomsovergang plaats heeft (constitutum possessoriüm). — Rechtb. Haarlem 5 December 1893; W. 6430; P. v. J. 1895, 103; W. v. N. R. 1263; Mb. Dw. IX, 12.
193. Het is volstrekt niet noodig, dat de verkooper van roerende goederen bij dezelfde akte van verkoop die goederen in huur houdt; dit kan bij afzonderlijke akte geschieden. — Hof 's-Hertogenbosch 14 April 1908; W. 8758; W. v. Not. 167; P. v. J. 776.
Art. 601.
194. De zin van dit artikel is niet, dat de oude bezitter nog een jaar lang bezitter blijft van de zaak, waarvan een ander zich in het bezit heeft gesteld, zoodat deze laatste gedurende dat jaar niet als bezitter zou kunnen aangemerkt worden, wat met de artt. 594, 598 en 618 B. W. niet zou zijn overeen te brengen maar wel dat eerst door een éénjarig bezit van den nieuwen bezitter het verlies van bezit voor den ouden bezitter onherroepelijk wordt en deze dus, zoolang die termijn niet is verstreken, het recht behoudt zijn verloren bezit terug te vorderen, te vragen daarin te worden hersteld. — H. R. 10 Januari 1890; W. 5822; P. v. J. 1890, 18; v. d. H. B. R. LVI, 1.



195. Dit artikel brengt niet mede, dat de vroegere bezitter nog een jaar lang het bezit of medebezit zoude behouden van de zaak, waarvan een ander zich in het bezit heeft gesteld, maar alleen dat eerst na verloop van een jaar het verlies van het bezit onherroepelijk wordt, zoodat binnen dat jaar de oude bezitter nog kan vorderen, in het bezit te worden hersteld; dit artikel geeft echter aan den ouden bezitter niet het recht om zich via facti weer van het bezit te verzekeren. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 3 Maart 1899; W. 7410; W. v. N. R. 1540 en 1603.
Art. 602.
196. Als het openbaar gezag eenig gestolen goed in beslag neemt, dan blijft toch de persoon, onder wien dat goed in beslag wordt genomen, houder daarvan; eene revindicatie van dat gestolen goed moet dus tegen dien houder worden gericht. — Rechtb. Arnhem 20 Mei 1895; W. 6700.
Derde Afdeeling.
Van de rechten, die uit het bezit voortvloeien.
Art. 604
197. Uit artt. 604, 1° en 605, 2o B. W. volgt wel, dat naar burgerlijk recht, de bezitter voorloopig als eigenaar wordt aangemerkt, maar hieruit mag niet worden afgeleid, dat die bepalingen ook gelden bij de toepassing der Strafwet, zoodat de bescherming, die deze aan den eigenaar verleent, ook komt ten goede van den bezitter tegenover den eigenaar; dus is in den zin van art. 2 der Jachtwet de bezitter te goeder of te kwader trouw niet te beschouwen als eigenaar van den grond, die bejaagd of van het water, dat bevischt wordt. — H. R. 14 Januari 1878; W. 4217; N. R. CXVI1I, 26; v. d. H., J en V. Vilt, 238.
Art. 605.
198. Nu eenmaal volgens art. 605,1° B. W., in verband met art. 604,1° B. W., het bezit te kwader trouw niet minder dan het bezit te goeder trouw aan den bezitter het recht geeft om bij voorraad eu tot op het tijdstip der gerechtelijke terugvordering te worden aangemerkt als eigenaar, nu kan ook niet worden aangenomen, dat een bezitter te kwader trouw, die het voorwerp van zijn bezit gebruikt, daardoor zou plegen eene onrechtmatige daad; immers hij maakt dan slechts gebruik van zijn recht als quasi eigenaar. De ware eigenaar heeft dan ook ter zake van dat gebruik geene vordering tot schadevergoeding uit onrechtmatige daad, zoodanige vordering zou alleen kunnen zijn het accessoir eener vordering tot handhaving van het eigendomsrecht. — H. R. 10 April 1879, concl. conf.; W. 4366; N. R. CXXI, 340; v. d. H. B. R. XLIV, 131.
199. De bezitter te kwader trouw pleegt tegenover den eigenaar, geen onrechtmatige daad door zich de vruchten der zaak toe te eigenen. — Rechtb. Tiel 19 Mei 1893; W. 6348. Bev. door Hof Arnhem 14 Maart 1894; W. 6699. Cassatie verworpen bij het volgende arrest.
200. Als enkel wordt gevorderd schadevergoeding wegens beweerde onrechtmatigheid van de toeëigening der vruchten van zekeren grond, komt, waar vaststaat, dat de gedaagde gedurende een reeks van jaren in het openbaar met medeweten van den eischenden eigenaar van den grond heeft beschikt over de vruchten, die hij zich heeft toegeëigend zonder eenige bepaalde betwisting van zijn bezit van het recht van vruchtgebruik door den eischer, een onderzoek of dat bezit is geweest te goeder dan wel te kwader trouw, niet te pas. De uitoefening van het bij dit artikel erkend



recht kan niet zijn een onrechtmatige daad. — H. R. 21 December 1894, concl. conf.; W. 6607; P. v. J. 1895,17; W. v. N. R. 1331; N. R. CLX VIII, 431; v. d. H„ B. R. LX, 422.
Art. 606.
201. Prof. mr. J. C. Naber. Het onredelijke der bezitsbescherming. — T. v. P. N. en F. III, 161.
202. Vermits bij geen wetsbepaling uitdrukkelijk is vastgesteld, dat een medebezitter zonder zijne overige medebezitters, geen bezitrechterlijke vordering zou kunnen instellen, zou dit verbod uit den aard van het medebezit moeten voortvloeien, hetgeen niet het geval is. — Rechtb. Maastricht 11 Februari 1875; W. 4003.
203. Ieder bezitter pro indiviso van een onroerend goed, heeft tegen zijn medebezitter, die hem in zijn bezit (medebezit) stoort, een vordering tot handhaving in het bezit. — H. R. 28 April 1876, concl. conf.; W. 3991; N. R. CXII, § 50, 431; W. v. N. R. 497.
204. De actie tot handhaving in het bezit kan worden ingesteld tegen den mede-bezitter. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 3 Maart 1882; W. 4771; W. v. N. R. 699.
205. Een bezitter heeft ook tegen zijne medebezitters de possessoire actiën. — Rechtb. Zwolle 7 December 1904; W. 8177; P. v. J. 1905, 408.
206. De staat optredend als beheerder van 's lands privaatvermogen stoort den bezitter van slibben in dat bezit, wanneer hij op die slibben bakens plaatst; het karakter van stoornis in het bezit wordt aan die handeling niet ontnomen, doordat de staat jure publico gehouden is voor bebakening enz. van het publiek vaarwater te zorgen. — H. R. 8 Maart
1878; W. 4225, N. R. CXVIII 223, v. d. H., B. R. XLIII, 127.
207. De actie tot handhaving in het bezit heeft alleen hij, die bewijst dat hij gestoord is in het geheel van het door hem bezeten huis; niet hij, die ofschoon niet ontkennende in het genot en gebruik van het huis niet belemmerd te zijn, slechts beweert door de daad van een ander schade te hebben geleden. — Rechtb. Amsterdam 29 Mei 1878; W. 4267; N. R. B. 1880, A. 49.
208. A. van Rijckevorsel. Om de vordering tot handhaving in het bezit te kunnen instellen is het voldoende dat men gestoord zij in het bezit van een gedeelte van het bezeten goed. — Ac. Pr. 's-Hertogenbosch 1881.
209. De actie tot handhaving in het bezit mag niet worden ingesteld, indien de beweerde stoornis niet betreft het geheel in het bezit zijnd erf, maar slechts een klein gedeelte daarvan. — Rechtb. Amsterdam 11 November 1879; W. 4485; N. R. B. 1881, A. 53;P.v.J. 1880,1879. Gecasseerd bij het volgende arrest.
210. Dit artikel is geschonden en ver¬
keerd toegepast door te beslissen, dat stoornis in het bezit van een gedeelte van een stuk land of erf niet is een stoornis, die aanleiding kan geven tot handhaving in het bezit van dat land of erf in zijn geheel. — H. R. 30 April
1880, concl. conf.; W. 4518; N. R. B.
1881, A. 53; P. v. J. 1880, 32; N. R.
CXXV, 1; v. d. H.. B R. XLV, 206.
211. Indien de bezitter in een gedeelte van een stuk land of erf is gestoord, dan wordt hij belemmerd in het genot en gebruik van den grond in zijn geheelen omvang of zooals hij dit te voren had en dus gestoord in zijn bezit van den grond in zijn geheel. De eisch tot schadevergoeding wegens stoornis in



het bezit, moet worden toegestaan ook al is de schade toegebracht aan een voorwerp, in welks bezit men niet is gestoord, mits de schade gevolg zij der stoornis. — H. R. 7 Januari 1881; W. 4660; N. R. 1881, I 23; v. d. H. B. R. XLVI, 8.
212. Stoornis in het bezit van een buis, tot waterleiding in een huis of op een erf dienende, geeft reeds op zich zelf en onafhankelijk van het bezit van den muur, waaraan zij is bevestigd, grond tot het instellen van een rechtsvordering tot handhaving in het bezit. — H. R. 13 Februari 1880, concl. conf.; W. 4480; v. d. H., B. R. XLV, 82; N. R. CXXIV, 171.
213. Van stoornis in het bezit door een waterschapsbestuur kan geen sprake zijn, waar het, zonder met eenige Staatswet in strijd te handelen en geheel overeenkomstig het waterschapsreglenient, de gronden van den oorspronkelijken eischer met den last van het leggen eener stuwkade heeft bezwaard, nadat deze niet had voldaan aan het bevel, om deze waterkeering zelf tot stand te brengen binnen den gestelden termijn. — Rechtb. Assen 19 Februari 1880; W. 4538; N. R. B. 1880.
214. Indien de feitelijke grondslag der ingestelde vordering alle elementen in zich bevat van de actie tot handhaving in het bezit, dan moet die actie geacht worden te zijn ingesteld, ook al gaan beide partijen uit van het standpunt, dat de eisch steunt op art. 1401 B. W. — Rechtb. Alkmaar 18 Augustus 1881; W. 4712.
215. De eischer moet toegelaten worden de stoornis hem in zijn bezit door den gedaagde toegebracht, te bewijzen, ook dan als deze zich met grond op zijn eigendomsrecht mocht beroepen.
— Rechtb. Utrecht 16 November 1881; W. 4827.
216. In een possessoir geding doet het niets ter zake of degene, die den bezitter in zijn bezit heeft gestoord, eigenaar was van het goed. — Rechtb. Amsterdam 11 April 1893; P. v. J. 1893, 51.
217. Al mocht een zoogenaamde bouwerij-inspanning kunnen worden beschouwd als een algemeenheid van roerende zaken in den zin van art. 606 B. W., kunnen in ieder geval de bouwerij-inspanningen van drie op verschillende plaatsen gelegen landhoeven niet vormen één algemeenheid van roerende zaken. — H. R. 30 April 1885, concl. conf.; W. 5164; N. R. CXXX1X, 391; v. d. H., B. li. LI, 43.
218. Dit artikel noemt als voorwerpen van bezit, door bezits-acties te handhaven, naast stukken land, erven, huizen of gebouwen en zakelijke rechten, alleen algemeenheden van roerende goederen, en onder deze laatste omschrijving kan eene beplanting in geen geval gebracht worden. Bovendien kan bezit van eene beplanting ook daarom niet worden aangenomen, daar de afzonderlijke boomen en struiken volgens art. 556 B. W. zoolang zij wortelvast zijn, een deel uitmaken van den grond en geen zelfstandige zaak vormen, waarvan bezit mogelijk zou zijn. — H. R. 10 Juni 1898, concl. conf.; W. 7140; P. v. J. 1898, 53; W. v. N. R. 1490; v. d. H., B. R. LXIV, 302; N. R. CLXXIX, 196.
219. De vraag of eenige handeling daarstelt een stoornis in het bezit is van feitelijken aard en dus niet vatbaar voor een onderzoek in cassatie. — H. R. 3 April 1890; W. 5857; P. v. J. 1890, 60; v. d. H., B. R. LVI, 137.



220. Indien de gedaagde zich tegen een bezitactie verweert met de bewering dat niet de eischer maar hij gedaagde op het oogenblik der stoornis bezitter was, dan wordt de vordering terecht toegewezen als ten processe vaststaat, dat de eischer op het oogenblik der stoornis was bezitter, ook al mocht blijken dat hij zijn bezit binnen het jaar door een stoornis des gedaagden had verkregen. Immers de bewering van den gedaagde wordt dan ongegrond bevonden, terwijl hij tot handhaving van het aan hem binnen het jaar ontnomen bezit ten reconventioneele had moeten ageeren. — H. R. 10 Januari 1890; W. 5822; P. v. J. 1890, 18; v. d. H., B. R. LVI, 1.
221. Waar iemand in privé gedagvaard, wegens stoornis in het bezit, ontkent in privé de daden van stoornis te hebben gepleegd of daartoe last te hebben gegeven en alleen erkent, dat zoodanige last door hem in zijne qualiteit van burgemeester was verstrekt, kan de vordering niet op grond dat de verwering geen voldoende tegenspraak zou behelzen, zonder nader bewijs worden toegewezen. Die toewijzing kan ook niet worden gerechtvaardigd door de door den rechter aangenomen mogelijkheid dat een burgemeester, als zoodanig handelend optredende, toch in privé voor zijne handelingen aansprakelijk kan zijn. — H. R. 3 November 1893; W. 6423.
222. Wederrechtelijke afbraak van een scheidsmuur brengt niet vanzelf mede stoornis in het bezit van het aangrenzend erf en geeft derhalve geen grond tot een rechtsvordering om in het bezit van dat erf te worden gehandhaafd. — Rechtb. Maastricht 1 Maart 1894; W. 6564.
223. Een vergeefsche poging van den bezitter van een perceel ter zake van
handelingen op dat perceel gepleegd, strafrechterlijk te doen vervolgen, kan niet gezegd worden hem in zijn bezit te hebben gestoord of hem dit hebben doen verliezen. — Rechtb. Zwolle 2 Januari 1895; W. 6627.
224. Het enkel inslaan van een paal in iemands grond, zij het met de bedoeling om de grens aan te duiden, kan niet als stoornis in het bezit worden aangemerkt. Immers, door die op zich zelf staande daad wordt het vrij gebruik en genot van den grond niet belemmerd of beperkt, noch de bezitter verhinderd zijn bezit uit te oefenen. — Rechtb. Zutfen 25 Maart 1897; W. 7146.
225. De rechtsvordering van art. 606 B. W. is niet beperkt tot die daden van kleinere stoornis, waardoor de bezitter in zijn rustig bezit wordt gestoord, en schade kan lijden, maar geldt ook voor daden van grootere stoornis, waardoor de bezitter geheel wordt ontzet van het feitelijk bezit. — H. R. 7 Februari 1902, concl. conf.; W. 7721; P. v. J. 1902, 125; X. R. CXC, 152; v. d. H., B. R. LXVIII, 65.
226. Er is stoornis in het bezit eener woning, wanneer door een niet-rechthebbende herstellingen aan die woning worden aangebracht. Hierin wordt geene verandering gebracht, doordat de herstellingen worden aangebracht naar aanleiding eener aanschrijving der bevoegde autoriteit, gedaan krachtens art. 14 der Woningwet. — Rechtb. Tiel 9 September 1904; W. 8259; Not. W. 310.
227. Iemand, die in zijn bezit is gestoord, maar dat bezit niet heeft verloren, heeft de actie van dit artikel, niet die van art. 618 B. W.; stelt hij de laatste in. dan moet hij in'zijne vordering niet ontvankelijk worden ver-



klaard. — Rechtb. Amsterdam 17 Mei 1900; W. 7478.
228. Het maken van eene opening en daarna van eene deur in een muur, dienende tot afsluiting van een portaal en kast, levert niet op stoornis in de erfdienstbaarheid van dit portaal en kast te mogen hebben, daar immers eene mogelijke vrees voor belemmering in de uitoefening dier erfdienstbaarheid niet met stoornis of belemmering is gelijk te stellen. — Rechtb. 's-Gravenhage 25 October 1905; W. 8300.
229. Tot opheffing eener gepleegde bezitsstoornis kan niet worden volstaan met een feitelijk herstel, maar is daarenboven noodig eene erkenning van het bezit der wederpartij en van de gepleegde stoornis.
De acties van de artt. 606 en 618 B. W. hebben dezelfde strekking, n.1. den bezitter te vrijwaren wegens de gevolgen van stoornis in het bezit, indien de stoornis met gedeeltelijk of geheel verlies van het bezit gepaard gaat, echter met dit onderscheid dat die van art. 606 kan dienen tot handhaving in het gestoord bezit, ook als dit gepaard gaat met gedeeltelijk verlies van het bezit, zoodat daardoor volgens art. 616 B. W. alle gevolgen van die stoornis en dat gedeeltelijk verlies worden opgeheven, terwijl de actie van art. 618 B. W. slechts te pas komt bij stoornis, gepaard met geheel verlies van een erf of gebouw zonder geweld, doch overigens gelijke strekking en gevolgen heeft als die van art. 606 B. W. — Rechtb. Almelo 30 September 1904; W. 8177; P. v. J. 1905, 422.
Art. 609.
230. De vordering van dit artikel is niet een actie tot handhaving in het
bezit van een niet voortdurende of niet zichtbare erfdienstbaarheid. De provisioneele regeling, bij dit artikel bedoeld, is niet aan te merken als een zelfstandige vordering, wier appelabiliteit naar andere regelen zou moeten worden beoordeeld dan die der hoofdzaak, welke zij volgt. Waar de toepassing van art. 609 B. W. wordt verzocht, is de rechter geroepen te onderzoeken of het geschil loopt over de geldigheid van den rechtstitel van eene erfdienstbaarheid en kan hij dit doende, niet geacht worden, zijn rechtsmacht te overschrijden. Als de rechter beslist dat de geldigheid van den constitutieven titel niet wordt betwist, wordt daaruit terecht afgeleid dat de noodzakelijke voorwaarde tot het instellen en toewijzen van den provisioneelen eisch ontbreekt. — H. R. 11 Maart 1881, concl. conf.; W. 4624; N. R. B. 1881, A. 90; v. d. H., B. R. XLVI, 124; N. R. CXXVII, 181.
Art. 613.
231. Hij, die na het feitelijk bezit van een huis te hebben verloren tengevolge van zijne uitzetting door den eigenaar, zich opnieuw in bezit van dat huis stelt, moet geacht worden, dat bezit door geweld te hebben verkregen. — Rechtb. Assen 1 Februari 1886; W. 5328; R. W. IV, 571.
232. Hij, die handelingen pleegt, die stoornis in het bezit kunnen opleveren, moet aantoonen dat hij de bedoeling niet had om zich het bezit aan te matigen, wil hij de actie tot handhaving in het bezit tegen hem ingesteld, met goed gevolg bestrijden. Niet omgekeerd zal degene, die de actie tot handhaving in het bezit instelt, moeten bewijzen dat de gepleegde handelingen die stoornis in het bezit kunnen opleveren, die bedoeling hadden. Deze rechtsvordering



is ook ontvankelijk tegen iemand, die dat bezit als lasthebber conform zijnen daartoe van een derde ontvangen last stoorde. — Rechtb. Middelburg 27 Juni 1888; W. 5620.
233. De tenuitvoerlegging van een vonnis tegen den huurder van een onroerend goed, tot ontruiming daarvan verkregen tegenover hem, die van dien huurder inmiddels het gehuurde heeft gekocht en sedert dien tijd als eigenaar heeft bezeten, is te beschouwen als een stoornis in het bezit. Op hem, tegen wien de actie van dit artikel is ingesteld, rust de bewijslast van zijn beweren, dat het bezit heimelijk is verkregen. — H. R. 11 December 1891; W. 6123.
234. De judex facti is bevoegd om uit den aard der gepleegde handeling, in verband met de uitgesproken bedoeling des daders, af te leiden, dat een daad van bezitsstoornis heeft plaats gehad. Een handeling, schoon door het publiek gezag verboden en met straf bedreigd, kan een daad van bezitsuitoefening zijn van hem, die haar verricht, zoodat het bezit daarvan kan leiden tot bewijs van het bezit. — H. R. 17 November 1892, concl. conf.; W. 6271; P. v. J. 1893, 15; v. d. H., B. R. LVIII, 414; N. R. CLXII, 200.
235. Stoornis in het bezit is steeds stoornis in de uitoefening daarvan. Het bezit eener opene ruimte gaat niet verloren door een kortstondige uitoefening ervan. — Rechtb. Amsterdam 26 November 1892; P. v. J. 1892, 36.
236. Voor de actie van dit artikel wordt geen annaal bezit vereischt. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 3 Maart 1899; \V. v. N. R. 1540.
237. De vordering tot handhaving in het bezit dient volgens haren oorsprong en aard, uitsluitend om over het recht van bezit op onroerende goederen te doen beslissen; zij kan derhalve door iemand, die beweert het bezit van een onroerende zaak of zakelijk recht daarop te hebben, alleen worden ingesteld tegen een ander, die beweert eenig recht van bezit op datzelfde goed te hebben of een handeling heeft gedaan, waaruit blijkt dat hij zich dergelijk bezit heeft aangematigd, waardoor hij stoornis bracht in het bezit van eerstgemelden bezitter, niet tegen iemand, die handelingen pleegde, die onrechtmatig zijn en schade aan het goed veroorzaken, doch niet het karakter dragen van aanmatiging van bezit. — H. R. 16 Juni 1899, concl. conf.; W. 7299; P. v. J. 1899, 59; v. d. H., B. R. LXV, 286; N. R. CLXXXI1, 243.
238. Een actie strekkende tot handhaving in het bezit kan niet worden afgeweerd met eene verwering, welke op den eigendom der zaak is gegrond. — Rechtb. Leeuwarden 30 April 1908; W. 8786; W. v. N. R, 2041.
Art. 614.
239. G. A. Verkuijl. Annaal bezit of bezit en bezitrecht. — Ac. Pr. Utrecht 1894. Aangek, door prof. mr. L. Drucker in R. M. XIV, 629.
240. De wet stelt aan een vordering tot handhaving in het bezit geen andere eischen dan dat de eischer tijdens de stoornis had het wettig bezit en dat de vordering is ingesteld binnen het jaar te rekenen van den dag, waarop de bezitter in zijn bezit is gestoord; daarenboven wordt niet gevorderd een éénjarig bezit vóór de stoornis. Ook is voor zoodanige vordering geen inverzuimstelling noodig. — Rechtb. Utrecht 27 Februari 1895; W. 6619.



Art. 615.
241. Het genot van burgerlijke vruchten uit de zaak door een ander dan door den bezitter, doet aan de openbaarheid en ondubbelzinnigheid van het bezit der zaak te kort; zoodanige stoornis wordt niet ongedaan gemaakt door de verklaring van hem, die de burgerlijke vruchten opbrengt, dat hij geen stoornis heeft bedoeld. — H. R. 29 April 1887; W. 5436; N. R. CXLV, § 73, 514.
242. De wet maakt geen onderscheid tusschen de schadevergoeding, die nevens de handhaving in liet bezit wordt gevorderd en de schadevergoeding, gevraagd voor het geval niet wordt voldaan aan de vordering tot herstel. In beide gevallen is de schadevergoeding een accessoir der bezitsactie, waarvan de rechtbank in het hoogste ressort kennis neemt. — H. R. 4 April 1902, concl. conf.; W. 7750; P. v. J. 1902,152; N. R. CXC, 418 ; v. d. H., B. R. LXVIII, 139.
Art. 617.
243. Het woord „vorderen" in dit artikel moet beperkt worden uitgelegd en niet worden opgevat in den zin van „beweren".
Voor de toepassing van dit artikel is het een bepaald vereischte dat het bezit in lite van weerszijden gevorderd is; het is niet voldoende dat eene partij bezit vordert, doch de andere dit alleen beweert. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 1 December 1893; W. 6486.
244. Dit artikel kan alleen worden toegepast als beide partijen vorderen in het bezit derzelfde zaak te worden gehandhaafd. — Rechtb. Utrecht 21 September 1898; W. 7181.
245. Ingeval van een van weerszijden gevorderd bezit, kan de inbewaring¬
stelling bedoeld in dit artikel alleen worden bevolen, indien het voorwerp daarvoor vatbaar, de rechter de ontvankelijkheid van beide vorderingen voorloopig aannemende, geen van beide vooralsnog behoorlijk bewezen verklaard. — H. R. 24 Maart 1899; W. 7263; P. v. J. 1899, 36; v. d. H., B. R. LXV, 139; N. R. CLXXXI, 424.
246. In geval van toepassing van dit artikel zal de rechter, aan wiens oordeel de zaak ten petitoire wordt onderworpen, de zaak moeten toewijzen aan die partij, die het meeste heeft bewezen. — Hof 's-Hertogenbosch 12 December 1905; W. 8600.
247. Onjuist is de stelling, dat, nadat overeenkomstig het voorschrift van dit artikel is bevolen, dat partijen ten petitoire zullen voortprocedeeren, geen beroep op verkrijging door verjaring zou kunnen worden gedaan; immers dit artikel sluit geen wijzen van eigendomsverkrijging buiten. — Hof 's-Hertogenbosch 19 Februari 1907; VV. 8614; W. v. Not. 117.
Art. 618.
248. Waar de actie tot herstelling en handhaving in het bezit van eenig vast goed is ingesteld en toegewezen, wordt terecht art. 619 B. W. toegepast. Hij, die met geweld uit zijn bezit is ontzet, kan ook de vordering instellen in art. 618 B. W. gegeven aan bezitters van erven of gebouwen, die het bezit ook zonder geweld hebben verloren, mits hij zijn bezit en verlies bewijze. — H. R. 23 November 1877; W. 4195; v. d. H., B. R. XLII, 416.
249. Dit artikel heeft uitsluitend de strekking om de practische uitkomst te omschrijven van de actie tot handhaving,



voor het geval dat het feitelijk bezit is verloren gegaan. — Rechtb. Assen 3 Maart 1884; W. 5159.
250. Onder „houder" in dit artikel is ook hij te begrijpen, die door een ander de zaak in zijne macht heeft. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 14 September 1894; P. v. J. 1895, 45; W. 6440.
251. Een eisch tot handhaving in het bezit kan niet worden toegewezen waar de gedaagde wel van een door eischer bezeten onroerende zaak een onrechtmatig gebruik heeft gemaakt, doch geen bezit of bezitrecht op die zaak beweert te hebben of heeft willen uitoefenen. Waar de eischer op grond dat hij door zekere handelingen van gedaagde in zijn bezit van een onroerend goed is gestoord, vordert herstel en handhaving in dat bezit met schadevergoeding en de rechter bevindt dat gedaagdes handelingen niet het karakter dragen van bezitsstoornis, doch wel uit anderen hoofde onrechtmatig zijn en den eischer schade hebben veroorzaakt, daar moet de rechter den eisch tot handhaving en herstel ontzeggen, doch dien tot schadevergoeding met aanvulling der rechtsgronden ingevolge art. 48 B. R. toewijzen. — Rechtb. Alkmaar 9 Mei 1895; P. v. J. 1895, 75.
252. De vordering tot herstelling en handhaving in het bezit van onroerend goed is alleen verbonden aan het bezit alsof men daarvan eigenaar is. — H. R. 12 Juni 1908, concl. contr.; W. 8722; W. v. N. R. 2027; P. v. J. 762.
253. Mr. J. C. van Oven. Een zonderlinge uitspraak. (S. bestrijdt evengemeld arr. H. R.) - W. v. N. R 2027. Vg. W. 8753.
Art. 619.
254. De actie van dit artikel kan tegen de gemeente worden ingesteld, als de beweerde gewelddadige ontzetting gezegd wordt gepleegd te zijn door den burgemeester als haren vertegenwoordiger of lasthebber. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 14 Juli 1886; W. 5382; W. B. A. 1974; Gemst. 1849.
255. De actie van dit artikel komt niet toe aan den nudus detentor. Alleen de bezitter animo domini kan deze actie instellen. — Rechtb. Rotterdam 27 Juni 1887; W. 5496; P. v. J. 1887, 39. In gelijken zin Rechtb. 's-Gravenhage 26 October 1897; W. 7043.
256. De rechtsvordering tot herstelling in het gewelddadig ontnomen bezit toegekend in dit artikel, is geen persoonlijke, maar een possessoire actie. — Rechtb. Rotterdam 21 November 1887; W. v. N. R. 1007.
257. Indien gevorderd is herstel in het bezit van een stuk gronds en hangende het geding wordt een deel van het gevorderde onteigend, dan blijft de vordering evenwel in haar geheel bestaan. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 1 December 1893; W. 6486.
Art. 621.
258. De petitoire en possessoire acties worden tegelijk ingesteld, indien de eischer bij dagvaarding rechtsverklaring van zijn eigendomsrecht op een huis, benevens rechtsverklaring dat hij op gewelddadige wijze uit het bezit van dat huis is gesteld en bevel tot herstel in het bezit vraagt. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 12 Februari 1886; W. 5340.
259. De termijn van een jaar voor de vordering tot herstelling en hand-



having in het bezit loopt van af den dag der in de eerste zinsnede van dit artikel bedoelde storingen, waardoor de bezitter van zijn bezit wordt ontzet, waarbij buiten aanmerking blijven voorafgaande minder beduidende daden van storing, die wel storing in het rustig bezit hadden gebracht maar niet van dien aard waren, dat de bezitter daardoor in zijn bezit feitelijk werd ontzet. — H. R. 2 December 1898, concl. contr.; W. 7211; P. v. J. 1898, 99; N. R. CLXXX, 210; v. d. H„ B. R. LXIV, 428.
Art. 624.
260. Dit artikel onderscheidt niet, waar het de teruggave beveelt van alles, wat dengene, die op een gewelddadige wijze van zijn bezit is beroofd, is ontnomen, tusschen roerende en onroerende goederen, zoodat in het daar bedoeld geval niet de teruggave van deze laatste zou kunnen worden gevorderd. Voor de vordering, aan dit artikel ontleend, wordt geen bewijs van eigendom vereischt. — H. R. 29 April 1881, concl. conf.; W. 4664; v. d. H., Bel. XLVI, 301; N. R. CXXVII, 398.
DERDE TITEL.
Van eigendom.
Eerste Akdekling.
Algemeene bepalingen.
Art. 625.
261. Grenzen van het eigendomsrecht. — Not. W. 32.
262. Mr. M. L. van Goudoever. De duur van het eigendomsrecht. — W. v. N. R. 174L en 1742.
263. H. N. C. van Tuyl van Serooskerken. De administratie tegenover den eigendom. — Ac. Pr. 's-Gravenhage 1879.
264. A. M. A. Smits. De rechten van den grondeigenaar bij het aanleggen van telegrafen en telefonen. — Ac. Pr. Utrecht 1884.
H. M. Cohen Tervaert. Over hetzelfde onderwerp. — Ac. Pr. Leiden 1885.
265. D'Aulnis de Bourouill. De rechtsgrond van den eigendom, bizonder van grondeigendom. — Them. XLVIII, 310.
266. Jhr. Mr. D. O. Engelen. Over individueelen en gemeenschappelijken eigendom van arbeiderswoningen. — 's-Gravenhage 1888.
267. H. A. Viotta. Het auteursrecht van den componist. — Ac. Pr. Leiden 1877.
268. J. van de Kasteele. Het auteursrecht in Nederland. — Ac. Pr. Leiden 1885.
269. A. G. N. Swart. Opmerkingen betreffende auteursrecht op werken van beeldende kunsten. — Ac. Pr. Leiden 1892.
H. W. van Sandick. Over hetzelfde onderwerp. — Ac. Pr. Groningen 1892.
270. J. G. Robbers Jr. Opmerkingen en beschouwingen. — Ac. Pr. Amsterdam 1896.
271. Mr. J. D. Veegens. Het auteursrecht volgens de Nederlandsche wetgeving. — 's-Gravenhage 1895.
272. Mr. Ph. W. Scholten. Een leemte in de wet betreffende het auteursrecht. - Them. XLV 154; W. 5016.
273. J. Aikes van Kregten. Het contract tusschen schrijver en uitgever. — Ac. Pr. Groningen 1897.



274. Mr. H. Hesse. Wandelend land. — R. M. XXIV, 291.
275. De mede-eigenaar van een onverdeeld stuk grond is niet bevoegd eigenmachtig een hek te doen afbreken, hetwelk door een anderen mede-eigenaar daarop is geplaatst. — H. R. 22 April 1886; N. R. CXLII, § 56, 353.
276. De schade door het bouwen op eigen grond aan den buurman veroorzaakt behoeft eerst dan vergoed te worden, als zij het gevolg is van een onrechtmatige daad of van krenking van eens
; anders rechten. — Rechtb. Amsterdam ! 28 December 1881; W. 4729; P. v. J. 1882; Bijb. 8.
277. Bij het aanleggen van een werk op eigen grond dient dit zoo te ge: schieden, dat schade door dit werk aan eens anders eigendommen toe te brengen en als mogelijk te voorzien, worde voorkomen. Het doet er niet toe of die mogelijke schade bij den aanleg van het werk min of meer waarschijnlijk is ■te achten waar vaststaat, dat zij als ■mogelijk kon worden voorzien en dat izij door het nemen van meerdere voorzorgsmaatregelen had kunnen worden -voorkomen. — H. R. 8 April 1881; W. 14663; Gemst. 1567. In denzelfden zin tH. R. 23 Juni 1882; W. 4791.
278. De eigenaar, die op zijn grond :een werk aanlegt, is verplicht zulke maatregelen te nemen, dat de voorziene iechade aan aangrenzende eigendommen wordt voorkomen; zulk een aanleg wordt Idus eerst onrechtmatig, wanneer tevens wordt gesteld en blijkt, dat de aanleg [gebrekkig was of dat de aanlegger in 'het nemen van de noodige en in redelijkheid te vergen maatregelen van voorborg te kort is geschoten. — Rechtb.
Amsterdam 8 Februari 1900; W. 7666. Idem 24 April 1900; W. 7545.
279. De eigendom van een waterkeerenden dijk met het maaiveld, waarop deze is gelegd, brengt niet vanzelf mede eigendom van de glooiing van dien dijk tot aan den kanaalbodem. — H. R. 12 Januari 1893; W. 6332; P. v. J. 1893, 81; N. R. CLXIII, 18; v. d. H., B. R. LIX, 6.
280. Eigendom kan niet bewezen worden noch door kadastrale stukken noch door het bewijs van feiten, waaruit geen bezit gedurende den tijd voor de verjaring bestemd zou volgen. — Rechtb. Groningen 24 Mei 1895; P. v. J. 1895, 49.
281. Door betaling van grondbelasting van iemand te vorderen en perceelen ten zijnen name op het kadaster te doen inboeken, erkent de Staat den eigendom van dien persoon niet. — Rechtb. Arnhem 9 November 1893. Hof Arnhem 13 Februari 1895; W. 6660; W. v. N. R. 1319.
282. Het eenvoudig plaatsen op den ligger van een voetpad loopend over iemands eigendom met vermelding, dat de eigenaar is onderhoudplichtig, is een daad van administratief gezag, waartegen men niet moet opkomen bij den burgerlijken rechter maar bij het administratief gezag. — Rechtb. Arnhem 7 April 1899; W. 7164; Gemst. 2461.
283. Hoever moet de bevoegdheid om het eigendomsrecht door politieverordeningen te beperken zich uitstrekken? Praeadvies van mr. J. L. de Leao Laguna. — Handel. Ned. J. V. 1887, 1, 91. Idem van mr. H. Jacobi, Handel. Ned. J. V. 1887, I, 122. Dis-



cussies in de vergadering der Ned. J. V. 1887, II, 206. Cf. Overzicht der praeadviezen, W. 5436.
Verslag van het verhandelde op de Vergadering der Ned. J. V. Augustus 1887. — W. 5449; P. v. J. 1887, 38; W. B. A. 1995.
284. N. Cramer. Beperking van den eigendom in de nabijheid van vestingen. — Ac. Pr. Leiden 1889.
285. De bepaling eener waterschapskeur, dat de ingelanden zullen moeten gedoogen, dat de aarde en andere speciën op het naastliggend land geworpen worden, doet noch aan onteigening noch aan de vestiging eener erfdienstbaarheid denken doch houdt eene krachtens art. 625 B. W. geoorloofde beperking van den eigendom in. — Rechtb. Groningen 14 Februari 1878; W. 4408; W. B. A. 1597. In tegenovergestelden zin H. R. 9 Februari 1877; W. 4098; W. B. A. 1457; v. d. H., B. R. XLII, 94; Gemst. 1347.
286. De bepaling in een waterschapskeur voorkomende dat het aan eiken ingeland verboden is de vrije vaart door de weteringen, vlieten en hoofdeningen te beletten of te belemmeren bevat geene onteigening; daardoor wordt ook geen recht van erfdienstbaarheid gevestigd. Het is alleen te beschouwen als eene geoorloofde beperking van den waterweg in het openbaar belang en zij overschrijdt niet de grenzen van het waterschapsbelang. — H. R. 21 October 1878, concl. contra; W. 4319; W. B. A. 1546; v. d. H„ G. Z. XXXI, 136; N. R. CXX, 76; Lutt. 1878, 173.
287. Noch art. 147 der Grondwet, noch art. 625 B. W. geven op zich zelve eene algemeene bevoegdheid aan eenige
macht in den Staat om zonder verdere wettelijke aanduiding, hetzij genot van een zaak aan den eigenaar te ontnemen of dat te beperken, maar er wordt hiertoe vereischt, dat de bevoegdheid van elk bizonder geval zij gegrond in een daartoe strekkende wet of een openbare verordening daargesteld door een macht, die daartoe volgens de Grondwet de bevoegdheid heeft. — H. R. 7 Juni 1881, concl. conf.; W. 4660; v. d. H., B. R. XLVI, 8; N. R. CXXVII, 23.
288. Het recht om bij algemeenen maatregel van inwendig bestuur te verbieden het doen van ingravingen binnen den afstand van een el achter het jaagpad langs een kanaal volgt noodwendig uit de bevoegdheid der Kroon om maatregelen vast te stellen in het belang van den waterstaat in verband met de bij dit artikel toegestane bevoegdheid om bij reglement den particulieren eigendom te beperken. — H. R. 26 Januari 1880, concl. conf.; W. 4477; N. R. CXXIV, 108; v. d. H., G. Z. XXXII, 128.
289. De provinciale wetgever is bevoegd het eigen gebruik van eigendom bij verordening te beperken. Van schending van art. 625 B. W. kan geene sprake zijn waar Provinciale Staten handelen binnen de grenzen hunner bevoegdheid. — H. R. 12 November 1880, concl. conf.; W. 4575; W. B. A. 1646 en 1647; N. R. CXXVI, 132; v. d. H., B. R. XLV, 335; Gemst. 1527.
290. Bij gemeenteverordening kan aan de eigenaars van gronden niet worden verboden om zonder vergunning van B. en W. in eene gemeente op eenig perceel niet aan den openbaren weg gelegen te bouwen. Zoodanig verbod is in strijd met art. 625 B. W. — Kantong. Enschedé 22 Maart 1882; W. B. A. 1724.



Deze beslissing is bestreden in W. B. A. 1724, 1725 en 1727.
291. Waar de bedoeling van een provinciaal wegenreglement uitsluitend dient om bestaande onera publica te classificeeren, geenszins om dergelijke lasten in het leven te roepen, kan er geen sprake zijn, dat door dat reglement de privaateigendom op ongeoorloofde wijze zoude worden bezwaard. — H. R. 30 Juni 1882, concl. conf.; W. 4795; X. R. CXXXI, 234; v. d. H., G. Z. XXXIII, 456; v. d. H, B. R. XLVII, 479; Lutt. 1882, 213.
292. Dit artikel vordert niet, dat de bevoegdheid tot het maken van verordeningen, die het recht des eigenaars beperken, door de Grondwet uitdrukkelijk is toegekend aan de macht, die een dergelijk voorschrift geeft, maar deze moet daartoe bevoegd zijn volgens de Grondwet, d. i. volgens de bepalingen, die de Grondwet ten aanzien der bevoegdheid van onderscheidene openbare machten inhoudt. — H. R. 13 November 1893, concl. conf.; W. 6426; P. v. J. 1893, 102; N. R. CLXV, 176; v. d. H., G. Z. XL, 336.
293. Mr. J. Oppenheim. De politieverordening tegenover den eigendom. — R. M. VI, 494.
294. Het verbod om binnen den kom der gemeente mesthoopen te hebben is eene beperking in het gebruik van den grond, niet eene ontzetting uit den eigendom. — H. R. 10 October 1881. concl. conf.; W. 4690; W. B. A. 1701; X. R. CXXIX, 6; v. d.H., G. Z. XXXIII, 210.
295. Bij gemeente-verordening kan de eigendom van waterleidingen beperkt worden door te bepalen, dat het den eigenaren verboden zal zijn om zonder toestemming van het gemeentebestuur
Cbemebs, Aant. B. W.
dammen in die waterleidingen te leggen. — H. R. 21 November 1881, concl. conf.; W. 4716; W. B. A. 1708; v. d H., G. Z. XXXIII, 292.
296. De landeigenaar grenzende aan een privaten weg van anderen, die tot publiek verkeer dient en mitsdien op den legger der wegen en daardoor onder het toezicht van burgemeester en wethouders is gebracht, behoeft tot het maken van een dam of ander communicatiemiddel met den weg niet alleen vergunning van het openbaar gezag maar ook toestemming van den eigenaar. — Hof Leeuwarden 5 April 1882; N. R. B. 1883, A. 94.
297. Een polderbestuur maakt zich niet schuldig aan eene onwettige verkorting van het eigendomsrecht der eigenaren van bruggen over de vaarten en slooten van het betrokken waterschap door te bepalen, dat die bruggen op zekere hoogte moeten worden gemaakt en onderhouden. — H. R, 6 November
1882, concl. conf.; W. 4834; v. d, H., G. Z. XXXIV, 3; N. R. CXXXII, 39; W. B. A. 1752; Lutt. 1882, 133; R. B.
1883, A. 165.
298. Het is eene geoorloofde beperking van gebruik, indien de plaatselijke wetgever in het belang der openbare orde, zedelijkheid of gezondheid beperkende bepalingen vaststelt omtrent de plaatsing van gebouwen op privaat terrein. Door de bepaling in eene plaatselijke verordening houdende verbod om te bouwen zonder inachtneming van de door burgemeester en wethouders in het belang der openbare orde, zedelijkheid en gezondheid te geven voorschriften ten aanzien van de plaats, waar het gebouw of de gebouwen zullen worden opgericht, wordt aan het dagelijksch bestuur reglementeerende bevoegdheid
15



opgedragen. Zoodanige bepaling als bevattende een opdracht aan burgemeester en wethouders om te regelen datgene, waarvan art. 135 Gemw. de regeling aan den Raad zeiven opdraagt, moet als in strijd met de wet buiten toepassing worden gelaten. — H. R. 5 Maart 1883; W. 4893; W. v. N. R. 767; W. B. A. 1774; Gemst. 1654; N. R. CXXXIII, 238; v. d. H., G. Z. XXXIV, 76. Bespreking van dit arrest in Gemst. 1655.
299. De gemeente wegen ophoogende, is verplicht dit werk, zóó uit te voeren, dat daardoor geen schade aan eens anders eigendom wordt teweeggebracht. — Hof's-Hertogenbosch 11 September 1883; R. B. 1883, A. 162.
300. Bij waterschapsreglement kan worden verboden binnen zekeren afstand van een windwatermolen te bouwen. — H. R. 17 December 1883, concl. conf.; W. 4997; N. R. CXXXV, 240; v.d.H., G. Z. XXXIV, 272; W. B. A. 1821.
301. Het verbod in eene verordening om zonder vergunning van B. en W. iets te doen nlaatsen in, ot>, aan of over
.
de voor ieder toegankelijke plaatsen, onverschillig of zij al dan niet voor den publieken dienst zijn bestemd, voor zooverre zulks op de eigendommen van bijzondere personen toepasselijk is verklaard, bevat een krachtens dit artikel geoorloofde beperking van het eigendomsrecht. — H. R. 16 October 1885; W. 5219.
302. De gemeenteraad is bevoegd omtrent de openbare wegen in zijne gemeente politieverordeningen vast te stellen, onverschillig of de gronden, waarover die wegen loopen, al dan niet zijn het eigendom van bijzondere personen. Hij kan dus ook aan de eigenaren van zoodanige wegen verbieden om modder enz. op die wegen te plaatsen.
— H. R. 1 Februari 1886, concl. conf.; W. 5273; v. d. H., G. Z. XXXVI, 12; Lutt. 1886, 367.
303. De weigering van burgemeester en wethouders eener gevraagde vergunning om te bouwen, in zooverre ze niet steunt op gronden van strijd met de openbare orde, veiligheid en gezondheid is slechts te beschouwen als eene handeling van een daartoe onbevoegde macht. — H. R. 28 November 1887; W. 5512; N. R. CXLVII, § 52, 351.
304. De bepaling eener gemeenteverordening houdende, „dat niemand binnen den afstand van 10 meter van openbare wegen of voetpaden verzamelingen mag hebben of maken van mest of ander vuil" houdt eene geoorloofde eigendomsbeperking in; immers die bepaling tast den eigendom van de mestverzamelingen zelve niet aan, terwijl zij voor wat den grond betreft het eigendomsgebruik binnen zekeren afstand van den openbaren weg slechts beperkt en er dus ook geen sprake kan zijn van eene door de wet verboden onteigening.
— H. R. 19 Maart 1888, concl. conf.; v. d. H., G. Z. XXXVII, 173; N. R. CXLVIII, 289.
305. De gemeente-wetgever is niet bevoegd het verleenen eener vergunning tot het doen stellen van een gebouw afhankelijk te maken van de voorwaarde, dat de eigenaar een deel van zijn eigendom voor openbare straat zal bestemmen. — H. R. 20 Mei 1889, concl. contr.; W. 5720; P. v. J. 1889,73; W. B. A. 2094; Gemst. 1971; N. R. CLII, § 16, 105; v. d. H., G. Z XXXVIII, 121; Lutt. 1889, 46.
306. Bij een waterschapsreglement mag worden bepaald, dat de werkzaamheden aan de dijken en wateringen, waarvan het onderhoud aan het bestuur



is opgedragen, op liet naast liggend land geschieden en de speciën er opgeworpen worden en tevens aan de ingelanden de verplichting wordt opgelegd om de specie bij het uitschoonen der wateringen op hun land geworpen op aanzegging van het bestuur weg te ruimen. — H R. 26 April 1889; W. 5709; P. v. J. 1889, 58; W. B. A. 2091; N. R. CLI, § 67,470.
307. Ten gevolge van verordeningen van de bevoegde macht uitgegaan kan de uitoefening van een recht van erfdienstbaarheid en van het eigendomsgebruik alleen beperkt worden maar niet te niet gaan. Dit laatste heeft plaats, waar datgene, waartoe de erfdienstbaarheid recht geeft, door eene strafverordening wordt verboden, zij het dan ook dat de werken, waardoor van de erfdienstbaarheid blijkt, in stand worden gelaten. Hieruit volgt, dat bij eene strafvervolging ter zake dat, in strijd met eene plaatselijke politieverordening houdende verbod de faecaliën der secreten zonder vergunning van burgemeester en wethouders op andere wijze dan door middel van tonnen te bewaren, te verwijderen of te doen verwijderen de faecaliën van een secreet bij den beklaagde in gebruik op zeker tijdstip uitliepen in een kanaaltje, dat zich ontlast in een sloot, zonder vergunning van burgemeester en wethouders het beroep van den beklaagde op eene door verjaring verkregen zichbare en voortdurende erfdienstbaarheid ter uitloozing in dien sloot grond kan opleveren tot schorsing krachtens art. 6 Wetb. v. Strafr. — H. R. 25 November 1889; W. 5805; N. R. CLIII, § 38, 284.
308. De bepaling eener bouwverordening, dat een nieuw huis niet mag worden betrokken zonder dat door B. en W. eene verklaring is afgegeven, waaruit blijkt, dat de bepalingen in de
verordening opgenomen omtrent den bouw van huizen zijn nageleefd, houdt eene geoorloofde beperking van het eigendomsrecht in. — H. R. 22 Februari 1892, concl. conf.; W. 6160; P. v. J. 1892, 47; W. B. A. 2237; N. R. CLX, 247; v. d. H., G. Z. XL, 38.
309. In dit artikel moeten onder openbare verordeningen worden verstaan de zoodanige, die bestemd zijn om algemeen te werken en in toekomstige gevallen te voorzien. Het staat derhalve den gemeenteraad niet vrij om bij wijze van bizondere regeling naar de inzichten van het oogenblik, passend voor het geval, dat zich voordoet, het eigendomsrecht te beperken. — H. R. 20 Januari 1896, concl. conf.; W. 6763; P. v. J. 1896, 11; N. R. CLXXII, 73; v. d. H., G. Z. XLII, 9; W. B. A. 2443; Gemst. 2320; Lutt. 1896, 19.
310. De bepaling eener verordening, houdende het verbod om buiten de woning op den openbaren weg keldertrappen en kelderluiken te hebben zonder vergunning van B. en W. met bepaling dat die verordening ook zal gelden voor reeds bestaande keldertrappen en kelderluiken, met dien verstande dat deze zullen geacht worden met vergunning van B. en W. te zijn gemaakt, zoolang althans derzelver opruiming niet is gelast, is niet in strijd met dit artikel, vermits zij het gebruik van den eigendom niet buiten de grenzen van het in dit artikel bepaalde beperkt. — H. R. 12 April 1898, concl. conf.; W. 7112; P. v. J. 1898, 37; W. B. A. 2563; Gemst. 2446; N. R. CLXXVIII, 472; v. d. H , G. Z. XLIV, 35.
311. Eene rooilijn mag niet zoodanig worden gesteld, dat haar ten gevolge van een stuk gronds ten nadeele van den eigenaar eene bestemming tot openbaren weg gegeven wordt, welke het



verlies van het gebruik van dat stuk grond ten gevolge heeft. — Kantong. Enschedé 13 Juli 1898; P. v. J. 1898, 60.
312. De bepaling eener verordening, dat de eigenaar gehouden zal zijn om zijn sloot in het belang der openbare gezondheid te dempen, bevat eene bij dit artikel geoorloofde beperking van den eigendom. — Kantong. Dordrecht 13 April 1898; P. v. J. 1898, 33.
313. Eene gemeentelijke verordening, houdende „het is verboden langs de straten te bouwen, te stellen of te vernieuwen muren, schutsels, heiningen of dergelijke afsluiting tot bevrijding van erven of tot eenig ander doel tenzij met schriftelijke vergunning van B. en W. houdt in, noch eene verboden beperking van eigendom, noch eene verbodene delegatie van wetgevende macht. — H. R. 28 Mei 1900, concl. conf.; W. 7468; P. v. J. 1900, 65; W. B. A. 2672; Gemst. 2553.
314. De bepaling eener gemeenteverordening houdende verbod om op particuliere gronden wegen, straten of voetpaden aan te leggen, die voor het algemeen toegankelijk zijn of die aan openbare wegen aansluiten, bevat eene geoorloofde beperking van het gebruik van den bizonderen eigendom. — H. R. 8 October 1900, concl. conf.; W. 7501; P. v. J. 1900, 91; v. d. H., G. Z. XLV, 134; N. R. CLXXXVI, 35.
315. Eene verordening, houdende bepaling eener rooilijn zoodanig, dat een deel van het particulier eigendom niet kan worden bebouwd, is niet in strijd met dit artikel, vermits daardoor het eigendom alleen wordt beperkt en niet ontnomen. Hierin wordt geene verandering gebracht, doordat eene andere
bepaling derzelfde verordening voorschrijft, dat onder openbare straat verstaan wordt de grond tusschen de rooilijnen aan weerszijden van de straat. Immers, al moge deze bepaling niet te rijmen zijn met dit artikel, in geen geval kan de niet bindende kracht van deze bepaling van invloed zijn op de bindende kracht der eerste bepaling. — Hof Arnhem 17 December 1902; W. 7928.
316. Eene bouwverordening bepalende, dat een ter bebouwing bestemd terrein niet zal mogen worden bebouwd dan nadat door den gemeenteraad een behoorlijk plan van straten en wegen voor dat terrein zal zijn vastgesteld, houdt in eene geoorloofde beperking van den eigendom. — H. R. 13 Januari 1902, concl. conf.; W. 7711; P. v J. 1902,124; N. R. CXC, 49; Gemst. 2640; v. d. H., G. Z. XLVII, 5; Lutt. 1902, 9; Gem. Arch. I, 110.
317. Art. 1 der wet van 21 Juni 1901 (Stbl. 156) voorschrijvende, dat behoudens de uitzondering van het 2de lid, tot dekking van merriën slechts gebezigd mogen worden hengsten, die door de daar bedoelde keuringscommissiën zijn goedgekeurd, houdt eene volkomen geoorloofde beperking van den eigendom in als bedoeld bij dit artikel. — H. R. 10 November 1902, concl. conf.; W. 7837; P. v. J. 1903, 210; N. R. CXCII, 158.
318. Vermits door het vanwege B. en W. sluiten van een in een huis gehouden openlijke inrichting van ontucht het eigendomsrecht van dat huis niet wordt ontnomen, doch slechts wordt beperkt, kan in casu slechts sprake zijn van eene geoorloofde beperking van het eigendomsrecht en niet van eene ongeoorloofde beschikking daarvan. — Hof Amsterdam 23 December 1902; W. 7861; W. B. A. 2804.



319. Het bevel om eene pomp, die voor de gezondheid schadelijk water oplevert, af te breken en daarna afgesloten te houden, heft den eigendom van die pomp niet op en tast hem ook niet aan; het uitsluitend gebruik daarvan als eigenaar blijft den eigenaar gewaarborgd, indien door eene betere watervoorziening haar voor de openbare gezondheid schadelijk karakter verdwijnt. — H. R. 19 October 1903, concl. conf.; W. 7974; P. v. J. 1903,287; Lutt. 1903, 317; Gemst. 2722.
320. Het verbod van uitstallingen op stoepen beperkt wel het vrije gebruik dier stoepen maar bestemt deze niet voor den algemeenen dienst tegen den wil des eigenaars. — H. R. 12 Januari 1903, concl. conf.; W. 7865; P. v. J.
1903, 218; N. R. CXCIII, 67.
321. Krachtens het voorschrift van art. 625 B. W. kan bij verordening zoodanige beperking van den eigendom worden vastgesteld als waardoor den eigenaar het geheele genot van zijn eigendom, niet die eigendom zelf wordt ontnomen. — Rechtb. Amsterdam 9 Mei 1906; W. 8508; W. v. N. R. 1932; Gemst. 2900; W. B. A. 3019.
322. De beperking waaraan het eigendomsrecht door eene gemeenteverordening wordt onderworpen, kan nooit zoover gaan, dat daardoor het gebruik der in eigendom bezeten zaak voor den eigenaar geheel of ten deele ophoudt te bestaan. Dit nu is het geval in — en mitsdien moet bindende kracht worden ontzegd aan — eene verordening, waarbij aan den eigenaar het dulden van de plaatsing van palen in zijn grond wordt opgelegd. — H. R. 14 Maart
1904, concl. contr.; W. 8050; P. v. J. 1904, 314; W. B. A. 2867; Lutt. 1904, 108; N. R. CXCVI, 404.
323. Het beginsel van dit artikel brengt mede, dat, wanneer men in de bebouwde kom eener stad vlak langs de grenslijn van zijn perceel bouwt, men er op behoort te rekenen, dat aan de andere zijde dier lijn ook gebouwd zal worden en met het oog daarop zijne fundeeringen zoo moet maken, dat het bouwen daarnaast niet onmogelijk of onevenredig bezwaarlijk en kostbaar wordt gemaakt.
De naastligger bouwende moet zijnerzijds met het gebouw van zijn buurman rekening houden en voorzorgen nemen dat hij daaraan geen schade toebrengt.
— Hof Arnhem 11 December 1907; W. 8729; W. v. Not. 165; W. v. N. R 2035.
324. A. L. van Luyk. Onteigening. T. A. R. XI, 120, 187 en 229.
325. Mr. H. Krabbe. Onteigening ten algemeenen nutte. — R. M. XII, 161.
326. F. D. de Boer. Eenige opmerkingen naar aanleiding van art. 17 en 18 der Onteigeningswet. — Ac. Pr. Groningen 1883. Aangek, door mr. S. Katz. P. v. J. 1883, 41.
327. Jhr. Mr. J. Roëll. Twee vragen aangaande de wet tot verklaring van algemeen nut vermeld in art. 10 der Onteigeningswet in verband met den aanleg van openbare werken. — Bijdragen Boer en Fruin XXVI, 1.
328. Mr. H. L. Drucker. De schadeloosstelling des eigenaars in geval van onteigening. — R. M. V, 185.
329. J. J. Creutz. De onteigening in de grondwetten van 1848 en 1887. — Ac. Pr. Leiden 1889.
330. J. P. Cleveringa. De onteigenende partij tegenover de politieverordening.
— Ac. Pr. Groningen 1889.



331. H. de Stuers. Eenige opmerkingen over de onteigening par zöne.
— Ac. Pr. Leiden 1892.
H. W. van Sandick. Over hetzelfde onderwerp. — Ac. Pr. Groningen 1892. Aangek, door mr. S. van Houten. — R. M. XII, 599.
332. J. B. Peyrot. Onteigening van publiekrechterlijke lichamen. — Ac. Pr. Leiden 1893. Aangek. Gemst. 2179 door mr. S. J. M. van Geuns, Them. XLIV, 565.
333. Mr. D. Leon. Rechtsmiddelen tegen vonnissen gewezen in onteigeningszaken. — Them. 1889, 8.
334. Bij de waardeering der betrekkelijke waarde van een te onteigenen perceel mag de vatbaarheid van elke fabriek voor uitbreiding en de daardoor steeds aanwezige mogelijkheid van behoefte daaraan als zijnde eene loutere eventualiteit niet in aanmerking komen.
— H. R. 5 Maart 1877; v. d. H., B. R. XLII, 1586, 132.
335. Indien de onteigende partij, hoewel liet bedrag van het gedaan aanbod niet betwistende echter om andere redenen dat aanbod niet aanneemt en derhalve oorzaak is geweest van het geding of wel de voortzetting daarvan had kunnen voorkomen, dan moet zij in de proceskosten worden veroordeeld.
— H. R. 3 April 1877; v. d. H., B. R. XLII, 1541, 179.
336. Als element der volgens art. 41 Onteig.wet toe te kennen schadevergoeding kan alleen in aanmerking komen al wat een noodzakelijk gevolg is der onteigening zelve daaronder begrepen de door den onteigenaar op het onteigende op te richten werken, maar niet de waardevermindering der niet ont¬
eigende goederen, die misschien liet gevolg kan zijn van het werk waarvoor de onteigening in liet algemeen geschiedt.
— H. R. 22 Mei 1877; v. d. H., B. R. XLII, 1551, 258.
337. De schadeloosstelling van te onteigenen perceelen moet worden gesteld op de waarde, die deze hadden ten tijde van het nederleggen der stukken. — H. R. 4 Juni 1877; W. 4087; N. R. B. 1877.
338. Art. 21 der Onteig.wet laat wel vergoeding toe voor schade, veroorzaakt door het werk maar niet voor schade veroorzaakt door het gebruik, dat de onteigenaar van het werk maakt. Het gevaar dat schapen bij vorst of sneeuw van het weiland op de aangrenzende spoorbaan zouden kunnen loopen, behoeft bij de onteigening niet als schadepost aangenomen te worden, daar het geen noodzakelijk gevolg is van de onteigening. — H. R. 14 Januari 1878; W. 4299; v. d. H., B. R. XLII, 1501, 23; R. B. 1878, D. 189.
339. Volgens art. 41 der Onteigeningswet moet bij de berekening der mindere waarde van niet onteigende goederen in aanmerking komen het gemis van den onteigenden grond maar ook de schade, die het noodzakelijk gevolg is van het werk, waarvoor de onteigening plaats heeft, niet in zijn geheelen omvang, maar enkel voorzoover de schade voortvloeit uit het van den te onteigenen grond te maken gebruik.
- H. R. 8 April 1878; W. 4252; N. R. CXVIII, § 34, 288; v. d. H., B. R. XLIII, no. 1595, 56.
340. Al is een perceel oogenblikkelijk weiland, zoo moet bij de bepaling der schadevergoeding ingeval van onteigening ten algemeenen nutte ook rekening ge-



houden worden met het feit, dat bedoeld perceel als bouwterrein verkoopbaar is en grenst aan perceelen reeds als zoodanig verkocht. — Rechtb. Amsterdam 22 December 1880; W. 5959.
341. Wanneer de gedaagde het aanbod bij dagvaarding heeft aangenomen en partijen ten dienenden dage ter rolle verklaard hebben, dat zij het geheel eens zijn en dus recht ten principale verlangen, kan in dien stand van het geding de gevraagde onteigening niet worden uitgesproken, en moet het onteigeningsproces zijn loop hebben en behoort ook in dat geval een onderzoek van deskundigen plaats te hebben. — Rechtb. Arnhem 17 Maart 1881; W. 4688; N. R. B. 1881, D. 139. In denzelfden zin Rechtb. Leeuwarden 5 Juli 1894; W. 6592.
342. Ook bij gedeeltelijke onteigening van een verhuurd goed moet de tusschen partijen overeengekomen huurprijs de grondslag der begrooting van de aan den huurder toe te kennen schadevergoeding uitmaken, in dier voege dat beslist moet worden hoe groot de huurprijs van het gedeelte moet geacht worden te zijn in evenredigheid tot het geheel. — H. R. 7 Juni 1881; W. 4668.
343. Het bevelschrift tot inbezitstelling door den Voorzitter der Rechtbank krachtens art. 57 der Onteigeningswet afgegeven, is niet vatbaar voor vernietiging en in geen geval kan de uitvoering van zoodanig bevelschrift eene onrechtmatige daad zijn. Onder de schadeloosstelling, die volgens art. 56 aangeboden en geconsigneerd moet worden, zijn de proceskosten niet begrepen. - H. R. 27 Mei 1881; W. 4665.
344. Art. 39 der Onteigeningswet houdt niet in een algemeenen regel aan¬
gaande het tijdstip, dat voor de waardebepaling in aanmerking komt, maar slechts voor het bijzonder geval, dat na de tervisielegging nieuwe werken zijn gemaakt. — H. R. 12 December 1881; N. R. B. 1883, D. 66.
345. De bezitter ter bede van een onteigend perceel heeft tegen de onteigenende partij geen aanspraak op schadevergoeding. — Hof Leeuwarden 19 December 1881; N. R. B. 1882, D. 21.
346. Bij de vaststelling der schadeloosstelling ter zake van onteigening behoeft niet afzonderlijk in rekening te worden gebracht de waardevermindering, die voor de niet onteigende goederen het gevolg der onteigening is, indien die waardevermindering voortvloeit uit oorzaken, waarop bij de bepaling van de waarde van het onteigende reeds is gelet. — H. R. 7 Maart 1882; W. 6157.
347. De onteigende partij kan geen aanspraak op vergoeding maken als eene schade ontstaat, niet uit den aanleg van het werk maar door de exploitatie daarvan door den lateren eigenaar. — Rechtb. Leeuwarden 27 April 1882; N. R. B. 1883, D. 67.
348. Indien in een onteigend huis verkoop van sterken drank in het klein wordt uitgeoefend en daarvoor vergunning is verleend, moet bij onteigening van zoodanig huis behalve de waarde van het perceel ook het gemis der verleende vergunning worden vergoed. — H. R. 31 Juli 1882; W. 4805.
349. Er bestaat geen grond tot afwijzing van den eisch tot onteigening, indien er wel een kadastrale eigenaar van te onteigenen perceelen bestaat maar deze in het voorafgegaan administratief



onderzoek niet bekend is en mitsdien ook niet voorkomt in het Koninklijk Besluit, houdende aanwijzing der perceelen, noch in de dagvaarding maar deze laatste is gericht tegen den wettig benoemden vertegenwoordiger van den onbekenden eigenaar. — Rechtb. Breda 17 November 1882; W. 4917; N. R. B. 1883, D. 62.
350. Goederen voor publieken dienst bestemd kunnen ook worden onteigend. — Rechtb. 's-Gravenhage 21 November 1883; W. 5006; N. R. B. 1884, D. 99; Gemst. 1699; W. B. A. 1823 en 1943.
351. De bepaling van art. 17 der Onteigeningswet dat de onteigenende partij bij minnelijke overeenkomst den eigendom moet trachten te verkrijgen, is een gebiedend voorschrift, waarvan de niet-nakoming de niet-ontvankelijkheid der vordering tot onteigening medebrengt. Deze met-ontvankelijkheid moet worden uitgesproken tegen alle in het geding geroepen mede-eigenaren, ook al is slechts één van hen in het Koninklijk Besluit vermeld. — H. R. 14 November 1884; N. R. B. 1884, D. 100; R. W. v. N. 247.
352. Bij onteigening is niet alle schade te vergoeden, die uit een werk van openbaar nut kan ontstaan maar alleen de schade veroorzaakt door de ontneming van het geval en dat nog slechts voorzoover zij een rechtstreeksch en noodzakelijk gevolg van de ontneming is. Bij de berekening der schade moet worden acht gegeven op de mindere waarde, die voor de niet onteigende goederen het noodzakelijk gevolg is van de onteigening. Uit het beginsel dat alleen die waardevermindering van het overblijvend goed in aanmerking komt, volgt, dat de schade moet zijn ontstaan uit het gemis zelf van het onteigende deel
van het goed, hetzij uit de wijziging en den toestand die dit deel ondergaat door het gebruik daarvan door den onteigenaar van het voorgenomen werk te maken. — H. R. 12 December 1886; W. 6908.
353. De onteigenende partij kan met een massaal aanbod volstaan, indien meerdere perceelen, aan denzelfden persoon toebehoorende, in dezelfde gemeente gelegen, worden onteigend. De vermindering, niet het gevolg van de onteigening maar van een werk te maken, niet op den onteigenden grond maar op den grond der onteigenende partij, kan bij het bepalen der schadevergoeding niet in aanmerking komen. — II. R. 30 November 1891; P. v. J. 1891, 102.
354. Als in een vonnis bij de berekening der schadeloosstelling is aangenomen, dat de onteigenende partij zekere werken zou daarstellen, dan moet ook worden aangenomen, dat de onteigende partij de daarstelling dier werken krachtens dit vonnis kan vorderen, ook al zijn in het dispositief van dit vonnis die werken niet genoemd. — Hof Amsterdam 23 Maart 1894; P. v. J. 1895, 39.
355. Een overledene, die als eigenaar op het kadaster voorkomt, moet in den zin van onteigening ten algemeenen nutte beschouwd worden als te zijn zonder bekende woonplaats. — Rechtb. Amsterdam 23 Maart 1894; W. 6590.
356. Terecht wordt voor verlies van eenig recht geene schadevergoeding toegekend, als feitelijk vaststaat, dat dit recht zijn waarde had verloren en alleen een denkbeeldige waarde overblijft. — H. R. 8 October 1894, concl. conf.; W. 6558; P. v. J. 1894, 85; N. R. CXVIII. 11; v. d. H., B. R. LX, 254.
357. Noch art. 151 der Grondwet, noch art. 41 der Onteigeningswet leggen



den rechter de verplichting op om als hij het advies van deskundigen niet volgt, van zijn afwijkend oordeel te doen blijken en de gronden, waarop dat steunt, op te geven. Bij de begrooting der mindere waarde, die voor de niet onteigende goederen het noodzakelijk gevolg van de onteigening is, mag de rechter, waar de onteigening geschiedt voor een spoorweg en tot de niet onteigende goederen een molen behoort, niet letten op de mogelijkheid, dat de klandisie van den molen zal verminderen, omdat door aankomende treinen het bereiken daarvan voor menschen en voertuigen zal bemoeielijkt worden. — H. R. 31 December 1894; W. 6601; P. v. J. 1895, 17; N. R. CLXVIII, 473; v. d. H, B. R. LX, 427; Lutt. 1894, 257.
358. De Rechtbank is bevoegd om bij het vaststellen der schadevergoeding rekening te houden met het feit, dat de hoogte eener door de onteigende partij te leggen inundatiekade niet vaststaat, zoodat deze ten allen tijde door de onteigende partij kan worden verhoogd. De artt. 40 en 41 der Onteigeningswet beletten den rechter niet om met het oog op die onzekerheid eene hooge schade toe te kennen. — H. R. 1 April 1895; W. 6645; P. v. J. 1895, 45; N. R. CLXIX, 292.
359. Door de aanwijzing van het te onteigenen onroerend goed bij Kon. Besluit wordt voor de onteigende partij geene verplichting in het leven geroepen om al dat goed of zelfs een deel daarvan inderdaad te onteigenen. Zoodanig Kon. Besluit verleent aan de partij slechts de bevoegdheid om de onteigening bij den rechter te vragen van datgene, wat ter onteigening noodig is en van niets meer. — Rechtb. Rotterdam 11 October 1895 W. 6744,
360. Na het onderzoek der deskundigen kan de onteigenende partij, zonder toestemming der onteigende partij geene wijziging brengen in haar bij dagvaarding gedaan aanbod. — Rechtb. Rotterdam 17 Januari 1896; W. 6789.
361. Bij het bepalen der schadeloosstelling in zake onteigening kan geen acht geslagen worden op de mogelijkheid, dat de perceelen wellicht later bouwterrein kunnen worden. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 October 1896; W. 6914.
362. Eerst als vaststaat, dat de kosten van wederbelegging in land van de door de onteigening losgekomen geldswaarde is een rechtstreeksch en noodzakelijk gevolg der onteigening, kan het naar gelang der omstandigheden de vraag zijn of voor dat gevolg der onteigening schadeloosstelling moet worden toegekend. Volgens art. 27 der Onteigeningswet wordt bij het eindvonnis in een onteigeningsprocedure alleen uitspraak gedaan over de onteigening en over de schadeloosstelling aan de eigenaars en derde belanghebbenden uit te keeren, maar de rechter heeft zich niet uit te laten over de vordering der schadeloosstelling tusschen de mede-eigenaren van in onverdeeld eigendom bezeten perceelen. — H. R. 21 December 1896; W. 6906; P. v. J. 1897, 8; N. R. CLXXIV, 339; v. d. H., B. R. LXII, 378.
363. Een van een toekomstige en onzekere gebeurtenis afhankelijke verandering van bestemming van het te onteigenen perceel valt niet in het begrip van „werkelijke waarde" in den zin der wet op de onteigening ten algemeenen nutte. Indien de deskundigen de onteigenen perceelen op drie wijzen hebben geschat en elk van die schattingen met redenen hebben omkleed, blijft het aan den rechter overgelaten



te bepalen, welke van de drie schattingen moeten worden gevolgd, ook zonder dat daaromtrent een advies van de deskundigen is uitgebracht, — H. R. 30 November 1896; P. v. J. 1896, 102. H. R. 7 December 1896; W. 6900; P. v. J. 1897, 2.
364. Bloote eventualiteitsschade maakt geen bestanddeel uit van de werkelijke schade, die art. 40 der Onteigeningswet alleen wil vergoed hebben. De gelegenheid tot verkoop van het onteigende water tegelijk met het aangelegen land, van welke aangelegenheid hoegenaamd niet blijkt, is eene geheel onzekere mogelijkheid, die alleen in aanmerking zou kunnen komen bij de berekening van eene eventueele, niet bij die van de werkelijke schade door de onteigening geleden. — H. R, 30 November 1896; W. 6891; P. v. J. 1896, 102.
365. Waardevermindering van weiland, wegens gevaar voor vee te veroorzaken door een aan te leggen tramweg kan bij de onteigening van gronden voor dien tramweg geen element der toe te kennen schadevergoeding uitmaken, omdat die waardevermindering is een gevolg van de exploitatie van het aan te leggen werk, niet van het werk zelf. — H. R. 7 Juni 1898; W. 7136; P. v. J. 1898, 49; v. d. H.. B. R. LXIV, 275; N. R. CLXXIX, 173.
366. De normale huuropbrengst der te onteigenen perceelen aangenomen als maatstaf voor de waardebepaling dier perceelen. In den aanslag voor huurwaarde, berustende op de schatting naar de wet van 2 Mei 1897 (St. no. 24) gewijzigd bij de wet van 11 Januari 1904 vindt de Rechtbank daarentegen in verband met het doel dier schatting geen juisten maatstaf. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 Maart 1908; W. 8762 en
dezelfde Rechtb. 20 Maart 1908; W. 8766.
Art. 626.
367. A. P. C. Hupkens van der Eist. De Nederlandsche Mijnwet. — Ac. Pr. Leiden 1888.
368. L. Eigendom van gebouwen enz. op den grond van een ander. — W. v. N. R. 874.
J. Gebouwen op eens anders grond. — W. v. N. R. 1266.
(Betreffende de vraag of door overeenkomst kan worden afgeweken van den regel van dit artikel.)
369. Mr. L. Ch. Besier. Superficies solo cedit. — R. M. XI, 446.
370. Art. 626 al. 1 B. W. bevat geen praesumtio juris et de jure, zoodat ieder tegenbewijs zou zijn uitgesloten. — H. R. 16 Mei 1884, concl. conf.; W. 5035; W. v. N. R. 816; v. d. H., Reg. VI, 429; N. R. CXXXVII, 64; P. W. 7059 en 7353.
371. Dit artikel spreekt alleen een vermoeden uit waartegen tegenbewijs is toegelaten. Verschillende verdiepingen van een gebouw kunnen derhalve aan verschillende eigenaren toebehooren. — H. R. 13 Februari 1891, concl. conf.; W. 5993; P. v. J. 1891, 22; R. W. v. N. 709; N. R. CLVII, 119; P. W. 8062; T. v. N. IX, 8; v. d. H., B. R. LVIII, 65. In denzelfden zin Hof Amsterdam 27 Juni 1890; W. 5912; P. v. J. 1890, 72; R. W. v. N. 690; W. v. N. R. 1085; P. W. 7984. Hof Amsterdam 3 April 1891; W. 6039; P. v. J. 1891, 40; W. v. N. R. 1128; R. en W. 1891, 301; R. W. v. N. 723. Hof Amsterdam 24 Juni 1892; W. 6212; P. v. J. 1892, 86; W. v. N. R. 1191; R. W. v. N. 752; T. v. N. X, 157. Rechtb. Rotterdam 18 April



1901; W. 7657; Not. W. 110. Hof Amsterdam 1 Juni 1900; W. 7486. H. R. 1 Februari 1901, concl conf.; W. 7559; P. v. J. 1901, 22; Not. W. 87; N. R. CLXXXVII, 203; v. d. H., B. R. LXVII, 75.
372. De bepaling „dat de eigendom van den grond in zich bevat den eigendom van hetgeen op en in den grond is" houdt niet in een vermoeden, maar
is een verklaring met geen de minste beperkende strekking, eene algeineene bepaling, een stellig wetsvoorschrift. Zelfs aangenomen dat dit artikel een wettelijk vermoeden opleverde, dan zou hiertegen geen tegenbewijs zijn toegelaten, daar een dergelijk bewijs alleen
openstaat mdien de wet zelve het tegenbewijs uitdrukkelijk mocht hebben vrijgelaten. — Rechtb. Amsterdam 13 Juni 1889; W. 5749; W. v. N. R. 1035; R. W. v. N. 658; T. v. N. VII, 153; RW. 7841. (Vernietigd bij gemeld arr. Hof Amsterdam 27 Juni 1890.)
373. (Naar aanleiding van gemeld vonnis Rechtb. Amsterdam 13 Juni 1889.)
F. Art. 626 § 1 B. W. — W. v. N. R. 1036.
Duplex. Idem. — W. v. N. R. 1038. A. J M. van Lohuizen. Rechtsonzekerheid. Art. 626 B. W. — W. v. N. R. 1038.
Duplex. Superficies solo cedit. — W. v. N. R. 1040.
F. Art. 626 § 1 B. W. — W. v. N. R. 1040.
A. J. M. van Lohuizen. Naar aan-
1 leiding van art. 626 al. 1 B. W. — W. v. N. R 1041.
374. Wanneer vast staat, dat de be] lieden- en bovenverdieping van een
2 gebouw aan verschillende personen toe! behooren, kan het eigendomsrecht van ilden eigenaar der benedenverdieping zich
nimmer verder uitstrekken dan de vloer der bovenverdieping; waaruit volgt, dat die eigenaar der benedenverdieping niet gerechtigd was om hooger te bouwen. — H. R. 25 Maart 1892, concl. conf.; W. 6166; P. v. J. 1892, 60; W. v. N. R. 1173; N. R. CLX, 382; v. d. H., B. R. LVIII, 163.
375. Uit dit artikel volgt, dat een door de grensscheiding getrokken loodlijn ook boven en onder den grond aanwijst, waar de eigendom van den een ophoudt en die van den ander begint. Daartegen doet niets af, dat de eene eigenaar met verlof van den ander uitspringende werken buiten die loodlijn kan hebben zonder dat daarom het eigendomsrecht van dien tweeden hem ontnomen wordt. De eene eigenaar kan zelfs met toestemming van den ander uitspringende werken hebben, zonder dat daarom noodwendig het bestaan
eener erfdienstbaarheid behoeft te worden aangenomen. — H. R. 22 December 1882, concl. conf.; W. 4861; W. v. N. R. 753; v d. H, B. R XLVIII, 64; N. R. CXXXII, 264.
376. Het spannen van draden boven een perceel is een inbreuk op het recht, dat de eigenaar van dat perceel aan de wet ontleent om te beschikken over de ruimte boven zijn erf. Dit is een onrechtmatige daad, die de eigenaar niet behoeft te dulden. — Rechtb. Amsterdam 27 November 1883; W. 5023.
377. De eigenaar behoeft niet te
dulden, dat over zijn grond telephoondraden worden gespannen. — H. R. 24 December 1902, concl. conf.; W. 7849; P. v. J. 1903, 213; W. v. N. R. 1731; Not. W. 175; W. B. A. 2799 en 2800; N. R. CXCII, 303; v. d. H., B. R. LXVIII, 510; Lutt. 1902, 508. Conform het vonnis der Rechtb. Amsterdam



5 April 1900; W. 7420; P. v. J. 1902, 137; Not. W. 31; Gemst. 2538; W. v. N. R. 1602. Vernietigd door Hof Amsterdam 18 October 1901; W. 7682; P. v. J. 1902, 137; W. v. N. R. 1678; Gemst 2624.
378. Water, dat deel uitmaakt van den stroom eener bevaarbare en vlotbare rivier en binnen de bedijking van dezen zich in onafgebroken strooming voortbeweegt, kan niet vallen onder den in dit artikel uitgesproken regel, dat de eigendom van den grond in zich bevat den eigendom van hetgeen op dien grond is. _ H. R. 13 April 1891, concl. conf.; W. 6025; P. v. J. 1891,71; N. R. CLVII, 224; P. W. 8086; v. d. H., J. en V., XI, 38.
379. Dit artikel is in dien zin te verstaan, dat hetgeen op den grond is, om aan den eigenaar van den grond toe te behooren, met den grond verbonden of daaraan gehecht moet zijn. Waar sprake is van planten, doet eene verbinding met of aanhechting aan den grond door middel van wortels, de plant deel uitmaken van den grond, onverschillig op welke bijzondere wijze zij door hare wortels op of in den grond bevestigd is en evenzeer of zij haar voedsel trekt uit den grond, de lucht of het water. Zoowel de plant, die het voortbrengsel is alleen van de natuur, als die welke het voortbrengsel is van bebouwing maakt deel uit van den grond, waaraan zij gehecht is, zoolang zij er aangehecht is. Mitsdien is zeewier op een dijk vastzittende niet een aan niemand toebehoorende zaak, maar als geworteld op den dijk en dus het eigendom van den eigenaar van den dijk. — H. R. 2 Januari 1900, concl. conf.; W. 7385; Not. W. 20; P. v. J. 1900, 11; N. R. CLXXXIV, 1; v. d. H., Strafr. 1900, 11.
380. Eigendom van den waterkeerendijk met het maaiveld, waarop deze is gelegd, brengt niet mede eigendom van de glooiing tot aan den kanaalbodem. — H. R. 12 Januari 1893, concl. contr.; W. 6332; P. v. J. 1893, 31; N. R. CLXIII, 18; v. d. H., B. R. LIX, 6.
381. F. B. Simon van Leeuwen. Eigendom van de ijskorst op ondergeloopen land. — Ac. Pr. Leiden 1891.
382. De eigenaar van een weiland, wiens grond is ondergeloopen en met water overdekt — welk water tot ijs is overgegaan — wordt niet eigenaar van de ijskorst, die zich op zijn weiland gevormd heeft. Hij is dus niet bevoegd schadevergoeding wegens onrechtmatige daad te vorderen van dengene, die ondanks het verbod van hem, eigenaar, om het weiland te betreden — die ijskorst betreedt, er een stuk uitzaagt, het wegvoert en zich toeëigent. — Hof 's-Hertogenbosch 4 December 1888; W. 5650; W. v. N. R. 639.
383. Onafhankelijk van de vraag, wie eigenaar is van de op een bepaald land vastgevroren ijskorst, is in ieder geval het betreden van die ijskorst tegen den wil van den eigenaar van den ondergrond een onrechtmatige daad. — H. R. 13 December 1889, concl. contr.; W. 5814; P. v. J. 1890, 6; R. W. v. N. 671; v. d. H., B. R. LV, 349; N. R. CLIII, 358.
384. Het in dit artikel uitgesproken beginsel is alleen toepasselijk op datgene, wat met den grond samenhangt en daarmede vereenigd is, zoodat buiten die toepassing vallen alle zaken waarvan de wet aanneemt, dat zij zelfstandige voorwerpen van eigendom zijn, hetgeen het geval is met mosselzaad, dat zich aan een steenenhoofd heeft vastgehecht, doch



een zelfstandig dierlijk leven blijft voortzetten. — H. R. 6 October 1902, concl. conf.; W. 7811; P. v. J. 1902, 189; Not. W. 162.
Art. 627.
385. Tegenover hem, die alleen beweert te bezitten krachtens titel van eigen domsverkrijging zonder titel over te leggen of oorzaak van bezit op te geven behoeft een volkomen bewijs van eigendom niet te worden geleverd. — Hof Leeuwarden 22 Februari 1882; N. R. B. 1888, A 170.
386. Tegen de onrechtmatige handelingen ook van een huurder om willekeurig en zonder daarvoor eenig recht aan te voeren, over eens anders grond te gaan, kan de eigenaar van dien grond een algemeene zakelijke rechtsvordering instellen om die gedeeltelijke aanranding van zijn eigendom af te weren en de vrijheid van zijn eigendom te handhaven. — Hof Leeuwarden 5 November 1884; W. 5208 ; R. W. v. N. 562.
387. De administratieve autoriteit, die beweert dat zekere strook grond bezwaard is met het onus publicum van openbaren weg, moet dit beweren bewijzen. — Rechtb. Arnhem 10 Juli 1885; W. 5270; W. B. A. 1926.
388. Hij, die de actio negatoria instelt, moet bewijzen, dat hij het volkomen eigendom heeft en dat de gedaagde daarop inbreuk heeft gemaakt. — Rechtb. Leeuwarden 5 Maart 1885; W. 5228.
389. De eigenaar kan de actio negatoria instellen tegen ieder, die beweert eenig zakelijk recht te hebben op zijn grond. Hij kan dan volstaan met te bewijzen, dat de grond zijn eigendom is; de onbezwaardheid behoeft hij niet te
bewijzen. — Hof Leeuwarden 29 April 1891; W. 6097.
390. Op den verhuurder, die tot ontruiming dagvaart, rust niet de bewijslast, dat de huurtermijn is afgeloopen, indien het tegendeel door den huurder wordt beweerd. — Rechtb. Winschoten 31 December 1890; W. 6037; Anders H. R. 22 Mei 1891; P. v. J. 1891, 38.
391. Tegenover hem, die zelf niet beweert eigenaar te zijn, behoeft de pretense eigenaar geen verkrijging a vero domino te bewijzen. — Rechtbank Assen 4 December 1893; W. 6461.
392. Hij, die beweert eenig recht op eens anders eigendom te hebben en het bestaan van zoodanig recht in het algemeen bewijst, echter zonder dezen omvang aan te toonen, moet tegenover de bewering van den eigenaar, dat hij verder ging dan zijn recht toeliet, den omvang van dat recht bewijzen. — Rechtb. Groningen sine die P. v. J. 1898, 32.
393. Bij gebreke van bijzondere wetsbepalingen moeten lasten, die in het algemeen belang van een polder worden aangewend, volgens algemeene rechtsbeginselen door alle ingelanden worden gedragen, zoodat het niet geoorloofd is om zonder speciale regeling daaromtrent de aarde afkomstig uit een opgegraven waterloop op den grond van de aangelegen eigenaren te bergen. — Rechtb. Groningen 18 Mei 1894; W. 6547; P. v. J. 1895, 41.
394. Voor eene actie als voortvloeiende uit den eigendom en strekkende tot handhaving daarvan, onbeperkt door eenige erfdienstbaarheid, is het niet enkel noodig daden te stellen, die in strijd zijn met dien eigendom, doch tevens dat die daden berusten op eene bewering



van recht, zijnde toch anders die dader zuiver zonder onrechtmatige daden, die tot schadevergoeding verplichten, doch waar tegenover handhaving in de onbeperktheid van het eigendomsrecht niet te pas komt. — Rechtb. 's-Gravenhage 10 Mei 1901; W. 7609.
Art. 628.
395. De kooper van tot een nog onverdeelde gemeenschap van goederen behoorend onroerend goed heeft niet het recht eene rechtsvordering tot verdeeling van dat goed tegen de mede-eigenaren in te stellen, maar wel om den verkooper tot vrijwaring op te roepen. — H. R. 24 Mei 1872; W. 3469; M. v. H. XIV, 106; v. d. H. B. R. XXXVII, 173; R. W. v. N. 146; N. B. B. XXII, 437.
396. Eigendom pro indiviso van een gebouw, ofschoon niet met name in het B. W. genoemd, is dientengevolge ook niet onbestaanbaar. De gevolgen daarvan worden geregeld door overeenkomst of bij gebreke van dien door den aard en de strekking van zoodanige eigendomsverdeeling. De eene eigenaar heeft dus niet het recht het deel van den anderen te vernietigen of te beschadigen. — Rechtb. Zutphen 19 Januari 1882; W. 4829; N. R. B. 1803, A 165.
397. Zij, die als mede-eigenaars pro indiviso voor een bepaald gedeelte bekend staan, mogen voor hun aandeel van den pachter van het gemeenschappelijk goed schadevergoeding vragen. — Rechtb. Rotterdam 8 October 1883; N. R. B. 1883, A. 168.
398. Krachtens dit artikel is art. 1122 B. W. ook toepasselijk op zaken, die niet krachtens erfrecht aan meer dan een persoon toebehooren. — H. R. 12 Juni 1903 concl. conf.; W. 7930; P. v. J. 1903,
256; Not. W. 201; W. v. N. R. 1759; N. R. CXCIV, 221.
399. Nu art. 628 B. W. veronderstellende, dat eene zaak aan meer dan een persoon kan toebehooren, verder de rechten van die personen ten opzichte van de zaak niet omschrijft, moet worden aangenomen, dat de wetgever aan die meerdere personen te zamen de rechten toekent, die aan den enkelen eigenaar zijn gegeven, hetgeen medebrengt, dat wel alle mede-eigenaars te zamen de hun onverdeeld toebehoorende zaak in haar geheel kunnen opvorderen, maar dat dit niet kan geschieden door één hunner alleen, wien de zaak in haar geheel niet kan gezegd worden als eigenaar toe te behooren. — H. R. 2 Juni 1905, concl. conf.; W. 8235; P. v. J. 1905, 460; W. v. N. R. 1865; N. R. CC, 177.
Art. 629.
400. N. -J. Verkoren. Terugvordering van roerend goed. — W. v. N. R. 1065.
401. Mr. N. P. van Nooten. Het recht des eigenaars om de hem toebehoorende zaak van eiken bezitter of houder op te vorderen ook buiten de gevallen bij het 2e lid van art. 2014 B. W. — Them. XLV, 161.
402. Mr. J. M. Nap. Het zakelijk recht van den eigenaar. — R. M. XXI, 517.
403. De inbezitneming van roerende goederen stelt op zich zelf geen onrechtmatigheid daar; het bewijs daarvan is dus niet voldoende in eene revindicatoire actie, waar tevens bewezen moet worden, dat de inbezitneming wederrechtelijk is. Het feit, dat iemand zonder recht of titel zich meester maakt van roerende goederen is geen negatief feit



en kan dus te bewijzen worden opgelegd. — Hof 's-Hertogenbosch 10 Juli 1877; R. W. v. N.
404. Dit artikel is algemeen en is ook van toepassing tegen den huurder, die na het verstrijken van den huurtijd in het bezit van het gehuurde is gebleven. — H. R. 10 December 1875; W. 3936; N. R. CXI, § 34, 265; v. d. H., B. R. 1470, 457; R. W. v. N. 258. In denzelfden zin Hof Arnhem 25 October 1876; W. 4048; R. W. v. N. 283. Rechtb. Utrecht 18 Maart 1878; W. 4258.
405. De verhuurder, die tevens eigenaar is, mag naar goedvinden hetzij de persoonlijke vordering tot ontruiming hetzij de revindicatie tegen den huurder instellen. — H. R. 20 April 1882; YV. 4772. In denzelfden zin H. R. 10 December 1875; N. R. B. 188, A. 100. Rechtb. Amsterdam 18 Mei 1880; W. 4599.
406. De revindicatoire actie is ontvankelijk tegen iederen houder, met dien verstande dat het onverschillig is of die houder het teruggevorderde in zijn bezit heeft voor zich alleen, dan wel tevens voor zijne minderjarige kinderen. — Rechtb. Zierikzee 1 April 1879; W. 4373.
407. Aan revindicatie kan slechts worden gedacht bij opvordering van voorwerpen, wier onderscheidingskenteekenen van de soortgelijke behoorlijk zijn aan-
I gegeven d. i. ten aanzien van effecten i door opgave der nummers. — Rechtb. ■ Amsterdam 21 Mei 1880; W. 4594; P. 'v. J. 1880, 37; R. B. 1880, 260.
408. De kooper van onroerend goed, < die nimmer in het feitelijk bezit is get treden, kan niet tot revindicatie ageeren t tegen de verkoopers of een hunner die
| in het feitelijk bezit gebleven zijn. — Hof Leeuwarden 8 Maart 1882; W. 4804.
409. De revindicatie van roerende goederen onder den derden bezitter is zelfs dan uitgesloten, indien deze bij koop en levering wist, dat ze niet aan den verkooper toebehoorde. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 22 September 1882; N. R. B. 1883, A. 184.
410. Hij, die beweert eigenaar te zijn krachtens titel van overdracht, is niet verplicht te bewijzen, dat zijn auteur eigenaar was maar het bewijs van het tegendeel berust op hem, die het eigendom ontkent. — Rechtb. Amsterdam 12 September 1883; N. R. B. 1883, A. 173.
411. De revindicatie eener promesse aan order wordt te recht ingesteld tegen hem, die blijkt, haar in bezit te hebben, al heeft hij ze ook tijdelijk bij een ander gedeponeerd. — Rechtb. Rotterdam 28 April 1884; P. v. J. 1884, 25.
412. Hij, die een prijs trekt uit eene loterij, heeft geen eigendomsrecht op het getrokken voorwerp maar slechts eene persoonlijke rechtsvordering tegen den verloter. - Rechtb. Amsterdam 15 December 1885; P. v. J. 1886, Bijb.
413. Hij, die een hem toebehoorend roerend goed terugvordert, moet bewijzen, dat de gedaagde in het bezit van het goed is. — Rechtb. Amsterdam 10 Juni 1886; P. v. J. 1886 44, Bijb.
414. De eigenaar, wiens goederen krachtens een overeenkomst voor onbepaalden tijd in het bezit van eenen opzichter zijn, kan die goederen na opzegging der overeenkomst revindiceeren. — H. R. 4 Juni 1886, concl. contr.; W. 5301; N. R. CXLIII, § 21, 145; v. d. H., B. R. LII, 229.



415. De revindicatie van roerend goed kan uit den aard der zaak en naar den tekst der wet alleen worden ingesteld tegen den houder, wellicht ook tegen hem, die zich ter kwade trouw van de detentie van het gevindiceerde heeft ontdaan. — Rechtb. Breda 25 Februari 1890; W. 5905.
416. Wie krachtens wettigen titel de levering van eenig vast goed heeft verkregen, kan dat goed revindiceeren, ook al heeft hij het nummer in zijn bezit gehad. — Hoi 's-Gravenhage 3 Mei 1890; W. 5882.
417. Een in ruil bekomen pand kan niet worden gerevindiceerd zonder dat men er door levering eigenaar is geworden. — Hof Amsterdam 24 Juni 1890; P. v. J. 1890, 92.
418. Hij die tegen den houder van een onroerend goed eene rechtsvordering instelt tot terugvordering van dat goed en zich tot staving van zijn recht van eigendom beroept op rechtstitels, moet bewijzen, dat deze afkomstig zijn van hem, die gerechtigd was over dien eigendom te beschikken. — H. R. 17 April 1891; W. 6027; P. v. J. 1891, 44; R. W. v. N. 711; W. v. N. R. 1122; N. R. CLVII, 263; v. d. H., B. R. LVII, 132; T. v. N. IX, 77. In denzelfden zin Hof 's-Gravenhage 23 April 1906; W. 84Q6; W. v. Not. 63.
419. Dit artikel staat de revindicatie toe van elke zaak, zonder eenige onderscheiding te maken tusschen roerend of onroerend goed. Uit art. 721 en volg. R.v. blijkt dat de wet aan den eigenaar van roerend goed de bevoegdheid toekent om dit te revindiceeren. Het tegendeel volgt niet uit art. 2014 B. W. — Hof 's-Hertogenbosch 29 Maart 1892; W. 6181; R. W. v. N. 743. Rechtb. Maastricht 17 November 1902; W. v. N. R. 1723.
420. Bij eene vordering tot revindicatie van onroerend goed moet het gerevindiceerd voorwerp zoo duidelijk en volledig in het exploit van dagvaarding zijn aangewezen, dat dit voorwerp alleen met behulp van die aanwijzing op het terrein zou kunnen worden gevonden en uitgebakend. Voldoet de dagvaarding niet aan dit vereischte, dan behoort de eischer, revindicant, niet ontvankelijk te worden verklaard in zijne vordering. — Rechtb. Zutphen 29 Januari 1891; W. v. N. R. 1154.
421. De man heeft het recht de goederen van den gemeenschappelijken boedel, die zich in het feitelijk bezit zijner vrouw bevinden en waarop hij revindicatoir beslag heeft doen leggen, van haar op te vorderen. — Rechtb. Haarlem 21 Maart 1893; R. W. v. N. 769.
422. Gebruik van eens anders eigendom is onrechtmatig en levert in den regel grond op tot schadevergoeding; echter niet als slechts enkele malen onrechtmatig gebruik is gemaakt van eens anders eigendom. — Hof Amsterdam 8 Maart 1895; W. 6682.
423. Iedere krenking van eigendomsrecht geeft recht om herstelling in vol genot van zijn eigendomsrecht te vorderen. Schadevergoeding ter zake van die krenking zal dan slechts verschuldigd zijn, als blijkt, dat inderdaad schade is geleden. — Rechtb. I trecht 13 November 1895; W. 6736.
424. Bij het bewezen zijn van den eigendom van eenige effecten is ook aan den eigenaar de vordering tot revindicatie dier fondsen terecht toegewezen, onafhankelijk van de vraag of de houder deze als lasthebber onder zich heeft. — H. R. 25 November 1898, concl. conf.; W. 7205; P. v. J. 1898, 95; v. d. H., B. R. LXIV, 418; N. R. CLXXX, 186.



425. De eigenaar kan eene revindicatie instellen tegen slechts een enkelen van meerdere houders van het hem in eigendom toebehoorend goed. — Rechtb. Middelburg 15 Februari 1899; \V. 7377.
426. De vordering, waarbij eischer opkomt tegen het onrechtmatig gebruik, dat zijn buurman van een muur zou hebben gemaakt, daarbij stellende, dat die muur aan hem, eischer, in eigendom toebehoort, wordt voldoende weersproken door de bewering van gedaagde, dat de muur niet staat op eischers maar op zijn, gedaagdes, grond. — Hof 's-Gravenhage 21 Maart 1899; P. v. J. 1900, 80.
427. Wanneer gerevindiceerd wordt een pakket waarvan de identiteit vaststaat, dan is het geheel overbodig in de dagvaarding ook nog van den inhoud van dat pakket melding te maken. — Hof Amsterdam 11 Mei 1900, vernietigende vonnis der Rechtb. Amsterdam 6 Juni 1899; W. 7494.
428. Met „iederen houder" wordt in dit artikel niet alleen bedoeld de bezitter van het gerevindiceerde goed, maar ook ieder ander, die dat goed feitelijk houdt, gelijk, in het bijzonder voor wat aangaat den huurder, blijkt uit art. 1594 B. W. - Rechtb. 's-Gravenhage 1 November 1899; W. 7371; W. v. N. R. ] 582; Not. W. 19. Bevestigd
( door Hof aldaar 25 Juni 1900; W. 7486; Not. W. 53.
429. Een dienstbode van een huurder \ kan niet gezegd worden in den zin van ^ dit artikel houder van het gehuurde [pand te zijn; tegen hem kan dus geene r revindicatie van dat pand worden inügesteld. — Rechtb. Amsterdam 22 Januari 11891; P. v. J. 1891, 52.
Cremers, Aant. B. W.
430. Het karakter van eigendomsopvordering — revindicatie — hangt niet af van de vraag of de eischer als feit heeft gesteld, dat hij eigenaar is en ontruiming vordert, maar van de vraag of toewijzing van eigendom cn als gevolg daarvan ontruiming gevorderd is. Dit laatste is niet het geval, waar de vordering strekt tot ontruiming van perceelen gronds, die de gedaagde op recognitie en gebruik had van de eischende gemeente of hare voorgangster, welk gebruik door haar beweerd wordt te zijn opgezegd. — H. R. 8 Juni 1900; W. 7462.
431. Indien blijkt, dat gerevindiceerde onroerende goederen niet overeenkomstig art. 128 R.v. behoorlijk in de dagvaarding zijn omschreven, doch de gedaagde met zekerheid weet, welke goederen bedoeld worden, bestaat er geen grond om wegens die onvolledige omschrijving de vordering niet ontvankelijk te verklaren. — Rechtb. Breda 8 Januari 1901; W. 7560.
432. Een pretense eigenaar eene oom gelds opvorderende, door deze als vermoedelijk van diefstal afkomstig onder een derde in beslag genomen, kan niet volstaan met het bewijs, dat bij hem gestolen goederen werden vervoerd naar de woning, waar het opgevorderde in beslag werd genomen, maar zal tevens moeten bewijzen, dat het de in beslag genomen en opgevorderde gelden zijn die bij hem gestolen zijn. — H. R. 14 Juni 1901, concl, conf.; P. v. J. 1901, 62.
433. \\ anneer vaststaat, dat de houder eener roerende zaak een ander voor eigenaar houdt, kan eene revindicatie tegen dezen houder niet opgaan, zoolang niet blijkt, dat deze houder het eigen-
16



domsrecht op eenigerlei wijze heeft gekrenkt door de betrokken zaak niet langer voor den eigenaar te houden bijv. door te weigeren ze af te geven. — Hof Arnhem 4 Maart 1903; W. 7953; Not. W. 211.
434. Ingeval van revindicatie van onroerend goed behoeft de titel van aankomst al niet reeds in de dagvaarding te worden aangehaald. — Rechtb. Tiel 24 Juni 1904; W. 8201.
435. Eenen eischer kan eene revindicatie van vast goed niet worden toegewezen, wanneer hij wel zijn eigendomsrecht bewijst, maar tevens blijkt, dat het goed met erfpacht bezwaard is. Hierin wordt geene verandering gebracht, doordat de gedaagde er niet in slaagt om te bewijzen dat hij erfpachter is. — Rechtb. Utrecht 15 Februari 1905; W. 8193.
436. Uit art. 629 B. W. volgt, dat de opvordering van eigendom ook tegen den houder, die geen bewering van recht voert, plaats heeft, geheel afgescheiden van de uit onrechtmatige daad te eischen schadevergoeding. — Hof 's-Gravenhage
19 Juni 1905; W. 8238; P. v. J. 1907, 615.
437. Een eischer tot revindicatie van roerend goed kan volstaan met bewijs van zijn eigendom. Hij behoeft niet daarenboven aan te toonen, hoe hij den eigendom verkreeg. — Hof 's-Gravenhage
20 November 1905; W. 8358.
438. Ieder der mede-eigenaars kan de afgifte eener gemeene zaak vorderen door middel van revindicatie. — Rechtb. Assen 27 October 1903 bevestigd door Hof Leeuwarden 1 Juni 1904; W. 8105; W. v. N. R. 1823; Not. W. 270. In denzelfden zin Rechtbank Breda 22 April 1902; W. 7774. Rechtb. Amsterdam 1 December 1903; W. 8653; W. v. Not. 136. Hof 's-Hertogenbosch 26 Februari J 907; W. 8605; W. v. Not. 116.
439. Wanneer, vaststaat, dat een gedaagde van een eischer fondsen ontving met last om daar bepaalde effecten voor te koopen, aan welken last de gedaagde voldeed, dan zijn die fondsen van het oogenblik af, dat ze door den gedaagde werden geleverd, het eigendom van den eischer. Hij kan ze dus door middel eener revindicatie rauwelijks opvorderen zonder aan eene voorafgaande actie tot rekening en verantwoording gebonden te zijn. — Rechtb. Rotterdam 4 Januari 1897; W. 7021; P. v. J. 1898, 38. Cassatie verworpen bij arrest H. R. 25 November 1898, concl. conf.; W. 7205; P. v. J. 1898, 95; v. d. H., B. R. LXIV, 418; N. R. CLXXX, 186.
Art. 630.
440. Mr. J. E. Goudsmit. Voor de fructuum perceptio is burgerlijk bezit noodig. Advies medegedeeld door mr. J. A. Fruin. — Them. 1883, 217; overzicht van dit advies in W. 4885 en 4915; R. W. v. N. 471; W. v. N. R. 700.
F. J. J. M. van Rijckevorsel. Teruggave van vruchten bij opvordering van eigendom — Ac. Pr. Leiden 1884.
441. S. Sutro. Art. 630 B. W. — W. 4393.
A. A. Pit. Art. 630 B. W. — W. 4399.
Mr. M. M. W. Pennink. Noodzakelijke uitgaven tot behoud en ten nutte der zaak aangewend. Art. 630 B. W. — W. 4401.
442. De ontvankelijkheid der revindicatoire actie is niet afhankelijk van een daaraan voorafgegaan of toegevoegd aanbod tot naleving van art. 630 al. 2 B. W. Zoo die naleving niet is aangeboden, kan zij bij reconventioneele vordering gevraagd worden. — Rechtb. Arnhem 28 December 1895; W. 5244.



443. Waar niet blijkt, noch te bewijzen aangeboden wordt, dat kosten tot behoud en ten nutte der zaak zijn gemaakt, kan het niet aanbieden van teruggave dier uitgaven den eigenaar bij het instellen zijner revindicatie niet tot grief worden aangerekend. — Hof Arnhem 26 Februari 1908; W. 8760.
Art. 634.
444. De nudus detentor, die de gerevindiceerde zaak wederrechtelijk onder zich houdt, wordt daardoor nog niet bezitter te kwader trouw. De bepaling van art. 634 B. W. is op hem niet van toepassing. — Rechtb. Zierikzee 7 Mei 1889 ; W. 5749; Mb. Dw. V, 8.
445. De bezitter te kwader trouw van een schip kan in geval van revindicatie door den eigenaar niet terugvorderen de kosten na vergaan van het schip tot redding van schip en inventaris gemaakt; in de eerste plaats omdat dit niet zijn kosten gedurende zijn bezit gemaakt en in de tweede plaats omdat onder kosten tot behoud der zaak gemaakt alleen zijn te verstaan kosten waardoor de zaak behouden wordt, wat van bovenbedoelde niet kan gezegd worden. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 19 Juni 1896; W. v. N. R. 1397.
446. Een huurder die na het eindigen der huur onrechtmatig het gehuurde blijft behouden, moet geacht worden van dat
1 oogenblik af bezitter te kwader trouw van het gehuurde te zijn en is mitsdien bij revindicatie gehouden tot teruggave van de van dan af genoten vruchten en ' tot vergoeding van kosten, schaden en i interessen. Hierin wordt geene verandetring gebracht, doordat hij het goed met imeer andere personen, die niet in het geding zijn geroepen, houdt. — Rechtb. ? Middelburg 15 Februari 1899; W. 7377.
Art. 637.
447. In geval van dit artikel is een revindicatie van roerend goed niet ontvankelijk, als niet tevens de door den kooper bestede koopprijs aan dezen wordt aangeboden. Onder „houder" in dit artikel is te verstaan de possessor civilis. — Rechtb. Amsterdam 31 Mei 1901; W. 1700; P. v. J. 1901,80;Not. W. 124.
448. De kooper van een bank-vanleeningbriefje die op vertoon van dat briefje en op betaling van het bedrag, waarvoor het betrokken voorwerp beleend was, dat voorwerp verkrijgt, kan zich tegenover de revindicatie van dat voorwerp door den eigenaar, aan wien het ontstolen is, niet beroepen op het voorschrift van art. 637 B. W. vermits hij door het bank-van-leeningbriefje te koopen, in geen geval het beleende voorwerp heeft gekocht. — Rechtb. Amsterdam 5 April 1905; W. 8358; W. v. N. R. 1899.
449. Ingeval van terugvordering eener ontvreemde zaak van een derden kooper, behoort de eigenaar op straffe van nietontvankelijkheid den door dien kooper betaalden koopprijs aan te bieden. — Rechtb. Utrecht 8 April 1908; W. 8738.
Tweede Afdeellng.
Van de wijze waarop eigendom verkregen wordt.
Art. 639.
450. H. M. J. \V attel. Eigendomsverkrijging. Eene studie naar aanleiding van den derden titel van het tweede boek B. W. — R. en W. XXXVIII, 215 en XXXIX, 357.
451. F. Stelsel van eigendomsverkrijging. — W. v. N. R. 1483.



452. Waar dit artikel bepaalt, dat eigendom van zaken op geene andere wijze kan worden verkregen dan in die wetsbepaling is voorgeschreven, kan de eischer zich niet op kadastrale leggers in verband met een bewijs door getuigen beroepen om daardoor de tijdens de dagvaarding gedane levering van het onroerend goed te bewijzen. — Rechtb. Amsterdam 5 Augustus 1889; W. 5779.
Art. 640.
453. E. J. B. J. M. Verheijen. Een en ander over occupatie of toeëigening. — Ac. Pr. 's-Hertogenboscli 1885.
454. A. J. Hilde brandt. Eigendomsrecht op bijenzwermen, beschouwd in verband met het eigendomsrecht op dieren in het algemeen. — Ac. Pr. Leiden 1908.
455. Er kan geen sprake zijn van zaken, die aan niemand toebehooren, indien de aan verschillende eigenaren toebehoorende zaken met elkander zijn vermengd. Er is geen res derelicta, zoolang niet blijkt, dat de eigenaar den wil heeft gehad om den eigendom prijs te geven. — H. R. 8 November 1880; v. d. H., Strafr. 1880, no. 3011, 244.
456. Voor mosselen, die zich aan paalhoofden vastzetten, is toeëigening noodig om daarvan den eigendom te verkrijgen. — H. R. 6 October 1902, concl. conf.; W. 7811; Not. W. 162; P. v. J. 1902, 189; N. R. CXCII, 12; v. d. H., Strafr. 1902, 446. Anders Rechtb. Middelburg 17 Januari 1902; W. 7734; Not. W. 137; beslissende dat aangezien aandrijvend mosselzaad zich hecht o. a. aan steenen paalhoofden, moet worden aangenomen dat het door natrekking wordt verkregen door de eigenaren dier paalhoofden.
(Verg. nr. 55).
457. Herten, zich bevindende in een, zij het ook een groot, aan alle kanten voor die dieren afgesloten wildpark, zijn niet res nullius, maar behooren aan den eigenaar van het park toe. — H. R. 16 December 1907, concl. conf.; W. 8633; N. R. CCVII, 291.
Art. 641.
458. J. B. van Houten. Beschouwingen over het jachtrecht. — Amsterdam 1891.
459. De Staat is niet jure publico maar jure privato eigenaar van het vischrecht in een voor den openbaren dienst bestemde rivier en kan deswege eene vordering ex jure privato instellen.
— Rechtb. Zwolle 10 September 1879; W. 4744.
460. De visscherij in eene bevaarbare of vlotbare rivier of stroom komt toe aan den Staat, tenzij derden mochten bewijzen van dat recht bij de invoering van het B. W. het genot te hebben gehad. — Hof 's-Gravenhage 25 Juni 1894, W. 6550; P. v. J. 1894, 77.
461. Het water eener bevaarbare en vlotbare rivier, dat binnen de grenzen van het winterbed dier rivier een uiterwaard overstroomt, behoort als deel der rivier aan den Staat, niet aan den eigenaar van den uiterwaard, zoodat ook het vischwater aan den Staat toekomt en niet aan voorbedoelden eigenaar.
— H. R. 14 November 1904, concl. conf.; W. 8142; P. v. J. 1904, 400; N. R. CXCVIII, 161. In denzelfden zin H. R. 13 April 1891, concl. conf.; W. 6025; P. v. J. 1891, 71; N. R. CLVII, 224; P. W. 8086; v. d. H., J. en V. XI, 38.
462. Dewijl in 1816 de heerlijke rechten als in strijd met onze staatsinstellingen reeds waren afgeschaft, kan



er van verkrijging van een heerlijk jachtrecht door verjaring na 1816 geen sprake zijn. — Rechtb. Arnhem 1 September 1875; W. 4563; N. R. B. 1880, D. 10.
463. Onder de oude orde van zaken kon van een te niet gaan van jachtrecht door confusie — doordat het recht en de eigendom van den grond in eene hand vereenigd werden — geen sprake zijn. Het jachtrecht was een geheel zelfstandig recht, dat bestond onafhankelijk van den eigendom van den grond. — Hof Arnhem 28 Juni 1877.
464. Alleen de wettig bestaande heerlijke jachtrechten en die gewone jachtrechten, die reeds vóór de invoering van het Burgerlijk Wetboek van den grond afgescheiden waren, zijn in commercio gebleven en mitsdien vatbaar voor bezit. Heerlijk jachtrecht kan alleen bewezen worden door behoorlijke verleibrieven of recognitieve titels, afkomstig van den souverein van den lande. Recht van heerlijkheid sluit niet per se in zich heerlijk jachtrecht. — Rechtb. Zutphen 9 November 1876; W. 4058. In denzelfden zin Hof Arnhem 28 Maart 1894; W. 6564.
465. Hoedanig ook de oorsprong van het heerlijk jachtrecht moge zijn, het is thans een recht, dat evenals andere burgerlijke rechten tot het privaat vermogen van den daarop rechthebbenden behoort, op volkomen gelijke wijze naar de regelen van het burgerlijk recht overgaat en onder de burgerlijke rechten valt in art. 148 Gw. omschreven. Dit geldt evenzeer als het geschil omtrent zoodanig jachtrecht niet betreft het oorspronkelijk bestaan van dat recht, maar alleen de vraag of dat vroeger bestaan hebbend maar door de staatsregeling van 1798 afgeschaft recht, later onder de tegenwoordige wetgeving is hersteld. — H. R. 26 April 1880; W. 4507.
466. Heerlijk of riddermatig jachtrecht behoort evenals grondeigendom tot het privaat vermogen van den daarop rechthebbende, het gaat op gelijke wijze naar de rechten van burgerlijk recht over; de geschillen daarover kunnen als gewoon onderwerp van rechten vóór den rechter worden gebracht. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 29 December 1881 ; W. 4761.
467. Het besluit van 8 Februari 1815 (St. no. 11) kan, als zijnde genomen na de uitvaardiging der Grondwet van 1814, volgens welke de Souvereine Vorst niet bevoegd was om rechten te verleenen, doch slechts de vroeger door hem verleende vermocht te regelen, geen rechtsgeldig herstel der in 1798 afgeschafte en bij de voormelde besluiten van 1814 niet weder ingevoerde jachtrechten inhouden. — Hof's-Hertogenbosch 8 Maart 1880; W. 4607.
468. Daar sedert de Souvereine Besluiten van 1814 en 1815 o. a. het jachtrecht een privaatrechterlijk karakter heeft, waarvoor de regel geldt „nemini res sua servis" is afzonderlijke overdracht in 1874 op een bouwgrond, die in 1875 verkocht werd, onbestaanbaar. Ook kan geene actie tot handhaving in het bezit van zoodanig afzonderlijk jachtrecht worden ingesteld, omdat dit recht tengevolge van dit artikel heeft opgehouden een rechtsobjet te zijn, vatbaar voor bezit. — Rechtb. Arnhem 16 Februari 1882; W. 4778; N. R. B. 1884, D. 91.
469. Krachtens art. 1 van het Souverein Besluit van 8 Februari 1815 wordt voor de herstelling van een heerlijk jachtrecht vereischt, dat men het of tot 1794 bezeten hebbe, of dat men dit bezit gehad hebbe op eenig tijdstip daarna, doch voor de afschaffing der heerlijke jachtrechten in 1798, maar niet dat het



bezit tot het oogenblik der afschaffing hebbe voortgeduurd. — H. R 18 Januari 1886, concl. conf.; W. 5272; W. v. N. R. 863; v. d. H., J. en V. X, 1; N. R. CXLII, 40.
470. Bij de besluiten van 1814 en 1815 zijn de daarin bedoelde jachtrechten niet in hunnen vorigen rechtstoestand hersteld maar als gewone vermogensrechten aan de rechthebbenden teruggegeven. Een jachtrecht gaat als gewoon vermogensrecht tot genot van eens anders zaak te niet door non usus van dertig jaren. — H. R. 28 Maart 1890, concl. conf.; W. 5858; P. v. J. 1890, 58; W. v. N. R. 1078; v. d. H., B. R. LVI, 99; N. R. CLIV, 270.
471. Door de Koninklijke Besluiten van 1814 en 1815 zijn geene op zich zelf staande heerlijke jachtrechten hersteld. Een zoodanig zelfstandig jachtrecht, daargelaten of het geacht kan worden volgens oude rechtsbronnen reeds eene heerlijkheid daar te stellen, kan niet genoemd worden een jachtrecht aan eene heerlijkheid verbonden. — Hof 's-Hertogenbosch 8 November 1892; W. 6359.
472. Heerlijk jachtrecht rust zoowel op water als op land; verandering van het water in land hetzij door aanwas, hetzij door eenige andere oorzaak kan dus ook niet voorkomen, dat het jachtrecht op het land geworden water blijft rusten. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 2 Januari 1893; W. 6294.
473. Wijl het jachtrecht op gronden van derden een regaal recht was, moet blijken dat men het van den Souverein heeft ontvangen. Het bezit derhalve van eene heerlijkheid met hooge en lage jurisdictie zonder dat blijkt, dat men die met jachtrecht van den Souverein heeft verkregen, bewijst niet, dat men bevoegd
is op alle gronden in die heerlijkheid gelegen de jacht uit te oefenen. — Rechtb. Arnhem 2 October 1893; W. 6440.
474. Het heerlijk jachtrecht gaat te niet door praescriptie of non usus gedurende dertig jaren. De ondeelbaarheid en onverdeeldheid van het heerlijk jachtrecht over het geheele grondgebied der heerlijkheid heeft ten gevolge dat de uitoefening van dat recht op een deel, het te niet gaan van het geheel verhindert. — Hof 's-Hertogenbosch 16 Januari 1894; W. 6455; P. v. J. 1895,23.
475. De kennelijke bedoeling der Souvereine Besluiten van 1814 en 1815 is de bij de wet afgeschafte heerlijke jachtrechten te herstellen ten behoeve van hen, die zooals de considerans van het besluit van 1814 luidt „benadeelde eigenaren" waren. Daardoor is derhalve niet hersteld het heerlijk jachtrecht van hen, die sedert de afschaffing der heerlijke rechten bij overeenkomst daarvan vrijwillig afstand gedaan hebben. — H. R. 5 Mei 1895, concl. conf.; W. 6665; P. v. J. 1895, 55; v. d. H, B. R. LXI, 155, J. en V. XII, 53; N. R. CLXX, 18.
476. De eischer die eene rechtsvordering instelt tot handhaving in het bezit van een heerlijk jachtrecht moet bij tegenspraak het getituleerde bezit van dat jachtrecht krachtens de Souvereine Besluiten van 1814 en 1815 bewijzen. — Rechtb. Roermond 29 November 1895; W. 6805; P. v. J. 1896, 60.
477. De wettige possessie, waarvan de herstellingsbesluiten van 1814 en 1815 spreken, moet worden aangenomen, indien vast staat, dat het jachtrecht werd uitgeoefend en dat dit geschiedde door iemand, die liet recht door rechtmatige titels verkregen had. — Rechtb. Rotterdam 3 Februari 1899; W. 7260.



478. Het begrip wild, zooals dit in dit artikel voorkomt, wordt niet beperkt door de in de Jachtwet gemaakte onderscheiding tusschen wild en schadelijk gedierte. De eigenaren van heerlijke jachtrechten hebben dan ook een uitsluitend recht op het jagen op konijnen zich bevindende op hun jachtveld. — Rechtb. Breda 20 November 1900; W. 7537.
479. Nu de Jachtwet van 1814 aan eigenaren en huurders van gronden het recht gaf om op die gronden — ook al waren zij gelegen binnen de grenzen eener heerlijkheid — op konijnen te jagen, kan ook niet gezegd worden dat de eigenaars van heerlijkheden in 1838 bij de invoering van het Burgerlijk Wetboek in het uitsluitend genot waren van het recht om binnen de grenzen hunner heerlijkheid op konijnen te jagen. Zoodanig recht wordt dan ook voor hen niet gehandhaafd in de slotzinsnede van art. 641 B. W. — H. R. 28 December 1904 concl. conf.; W. 8160; P. v. J. 1905, 406; W. v. N. R. 1831; N. R. CXCVIII, 367.
480. Als een eischer stelt, dat hij heeft een jachtrecht op eens anders grond, behoort hij te bewijzen, dat hij of zijn auteur dat recht vóór 1 October 1838 heeft verkregen. — Rechtb. Groningen 11 Maart 1881; P. v. J. 1881, 20 Bijbl.
481. De jurisdictiehouders in de Ommelanden der provincie Groningen hebben alleen gehad eene bevoegdheid om te jagen, geen jachtrecht. De herstellingsbesluiten van 26 Maart 1814 (St. no. 46), 21 September 1814 (St no. 101) en 8 Februari J815 (St. no. 11) zijn daarop niettoepasselijk en van verjaring kan daarbij evenmin sprake zijn. —• Rechtb. Groningen 25 Maart 1881; N. R. B. 1881, D. 51.
482. In de provincie Groningen komt het jachtrecht toe aan den beklemden meijer en niet aan den eigenaar. — Hof Leeuwarden 25 Juni 1884; W. 5093. Cassatie verworpen H. R. 27 November 1885, concl. conf.; W. 5241; N. R. CXLI, 207; v. d H., Bel. LI 333; v. d. H., J. en V., IX 277. In denzelfden zin Rechtb. Groningen 22 Februari 1889; P. v. J. 1889, 37.
483. De strekking van het voorbehoud in dit artikel is geen andere dan van dat in art. 577 uitgedrukt, met dit gevolg, dat hij, die bij de invoering van dit wetboek gerechtigd was tot en alzoo in rechtskundigen zin in het genot van het jacht- of vischrecht, in de uitoefening van dat recht werd gehandhaafd, onverschillig of op het tijdstip der invoering het feitelijk genot of bezit al of niet berustte bij den eigenaar van het recht. — H. R. 6 Januari 1882; W. 4726; v. d. H., B. R. XLYII no. 1753, 33; N. R. CXXX, 11.
484. Het is voor eischers, om gerechtigd te kunnen worden verklaard tot de uitoefening van uitsluitend jachtrecht op gronden aan particulieren toebehoorende, niet voldoende, dat zij dat recht niet alleen verkregen hebben op het tijdstip der invoering van het B. W., maar ook toen daarvan het genot hebben gehad. — H. R. 22 Juni 1885; v. d. H., B. R. XLVII, nos. 606, 506.
485. Het recht in dit artikel aan den eigenaar toegekend om zich bij uitsluiting het wild toe te eigenen, hetwelk zich op zijn grond bevindt, omvat niet alleen de dieren, die over den grond loopen of daarop rusten maar ook de vogels, die er overvliegen. — H. R. 29 Januari 1894; W. 6468; P. v. J. 1894, 30; N. R. CLXVI, 91.
486. De visch in een vijver, die met geen ander vischwater in verbinding



staat en gelegen is in een afgesloten tuin, moet als eigendom van den eigenaar van den vijver en den tuin worden beschouwd. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 30 September 1902; P. v. -J. 1902, 195.
487. Dit artikel sprekende van rechten door derden verkregen, waarvan zij het tegenwoordige — d. i. in 1838 — genot hebben, is zoo op te vatten, dat die derden hun vroeger verkregen recht destijds werkelijk moesten genieten. — Hof 's-Gravenhage 14 December 1903; W. 8039; P. v. J. 1904, 391.
488. Acquisitieve verjaring van vischrecht is door art. 641 B. W. uitgesloten. — Rechtb. Dordrecht 30 November 1904; W. 8180.
Art. 643.
489. Natrekking is eene wijze van eigendomsverkrijging en wel eene wijze, waarop men, omdat en doordat men eigenaar is van eene zaak, eigenaar wordt eener daarmede samenhangende zaak, zoodat het eigendomsrecht op de zaak, door welker eigendom men eene andere zaak verkrijgt, aan het bestaan dier zaak moet voorafgaan, althans aan de nauwere vereeniging dier beide zaken waardoor de eene zaak de andere tot zich trekt. — Rechtb. Almelo 18 April 1906 ; W. 8405; W. v. N. R. 1922; Gemst. 2871.
Art. 644.
490. Waar een stuk grond blijkt opgekomen te zijn in het water op eenigen afstand van den vasten wal en bij zijn ontstaan te hebben kunnen worden omgevaren, moet die grond als plaat, niet als aanwas beschouwd worden. — H. R. 27 Juni 1879; W. 4390.
491. Dit artikel kan niet bij analogie worden uitgebreid, waar sprake is van
een door menschenarbeid drooggelegd stuk grond. — H. R. 8 Februari 1901, concl. conf.; W. 7567; P. v.J. 1901,26; Not. W. 81; P. W. 9304; N. R. CLXXXVII, 241; v. d. H., B. R. LXVII, 80.
Art. 646.
492. Krachtens analogische toepassing van dit artikel brengt de eigendom eener watering het eigendom mede van den grond, waarover het water loopt, doch niet van de gronden bezijden het water of van de wallen. — Rechtb. Groningen 4 April 1879; W. 4415; R. B. 1879,53.
493. Het water, dat deel uitmaakt van den stroom eener bevaarbare en vlotbare rivier binnen de bedijking van deze, is naar Nederlandsch recht niet het eigendom van den eigenaar van den grond, waarover het water stroomt. — H. R. 31 Maart 1891; W. 6025; P.v. J. 1891, 71.
494. Krachtens het algemeen voorschrift omtrent natrekking neergelegd in art. 643 B. W. komt de bedding eener niet bevaarbare en niet vlotbare rivier aan de oevereigenaren toe. — Hof 's-Hertogenbosch 27 December 1892; W. 6293; R. W. v. N. 761.
495. De eigendom van een langs een kanaal gelegen dijk met het maaiveld, waarop die dijk was gelegd, kan wel medebrengen eigendom van hetgeen zich als ondergrond loodrecht daar beneden bevindt maar brengt niet mede, dat de glooiing tot aan den kanaalbodem aan den eigenaar van den dijk en niet aan dien van het kanaal toekomt. — H. R. 12 Januari 1893; W. 6332; P. v. J. 1893, 31; N. R. CLXIII, 18; v. d. H., B. R. LIX, 6.



als uit niets blijkt, dat degeen, aan wien geleverd moest worden, door gerechtelijke opslag of hoe ook in het bezit van het te leveren goed is gesteld. — Rechtb. Rotterdam 11 December 1S95; W. 6760.
•545. Ceelen, waarbij de houder gerechtigd wordt verklaard bepaalde goederen te ontvangen, vertegenwoordigen die goederen en treden daarvoor in de plaats. — Rechtb. Amsterdam 29 Mei 1896; W. v. N. R. 1404.
546. Wanneer meerdere fabrikanten te zamen aan een derde opdragen om voor hen grondstoffen in te koopen met verplichting voor ieder der fabrikanten om zijn deel der grondstoffen van dien derde in ontvangst te nemen en aan dien derde te betalen, dan heeft die derde tegen ieder der fabrikanten individueel eene vordering tot in ontvangstneming en betaling van zijn deel der grondstoffen. — Hof Leeuwarden 28 September 1904; W. 8183.
547. Verdient de invoering van het Warrantstelsel ten onzent aanbeveling, zoo ja op welke grondslagen ten civiele. Praeadvies van mr. J. A. Levy. — Ned. •Jur. Ver. 1889 (afzonderlijke brochure).
Praeadvies van mr. N. G. Pierson. — Hand. Ned. Jur. Ver. 1889, I 59.
548. C. W. Schlingemann. Het Warrantstelsel. — Ac. Pr. Leiden 1890 Aangekondigd door J. Kruseman in W. 6019.
549. Mr. A. Heemskerk. Kan door overdracht van een volgbriefje eigendom of bezit van goederen worden overgedragen? Neen. — Them. 1878, 2.
550. ff. R. Goudsmit. Het volgbriefje.
Ac. Pr. Leiden 1881. Beoordeeld door
mr A. Heemskerk, Them. 1881, 109.
551. De verplichting des verkoopers tot levering is niet vervuld door het afgeven van een volgbriefje. Aan die verplichting wordt eerst voldaan door de werkelijke afgifte. — Rechtb. Amsterdam 14 December 1877; P. v. -J. 1878, 8. In tegenovergestelden zin Hof Amsterdam 28 Maart 1879; W. 4897; R. B. 1879, B. 202.
552. Door den kapitein of de reederij afgegeven volgbriefjes van de lading — «aar hunne aard en naar handelsgebruik voor overdracht vatbaar — scheppen voor den onderteekenaar eene formeele verbintenis tot afgifte der daarin vermelde goederen aan den rechtmatigen houder dier briefjes en geven aan dezen laatste alzoo een recht op uitlevering, niet ontleend aan dengene, van wien hij de briefjes ontving, maar zelfstandig geboren uit het rechtmatig bezit van het geschrift. Overgifte dier briefjes brengt dus levering dier goederen mede. — Hof Amsterdam 15 November 1907; W. 8701.
553. Mr. E. M, Meijers. Eigendomsoverdracht van roerende lichamelijke zaken. (Lezing gehouden in de Notarieele Vereeniging te Amsterdam). — W. v. N. R. 1997, 1998 en 1999; W. v. Not. 109.
Art. 668.
554. A. Sigmond. Eenige opmerkingen naar aanleiding der overdracht van inschulden. — Ac. Pr. Leiden 1890. Aangekondigd in T. v. N. X, 45.
555. A. B. Wertheim. Het emissiesyndicaat. — Ac. Pr. Amsterdam 1891.
556. J. F. Hooft Graafland. Eenige opmerkingen omtrent den koop en verkoop van effecten. — Ac. Pr. Utrecht 1891.



587. Indien ter beurze tusschentwee leden der vereeniging van den effectenhandel te Amsterdam een koop of verkoop van effecten wordt gesloten, dan wordt die koop en verkoop beheerscht door de regelen van het reglement dier vereeniging tenzij die uitdrukkelijk zijn uitgesloten. — Hof Amsterdam 10 April 1891; W. 6033; P. v. J. 1891, 38; N. M. v. H. III, 280.
Art. 669.
588. W. De Directie van het Grootboek staat na de aanteekening eener akte van verband, waarin door den schuldeischer het beding is gemaakt, dat de inschrijving niet meer bezwaard of verbonden mag woeden, geene aanteekening van latere verbanden toe. — W. v. N. R. 532.
589. De Staat is verplicht om rekeningen, op de Grootboeken ten name zijner schuldeischers voorkomende, op hunne vordering af en op andere rekeningen over te schrijven. — H. R. 18 Juni 1880; N. R. II, 146. Idem Rechtb. Amsterdam 9 November 1880; W. 4667.
590. Dit artikel heeft slechts op het oog de levering van inschrijvingen op het Grootboek, niet het afstand doen van bepaalde rechten op zoodanige inschrijvingen. — Rechtb. Amsterdam 16 Mei 1899; W. 7410; Not. W. 29; W. v. N. R. 1600.
Art. 670.
591. De bepaling van art. 670 B. W. 1 heeft alleen de strekking om in handelstaken den vorm der levering te wijzigen, 1 het begrip „levering" laat zij ongerept. Hn den zin van dat artikel kan dan i ook alleen als levering gelden, wat • eigendom overdraagt. — Rechtb. Rotterdam 6 December 1905; W. 8447.
Art. 671.
592. Bruno Tideman. Het Grondboek. — R. en W. XXXI, 247.
593. J. C. Bouman. Beschouwingen over het recht betrekkelijk onroerende goederen in Nederland, benevens vertaling van de Pruisische grondboekwetten. — Almelo 1891. Aangek, in W. 6057 en door J. Boer Hzn. in W. v. N. R. 1137.
o94. Mr. J. C. Naber. De theorie van het Torrensstelsel. — Them. LIV, 273.
595. J. Boer Hzn. Verkrijging van onroerende zaken. Beginselen van het negatieve, het Torrens- en het grondboekstelsel. — 's-Gravenhage 1890. Aangek, door J. B. Vroom in W. 5904; R. W. v. N. 685; door mr. W. F. Treub in W. v. N. R. 1073 en R. M. X, 405.
596. \Y. A. Coolen. Het gebrekkige onzer openbare eigendomsregisters en de middelen om daarin geleidelijk verbetering te brengen. — W. v. N. R. 1064 en 1065.
597. P. Wildervanck de Blécourt. Inschrijving der zakelijke rechten. Stelsel van openbaarheid. — Ac. Pr. Groningen 1893. Aangek, door H. M. J. Wattel in W. v. N. R. 1244.
598. J. Wessels Boer. Bijdrage tot de kennis van de ontwikkeling der eigendomsoverdracht van onroerend goed in Nederland. — Ac. Pr. Leiden 1887. Beoordeeld door mr. Ph. van Blom in N. R. B. II, A. 310; door mr. A. Heemskerk in Them. XLIX, 108, en door mr. A. Telting in R. M. VII, 125. Aangek, in W. 5381.
599. Mr. H, J. Hamaker. Wat is het stelsel van openbaarheid van den eigen-



dom van onroerend goed, dat thans in Nederland geldt? — W. v. N. R. 1267—1270.
600. Mr. H. J. Hamaker. Het negatieve en positieve stelsel omtrent eigendom van den grond. — R. M. XII, 424.
601. Is herziening wenschelijk van het stelsel onzer wet omtrent eigendom van den grond in de richting van het Grondboek- of het Torrensstelsel of in anderen geest? — Hand. Ned. Jur.-Ver. 1893.
Mr. N. K. F. Land. Dezelfde vraag. - P. v. J. 1893, 66.
De boekhouding op den grond in de Juristen-Vereeniging. -- W. v. N. R. 1235.
602. J. H. Overschrijving van afschriften. — W. v. N. R. 613.
603. B. E. C. Seignette. Onder de overschrijving der akte, waardoor de levering geschiedt van onroerende zaken, verstaat men de overschrijving der minuut. — W. v. N. R. 677. Over hetzelfde onderwerp : A. J. B. Rijke, B. E. C. Seignette, Th. van Uye Pieterse in W. v. N. R. 681, 682, 686, 687, 689, 690, 691, 692, 698 en 700.
604. A. van Eek. Onvolledige levering (betreffende de overschrijving bij uittreksel). — W. v. N. R. 786. Dezelfde. _ W. v. N. R. 801.
Naar aanleiding daarvan: S. v. L. — W. v. N. R. 788. C. P. Frijlinck. — W. v. N. R. 789 en 794. Molenaar. — W. v. N. R. 791. H. M. J. Wattel. — W. v. N. R. 792 en 795. P. v. L. en Hooft Hasselaer. - W. v. N. R. 792. Mr. P. P. P. Kist. — W. v. N. R. 793. Een Notaris. — W. v. N. R. 801.
605. Mr. C. P. Frijlinck. Toestemming tot overschrijving bij extract. — \\. v. N. R. 891.
606. Mr. W. F. Frijlinck. Iets omtrent de overschrijving van art. 671 B. W.— W. v. N. R. 1447, 1453 en 1454.
607. M. F. Boonzaijer. Levering van onroerende zaken naar Nederlandsch recht, — Ac. Pr. Utrecht 1886. Beoord. door H. M. J. Wattel in W. v. N. R. 857 en 861.
608. I. Cohen Hzn. Overschrijving en Eigendomsovergang van onroerend goed. — Ac. Pr. Leiden 1908; Beoord door mr. C. W. Star Busman in W. 8733.
609. T. Wat is ons stelsel van eigendomsverkrijging ingevolge overeenkomst met betrekking tot onroerend goed? — W. v. Not. 36.
610. II. M. J. Wattel. Is de levering door overschrijving van een rechterlijk gewijsde in strijd met het beginsel van artt. 639 en 671 B. W.? — R. en W. XXXVI, 56.
611. De verkooper van onroerend goed is verplicht om mede te werken tot het passeeren van eene akte, ter levering van dat goed in de openbare daartoe bestemde registers over te schrijven. De kooper is derhalve ontvankelijk in eene vordering, strekkende tot het bekomen eener veroordeeling van den verkooper om tot het passeeren van die akte mede te werken. Aan die ontvankelijkheid staat niet in den weg, dat de verkooper niet tot het plegen van die daad gedwongen kan worden. Immers als gevolg dier veroordeeling zal bij voortdurende nalatigheid van den verkooper, zij zich oplossen in eene vergoeding van kosten, schaden en interessen. Wijl dit woord „akte" de beteekenis heeft van een geschrift, door of met medewerking van beide partijen tot stand gebracht, ten einde van een overeenkomst van par-



tijen te doen blijken en noch in dit, noch in eenig ander wetsartikel den rechter de bevoegdheid is verleend, om zijn gewijsde, waarbij koop en verkoop van onroerend goed wordt geconstateerd, te doen strekken tot akte van overschrijving als en met de gevolgen in dit artikel bedoeld, zoo kan ook bij vonnis niet worden bevolen, dat de overschrijving van dat vonnis zal treden in de plaats van de overschrijving der akte. Wel kan gevorderd worden begrooting der schade, door den kooper als gevolg van het niet opmaken der bedoelde akte te lijden en zulks op een bedrag, afhankelijk van den duur der nalatigheid des verkoopers. — H. R. 23 Juni 1899, concl. conf.; W. 7302; P. v. J. 1899, 57; v. d. H., B. R. LXV 302; W. v. N. R. 1560; N. R. OLXXXII, 274; P. W. 9200; met bevestiging Hof 's-Gravenhage 25 October 1897; W. 7067; P. v. J. 1893, 3; T. v. N. XVI, 96; vernietigende na te melden vonnis Rechtb. Rotterdam 18 Mei 1896.
612. Als de verkooper van onroerend goed weigert mede te werken tot het opmaken der koopakte, dan kan hij bij vonnis daartoe worden veroordeeld met bepaling dat het vonnis subintreeren zal voor de akte van eigendomsoverdracht. — Rechtb. Almelo 21 April 1886; W. v. N. R. 864; R. W. v. N. 584; P. v. J. 1887, 3. Rechtb. Amsterdam 28 Februari 1889; W. 5682; P. v. J. 1889, 40; W. v. N. R. 1024 en 1025; R. W. v.N. 647. In tegenovergestelden zin Rechtb. Rotterdam 19 April 1886; W. 5336; R. W. v. N. 572; P. v. J. 1886, Bijb. 34; bevestigd door Hof 's-Gravenhage 7 Maart 1887; W. 5389 en 5481; beslissende dat een vonnis, uitmakende, dat eene koopovereenkomst is tot stand gekomen, niet is te beschouwen als een akte, bedoeld in art. 671 in verband met art. 639 B. W.
613. Mr. H. v. d. S. Overschrijving van het vonnis, waarbij levering van het verkochte wordt bevolen, heeft geen eigendomsovergang ten gevolge. — (Naar aanleiding van gemeld vonnis Rechtb. Rotterdam 19 April 1886); W. v. N. R. 871.
614. Het vonnis, waarbij is verstaan dat de koopovereenkomst is gesloten en de verkooper tot levering gehouden, is een akte geschikt en voldoende tot overschrijving in de daarvoor bestemde openbare registers. — Hof Leeuwarden 21 Februari 1881; W. 4652; R. W. v. N. 419. In denzelfden zin Rechtb. Rotterdam 18 Mei 1896; W. 6862; W. v. N. R. 1406; P. v. J. 1898, 3; T. v. N. XIV, 275.
615. F. Kan de akte bedoeld in art. 671 B. W. ook een vonnis zijn? — W. v. N. R. 1407 en 1408.
Mr. M. F. B. Jr. Idem. — W. v. N. R. 1409.
(Naar aanleiding van gemeld vonnis Rotterdam 18 Mei 1896).
616. De overschrijving in de openbare registers der acte van verkoop van onroerend goed kan zoowel door of van wege den kooper als door of van wege den verkooper geschieden. — H. R. 14 Mei 1875; W. 3853; v. d. II., B. R. XL, 1457, 315; N. R. CX, § 11, 95; N. N. XIV, 220; R. W. v. N. 238; W. v. N. R. 288.
617. Tot de levering van onroerende goederen door overschrijving is de medewerking noodig van hem, die ze vervreemd had. — Rechtb. Amsterdam 12 September 1899; P. v. J. 1889, 221.
618. S. J. J. A. Mulder. Kan van onroerend goed de kooper den eigendom verkrijgen, wanneer de verkooper weigert mede te werken tot de levering in dit artikel vereischt? — Ac. Pr. Amsterdam



1884. Aangek, door H. M. J. Wattel in R. M. IV, 234.
619. Wordt voor de overschrijving eener akte van koop en verkoop in de daartoe bestemde openbare registers vereischt de medewerking of toestemming van den verkooper, dan wel is die overschrijving, geschied op het verlangen van den kooper alleen, voldoende om dezen tot eigenaar te maken van het gekochte onroerend goed ? — In eerstgemelden zin beslist R. A. X, 53. In laatstgemelden zin door A. D. Ives in W. v. N. R. 854.
620. De koopakte betreffende onroerend goed kan zonder medewerking van den verkooper, zelfs na zijn overlijden ten verzoeke des koopers in de openbare registers worden overgeschreven. Eene tardieve overschrijving geldt slechts niet tegen derden, die voordat zij plaats had, zakelijke rechten op dat goed verkregen en zoo noodig voor de vestiging daarvan, door boeking in de openbare registers zorg gedragen hebben. — Hof Arnhem 3 November 1897; W. 7054; W. v. N. R. 1469; T. v. N. XVI, 38.
621. Iemand, die de akte van aankoop van eenig vast goed, waarin wordt melding gemaakt van den titel, krachtens welken zijn auteur zijne rechten op hem overdraagt, produceert met het bewijs, dat die akte behoorlijk in de openbare registers is overgeschreven, bewijst zijn eigendomsrecht van het betrokken vast goed en behoort dan ook als eigenaar daarvan te worden aangemerkt, zoolang niet is gebleken, dat zijn auteur niet gerechtigd was om over den eigendom van het vast goed te beschikken. — Rechtb. Amsterdam 13 September 1881 ; W. 4721; W. v. N. R. 689; P. v. J. 1881, Bijbl. 48; R. B. 1883, A. 173.
622. Bewijs van eigendom wordt niet geleverd door bewijs van levering krachtens titel; daartoe is ook nog noodig bewijs, dat de titels afkomstig zijn a vero domino. — Rechtb. 's-Gravenhage 29 November 1904; W. 8244; Not. W. 306.
623. Waar vaststaat, dat het vonnis van toewijzing, gewezen na executorialen verkoop van vast goed in de openbare registers is overgeschreven, heeft de eigendomsovergang plaats gehad, zonder dat daarenboven eene feitelijke levering noodig is. — Hof Leeuwarden 8 Maart 1905; W. 8378.
624. De akte krachtens art. 671 B. W. over te schrijven is een stuk afkomstig van dengene, die het recht van beschikking heeft over liet onroerend goed, dat geleverd wordt, dus in geval een onroerend goed is gelegateerd, niet de eenzijdige verklaring des legataris, dat hij het legaat aanneemt. — Rechtb. Arnhem 7 Januari 1907; W. v. N. R. 1950.
VIERDE TITEL.
Van <le rechten en verplichtingen tusschen eigenaars van naburige erven.
Art. 672.
625. De naburige erven, waarover gehandeld wordt in dezen titel, omvatten zoowel de bebouwde als de onbebouwde vaste goederen. — Rechtb. Amsterdam 25 October 1881; P. v. J. 1882, 2.
626. Noch in art. 672, noch in art. 673 B. W. wordt eenige beperking gemaakt ten aanzien van den afstand, waarop naburige erven van elkaar moeten zijn gelegen. Het enkel feit derhalve, dat twee erven op een half uur afstands van elkaar gelegen zijn, staat niet aan de toepasselijkheid van de bepalingen



van den vierden titel van het tweede boek van het B. W. in den weg. — Rechtb. Haarlem 18 Mei 1880; P. v. J. 1880, 39.
627. De titel van het Burgerlijk Wetboek handelende van de rechten en verplichtingen tusschen de eigenaars van naburige erven, welke titel samenhangt met en een uitvloeisel is van dien over den eigendom en evenalj deze louter op privaat-eigendom betrekking heeft kan niet van toepassing zijn op de tot het domein behoorende rijkswegen. — Hof Arnhem 19 December 1894; W. 6608; P. v. J. 1895, 95; Gemst. 2271; W. B. A. 2413; T. v. N. XIII, 98. Cassatie verworpen H. R. 31 October 1895, concl. conf.; W. 6732; P. v. J. 1895, 95; W. v. N. R, 1356; Gemst. 2307; N. R. CLXXI, 122; Lutt. 1895, 223; W.B.A. 2449; P. W. 8746; v. d. H., B. R. LXI, 251; T. v. N. XIV, 17. In denzelfden zin Hof 's-Hertogenbosch 10 December 1901; W. 7739; W. v. N. R. 1684; Not. W. 138.
628. De bepalingen omtrent naburige erven gelden niet voor erven tot den openbaren dienst bestemd. — Rechtb. Winschoten 11 April 1900; W. 7583.
Art. 673.
629. De verplichting aan erven, die lager liggen, opgelegd om ten behoeve van de hooger liggende het water te ontvangen, hetwelk daarvan natuurlijk afloopt, is niet beperkt tot het aangrenzend lager gelegen erf. De beslissing, tusschen welke hooger en lager gelegen erven de rechten en verplichtingen in dit artikel bedoeld, bestaan, is van geheel feitelijken aard en afhankelijk van de plaatselijke gesteldheid. De afloop heeft niet opgehouden natuurlijk te zijn, al hebben de eigenaren van lager gelegen erven van pompen, duikers, slooten of
andere werken gebruik gemaakt om het water van hoogere erven afkomende zoo schadeloos mogelijk over hun terrein te leiden. — H. R. 22 Maart 1878, concl. conf.; W. 4238; v. d. H., B. R, XLIII, 143; N. R. CXVIII, 268.
630. Een particulier kan zich ook tegenover eene gemeente beroepen op de bepaling, dat niemand gehouden is het water van het erf zijns buurmans te ontvangen. Die krenking van het eigendomsrecht blijft dat karakter behouden, zoodra het water betreft, dat afloopt van den openbaren weg. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 29 December 1882; W. 4854; W. B. A. 1759; bevestigd door Hof 's-Hertogenbosch 11 September 1883; R. B. 1883, A. 162.
631. Dit artikel houdt niet in een gebod, dat ieder erf zijn eigen water moet ontvangen en de eigenaar moet zorgen, dat de naburige erven er geen last van hebben. De bepaling van al. 2 in fine, dat de eigenaar van het hooger gelegen erf niets mag in het werk stellen ten nadeele van het lager gelegen erf, slaat alleen op het maken van werken op en de inrichting van het hooger erf door den eigenaar, doch niet op feitelijkheden en handelingen gepleegd door bewoners, die hoezeer lastig en hinderlijk voor de naburen, echter geene verandering brengen in den toestand zelf van het perceel, dat hooger ligt. Het afloopen en afstroomen van water door middel van goten of openingen in een scheidsmuur aangebracht, kan niet gezegd worden te zijn een natuurlijke afloop van water langs de geheele lengte van dien scheidsmuur. — Rechtb. Utrecht 6 December 1882; N. R. B. 1883, A. 83.
632. In dit artikel wordt geen onderscheid gemaakt tusschen het geval, dat het water rechtstreeks op het lager ge-



legen erf loopt, dan wel middellijk door een sloot of soortgelijke waterleiding. — Rechtb. Haarlem 18 Mei 1880; P. v. J. 1880, 39.
633. De waterafloop in dit artikel bedoeld kan slechts worden gevorderd, als het perceel van hem, die beweert daarop recht te hebben hooger ligt dan het ander erf. Geene verandering wordt daarin gebracht door het feit, dat de waterafvoer vroeger geschiedde door middel van een sloot loopende door laatstbedoeld erf. — Rechtb. Roermond 23 November 1893; Hof's-Hertogenbosch 16 Juni 1894; W. 6572.
Art. 676. (1)
634. Het gebruik van het water bedoeld in dit artikel moet zijn een gepast gebruik, zoodat de eigenaar van het hooger gelegen erf niet gerechtigd is het water zoodanig te vervuilen en te bederven, dat het voor den eigenaar van het lager gelegen erf niet meer geschikt is voor gewoon gebruik, waaronder verstaan kan worden het drenken van vee, het besproeien van planten enz. — Rechtb. Arnhem 20 -Januari 1898; W. 7204.
635. Art. 676 al. 2, geeft dengene, wiens erf doorsneden wordt door een stroomend water, dat niet tot het openbaar domein behoort, recht van dat water gebruik te maken, waaruit volgt, dat de oevereigenaar in het algemeen recht heeftop niet door verontreiniging onbruikbaar gemaakt water en dat hij, die het water vervuilt, dat is onbruikbaar maakt, inbreuk maakt op zijn recht. — Rechtb. Almelo 18 April 1905; W. 8405; W. v. N. R. 1922; Gemst. 2871.
Art. 677.
636. Het Provinciaal Reglement van Noord-Brabant van 1874, houdende, dat in
(1) Zie nr. 85.
den loop eener waterleiding geene verandering mag worden gebracht dan onder zekere voorwaarde, heeft ook op het oog het aftappen van water voor irrigatie van gronden en is dus eene verordening als bedoeld wordt in dit artikel. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 29 Mei 1896; W. 6859.
Art. 678.
637. J. Bake. Eenige opmerkingen over de artikelen 678 en 690 B. W. — Ac. Pr. loeiden 1892.
638. Het bestaan eener tot afwering der actio flnium regundorum beweerde afscheiding van eigendommen, bestaande in een kielspit in duingronden, kan worden aangenomen, indien wordt bewezen, dat dit kielspit sedert onheugelijke jaren door de eigenaren der gronden is geëerbiedigd. Zoodanige eerbiediging is een feit, dat door getuigen kan worden bewezen. — Rechtb. Haarlem 17 Juni 1879; W. 4459; N. R. B. 1882, A. 131.
639. Tot het instellen der actio finium regundorum bestaat geene aanleiding, indien volgens de posita der dagvaarding de eigendommen van partijen door een sloot zijn gescheiden, ook al is dit geen gemeene sloot, maar de eigendom van eischer, die deze niet behoorlijk heeft onderhouden. — Rechtb. Groningen 2 April 1880; N. R. B. 1882, A. 124. (Vernietigd door het volgende arrest Leeuwarden.)
640. De bewering, dat geene grensscheiding kan gevorderd worden, waar reeds eene grensscheiding bestaat, kan niet opgaan waar juist eene grensregeling tusschen sloot — de bestaande grensscheiding — en weg en niet tusschen weg en land wordt gevraagd en een der partijen er belang bij heeft die grensregeling vast te stellen. — Hof Leeuwarden 23 Februari 1881; W. 4645.



641. Bij het bepalen van d e scheidingslijn tusschen twee gebouwde erven in Gelderland wordt terecht gelet op den afstand, die naar de oude landrechten en speciaal naar het Roermondsche landrecht, hetwelk in Gelderland vrij algemeen als subsidiar recht gold, bij het bouwen tegen eens anders erf moest worden bewaard. — Rechtb. Arnhem 29 September 1881; Hof Arnhem 22 Februari 1882; W. 4798 en 4805; R. B. 1882, 132.
642. De vordering tot afscheiding kan tegen eiken nabuur worden ingesteld, ook al is deze geen eigenaar van het aangrenzend erf. — Rechtb. Almelo 20 Juni 1888; P. v. J. 1888, 154.
643. De actio finium regundorum kan bij dezelfde dagvaarding tegen den blooten eigenaar en tegen den erfpachter ingesteld worden. Het is zelfs wenschelijk, om deze bij dezelfde dagvaarding zoowel tegen den blooten eigenaar als tegen den erfpachter in te stellen. — Rechtb. Tiel 3 Februari 1893 ;LW. 6410.
644. Voor de rechtsvordering bij dit artikel bedoeld wordt alleen vereischt, dat de eigendommen van partijen aan elkander grenzen en niet van elkander gescheiden zijn. — Rechtb. 's-Gravenhage 9 Mei 1884; W. 5029. Bevestigd door Hof aldaar 26 Januari 1885; W. 5119. In denzelfden zin Rechtb. Almelo 22 April 1891; W. 6043 en Rechtb. Roermond 27 Februari 1896; W. 6813; P. v. J. 1896, 58; T. v. N. XIV, 193. '
645. De vordering van dit artikel strekt niet tot verbetering eener bestaande
■ scheiding doch tot afscheiding van peri ceelen, waar geene scheiding bestaat en i de grenzen moeten worden aangewezen (en opgespoord. — Rechtb. Zutphen 25 .Maart 1897; W. 7146. In denzelfden zin 1 Rechtb. Leeuwarden 5 Mei 1896; P. v. • J. 1898, 55.
646. Dit artikel, voorkomende in den titel van het Burgerlijk Wetboek, handelende van de rechten en verplichtingen tusschen eigenaars van naburige erven kan geene toepassing vinden, waar een der eigendommen een openbare weg is, toebehoorende aan de gemeente, die de afscheiding vordert. — Rechtb. Amsterdam 6 Februari 1900; W. 7481 (verg. nrs. 627 en 628).
647. Het voor de dagvaarding sedert jaren bestaan eener afscheiding tusschen twee erven, welke afscheiding door beide belanghebbenden werd geëerbiedigd, maakt de actie van art. 678 B. W. niet ontvankelijk. — Rechtb. 's Hertogenbosch 22 April 1904; W. 8116.
Art. 679.
648. Bij geen wetsbepaling wordt aan een eigenaar het recht toegekend om zijn erf af te sluiten op de wijze als hij zal goed vinden en om de helft der kosten van zoodanige afsluiting van den nabuur terug te vorderen. — Kantong. 's-Gravenhage 25 October 1895; W. 6728.
Art. 680.
649. Het recht van weidegang is een zakelijk recht van zijn eigen soort, geen niet zichtbare en niet voortdurende erfdienstbaarheid ; het is dus vatbaar voor bezit. Indien echter vaststaat, dat dit recht van weidegang werd bezeten krachtens een titel, die het gaf voor zoolang als de daaraan onderworpen gronden niet in cultuur gebracht zouden zijn, dan kan later, nadat die gronden in cultuur zijn gebracht, ook geen beroep op het vroeger bezit worden gedaan. — H. R. 24 Maart 1899; W. 7263; P. v. J. 1899, 36; N. R. CLXX, 424; v. d. H„ B. R. LXX, 139. Cassatie verworpen Rechtb. Roermond 11 November 1897; W. 7079; P. v. J. 1898, 47.



650. Bij het recht van „stoppelweide" I moet voor den oorsprong streng worden onderscheiden of het wordt uitgeoefend op gronden eigen aan een of meer gemeenten, dan wel op gronden van particulieren.
Voor het eerste geldt wederkeerigheid.
Voor het tweede (dikwijls) louter gedoogen.
Ook in ons recht is het recht van stoppelweide ondergeschikt aan dat van den eigenaar van den grond, om zijn eigendom af te sluiten en, tenzij een titel bestaat, kan niets het recht tot afsluiting vervangen, zelfs niet indien de eigenaar zijn recht tot afsluiting niet verder mocht hebben uitgeoefend. — Hof Arnhem 24 Januari 1906; W. 8356; W. v. Not. 33; bevestigende Rechtb. Tiel 28 October 1904; W. 8385.
Art. 681.
651. Mr. L. -J. Godefroy. Moet, gelijk de scheidsmuur tusschen twee erven gemeen is, zoo ook de grond, waarop de muur staat, als gemeen beschouwd worden? Neen. — W. 4603.
652. De beantwoording der vraag, of ; een muur al dan niet gemeen is, hangt niet af van de omstandigheid, dat een der naburen dien geheel ten zijnen koste deed opbouwen. — Rechtb. Amsterdam 25 September 1878; W. 4311; N. R. B. 1879, A. 102.
653. Indien de gevelmuur eener woning zoodanig is ingericht, dat op den aangrenzenden grond dakpannen uitsteken, luiken openslaan, water afloopt en in het algemeen inbreuk wordt gemaakt op de vrijheid van dien grond, die alleen door niet beweerde servituten zou kunnen zijn ontstaan, dan kan de muur niet als scheidingsmuur tusschen de erven worden aangemerkt. — Hof i
Arnhem 22 Februari 1882; W. 4798; N. R. B. 1882 A 182.
654. Het vermoeden van mede-eigendom, in dit artikel bedoeld, mag niet worden aangenomen ten aanzien van muren die de grens uitmaken van een open perceel en van een gebouw. — Rechtb. Breda 31 Januari 1888; W. 5547.
655. De mede-eigenaar van een gemeenen muur mag bij den bouw van een kelder dien muur niet ondergraven of ondermetselen. — Rechtb. Breda 31 Januari 1888; W. 5547.
656. Het vermoeden van art. 681 al. 2 B. W., dat een scheidsmuur tusschen twee gebouwen, die niet even hoog zijn, slechts gemeen is tot de hoogte van het minst verheven gebouw, verliest zijn kracht als vaststaat, dat de gebouwen vroeger even hoog waren. Rechtb. Amsterdam 9 April 1889; P. v. J. 1889, 75.
657. Wanneer een terrein is verkocht aan twee personen onder beding, dat
„voor zooverre de eventueele bebouwing geschiedt op grond van de verkoopers, de koopers verplicht zullen zijn op erfscheiding te bouwen", dan zijn de koopers en hunne rechtverkrijgenden verplicht, hunne scheidsmuren zoodanig te bouwen, dat het gemeene muren worden en dan is de andere partij ook gerechtigd om zoodanigen muur te behandelen en te gebruiken. — Rechtb. Rotterdam 20 Maart 1905; W. 8320; W. v. N. R. 1886; W. v. Not. 25.
658. De strekking van art. 681 B. W. is, om de partij, die zich beroept op het bestaan van een gemeenen muur en daarbij aantoont, dat die muur dient tot afscheiding van twee gebouwen, te ontheffen van het bewijs hoe die gemeenschap is ontstaan; het artikel moet dus



in dien zin worden opgevat, dat de feitelijke toestand bij den aanvang van den rechtsstrijd, behoudens tegenbewijs, moet geacht worden ook rechtens te bestaan. — Hof Amsterdam 20 November 1908; W. 8817.
Art. 682.
659. Onder „gebouw of ander werk" bedoeld in deze bepaling valt niet een houten hut of berghok van ongeveer 2.25 M2 oppervlakte en 2.5 M, hoog zonder ven¬
sters of lichten. — Rechtb. 's-Gravenhage 5 Juni 1894; bevestigd door Hof's-Gravenhage 13 Mei 1895; W. 6713; P. v. J. 1895, 81.
660. Uit de omstandigheid dat een scheidsmuur staat deels op den grond van den eenen, deels op den grond van den anderen buur, volgt niet dat die muur per se is een gemeene muur. — Hof's Gravenhage 13 Mei 1895; W. 6713;
r. v. J. 1895, 81.
661. Beslissing dat het niet gemeen ; zijn van eenen muur niet kan worden i aangenomen, wanneer geen titel of een
der teekens, bedoeld in dit artikel aan' wezig is, maar slechts een beroep wordt s gedaan op andere omstandigheden, terwijl i deskundigen, die den muur onderzochten, 'verklaren geene teekenen te hebben \ waargenomen, waaruit viel af te leiden ' dat de muur niet gemeen zou zijn. — IHof 's-Gravenhage 25 Juni 1903; W. ;7977.
662. Vaststaande, dat een scheidsimuur tusschen twee gebouwen, beide ^gebouwen schraagt, moet ook worden naangenomen, dat die muur is een gei meene muur en sluit liet bewijs van den Ikoop van een der erven, met al hetgeen (•ten tijde van den koop daarop was gehbouwd, niet in zich het bewijs van den
eigendom bij dien kooper van den geheelen muur. Mitsdien heeft die kooper, om dien eigendom te bewijzen, aan te toonen het bestaan van een titel of teeken, als bedoeld in art. 682 B. W. De omstandigheid, dat de muur in het tijdsverloop, nadat die kooper zijn perceel had gebouwd en voordat de buurman het zijne bouwde, alleen des eerstbedoelden koopers gebouw schraagde, leverde wel is waar, zoolang die toestand bestond, een praesumptio juris op van diens koopers eigendom van dien muur, maar verliest als bewijsmiddel alle waarde na de verandering van den feitelijken toestand. — Rechtb. Amsterdam 12 October 1906; W. 8632; W. v. Not. 128.
663. Wanneer een muur in zijn geheel de zijmuur is van het perceel van een der partijen, eenen gootsteen draagt ten behoeve van dat perceel, en daartegen aan, slechts over eene betrekkelijk geringe oppervlakte een uitgebouwd deel van het perceel van de andere der partijen staat, moet hierin een teeken worden gezien, dat de muur noch in
zijn geheel, noch voor het bedoelde deel aan beide perceelen gemeen is, doch geheel en uitsluitend aan eerstgenoemde partij toebehoort, ook al heeft de voorganger in den eigendom van beide partijen dien toestand aldus van den aanvang af geschapen. — Rechtb. 's-Gravenhage 15 December 1908; W. 8807; W. v. Not. 181.
664. Het teeken van art. 682, 2° B. W.
dwingt den rechter niet, om den uitsluitenden eigendom aan te nemen van hem, die zich daarop beroept en de aanwezigheid daarvan staaft, indien andere ten processe vaststaande omstandigheden de kracht van het aan gezegd teeken ontleend vermoeden te niet doen. — Hof Amsterdam 20 November 1908; W. 8817.



Art. 683.
665. De wet kent nergens aan den herbouw door een van hen, die recht op eenen gemeenen muur hebben, het gevolg toe, dat de muur daardoor uitsluitend zijn eigendom wordt. — Rechtb. Amsterdam 25 September 1878; W. 4311; P. v. J. 1879, 17; R. B. 1879, A. 102
666. Ofschoon in het Burgerlijk Wetboek geene bepaling is opgenomen als die van art. 664 C. N., regelend de wijze van onderhoud van een gebouw, waarvan de verschillende verdiepingen aan onderscheiden eigenaren toebehooren en het recht tot zoodanige eigendomsverdeeling evenmin uitdrukkelijk in onze wet is erkend, volgt uit dit stilzwijgen niet, dat gezegd recht hier te lande na afschaffing der Fransche wet niet meer zou bestaan. De rechtsverhouding der verschillende eigenaren moet beoordeeld worden naar de gemaakte overeenkomst, of, zoo deze niet bestaat, naar den aard en de strekking der eigendomsverdeeling zelve. Het hoofdkarakter dezer laatste is dat elke mede-eigenaar het recht heeft zijn deel ongeschonden te behouden, onder verplichting daarvan geen gebruik te maken, waardoor de deelen van de andere eigenaren vernietigd of beschadigd zouden worden. — Rechtb. Zutphen 19 Januari 1882; W. 4829; N. R. B. 1883, A. 165.
667. De mede-eigenaar van een gemeenen muur mag den anderen medeeigenaar niet dwingen tot het afbreken en weder opbouwen van dien muur. — Rechtb. Rotterdam 18 .Juni 1894; P. v. J. 1894, 61.
668. Als de vordering strekt om den gemeenen zijmuur, die over het erf van den eischer overhangt, voor gemeenschappelijke kosten af te breken en te
lood weder op te bouwen is zij niet op art. 702 B. W. maar op art. 683 gegrond voor de toepasselijkheid van dit artikel is een eerste vereischte, dat de gemeene muur bouwvallig is en reparatiën noodzakelijk zijn. — Hof Amsterdam 10 April 1896; W. 6821; T. v. N. XIV, 261.
669. In dit artikel wordt niet verboden, dat een der gerechtigden van eenen gemeenen muur de zijns inziens noodzakelijke reparatiën voor eigen rekening doet uitvoeren, indien de nabuur mocht weigeren daartoe mede te werken. — Rechtb. Amsterdam 16 Februari 1897; P. v. J. 1897, 54.
670. Geen mede-eigenaar van een gemeenen muur mag dezen eigenmachtig, zonder overleg met den anderen medeeigenaar afbreken en door een nieuwen gemeenen muur doen vervangen. — Rechtb. Amsterdam 15 Maart 1907; W. 8701.
Art. 684.
671. De wettelijke bevoegdheid om een gemeenen scheidsmuur op te trekken, sluit de bevoegdheid van den medeeigenaar in zich om zijn gebouw technisch in verband te brengen met dien verhoogden muur, behoudens des nabuurs eventueel recht op schadevergoeding wegens door het nieuwe werk veroorzaakt nadeel. — Hof Leeuwarden 28 Januari 1880; W. 4552.
Art. 685.
672. Het wettelijk begrip van eenen gemeenen muur brengt mede, dat zoodanige muur in zijne hoogte, breedte en dikte pro indiviso gemeen is. Het tweede lid van dit artikel regelt alleen het geval, indien door een mede-eigenaar een zwaarderen muur van gronds af wordt opgetrokken en niet het geval, indien



door een mede-eigenaar midden op het vlak van den gemeenen scheidsmuur eene verhooging ter dikte van een steen wordt geplaatst. — Hof Leeuwarden 28 Januari 1880; W. 4552. (Cassatie verworpen bij het volgende arr. H. R.)
673. Dit artikel kent aan iederen mede-eigenaar het recht toe den gemeenen muur voor zijne kosten hooger op te trekken en geeft dat recht onvoorwaardelijk, onafhankelijk van de omstandigheid of de andere eigenaar op of tegen den muur eenig werk heeft aangebracht of gebouwd. — H. R. 17 December 1880, concl. conf.; W. 4589; v. d. H., B. R. XLY, 397; N. R. CXXVI, 232.
674. Wanneer een der mede-eigenaren van een gemeenen muur, dezen hooger heeft doen optrekken en toen, wijl de oude muur niet in staat was om de verhooging te dragen, den muur van af den grond opnieuw heeft doen optrekken,
— dan wordt de andere eigenaar van den muur van zelf mede-eigenaar van den nieuwen muur tot op zijne oude hoogte, maar hij heeft ook geen recht op de afbraak van den ouden muur. — Rechtb. Amsterdam 16 Februari 1897; P. v. J. 1897, 54.
675. De wet bedoeld in de artt. 685 en 687 B. W. slechts eenen vroeger in zijn geheel gemeenen muur, die door verhooging door een der eigenaren slechts voor een deel gemeene muur is geworden.
— Rechtb. 's-Gravenhage 15 December 1908; W. 8807; W. v. Not. 181.
Art. 687.
676. Uit de woorden van dit artikel, in het bijzonder uit het woord „mits" vloeit niet voort, dat de betaling zelve
i aan het verkrijgen van den medei eigendom zoude moeten voorafgaan. De
mede-eigenaar van den muur, die niet tot de verhooging heeft bijgedragen, kan den mede-eigendom dier verhooging verkrijgen door eene aanzegging, dat hij gebruik maakt van zijn recht om den muur gemeen te maken, voorzoover hij niet gemeen is en zich bereid verklaart de helft van de onkosten voor het opbouwen van dien muur gemaakt, volgens plaatselijk gebruik te betalen, als de andere mede-eigenaar verzuimd heeft hem opgave dier kosten te doen en bij hem van onwil om die kosten te betalen, niet blijkt — Rechtb. Amsterdam 16 October 1894; W. 6701.
677. Onder verhooging moet worden verstaan elk hooger deel van eenen scheidsmuur, waarvan het onderste gedeelte tusschen eigenaren van aangrenzende perceelen gemeen is. — Rechtb. Amsterdam 26 April 1901; W. 7687; P. v. J. 1901, 88; Not. W. 120.
Art. 689.
678. Men kan niet gezegd worden in den zin van het eerste lid van dit artikel „een werk tegen diens muur" te hebben aangebracht, indien een schoorsteen of rookleiding wel op sommige punten den muur raakt, maar zelfstandig kan blijven staan, al werd ook de muur afgebroken. Een strookje muur, dat op eenen gemeenen scheidsmuur boven het dak van de eene partij tot dichtmaking van het dak der andere partij zoogenaamd koud is opgetrokken, d. i. niet in metselverband met den scheidsmuur, is in den zin der wet geen gemeene muur. — Hof Leeuwarden 28 Januari 1880; W. 4552.
679. Hij, die bij verbouwing van een perceel een gemeenen muur doet vernieuwen en verhoogen, tengevolge waarvan het perceel van den buurman komt



open te liggen en aan den buurman schade wordt toegebracht, pleegt geen onrechtmatige daad. — Rechtb. Amsterdam 7 Februari 1882; R. B. 1882, A 134.
680. Aan deze bepaling ontleent een der naburen het recht om als de andere een gemeenen muur hooger wil optrekken te vorderen, dat dit zal geschieden op de wijze in deze bepaling omschreven. Hieruit volgt echter niet, dat hij dit recht nog heeft, als de nabuur na hem van zijne plannen tot optrekken te hebben onderricht zonder eenig verzet zijner zijde daartoe is overgegaan. In dat geval kan hij alleen vorderen vergoeding der schade welke het gevolg is van het feit, dat de opgetrokken muur den meerderen last niet kan dragen. — Rechtb. Amsterdam 31 October 1893; W. 6545; P. v. J. 1894, 13.
681. De holten in een gemeenen muur, gekapt om te dienen tot rookgeleidingen, zijn werken vallende onder het bereik van art. 689 al. 1 en niet van art. 684 B. W. Om die holten te mogen maken is toestemming van den mede-eigenaar noodig. De rechter is bevoegd om in plaats der wegruiming der holte een schadesom vast te stellen. — Hof's-Hertogenbosch 28 Februari 1893; W. 6364.
Art. 690.
682. Waar niet blijkt van een plaatselijk gebruik, regelende de wijze en de hoogte van afsluitingen, wordt door een staketsel van voldoende hoogte aan den eisch van dit artikel voldaan. Hof Arnhem 15 November 1882; W. 4875; R. B. 1883, A. 80.
683. Het recht op afsluiting ten gemeenen koste komt alleen en bij uitzondering toe aan buren in een stad, aaneengebouwde voorstad of aaneengebouwd dorp en aan geen ander. —
Rechtb. Winschoten 9 Januari 1884; W. 5047.
684. De vordering van dit artikel kan ook worden gedaan, wanneer een nog aanwezige heg in zoodanigen staat verkeert, dat zij niet meer tot afsluiting kan dienen. — Rechtb. Utrecht 18 Mei 1892; W. 6182; W. B. A. 2243.
Art. 691.
685. Een gebuur, die gebruik maakt van zijn recht om eene gemeene schutting door een gemeenen muur te vervangen, mag ook dien gemeenen muur voor de helft op den grond zijns buurmans plaatsen en is bevoegd de voor het bouwen van dien muur noodzakelijke werken — o.a. heien — op zijns buurmans grond te doen verrichten. — Rechtb. Rotterdam 19 Juni 1905; W. 8349; Not. W. 31.
Art. 692.
686. Het maken van eene deuropening in een muur, onmiddellijk grenzende aan eens anders erf en tegen diens wil, kan niet worden goedgemaakt door een beroep op de artikelen 692, 693 en 699 B. W. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 15 Juni 1883; W. 4925.
Art. 693.
687. Mr. Jac. W. van den Biesen. Benige beschouwingen over licht en uitzicht. — Them. XXXVIII no. 1.
688. Scheidsmuren. Art. 693 en volg. B. W. — Not. W. 170. — Eigendombeperking door nabuur-recht. — Not. W. 171.
689. H. J. W. Pelster. Licht en uitzicht naar de bepalingen van het Nederlandsch Burgerlijk Recht. — Ac. Pr. Amsterdam 1894 aangek, door Prof. mr.



Drucker in R. M. XIII, 399; door mr, Polvliet in W. 6580 en door mr. H. S. in W. v. N. R. 1276 en 1277.
690. In de artt, 693 en 694 R W.
wordt geen onderscheid gemaakt tusschen vensters met tijdelijke en met definitieve bestemming en evenmin of de muur, waarin zij zijn aangebracht, geheel of ten deele is voltooid. — Hof 's-Graven-
hase 9 Juni 1879: N. R. R. 1880 A K2
691. Van den buurman, die ramen
AT TTA Y"\ olnuil V> AA-ft- uilni /] n V
vciioicio neen, uit/iiciiue uu Diis en
kan men niet alleen vorderen, dat hij zoodanige voorzieningen aanbrengt waardoor het pretens verboden uitzicht komt te vervallen, maar ook dat hij die vensters wegbreekt en de openingen dicht, althans zoodanig de ramen inrichte, dat zij voldoen aan de voorschriften der wet. Het vijftig, althans dertigjarig bestaan in strijd met de wet van drie vensters in een niet gemeenen scheidsmuur, brengt niet het recht mede om bij vervanging van dien ouden muur door een nieuwen muur, de vroegere drie vensters te vervangen door twee anders geplaatste of anders ingerichte vensters. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 24 September 1880; W. 4682.
692. Dit artikel geeft aan den eigenaar van een muur, die niet gemeen is en waartegen het erf van een ander onmiddellijk grenst, niet de bevoegdheid om in dien muur een kozijn met deur te plaatsen, uitgang gevende op het erf des buurmans. — Rechtb. Amsterdam 28 December 1881; W. 4729; P. v. J. 1882, 8 Bijb. In denzelfden zin Rechtb. 's-Hertogenbosch 15 J uni 1883; W. 4925; W. v. N. R. 789.
693. Onder lichten en vensters zijn ook deuren begrepen. — Hof Arnhem 11 Maart 1903; W. 7935.
694. De bepaling in eene koopakte, dat twee lichtramen in den zuidelijken muur van het te bouwen perceel zullen mogen bestaan, het eene hoog 1.8 M. het andere hoog 3.5 M. uit den beganen grond heeft ten doel eene erfdienstbaarheid te vestigen en niet om de rechten en verplichtingen bedoeld in art. 693— 696 B. W. in bizonderheden te regelen.
— Rechtb. Haarlem 27 Juni 1882; N. R. B. 1883 A 111. Anders Hof Amsterdam 4 Januari 1884; W. 5018; P. v. J. 1884, 28.
695. Wanneer iemand als eigenaar van een gang, dichtmaking vordert van vensters door zijn buurman in dien muur in strijd met art. 693 B. W. aangebracht, dan kan de gegrondheid dier vordering niet worden betwist op grond dat die gang gemeenschappelijk is. — Hof Arnhem 14 November 1900; W. 7577.
696. Een raam uitzicht gevende niet op het erf des buurmans, maar op diens blinden muur is geen verboden uitzicht.
— • Hof Arnhem 22 Januari 1902; W. 7755; Not. W. 145; W. v. N. R. 1713. Vernietigd door H. R. 7 November 1902, concl. contr.; W. 7830; Not. W. 168; P. v. J. 1903, 215; W. v. N. R. 1733; v. d. H., B. R. LXVIII, 427; N. R CXCII, 135.
Art. 695.
697. De wet verbiedt niet het hebben van deuren op den beganen grond, in een muur, waarin geene vensters of andere openingen aanwezig zijn, hoewel de afstand tusschen dien muur en het naburige erf minder dan 20 palmen bedraagt. — Rechtb. Maastricht 7 November 1889; W. 5816; R. W. v. N. 169.
698. Het is geoorloofd op eigen erf de vensters van den buurman te betimmeren, ook al zijn deze conform dit



artikel of zelfs krachtens vergunning van hem, op wiens erf zij uitzicht gaven, aangebracht. — Rechtb. Winschoten 4 Juni 1890; W. 5902.
699. Met de uitdrukking „rechtstreeksche uitzichten" wordt bedoeld een onbelemmerd vrij uitzicht en met de woorden „vensters, waardoor men op eens anders erf ziet", ook in dit artikel voorkomende, zijn niet te verstaan de in eene veranda aangebrachte vensters, die door het daarvoor plaatsen eener schutting geen uitzicht meer geven op eens anders erf. — Rechtb. Amsterdam 22 Mei 1890; W. 5935; P. v. J. 1890, 96; R. W. v. N. 692.
700. Een uitzicht is in den zin der wet rechtstreeksch, als men staande recht voor en met het gelaat gewend naar het voorwerp, waardoor uitzicht wordt genoten en alsdan recht voor zich uitziende op het aangrenzend erf uitziet. — Rechtb. Amsterdam 8 Juni 1897; W. 6994; N. M. v. H. IX 250.
701. Het is niet geoorloofd een balkon te hebben aan den openbaren weg op minder dan twintig palmen afstands van de stoep zijns buurmans. — Rechtb. Groningen 27 Juni 1890 P. v. J. 1890, 66; T. A. R. YII 306.
702. Onder balkons in den zin van dit artikel moeten worden verstaan opene constructiën, die aangebracht geheel buiten aan een muur, naar haren aard naar alle zijden onbelemmerd uitzicht op het erf van den buurman geven, doch niet de vooruitspringende werken, die in hunne samenstelling omsloten zijn en deel uitmaken van een of meer vertrekken. — H. R. 12 Januari 1893 concl. conf.; W. 6294; P. v.J.1893,23; N. R. CLXIII 13; R. W. v. N. 761; v. d. H., B. R. LIX 1. Hof Leeuwarden
4 Mei 1892; W. 6221; P. v.J. 1892,44; R. W. v. N. 747 (met vernietiging van Rechtb. Groningen 27 Juni 1890; P. v. J. 1890, 66; T. A. R. VII, 306).
703. Als vaststaat, dat vensters zijn gemaakt in een door den buurman opgetrokken gedeelte van eene gemeenen muur, kan wel worden gevorderd, dat die vensters overeenkomstig de wet zullen worden ingericht maar niet dat zij geheel zullen worden gedicht. — Rechtb. 's-Gravenhage 27 December 1893; W. 6357.
704. Niet alleen het maken maar ook het hebben van uitzichten en vensters in strijd met dit artikel is verboden, weshalve de vordering uit dit artikel tegen den eigenaar van het huis, waarin zich de vensters bevinden, kan worden ingesteld — Rechtb. Arnhem 11 April 1895; W. v. N. R. 1341.
705. Onder „muur" in dit artikel is ook begrepen de nagenoeg rechtopstaande zijwand eener mansardekap. — Rechtb. Rotterdam 18 November 1901; W. 7737; Not. W. 137; P. v. J. 1903, 221.
706. Onder erf is niet te verstaan een schuinopstaand dak; wel daarentegen een plat dak tevens als zitplaats gebruikt. — Rechtb. Rotterdam 'F18 November 1901; W. 7737; Not. W. 137; P. v. J. 1903, 221.
707. Bij eenen muur staande circa een halven meter van het naburig erf zijn de artikelen 693 en 694 niet toepasselijk, maar is de eigenaar van dien muur bevoegd daarin zoodanige openingen te maken tot het scheppen van licht en lucht, als hem goeddunkt, mits niet in strijd met de bepalingen van artt. 695 en 696 B. W. Dit laatste is het geval bij ramen van doorzichtig glas, waarvan de doorzichtigheid alleen tijdelijk is weg-



genomen door het bestrijken met ondoorzichtige verf of het beplakken met diaphaniet. — Hof Arnhem 22 Januari 1902; W. 7755; Not.W. 145; W. v. N. R. 1713; vernietigd door H. R. 7 November 1902, concl. contr.; W. 7830; Not. W. 168; P. v. J. 1903, 215; W. v. N. R. 1733; v. d. H., B. R. LXVIII, 427; N. R. CXCII, 185.
708. Volgens dit artikel is het verboden het hebben van vensters, waardoor men op eens anders erf ziet, maar niet het hebben van vensters zonder meer; derhalve kan worden gevorderd, dat vensters in strijd met het verbod ingericht, zoodanig worden gewijzigd, dat zij niet langer het verboden uitzicht geven, maar niet, dat de vensters worden wegi genomen. — Rechtb. Rotterdam 30 Sep¬
tember ïyui; w. 1i21. In denzeitden zin Rechtb. Almelo 14 April 1897; W. 6968; P. v. J. 1897, 48; T. v. N. XV, 246; Rechtb, Amsterdam 18 Maart 1890; W. 5920; P. v. J. 1890, 84; Rechtb. Heerenveen 13 Januari 1905; \Vr. 8230; Not. W. 307.
Art. 699.
709. Het voorschrift van art. 699 1 B. W. mag niet analogisch worden toef gepast, wanneer twee aan dezelfden per: soon toebehoorende naast elkaar gelegen
perceelen aan twee verschillende personen zijn verhuurd. — Hof Amsterdam 25 November 1904; W. 8274.
Art. 700.
710. Dit artikel verbiedt alleen het ] rechtstreeks en onmiddellijk op een i naburig erf laten afloopen van dakwater ■ door middel van dakgoten, loozende (op het naburig erf zelf, doch niet midcdellijk afloopen van drinkwater. — I Rechtb. Utrecht 6 December 1882; N. IR. B. 1883, A. 83.
711. Art. 700 B. W. is in zoodanige algemeene bewoordingen gesteld, dat het
Cremers, Aant. B. W.
ook flinke stortbuien, hevige wind- en onweersbuien en geweldige regens, als zijnde normale natuurverschijnselen omvat. — Hof 's-Hertogenbosch 4 April 1905; W. 8211.
Art. 701.
712. De bepaling, dat niemand water of vuilnis door de goten van eens anders erf mag laten loopen, brengt a fortiori mede het verbod om opzettelijk vuil water over eens anders erf te laten wegvloeien en de verplichting om te zorgen voor den behoorlijken afvoer van water en vuilnis. — Rechtb. Amsterdam 1 Augustus 1882; P. v. J. 1882, 48; N. R. B. 1883, A. 91.
Art. 702.
713. Dit artikel is toepasselijk, zoowel op gemeene als niet gemeene muren en niet enkel op muren die dreigen in te storten. Het bloote overhangen van eenen muur over eens anders erf levert reeds grond op voor het instellen der actie, bedoeld in dit artikel. De eigenaar van het erf, waarover de muur heen hangt,
kan zijn actie niet door praescriptie verliezen, doordat de muur reeds meer dan dertig jaar in overhangenden toestand heeft verkeerd evenmin als de eigenaar van den muur ten gevolge daarvan door usucapie het recht kan bekomen een toestand te doen voortduren, dien de wet gevaarlijk acht. — Rechtb. Zutphen 21 October 1875; W. 4021; P. v. -J. 1875; 41; R. W. v. N. 279.
714. De eigenaar, die op grond van burenrechten wordt gedagvaard tot herstelling van een muur, is niet bevoegd den huurder, die het perceel bewoont, waarvan de herstelling moet geschieden, in vrijwaring op te roepen. Vrijwaring
zou slechts denkbaar zijn, als schadevergoeding werd geëischt. — Rechtb.
18



Amsterdam 28 Augustus 1877; N. R. B. 1878, A. 23.
715. De bewering, dat men het recht verkregen zoude hebben den muur in den tegemvoordigen toestand te houden, omdat hij reeds meer dan veertig jaren overhelde, is in strijd met dit artikel — Rechtb. Amsterdam 9 Augustus 1880; W. 4620.
716. Dit artikel moet aldus worden opgevat, dat de eigenaar van een erfde a motie van een muur van het naburige erf kan vorderen: lo. indien de muur, doordien hij uit eenigen hoofde dreigt in te storten, het naburige erf in gevaar brengt, of 2o. indien de muur enkel over het naburige erf heen hangt. — Rechtb. Groningen 6 November 1882; W. 5439.
717. Bij eene vordering op grond van dit artikel moeten alle mede-eigenaren van het naburig erf in het geding worden geroepen. — Rechtb. 's-Gravenhage 26 Juni 1894; W. 6549.
718. De strekking van dit artikel is om den nabuur te vrijwaren voor een dreigend gevaar van instorting; het is dus niet voldoende, dat de muur van liet eene erf over dat van den anderen nabuur heen hangt, maar het is noodig, dat die overhellende muur voor het naburige erf een dreigend gevaar voor instorting oplevert. Dit volgt niet per se uit het feit, dat een vrij dikke muur oud en bouwvallig is, over des buurmans erf heen hangt en aanmerkelijk uit het lood staat. — Rechtb. Zwolle 30 Juli 1903; W. 8082; P. v. J. 1903, 270; Not. W. 255.
719. Art. 702 B. W. gaat uit van het beginsel, dat over liet naburige erf overhellende muren, die of gevaar kunnen opleveren of hinder kunnen veroorzaken
niet zijn toegelaten en op de eerste aanvraag van den nabuur moeten worden afgebroken of hersteld, met het gevolg, dat bij niet-voldoening aan die aanmaning de nabuur uit art. 1277 B. W. het recht kan ontleenen om den rechter machtiging te vragen zoodanig afbreken of herstellen zelf te doen uitvoeren op kosten van den nalatige. Den nabuur staat het echter geenszins vrij eigenmachtig den overhellenden muur af te breken of te herstellen. Doet hij dat, dan kan zijn eigenmachtig optreden eene onrechtmatige daad opleveren, die tot schadevergoeding kan verplichten, maar in geen geval kan de nabuur veroordeeld worden om den ouden in strijd met art. 702 B. W. bestaanden toestand te herstellen. — Hof 's-Gravenhage 28 Januari 1907; R v. J. 1907, 670.
720. Het zonder toestemming van en overleg met den mede-eigenaar afbreken en door een nieuwen muur vervangen van den gemeenen muur levert een onrechtmatige schadetoebrengende daad op; afgezien van de vraag of de bedoelde muur al of niet overhing en of art. 702 B. W. toepasselijk is op alle overhangende muren, dan wel alleen op die welke gevaar opleveren voor het naburig erf, kon van gedaagde, die den gemeenen muur afbrak en door een nieuwen muur verving, niet worden gezegd, dat hij als negotiorum gestor de belangen van den mede-eigenaar waarnam, omdat hij in strijd met diens eigendomsrecht handelde. — Rechtb Amsterdam 15 Maart 1907; W. 8701.
Art. 703.
721. Uit art. 698 B. W. en de ratio legis volgt dat art. 703 B. W. niet van toepassing is op houten schuttingen. — Rechtb. Amsterdam 26 November 1878; P. v. J. 1879, 31.



722. Dit artikel moet naar geschiedenis en strekking worden opgevat als verbiedende alleen het hebben der daargenoemde inrichtingen in de nabijheid van muren, die, of gemeen of eigendom van den nabuur zijn; niet ook in de nabijheid van andere afscheidingen, b.v. van hout. — Rechtb. Breda 11 November 1884; W. 5160.
723. Dit artikel verwijst alleen voor de daarbij speciaal opgenoemde gevallen naar plaatselijke verordeningen, dus voor zooveel betreft verzamelplaatsen, slechts voor die van bijtende stoffen, niet voor die van modder, vuil water enz. — Rechtb. Utrecht 6 December 1882; N. R. B. 1883, A. 83.
724. Hij, die de opruiming vraagt van een put, op grond, dat deze zou zijn aangelegd zonder inachtneming der tusschenruimte, voorgeschreven bij de bizondere verordeningen of gebruiken in dit artikel bedoeld, moet in de dagvaarding het tijdstip van aanleg vermelden. — Rechtb. Amsterdam 29 Maart 1888; P. v. J. 1888, 71.
725. De eigenaar van een erf tegen welks muur door den buurman een mestvaalt is aangelegd, heeft niet het recht te ageeren tot amotie der meststoffen. Hij kan alleen vorderen, dat zulke maatregelen worden genomen als gebruikelijk om alle schade voor zijn erf te voorkomen, opdat de andere verplichtingen Avorden nagekomen, bij dit artikel aan de eigenaars van naburige erven opgelegd. — Rechtb. Maastricht 31 Mei 1889; W. 5750.
726. Dit artikel is niet toepasselijk, als de daar bedoelde werken niet worden aangebracht bij een muur, maar bij de grens van twee perceelen waar zich geen muur bevindt. — Rechtb. Utrecht 18 Mei 1892; W. 6182; W. B. A. 2243.
Art. 704.
727. De eigenaar is niet verplicht om een riool, dat zicli op of in zijn grond bevindt en hem toebehoort, te herstellen. Wel zal hij aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de schade aan zijne naburen door het slecht onderhoud van dat riool veroorzaakt. — Rechtb. Amsterdam 8 Januari 1895; W. 6607.
Art. 706.
728. Het vermoeden van dit artikel moet zoo dikwijls gelden, als hij, die uitsluitenden eigendom beweert, in gebreke blijft dien te bewijzen. — Rechtb. Utrecht 1 Mei 1878; W. 4293.
729. De omschrijving in de koopakte, dat de aangrenzende erven strekken tot de helft der sloot is geen titel, dat de helft der sloot aan den aangrenzenden eigenaar behoort, maar heeft geene andere strekking dan om aan te duiden, dat de tusschen de respectieve erven gelegen scheidsloot niet is een uitsluitend tot een dier erven behoorende sloot. — Hof Amsterdam 16 Januari 1885; W. 5140; (met vernietiging Rechtb. Utrecht 21 Maart 1883; W. 4987; W. v. N. R. 771; R. B. 1883, A. 122).
730. Waar van twee naburen geen van beide zijn uitsluitend eigendomsrecht op een „wande" (volgens spraakgebruik te Groningen open ruimte tusschen twee gebouwen, bestemd om ten gerieve dier huizen te strekken) tusschen hunne perceelen kan bewijzen, moet die wande geacht worden gemeenschappelijk eigendom te zijn. — Rechtb. Groningen 20 Januari 1888; W. 5617.
731. Waar dit artikel een sloot tusschen twee erven als gemeen onderstelt, onderscheidt het niet tusschen een afscheidings- en een afsluitingssloot. —



Hof Amsterdam 25 Maart 1892; W. 6300; P. v. J. 1892, 52; Mb. Dw. VIII, 4.
732. Van gemeene slooten als bedoeld in dit artikel kan de uitsluitende eigendom niet door verjaring verkregen worden. — Rechtb. Amsterdam 27 Juni 1893; P. v. J. 1893, 81.
733. Aan den gemeenen eigendom van een sloot als in dit artikel bedoeld staat niet in den weg het feit, dat een der beide kaden met den last van openbaren weg is bezwaard evenmin als het feit, dat die sloot zelf openbaar vaarwater is. — Rechtb. Amsterdam 27 Juni 1893; P. v. J. 1893, 81.
734. Krachtens dit artikel behooren gemeene slooten niet aan ieder der aangrenzende eigenaren voor de helft, maar aan beiden te zamen voor het geheel. — Rechtb. Amsterdam 27 Juni 1893; P. v. J. 1893, 81.
735. Een steeg, ook al is zij bezwaard met een last van uitweg, is te beschouwen als een erf in den zin van dit artikel. — Rechtb. Utrecht 24 April 1901; W. 7648.
736. Wanneer tusschen twee erven eene zoogenaamde „snijding" bestaat, dan bestaat behoudens titel of teeken van het tegendeel, een rechtsvermoeden, dat die snijding gemeenschappelijk eigendom van de eigenaren der betrokken erven is. — Rechtb. Amsterdam 11 April 1906; W. 8507.
737. Wanneer een der aangelanden van een gemeene scheidingsloot, deze ten koste van zijn perceel verbreedt, dan gaat liet toegevoegde gedeelte een geheel uitmaken met de bestaande scheidingsloot en is er geen reden om
aan te nemen, dat de tot opvaart verwijde gemeene sloot door die verwijding haar karakter van gemeene sloot heeft verloren. — H. R. 30 November 1906, concl. conf.; W. 8464; P. v. J. 1907, 615; N. R. CCIV, 181.
Art. 709.
738. Wanneer niet blijkt dat een sloot voor algemeen openbaar gebruik is bestemd, is art. 709 B. W. op die sloot toepasselijk, al loopt zij tusschen een bijzonder eigendom en den openbaren weg. — Hof. Amsterdam 4 April 1879; W. 4386; P..v. J. 1879, 10 en 31.
739. Dit artikel moet niet limitatief worden opgevat. Het recht van eiken mede-eigenaar wordt slechts beperkt door het gelijk recht van de overigen. — Rechtb. Utrecht 1 Mei 1878; W. 4293 Bevestigd door Hof Amsterdam 4 April 1879; W. 4386; P. v. J. 1879, 10 en 31.
740. Geen der aangrenzende eigenaren is bevoegd om de tusschen hunne erven loopende gemeene sloot voor de helft te dempen. — Rechtb. Utrecht 17 April 1901; W. 7655; Not. W. 110.
741. De mede-rechthebbende op een gemeene gracht of sloot mag daarin varen enz. maar is niet bevoegd om dit recht af te staan aan een derde, die tot de erven, waartusschen de sloot loopt, in geenerlei betrekking staat. — H. R. 30 November 1906, concl. conf.; W. 8464; P. v. J. 1906, 615; N. 11. CCIV, 181.
Art. 710.
742. Het feit dat een heg is geplaatst juist op de kadastrale grenslinie der perceelen van twee aangrenzende eigenaren, is niet voldoende om aan te



nemen, dat zij op die grens geplaatst is. De vermoedens in artt. 710 en 712 B. W. uitgedrukt, gelden niet voor het geval, dat tijdens het planten der heg de aangrenzende perceelen niet aan verschillende eigenaren toebehoorden, maar in een hand vereenigd waren. De wetgever hecht aan de bestemming van den vroegeren eigenaar alleen waarde bij servituten, niet bij rechten tusschen buren, als geen servituut bestaat. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 21 Januari 1881; W. 4766; W. v. N. R. 700 en 701; R. B. 1882, A. 135.
743. Wanneer dit artikel een rechtsvermoeden omtrent den eigendom eener tusschen twee erven staande heg afleidt uit de omstandigheid, dat twee erven daardoor gescheiden zijn, dan bedoelt het daarmede erven aan onderscheiden eigenaars toebehoorende en alzoo rechtens gescheiden en niet erven, die door verschillend gebruik of bebouwing feitelijk gescheiden zijn. — H. R. 23 November 1883, concl. conf.; W. 4972, N. R B. 1883, A. 96; R. W. v. N. 486; N. R. CXXXV, 122; v. d. H., B. R. XLIX, 41.
Art. 713.
744 De Staat, eigenaar van een openbaren weg is evenals ieder ander eigenaar aan de bepaling van dit artikel gehouden.
— Rechtb. Zutphen 15 Maart 1894; W. 6488; Gemst. 2231; T. v. N. XII, 68; W. v. N. R. 1308; P. W. 8601; F. v. J. 1895, 95. Vernietigd door het volgende arr. Hof Arnhem.
745. Is eene gemeente, die uit krachte van hare publiekrechterlijke bevoegdheid een heg doet planten op een openbaren straatweg, bij haar in eigendom en beheer, evenals ieder ander eigenaar gebonden aan de bepaling van dit artikel? Neen.
— R. A. XI. 71. In denzelfden zin Hoi
Arnhem 19 December 1894; W. 6608; P. v. J. 1895, 95; T. v. N. XIII, 98; W. B. A. 2413; P. W. 8601; Gemst. 2271.
746. Dit artikel geldt zoowel voor het Rijk als voor een particulier. De omstandigheid, dat publieke wegen buiten den handel zijn, heft de verplichting van het Rijk, om dit artikel na te komen niet op, omdat uit dat publiek karakter van den weg niet volgt, dat er geen sprake zou kunnen zijn van eigenaars van naburige erven. — Gemst. 1508.
747. De aangrenzende eigenaren kunnen vorderen, dat boomen op de bermen van openbare wegen geplant, binnen den afstand van twintig palmen hunner eigendommen worden uitgeroeid. — Gemst. 1512.
748. Het feit, dat een erf voor een kleiner of grooter deel met het onus van publieken weg is belast, ontneemt daaraan geenszins het karakter van eri en er bestaat geen aannemelijke grond om, waar de wet zelve niet onderscheidt, voor dusdanig geval eene geheel willekeurige onderscheiding te maken, zoodat ook op dit geval het voorschrift van art. 713 B. W. toegankelijk is. — Rechtb. Zwolle sine die W. 8276.
749. Dit artikel is niet toepasselijk ten aanzien van op zich zelf staande heesters, struiken of laag groeiend geboomte, geen heggen vormend. — Hof Arnhem 1899; W. 7327.
750. Onder dit artikel zijn niet begrepen boomen en boompjes in het algemeen, die op zich zelve staan en met elkaar geen complex vormen en als zoodanig aan de verbodsbepalingen zijn onttrokken. — Hof Amsterdam 15 November 1901; P. v. J. 1902, 130.



751. Dit artikel verbiedt niet alleen het planten, maar ook het hebben van boomen ter plaatse daar omschreven, zoodat opruiming van zoodanige boomen kan worden gevorderd, die binnen bedoelde ruimte van zelf zijn gegroeid. — Hof Amsterdam 15 November 1901; P. v. J. 1902, 130.
752. Een nabuur, die vordert opruiming van opgaande boomen binnen de 20 palmen van de grens van zijn erf geplant, zal het niet bestaan der in dit artikel bedoelde reglementen en gebruiken moeten bewijzen; het bewijs van het niet bestaan van die gebruiken kan niet worden geleverd door eene ambtelijke verklaring van het betrokken gemeentebestuur, houdende, dat die gebruiken inderdaad niet bestaan. — Hof Amsterdam 15 November 1901; P. v. J. 1902, 130. In denzelfden zin Rechtb. aldaar 15 November 1887; P. v. J. 1887, 52.
753. Prof. mr. H. J. Hamaker. Art.
713 B. W. en de daarin bedoelde plaatselijke gebruiken. (Prof. H. kan zich niet vereenigen met gemelde beslissing van het Hof te Amsterdam, dat aan de eene partij wordt opgelegd te bewijzen, dat een rechtsregel (niet een feit) waarop de andere partij zich beroept, niet bestaat.) — W. v. N. R. 1694.
754. Van deze bepaling kan worden afgeweken. Te dezen aanzien kan een erfdienstbaarheid worden gevestigd, uit kracht waarvan het eene erf ten nutte van het andere erf bezwaard wordt met den last van opgaande boomen op een korteren afstand te dulden, dan in dit artikel is bepaald. Zoodanige erfdienstbaarheid is zichtbaar en voortdurend en kan dus ook door verjaring worden verkregen. — Hof Arnhem 16 Januari
1901; W. 7561; Not W. 85 (met vernietiging Rechtb. Zutphen 31 Mei 1900; W. 7648; P. v. J. 1900, 19). In cassatie arr. Hof vernietigd H. R. 20 December 1901, concl. contr.; W. 7701; W. v. N. R. 1685; Not. W. 125; P. v. J. 1902, 109; N. R. CLXXXIX, 381; v. d. H., B. R. LXVII, 624
755. Eiken, als zijnde zonder twijfel hoog opschietende boomen vallen, zoo zij als stekken of heesters worden gepoot, onder dit artikel, tenzij zulke stekken gepoot zijn als onderdeel eener heg en evenals de andere struiken in die heg worden behandeld, o. a. door een paar keer in het jaar de geheele heg te scheren en te knippen. — Hof Arnhem 17 December 1902; W. 7966.
Art. 714.
756. D. G. Wolterbeek Muller. Het recht van den buurman op over zijn erf hangende en daarop gevallen vruchten. — Ac. Pr. Leiden 1895.
757. Een ieder is bevoegd om, als op zijn erf de takken der boomen van zijn nabuur overhangen, die na weigering op de eerste aanmaning zelf af te snijden of een rechterlijke veroordeeling uit te lokken. Bij het werken op eigen grond moet de noodige voorzorg in acht genomen worden om schade voor den nabuur te doen voorkomen. — Rechtb. Utrecht 18 Mei 1892; W. 6182; W. B. A. 2243.
758. De vordering van art. 714 B. W. moet worden afgewezen, wanneer blijkt, dat de gedaagde de boomen geplant had op den eigen grond des eischers. — Hof Arnhem 16 December 1903; W. 8049.



Art. 715.
759. B. M. Ribbius. De nood- of uitweg volgens de Nederlandsche Wetgeving. — Ac. Pr. Tiel 1877, aangek, door mr. A. Heemskerk in Them. 1878, 552.
760. Een uitweg is ook bestaanbaar als een eigendom niet alleen begrensd wordt door een ander eigendom waarover het pad zou loopen, maar ook door een openbaar vaarwater. — Rechtb. Rotterdam 26 Mei 1879; W. 448B.
761. Een noodweg als in dit artikel bedoeld, kan alleen door aanwijzing van de eigenaren der naburige erven, nimmer door verjaring worden verkregen. — Hof Arnhem 26 April 1882; W. 4819; R. B. 1882, A. 39. Hof Amsterdam 28 Mei 1886; W. 5349; P. v. -J. 1886, 40.
762. De rechter kan voor de schadevergoeding, bedoeld in dit artikel, de betaling van zeker bedrag per jaar vaststellen. Zoodanige regeling kan zelfs gewenscht zijn, wanneer van geen blijvende oorzaak van de noodzakelijkheid van den weg is gebleken. — Hof Leeuwarden 5 December 1888; P. v. J. 1889, 22.
763. De vestiging van het recht van uitweg moet geacht worden stilzwijgend in de overeenkomst begrepen te zijn geweest, waarbij een huis werd verkocht dat vóór den verkoop toegang had tot den openbaren weg over den grond des verkoopers en bij gemis van dien uitweg geheel zou zijn ingesloten. — Rechtb. Arnhem 30 September 1880 en Hof Arnhem 15 Juni 1881; W. 4714; W. v. N. R. 613.
764. Wanneer een eigenaar van vast goed daarvan verkoopt een perceel, dat zoodanig tusschen andere en zijne overige perceelen ligt ingesloten, dat het geen gemeenschap heeft met den openbaren
weg, dan moet, ook al houdt de verkoopakte daaromtrent niets in, toch worden aangenomen, dat de voorbedoelde eigenaar het land verkocht heeft met den uitweg, die het vóór den verkoop over zijne overige perceelen had. — Rechtb. Tiel 8 Juli 1891; W. 6117.
765. Een noodweg moet altijd worden verleend, wanneer eenig perceel geen uitweg, geëvenredigd aan zijne behoeften heeft. Mitsdien moet zoodanige uitweg worden verleend, ook al bestaat er wel een servituut van uitweg, maar dat servituut is beperkt tot een gebruik, dat onvoldoende is voor eene behoorlijke exploitatie van het betrokken perceel. Hierin wordt geen verandering gebracht doordat de eigenaar van het ingesloten perceel de exploitatie van dat perceel zoodanig heeft gewijzigd, dat de bevoegdheden, die hij aan zijn servituut ontleende en die vóór de wijziging voldoende waren voor de exploitatie van het perceel, dit na die wijziging niet meer waren. — Rechtb. Middelburg 31 Mei 1893; Hof 's-Gravenhage 9 April 1894; P. v. J. 1894, 73.
766. De toestand, bedoeld in dit artikel is eerst dan aanwezig als een stuk land tusschen andere landen, die aan andere eigenaren toebehooren ligt in- en van den openbaren weg afgesloten, Dit geval is derhalve niet aanwezig, wanneer het aan eene zijde slechts door een sloot van den publieken weg is afgesloten en aan eene andere zijde begrensd wordt door een perceel van denzelfden eigenaar, waar het wel door een sloot was afgescheiden, maar toch ook door eene brug mede vereenigd is. — Hof Leeuwarden 26 Juni 1901; W. 7673; Not. W. 116.
767. Het recht van uitweg is geen recht van erfdienstbaarheid; het ontstaat



781. Dit artikel vordert niet, dat de buurweg de eenige uitweg is voor het gebuurlijk erf. — Hof Arnhem 12 April 1899; W. 7330; Not. W. 3.
782. Voor de toepassing van dit artikel wordt niet vereischt gemeene eigendom; het is voldoende, indien blijkt van een door verscheidene eigenaren van naburige erven gemaakt gebruik, een tijdlang voortgezet. Het woord „verscheiden" moet naar des wetgevers bedoeling geacht worden „minstens twee" te beteekenen. — Rechtb. Groningen 25 Mei 1894; P. v. J. 1894, 51.
783. Dit artikel verklaart voor het bestaan van den uitweg een gemeenschappelijk gebruik van den weg voldoende, zonder te onderscheiden aan wien de eigendom van den grond behoort. Uit de woorden „verscheiden geburen gemeen" van dit artikel mag niet worden afgeleid, dat voor de toepassing van dit artikel het aantal van twee partijen van gebaren niet voldoende zou zijn. — H. R. 14 November 1895; vernietigende Hof Leeuwarden 16 Januari 1895; W. 6739; P. v. J. 1895, 101; N. R. CLXXI, 106; v. d. H., B. R., LXI, 278.
784. De vraag of een voetpad aan verschillende buren gemeen is, hangt niet af van den eigendom van den grond, waarover de weg loopt, maar van het bestaan en door de buren als uitweg gebruik maken van den weg. — Hof Arnhem 23 April 1884; W. 5094.
785. Voor het bestaan van een buurweg vordert dit artikel niet, dat de grond, waarover de weg loopt, aan de verschillende geburen pro indiviso behoort. — Hof Amsterdam 25 Februari 1887; W. 5445.
786. Het is voldoende, dat het gebruik van den buurweg gemeen is; die weg behoeft niet te zijn gemeenschappelijk of afzonderlijk eigendom der geburen. — Rechtb. Tiel 12 December 1890; W. 5978; R. W. v. N. 700; T. v. N. VIII, 459.
787. Voor de toepasselijkheid van dit artikel is voldoende als blijkt, van een gemeenschappelijk gebruik. — Rechtb. Amsterdam 25 October 1891; P. v. J. 1894, 75
788. Voor buurweg is gemeen eigendom geen vereischte. De weg behoeft niet te zijn eenige uitweg, maar hij moet aan de rechthebbenden een uitweg verleenen naar den openbaren weg. Langdurig gebruik is geen vereischte. Het is voldoende dat de buurweg als zoodanig door de geburen wordt gebruikt. Verscheiden geburen eischt niet meer dan twee. Dit het versperren zelve van een buurweg volgt niet, dat hij, wiens weg versperd is, een in geldswaarde te begrooten schade heeft geleden. — Rechtb. Middelburg 28 October 1891; W. 6133; R. W. v. N. 733.
789. De uitdrukking „aan verscheiden geburen gemeen" beteekent niet, dat de grond, waarover de weg loopt, aan de buren in gemeenschap toebehoort, maar dat de buren van dien grond, voorzoover hij tot weg dient, gemeenschappelijk gebruik maken. Voor het bestaan van 3en uitweg, zooals in dit artikel bedoeld, wordt niet vereischt, dat de weg de ïenige en onmisbare toegangsweg zij. — EL R. 18 November 1895, concl. conf.; W. 6740; P. v. J. 1896, 17; v. d. H, ■Strafr. 1895, 408; N. R. CLXXI, 200. tn denzelfden zin Hof Leeuwarden 23 Januari 1895; W. 6762. Rechtb. Middel3urg 19 December 1894; W. 6605. Rechtb. Amsterdam 23 Januari 1907 ; W. 5617; W. v. Not. 126; W. v. N. R. 2017.



790. Zoo ook al een weg bedoeld bij dit artikel bij slechts twee geburen kan worden aangenomen, wordt ten minste in dit geval het gemeen zijn van den grond, waarover hij loopt, gevorderd en tevens dat de buurman uit zijn erf over dien grond op den openbaren weg komt
en omgekeera. — Hot Arnhem óU April 1879; W. 4376; R. B. 1880, A. 65.
791. In dit artikel worden door „geburen" bedoeld eigenaren van aan elkander grenzende erven en onder „gemeen" verstaat het niet „gemeen gebruik", maar „gemeen eigendom". Eveneens volgt zulks uit de geschiedenis van dit artikel, dat is overgenomen uit het oud-Hollandsch recht, waar mede-eigendom een vereischte was. — Rechtb. Leeuwarden 8 Februari 1894; W. 6526; R v. J. 1894, 37. In gelijken zin Rechtb. Zutphen 5 December 1889; W. v. N. R. 1105.
792. Deze bepaling is zoowel op stedelijke als op landelijke erven toepasselijk Onder de uitdrukking „verscheidene geburen" zijn ook te verstaan twee gegeburen. — Hof's-Hertogenbosch 7 April 1903; W. 7931; Not. W. 206. In gelijken zin wat de laatste beslissing betreft Rechtb. Amsterdam 7 Februari 1899; Bevest. door Hof aldaar 26 Juni 1899; W. 7333; Not. W. 2; R v. J. 1899, 79.
793. Voor het bestaan van een weg aan verscheiden buren gemeen moet
blijken, dat de geburen, zoolang menschen heugt, als rechthebbenden over den geposeerden weg hebben uitgeweegd. — Rechtb. Tiel 25 Maart 1881; W. 4731; W. v. N. R. 692.
794. Tot het wezen van een buurweg is niet voldoende, dat geburen van een weg gebruik maken, zij het ook gedurende vele jaren, maar daarvoor wordt bovendien vereischt, dat zoodanige weg
door zijne richting en verbinding de bestemming verraadt om een gemeenschapsmiddel te zijn voor de daaraan wonende buren met den openbaren weg. — Hof Arnhem 5 Mei 1897; W. 7085.
795. Het bestaan van een buurweg ten behoeve van en loopende over weiland kan worden aangenomen, indien bewezen wordt, dat door de buren geregeld, al zij het met tusschenpoozen over een bepaalde strook grond geredenis. Daar hij uit den aard der zaak gedurende een groot gedeelte van het jaar weinig of niet gebruikt wordt, kan niet gevorderd worden, dat hij ten allen tijde duidelijk den indruk geeft van te zijn een rijweg. Het feit, dat terzelfder plaats, waar de buurweg gesteld wordt, volgens den legger een openbaar voetpad zou loopen, brengt niet de onbestaanbaarheid van den buurweg mede. — Rechtb. Arnhem 3 Maart 1898; W. 7087.
796. Voor het bestaan van eenen buurweg is het een vereischte, dat deze als zoodanig door de buren bij uitsluiting van anderen wordt gebezigd. — Rechtb. Arnhem 11 Mei 1903; W. 8031; Not. W. 236; bevestigd door Hof Arnhem 25 Mei 1904; W. 8099; Gemst. 2765.
797. Het recht van buurweg is niet een op zich zelf staand recht, doch een door de wet gesanctioneerd feitelijk gebruik van een weg in verband met plaatselijke omstandigheden; daaraan kan dan ook geene andere bevoegdheid worden ontleend, dan om de handhaving te eischen in het gebruik van den weg, zoolang de omstandigheden van art. 718 B. W. aanwezig zijn. Dit kan niet worden aangenomen, wanneer de weg sedert meer dan tien jaren buiten gebruik en afgesloten is. — Rechtb. Breda 28 Maart 1905; W. 8261.



ivo. Jien buurweg bestaat alleen dan, als een bepaald stuk gronds blijkens zijn, met het oog waarneembaren toestand als uitweg voor verschillende buren dient. Het vroeger bestaan hebben van dien toestand geeft geen recht op eene vordering tot handhaving van zoo'n buurweg. — Rechtb. Amsterdam 25 Mei 1906; W. 8592; P. v. J. 1906, 555.
799. Onjuist is de bewering, dat de wetgever gewild heeft, dat alleen zoodanige wegen, die bestonden tijdens de uitvoering onzer wetgeving buurwegen konden zijn. — Hof Amsterdam 19 Januari 1906; P. v. J. 1906, 587.
800. Wegen, die kenteekenen dragen van openbare wegen, kunnen niet als buurwegen worden aangemerkt. — Hof 's-Hertogenbosch 15 October 1895; W. 6738; Gemst. 2310.
OA -i -r t •
öui. muien een buurweg geheel of
gedeeltelijk wordt bestemd tot openbaren weg, dan houdt hij daardoor op een buurweg te zijn. Door eene latere opheffing van den buurweg herleeft de buurweg niet. — H. R. 22 Maart 1901,
concl. conf.; W. 7586; P. v. J. 1901,68; Not. W. 91; N. R. CXXXVII, 507; v. d. H., B. R, LXXVIJ, 200. Bevestigende Hof Arnhem 28 Maart 1900; W. 7439; P. v. J. 1901, 68.
802. Voor het bestaan van den buurweg van dit artikel wordt geen constitutieve titel of eigendomsverkrijging door verjaring vereischt. Daarvoor is voldoende: l'o. dat de plaatselijke gesteldheid ondubbelzinnig aanduidt den wil der geburen om het terrein ten gemeenschappelijken gebruike als voetpad, dreef of weg te laten liggen, zonder daarbij te letten op liet eigendomsrecht, dat elk hunner hetzij pro diviso, hetzij pro indiviso behoudt, en 2o. dat van
die bestemming blijke door een daadwerkelijk gebruik. — Rechtb. Arnhem 16 November 1882; W. 4844; N. R. B. 1883, 97; W. v. N. R. 740.
803. Voor het bestaan van den weg in dit artikel bedoeld wordt geen constitutieve titel en evenmin eigendomsverkrijging door verjaring vereischt, noch dat hij den eenigen uitweg naar den openbaren weg oplevert. Het is voldoende dat de plaatselijke gesteldheid, gesteund door het feitelijk gebruik, ondubbelzinnig aanduidt den wil der geburen, onverschillig hoe groot hun aantal zij om het terrein ten gemeenschappelijken gebruike als weg te laten blijven, ongeacht het eigendomsrecht hetwelk elk hunner hebben kan. — Rechtb. Leeuwarden 7 Januari 1886; W. 5469.
804. Zoo blijkt dat de oorsprong van eenen buurweg gelegen is in het gedoogen van een pachter om over den door hem slechts als pachter gehouden grond uit te wegen, dus niet met de bevoegdheid om er een uitweg van welken aard ook op te vestigen, kan daaraan niet het karakter van buurweg worden gegeven. — Hof's-Hertogenbosch 16 Mei 1899; W. 7337.
805. Waar geen titel voor het beweerde bestaan van een buurweg is bijgebracht, kan het niet bestaan van dien buurweg worden afgeleid uit het feit, dat in den beweerden weg aanwezig is eene tot afwatering dienende sloot, waaruit volgt, dat van eene bestemming tot uitweg geen sprake kan zijn, ook al wordt er soms, als de sloot droog is, als zoodanig gebruik van gemaakt. — H. R. 31 December 1906, concl. conf.; W. 8482; P. v. J. 1907, 631.
806. Dit artikel ziet alleen op voetpaden, dreven en wegen, die tot uitweg



dienen naar den openbaren weg. — Hof Amsterdam 15 Juni 1894; P. v. J. 1896, 75.
807. De vordering tot wegneming van beletselen op eenen buurweg aan-
geufauiiuj «tcuiiu up uit ctiuivui cu uus
op een verbintenis uit de wet. Zij is dus persoonlijk. — H. R. 17 Januari 1896, concl. conf.; W. 6766; P. v. J. 1896, 18; N. R. CLXXII, 59; v. d. H., B. R. LXII, 39. In denzelfden zin Hof Arnhem 16 Juli 1895; W. v. N. R. 1340; Rechtb. Zutphen 6 December 1894; W. 6630.
808. Het recht van medegebruik van een buurweg vereischt niet, dat het perceel grond aan dien buurweg gelegen is; het kan ook door eenen bizonderen weg daarmede verbonden zijn. — Rechtb. Assen 18 December 1900; W. 7621; Not. W. 98.
809. Deze bepaling vindt haar oorsprong in feitelijke toestanden in de natuurlijke en naburige ligging van gronden. Door buurweg moet niet reeds iedere weg worden verstaan over het land van derden, waarvan twee of meer naburen gebruik maken, doch daarvoor wordt vereischt een weg, loopende langs naast elkaar gelegen gronden van naburige eigenaren, voor welke naburige eigenaren die weg gemeenschappelijk als uitweg dient om den publieken verkeersweg te bereiken. — Rechtb. Breda 29 Mei 1900; W. 7466; Not. W. 47.
810. Dit artikel heeft alleen tot strekking, om daar, waar reeds uitwegen bestonden, bestemd tot gemeenschappelijk gebruik van de buren die bestaande toestanden te bestendigen, terwijl hunne rechten en verplichtingen niet ten grond¬
slag hebben mede eigendom of servituut, maar slechts een last, welke het eigendomsrecht beperkt, ter voorziening in de behoefte uit de onderlinge plaatselijke gesteldheid van naburige erven voortvloeiende. — Hof Amsterdam 15 Februari 1904; W. 8067; P. v. J. 1904, 350; Not. W. 250; W. v. N. R. J806.
811. Onder een buurweg moet worden verstaan een voor het oog waarneembare weg, onafgebroken doorloopend langs of over naast elkander gelegen gronden van naburige eigenaren, voor welke laatsten die weg gemeenschappelijk als uitweg dient om den publieken verkeersweg te bereiken. Zoolang derhalve door iemand, die erkenning van een buurweg vordert, niet is gesteld op hoedanige wijze de pretense buurweg over of langs perceelen van partijen zoude liggen en van die — in casu niet aan gedaagdes grenzende gronden — verder naar gedaagdes perceelen zoude loopen en daarmede in verbinding staan, kan de rechter niet beslissen of de pretense weg over gedaagdes perceelen werkelijk deel uitmaakt van een buurweg. — Rechtb. Zwolle 17 April 1907; W. 8532 en 8808.
Art. 720.
812. A. J. L. M. Smits. Iets over jaagpaden. — Ac. Pr. Utrecht 1881.
813. W. A. van Ittersum. Het recht van voet- en jaagpad. — Ac. Pr. Leiden 1889. Aangek, in T. v. N. VII, 235.
814. U. H. van Notten. Bepalingen omtrent verkeerspolitie in de Provinciale Reglementen op de Wegen. — Ac. Pr. Amsterdam 1893. Aangek, door mr. P. Polvliet in W. 6476.



815. M, J. Thooft. Opmerkingen over onderhoud en afkoop van dijk-, kriben andere waterwerken in Gelderland. — Ac. Pr. Leiden 1895.
816. C. ,J. H. Schepel. Wegenrecht in Nederland. — Ac. Pr. Groningen 1895. Aangek, door mr. L. de Hartog in Them. 1896, 492 en door mr. H. Reuyl in R. M. XV, 60U
817. Mr. Th. .J. Hoppe. Maghetlijn-
of jaagpad van den eenen naar den anderen kant worden overgebracht? — N. R. B. 175, 385.
818. G. Pekelharing. Opmerkingen over den onderhoudsplicht van bizondere
personen ten opzicnte van wegen en andere ten openbaren dienste bestemde werken. — Ac. Pr. Leiden 1881.
819. Mr. Jac. W. van den Biesen. Eenige beschouwingen over het plantrecht der openbare wegen en over de bevoegdheid van Provinciale Staten om op dit onderwerp verordeningen te maken. — Them. XXXVIII no. 3,
820. Onder het overdragen van de toegangswegen naar een station door het Rijk of een spoorwegonderneming aan de gemeenten, op wier grond zij liggen, verstaat art. 71 der Spoorwegwet slechts het overbrengen van den onderhoudsplicht, zonder dat van eigendomsoverdracht sprake is. — W. B. A. 1526.
Een stationsweg voorkomende op den legger der toegangswegen tot de stations volgens K. B. van 22 Maart 1875 (St. no. 55) kan niet tegelijk op den legger voorkomen krachtens provinciaal reglement. — W. B. A. 1525.
Wie moet als onderhoudsplichtige op den legger gebracht worden voordat de overdracht der stationswegen aan de gemeente heeft plaats gehad? — W. B. A. 1528.
821. Een strook gronds door den wil des eigenaars tot openbaar voetpad bestemd en onderworpen aan de daarop bestaande reglementen is daardoor niet bezwaard met den publieken last van voetpad; de eigenaar blijft bevoegd die bestemming te veranderen. — Hof Leeuwarden 14 September 1881; W. 4682.
822. Dewijl dit artikel zegt, dat de rechten en verplichtingen ten openbaren of gemeentelijken nutte daargesteld, betreffende de hiergenoemde onderwerpen, niet bij dit wetboek, maar bij bizondere wetten en verordeningen worden geregeld, moet daaruit worden afgeleid, dat op de door het administratief gezag opgelegde verplichting om in het onderhouden van eenen openbaren weg te voorzien, niet van toepassing zijn de regelen van het burgerlijk recht. — H. R. 5 December 1884; W' 5139.
823. De rechten en verplichtingen in
dit artikel bedoeld zijn geen onderwerp dat in het Burgerlijk Wetboek wordt geregeld. — H. R. 9 December 1887; W. 5542; N. R. CXLVII § 58, 394; W. B. A 2031.
824. Het is zeer wel bestaanbaar, dat grond en eigendom aan bizondere personen behoorende bezwaard is met den openbaren last van publieken verkeersweg. — Hof Leeuwarden 29 Juni 1892; W. 6214.
825. De plaatsing overeenkomstig een provinciaal wegenreglement van een bepaalden grond op den legger der openbare wegen kan niets beslissen over den civielrechtelijken aard van den grond, waarover de weg loopt, noch over de vraag of die grond is bezwaard meteen publiekrechtelijken last. Hieruit volgt, dat op den bezitter van dien grond tot staving van de ontvankelijkheid eener



door hem ingestelde bozitsvordering de gehoudenheid niet rust om aan te toonen, dat die grond ten onrechte op den legger zou zijn gebracht of om alvorens van den burgerlijken rechter te verkrijgen een hiertoe strekkende uitspraak met last tot afvoering van het perceel van den legger. — H. R. 3 Februari 1893; W. 6300; P. v. J. 1893, 29; N. R. CLXIII, 72; R. B. v. N. 763; v, d. H., B. R. LIX, 123.
826. Door de beslissing van het wettig administratief gezag, waarbij een polder op den ligger eener gemeente is gebracht als onderhoudsplichtige van eenen openbaren aan dien polder in eigendom toebehoorenden weg kan geen inbreuk zijn gemaakt op eenig burgerlijk recht aan dien polder toekomende. — H R. 20 Februari 1893; W. 6311; P. v. J. 1893, 26; N. R. CLXIII 130; v. d. H., G. Z. XL 206.
827. De onderhoudsplicht van een openbaren weg is eene publiekrechtelijke verplichting over welker bestaan de rechterlijke macht niet mag oordeelen; zij heeft de beslissing der administratieve autoriteit te eerbiedigen. — Rechtb. 's-Gravenhage 31 Mei 1894. Anders Kantong. Alfen 9 Maart 1894; W. 6523; P. v. J. 1894, 58; Gemst. 2238.
828. Onder onderhoud moet worden begrepen alles wat dient om den dijk aan zijne bestemming te doen beantwoorden en dus ook verzwaring van den dijk, indien zulks noodig is om den hoogen watervloed te kunnen keeren. — Hof 's-Gravenhage 16 Mei 1894; W. 6527; P. v. J. 1894, 59.
829. Een weg, die sedert veertig jaren als een openbare veld- en verkeersweg is gebruikt, begaan en met paard en karren bereden is een openbare weg.
Zoodanige feitelijke toestand sluit de mogelijkheid uit, dat iemand door een rustig openbaar ongestoord dertig-jarig bezit als eigenaar het grondstuk, waarover die weg loopt, vrij van den last van overweg zou hebben geusucapiceerd. — H. R. 19 November 1894; P. v. J. 1894, 102.
830. De bestemming van een voetpad tot algemeenen dienst, alzoo de openbaarheid van een voetpad kan niet door een legger worden bewezen. — H. R. 29 Juni 1896; W.6844; P. v. .J. 1896, 69.
831. De openbaarheid van weg kan tegenover iemand, die niet beweert eigenaar van den grond te zijn of eenig zakelijk recht op dien grond te hebben, behoudens tegenbewijs als bewezen worden aangenomen op grond van vermoedens geput uit het feit, dat de weg deel uitmaakt van het stratennet eener gemeente en voorkomt op den legger der openbare wegen. — H. R. 4 Mei 1900; W. 7449; P. v. J. 1900, 50; v. d. H, B. R LXVIX, 232; Gemst. 2549; W. B. A. 2683. In denzelfden zin Hof Arnhem 25 Mei 1904; W. 8099.
VIJFDE TITEL.
Van erfdienstbaarheden.
Eerste Apdeeling.
Van den aard en de onderscheidene soorten van erfdienstbaarheden.
Art. 721.
832. Erfdienstbaarheid of persoonlijke verplichting. — W. v. N. R. 1313.
833. Mr. J. C van Oven. Erfdienstbaarheden ten nutte van een erf. — W. v. N. R. 1984, 1985 en 1986.



834. Het recht van uitweg geeft recht van erfdienstbaarheid. Daarenboven moet de vestiging van het bestaan van eene erfdienstbaarheid worden aangenomen, indien de gesteldheid der landen het verleenen van een nood- of uitweg niet noodzakelijk maakt. — Rechtb. Haarlem 15 Maart 1881; R. W. v. N. 425; N. R. B. 1881, A. 87.
835. M. Er wordt geene erfdienstbaarheid gevestigd door het beding, dat een buurman het een of ander bedrijf op zijn gebied niet zal mogen uitoefenen. — W. v. N. R. 456.
836. Erfdienstbaarheid of persoonlijke { verplichting. (Debat in de Tweede Kamer tusschen mr. P. Rink en den Minister van Financiën mr. Sprenger van Eijk, betreffende de vraag, welke rechtskracht moet worden toegekend aan het beding 1
in een koopakte, dat zeker bedrijf op het verkochte goed verboden zal zijn.) — W. v. N. R. 1313.
837. Als een servituut kan niet worden aangemerkt de beperkende bepaling om een perceel niet tot logement in te richten en daarin slechts aan ééne zijde
een toegang te maken. — KecntD. Amsterdam 17 Januari 1882; P. v. J. 1882,12.
838. Door de bepaling in een koopakte van onroerende goederen, dat de kooper op het gekochte nooit meer gebouwen mag daarstellen of doen daarstellen dan die welke er zich toen op bevonden, wordt geene erfdienstbaarheid gevestigd. — Rechtb. Utrecht 5 April 1882; W. 4814; R. B. 1883 A. 113.
839. Ten behoeve van een openbaar park kan eene erfdienstbaarheid worden gevestigd op aangrenzende of in de nabijheid gelegen perceelen, verbiedende om op die perceelen eene inrichting als in de Hinderwet bedoeld in werking te
brengen. — Hof Amsterdam 11 April 1902; P. v. J. 1902, 108.
840. Een voetpad met bestemming voor algemeen en openbaar gebruik stelt niet daar een servituut in den zin van dit artikel. — Hof Amsterdam 24 Maart 1882; W. 4765.
841. De uitlegging door den judex facti aan eene dagvaarding gegeven, dat zeker recht niet is een recht van servituut, maar een zelfstandig recht, moet in cassatie worden geëerbiedigd. — H. R. 20 Mei 1887; W. 5441; N. R. CXLVI, § 18, 110.
842. Dit artikel vordert alleen, dat de last, die op het lijdend erf drukt, tot gebruik en ten nutte van het heerschend
erf strekke en met dat er noodzakelijkheid bestond om het eerste aldus ten behoeve van het laatste te bezwaren. — H. R. 2 November 1888, concl. conf.; W. 5632; W. v. N. R. 998; P. v. J. 1888, 138; T. v. N. 167; N. R. CL § 15, 63; v. d. H, B. R. LIV 298.
843. Door verordeningen van de bevoegde macht uitgegaan, kan de uitoefening van een recht van erfdienstbaarheid, evenals het eigendomsrecht
wel worden beperkt maar niet worden te niet gedaan. Geen strafverordening kan derhalve verbieden datgene, waartoe eene erfdienstbaarheid recht geeft, zij het dan ook dat de werken, waardoor van de erfdienstbaarheid blijkt, worden in stand gehouden. — H. R. 25 November 1889, concl. contr.; W. 5805; P. v. J. 1890, 13; v. d. H., G. Z. XXXVIII, 217; N. R. CLIII, 294; Gemst. 2004; W. B. A. 2120.
844. Voor het voortdurend bestaan eener erfdienstbaarheid is het onnoodig, dat bij eigendomsovergang van het bezwaard perceel in den titel van het be-



staan dier erfdienstbaarheid melding wordt gemaakt. — Rechtb. Utrecht 8 April 1891; W. 6027; P. v. J. 1891, 38; T. v. N. IX 161.
845. De bewering, dat voor het bestaan eener erfdienstbaarheid noodig zou zijn, dat het heerschend en het lijdend erf onmiddellijk aan elkaar grenzen, vindt geen steun in de wet. — Hof Arnhem 11 Maart 1896; W. 6815.
846. Waar de wet als voorwaarde van het bestaan eener erfdienstbaarheid stelt, dat het heerschend en lijdend erf aan verschillende eigenaren moet toebehooren, onderscheidt zij niet tusschen vollen en niet-vollen eigendom. Derhalve kan ten laste van een perceel geen erldienstbaarheid bestaan ten bate van een ander perceel, dat aan denzelfden eigenaar toebehoort, doch dat door een ander in erfpacht wordt bezeten. — Rechtb. Utrecht 17 Juni 1896; W. 6837.
847. Het Romeinsche recht kende het onderscheid tusschen servitutes reales en servitutes personales. Derhalve moet die onderscheiding worden aangenomen, waar het Romeinsch recht als auxiliair recht gold en deze stof niet door het plaatselijk recht van vóór de nieuwe orde van zaken geregeld was, dus in het bizonder voor de gemeente Tilburg. Het kenmerkend onderscheid tusschen beide soorten van erfdienstbaarheden was gelegen in het feit, dat bij de servitutes reales het recht van genot verbonden was aan den eigendom van het erf, terwijl bij de servitutes personales dat recht slechts aan een bepaald aangewezen persoon werd toegekend. Dit in aanmerking genomen, moet ook het bestaan van een servitus realis worden aangenomen, waar wel in de akte van transport de kooper met name wordt genoemd, maar de servitus wordt ge-
Cremers, Aant. B. W.
vestigd ten bate van den kooper of verkrijger in het algemeen en bovendien wordt overgedragen krachtens een in het openbaar gehouden verkoop, waarbij dus de verkooper den kooper niet kende en derhalve niet licht aan een beding ten bate van een bepaald persoon kan gedacht worden. — Hof 's-Hertogenbosch 3 Januari 1899; W. 7269; W. v. N. R. 1520.
848. Zoo slechts eene erfdienstbaarheid bestond, voordat het erf tot den openbaren dienst bestemd werd en de uitoefening der erfdienstbaarheid het gebruik van het erf voor den openbaren dienst niet onmogelijk maakt, kan dat erf, tot den openbaren dienst bestemd, zeer goed met eene erfdienstbaarheid belast zijn. — Rechtb. Winschoten 11 April 1900; W. 7583.
Art. 722.
849. Schoon de eigenaar van een dienstbaar erf in het algemeen slechts verplicht is om iets te dulden of niet te doen, zoo laat de wet toch deze uitzondering toe, dat de eigenaar van het dienstbaar erf bij den titel kan worden belast om ten zijne koste de tot gebruik en behoud der erfdienstbaarheid noodzakelijke werken te maken. Deze verplichting is dus niet van persoonlijken aard, maar eene verplichting conform de wet rustende op den eigenaar van het dienstbaar erf. — Rechtb. Utrecht 1 Maart 1899; W. 7280.
Art. 724.
850. F. W. van Styrum. Over de onderscheiding der erfdienstbaarheden en de daaraan verbonden rechtsgevolgen. — Ac. Pr. Haarlem 1880.
851. Het recht om een venster over het erf van een buurman open te slaan is eene niet voortdurende erfdienstbaar-
19



heid en kan dus niet door verjaring verkregen worden. — H. R. 28 December 1877, concl. conf.; W. 4198; W. v. N. R. 495; v. d. H., B. R. XLII, 495; N. R. CXVII, 288.
852. Uit al. 2 van dit artikel. volgt, dat het voor het voortdurend karakter eener erfdienstbaarheid niet noodig is dat het gebruik onafgebroken voortdure. — H. R. 2 November 1888, eoncl. conf.; W. 5632; P. v. J. 1888, 138; W. v. N. R. 998; v. d. H., B. R. LIV, 298; N. R. CL, 63.
853. De erfdienstbaarheid van beerput en van riool, dienende om hemel- en menagewater, fecaliën en andere vuile op het heerschend erf voortgebrachte stoffen te bewaren en af te voeren, zijn voortdurende erfdienstbaarheden. — Rechtb. 's-Gravenhage 10 Mei 1881; W. 4673. Bevestigd door Hof 's-Gravenhage 1 Mei 1882; W. 4763. H. R. 26 Januari 1883, concl. conf.; W. 4870; W. v. N. R. 753; N. R. CXXXIII, 60; v. d. H, B. R. XLVIII 121; R. B. 1883, A. 105; R. W. v. N. 467. H. R. 5 December 1902, concl. conf.; W. 7839; W. v. N. R. 1727; P. v. J. 1903, 203; Not. W. 171; N. R. CXI, 239; v. d. H., B. R. LXVIII, 464.
854. Eene erfdienstbaarheid van waterloozing is eene voortdurende, omdat haar gebruik voortduurt of kan voortduren zonder 's menschen toedoen. — H. R. 20 Februari 1890, concl. conf.; W. 5839; P. v. J. 1890, 42; W. v. N. R. 1059; R. W. v. N. 682; v. d. H, B. R. LVI, 53; N. R. CLIV 133; T. v. N. VIII, 7.
855. De erfdienstbaarheid van licht, lucht en uitzicht is eene voortdurende en zichtbare erfdienstbaarheid. — Hof 's-Gravenhage 11 Januari 1904; W. 8036; Not. W. 230.
Art. 725.
856. Onder zichtbare erfdienstbaarheden worden begrepen de zoodanige, voor welker uitoefening een werk wordt vereischt, dat uit zijn aard voor waarneming door het gezicht vatbaar is, onverschillig of dit steeds voor ieder zichtbaar is, dan wel tijdelijk of voortdurend op eenige wijze aan het oog onttrokken is. De erfdienstbaarheden van beerput en van riool, al zijn deze onder den grond, zijn zichtbare erfdienstbaarheden. — Rechtb. 's-Gravenhage 10 Mei 1881; W. 4673. Bevestigd door Hof 's-Gravenhage 1 Mei 1882; W. 4763; R. W. v. N. 464. H. R. 26 Januari 1883 > concl. conf.; W. 4870; R. W. v. N. 467; R. B. 1883 A. 105; N. R. CXXXIII, 60; v. d. H., B. R. XLVIII 121; W. v. N. R. 753. In denzelfden zin H. R. 5 December 1902, concl. conf. W. 7839; P. v. J. 1903, 203; W. v. N. R. 1727; Not. W. 171; N. R. CXI 239; v. d. H, B. R. LXVIII, 464.
857. Onder zichtbare erfdienstbaarheden moeten begrepen worden die erfdienstbaarheden, voor welker uitoefening een werk wordt vereischt, dat uit den aard voor waarneming vatbaar is, onverschillig of dit steeds voor ieder zichtbaar is dan wel op eenige wijze aan het oog is onttrokken. — H. R. 20 Februari 1890, concl. conf.; W. 5839; P. v. J. 1890, 42; W. v. N. R. 1059; R. W. v. N. 682; v. d. H., B. R. LVI, 53; N. R. CLIV, 133; T. v. N. VIII, 7.
858. Indien voor eene erfdienstbaarheid van waterleiding werken aanwezig zijn, is die erfdienstbaarheid eene zichtbare, ook al is een deel dier werken aan het oog onttrokken, omdat het zich onder den grond bevindt. — Rechtb. Rotterdam 28 November 1898; W. 7322.



859. Noch de wet, noch de wetenschap leveren grond op voor de bewering, dat van een servituut, wil het zichtbaar zijn, door meer dan één uitwendig teeken moet blijken of dat zoodanig teeken zich juist op het dienstbaar erf moet bevinden. — Rechtb. Rotterdam 31 December 1894; W. 6615.
Art. 727.
860. H. A. Groote. Iets over erfdienstbaarheid van uitzicht en licht. — Ac. Pr. Amsterdam 1878.
861. E. C. M. G. Geradts. Eenige opmerkingen over licht en uitzicht. — Ac. Pr. Leiden 1880.
862. De bepaling in een koopakte, dat de kooper van het eerste perceel het recht zal hebben de bestaande lichten en uitzichten naar het tweede perceel te behouden, moet als eene vestiging van erfdienstbaarheid van licht en uitzicht ten nutte van het eerste en ten laste van het tweede perceel worden beschouwd. — Hof Arnhem 17 Januari 1883; W. 4900; W. v. N. R. 771; N. R. B. 1883, A. 108; R. W. v. N. 472. In denzelfden zin H. R. 7 December 1883, concl. conf.; W. 4982; R. W. v. N. 488; N. R. CXXV, 195; v. d. H., B. R. XLXIX, 63.
863. Begrip van erfdienstbaarheid van vrij licht volgens het oud-Hollandsch recht. — Rechtb. 's-Gravenhage 5 Mei 1885; R. W. v. N. 534.
864. Volgens het oud-Hollandsch recht sloot vensterrecht in zich het recht van vrij licht, dat is het recht om te verbieden, dat de buurman met getimmerten of boomen het scheppen van licht belet. — Rechtb. 's-Hertogen bosch 2 Maart 1883; W. 4951; N. R. B. 1883, A. 119; R. W. v. N. 482.
865. Waar het recht, bij dit artikel bedoeld, bij titel is gevestigd, is de eigenaar van het dienstbaar erf onbevoegd om zoodanig te bouwen, dat daardoor het scheppen van licht en het uitzicht voor het heerschend erf verminderd wordt, ook al is dit verbod niet uitdrukkelijk in den titel opgenomen. — H. R. 15 Mei 1891, concl. conf.; W. 6041; P. v. J. 1891, 48; W. v. N. R. 1136; R. W. v. N. 720; v. d. H., B. R. LVII, 187. Hof Leeuwarden 7 Januari 1890; W. 6038; P. v. J. 1891, 40; vernietigende Rechtb. Winschoten 4 Juni 1890; W. 5902.
866. Eene erfdienstbaarheid van licht en lucht op zich zelf is niet voldoende, om den eigenaar van het dienstbaar erf te belemmeren in zijne vrijheid, om daarop te bouwen op eene wijze, waardoor de eigenaar van het heerschende erf in de uitoefening van zijn licht- en luchtrecht wordt gestoord. — Rechtb. Amsterdam 27 Januari 1904; W. 8093; Not. W. 263; W. v. N. R. 1832.
867. Als de titel, waarbij eene erfdienstbaarheid van licht wordt gevestigd, inhoudt, „zullende op gemelde plaats geene heiningen, muren of andere zaken mogen worden daargesteld, waardoor het licht wordt belemmerd" mag op de gemelde plaats alles worden gebouwd, wat men wil, mits het gebouwde het licht niet belemmert — Rechtb. Rotterdam 29 Mei 1893; P. v. J. 1898, 71.
Art. 730
868. De erfdienstbaarheid van gootrecht bevat niet het recht om op het dienstbaar erf een goot te hebben, toebehoorende aan den eigenaar van het heerschend erf. Hij, die door verjaring het recht heeft verkregen water en vuilnis door een op het lijdend erf aanwezige goot af te voeren, heeft verkregen



de uitsluitende beschikking over die goot. — H. R. 4 December 1896, concl. conf.; W. 6895; P. v. J. 1896, 102; v. d. H , B. R. LXII, 325; N. R. CLXXIV, 224; T. v. N. 113. Hof Leeuwarden 29 Januari 1896; W. 6793; W. v. N. R. 1384.
Art. 733.
869. Het recht van onbelemmerd gebruik van weg is ondeelbaar en komt aan ieder der gerechtigden in zijn geheel toe. — Hof Amsterdam 10 Juni 1881; W. 4667; N. R. B. 1883, A. 149.
870. Bij het onbetwist bestaan der erfdienstbaarheid van „vrij overpad zoodanig als dit van ouds is gebruikt" wordt volgens het oud Hollandsch recht verstaan niet alleen om te voet over eens anders grond te gaan, maar ook om daarover met paard en wagen te rijden, en daarover vee te drijven. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 Juni 1890; W. 5900; R. W. v. N. 687; T. v. N. VIII, 211.
871. Het al of niet bestaan van eene erfdienstbaarheid van openbaren weg staat ter beslissing van den rechter en niet van het administratief gezag. — Hof Amsterdam 24 November 1893; W. 6425; P. v. J. 1894, 75; W. B. A. 2335.
872. De slotbepaling van dit artikel verklarende, dat onder de erfdienstbaarheid van weg, die van voetpad stilzwijgend begrepen is, verbindt aan deze erfdienstbaarheid de bevoegdheid om ook te voet over het land te gaan slechts als een wettelijk vermoeden, ingevolge art. 1958 B. W., tot op bewijs van het tegendeel. — H. R. 28 April 1898, concl. conf.; W. 7123; P. v. J. 1898, 47; v.d. H, B. R. LXIY, 213; N. R. CLXXVIII, 542.
Art. 735.
873. Het aan den eigenaar van voorliggende gronden gegeven recht om een aansluitingsdijk te maken op de aan anderen toebehoorende achterliggende gronden doet wel eene erfdienstbaarheid ontstaan, maar heeft niet ten gevolge, dat de aansluitingsdijk het eigendom zou zijn van den maker, indien dit althans niet ondubbelzinnig is gestipuleerd. — H. R. 7 Januari 1887, concl. conf.; W. 5403; v. d. H., B. R. LIII, 1; N. R. CXLV, 22. Hof 's-Hertogenbosch 20 April 1886; W. 5385. Rechtb. Breda 26 Mei 1885; W. 5252.
874. Mr. A. P. Th. Eyssell Servituutswerken artt. 626, 656, 735 en 736 B. W. (S. bestrijdt het arr. Hof 's-Hertogenbosch en beweert dat de door den eigenaar van het heerschende erf op het dienstbaar erf gemaakte werken zijn eigendom blijven.) — Them. 1887, 235.
Yg. W. 5399. (Bestrijding van mr. E 's meening en diens antwoord in W. 5403.)
Mr. P. L. Moens. Eigendom van Servituutswerken. (Bestrijding van mr. E.'s artikel). — R. M. VII, 171.
Art. 736.
87". A. L. van Driel Krol. Aanteekeningen op art. 736 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1887.
Art. 738.
876. B. Iets over de feitelijke verzwaring eener erfdienstbaarheid. — W. v. N. R. 1236 en 1237.
877. Indien het heerschend erf is belast met een recht van erfdienstbaarheid om met paarden en wagen van en naar den openbaren weg te rijden, mag de eigenaar van dat recht van erfdienstbaarheid den toestand van het lijdend erf niet verzwaren door de bleekèrij, ten



wier behoeve het servituut is gevestigd met al wat daartoe behoort, af te breken en daarvoor in de plaats een hofje te bouwen. — Rechtb. 's-Gravenhage 5 Mei 1885; W. 5174; R. W. v. N. 534; bevestigd door Hof 's-Gravenhage 1 Maart 1886; W. 5270; R. W. v. N. 560.
878. De eigenaar van een lijdend erf heeft niet het recht om, als de eigenaar van het heersehend erf naar zijn oordeel de erfdienstbaarheid te bezwarend gebruikt, dat gebruik geheel te beletten. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 Juni 1890; W. 5900; R. W. v. N. 687; T. v. N. VIII, 211.
879. Wanneer ten bate van als boom¬
gaard gebruikt land een erfdienstbaarheid van uitweg wordt gevestigd en op dat erf worden huizen gebouwd, dan wordt daardoor de last van het dienstbaar erf verzwaard en behoeft deszelfs eigenaar niet te dulden, dat, ten bate der bewoners van die huizen, van dien uitweg wordt gebruik gemaakt. — Hof 's-Gravenhage 31 October 1892 (met vernietiging Rechtbank Middelburg 18 November 1891; W. v. N. R. 1235; P. v. J. 1893, 3.
880. Door het oprichten van gebouwen naast perceelen, die in het genot zijn van eene erfdienstbaarheid van weg en door het verleenen van toegang van die nieuwe gebouwen tot genoemde perceelen wordt geene verzwaring gebracht in de erfdienstbaarheid ten laste van het lijdend erf. —Rechtb. Breda 30 Juni 1896; W. 6943; T. v. N. XV 155. In denzelfden zin Rechtb. 's-Hertogenbosch 10 Juni 1904; W. 8121.
881. Krachtens eene erfdienstbaarheid van overweg aanvankelijk gevestigd voor eene boerderij kan geen gebruik gemaakt worden voor het vervoer van uitgegraven
grond naar eene steenfabriek. — Rechtb. Arnhem 5 Januari 1903; W. 7953; Not. W. 210.
882. Wanneer een erfdienstbaarheid van uitweg is gevestigd voor onbebouwde terreinen dan mag hij niet worden gebezigd voor dezelfde terreinen, nadat zij bebouwd zijn. — H. R. 20 April 1905, concl. conf.; W. 8211; P. v. J. 1905, 450; N. R. CXCIX, 526. In denzelfden zin Rechtb. Breda 6 December 1904; W. 8211; Not. W. 302; W. v. N. R. 1856.
Art. 739.
883. De plaatsing van een hek op een weg, waarop een ander krachtens erfdienstbaarheid recht heeft, levert op zich zelf geene belemmering van het servituut op. Eene beweerde moeilijke inrichting van zoodanig hek geeft alleen recht de verandering daarvan te vorderen. — Rechtb. Haarlem 15 Maart 1881; R. W. v. N. 425; N. R. B. 1881, A. 87.
884. De eigenaar van het heersehend erf heeft geen actie tegen den eigenaar van het lijdend erf wegens belemmering in de uitoefening eener erfdienstbaarheid, wanneer hij niet stelt en bewijst, dat die belemmering aan den eigenaar van het lijdend erf is te wijten. — Rechtb. Amsterdam 31 Maart 1887; W. 5452.
885. De eigenaar van een dienstbaar erf is aansprakelijk voor al wat op dat erf ook door derden, in strijd met de erfdienstbaarheid wordt daargesteld, tenzij blijke dat dit door derden in strijd met zijn wil is geschied. — Rechtb. Utrecht 9 Juli 1890; W. 5894.
886. De veranderingen in de gesteldheid der plaats in art. 739 al. 2 bedoeld, moeten beperkt worden tot zoodanige



veranderingen als waardoor de uitoefening der erfdienstbaarheid verminderd of ongemakkelijker gemaakt wordt. — Hof Leeuwarden 18 Januari 1905; W. 8239.
887. Wanneer een onderdeel eener erfdienstbaarheid bestaat uit het vrije gebruik van en de vrije doorgang door eene deur in eene schutting op het dienstbare erf dan is de eigenaar van het dienstbare erf onbevoegd om die deur met een slot af te sluiten en den sleutel ter beschikking van den eigenaar van het heerschend erf te stellen, zoo dikwijls deze zulks verlangt. — Rechtb. Amsterdam 28 Maart 1906; W 8518.
Tweede Afdeeling.
Op hoedanige wijze erfdienstbaarheden worden daargesteld.
Art. 742.
891. Een ten behoeve van een derde gestipuleerde erfdienstbaarheid, ook al is de titel ingeschreven, doet het zakelijk recht niet geboren worden indien niet blijkt, dat de eigenaar van het begiftigde erf die voor zijn erf gunstige bepaling heeft aangenomen. — Rechtb. Breda 11 Mei 1897; W. 7064; T. v. N. XVI, 89.
892. Waar de verkooper van één pand, dat pand in perceelen in veiling brengt en daarbij voorwaarden stelt, die het vestigen van een erfdienstbaarheid beoogen, en waar de koopers der panden, waarin het ééne pand werd gesplitst, den koop en de levering aanvaarden op die voorwaarden, daar wordt het procesverbaal van veiling en afslag terecht aangemerkt als te zijn een titel, waarbij tengevolge van wederzijdsche wilsuiting van verkoopers en koopers de bij de voorwaarden omschreven erfdienstbaarheid in het leven wordt geroepen. — Rechtb. Rotterdam 21 Maart 1898; W. 7161; T. v. N. XVII, 132.
893. Wanneer partijen bij het aangaan eener overeenkomst optreden „als eigenaar hunner perceelen", in die overeenkomst zeggen dat „partijen hunne opvolgende eigenaren der perceelen onderwerpen aan de gemaakte bedingen" en ten slotte den titel in de openbare registers laten inschrijven, dan is klaarblijkelijk niet eene persoonlijke verbintenis maar de vestiging eener erfdienstbaarheid bedoeld. — Rechtb. Breda 22 Mei 1906; W. 8499.
De eigenaar van het heerschend
erf, ageerende uit art. 739 B. W. heeft te bewijzen, dat op het lijdend erf aangebrachte veranderingen hem benadeeld hebben. — Rechtb. Rotterdam 2 December 1907; W. 8782; W. v. N. R. 2040 (met aanteekening in W. v. N. R. 2040 van Prof. mr. J. F. Houwing).
Art. 740.
889. Het recht om op eens anders grond een beerput te hebben geeft aan den eigenaar van het heerschend erfde bevoegdheid om tot het ledigen en onderhouden van dien beerput toegang te hebben tot dien put op het dienstbare erf. — Rechtb. Utrecht 20 Januari 1904; W. 8050.
Art. 741.
890. De vorderine- tot, prkpnnintr rW
0 
erfdienstbaarheid van weg behoeft niet tegen alle eigenaren van het lijdend erf, maar kan tegen een hunner worden ingesteld. — Rechtb. Breda 4 Januari 1887; R W. v. N. 698. Hof's-Hertogenbosch 28 Juni 1887; R. W. v. N. 616.



Art. 743.
894. Er kan geen sprake zijn van inschrijving van eene erfdienstbaarheid door bestemming. — Rechtb Amsterdam 6 September 1876; N. R B. 1879, A. 120.
895. Eene erfdienstbaarheid, behoorlijk in de registers ingeschreven, gaat niet verloren door gemis van vermelding daarvan in latere akten van overdracht der perceelen. — Rechtb. Haarlem 15 Maart 1881; R. B. 1881, A. 87. In denzelfden zin Rechtb. Utrecht 8 April 1891 ; W. 6027; P. v. J. 1891, 38; T. v. N. IX, 161.
896. Krachtens het uitdrukkelijk voorschrift van art. 743 B. W. kan het bestaan eener erfdienstbaarheid niet worden aangenomen, zoolang de titel, waarbij die erfdienstbaarheid werd verkregen niet in de openbare registers is ingeschreven. — Hof's-Gravenhage 11 Januari 1904; W. 8036; Not. W. 250. In denzelfden zin, tevens met beslissing dat het gemis van overschrijving niet kan worden goedgemaakt door het bewijs, dat het betrokken perceel is bezwaard met den last van voetpad en het onderhoud ervan. —Rechtb. Haarlem 21 Juni 1881; P. v. J. 1881, 30.
897. Bij de overschrijving van den titel van vestiging eener erfdienstbaarheid is art. 671 B. W. niet toepasselijk. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 10 Juni 1904; W. 8121.
898. Wanneer iemand op zich neemt de verplichting om aan de eigenaren van zekere andere perceelen „een recht van weg" te verleenen en dan later de akte waarin die verplichting werd geconstateerd in de openbare registers laat inschrijven, dan moet worden aangenomen dat eene erfdienstbaarheid van weg werd
gevestigd. — Hof 's-Gravenhage 8 April 1907; W. 8637; W. v. N. R. 2012; W. v. Not. 129.
Art. 744.
899. Hij die wil bewijzen de erfdienstbaarheid van uitzicht door verjaring te hebben verkregen, kan niet volstaan met te stellen, dat de uitzicht gevende ramen meer dan 30 jaar in zijn gevel hebben gestaan; hij moet ook het bewijs aanbieden, dat die ramen niet waren ingericht volgens het voorschrift van art. 693 B. W., ten einde te doen blijken, dat hij meer had dan de wet zelve reeds aan den eigenaar van een niet gemeenen muur toekent. — Rechtb. 's-Gravenhage 20 Maart 1883; W. 4891; W. v. N.R.762; R. B. 1883, A. 117. (Verg. nr. 851.)
Art. 746.
900. Het servituut van weg op een voetpad kan slechts bij titel worden daargesteld ; genot sedert onheugelijke jaren is niet voldoende van het te verkrijgen.
— Rechtb. Leeuwarden 7 Januari 1886 ; W. 5469.
901. Een servituut van overweg of uitweg in 1808 a non domino verkregen kan niet door verjaring gevestigd worden.
— Hof Amsterdam 31 Maart 1899; W. 7305. In denzelfden zin Rechtb. Utrecht 30 Juni 1897; W. 7042.
902. Al kunnen ramen, een deur, een rooster of een beerput worden beschouwd als een zichtbaar teeken van het door bestemming verkregen recht om die zaken te hebben en daartoe van het naburig erf gebruik te maken, zoo wordt daardoor niet het recht verkregen om den eigenaar daarvan te verhinderen op zijn erf iets te bouwen, waardoor de uitoefening van dat recht wordt benomen; immers het recht om dit te beletten is



een onzichtbare erfdienstbaarheid, die alleen door titel maar niet door bestemming kan worden verkregen. — Pres. Bes. Utrecht 24 Mei 1901; W. 7663; Not. W. 113.
Art. 747.
903. Joh. Tonckens. Artt. 747 en 748 B. W. — Ac. Pr. Groningen 1889.
904. De bestemming in dit artikel vermeld, kan noch de erfdienstbaarheid van door- en uitgang, als zijnde onzichtbaar, noch die van deur, als zijnde niet-voortdurend doen ontstaan. — Rechtb. Rotterdam 13 November 1893; W. 6458.
905. Door bestemming als in dit artikel bedoeld, kan een erfdienstbaarheid worden gevestigd, ook dan wanneer de eigenaar van het lijdend erf slechts was mede-eigenaar van het later heerschend erf. — Rechtb. Arnhem 18 Februari 1895; W. 6657.
906. Dit artikel is niet toepasselijk, wanneer het heerschend erf slechts ten deele en in onverdeeldheid aan den eigenaar van het lijdende erf toebehoorde. — Rechtb. Dordrecht 28 November 1906; W. 8496; W. v. N. R. 1961; W. v. Not. 88 (Vernietigd bij het volgende arrest).
907. Dit artikel moet in dien ruimen zin worden opgevat, dat daaronder ook valt het geval, dat de persoon, die alleen eigenaar is van wat — na scheiding der erven — het lijdende erf zoude worden, slechts voor de onverdeelde helft is eigenaar van wat — na scheiding — heerschend erf zou zijn. — Hof 's-Gravenhage 9 Maart 1908; W. 8687; W. v. N. R. 2022; W. v. Not. 157; P. v. J. 756.
908. Prof. mr. J. F. Houwing. Destination de père de familie (naar aanleiding van evengemelde uitspraken). — W. v. N. R. 2022, 2024, 2034 en 2036.
Art. 748.
909. Dit artikel vordert voor het blijven bestaan der erfdienstbaarheid zoodanig zichtbaar teeken, dat daaruit het bestaan dier erfdienstbaarheid ondubbelzinnig, noodwendig voortvloeit en blijkt; immers dan alleen mag daaruit worden afgeleid de kennelijke bedoeling van den eigenaar om daar die erfdienstbaarheid te doen blijven bestaan. Dit artikel verbindt dan ook alleen aan dit zichtbaar teeken en niet aan het genot of gebruik het rechtsgevolg van het blijven bestaan der erfdienstbaarheid. — Rechtb. Zutphen 30 November 1893; W. 6438. Bevestigd door Hof Arnhem 20 Juni 1894; W. 6575; W. v. N. R. 1316.
Art. 749.
910. Eén der eigenaren pro indiviso van een erf kan ten laste daarvan een uit haren aard ondeelbare erfdienstbaarheid noch vestigen noch erkennen. — Hof 's-Hertogenbosch 27 December 1892 ; W. 6293; R. W. v. N. 761.
911. Art. 749 B. W. maakt wel het verkrijgen eener erfdienstbaarheid door een der mede-eigenaren van een erf, buiten weten der anderen mogelijk, doch die verkrijging kan uit den aard der zaak alleen geschieden door een titel of door verjaring, niet op de wijze omschreven in art. 747 B. W., tenzij de mede-eigenaren van het eene, tevens zijn mede-eigenaren van het andere erf. — Rechtb. Dordrecht 28 November 1906; W. 8496; W. v. Not 88; W. v. N. R. 1961.



i >T?T?TÏV A TO'nw.ir.T Tivrn
Op hoedanige wijze erfdienstbaarheden te niet gaan
a i n " r\
« i >. i ii\ i.
912. Een servituut, verleend met de
Bestemming om unweg ie veneeneii naar een waterweg, moet geacht worden te zijn vervallen, wanneer die waterweg is overkluisd en dientengevolge heeft opgehouden te bestaan. — Hof 's-Gravenhage 5 Mei 1908; W. 8710; P. v. J. 784.
Art. 752.
913. Een erf kan ten bate van het aangelegen erf bezwaard zijn met de erfdienstbaarheid om boomen in strijd met de bepaling van art. 713 B. W. geplant, te dulden. Uit art. 752 B. W. volgt, dat bij het bestaan van zoodanige erfdienstbaarheid na het vellen der staande boomen, op dezelfde plaats andere mogen worden geplant. — Hof Arnhem 16 Januari 1901; \V. 7561; Not. W. 85.
Art. 754.
914. Waar een servituut in 1817 onder vigueur van den Code Civil is gevestigd, moet de vraag öf en in hoeverre deze servituut door non usus kon te niet gaan, naar dien Code worden beantwoord, en dan moet worden aangenomen, dat die servituut bij ook maar gedeeltelijk gebruik voor het geheel bleef bestaan. — Hof 's-Gravenhage 18 Maart 1907; W. 8544; P. v. J. 1907, 676; W. v. N. R. 1962; W. v. Not. 103.
ZESDE TITEL.
Van het recht van opstal.
Art. 758.
915. D. Roëll. De bedongen retributie bij het recht van opstal. — Ac. Pr. Leiden 1888.
916. De uitdrukking „opstal''in authentieke akten van overdracht kan niet per se geacht worden een recht van opstal aan te duiden, al moge in het gewone spraakgebruik daardoor soms een „recht van opstal" worden aangeduid. — Rechtb. Amsterdam 17 Juni 1878; P. v. J. 1878, 46; Bev. door Hof aldaar 12 December 1879; P. v. J. 1880, 7.
917. Het zakelijk recht van opstal kon onder vigueur van den Code Civil worden verkregen, hoewel het daarin niet wordt genoemd, daar art. 543 C. C. niet limitatief is en niets belet het recht van opstal te begrijpen onder het daar vermeld droit de jouissance. — Hof Arnhem 2 November 1881; W. 4746. In tegenovergestelden zin Rechtb. Zutphen 25 Juli 1878; W. 4347; W. v. N. R. 489.
918. Er wordt geen recht van opstal gevestigd, wanneer een huurder van een perceel grond bij het aangaan der huur verlof krijgt om een huisje van hem, dat zich op bedoeld perceel bevindt, daar te houden. — Hof Arnhem 6 Februari 1901; W. 7626.
Art 766.
919. Erfpacht en opstal. Uitgifte voor het leven en voor onbepaalden tijd. — W. v. N. R. 687.
ZEVENDE TITEL Van het erfpachtrecht.
Art. 767.
920. Mr. A. P. Th. Eijssell. Erfpacht. Eene bijdrage tot herziening van het Burgerlijk Wetboek. — Them. 1893, LIV, 75.
921. Mr. D. Léon. Erfpachtsrechten gevestigd onder de werking der wet van 10 Januari 1824 (St. no. 14). — Them. 1889, 8.



922. Mr. F. van der Tuuk. Opmerkingen over de voorwaarden van toekenning door de gemeente Groningen van het recht van erfpacht op haar in eigendom toebehoorende gronden te Pekela, vastgesteld door den Gemeenteraad van Groningen, d.d. 3 September 1895. — R. M. XV, 525.
923. Mr. F. van der Tuuk. Eenige opmerkingen over erfpacht. — T. v. P. N. en F. 1909, 21.
924. Erfpacht kan door verjaring worden verkregen, maar zoodanige verkrijging kan niet volgen uit het feit, dat iemand gedurende meer dan 30 jaren een stuk grond bewerkt, daarop een woning gebouwd en daarvoor een zelfde som betaald heeft. Wel kan de verkrijging door verjaring worden aangenomen, wanneer diezelfde som als canon werd betaald. — Rechtb. Tiel 14 December 1877 en 22 Februari 1878; W. 4229.
925. Erfpacht kan door verjaring verkregen worden; in dat geval behoeft de titel van aankomst ter vestiging van het recht niet in de openbare registers te worden ingeschreven. — Rechtb. Middelburg 13 Maart 1878; W. 4230; R. B. 1879, A. 122.
926. Het beroep op een door titel verkregen erfpacht gaat niet op, als zoodanige titel niet is ingeschreven en het beroep op een door verjaring verkregen erfpacht gaat niet op, als de geregelde betaling van den canon niet is bewezen. — H. R. 4 Januari 1884, concl. conf.; W. 5002; v. d. H„ B. R. XLIX 127.
927. De bedongen verplichting tot betaling van eene jaarlijksche vergoeding voor het verleend recht van erfpacht geeft aan den eigenaar van den grond I
geene persoonlijke, maar eene zakelijke rechtsvordering. — Hof 's-Gravenhage 28 Maart 1881; R. W. v. N. 453. In denzelfden zin H. R. 8 November 1889, concl. conf.; W. 5793; R. W. v. N. 668. Hof Amsterdam 8 Februari 1889; W. 5708; P. v. J. 1889, 60; R. W. v. N. 650.
928. Het erfpachtsrecht volgens Oud Hollandsch recht is splitsbaar, zoodat de eigenaar de bevoegdheid heeft tot verkoop van dat recht bij gedeelten. Het recht van naasting kan steeds zonder uitdrukkelijk beding door den grondeigenaar worden uitgeoefend, mits binnen het jaar, nadat de verkoop voor het erfpachtsrecht hem door den erfpachter is ter kennis gebracht. Bij gebruikmaking van het naastingrecht gelden de formaliteiten der tegenwoordige wet. — Rechtb. Amsterdam 13 October 1887; W. 5498; P. v. J. 1888, 43.
929. De bijzondere bedingen gemaakt bij de vestiging van een erfpachtsrecht en met den titel van dat recht in de openbare registers ingeschreven, zijn onafscheidelijk aan dat recht verbonden en binden ook iederen lateren verkrijger van het recht. — Rechtb. Leeuwarden 21 November 1889; W. 5834; T. v. N. VIII, 21.
930. Het is onnoodig, dat een latere verhooging van den canon in de openbare registers wordt overgeschreven, ook zonder die overschrijving is de hoogere canon verschuldigd zelfs door een lateren verkrijger van het recht onder bijzonderen titel. — Rechtb. Dordrecht 4 April 1894; W. 6532; W. v. N. R. 1294.
931. Het geschil over de vraag of zeker recht als opstal of als erfpacht moet worden beschouwd, moet bij gebreke van den constitutieven titel zijne



oplossing vinden in de wijze, waarop het recht is uitgeoefend en in de aan dat recht in den loop der tijden gegeven benaming en omschrijving. — Rechtb. Dordrecht 28 November 1906: W. 8496.
Art. 768.
982. Heeft de eigenaar van een door
hem in erfpacht uitgegeven stuk gronds gedurende den tijd, dat de erfpacht duurt, het recht over de grondspeciën te beschikken? Neen. — W. 4449.
933. Noch uit dit artikel, noch uit eenige andere wetsbepaling kan worden afgeleid, dat de erfpachter eene vordering ex art. 629 of 658 B. W. mag instellen. Deze komen alleen den eigenaar van den grond toe. — Rechtb. Haarlem sine die, P. v. J. 1880, 27. In tegenovergeste] den zin Rechtb. Amsterdam 7 Mei 1896; W. 6826; P. v. J. 1896, 74.
934. Zoowel naar het hedendaagsch als naar het Romeinsch en oud-Hollandsch recht heeft de erfpachter alleen eene zakelijke actie tegen den eigenaar. De erfpachter, die van den eigenaar wegruiming vordert van het door dezen, na de uitgifte in erfpacht, op den in erfpacht gegeven grond gebouwde of geplante vervolgt zijn zakelijk recht van genot. — H. R. 23 Juni 1882, concl. conf.; W. 4794; W. v. N. R. 677; v. d. H., B. R. XLVII, 455; R. B. 1883, A. 152. In denzelfden zin Hof Amsterdam 10 Juni 1881; W. 4667; R. W. v. N. 424; N. R. B. 1883, A. 149.
Art. 771.
935. Bij het te niet gaan van het erfpachtsrecht tengevolge van naasting door den eigenaar, vervalt ook eene door den erfpachter gedane verhuring van den in erfpacht bezeten grond. — Rechtb Utrecht 2 April 1902; W. 7757.
Art. 772.
936. De erfpachter wordt geen eigenaar van de door hem gestichte gebouwen, doch is bevoegd om bij het eindigen van zijn recht de door hem gestichte gebouwen en beplantingen weg te nemen, waartoe hij uit kracht der overeenkomst niet gehouden was, doch daarin kan slechts gezien worden een maatregel van billijkheid tegenover den erfpachter, ten einde te voorkomen, dat de eigenaar zich onrechtmatig ten koste van den erfpachter zoude verrijken; er vloeit daaruit niet voort een aan den erfpachter toekomend recht van eigendom der gebouwen en beplantingen. — H. R. 22 April 1901, concl. conf.; W. 7600; P. v. J. 1901,43; Not. W. 92; N. R. CLXXXVII, 704; v. d. H., G. Z. XLVI, 146.
Art. 773.
937. Duplex. Is de erfpachter bij het eindigen van zijn recht eigenaar van hetgeen hij op den grond heeft aangebracht?
Datgene wat de erfpachter bij het eindigen van zijn recht niet wegneemt, wat dus op den grond blijft, behoort aan den eigenaar van den grond krachtens art 626 § 1. — W. v. N. R. 1427. Anders mr. M. L. van Goudoever in W. v. N. R. 1425.
Art. 779.
938. Indien de erfpacht na verloop van den bij contract daarvoor bepaalden tijd mutuo consensu doorloopt, ontstaat daardoor niet een nieuw contract van erfpacht voor onbepaalden tijd, waarop art. 766 toepasselijk zoude zijn. De eigenaar van den grond is integendeel bevoegd de erfpacht ten allen tijde en zonder inachtneming van termijnen op te zeggen. — Rechtb. Middelburg 11 October 1882; W. 4833; N. R. B. 1883, A. 155.



Art. 780.
939. Al. 2 van dit art. waakt er tegen dat de erfpachter niet ter zake van wanbetaling ten gevolge van onbekendheid met den rechthebbende van zijn recht kan worden vervallen verklaard. — Rechtb. Haarlem 19 November 1878; P. v. J. 1879, 7; N. R. B. 1879, A 124.
940. Het niet gebruiken der in erfpacht gegeven perceelen voor de bestemming, waarvoor zij in erfpacht zijn uitgegeven, kan niet onder dit artikel worden gebracht. — Rechtb. Amsterdam 20 Mei 1879: P. v. J. 1879, 43; R. B. 1879, A. 258.
941. Uit het woord „kan" voorkomende in de 2e alinea van dit artikel volgt niet, dat de wetgever aan het beleid van den rechter heeft overgelaten om de uit overeenkomst voortspruitende, op pachtbreuk gevestigde vordering van verval, naar goedvinden aan te nemen of af te wijzen. De bepaling van art. 780 al. 2 is imperatief. — Hof Amsterdam 12 November 1880; W. 4621; P. v.J. 1881, 9; R. B. 1883, A. 158.
Art. 782.
942. Ten aanzien van erfpachtsrecht mogen partijen afwijken van de bij de wet gestelde regelen, zij mogen dus ook bepalen, dat de ontbinding van de overeenkomst, krachtens welke het recht gevestigd werd, kan worden gevorderd, wanneer de erfpachter de hem bij de overeenkomst opgelegde verplichtingen niet nakomt. — Rechtb. Heerenveen 27 Januari 1905; W. v. N. R. 1837.
Art. 783.
943. Indien een erfpachtsrecht ge- | vestigd is onder vigueur der wet van 10 Januari 1824 (St. no. 14) zonder bepaling van den duur daarvan, dan moet uit art. 2 dier wet worden afgeleid, dat
deze duur wel beperkt is, maar tóch tot den langsten bij dit artikel veroorloofden termijn van 99 jaren. — Hof Arnhem 9 Januari 1881; W. 4792; R. B. 1882, A. 121. Cassatie verworpen bij het volgende arrest.
944. Het geheele karakter van het erfpachtsrecht brengt mede, dat het voor zeer langen tijd wordt gegeven. In geval van twijfel moet een overeenkomst van erfpacht in het voordeel van den erfpachter worden uitgelegd. — H. R. 13 Januari 1882, concl. conf.; W. 4729 ; W. v. N. R. 692; v. d. H„ B. R. XLVII, 140; N. R. B. CXXX, 34.
945. Dit artikel geldt niet voor erfpachtsrecht, kort vóór de inwerkingtreding van het Wetboek Napoleon voor het Koninkrijk Holland verleend: zoodanig recht is eeuwigdurend. — R. A. X 58.
946. Het erfpachtsrecht gaat niet te niet en de erfpachter wordt geen eigenaar van den in erfpacht uitgegeven grond door afkoop van de jaarlijksche pacht — H. R. 23 Juni 1882, concl. conf.; W. 4794; W. v. N. R. 677; v. d. H., B. R. XLVII, 455; R. B. 1883, A 152; R. W. v. N. 450. In denzelfden zin Rechtb. Haarlem 15 Juni 1880; bevestigd door Hof Amsterdam 10 Juni 1881; W. 4667; R. W. v. N. 424; N. R. B. 1883, A 149.
947. Het erfpachtsrecht gaat alleen dan door vermenging tengevolge van het verkrijgen van het eigendomsrecht op den grond te niet, wanneer beide rechten onvoorwaardelijk in dezelfde hand zijn gekomen, niet wanneer het erfpachtsrecht slechts verkregen is onder eene ontbindende voorwaarde en deze vervuld wordt. — Hof 's-Gravenhage 5 Maart 1907; W. 8540; P. v. J. 1907, 686; W. v. N. R. 1963; W. v. Not. 102.



ACHTSTE TITEL.
Van grondrenten (1).
Art. 784.
948. C. A. Roelofs. Bijdrage tot de geschiedenis der grondrenten op de Veluwe. — Ac. Pr. Leiden 1884.
949. W. Bezemer. Bijdrage tot de kennis van het oude cijns en grondrenterecht in Brabant. — Ac. Pr. 's-Hertogenbosch 1889. Beoordeeld door mr. S. Muller Fzn. in R. M. IX, 424.
950. A. Tadema. Grondpacht en eeuwige renten in Friesland. — W. v. N. R. 1143.
951. O. Andriessen. Iets over den oorsprong en de geschiedenis van tienden en grondrenten. — W. v. N. R. 1140, 1145, 1147 en 1148.
952. Een rente, reeds vóór de invoering der Fransche wetgeving op eenig goed gevestigd hier te lande blijft ook zonder inschrijving op het goed kleven. — Rechtb. Breda 27 Februari 1883, W. 4922.
953. Waar twee vergelders van eene rente van f 8 tot den renteheffer het schriftelijk verzoek richten om die rente te splitsen in twee renten van f7 en fl, is dat verzoek, eenmaal ingewilligd, voor den renteheffer een titel van aankomst, dien hij mag laten inschrijven, en die, na inschrijving het zakelijk recht vestigt. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 4 December 1903; W. 8057; P. v. J. 1904, 306.
(1) Blijkens art. 86 der wet van 16 Juli
1907 (St. no. 222) tot afschaffing der tienden, zijn de bepalingen in het B. W. betreffende het tiendrecht op 1 Januari 1909 vervallen.
954. Voor de vestiging eener grondrente is behoudens het geval van verkrijg door verjaring, naleving van het voorschrift van art. 784 al. 2 B. W. een onmisbaar vereischte; ook dan wanneer een tiendrecht wordt omgezet in eene grondrente door de overeenkomst, dat in stede van tienden zal worden gepraesteerd eene vaste j aarlij ksche uitkeering onverschillig, of al dan niet op den grond tiendbare vruchten zijn verbouwd geworden. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 15 September 1905; W. 8364; W. v. Not. 40.
955. Eene grondrente, bestaande vóór de invoering van het Burgerlijk Wetboek, is ook ten aanzien der verjaring onderworpen aan de regels van het oud-Hollandsch recht. — Hof 's-Gravenhage 18 April 1906; W. 8370; P. v. J. 1906, 561.
NEGENDE TITEL.
Van het vruchtgebruik.
Eerste Afdeeung.
Van den aard des vruchtgebruiks en de wijze om hetzelve te verkrijgen.
Art. 803.
956. J. H. Lichtenbelt. Enkele opmerkingen over het vruchtgebruik. — Ac. Pr. Leiden 1879.
957. J. G. M. J. Caland. Opmerkingen over het vruchtgebruik eener nalatenschap. — Ac. Pr. Groningen 1890.
958. E. H. Markvoort. De rechten van den vruchtgebruiker en van den eigenaar in verband met de wet van 9 Mei 1886 (St. no. 102) tot conversie van vier ten honderd in drie en een half ten honderd. — Ac. Pr. Utrecht 1895.



959. Mr. A. P. Th. Eyssell. Conversie van Nederlandsche Staatsschuld; rechten van eigenaar en vruchtgebruiker. — Them. LVI, 106.
960. Mr. P. van Bemmelen. Vruchtgebruik en gebruik of bewoning van een met den grond vereenigd gebouw of van een onzelfstandig deel van dat gebouw is onbestaanbaar. — R. B. II, A. 150.
961. Eene beschikking, waarbij aan den langstlevenden echtgenoot het recht wordt toegekend de usufructuaire goederen desnoods te mogen verteren, is in strijd met den aard van het recht van vruchtgebruik. Zoodanige beschikking is als een fidei commissum de residuo te beschouwen. — Rechtb. Groningen 5 Maart ] 886; W. 5344; W. v. N. R. 855; R. W. v. N. 579; P. W. 7270.
962. De bepaling in huwelijksvoorwaarden, houdende dat de vruchtgebruiker het kapitaal zalmogen benuttigen voor zoover hij het voor zijn onderhoud behoeft, houdt in eene beschikking over den blooten eigendom onder de opschortende voorwaarde, dat de vruchtgebruiker het kapitaal niet zal blijken noodig te hebben. — Hof 's-Hertogenbosch 6 Maart 1894; W. 6484; W. v. N. R. 1275; T. v. N. XII, 39; (met vernietiging Rechtb. Roermond 29 December 1892; W. 6288; VV. v. N. R. 1219; R. W. v. N. 759; T. v. N. X, 437; P. W. 8337.
963. Wanneer in huwelijksvoorwaarden is bedongen, dat de aanstaande echtgenooten onder meer hebben verklaard, elkander over en weder te benoemen tot erfgenaam van dat deel hunner nalatenschap, waarover hij of zij ten tijde van hun overlijden de vrije beschikking zullen hebben, doch daaraan is toegevoegd : „met dien verstande, dat hij of
zij van die goederen de vruchten zal kunnen genieten, en de goederen, zoo noodig zal mogen vervreemden en verteren, na echter eerst zijne of hare persoonlijke goederen te hebben vervreemd en verteerd, terwijl de langstlevende niet bij schenking onder de levenden over de goederen der nalatenschap zal mogen beschikken" — dan moet worden aangenomen, dat de aanstaande echtgenooten elkander daarbij hebben vermaakt het vruchtgebruik van voorbedoeld gedeelte hunner nalatenschap, doch met de meer uitgebreide bevoegdheid om de daartoe behoorende goederen te vervreemden en te verteren, voor het geval hij of zij eerst zijne of hare persoonlijke goederen zou hebben vervreemd en verteerd, zonder dat daarbij van een fidei commissum de residuo de rede kan zijn daar dit toch zonder verwachter niet bestaanbaar is en dit met betrekking tot dezen niet bij huwelijksche voorwaarden kon, maar bij testament moest worden ingesteld. — Rechtb Roermond 31 Januari 1907; W. 8516; W. v. N. R. 1942; W. v. Not. 91.
964. Het vruchtgebruik eener nalatenschap geeft wel het gebruik en het genot daarvan, maar maakt den vruchtgebruiker niet tot mede-rechtsopvolger. Mitsdien kan eene tot de betrokken nalatenschap behoorende vordering zonder medewerking van den vruchtgebruiker worden ingesteld. — Hof Amsterdam 7 Februari 1902; W. 7754; Not. W. 144.
Art. 804.
965. Het vruchtgebruik van inschulden en effecten is een eigenlijk vruchtgebruik. — Rechtb. Zwolle 22 Mei 1889 ; W. 5750; W. v. N. R. 1039 (met aanteekening der Redactie in W. v. N. R.) concl. O. M. in W. 5766; W. v. N. R. 1046. Bevestigd door Hof Arnhem 15 Juli 1890; W. 5991.



966. Wie het vruchtgebruik heeft
eener boerderij, wordt geen eigenaar van de bij de exploitatie dier boerderij gebruikte zaken, die door het gebruik te niet gaan. Immers hij is vruchtgebruiker, niet van elke zaak op zich zelf, maar van de boerderij als zoodanig in haar geheel genomen. — Rechtb. V-Hertogenbosch 10 Mei 1895; W. 6728; Mb. Dw. XI, 10.
Art. 805.
967. Het recht van vruchtgebruik heeft een tijdelijk bestaan en keert na eenigen tijd tot den eigenaar terug. Het tijdelijk karakter van dit recht brengt mede lo. dat dit slechts kan gevestigd worden ten behoeve van een bepaald aangewezen persoon, die, geldt het een vruchtgebruik bij opvolging, moet bestaan op het oogenblik dat het recht een aanvang neemt; 2o. dat het recht niet door erfopvolging kan overgaan op den gebruiker, zoodat een aloud genotsrecht op zekere bij dagvaarding genoemde dijkglooiingen nooit kan zijn een recht van vruchtgebruik. — Hof Arnhem 19 Februari 1908; W. 8765.
968. L. Vruchtgebruik bij opvolging. — W. v. N. R. 1896.
J. G. Klaassen en X. Idem. — W. v. N. R. 1971.
A. E. Terhorst. Idem. — W. v. N. R. 1974.
Art. 807.
969. F. H. van Leeuwen. Vervreemding van vruchtgebruik. — R. en W. XXXIV, 137.
Tweede Afdeeling.
Van de rechten van den vruchtgebruiker.
Art. 808.
970. De vruchtgebruiker is volkomen bevoegd alle persoonlijke vorderingen
in te stellen, terwijl art. 828 B. W. hem hetzelfde recht geeft omtrent de zakelijke rechtsvorderingen, die de wet aan den eigenaar toekent. — Rechtb. 's-Gravenhage 7 April 1885; W. 5154; Concl. O. M. W. 5165; W. B. A. 1881;Gemst. 1754.
Art. 810.
971. Dividenden worden geacht „van dag tot dag" verkregen te worden in den zin van dit artikel. Hiértegen doet niet af dat dividenden niet, zooals renten, ab initio vastgesteld zijn, daar toch dit artikel niet bepaalt, dat burgerlijke vruchten van dag tot dag verkregen worden, maar wel dat zij gerekend worden van dag tot dag verkregen worden, zoodat een omslag van het later vastgesteld totaal bedrag over het evenredig tijdsverloop van het vruchtgebruik onder het bereik der wettelijke berekening valt. — Hof Amsterdam 13 Maart 1891; W. 6029; P. v. J. 1891, 38; W. v. N. R. 1118; R. W. v. N. 716; M. v. H. III, 196; T. v. N. IX. 87; P. W. 8197.
972. Mr. A. J. Cohen Stuart. Lezing in de Notarieele Vereeniging op 8 December 1889 betreffende de vraag hoe de regelen betreffende het onderscheid tusschen vruchten van nijverheid en burgerlijke vruchten zijn toe te passen op dividenden. (Volgens mr. C. S. zijn deze te brengen onder vruchten van nijverheid, omdat het dividend treedt in de plaats van hetgeen werkelijk in natura is verkregen. — W. v. N. R. 1042.
Art. 814.
973. Duplex. Vruchtgebruik van een dennenbosch. — W. v. N. R. 1007.
X. Idem. — W. v. N. R. 1007.
G. H. Stuart. Idem. — W.v. N. R. 1008.
Tacx en Een Notaris. Idem. — W. v. N. R. 1010.



Art. 819.
974. Mr. B. Mees. Art. 819 van het Burgerlijk Wetboek. — W. 4686; N. R. B. 1881, 461.
975. Niet slechts het recht van uitoefening van het vrüchtgebruik, maar ook het recht van vruchtgebruik zelf is onvervreemdbaar. Indien een der echtgenooten het vruchtgebruik op eenige zaken en de andere den blooten eigendom dierzelfde zaken ten huwelijk aanbrengt, valt dat vruchtgebruik zelf in de huwelijksgemeenschap en gaat derhalve door vermenging te niet. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 26 November 1886; T. v. N. IV, 222; R. W. v. N. 629.
976. Het recht van vruchtgebruik is vatbaar voor vervreemding; de bedoeling van het gebruik van het woord „vruchtgenot" in dit artikel kan geen andere zijn dan te doen uitkomen, dat het vruchtgebruik ook na zijne vervreemding zou eindigen met den dood van den oorspronkelijken vruchtgebruiker. — Rechtb. 's-Gravenhage 27 Juni 1900; W. 7454; W. v. N. R. 1607; Not W. 44; P. W. 9271.
977. Mr. Arnold Levy. Eene rechtsvraag nopens vruchtgebruik (n.1. valt het vruchtgebruik door een der echtgenooten bezeten, in de gemeenschap, zoodat bij den dood des anderen gedurende het leven des bezitters, de nalatenschap diens anderen, er mede te maken heeft? Volgens mr. L. valt het recht niet in de gemeenschap, wel het vrucht genot.) — W. v. N. R. 1410.
Bestreden door mr. H. L. Hemsing in W. v. N. R. 1411 en v. W. in W. v. N. R. 1412.
Mr. Levy. Nogmaals vruchtgebruik. (Naar aanleiding der bestrijding.) — W. v. N. R. 1413.
978. H. D. Heukers. Het recht van den vruchtgebruiker na ontbinding der gemeenschap van goederen, waarin hij was gehuwd. (S. bestrijdt gemeld vonnis van Rechtb. 's-Gravenhage en meent dat alleen de vruchten krachtens art. 177 B. W. en — voorzoover het vruchtgebruik met schulden is belast — ook deze schulden (naar art. 845 B. W.) krachtens art. 176 B. W., in de gemeenschap vallen). — W. v. N. R. 2044.
Art. 828.
979. H. R. A. Boonen. Art. 828 B. W.
— Ac. Pr. Leiden 1883.
980. Dit artikel is niet in dien zin te verstaan, dat een vruchtgebruiker gerechtigd zou zijn om te vorderen, dat zijn eigendomsrecht zal worden erkend op de goederen, waarop hij slechts een recht van vruchtgebruik kan doen gelden.
— Rechtb. Rotterdam 18 April 1901; W. 7657; Not. W. 110.
Derde Afdeeling.
Van de verplichtingen des vruchtgebruikers.
Art 829.
981. E. F. Kollmann. De verplichtingen van den vruchtgebruiker gedurende het vruchtgebruik. — Ac. Pr. Leiden 1886.
982. De vruchtgebruiker van inschulden en effecten kan bij het einde van zijn recht niet volstaan met uitkeering der waarde, waarop de inschulden en effecten bij den aanvang van het vruchtgebruik geschat zijn, maar hij moet de stukken zelve verantwoorden of wel de waarde uitkeeren, die zij op het tijdstip der teruggave hebben. — Rechtb. Zwolle 22 Mei 1889; W. 5750; W. v. N. R 1039; Concl. O. M. in W. 5766; W. v. N. R. 1046. Bevestigd door Hof Arnhem 15 Juli 1890; W. 5991.



983. Ten aanzien der verplichting tot teruggaaf van in vruchtgebruik gegeven goederen bij het einde van liet vruchtgebruik, bestaat geen verschil tusschen een vruchtgebruik onder algemeenen titel en een vruchtgebruik onder bijzonderen titel. — Hof Arnhem 15 Juli 1890; W. 5991.
Art. 832.
984. Ook al heeft de insteller van het vruchtgebruik aan den vruchtgebruiker de macht gegeven om onder zekere omstandigheden goederen, waarop bet vruchtgebruik rust, te zijnen bate te vervreemden, dan blijft des ongeacht de vruchtgebruiker verplicht om de in art. 831 B. W. bedoelde zekerheid te stellen. — Rechtb. Roermond 29 December 1892 (vernietigd bij het volgend arrest); W. 6288; W. v. N. R. 1219; T. v. N. X, 437; P. W. 8337.
985. De vrijstelling van zekerheid, stelling door den vruchtgebruiker kan uit den aard der beschikking worden afgeleid en behoeft niet uitdrukkelijk in de akte, waarbij het vruchtgebruik wordt ingesteld, te zijn verleend. Die vrijstelling kan worden aangenomen in het geval dat den vruchtgebruiker de bevoegdheid is gegeven om de goederen te verteren. — Hof 's-Hertogenbosch 6 Maart 1894; W. 6484; W. v. N. R. 1275; T. v. N. XII, 39.
986. H. B. G. De vruchtgebruiker, die bij de akte, waarbij zijn vruchtgebruik gevestigd werd, niet ontheven is van zijne wettelijke verplichting tot zekerheidstelling, kan later door den blooten eigenaar daarvan niet worden vrijgesteld. — W. v. N. R 1016 en 1022. Anders H. S. — W. v. N. II. 1019 en 1024.
Crkmers, Aant. B. W.
Art. 833.
987. De bewindvoerder van niet vruchtgebruik bezwaarde goederen moet de vruchten op den tijd waarop zij worden verkregen aan den vruchtgebruiker afdragen ; hij is niet gerechtigd om daarmede te wachten tot de jaarlijks door hem af te leggen rekening en verantwoording. Immers het beheer door een bewindvoerder belet niet, dat de vruchtgebruiker zijn recht, om de vruchten als ware hij eigenaar, te genieten, behoudt. Hierop wordt geen invloed uitgeoefend door het feit, dat de bewindvoerder eenige kleine uitschotten heeft gedaan. — Rechtb. Amsterdam 15 November 1894; W. 6603; T. v. N. XIII, 93.
Art. 839.
988. Ook na het einde van liet vruchtgebruik door den dood des vruchtgebruikers, kan op verzoek der bloote eigenaren in het vóór dien dood opengevallen bewind van het vruchtgebruik door den rechter worden voorzien. — Hof's-Gravenhage 11 Mei 1891; met vernietiging Rechtb. aldaar 27 Februari 1891; W. 6028; P. v. J. 1891,52; T. v. N. IX, 104.
989. Indien de bewindvoerder van in vruchtgebruik vermaakte goederen onder curateele wordt gesteld, houdt diens bewind op en treedt de vruchtgebruiker in alle zijne rechten terug. — Rechtb. Haarlem 28 September 1895; W. 6763; T. v. N. XIV, 13.
Art. 840.
990. Wel verplicht art. 840. B. W. den vruchtgebruiker reparatiën tot onderhoud van het voorwerp van het vruchtgebruik te doen, maar dit art. heeft in verband met het volgende, geene andere strekking dan om de rechten en verplichtingen van den eigenaar en van den vruchtgebruiker ten aanzien van het
20



onderhoud, te regelen; voor den eigenaar vloeit er niet het recht uit voort om dat onderhoud van den vruchtgebruiker te vorderen. Zoodanige vordering komt den eigenaar ook krachtens geene andere bepaling der wet toe. — Rechtb. Amsterdam 14 October 1879; W. 4471; R. B. 375.
Art. 845.
991. H. Tuymelaar. Eenige opmerkingen over art. 845 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1888.
992. Dit artikel, door den vruchtgebruiker met en benevens den blooten eigenaar tot betaling der schulden te verplichten, maakt inbreuk op het in art. 1004 B. W. nedergelegd beginsel volgens hetwelk ook de algemeene vruchtgebruiker slechts opvolger is krachtens bizonderen titel. De vruchtgebruiker kan dan ook rechtstreeks door de schuldeischers tot betaling van de schulden der nalatenschap worden aangesproken. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 4 Mei 1883 ; W. 4959; R. W. v. N. 484; W. v. N. R. 749.
993. Het algemeen vruchtgebruik brengt uit zijn aard niet mede, dat het daaraan onderworpen goed niet voor aflossing van door het vruchtgebruik te dragen schuld zou kunnen worden verkocht, als waarna het vruchtgebruik op het provenu deducto aere alieno gevestigd blijft. — Hof Arnhem 8 October 1889; met vernietiging Rechtb. Zutphen 5 September 1889; W. 5785; W. v. N. R. 1059.
994. De beschrijving en het bij scheiding aanwijzen van het deel der nalatenschap, waarop een vruchtgebruik onder algemeenen titel zal rusten, zijn niet te beschouwen als eene mutuo consensu gebrachte wijziging in den aard van het
recht dat de vruchtgebruiker verder zal uitoefenen (d. w. z. als eene verandering van het vruchtgebruik onder algemeenen titel in een onder bijzonderen titel), doch zijn eenvoudig door de wet voorgeschreven maatregelen van uitvoering der beschikking, waarbij het vruchtgebruik voor een evenredig deel der nalatenschap is gegeven, door welke maatregelen op zich zelve, èn, tenzij blijke van den duidelijken wil van partijen om zulks te doen, de aard van het recht niet kon veranderen, èn de door het vruchtgebruik aangewezen goederen hun karakter van te zijn deelen van een complex van goederen, behoorende tot zekeren boedel en als zoodanig in vruchtgebruik wordende gegeven en aangenomen, niet kunnen verliezen. — Hof Arnhem 15 Juli 1890; W. 5991.
Art. 850.
895. De bewindvoerder van met vruchtgebruik bezwaarde goederen behoeft niet op te treden bij de vordering van den eigenaar en den vruchtgebruiker tot ontbinding van een overeenkomst van huur en verhuur dier goederen. — Rechtb. Haarlem 10 December 1895; W. 6781; T. v. N. XIV, 37.
Vierde Afdeeling.
Hoe het vruchtgebruik eindigt.
Art. 854.
996. Noordhoff. Schenking van den blooten eigendom van vast goed aan hem, die vroeger het vruchtgebruik onder bezwarenden titel verkreeg. — R en W. XXXI, 263.
997. Wanneer de vruchtgebruiker zijn recht van beheer aan den blooten eigenaar overdraagt onder bepaling, dat deze de vruchten zal verantwoorden door



jaarlijks een vast bedrag aan den vruchtgebruiker af te dragen, — dan wordt niet het recht zelf aan den blooten eigenaar overgedragen en kan dus ook geen eindigen van het vruchtgebruik op grond van het bepaalde in art. 8.54 3o. B. W. worden beweerd. — H. R. 8 November 1877, concl. contr.; W. v. N. R. 436.
998. Door het in gemeenschap van i goederen aangegaan huwelijk van den i eigenaar met de vruchtgebruikster eindigt Ihet vruchtgebruik. — Rechtb. "s-Heritogenbosch 1886; R. W. v. N. 629.
999. P. J. Dam. Consolidatie in verband met vruchtgebruik. — W. v. N. R. : £016.
Art. 861.
1000. E. Dull. Iets over den aard .van het vruchtgebruik een er schuldvordering. — Ac. Pr. Groningen 1886.
1001. Opzegging tijdens het vruchtgebruik van eischbare schuldvorderingen. — W. v. N. R. 695, 696 en 697.
1002. B. Een paar vragen betreffende ihet vruchtgebruik eener inschuld (wie 1de aflossing kan ontvangen, toestemming geven tot de doorhaling der hypothecaire inschrijving en de wederbelegging bewerkstellingen), met antwoord der Redactie. — W. v. N. R. 1459.
1003. Wel wordt bij art. 828 B. W. kien vruchtgebruiker het recht gegeven tot de uitoefening van zakelijke rechtsvorderingen, doch bij geenerlei wetsbepaling wordt aan den vruchtgebruiker Ide bevoegdheid toegekend tot de uitoefening van personeele vorderingen uot betaling van schuldvorderingen; deze oevoegdheid zou geheel in strijd zijn
met de definitie van vruchtgebruik in art. 803 B. W. en nog meer bepaald met den geest der wet, zooals die in art. 861 B. W. zijne uitdrukking vindt, volgens welke bepaling toch de vruchtgebruiker niet heeft de beschikking over eene afgeloste schuld, doch slechts het vorderingsrecht tot wederbelegging ten zijnen voordeele. — Rechtb. Leeuwarden 11 October 1883; W. 4983.
100-1. Indien met goedvinden van den blooten eigenaar een aan het vruchtgebruik onderworpen inschuld in handen van den vruchtgebruiker wordt afgelost, ontstaat een oneigenlijk vruchtgebruik van de geldsom, waarmede werd afgelost en wordt dus de vruchtgebruiker eigenaar van dat geld, hij kan daarvan dan ook naar verkiezing genieten, mits hij bij het eindigen van het vruchtgebruik eene gelijke som aan den eigenaar terug geve. — Rechtb. Haarlem 24 October 1899; W. v. N. R. 1565.
1005. Ramspek. Art. 861 B. W. (S. meent dat de vruchtgebruiker het recht tot wederbelegging mist en bestrijdt het vonnis Rechtb. Haarlem 24 October 1899.) — W. v. N. R. 2035. Naar aanleiding daarvan X in W. v. N. R. 2037.
Art. 862.
1006. Aan eene vordering tot vernietiging van een vruchtgebruik staat niet in den weg, dat de vruchtgebruiker den onverdeelden mede-eigendom van het in vruchtgebruik bezeten goed heeft. — Rechtb. Assen 12 Januari 1879; W. 4416.
1007. Wanneer beslist moet worden of de vruchtgebruiker misbruik maakt van zijn genot, dient vast te staan welke bepaalde goederen tot het vruchtgebruik behooren, en moet derhalve, indien de



goederen in vruchtgebruik bezeten, vermengd zijn met goederen, den vruchtgebruiker in vollen eigendom toebehoorende, eene scheiding en deeling dier goederen voorafgaan. — Hof Leeuwarden 24 December 1879; W. 4512; (met vernietiging van gemeld vonnis Assen). In denzelfden zin Rechtb. Assen 17 Juni 1898; W. 7278.
1008. Ook een van meerdere rechthebbenden op den blooten eigendom kan op grond van misbruik door den vruchtgebruiker van zijn genot gemaakt de vernietiging van het vruchtgebruik vragen. — Rechtb. Assen 12 Januari 1879; W. 4416.
1009. Ingeval eener vordering tot vernietiging van een vruchtgebruik op grond van art. 862 B. W., kan de rechter, wanneer de handelingen niet van zoo ernstigen aard schijnen, dat zij eene vernietiging van het recht zouden kunnen motiveeren, bepalen, dat het recht zal vervallen, maar de eigenaar daartegenover zal gehouden zijn, den rechthebbende voor den duur van het recht eene jaarlijksche vergoeding voor het gemis daarvan uit te keeren. Ook in dit geval heeft de bloote eigenaar recht op de schadevergoeding, bedoeld in art. 829 al. 2 B. W. — Rechtb. Winschoten 19 April 1899; P. v. J. 1899, 67.
1010. Nergens is bepaald, dat aan eene vordering tot opheffing van het vruchtgebruik op grond van art. 862 B. W., eene ingebrekestelling moet voorafgaan, welke, behoudens uitgezonderde gevallen, de wet alleen eischt, wanneer een schuldenaar aan eene verbintenis niet op tijd voldoet en zijn schuldeischer daarvoor schadevergoeding wil vragen. — Rechtb. Winschoten 19 April 1899; P. v. J. 1899, 67.
TIENDE TITEL.
Van het gebruik en de bewoning.
Art. 865.
1011. F. Kan het recht van gebruik aan een rechtspersoon worden toegekend? Neen. — W. v. N. R. 836.
1012. v. d. H. Iets over de rechten van gebruik en bewoning (betreffende de vraag of een rechtspersoon de rechten van gebruik kan uitoefenen, die S ontkennend beantwoordt). —W. v. N. R. 998.
H. M. J. Wattel. Nog iets over de rechten van gebruik en bewoning. (Bestrijding van v. d H) — W. v. N. R. 1000.
H. S. Kan een rechtspersoon wonen oi gebruiken? Neen. — W. v. N. R. 1004.
H. M J. Wattel. Gebruik en bewoning door den rechtspersoon. (Bestrijding van H. S.) — W. v. N. R. 1007.
1013. Mr. P. van Bemmelen. Zakelijk recht van gebruik. 1. Is het gebruiksrecht eener kamer bestaanbaar? Neen. 2. Is het gebruiksrecht van een huis vernietigbaar wegens verhuring van het huis? - R. B. II, 133.
1014. De rechten van gebruik en bewoning kunnen blijkens de artt. 865 j° 862 en 863 B. W. op vordering van den eigenaar wel degelijk worden vernietigd. — Hof Arnhem 11 Maart 1885; W. 5219.
1015. Wie stelt van een ander te hebben verkregen en aangenomen het recht van vrije woning voor zijn leven onder de voorwaarde, dat hij die woning alleen zoude hebben te verlaten, bij hertrouwen of wangedrag, stelt daarmede het zakelijk recht van bewoning; wijl dat recht niet anders kan worden gevestigd dan bij titel en deze in de daartoe bestemde openbare registers moet worden overgeschreven, kan de verkrijging van



gemeld recht niet door getuigen worden bewezen. — Rechtb. 's-Gravenhage 27 September 1895; W. 6733.
1016. Al kent de wet ook de bewoning
ais een zakelijk recht, is het rechtens volkomen bestaanbaar persoonlijke rechten en verplichtingen daaromtrent te doen ontstaan door middel van een overeenkomst tusschen den eigenaar van een huis en een ander, krachtens welke overeenkomst aan dezen laatste tegen geldelijke vergoeding de bevoegdheid wordt verschaft om in dat huis gedurende zekeren tijd te wonen en de eerste wordt verplicht om gedurende dien tijd de bewoning te veroorloven. — H. R. 9 Februari 1899, concl. conf.; W. 7243; P. v. J. 1899, 19: v. d. H„ B. R. LXV.89:
N. R. CLXXXI, 242.
1017. Dit artikel is algemeen en zondert geen enkel geval, waarin vruchtgebruik kan eindigen, uit, zoodat alle bepalingen voor het eindigen van vruchtgebruik geschreven, zooveel mogelijk ook bij het
recht van gebruik en bewoning van toepassing zijn. — Rechtb. Winschoten
19 April 1899; P. v. J. 1899, 67.
1018. Een recht van bewoning kan niet worden beweerd op den enkelen grond, dat het werd gevestigd door den wil des erflaters, zonder dat wordt gesteld, hoe of waaruit van dien wil is gebleken. Hierin wordt geene verandering gebracht doordat de erfgenaam dien beweerden wil des erflaters aanvankelijk zou hebben geëerbiedigd. — Rechtb. Breda 21 October 1902; W. 7927; Not. W. 200.
ERFRECHT.
Litteratuur.
1019. Mr. C. C. N. Krom. Oud-Nederlandsch erf huisrecht. — Nijmegen 1878.
1020. Naar aanleiding der vraag van W. J. N. Landré in W. v. N. R. 922 of het in het algemeen belang en in dat van den boerenstand wenschelijk is, om zoodanige afwijkingen in het erfrecht en testaatrecht in het leven te roepen dat een boer zijn vast goed aan een kind kan vermaken met aanzienlijke bevoordeeling van dat kind boven alle anderen.
Tacx. Anerbenrecht — W. v. N. R. 926.
G. en X. Anerbenrecht. — W. v. N. R. 928.
E. G. van Senden. Anerbenrecht. — W. v. N. R. 932 en 934.
A. J. L. E. Fock. Een verlangen naar een nieuw boerenerfrecht in West-Friesland. — W. v. N. R. 936.
Tacx. Boerenerfrecht en Notarieele Praktijk. — W. v. N. R. 942.
W. J. N. Landré. Boerenerfrecht. — W. v. N. R. 944.
1021. A. Moll. Het erfrecht volgens het ontwerp van een Burgerlijk Wetboek voor het Duitsche Rijk. — R. en W. XLII, 181; W. v. N. R. 1054.
1022. H. J. Biederlack. De hervorming van ons erfrecht. — Nieuwe Gids December 1890; W. v. N. R. 1058.
1023. F. H. van Leeuwen. Beginselen van erfrecht. — R. en W. NLI, 121.
1024. Het Nederlandsche erfrecht op duidelijke wijze verklaard en niet voorbeelden opgehelderd door een notaris. Bussum 1891. — Aangek, door H. M. J. Wat tel. — W. v. N. R. 1225.
1025. H. A. C. Modderman. Internationaal erfrecht. — Ac. Pr. 's-Gravenhage 1895. — Aangek, door Mr. D. Josephus Jitta. — Them. LVII, 512.
1026. A. Moll, Afschaffing van erfrecht. — T. v. N. XV, 197.



1027. J. G. Klaassen. Huwelijksgoederen- en erfrecht. Handleiding bij studie en praktijk. Arnhem 1904, met aanvullingen en verbeteringen tot 15 Ajjril 1007. Aangek, door de Redactie in W. <982; door mr. A. E. Schouten in W. 8182; door mr. A. E. Kok in R. M. XXIII, 366 en XXIV, 407; door mr. M. L. van Goudoever in W. v. N. R. 1777; door mr. van der Tuuk in T. v. P. N. en F. V, 68; door A. Moll in Not. W. 225; door A. C. de Wilde in Not. W. 224 en 242.
1028. Mr. M. L. van Goudoever. Iets over het erfrecht naar liet Engelsche recht. — T. v. P. N. en F. 1900.
ELFDE TITEL. Van erfopvolging bij versterf.
Eerste Afdeeling.
Algemeene Bepalingen.
Art. 879.
1029. Mr. J. M. van Stipriaan Luiscius. De wettelijke nalatenschap. — Them. XLVI, 554.
1030. De in gemeenschap van goederen gehuwde echtgenoot van den erfgenaam, is niet zelf ook erfgenaam. — Rechtb. Zutphen 26 Mei 1898; W. v. N. R. 7261; W. v. N. R. 1504; (met onderschrift van Prof. mr. H. J. Hamaker, die beweert dat het recht van erfgenaamschap, als vallende in de gemeenschap van goederen, voor de helft aan den echtgenoot des erfgenaams behoort.)
1031. Zoolang niet blijkt van het bestaan van een testament, moet worden aangenomen, dat er geen andere dan wettelijke erfgenamen zijn. — Kantong. Rotterdam no. 1 10 Juli 1898; P. v. J. 1898. 65.
1032. H. J. Biederlack. Het erfrecht
van den langstlevenden echtgenoot. 
Ac. Pr. Amsterdam 1894; Aangek, in W. v. N. R. 1284.
1033. Mr. J. F. Houwing. Het erfrecht van den langstlevenden echtgenoot. — R. M. XXI, 373.
1034. Mr. M.. Polak Erfrecht tusschen cchtgenooten. — T. v. P. N. en F. 1901.
1035. Mr. J. Limburg. Is met handhaving van het beginsel omtrent de legitieme, wijziging van de regeling der erfopvolging ab intestate wensebeliilc ?
%)
Zoo ja, in welken geest? — R. M. XXI, 468.
1036. Mr. H. W. M. van Heiten. Over het erfrecht der vrouw in het oudRomeinsch recht. — R. M. XXII, 78.
1037. L. J. Blijdenstein. Het recht van den Staat op de nalatenschap. — Ac. Pr. 1887.
1038. Mr. M. L. van Goudoever. Staat,serfrecht. — T. v. P. N. en F. 1902, 179.
1039. Mr. Arnold Levy. Beschouwingen over staatserfrecht. Lezing gehouden in de Notarieele Vereeniging te Amster¬
dam 17 November 1906. — T. v. P. N. en F. VIII, 1908; W. v. Not. 61.
1040. Nederlandsche J uristenvereeniging 27 Juni 1902. Behandelde Vraagpunten.
A. Erfrecht van de bloedverwanten.
1. Moet erfrecht, behalve aan de bloedverwanten in de rechte lijn, worden toegekend aan:
lo. broeders en zusters;
2o. afstammelingen van dezen;
3o. ooms en tantes;
4o. afstammelingen van dezen;



5o aan andere bloedverwanten in de
L LJ illllC i
2. Moet hierbij plaatsvervulling worden toegelaten ?
B. Erfrecht van den overlevenden echtgenoot.
3. Behoort naast en met de door de wet als erfgenamen bij versterf aangewezen bloedverwanten, aan den langst¬
levenden echtgenoot een erfrecht te worden toegekend?
4. Behoort dit erfdeel hem in eigendom dan wel in vruchtgebruik te worden toegekend ?
5. Behoort hij onder de legitimarissen te worden opgenomen?
6. Behoort van den onder zijne erfgenamen te verdeelen boedel van den vooroverleden echtgenoot het gemeenschappelijk huisraad geen deel uit te maken, doch dit in vollen eigendom te komen aan den overlevenden echtgenoot ?
C. Erfrecht van het erkend natuurlijk kind en van de bloedverwanten zijner ouders.
7. Behoort het door den vader erkend natuurlijk kind gelijkgesteld te worden met diens wettige kinderen ?
8. Behoort het door de moeder erkend natuurlijk kind gelijk gesteld te worden met hare wettige kinderen?
9. Behoort bij niet-gelijkstelling van de erkende natuurlijke en wettige kinderen van den erflater, aan zijne erkende natuurlijke kinderen een grooter aandeel dan thans in zijne nalatenschap te worden toegekend ?
10. Behoort aan het erkend natuurlijk kind erfrecht te worden toegekend in dè nalatenschappen van de bloedverwanten van zijn vader?
11. Behoort aan het erkend natuurlijk kind erfrecht te worden toegekend in de nalatenschappen van de bloedverwanten zijner moeder?
12. Behoort aan de bloedverwanten van den vader van een erkend natuurlijk
kind erfrecht in de nalatenschap van dat kind te worden toegekend?
13. Behoort aan de bloedverwanten van de moeder van een erkend natuurlijk kind erfrecht in de nalatenschap van dat kind te worden toegekend?
D. Staatserfrecht.
14. Behoort een staatserfrecht erkend te worden in eiken boedel?
15. Behoort dit althans erkend te worden in die boedels, waarin geen verwanten in de rechte lijn, noch de langstlevende echtgenoot, doch alleen verwanten in de zijdlinie als erfgenamen opkomen.
16. Behoort de Staat voor het hem in die boedels bij versterf toegekend deel legitimaris te zijn?
17. Behoort in elk geval aan den Staat een legitieme te worden verzekerd in die boedels, waarin geene erfgenamen bij versterf opkomen?
18. Behoort bij de wet eene bestemming te worden gegeven aan hetgeen door den Staat wordt geërfd?
Praeadviseurs prof. mr. P. A. Tichelaar en mr. M. L. van Goudoever.
Bij stemming bleek dat de meerderheid was: lo. voor beperking van den erfelijken graad tot en met ooms en tantes (over de vraag, of altijd plaatsvervulling moest worden toegelaten en zoo ja, of dan die plaatsvervulling in elke klasse van erfgenamen op dezelfde wijze moest worden geregeld, werd niet gestemd); 2o. voor een erfrecht van den langstlevenden echtgenoot (alzoo een aandeel der nalatenschap in eigendom) en voor het toekennen eener legitieme, terwijl het gemeenschappelijk huisraad geen deel zou uitmaken van de nalatenschap van den overledene, maar krachtens huwelijksgoederen aan den langstlevende in eigendom zou blijven; 3o. voor uitbreiding van het erfrecht der natuurlijke wettiglijk erkende kinderen in de nalatenschappen hunner ouders, doch



niet voor gelijkstelling van hun erfdeelen met die van wettige kinderen, en 4o. tegen staatserfrecht. — W. 7745, 7762 en 7763; W. v. N. R. 1692 en 1697.
Art. 880.
1041. Een van meerdere erfgenamen had van den erflater een vast goed in huur. Na den dood des erflaters en het eindigen der huur vorderen de overige erfgenamen, dat de exhuurder-erfgenaam de detentie voor zich alleen van het vast goed zal doen ophouden. Hij beweert de niet-ontvankelijkheid dier vordering, omdat hij evenveel recht op die detentie heeft als de overige erfgenamen; die verwering is gegrond. — Rechtb. 's-Gravenhage 18 Maart 1896; W. 6898; P. v. J. 1897, 54.
1042. De hoedanigheid van erfgenaam wordt in rechten voldoende be¬
wezen door extracten uit den burgerlijken stand, waaruit blijkt, dat de beweerde erfgenaam een kind is van den betrokken erflater, in verband met eene verklaring van erfgenaamschap door den boedelnotaris afgegeven. — Rechtb. Zutphen 21 Mei 1896; W. 6858; T. v. N. XV, 18.
Art 881.
1043. W. A. Akkema Oudegeest. Overdracht van erfgenaamschap en hereditatis petitio. — Ac Pr. Utrecht 1886.
1044. De vordering door beneficiaire erfgenamen, ingesteld tot opvordering
van roerende goederen tot de nalatenschap behoorende, kan eerst dan worden toegewezen, indien bewezen is dat de opgevorderde goederen tot de onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap behooren. — Rechtb. Groningen 17 -Januari 1879; W. 4377.
1045. De actie tot verkrijging eener erfenis kan niet tegen den executeur-
testamentair worden ingesteld, en dientengevolge ook niet de aan die actie vastgeknoopte vordering tot rekening en verantwoording. — H. R. 30 Juni 1882; W. 4800; W. v. N. R. 679; Hof 's-Hertogenbosch 15 September 1881; W. 4745.
1046. Bij de rechtsvordering tot verkrijging der erfenis behoeft de executeurtestamentair niet mede te worden gedagvaard, ook al is hij benoemd met het recht van inbezitneming, omdat hij in ieder geval slechts bezit voor de erfgenamen, niet voor zich zelf. — Rechtb. Arnhem 8 November 1897; W. 7118; W. v. N. R 1484; T. v. N. XVI, 347; P. W. 9050.
1047. De hereditatis petitio is ontvankelijk zoowel tegen hen, die in het door de erfgenamen bij versterf aange¬
vochten testament tot erfgenaam zijn benoemd, als tegen hen, die daarin tot executeur-testamentair zijn benoemd, ook al ontkennen de eersten ooit eenig bezit van de nalatenschap te hebben gehad, omdat het bezit van deze laatsten, hoewel alleen feitelijk en zonder animus domini, geacht moet worden een bezit te zijn pro herede. — Rechtb. Amsterdam 22 Januari 1904; W. 8112; W. v. N. R. 1789.
1048. De actie van dit artikel is ook toegelaten tegen een mede-erfgenaam die
goederen van de nalatenschap zonder titel onder zich heeft. — Hof 's-Hertogenbosch 19 Januari 1886; W. 5320.
1049. De vordering tot het afleggen van rekening en verantwoording is vereenigbaar met de hereditatis petitio. De hereditatis petitio kan niet worden ingesteld tegen een bewaarnemer. — Hof Arnhem 20 Februari 1889; W. 5760; P. v. J. 1889, 32; W. v. N. R. 1013.



1050. Tegen hem, die de erfenis bezit krachtens eene akte van cessie kan de rechtsvordering tot verkrijging der erfenis niet worden ingesteld, ook al was de cedent tot cedeeren onbevoegd. — Rechtb. Rotterdam 19 Februari 1894; W. 6477;
i W. v. N. R. 1271; T. v. N. XII, 30; P. v. J. 1895, 71.
1051. Iemand, die krachtens eene akte van koop en verkoop het bezit eener nalatenschap verkrijgt, kan niet gezegd worden die nalatenschap zonder titel te bezitten. Tegen hem kan geen hereditatis petitio worden ingesteld — Hof 's-Gravenhage 10 December 1894; W. 6668; P. v. J. 1895, 71.
1052. Dit artikel kent de rechtsvordering tot verkrijging eener erfenis alleen toe aan den erfgenaam, dus niet aan den kooper eener erfenis. Deze rechtsvordering kan in elk geval niet worden ingesteld tegen hem, die als bewindvoerder, noch onder den titel van erfgenaam, noch zonder titel bezit, maar alleen houder is van de goederen tot de nalatenschap behoorende. — Rechtb. Roermond 27 October 1887; W. 5586; W. v. N. R. 951; R. W. v. N. 618.
1058. De kooper eener erfenis heeft het recht de actie tot verkrijging van die erfenis in te stellen. — Hof 's-Hertogenbosch 26 Juni 1888; W. v. N. R. 972.
1054. Art. 881 al. 2 geeft wel aan één erfgenaam het recht om onafhankelijk en zonder medewerking der overige erfgenamen de hereditatis petitio in te stellen, maar hij behoort in elk geval op te geven de hoegrootheid van het aandeel, dat door hem wordt gevorderd. — Rechtb. Groningen 24 November 1884; W. 5193.
1055. De erfgenaam, die voor zijn aandeel de hereditatis petitio heeft ingesteld, is niet verplicht, zijne medeerfgenamen in het geding te roepen. — Hof 's-Hertogenboscli 8 Februari 1898; W. 7120; W. v. N. R. 1471.
1056. Krachtens de bepaling van art. 881 al. 2 B. W. kan ieder erfgenaam voor zijn aandeel, erkenning van erfrecht en uitkeering van zijn erfdeel vorderen, zonder zijne mede-erfgenamen in het geding te roepen. — Rechtb. Breda 10 Mei 1904; W. 8128; Not. W. 274.
1057. Indien bij eene hereditatis petitio wordt bewezen, dat er meerdere erfgenamen zijn dan de eischers, dan moeten deze niet ontvankelijk worden verklaard in hunne vordering, voor zooveel het deel der niet mede optredende erfgenamen betreft. — Rechtb. Maastricht 5 Maart 1896; W. 6633.
1058. Eene vordering, strekkende tot het bekomen van iemands aandeel in eene nalatenschap, die tusschen anderen, naar beweerd wordt ten onrechte, is verdeeld, is eene zuivere hereditatis petitito. — Rechtb. Haarlem 19 Maart 1895; W. 6679; P. v. J. 1895, 35; T. v. N. XIII, 324.
1059. Als uit eene dagvaarding blijkt dat gevorderd wordt al hetgeen aan den eischer uit eene nalatenschap zal zijn opgekomen, is eene zuivere hereditatis petitio ingesteld. — Hof Amsterdam 19 Juni 1896; W. 6849; T. v. N. XIV, 156.
1060. De hereditatis petitio moet gepaard gaan met den eisch tot nietigverklaring van het testament als het middel, waardoor zij tot haar recht kan komen. De toewijzing dier vordering heeft dan het gevolg, dat het testament



niet absoluut, maar slechts relatief nietig wordt, d. i. ten opzichte des eischers. Tengevolge der toewijzing dier vordering is het niet noodig, dat aan de afgifte van het gevorderde deel eene scheiding en deeling tusschen alle erfgenamen voorafgaat. De vordering tot afgifte behoeft niet tevens te worden gericht tegen de legatarissen, als de legaten aan hen reeds zijn uitgekeerd. - Hof Leeuwarden 4 April 1888; W. 5602; R. W. v. N. 630; P. v. J. 1888, 51.
* »• w. -LWUCJj <J_L,
1061. De erfgenaam, die krachtens dit artikel de hereditatis petitio instel) voor zijn aandeel, is in deze actie ontvankelijk, ook vóór dat door eene boedelscheiding dit aandeel is vastgesteld. — Rechtb. Tiel 3 Januari 1896; W. 6782T. v. N. XIV, 112.
Art. 882.
1062. Er is geen reden bij te brengen waarom de verjaring bij dit artikel uitgesproken, de goederen eener nalatenschap buiten het bereik van art. 2000 B. W. zou stellen. — Hof 's-Hertogenbosch 26 Juni 1888; W. v. N. R. 972.
Art. 883.
1063. Een kind na het overlijden des vaders geboren, moet, ook zonder dat door den voogd de erfenis is aanvaard en indien niet blijkt van verwerping, als erfgenaam zijns vaders, geacht worden te zijn opgevolgd, in alle diens rechten en verplichtingen. — Hof 's-Hertogenbosch 10 Maart 1885; W. 5219.
1064. Bij de beantwoording der vraag ol overeenkomstig dit artikel een kind tijdens het openvallen der nalatenschap reeds bestond, moet naar analogie overeenkomstig de regels, gesteld in artt. 306 en ol0 B. W. steeds worden aangenomen dat het kind reeds verwekt was op ieder tijdstip, vallende binnen de 300 dagen
i vóór zijne geboorte. — Rechtb. Arnhem 23 Ajjril 1894; W. 6508; W. v. N. R. 1282; T. v. N. XII, 215.
Art. 885.
1065. H. Benjamins. Eenige aanteekeningen op de artikelen 885, 886 en 887 B. W. - Ac. Pr. Leiden 1879.
Art. 888.
1066. E. T. Clausing. De plaatsvervulling volgens het Nederlandsche recht — Ac. Pr. Amsterdam 1878. Beoord. door H. M. J. Wattel in R. en W. XXIX.
1067. Mr. W. F. Frijlinck. Verrekening van schulden en repraesentatie. — W. v. N. R. 1307.
Art. 891.
1068. v. L. Verwerping Plaatsvervulling. — W. v. N. R. 945 en v. M. en J. P. V., W. v. N. R. 948.
Art. 892.
1069. De nakomelingen van een vooroverleden halfbroeder der naaste bloedverwante van den erflater worden volgens dit artikel alleen dan te zamen met haar tot de nalatenschap geroepen als die naaste bloedverwante en hij wiens nakomelingen zij zijn, — indien ook deze den erflater had overleefd, — als broeder en zuster den erflater even na in den bloede bestaanden en dus gelijke rechten op de nalatenschap zouden hebben gehad. —Hof Leeuwarden 28 Maart
1900; W. 7452; W. v. N. R. 1583; Not. W. 44; P. V\'. 9269 (met vernietiging Rechtb. Groningen 3 Maart 1899; P. v. J.1900, 56 ) In denzelfden zin mr. H. J. Hamaker. De plaatsvervulling. — W. v. N. R. 1640, 1641 en 1642.
Mr. N. X. F, Land. Een paar vragen over art. 892 B. W. — T. v. P. N. en F. I.
In den zin der Rechtb. Groningen mr. D. .1. Romkes. — Them. 1901, 502.



Art. 895.
1070. C. A. Bergsma. Art. 895 B. W.
— Ac. P. Leiden, 1890.
Art. 905.
1071. Nescio. Erfopvolging. Wordt, wanneer iemand nalaat tot erfgenamen 2 heele broers zijns vaders en 2 halve broers zijns vaders, de nalatenschap verdeeld in gelijke deelen door de heele en halve broeders zijns vaders of op de wijze van art. 904? Beantwoord door mr. A. J. B. Rijke is eerstgemelden zin.
— W. v. N. R 1325.
Art. 907.
1072. Prof. mr. H. J. Hamaker. Art. 907. (Volgens mr. H. erven de afstammelingen van broeders en zusters uit eigen hoofde krachtens dit artikel, als laatstgenoemde niet erven tengevolge van verwerping of onwaardigheid). — W. v. N. R. 1629 en 1630.
Derde Afdeeling.
Van erfopvolging wanneer er natuurlijke kinderen aanwezig zijn.
1073. Mr. A. J. B. Rijke. Het actieve en passieve erfrecht ab_ intestato der natuurlijke kinderen. — R. en W. XXXIV, 208.
1074. Mr. C. O. Segers. Eenige opmerkingen omtrent het erfrecht van natuurlijke kinderen. R. M. XV, 381, 497.
Art. 910.
1075. Mr. H. v. d. Sdt. Iets over het erfdeel ab intestato van natuurlijke kinderen, die met wettige kinderen moeten deelen. — W. v. N. R. 763.
Coolen. Idem. — W. v. N. R. 763.
1076. G. Roodenburch. Iets over art. 910 B. W. — R. en W. XXXVI, 458.
1077. J. Vriesendorp Jr. Logica of traditie? Conclusie omtrent de uitlegging der artt. 910 en 911 B. W. — 's-Grevelduin Capelle 1S85.
1078. Wanneer iemand, ab intestato overlijdende, nalaat één wettig kind en twee natuurlijk wettelijk erkende kinderen, zijn deze laatste dan ieder gerechtigd tot 4 27 der nalatenschap of wel erven deze ieder 1/9 gedeelte? In laatstgemelden zin beslist. — R. A. X, 66.
1079. Mr. M. W. F. Treub. Berekening van ieders aandeel, als natuurlijke
J kinderen met de wettige mede-erven. — W. v. N. R. 761 en 764.
J. J. E. Bruckner. Idem. — W. v. N. R. 837.
Mr. H. van der Sandt. Idem. — R. en W. XXXVIII, 201.
1080. Mr. M. W. F. Treub. Het erfrecht van natuurlijke kinderen. — W. v. N. R. 846.
1081. J. Vriesendorp Jr. De erfopvolging, wanneer natuurlijke kinderen aanwezig zijn. Artt. 910 en 911 B. W. — R. en W. XXXIX, 125. Anders Mr. J. Walig. — W. v. N. R. 895 en 998.
1082. M. Toepassing van art. 1105 in verband met art. 910 B. W. — W. v. N. R. 955 en 962.
Naar aanleiding daarvan Mr. A. J. B. Rijke Invloed der verwerping op de erfdeelen bij versterf. — W. v. N. R. 959.
1083. Het natuurlijke kind eener moeder, vorderende als deelgenoot van de moederlijke nalatenschap te worden toegelaten, zal, ingeval van ontkentenis, moeten worden toegelaten tot het bewijs, dat zij kind dier moeder is. — Hof 's-Gravenhage 18 Februari 1884; N R. B. IV, A. 41.



Art. 917.
1084. H. J. H. Stoop. Over de artt. 917, 918, 290, 2e lid aangaande erfopvolging, waar het betreft de nalatenschap van een natuurlijk kind. — Ac. Pr. Leiden 1893. Beoordeeld in W. v. N. R. 1223.
Art 918.
1085. H. J. J. Verhoefï'. Art 918 B. W. in verband met art. 921 B. W. — W. v. N. R. 778.
C. Bimberge. — W. v. N. R 782.
10fe(i. Mr. A. J. B. Rijke. Critiek en toelichting op art. 918 alinea 1 B. W. — W. v. N. R. 945.
1087. W. Westra. Art. 918 B. W. is niet toepasselijk ingeval een natuurlijk kind, door beide ouders erkend, overlijdt zonder nakomelingen, doch achterlatende zijne moeder en wettige kinderen van zijn vader, in wiens nalatenschap dat natuurlijk kind gerechtigd was; in dat geval wordt het aantal waarop het kind in de nalatenschap zijns vaders aanspraak kon maken, ingevolge art. 917, geërfd door zijne moeder. — W. v. N. R 961.
1088. Onder „de natuurlijke broeders en zusters" in art. 9186 moeten niet verstaan worden allen, die van denzelfden vader of dezelfde moeder afstammen, maar alleen zij, die buiten den echt zijn geboren. — Rechtb. 's-Gravenhage 4 November 1873; H. R. 12 Juni 1874; W. 3733; W. v. N. R. 246; P. W. 6502.
1089. v. M. Beperkt art. 918 B. W. de bevoegdheid tot testamentaire beschikking? Ja. — W. v. N. R. 1262 en 1268.
Duplex. Art. 918 B. W. beperkt niet de bevoegdheid tot testamentaire beschikking. — W. v. N. R. 1266 en 1271.
1090. v. D. Art. 918 B. W. - W. v. N. R. 1311.
1091. De goederen, die volgens dit artikel terugkeeren, worden uit de nalatenschap van het natuurlijk kind verkregen. Uit het woord „terugkeeren" mag niet worden afgeleid, dat in dit geval moet worden aangenomen het bestaan van een door de wet ingesteld fidei-commis de residuo, dat tengevolge
zou hebben, dat het natuurlijk kind niet bij testament zou mogen beschikken over de goederen, die het verkreeg uit de nalatenschap zijner ouders. — M F. 5 Maart 1908, no. 70; P. W. 10148.
TWAALFDE TITEL.
Van uiterste willen.
Eerste Afdeeling.
Algemeene Bepalingen
Art. 921.
1092. Mr. A. J. B. Rijke. Art. 921 en 933? (naar aanleiding van de verdeeling eener nalatenschap, wanneer daarover gedeeltelijk bij testament is
; beschikt). — W. v. N. R. 956.
1093. Mr. F. D. E. van Ossenbruggen Oorsprong en eerste ontwikkeling van het testeer- en voogdijrecht, beschouwd in verband met het familie- en erfrecht. — Aangek, door mr. H. J. Nieboer in R. M. XXIV, 164.
1094. Mr. M. L. van Goudoever. Onterving van wettelijke erfgenamen. — W. v. N. R. 1725.
1095. De Vries van Doesburgh. Onterving van wettelijke erfgenamen. — Ac. Pr. Utrecht 1886.
Art. 922.
1096. Echtelieden, buiten gemeenschap van goederen gehuwd mogen bij testament bepalen, dat hunne nalaten-



schappen zullen worden verdeeld alsof ■/.ij in gemeenschap waren gehuwd. De wet verbiedt niet en het is niet met de goede zeden in strijd, dat een massa wordt verdeeld op zoodanige wijze, als door de erflaters in hunne testamenten is verlangd. — Rechtb. Winschoten 18 Januari 1899; P. v. J. 1899, 71.
1097. X. Y. Z. Art. 922 en v. B. W. (naar aanleiding eener testamentaire beschikking, waarbij op straffe van onterving verboden wordt, dat notarissen, advokaten enz. in de nalatenschap als gemachtigde optreden, welke beschikking S. ongeldig acht). — W. v. N. R. 1219. Anders v. D. in W. v. N. R. 1221.
Art. 924.
i
1098. Indien een erflater onder uitdrukkelijke uitsluiting van sommige zijner erfgenamen bij versterf, tot erfgenamen instelt de personen, die krachtens de wet tot zijne nalatenschap zouden zijn gerechtigd geweest, treedt ieder der aldus benoemde erfgenamen voor een gelijk deel op en is er geen sprake van plaatsvervulling. — Rechtb. Leeuwarden 18 Juni 1891; W. v. N. R. 1125,
1099. v. D. Beteekenis der erfstelling ten voordeele van de wettelijke erfgenamen. — W. v. N. R. 1214.
Mr. H. S. Idem. — W. v. N. R. 1218.
Dezelfde. Een laatste woord over art. 924 B. W. — W. v. N. R. 1222.
1100. X. Art. 924 B. W. (betreffende de vraag of de nalatenschap wordt verdeeld bij hoofden of bij staken) — met aanteekening van mr. A. J. B. Rijke. — W. v. N. R. 1338.
Naar aanleiding daarvan H. R. Trip en v. D. in W. v. N. R. 1341 met aanteekening van mr. Rijke.
G. J. Lantsink. Making ten behoeve van wederzijdsche bloedverwanten. —
W. v. N. R. 1344 en C., M. H. .Ir. en v. D. in W. v. N. R. 1344 met aanteekening van mr. Rijke.
H. R. Trip, mr. Rijke en W. J. K. in W. v. N. R. 1346.
Art. 925.
1101. Aan een uiterste wilsbeschikking ten voordeele van de armen, kan geen armeninrichting, ook niet krachtens dit artikel, het recht ontleenen om uitkeering van dat legaat te vragen. — Kantong. Zwolle 28 November 1899; W. 7391; W. v. N. R. 1566.
Art. 926.
1102. Om het bestaan eener door dit artikel verboden beschikking aan te nemen, is het noodig dat de erflater twee malen over dezelfde zaak beschikt en wel zóó, dat het recht van den tweeden verkrijger begint nadat het recht van den eersten is afgeloopen. De fidei-commissaire substitutie maakt de geheele beschikking nietig en van onwaarde; zoodanige substitutie is aanwezig, ook al is het op het tegenwoordige oogenblik onzeker of zij naar de bedoeling des erflaters ooit in werking zal treden. — H. R. 19 Mei 1882; W. 4784; W. v. N. R 664.
1103. Uit geene enkele wetsbepaling volgt, dat een testament krachteloos zou zijn doordat de erflater buiten den uitersten wil om, den erfgenaam den hem rechtens niet bindenden last heeft opgelegd om de erfenis aan derden uit te keeren. — H. R. 13 Mei 1881; R. W. v. N. 417; v. d. H., B. R. XLVI, 332.
1104. Bij een fidei-commissaire substitutie is de geldigheid der institutie afhankelijk van de geldigheid der substitutie. Bij een naar de wet verboden fidei-commissaire substitutie kan de nietige beschikking ten aanzien van den



erfgenaam of legataris niet door bekrachtiging geldig worden. — H. R. 9 Januari 1891, concl. conf.; W. 5982; W. v. N. R. 1116; P. W. 8050; P. v.J. 1891, 14; R. W. v. N. 702: N. R. CLVII, 8; T. v. N. VIII, 440. Bevestigende Hof Leeuwarden 7 Mei 1890; W. 5898; W. v. N. R. 1102; P. v. J. 180, 76; R. W. v. N. 688.
1105. Hij, die tot erfgenaam is benoemd onder den last van de stichting van een fonds, bestemd tot weldadige doeleinden en zulks uit al hetgeen van liet vermogen van den erflater overblijft na aftrek van legaten en lasten, is niet een tusschen beide komend persoon, terwijl de ware erfgenaam zou zijn het fonds of de stichting, die als niet bestaande op het oogenblik niet bekwaam zou zijn om te erven. — Rechtb. Alkmaar 8 Mei 1890; P. v. J. 1891, 18.
1106. De benoeming van iemand tot eenigen erfgenaam met de opdracht om alles wat na betaling en uitkeering van legaten en lasten van de nalatenschap zal overblijven, in te schrijven op een der Grootboeken van de Nationale Schuld, ten einde te dienen tot een fonds voor weldadige doeleinden, is niet in strijd met het wezen van eene erfstelling, de benoemde geen tusschenpersoon en de uitersten wilsbeschikking geen verboden erfstelling over de hand. — H. R. 4 Mei 1893, concl. conf.; W. 6343; W. v. N. R. 1231 en 1238; P. v. J. 1893, 53; T. v. N. XII, 81; N. R. CLXIV, 38; v. d. H., B. R. LIX, 163; P. W. 8393. Bevestigende Hof Amsterdam 10 Juni 1892; W. 6238; W. v. N. R. 1189; P. v. J. 1892, 80.
1107. Indien bij dezelfde uiterste wilsbeschikking wordt gemaakt eene geoorloofde en voor het geval van kinderloos overlijden van den bezwaarden erf¬
genaam eene verboden erfstelling over de hand, is zoowel de eene als de andere beschikking nietig en wordt daardoor de geheele erfstelling van onwaarde. — Rechtb. 's-Gravenhage 8 Maart 1892; W. 6244; W. v. N. R. 1164; R. W. v. N. 737.
1108. De instelling van eene erfgename onder bepaling, dat zij bij het aangaan van een nieuw huwelijk, de geheele nalatenschaj) moet uitkeeren aan des erflaters naaste bloedverwanten, zooals die ab intestato op den dag van haar huwelijk tot zijne nalatenschap zouden gerechtigd zijn, zonder dat echter deze bepaling eenige belemmering aan de erfgename mag veroorzaken in het vrije genot en beheer der nalatenschap en zonder dat zij verplicht is boedelbeschrijving op te maken of eenige zekerheid te stellen, is niet eene verboden erfstelling over de hand. — Rechtb. Arnhem 8 November 1897; W. 7118; W. v. N. R. 1484; P. W. 9050. Bevestigd door Hof aldaar 30 Maart 1898; W. 7185; W. v. N. R. 1484; P. v. J. 1898, 91; P. W. 9101; T. v. N. XVI, 347.
1109. Prof. mr. H. J. Hamaker. Eenige opmerkingen betreffende erfstellingen over de hand. — W. v. N. R. 1556—1564.
Naar aanleiding daarvan. Is het recht van den verwachter van een fidei-commis vatbaar voor overdracht?
Valt het in de gemeenschap van goederen, waarin de verwachter getrouwd is? (Beide vragen bevestigend beantwoord.) — W. v. N. R. 1574.
1110. Hoewel de met fidei-commis bezwaarde goederen gedurende het leven van den bezwaarde diens beperkten en tijdelijken eigendom zijn, behooren zij bij het ophouden van zijn genot door zijn overlijden, niet tot zijn nalatenschaj),



vermits de bezwaarde, zoowel als de verwachter, ieder op zijn beurt, hun recht ontleenen en erven van den insteller van het fidei-commis, wiens testament is de grondslag van hun recht. — H. R. 23 April 1875; W. 3845; W. v. N. R 287; P. W. 6495.
1111. Mr. Arnold Levy. Eene Ministerieele Resolutie. (Volgens S. erft de
x „ „ J, 1., ^
verwarmer UIL UUII uueuei vo.u ucu uc-
1 \ UT "KT 1
zwaarae. ~ w. v. in. rv. ï^ui.
1112. Verboden fidei-commis of een
Inrranf mnt + n /l o 11 v» cr Nni \ V
lijuoutpcmilg. iwu 11 •
no OQ
ÏJA Cll UU.
Art. 928.
1113. Indien de bezwaarde erfgenaam
van een hdei-commis de residuo overlijdt voor den erflater, dan moeten de verwachters geacht worden rechtstreeks met uitsluiting der erfgenamen bij versterf door den erflater te zijn ingesteld. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 31 December 1902; W. 7974; W. v. N. R. 1725; P. W. 9646; bevestigd door Hof aldaar 19 April 1904; W. 8075; W. v. N. R. 1810; Not. W. 253; P. v. J. 1904, 361. In denzelfden zin Rechtb. Haarlem 13 October 1903; W. v. N. R. 1766.
Art. 929.
1114. Mr. A. J. B. Rijke. Vervalt de geheele fidei-commissaire substitutie, indien de bezwaarde, hetzij door zijn overlijden vóór den erflater, hetzij door zijne onbekwaamheid of onwaardigheid, of door zijne verwerping van de erfenis of het legaat geen genot heeft gehad of heeft kunnen hebben, — of worden in dit geval de verwachters tevens vulgariter gesubstitueerd, zoodat zij onmiddellijk erfgenamen worden, m. a. w. wordt eene fidei-commissaire substitutie geacht stilzwijgend eene vulgaire te bevatten ? In eerstgemelden zin beantwoord.
- R. en W. XXXV, 127.
Art. 930.
1115. Mr. A. J. B. Rijke. De making in vruchtgebruik. — T. v. N. VI, 318.
Art. 931.
1116. Het voorschrift van dit artikel is ook toepasselijk op eene onvervreemdbaarklaring voor een bepaalden tijd. Hierin kan geene verandering worden gebracht door de instelling van een bewind, omdat zoodanig bewind niet tot bewaring in natura verplicht. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 14 April 1897; W. v. N. R 1431. Hof aldaar 18 Januari 1898; W. 7088; W. v. N. R. 1475; T. v. N. XVI, 284.
1117. H. D. Heukers. Eene vraag naar aanleiding van art. 931 B. W. (S. meent dat, zoo de onvervreemdbaarheid als eene ontbindende voorwaarde aan de making is verbonden, art. 931 B. W. niet toepasselijk is). — W. v. N. R. 2050.
1118. Eene testamentaire bepaling waardoor de vervreemding wordt belemmerd (verval van legaten, indien niet wordt vervreemd) kan niet worden beschouwd als eene onvervreemdbaarverklaring in dit artikel. — M. F. 5 November 1907, no. 23; P. W. 10112; W. v. Not. 162.
Art. 932.
1119. Dit artikel kan alleen dan geschonden zijn, indien uit de wijze, waarop de rechter zich over de woorden van een testament heeft uitgelaten, valt op te maken, dat hij ze voor duidelijk heeft gehouden, maar ze evenwel niet heeft laten gelden overeenkomstig het begrip, waarvoor ze ook in zijn oog de ondubbelzinnige uitdrukkingen waren. Dit artikel ziet niet op uiterste willen, waarin woorden of uitdrukkingen worden aangetroffen, die buiten verband tot andere slechts ééne opvatting toelaten, maar door



toevoeging uier andere dubbelzinnig worden. — H. R. 2 Februari 1894, concl. conf.; AV. 6462; AV. v. N. R. 1267; P. v. J. 1894, 25; v. d. H., Reg. VII, 221; N. R. CLXYI, 114; P. W. 8559. Ilechtb. Breda 28 Maart 1893; P. v. J. 1S94, 25; P. W. 8400.
1120. Indien in een testament wordt gesproken van wettige kinderen, dan zijn de „gewettigde" kinderen daaronder begrepen. -— Rechtb. 's-Hertogenbosch 28 December 1894; W. 6621; T. v. N. XIII, 162.
Art. 933.
1121. Mr. H. S. Eene toepassing van art. 933 B. W. — W. v. N. R. 1152.
1122. Als de woorden eener uiterste wilsbeschikking voor meer dan ééne uitlegging vatbaar zijn, bestaat geen op de wet steunende reden, waarom tot opsporing van de bedoeling des erflaters, de wilsbeschikking waarover geschil, niet zou mogen worden vergeleken met die welke in een vorige akte van uitersten wil gemaakt is. — Hof 's-Hertogenbosch 13 October 1891; R. W. v. N. 740.
1123. Indien de woorden eener uiterste wilsbeschikking voor meer dan ééne uitlegging vatbaar zijn, maar het mogelijk en waarschijnlijk is, dat partijen bij machte zijn om aan den rechter te doen blijken van omstandigheden die met zekerheid de bedoeling des erflaters aan het licht kunnen brengen, kan daaromtrent getuigenbewijs worden toegelaten. — H. R. 20 Februari 1903, concl. conf.; W. 7884; W. v. N. R. 1746; Not. AV. 186; P. v. J. 1903, 232; N. R. CXCIII, 260; bevestigende Hof Amsterdam 14 Maart 1902; AV. 7779; Not. AV. 151. Rechtb. Breda 20 Mei 1890; AV. 5906; AV. v. N. R. 1087; R. AV. v. N. 687.
1124. De uitlegging van een testament is volgens de wet geheel vrij gelaten
aan den rechter, die over de feiten oordeelt en de juistheid dezer uitlegging mag in cassatie niet onderzocht worden.
H. R. 1< Juni 1904, concl. conf.; AV. 8082; AV. v. N. R. 1805; Not. AV. 262. In denzelfden zin H. R. 18 Januari 1878; AV. 4210.
Art. 935.
1125. De voorwaarde aan een legaat verbonden dat de legataris na het overlijden zijns vaders afstand zal doen van diens nalatenschap, is niet in strijd met de wet of de goede zeden. — Rechtb. Arnhem 4 Mei 1882; AV. 4842.
1126. De beschikking van een erflater, inhoudende, dat al hetgeen zijne dochter van zijne nalatenschap zal erven, geen deel zal uitmaken van de tusschen haar en haren echtgenoot bestaande gemeenschap van goederen is in strijd met de wet en moet dus voor niet geschreven worden gehouden. — Rechtb Utrecht 31 Maart 1897; AA^. v. N. R. 1434. Rechtb. Dordrecht ] 7 Mei 1899; W. 7335; Not, AV. 3. (Zie aant. 431—433 deel I).
Tweede Afdeeling.
Van de bekwaamheid om bij uitersten wil te beschikken of daaruit voordeel te genieten.
Art. 942. (1)
1127. Het getuigenbewijs met betrekking tot de vraag of de erflater in het bezit was van zijne verstandelijke vermogens is niet beperkt tot het oogenblik van het maken van zijnen uitersten wil, maar kan ook worden uitgestrekt tot den toestand des erflaters vóór, omstreeks en na het oogenblik van het verlijden dier akte. — Rechtb. Leeuwarden 8 April 1886; AV. 5458; R. AV. v. N. 600: T. v. N. 208.
deelt en de juistheid dezer uitlegging
(1) Zie aant. 1568—1572 doel 1



1128. De erfgenaam bij versterf, heeft het recht de vernietiging te vorderen van den uitersten wil des erflaters op grond van onbekwaamheid om een uitersten wil te maken, ook al zou door die vernietiging een vroegere uiterste wil, waarbij hij insgelijks als erfgenaam werd uitgesloten, weder van kracht worden.
— Rechtb. Breda 14 Mei 1890; W. 5936; R. W. v. N. 692.
1129. De erfgenamen ab intestato, die tegen den erfgenaam ex testamento, de vordering instellen tot verkrijging der erfenis op grond, dat de erflater tijdens het maken van het testament niet in het bezit was van zijne verstandelijke vermogens, zijn in die vordering niet ontvankelijk als zij niet vooraf de nietigverklaring van het testament vorderen.
— Rechtb. Rotterdam 8 Maart 1897 ; W. 7036; T. v. N. XV, 340.
1130. Hij die de nietigverklaring van een testament vraagt op grond, dat de testateur op het oogenblik van het testeeren niet in het bezit was van zijne verstandelijke vermogens, behoeft bij de dagvaarding niet de daadzaken te stellen waaruit het bestaan van dat rechtsfeit moet worden afgeleid. — Hof Amsterdam 30 Juni 1893; W. 6397; W. v. N. R. 1249; P. v. J. 1893, 93; met bevestiging Rechtb. Amsterdam 17 Mei 1892; W. v. N. R. 1200; P. v. J. 1892, 96.
1131. Art. 501 B. \V. is ook op testamenten toepasselijk; art. 502 heeft tengevolge dat, ook na den dood het door een later wegens onnoozelheid onder curateele gestelde gemaakte testament, op grond van art. 501 kan worden aangevallen. Door de artt. 942 en 945 B. W. worden testamenten niet aan de werking van artt. 501 en 502 onttrokken. — H. R. 2 November 1894, concl. conf.; W. 6572; W. v. N. R. 1311; P. v. J.
Cremers, Aant. B. W.
1894, 95; T. v. N. XIII; met vernietiging Hof 's-Hertogenbosch 21 November 1893; W. 6422; W. v. N. R. 1257; P. v. J. 1894, 95. In denzelfden zin Rechtb. Breda 12 April 1892; W. 6182; W. v. N. R. 1175; T. v. N. X, 198; R. W. v. N. 739.
1132. Al zal men voor de bestrijding der rechtsgeldigheid van een testament op grond van dit artikel niet behoeven te bewijzen, dat de erflater zijne verstandelijke vermogens totaal miste, kan men toch uit het enkele feit dat iemand op grond van zwakheid van vermogens onder curateele werd gesteld, niet afleiden het gemis van verstandelijke vermogens in den zin van dit artikel. Terecht werd integendeel aangenomen, dat de vraag of iemand in den zin van dit artikel j° art. 945 B. W. ten tijde van het maken van het testament in het bezit was van zijne verstandelijke vermogens, moet worden onderzocht, onafhankelijk van die curateele op eigen verzoek. — H. R. 16 Mei 1902, concl. conf.; W. 7769; W. v. N. R. 1718; Not. W. 148; P. v. J. 1902, 158; N. R. CXCI, 89.
1133. Art. 500 B. W. De op eigen verzoek onder curateele gestelde wegens zwakheid van geestvermogens mist het vermogen om uiterste wilsbeschikkingen te maken. Dit volgt niet alleen uit de duidelijke bepaling van dit artikel, maar ook uit zijne geschiedenis.—Hof's-Hertogenbosch 14 Januari 1908; W. 8739; W. v. Not. 161; met bevestiging Rechtb. Breda 11 December 1906. Cassatie verworpen H. R. 18 December 1908, concl. conf.; W. 8784; W. v. N. R. 2049.
1134. Wel bepaalt art. 942 B. W. dat men tot het maken van een uitersten wil zijne verstandelijke vermogens moet bezitten, maar de wet geeft daarbij geen maat aan; mitsdien moet ook de minstbedeelde, mits hij niet geheel ontbloot
31



is van verstandelijke vermogens, in staat geacht worden de geschiktheid te bezitten tot het maken van een uitersten wil. — Rechtb. Utrecht 17 Januari 1906; W. 8415; W. v. Not. 65.
1135. Mag de notaris weigeren een testament te passeeren voor iemand, die naar zijn oordeel krankzinnig is? — Not. W. 33.
1136. H. B. Heeft de notaris, geroepen bij het ziekbed van een verpleegde in een krankzinnigengesticht, gegronde redenen zijnen dienst te weigeren tot het opmaken en verlijden van den uitersten wil? — W. v. N. R. 1992 (Redactie meent dat de geldigheid van het testament hiervan afhangt of het in een helder oogenblik is gemaakt).
H. B. Idem (weerlegging van de meening der Redactie met antwoord van deze). — W. v. R. N. 1997.
Een Notaris. Idem. W. v. R. 2000.
Art. 946.
1187. Eene vereeniging, die rechtspersoonlijkheid mist op het oogenblik van het openvallen eener nalatenschap is niet bevoegd erfgenaam in die nalatenschap te zijn. — Hof Amsterdam 4 December 1908; W. v. N. R. 2045. Bev. Rechtb. aldaar 26 Juni 1907; W. 8628; W. v. N. R. 2001. Naar aanleiding daarvan Prof. mr. H. J. Hamaker. — Them. 1908, 215; W. v. N. R. 2045—2049.
1138. Bij een testament kan rechtsgeldig eene stichting in het leven gegeroepen en daaraan eene legaat gemaakt worden. — M. F. 9 Mei 1876, no. 41; P. W. 6641; R. W. v. N. 498.
1139. Naar het Nederlandsch recht is een erflater bevoegd bij uitersten wil eene stichting in het leven te roepen en tevens als erfgenaam in te stellen. — Rechtb. Roermond 29 April 1880; W.
4554; W. v. N. R. 544; bev. door Hof 's-Hertogenbosch 15 September 1881; W. 4745. Cassatie verworpen H. R. 30 Juni 1882, concl. conf.; W. 4800; W. v. N. R. 679; P. W. 6642; R. W. v. N. 449. In denzelfden zin Rechtb. Arnhem 18 Juni 1885; W. 5213; P. W. 7331; bev. door H. R. 18 Juni 1886, concl. conf.; W. 5311; W. v. N. R. 882; R. B. 566; P. W. 7331. Rechtb. Maastricht 21 October 1886; W. 5456; W. v. N. R. 954; R. W. v. N. 599; T. v. N. V. 216.
1140. Eene stichting kan bij testament worden opgericht. Ten behoeve van stichtingen derogeert de tweede alinea van art' 946 B. W. aan de eerste alinea van dat artikel. — Hof 's-Hertogenbosch 8 Februari 1898; W. 7120; W. v. N. R. 1471.
1141. Van stichtingen, die op het oogenblik van des erflaters overlijden ontstaan ten gevolge van de afzondering bij testament van een vermogen met de daaraan gegeven bestemming, kan niet worden gezegd dat zij bestaan op het oogenblik van den dood des erflaters. — H. R. 12 Juni 1896, concl. contr.; W. 6823; W. v. N. R. 1399; P. W. 8846; P. v. J. 1896, 68; T. v. N. XIV, 150; met vernietiging Rechtb. Utrecht 25 September 1895; W. 6717; W. v. N. R. 1350; P. v. J. 1895, no. 99; P. W. 8718; T. v. N. XIV. H. R. 20 November 1896, concl. conf.; W. 6889; W. v. N. R. 1411; P. W. 8901; T. v. N. XV; P. v. J. 1896, 100; met vernietiging Rechtb. Leeuwarden 24 October 1895; W. 6782; W. v. N. R. 1350; T. v. N. XIV; P. W. 8780.
Art. 947.
1142. De erfstelling ten behoeve van eene kerk is niet dadelijk onherroepelijk vervallen, indien de Koning de machtiging tot aanvaarding heeft geweigerd. — De Koning behoudt de bevoegdheid om



op eene vroegere weigering tot machtiging terug te komen en die machtiging later nog te verleenen. — H. R. 11 Maart 1864; W. 2571; v. d. H., B. R. XXVIII, 947; N. R. LXXVI, 288.
1143. Mr. E. P. Schorer. Weigering der Koninklijke machtiging tot aanvaarding van een legaat, gemaakt aan eene instelling van liefdadigheid, op grond, dat het een verboden erfstelling over de hand zou zijn. — W. 4942; Gemst. 1675.
1144. Openbare instellingen, godsdienstige gestichten, kerken of armeninrichtingen zijn, zoolang zij de bij dit artikel vereischte machtiging niet hebben verkregen, niet onbekwaam in den zin van art. 958 B. W.; dus is eene uiterste wilsbeschikking aan een tusschenpersoon gemaakt, niet nietig, — H. R. 15 Mei 1881; N. R. B. 1883, A. 14; R. W. v. N. 417; v. d. H., B. R. 1729, 332.
1145. De Koninklijke machtiging bij dit artikel voorgeschreven, wordt voor de instellingen niet vereischt om haar bekwaam te maken om te erven, maar de erfstelling blijft buiten gevolg, voorzoover de machtiging niet is verkregen. De verkregen machtiging werkt achteruit tot op den dag, waarop de erfenis is opengevallen. — Rechtb. Rotterdam 5 April 1897; W. 7051; P. v. J. 1897, 72; T. v. N. XVI, 1.
1146. Door de bepaling van art. 194d der Gemeentewet is deze bepaling ten aanzien van burgerlijke gemeenten gewijzigd. — Gemst. 1535.
1147. v. D. Makingen en schenkingen aan gemeenten (artt. 947 en 1717 B. W.; art. 194 litta. c en d der Gemeentewet.)
Volgens S. moeten zoowel de Koning als de Gedeputeerde Staten machtiging
i tot aanvaarding verleenen.
1148. X. Wanneer eene erfstelling heeft plaats gehad ten behoeve van een der instellingen, opgenoemd in art. 947 B. W., en op verzoek van een der erfgenamen bij versterf krijgt het bestuur slechts machtiging tot aanneming van de helft, wie krijgt dan de andere helft?
Volgens Mr. A. J. B. Rijke alle erfgenamen volgens hunne erfportiën bij versterf. — W. v. N. R. 1508.
Art. 949. (1)
1149. Do artt. 236 en 949 B. W. staan met elkander in zoo nauw verband dat waar eenmaal de door de wet bij art. 236 gestelde grens is bereikt, op grond van art. 949 die grens niet mag worden overschreden. — H. R. 24 Juni 1881, concl. conf.; N. R. CXXVIir, 238; v. d. H. B. R. XLVI, 480; met bev. Rechtb. 's-Gravenhage 29 April 1881; W. v. N. R. 627. Rechtb. Rotterdam 21 Februari 1881; W. 4621; W. v. N. R. 586; N. R. B. 1881, A. 95.
1150. De artt. 236 en 949 B. W. houden verband met elkaar, zoodat de tweede echtgenoot, die uit de gemeenschap het geoorloofde maximum van voordeel genoten heeft, niet ook nog uit testamentaire beschikkingen voordeel trekken mag. — Rechtb. Arnhem 30 Mei 1904; W. 8199; W. v. N. R. 1814; Not. W. 261.
1151. Wanneer de gemeenschap in tweede huwelijk bij helft wordt gedeeld, kan de tweede echtgenoot krachtens testament nog genieten het verschil tusschen hetgeen hem tengevolge van eene verdeeling volgens artt. 236 en 949 te zamen zou toekomen en de voormelde helft. — M. F. 2 April 1891, no. 8; P. W. 8189. In denzelfden zin M. F. 4 December 1894, no. 9; P. W. 8640.
(1) Zie aanteekening 699 deel I.



1152. Berekening van hetgeen ingeval van tweede huwelijk de nieuwe echtgenoot krachtens testament kan genieten als zij bij de verdeeling bij helft geen voordeel heeft genoten van den aanbreng van den hertrouwden echtgenoot. — M. F. 4 Juli 1895, no. 11; P. W. 8776.
1153. Indien een erflater kinderen uit een eerste huwelijk en een tweede echtgenoote nalaat en aan de laatste vermaakt het vruchtgebruik van zoodanig deel der nalatenschap als de wet toestaat, dan moet zulke beschikking gerekend worden ten onderwerp te hebben het vruchtgebruik van dat gedeelte der nalatenschap, waarover het volgens artt. 237 en 949 B. W. aan den hertrouwden echtgenoot geoorloofd is, ten behoeve der nieuwe echtgenoote te beschikken.
— M. F. 27 November 1876, no. 5; P. W. 6651.
1154. Wanneer een vader ten bate van zijne tweede echtgenoote een vruchtgebruik zijner geheele nalatenschap heeft ingesteld met bepaling dat „diegene mijner kinderen, dat zich verzet tegen deze mijne beschikking wordt onterfd, voorzoover de wet toelaat, evenzoo hunne afstammelingen", dan komt — ingeval na het overlijden des vaders enkele dier erfgenamen zich verzetten — het beschikbaar deel dier zich verzettende erfgenamen ten bate der erfgenamen, die zich niet hebben verzet. De eerste kunnen dan niet beweren dat, in dit bijzonder geval door hen slechts zooveel behoeft te worden gemist als krachtens de bepaling van art. 949 B. W. aan de bevoordeelde tweede echtgenoote kan komen.
— Rechtb. Leeuwarden 24 October 1901; W. 7735; P. v. J. 1902, 111; W. v. N. R. 1691; Not. W. 136.
1155. Prof. mr. H. J. Hamaker. Art. 965 in zijn verband met 949 B. W. —
W. v. N. R. 1691—1693 (naar aanleiding van gemeld vonnis).
Art. 950.
1156. B. J. R. Geldt art. 950 B. W. alleen voor het geval, dat de eerstster vende echtgenoot bepaalde, tot den gemeenschappelijken boedel behoorende goederen legateert? Of is het eveneens van toepassing, wanneer de langstlevende echtgenoot bepaalde goederen, tot de nog onverdeelde huwelijksgemeenschap behoorende, legateert? Alleen in het eerste geval. — W. v. N. R. 1665.
Volgens Prof. mr. H. J. Hamaker (aanteekening aldaar) is art. 950 bij analogie toepasselijk ook op het tweede geval.
1157. Dit artikel is niet toepasselijk, indien de eene echtgenoot aan den ander heeft gelegateerd de onroerende goederen, die zij door koop en ruiling staande hun in gemeenschap van winst en verlies aangegaan huwelijk hebben verkregen. — M. F. 11 Juni 1888, no. 29; P. W. 7665; R. W. v. N. 648.
1158. Bij dit artikel heeft de wetgever erkend de geldigheid van eene beschikking, waarbij een in gemeenschap gehuwd echtgenoot eenig deel der gemeenschap voor het geheel legateert. De geldigheid dier beschikking hangt niet af van de boedelscheiding, maar de scheiding is alleen van invloed op de uitvoering der beschikking, namelijk voor de beantwoording der vraag of de legataris de afgifte van het gelegateerde in natura zal kunnen vorderen dan wel zich met de uitkeering der waarde daarvan zal moeten tevreden stellen. De omstandigheid dat in eenig bijzonder geval geen scheiding te pas komt, omdat de overlevende echtgenoot eigenaar wordt van den geheelen boedel, ten deele krachtens huwelijksrecht en ten deele krachtens



erfrecht, ontleend aan het testament van den vooroverleden echtgenoot, kan ook van geen invloed zijn op de geldigheid eener beschikking als de bovenbedoelde.
— M F. 11 Juni 1898, no. 48; P. W. 9070.
1159. Noch onze wet, noch hare geschiedenis geven aanleiding om aan te nemen dat er bij gemeenschap van winst en verlies niet zoude ontstaan een gemeenschappelijk eigendomsrecht op de gewonnen goederen. Het tegendeel volgt uit dit artikel, waar onder gemeenschap ook die van winst en verlies is begrepen.
— Rechtb. 's-Hertogenbosch 24 April 1901; W. v. N. 1653.
1160. Ingeval twee in gemeenschap gehuwde echtgenooten, ieder hetzelfde tot de gemeenschap behoorend vast goed aan denzelfden derde legateeren, dan moet bij overlijden des langstlevenden, die het vruchtgebruik van het gelegateerde goed had, het door hem gemaakte legaat van dat vast goed als vervallen worden beschouwd. — M. F. 31 Maart 1904, no. 75; P. W. 9702.
1161. J. G. Klaassen. Toepassing der Successiewet op makingen als bedoeld in art. 950 B. W. - T. v. P. N. en F. VI, 28.
Art. 951.
1162. Waar door verloop van tien jaren na de meerderjarigheid de verplichting van den voogd om rekening en verantwoording te doen niet meer bestaat, is ook de onbekwaamheid om te zijnen behoeve te beschikken, vervallen Een eisch tot nietigverklaring van gemaakte beschikkingen wegens het niet afleggen van de voogdijrekening, is in dat geval ongegrond. — H. R. 7 December 1877; W. 4196; W. v. N. R. 494; v. d. H., B. R. XLII, no. 1572, 437.
1163. Mr. G P. ter Braak. Wanneer een meerderjarige vóór het fluiten der voogdij rekening zijn gewezen voogd en ab intestato erfgenaam in de zijdlinie, bij testament tot erfgenaam benoemt voor een kleiner gedeelte, dan waartoe hij krachtens versterf gerechtigd was, is die beschikking dan rechtsgeldig? Ja. — W. v. N. R. 1239.
Mr. C. Reeling Knap. Neen. — W. v. N. R. 1238 en 1240.
B. Ja. — W. v. N. R. 1240.
Art. 953.
1164. Bij testament werd aan een debiteur des erflaters zijne schuld aan dezen kwijtgescholden, onder beding dat hij aan den geneesheer, die den erflater in zijne laatste ziekte had bijgestaan, eene gelijke som zou schuldig belijden, welk beding werd nagekomen; de daartoe betrekkelijke vordering tot nietigverklaring dier beschikking moet alsdan niet tegen den persoon, wiens schuld voorwaardelijk werd kwijtgescholden, maar tegen den betrokken geneesheer worden ingesteld. — Rechtb. Arnhem 25 Juni 1901; Not. W. 112.
Art. 955.
1165. X. Naar aanleiding van art. 955 B. W. — W. v. N. R. 1088.
Over dezelfde rechtsvraag. C. v. D. — W. v. N. R. 1089.
S. B. en Duplex. — W. v. N. R. 1090
Mr. D. J. van Stockum en v. W. — W. v. N. R. 1091.
1166. T. N. van der Stok. Art. 955 B. W. (met naschrift van mr. A. J. B. Rijke). — W. v. N. R. 1316.
Art. 958.
1167. Ook de beschikking, waarbij aan des erflaters dochter uit zijn tweede huwelijk, is vooruitgemaakt een vierde



gedeelte van zijne nalatenschap, moet beschouwd worden te zijn gemaakt op den naam van een tusschenpersoon en dus nietig te zijn, indien daarbij gevoegd is de last dat zij hare moeder, des erflaters tweede vrouw, moet laten in het bezit en genot van haar aandeel in de vaderlijke nalatenschap. —Hof Arnhem 18 Juni 1884; W. 5108; R. W. v. N. 524.
1168. Dit artikel moet worden verklaard en aangevuld door art. 239 B. W., zoodat alleen de kinderen van den nieuwen echtgenoot, uit een vroeger huwelijk, als tusschenkomende personen zijn te beschouwen. — Rechtb. Arnhem 6 December 1877; W. 4206; YV. v. N. R. 508; R. W. v. N. 320.
1169. Tot de in art. 958, al. 1 B. W. genoemde tusschenbeide komende personen behoort niet het kind gesproten uit het huwelijk van den erflater met de echtgenoote, die onbekwaam is om te erven. — Hof Arnhem 17 Januari 1906; W. 8402: W. v. N. R. 1885; W. v. Not. 59; met vernietiging Rechtb. aldaar 30 Mei 1904; W. 8199; W. v. N. R. 1814; Not. W. 261.
1170. Art. 949 B. W. sluit zich aan en is eene herhaling van den regel van art. 236 B. W. toegepast op de uiterste wilsbeschikkingon; dus moet, nu blijkens de ondubbelzinnige woorden van art. 239 B. W. bij giften onder de levenden het eigen kind van den schenker niet gerekend wordt onder de tusschenbeide komende personen van art. 238 B. W., ook al is dit kind gesproten uit zijn huwelijk met den nieuwen echtgenoot, — bij uiterste wilsbeschikkingen noodzakelijk hetzelfde gelden. — H. R. 3 Mei 1907, concl. contr.; W. 8542; R v. J. 1907, 648; W. v. N. R. 1959; W. v. Not. 89; N. R. CCVI, 9; P. W. 10045. (Verg. aant. 721—729 deel I.)
1171. A. C. de Wilde. Zijn, waar de hertrouwde echtgenoot bij testament beschikt ten behoeve van kinderen uit zijn tweede huwelijk geboren, die kinderen met betrekking tot den mede-echtgenoot te beschouwen als tusschenbeide komende personen? Neen. — Not. W. 227.
Derde Afdeeling.
Van de legitieme portie of het wettelijk erfdeel en van de inkorting der giften, icelke die portie zouden verminderen.
Art. 960.
1172. Mr. Jac. van den Biesen. Beschouwingen over het wettelijk erfdeel. — Them. XLV, no. 3.
1173. Mr. J. d'Aulnis de Bourouill. De legitieme portie. — Them. XLV, 1884, 345.
1174. Mr. R. Heeft de legitimaris als zoodanig de saisine? — W. v. N. R. 844.
1175. Mr. R. De legitimaris als zoodanig. — W. v. N. R. 846.
1176. J. F. C. Meijer. De aard van het recht van den legitimaris. — Ac. Pr. Utrecht 1887.
1177. G. P. ter Braak. Het rechtskarakter van den legitimaris. — Ac. Pr. Amsterdam 1888.
1178. U. O. Stikker. De aard van de legitieme portie. — Ac. Pr. Groningen 1890.
1179. A. van Giffen. Eenige opmerkingen over het wettelijk erfdeel. — Ac. Pr. Leiden 1895.
1180. H. G. Bakker. Het rechtskarakter der legitieme portie. — Ac. Pr. Amsterdam 1904. Aangek, door Prof. mr.



Segers in W. v. N. R. 1839; doormr. A. E. Schouten in W. 8180; door mr. L. E. Visser in W. 8449; door Prof mr. Drucker in R. M. XXV, 662 en mr. A. C. Visser van IJzendoorn in R. M. XXV, 145.
1181. W. Zwaagstra. Iets over het wettelijk erfdeel. — W. v. N. R. 1097 en 1098.
1182. Mr. H. S. Het rechtskarakter van den legitimaris. — W. v. N. R. 1106, 1114 en 1123.
Mr. Rijke. Idem. W. v. N. R. 1109 en 1120.
1183. Mr. M. W. F. Treub. Over de legitieme portie Lezing in deNotarieele Vereeniging gehouden 17 November 1894. - W. v. N. R. 1300.
1184. Prof. mr. H. J. Hamaker. De aard der legitieme. — W. v. N. R. 1700 en 1703.
1185. Mr. A. J. B. Rijke. Eene studie over de legitieme portie. — T. v. P. N. en F. III, 217; IV, 1 en V, 239.
1186. M. W. L. S. Bilderdijk. Het rechtskarakter van de making van het beschikbaar deel der nalatenschap. — Ac. Pr. Amsterdam 1892. Besproken door mr. H. S. in W. v. N. R. 1187.
1187. Is verandering wenschelijk in de bepalingen omtrent het wettelijk erfdeel? Zoo ja, in welken zin? — Advies van mr. Pijnacker Hordijk en mr. L. G. Verwer. Ned. Jur.-Ver. 1884. W. 5019.
L a. Moet de wet aan sommige erfgenamen, die door haar tot de nalatenschap geroepen worden, een wettelijk erfdeel blijven toekennen? Zoo ja,
b. Moeten dan niet alleen uiterste wilsbeschikkingen, maar ook schenkingen voor inkorting vatbaar zijn?
II. Moet de legitimaris recht hebben op een aandeel in de goederen zelve, die in den boedel aanwezig zijn, of slechts op de waarde van zijn wettelijk erfdeel?
III. Moet het wettelijk erfdeel alleen worden toegekend aan wettige kinderen en hunne wettige afstammelingen? Of ook aan
a. natuurlijke kinderen?
b. hunne wettige nakomelingen?
c. wettige ouders?
d. natuurlijke ouders?
e. grootouders?
ƒ. broeders en zusters en hunne wettige nakomelingen ?
IV. Behoort de aanspraak op een wettelijk erfdeel der ouders in de nalatenschap van hun kind te wijken voor beschikkingen, door dat kind ten voordeele van zijn echtgenoot gemaakt?
V. Moet het gedeelte waarover door ouders ten behoeve van kinderen kan worden beschikt, grooter zijn dan dat waarover door hen beschikt kan worden ten behoeve van vreemden?
VI. Moet een grooter gedeelte dan dat hetwelk voor vreemden beschikbaar is, ook beschikbaar zijn ter bevoordeeling van een der ouders door den anderen?
VII. Moet het den erflater vrij staan om bepaalde in de wet te omschrijven redenen den legitimaris zijn wettelijk erfdeel te onthouden?
Kort verslag der Vergadering van 28 Augustus 1884 in W. 5057.
1188. Prof. mr. H. J. Hamaker. Is, met handhaving van het beginsel omtrent de legitieme, wijziging van de regeling der erfopvolging ab intestato wenschelijk ? Zoo ja, in welken geest? — Not. W. 150-152, 156—158 en 160.
1189. Mr. J. Limburg. Is met handhaving van het beginsel omtrent de legitieme, wijziging van de regeling der erfopvolging ab intestato wenschelijk?



Zoo ja, in welken geest? — R. M. XXI, 468.
1190. Mr. C. O. Segers. Opmerkingen omtrent het recht der legitieme portie. — Them. 1898, 573 en 1899, 101.
1191. De beschikking van den erflater, dat het kapitaal door hem in eene vennootschap onder firma ingebracht, daarin gedurende dertig jaren na zijn overlijden blijven zal, is niet bindend voor de erfgenamen, wanneer dit kapitaal
net beschikbaar deel zijner nalatenschap te boven gaat. — Advies van Prof. Goudsmit, medegedeeld door mr J. A. Fruin. — Them. 1883, 208; W. 4885; W. v. N. R. 700; R. W. v. N. 471.
1192. H. C.-Snethlage. Over den aard van het wettelijk erfdeel (voornamelijk over de vraag of de legitimaris recht heeft op de goederen, dan wel op eene
geldsom, door b. in laatstgemelden zin beantwoord). — R. en W. XXXIII, 207.
1193. Mr. M. L. van Goudoever. Heeft een legitimaris recht op geld of goederen? (Opgeld.) — W. v. N. R. 1885.
1194 De legitimaris heeft geen recht op een bepaald aandeel in de goederen in natura, maar alleen op het bedrag zijner legitieme portie. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 2 November 1883; W. 4975; W. v. N. R. 733; R. W. v. N. 487.
1195. De beschikking, waarbij de erflater aan een zijner kinderen legateert alle zijne roerende en onroerende goederen tegen inbreng van de waarde dier goederen in de nalatenschap, benadeelt het wettelijk erfdeel der andere kinderen, daar de wet den kinderen een wettelijk erfdeel verzekert van de goederen en niet in het algemeen van de waarde
der nalatenschap. Dit blijkt behalve uit art. 971, ook uit art. 972. B. W. — Rechtb. Almelo 5 December 1894; P. v. J. 1895, 21.
1196. Een erflater, die het geheel actief zijner nalatenschap aan een zijner kinderen geeft en den anderen kinderen slechts hun aandeel in geld wil doen toekomen, uit te keeren door den ingestelden erfgenaam uit eigen beurs, doet daardoor aan het wettelijk erfdeel zijner overige kinderen te kort, die op die manier niets van de goederen der nalatenschap zullen ontvangen, al mogen zij ook in geld, door den ingestelden erfgenaam uit te betalen, nog meer dan de waarde van hun wettelijk erfdeel kunnen ontvangen. — Pres. Bes. Almelo 8 Juli 1899; W. v. N. R. 1546.
1197. Een legitimaris heeft volgens onze wet recht op een aandeel in de goederen zelve, die in den boedel aanwezig zijn. — Rechtb. Middelburg 30
December 1903; W. v. N. R. 1791; P. v. J. 1903, 322.
1198. Eene testamentaire beschikking, waarbij door iemand, die kinderen achterlaat, aan zijne vrouw boven en behalve het beschikbaar gedeelte zijner nalatenschap, wordt vermaakt het recht om de goederen der nalatenschap geheel of gedeeltelijk tegen taxatie volgens de artt. 1123 en 1124 B. W. over te nemen, heeft geldswaarde en doet te kort aan de legitieme der kinderen. Zoodanige testamentaire beschikking moet derhalve verminderd worden met het legaat. — Rechtb. Arnhem 10 Februari 1898; W.
7171; W. v. N. R. 1515. Bestreden door G. Vlug in W. v. N. R. 1519.
1199. Een legitimaris kan zich er niet over beklagen dat in eene door den erflater overeenkomstig art 1167 B. W.



gemaakte boedelscheiding zijne legitieme is toebedeeld in eene overgroote hoeveelheid incourante fondsen. — Hof 's-Gravenhage 17 Maart 1902; P. v. J. 1902,146; P. W. 9486; met bevestiging Rechtb. Rotterdam 24 Januari 1901; W. 7638; Not. W. 104.
1200. Mr. H. S. Iets over de legitieme in verband met het recht tot overneming van goederen tegen taxatie. — Not. W. 28 en 31.
1201. G. J. Lantsink. Te licht opgenomen practische bezwaren tegen de beschikking waarbij het wettelijk erfdeel aan de gemeenschap wordt onttrokken, (met naschrift van mr. R.) — W. v. N. R. 1365. Naar aanleiding van dit naschrift Lantsink in W. v. N. R. 1368.
1202. Mr. H. v. d. Sandt. Kan de erflater bepalen dat de legitieme niet in de huwelijksgemeenschap zal vallen? Ja, maar de legitimaris kan er tegen opkomen. — W. v. N. R. 1366.
1203. B. Wieland Los. Wettelijke en maatschappelijke bezwaren tegen de beschikking, waarbij het wettelijk erfdeel wordt onttrokken aan de gemeenschap, zonder daarin door huwelijksvoorwaarden te voorzien. — W. v. N. R. 1367.
1204. A. Moll. Over de beschikking des erflaters dat de legitieme niet in de gemeenschap zal vallen. (Volgens S. kan de legitimaris in de beschikking berusten, in welk geval zij tegenover ieder in stand blijft). — Not. W. 9.
1205. Bij testament kan niet worden bepaald dat het erfdeel van een legitimaris niet zal vallen in de huwelijksgemeenschap, bestaande tusschen de legitimarisse en haren echtgenoot. Eene dergelijke beschikking moet voor niet
geschreven gehouden worden. — Rechtb. Utrecht 31 Maart 1897; W. 6975; W. v. N. R. 1434; T. v. N. XV, 244. In denzelfden zin Rechtb. Dordrecht 17 Mei 1899; W. 7335; Not. W. 3. Bevestigd door Hof 's-Gravenhage 25 Juni 1900; W. 7489; P. v. J. 1900, 66; W. v. N. R. 1610; Not. W. 54. (Zie aanteek. 431—433 deel 1.)
1206. De rechthebbende op een wettelijk erfdeel geniet dit niet krachtens eenige uiterste wilsbeschikking, zoo die gemaakt is, maar krachtens de wet zelve, die het hem toekent onafhankelijk en zelfs tegen den wil des erflaters. — H. R. 22 Februari 1901, concl. conf.; W. 7575; P. v. J. 1901, 29; W. v. N. R. 1640; Not. W. 82; P. W. 9332; v. d. H., B. R. LXVII, 125; N. R. CLXXXVII, 348.
1207. Mr. M. W. F. Treub. De invloed der verwerping op de legitieme portie. - W. v. N. R. 1295, 1296 en 1297.
T. C. Daey Ouwens. Idem (met naschrift der Redactie). — W. v. N. R. 1299.
W. J. K. Idem (met naschrift der Redactie). — W. v. N. R 1300.
Mr. D. J. van Stockum. Idem (met naschrift der Redactie). — W. v. N. R. 1301.
1208. Mr. A. J. B. Rijke. Buitenlandsche Juresprudentie (over een vonnis der Rechtbank de la Seine, opgenomen in de Revue Pratique du Notariat Beige, waarbij onder meer beslist werd, dat door verwerping aanspraak op een legitieme portie kan ontstaan). — W. v. N. R. 1307.
1209. Prof. mr. H. J. Hamaker. De invloed van eene verwerping op de legitieme. — W. v. N. R. 1314, 1315 en 1316.



1210. B. Ph. L. van Lier. Invloed der verwerping eener erfenis op de legitieme. — Ac. Pr. Utrecht 1894.
1211. R. van Cranenburgh. Invloed van den afstand der gemeenschap op de legitieme portie. — W. v. N. R. 1460.
1212. Ook aan den legitimaris komt de actie tot scheiding en deeling toe, waartoe hij als zoodanig gerechtigd is. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 December 1899; W. 7389; P. v. J. 1901,70; Not. W. 16; P. W. 9270.
1213. De erfgenaam, wiens erfdeel is beperkt tot de legitieme portie, blijft niettemin ook volgens de wet erfgenaam en behoudt als zoodanig zijn onbeperkt recht op het, hoewel voor een kleiner aandeel, hem toekomend gedeelte van de onverdeelde nalatenschap van den erflater ; hij treedt door het overlijden van dezen te gelijk met de andere erfgenamen voor zijn aandeel in het bezit van den nagelaten boedel. — Rechtb. Leeuwarden 7 Maart 1901; W. 7606; P. v. J. 1901, 68; W. v. N. R. 1663; Not. W. 93.
1214. De legitimaris is voor het wettelijk gedeelte erfgenaam volgens de wet en kan deze hoedanigheid niet verliezen door de omstandigheid, dat hij bij testament is uitgesloten; mitsdien kan de legitimaris in weerwil van zoodanige uitsluiting als deelgerechtigde scheiding en deeling van den boedel vragen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 7 Juni 1901; W. v. N. R. 1652.
1215. Wanneer iemand met voorbijgang van legitimarissen tot eenigen erfgenaam is benoemd en de betrokken nalatenschap zuiver door hem is aanvaard, dan blijft hij eenig erfgenaam, zoolang de legitimarissen hunne wettelijke rechten niet doen gelden. — Rechtb. Leeuwarden 25 Juni 1906; W. v. N. R. 1918; P. v. J. 1906, 565.
Art. 962.
1216. Mr. H. v. d. Sandt. Hebben de ouders van een door hen erkend natuurlijk kind, dat zonder nakomelingschap overleden is, recht op een wettelijk erfdeel? Neen. — W. v. N. R. 729.
Art. 963.
1217. Ook de wettige kinderen van een natuurlijk erkend kind hebben bij plaatsvervulling aanspraak op een wettelijk erfdeel in de grootouderlijke nalatenschap. — Rechtb. Leeuwarden 28 Juni 1906; W. v. N. R. 1918; P. v. J. 1906, 565.
Art. 965.
1218. De toepasselijkheid van dit artikel wordt niet uitgesloten, als de vruchtgebruiker zoo oud is, dat de waarde van het vruchtgebruik zeer gering is te achten, omdat bij uitvoering eener beschikking, waarbij meer dan het beschikbaar deel in vruchtgebruik is gelegateerd, de legitimarissen in ieder geval minder krijgen, dan de legitieme portie in genot en beheer en ook daardoor worden deze benadeeld. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 24 April 1901; W. v. N. R. 1653. Bevestigd door Hof aldaar 17 Juni 1902; W. 7827; W. v. N. R. 1724; Not. W. 167.
1219. De legataris, aan wien door de legitimarissen krachtens dit artikel het beschikbaar gedeelte wordt afgestaan, wordt daardoor geen erfgenaam; de legitimarissen blijven erfgenamen. — M. F. 12 Februari 1873, no. 11; P. W. 6418. In denzelfden zin M. F. 19 Juli 1875, no. 5; P. W. 6639 en M. F. 10 Januari 1876, no. 46; P. W. 6735.
1220. M. Afstand van het beschikbaar deel aan den legataris overeenkomstig art. 965 B. W. (naar aanleiding van P. W. 6639). - W. v. N. R. 823.



1221. H. M. J. Wattel. Art. 965 B. W. (volgens S. wordt bij afstand van het beschikbaar deel de making van vruchtgebruik of lijfrente omgezet in eene erfstelling). — W. v. N. R. 1286, 1287 en 1294.
Anders mr. A. J. B. Rijke in T. v. N. VII en mr. H. S. in W. v. N. R. 1293 en 1298.
1222. Ter voldoening van het legaat van het vruchtgebruik eener nalatenschap kunnen de legitimarissen, zoowel goederen der nalatenschap in hun geheel afgeven, als een evenredig gedeelte in goederen der nalatenschap. — M. F. 12 Mei 1885, no. 76; P. W. 7184; R. W. v. N. 559.
1223. Mr. H. S. Eenige beschouwingen over art. 965 B. W. — W. v. N. R. 1135 en 1136.
Naar aanleiding daarvan G. van Poeteren. Art. 965 B. W. — W. v. N. R. 1139 en 1146.
Mr. H. S. Art. 965 B. W. — W. v. N. R. 1143 en „Het wettelijk erfdeel ex art. 965 B. W." — W. v. N. R. 1150.
X. Ex analogia art. 965 B. W. — W. v. N. R. 1145.
1224. Art. 965 B. W. is ook toepasselijk als aan een tweeden echtgenoot het vruchtgebruik der nalatenschap van den eerststervende is gemaakt. — M. F. 18 Maart 1905, no. 46; W. v. Not. 51; P. W. 9831.
1225. Voor het doen der keus, die volgens dit artikel door de erfgenamen, aan wie een wettelijk erfdeel toekomt en dus ook voor de minderjarige erfgenamen moet geschieden, heeft de voogd geen machtiging van den Kantonrechter noodig, onverschillig of tot de nalatenschap al dan niet onroerende goederen
behooren. — H. R. 23 September 1892, concl. conf.; W. 6243; W. v. N. R. 1194; R. W. v. N. 752; P. v. J. 1892, 90; v. d. H., B. R. LVIII, 363; N. R. CLXII, 6; T. v. N. X, 235.
1226. Over de toepassing van art. 965 B. W., zoo de legitimaris minderjarig is. (De keus kan volgens S. door den voogd geschieden krachtens art. 441, le lid B. W.; die keus is niet een der in art. 451 genoemde handelingen; is de voogd de legataris van het vruchtgebruik dan kan de keus gedaan worden krachtens art. 427 B. W. door den toezienden voogd.) — Not. W. 149.
1227. Waar vast staat, dat aan den vruchtgebruiker het vruchtgebruik was gelaten, eerst door den voogd en den toezienden voogd, later door de kinderen na hunne meerderjarigheid en men thans na 16 jaren bij boedelscheiding tot afstand van den eigendom van het beschikbaar gedeelte wil overgaan met goedvinden van alle partijen, waaronder een minderjarige voorkomt, dan is de weigering van den Kantonrechter tot goedkeuring dier boedelscheiding gegrond. Dit artikel geeft alleen de keuze tusschen het getesteerd vruchtgebruik en den eigendom van het beschikbaar gedeelte, maar laat niet toe eerst het vruchtgebruik gedurende een reeks van jaren en daarna den eigendom van het beschikbaar gedeelte af te staan. — Rechtb. Arnhem 16 October 1893; W. 6434; W. v. N. R. 1260; T. v. N. XI, 351.
1228. v. M. Rechtsvraag betreffende eene toepassing van art. 965 in verband met art. 949. Beantwoord door mr. A. J. B. Rijke. — W. v. N. R. 1414 en 1415. (Zie aant. 1154 en 1155.)
1229. T. Rechtsvraag of een legitimaris wien het vruchtgebruik van een



grooter deel dan zijn legitieme is gemaakt, de keuze, bij dit artikel toegekend, heeft. Beantw. door mr. Rijke. — W. v. N. R. 1433.
C. Over dezelfde vraag (met naschrift van mr. Rijke.) — W. v. N. R. 1435.
Art. 967.
1230. W. Cnoop Koopmans. Art. 967 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1891. Aangek, door H. J. van Doorn in R. en W. 1891, 193; T. v. N. IX, 128.
1231. F. W. A. Feist. De wenschelijkheid van het behoud van art. 967 al. 2 B. W. — Ac. Pr. Amsterdam 1891.
1232. Legitimarissen die in de uiterste wilsbeschikking hunner ouders als erfgenamen zijn uitgesloten en die gerechtigd waren zich, ondanks die beschikking als hunne wettelijke erfgenamen voor zooveel elks legitieme portie aangaat, te gedragen, staat het niettemin vrij met die beschikking genoegen te nemen en daarin te berusten. Deze legitimarissen hebben door hunne berusting, tegenover de niet uitgesloten erfgenamen, van alle recht op en belang in de nalatenschappen hunner ouders afgezien en kan dus de boedelscheiding ook zonder hunne medewerking plaats hebben. — Hof Arnhem 19 November 1884; W. 5138.
1233. Het berusten in- en het genoegen nemen door kinderen met de uiterste wilsbeschikkingen hunner ouders, waardoor zij als erfgenamen worden uitgesloten, doet hunne hoedanigheid van legitimarissen ten aanzien van hunne tot eenige erfgenamen benoemde zuster en broeder verloren gaan, waaruit volgt dat de akte van scheiding der ouderlijke nalatenschap zonder hunne medewerking kan en behoort te worden tot stand
gebracht. — H. R 4 December 1885, concl. contr ; W. 5246; W. v. N. R. 843; R. W. v. N. 555; T. v. N. IV, 3; v. d. H., B. R. LI, 534; N. R. CXLI, 283.
1234. De legitimaris verliest niet het recht tot opvordering van het wettelijk erfdeel door zich binnen zekeren tijd niet te verzetten tegen den uitersten wil, waarbij het wettelijk erfdeel, aan hem is "onttrokken en door het doen opmaken eener akte van boedelbeschrijving der nalatenschap. — Rechtb. Groningen 9 Maart 1888; W. 5642; R. W. v. N. 688.
1235. Een legitimaris, die eenmaal verklaard heeft, zich bij eene testamentaire beschikking, waardoor zijne legitieme werd verkort, neer te leggen, kan daar later niet meer tegen opkomen. — Rechtb Zwolle 13 Februari 1907; W. 8507; W. v. N. R. 1948; W. v. Not.84.
1236. De actie bij dit artikel bedoeld, komt niet toe aan hem, ten wiens voordeele de gemeenschap volgens art. 182 B. W. voortduurt, indien tijdens die voortduring der gemeenschap den langstlevende een wettelijk erfdeel opkomt, dat echter door testamentaire beschikking van den erflater is verkort. Onder rechthebbende in dit artikel moet worden verstaan hij, aan wien de legitimaris zijn erfdeel heeft overgedragen; daaruit volgt, dat hij die volgens art 182 B. W. krachtens de voortgezette gemeenschap zijne aanspraken, zoo daartoe termen zijn, zou kunnen doen gelden, niet kan gezegd worden te zijn rechthebbende, in den zin van art. 967 B. W. — Rechtb. Almelo 18 Februari 1880; W. 4575; W. v. N. R. 601.
1237. De curator is bevoegd om inkorting te vragen van zoodanige testa-



mentaire beschikkingen, welke aan de legitieme portie van den gefailleerde schaden. — Rechtb. Zutphen 2 October 1879; N. R. B. 1880, B. 327.
1238. De curator van den in wettelijke gemeenschap van goederen gehuwden gefailleerde is, als diens vertegenwoordiger, bevoegd de vermindering te vragen van eene uiterste wilsbeschikking, waardoor aan de vrouw van den gefailleerde haar recht op het wettelijk erfdeel wordt ontnomen. — Rechtb. Maastricht 13 December 1884; N. R B. 1885, D. 136; R. W. v. N. 532.
1239. De curator mag de vordering instellen waarbij de legitieme portie van den in staat van faillissement verklaarde wordt opgevraagd. Hij mag dit alleen in die gevallen, waarin de daartoe strekkende actie nog door den in staat van faillissement verklaarde, indien deze niet van het beheer zijner goederen was ontzet, zou kunnen worden ingesteld. — Rechtb. Groningen 9 Maart 1888; W. 5642; R. W. v. N. 688.
1240. De curator in een faillissement is bevoegd de actie tot inkorting in te stellen, zoo het wettelijk erfdeel van zijn gefailleerde is verkort.
De legitimaris moet worden beschouwd als erfgenaam en is dus bevoegd boedelscheiding te vragen, nu vast staat voor hoeveel zijn legitieme werd verkort. Bij de berekening van het door de legatarissen terug te geven bedrag kunnen niet in aanmerking komen de op het legaat vallende successierechten. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 December 1899; W. 7389; P. v. J. 1901, 70; Not. W. 16; P. W. 9270.
1241. De curator in het faillissement van den legitimaris kan de actie van
dit artikel instellen, als begrepen onder de daarbij bedoelde rechthebbenden. — H. R. 31 Januari 1902, concl. conf.; W. 7709; W. v. N. R. 1682; Not. W. 127; P. W. 9934; N. R. CXC, 113; P. v. J. 1902, 119; met vernietiging Hof 's-Gravenhage 13 Mei 1901; W. 7618; W. v. N. R. 1656; P. v. J. 1901, 70; P. W. 9366; Not. W. 97.
1242. Prof. mr. H. J. Hamaker. Nog eens de vraag of de curator in een faillissement bevoegd is de aan den failliet in eene nalatenschap toekomende legitieme op te vorderen. Bevestigend beantwoord. — W. v. N. R. 1659.
1243. R. S. Iets over de actie tot inkorting ingeval van faillissement van den legitimaris. (S. kent den curator de actie tot inkorting niet toe). — Not. W. 24.
1244. Niet de legataris, die afgifte van een legaat vordert, maar de legitimaris, die benadeeling stelt tengevolge van schulden, die zijn wettelijk erfdeel aantasten en die op grond daarvan de inkorting vordert, moet bij betwisting van het bestaan dier schulden het bewijs leveren dat die schulden wel bestaan en dientengevolge het legaat niet integraal beschikbaar is. — Hof Leeuwarden 17 Januari 1894; W. 6509; W. v. N. R. 1264; P. v. J. 1894,11; met vernietiging van na te melden vonnis Rechtb. Leeuwarden.
1245. Een legataris kan de bewering der legitimarissen, dat door het legaat hun legitieme is verkort, niet ter zijde stellen met de enkele bewering dat eene door de erfgenamen in het passief opgenomen schuld niet bestaat. — Rechtb. Groningen 23 Juni 1893; W. v. N. R, 1255; P. v. J. 1893, 81.



1246. De legitimaris, die op grond van verkorting van zijn wettelijk erfdeel inkorting vordert, moet bewijzen dat zijn erfdeel door de giften verkort is. — Rechtb. Arnhem 3 Juli 1896; W. 6854; W. v. N. R. 1392.
1247. Het verkorten der legitieme portie geeft geen recht om de nietigverklaring van het testament te vorderen, doch alleen om de inkorting volgens dat artikel te vragen. Evenmin geeft het recht tot het instellen eener actie tot boedelscheiding, omdat hiermede het doel, inkorting, niet kan worden bereikt, daar de actie uit dit artikel en art. 973 ook moet gericht zijn tegen legatarissen of begiftigden, wat bij boedelscheiding onmogelijk is. — Rechtb. 's-Gravenhage 25 Mei 1898; W. 7271; W. v. N. R. 1508.
1248. De legitimaris, die tot staving van zijn recht op inkorting vaneen legaat, de hoegrootheid van het voordeelig saldo der nalatenschap heeft te bewijzen, kan zich daartoe niet beroepen op de boedelbeschrijving van de betrokken nalatenschap opgemaakt, op de memorie van succssie van haar ingediend of op de gevolgde boedelscheiding; immers al die stukken zijn ten opzichte van den legataris res inter alios acta. — Rechtb. Roermond 30 November 1899; W. 7416; Not. W. 31.
1249. De legitimaris heeft eerst dan de actie tot inkorting der gemaakte legaten, wanneer hij, hem gemaakte legaten medegerekend, minder zou ontvangen dan zijn wettelijk erfdeel. In zoodanig geval komt het aan den legitimaris gemaakte legaat slechts in zoover voor inkorting in aanmerking, als het vereenigd met wat hem als erfgenaam uit den boedel komt, de legitieme portie overschrijdt. — Hof 's-Hertogenbosch
26 Juni 1900; W. 7482; W. v. N. R. 1619; Not. W. 59.
1250. In den zin van art. 967 B. W. zal er ook zijn eene schenking, wanneer vast goed voor veel te lagen prijs is verkocht; de omvang der schenking wordt dan bepaald door het verschil tusschen de werkelijke waarde van het verkochte en den bedongen prijs. — Hof 's-Hertogenbosch 19 Maart 1907; W. 8598; W. v. N. R. 1990.
Art. 968.
1251. Onder het woord „schulden" in dit artikel moeten worden verstaan schulden des erflaters; daartoe behooren niet de kosten, die zijn gemaakt om de nalatenschap te vereffenen — zooals kosten van inventarisatie en boedelscheiding — en evenmin het salaris van den executeur-testamentair. — Rechtb. Groningen 23 Juni 1893; W. v. N. R. 1255; P. v. J. 1893, 81.
1252. G. Vos. De gevolgen der levensverzekering ten aanzien van het huwelijksgoederen- en het erfrecht. — T. v. P. N. en F. VIL
1253. Onder gift of schenking als bedoeld in art. 960 en volgende B. W. moet niet alleen worden verstaan schenking in engeren zin, maar naar analogie van de artt. 969 en 1815 B. W. iedere schenking in ruimeren zin en dus ook iedere rechtshandeling om niet, waardoor de legitimaris benadeeld en een derde bevoordeeld kan worden; tot zoodanige schenking kan derhalve ook gerekend worden eene lijfrente door den erflater ten bate van derden gevestigd. — Rechtb. Amsterdam 26 Maart 1902; Not. W. 196; T. v. P. N. en F. IV, 145; N. M. v. H. XIV, 166. (Verg. aant. 424 en 425, deel 1.)



1254. Vestiging van lijfrente ten behoeve van een derde een gift in den zin van art. 960 B. W. ? (Cf. gemeld vonnis liechtb. Amsterdam). — Not. W. 200.
1255. Dit artikel stelt een algemeene regel voor de berekening der hoegrootheid van het wettelijk erfdeel, welke regel in alle gevallen moet worden opgevolgd, zoodat niet mag worden aangenomen, dat daarbij alleen zou zijn voorzien in het geval dat de baten der nalatenschap de schulden overtreffen, alzoo niet in het tegenovergestelde geval. —
Hof Arnhem 7 April 1897; W. 6992 T. v. N. XV, 357; H. R. 1 April 1898
concl. conf.; W. 7106; W. v. N. R. 1494
P. v. J. 1898, 55; v. d. H., B. R
LXIV, 151; N. R. CLXXVIII, 394
T. v. N. XVI, 301.
1256. B. D. Art. 968 B. W. (Rechtsvraag of de legitimaris, die onterfd is,
maar een legaat kreeg, zijne legitieme slechts kan vorderen, voorzoover hij uit het testament minder geniet. Door inzender en Redactie bevestigend beantwoord.) — W. v. N. R. 1302.
1257. A. C. de Wilde. De levensverzekering in de notarieele praktijk. III Inbreng en legitieme portie. — W. v. N. R. 1913.
Art. 969.
1258. Mr. M. L. van Goudoever. Opmerkingen naar aanleiding van art. 969 B. W. — W. v. N. R. 1745, 1746 en 1747.
1259. Dit artikel is niet toepasselijk op eene vervreemding van eenig goed met voorbehoud van het recht van gebruik en bewoning. Het bewijs kan niet worden toegelaten, dat eene koopovereenkomst werd gesloten met de bedoeling om dit artikel te ontduiken, indien de daad¬
zaken niet zóó zijn geformuleerd, dat de rechter in staat is te beoordeelen of de daadzaken zijn ter zake dienende en afdoende. — Rechtb. Groningen 28 Maart 1879; W. 4418; W. v. N. R. 513. Hof Leeuwarden 25 Februari 1880; W. 4586.
1260. De verkoop van een onroerend goed door den vader aan een zijner kinderen voor een vastgestelden prijs en met bepaling, dat de verkoop eerst volkomen zal zijn op den dag van het overlijden des verkoopers en eerst dan de koopprijs zal moeten worden betaald, is noch een gift onder de levenden, noch een aan inbreng onderworpen schenking. Rechtb. Zierikzee 23 November 1880; R. W. v. N. 418.
1261. De akte, waarbij een vader over een hem toebehoorend onroerend goed in dier voege beschikt, dat de levering aan een zijner kinderen eerst na den dood des vaders zal geschieden tegen betaling of inbreng door dat kind in den boedel van eene bij de akte vermelde som, is nietig; dat onroerend goed moet inden boedel worden ingebracht. — Hof's-Gravenhage 14 October 1881; N. R. B. 1882, A 3.
1262. Al is nevens het vruchtgenot ook een koopprijs bedongen en al is die koopprijs betaald, zoo wordt de vervreemding toch geacht te zijn geschied zonder koopprijs en rechtens beschouwd als eene zuivere gift. — Rechtb. Arnhem 21 December 1885; W. 5318; R. W. v. N. 596.
1263. Dit artikel is algemeen, het vordert niet, dat de eigendomsoverdracht om niet heeft plaats gehad en maakt geen onderscheid of de bedongen lijfrente het geheel of een gedeelte van den koopprijs is. — Hof Amsterdam 31 Mei 1889; W. v. N. R. 1044; P. v. J. 1889, 108; T. v. N. VII, 188.



1264. Alle vervreemding van eenig goed hetzij onder den last eener lijfrente, hetzij met voorbehoud van vruchtgebruik door een der erfgenamen in de rechte linie gedaan, moet worden beschouwd als een gift, ook al zijn er kooppenningen voldaan en al is er behalve de lijfrente nog iets anders bedongen. — Rechtb. Arnhem '20 October 1890 ;P. v. J.1891, 84.
1265. Ingevolge art. 969 B. W. wordt alle vervreemding onder voorbehoud van vruchtgebruik aan erfgenamen in de rechte linie gedaan, beschouwd als een gift, onverschillig of aan het vruchtgebruik bezwarende voorwaarden zijn verbonden en of zelfs voor de verkrijging van den eigendom van het vervreemd goed door den kooper een koopprijs is betaald. Hoewel de bewoordingen van art. 969 B. W. algemeen zijn, is de toepasselijkheid van dit artikel beperkt tot de afdeeling, handelende over het wettelijk erfdeel. — Rechtb. Utrecht 25 Mei 1892; W. 6193; W. v. N. R. 1182; P. W. 8253.
1266. Er bestaat niet de minste grond om het vermoeden, uitgedrukt in art. 969 B. W. toe te passen buiten de grenzen der afdeeling, waarin het geplaatst is. Het vermoeden van art. 969 B. W. omtrent vervreemding van eenig goed van een erfgenaam in de rechte lijn kan niet worden uitgebreid tot vervreemding aan personen, die ten aanzien van schenkingen worden aangemerkt als tusschenbeide komende personen, daar de in dit artikel bedoelde vervreemding eerst het karakter van schenking aanneemt, als het een erfgenaam in de rechte lijn betreft. — Rechtb. Arnhem 29 April 1895; W. 6698; W. v. N. R. 1364; bevestigd bij het volgende arr.
1267. Onder lijfrente wordt door het rechtsverkeer in verband met de bepalingen onzer wet (artt. 1811—1824
B. W.) verstaan een uitkeering in geld of waren in bepaalde hoeveelheid en op bepaalde tijden tot den dood des genieters, waarover deze laatste vrij kan beschikken, waar derhalve is bepaald dat de verkooper en zijne huisvrouw gedurende hun leven bij den kooper zullen inwonen en door hem zullen worden onderhouden, ontbreken de kenmerken van lijfrente. — Hof Arnhem 27 November 1895; W. 6745; W. v. N. R. 1364.
1268. Het voorschrift van art. 969 B. W. geldt alleen voor wat betreft de berekening van het wettelijk erfdeel. — Hof 's-Gravenhage 29 Februari 1904; W. 8114; Not. W. 262; P. v. J. 1904, 387 ; met bevestiging Rechtb. aldaar 3 Maart 1903; W. 7885; W. v. N. R. 1742; Not. W. 186. Cassatie verworpen H. R. 11 November 1904, concl. conf.; W. 8139; W. v. N. R. 1825; Not. W. 271; P. v. J. 1904, 393; N. R. CXCVIII, 146.
Art. 971.
1269. Eene rechtsvraag omtrent inkorting, beantwoord door Prof. mr. H. J. Hamaker. — W. v. N. R. 1655.
Naar aanleiding daarvan mr. A. J. B. Rijke en J. W. Bolt. — W. v. N. R. 1657, met naschr. van mr. H.
J. W. Bolt. — W. v. N. R. 1659, met naschr. mr. H.
Mr. Rijke. — W. v. N. R. 1660, met naschr. mr. H.
Prof. H. Eene rechtsvraag omtrent inkorting. — W. v. N. R. 1674 en 1675.
Dezelfde. De inkorting van eene beschikking waarbij een legitimaris boven zijn wettelijk erfdeel wordt bevoordeeld. — W. v. N. R. 1681.
M. Idem. — W. v. N. R. 1687 en 1708.
Prof. H. De inkorting ten laste van een legitimaris. — W. v. N. R. 1708.
Zie nog in W. v. N. R. 1681 rechtsvragen van M. te W. en M. te Z.



1270. De legitimaris, wiens wettelijk erfdeel verkort is door verschillende tegelijk gedane giften, heeft tegen ieder der begiftigden naar evenredigheid van het voordeel door hem genoten eene vordering tot aanvulling der legitieme. Deze aanvulling zal in geld geschieden, indien de vermindering of teruggave van het geschonkene zelf niet mogelijk is en de legitimaris, die rechtstreeks geld vordert, is derhalve in die vordering ontvankelijk. Contradictoire vaststelling van de giften tusschen alle erfgenamen en begiftigden behoeft aan deze vordering niet vooraf te gaan. Op grond van art. 961 B. W., dat de legitieme afhankelijk stelt, niet van het aantal ervende kinderen, maar van dat der kinderen zonder meer. wordt aangenomen dat de legitieme van een dier kinderen niet aangroeit door de verwerping van een of meer anderen.
— Rechtb. 's-Hertogenbosch 18 October 1895; W. v. N. R. 1363.
1271. Dit artikel geeft de volgorde aan van hem, tegen wien de vordering tot inkorting moet worden ingesteld; de legitimaris is dus ontvankelijk in zijne vordering tegen den begiftigde, tot dat door dezen is aangetoond, dat eischer in strijd met die volgorde handelde. De legitimaris behoeft niet te bewijzen, dat de gift, waarvan hij inkorting vraagt, de laatste door den erflater gedane gift is.
— Rechtb. Amsterdam 26 Maart 1902; Not. W. 196; T. v. P. N. en F. IV, 145; N. M. v. H. XIV, 200.
Art. 973.
1272. Mr. A. J. B Rijke. Consursus van legitimaire en andere erfgenamen.
— W. v. N. R. 952.
1273. Waar het beschikbaar gedeelte wordt vermaakt met de bijvoeging „vooruit en mitsdien vrij van de verpligting tot inbreng", kunnen die woorden niet
Cbemers, Aant. B. W.
worden beschouwd als een uitzondering op den regel van dit artikel, dat de vermindering der makingen, waardoor de legitieme geschonden is zal geschieden zonder onderscheid. — Hof's-Gravenhage 28 Februari 1898; W. 7131; P. v. J. 1898, 44; bevestigende Rechtb. Rotterdam 29 Juni 1896; W. 6872; P. v. J. 1896, 88.
Art. 974.
1274. Ingeval van eene vordering tot inkorting kunnen alleen werkelijk genoten vruchten, dus geene moratoire renten van af den dag der dagvaarding gevorderd worden. — Rechtb. 's-Gravenhage 13 December 1899; W. 7389; Not. W. 16.
Vierde Afdkeijng.
Van den vorm der uiterste willen.
1 275. Eenige beschouwingen over de artt. 977—999 van het Burgerlijk Wetboek. — R. W. v. N. 755.
1276. H. G. Gordon. Vormen en formaliteiten in het Burgerlijk Wetboek voor testamenten voorgeschreven. — Ac. Pr. Leiden 1885.
1277. J. W. W. Wildervanck. Iets over testamenten in het algemeen en artt. 979 en 980 B. W. meer speciaal behandeld. — Ac. Pr. Leiden 1884.
1278. Mr. A. J. B. Rijke. Het voorkomen van oneenigheid en proces bij het redigeeren van testamentaire dispositiën. (Voordracht gehouden in de Notarieele Vereeniging te Amsterdam 22 Mei 1897.) — W. v. N. R. 1436, 1437 en 1438.
1279. J. P. W. Schermer. Iets over den vorm van uiterste willen. — W. v. N. R. 1479 en 1480.
22



1280. Een nieuwe stem voor een algemeen testamenten-register. — Not.
W. 277.
Art. 979.
1281. Over de voordeelen van een olographisch boven andere testamenten.
— W. 4673.
1282. H. van Loghem de Josselin de Jongh. Het olographisch testament. — Ac. Pr. Leiden 1888.
1283. De onderteekening door den erflater van een verzegelden omslag, inhoudende zijn olographisch testament, komt niet tegemoet aan het gemis der onderteekening van het testament zelf.
— W. 4670.
1284. A. Moll. De betwistbaarheid van olographische testamenten. — W. v. N. R. 957 en 969.
1285. Uit de akte, waarbij een gesloten olographische uiterste wil aan den notaris in bewaring is gegeven, moet duidelijk blijken dat de erflater in tegenwoordigheid van den notaris en de getuigen op den omslag heeft aangeteekend en door zijne onderteekening bekrachtigd, dat de omslag zijn uitersten wil bevat. — Rechtb. Groningen 4 Juni 1883; W. 4927; W. v. N. R. 806; R. W. v. N. 476; R. B. 1883, A. 36; T. v. N. I, 7.
1286. Het verdient geen aanbeveling om de olographische testamenten, die aan den notaris verzegeld zijn ter hand gesteld, aan de akte van bewaargeving vast te hechten. — W. v. N. R. 666, 668 en 669.
1287. Uit den samenhang van dit artikel kan wel worden opgemaakt, dat de wetgever niet in de gedachte was,
dat men de akte van bewaargeving op den omslag van het gesloten aangeboden olographisch testament zou schrijven, maar er ligt niet in opgesloten dat hij dit wilde uitsluiten of verbieden. — Hof 's-Hertogenbosch 26 Juni 1888; W. v. N. R. 972; cassatie verworpen H. R. 18 April 1889, conf. conf.; W. 5708; W. v. N. R. 1012; P. W. 7793; P. v.J. 1889,57; N. R. CLI, 434; R. W. v. N. 653.
1288. Ook iemand, die niet kan spreken, maar wel kan schrijven, kan een olographisch testament maken. Bij de beoordeeling van de rechtsgeldigheid van zoodanig testament moet buiten beschouwing blijven dat de betrokken notaris het testament behandelde, als gemaakt naar het voorschrift van art. 988 B. W. — Rechtb. Roermond 6 April 1905; W. v. N. R. 1860.
1289. Waar een testament besloten wordt aangeboden, heeft het als olographische uiterste wil geen rechtskracht, als niet, ingevolge art. 979 B. W. de akte van dépot wordt geschreven op een afzonderlijk papier, hetzij dan den omslag, hetzij elk ander. — Hof's-Hertogenbosch 19 December 1905; W. 8403; W. v. N. R. 1889 en 1915; W. v. Not 50.
1290. Nu dit artikel voorschrijft, dat de akte van bewaargeving van een olographisch testament zal worden opgemaakt door een notaris, bijgestaan door twee getuigen, moet die formaliteit nauwgezet worden nageleefd en mag die akte op straffe van nietigheid niet worden opgemaakt door een notaris, bijgestaan door vier getuigen. — Hof 's-Hertogenbosch 19 December 1905; W. 8403; W. v. N. R. 1889 en 1915; W. v. Not. 50.
1291. Ofschoon de naamteekening aan het slot van een olographisch testament



voorkomende, in een zinsverband is gesteld, kan dit aan; hare geldigheid als onderteekening niet in den weg staan en wordt haar het karakter als zoodanig niet weder ontnomen door het stellen der dagteekening daarachter, zoodat het aangevochten stuk geacht moet worden behoorlijk te zijn onderteekend en aldus als uiterste wil geldig is. — Rechtb. Amsterdam 22 Januari 1904; W. 8112; W. v. N. R. 1789 (met onderschrift van A. E. S. in W. v. N. R. 1789).
Art. 980.
1292. N. J. Verkoren. Bewijskracht van olographische testamenten. Wetswijziging. — W. v. N. R. 1159.
1293. W. G. Delbaere. De bewijslast bij olographische testamenten. — Ac. Pr. Leiden 1893.
1294. W. Jonker. De wet van 18 Juni 1892 (St. no. 146) tot wijziging van art. 980 en 988 B. W. — Ac. Pr. Amsterdam 1893.
1295. Naar aanleiding van de wetsherziening omtrent de olographische testamenten. — T. v. N. X, 45.
1296. Mr. T. M. C. Asser. Olographische testamenten. Wetsontwerp tot wijziging van art. 980 B, W. (Voordracht gehouden in de Notarieele Vereeniging te Amsterdam 1 April 1892). — W. v. N. R. 1167.
Art. 981.
1297. Wanneer iemand zijn olographisch testament terugneemt en tegelijkertijd een ander in bewaring geeft, dan moeten er twee akten worden opgemaakt, n.1. eene van teruggave en eene van inbewaargeving. — W; v. N. R. 685.
Art. 982.
1298. Aanwijzing bij onderhandsche akte van den executeur, die krachtens testament tevens bewindvoerder zal zijn. (Antwoord der Redactie op een vraag van v. d. B. in W. v. N. R. 976; volgens de Red. kan, als een erflater bij onderhandsche akte een executeur-administrateur benoemt, aan deze benoeming alleen ten opzichte der executeele kracht worden toegekend). — W. v. N. R. 988.
Art. 983.
1299. J. H. Huijbers. De notaris aan wien ingevolge art. 983 B. W. door den kantonrechter de aldaar bedoelde beschikking wordt ter hand gesteld, moet te dier zake eene akte van depót opmaken. — W. v. N. R. 653.
1300. H. J. van Doorn B Az. Hij (de kantonrechter) zal eindelijk dat stuk aan eenen notaris ter hand stellen ten einde hetzelve onder zijne minuten te bewaren. — W. v. N. R. 1122.
Art. 984.
1301. Ook het herroepen gesloten olographisch testament moet op vordering van de erfgenamen door den notaris aan den kantonrechter ter opening worden aangeboden en zij kunnen daarvan afschrift vragen. Artt. 984 B. W. en 839 R.v. luiden geheel algemeen. — Rechtb. Maastricht 10 Maart 1881; W. 4689; W. v. N. R. 598; R.W.v. N. 415; P. v. J. 1881, 21 Bijbl.
1302. Een notaris, die zonder de opening van het testament te weigeren, eene beslissing tusschen partijen afwacht, kan deswege niet — de partij, die zich tegen de opening verzet heeft, kan deswege wèl — tot schadevergoeding worden veroordeeld. — Rechtb. Maastricht 10 Maart 1881; W. 4689; W. v. N. R. 598; R. W. v. N. 415; P. v. J. 1881, 21 Bijbl.



1303. Mag of moet de notaris ook ongevraagd een gesloten olographisch testament na des erflaters dood ter opening aan den Kantonrechter aanbieden? (De notaris is daartoe ambtshalve verplicht.) — Not. W. 50.
1304. Brieven, voorzien van een voorloopig adres en besloten in den omslag van een gesloten uitersten wil, moeten mede door den kantonrechter worden geopend. — Rechtb. Zwolle 11 Juni 1890 ; anders Kan tong. Kampen 30 April 1890; W. 5895; W. v. N. R. 1099; P. W. 7949 ; R. W. v. N. 686.
Art. 986.
1305. De opvatting, dat het door den notaris gereed gemaakte opstel van den uitersten wil onder die benaming zou moeten worden voorgelezen, als werden door de uitdrukkingen opstel en uiterste wil twee verschillende zaken bedoeld, vindt noch in de woorden der wet, noch in de bedoeling des wetgevers steun. — Rechtb. Assen 21 Februari 1881; R. W. v. N. 418.
1306. De woorden in een testament: „daarna is in tegenwoordigheid der getuigen de uiterste wil door mij notaris voorgelezen en na die voorlezing door mij aan den erflater afgevraagd, of het voorgelezene zijnen uitersten wil bevat, waarop hij toestemmend heeft geantwoord", toonen genoegzaam aan dat de afvraging aan den erflater of het voorgelezene zijnen uitersten wil bevat, in tegenwoordigheid der getuigen heeft plaats gehad. Dit volgt uit de omstandigheid, dat het hulpwerkwoord „is", de beide participia voorgelezen en afgevraagd beheerscht. — Rechtb. Leeuwarden 15 Maart 1883; W. 4933; R. W. v.N.479; W. v. N. R. 726.
1307. Het is wenschelijk in een testament het uur van verlijden op te nemen. — W. v. N. R. 1066.
1308. Een testament, waaruit niet blijkt dat het gereedgemaakte opstel niet voor de nadere zakelijke opgave is voorgelezen, is nietig. — W. v. N. R. 1048.
1309. Voor de uitdrukkelijke vermelding van de tegenwoordigheid der getuigen bij de voorlezing, bedoeld in art. 986c B. W. wordt vereischt, dat die tegenwoordigheid blijkt uit de akte rechtstreeks, in dien zin, dat zij uit de akte alleen blijkt, zonder behulp van andere bewijsmiddelen. Men mag alzoo tot de aanwezigheid der uitdrukkelijke vermelding besluiten door gezonde uitlegging der akte of vergelijking van hare deelen onderling. — Hof 's-Hertogenbosch 30 Juni 1884; W. 5186; R. W. v. N. 539.
1310. Het is eene onderscheiding buiten en zelfs tegen de wet, het slot van openbare akten van testament alleen te doen dienen tot bewijs van de formaliteiten, voorgeschreven voor de notariëele akten in het algemeen en niet van de formaliteiten, voorgeschreven in het bijzonder voor de akten van uitersten wil. — Hof 's-Hertogenbosch 30 Juni 1884; W. 5186; R. W. v. N. 539.
1311. Aan het voorschrift van art. 986 al. 3 B. W. „dat in tegenwoordigheid der getuigen de uiterste wil door den notaris zal worden voorgelezen en na die voorlezing door hem aan den erflater zal worden afgevraagd of het voorgelezene zijn uiterste wil bevat", wordt voldaan, indien die verklaring in de akte gevonden wordt, daar genoemde wetsbepaling niet sacramenteel voorschrijft in welke woorden of waar in de akte die vermelding moet geschieden. De vermelding van voorlezing der akte, bedoeld bij art. 30 der wet op het Notarisambt, levert voldoende het bewijs, dat de formaliteiten, bedoeld bij art. 986 al. 3



B. W., zijn nagekomen. — II. R. 8 Mei 1885, concl. conf.; W. 5163; W. v. N. R. 838.
1312. Bij art. 986 al. 5 B. W. wordt wel bepaald, wie de akte, waarbij het testament wordt verleden, moet teekenen, maar de wet schrijft niet uitdrukkelijk voor in welke volgorde de aangewezen personen hunne handteekening onder de akte moeten stellen. — Rechtb. Arnhem 8 November 1897; W. 7118; W. v. N. R. 1484. Bevestigd door Hof aldaar 30 Maart 1898; W 7185; W. v. N. R. 1484; P. v. J. 1898, 91; P. W. 9050; T. v. N. XVI, 347.
1313. In art. 986 al. 3 B. W. is geen sprake van de akte in haar geheel, maar alleen van de voorlezing van het naar aanleiding van des erflaters opgaven gereed gemaakte opstel, bevattende den eigenlijk gezegden uitersten wil. — Rechtb. Heerenveen s. d.; W. v. N. R. 1310; P. v. J. 1895, 85.
1314. Mr. C. Reeling Knap. Art. 986 al. 2. — Them. 1895, 493; W. v. N. R. 1310 (over gemeld vonnis Heerenveen).
1315. F. Wat bedoelt in art. 986 B. W. het woord opstel ? — W. v. N. R. 1250.
Mr. G. P. ter Braak. Id. — W. v. N. R. 1252.
C. J. v. D. Id. — W. v. N. R 1252.
1316. Ook van het geval, dat de erflater zijne zakelijke opgave van zijn uitersten wil buiten tegenwoordigheid van getuigen heeft gedaan, heeft de wet eenige formaliteiten op straffe van nietigheid bevolen, echter zonder daarvoor bepaalde vormen voor te schrijven; het is derhalve voldoende, indien maar uit den inhoud der akte blijkt dat elk der bij de wet gevorderde formaliteiten vervuld is. — Rechtb. Utrecht 20 Juni
1900; W. 7525. W. v. N. R. 1626; (met onderschrift van Prof. mr. H. J. Hamaker); Not. W. 67; P. W. 9308.
1317. De wet vordert niet, dat het in schrift brengen van een uitersten wil moet geschieden in tegenwoordigheid der getuigen. — Rechtb. Assen 18 Januari 1898; W. 7305.
1318. De zakelijke opgave door den erflater van zijn uitersten wil kan, zoowel aan den notaris als in tegenwoordigheid der getuigen schriftelijk of mondeling, zoomede op iedere waarneembare wijze geschieden. Het bevestigend antwoord des erflaters op de vraag van den notaris „of het voorgelezene zijnen uitersten wil bevat", behoeft niet vermeld te worden in de openbare akte van uiterste wilsbeschikking. — Rechtb. Roermond 13 December 1906; W. 8545; W. v. N. R. 1938; W. v. Not. 98; P. W. 10115. Bevestigd door het volgende arr. Hof 's-Hertogenbosch.
1319. Nu dit artikel voorschrijft, dat een erflater zijn uitersten wil aan den notaris en daarna in tegenwoordigheid der getuigen moet „opgeven" zonder voor te schrijven op welke wijze dit moet geschieden, bestaat ook geen grond om aan te nemen, dat die opgave niet schriftelijk zou mogen geschieden. Het is onnoodig om in het testament te vermelden op welke wijze de opgave van den uitersten wil heeft plaats gehad. — Hof 's-Hertogenboech 29 October 1907; W. 8612; W. v. N. R. 1976; W. v. Not. 118; P. W. 10115.
1320. Prof. J. P. Houwing. Het testament bij openbare akte (over de vraag of de opgave volgens al. 2 schriftelijk kan geschieden in verband met vermelde uitspraken van 's-Hertogenbosch en Roermond, welke vraag Prof. H. ontkennend beantwoordt. — W. v. N. R. 2015.



Anders Theodore Borret in W. v. N. R. 2016.
Mr. Gustave Tripels. Interpretatie van artikel 986 al. 1 en 2 B. W. (over dezelfde vraag, die S. eveneens ontkennend beantwoordt) — Them. 1908.
Besproken in W. v. Not. 122 door mr. H. J. Tasman die zich met de gemelde uitspraken vereenigt.
1321. Aan „opgave" in den aanhef van dit artikel moet de beteekenis van eene mondelinge mededeeling worden gehecht. — H. R. 27 November 1908, concl. conf. (vernietigende evengemelde uitspraken Rechtb. Roermond en Hof 's-Hertogenbosch); W. 8773; W. v. N. R. 2037; W. v. Not. 171.
1322. J. H. de Vries. Eene wetsuitlegging door den Hoogen Raad. (S. bestrijdt het arr. van den H. R. van 27 November 1908 en vereenigt zich met de uitspraken van Roermond en 's-Hertogenbosch). — W. 8780.
1323. Wanneer de nietigheid van een openbaar testament wordt beweerd op grond dat de erflater de opgave, bedoeld in art. 986 al. 2 B. W. niet in tegenwoordigheid van getuigen zou hebben gedaan, dan mag de niet inachtneming dier formaliteit door getuigen worden bewezen. — Rechtb. Arnhem
7 Januari 1907; W. v. N. R 1950.
•
1324. Nietigheid van het testament op grond, dat de erflater, alvorens de voorlezing van het testament is geschied, niet nader zakelijk zijn wil in tegenwoordigheid der getuigen heeft opgege ven.
Het samenvallen der zakelijke opgave met de voorlezing, doordat de eflater telkens op de vraag van den notaris of het voorgelezene zijne bedoeling bevatte, met „ja" antwoordde, is niet geoorloofd.
— Rechtb. Arnhem 28 November 1907 ; W. 8746; W. v. N. R. 2033; W. v. Not. 162.
Art. 987.
1325. A. C. L. L. Spruijt. Een uiterste wil in mystieken vorm. •— W. v. N. R. 1033.
1326. Mr. A. van de Koppel. De akte van superscriptie van een geheim testament moet op straffe van nietigheid door den notaris zelf worden geschreven. — W. v. N. R. 1034—1036. Anders 't volgende vonnis Rechtb. Breda en P. J. de Kanter Nz. in W. v. N. R. 1038.
1327. Bij de wet is niet bepaald, dat de beschikkingen, die te zamen een geheimen uitersten wil zullen uitmaken, unico contextu moeten worden geschreven.
De wet heeft met elke bevestiging der sluiting van het geheim testament met zegellak genoegen genomen, indien althans dat lak van herkenbare, ofschoon dan ook voor ieder bruikbare indrukken is voorzien.
Bij de wet is niet voorgeschreven, dat van het opmaken unico contextu et uno tractu temporis, in de akte van superscriptie moet worden melding gemaakt.
Uit art. 987 B. W. is niet op te maken, dat de akte van superscriptie van bet geheim testament, ook dan wanneer de erflater kan spreken, door den notaris met eigen hand moet worden geschreven.
— Rechtb. Breda 10 September 1861; W. v. N. R 1035; R. W. v. N. 662.
Art. 989.
1328. H. B. Gottmer. Wie hebben het recht de opening van den gesloten uitersten wil te vorderen ? (S. meent, dat de notaris geen recht heeft om als zoodanig de opening van den gesloten



uitersten wil te verzoeken, maar dat dit recht uitsluitend den wettel ij ken erfgenamen des erflaters toekomt en dat eene opening ten verzoeke van dezen gedaan, alléén als geldig kan worden aangemerkt.) — W. v. N. R. 1117 en 1123.
Naar aanleiding daarvan: Een Notaris. Gesloten uiterste willen, en Duplex. Wie hebben het recht de opening van den gesloten uitersten wil te vorderen? — W. v. N. R. 1119.
1329. N. J. Verkoren. De opening van den gesloten ui tersten wil. — W. v. N. R. 1128.
Duplex. Idem. — W. v. N. R. 1129.
1330. Wie moet de kosten betalen van de aanbieding ter opening van een
A ~ „..11
^esiuten Lbsiciiiieut, aai UIIJKI vervuilen
te zijn? — Not. W. 51.
1331. Dit artikel laat de wijze van teruggaaf van een door den kantonrechter geopend testament aan dien rechterlijken ambtenaar over. — Hof 's-Hertogenbosch 26 Juni 1888; W. v. N. R. 972.
1332. De voorschriften van dit artikel behooren niet tot de formaliteiten, waaraan de uiterste willen onderworpen zijn en tegen welker niet-naleving bij art. 1000 B. W. nietigheid van het testament is bedreigd. — H. R. 18 April 1889, concl. conf.; W. 5708; W. v. N. R. 1012; P. W. 7793; P. v. J. 1889, 57; N. R. CLI, 434; R. W. v. N. 653.
1333. Verzuim der formaliteiten, bij dit artikel voorgeschreven, heeft geen nietigheid van het testament tengevolge. — Rechtb. Zwolle 29 November 1899; W. 7451; Not. W. 42; Mb. Dw. XVI, 4.
Art. 990.
1334. H. C. Moolenburgh. Art. 990 B. W. — Ac. Pr/ Leiden 1888.
1335. N. J. H. van Hasselt. Middelen ter bevordering, dat het bestaan van een testament niet onbekend blijft. — W. v. N. R. 888.
Art. 991.
1336. A. H. Metelerkamp. De getuige bij uitersten wil bij openbare akte verleden. — Ac. Pr. Utrecht 1890. Aangek, door A. F. de M. in R. W. v. N. 681; W. 5929; T. v. N. VIII, 247.
1337. Indien, op grond, dat een der getuigen nog minderjarig was. de nietigheid van den uitersten wil erkend wordt en de erfgenamen bij versterf dientengevolge de nalatenschap onder elkander verdeelen, kan die uiterste wil ook zonder rechterlijke uitspraak als vervallen worden beschouwd. — M. F. 20 October 1891, no. 4; P. W. 8194.
1338 Het voorschrift van art. 24 der wet op het Notarisambt omtrent de vereischte van getuigen bij het passeeren van notarieele akten derogeert blijkens zijn aanhef niet aan de voorschriften omtrent getuigen bij zoodanige akten in het Burgerlijk Wetboek opgenomen. Derhalve kunnen volgens dit artikel bloed- of aanverwanten tot in den derden graad getuigen zijn bij een openbaar testament. — Rechtb Utrecht 20 Februari 1901; W. 7592; W. v. N. R. 1646 (met onderschrift van Prof. mr. H. J. Hamaker); Not. W. 90; P. W. 9357.
Art. 992.
1339. A. Daamen. Olographische uiterste wil door een Nederlander in België gemaakt. — W. v. N. R. 895.
J. P. Vemer. — W. v. N. R. 887.
H. M. J. Wattel. — W. v. N. R. 898.
1340. Het in Nederland gemaakt testament van een Nederlander wordt niet herroepen door een onderhand sch



stuk, hetwelk door hem te Brussel geheel geschreven en geteekend is, terwijl het na zijn dood te Brussel volgens de voorschriften der Belgische wet gedeponeerd werd. Zelfs de bij het vroeger testament gedane benoeming van executeurs-testamentair, kan door gezegd onderhandsch stuk niet worden aangetast. — Rechtb. Amsterdam 6 Juli 1886; P. v. J. 1886, 49, 50, Bijbl.
1341. Dit artikel geldt ook dan, als in het vreemde land, waar de testeerende Nederlander verblijft, geen testament bij authentieke akte kan worden opgemaakt. Een in zoodanig land opgemaakt onderhandsch testament krijgt geen authenticiteit door de na het overlijden des testateurs overeenkomstig de rechten van het land gevolgde geldigverklaring door de bevoegde rechterlijke autoriteit. — Rechtb Amsterdam 15 Februari 1901; W. 7624; Not. W. 99.
1342. Een olographisch testament, in den vreemde bij de bevoegde autoriteit gedeponeerd, voldoet aan den eisch in dit artikel aan door Nederlanders in een vreemd land verleden uiterste willen gesteld. — Rechtb. Amsterdam 28 Juni 1904; W. v. N. R. 1807.
Art. 1000.
1343. Indien de moeder-voogdesse vrijwillig uitvoering heeft gegeven aan de beschikkingen, vervat in eene akte van uitersten wil, kan de nietig-verklaring dier akte op grond van de beweerde niet-nakoming van een op straffe van nietigheid voorgeschreven formaliteit door het meerderjarig geworden kind niet gevorderd worden, maar zou deze, gesteld dat zijne moeder-voogdes door hare berusting in de akte van uitersten wil hare bevoegdheid was te buiten gegaan, alleen tegen haar eene vordering tot schadevergoeding kunnen instellen. — Hof
Amsterdam 13 Mei 1887; W. 5501; R. W. v. N. 611; W. v. N. R. 947; P. v. J. 1887, 25; bevestigende Rechtb. aldaar 12 Januari 1886; W. v. N. R. 747; P. v. J. 1886, 7.
1344. Een erfgenaam ab intestato heeft het recht vernietiging te vragen van elk testament, dat hem den toegang tot de erfenis verspert, ook al zoude na de vernietiging van dat testament een ander testament daardoor herleven en hem wederom in den weg staan. — Rechtb. Breda 14 Mei 1890; W. 5936; R. W. v. N. 692.
134". De nietigverklaring van een testament in een geding tusschen den testamentairen erfgenaam en de erfgenamen krachtens de wet uitgesproken werkt niet tegenover legatarissen bij datzelfde testament aangewezen. — Hof 's-Hertogenbosch 18 Juni 1895; W 6695 ; P. W. 8722.
1346. Door het enkel feit der aanneming van een legaat, hem bij een nietig testament gemaakt, verliest een erfgenaam krachtens de wet niet het recht om zich op de nietigheid van dat testament te beroepen; daartoe zou moeten vaststaan, dat hij het gebrek van het testament kende, toen hij het legaat aannam. De wil, om afstand te doen van het recht om als erfgenaam ab intestato op te treden, moet duidelijk blijken en aanneming van een legaat kan niet als zoodanige uitdrukkelijke wilsverklaring worden aangemerkt. — Rechtbank 's-Gravenhage 16 Juni 1897; W. 7061.
1347. De betichting van valschheid van een testament, betreft de openbare orde en kan derhalve steeds worden voorgesteld; het is dus overbodig te



onderzoeken, of de voorsteller door eenige handelingen te verrichten, afstand heeft gedaan van het recht om zich op de nietigheid van het testament te beroepen.
— Rechtb. Maastricht 17 Februari 1898; W. 7144.
1348. De vordering tot nietigverklaring van een testament wordt terecht gericht tegen hem, die krachtens het aangevallen testament houder der nalatenschap is.
— Rechtb. Alkmaar 18 October 1900; W. v. N. R. 1613.
1349. „Belanghebbende", bevoegd om de nietigverklaring van een testament te vorderen, is hij, die door die nietigverklaring een stap nader komt, bij zijn erfgenaam worden, ook al heeft hij tengevolge van het bestaan van een ouder testament, niet het direct belang, dat hij al dadelijk bij het slagen van zijne vordering erfgenaam is. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 28 Juni 1907; W. 8662; W. v. N. R. 2016; W. v. Not. 135.
1350. Waar vast staat, dat een geheim testament, als bedoeld in art. 988 B. W., is gemaakt, — moet dat testament als nietig worden beschouwd, wanneer de voor zoodanig testament voorgeschreven formaliteiten niet zijn in acht genomen. Deszelfs geldigheid kan niet afhankelijk worden gesteld van de vraag of wellicht de vormen, voorgeschreven voor olographische testamenten zijn in acht gegenomen. — Hof 's-Hertogenbosch 19 December 1905; W. 8403; W. v. N. R. 1889 en 1915; W. v. Not. 50, anders Rechtb. Roermond 6 April 1905; W. v. N. R. 1860.
Vijfde Afdeeling.
Van de erfstellingen.
Art. 1001.
1351. Het rechtskarakter der making van het beschikbaar deel der nalatenschap. — W. 5980.
1352. H. M. J. Wattel. Eene beslissing omtrent den aard der erfstelling. — T. v. N. XI, 226.
1353. Voor de geldigheid van eene erfstelling is beoordeeling van den erfgenaam niet onmisbaar.
Eene erfstelling met een last is volkomen rechtsgeldig; voor de bestaanbaarheid daarvan is het niet noodig dat er voor den erfgenaam na het volbrengen van den last eenig voordeel uit de nalatenschap overblijft. — H. R. 4 Mei 1893, concl. conf.; W. 6343; W.v.N.R. 1231 en 1238; P. v. J. 1893, 53; T. v. N. XII, 81; N. R. CLXIV, 38; v. d. H., B. R. LIX, 163; P. W. 8393. Bevestigende Hof Amsterdam 10 Juni 1892; W. 6238; W. v. N. R. 1189; P. v. J. 1892, 80.
Art. 1002.
1354. Mr. R. De saisine der testamentaire erfgenamen. Proeve van verklaring der slotwoorden van art. 1002 al. 1 B. W.: „degenen, aan wie de wet een gedeelte in de nalatenschap toekent." — W. v. N. R. 830.
F. Naar aanleiding der verklaring van art. 1002 door mr. R. — W. v. N. R. 831.
Mr. R. in W. v. N. R. 833.
Zesde Afdeeling.
Van legaten.
Art. 1004.
1355. Mr. P. P. P. Kist. Legaat tegen inbreng van de waarde. — R. en W. XXIX, 237.
1356. Mr. A. J. B. Rijke. Het praelegaat. — T. v. N. X, 61 en W. v. N. R. 932.
Mr. W. F. Frijlinck. Idem. — W. v. N. R. 934.
H. M. J. Wattel. Het legaat bij vooruitmaking. — W. v. N. R. 935.



1357. Een legaat kan voor een deel nietig en voor een ander deel bestaanbaar zijn. — Rechtb. Assen 12 Juni 1882; W. 4840.
1358. Het legaat van alle roerende goederen van den erflater zonder uitzondering omvat ook de nagelaten contanten. — M F. 2 Mei 1884 no. 32; P. W. 7037.
1359. De testamentaire beschikking, houdende den last op de erfgenamen om een deel der opengevallen nalatenschap zoolang onverdeeld te houden, als noodig zal zijn om uit de renten aan twee personen gedurende hun leven een vast weekgeld uit te keeren, bevat de making van twee legaten. — Rechtb. Middelburg 26 Maart 1890; W. v. N. R. 1061; R. W. v. N. 686; P. W. 7897.
1360. Felix Rodenbach. Waar bij wijze van legaat is gemaakt de bloote eigendom aan den een, het vruchtgebruik aan den ander, en de legataris van het vruchtgebruik sterft vóór den erflater, dan verkrijgt niet de legataris van den blooten eigendom, maar de erfgenaam des testateurs het vruchtgebruik. — W. v. N. R. 1063.
1361. Wanneer zijn gemaakt niet twee afzonderlijke en op zich zelf staande legaten, te weten: één van den blooten eigendom alleen eener geldsom, afgescheiden van de vraag, wie het vruchtgebruik zal hebben en één van het vruchtgebruik daarvan op zich zelf, maar slechts een legaat, omvattende den vollen eigendom van voorbedoelde geldsom, enkel beperkt door den daarop gelegden last van vruchtgebruik, dan behoort ook na het overlijden der vruchtgebruikster, die geheele geldsom aan den legataris. — Rechtb. Utrecht 31 October 1900; W. 7531; Not. W. 72.
1362. De bepaling in een testament, dat een schuldvordering niet zal mogen worden opgezegd gedurende het leven van een schuldenaar en dat deze voortaan minder rente zal betalen, is geen legaat. — M. P. 9 April 1896, no. 11; P. W. 8843; W. v. N. R. 1431.
1363. De beschikking, waarbij de erflater aan den erfgenaam verzoekt om een geldsom aan een derde uit te keeren, moet worden aangemerkt als een legaat. — M. P. 28 April 1896, no. 62; P W. 8844; W. v. N. R. 1431.
1364. Prof. mr. P. Pet. Het recht tot vernieuwing van een tusschen den erflater als verhuurder en den legataris als huurder bestaande huurovereenkomst kan het onderwerp zijn van een legaat. — A. U. Groningen 31 Juni 1901; W. v. N. R. 1659; P. v. J. 1901, 77.
1365. De bepaling in huwelijksvoorwaarden, waarbij alle gemeenschap wordt uitgesloten, dat de lichamelijke roerende goederen geacht zullen worden te zijn aangebracht door den langstlevende, moet worden beschouwd als een legaat ten bate des langstlevenden. — M. F. 22 Februari 1906, no. 34; W. v. Not. 94; P. W. 9931.
1366. Eene beschikking, houdende, dat eene erflaatster verlangt, dat zal worden voortgegaan met het doen van door haar onverplicht gedane periodieke uitkeeringen, moet als een legaat van die periodieke uitkeeringen worden beschouwd. — Rechtb. 's-Gravenhage 26 Maart 1907; W. v. Not. 117; P. W. 9988.
Art. 1005.
1367. Zw. Hypotheek verleening door een legataris vóór de afgifte van het te verbinden goed. — W. v. N. R. 1043.



1368. Indien een onroerend goed is gelegateerd met de bepaling om de waarde daarvan te voldoen in de nalatenschap des erflaters, twee jaren na aanvaarding van dat legaat, bij welke aanvaarding aan dien legataris daarenboven nog een geldsom wordt gelegateerd, kan de omstandigheid, dat het vruchtgebruik van dat onroerend goed door den erf-
' later aan zijne echtgenoote bij de akte van huwelijksvoorwaarden is gelegateerd en zelfs, dat hierop nog bij den uitersten wordt gewezen, geen aanleiding geven om af te wijken van den regel, dat een legataris zich over de al of niet aanvaarding van het legaat moet verklaren, kort na het overlijden van den erflater, indien de erfgenamen wenschen over te gaan tot scheiding der nalatenschap. — Rechtb. Groningen 10 October 1884; R. W. v. N- 537.
1369. Een erfgenaam, tevens uitvoerder van den uitersten wil van den overledene, is niet bevoegd om tegen den wil van den legataris of diens vertegenwoordiger een legaat op andere wijze uit te keeren dan in het testament is bepaald. Omtrent de wijze van belegging voor het legaat kan echter in het belang van den legataris tusschen den erfgenaam en legataris of zijne vertegenwoordiger eene overeenkomst worden aangegaan. — Rechtb. Utrecht 20 November 1901; W. 7715.
Art. 1006.
1370. J. C. Roosenburg. Iets over de levering van onroerende goederen bij wijze van legaat verkregen. — Ac. Pr. Leiden 1879.
1371. J. Pel. De actie van den legataris. —• Ac. Pr. Leiden 1886.
1372. De akte, waarbij ter uitvoering eener testamentaire beschikking zekere
onroerende goederen worden overgenomen tegen inbreng eener bepaalde geldsom in de nalatenschap, is geen akte van afgifte van een legaat, doch eene akte van eigendomsoverdracht. — Rechtb. Almelo 1 April 1874; P. W. 6516.
1373. De legataris wordt door de enkele kracht van het testament, eigenaar van de gelegateerde goederen, met dat gevolg, dat hij tegen den erfgenaam wel eene actie heeft tot afgifte, ten einde in het bezit te worden gesteld, maar niet tot levering. Die afgifte kan door den legataris in blooten eigendom, niet worden gevraagd gedurende het leven van den erfgenaam-vruchtgebruiker. — H. R 19 April 1861; W. 2268; v. d. H., B. R. XXV, 160; N. R. LXVII, § 57; T. v. N. XV, 245; P. W. 3765.
1374. De legataris heeft een zakelijk recht op de zuiver en onvoorwaardelijk gelegateerde zaak. — H. R. 4 Maart 1881; W. 4622; W. v. N. R. 593; N. R. B. 1881, 120; R. W. v. N. 412; P. W. 6733. Vergel. Hof 's-Hertogenbosch 19 November 1907; W. 8700; W. v. N. R 2028; W. v. Not. 149.
1375. De legataris volgt den testateur onmiddellijk na zijn overlijden op in den eigendom der gelegateerde zaak. Bij een legaat onder opschortende voorwaarde, dat de aanneming van het legaat binnen zekeren termijn moet geschieden, werkt de vervulling dezer voorwaarde door den legataris, terug tot het tijdstip van overlijden des testateurs, zooveel betreft den eigendomsovergang. De eigendom van het gelegateerde behoeft niet op den legataris overgedragen te worden door de erfgenamen, daar hij reeds van rechtswege eigenaar is; alleen het bezit moet hem worden overgeleverd door de erfgenamen. De legataris kan volstaan met het testament of een extract daar-



van te laten inschrijven in de openbare registers van transporten van eigendom van onroerende goederen en casu quo ook de akte van aanneming van het legaat binnen den bij testament bepaalden tijd. Inschrijving van een akte van afgifte aan den legataris door de erfgenamen is overbodig. — Rechtb. Utrecht 6 Juni 1883; W. 5097; N. R. B. 1883, B. 18; W. v. N. R. 827.
1376. Een legataris is onbevoegd ten opzichte van het hem gelegateerde vast goed eenig recht uit te oefenen, zoolang hem geene afgifte van het legaat is gedaan. Hierin wordt geene verandering gebracht, doordat hij bij het overlijden des erflaters het betrokken vast goed èn feitelijk èn rechtens onder zijn beheer heeft. — Rechtb. Maastricht 28 Januari 1904; W. v. N. R. 1789.
1377. Prof. mr. H. J. Hamaker. Art. 1006 al. 1 B. W., naar aanleiding van een recent vonnis (laatstgemeld vonnis). - W. v. N. R. 1789—1792.
Naar aanleiding daarvan mr. W. F. Frijlinck in W. v. N. R. 1825 en 1832.
1378. G. F. M. Pathuis Cremers. Vruchten en interessen van legaten. Art. 1006 2e lid en 1007 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1880.
1379. Art. 1006 al. 2 B. W. houdt geen uitzondering in op art. 557 B. W. Na het overlijden van den erflater komen vorderbaar geworden pachtpenningen van gelegateerde zaken geheel aan den legataris toe, indien binnen het jaar na dat overlijden de afgifte van het legaat in rechten is\ gevorderd of vrijwillig heeft plaats gehad. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 27 Juni 1884; W. 5099; \V. v. N. R. 763; R. W. v. N. 507.
In denzelfden zin F. in W. v. N. R. 787; A. M. in W. v. N. R. 788 en
mr. P. du Rieu in W. v. N. R. 815 en 819; anders mr. W. F. Frijlinck in W. v. N. R. 817, 821 en 835.
1380. Onder de interessen in dit artikel bedoeld zijn niet de wettelijke interessen begrepen. — Kan tong Groenlo 28 Augustus 1888; W. 5622; R. W. v. N. 635.
1381. M. Heeft de legataris recht op de vruchten of interessen eener gelegateerde geldsom? Ja. (Naar aanleiding van gemeld vonnis Kantong. Groenlo.)
— W. 5642.
1382. De dagvaarding aan alle erfgenamen en in eens ten sterfhuize kan ook worden gedaan door de legatarissen tegen de erfgenamen ter zake van aan die legatarissen gemaakte legaten. — H. R. 30 October 1890, concl. conf.; W. 5956; W. v. N. R. 1125; P. v. J. 1890, 100; R. W. v. N. 696; v. d. H., B. R. LVI, 245; N. R. CLVI, 97; (met vernietiging Hof 's-Hertogenbosch 14 Januari 1890; W. v. N. R. 1081.)
1383. Het feit dat een testament op de vordering van erfgenamen is nietig verklaard, belet een legataris, die geen partij was in dat geding, niet om de afgifte van een hem in het nietig verklaarde testament gemaakte legaat te vorderen. Ook kan hem niet worden tegengeworpen, dat de erfgenaam, ingesteld bij het nietig verklaarde testament en tegen wien hij zijne vordering tot afgifte gericht heeft, met een ander, zij het ook krachtens een ander testament, erfgenaam is en zijn mede-erfgenaam als waarborg in het geding zijnde, zich bereid heeft verklaard zijn mede-erfgenaam voor alle gevolgen eener mogelijke veroordeeling te waarborgen.
— Rechtb. 's-Hertogenbosch 8 Juni 1894; W. 6541; W. v. N. R. 1298.



1384. Zelfs ingeval de legataris behoort onder hen, die eenig recht tot de nalatenschap hebben en die bevoegd zijn volgens artt. 659, al. 1 en 679 R.v., een vordering in te stellen tot inventarisatie door den erfgenaam en den executeur-testamentair, is hij in ieder geval niet gerechtigd bij die inventarisatie mede handelend op te treden. Volgens art. 673 jcto 672 R.v., kan de tegenwoordigheid van den legataris bij de inventarisatie zelfs worden geweerd. Indien dus bij de vordering tot inventarisatie wordt gevoegd de eisch, „dat zal gelast worden, dat de erfgenaam en de executeur-testamentair met hem, legataris, tot de inventarisatie zal overgaan", is hij daarin niet ontvankelijk. — Hof Arnhem 14Maart 1900; W. 7466; Not. W. 46.
1385. Wanneer een man tegen de erfgenamen van zijne vrouw instelt eene vordering ter afgifte van een legaat, hem door zijne vrouw vermaakt , kunnen die erven daartegen niet opwerpen de exceptie, dat de eischer met zijne vrouw in gemeenschap van winst en verlies was gehuwd geweest, deze gemeenschap nog niet is gescheiden en nog niet vaststaat of dat legaat al of niet tot de gemeenschap behoort. — Rechtb. Leeuwarden 14 Januari 1909; W. 8835.
Art. 1008.
1386. De erfgenaam kan van den legataris noch de te zijnen behoeve betaalde successierechten, noch andere uitgaven terugvorderen, zoolang aan dezen het legaat niet is uitgekeerd en hij daardoor in het genot treedt der vruchten en inkomsten die uit het legaat voortspruiten. — Rechtb. Maastricht 29 Juni 1882; P. v. J. 1882, 44, Bijbl.
1387. Eenmaal vaststaande, dat blijkens den inhoud van een testament,
waarbij de uitkeering van legaten aan de „rechthebbenden" wordt bevolen vrij van rechten, onder die „rechthebbenden" niet zijn begrepen de verwachters van een fidei-commissair legaat — is ook terecht beslist dat krachtens den regel van art. 1008 B. W., die verwachters de door hen verschuldigde rechten uit eigen zak moeten voldoen. — H. R. 17 Juni 1904, concl. conf.; W. 8082; W. v. N. R. 1805; Not. W. 262;P.v.J. 1904, 355; N. R. CXCVII, 203.
Art. 1009.
1388. De aanneming van een legaat waaraan de erflater de verplichting had verbonden om alle zijne schulden te betalen, verplicht den legataris daartoe, al mochten die schulden ook de waarde van het legaat overtreffen. De legataris kan rechtstreeks door de crediteuren worden aangesproken. — Rechtb. Zutphen 17 April 1879; W. 4439; R. W. v. N. 369.
Art. 1011.
1389. Het legaat van een huis moet geacht worden mede te omvatten den tuin om dat huis gelegen en steeds bij dat huis gebruikt. — Rechtb. Arnhem 25 Juli 1901; Not, W. 112.
Art. 1013.
1390. Een legaat is van waarde, als de erflater op het oogenblik van zijn overlijden eigenaar was van het gelegateerde goed; het is onnoodig dat hij ook eigenaar was toen hij zijn testament maakte. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 10 Februari 1886 en 12 Maart 1886; W. 5356; T. v. N. IV, 241.
1391. v. d. M. in W. v. N. R. 1239, (naar aanleiding eener rechtsvraag in



W. v. N. R, 1234, beantw. door H. S. in W. v. N. R. 1237.)
H. S. Legaat van eens anders zaak. — W. v. N. R. 1240.
Art. 1014.
1392. Legaat of last? — W. v. N. R. 682.
1393. Mr. G. Belinfante. Over legaten met voorwaarde of met last. — Them. XXXVIII, no. 12.
1394. Mr. M. L. van Goudoever. Iets over den last in het erfrecht. — T. v. P. N. en P. I., 173.
1395. Dezelfde. Een persoonlijke of zakelijke last. — W. v. N. R. 1823.
C. N. Idem (naar aanleiding van gemeld artikel). — W. v. N. R. 1826.
Art. 1015.
1396. Is de testamentaire making van niet vervangbare zaken, die niet aan den erflater toebehooren, een sublegaat of een last? — W. v. N. R. 682.
Art. 1017.
1397. v. W. Eene rechtsvraag naar aanleiding van art. 1017 (volgens inzender verbiedt dit artikel een erflater bij testament zijn erfgenaam te ontheffen van de verplichting om de vruchten aan den legataris uit te keeren, zoodat hij niet bevoegd kan worden gemaakt om persoonlijk de vruchten te trekken of bij een kapitaal op het Grootboek persoonlijk de renten te innen. De Redactie bestrijdt deze meening). — W. v. N R. 1909.
Art. 1019.
1398. De akte van scheiding en deeling, de inventaris en de memorie van
successie eener nalatenschap, door de erfgenamen aangevoerd als bewijsstukken voor het zuivere actief der nalatenschap zijn voor den legataris res in ter alios actae. — Rechtb. Roermond 30 November 1899; W. 7416; Not. W. 31.
Zevende Afdeeling.
Van de geoorloofde erfstellingen over de hand, ten behoeve van kleinkinderen en
afstammelingen van broeders en zusters.
Art. 1020.
1399. Mr. N. P. van Nooten. De rechtsleer der fidei-commissen. — Them. 1880, 47.
1400. Pidei-commissaire goederen zijn na den dood des erflaters het eigendom van den bezwaarden erfgenaam. De verwachter heeft daarop gedurende het leven van den bezwaarden erfgenaam geen recht, maar slechts de verwachting van een toekomstig recht. — Rechtb. Middelburg 17 Maart 1880; W. 4542.
Art. 1024.
1401. In dit artikel wordt met genot bedoeld vrucht genot Afstand van dat genot door den bezwaarden erfgenaam doet het beheer van den bewindvoerder over de fidei-commissaire nalatenschap niet ophouden. — Rechtb. Utrecht 2 Januari 1889; W. 5905; W. v. N. R. 1076; P. v. J. 1890, 36. Vernietigd bij het volgende arrest.
1402. Bij vrijwilligen afstand van zijn genot door den bezwaarden erfgenaam ten voordeele van de verwachters gedaan, gaat niet slechts het vruchtgenot, maar ook de eigendom der met eene geoorloofde erfstelling over de hand bezwaarde zaken over op dé verwachters, behoudens de rechten van de vroegere schuldeischers



des bezwaarden en van zijne kinderen die na dien afstand mochten geboren worden. — Hof Amsterdam 21 Februari 1890; W. 5858; W. v. N. R. 1076; F. v. J. 1890, 36; T. v. N. VIII, 87; R. W. v. N. 685.
1403. De verkoop van het voorwaardelijk recht als verwachter op een inschrijving op het Grootboek der Nationale Schuld genomen tengevolge van eene erfstelling over de hand, is eene geldige rechtshandeling. — Rechtb. Utrecht 2 December 1889; R W. v. N. 678.
1404. Loopende, maar niet vervallen interessen behooren bij overlijden van den bezwaarden erfgenaam niet tot diens boedel, maar aan de verwachters. — M. F. 14 September 1899, no. 10; P. W. 9217; Not. W. 58.
1405. Het legaat aan twee personen onder bepaling dat de helft, van dengene der legatarissen, die zonder weduwe of nakomelingen komt te sterven aan den anderen legataris komt en alzoo bij dat overlijden op dezen overgaat, is een wederkeerig voorwaardelijk fidei-commissair legaat, waarbij overeenkomstig art. 1024 B. W. de rechten van den verwachter eerst aanvang nemen op het tijdstip, waarop het genot van den bezwaarden ergenaam ophoudt. — Rechtb. 's-Gravenhage 4 Februari 1902; W. 7793; W. v. N. R. 1711; Not. W. 155; P. W. 9435.
Art. 1025.
1406. De bewindvoerder over de zaken, behoorende tot een erfstelling over de hand, mag ook over de aan den bezwaarden erfgenaam uitbetaalde interesten het bij de wet vastgestelde loon in rekening brengen. — Kantong. no 1 Amsterdam 21 Januari 1890; R. W. v. N. 670.
Art. 1026.
1407. Indien de bewindvoerder om welke reden ook, afwezig is en opgehouden heeft het beheer uit te oefenen, moet de rechter daarin voorzien. — Hof Amsterdam 22 October 1886; W. 5411; P. v. J. 1887, 7.
1408. Het eigenmachtig neerleggen van een aanvaard bewind is onrechtmatig en zou een ontzetting van den bewindvoerder ten gevolge kunnen hebben, wiens verzoek tot benoeming van een anderen bewindvoerder van de hand moet worden gewezen. — Rechtb. Amsterdam 14 December 1891; R. W. v. N. 733.
1409. De bewindvoerder, die niet krachtens art. 1068 B. W., maar krachtens art. 1026 is benoemd, kan ontslagen worden. — Hof Amsterdam 26 Februari 1892; W. 6152; W. v. N. R. 1199; R. W. v. N. 739.
Art. 1029.
1410. Behoudens het in wezen blijven van het kapitaal voor de verwachters zijn de eigendom en de rechten, uit dien eigendom voortvloeiende, niet beperkt, zoodat de bezwaarde erfgenaam de bevoegdheid bezit, om alle rechten, die hij als zoodanig heeft en kan uitoefenen, aan anderen te verkoopen en over te dragen. De bepalingen van de zevende afdeeling van den twaalfden titel van het tweede boek van het B. W. omtrent de onvervreemdbaarheid van fidei-commissaire kapitalen, hebben geen betrekking op de rechten van den bezwaarden erfgenaam, maar alleen en uitsluitend op die van de verwachters. — Rechtb. Amsterdam 16 Mei 1899; W. 7410; W. v. N. R. 1600; P. v. J. 1899, 89; Not. W. 29. Bevestigd bij na te melden arrest.



1411. De rechten van den bezwaarden erfgenaam zijn voor vervreemding vatbaar. — Hof Amsterdam 25 Mei 1900; W. 7497; Not. W. 57; W. v. N. R. 1634; P. W. 9284.
Art. 1032.
1412. Tot den verkoop van onroerende goederen, behoorende tot eene nalatenschap wordt, ten einde tot de vaststelling van het wettelijk erfdeel en van het beschikbaar gedeelte, dat volgens het testament fidei-commissair zal worden verbonden, te geraken, geen rechterlijk verlof vereischt. — Hof Amsterdam 24 September 1880; W. 4572; W. v. N. R. 595; N. R. B. 1881, A. 73.
1413. Voor vervreemding van bezwaarde goederen is verlof der Rechtbank noodig, zelfs indien door den erflater bij zijn testament machtiging tot die vervreemding mocht zijn verleend. — Hof Amsterdam 25 Maart 1896; P. v. J. 1897, 26.
1414. Van eene analogische toepassing van de bepalingen der artt. 1032, 364, 451 en 537 B. W. kan geen sprake zijn, waar het geldt een verzoek van bewindvoerders over eene nalatenschap, tot het verleenen van machtiging tot een onderhandschen verkoop van daartoe behoorend onroerend goed, en, aangenomen dat op zoodanig verzoek artt. 691 R.v. en 1122 en 454 B. W. in het algemeen toepasselijk zijn, dan moet de toepassing daarvan geweigerd worden, als een der belanghebbenden zich tegen den verzochten verkoop verzet. — Hof Amsterdam 23 Augustus 1898; W. 7196; P. v. J. 1898, 84.
1415. De Rechtbank, bedoeld in dit artikel, is die van het sterfhuis des erflaters. — Hof Amsterdam 12 Juni 1899; W. 7341; P. v. J. 1899, 75.]
Achste Afdeeling.
Van de erfstellingen over de hand in
hetgeen de erfgenaam of legataris onvervreemd en onverteerd zal nalaten.
1416. W. F. C. C. Pijnacker Hordijk. Het fidei-commissum de residuo volgens de Nederlandsche wetgeving. — Ac. Pr. Amsterdam 1895. Aangekondigd door mr. H. L. Drucker in R. M. XV, 351 en mr. L. H. Telting in W. 6871.
1417. Mr. H. J. Koenen. Enkele opmerkingen over het fidei-commissum de residuo. — W. v. N. R. 1353 en 1354.
Art. 1036.
1418. De beschikking, waarbij aan den langstlevende de bevoegdheid wordt toegekend de in vruchtgebruik gegeven goederen desnoods te mogen verteren, is met het wezen van vruchtgebruik ten eenenmale in strijd en stelt een fideicommissum de residuo daar. — Rechtb. Groningen 5 Maart 1886; W. 5344; T. v. N. IV, 254; W. v. N. R. 855; P. W. 7270.
1419. Het bij een fidei-commissum de residuo gedaan verbod om over het geheel of een gedeelte der nalatenschap onder de levenden te beschikken, belet niet, dat de nalatenschap valt in de huwelijksgemeenschap, ontstaan door een later huwelijk van den bezwaarden erfgenaam. — Rechtb. Almelo 20 September 1887; P. v. J. 1887, 44. Bijb.
1420. Ingeval echtgenooten bij huwelijksvoorwaarden elkander het vruchtgebruik hunner nalatenschap vermaken met bepaling, dat indien de langstlevende echtgenoot die tot zijn onderhoud noodig heeft, hij bevoegd zal zijn de goederen der nalatenschap van den eerstgestorvenen geheel of ten deele te vervreemden



of te verpanden en de daarvan komende gelden als zijn eigendom te beschouwen, althans zoolang en voor zooverre van die bevoegdheid geen gebruik wordt gemaakt, bestaat geen fidei-commissum residui. — Rechtb. Roermond 29 December 1892; W. 6288; W. v. N. R. 1219; R. W. v. N. 759; T. v. N. X, 437; P. W. 8337.
1421. Een fidei-commissum de residuo is niet bestaanbaar zonder verwachter en kan niet bij huwelijksvoorwaarden, maar moet bij testament worden ingesteld. De vrijstelling van zekerheidsstelling behoeft niet uitdrukkelijk te zijn verleend en kan uit den aard der beschikking worden afgeleid. — Hof 's-Hertogenbosch 6 Maart 1894; W. 6484; W. v. N. R. 1275; T. v. N. XII, 39.
Art. 1038.
1422. Jhr. mr. W. Th. C. van Doorn. Het recht van de erfgenamen van den verwachter bij het fidei-commis residui.
— Them. LI, 173.
1423. Bij een fidei-commissum de residuo heeft de verwachter het recht om, indien het residu in een onverdeelde gemeenschap is begrepen door middel van boedelscheiding de afzondering van dat residu te vragen. — Rechtb. Breda 27 Juni 1876; W. 4004.
1424. De fidei-commissaire verwachter mag een actie tot scheiding en deeling der nalatenschap van den bezwaarde instellen, indien het fidei-commis drukt op een gedeelte van het onverdeeld goed.
— H. R. 23 Februari 1877; W. 4102; W. v. N. R. 475; v. d. H., B. R. XLII, no. 1535, 119.
1425. Indien de erflater in gemeenschap van goederen gehuwd, zijn vrouw
Cremers, Aant. B. W.
heeft benoemd tot eenige erfgenaam zijner nalatenschap met de bepaling, dat hetgeen daarvan onvervreemd en onverteerd, maar zonder daarover bij schenking onder de levenden te mogen beschikken, zal overblijven, na haar overlijden zal geërfd en verkregen worden bij des erflaters, alsdan aanwezige naaste bloedverwanten volgens de wet — en zij een voor de helft tot de nalatenschap behoorend onroerend goed heeft verkocht met den last om den koopprijs na haar overlijden aan derden, zonder en met de verplichting om daarvoor iets te doen uit te keeren, moet die verkoop, als van een aanneming door dien derde niet is gebleken, beschouwd worden als een bij des erflaters uitersten wil aan de bezwaarde erfgename verboden schenking onder de levenden, met dit gevolg, dat de verwachters het recht hebben om van den kooper de betaling van de helft van den koopprijs te vorderen. — Rechtb. Roermond 2 Februari 1882; W. 5443; W. v. N. R. 924; R. W. v. N. 595.
1426. Dit artikel bepaalt niet den vorm der rechtsvordering van den verwachter, maar heeft enkel ten doel om te beletten, dat de verwachter van rechtswege in het bezit van het residuum zou komen. De vorm der rechtsvordering des verwachters is afhankelijk van den aard der overgebleven goederen. Indien het residuum bestaat uit een gedeelte van goederen in een onverdeelde gemeenschap, dan heeft de verwachter geen zakelijke rechtsvordering tot afgifte van dat onverdeeld gedeelte in die onverdeelde gemeenschap. — Rechtb. Zutphen 1 October 1885; W. 5290; W. v. N. R. 835; R. W. v. N'. 549.
1427. Bij fidei-commis met macht van vertering gaat het recht van den verwachter over op diens erfgenamen, al zijn zij niet geroepen, indien de verwachter
23



vóór den bezwaarde sterft. — Rechtb. Alkmaar 15 December 1887; W. 5721; W. v. N. R. 950; P. v. J. 1889, 64; R. W. v. N. 652; vernietigd bij na te melden arrest. Cf. dit vonnis G. D. du Rieu in W. v. N. R. 952 en 954. Anders Redactie in W. v. N. R. 950, 952 en 954.
1428. Het fidei-commis de residuo is geen gewone erfstelling onder eene voorwaarde; art. ]045 B. W. is daarop niet toepasselijk. Er bestaat geen enkele reden waarom ook ten aanzien van het fidei-commis de residuo niet zou gelden de bepaling van art. 1024 B. W , luidende, dat de rechten van den bij erfstelling over de hand geroepen erfgenaam eerst een aanvang nemen op het tijdstip dat het genot van den bezwaarde ophoudt.
— Hof Amsterdam 15 Maart 1889; W. 5721; W. v. N. R. 1019; P. v. J. 1889, 64.
1429. W. J. K. Fidei-commis de residuo. — W. v. N. R. 1254.
Mr. Cd. Reeling Knap. Idem (naar aanleiding van gemeld artikel van W. J. K.).
W. J. K. De aard van het recht eens verwachters bij fidei-commis de residuo (Bestrijding van mr. R. K.).
1430. Indien van een fidei-commissum residui bij overlijden van den bezwaarden erfgenaam de verwachter onbekend is, dan komt, wat onverteerd en onvervreemd is achtergelaten, aan de erfgenamen van den bezwaarden erfgenaam.
— M. F. 8 Juli 1889; P. W. 7894.
1431. Ofschoon bij een fidei-commissum residui de verwachter erft van den inoteller van het fidei-commis, niet van den bezwaarden erfgenaam, is deze laatste tot aan het tijdstip van zijn overlijden eigenaar van het in het fidei-commissum begrepen goed. Indien de bezwaarde de
goederen i n het fidei-commissum begrepen, krachtens de erfstelling zijner echtgenoote tot aan het tijdstip van zijn overlijden heeft bezeten als een aandeel in de onverdeeld gebleven huwelijksgemeenschap, hebben de verwachters een actie tot scheiding van de in die gemeenschap vervatte nalatenschap van den fideïcommissarius. — Rechtb. Zutphen 12 October 1893. Bevestigd door Hof Arnhem 2 Mei 1894; W. 6521; W. v. N. R. 1292; P. W. 8713; T. v. N. XII, 326.
1432. Indien de bezwaarde nalatenschap is een onverdeeld aandeel van een gemeenschap van goederen, en deze gemeenschap is blijven voortduren tot den dood van den bezwaarden erfgenaam dan hebben de verwachters recht op hun aandeel in de geheele nalatenschap met al hetgeen bij het overlijden van den bezwaarden erfgenaam daartoe behoorde. Onroerende goederen, tot de bezwaarde nalatenschap behoorende, die door den bezwaarden erfgenaam zijn verkocht. doch waarvan de koopakte bij diens overlijden nog niet was overgeschreven, kunnen daarna niet meer door de overschrijving in eigendom overgaan aan derden, zonder medewerking der verwachters, die door den dood van den bezwaarden erfgenaam recht van eigendom op die goederen verkregen hebben. — Rechtb. Zutphen 11 Februari 1897 (vernietigd bij na te melden arrest) ; W. 7021; W. v. N. R 1503; T. v. N. XV, 331.
1433. Deze bepaling geeft den rechter eene zeer ruime bevoegdheid, om gebruik te maken van het bewijs door vermoedens. — Hof Arnhem 3 November 1897; W. 7054; W. v. N. R. 1469; T. v. N. XVI, 38.
1434. Bij erfstelling over de hand voor het onverteerde en onvervreemde,



is het voor het recht des verwachters onverschillig of in den boedel van den bezwaarden erfgenaam al dan niet nog dezelfde voorwerpen aanwezig zijn, mits slechts de waarde van de nalatenschap des oorspronkelijken erflaters afkomstig, aanwezig is. — Rechtb. Breda 29 September 1891; P. v. J. 1891, 90.
1435. Tot de in natura overgebleven goederen in dit artikel bedoeld, behooren niet goederen die aanvankelijk door den bezwaarden erfgenaam zijn verkocht, doch later weer door dezen ten deele werden terug verkregen doordat hij met de koopster dier goederen in gemeenschap huwde. — M. F. 1 October 1895, no. 26; P. W. 8775.
1436. Art. 1038 B. W. geeft aan den verwachter alleen het recht om de dadelijke afgifte te vorderen van het overgeblevene, terwijl uit de geschiedenis van het wetsvoorschrift volgt, dat de wetgever enkel dat recht en niet de saisine aan de verwachters heeft willen toekennen. — Hof 's-Hertogenbosch 21 Maart 1905; W. S221; W. v. N. R. 1861; Not. W. 309.
Negende Afdeeling.
Van het herroepen van uiterste wilsbeschikkingen en het vrrvallen van dezelve.
Art. 1039.
1437. De herroeping van het testament waarbij de erkenning van een natuurlijk kind is geschied, heeft niet tengevolge dat ook die erkenning ongedaan wordt gemaakt, daar de erkenning voor den dood des testateurs rechtsgevolg heeft. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 2 Maart 1883; W. 4905; W. v. N. R. 767; R. W. v. N. 473- In denzelfden zin Gemst. 2323 en H. S. in W. v. N. R. 1052.
1438. Herroeping van een uitersten wil gedaan in een testament dat nietig is verklaard, kan geene gevolgen hebben. — Rechtb. Roermond 13 December 1906; W. 8545; W. v. N. R. 1938; W. v. Not. 98; P. W. 10115.
1439. Krachtens art. 982 al. 2 B. W. kunnen alleen bij onderhandsche akte gedane beschikkingen, als in al. 1 van dat artikel opgesomd, op dezelfde wijze worden herroepen, niet ook dergelijke beschikkingen bij uitersten wil in forma gemaakt. — Rechtb. Rotterdam 27 Mei 1907; W. 8591; W. v. N. R. 1996; W. v. Not. 111. Vernietigd door Hof's-Gravenhage 10 Juni 1908; W. 8713; W. v. N. R. 2021; W. v. Not. 150; P. v. J. 1908, 774; beslissende dat de bij testament gedane aanstelling van een executeur-testamentair niet is een „uiterste wil", waarvan in art. 1039 sprake is en geen andere kracht of aard heeft dan een dergelijke aanstelling, bij codecil gedaan. (Cassatie verworpen bij het volgende arrest H. R.)
1440. Mr. S. G. Canes. Herroeping van een executeurs-benoeming (S. vereenigt zich met de uitspraak der Rechtb. Rotterdam). W. v. N. R. 2021.
F. Idem. — W. v. N. R. 2022.
M. C. Roos. Idem. — W. v. N. R. 2024.
Mr. Canes. Idem (antwoord aan F. en M. Roos). — W. v. N. R. 2026.
M. C. Roos. Idem (slotwoord). — W. v. N. R. 2028.
1441. Nu dit artikel algemeen bepaalt, dat een uiterste wil geheel of ten deele kan worden herroepen bij eene latere uiterste wilsbeschikking, zonder te eischen dat deze laatste, zij van dezelfde soort, als de vroegere, kan eene bij openbaar testament gedane executeursbenoeming ook worden herroepen bij de



onderhandsche akte van art. 982 B. W. — H. R. 5 Maart 1909, concl. conf.; W. 8829; W. v. N. R. 2054.
1442. P. Herroeping door codicil. (F. meent dat de H. R. niet het bestaan van een geldig codicil aanneemt, enkel herroeping van een vroeger aangestelden executeur inhoudende, zonder nieuwe aanstelling). — W. v. N. R. 2055.
Art. 1041.
1443. Een erflater vermaakte bij olographisch testament een legaat, met bepaling dat de rechten van overgang en successie ter zake van dat legaat verschuldigd, door zijne erfgenamen zouden worden betaald en onder bijvoeging dat ter betaling dier rechten een tot zijne nalatenschap behoorend huis zou worden verkocht. Bij later openbaar testament handhaafde de erflater het bedoeld testament, tevens nog andere legaten vermakende; aan het slot van het laatste testament bepaalde hij, dat alle bij dat testament ingestelde legaten zouden zijn vrij van successie enz.; aan het huis, uit welks opbrengst volgens het eerste testament de rechten ter zake van het in dat testament gemaakt legaat verschuldigd, moesten worden betaald, was bij het laatste testament eene bestemming gegeven, die den verkoop onmogelijk maakte. Nu moet worden aangenomen dat des erflaters bedoeling was, zijne bij het eerste testament gemaakte beschikking te handhaven, ook ten aanzien van den vrijdom van successie enz. van het bij dat testament gemaakte legaat. — Hof Arnhem 1 November 1899; W. 7388; P. v. J. 1899, 99; Not. W. 8.
1444. Door de gift van drie vierde zijner nalatenschap aan zijn aanstaande cehtgenoote, gedaan bij akte van huwelijksvoorwaarden, werd op het oogenblik van de voltrekking des huwelijks, de
niet uitdrukkelijk herroepen testamentaire erfstelling van des erflaters nalatenschap, door hem bij vroegeren uitersten wil ten behoeve van zijn bloedverwant gemaakt, geheel vernietigd. — M. F. 28 Augustus 1880, no. 9; P. W. 6945.
1445. C. J. v. D. Stilzwijgende herroeping van uiterste wilsbeschikkingen.
— W. v. N. R. 1193. (In verband met gemelde beschikking M. F.)
Anders Duplex. — W. v. N. R. 1194.
Zwaagstra. — W. v. N. R. 1195.
Art. 1043.
1446. N. van der Dries. Is er in het geval, bedoeld bij art. 1043 B. W. sprake van herroepen dan wel van vervallen van uiterste wilsbeschikkingen ? (Inleiding, gehouden op de vergadering der afdeeling Noord-Brabant—Zeeland der Broederschap van Candidaat-Notarissen 7 November 1902). — W. v. N. R. 1722.
Art. 1044.
1447. A. C. de Wilde. De voorwaarden en tijdsbepalingen bij testamentaire beschikkingen. — Not. W. 248.
1448. De bepaling dat een legaat binnen vijf maanden na het overlijden uitdrukkelijk moet worden aanvaard, houdt niet in een opschortende voorwaarde. — M. F. 8 December 1891, no. 8; P. W. 8138; R. W. v. N. 750.
1449. Als een legaat is gemaakt onder voorwaarde, dat de erflater kinderloos komt te overlijden en bij diens overlijden wel geen kinderen van hem in leven zijn, maar zijne vrouw zwanger is, moet worden aangenomen, dat de erflater niet kinderloos overleden is, zonder dat hierin verandering wordt gebracht door de omstandigheid dat het kind kort na de geboorte is overleden.
- M. F. 16 October 1900, no. 14; P." W. 9327.



Art. 1048.
1450. Van der Moer. Kan de verwerpende testamentaire erfgenaam nog als erfgenaam bij versterf optreden? Neen. — W. v. N. R. 1029 en 1030.
Duplex. Kan de verwerpende testamentaire erfgenaam ten opzichte der verworpen erfenis nog als erfgenaam bij versterf opkomen? Neen. — W. v. N. R. 1032.
Art. 1049.
1451. P. C. A. Sichterman. Eenige opmerkingen over het recht van aanwas bij legaten en erfenissen. — Ac. Pr. Leiden 1881. Beoord. door mr. C. E. Achterberg in R. en W. XXXIII, 307.
1452. Duplex. Aanwas voor gelijke helften. — W. v. N. R. 1186.
G. v. P. id.; C. J. v. D. id. en v. d. M. id. — W. v. N. R. 1187.
S. B. id.; C. J. v. D. id. en H. A. F. v. d. V. id. — W. v. N. R. 1189.
G. v. P. id. - W. v. N. R. 1190.
Duplex id. — W. v. N. R. 1191.
(Alles naar aanleiding eener rechtsvraag van H. A. F. v. d. V. in W. v. N. R. 1185).
1453. Indien aan verschillende personen te zamen eene geldsom is gelegateerd, moet de verbintenis van den erfgenaam als deelbaar worden aangemerkt en kan derhalve ieder der deelgerechtigden de afgifte van zijn aandeel vorderen.
Indien iemand legateert eene som van f 20.000 „aan zijne erfgenamen volgens de wet" moet hij geacht worden, indien hij het tegendeel niet heeft te kennen gegeven, de wettelijke regeling, wat betreft de verdeeling, te hebben verlangd. — Rechtb. Utrecht 2 November 1887; W. 5493; W. v. N. R. 955.
Art. 1051.
1454. Van eene vervallenverklaring van uiterste wilsbeschikkingen, kan volgens dit artikel alleen sprake zijn in de gevallen, waarin het legaat reeds door de erfgenamen aan den legataris in eigendom en bezit is overgedragen. Rechtb. Zutfen 18 November 1875; W. 4082; R. W. v. N. 293.
1455. In al. 1 van dit artikel moet onder voorwaarde worden verstaan een last, d. w. z. een bepaalde opdracht, een persoonlijke praestatie van den ingestelden erfgenaam om iets te doen of iets aan derden uit te keeren; daaronder valt niet de uitkeering van een legaat binnen een zekeren tijd. — Rechtb. Zwolle 3 Juli 1900; W. 7622; Not. W. 105.
DERTIENDE TITEL.
Van uitvoerders van uiterste wilsbeschikkingen en van bewindvoerders.
Art. 1052. (1)
1456. A. A. Küller. De uitvoerders van uiterste wilsbeschikkingen. Aanteekeningen op artt. 1052—1065 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1882.
1457. F. -J. W. G. Spiering. Eenige opmerkingen over uitvoerders van uiterste wilsbeschikkingen. — Ac. Pr. Leiden 1886.
1458. J. Tonckens Jzn. De testamentaire executeur tegenover den erfgenaam. — Ac. Pr. Groningen 1890.
1459. L. Eikendal. Uitvoerders van uiterste wilsbeschikkingen. — Ac. Pr. Leiden 1891.
(1) Zie aant. 1439—1442.



1460. A. C. J. Bertling. De executeurtestamentair. — W. v. N. R. 1946,1947 en 1949.
1461. Duplex. De testateur kan zijn executeur-testamentair niet machtigen om een notaris te kiezen ter liquitatie des boedels en voor de boedelscheiding.
— W. v. N. R. 1054 en 1056. Anders Zw. in W. v. N. R. 1055.
1462. Over de benoeming van een executeur-testamentair en de beroeping van het testament. — T. v. N. XI, 221.
1463. Bij huwelijksvoorwaarden kunnen executeurs-testamentair worden benoemd; deze benoeming kan niet bij een later testament worden herroepen.
— Reclitb. Haarlem 19 Februari 1893; W. 6323; W. v. N. R. 1223; R. YV. v. N. 768; P. v. J. 1893, 55; T. v. N. XI, 28; P. W. 8394. Bestreden in W. 6340 en 6341.
1464. De benoeming van een executeurtestamentair is nietig als er geen testament bestaat. — W. v. N. R. 1359.
1465. Mr. M. L. van Goudoever. Kan bij dezelfde notarieele akte (geen testament) benoemd worden èn een executeur èn een bewindvoerder? Neen. — W. v. N. R. 1803. (Zie aant. 1298.)
Art. 1053.
1466. K. Kunnen ook andere dan physieke personen tot uitvoerder van uiterste wilsbeschikkingen of tot bewindvoerder worden aangesteld? Ja. — W. v. N. R. 1732.
P. J. Dam. Idem. Neen. — W. v. N. R. 1735.
Art. 1054.
1467. E. R. A. Brants. Aanteekening op art. 1054 en eenige andere artikelen
van Boek III, titel 13 van het B. W.
— Ac. Pr. Utrecht 1881.
1468. K. A. Cohen Stuart. De saisine van den executeur-testamentair. — Ac Pr. Amsterdam 1893. Aangek, door mr. R. Feith in W. 6382; door H. M. J. Wattel in W. v. N. R. 1240.
1469. De termijn van één jaar, in dit artikel bedoeld, begint ten aanzien van zoodanige goederen der nalatenschap, welke onder berusting van derden waren, eerst te loopen van den dag, waarop die goederen aan den executeur-testamentair zijn ter hand gesteld. De aan den executeur-testamentair toegekende macht tot inbezitneming der nalatenschap strekt zich ook uit over dat gedeelte, hetwelk de erflater bij huwelijksvoorwaarden aan zijne echtgenoote heeft besproken. — Rechtb. Amsterdam 6 .Juli 1886; P. v. •J. 1886, 49 en 50 Bijb.
1470. De executeur-testamentair, die het bezit eener nalatenschap heeft, kan eiken erfgenaam aanspreken tot betaling zijner schulden aan de nalatenschap.
— Hof Amsterdam 21 December 1888; W. 5686; W. v. N. R. 1023; P. v. J. 1889, 21; R. W. v. N. 644.
1471. Een executeur-testamentair benoemd met recht van bezit behoeft niet mede gedagvaard te worden in eene tegen de erfgenamen ingestelde hereditatis petitio, vermits hij niet voor zich, maar voor de erfgenamen bezit. — Rechtb. Arnhem 8 November 1897; W. 7118; YV. v. N. R. 1484.
1472. De legitieme portie kan door den erflater in het bezit van den executeur worden gegeven. — Rechtb. Utrecht 24 Juni 1903; W. 8000; Not. W. 224.



1473. De executeursbenoeming ten aanzien van legitieme portiën. (S. vereenigd zich met gemelde uitspraak). — Not W. 224.
Art. 1055.
1474. De aanbieding eener voldoende som tot uitbetaling der legaten ontneemt den executeur wel het bezit van de goederen der nalatenschap, maar niet zijn qualiteit van executeur. — Rechtb. Utrecht 23 Augustus 1881; W. 4698; R. W. v. N. 428.
1475. De erfgenamen zijn bevoegd in een rechtsgeding tusschen te komen, aanhangig tusschen den executeur-testamentair, mede-erfgenaam als eischer, en een schuldenaar van de nalatenschap als gedaagde, indien zij alle met uitzondering van den executeur-testamentair bij een exploit, posterieur aan de dagvaarding, hun wil om het bezit der nalatenschap bij den executeur-testamentair te doen ophouden, hebben kenbaar gemaakt en er geen zuivere of onvoorwaardelijke legaten zijn te voldoen. — Rechtb- 's-Gravenhage 21 .Juni 1892; W. 6249.
1476. De duur van het bezit van den executeur-testamentair mag in geen geval den termijn van een jaar overschrijden, ook al is in het testament bepaald dat het bezit des executeurs zal duren tot de scheiding. — Rechtb. 's-Gravenhage 3 Mei 1905; W. 8224; W. v. N. R. 1850; Not, W. 303; P. v. J. 1905, 450.
1477. Waar de erfgenamen aan de bij art. 1055 B. W. gestelde voorwaarden hebben voldaan, kan de executeur-testamentair niet vorderen in het bezit der goederen der nalatenschap te worden gesteld, op grond van de bewering dat
een bezit, dat nog niet bestaat, niet kan ophouden en dat de erfgenamen hem dat recht niet hebben kunnen ontnemen. — Rechtb. Amsterdam 6 April 1906; W. 8517; W. v. Not. 87; bevestigd door Hof aldaar 8 April 1907. Cassatie verworpen bij het volgende arr. H. R.
1478. De strekking van dit artikel is dat de erfgenamen een einde kunnen maken aan het bezit van den executeurtestamentair; voorzoover hij het reeds feitelijk heeft, en aan zijn recht van inbezitneming, voor zoover hij zich nog niet in het bezit der goederen mocht hebben gesteld. — H. R. 14 Februari 1908, concl. conf.; W. 8675; W. v. N. R. 2008; W. v. Not. 139; P. v. J. 754; N. R. CCVIII, 206.
1479. Van der Moer. Art. 1055 B. W. en art. 57 F. W. — W. v. Not. 60.
1480. A. Moll. Art. 1055 B. W. — W. v. Not. 69.
Van der Moer. Is onder „alle erfgenamen" ook de erfgenaam, die executeur is, begrepen? Neen. — W. v. Not. 75 en 79.
A. Moll. Idem. Ja. — W. v. Not. 78.
Art. 1056.
1481. Aan de uitvoerders eener uiterste wilsbeschikking, ook als zij volgens dit artikel in staat zijn gesteld tot de betaling of afgifte der zuivere en onvoorwaardelijke legaten of indien blijkt, dat deze reeds voldaan zijn, komt het recht toe om ontzegeling te vorderen. — Rechtb. Breda 8 Juli 1879; W. 4405; W. v. N. R. 543.
1482. Zoo al aan verzegeling van den nalatenschap door den executeur-testamentair, het gevolg mocht kunnen worden



gehecht, dat de executeur zich niet in het bezit der nalatenschap lieeft kunnen stellen, kan daaruit toch worden afgeleid, dat hij niet in het bezit is gesteld van de geheele nalatenschap, maar geenszins, dat hij ook niet in het bezit kan zijn van enkele deelen, die buiten de verzegeling zijn gehouden. — Rechtb Amsterdam 22 December 1896; P. v. J. 1897, 20.
Art. 1058.
1483. Mr. W. F. Frijlinck. Bevoegdheid van executeurs. Art 1058 B. W. — W. v. N. R. 1515.
1484. Indien in een testament, nadat aan een erfgenaam de last is opgelegd om ten behoeve van een vruchtgebruiker een deel der nalatenschap zoo zeker mogelijk te beleggen, aan den executeurtestamentair de last opgelegd en de macht gegeven wordt om voor die belegging te zorgen; is eene vordering tot schadevergoeding door den vruchtgebruiker ingesteld tegen den executeurtestamentair, op grond, dat die last onvoldoend zou zijn nagekomen, niet ontvankelijk. — Rechtb. Arnhem 19 Juni 1893; W. 6606; W. v. N. R. 1288.
1485. Behoudens uitdrukkelijk in de wet geregelde uitzonderingen is een executeur-testamentair niet bevoegd, om ten aanzien der goederen, tot zijn beheer behoorende, in rechten op te treden. — Hof Amsterdam 15 Januari 1904; W. 8044; W. v. N. R. 1799.
Art. 1059.
1486. J. M. D. Heeft de voogd machtiging noodig van den Kantonrechter om in het geval van art. 1059 B. W. aan den uitvoerder der uiterste wilsbeschikkingen toestemming te verleenen tot openbaren verkoop van vaste goederen aan minder¬
jarige erfgenamen in eigendom toebehoorende? Neen. — W. v. N. R. 961.
v. d. H. Idem. Ja. — W. v. N. R 963.
1487. De executeur-testamentair behoeft geene rechterlijke machtiging tot onderhandschen verkoop der tot de nalatenschap behoorende roerende goederen, indien de verkoop dier goederen noodig is ten einde de door den erflater besproken legaten te kunnen uitkeeren. Art. 1059, 2e lid B. W. schrijft alleen voor, dat in zoodanig geval de voogden of curators verplicht zijn om aan den Kantonrechter, wanneer het roerende goederen geldt, machtiging te vragen om aan den uitvoerder der uiterste wilsbeschikking hunne toestemming tot onderhandschen verkoop dier goederen te mogen verleenen.
De Kantonrechter is niet bevoegd verlof te geven om toestemming te verleenen tot den openbaren verkoop der tot den boedel behoorende onroerende goederen, waar het geldt goederen, door meerder- en minderjarigen te zamen bezeten wordende en waar het verzoek door hen allen gezamenlijk om redenen van gemeenschappelijk belang gedaan wordt. — Kantong. 's-Hertogenbosch 24 Juli 1888; W. 5611; W. v. N. R. 991; R. W. v. N. 663; T. v. N. VI, 200.
1488. De erflater geene legitimarissen nalatende, is niet bevoegd aan den door hem benoemden executeur-testamentair op te dragen alle goederen der nalatenschap te verkoopen en die nalatenschap tot effenheid te brengen en alleen het zuiver saldo dier nalatenschap aan den erfgenaam uit te keeren, vermits de bevoegdheden van een executeur-testamentair niet buiten de door de wet aangegeven grenzen mogen worden uitgebreid. — Rechtb. Middelburg 21 October 1903; W. 8039; W. v. N. R. 1787; P. v. J. 1903, 318; Not. W. 242. Bevestigd bij na te melden arresten.



1489. Aan den executeur kan door den erflater niet de macht worden verleend, om ook buiten de gevallen in art. 1059 omschreven, de goederen der nalatenschap te gelde te maken. — Hof 's-Gravenhage 14 November 1904; W. 8182; W. v. N. R. 1835; Not. W. 284; P. v. J. 1905, 406. Cassatie verworpen H. R. 9 Juni 1905, concl. conf. ; W. 8240; Not. W. 307; P. v. J. 1905, 460. In denzelfden zin Prof. mr. H. J. Hamaker in W. v. N. R. 1553.
1490. Testamentaire opdrachten aan den executeur-testamentair tot te geldemaking der nalatenschap. — Not. W. 307.
Art. 1060.
1491. De bevoegdheid bij de wet gegeven aan den executeur, die het bezit der nalatenschap heeft, om zelfs in rechten de schulden in te vorderen, die gedurende dat bezit vervallen en opeischbaar zijn, sluit het recht der gezamenlijke erfgenamen niet uit om dit persoonlijk te doen. — H. R. 15 Juni 1877; W. 4136; v. d. H., B. R. VLII, no. 1560, 340.
1492. Indien iemands gezamenlijke erfgenamen en zijn executeur "testamentair met recht van inbezitneming der nalatenschap, te zamen vorderen, dat een schuldenaar der nalatenschap worde veroordeeld tot betaling eener schuld, beteekent dit, dat gevorderd wordt betaling, hetzij aan de erven, hetzij aan den executeur. Indien bij de dagvaarding bedoeld werd veroordeeling te vragen om aan de erven en aan den executeur te zamen te betalen, zou zoodanige vordering niet-ontvankelijk zijn. — Hof Arnhem 4 Februari 1891; met vernietiging Rechtb. Tiel 28 Maart 1890; W. 6000.
1493. De uitvoerders van uiterste wilsbeschikkingen, die in het bezit zijn
van de goederen der nalatenschap, zijn bevoegd om ook die schulden in te vorderen, welke reeds tijdens het leven van den erflater vervallen en opeischbaar waren. — Hof Amsterdam 26 October 1883; W. 4998; R. W. v. N. 492.
1494. De executeur, die het bezit der nalatenschap heeft en aan wien daarenboven bij het testament is opgedragen „de meest uitvoerige macht, in het bizonder om de nalatenschap tot een staat van effenheid en deelbaarheid te brengen, te liquideeren en af te rekenen", heeft de bevoegdheid gedurende zijn bezit een schuldvordering des boedels op te zeggen en daardoor opeischbaar te maken, zelfs indien de debiteur is een der erfgenamen; deze laatste kan niet eischen dat de invordering van zijne schuld slechts bij gelegenheid van de boedelscheiding zal geschieden. — Hof Amsterdam 23 Juni 1887; W. 5506; R. W. v. N. 610; P. v. J. 1887, 40, Bijb.
1495. De bepaling van dit artikel, waarbij aan den executeur, die het bezit der nalatenschap heeft, de bevoegdheid gegeven wordt om de opeischbare schulden in te vorderen, ziet niet op den erfgenaam, deze heeft het recht zich de schuld in mindering van zijn erfdeel te doen aanbedeelen. — Rechtb. Haarlem 29 Mei 1888; P. v. J. 1888, 72; vernietigd bij het volgende arrest.
1496. De executeur-testamentair is, terwijl hij het bezit der nalatenschap heeft, ontvankelijk tegen een der erfgenamen in zijn eisch tot betaling van een schuld. — Hof Amsterdam 21 December 1888; W. 5686; W. v. N. R. 1023; R W. v. N. 644.
1497. Het bezit, door den erflater aan den executeur toegekend, brengt wel mede, dat deze zeker beheer heeft, dat



in artt. 1059—1063 B. W. geregeld en beperkt is, maar het legt hem niet de verplichting op tot invordering van de opeischbare schulden, waartoe art. 1060 hem slechts bevoegd verklaart. Hieruit volgt, dat de erfgenamen niet kunnen eischen, dat de executeur, die van bedoelde bevoegdheid geen gebruik heeft gemaakt, evenwel het bedrag der opeischbare vorderingen zal verantwoorden. — Hof 's-Gravenhage 28 Juni 1897; W. 7016; W. v. N. R 1464; T. v. N. XV, 403.
1498. De uitvoerder eener uiterste wil, die niet heeft het bezit der nalatenschap, althans bij dagvaarding niet stelt dit te hebben, moet in zijn vordering tot betaling eener inschuld der nalatenschap niet ontvankelijk worden verklaard. — Rechtb. 's-Gravenhage 10 October 1900; W. 7547.
1499. Een erfgenaam kan geen derde beslag leggen tegen den executeur-testamentair onder de schuldenaren der nalatenschap, ten einde aldus betaling van zijn erfdeel te verkrijgen. — Rechtb. Amsterdam 15 October 1902; W. 7755; Not. W. 145.
1500. De executeur-testamentair is bevoegd om krachtens eigen bevoegdheid, dus niet als vertegenwoordiger der erfgenamen de opeischbare schuld der nalatenschap op te vorderen; zulks doende behoeft hij daarom in de dagvaarding niet uitdrukkelijk te stellen, dat de opgevorderde schuld opeischbaar is, zoo dit slechts blijkt uit het context der dagvaarding in haar geheel genomen. — Rechtb. Amsterdam 25 Maart 1904; W. 8135.
Art 1061.
1501. Ieder belanghebbende kan tegen den uitvoerder eener uiterste wilsbeschikking de actie tot het doen van
rekening en verantwoording instellen: de verplichting van dezen, om daaraan te voldoen, is ondeelbaar en niet afhankelijk van de omstandigheid, dat niet alle belanghebbenden te zamen de vordering instellen. — Hof 's-Gravenhage 21 Februari 1881; W. 4666; R. W. v. N. 425.
1502. De executeur-testamentair, aan wien de inbezitneming der nalatenschap gegeven is, moet aan de erfgenamen alles verantwoorden wat tot den boedel behoort: van deze verplichting wordt hij niet ontheven door de omstandigheid, dat hij de opbrengst van sommige goederen of wel afgeloste kapitalen gelaten heeft in handen van den notaris, die door den erflater was aangewezen om de werkzaamheden tot bereddering der nalatenschap te verrichten. — Rechtb. Dordrecht 25 October 1882; Hof 's-Gravenhage 19 November 1883; W. 5007 en 5016; R. W. v. N. 494, 499.
1503. Bij dit artikel wordt wel aan den executeur de verplichting opgelegd om desgevorderd de erfgenamen behulpzaam te zijn bij het opmaken der scheiding maar noch bij dit, noch bij eenig ander artikel is hem het recht gegeven om het opmaken der scheiding te vorderen of als partij daartoe mede te werken. — Rechtb. Amsterdam 12 November 1885; P. v. J. 1886. 3 Bijbl.
1504. Executeurs-testamentair, die het bezit der nalatenschap hebben, zijn verplicht niet alleen de gelden, die werkelijk zijn ontvangen, op de rekening en verantwoording te brengen, maar moeten ook verantwoorden de gedurende hun bezit vervallen, doch niet betaalde huurpenningen, welke door één hunner in privé aan de onder hun beheer staande nalatenschap verschuldigd is. Executeuren in eene beneficiair aanvaarde



nalatenschap kunnen het bedrag, dat één hunner in privé aan den boedel wegens vervallen huurpenningen verschuldigd is, niet in compensatie brengen met hetgeen die executeur in privé van den boedel te vorderen heeft. Executeuren in een beneficiair aanvaarde nalatenschap mogen uit die nalatenschap geene uitkeeringen doen aan de erfgenamen ten hunnen behoeve, maar enkel uitgaven doen ten behoeve der nalatenschap zelve. — Rechtb. 's-Gravenhage 28 Juni 1895; W. 6835; W. v. N. R. 1383; T. v. N. XIV, 360.
1505. Een executeur-testamentair is rekenplichtig bij het ophouden van zijn beheer, onverschillig of dit samenvalt met de boedelscheiding en onverschillig ook of hij zelf tot de codividenten behoort. — Rechtb. Groningen 23 October 1896; W. 6984; T. v. N. XV, 238.
1506. Door executeuren-testamentair worden terecht in rekening onder de posten van uitgaaf opgenomen de uitgaven, geschied ten behoeve van en aan de beneficiaire erfgenamen, en moeten deze sommen nader door die erfgenamen aan de schuldeischers van den beneficiair aanvaarden boedel worden verantwoord. — Hof 's-Gravenhage 28 Juni 1897; W. 7016; W. v. N. R. 1464; T. v. N. XV, 403.
1507. De executeur-testamentair is bevoegd inschulden der nalatenschap op te zeggen; deze aldus liquide temaken. Art. 1061 B. W. ontneemt hem die bevoegdheid niet. — Rechtb. Amsterdam 12 October 1897; W. v. N. R. 1463.
1508. Tot grondslag van de door eenen executeur-testamentair af te leggen rekening en verantwoording kan behalve eene boedelbeschrijving volgens de wettelijke voorschriften opgemaakt ook
dienen een staat, waarin, zonder dat deze voor het overige aan de vereischten eener boedelbeschrijving voldoet, de boedel met dezelfde nauwkeurigheid is beschreven, als dit in eene boedelbeschrijving behoort te geschieden. — Hof Arnhem 25 April 1900; W. 7480; Not. W. 51.
1509. De gerechtigden in eenen boedel hebben tegen den executeur-testamentair geen andere vordering dan die tot rekening en verantwoording en kunnen dus na afloop van diens beheer de goederen, die hij als zoodanig onder zich heeft, niet door middel eener revindicatie van hem terugvorderen. — Rechtb. Amsterdam 5 November 1902; W. 7887; Not. W. 187.
Art. 1063.
1510. Volgens deze bepaling kan slechts dan een van de twee of meer benoemde executeurs alleen handelen, wanneer de ander afwezig of uit anderen hoofde b.v. door ziekte onbekwaam is om te handelen, maar niet wanneer de een of de ander of alle te zamen het blootelijk willen. — M. F. 30 Juli 1863, no. 150; P. W. 4366.
Art. 1066.
1511. H. J. Ladenius. Opmerkingen over art. 1066 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1879.
1512. Het bewindvoerderschap volgens art. 1066 B. W. — R. en W. XXVIII, 61.
1513. J. A. Luijsterburg. Bewindvoerders. (S. bespreekt eenige vragen, waartoe dit onderwerp aanleiding geeft, als: Door wie kan eene onder bewind gestelde zaak worden verkocht? Wat moet geschieden als de door den erflater benoemde bewindvoerder komt te overlijden of als meerdere bewindvoerders zijn aangesteld en een daarvan ontbreekt? Op welke wijze moet een bewindvoerder



worden benoemd? Kan hij loon in rekening brengen? Kunnen rechtspersonen als bewindvoerders optreden? Ten aanzien der eerste vraag komt S. tot de conclusie dat de bepalingen omtrent het fidei-commis bij analogie moeten worden toegepast, zoodat de onder bewind gestelde zaken kunnen worden verkocht, zoowel op verzoek des eigenaars, als van den bewindvoerder, met verlof der Rechtbank, doch alleen in geval van noodzakelijkheid of klaarblijkelijk voordeel, en na verhoor der tegenpartij). — W. v. N. R. 2055 en 2056.
1514. De bewindvoerder van dit artikel kan niet worden gelijkgesteld met die van artt. 836 en 1025 B. W.; hier is dan ook geene zekerheidstelling noodig. — Hof Amsterdam 20 December 1878; W. 4346.
1515. Indien tusschen de bewindvoerders over een legaat is overeengekomen, dat een hunner de administratie zal voeren, ontneemt dit aan de anderen hunne qualiteit niet. Zij blijven bevoegd om tot de afschrijving van een kapitaal van het Grootboek mede te werken, — Rechtb. Rotterdam 3 October 1881; W. 4694.
1516. Kan de erfgenaam een vordering tot scheiding en deeling instellen van het onder bewindvoering gestelde beschikbare gedeelte der erfenis? — R. A. X, 71.
1517. Het feitelijk bezit van den bewindvoerder is geen ander dan het bezit van den erfgenaam, wiens erfdeel onder bewind is gesteld, waaruit noodwendig volgt, dat de actie tot opvordering van het op titel van erfgenaam bezetene terecht tegen hen te zamen wordt gericht. — Hof 's-Hertogenbosch 26 Juni 1888; W. v. N. R. 972.
1518. Het bestaan van een testamentairen bewindvoerder belet niet dat de erfgenaam bevoegd is de geërfde onroerende goederen te vervreemden en te verpanden. — Rechtb. Roermond 21 November 1889; W. 5916; R. W. v. N. 691.
1519. Indien een erflater wel bizondere voorschriften heeft gegeven voor het beheer der goederen van enkele erfgenamen, maar verzuimd heeft daaraan door benoeming van een bewindvoerder volgens dit artikel kracht bij te zetten, kan zoodanige bewindvoerder niet alsnog door de Rechtbank op verzoek der overige erfgenamen benoemd worden. — Rechtb. Arnhem 28 Januari 1895; W. 6658; T. v. N. XIII, 322.
1520 In de instelling van een bewind krachtens dit artikel ligt geen verbod van vervreemding, vermits een bewind op zich zelf niet tot bewaring in natura verplicht. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 14 April 1897; W. v. N. R. 1431.
1521. Dit artikel bevat geen uitzondering op den regel van art. 931. Het bewind, in dit artikel bedoeld, brengt niet per sé onvervreemdbaarheid mede. De wet geeft geen voorschriften omtrent het beheer der bewindvoerders in dit artikel bedoeld. Zij hebben dus bij hun beheer de algemeene regelen omtrent het beheer van een goed huisvader te volgen. Naar die regelen en niet naar art. 447 is te beoordeelen, of verkoop van goederen, onder bewind gesteld, noodig is. De vordering, om den bewindvoerder te veroordeelen, binnen zekeren termijn de onder bewind gestelde goederen te verkoopen, steunt niet op de wet. — Hof 's-Hertogenbosch 18 Januari 1898; W. 7088; W. v. N. R. 1475; T. v. N. XVI, 284.
1522. Een volgens dit artikel benoemde bewindvoerder is gehouden als



een goed huisvader het hem toevertrouwd kapitaal te beheeren; hij is derhalve niet gerechtigd dit kapitaal in een eigen zaak van twijfelachtigen aard te beleggen en is dan ook voor de gevolgen daarvan aansprakelijk. — Hof's-Gravenhage 24 April 1902; W. 7834; Not. W. 172; P. v. J. 1902, 170.
1523. Bij testament kan aan een bewindvoerder over een nalatenschap niet meer macht worden toegekend dan hem volgens de wet toekomt. — Rechtb. Middelburg 21 October 1903; W. 8039; W. v. N. R. 1787; Not. W. 234; P. v. J. 1904, 318.
1524. Een bij testament benoemde bewindvoerder is onbevoegd om ten aanzien der aan zijn bewind toevertrouwde goederen in rechten op te treden. — Hof Amsterdam 15 Januari 1904; W. 8044; W. v. N. R. 1799.
1525. Een overeenkomst tot ontijdige afgifte van onder bewind gestelde goederen heeft eene ongeoorloofde oorzaak en is dus nietig. — Hof 's-Hertogenbosch 28 Maart 1905; W. 8239; W.v. N.1867.
Art. 1067.
1526. Indien een erflater tot zijn bewindvoerder benoemt een bepaald aangewezen notaris „en zijn opvolger wordt met die woorden slechts één persoon bedoeld, en wel alleen hij, die bij het overlijden des erflaters, reeds notarisopvolger in het notariaat van den met name genoemden eerst aangewezene zou zijn. — Hof Arnhem 8 December 1880. Anders Rechtb. Arnhem 8 November 1880; W. 4618; N. R. B. 1881, A. 68.
1527. Indien een door den erflater benoemden bewindvoerder over eenige bij uiterste wilsbeschikking vermelde fondsen, na aanvaarding dier benoeming
later daarvoor bedankt, kan de rechter daarvoor in zijn plaats een ander benoemen. — Amsterdam 3 November 1882; W. 4858; W. v. N. R. 742; R. W. v. N. 461.
1528. Ook in het niet door de wet genoemd geval, dat niemand is aangewezen tot beheer van de goederen eener stichting, kan door de Rechtbank in dat beheer worden voorzien. — Rechtb. Haarlem 20 Januari 1885; W. 5200; R. W. v. N. 544.
1529. Dit artikel is slechts van toepassing, indien er sprake is van bewindvoerders over goederen gedurende het leven van erfgenamen of legatarissen of gedurende een bepaalden tijd, niet waar een bij testament ingesteld fonds in perpetuum zekere bestemming heeft. Daarenboven laat dit artikel de tusschenkomst van den rechter niet toe, als de erflater aan de administrateuren de macht gegeven heeft hunne opvolgers te benoemen. — Hof Amsterdam 23 September 1887; met bevestiging Rechtb. aldaar 13 Augustus 1887; W. 5502; W. v. N. R. 961; T. v. N. YI, 59; R. W. v. N. 610.
1530. De Rechtbank is niet bevoegd krachtens dit artikel om ter vervanging van een bij testament aangestelden bewindvoerder over een bij dat testament met vruchtgebruik bezwaard legaat en voor den tijd van dat vruchtgebruik, een anderen bewindvoerder te benoemen. — Rechtb. Alkmaar 2 Juli 1891; W. 6071; W. v. N. R. 1139; R. W. v. N. 718. Anders Hof Amsterdam 8 Juli 1891; W. 6089; W. v. N. R. 1145; T. v. N. IX, 247; P. v. J. 1891, 76; R. W.v. N. 713, 725.
1531. Waar de bewindvoerder bij testament aangesteld over een met vruchtgebruik bezwaard goed, aan onder de



vaderlijke macht staande minderjarigen in eigendom gemaakt, na het bewind te hebben aanvaard, is overleden, zonder gebruik te hebben gemaakt van de hem bij het testament toegekende macht van assumtie en substitutie, is de Rechtbank bevoegd om krachtens dit artikel een nieuwen bewindvoerder te benoemen — Rechtb. Arnhem 18 .Juni 1888; W. 6108; R. W. v. N. 727.
1532. Indien een erflater bewindvoerders heeft aangesteld over zijne na te laten kapitalen, ter zake van een tevens op die kapitalen gevestigd vruchtgebruik en de vruchtgebruiker komt te overlijden, nadat ook de bewindvoerders zijn overleden en de belanghebbenden, bloote eigenaren, verzuimd hebben in het opengevallen bewind nog tijdens het leven des vruchtgebruikers te voorzien, stuit een request om voorziening in het bewind niet af op het feit, dat de vruchtgebruiker is overleden en daardoor het vruchtgebruik geëindigd is. Integendeel moet worden aangenomen, dat ook na den dood des vruchtgebruikers, zoowel voor de erven van dezen, als voor de bloote eigenaren een groot belang kan bestaan bij de vervulling van het bewind, waar toch tusschen hen rekening zal moeten worden geleden; dit belang brengt alzoo mede, dat nog in het bewind kan worden voorzien. — Hof 's-Gravenhage 11 Mei 1891. Anders Rechtb. 's-Gravenhage 27 Februari 1891; W. 6028; P. v. J. 1891, 52; R. W. v. N. 710.
1533. Indien goederen aan minderjarigen nagelaten, onder beheer van een bewindvoerder gesteld zijn, en dit beheer moet voortduren tot de meerderjarigheid van den jongsten der minderjarigen, dan komen bij ontstentenis van den bewindvoerder, voor wien de erflater geen opvolger aangewezen had, de goederen
niet onder beheer van den vader der minderjarigen, maar wordt door de Rechtbank een nieuwe bewindvoerder aangesteld — Rechtb. Almelo 21 September 1881; W. 4751; W. v. N. R. 699.
1534. Indien door een erflater over zijne aan minderjarige erven komende nalatenschap, krachtens dit artikel bewindvoerders zijn aangesteld, die echter zijn overleden, zonder van hun recht om plaatsvervangers aan te stellen, gebruik ta hebben gemaakt, dan is niet art. 1067, maar art. 362, al. 2 B. W. toepasselijk. — Rechtb. Rotterdam 26 November 1897; W. 7150; T. v. N. XVII, 122. (Zie voorts aanteekeningen nos. 1125 en 1126 deel I.)
1535. Ingeval een bewindvoerder over een nalatenschap is benoemd met het recht van surrogatie, dan kan dat recht niet verder strekken, dan om gedurende zijn leven in zijn plaats een ander aan te stellen als administrateur, doch niet om na zijn dood een opvolger te benoemen, daar de wet in dit artikel bepaalt, dat bij ontstentenis van den bewindvoeder, zoo de erflater zelf geen personen heeft aangewezen, om in de plaats van den ontbrekende op te treden, de Rechtbank daarin moet voorzien. — Rechtb.Rotterdam 12 Juli 1899; W. 7388; P. v. J. 1899, 87; W. v. N. R. 1563. Vernietigd door Hof 's-Gravenhage 9 October 1899; W. 7388; P. v. J. 1899, 87; W. v. N. R. 1563; Not. W. 22; beslissende dat geen wettelijk bezwaar bestaat tegen eene testamentaire beschikking dat een kapitaal moet worden beheerd door elkander opvolgende en achtereenvolgens den een door den ander benoemde bewindvoerders. Cassatie verworpen H. R. 22 December 1899, concl. conf.; W. 7391; Not. W. 24 en 25; P. v. J. 1900, 10; v. d. H., B. R. LXV, 445; N. R. CLXXXII1, 453.



1536. Het vervallen van het bewind over goed van minderjarigen of vruchtgebruikers. (Volgens S. is, ingeval de bewindvoerder sterft of ontbreekt, dit artikel toepasselijk.) — Not W. 217.
1537. Onder de vigueur van het oudHollandsch recht kwam het recht van subrogatie slechts aan eenen testamentairen bewindvoerder toe, wanneer het hem uitdrukkelijk was toegekend. Mitsdien moet ook worden aangenomen, dat, wanneer dat recht slechts van het geval van overlijden was toegekend, het ook niet kan worden uitgeoefend tijdens het leven van den bewindvoerder. — Rechtb. Alkmaar 19 December 1901; W. v. N, R. 1679.
1538. Dit artikel is toepasselijk telkens, wanneer de erflater geene personen heeft aangewezen, die in de plaats der ontbrekende bewindvoerders zullen optreden; dus ook dan, wanneer vast staat, eensdeels dat een van de twee door den erflater aangewezen bewindvoerders vóór den dood des erflaters is komen te overlijden, anderdeels dat de erflater bepaald heeft gewild, dat het bewind steeds door twee personen zou worden gevoerd. — H. R. 4 April 1902, concl. conf.; W. 7746; W. v. N. R. 1694; P. v. J. 1902, 136; Not. W. 143; N. R. CXC, 426; v. d II., B. R. LXVIII, 135.
Art. 1068.
1539. De bepaling van dit artikel, die aan de executeurs-testamentair recht geeft, indien hun door den erflater geen loon of legaat is besproken, voor hunne werkzaamheden loon in rekening te brengen, is niet toepasselijk op den
i testamentairen bewindvoerder. — Rechtb.
: Zutfen 17 Maart 1881; W. 4779; N. R. B. 1882, A. 26; Kantong. Breda 22 Februari 1882; W. 4818; R. W. v. N.
■ 452 en 454. In tegenovergestelden zin
Hof Arnhem 11 Januari 1882, (met vernietiging van gemeld vonnis Zutfen); W. 4793. Rechtb. Breda 5 September 18S2, (met vernietiging van gemeld vonnis Kan tong. Breda); W. 4853; R. W. v. N. 460; N. R. B. 1883, A. 27.
1540. Tot uitgaven door den bewindvoerder te doen, moet worden gerekend uitbetaling van revenuen aan de rechthebbenden. Voor dergelijke revenuen mag hij dus berekenen 2'/2 pCt. voor de ontvangst en l'/2 pCt. voor de uitgaaf. — Kantong. Amsterdam 21 Januari 1890; W. 5817; R. W. v. N. 670.
1541. Bij het con verteeren van effecten is de bewindvoerder niet bevoegd loon in rekening te brengen, als ware er ontvangen en uitgegeven. — Rechtb. Arnhem 1 November 1894; W. 6610; T. v. N. XIII, 91.
1542. A. J. M. van Lohuizen. Is het loon van den executeur eene schuld van de erfgenamen? (Volgens S. is de nalatenschap schuldenares en is de executeur een bevoorrecht schuldeischer, als vallende het loon onder art. 1195 no. 1 B W.) — W. v. N. R. 1170.
1543. C. J. v. D. Executeursloon. W. v. N. R. 1187.
1544. H. R. Trip. Hoe moet het loon van een executeur-testamentair berekend worden, die ingevolge testament het bezit heeft der geheele nalatenschap, indien de erflater geen vaste som bepaald heeft ?
— Not. W. 29.
1545. B. Loon van den executeur.
— W. v. N. R. 1698 (met onderschrift van mr. van Goudoever).
1546. Ook het loon van een bewindvoerder als bedoeld in art. 1066 B. W.



moet gelijk gesteld worden met dat van den bewindvoerder over den boedel eens afwezigen. — Rechtb. Arnhem 30 Mei 1907; W. 8595; W. v. N. R. 1982; W. v. Not. 112.
1547. Onder „ontvangsten" in het ingevolge art. 1068 B. W. hier toepasselijke art. 522 B. W. behoort de opbrengst van door den executeur-testamentair verkochte effecten en afgeloste kapitalen, door hem tot voldoening van legaten te gelde gemaakt. — H. R. 13 Maart 1908, concl. conf.; W. 8681; W. v. N. R. 2011 ; W. v. Not. 146; P. v. J. 742; met bevestiging Hof 's-Hertogenbosch 12 Maart 1907; W. 8589; W. v. N. R. 1975. Rechtb. aldaar 23 Februari 1906.
1548. De nederlegging van een aanvaard bewind geschiedt onrechtmatig en zoude ontzetting daaruit tengevolge kunnen hebben. — Rechtb. Amsterdam 14 December 1891; W. 6134; R. W. v. N. 733.
1549. Zoolang een bewindvoerder bij testament benoemd, schoon te kennen hebbende gegeven dat hij ontslag wenscht als bewindvoerder nog altijd bewindvoerder is, kan de Rechtbank geen nieuwen bewindvoerder benoemen. — Hof Amsterdam 28 November 1900; W. 7589; W. v. N. R. 1642; Not. W. 90.
1550. In art. 1068 al. 2 B. W. is met „bepaalde belooning" niet hetzelfde bedoeld als met „bijzonder legaat" maar zijn deze beide begrippen beslist van elkaar te onderscheiden met het gevolg, dat de executeur aan wien „een bijzonder legaat" is toegekend, ook in ieder opzicht als „legataris" is te beschouwen. — Rechtb. Utrecht 22 Februari 1905; W. 8196; W. v. N. R. 1845; Not. W. 294; P. W.. 9771. (Vernietigd bij het yolgende arrest.)
1551. Uit de bij dit artikel aan den erflater gegeven keuze volgt niet, dat hetgeen door hem belooning voor werkzaamheden wordt genoemd, alleen daarom niet inderdaad het karakter zou kunnen bezitten van eene liberaliteit, hetzij geheel of ten deele. De rechter heeft, zoo daaromtrent geschil rijst, die vraag te beslissen waarbij het aan zijn oordeel is overgelaten uit te maken of tusschen de als belooning toegekende som en de lasten en bezwaren aan des erflaters opdracht verbonden, zoo groote onevenredigheid bestaat, dat die som geheel of ten deele, niet anders dan als eene liberaliteit kan worden aangemerkt. — H. R. 15 December 1905, concl. contr.; W. 8315; W. v. N. R. 1890; P. W.9825; (met onderschrift van mr. van Goudoever in W. v. N. R. 1890.)
Naar aanleiding van dit arrest, M. C. Roos. Legaat of loon? — W. v. N. R. 1892.
Art. 1069.
1552. De bewindvoerder, die niet krachtens art. 1066 B. W., maar krachtens art. 1026 B. W. is benoemd, kan worden ontslagen. — Hof Amsterdam 26 Februari 1892; W. 6152.
1553. De rechter ontleent aan geene enkele wetsbepaling de bevoegdheid om iemand te ontzetten uit het bewind over eenig fonds, van welks kapitaal geen toekomstige eigenaar is aangewezen. — Hof Amsterdam 27 September 1899; W. 7410. Cassatie verworpen H. R. 22 Maart 1900, concl. conf.; W. 7413; P. v. J. 1900, 28; v. d. H., B. R. LXVI, 135; N. R. CLXXXIV, 342.
1554. Van het oogenblik; dat het gewijsde, waarbij een bewindvoerder uit zijn beheer is ontzet, onherroepelijk is geworden, mist elke voorafgaande aanwijzing van een ander ingevolge recht van substitutie in zijn beheer gedaan,



hare kracht, ook al had dit recht van substitutie zijn oorsprong in de testamentaire beschikking, waarbij het bewind werd ingesteld. — H. R. 27 December
1901, concl. conf.; W. 7702; P. v. J.
1902, 117; N. R. CLXXXIX, 417.
1555. G. Belinfante. Welk recht hebben erfgenamen tegen den executeur-testamentair, die, geen saisine hebbende, nalatig blijft in de vervulling zijner verplichtingen? Ingevolge art. 1069 j° 437,3° B. W. zijne afzetting vragen. — W. 4579.
VEERTIENDE TITEL.
Van het reclit van beraad en het voorrecht van boedelbeschrijving.
Art. 1070.
1556. H. Th. van Geuns. Aantee-
Vomnffon r\i~\ rl o ovft 1070 1 07.^ WT
Hl IIVi JLV/IV-» 1V/I W . U ■
— Ac. Pr. Utrecht 1882. Beoordeeld door mr. N. F. van Nooten. — Them. XLIII, 609.
1557. J. Loeff. Het recht van beraad.
— Ac. Pr. Leiden 1885.
1558. S. Creutz. De exceptie van beraad. — Ac. Pr. Leiden 1891.
1559. De erfgenaam, die gebruik maakt van het recht van beraad is inmiddels bevoegd in verzet te komen tegen een bij verstek tegen den erflater gewezen vonnis. — Rechtb. Amsterdam 5 Mei 1887; P. v. J. 1888, 11.
1560. De erfgenamen, die ter griffie de verklaring hebben afgelegd, dat zij verkeeren in termen van beraad, ontleenen daaraan een grond om in verzet te komen tegen een na het afleggen der verklaring tegen hen bij verstek gewezen vonnis, ook al was de oorspronkelijke dagvaarding vóór het afleggen der ver-
Chemf.bs, Aant. B. w.
klaring uitgebracht. Indien zij echter concludeeren tot niet-ont vankelij k-verklaring of ontzegging van den eisch, gedragen zij zich als zuivere erfgenamen en mogen zij zich niet weer op het recht van beraad beroepen. — Rechtb. Amsterdam 5 April 1892; P. v. J. 1893, 33.
1561. Zoolang de erfgenamen niet ter griffie hebben verklaard, dat zij verkeeren in termen van beraad, kan op grond van het verkeeren in termen van beraad geen vordering tegen hen als erfgenaam gericht, niet ontvankelijk worden verklaard. — Rechtb. 's-Gravenhage 12 November 1895; W. 6836.
1562. Het uitbrengen der verklaring, dat erfgenamen zich beraden, is aan geen termijn gehouden. Hij die zich op een dergelijke verklaring beroept, is niet verplicht, daarvan bewijs te leveren. Hij, die verklaart te zijn in termen yan beraad, moet van de instantie worden ontslagen en behoort het geding niet te worden geschorst. — Kantong. Groenlo 14 April 1896; W. 6828; W. v. N. R. 1392.
Art. 1072.
1563. Eene, na eene tegen den erfgenaam uitgebrachte dagvaarding gedane verklaring van beraad, maakt de bij die dagvaarding ingestelde vordering niet niet-ontvankelijk. — H. R. 9 Mei 1902, concl. conf.; W. 7768; P. v. J. 1902, 158; N. R. CXCI, 26; v. d. H., B. R. LXVIII, 218.
Art. 1075.
1564. J. H. Worst. Het rechtskarakter der beneficiaire aanvaarding. — Ac. Pr. Amsterdam 1891.
1565. De zelfstandige afwikkeling een er beneficiair aanvaarde nalatenschap door een der erfgenamen. — Not. W. 28.
21



1566. Mr. Paul Scholten. De praeadviezen over de beneficiaire aanvaarding. (Naar aanleiding van de praeadviezen van mr. Ph. B. Libourel en G. Vos in de algemeene vergadering der Broederschap van Candidaat-Notarissen op 15 Juli 1907.) — W. v. N. R. 1957 en 1958.
1567. Iets over beneficiaire aanvaarding door den voogd. — W. v. N. R. 818.
1568. De voogd kan slechts dan geacht worden een aan den onder zijn bestuur staande minderjarige opgekomen erfenis onder voorrecht van boedelbeschrijving overeenkomstig art. 459 te hebben aanvaard, indien hij daarvan ter griffie der Rechtbank eene verklaring heeft afgelegd, zooals dit bij art. 1070 zonder eenig voorbehoud wordt gevorderd. — H. R. 12 Januari 1877, concl. conf.; W. 4076; W. v. N. R. 448; v. d. H., B. R. XLII, 20. (Zie aanteekeningen nrs. 1428—1443, Deel I.)
1569. De wet kent geen stilzwijgende aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving. — Hof 's-Hertogenbosch 10 Maart 1885; W. 5219; R. W. v. N. 546.
Art. 1076.
1570. De erfgenaam, die goederen eener nalatenschap verkoopt, gedraagt zich als zuiver erfgenaam en verliest daardoor de bevoegdheid om die nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving te aanvaarden; wordt niettemin door zulk een erfgenaam de verklaring van art. 1075 B. W. afgelegd, dan is deze van rechtswege nietig. — Rechtb. Alkmaar 2 Juni 1881; W. 4708 ; R. W. v. N. 429.
1571. Latere aanvaarding eener nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving werkt terug tot den
dag, waarop de erfenis is opengevallen. Een derde heeft geen belang bij niet aanvaarding eener erfenis; alleen de meerderjarig geworden pupil kan daarop beroep doen. — Rechtb. Zutphen 6 Januari 1887; W. 5445; W. v. N. R. 927; R. W. v. N. 597.
Art. 1077.
1572. Het feit dat alleen een onderhandsche rekening en verantwoording is afgelegd, doet het voorrecht van boedelbeschrijving niet verloren gaan. — Rechtb. Middelburg 16 October 1895; W. 6806; W. v. N. R. 1388; T. v. N. XIV, 102.
1573. Het willens en wetens niet brengen van schuldbekentenissen op den inventaris kan alleen dan verlies van het voorrecht van boedelbeschrijving tengevolge hebben, wanneer dit daarenboven geschiedt te kwader trouw, zijnde de duidelijke strekking van art 1077 B. W. om te bepalen, dat oneerlijke handelingen den beneficiairen erfgenaam het voorrecht doen verliezen, doch niet handelingen en daden van beschikking, door hem te goeder trouw gedaan, zelfs niet, wanneer die handelingen en daden strijden met de rechten van de crediteuren van den beneficiairen erfgenaam, en aan deze eene vordering zouden geven wegens schuld aan hen veroorzaakt ten gevolge van de niet-naleving der voorschriften aan den beneficiairen erfgenaam ten aanzien van de vereffening van den boedel gegeven. Mitsdien gaat het voorrecht van boedelbeschrijving niet verloren door het niet op den inventaris brengen van vorderingen en het verscheuren van desbetreffende schuldbekentenissen, wanneer dit geschiedde in de overtuiging, dat die vorderingen aan den erflater waren voldaan. — Hof Arnhem 20 December 1905; W. 8379; W. v. N. R. 1906; W. v. Not. 39.



Art. 1078.
1574. A. J. M. van Lohuizen De invloed van de aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving op door den erflater aangegane borgtochten. — W. v. N. R. 942.
1575. N. J. Verkoren. Aansprakelijkheid van erfgenamen en belangen van minderjarigen bij aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving. — W. v. N. R. 1113, 1114 en 1115.
1576. Mr. S. Boltjes. Verrekening van schulden. (Mr. B. meent dat een kleinkind, dat de nalatenschappen zijner ouders onder voorr. van b.b. aanvaardde, verplicht is later in de nalatenschappen zijner grootouders, waarin hij bij plaatsvervulling optreedt, met zijne medeerfgenamen te verrekenen de schulden, welke zijne ouders aan die grootouders hadden.) — W. v. N. R. 1305. Anders M. in W. v. N. R. 1308.
1577. Een vordering tegen den beneficiairen erfgenaam door een der crediteuren ingesteld, tot erkenning zijner schuldvordering, is voor geene toewijzing vatbaar, omdat de beneficiaire erfgenaam niet bevoegd is om de geldigheid eener beweerde schuld ten laste der nalatenschap te erkennen of te ontkennen, maar dat recht moet geacht worden bij de gezamenlijke erfgenamen te berusten; de tusschenkomst van den rechter kan eerst dan worden ingeroepen, waar zich verschil of bestrijding voordoen. — Rechtb. Leeuwarden 16 Mei 1878; W. 4278; R. W. v. N. 338.
1578. De aanvaarding eener nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving belet wel om eenige daad van executie tegen den beneficiairen erfgenaam te ondernemen, maar niet om bij den rechter zoodanige stappen te doen,
als noodig zijn om het recht der schuldeischers tegen hem te doen uitmaken.
— Rechtb. 's-Hertogenbosch 19 Januari 1883; W. 4888.
1579. De schuldeischer van een overledene, die zijne vordering tot betaling had ingesteld tegen de weduwe en het minderjarig kind van dien overledene, als de eerste na de dagvaarding de nalatenschap voor haar minderjarig kind aanvaard heeft onder het voorrecht van boedelbeschrijving, moet ontvankelijk worden verklaard in eene vermindering zijner vordering, in dier voege, dat de betaling van het door den minderjarige verschuldigde slechts zal plaats hebben op de wijze bij de wet voor erfgenamen onder het voorrecht van boedelbeschrijving voorgeschreven. — Rechtb. Tiel 3 September 1886; W. 5363; R. W. v. N. 578.
1580. Het is bij dit artikel niet verboden, dat de schuldeischer tegen den beneficiairen erfgenaam eene rechtsvordering instelt tot het doen erkennen zijner rechten en tot het verkrijgen van een titel of vonnis ter fine van verhaal.
— Rechtb. 's-Gravenhage 26 Februari 1889; W. v. N. R. 1009; R. W. v. N. 648.
1581. Mr. M. L. van Goudoever. Compensatie bij beneficiaire aanvaarding. — W. v. N. R. 1935.
1582. De schuldenaar van eene onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap kan tegen de erfgenamen dier nalatenschap niet in vergelijking brengen het bedrag van eene door hem na die aanvaarding door koop verkregen schuldvordering ten laste van die nalatenschap. — Hof Amsterdam 1 April 1887; R. W. v. N. 605. Rechtb. Amsterdam 15 September 1887; W. 5491; R. W. v. N. 607. Bevestigd bij het volgende arrest H. R.



1583. De schuldeischers van een onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap, voor zoover zij niet zijn bevoorrecht of recht van pand of hypotheek hebben, zijn gelijkelijk gerechtigd tot voldoening, ieder in evenredigheid van zijn schuldvordering tot het bedrag van de nalatenschap; door het toelaten van compensatie van één der schuldvorderingen kunnen de rechten der overige schuldeischers in strijd met art. 1470 B. W. worden benadeeld — H. E. 9 Maart 1888, concl. conf.; W. 5530; W. v. N. R. 978; T. v. N. VI, 18; R. W. v. N. 614; N. R. CXLVIII, § 37, 226.
1584. De beneficiaire aanvaarding van de nalatenschap van een der vennooten belet de compensatie tusschen den crediteur en debiteur van de vennootschap. — Hof 's-Hertogenbosch 5 Februari 1889; W. 5679.
1585. Het executierecht van den schuldeischer van een beneficiair aanvaarden boedel is niet onbestaanbaar met het wezen van het voorrecht van boedelbeschrijving, — Rechtb. Assen 29 Juli 1890; W. 6092; W. v. N. R. 1123 en 1144; P. v. J. 1891, 36; R, W. v. N. 721; T. v. N. IX, 253.
1586. Hebben de schuldeischers eener onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap het recht den beneficiairen erfgenaam te dagvaarden tot betaling zijner schuld vordering; m. a. w. kunnen de afzonderlijke schuldeischers van eene onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap tegen den beneficiairen erfgenaam eene rechterlijke veroordeeling verkrijgen? Neen. — R. A. XI, 75.
1587. Op de penningen en goederen behoorende tot eene onder voorrecht van
boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap kan conservatoir beslag worden gelegd. De van-waarde-verklaring kan evenwel slechts beperkt toegestaan worden met het oog op de door de wet voor zoodanige nalatenschap voorgeschreven vereffening en op de paritas creditorum. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 11 December 1896; W. v. N. R. 1424.
1588. Met de aanvaarding eener nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving, is onvereenigbaar het door een schuldeischer ter uitvoering van een door hem tegen de erfgenamen verkregen vonnis op eigen gelegenheid leggen van executoriaal beslag op de goederen der nalatenschap en het zich voldoen uit de opbrengst. Hierdoor wordt den erfgenamen de vereffening der nalatenschap uit handen genomen en worden de rechten der overige schuldeischers verkort. — H. R. 5 November 1897, concl. conf.; W. 7040; VV. v. N. R. 1456; P. v. J. 1897, 104; v. d. H., B. R. LXIII, 254; N. R. CLXXVII, 111; T. v. N. 420; Mb. Dw. XIII, 10; (met vernietiging Hof Amsterdam 4 December 1896; W. 6992; P. v. J. 1897,104).
1589. Crediteuren van een beneficiairen boedel kunnen van hunne vorderingen, niettegenstaande zoodanige aanvaarding, vonnis vragen. Bij de executie van zoodanig vonnis, zal, zoo daartoe termen zijn, met die beperking rekening worden gehouden. — Rechtb. Assen 20 April 1897; W. 6966; Mb. Dw. XIII, 5.
1590. Een schuldeischer van een onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap kan niet zelfstandig in rechten optreden om betaling zijner schuldvordering van de erven te vorderen.
Hij kan eerst betaling erlangen, nadat door den erfgenaam rekening en verant-



woording is gedaan en nadat het batig slot van rekening is vastgesteld. — Hof 's-Gravenhage 4 April 1888; W. 5539; R. W. v. N. 618, vernietigd bij het volgende arr. H. R.
1591. De aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving moet worden beschouwd als eene ware aanvaarding, die de aansprakelijkheid voor de schulden der nalatenschap tengevolge heeft, zij het ook, dat deze wat het bedrag aangaat, beperkt is tot de goederen, welke de nalatenschap bevat. De afzonderlijke crediteuren kunnen derhalve tegen den beneficiairen erfgenaam eene rechterlijke veroordeeling krijgen, met dit gevolg dat de erfgenaam kan vorderen, dat de executie van den aldus te verkrijgen titel worde beperkt door de bijzondere voorschriften voor dit geval, zoo in het belang van den erfgenaam, als van de medeschuldeischers voorgeschreven. — H. R. 11 Januari 1889; W. 5659; W. v. N. R. 1003; P. v. J. 1889, 12; N. R. CLI, 18; v. d. H., B. R. LV, 13; R. W. v. N. 638. H. R. 7 April 1898, concl. conf.; W. 7110; W. v. N. R. 1480; P. v. J. 1898, 34; N. R. CLXXVIII, 402; v. d. H., B. R. LXIV, 159. Reclitb. Utrecht 20 November 1889; W. 5831; W. v. N. R. 1048 en 1056; R. W. v. N. 614; P. v. J. 1889, 143; T. v. N. VII, 274.
1592. Wel kunnen, in geval eener beneficiaire aanvaarding, de afzonderlijke schuldeischers van den erflater betaling hunner vorderingen ook in rechten vragen, maar de erfgenamen hunnerzijds kannen vorderen, dat de executie van den aldus verkregen titel worde beperkt door de bijzondere bepalingen voor dit geval, zoowel in het belang van de erfgenamen als van de medeschuldeischers voorgeschreven. In het bijzonder kan ten bate van een afzonderlijken
schuldeischer geen derde beslag van waarde worden verklaard, omdat daardoor voor dien schuldeischer een recht zou ontstaan om zijne vordering boven de andere schuldeischers op het gearresteerde te verhalen en den erfgenamen de vereffening der nalatenschap uit handen zou worden genomen. — Rechtb. Amsterdam 20 Februari 1903; W. 7982; Not. W. 220.
1593. Een beslag onder derden krachtens eene schuldvordering op de nalatenschap gelegd, ten laste van den erfgenaam die de nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving heeft aanvaard, kan slechts van waarde worden verklaard voor het bedrag in verband met de toegewezen vordering, hetwelk aan den arrestant zal blijken toe te komen, na de aflegging der rekening en verantwoording en eventueel na de rangschikking bij art. 1084 bedoeld. Deze beperking der van-waarde-verklaring behoort de rechter ambtshalve uit te spreken, omdat de bepalingen betreffende de vereffening van een onder beneficie van inventaris aanvaarden boedel, zijn van openbare orde, waarbij een algemeen maatschappelijk belang betrokken is. — Hof 's-Hertogenbosch 8 Januari 1893; W. 6612.
1594. Het staat den schuldeischers eener beneficiair aanvaarde nalatenschap vrij om ter zake hunner vorderingen de beneficiaire erfgenamen in rechten te betrekken, ook al hebben die erfgenamen de vorderingen erkend, echter onder dit voorbehoud dat de aanspraken der schuldeischers zijn beperkt tot de goederen der nalatenschap.
Een derde beslag, gelegd tegen de erfgenamen eener beneficiair aanvaarde nalatenschap als zoodanig, kan niet van waarde worden verklaard. — Rechtb. Utrecht 23 September 1903; W. 7977; W. v. N. R. 1772; Mb. Dw. XIX, 25.



1595. De terugwerkende kracht der aanvaarding eener nalatenschap bestaat ook ingeval van eene beneficiaire aanvaarding; mitsdien wordt een vóór zoodanige aanvaarding gelegd beslag na die aanvaarding tengevolge van hare terugwerkende kracht onrechtmatig. — Rechtb. Heerenveen 30 Maart 1900; W. 7446; W. v. N. R. 1586; Not. W. 40. Vgl. Hof Leeuwarden 4 October 1899; W. 7448.
1596. Is'och uit den aard der zaak, noch uit eenige wetsbepaling vloeit voort, dat bij aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving de renten van de crediteuren des boedels ophouden te loopen, hetgeen trouwens in strijd met de bedoeling van dit rechtsinstituut, soms groot en onrechtmatig voordeel zou kunnen medebrengen voor de beneficiare erfgenamen. — Rechtb. Assen 22 November 1898; P. v. J. 1899, 5.
1597. Eene vordering tot ontbinding eener overeenkomst wegens wanbetaling, ingesteld tegen de erven van den oorspronkelijken debiteur, die diens nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving hebben aanvaard, opgrond dat die erven in gebreke zijn om te voldoen aan eene sommatie tot betaling, gedaan nadat zij de voorbedoelde nalatenschap beneficiair hadden aanvaard, is niet ontvankelijk. — Rechtb. Rotterdam 6 December 1899; W. 7429.
Art. 1079.
1598. Rekening en verantwoording bij beneficiaire aanvaarding. — W. v. N. R. 1175.
1599. Over de rekening en verantwoording eener beneficiaire nalatenschap. — Not. W. 269.
1600. De legataris is niet bevoegd om de beneficiaire erfgenamen tot het
doen van rekening en verantwoording te dagvaarden. — Rechtb. Alkmaar 10 Juli 1884; W. 5069; R. W. v. N. 512.
1601. De schuldeischer, eener onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap is bevoegd van eiken erfgenaam rekening en verantwoording te vragen. De omstandigheid dat een executeur-testamentair het bewind over de nalatenschap heeft gevoerd, staat aan de actie des schuldeischers niet in den weg. — Rechtb. Rotterdam 18 Maart 1889; P. v. J. 1889, 113.
1602. Een legataris, van de beneficiaire erfgenamen rekening en verantwoording vorderende van het beheer der nalatenschap, met uitkeering uit het vast te stellen saldo van bet besproken legaat of een evenredig gedeelte daarvan, is niet verplicht om de overige legatarissen en de schuldeischers van den erflater in het geding te roepen. De bevoegdheid om ex art. 1086 B. W. tegen nalatige beneficiaire erfgenamen te ageeren, ontneemt den legataris niet het recht om hen tot het doen van rekening en verantwoording te roepen, waartoe dit artikel die erfgenamen verplicht. — Rechtb. Heerenveen 2 November 1894; W. 6579.
Art. 1080.
1603. v. G. Publieke verkoop in een beneficiairen boedel. — W. v. N. R. 1779.
1604. De erfgenaam, die in strijd met art. 1080 B. W. tot de nalatenschap behoorende goederen op een andere wijze dan in het openbaar verkoopt, is daarvoor wel tegenover de schuldeischers aansprakelijk, doch verliest daardoor niet het voorrecht van boedelbeschrijving. — Rechtb. Utrecht 20 November 1889; W. 5831; W. v. N. R. 1048 en 1056; P. v. J. 1889, 143; R. W. v. N. 674; T. v. N. VII, 274.



1605. De aanvaarding der nalatenschap van den hypothecairen schuldenaar onder voorrecht van boedelbeschrijving belet den hypothecairen schuldeischer niet, gebruik te maken van de door hem bedongen onherroepelijke volmacht tot verkoop van het verbonden onroerend goed. — Rechtb. Amsterdam 27 Augustus 1890; W. v. N. R. 1084; P. v. J. 1890, 74; R. W. v. N. 691.
1606. De hypothecaire crediteur blijft bij beneficiaire aanvaarding de bevoegdheid behouden, hem door het beding van art. 1223 B. W. toegekend; zoo de beneficiaire erfgenaam verkoopt, moet hij zich tevreden stellen met eene overwijzing op den kooper van het goed, waardoor hij voor het overgewezen bedrag een anderen schuldenaar bekomt; overigens blijft zijn onherroepelijk verkregen recht bestaan. — Hof Leeuwarden 13 Januari 1897; W. 6929; W. v. N. R. 1418; P. v. J. 1897, 18; T. v. N. XV, 165. Bevestigende Rechtb. Groningen 15 Mei 1896; W. 6982; W. v. N. F. 1398; P. v. J. 1896, 62.
Art. 1081.
1607. Mr. J. J. Gockinga. De rechtsmiddelen van schuldeischers van eene onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap. — Them. 1887, 484.
1608. Indien de erfgenaam, die een nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving heeft aanvaard, op de sommatie van den schuldeischer, nalaat de zekerheid te stellen, voorgeschreven in art. 1081 B. W., dan moeten die schuldeischers beginnen met hem voor den rechter te roepen, om door dezen de zekerheidsstelling te hooren bevelen, terwijl zij hem geenszins rauwelijks kunnen dagvaarden om een curator te hooren benoemen. — Rechtb. Arnhem 26 October 1882; W. 4962.
1609. De bij dit artikel bedoelde zekerheid kan niet worden gevorderd, zoolang de onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap onder beheer is van een executeur. — Rechtb. 's-Gravenhage 26 Februari 1902; W. 7735; Not. W. 136.
1610. Mr. E. van Lier. Beneficiaire aanvaarding en Executeur-testamentair.
— P. v. J. 1902, 48.
1611. Een beneficiaire erfgenaam kan de zekerheid, bedoeld in art. 1081 B. W. niet stellén door storting in de consignatiekas of door depót ter griffie; immers met het woord „zekerheid" in art. 1081 B. W. bedoelt de wetgever blijkbaar, hetzij persoonlijke zekerheid, borgtocht of wel zakelijke zekerheid, pand of hypotheek. — Rechtb. Amsterdam 20 November 1903; W. 8085; W. v. N. R. 1808; Not. W. 253.
1612. Een schuldeischer, die ex art. 1081 B. W. van een beneficiairen erfgenaam zekerheidstelling vordert, kan — bij betwisting — die zekerheidsstelling niet tot een bepaald bedrag vorderen; hij behoort dan bepaling van een termijn voor aanbieding en betwisting te vragen.
— Rechtb. Amsterdam 26 September 1906; W. 8599; W. v. N. R. 1981.
1613. Krachtens art. 1081 B. W. kan niet worden gevorderd, dat de roerende goederen der beneficiair aanvaarde nalatenschap in handen van den benoemden curator zullen worden gesteld. —
— Rechtb. Amsterdam 26 September 1906; W. 8599; W. v. N. R. 1981.
Art. 1082.
1614. A. J. L. M. van Gilse. Eenige beschouwingen over rekenplichtigheid van den beneficiairen erfgenaam. — Ac. Pr. Amsterdam 1895.



1615. Erfgenamen onder voorrecht van boedelbeschrijving, gesommeerd tot het doen van rekening en verantwoording, nadat zij den termijn, binnen welken zij die vrijwillig hadden kunnen doen, hebben laten voorbijgaan, kunnen tot het doen van rekening volstaan met opvolging der voorschriften van art. 1082 B. W., zonder tevens verplicht te zijn die van "artt. 784 en vg. R.v. in acht te nemen. Uit dit artikel, krachtens hetwelk de beneficiaire erfgenaam binnen den tijd van drie maanden, te rekenen van het verloop des termij ns bij art. 1071 bepaald, verplicht is om door middel van eene aankondiging in de dagbladen de onbekende schuldeischers op te roepen teneinde zoowel aan deze als aan degene die bekend zijn en aan de legatarissen dadelijk rekening en verantwoording van zijn beheer af te leggen, volgt, dat hij zich ten aanzien van de bekende schuldeischers van iedere kennisgeving zal mogen onthouden. — Rechtb. Haarlem 12 December 1882; W. 4851; R. W. v. N. 459.
1616. Mr. X. Over de vraag of erfgenamen volgens art. 1082 rekening en verantwoording moeten doen met inachtneming der bepalingen daaromtrent van het Wetboek van B. R.v. (Met naschrift der Redactie.) — W. 6191.
1617. Het voorrecht van boedelbeschrijving door beneficiaire erfgenamen eenmaal verkregen, gaat niet verloren door het doen van rekening zonder voorafgaande oproepingen. De erfgenaam blijft in dat geval bevoegd tot het doen van rekening. — Rechtb. Middelburg 16 October 1895; W. 6806; W. v. N. R. 1388; T. v. N. XIV, 102.
1618. De beneficiaire erfgenaam kan na verloop van den termijn in dit artikel bedoeld, door iederen belanghebbende
worden gesommeerd tot het afleggen der rekening en verantwoording, terwijl hij bij niet-voldoening daaraan volgens art. 1086 B. W. in zijn eigen goederen kan worden aangesproken. De omstandigheid, dat eenige vorderingen oninbaar of niet voor dadelijke vereffening vatbaar zijn, is geen reden om de vereffening van den geheelen boedel uit te stellen tot de geheele afdoening der vordering. — Rechtb. Arnhem 28 September 1895; W. v. N. R. 1348; P. v. J. 1895, 97.
1619. Het niet opgevorderd zijn van alle vorderingen, den beneficiair aanvaarden boedel toekomende, ontslaat den beneficiairen erfgenaam niet van de verplichting tot inachtneming van den termijn. Een tardieve rekening en verantwoording heft de aansprakelijkheid van den beneficiairen erfgenaam in zijn eigen goed niet op. — Rechtb. Alkmaar 10 December 1896; W. 6913; W. v. N. R. 1413.
1620. Ook rechthebbenden op niet opeischbare schulden zijn bevoegd om van beneficiaire erfgenamen rekening en verantwoording te vorderen. Wegens de ondeelbaarheid der verplichting volgens dit artikel tot het doen van rekening en verantwoording, heeft ieder schuldeischer het recht de rekening voor het geheel te vorderen. — Hof Leeuwarden 4 October 1899; W. 7448.
1621. Een schuldeischer van een onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap kan de actie tot rekening en verantwoording instellen. — Rechtb. Groningen 19 December 1884; W. 5206.
1622. Ieder schuldeischer eener onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap is bevoegd om,



ook zonder medewerking der overige crediteuren, van de erfgenamen rekening en verantwoording te vragen. — Rechtb. Assen 22 November 1898; P. v. -J. 1899, 5.
Art. 1083.
1623. De erfgenaam die zelf stelt, dat de baten der onder voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap voldoende zijn om de lasten te dekken, kan ook vóór het afleggen der rekening en verantwoording tot betaling van een schuld der nalatenschap worden aangesproken. — Rechtb. Amsterdam 15 Maart 1888; P. v. J. 1888, 109.
1624. Een vordering tot betaling van het volle bedrag eener schuld des erflaters, gericht tegen beneficiaire erfgenamen, welke reeds rekening en verantwoording hebben afgelegd, is niet ontvankelijk, ook al concludeert de eischer later, dat bij het te wijzen vonnis worde verstaan, dat ten aanzien der gedaagden geen executie der bij het vonnis te erkennen schuld voor meer dan de boedel pro rata parte van de vordering des eischers oplevert, zal kunnen plaats vinden. — Rechtb. Rotterdam 30 April 1887; W. 5458; P. v. J. 1887, 32, Bijbl.; R. W. v. N. 604.
1625. De schuldeischer van een onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap van den laatst overleden vennoot, aan wien ook door erfopvolging alle rechten en verplichtingen van vooroverleden vennooten zijn overgegaan, moet in zijn eisch tot betaling zijner vorderingen tegen den erfgenaam dier nalatenschap niet ontvankelijk worden verklaard. Die erfgenaam is alleen verplicht, nadat door hem rekening en verantwoording is gedaan en het batig slot der rekening is vastgesteld, aan de schuldeischers hunne vorderingen, hetzij
in het geheel, hetzij in evenredigheid van het beloop der nalatenschap te voldoen. — Rechtb. Maastricht 3 Mei 1888; R. W. v. N. 634.
Art. 1084.
1626. Ingeval eener beneficiaire aanvaarding komt eene gerechtelijke rangregeling slechts te pas, als er verzet is gedaan tegen de uitbetalingen. — Rechtb. Amsterdam 28 Juni 1890; P. v. J. 1890, 64.
1627. Het middel van verzet strekt tot voorkoming van uitbetaling dor schuldeischers en komt eerst te pas na aanzuivering der rekening en verantwoording. Als geen rekening en verantwoording is gedaan en niet wordt betwist, dat gedaagden daartoe behoorlijk zijn gesommeerd, is de tegen hen gerichte vordering tot betaling eener schuld hunner erflaatster ontvankelijk. — Rechtb. Winschoten 27 Mei 1896; P. v, J. 1896, 56.
Art. 1086.
1628. De beneficiaire erfgenaam, die niet voldoet aan de sommatie van een der crediteuren van de nalatenschap, om aan hem rekening en verantwoording af te leggen, kan daarom nog niet in zijne eigen goederen worden aangesproken. — Hof Arnhem 23 Januari 1884; W. 5091; W. v. N. R. 826.
1629. De erfgenamen onder het voorrecht van boedelbeschrijving, die door een der schuldeischers van hun erflater zijn gesommeerd om binnen een bepaalden termijn aan hen rekening en verantwoording van hun beheer af te leggen, kunnen niet in hunne eigen goederen worden aangesproken, indien zij binnen dien termijn zich vervoegen tot de Rechtbank en verder zich in alles gedragen naar het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. — H. R. 22 Januari 1885; W. 5129.



1630. Vóór dat de beneficiaire erfgenaam in gebreke is met de aflegging der rekening en verantwoording is hij niet aansprakelijk in eigen goed. — Kan tong. 's-Gravenhage 9 October 1885; W. 5248; W. v. N. Ii. 842; R. W. v. N. 554.
1631. Eene vordering ingesteld tegen beneficiaire erfgenamen, vóór dat deze zijn aangemaand tot het afleggen hunner rekening, is niet ontvankelijk, als kunnende zij niet in hunne eigen goederen worden aangesproken. — Rechtb. Maastricht 5 April 1888; W. 5556; W. v. N. R. 985.
1632. Al moge de verplichting tot het doen van rekening in het algemeen eene ondeelbare zijn, zoo moeten bij beneficiaire aanvaarding van meerdere erfgenamen, toch allen aangemaand zijn tot het doen van rekening van het door hen gezamelijk gevoerde beheer, alvorens van aansprakelijkheid in het eigen vermogen voor een der erfgenamen sprake zal kunnen zijn. — H. R. 11 Maart 1898, concl. conf.; W. 7096; W. v. N. R. 1514; P. v. J. 1898, 29; T. v. N. XV, 370; N. R. CLXXVIII, 292; v. d. H., B. R. LX1V, 91. Hof Amsterdam 30 April 1897; W. 7015; W. v. N. R. 1461. Rechtb. aldaar 24 Januari 1896; W. 6801; W. v. N. R. 1378; T. v. N. XIV, 122.
1633. Indien een minderjarige eene nalatenschap beneficiair heeft aanvaard als erfgenaam van iemand, die zelf een andere nalatenschap beneficiair heeft aanvaard, kan die minderjarige door de schuldeischers dier andere nalatenschap niet in eigen goederen worden aangesproken, voor dat hij is aangemaand, niet alleen om verantwoording te doen van die eerste nalatenschap, maar ook om rekening af te leggen van de tweede nalatenschap. Het overleggen van een
enkelen inventaris zonder behoorlijke rekening en verantwoording van ontvangsten en uitgaven kan niet als het doen van rekening worden beschouwd. — H. R. 7 April 1898, concl. concl.; W. 7110; W. v. N. R. 1480; P. v. J. 1898, 34; v. d. H., B. R. LXIV, 159; N. R. CLXXVIII, 402.
1634. In den zin van dit artikel is een erfgenaam, die onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaardde, nalatig in het afleggen van zijne rekening, als na vele jaren en na sommatie en dagvaarding, de schuldeischers niets van de rekening hebben vernomen en ook vaststaat dat aan de rekening niets is gedaan, dan een request, lang geleden bij de Rechtbank ingediend tot bepaling van den dag, waartegen de schuldeischers moesten worden opgeroepen, aan welk request daarenboven nimmer gevolg is gegeven. — Rechtb. Assen 22 November 1898; P. v. J. 1899, 5.
Art. 1087.
1635. De kosten, veroorzaakt door het zich verschaffen van rechtsgeleerden bijstand, kunnen door den erfgenaam, die de nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving heeft aanvaard, niet worden gebracht ten laste van die nalatenschap. — Rechtb. Utrecht 31 Maart 1886; W. 5274; P. v. J. 1886, 18, 21; W. v. N. R. 854; R. W. v. N. 566.
1636. De proceskosten, waarin beneficiaire erfgenamen veroordeeld zijn ter zake van een geding tot vereffening van den betrokken boedel, kunnen op dien boedel worden verhaald zonder in achtneming der wettelijke regelen omtrent het voorrecht van boedelbeschrijving gemaakt. — Rechtb. Amsterdam 11 Mei 1906; W. 8602; W. v. Not. 121.



VIJFTIENDE TITEL.
Van het aanvaarden en verwerpen van erfenissen.
Eerste Afdeeling.
Van het aanvaarden van erfenissen.
Art. 1092.
1637. De voogd, die heeft medegewerkt tot de scheiding van een aan zijne pupillen opgekomen erfenis, zonder die te hebben aanvaard onder het voorrecht van boedelbeschrijving, is de grenzen van zijn bevoegdheid te buiten gegaan en de minderjarigen hebben bij hunne meerderjarigheid op grond daarvan het recht de nietigverklaring van die scheiding te vorderen. — Kechtb. Zutfen 21 Februari 1884; W. 5070; W. v. N. R. 749; R. W. v. N. 512.
1638. Mr. P. van Bemmelen. Bij zuivere aanvaarding door den voogd van een aan zijnen pupil opgekomen nalatenschap is de aanvaarding van kracht, de zuiverheid van rechtswege nietig. De ex-pupil is alzoo bevoegd, niet om te verwerpen, maar om alsnog zuiver of onder het voorrecht van boedelbeschrijving te aanvaarden. De door den
voogd verrichte posterieure daden van erfgenaamschap zijn geldig, zoo ze overi¬
gens aan de wettelijke vereischten voldoen. Ook de voogd kan na de zuivere aanvaarding nog onder beneficie aanvaarden. — Them. 1885, 222.
1639. Ook de minderjarige erfgenaam moet als zuiver erfgenaam worden aangemerkt, als niet blijkt dat de erfenis door hem verworpen is, noch dat voor hem van het recht van beraad of van aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving is gebruik gemaakt. — Hof 's-Hertogenbosch 10 Maart 1885; W. 5219; R. W. v. N. 546.
1640. H, J. van Doorn B. Az. Een en ander over eene nalatenschap, opgekomen aan eene in wettelijke gemeenschap gehuwde vrouw. — Not. W. 245.
Art. 1094.
1641. Eene verschijning voor den kantonrechter na eene dagvaarding ij geen uitdrukkelijke aanvaarding van een erfenis overeenkomstig dit artikel.
— Rechtb. 's-Gravenhage 13 Januari 1883; W. 4853.
1642. Hij, die in eene akte van toestemming tot de doorhaling eener hypothecaire inschrijving de hoedanigheid van erfgenaam heeft aangenomen, moet niettegenstaande zijne vroegere verklaring van verwerping der erfenis ter griffie der Rechtbank uitgebracht, beschouwd worden als erfgenaam te hebben aanvaard. — Rechtb. Winschoten 25 Juni 1890; W. 6001; R. W. v. N. 707; W. v. N. R. 1136; T. v. N. IX, 21.
1643. Het door een erfgenaam tot zich nemen van enkele goederen, behoorende tot de huwelijksgemeenschap zijner ouders, waarvan de nalatenschap een deel uitmaakt kan niet worden beschouwd als een daad van aanvaarding.
— Rechtb. 's-Gravenhage 3 Maart 1896; P. v. J. 1896, 28.
1644. De aanvaarding eener nalatenschap kan niet worden afgeleid uit een brief, door den advocaat der erfgenamen aan een derde, die tegen de nalatenschap wil optreden, gericht, waarin die advocaat zelfstandig bemiddelend optreedt en wel spreekt van erven, maar klaarblijkelijk niet om een qualiteit zijner clienten aan te geven, doch alleen om personen aan te duiden. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 22 November 1898; W. 7223; W. v. N. R. 1519.



1645. Eene akte, houdende niet alleen eene erkenning eener schuld als boedelschuld, maar daarenboven de verklaring, dat die schuld alsnog aan den geldschieter verschuldigd is, alles met belofte van rentebetaling en regeling van opeischbaarheid, behelst eene onvoorwaardelijke erkenning van schuld, die in strijd is met de rechten, die een erfgenaam aan eene aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving zou kunnen ontleenen. Eene dergelijke akte, opgemaakt met medewerking van en onderteekend door een erfgenaam moet dan ook worden aangemerkt als eene daad waartoe de erfgenaam bevoegd zou zijn en die zijne meening om de erfenis zuiver te aanvaarden noodzakelijk aan den dag legde. Hierin wordt geene verandering gebracht doordat tusschen erfgenaam en schuldeischer was afgesproken, dat die akte alleen moest dienen om het bedrag der vordering van den schuldeischer vast te stellen. — H. R. 6 December 1901, concl. conf ;W. 7696; P. v. J. 1902, 105; Not. W. 123; N. R. CLXXXIX, 311; v. d H., B. R. LXVII, 604.
1646. Het betalen eener schuld des boedels door den erfgenaam bewijst op zich zelf niet het aanvaarden der nalatenschap. — Rechtb. Amsterdam 10 October 1902; W. 7889; Not. W. 187.
1647. Het indienen eener memorie van successie is geen daad van aanvaarding der nalatenschap. De betaling eener schuld uit de nalatenschap is geen daad van aanvaarding, indien die schuld betaald is, nadat tegen hem die betaalde, de actie tot scheiding en deeling der nalatenschap is ingesteld. Het door den erfgenaam die een nalatenschap verworpen heeft, daarna instellen der vordering tot scheiding en deeling der nalatenschap, is als eene uitdrukkelijke
aanvaarding te beschouwen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 7 Maart 1890; \V. 6015; W. v. N. R. 1131; R. W. v. N. 713; T. v. N. IX, 183.
1648. Als daad van aanvaarding eener nalatenschap kan niet worden beschouwd het in rechten verschijnen op eene vordering tot scheiding en deeling dier nalatenschap. — Rechtb. Arnhem 5 Februari 1903; W. 7925; W. v. N. R. 1762; Not. W. 202.
1649. Schoon eene dagvaarding tot scheiding en deeling eener nalatenschap zeker in zich sluit aanvaarding van die nalatenschap, zoo kan daarom niet gezegd worden, dat een erfgenaam alleen door tegen zijne mede-erfgenamen eene actie tot scheiding en deeling in te stellen, het recht verbeurt om later nog rechtsgeldig de nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving te aanvaarden. Immers nergens is bepaald, dat men eene erfenis aanvaardende, tevens ook de keus moet doen tnsschen de beide wijzen van aanvaarding (zuiver of onder voorrecht van boedelbeschrijving) zoodat men uitdrukkelijk of stilzwijgend aanvaardende, vrij blijft zich verder als zuiver aanvaarder te gedragen, maar evenzeer ter griffie der Rechtbank de verklaring af te leggen dat men beneficiair aanvaardt. — Hof Arnhem 9 Juli 1905; W. 8275; W. v. N. R. 1869; Not. W. 8; met bevestiging Rechb. aldaar 3 December 1904. Vernietigd bij het volgende arrest H. R.
1650. Wie eene actie tot scheiding en deeling eener nalatenschap instelt, moet geacht worden die nalatenschap zuiver te hebben aanvaard. — H. R. 4 Mei 1906, concl. conf.; W. 8376; P. v. J. 1906, 545; W. v. Not. 42; N. R. CCIII, 1. Anders Rechtb. Arnhem 12 Juli 1895; W. 6686; W. v. N. R. 1337.



1651. Prof. mr. J. F. Houwing. Aanvaarden en zuiver aanvaarden. — W. v. N. R. 1886.
Mr. W. P. Frijlinck. Is er onderscheid tusschen aanvaarden en zuiver aanvaarden? — W. v. N. R. 1871. (Naar aanleiding van gemeld arr. Hof Arnhem.)
1652. Kinderen zijn volkomen bevoegd om de nalatenschap hunner ouders te verwerpen, ten einde daardoor in eene meer voordeelige positie tegenover de groot-ouderlijke nalatenschap te komen. Ook kan in de aanvaarding der grootouderlijke nalatenschap nimmer gelegen zijn eene daad van aanvaarding der ouderlijke nalatenschap, daar de plaatsvervulling wel rechten en plichten schenkt ten aanzien van den boedel, waarin men bij plaatsvervulling opkomt, maar nergens in de wet staat geschreven, noch uit hare woorden volgt, dat men tegelijkertijd de rechten en plichten overneemt (de nalatenschap aanvaardt) van hem, dien men vertegenwoordigt ten aanzien van diens nalatenschap. — Rechtb. Arnhem 12 December 1904; W. 8195; W. v. N. R.1849; Not. W. 293. Bevestigd door Hof aldaar 29 November 1905; W. 8329; W. v. N. R. 1886; W. v. Not. 18.
Art. 1096.
1653. De bepaling van het tweede lid van dit artikel, dat indien de erfgenamen verschillen omtrent de wijze van aanvaarding eener nalatenschap, die onder het voorrecht van boedelbeschrijving wordt aanvaard, mist alle toepassing waar het alleen de vraag is in hoeverre erfgenamen, die niet onder het voorrecht van boedelbeschrijving hebben aanvaard, na over een gedeelte der nalatenschap te hebben beschikt, door een daarop gevolgde verwerping der nalatenschap nog kunnen gebaat worden. Uit een bevesti¬
gende beantwoording dier vraag ten aanzien van minderjarige erfgenamen, volgt niet, dat nu ook de meerderjarige erfgenamen in denzelfden rechtstoestand verkeeren. — H. R. 11 Maart 1892; W. 6162; P. v. J. 1892, 28.
1654. Indien ingeval van verschil over de wijze van aanvaarding eener erfenis, één der erfgenamen beneficiair heeft aanvaard, gelden alle door de wet aan de beneficiaire aanvaarding verbonden gevolgen voor alle erfgenamen, ook voor hen die niet beneficiair aanvaard hebben. — Rechtb. Amsterdam 24 Januari 1896; W. 6801; W. v. N. R. 1378. Rechtb. Heerenveen 30 Maart 1900; W. 7446; Not. W. 40.
Art. 1101.
1655. F. J. Verscheure. Art. 1101 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1892.
Tweede Afdeeling.
Van het verwerpen van erfenissen.
Art. 1103.
1056. A. Moll. Iets over de gevolgen der verwerping van erfenissen. — R. en W. XXX, 1.
1657. Mr. W. F. Frijlinck. Verwerping eener nalatenschap, opgekomen aan eene in gemeenschap gehuwde vrouw. — Not. W. 236.
H. J. van Doorn B.Az. Idem. — Not. W. 238.
1658. Ook bij onbeperkte gemeenschap van goederen is de gehuwde vrouw zonder bijstand of machtiging van den man, bevoegd een nalatenschap te verwerpen, welke van hare zijde in de gemeenschap valt. — Rechtb. Arnhem 4 Mei 1882; W. 4812.



1659. De akte van verwerping eener nalatenschap behoeft niet beteekend te worden aan de partij tegen wie men de verwerping inroept. Als hoofd der gemeenschap is de man bevoegd een nalatenschap, welke aan zijne vrouw is opgekomen, zonder hare medewerking te verwerpen. — Rechtb. Assen 19 Mei J 884; W. 5338.
1660. De afstand of verwerping niet ter griffie van de Rechtbank, maar bij een akte van scheiding door mede-erfgenamen gedaan, van het aan hen door de erflaatster gegeven beschikbaar gedeelte harer nalatenschap, kan, hoewel zij geen rechtsgevolg heeft, bij een niet uitdrukkelijke aanneming, niet beschouwd worden als een schenking door de verwerpenden aan de andere erfgenamen gedaan. — Rechtb. Utrecht 16 December 1874; R. W. v. N. 231; P. W. 6492.
1661. Verwerping der „nalatenschap" door personen, die bij versterf gerechtigd, tot erfgenamen ingesteld waren bij testament, en aan wie tevens een legaat was besproken, heeft ten gevolge, dat ook het legaat is verworpen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 27 October 1882; W. 4846; W. v. N. R. 680; R. W. v. N. 459; P. W. 6747.
1662. Bij verkoop van erfrecht oefent eene verwerping, gedaan meer dan twee jaren na de dagteekening der registratie geen invloed meer uit. — Rechtb. Almelo 16 Maart 1881; W. v. N. R. 614.
Art. 1104.
1663. Waar de gezamenlijke erfgenamen zijn gedagvaard, en diensvolgens in rechten zijn verschenen de wettelijke erfgenamen, moet ongeacht het in rechten verschijnen van dezen, tegen de gedaagden verstek worden verleend, waar
blijkt dat zij, die in rechten verschenen de nalatenschap reeds hebben verworpen en dus de hoedanigheid misten, zoodat verstek moet worden verleend tegen de niet verschenen gezamenlijke erfgenamen.
— Rechtb. 's-Gravenhage 30 Juni 1891; W. 6049.
1664. Een verstek vonnis gewezen tegen alle erfgenamen en in eens kan ook worden geëxecuteerd tegen diegenen der erfgenamen, die nog niet toen de dagvaarding werd uitgebracht, maar eerst later, nadat zij bij verstek veroordeeld waren en nadat het vonnis in staat van gewijsde was gegaan, de betrokken nalatenschap hadden verworpen.
— Hof's-Hertogenbosch 19 October 1897 ; W. 7112; W. v. N. R. 1473; Mb. Dw. XVI, 3; T. v. N. XVI, 333; (met vernietiging Rechtb. 's-Hertogenbosch 21 Mei 1897; W. v. N. R. 1450.)
Gecasseerd op grond dat de erfgenamen die verwierpen ingevolge art. 1104 B. W., geacht moeten worden nimmer erfgenamen te zijn geweest. — H. R. 15 April 1898, concl. conf.; W. 7117; P. v. J. 1898, 40; v. d. H., B. R. LXIV, 182; N. R. CLXXVIII, 483.
Art. 1105. (1)
1665. Wanneer iemand als eenige erfgenaam ab intestato heeft nagelaten zijne moeder en twee zusters, dan worden bij verwerping door laatstgenoemden de verworpen erfdeelen uit eigen hoofde verkregen door hare kinderen. — H. R. 16 Mei 1856 concl. conf.; W. 1850; N. R. B. VI, 321; P. W. 2753.
1666. Mr. W. P. Frylinck. De aanwas ingeval van verwerping der nalatenschap door den broeder des erflaters, die zijne
(1) Zie aant. art. 007.



ouders en nog andere broeders naliet.
— W. y. N. E. 783.
1667. Duplex. Gevolg van verwerping door den testamentairen erfgenaam, tevens bloedverwant in den naasten graad. — W. v. N. R. 1023.
Naar aanleiding daarvan: van der Moer. Kan de verwerpende erfgenaam nog als erfgenaam bij versterf optreden ?
— W. v. N. R. 1029, 1030 en 1037.
Duplex. Idem. — W. v. N. R 1032.
Art. 1107.
1668. Het recht van een schuldeischer op de nalatenschap, die zijn schuldenaar verworpen heeft, kan zich nimmer verder uitstrekken dan het recht dat die schuldenaar zou gehad hebben, indien hij als erfgenaam was opgetreden en dan nog wel beperkt tot het beloop zijner schuldvordering. — Hof 's-Gravenhage 19 Maart 1888; W. 5543; R. W. v. N. 619; P. v. J. 1888, 43.
Art. 1110.
1669. Het tot zich nemen van enkele goederen, behoorende tot de huwelijksgemeenschap waarvan de nalatenschap een deel uitmaakt kan niet worden aangemerkt als het te zoek maken of verbergen van goederen, tot een nalatenschap behoorende, bedoeld in dit artikel.
— Rechtb. 's-Gravenhage 3 Maart 1896; P. v. J. 1896, 28
Art. 1111.
1670. De formaliteit bij art. 1103 voorgeschreven is van publieke orde. Kinderen, die de rechten hunner moeder vertegenwoordigen, kunnen niet met vrucht opkomen tegen een door deze gedane verwerping van een nalatenschap als zij niet bewijzen, dat die verwerping het gevolg was van bedrog of dwang.
- Rechtb Arnhem 4 Mei 1882; W. 4812.
ZESTIENDE TITEL.
Van boedelscheiding.
Eerste Afdeelïng.
Van boedelscheiding en hare gevolgen.
Art. 1112.
1671. J. Alberda. Iets over boedelscheiding. — Ac. Pr. Leiden 1883.
1672. Een actie tot boedelscheiding is niet ontvankelijk tusschen erfgenamen van echtelieden, die buiten alle gemeenschap waren gehuwd, terwijl winst en verlies zou zijn voor rekening van den man, zelfs al werd beweerd dat zij feitelijk een vermenging van goederen hebben doen ontstaan, die bij hun overlijden nog voortduurde. — Rechtb. Amsterdam 11 Januari 1881; N. R. B. 1881, A. 75; P. v. J. 1881, 32.
1673. De actie tot boedelscheiding, waarbij minderjarigen betrokken zijn, moet alleen tegen den voogd, niet ook tegen den toezienden voogd worden ingesteld. — Hof Arnhem 9 Februari 1881; W. 4642; N. R. B. 1881, A. 49. Rechtb. Utrecht 28 November 1900; W. 7558; W. v. N. R. 1623; Not. W. 82.
1674. Beperking van het recht der deelgenooten om hunne aandeelen aan anderen over te dragen, brengt niet stilzwijgend den afstand mede van het recht om scheiding en verdeeling te vorderen. — Rechtb. Middelburg 2 Mei 1883; W. 4916.
1675 Het is niet verboden om bij een eisch tot scheiding en deeling eener bestaan hebbende gemeenschap en nalatenschap, te gelijk beslissing van den rechter te vragen over een geschil, dat de eodividenten verdeeld houdt en bij



hunne verschijning voor den notaris voor de boedel werkzaamheden, tot het aanvoeren van zwarigheden en het inroepen van rechterlijke beslissing zou aanleiding geven. — Rechtb. Groningen 10 October 1884; W. 5163.
1676. De vordering tot betaling van den koopprijs van goederen behoorende tot een nalatenschap, ingesteld dooreen deelgenoot tegen een mede-deelgenoot vóór de vereffening van de nalatenschap, is niet ontvankelijk. — Rechtb. Maastricht 12 December 1889; W. 58-56.
1677. Het is niet verboden om bij de verdeeling eener gemeenschap alle goederen en lasten aan één persoon toe te scheiden, indien slechts niet de rechten van derde schuldeischers bedriegelijk worden verkort. — Hof Amsterdam 10 Januari 1890; W. v. N. R. 1055.
1678. Mede-erfgenamen kunnen niet rauwelijks en zonder voorafgaande boedelscheiding van hun mede-erfgenaam vorderen het aandeel, hun toekomende in een schuld, door den mede-erfgenaam tegenover den erflater aangegaan. — Rechtb. Rotterdam 2 Mei 1892; P. v. J. 1892, 76; R. W. v. N. 750.
1679. Eene vordering tot scheiding van een gemeenschappelijken boedel kan niet meer worden ingesteld, indien door de vrouw tengevolge van een overeenkomst van dading in een schriftelijk door haar onderteekend stuk, is verklaard, dat zij van haren gewezen echtgenoot nog een zeker bedrag in geld ontvangen hebbende, uitdrukkelijk afstand doet van het recht tot scheiding der bestaan hebbende gemeenschap van goederen en alle hare aanspraken en rechten op die gemeenschap ten volle en zonder eenig voorbehoud zijn gekweten, als zijnde de bedoelde scheiding op deze wijze
reeds tot stand gekomen. — Rechtb. Rotterdam 1 Mei 1893; W. (535.0; P. v. J. 1893, 71; R. W. v. N. 773; T. v. N. XI, 96.
1680. Goederen, deel uitmakende van een huwelijksgemeenschap of nalatenschap, en niet met andere goederen vermengd, zijn voor geen afzonderlijke scheiding vatbaar. — Rechtb. Assen 19 Juni 1882; W. 4958.
1681. Een deelgenoot in eene nalatenschap, die nog vermengd is met en deel uitmaakt van een ontbonden, maar nog niet gescheiden huwelijksgemeenschap, is niet bevoegd, scheiding en deeling dier nalatenschap te vorderen, tenzij hij vooraf of gelijktijdig ook scheiding en deeling der gemeenschap vordert. Het is onjuist, dat een vonnis bevelende scheiding en deeling der nalatenschap van zelve de voorafgaande scheiding der gemeenschap zou medebrengen. — Rechtb. Heerenveen 12 Januari 1894; W. 6471; W. v. N. R, 1258 en 1268; T. v. N. XII, 22.
1682. Waar eisclier en gedaagde gerechtigd zijn tot meerdere, nog onverdeelde gemeenschappen, die ééne massa vormen, moet de eisclier in zijn eisch tot scheiding en deeling niet ontvankelijk worden verklaard, indien deze niet alle gemeenschappen omvat en niet vaststaat welk goed tot de niet in den eisch begrepen gemeenschap behoort. — Rechtb. Heerenveen 29 November 1895; P. v. J. 1896, 10.
1683. Waar in gemeenschap worden bezeten eenige roerende en onroerende goederen, kan niet worden gevorderd scheiding en deeling der onroerende goederen alleen. — Rechtb. Roermond 21 April 1898; W. 7182; W. v. N. R. 1506.



1684. Mr. V. Wanneer eene rechtsvordering tot boedelscheiding is ingesteld tegen een erfgenaam, die een nalatenschap onder voorrecht van boedelbeschrijving heeft aanvaard, kan alsdan door dezen terecht worden gevorderd, dat de actie zal worden gestateerd totdat de termijn, bij de wet verleend om de nalatenschap tot effenheid te brengen, zal zijn verstreken? — W. v. N. R. 1375.
1685. De actie tot scheiding eener beneficiair aanvaarde nalatenschap is ontvankelijk, ook vóór dat de liquidatie dier nalatenschap en de rekening en verantwoording aan schuldeischers en legatarissen op de bij de wet voorgeschreven wijze heeft plaats gehad. — H. R. 23 October 1896, (concl. contr. in W. v. N. R. 1403 en P. v. .J. 1896, 90); W. 6875; W. v. N. R. 1402; P. v. J. 1896, 90; met vernietiging Hof Arnhem 25 Maart 1896; W. 6786; W. v. N. R. 1372; P. v. J. 1896, 30; T. v. N. XIV, 132 en met bevestiging Rechtb. Arnhem 12 Juli 1895; W. 6686; W. v. N. R. 1337.
1686. Mr. E. van Lier. Zijn erfgenamen, die onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaard hebben, gerechtigd tot boedelbescheiding? — W. v. N. R. 1516 en 1517. (S. bestrijdt het arrest H. R. 23 October 1896, o. a. op grond, dat de nalatenschap door de beneficiaire aanvaarding als één geheel wordt afgescheiden van het eigen vermogen der erfgenamen en dat die afscheiding, die dient om de aansprakelijkheid van het vermogen van den overleden schuldenaar in zijn geheel te bewaren, door de scheiding zou worden verijdeld.)
1687. Wijl het instellen der vordering tot scheiding en deeling is het gebruik maken van een wettelijke bevoegdheid, behooren, als de gedaagde de vordering
Cbemebs, Aant. B. W.
niet bestrijdt, de kosten door den boedel te worden gedragen, daar de vordering beschouwd moet worden als eene wettige inleiding tot de door partijen beoogde boedelscheiding. — Rechtb. Alkmaar 27 October 1898; W. v. N. R. 1538.
1688. Tusschen den legataris van het vruchtgebruik van een gedeelte eener nalatenschap en de erfgenamen bestaat onverdeeldheid, die door scheiding wordt opgelost. — H. R. 4 Maart 1881; W. 4622; W. v. N. R. 593; N. R. B. 1881, 120; R. W. v. N. 412; P. W. 6733; met vernietiging Hof's-Hertogenbosch 5 April 1880; W. 4525; R. W. v. N. 391 en met bevestiging Rechtb. Maastricht 23 Mei 1879; W. 4525; R. W. v. N. 390.
1689. In de vordering tot afgifte van het legaat ligt niet vanzelf opgesloten de actie tot scheiding en deeling der gemeenschap, waartoe de goederen, die het legaat uitmaken, in onverdeeldheid behooren. De legataris heeft dus niet alleen krachtens zijn jus in re het recht om te vorderen de afgifte van het legaat, maar ook het recht om scheiding en deeling te vorderen, ten einde afscheiding te verkrijgen van het gelegateerde goed. — Hof 's-Hertogenbosch 19 November 1907; W. 8700; W. v N. R. 2028; W. v. Not. 149; (met vernietiging Rechtb. aldaar 10 Mei 1907; W. 8654; W. v. Not. 135).
1690. Voor de vordering tot scheiding en deeling van een onroerend goed is het niet voldoende, dat men wegens dat goed rechten tegen iemand kan doen gelden, doch moet vast staan, dat men daarop rechten heeft als mede-eigenaar. Mitsdien wordt zoodanige vordering niet gerechtvaardigd door eene schriftelijke verklaring van hem, tegen wien zij wordt ingesteld, houdende dat het onroerend goed, waarvan scheiding en deeling wordt gevorderd, en waarvan hij eigenaar is
25



voor de helft, aan den eischer toebehoort. — Hof Arnhem 18 Januari 1899; W. 7569; P. v. J. 1901, 10.
1691. De vraag, of een der belanghebbenden bij de scheiding al of niet is gehuwd, en of de persoon met wie zij mogelijk gehuwd is, ook rechthebbende op een deel des boedels is, behoeft niet te worden opgelost in de procedure tot scheiding. — Rechtb. Alkmaar 13 Januari 1898; W. 7132.
1692. Eene vordering tot scheiding en deeling is niet ontvankelijk, wanneer tusschen partijen reeds eene overeenkomst tot scheiding en deeling bestaat. Hierin wordt geene verandering gebracht, doordat hangende de scheiding en deeling, zwarigheden tusschen partijen zijn ontstaan ; immers ook ingeval eener minnelijke scheiding en deeling zijn de artt. 697 Rv. en volgende toepasselijk. — Hof Arnhem 17 Juli 1901; W. 7698; Not. W. 124; W. v. N. R. 1680.
In denzelfden zin Hof 's-Gravenhage 6 Mei 1901; W. 7648; P. v. J. 1901, 86; Not. W. 107. Rechtb. Maastricht 10 November 1904; W. v. N. R. 2047.
1693. De verkooper eener nalatenschap blijft niettegenstaande den verkoop erfgenaam met alle daaraan verbonden rechten en verplichtingen tegenover derden. In het bizonder is hij gerechtigd eene vordering tot scheiding en deeling dier nalatenschap in te stellen. — Rechtb. Heerenveen 21 Juni 1901; P. v. J. 1902, 117; W. v. N. R. 1680.
1694. Wanneer van eene gemeenschap van winst en verlies het saldo nog niet is vastgesteld en het onzeker is of ten gevolge dezer gemeenschap iets gemeen is, kan daarvan scheiding en deeling gevorderd worden. — Hof 's-Hertogenbosch 17 Juni 1902; Not. W. 167.
1695. Een tegen twee gedaagden ingestelde vordering tot boedelscheiding kan niet niet-ontvankelijk worden verklaard, op grond van de bewering van eendier gedaagden, dat de ander niet medegerechtigd is in den betrokken boedel. — Rechtb. Rotterdam 14 December 1903; vernietigd door Hof 's-Gravenhage 31 October 1904; W. 8169; P. v. J. 1905, 414; Not. W. 282.
1696. Bij de beantwoording der vraag of ter gelegenheid eener vordering tot scheiding en deeling alle deelgerechtigden in den betrokken boedel, voor den rechter moeten worden opgeroepen, moet worden onderscheiden tusschen het vonnis tot scheiding en deeling en die scheiding en deeling zelve; aan de laatste moet noodwendig door alle deelgerechtigden worden deelgenomen, maar dit geldt niet voor het vonnis tot scheiding, dat alleen ten doel heeft, om diegenen der deelgerechtigden, die zich weigerachtig hebben getoond om vrijwillig tot de scheiding mede te werken, daartoe te noodzaken. — Rechtb. Utrecht 10 December 1902; W. 7848.
Art. 1113.
1697. Ingeval van verzet tegen het vonnis, waarbij een boedelscheiding is bevolen, behoeven de opposanten niet alle hunne vroegere mede-gedaagden in het geding te roepen. — Hof 's-Hertogenbosch 14 November 1876; N. R. B. IV, 73.
Art. 1115.
1698. Indien bij de scheiding eener nalatenschap personen als erfgenamen mededeelen die later blijken geen erfgenamen te zijn, is de scheiding onbestaanbaar en nietig. — Rechtb. Zutphen 6 Januari 1887; W. 5445; T. v. N. V, 221. In denzelfden zin Rechtb. Haarlem 19



Maart 1895; W. 6679; P. v. J. 1895, 35; bevestigd door Hof Amsterdam 19 Juni 1896; W. 6849; T. v. N. XIV, 156, tevens beslissende, dat het aan die ten onrechte als erfgenamen beschouwde personen toegekende en uitgekeerde, rechtens aan de erfgenamen toekomende, op hunne daartoe strekkende vordering zal behooren te worden uitgekeerd door degenen, die ten onrechte in het bezit daarvan blijken te zijn.
1699. Wie verklaart van zijne medegerechtigden in een onverdeelden boedel een zekere som geld te hebben ontvangen en daartegen afstand doet van zijne rechten op dien boedel, heeft, wat hem aangaat, een volkomen geldige scheiding en deeling tot stand gebracht. Van een afstand van het recht om scheiding en deeling te vorderen, kan dan ook geen sprake zijn. — Rechtb. Rotterdam 1 Mei 1893; W. 6350; P. v. J. 1893, 71; T. v. N. XI, 96; R. W. v. N. 773.
1700. Aan het woord „akte" in dit artikel moet niet de beteekenis worden gehecht van eene schriftelijke akte, maar van eene handeling. — Rechtb. Amsterdam 12 April 1898; W. 7172.
Art. 1116. (1)
1701. Ten aanzien van goederen, die aan de vrouw zijn opgekomen en niet tot de gemeenscha]) behooren, is zij persoonlijk bevoegd, de scheiding te vorderen of mede tot stand te brengen, hetzij bijgestaan door haren man, hetzij gemachtigd door den rechter. — H. R. 15 December 1881; N. R. CXXIX, 193.
1702. De man in gemeenschap van goederen gehuwd, aan wiens echtgenoote eene erfenis is opgekomen, is bevoegd
als hoofd der echtvereeniging de vordering tot scheiding en deeling der nalatenschap in te stellen, ook als des erflaters testament het deel van die echtgenoote in de nalatenschap aan de huwelijksgemeenschap onttrekt, doch in die nalatenschap mede begrepen is het onbeschikbaar wettelijk erfdeel dier echtgenoote. — Rechtb. 's-Gravenhage 12 Juni 1894; W. 6711.
1703. Art. 1116 al. 2 B. W. is ook toepasselijk in het geval eener voortgezette gemeenschap. — Hof 's-Gravenhage 19 Januari 1904; W. 8058.
1704. De aan eene in gemeenschap van goederen gehuwde vrouw ten deel gevallen nalatenschap behoort, ook vóór de boedelscheiding aan de gemeenschap, en dus niet alleen aan de vrouw, maar ook aan den man. Hieruit volgt, dat de boedelscheiding niet zonder medewerking van den man kan tot stand komen, dat hij in de actie tot boedelscheiding zijne vrouw bijstaat, is niet voldoende. — Rechtb. Middelburg 19 Februari 1896; W. 6775; W. v. N. R. 1374; Mb. Dw. XI, 12 en XII, 2; T. v. N. XIV, 77.
Art. 1117. (1)
1705. De onzijdige persoon, in dit artikel bedoeld, kan een ander als lasthebber in zijne plaats stellen. — W. v. N. R. 676.
1706. H. P. M. Kraakman. Boedelscheiding met daartoe onwilligen. — Ac. Pr. Alkmaar 1893. Aangekondigd door H. B. Gottmer in W. v. N. R. 1227.
1707. De rechter is bevoegd, behalve door de benoeming van een onzijdig
(1) Zie aanteek. nrs. 1450—1460, deel I.
(1) Zie aanteek. nrs. 1623 en 1624, deel I.



persoon, ingeval van nalatigheid of weigerachtigheid om mede te werken tot scheiding van een boedel, de aangifte en de beëediging daarvan te waarborgen door eene veroordeeling tot eene zekere schadevergoeding voor eiken dag verzuim. — H. R. 18 Juni 1886; W.5312; W. v. N. R. 893; R. W. v. N. 569; N. R. CXLIII, 34, 266; v. d. H., B. R. Lil, 262; Hof Leeuwarden 9 December 1885; W. 5275; W. v. N. R. 869; R. W. v. N. 563.
1708. Een bewindvoerder krachtens dit artikel, heeft even vele administratiën als er personen door hem vertegenwoordigd zijn; een vordering tot opneming zijner rekening moet dus ook tegen ieder hunner afzonderlijk worden ingesteld. — Rechtb. Amsterdam 23 December 1890; W. 6019; P. v. J. 1891, 16.
1709. Zoo een erfgenaam onwillig is om mede te werken tot afgifte van een legaat, is dit geen reden voor den door de Rechtbank benoemden onzijdigen persoon om ter vertegenwoordiging van den onwilligen erfgenaam, als ware die weigerachtig om tot de boedelscheiding mede te werken, op te treden, terwijl het daarenboven twijfelachtig is of de onzijdige persoon bevoegdheid heeft daden van eigendomsoverdracht, als afgifte van een legaat te verrichten. — Rechtb. Rotterdam 5 October 1891; W. 6114; W. v. N. R. 1152; P. v. J. 1891, 102; R. W. v. N. 731.
1710. S. B. Art. 1113 j° 1117 B. W. (naar aanleiding van gemeld vonnis Rotterdam). — W. v. N. R. 1160.
1711. X. Verdeeling van contanten, boedelscheiding. — W. v. N. R. 1239. (Over de vraag of, wanneer een boedel, waarin minderjarigen zijn betrokken, alleen uit contanten bestaat, bij de ver¬
effening van dien boedel, de in den titel van boedelscheiding in het belang der handelingsonbevoegden voorgeschreven formaliteiten moeten worden nageleefd, welke vraag door de Redactie bevestigend wordt beantwoord.)
1712. Eene beslissing, waarbij bevolen wordt met zekere aangewezen personen tot een boedelscheiding over te gaan, legt de verplichting op om de scheiding met die personen niet alleen aan te vangen, maar voort te zetten en tot stand te brengen. Partijen bij een boedelscheiding zijn bevoegd te doen blijken, dat de bestaande boedelbeschrijving niet alle baten of lasten bevat, welke bij scheiding behooren in aanmerking te komen. — Rechtb. Zutfen 21 Februari 1895; W. 6628; T. v. N. XIII, 204; Hof Arnhem 8 Januari 1896; W. 6774; W. v. N. R. 1393; T. v. N. XIV, 67.
1713. Eenmaal de scheiding en deeling van den geheelen boedel bevolen zijnde, is de rechter bevoegd om bij voorloopigen maatregel de scheiding en deeling van een onderdeel des boedels te bevelen. — H. R. 21 October 1892, concl. conf.; W. 6255; W. v. N. R. 1196; P. v. J. 1892, 92; R. W. v. N. 755; v. d. H., B. R. LVIII, 378; N. R. CLXII, 64; T. v. N. 333.
1714. De akte van scheiding waartoe een minderjarige deelgenoot heeft medegewerkt en waarbij noch haar voogd, noch haar toeziende voogd tegenwoordig waren en die buiten de tegenwoordigheid van den Kantonrechter door den notaris is verleden, is van rechtswege en zoo volstrekt nietig, dat zij moet geacht worden nooit te hebben bestaan en hare nietigheid daarom door de minderjarige na hare meerderjarigheid niet kan worden bekrachtigd. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 17 Maart 1893; W.
/■



6334; W. v. N. R. 1237; R. W. v. N. 769; T. v. N. XI, 93.
1715. De boedelscheiding, waarbij een erfgenaam, die door een onzijdig persoon wordt vertegenwoordigd, verleden buiten tegenwoordigheid en goedkeuring van den Kantonrechter, is radicaal nietig en behoeft niet door den rechter te worden nietig verklaard. Eene oproeping om tot een tweede boedelscheiding mede te werken, op grond dat de eerste nietig is, behoeft niet vergezeld te gaan van eene beteekening van de nietige akte van boedelscheiding. Waar de door de Rechtbank benoemde onzijdige persoon bij eene nietige akte van boedelscheiding verschenen is, is zijn opdracht door het verlijden van die nietige akte niet vervallen en moet hij voor den afwezig gebleven deelgenoot optreden bij het nieuw verlijden der akte. — Rechtb. 's-Gravenhage 11 Januari 1898; W. 7112; W. v. N. R. 1495; T. v. N. XVI, 366.
1716. De rechter is niet bevoegd om ter gelegenheid der toewijzing een er vordering tot boedelscheiding ambtshalve een onzijdig persoon te benoemen. — Hof 's-Hertogenbosch 17 Juni 1902; W. 7827; W. v. N. R. 1724; Not. W. 167.
Art. 1118. (1)
1717. De benoeming van een deelvoogd ontneemt aan den voogd en toezienden voogd alle bevoegdheid om den minderjarige te vertegenwoordigen, niet enkel bij de scheiding en deeling, maar ook bij de daarop gevolgde procedure. — Rechtb. Maastricht 27 Maart 1879; R. W. v. N. 356.
1718. X. Y. Z. Moet de akte van scheiding, waarbij een provisioneele be-
(1) Zie no. 1546 deel I.
windvoerder opkomt voor iemand wiens curateele reeds aangevraagd, doch nog niet verleend is, onder goedkeuring van den Kantonrechter worden verleden ? Ja. - W. v. N. R. 1332.
1719. De benoeming van een deelvoogd staat uitsluitend ter beoordeeling van den Kantonrechter. De bedoeling der wet is, dat de deelvoogd niet slechts heeft mede te werken bij de handelingen voor den notaris en tegenover den Kantonrechter, maar ook dat hij geroepen moet worden in het geding, waarin na ontstaan geschil over de respectieve rechten der deelgenooten moet worden beslist over die rechten. — Hof's-Hertogenbosch 22 Maart 1880; W. 4544.
1720. J. H. H. Hoe te handelen, wanneer de langstlevende der ouders verzuimt een toezienden voogd over zijne minderjarige kinderen te doen benoemen en de medewerking van een toezienden voogd noodig is om te geraken tot de verdeeling van een boedel, waarin minderjarigen betrokken zijn? (Volgens S. moet eerst afzetting van den voogd en daarna benoeming van een voogd en toezienden voogd geschieden.) — W. v. N. R. 987.
X. Over dezelfde vraag. — W. v. N. R. 988.
1721. Medegerechtigdheid van den voogd pro se kan wel, maar moet niet noodwendig strijd van belangen tengevolge hebben — Rechtb. 's-Hertogenbosch 16 Mei 1890; W. 6132; W. v. N. R. 1163. In denzelfden zin Hof Arnhem 7 Februari 1881; W. 4642; N. R. B. 1881, A.49.
1722. De wet maakt geen onderscheid of de personen, die het vrije beheer over hunne goederen missen, Nederlanders dan wel vreemdelingen zijn. De Kantonrechter mag zich niet onbevoegd verklaren, indien de vreemde minderjarige



volgens de wetten van zijn land, slechts een voogd en geen toezienden voogd heeft, het is voldoende dat die voogd als de eenige wettelijke vertegenwoordiger bij de boedelscheiding compareert. — Rechtb. Almelo 18 November 1892; met vernietiging Kantong. Goor 22 October 1892; W. 6267; W v. N. R. 1204; P. v. J. 1893, 33; T. v. N. X, 316; R. W. v. N, 756.
1723. Een beschikking van den Kantonrechter krachtens dit artikel is vatbaar voor hooger beroep. De Kantonrechter moet onvoorwaardelijk de beschikking der Rechtbank als hoogere rechter eerbiedigen. — Rechtb. Amsterdam 1 October 1894 en 21 December 1894; W. 6612; T. v. N. XIII, 171. Anders Kantong. no. 2 Amsterdam 25 October 1894.
1724. Eene overeenkomst betrekkelijk de wijze, waarop een boedel, waarin een minderjarige gerechtigd is, zal worden gescheiden en verdeeld, kan door den voogd van dien minderjarige zelfstandig zonder medewerking van den toezienden voogd worden aangegaan. Immers deze is slechts noodig bij het tot stand komen der boedelscheiding zelve. — Rechtb. Rotterdam 20 Februari 1899; W. 7345; Not. W. 6.
1725. Tot de belangen der erfgenamen waarvoor een deelvoogd bij de boedelscheiding moet waken, behoort ook de keuze van den notaris. Hieruit volgt, dat de deelvoogd bevoegd is zich tegen de keuze van een notaris door de overige partijen gedaan, te verzetten. Met de benoeming van een deelvoogd behoeft de Kantonrechter niet te wachten totdat een concept-scheiding wordt aangeboden. — Hof Arnhem 28 Februari 1900; W. 7464; W. v. N. R. 1584; Not. W.46; met vernietiging Rechtb. Almelo 7 Februari 1900.
Art. 1119.
1726. Het is de bedoeling der wet, dat de inventarisatie geschiedt ten sterfhuize, al is dit niet uitdrukkelijk voorgeschreven. De overige erfgenamen zijn niet verplicht tot boedelbeschrijving over te gaan ter plaatse waar enkele codividenden geheel eigenmachtig hadden goedgevonden de goederen te transporteeren. — Hof Leeuwarden 29 Juni 1881 ; W. v. N. R. 699.
1727. De aangever kan bij het doen opmaken eener akte van beschrijving van de goederen van een boedel of nalatenschap volstaan met een aangifte der daartoe behoorende goederen met bereidverklaring tot het afleggen van den van hem gevorderden eed, maar nergens is of kan in de wet worden voorgeschreven het rechtsvermoeden, dat alles wat in het sterfhuis aanwezig is, tot den te beschrijven boedel of nalatenschap behoort. — Rechtb. Arnhem 23 Maart 1883; R. W. v. N. 482.
1728. Een boedel moet worden gescheiden en verdeeld, zooals hij zich ten tijde der boedelscheiding bevindt, niet zoo als hij tijdens een vroeger opgemaakte boedelbeschrijving blijkt geweest te zijn. — Rechtb. Zutphen 21 Februari 1895; W. 6628; T. v. N. XIII, 204.
1729. Scheiding van een boedel door overlijden der moeder gemeenschappelijk geworden tusschen een vader en zijne kinderen, moet niet naar het tijdstip, waarop de inventaris werd opgemaakt, maar naar het tijdstip der scheiding geschieden. — Rechtb. Haarlem 4 Juni 1907; W. 8644; W. v. N. R. 1991; W. v. Not. 127.
1730. Partijen zijn bij het opmaken eener boedelscheiding geheel bevoegd na te gaan welke de baten en lasten



zijn van den te scheiden boedel en deze alsnog vast te stellen, ook indien te voren een boedelbeschrijving is opgemaakt. — Hof Arnhem 8 Januari 1896; W. 6774.
Art. 1120.
1731. Mr. A. H. Kleffens. Wanneer vangen bij de door den rechter bevolen boedelscheiding de werkzaamheden van den Kantonrechter aan ? — W. v. N. R 745.
1782. De goedkeuring der boedelscheiding door den Kantonrechter wordt niet vereischt ingeval alle direct belanghebbenden meerderjarig en tegenwoordig zijn en geen hunner weigert tot de scheiding mede te werken, al zijn ook de over de hand tot een gedeelte der nalatenschap geroepenen nog minderjarig. — T. v. N. IV, 216.
1733. v. M. Is de verplichte tegenwoordigheid van den Kantonrechter bij de boedelscheiding niet meer dan een formaliteit? (S. antwoordt bevestigend, waarom z. i. art. 10 A. B. op de verplichte tegenwoordigheid des Kantonrechters niet mag worden toegepast.) — W. v. N. R. 1253.
1734. De goedkeuring van boedelscheidingen door den rechter is geheel afhankelijk van zijne overtuiging omtrent het belang der minderjarigen; de juistheid daarvan is wel onderworpen aan de beoordeeling der Rechtbank, maar de wet stelt daaromtrent geen regelen; zij kan alzoo door in cassatie te gaan, niet worden beoordeeld. De goedkeuring van den Kantonrechter omvat niet enkel het aan elk der deelgenooten toegekende bedrag, maar tevens den aard der toebedeelde waarden. — H. R. 24 Juli 1882; N. R. CXXXI, 244; T. v. N. III, 79.
1735. De Kantonrechter moet bij de beoordeeling der aan zijne overwegingen onderworpen boedelscheiding uitsluitend zorgen voor de handhaving van de belangen der minderjarigen, hij behoort niet te onderzoeken of bij de scheiding de beginselen en voorschriften der wet zijn nagekomen. — Rechtb. Groningen 27 October 1885; W. 5308; W. v. N. R. 880; R. W. v. N. 528.
1736. De Kantonrechter is niet bevoegd de goedkeuring van een boedelscheiding afhankelijk te stellen van de voorwaarde, dat daarin worde opgenomen eene herinnering aan de voogden der minderjarige deelgenooten aan de op hen rustende verplichting om de aan de minderjarigen toebedeelde gelden op geene andere wijze te beleggen dan op die bij art. 449, alin. 2 B. W. voorgeschreven. — Rechtb. Groningen 5 October 1894; W. v. N. R. 1299; R v. J. 1894, 87.
1737. De goedkeuring van den Kantonrechter bij dit artikel voorgeschreven, kan alleen worden geweigerd als de belangen der minderjarigen door de scheiding zelve worden benadeeld en niet om redenen, aan de scheiding geheel vreemd. Rechtb. Breda 22 October 1894; W. 6607; W. v. N. R. 1304.
1738. De Kantonrechter mag op grond van verondersteld gemis aan de noodige kennis en wetenschap bij de deskundigen, die het vast goed hebben getaxeerd, zijne goedkeuring aan eene scheiding niet onthouden, nu er geen reden bestaat om aan te nemen, dat de taxatie onjuist en in het nadeel der minderjarigen is geweest. — Rechtb. Winschoten 9 April 1898; P. v. J. 1898, 63.
1739. Aan eene ontworpen boedelscheiding moet de goedkeuring worden onthouden, waarbij aan de daarbij be-



trokken minderjarigen niets anders werd toebedeeld dan eene schuldvordering op hunnen vader-voogd — onafhankelijk wat later bij de voogdijhypotheek zou worden bepaald — zoolang de vadervoogd bij diezelfde akte aan zijne minderjarige kinderen voor het bedrag van bedoelde schuldvordering geen hypotheek verleent op de hem toebedeelde onroerende goederen. — H. R. 16 Maart 1900, concl. conf.; W. 7410; W. v. N. R. 1594; P. v. J. 1900, 24; Not. W. 29; v. d. H., B. R. LXVI, 130.
1740. Mr. A. Havee. Kantonrechter en Notaris, (over de vraag of de Kantonrechter zijne goedkeuring aan de scheiding mag weigeren op grond, dat slechts effecten aan de minderjarigen werden toebedeeld en mag vorderen dat een inschrijving op het Grootboek te hunnen name zal worden aangekocht, welke vraag S. en mr. A. J. B. Rijke ontkennend beantwoorden.) — W. v. N. R. 1321.
1741. Waar bij de verdeeling van nalatenschappen de tegenwoordigheid wordt gevorderd van den rechter van het kanton, waar de erfenis is opengevallen, is analogice ook die Kantonrechter bij de verdeeling van huwelijksgemeenschaj^en bevoegd, binnen wiens rechtsgebied de gemeenschap is opengevallen. — Rechtb. Breda 17 April 1891; W. 6040; W. v. N. R. 1127. Anders Kantong. Zevenbergen 11 Maart 1891; R. W. v. N. 712 en mr. M. W. F. Treub blijkens aanteekening in W. v. N. R. 1127.
1742. De akte van scheiding eener nalatenschap waarin een minderjarige mede-erfgenaam is, moet worden verleden in tegenwoordigheid en onder goedkeuring van den Kantonrechter, ook als de minderjarige vreemdeling is. — Rechtb. Almelo 18 November 1892; met vernietiging Kantong. Goor 22 Octo-
ber 1892; W. 6267; W. v. N. R. 1204; P. v. J. 1893, 33; T. v. N. X, 346; R. W. v. N. 756.
1743. Indien aan den Kantonrechter de noodige gegevens worden verstrekt ter beoordeel ing van de vraag of eene eventueele akte van scheiding, waarvan zij den grondslag uitmaken al of niet aan zijne goedkeuring zoude zijn onderworpen, is hij bevoegd vooraf daaromtrent zijn gevoelen te doen kennen. Dit artikel is niet toepasselijk, indien tot de deelgerechtigden behooren vreemde minderjarigen, staande onder de macht van hunnen vreemden vader, die naar de wetten van zijn land bevoegd is de scheiding voor zijne minderjarige kinderen te passeeren in den vorm, dien hij en de andere meerderjarige erfgenamen goedvinden. — Kantong. Medemblik 20 Januari 1893; W. 6513; W. v. N. R. 1281.
1744. Indien verdeeld moet worden een boedel, waarbij minderjarigen betrokken zijn en die boedel is samengesteld uit nalatenschappen opengevallen in verschillende kantons, kan de scheiding bij ééne akte plaats hebben en kan de Kantonrechter zich niet onbevoegd verklaren op grond dat de scheiding ook inhoudt de verdeeling eener nalatenschap buiten zijn kanton opengevallen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 11 October 1893. Anders Kantong. Oirschot 22 Augustus 1893; W. v. N. R. 1250; R. W. v. N. 786; T. v. N. XI, 348.
1745. Nergens wijst de wet uitdrukkelijk den Kantonrechter aan, die uitsluitend met de goedkeuring der akte van boedelscheiding is belast en al kan worden aangenomen, dat deze zal zijn de rechter van het kanton, waar de erfenis is opengevallen, zal echter bij het openvallen der erfenis buitenlands



de Kantonrechter van het domicilie van den minderjarige niet onbevoegd worden verklaard ter goedkeuring der akte van scheiding. — H. R. 16 Februari 1893, concl. conf.; (met vernietiging Rechtb. Leeuwarden 22 December 1892; P. v. J. 1893, 41); W. 6301; W. v. N. R. 1220; P. v. J. 1893, 41; N. R. CLXIII, 107; T. v. N. X; R. W. v N. 762; v. d.H., B. R. LIX, 47.
1746. Een akte van scheiding en deeling tusschen deelgerechtigden, waaronder zich minderjarigen bevinden, moet als niet bestaande worden beschouwd als deze niet notarieël is opgemaakt.— Rechtb. Breda 10 September 1895; W. 6769.
1747. Bij verschil tusschen partijen kan de minder goede verstandhouding tusschen een hunner en den niet door hem gewenschten notaris, grond opleveren tot benoeming van een anderen notaris. — Rechtb. Dordrecht 24 November 1895; P. v. J. 1896, 2.
1748. Partijen zijn vrij om overeenkomsten te treffen over de wijze waarop zij eene scheiding tot stand zullen brengen, welke overeenkomsten partijen binden onder voorbehoud en zonder praejudice van des Kantonrechters goedkeuring. — Rechtb. Leeuwarden 26 October 1898; (met vernietiging Rechtb. Assen 1 Maart 1898); W. 7307; W. v N. R. 1562.
1749. Wanneer de rechter tengevolge van oneenigheid tusschen partijen den notaris, ten wiens overstaan eene boedelscheiding zal worden verleden, heeft te benoemen, — dan moet bij die benoeming eenig richtsnoer zijn het belang der deelgerechtigden en kan dus ook geen acht worden geslagen op desbetreffende wen-
schen van den erflater. — Rechtb. Tiel
15 Juni 1906; W. 8413; W. v. N. R. 1925.
Art. 1121.
1750. Als de goedkeuring van eene akte van boedelscheiding door den Kantonrechter afhankelijk is gesteld van de voorwaarde, dat in die akte zal worden opgenomen eene door hem gewenschte verklaring, is de President der Rechtbank onbevoegd om in kort geding over de rechtmatigheid der aldus geclausuleerde goedkeuring uitspraak te doen, maar moeten partijen, die van deze verklaring niet gediend zijn, en zonder zich bij haar neer te leggen geene goedkeuring kunnen verkrijgen, de procedure volgen, in dit artikel bedoeld — Hof 's-Gravenhage 14 Juni 1897; W. 7001. Pres. Bes. Dordrecht 27 Februari 1897; W. 6960; W. v. N. R. 1445.
1751. De Rechtbank is in het geval van dit artikel niet gebonden aan de gronden van beslissing des kantonrechters in het proces-verbaal opgenomen ; zij kan ook op andere gronden hare goedkeuring aan de ontworpen boedelscheiding onthouden. — H. R.
16 Maart 1900, concl. conf.; W. 7410; W. v. N. R. 1594; P. v. J. 1900, 24; Not. W. 29; v. d. H, B. R. LXVI, 130.
Art. 1122.
1752. P. J. J. van Uije Pieterse. Conflicten tusschen artt. 451 en 1122 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1882.
1753. P. C. Andreae. Eenige opmerkingen over art. 1122 B. W. — Ac. Pr. Groningen 1895.
1754. H. B. Gottmer. De ten uitvoerlegging van het krachtens art. 1122 B. W. j° art. 690 R.v. gegeven bevel



tot openbaren verkoop van onroerende goederen. — W. v. N. R. 1227.
1755. J. H. W. de B. Art. 1129 B. W. j" art. 1122 B. W. — W. v. N. R. 1288.
X. Idem. — W. v. N. R. 1292.
1756. C. Boedelscheiding. Verband tusschen art. 1122 B. W. en 697 R.v. — Not. W. 2.
Mr. P. Rink. Idem. — Not. W. 3.
W. A. C. Idem. — Not. W. 4.
1757. Mr. J. P. A. N. Caroli: Lanx Satura III. De bevoegdheid der Rechtbank om, bij inwilliging van een ex art. 1122 B. W. ingediend verzoek, een notaris te benoemen. — W. 7368; Not. W. 14.
1758. De bevoegdheid, bij dit artikel aan de Rechtbank gegeven tot het bevelen van den verkoop van de onroerende goederen des boedels, is bij de wet van 18 April 1874 (St. no. 68) niet aan den Kantonrechter opgedragen. De gezamenlijke erfgenamen zijn gerechtigd het bij dit artikel bedoeld bevel te vragen. — H. R. 6 November 1874; W. 3785; W. v. N. R. 264; R. W. v. N. 223.
1759. De Rechtbank is bevoegd machtiging te verleenen tot den verkoop onder de hand bij minnelijke overeenkomst van een te onteigenen onroerend goed. — Rechtb. Almelo 3 Maart 1886; W. 5350; R. W. v. N. 575.
1760. Tot het besteden van een gedeelte der koopsom van met rechterlijke machtiging verkocht onroerend goed tot herstelling en verbouwing van andere onroerende goederen, tot den onverdeelden boedel behoorende, is geene rechterlijke machtiging noodig. — H. R. 14 November 1884, concl. conf.; W. v. N. R. 832.
1761. Waar van in gemeenschap van goederen gehuwde echtgenooten de een vermoedelijk overleden is verklaard en de ander overleden is, zijn de erfgenamen, die wenschen over te gaan tot de scheiding en deeling der gemeenschap en tot de vereffening van beider nalatenschappen, waartoe een onroerend goed behoort, bevoegd om, indien zij niet tot de scheiding en deeling der gemeenschap kunnen geraken, aan den rechter te verzoeken, dat de openbare verkoop van dat onroerend goed bevolen worde. — Hof 's-Gravenhage 25 Mei 1891; (met vernietiging Rechtb. aldaar 10 April 1891); W. 6051|; W. v. N. R. 1142; P. v. J. 1891, 64; R. W. v. N. 719; T. v. N. IX, 189.
1762. Bij een verzoek om bevel tot verkoop van onroerend goed, toebehoorende aan meerderjarigen en minderjarigen, is overlegging van een inventaris en van het bewijs, dat de nalatenschap beneficiair aanvaard is, onnodig. — Hof 's-Gravenhage 23 Juli 1880. Rechtb. Dordrecht 16 Juni 1880; W. 4541.
(Vg. aant. nrs. 1406—1416, deel I.)
1763. Het onveranderd gebleven art. 691 Rv. staat in verband met en heeft betrekking tot art. 1122 B. W., zoodat in de gevallen van dit artikel de Rechtbank bevel geeft tot den openbaren of kan toelaten den onderhandschen verkoop van onroerende goederen, toebehoorende aan minderjarigen alleen of aan hen met meerderjarigen; terwijl in alle andere gevallen de Kantonrechter machtiging verleent op het verzoek tot verkoop in het belang der minderjarigen, hetzij in het openbaar, hetzij onder de hand, van onroerende goederen, voorzooveel betreft het aandeel dat daarin aan de minderjarigen toekomt. — H. R. 7 October 1887, concl. conf.; W. 5485; W. v. N. R. 933; R. W. v. N. 605; T. v. N. V, 187.



1764. Ook al behoort het onroerend goed aan meerder- en minderjarigen, kan de Kantonrechter machtiging tot verkoop verleenen; alleen als er bevel gevraagd wordt ingeval van ait. 1122 B. W. moet dit door de Rechtbank worden gegeven. — Rechtb. Breda 2 April 1889; W. 6198; T. v. N. X, 301.
1765. Als er geen grond bestaat om krachtens dit artikel bevel tot verkoop te verleenen en de gerechtigden, waaronder minderjarigen, willen toch tot verkoop overgaan, dan moet krachtens art. 451 B. W. machtiging tot dien verkoop worden gevraagd. — Rechtb. Arnhem 19 December 1895; W. 6855; T. v. N. XIV, 120.
1766. Waar voor minderjarigen, met andere eigenaars van een onroerend goed, machtiging wordt gevraagd tot onderhandschen verkoop is niet de Rechtbank maar de Kantonrechter competent. — Rechtb. Breda 9 December 1895; W. 6775; W. v. N. R. 1374.
1767. De Rechtbank is bevoegd kennis te nemen van het aan haar gedaan verzoek tot den onderhandschen verkoop van een aan meerderjarige medeeigenaren toebehoorend onroerend goed. — Hof Arnhem 29 Juni 1887; W. 5526; R. W. v. N. 614; en 18 Juli 1892; W. 6837.
1/68. Tot de openbare verkooping van onroerende goederen, noodzakelijk ter verdeeling eener nalatenschap, waarvan alleen minderjarigen erfgenamen zijn, wordt een bevel van de Rechtbank en niet eene machtiging van den Kantonrechter vereischt. — Hof Arnhem 2 November 1881; (met vernietiging Rechtb. Zwolle 25 Augustus 1881); W. v. N. R. 636. Hof Amsterdam 29 Juni 1883; (met vernietiging Rechtb. Haarlem 12
Juni 1883); W. 5009; W. v. N. R.727; R. W. v. N. 477; N. R. 1884, A. 78. Hof Amsterdam 25 Februari 1892; W. 6154; W. v. N. R. 1173; P. v. J. 1892, 26; R. W. v. N. 744; T. v. N. X, 17. Rechtb. Leeuwarden 14 Januari 1895; W. v. N. R. 1315; anders Rechtb. Rotterdam 7 December 1883, (met vernietiging Kantong. Schoonhoven 5 November 1883); W. 5016; R. W. v. N. 496.
1769. Geldt dit artikel ook, als de voogd onroerend goed wil verkoopen door zijne pupillen te zamen voor het geheel geërfd uit eene beneficiair aanvaarde nalatenschap? Ja. — Rechtb. Zutfen 21 April 1904. Neen. — Hof Arnhem 29 Juni 1904; Not. W. 250.
1770. Eene moeder-voogdes met haar eenig kind alleen tot een boedel gerechtigd, is ontvankelijk in haar voor zich zelf en als moeder-voogdes gedaan verzoek tot bevel van verkoop van de tot dien boedel behoorende vaste goederen. — Hof 's-Hertogenbosch Maart 1896; W. v. N. R. 1396.
1771. Op het verzoekschrift van den voogd tot openbare verkooping van een aan de minderjarigen toebehoorend onroerend goed, deel uitmakende van huns vaders nalatenschap, waarvan hunne stiefmoeder het algemeen vruchtgebruik heeft, ten einde de schulden der nalatenschap te kunnen voldoen, kan, nu de vruchtgebruiken op dat verzoek gehoord, niet heeft aangeboden het aandeel ten laste van het onroerend goed in de schulden te willen voorschieten, die verkoop bevolen worden, met dien verstande, dat het vruchtgebruik gevestigd blijft op het zuiver overschot der kooppenningen. — Hof Arnhem 8 November 1889; Rechtb. Zutphen 5 September 1889; W. 5785; R. \V. v. N. 677.



1772. Waar ingevolge dit artikel van den rechter bevel wordt gevraagd tot den openbaren verkoop van een aan één meerder- en één minderjarige gezamenlijk toebehoorend onroerend goed, ten einde de schulden der tusschen hen bestaande gemeenschap te kunnen betalen en deze te kunnen scheiden en deelen, is de, Arrondissements-Rechtbank en niet de Kantonrechter bevoegd om van het daartoe strekkend verzoek kennis te nemen. — Hof Leeuwarden 27 December 1888. Anders Rechtb. Groningen 14 December 1888; W. 5733; P. v. J. 1899, 18.
1773. Niet art. 33, alm. 4, der wet van 27 April 1884 (St. no. 96), doch art. 1122 B. W. is toepasselijk, indien onroerend goed toebehoort aan een krankzinnige, over wien een provisioneele bewindvoerder is benoemd, met anderen. — Rechtb. Arnhem 22 Maart 1900; W. 7448; Not. W. 28.
1774. De woorden in dit artikel „als anderszins" hebben niet uitsluitend betrekking tot een vereffenings- of scheidingsbelang; zij mogen ook worden uitgestrekt tot elk geval, waarin het belang der deelgerechtigden den verkoop der daartoe behoorende onroerende goederen eischt of wenschelijk maakt. — Hof Amsterdam 10 April 1891. Anders Rechtb. Alkmaar 21 Maart 1891; W. 6023; W. v. N. R. 1116; R. W. v. N. 713; T. v. N. IX, 80.
1775. Bij de beslissing op een verzoek tot bevel van verkoop van onverdeeld onroerend goed moet het belang des boedels, niet dat der deelgenooten wegen. Om de deelbaarheid van onroerend goed aan te nemen, is het niet noodig, dat alle deelgenooten evenveel krijgen. — Hof Leeuwarden 4 Januari 1892; P. v. J. 1892, 10.
1776. De speculatieve waarde van eenig bestanddeel des boedels maakt het ongewenscht, dat bestanddeel in zijn geheel aan een der gerechtigden toe te deelen en kan mitsdien grond opleveren tot een bevel tot verkoop krachtens dit artikel. — Hof Arnhem 15 Januari 1896; vernietigende vonnis Rechtb. aldaar
19 December 1895; W. 6855; T. v. N. XIV, 120.
1777. Wanneer eenig vast goed aanvankelijk door meerdere personen is aangekocht tot het maken van een door hen te zamen aangenomen werk, dan kan, nadat dat werk is beëindigd, die aanvankelijke bestemming niet worden aangevoerd voor de bestrijding van een verzoek tot bevel van verkoop van het vast goed. — Rechtb. Arnhem 29 September 1905; W.8536; W.v.N. R. 1962; W. v. Not. 95. Bevestigd door Hof aldaar 18 Januari 1906; W. 8536; W. v. N. R. 1962; W. v. Not. 95.
1778. In dit artikel is geen spraak van eenige beperking tot een zoogenaamd liquidatiebelang. Integendeel is deze bepaling zeer algemeen en behoeft voor hare toepassing alleen vast te staan, dat het belang van den boedel en dus van de rechthebbenden op dezen, den verkoop eischt of noodzakelijk maakt. — Hof Amsterdam 14 Januari 1898. Anders Rechtb. Alkmaar 20 December 1897; W. 7100; W. v. N. R. 1476; T. v. N. XVI, 271, 277.
1779. Het bevel tot verkoop bedoeld in art. 1122 B. W. kan worden gegeven, niet slechts tot betaling van boedellasten of tot behoorlijke verdeeling des boedels, maar ook ter verwezenlijking van ieder ander boedelbelang, waartoe het noodig mocht blijken. — Hof 's-Gravenhage
20 November 1899, met vernietiging Rechtb. aldaar 24 October 1899; W. v. N. R. 1567.



1780. Een terecht gevraagd bevel tot verkoop van gemeenschappelijke onroerende goederen kan niet worden geweigerd op grond dat er moeilijkheden bij de feitelijke levering zouden kunnen ontstaan en daaruit nadeelen voor de minderjarige medeëigenaren zouden kunnen ontstaan. — Hof Leeuwarden 8 Juni 1901; W. 7608.
1781. Indien meerdere deelgenooten een onroerend goed bezitten en allen op een na, dat goed willen verkoopen, omdat het niet voor verdeeling in natura vatbaar is, dan is het voldoende dat zij, die tot den verkoop willen overgaan, aantoonen, dat door de verdeeling het goed zoo verbrokkeld zal worden, dat het aanmerkelijk in waarde zal dalen.
— Hof Arnhem 29 April 1891, met vernietiging Rechtb. Zwolle; W. v. N. R. 1136; R. W. v. N. 722.
1782. Indien eenig onroerend goed tot een gemeenschappelijken boedel behoorende, niet vatbaar is om in natura te worden verdeeld en de verdere bestanddeelen des boedels ook niet van dien aard zijn dat kavelingen kunnen worden gemaakt, waarin het onroerend goed zou passen, moet de openbare verkoop bevolen worden om tot eene behoorlijke verdeeling te kunnen geraken. — A. U. Rotterdam 27 December 1900; W. 7556; Not. W. 87.
1783. Wanneer tot eene gemeenschap behoorende onroerende goederen een „complex" vormen, bijv. een steenoven met bijbehoorende ovens en gebouwen en de daarvoor benoodigde landerijen, dan moet worden aangenomen, dat die goederen uit den aard der zaak niet voor verdeeling in natura vatbaar zijn.
— Hof Arnhem 18 Januari 1906, bevestigende Rechtb. aldaar 29 September 1905; W. 8532; W. v. N. R. 1962; W. v. Not. 95.
1784. De woorden van dit artikel zijn zoo algemeen mogelijk en omvatten zoowel het geval, dat na voorafgegane rechtsvordering een vonnis met bevel tot boedelscheiding verkregen is, als het gewoon geval, dat de boedelscheiding zonder voorafgegane rechterlijke uitspraak plaats heeft. — H. R. 24 Juni 1881; N. R. CXXVIII, 280.
1785. De rechterlijke tusschenkomst bij dit artikel bedoeld kan ook worden ingeroepen vóór dat de deelgenooten tot de werkzaamheden der boedelscheiding zijn overgegaan. — H. R. 20 September 1883; W. 4940; W. v. N. R. 722; v. d. H„ B. R. XLVIII, 499; N. R. CXXXIV, 43; R. W. v. N. 480. Rechtb. Winschoten 9 Februari 1881; W. 4651; vernietigd door Hof Leeuwarden 12 Maart 1881; R. W. v. N. 420. Hof 's-Gravenhage 7 Augustus 1883, met vernietiging Rechtb. aldaar 13 Juli 1883. H. R. 24 Augustus 1892 concl. conf.; W. 6226; W. v. N. R. 1189; P. v. J. 1892, 82; R. W. v. N. 751; v. d. H„ B. R. LVIII, 341; T. v. N. X, 281; N. R. CLX, 346. Rechtb. Maastricht 6 September 1900; W. 7536; Not. W. 70. H. R. 31 Januari 1901 ; W. 7555; P. v. J. 1901, 18; Not W. 78; N. R. CLXXXVII, 187; v. d. H., B. R. LXVIII, 57. H. R. 12 Juni 1903. concl. conf.; W. 7930; W. v. N. R. 1759; Not. W. 201; N. R. CXCIY, 221; P. v. J. 1903, 256. H. R. 2 Juni 1905, concl. conf.; W. -8233; W. v. N. R. 1870; P. v. J. 1905, 454; Not. W. 302; N. R. CC, 157. Rechtb. Arnhem 29 September 1905; W. 8532; W. v. N. R. 1962; W. v. Not. 95. Bevestigd door Hof aldaar 18 Januari 1906; W. 8536; W. v. N. R. 1962; W. v. Not. 95.
1786. Een verzoek tot het toekennen van bevel tot verkoop van onroerende goederen, te verleenen krachtens dit artikel mag niet worden gedaan als-



onderdeel eener vordering tot scheiding en deeling der boedels, waartoe het goed behoort. — Rechtb. Zutphen 19 October 1900; P. v. J. 1900, 1.
1787. Dit artikel toepasselijk krachtens art. 628 B. W. laat de ontvankelijkheid van het verzoek alleen afhangen van de vraag, waarom de verkoop van het onroerend goed wordt aangevraagd en niet van de vraag of reeds tot boedelscheiding wordt geageerd. Waar de mogelijkheid van verdeeling van een onroerend goed, althans in twee gedeelten blijkt, zonder waaardevermindering te kunnen plaats hebben, mag niet bevolen worden verkoop van het geheel, indien die verkoop niet door alle belanghebbenden gevraagd wordt. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 27 Mei 1892; W. 6219; R. W. v. N. 749; T. v. N. X, 191.
1788. Verschil tusschen de erfgenamen omtrent de al of niet wenschelijkheid van den openbaren verkoop van tot de nalatenschap behoorende onroerende goederen wettigt op zich zelf nog niet een rechterlijk bevel tot verkoop dier goederen. Waar een behoorlijke verdeeling zonder verkoop mogelijk is en niet is aangetoond, dat eenig belang van den boedel zulk een verkoop rechtvaardigt, bestaat geen reden bevel tot verkoop te geven. — Hof 's-Gravenhage 12 Mei 1902; W. 7839; W. v. N. R. 1788 ;Not. W. 171.
1789. Niet de Rechtbank binnen welker gebied het onroerend goed, behoorende tot een nalatenschap, waarin minderjarigen mede-erfgenamen zijn, gelegen is, maar de Rechtbank binnen welker rechtsgebied de erfenis is opengevallen, is bevoegd bevel te geven tot den openbaren verkoop van dat goed. — Hof Amsterdam 80 September 1892; R. W. v. N.
769; W. v. N. R. 1190. Rechtb. Haarlem 10 September 1892; W. v. N. R. 1187. Rechtb. Breda 18 November 1890; W. 5951; W. v. N. R. 1107; R. W. v. N. 697.
1790. Tot het geven van het bevel tot verkoop van onroerende goederen is bevoegd de rechter, onder wiens rechtsgebied de goederen zijn gelegen. — Rechtb. Leeuwarden September 1902; W. 7845; W. v. N. R. 1730; Not. W. 174.
1791. Indien door de Rechtbank in het belang van den gemeenschappelijken boedel bevel is gegeven tot verkoop van een onroerend goed op grond van dit artikel, behooren de schuldeischers, die op dat goed hypotheek hebben, niet tot de belanghebbenden, die ingevolge art. 345 Rv. tegen deze beschikking kunnen opkomen. — Rechtb. Rotterdam 14 September 1894; bevestigd door Hof's-Gravenhage 31 October 1894; W. 6589; W. v. N. R. 1339; P. v. J. 1895, 61.
1792. Als het bij dit artikel bedoeld verhoor der belanghebbenden voor de Rechtbank heeft plaats gehad, kan het Hof de beschikking a quo, waarbij de gevraagde verkoop is geweigerd, vernietigen en den verkoop bevelen, zonder andermaal de belanghebbenden te hebben gehoord. De stelling dat de verkoop moet plaats hebben in de gemeente waar het onroerend goed gelegen is en elders volgens de plaatselijke gebruiken van eerstbedoelde gemeente niet kan geschieden, vindt geen steun in dit artikel — H. R. 29 December 1893, concl. conf. ; W. 6442; W. v. N. R. 1262; P. v. J. 1894, 13; N. R. CLXV, 487; T. v. N. XII, 19.
1793. Zoolang de scheiding en deeling eener nalatenschap niet is geschied, is ieder erfgenaam bevoegd aan de Recht-



bank te verzoeken den verkoop te bevelen ook van het onroerend goed, dat door den erflater in onverdeelden eigendom bezeten werd. — Hof Amsterdam 21 October 1892; W. 6267; W. v. N. R. 1205; R. W. v. N. 756; T. v. N X,342.
1794. Een verzoek tot het verleenen van een bevel tot verkoop van onroerend goed kan ook dan door sommige medeeigenaren worden gedaan, indien niet alle overige mede-eigenaren bekend zijn. — Hof Leeuwarden 23 Juli 1896, (met vernietiging Rechtb. aldaar 22 Mei 1896); P. v. J. 1896, 68.
1795. Zoolang eene nalatenschap ongescheiden is en art. 1129 B. W. nog geen invloed op eenig bestanddeel daarvan heeft, brengt de hoedanigheid van mede-erfgenamen mede, medegerechtigdheid tot elk afzonderlijk goed door den erflater nagelaten, en dus ook tot het onverdeeld aandeel in eenig onroerend goed, waartoe de erflater gerechtigd was. Krachtens dit artikel kunnen dus de erfgenamen als mede-eigenaren van dat door den erflater in onverdeeldheid bezeten onroerend goed, den verkoop van dat onroerend goed vorderen, ook tegenover hunne mede-eigenaren, niet erfgenamen. — H. R. 31 Januari 1907, concl. conf.; W. 8497; W. v. N. R. 1940; W. v. Not. 77; P. v. J. 1907, 630; N. R. CCV, 142; met vernietiging Hof Arnhem 17 October 1906; W. v. N. R. 1928.
Art. 1123.
1796. W. Jans. Renteberekening en waardeering van effecten en vorderingen bij de boedelscheiding. — W. v. N. R. 850.
Art. 1124,
1797. J. L. Limpers. Eenige opmerkingen over den schattingseed. — Ac. Pr. Leiden 1879.
1798. Nergens is voorgeschreven, op welke wijze blijken moet van het bestaan van verschil tusschen de belanghebbenden over de benoeming van deskundigen en evenmin, dat van zoodanig verschil op formeele wijze moet blijken, alvorens de Kantonrechter tot het doen van eene benoeming zou kunnen overgaan. — Rechtb. Gorinchem 30 Juni 1874; R. W. v. N. 214.
1799. Mr. H. Binnerts. Moeten bij boedelscheiding, ingeval de te waardeeren onroerende goederen in verschillende kantons zijn gelegen, dezelfde deskundigen in ieder dier kantons worden beëedigd? Neen. — R. en W. XXI, 171.
1800. v. d. Moer. Onwettige benoeming van schatters door den Kantonrechter. (Over de vraag, welke de gevolgen zijn, indien bij boedelscheiding de schatting der deskundigen niet op wettelijke wijze heeft plaats gehad. S. meent dat de scheiding relatief nietig is. De redactie van W. v. N. R. is van oordeel dat alleen c. q. op grond van benadeeling volgens art. 1158 B. W. de vernietiging der scheiding kan worden gevraagd, daar volgens art. 1117 lid 2 slechts in twee gevallen de niet-naleving der formaliteiten nietigheid tengevolge heeft.) — W. v. N. R. 994, 997, 999 en 1001.
Art. 1125.
1801. Vermits bij de boedelscheiding alle erfgenamen, tot vorming der massa, verplicht zijn tot voldoening of verrekening met hunne mede-erfgenamen van alles, wat zij aan de nalatenschap schuldig zijn, zoo kan een der erfgenamen het hem toekomend deel vragen van het door een of meer zijner mede-erfgenamen aan de nalatenschap verschuldigde. — Rechtb. Assen 30 Maart 1883; W.4733.



1802. De vordering tot betaling van den koopprijs van goederen, behoorende tot eene nalatenschap, ingesteld door een deelgenoot tegen een mede-deelgenoot vóór de vereffening der nalatenschap, is niet ontvankelijk. — Rechtb. Maastricht 12 December 1889; W. 5856.
1803. Nergens is bij de wet verboden om bij de verdeeling eener gemeenschap alle goederen en lasten aan één persoon toe te deelen, indien slechts niet de rechten van derde schuldei schers bedriegelijk worden verkort. — Hof Amsterdam 10 Januari 1890; W. 5829; W. v. N. R. 1055.
1804. Noch in dit artikel, noch elders is bepaald, dat eene boedelscheiding in eens moet afloopen; de rechter kan dan ook, gesteld dat de verdeeling van den geheelen boedel bevolen is, de afzonderlijke verdeeling der onderdeelen gelasten. — Hof 's-Hertogenbosch 22 Maart 1892; W. 6387; T. v. N. XI, 240.
1805. Uit de woorden, voorkomende in eene schuldbekentenis van een der mede-erfgenamen „dat de schuld onmiddellijk na het overlijden moet worden teruggegeven aan — en in ieder geval moet worden afgetrokken van het erfdeel van den schuldenaar", — volgt, dat die schuld aan niemand anders dan aan dien mede-erfgenaam moet worden toebedeeld. — Rechtb. Amsterdam 9 Juni 1892; R. W. v. N. 760.
1806. Indien de erfgenamen bij de akte van scheiding een post in het passief als schuld van den erflater hebben erkend, moet die schuld door derden worden geëerbiedigd, tenzij deze bewijzen, dat die schuld door de erfgenamen is gefingeerd, om de rechten van hen, die op een deel der nalatenschap aanspraak
maken, bedriegelijk te verkorten. — Rechtb. Groningen 23 Juni 1893; W. v. N. R. 1255.
1807. Een gemeenschappelijke boedel moet worden gescheiden in den staat, waarin hij zich op het oogenblik der scheiding bevindt; mitsdien moet in die scheiding worden begrepen al wat vóór de scheiding ten bate des boedels is aangekocht, in het bijzonder ook land, dat is aangekocht ten bate van het tot den boedel behoorende boerenbedrijf. — Rechtb Zutfen 14 Maart 1895 en 27 Juni 1895; W. 6855; T. v. N. XIV, 125.
1808. Eene vordering van een van meerdere erfgenamen op den erflater is buiten kijf eene vordering, die overeenkomstig art. 1125 B. W. bij de boedelscheiding der nalatenschap tusschen de erfgenamen kan gedebatteerd, geregeld en verrekend worden, doch dit artikel bepaalt niet dat eene inschuld van een der erfgenamen op de nalatenschap uitsluitend bij de boedelscheiding moet worden verrekend, noch dat, indien daarbij omtrent zoodanige schuld geene regeling mocht zijn getroffen, de schuldeischer-erfgenaam die niet rauwelijks van zijne mede-erfgenamen zou mogen invorderen; integendeel volgt uit artt. 1146 en 1147 B. W. en 703 R.v., dat een erfgenaam, die eene rechtsvordering ten laste der nalatenschap mocht hebben, deze tegen zijne mede-erfgenamen kan instellen, welke bevoegdheid eerst verloren gaat, wanneer hij met zijne medeerfgenamen overeenkomstig art. 1125 B. W. eene regeling heeft getroffen, waarbij de inschuld tot een onderwerp van die scheiding is gemaakt. — Hof Arnhem 11 April 1900; W. 7483; W. v. N. R. 1611; Not. W. 52.
1809. Wanneer aard en ligging van het aan een erflater behoorend onroerend



goed het ongewenscht maken in iedere kaveling der nalatenschap onroerend goed te doen opnemen dan is daarom nog geen verkoop van het onroerend goed noodig, dan behooren die kavelingen zóó te worden gemaakt, dat in enkele ervan geen onroerend goed voorkomt, opdat daarna tusschen al de erfgenamen worde geloot, welke kaveling aan ieder hunner zal te beurt vallen. — Hof 's-Gravenhage 12 Mei 1902; P. v. J. 1902, 192.
Art. 1126.
1810. Ingeval van ruiling van aan onderscheidene deelgenooten toegedeelde bestanddeelen des boedels, nadat de akte van scheiding en deeling is gesloten, raakt die overeenkomst alleen de partijen, die ruilden; de gevolgen dier overeenkomst komen dus ook alleen ten bate of ten laste van die partijen. — Rechtb.
Zwolle 9 Juni 1897; W. 7040.
Art. 1127.
1811. J. H. Andries. Aanteekeningen op art. 1127 B. W. naar aanleiding der wet van 8 Juli 1874 (St. no. 95). — Ac. Pr. Leiden 1884.
Art. 1128.
1812. Dit artikel maakt geen onderscheid tusschen die algemeene boedelpapieren, welke reeds tijdens de scheiding bekend en aanwezig waren en die welke na de scheiding zijn gevonden. — H. R. 3 Mei 1872; W. 3462.
1813. Er bestaat in onze wetgeving
geen bepaling, die aan het hoofd eener familie het uitsluitend recht geeft op papieren, afkomstig van en betreffende de familie. — Rechtb. Breda 5 Februari 1889; W. 6236.
Cremers, Aant. B. W.
Art. 1129.
1814. P. O. van der Dussen. — Art. 1129 R. W. — Ac. Pr. Leiden 1884.
1815. Mr. M. L. van Goudoever. Art. 1129 B. W. — W. v. N. R. 1672 en 1673.
1816. Vóór de scheiding en deeling heeft geen der gerechtigden een recht van beschikking over zijn evenredig aandeel in eenig onderdeel van den gemeenschappelijken boedel, doch alleen een recht van eigendom op zijn evenredig deel van den boedel, daar ieder deelgenoot niet is eigenaar van een bepaald deel van elke daartoe behoorende zaak, maar mede-eigenaar pro indiviso van alle daartoe behoorende zaken en dus in de goederen heeft een intellectueel, niet een bepaald lichamelijk aandeel, welk intellectueel aandeel alleen door scheiding in een bepaald aangewezen deel kan worden omgezet. Hieruit volgt, dat alle beschikkingen door een deelgenoot over eenig onderdeel van den boedel gemaakt, zijn onzeker en voorwaardelijk, daar zij alleen gevolg kunnen hebben, indien bij de boedelscheiding dat bepaald goed aan hem wordt toebedeeld, wijl hij alsdan geacht wordt daarvan onmiddellijk den eigendom te hebben verkregen, terwijl hij in het tegenovergesteld geval gerekend wordt nimmer eenig eigendom van dat goed te hebben gehad, doch dan ook nimmer rechtsgeldig daarover heeft kunnen beschikken. — Hof Arnhem 6 Maart 1901 ; W. 7645; Not. W. 106.
1817. Hij, die een aandeel in onroerende goederen, behoorende tot een nog onverdeelden gemeenschappelijken boedel heeft gekocht van een der mede-erfgenamen, wiens eigendomsrecht op die goederen toen nog onzeker en afhankelijk was van de aanbedeeling der later te verlijden akte van scheiding, kan niet
26



gezegd worden mede-eigenaar te zijn geworden van de nog onverdeelde onroerende goederen en is dus niet bevoegd om een rechtsvordering in te stellen tot scheiding en verdeeling dier goederen. — Rechtb. Assen 19 Juni 1882; W. 4958; R. W. v. N. 483.
1818. De kooper, die van één van meerdere erfgenamen diens onverdeeld aandeel in de onroerende goederen der nalatenschap koopt, is niet gerechtigd om van de overige erfgenamen te vorderen, dat zij met hem zullen overgaan tot scheiding en verdeeling der onroerende goederen, dus van een deel der nalatenschap. — Hof 's-Hertogenbosch 20 Januari 1905; W.8196 ; Not. W. 289; P. W. 9766; W. v. Not. 12. Bevestigd door H. R. 23 Juni 1905, concl. conf.; W. 8249; W. v. N. R. 1869; Not. W. 311; P. v. J. 1905, 472; P. W. 9816; N. R. CC, 334.
1819. Boedelscheiding, waarbij aan ieder der deelgenooten het deel, dat hem werkelijk in het gemeene goed toekomt, bij toescheiding wordt aangewezen, strekt tot het doen ophouden van de gemeenschap, niet in het vervolg, maar op het oogenblik, waarop zij plaats heeft, waarom dan ook, volgens art. 1129 B. W. ieder der scheidende deelgenooten moet worden geacht onmiddellijk te zijn opgevolgd in de hem toebedeelde goederen Onroerende goederen, die bij akte van scheiding aan de overige deelgenooten zijn toebedeeld, behooren dus niet tot de nalatenschap van den deelgenoot, wien zij niet werden toegescheiden, al is de akte eerst na zijn dood overgeschreven. — H. R. 7 April 1876; W. 3971; W. v. N. R. 337 R. W. v. N. 267; P. W. 6504; N. R. CXII, 39; met bevestiging Rechtb. 's-Hertogenbosch 2 October 1874; W. 3853; W. v. N. R
287; R. W. v. N. 239; P. W. 6504. In gelijken zin H. R. 14 Januari 1887, concl. conf.; W. 5388; W. v. N. R.908; R. W. v. N. 585; N. R. CXLV, § 8,64.
1820. Door de boedelscheiding wordt het toebedeelde goed niet verkregen, maar wordt alleen vastgesteld uit welke goederen het vroeger onverdeeld aandeel van den erfgenaam bestaat. — H. R 8 December 1892, concl. conf.; W. 6280.
1821. In tegenstelling van de thans geldende beginselen had in het OudVaderlandsch recht de boedelscheiding niet een déclaratief, maar'een translatief karakter. — Rechtb. Groningen 1 Februari 1901; P. v. J. 1903, 233.
1822 Na verdeeling moet hij, aan wien een perceel wordt toebedeeld, geacht worden, dat perceel steeds, — en dus ook toen hij vroeger zijn testament maakte — in eigendom te hebben gehad. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 10 Februari 1886; W. 5356; T. v. N. IV, 241.
1823. Degene, aan wien bij scheiding en deeling eene inschuld, die deel uitmaakt van de tusschen den erflater en diens echtgenoot bestaande huwelijksgemeenschap, werd toebedeeld, kan tegen den debiteur ageeren, ook zonder dat aan dezen vooraf de scheiding werd beteekend. — H. R. 14 Januari 1887, concl. conf.; W. 5388; W. v. N. R.908;R.W. v. N. 585; N. R. CXLV, § 8, 64.
1824. Aan dit artikel kan, ook waar het de scheiding van eene huwelijksgemeenschap en niet die van eene nalatenschap betreft, de toepasselijkheid niet worden ontzegd. — Rechtb. Alkmaar 19 December 1889; W. v. N. R. 1066.
1825. Waar door den executant ten laste van den geëxecuteerde e'enige per-



ceelen zijn in beslag genomen, is dat beslag nietig, indien aan een derde bij eene nadere akte, strekkende tot aanvulling eener akte van scheiding en deeling tusschen den geëxecuteerde en dien derde, die perceelen zijn toebedeeld, al is die nadere akte van latere dagteekening dan het executoriaal beslag, zoo aangenomen moet worden, dat die derde sedert een tijdstip, antérieur aan het gelegde beslag den eigendom der perceelen heeft gehad. — Rechtb. Amsterdam 12 Mei 1891; W. 6116.
1826. Wanneer aan een vennoot tevens erfgenaam van zijn mede-vennoot, bij de scheiding en deeling der vennootschap en der nalatenschap van laatstgenoemde al de baten der vennootschap worden toebedeeld, dan moet hij geacht worden daarin onmiddellijk bij het overlijden van den medevennoot te zijn opgevolgd en kan hij de er aan verbonden rechten uitoefenen, ook zonder eene beteekening als bedoeld in art. 668 B. W. — Rechtb. Amsterdam 29 Mei 1907; W. v. N. R. 2006.
1827. Dit artikel geldt ook als de goederen der nalatenschap zijn verkocht en mitsdien aan de deelgerechtigden geld is toebedeeld. — Hof 's-Hertogenbosch 19 April 1892; W. 6374; P. W. 8396.
Art. 1130.
1828. Ch. A. Henny. Opmerkingen over art. 1130 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1884.
1829. De vordering ex art. 1130 B. W. tot voldoening van het onbetaald geblevene van een schuldvordering den eischer bij de boedelscheiding toebedeeld, moet worden ingesteld tegen alle codividenten gezamenlijk en dus ook tegen de erfgenamen van dien codivident, die
vóór den dag, waarop hij werd gedagvaard, is overleden. — Hof Leeuwarden 10 September 1879; W. 4499.
1830. Als de deelgenooten bij eene akte van boedelscheiding verklaren, „dat zij de nalatenschap finaal hebben gescheiden, elkander deswege quiteerende zonder eenige reserve", dan is de eene deelgenoot niet bevoegd later tegen den anderen eene actie in te stellen wegens eene vordering ten laste der nalatenschap. — Kantong. Groningen 15 December 1888; W. 5672.
1831. Waar bij de akte van boedelscheiding de erfgenamen hebben verklaard voor elkander uitdrukkelijk in te staan, zoowel voor de tegenwoordige als de toekomstige gegoedheid der debiteuren van de bij die akte verdeelde hypothecaire obligatiën en onderhandsche schuldbekentenissen en de schade, die op een of meer daarvan te eeniger tijd mocht worden geleden, onderling en wel ieder pro rato van het hem in den verdeelden boedel toekomend aandeel te zullen dragen, daar is die clausule op alle toebedeelde hypothecaire obligatiën en onderhandsche schuldbekentenissen toepasselijk en kan de verjaring der vordering tot vrijwaring op grond van dit artikel niet worden ingeroepen. Voor de toepasselijkheid van dit artikel betrekkelijk de vrijwaring voor de gegoedheid van schuldenaren door mede-erfgenamen, bepaalt de wet niet dat hij, die zijne mede-erfgenamen in vrijwaring oproept na de executie der hypothecair verbonden perceelen van den debiteur, ingeval van te geringe opbrengst bevorens ook op de overige goederen en inschulden van den debiteur zijne vordering moet trachten te verhalen. — Rechtb. Haarlem 18 April 1893; W. 6517; W. v. N. R. 1291.



Tweede Afdeeling.
Van inbreng.
Art. 1132.
1832. P. A. van der Biesen. Inbreng door erfgenamen. Aanteekening op artt. 1132—1134 B. W. — Ac. Pr. Amsterdam 1890. Beoord. door Zw. in W. v. N. R. 1082 en 1083.
1833. P. Peereboom. Enkele opmerkingen over art. 1132 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1889. Beoord. door Zw. in W. v. N. R. 1082 en 1083.
1834. A. C. de Wilde. De levensverzekering in de notariëele praktijk. — Inbreng en legitieme portie. — W. v. N. R. 1913.
1835. De vraag of een schenking is gedaan, wordt niet opgelost door de eenvoudige vergelijking van hetgeen als loon werkelijk is genoten, met hetgeen als een billijk loon door derden wordt geschat. Begrooting van loon door deskundigen komt niet te pas, indien een dienstcontract dit reeds vaststelt. Om dit loon gedeeltelijk als schenking te doen aannemen, moeten zij, die inbreng vorderen, bewijzen, hetzij rechtstreeks, hetzij door vermoedens, dat de overeenkomst onder bezwarenden titel een vermomde liberaliteit bevat. Waar een wettelijk niet aangegane overeenkomst in haar geheel wordt gesimuleerd, ligt het vermoeden van den animus donandi in die simulatie zelve; waar werkelijk een overeenkomst bestaat, wordt zulk een vermoeden niet gevonden en moet dus de wil om te schenken volledig bewezen worden. Het toekennen van een hoog salaris bewijst op zich zelf niet, dat de erflater een voorliefde jegens zijne zoons koesterde, en levert dus geen vermoeden op van vermomde liberaliteit,
daartoe behooren naar gelang van omstandigheden andere feiten te worden gestaafd. Vordering nopens handelingen na het overlijden des erflaters verricht, zijn niet ontvankelijk in de procedure tot inbreng, welke beperkt is tot den sterfdag. — Hof Amsterdam 30 Juni 1876; W. 4016.
1836. De vrijstelling van inbreng kan niet uit vermoedens worden afgeleid. Zij moet rechtstreeks stellig en bepaald voortvloeien uit de uitdrukkingen, waarvan de schenker zich heeft bediend. De actie tot inbreng komt toe aan een mede-erfgenaam die beweert, dat zekere handelingen bij akten geconstateerd, tusschen een erflater en andere erfgenamen in de nederdalende linie schenkingen zijn, vermomd onder den schijn van koop en verkoop. — Rechtb. Assen 30 Maart 1880; W. 4733; N. R. W. 1882, A. 7.
1837. Dit artikel is van strikte toepassing. Bedekte schenkingen in de nederdalende linie berusten op de praesumtie, dat men het eene kind boven het andere heeft willen bevoordeelen. Zij sluiten een bedekte vrijstelling van inbreng in zich. Vermomde schenkingen zijn niet aan inbreng onderworpen, indien zij niet zijn gedaan in fraudem legis. Een verkoop van onroerend goed voor een te lagen prijs, kan rechtens niet tevens als schenking van een geldsom worden aangemerkt. Een verkoop donationis causa is alleen dan van onwaarde, als schenking verboden is. — Hof Leeuwarden 8 October 1884; W. 5206; met bevestiging Rechtb. aldaar 28 Juni 1883; W. 4974; R. W. v. N. 488 en 489; vernietigd bij het volgend arr. H. R.
1838. Voor de vrijstelling van inbreng wordt eene uitdrukkelijke verklaring



der ouders gevorderd, welke niet door schenking onder den vorm van koop en verkoop kan worden vervangen.
Eene handeling kan voor een deel zijn een uitgedrukte koop en verkoop en voor een deel een niet uitgedrukte of bedekte schenking. — H. R. 22 Mei 1885; W. 5173; R. W. v. N. 535; P. W. 7470.
1839. De wetsbepalingen betrekkelijk inbreng en uitdrukkelijke vrijstelling van inbreng zijn niet toepasselijk op schenkingen en liberaliteiten, welke verborgen zijn onder den vorm van overeenkomsten onder bezwarenden titel. — Rechtb. Winschoten 27 November 1895; W. 6836.
1840. Indien in een notarieele akte van koop en verkoop vermeld is, dat de koopprijs betaald en daarvoor kwijting gegeven is, maar de betaling inderdaad bestaan heeft in het afgeven van een onderhandsche schuldbekentenis ten bedrage van de koopsom, kan, wat er ook geworden is van de akte van schuldbekentenis, geen sprake zijn van een vrijgevigheid of van een schenking van den verkooper aan den kooper. — Hof Leeuwarden 17 Juni 1885; W. 5247; R. W. v. N. 556.
1841. Het woord schenking in dit artikel duidt niet bij uitsluiting op bevoordeelingen om niet, in den vorm van schenkingen volbracht. Uit art. 1142 volgt niet het tegendeel. De woorden uitdrukkelijke vrijstelling in dit artikel brengen mede, dat tot vrijstelling van inbreng onvoldoende is, uit de inkleeding van geoorloofde bevoordeeling, in een anderen vorm dan die van schenking, af te leiden des erflaters bedoeling, dat geen inbreng zal plaats hebben. — H. R. 6 Januari 1899, concl. conf.; W. 7225;
W. v. N. R. 1524; P. v. J. 1899, 7; v. d. H., B. R. LXV, 1; N. R. CLXXXI, 42.
1842. De vordering tot inbreng van wat krachtens schenking bij een gesimuleerden koop en verkoop verkregen zou zijn, behoeft niet gepaard te gaan met eene vordering tot nietigverklaring van die gesimuleerde handeling. — Hof 's-Gravenhage 29 Februari 1904; W.8114; Not. W. 262; P. v. J. 1904, 387. Cassatie verworpen H. R. 11 November 1904, concl. conf.; W. 8139; W. v. N. R. 1825; Not. W. 271; P. v. J. 1904, 393; N. R. CXCVIII, 146.
1843. De plaatsing van art. 969 in de afdeeling handelende over het wettelijk erfdeel kan aan de algemeenheid van de bepaling van dit artikel niet te kort doen, daar deze alle vervreemding met vruchtgebruik tot een gift maakt, hoedanige gift volgens art. 1132 aan inbreng onderworpen is, indien van geen uitdrukkelijke vrijstelling blijkt. — Rechtb. Arnhem 21 December 1885; W. 5318; R. W.' v. N. 596.
(Zie voorts de nrs. 1265—1268 over de vraag of art. 969 op inbreng toepasselijk is.)
1844. Bij de regeling van den inbreng gaat de wet van het beginsel uit, dat een erflater zijne erfgenamen in de nederdalende linie gelijk wil doen deelen in zijn vermogen. Mitsdien kan op de bewering van een erfgenaam, dat hij niet behoeft in te brengen, omdat de erflater hem een schuld heeft kwijtgescholden, niet worden gelet, als blijkt, dat een vermomde schenking gedaan is. — Hof Leeuwarden 24 November 1897; W. 7077; T. v. N. XVI, 116.
1845. Indien bij een kwijtschelding niet blijkt van andere beweegredenen, moet zij beschouwd worden als eene bevoordeeling om niet. Zoodanige vrij-



stelling valt onder de schenkingen, welke gedaan aan erfgenamen in de nederdalende lijn, volgens dit artikel zijn onderworpen aan inbreng. De geschiedenis en het ontstaan van dit artikel toonen aan, dat de daarin voortkomende woorden „alle schenkingen" betreffen alle bevoordeelingen om niet, en niet alleen de schenkingen in den strikten zin van art. 1703. Als de vrijstelling van den inbreng geschiedt tegelijk met en bij de kwijtschelding, worden daarvoor geene formaliteiten vereischt en is het voldoende, dat van een uitdrukkelijke wilsverklaring blijkt. — Rechtb. Rotterdam 29 Januari 1900; W. 7404; Not. W. 27.
1846. Kwijtschelding van schuld animo donandi gedaan, valt onder de schenkingen onder de levenden, die volgens dit artikel moeten worden ingebracht. — H. R. 10 Januari 1902, concl. conf ; W. 7706; W. v. N. R. 1686; Not. W. 126; P. v. J. 1902, 121; N. R. CXC, 28; met bevestiging Hof 's-Gravenhage 6 Mei 1901; W. 7648; Not. W. 107; P. v. J. 1901, 86. In denzelfden zin H. R. 6 Januari 1899. (Zie no. 1841.)
1847. Onder „schenking" in art. 1132 B. W. is alleen te verstaan wat naar de omschrijving van art. 1703 B. W. als zoodanig beschouwd moet worden. — Hof 's-Gravenhage 29 Februari 1904; W. 8114; Not. W.262;P. v.J. 1904,387. Cassatie verworpen H. R. 11 November 1904, concl. conf.; W. 8139; W. v. N. R. 1825; Not. W. 271; P. v. J. 1904, 393; N. R. CXCVIII, 146.
1848. Indien een der deelgenooten weigert, bepaalde door hem bezeten effecten te doen begrijpen onder het te verdeelen actief, zich daarop beroepende, dat die effecten hem door den erflater bij wege van schenking zijn overhandigd, kan de primaire vordering der eischers dat de staat van het actief met genoemde
effecten zal worden aangevuld, niet worden toegewezen, daar de gedaagde als bezitter en dus als eigenaar der effecten moet worden aangemerkt. Daarentegen is de subsidiaire vordering tot inbreng, daar de schenking geacht mag worden vast te staan, voor toewijzing vatbaar. — Rechtb. Alkmaar 17 Maart 1898; W. 7138; W. v. N. R. 1481; T. v. N. XVII, 1.
1849. Prof. mr. H. J. Hamaker. Bijdrage tot de leer van den inbreng (over den inbreng van schuld). — W. v. N. R. 994.
Naar aanleiding daarvan: mr. M. Jacq. de Witt Hamer. Rechtssymmetrie.
— W. v. N. R. 996.
Mr. Theod. Borret. Naar aanleiding van Prof. Hamaker's bijdrage tot de leer van den inbreng. — W. v. N. R. 996.
F. Idem. — W. v. N. R. 996.
C. Inbreng of verrekening van schulden door erfgenamen. — W. v. N. R. 998 en 1000.
H. B. G. Bijdrage tot de leer van den inbreng. — W. v. N. R. 1000.
H. S. Boedelscheiding eene res inter heredes. — W. v. N. R. 1000.
Prof. mr. Hamaker. Nog eens inbreng wegens schuld. — W. v. N. R. 1003.
F. Inbreng wegens schuld. — W. v. N. R. 1004.
Mr. M. Jacq. de Witt Hamer. Salomo's rechtsspraak toegepast bij wetsexplicatie.
— W. v. N. R. 1005.
H. S. De verplichting van alle erfgenamen tot inbreng van schuld. — W. v. N. R. 1005.
1850. Duplex. Inbreng van schuld.
— W. v. N. R. 1071.
1851. J. G. Brouwer Nijhoffjr. Inbreng en verrekening van schuld tusschen erfgenamen. — Ac. Pr. Utrecht 1890. Aangek, in T. v. N. VIII, 140.



Beoord. door mr. P. P. P. Kist in W. 5843. A. Moll in R M. IX, 427. Zw. in W. v. N. R. 1082 en 1083; R. en W. XLII, 420. Mr. J. .J. Gockinga in Them. LUI, 175.
1852. E. D. H. Schutter. Inbreng van schuld. — Ac Pr. Groningen 1890.
1853. Mr. N. K. F. Land. Inbreng of verrekening van schulden van een medeerfgenaam aan den erflater. — Them. LII, 25.
1854. D. R. de Marees van Swinderen. Iets over inbreng van gelden en betaling van schulden door den gefailleerden erfgenaam. — R. M. IX, 36.
1855. Mr. N. F. van Nooten. Inbreng van schulden. -- T. v. N. IX, 293.
1856. De mede-erfgenamen kunnen niet vorderen, dat de inschulden des erflaters ten laste van een deelgenoot, die in staat van kennelijk onvermogen verkeert, voor het volle bedrag in mindering van het aandeel van dien deelgenoot zullen worden gebracht. — Rechtb. Winschoten 14 September 1888; W. v. N. R. 997.
1857. De woorden waarmede dit artikel begint: „onverminderd de verplichting van alle erfgenamen tot voldoening aan of verrekening met hunne medeerfgenamen van alles wat zij aan de nalatenschap schuldig zijn", houdt geen verplichting tot inbreng van schulden in. — De verplichting van den erfgenaam tot voldoening of verrekening zijner schulden aan de nalatenschap bestaat, ingeval hij verkeert in staat van faillissement, in liet voldoen of verrekenen van datgene wat de concurrente schuldeischers, hetzij zij erfgenamen zijn of niet, alleen kunnen vorderen, de pondsponds gelijke uitkeering uit de opbrengst
der goederen naar evenredigheid der schulden. Ook al heeft de erfgenaamschuldenaar vóór zijn faillissement een verklaring afgelegd, waarbij hij verrekening zijner schulden van de nalatenschap tot het volle bedrag met zijn erfdeel belooft, heeft die verbintenis eo ipso, dat de schuldenaar failliet is, hare kracht verloren. — Rechtb. Leeuwarden ^Februari 1891; W. 6004; W. v. N. R. 1110; R. W. v. N. 705.
1858. De erfgenaam, die wegens aan hem door den erflater ter leen gegeven gelden diens schuldenaar is geworden, is niet, zooals bij eene aan hem gedane schenking onder de levenden, tot inbreng verplicht. In de akte van scheiding van des erflaters nalatenschap moet die vordering, nu de schuldenaar-erfgenaam in staat van faillissement is verklaard, niet voor haar geheel, noch een vergroot bedrag onder de te verdeelen baten worden opgenomen, om dan aan die erfgenamen in voldoening of in mindering van zijn erfdeel voor dat bedrag te worden aanbedeeld, maar zij moet zonder nadere aanduiding onder de baten worden vermeld en aan de overige erfgenamen worden toegewezen voor zoodanig gedeelte als hun erfdeel bedraagt, waarvoor zij dan als concurrente schuldeischers in het faillissement van hun mede-erfgenaam kunnen optreden. — Rechtb. Heerenveen 11 December 1891; W. 6139; R. W. v. N. 732.
1859. Inbreng van schulden door de erfgenamen kent de Nederlandsche wet niet. — H. R. 1 Februari 1895 concl. conf.; W. 6626; W. v. N. R. 1312; P. v. J. 1895, 27; N. R. CLXIX, 115; T. v. N. XIII, 38; v. d. H, B. R. LXI, 56.
1860. De wet heeft den inbreng van schuld, in tegenstelling met het Fransche recht niet bevolen, en ofschoon bij de boedelscheiding aan de voor alle erf-



genamen geldende verplichting herinnerende, om hetgeen zij aan de nalatenschap schuldig zijn, te voldoen of met hunne mede-erfgenamen te verrekenen, bepaalt zij niet, dat dit alleen bij de boedelscheiding zou kunnen plaats hebben. — Hof's-Gravenhage 20 Juni 1904; W. 8129 en 8159; W. v. N. R. 1822 en 1833.
1861. De verplichting, door een erfgenaam tegenover den erflater aanvaard, om geleende gelden in de nalatenschap in te brengen en met het erfdeel te verrekenen, is volkomen geoorloofd. Zij is niet in strijd met de openbare orde en goede zeden, omdat wellicht de rechten der overige crediteuren van den erfgenaam kunnen worden verkort. Ook al ware dit zoo, dan is de handeling niet per se nietig, doch alleen vernietigbaar op de vordering van benadeelde schuldeischers. — Rechtb. 's-Gravenhage 2 Juni 1897; W. 6975; W. v. N. R. 1435; T. v. N. XV, 248.
1862. Indien vaststaat, dat in een testament door den erflater is bepaald, dat gelden door hem aan een zijner erfgenamen verstrekt, waarvoor in den vorm van schuldbekentenis bewijzen van ontvangst zijn afgegeven, door den erfgenaam als schenking in zijne nalatenschap behooren te worden ingebracht, dan moeten die gelden ook als schenking worden ingebracht en niet als leenschuld worden verrekend. — H. R. 7 Juni 1901; W. 7617; P. v. J. 1901, 76; P. W. 9372.
1863. Als een vader vóór zijn overlijden aan zijne dochter effecten overhandigt tot belooning van zorgen en oppassing door de dochter aan haren vader bewezen, dan is die daad als eene schenking te beschouwen en als die vader bij het overhandigen dier effecten
tot die dochter zegt, dat zij die effecten aan niemand moet vertoonen en dat zij daarmede voor haar leven geborgen is, dan moet worden aangenomen, dat die schenking met vrijstelling van inbreng is gedaan. — Rechtb. Amsterdam 28 Juni 1901; P. v. J. 1901, 94.
Art. 1133.
1864. Ofschoon die actie tot inkorting van giften onder de levenden en die tot inbreng van zoodanige giften, in den grond der zaak twee geheel verschillende actiën zijn, wordt in de gevallen van de artt. 1133 en 1134 B. W. den aanlegger de keus gegeven, om ter zake van zijn verkort erfrecht de een of de ander actie in te stellen. — Hof Arnhem 7 April 1897; W. 6992; P. v. J. 1898, 55; T. v. N. XV, 357.
Art. 1134.
1865. Uitlegging van art. 1134 B. W. W. v. N. R. 775 en 778.
1866. Mr. J. Walig. Over de beteekenis van art. 1134 B. W. — W. v. N. R. 841 en 845.
Mr. M. W. F. Treub Idem. — W. v. N. R. 843.
1867. Mr. W. F. Frijlinck. Inbreng. Toepassing van art. 1134 B. W. — W. v. N. R. 997 en 1005.
B. D. Idem. — W. v. N. R. 999 en 1002.
1868. Zw. Iets over „inbreng". (Art. 1134 en 1137 B. W.) — W. v. N. R. 1061.
1869. Prof. mr. H. J. Hamaker. Over inbreng naar aanleiding van art. 1134 B. W. — W. v. N. R. 1508—1511.



1870. Dit artikel is niet van openbare orde, zoodat, als het testament ervan afwijkt, dat testament behoort te worden nagekomen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 7 Maart 1902; W. v. N. R. 1692. Vernietigd bij het volgende arrest.
1871. Alleen de legitimaris kan zich beroepen op het voorschrift van dit artikel. — Hof 's-Hertogenbosch 11 November 1902; W. 7859; W. v. N. R. 1735; Not. W. 178.
Art. 1135.
1872. Betaling van een schuld der dochter, door de moeder gedaan, die daarvoor borg gebleven was, levert volgens dit artikel grond op tot een verplichting om het bedrag dier betaling in de moederlijke nalatenschap in te brengen. De kinderen der dochter, die de nalatenschap hunner moeder aanvaardden onder benefice en thans bij plaatsvervulling als erfgenamen opkomen in de nalatenschap hunner grootmoeder, behoeven echter niet meer in te brengen, dan het dividend, dat de nalatenschap zal blijken op te leveren. — Rechtb. Middelburg 16 October 1895; W. 6806; W. v. N. R. 1388. (Bestreden door Prof. mr. H. J. Hamaker in W. v. N. R. 1388.)
1873. De wet stelt geen tijd wanneer
— noch een termijn, waarbinnen de verwerping eener erfenis moet plaats hebben. Nergens verbiedt zij de in art. 1135 al. 4 B. W. toegestane verwerping door een kind van de nalatenschap zijner ouders alsnog te doen tijdens de likwidatie der grootouderlijke nalatenschap, nadat het kind de zekerheid heeft bekomen dat die verwerping hem als erfgenaam zijner grootouders zal baten.
— Hof Arnhem 29 November 1905; W. 8329; W. v. N. R. 1886; W. v. Not. 18. Rechtb. aldaar 12 December 1904; W. 8195; W. v. N. R. 1849; Not. W. 293;
(met aanteekening van A. C. de Wilde in W. v. N. R. 1849).
Art. 1137.
1874. P. J. B. Rechtsvraag betreffende den inbreng van eene schenking door een in gemeenschap gehuwd man van goederen uit de gemeenschap, (met antwoord van Prof. mr. H. J. Hamaker). - W. v. N. R. 1556.
Een Notaris. Huwelijksgemeenschap en inbreng. (Over dezelfde vraag met antwoord van mr. A. J. B. Rijke). — W. v. N. R. 1561.
1875. Ph. B. Libourel. Over inbreng naar aanleiding van art. 1137 B. W. — W. v. N. R. 1754 en 1755.
1876. De schenking door den vader tijdens zijn in gemeenschap van winst en verlies aangegaan tweede huwelijk aan de kinderen uit zijn vroeger huwelijk gedaan, moet door dezen in de vaderlijke nalatenschap voor het geheel, de schenking aan zijn kind uit het tweede huwelijk door dat kind slechts voor de helft worden ingebracht. — M. F. 12 April 1888, no. 11; P. W. 7660; R. W. v. N. 646.
1877. Ten onrechte leidt men uit art. 1137 al. 2 B. W. af, dat deschuldeischers van den boedel geen voordeel kunnen genieten van inbreng; dit artikel bepaalt enkel dat zij de rechtsvordering daartoe niet kunnen instellen. — Rechtb. Arnhem 3 Juli 1896; W. 6854; W. v. N. R. 1392; T. v. N. XIV, 365.
Art. 1139.
1878. Ingeval vast goed krachtens art. 1132 B. W. moet worden ingebracht doch reeds door den betrokken erfgenaam aan derden is verkocht, zal die inbreng in geld moeten geschieden. — Hof 's-Hertogenbosch 19 Maart 1907; W. 8598; W. v. N. R. 1990.



Art. 1142.
1879. De verkoop eener hofstede tegen een bepaalden prijs, door den vader aan een zijner kinderen, onder bepaling, dat die koop en verkoop eerst volkomen zal zijn en effect sorteeren bij het overlijden des verkoopers, is geen aan inbreng onderworpen gift of schenking onder levenden of verschaffing van een bedrijf. — Rechtb. Zierikzee 23 November 1881; W. 4648.
1880. De gefailleerde koopman kan zich niet op liet accoord beroepen om zich te onttrekken aan de verplichting tot inbreng, hem bij dit artikel opgelegd. Zelfs de vrijwillige toetreding van den erflater tot een accoord mag niet doen veronderstellen diens bedoeling om den gefailleerde vrij te stellen van die verplichting. — H. R. 1 Februari 1895, concl. conf.; W. 6626; W. v. N. R. 1312; P. v. J. 1895, 27; N. R. CLXIX, 115; T. v. N. XIII, 38; v. d. H., B. R. LXI, 56; bevestigende Hof 's-Hertogenbosch 24 Juli 1894; W. 6536; W. v. N. R. 1302.
1881. Gelden, verstrekt aan kinderen voor hun bedrijf en tot betaling van schulden en waarvan zijn afgegeven schuldbekentenissen, houdende verplichting van rentebetaling, zijn niet te beschouwen als schenkingen. Hierin wordt geene verandering gebracht doordat art. 1142 B. W. zoodanige geld verstrekkingen aan inbreng onderwerpt; daaruit toch volgt alleen, dat de wet die geldverstrekkingen, voor wat aangaat de verplichting tot inbreng, gelijk stelt met schenkingen, allerminst dat het inderdaad schenkingen zijn. — Rechtb. Leeuwarden 9 October 1902; W. 7842; W. v N. R. 1739; Not. W. 173; P. W. 9491. Vergel. nr. 1873 Hof Arnhem 29 November 1905 en Rechtb. aldaar 12 December 1904 beslissende dat in casu verstrekkingen
van geld door een vader aan zijn zoon geldleeningen waren en geen giften.
Deze uitspraken werden bestreden door A. Moll. Schenking of geldleening. — Not. W. 303.
1882. Gelden door een ouder aan zijn kind tot betaling van schulden geleend, moeten niet worden ingebracht, maar behooren als schuld te worden verrekend. —■ Rechtb. 's-Hertogenbosch 6 December 1899; W. 7495; Not. W. 62.
Art 1144.
1883. Uit dit artikel volgt niet, dat de inbreng op een bepaalden tijd moet geschieden. — H. R. 21 Juni 1878; v. d. H., B. R. XLIII, no. 1607, 275.
Dekde Aedeeling.
Van de betaling der schulden.
Art 1146.
1884. De aanneming van een legaat, waaraan de erflater den last heeft verbonden zijne schulden te betalen, brengt voor den legataris de persoonlijke verplichting mede om aan vorderingen der schuldeischers tot betaling gevolg te geven, al mochten de schulden het bedrag van het legaat te boven gaan. De legataris kan zich aan die betaling niet onttrekken door de bewering dat de schuldeischer zijne vordering tegen de erfgenamen had moeten instellen. — Rechtb. Zutfen 17 April 1879; W. 4439.
1885- Uitgaven ten nutte des boedels gedaan door eene moeder-voogdes die den tusschen haar en hare kinderen onverdeelden boedel beheert, kunnen bij de gerechtelijke scheiding in het passief des boedels worden gebracht. — H. R. 14 November 1884; W. 5095.



1886. Indien een der erfgenamen beweert, dat door hem persoonlijk schulden werden aangegaan voor en op last van den erflater, dan moet hij dit bewijzen, doch als dit bewijs geleverd is, dan is niet hij alleen, maar de geheele nalatenschap voor de betaling dier schulden aansprakelijk. — Rechtb. Tiel 27 Juni en 7 November 1890; W. 6001.
1887. De erfgenaam, die schulden der nalatenschap heeft betaald en tevens schuldenaar is van een mede-erfgenaam kan bij de betaling dier schuld in compensatie brengen wat hij voor den erfgenaam-crediteur betaald heeft. Dit kan geschieden zelfs vóór de scheiding en deeling, te meer als deze schulden, met medewerking van alle erfgenamen in den inventaris opgenomen en vervolgens door een der erfgenamen betaald, voor dadelijke vereffening en opeisching vatbaar zijn. — Rechtb. Maastricht 23 Februari 1893; P. v. J. 1893, 74.
Art. 1147.
1888. De crediteur van een boedel die tevens mede-erfgenaam is, is bevoegd betaling zijner pretentie te vragen van zijne mede-erfgenamen voor hun aandeel, zonder dat hij de scheiding en verdeeling der nalatenschap behoeft af te wachten — Rechtbank Utrecht 7 Mei 1884; W. 5090.
1889. Een executeur, die het bezit der nalatenschap heeft, kan gedurende zijn bezit een schuldvordering van den debiteur, die een der erfgenamen is, opvorderen; de laatste kan dus niet eischen dat de vordering zijner schuld slechts bij gelegenheid der boedelscheiding zal geschieden. — Hof Amsterdam 23 Juni 1887; W. 5506. In gelijken zin hetzelfde Hof 21 December 1888; W. 5686; W. v. N. R. 1023; R. W. v. N. 644.
1890. De erfgenaam is verplicht de door hem geleende gelden te voldoen aan — of te verrekenen met zijne medeerfgenamen, maar deze zijn niet bevoegd om hem zonder voorafgaande boedelscheiding voor hun deel in de nalatenschap aan te spreken. — Rechtb. Rotterdam 2 Mei 1892; W. 6223; R. W. v. N. 750.
1891. De omstandigheid, dat de schuldenaar tevens is mede-erfgenaam van den schuldeischer, kan aan de overige erfgenamen niet ontnemen het recht om buiten boedelscheiding om het hun toekomende gedeelte der inschuld op te vorderen. — Hof 's-Gravenhage 20 Juni 1904; met vernietiging Rechtb. aldaar 13 Mei 1903; W. 8129 en 8159; W. v. N. R. 1822 en 1833; P. v. J. 1904, 389.
1892. De codivident, die een vordering tegen den erflater heeft, behoeft voor de realisatie dier vordering niet de boedelscheiding af te wachten; hij is bevoegd ook eerder van ieder zijner mede-erfgenamen zijn evenredig deel op te vorderen. — Rechtb. Haarlem 1 Mei 1894; W. v. N. R. 1276.
1893. Eene tot een onverdeelden boedel behoorende schuldvordering kan door ieder van de erfgenamen voor zijn aandeel worden ingevorderd en aan ieder van de erfgenamen voor zijn aandeel worden betaald. — Rechtb. Zutfen 26 Mei 1898; W. v. N. R. 1504 (met onderschrift van Prof. mr. H. J. Hamaker, die zich met die beslissing vereenigt).
1894. Als de erfgenamen onderling over de afdoening van erflaters schulden eenige regeling hebben getroffen, is deze regeling van geen invloed tegenover de schuldeischers; de erfgenaam die voor zijn aandeel in de schuld is aangesproken,



heeft geen belang dat ook de andere erfgenamen in het geding als medegedaagden worden opgeroepen. — Rechtb. Amsterdam 24 September 1891; W. 6319; W. v. N. R. 1234.
1895. Zoolang de boedel van de echtgenooten is onverdeeld, zijn ingevolge art. 1147 jo. art. 1113 B. W. de erfgenamen van den overleden echtgenoot gezamenlijk aansprakelijk voor de uitbetaling van een gelegateerde lijfrente, met de voldoening waarvan die echtgenoot belast was en kunnen zij mitsdien ook gezamenlijk tot dit einde in rechten worden opgeroepen. — Hof's-Hertogenbosch 5 Maart 1907 met vernietiging Rechtb. Maastricht 25 Januari 1906); W. 8705; W. v. N. R. 2032; W. v.Not. 151.
Art. 1153.
1896. J. Wolft'. Het recht van boedelafscheiding (patrimoniorum separatie). — Ac. Pr. Leiden 1879.
1897. C. J. van der Muelen. Iets over boedelafscheiding. Aanteekening op art. 1153 B. W. — Ac. Pr. Utrecht 1882.
1898. Tegen personen, die tijdens het uitbrengen der dagvaarding niet met name bekend zijn, kan eene rechtsvordering slechts dan worden ingesteld als de wet dit bij uitzondering toelaat. Mitsdien moet nietig worden verklaard de dagvaarding, waarbij in rechten geroepen worden de niet met name genoemde schuldeischers van eenige met name genoemde erfgenamen, ten einde te hooren uitspreken de boedelafscheiding van dit artikel. — Rechtb. Amsterdam 24 April 1894; P. v. J. 1894, 101.
VlEKDE AFDEELING.
Van de vernietiging van aangegane boedelscheiding.
Art. 1158.
1899. Mr. A. E. Schouten. Benadeeling (Over de vraag of de echtgenoot, die krachtens art. 186 B. W. na de scheiding der huwelijksgemeenschap wordt aangesproken voor eene schuld voor zijn huwelijk aangegaan eene rechtsvordering op grond van art. 1158 no. 3 B. W. kan instellen, welke vraag S. ontkennend beantwoordt.) — W. v. N. R. 1772.
1900. Waar een codivident beweert, benadeeld te zijn en op dien grond nietigverklaring der boedelscheiding vordert, welke boedel voor de helft is toebedeeld aan iemand, wiens erfgenaam hij later met een ander geworden is, behoeft hij zich zelf niet als erfgenaam van zijn codivident te dagvaarden. Hij moet echter die qualiteit in de dagvaarding opgeven. — Rechtb Amsterdam 23 November 1880; W. 4671.
1901. De wet, de nietigverklaring eener boedelscheiding alleen toelatende in de bij dit artikel genoemde gevallen en alzoo niet wegens dwaling sluit niet uit, dat de scheiding om andere redenen in een of ander opzicht geen rechtsgevolg kan hebben. — H. R. 10 Maart 1882; W. 4757.
1902. Indien tusschen personen, die alle sui juris zijn, eene boedelscheiding is tot stand gekomen, waarmede zij uitdrukkelijk verklaren genoegen te nemen dan kunnen zij later niet de vernietiging dier boedelscheiding vragen op grond van eene rechtsdwaling. Hof Amsterdam 26 Juni 1899; W. 7314; W. v. N. R. 1518.



1903. Door de uiterste wilsbeschikkingen hunner ouders te bekrachtigen en daarin te berusten, gaat voor de kinderen de hoedanigheid van erfgenamen van — en deelgerechtigden in de nalatenschappen hunner ouders niet verloren, waaruit volgt, dat de akte van scheiding waartoe zij niet hebben medegewerkt, volstrekt onbestaanbaar en nietig is. — Rechtb. Zutfen 21 Februari 1884; W. 5070; W. v. N. R. 749; R. W. v. N. 512.
1904. De boedelscheiding, waartoe als deelgerechtigden hebben medegewerkt personen die hoegenaamd geen recht op de gescheiden nalatenschap hadden, is nietig en onbestaanbaar. — Rechtb. Zutfen 6 Januari 1887; W. 5445; R. W. v. N. 597; W. v. N. R. 927.
1905. De actie van art. 1158 al. 4 B. W. kan niet worden toegewezen, indien blijkt, dat de codividenten zekere voorwerpen opzettelijk buiten verdeeling hebben gehouden, omdat deze naar hun oordeel door legaat aan de gemeene massa onttrokken waren. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 10 Februari 1886; W. 5356; T. v. N. IV, 241.
1906. Art. 1158 laatste lid is niet alleen toepasselijk op het geval dat bij de boedelscheiding onwillekeurig eenig onderdeel des boedels wordt overgeslagen, maar op elk geval, waarin eenig onderdeel des boedels, het moge zijn eene lichamelijke of onlichamelijke zaak, is overgeslagen. — Rechtb. Amsterdam 9 November 1904; W. 8148.
1907. Een schuld kan niet geacht worden bij de scheiding te zijn overgeslagen, indien hij, die na de scheiding die schuld vordert, partij is geweest bij de scheiding en reeds destijds moet hebben geweten, dat die schuld bestond.
Waar in een akte van boedelscheiding comparanten verklaren de nalatenschap finaal te hebben gescheiden, elkander deswege quiteerende zonder eenige reserve, komt aan een codivent het recht niet toe, om daarna ter zake eener tot die nalatenschap behoorende schuld een actie in te stellen. — Kantong. Groningen 15 December 1888; W. 5672.
1908. Zoo de akte van scheiding en deeling slechts bevat de bevestiging eener vroeger tusschen partijen aangegane overeenkomst, kan tegen die akte niet worden opgekomen ter zake van benadeeling, indien niet tegelijk de vernietiging dier eerste overeenkomst gevorderd wordt. — Rechtb. Breda 3 Februari 1891; W. 6007.
1909. De wet erkent in dit artikel de scheiding van een boedel bij twee gedeelten naar gelang deze voor verdeeling vatbaar zijn. — H. R. 21 October 1892; W. 6255; W. v. N. R. 1196; R. W. v. N. 735.
1910. Indien gevorderd wordt herstel eener fout, begaan bij de kadastrale aanduiding van een perceel vast goed begrepen in een boedelscheiding, kan geen sprake zijn van de tenietdoening eener boedelscheiding als in dit artikel bedoeld, integendeel moet dan gedacht worden aan eene uitvoering dier akte overeenkomstig de bedoeling van partijen. — Hof Arnhem 1 November 1893; W. 6467.
Art. 1162.
1911. Eene boedelscheiding tot stand gekomen tusschen personen, die elkander op het oogenblik der scheiding voor deelgerechtigd hielden, maar dit inderdaad niet waren, is eene overeenkomst uit eene valsche oorzaak, die naar luid van art. 1371 B. W. krachteloos is.



Aan hem, die zich op die krachteloosheid beroept, kan art. 1162 niet tegengeworpen worden. De bepalingen der vierde afdeeling van den zestienden titel van het 2e boek B. W. hebben slechts betrekking tot boedelscheidingen tot stand gekomen tusschen werkelijke deelgerechtigden. — Hof Amsterdam 19 Juni 1896; W. 6849. Rechtb. Haarlem 19 Maart 1895; W. 6679.
1912. Eene vordering van den erfgenaam bij versterf tegen dien ex testamento tot uitkeering van wat dezen meer is toegescheiden dan wat hem krachtens de wet mocht worden toegescheiden, is inderdaad eene vordering bedoeld in dit artikel en is dus onderworpen aan den termijn van art. 1162 B. W. — Rechtb. Utrecht 23 November 1898; W. 7212; W. v. N. R. 1522; bevestigd door Hof Amsterdam 26 Juni 1899; W. 7314; W. v. N. R. 1548; P. W. 9174.
1913. Mr. F. A. R. A. Baron van Ittersum. Art. 1158 in verband met art. 1162 B. W. (Ter toelichting van gemeld vonnis Rechtb. Utrecht 23 November 1898.) — R. M. XVII, 337.
Art. 1163.
1914. Mr. W. P. Frijlinck. Iets over de natuur der scheiding naar aanleiding der artt. 1163 en 1164 B. W. — W. v. N. R. 1161 en 1162.
Vijfde Afdeeling.
Van boedelverdeeling door den vader, de
moeder of andere bloedverwanten in de opgaande linie tusschen hunne afkomelingen gemaakt.
Art. 1167.
1915. Boedelverdeeling door bloedverwanten in de opgaande linie. — T. v. N. VIII, 343.
1916. Een akte, waarbij twee echtelieden hunne bepaald aangewezen goederen onder hunne vier zonen verdeelen, onder verplichting om voor dat alles bij de verdeeling van de tusschen hen bestaande huwelijksgemeenschap verschillende geldsommen in te brengen, al hetwelk zou plaats vinden en effect hebben bij het overlijden van een hunner ouders, stelt niet een boedelverdeeling daar, bedoeld bij art. 1167 B. W., maar bevat een contract van koop en verkoop, in allen gevalle een wilsovereenstemming tusschen partijen omtrent eigendomsoverdracht van onroerend goed onder bezwarenden titel. De boedelverdeeling bij dit artikel bedoeld, kan niet door meer dan één persoon geschieden. — Rechtb. Almelo 26 Mei 1880; W. 4529; W. v. N. R. 553; P. W. 6482
1917. Indien kinderen bij een akte, houdende verdeeling krachtens dit artikel door bloedverwanten in de opgaande linie, mede verschijnen en deze goedkeuren en waarborgen, ontstaat daardoor niet een overeenkomst over eene nalatenschap, die nog niet is opengevallen. — Hof 's-Hertogenbosch 18 April 1882; W. 4813; W. v. N. R. 646 en 712.
1918. De akte, waarbij een moederweduwe de aan haar bij de voorafgaande akte van scheiding toebedeelde onroerende goederen tusschen hare beide kinderen verdeelt met de bepaling, dat zij daarvan dadelijk na het overlijden hunner moeder in het gebruik en genot zullen treden, houdt niet in een schenking met eigendomsoverdracht en voorbehoud van vruchtgebruik, maar is een akte van boedelverdeeling door de moeder tusschen hare kinderen gemaakt. — Rechtb. Maastricht 26 April 1888; P. W. 7656; R. W. v. N. 644.
1919. Is een vader bevoegd een boedelverdeeling tusschen zijne kinderen te



maken, waarbij aan een hunner alle baten worden toebedeeld onder den last oni des erflaters schulden te voldoen en aan ieder der overige kinderen zijn aandeel in geld uit te keeren? Neen.— Hof Arnhem 16 April 1890. Ja. Rechtb. Zutfen 28 Februari 1889; W. v. N. R. 1250.
1920. Mr. H. S. Een quaestie omtrent boedelverdeeling door den vader. — W. v. N. R. 1236.
B. Boedelverdeeling. — W. v. N. R. 1250. (Beide naar aanleiding van gemelde uitspraken Hof Arnhem en Rechtb. Zutfen.)
Zie voorts B. in W. v. N. R. 1231 en 1238 en mr. H. S. in W. v. N. R. 1253.
1921. In geval eener boedelscheiding door den vader verbiedt de wet niet dat niet van alle goederen der nalatenschap is bepaald aan wien der erfgenamen deze zouden ten deel vallen, mits slechts alle goederen en alle erfgenamen in de verdeeling begrepen zijn.
Een vader kan in een door hem ontworpen boedelscheiding bepalen, dat voor het geval door hem aan een zijner kinderen toebedeelde goederen niet voldoende zijn om diens legitieme portie samen te stellen deze uit een onbepaald aantal aangewezen en in den boedel aanwezige fondsen tot het wettelijk bedrag zal worden aangevuld. — Rechtb. Rotterdam 24 Januari 1901; W. 7638; Not. W. 104.
1922. De ascendent, die gebruik maakt van het recht hem toegekend om bij zijn leven op den voet voorgeschreven bij dit artikel eene scheiding en deeling zijner nalatenschap te bewerkstelligen, is bevoegd om een deel zijner goederen aan enkele zijner kinderen in onverdeeldheid toe te deelen. Hij kan de door hem ontworpen toedeeling afhankelijk stellen van den toestand van zijn ver¬
mogen op het oogenblik van zijn overlijden. — H. R 13 Februari 1903, concl. conf; W. 7882; W. v. N. R. 1744; P. v. J. 1903, 229; N. R. CXCIII, 235; Not. W. 185; P. W. 9582.
Art. 1169.
1923. De uiterste wilsbeschikkingen, waarbij niet tusschen alle kinderen de ouderlijke nalatenschappen verdeeld worden, zijn wel, wat die verdeeling betreft, nietig, maar geldig als bevattende eene algemeene erfstelling ten voordeele van eenige der kinderen onder den last van uitkeering in geld aan de overige kinderen, behoudens het recht van dezen op het bedrag van hun wettelijk erfdeel. — Rechtb. Zutfen 21 Februari 1884; R. W. v. N. 512.
Art. 1170.
1924. Buiten de gevallen in dit artikel vermeld, heeft een erfgenaam tegen zijne mede-erfgenamen, tusschen welke allen, een ascendent bij testament eene boedelverdeeling heeft gemaakt, geen vordering tot vergoeding of schadeloosstelling, al mocht die verdeeling op een omvaren feitelijken grondslag berusten. — Rechtb. Maastricht 24 Juni 1880; N. R. B 1882,
A. 130; R. W. v. N. 417.
Art. 1171.
1925. De waardeering als bedoeld in dit artikel is onnoodig, wanneer deze overeenkomstig de artt. 1123 en 1124
B. W. heeft plaats gehad. — H. R. 13 Februari 1903, concl. conf.; AVr. 7882; W. v. N. R. 1744; Not. W. 185; P. v. J. 1903, 229; N. R. CXCIII, 235.
ZEVENTIENDE TITEL.
Van onbeheerde nalatenschappen.
Art. 1172.
1926. F. A. van Ittersum. Onbeheerde nalatenschappen. — Ac. Pr. Utrecht 1885.



1927. D. Van onbeheerde nalatenschappen. — W. v. N. R. 1118, 1119, 1120, 1124 en 1125.
1928. Dit artikel kan worden toegepast ook, indien in het request, houdende verzoek tot benoeming van een curator, eenige personen als erfgenamen zijn vermeld en niet blijkt, dat deze onbekend zijn. — Hof Amsterdam 12 October 1888; met vernietiging Rechtb. Alkmaar 6 September 1888; W. 5635; P. W. 7739.
Art. 1174.
1929. Tot de personen, aan wie de curator eener onbeheerde nalatenschap rekening en verantwoording behoort te doen, behooren niet de schuldeischers der nalatenschap. — Rechtb. Rotterdam 10 April 1899; W. 7375; Not. W. 14.
Art. 1175.
1930. De Staat heeft recht op de onbeheerde nalatenschap van een hier te lande tijdelijk woonachtigen vreemdeling, voorzoover die bestaat uit goederen, in Nederland gelegen. — R. A. X, 51.
1931. Slechts als er erfgenamen zijn opgekomen, kan er voor den curator eener onbeheerde nalatenschap grond bestaan tot het afleggen van rekening en verantwoording in den vorm van art. 784 R.v. Zijn er in het geheel geen erfgenamen opgekomen, dan heeft hij stil te zitten totdat de termijn van dit artikel verstreken is, om na omloop daarvan in den gewonen vorm rekening en verantwoording te doen. — Rechtb. 's-Gravenhage 15 Mei 1896; Hof's-Gravenhage 15 Juni 1896; W. 6844; P. v. J. 1896, 66.
ACHTTIENDE TITEL.
Van bevoorrechte schulden.
Eerste Afdeeling. Van bevoorrechte schulden in het algemeen.
Art. 1177.
1932. Uit dit artikel volgt niet, dat de schuldenaar zijn eigen goed niet zou mogen vervreemden; dit artikel heeft alleen de strekking om aan te duiden, waarop de schuldeischer eventueel zijne vorderingen zal mogen verhalen, zonder in het minst een beperking in te houden. — Rechtb. Amsterdam 2 Januari 1889; W. 5753.
1933. Naar de artt. 1177 en 1178 B. W. strekken alle goederen des schuldenaars tot waarborg voor zijne schuldeischers, voorzoover geen wettelijke bepalingen zich daartegen verzetten. De wet onderscheidt daarbij dan niet tusschen goederen, die den schuldenaar alleen, dan wel onverdeeld met anderen in eigendom toebehooren. In hare algemeenheid is dus niet juist te achten de leer, dat een beslag, gelegd op goederen, die mede aan derden toebehooren, is onrechtmatig, wijl door zoodanig beslag daaraan mede zijn onderworpen, goederen, die niet, althans niet uitsluitend, behooren tot het vermogen van den debiteur des beslagleggers. Indien met het beslag op goederen des debiteurs, tevens zijn in beslag genomen goederen van derden of goederen, die mede aan derden toebehooren, dan hebben deze naar art. 538 R.v. het recht die goederen op te vorderen en de inbeslagnemer zal de gevolgen zijner daad hebben te dragen, doordat liet beslag onrechtmatig is, voorzoover betreft het aan die derden toebehoorende deel der goederen, wat dan echter niet wegneemt, dat het overigens in stand kan



blijven. — Rechtb. 's-Gravenhage 5 Maart 1907; W. 8540; W. v. N. R. 1963; W. v. Not. 102; P. v. J. 1907, 686.
Art. 1178.
1934. Het feit dat een schuldeischer een voorrecht op een vermogensdeel van zijn schuldenaar heeft, neemt zijn bevoegdheid niet weg om zonder dat vermogensdeel vooraf uit te winnen, een algemeen beslag op de roerende of onroerende goederen van zijn schuldenaar te leggen. — Rechtb. Amsterdam 15 Juni 1893; W. 6492; W. v. N. R. 1278.
Art. 1180.
1935. Een schuldenaar, tevens schuldeischer van denzelfden persoon, kan, wanneer door een derde onder zijne handen beslag is gelegd op wat hij in voege als voormeld te vorderen heeft, zich ten nadeele van dien derde niet op compensatie beroepen, wanneer de schuld van dien derde eene bevoorrechte schuld is. — Rechtb. Leeuwarden 22 Mei 1902; W. v. N. R. 1754; P. v. J. 1903, 258.
1936. Is aanvulling wenschelijk van de wettelijke bepalingen omtrent den voorrang tusschen schuldeischers, ten einde mogelijk te maken het toekennen van voorrang: a. aan toekomstige schuldeischers en aan houders van papier aan toonder; b. op toekomstige activiteiten ?
— Ned. Jur.-Vereeniging 1885. Praeadviseurs Mrs. S. J. Hingst en T. M. C. Asser. W. 5161 en 5187; W. v. N. R. 808.
1937. Mr. H. L. Drucker. Is aanvulling wenschelijk van de wettelijke bepalingen omtrent den voorrang tusschn schuldeischers? — R. M. IV, 403.
1938. Mr. J. A. van Hamel. De wettelijke bevoorrechting van schuldeischers en het tegenwoordige crediet-verkeer.
— W. v. N. R. 1853—1855.
Cbemebs, Aant. B. W.
Art. 1183.
1939. Mr. W. van Rossem Bz. Iets over het privilegie van polderlasten bij samenloop met hypothecaire vorderingen.
— Them. XLVII, no. 3.
1940. T. Mulder Jzn. Het aan de waterschappen toekomend privilegie voor de polderlasten der ingelanden. — Veendam 1885.
1941. Mag bij eene gemeente-verordening voorrang verleend worden voor eene plaatselijke belasting? Ja. — R. A. XI, 80.
1942. D. M. van Gelder de Neufville. Opmerkingen naar aanleiding van art 1183. B. W. — Ac. Pr. Utrecht 1890.
1943. De verplichting in art. 7 der wet van 22 Mei 1845 (St. no. 22) aan curators, notarissen enz. opgelegd, tot betaling der verschuldigde belasting uit de onder hen berustende gelden van den belastingschuldige, na een daartoe gedane vordering van den ontvanger betreft alleen die belasting, waarvoor de wet aan het Rijk het recht van voorrang heeft toegekend. — Rechtb. Alkmaar 6 September 1888; W. 5620; R. W. v. N. 635.
1944. Het privilegie, aan polderbesturen bij de wet van 9 October 1841 (St. no. 42) toegekend, gaat boven een hypothecair verband, dat na de af? kondiging der gemelde wet is ontstaan.
— H. R. 18 April 1890, concl. conf.; W. 5860; W. v. N. R. 1074; T. v. N. VIII, 82. Hof Arnhem 6 Maart 1889; met vernietiging Rechtb. Zwolle 13 Juni 1888; W. 5763; R. W. v. N. 663; W. B. A. 2114.
27



Tweede Afdeeling.
Van de voorrechten gevestigd op zekere bepaalde goederen.
Art. 1185 no. 1.
1945. De kosten van beteekeningen van een vonnis met bevel tot betaling en van de verdere formaliteiten om de executie voor te bereiden, zijn gerechtskosten, vallende onder art 1185 no. 1 en 1195 no. 1 B. W. en mitsdien bevoorrecht boven 's Rijks directe belastingen. — Rechtb. Rotterdam 11 April 1885; W. 5193.
1946. De kosten veroorzaakt door de opvordering van eigendom gedurende de executie door de echtgenoote van den geëxecuteerde, in welke kosten de revindicante als in het ongelijk gestelde partij is veroordeeld, doch welke wegens haar onvermogen niet op haar verhaalbaar zijn, hoezeer zij dan ook gemaakt zijn ter gelegenheid eener executie, kunnen niet geacht worden veroorzaakt te zijn door de uitwinning. Art. 1185 no. 1 ziet alleen op kosten, veroorzaakt door de wanbetaling van den geëxecuteerde, tot welker betaling hij verplicht is en welke dientengevolge op de opbrengst van het hem toebehoorend uitgewonnen goed bevoorrecht worden verklaard. — H. R. 31 December 1885; W. 5257; N. R. CXLI, § 59, 408; v. d. H., B. R. LI, 411.
1947. Kosten gemaakt door uitwinning zijn bevoorrecht, ook als de uitwinning niet door verkoop is voltooid wegens tusschenkomende faillietverklaring van den geëxecuteerde. — Rechtb. Groningen 22 October 1880; W. 4635; R. W. v. N. 419; N. R. B. 1882, B. 237. Rechtb. Rotterdam 11 April 1885; W. 5193. Rechtb. Leeuwarden 15 Februari 1894; W. 6539; W. v. N. R. 1299; Mb. Dw. X, 7.
1948. Noch de geschiedenis, noch de woorden dezer bepaling leveren grond op voor de opvatting, dat alleen die kosten van uitwinning als bevoorrecht zijn te beschouwen, die tot de uitwinning hebben geleid. Hij, die het onroerend goed in executoriaal beslag heeft genomen, blijft voor de kosten van uitwinning bevoorrecht, ook al heeft de eerste hypotheekhouder — onherroepelijk gemachtigde — de uitwinning overgenomen en het onroerend goed verkocht. — Rechtb. Amsterdam 30 September 1897; W. 7123 ; W. v. N. R. 1462; T. v. N. XVI, 329. Rechtb. Haarlem 28 Januari 1902; W. 7716.
1949. Waar bij inbeslagneming van onroerend goed de uitwinning wordt overgenomen door den hypotheekhouder, behooren de kosten van den inbeslagnemer onder de gerechtskosten, waarvoor in dit artikel preferentie is verleend. Dit geldt echter niet van de kosten en salarissen voor conferentiën van den advocaat over aan te nemen houding enz., die wellicht wel tot het aanvragen der uitwinning hebben doen besluiten, maar niet als gevolg der uitwinning zijn te beschouwen. — Rechtb. Amsterdam 28 Juni 1897; P. v. J. 1897, 86; Mb. Dw. XIII, 9.
1950. Onder de gerechtskosten, uitsluitend veroorzaakt door de uitwinning van onroerend goed, welke bij dit artikel als boven alle andere bevoorrechte schulden worden genoemd, kunnen, daar elke bepaling omtrent bevoorrechte schuld van strenge toepassing is, geene andere kosten worden gebracht dan die volstrekt noodzakelijk zijn. Tot die kosten behoort niet het salaris van den procureur, die zijne diensten verleend heeft bij liet doen van bevel tot betaling met daarop gevolgd executoriaal beslag op onroerend goed, omdat de wet die ver-



richtingen aan den deurwaarder heeft toevertrouwd. Tot die kosten behoort evenmin het salaris van den procureur wegens het doen van de vordering voor den rechter-commissaris om in de rangregeling te worden begrepen bij de verdeeling der kooppenningen van uit kracht van het beding van art. 1223 B. W. verkochte onroerende goederen, welke in executoriaal beslag waren genomen, omdat ook hier de wet het ministerie van den procureur niet voorschrijft en dus geacht moet worden in tegenstelling van art. 482 R.v., het doen dier vordering aan de schuldeischers in persoon te hebben willen overlaten. — H. R. 10 Mei 1894; W. 6502; P. v. J. 1894, 49; N. R. CLXVII, 21; Mb. Dw. X, 9.
1951. Geene andere gerechtskosten zijn bevoorrecht, dan de hier vermelde. — Rechtb. Zwolle 16 Mei 1894; W. 6560.
1952. Als executiekosten mogen alleen beschouwd worden kosten, die uitsluitend veroorzaakt worden door de uitwinning; derhalve niet die kosten, welke met die executie samenhangen, doch geen eigenlijke maatregelen van executie zijn, zoodat de kosten, veroorzaakt door de naleving van art. 512 R.v. niet als kosten van uitwinning op het uitgewonnen goed kunnen worden verhaald. — Hof Arnhem 3 December 1902; W. 7923; W. v. N. R. 1753.
Art. 1185 no. 2.
1953. Mr. M. Polak. Het voorrecht van den verhuurder. — R. M. XII, 272.
1954. Prof. mr. H. J. Hamaker. De verhouding tusschen de rechten eens verhuurders naar de artt. 1185, 2°, 1186—1189 en die eens verkoopers naar de artt. 1185 3° en 1190—1192 B. W.— W. v. N. R. 1824.
1955. Pandbeslag kan alleen op meubelen worden gelegd voor eene bestaande, niet voor een eventueele schuld. — Rechtb. Amsterdam 22 Mei 1883; W. 4956.
1956. De schadevergoeding wegens wanpraestatie in het voldoen der huurpenningen tot het bedrag der huurpenningen beperkt, moet geacht worden tot de nakoming der huurovereenkomst betrekking te hebben en alzoo eene preferente schuld volgens dit artikel te zijn. — Hof 's-Hertogenbosch 18 December 1894; W. 6603; met vernietiging Rechtb. Breda 6 Februari 1894; W. 6482; Mb. Dw. IX, 12.
1957. Het voorrecht aan den verhuurder toegekend op de voorwerpen, zich tot stoffeering van het gehuurde huis, daarin bevindende, kan ook worden uitgeoefend ter zake van datgene, wat den verhuurder bij vonnis is toegewezen als vergoeding van kosten, schaden en interessen, zulks ter gelegenheid van de uitgesproken ontbinding van huur en verhuur. — Rechtb. 's-Gravenhage 24 Mei 1892. Bevestigd door Hof aldaar 16 Januari 1893; W. 6318; Mb. Dw. X, 12.
1958. Het voorrecht bij deze bepaling den verhuurder toegekend, moet ook geacht worden verbonden te zijn aan eene schadevergoeding den verhuurder bij rechterlijk vonnis toegekend na ontbinding der huurovereenkomst wegens wanbetaling der huurpenningen. Tot verhaal van zoodanige schadevergoeding kan dus ook pandbeslag worden gelegd. — Rechtb. Arnhem 18 Januari 1904; Mb. Dw. XX, 27.
1959. Krachtens deze bepaling zijn wel bevoorrecht huurpenningen van onroerende goederen, niet de renten daarvan ingeval van te late betaling. — Rechtb. Zwolle 16 Mei 1894; W. 6560.



1960. Deze bepaling moet als uitzondering op den regel van art. 1178 B. W. strikt worden uitgelegd. Het kan dan ook niet geacht worden een voorrecht toe te kennen voor de kosten van een pandbeslag en de rente van verschuldigde te laat betaalde huur. — H. R. 20 Januari 1905, concl. conf.; W. 8172; W. v. N.R. 1838; Not.W. 283; P. v. J. 1905, 416; Mb. Dw. XXI, 40; N. R. CXCIX, 120 (met bevestiging Rechtb. Zwolle 10 Februari 1904); W. v. N. R. 1797; Mb. Dw. XX, 81.
1961. Het voorrecht des verhuurders strekt zich ook uit tot de kosten noodig voor de inning der huur. — Rechtb. Middelburg 21 Mei 1902; W. 7827.
1962. Bij de toepassing dezer bepaling mag niet al te streng worden vastgehouden aan het voorschrift, dat dit voorrecht slechts wordt toegekend voor den huurprijs van onroerend goed. Immfers veelvuldig wordt in den huurprijs vergoeding gevonden, niet alleen voor het genot van het gehuurde onroerend goed zelf, maar ook voor andere meest persoonlijke verplichtingen door den verhuurder bij het aangaan der huurovereenkomst op zich genomen. Slechts zal in zoo'n geval de toepasselijkheid dezer bepaling met vrucht kunnen worden betwist, wanneer het contract van dien aard is dat daarbij de vergoeding voor het genot geheel op den achtergrond is gedrongen. — Rechtb. Amsterdam 30 Juni 1903; W. 8057; P. v. J. 1903, 290; Mb. Dw. VIX, 24; Not. W. 243.
1963. Uit het feit, dat art. 758 en v. R.v. steeds spreken van den „verhuurder" kan niet worden afgeleid, dat nu ook de „huurvorderingen" van art' 1185, 2o. B. W. beperkt zouden moeten worden
tot vorderingen van iemand, die inderdaad nog huurder is. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 8 Februari 1907; P. v. J. 1907, 625.
Art. 1185 no. 3.
1964. Mr. C. W. Star Busmann. De rechtsbescherming van den verkooper van roerend goed. — R. M. XXV. 571.
1965. Het voorrecht door de wet verleend aan den verkooper van roerende en nog onbetaalde goederen, indien zij zich nog in handen van den schuldenaar bevinden, mist zijne uitwerking als de kooper na failliet-verklaring een accoord heeft aangegaan en de goederen niet zijn verkocht, in welk geval de verkooper slechts als concurrent schuldeischer recht heeft op het dividend volgens accoord. — Rechtb Amsterdam 17 April 1891; P. v. J. 1891, 62; N. M. v. H. nr, 27i.
1966. Bij faillissement van een beneficiair aanvaarde nalatenschap behouden de crediteuren hun recht van preferentie, ook al waren de onbetaald gebleven goederen, waarop zij hun recht beweren, door de beneficiaire erfgenamen vóór den aanvang van het faillisement publiek verkocht. — Rechtb. Breda 27 Februari 1894; W. 6518.
1967. Wanneer iemand aan een deurwaarder last geeft om als ondernemer van openbare verkoopingen eenige roerende goederen in het openbaar te verkoopen en die deurwaarder failleert nadat hij dien last heeft vervuld, door die goederen op eigen d. w. z. op des deurwaarders naam te verkoopen, dan heeft de lastgever geen recht noch voorrecht op die kooppenningen, die tot het vermogen des gefailleerden deurwaarders behooren. — Rechtb. Zierikzee 1 Maart 1904; W. 8068; W. v. N. R. 1803.



Art. 1185 no. 4.
1968. Deze bepaling moet niet in zoo uitgestrekten zin worden opgevat, dat ook maatregelen tegen mogelijke verduistering in het belang der gezamenlijke schüldeischers als hosten van behoud zijn aan te merken. Om met vrucht gemeld privilegie te kunnen inroepen, moet worden aangetoond en bewezen, dat werkelijk zoodanige verduistering niet alleen gevreesd, maar inderdaad voorgenomen of reeds begonnen en alleen door het beslag is verhinderd of gestuit. — Rechtb. Zwolle sine die; W. 5552.
1969. Onder de woorden „de kosten tot behoud eener zaak gemaakt", moeten worden verstaan zoodanige kosten, waardoor, indien ze niet waren gemaakt, niet slechts de zaak in waarde zou zijn verminderd, maar zonder welke de zaak zou zijn te niet gegaan. Rechtb. Utrecht 22 Maart 1899; W. 7273.
Art. 1185 no. 5
1970. Dit privilegie kan niet geldend worden gemaakt in den boedel van een van twee leden eener vennootschap onder firma, die last gaf tot het verven van een huis, dat aan die vennootschap toebehoorde. — Rechtb. Amsterdam 21 November 1899; P. v. J. 1900, 41.
Art. 1185 no. 7.
1971. De expediteur heeft het recht van den geadresseerde, die de goederen in ontvangst heeft genomen, de vracht en bijkomende onkosten te vorderen. Bijzondere bedingen tusschen den afzender en den ontvanger oefenen op dit recht geen invloed uit. — Kantong. 's-Gravenhage 19 December 1887; W. 5557; Mb. Dw. III, 11.
Art. 1185 no. 8.
1972. Al-t- 1185, 8 B. W. maakt geen verschil tusschen hetgeen, waarop met¬
selaars, timmerlieden en andere werkbazen voor hunne werkzaamheden en hetgeen, waarop zij voor door hen geleverde materialen aanspraak kunnen maken. — H. R. 18 December 1908, concl. conf.; W. 8785.
1973. J. J. Tichelaar. De rechten van hen, die arbeid of materiaal leveren voor huizenbouw. — Ac. Pr. Leiden 1908.
1974. Mr. R. M. J. M. Beguin. Ons schuldrecht en het bouwvak. — P. v. J. 1896, 96.
Art. 1186.
1975. A. Burger C.Pzn. Het recht van den verhuurder na vervoer der aan zijn voorrecht onderworpen goederen. — Ac. Pr. Leiden 1886. Aangek, door mr. H. L. Drucker in R. M. IV, 252.
1976. Jhr. mr. D. G. van Teijlingen. Artt. 1186—1188 Burgerlijk Wetboek. — Them. XLVII, 326.
1977. Het privilegie, dat de verhuurder heeft op de zich in of op het verhuurde bevindende goederen wegens onbetaalde verschenen huurpenningen, zoolang de goederen zich op den gehuurden bodem bevinden, is door geene wetsbepaling aan een tijdsverloop verbonden. Krachtens dit privilegie kan pandbeslag ook na het einde der huurovereenkomst worden gelegd. Het weder verhuren van een pand, terwijl zich daarin nog goederen bevinden, moet niet worden beschouwd als een vrijwillig uit de hand geven van een pand door den verhuurder met dit gevolg, dat de verhuurder het hem bij dit artikel verzekerd privilegie verliest. — Rechtb. Arnhem 28 November 1881; W. 4765; W. v. N. R. 699.



1978. De roerende goederen, zich bevindende in een gehuurde woning, moeten geacht worden in het bezit des huurders te zijn en dit bezit geldt voor dien huurder als volkomen titel. — Rechtb. Amsterdam 16 April 1899; P. v. J. 1889, 74.
1979. Bij dit artikel heeft de wetgever willen afwijken van art. 2014 B. W. Dit voorrecht strekt zich uit tot de in dit artikel aangeduide voorwerpen, onverschillig of deze al of niet aan den huurder toebehooren. — Hof 's-Hertogenbosch 24 Januari 1899; W. 7276.
1980. Aan het aanwezig zijn van goederen in een gehuurde woning op zich zelf kent de wet niet het vermoeden toe, dat die goederen aan den huurder in eigendom toebehooren. — Rechtb. Amsterdam 24 Maart 18S7; Mb. Dw. III, 12.
1981. W. C. Bosman. Heeft de verhuurder van een winkel op grond van art. 1186 B. W. eene bevoorrechte schuld op de winkelgoederen ? Ja. — W. 5219.
1982. De billards behooren tot de stoffeering van een koffiehuis. — Rechtb. 's-Gravenhage 23 December 1887; W. 5532; Mb. Dw. IV, 1.
1983. Het voorrecht van den verhuurder strekt zich uit tot alles, wat niet tijdelijk en in transitu, maar blijvend tot nut en tot gebruik van het gehuurde op den verhuurden grond is gebracht, zoodat daaronder bij eene landhoeve, waarop vee wordt gehouden, ook valt het door den huurder van elders op het gehuurde gebrachte veevoeder. — Rechtb. Leeuwarden 19 April 1894; W. 6594; P. v. J. 1894, 53; Mb. Dw. X, 9.
1984. Balken aan een houtzager in bewerking gegeven, behooren niet tot de goederen, waarop door den verhuurder van den houtzaagmolen wegens verschuldigde huur pandbeslag kan worden gelegd. — Hof Amsterdam 1 October 1896; W. 6843.
1985. Goederen, die niet tot gebruik of versiering, maar alleen ten verkoop zich in de gehuurde woning bevinden, zijn niet onderworpen aan het privilegie, van dit artikel. — Rechtb. Amsterdam 3 Januari 1898; P. v. J. 1898, 97.
1986. De uitdrukking „stoffeering van het gehuurde", in dit artikel voorkomende, moet niet worden opgevat in den engen zin, zooals daarvan in art. 597 B. W. eene definitie wordt gegeven, maar onder „stoffeering" moeten worden begrepen alle voorwerpen, die dienen tot gebruik van het verhuurde. — Rechtb. Amsterdam 25 Januari 1902; W. 7783; Not. W. 154; N. M. v. H. XIV, 267; Mb. Dw. XVIIT, 10.
1987. Ook de verhuurder van een voor pakhuis verhuurd gedeelte van een huis kan aanspraak maken op het voorrecht bij art. 1186 B. W. aan den verhuurder toegekend, met dien verstande, dat het voorrecht zich slechts uitstrekt tot die goederen, welke moeten strekken of dienen om het gehuurde pakhuis geschikt te maken tot het gebruik, waartoe het bestemd is, niet tot de goederen, die in het pakhuis geborgen of bewaard worden. — Rechtb. Rotterdam 30 Mei 1904; W. 8158; Not. W. 278; Mb. Dw. XXI, 38.
1988. Uit de bewoordingen en het onderling verrband der artt. 1186 en 1192 B. W. blijkt, dat het voorrecht des verhuurders zich ook uitstrekt over die voorwerpen, die, zonder in het enge door



art. 573 B. W. aangegeven begrip te vallen, dienen of gediend hebben voor het gebruik, waarvoor het verhuurde moet dienen; het strekt zich mitsdien ook uit tot een gasmotor, welke gediend heeft om in werking te brengen eene koelmachine voor den door den huurder in het gehuurde perceel gedreven wildhandel. — Rechtb. Amsterdam 26 October 1904; P. v. J. 1905, 441.
1989. Onjuist is de bewering, dat voor het voorrecht des verhuurders bezit der invecta noodig zou zijn, daar, wat daaromtrent vroeger moge gegolden hebben, thans alleen de aard der vordering beslist. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 8 Februari 1907; P. v. J. 625.
1990. Het privilegie des verhuurders op de invecta en illata vervalt, indien deze door verkoop en levering het onroerend goed heeft overgedragen op een derde, welke laatste in de rechten en verplichtingen van den vroegeren verhuurder getreden is. Bij faillissement van den huurder kan buiten den curator om, dit privilegie worden uitgeoefend, op de goederen van derden, welke zich op het verhuurde bevonden. — Hof 's-Hertogenbosch 27 October 1908; W. 8814.
Art. 1188.
1991. De woorden in dit artikel „aan een derde op een andere wijze verbonden", moeten worden opgevat in dezen zin, dat de huurder eigenaar moet zijn gebleven van de goederen, waarop de wet den verhuurder toestaat zijn bevoorrechte schuld te verhalen. — Rechtb. Leeuwarden 29 Mei 1884; W. 5115; R. W. v. N. 522. Bev. door Hof. aldaar 3 December 1884; W. 5211; R. W. v. N. 548.
1992. De verhuurder kan zijn recht van privilegie doen gelden binnen den bepaalden termijn, ook dan als de goederen in dit artikel bedoeld, buiten zijne toestemming zijn vervoerd door den kooper der goederen, die ze te goeder trouw kocht en vervoerde. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 23 Mei 1890; W. 5886; R. W. v. N. 684.
1993. De verhuurder behoudt zijn voorrecht op alle goederen, die tot stoffeering voor het gehuurde huis dienen; ook nadat zij zijn verkocht en vervoerd.
— Rechtb. Utrecht 11 Juli 1894; W. 6537; Mb. Dw. X, 8.
1994. Hij, die het pandbeslag voor de huurpenningen eener hofstede van waarde wil doen verklaren, moet bewijzen, dat de gearresteerde goederen binnen veertig dagen na het vervoer van de hofstede, in beslag genomen zijn. — Rechtb. Assen 13 Juni 1881; W. 4815.
1995. De opeisching in dit artikel bedoeld, moet plaats hebben op de gewone wijze bij artt. 1 en 2 Rv. bepaald. Het woord „mits" is de voorwaarde zonder welker vervulling het pandbeslag niet kan worden van waarde verklaard.
— Rechtb. Amsterdam 7 Maart 1889; W. 5722; P. v. J. 1889, 62.
1996. Onder „gerechtelijke opeisching" bedoeld bij art. 1188 B. W. wordt verstaan het pandbeslag voor huren en pachten gelijk dat bij de artt. 758 en volg. Rv. is geregeld. — Rechtb. Zwolle 6 Maart 1907; W. 8748; W. v. N. R. 2046. — Rechtb. Rotterdam 29 Juni 1900; W. 7498; Not. W. 58.
1997. Het beslag voor huurpenningen is nietig en van onwaarde, als het niet



is gedaan binnen veertien dagen na het vervoer der voor de huurpenningen verbonden goederen, welke tot stoffeering van het verhuurde huis hebben gediend. — Rechtb. 's-Gravenhage 21 Augustus 1896; W. 6863.
1998. Pandbeslag op goederen van den huurder komt niet te pas als er geen schuld bestaat. — Rechtb. Amsterdam 31 Januari 1889; W. 5764; P. v. J. 1889. 52.
1999. Een onderhuurder, die er tegen opkomt, dat hem toebehoorende goederen in pandbeslag zijn genomen, moet niet alleen bewijzen, dat die goederen hem toebehooren, maar ook dat hij is onderhuurder en dat hij zonder arglist heeft betaald. — Rechtb. Amsterdam 29 December 1892; W. 6544.
2000. De verhuurder kan de roerende goederen, waarop hem bij dit artikel voorrecht is toegestaan, in beslag nemen zoolang niet blijkt, dat zij met zijne toestemming zijn vervoerd. — Hof Amsterdam 29 April 1887; P. v. J. 1887, 40.
2001. Na de ontruiming van den gehuurden bodem door den huurder, na het einde der huur, dienen de goederen, in dit artikel bedoeld, niet meer tot stoffeering, bebouwing of gebruik van het verhuurde, zoodat zij hebben opgehouden bij voorrecht voor de verschenen huurpenningen verbonden te zijn. De huurder, die na het eindigen der huur die goederen van den bodem vervoert, kan niet worden gezegd ze te vervoeren buiten toestemming en voorkennis van den verhuurder. Pandbeslag kan dus na dat vervoer op die goederen niet meer worden gelegd. — Pres. Bes. Leeuwarden 1 Juni 1897; Hof aldaar 14 Juni 1897; P. v. J. 1897, 52.
2002. Pandbeslag kan gelegd worden een dag na gedaan bevel zonder verlof van den President der Rechtbank of ook dadelijk zonder voorafgaand bevel met zoodanig verlof en wel op de goederen, die voor de huurpenningen verbonden zijn verklaard, mits deze goederen zonder toestemming van den verhuurder zijn vervoerd, terwijl ter bewaring van zijn recht opeisching binnen veertien dagen vereischte is. — Rechtb. Rotterdam 29 Juni 1900; W. 7498; Not. W. 58.
2003. De verhuurder kan alleen voor verschuldigde en verschenen en niet voor nog te verschijnen huurpenningen pandbeslag doen leggen. — Rechtb. Amsterdam 22 Mei 1883; W. 4956; R. W. v. N. 487.
2004. De verhuurder heeft alleen recht op pandbeslag voor verschenen, vervallen huurpenningen, niet tot waarborg voor huurpenningen die te eeniger tijd zullen verschuldigd worden. — Rechtb. Amsterdam 28 Februari 1889; W. 5799; T. v. N. VII, 201; R. W. v. N. 671; P. v. J. 1889, 64.
2005. Kent het Burgerlijk Wetboek den verhuurder eener woning pandbeslag toe voor nog niet verschenen huurpenningen? Neen. — R. A. X, 73.
2006. Het vervoer van de goederen, waarop art. 1186 B. W. voorrecht toekent, behoeft niet heimelijk te zijn; het is voldoende, dat ze buiten toestemming des verhuurders zijn vervoerd; pandbeslag kan worden gelegd op vervallen huurpenningen. Dit is echter niet het geval met het beslag, gelegd op grond van art. 1188 B. W. — Rechtb. 's-Gravenhage 10 September 1886; W. 5394; R. W. v. N. 589.



2007. De verhuurder heeft geen recht tot beslag krachten.:! dit artikel als hij geen opeischbare vordering uit de huurovereenkomst ten laste van den huurder heeft. Hij, die tijdens het daarop gelegd beslag in het feitelijk bezit der goederen is, kan de opheffing van het beslag met schadevergoeding vorderen. — Rechtb. Rotterdam 2 April 1894; W. 6508; W. v. N. R. 1320.
2008. Prof. mr. H. J. Hamaker. Art. 1188 B. W. Naar aanleiding van twee vonnissen (even gemelde vonnissen Rotterdam en 's-Gravenhage, betreffende de vraag of het recht den verhuurder in dit artikel toegekend, afhankelijk is van het bestaan eener opeischbare vordering. S. vereenigt zich met het vonnis 's-Gravenhage.) — W. v. N. R. 1320—1323.
2009. Ook voor niet vervallen huurpenningen kan pandbeslag worden gelegd. Dit artikel bedoelt met „gerechtelijke opeisching" alleen het beslag. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 8 Maart 1895; W. 6724; Mb. Dw. XI, 8.
2010. Een verhuurder, die het verhuurde heeft verkocht, verliest daardoor niet het recht om ter zake van verschenen en niet betaalde huur pandbeslag te leggen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 28 April 1905; W. 8223; W. v. N. R. 1859; Not. W. 305; Mb. Dw. XXI, 44.
Art. 1190.
2011. De verkooper houdt zijn voor¬
recht op de opbrengst van de verkochte waar, ook al was die waar door den kooper verpand en na diens faillissement door
den pandhouder vorkocht, nadat zijne vordering, waarvoor het pand was verstrekt, reeds was te niet gegaan. — Rechtb. Arnhem 4 Februari 1904; W. 8060; Not. W. 244.
2012. Het voorrecht, den verkooper in dit artikel toegekend, is een zakelijk recht. — Rechtb. Haarlem 18 Juni 1895; Hof Amsterdam 7 Mei 1897; W. 6984 en 7016; W. v. N. R. 1457.
2013. Het voorrecht van den verkooper op de opbrengst van zich nog in handen der koopers bevindende goederen, geldt, hoe die goederen ook bewerkt zijn, mits slechts vast sta, dat zij afkomstig zijn van de door den verkooper aan den kooper geleverde goederen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 8 April 1904; W. 8116.
2014. Het voorrecht van den verkooper van roerende goederen op den koopprijs dier goederen, kan ook worden uitgeoefend, wanneer die goederen met andere vermengd zijn. — Hof Leeuwarden 22 Februari 1905; W. 8523.
Art. 1191.
2015. Jos. van Raalte. De reclame van verkochte goederen. — Ac. Pr. Leiden 1886. Aangek, door mr. Molengraaf!' in R. M. V, 629.
2016. W. H. Hoeufft. De aard der reclame van den verkooper. — Ac. Pr. Utrecht 1886.
Art. 1192.
2017. De verkooper van roerende goederen is volgens dit artikel bevoorrecht boven den verhuurder der woning, indien het blijkt, dat de laatste met de niet betaling bekend werd ten tijde, dat zijn voorrecht zou aanvangen en alzoo, toen de roerende goederen in het verhuurde pand gebracht werden. — Hof Leeuwarden 1 April 1885; W. 5310; R. W. v. N. 566. Rechtb. aldaar 24 April 1884; N. R. B. 1885, D. 119.



Derde Afdeeling.
Van de voorrechten op alle roerende en
onroerende goederen in het algemeen.
Art. 1195. (1)
2018. E. A. Daniels. Art. 1195 van het Burgerlijk Wetboek. — T. A. R. V, 389.
Art. 1195, no. 1.
2019. De kosten tot faillietverklaring aangewend, zijn kosten van uitwinning en boedelredding en dus geprivilegieerd volgens art. 1195 no. 1 B. W. — H. R. 2 Januari 1885, concl. conf.; W. 5119; W. v. N. R. 833.
2020. De kosten van faillissementsaanvrage moeten evenals de faillissementskosten, over ieder deel des boedels worden omgeslagen. — Rechtb. Arnhem 23 Maart 1899; W. 7262.
2021. De kosten gevallen op een faillissementsaanvrage zijn preferent. Hierin wordt geene verandering gebracht, doordat het verzoek buiten behandeling blijft, omdat de gerequestreerde op een nagenoeg gelijktijdig, maar toch iets vroeger ingediend request bereids in staat van faillissement was verklaard. — Rechtb. Groningen 6 April 1900; P. v. J. 1900, 92.
(1) Nos. 4 en 7 van dit artikel zijn gewijzigd bij de wet op de ouderlijke macht en voogdij van 6 Februari 1901 (St. no. 62); nr. 4 daarenboven bij de van wet 13 Juli 1907 (St. no. 193) tot wijziging en aanvulling van de bepalingen in het Burgerlijk Wetboek omtrent huur van dienstboden en werklieden en daarmede samenhangende artikelen in dat Wetboek alsmede in andere Wetboeken. Door deze wijziging hebben de rechterlijke uitspraken betreffende de vraag of bepaalde personen onder dienst- en werkboden zijn te rangschikken, hare waarde verloren.
2022. Wanneer, nadat eene in gemeenschap van goederen gehuwde vrouw bereids failliet was verklaard, ook het faillissement des mans werd aangevraagd en uitgesproken, dan kan op grond van art. 1195, 1° B. W. aan de vordering ter zake van de kosten, veroorzaakt door de aanvrage tot faillietverklaring van den man, geen voorrecht worden toegekend; immers die kosten waren onnoodig en kunnen dan ook niet worden geacht uitsluitend door uitwinning en boedelredding (d. i. boedelscheiding) te zijn veroorzaakt. — Rechtb. Amsterdam 1 Februari 1905; W. 8280; W. v. N. R. 1872.
2023. De vordering wegens kosten van executie is bevoorrecht boven die van den Staat wegens belasting. — Rechtb. Rotterdam 11 April 1885; W. 5193; N. R. B. 1885, D. 269; P. v. J. 1885, 35; R. W. v. N. 540.
2024. Het voorrecht voor gerechtskosten op de gezamenlijke goederen, oefent slechts dan invloed uit op de voorrechten op enkele goederen, ook het voorrecht des verhuurders, indien de overige niet door zoodanig bijzonder voorrecht getroffen roerende goederen niet voldoende zijn om de gerechtskosten, ook faillissementskosten te dekken. — Rechtb. Leeuwarden 1 Juni 1895; W. 6712; P. v. J. 1895, 83.
2025. De verhuurder, die pandbeslag legt, nadat de curator over eene onbeheerde nalatenschap met zijne verplichte werkzaamheden een aanvang heeft gemaakt, moet dulden, dat eerst uit de opbrengst der in beslag genomen goederen, als deze de geheele nalatenschap uitmaken, worden verhaald de door den curator op wettige wijze gemaakte boedelkosten en de kosten die hij nog verplicht is te maken om zijne functiën ten einde



te brengen. — Rechtb. Arnhem 4 Maart 1901; W. 7671; Not. W. 100; Mb. Dw. XVIII, 6.
2026. De kosten van een conservatoir beslag kunnen niet worden gerekend tot de kosten van boedelredding bedoeld in dit artikel. — Kantong. Rotterdam II sine die; P. v. J. 1902, 137.
2027. Onder „boedelredding" in den zin van dit artikel moeten niet worden verstaan maatregelen, die strekken om een boedel te redden, in zijn geheel te doen blijven, maar gelijk de geschiedenis als de taalkundige beteekenis van het woord uitwijzen, maatregelen die strekken om de bestanddeelen des boedels te gelde te maken, den boedel te gelde te maken, den boedel te redden in den zin van „redden", „beredderen", hem tot effenheid te brengen en te vereffenen. Dit vooropgesteld, kunnen tot de kosten van boedelredding niet gerekend worden het honorarium en verschot van den advocaat-procureur, die zijn ministerie verleent tot het verkrijgen van surséance van betaling. — Rechtb. Rotterdam 1 Juni 1903; P. v. J. 1903, 284.
Art. 1195, no. 2.
2028. De kosten van een grafzerk of van een gedenkteeken op een graf, kunnen niet worden gerangschikt onder de begrafeniskosten. — M. F. 20 Mei 1886, no. 42; P. W. 7328; R. W. v. N. 600.
2029. Onder begrafeniskosten zijn slechts begrepen alle onkosten, besteed voor de begrafenis en al hetgeen daarmede in dadelijk verband staat, totdat zij voltooid is. Daartoe behoort dus het graf en de bedekking daarvan, maar niet de zielmissen en andere godsdienstige plechtigheden, die aan de eigenlijk gezegde begrafenis vreemd zijn. — Rechtb. Utrecht 9 April 1902; W. 7762; W. v. N. R. 1698; Not. W. 146.
Art. 1195, no. 3.
2030. Mr. D. Binger. De laatste ziekte, waarvan dit artikel spreekt, is de ziekte, die door den dood is gevolgd of waaraan de schuldenaar is overleden, en niet de ziekte, waardoor hij het laatst is aangetast, misschien eenige maanden of jaren vóór zijn dood. — W. 5333 en 5341.
2031. Onder „alle kosten van de laatste ziekte", vermeld in dit artikel moeten alleen worden verstaan de kosten veroorzaakt door de ziekte van den schuldenaar waarop diens dood is gevolgd of waaraan deze is overleden, waartoe niets afdoet de omstandigheid, dat in den boedel van den gefailleerde is vervat de nog ongescheiden gemeenschap tusschen hem en zijne overleden echtgenoote ten behoeve van welke laatste bovengenoemde kosten zijn gemaakt. — Rechtb. Amsterdam 9 April 1895; W. 6660; T. v. N. XIII, 343.
Art. 1195, no. 6.
2032. De schuldvorderingen van kostschoolhouders, waarvoor bij no. 6 van dit artikel een voorrecht wordt verleend, moeten worden beperkt tot die, welke betrekking hebben op vergoeding van kost, inwoning en onderwijs en indien daartoe bijzondere redenen bestaan, de voor dit laatste benoodigde hulpmiddelen. — Rechtb. Alkmaar 17 November 1892; W. 6270.
Art. 1195, no. 7. •.
2033. Onder de voogden vermeld in dit artikel is ook de man van de hertrouwde moeder-voogdes als mede-voogd begrepen. — Rechtb. Leeuwarden 10 Maart 1892; W. 6182; W. v. N. R. 1163; R. W. v. N. 735.
2034. H. B. Gottmer. Het bij dit artikel vastgesteld voorrecht, zal stand houden



tien jaren na den dag der meerderjarigheid, omdat alle rechtsvorderingen van den minderjarige betrekkelijk de verrichtingen van de voogdij mede met tien jaren verjaren. — W. v. N. R. 1105.
2035. Onder de „verrichtingen der voogdij", welke volgens art. 472 B. W. aan de verjaring van tien jaren zijn onderworpen, behooren niet te worden verstaan die verrichtingen, van den voogd, die bestaan in het ontvangen en beheeren van kapitalen tijdens zijn bestuur aan zijne pupillen opgekomen, als het bestaan daarvan vaststaat en erkend is. De ratio legis brengt mede om aan te nemen, dat bij gebreke van hypotheken of andere zekerheid het privilegie van dit artikel voor zoodanige vorderingen niet met tien jaren verloren gaat. — Rechtb. Leeuwarden 17 Januari 1895; W. 6690; W. v. N. R. 1312; P. v. J. 1895, 21; T. v. N. XIII, 390.
NEGENTIENDE TITEL.
Van pand.
Art. 1196.
2036. De overeenkomst, inhoudende dat alle goederen, de winkelopstand en de gasornamenten in een te vestigen dépot ten waarborg zullen strekken van de verwaarborgsom die de dépothouder aan den dépötgever ter hand heeft gesteld, doet een pandrecht ontstaan op alle goederen welke op een gegeven oogenblik in het dépöt voorhanden zijn. — Rechtb. Amsterdam 10 December 1885; P. v. J. 1886, Bijbl. 5, 18.
2037. Het onder de macht van iemand laten van fondsen om als onderpand te dienen en tot dekking eener eventueele vordering is een pandovereenkomst, onverschillig of het pand door den schuldenaar, dan wel door een derde is
gegeven. De wetgever neemt aan dat ook derden hunne zaken tot zekerheid der schuld van een ander kunnen verbinden. De uitdrukking „in deszelfs naam" in dit artikel is niet op te vatten in den beperkten zin, als ware pandrecht slechts bestaanbaar op een zaak die aan den schuldeischer overgegeven wordt door den schuldenaar zeiven of met zijne voorkennis door een ander namens hem, maar die woorden zijn in overeenstemming met de algemeene rechtsbeginselen te verstaan als te beteekenen voor den schuldenaar of ten zijnen behoeve. Hij, die voor een derde fondsen tot onderpand heeft verstrekt, kan niet als grond voor de onrechtmatigheid van den verkoop dier fondsen zich daarop beroepen, dat van hem gevorderd werd een hooger bedrag dan de derde schuldig was. — Hof Amsterdam 2 Januari 1891; W. 5984; R. W. v. N. 706; N. M. v. H., III, 135; P. v. J. 1891, 20. Rechtb. Amsterdam 4 Januari 1889; W. 5673; P. v. J. 1889, 46; R. W. v. N. 643.
2038. Een inpandgeving voor eene toekomstige en onzekere schuld is niet in strijd met eenig rechtsbeginsel. — Rechtb. Arnhem 17 October 1881; P. v. J. 1881, 45, Bijb. In gelijken zin Rechtb. Rotterdam 23 Maart 1891; W. 6079; W. v. N. R. 1141; R. W. v. N. 726; P. v. J. 1891, 66. Hof Amsterdam 29 Juni 1894; W. 6565. Rechtb. aldaar 27 Juni 1893; P. v. J. 1893, 87. Hoi Arnhem 18 Juli 1907; W. 8593.
2039. Mr. M. L. van Goudoever. Het prolongatiecontract. — W. v. N. R. 1643 en 1658.
Prof. mr. H. J. Hamaker. Idem. — W. v. N. R. 1650 en 1660 (in 1660 naschrift van mr. v. G.).
V. Nog eens het prolongatiecontract. — W. v. N. R. 1663.



2040. .J. C. Stoop. Herprolongatie. — Ac. Pr. Leiden 1891.
2041. Is. da Costa. Eenige opmerkingen in verband met het tijdstip van in pandgeving bij prolongatie. — Ac. Pr. Amsterdam 1893.
2042. G. H. M. Delprat. Opmerkingen naar aanleiding van herbeleening en herprolongatie. — Ac. Pr. Leiden 1894. Aangek, door mr. .J. A. Levy in W. 6540; R. M. XIII, 590; door mr. F. A. Molster in N. M. v. H. VII, 255.
2043. Ingeval van geldleening bij prolongatie-contract zijn partijen, voor wat den duur der overeenkomst aangaat, onderworpen aan de regelen, die het plaatselijk gebruik heeft ingevoerd en sedert 1876 toen de Vereeniging voor den effectenhandel werd opgericht, aan het reglement dezer vereeniging, vastgesteld 27 December 1876, laatstelijk gewijzigd 28 April en 4 Mei 1903. Zoowel dit plaatselijk gebruik als dit reglement schrijven voor dat de geldgever, die de prolongatie niet wenscht te continueeren, den geldnemer daarvan kennis moet geven op den laatsten dag voor den vervaldag en dat bij gebreke van deze kennisgeving, de post van den kant des geldgevers wordt geacht te zijn gecontinueerd, telkens voor eene maand. — Rechtb. Amsterdam 23 Juni 1905; P. v. J. 1905, 500.
2044. Mr. M. L. van Goudoever. Iets over verpanding derzelfde roerende zaak ten behoeve van verschillende schuldeischers. — W. v. N. R. 1709.
2045. Dit artikel stelt aan het pandobject geen anderen eisch dan dat het zij een roerende zaak; daaronder moet ook worden begrepen eene geldsom van een bepaald bedrag, waaraan door de
contracteerende partijen eene bepaalde bestemming is gegeven. — Hof Amsterdam 18 Januari 1907 (bevestigende Rechtb. aldaar 17 Februari 1905); W. 8676; W. v. Not. 140.
Art. 1197.
2046. J. H. Andries. Aanteekeningen op art. 1197 B. W. naar aanleiding van de wet van 8 Juli 1874 (St. no. 95). — Ac. Pr. 's-Gravenhage 1884.
2047. Mits slechts blijke van den overeenstemmenden wil van partijen om eene verpanding aan te gaan, moet geacht worden eene pandovereenkomst te zijn gesloten, onafhankelijk van het bestaan eener akte.
Tot het ontstaan van een pandrecht op onlichamelijke roerende zaken is de overgifte der titels onnoodig. — Rechtb. Rotterdam 23 Maart 1891; W. 6079; W. v. N. R. 1141; P. v. J. 1891, 66; R. W. v. N. 726.
2048. Door aan een schuldeischer per brief een volgbrief voor goederen, berustende onder een derde, te verpanden, wordt pandrecht op die goederen gevestigd, indien de schuldeischer door het aanvaarden dier schrifturen en het stilzwijgend goedkeuren van den inhoud daarvan, mede zijn wil heeft getoond, om de bedoelde goederen in pand aan te nemen. Pandrecht moet worden aangenomen, waar eenerzijds blijkt van den wil om te verpanden en anderzijds van den wil om in pand aan te nemen en het pand ter beschikking van den schuldeischer, onder een derde is gebracht. — Rechtb. Rotterdam 4 December 1895; W. 6791.
Art. 1198.
2049. J. A. A. Bosch. Opmerkingen naar aanleiding van art. 1198 B. W.— Ac. Pr. Leiden 1880.



2050. Ceelen, waarbij de houder gerechtigd wordt verklaard, bepaalde goederen te ontvangen, vertegenwoordigen die goederen en treden daarvoor in de plaats. Verpanding van zulk een ceel is tevens verpanding van de daarin genoemde goederen en behoudt dat karakter, indien zij aan den uitgever van de ceel zelf is gedaan. — Rechtb. Amsterdam 29 Mei 1896; W. 6860; W. v. N. R. 1404; P. v. J. 1896, 70.
2051. Mr. H. J. Tasman. Verpanding van gestolen of verduisterde effecten. — W. v. Not. 16 en 17.
2052. De pandhouder is niet bevoegd om de afgifte der hem in pand gegeven zaak aan den bestolen rechthebbende afhankelijk te stellen van eene teruggave van het op het pand verstrekte voorschot. — H. R. 15 April 1904, concl. conf.; W. 8061; W. v. N. R. 1798; P. v. J. 1904, 353; N. R. CXCVI, 527.
2053. Wanneer een pandhouder de zee-documenten (waaronder de cognossementen) betreffende eene aan hem verpande partij graan, aan een ander heeft afgegeven, heeft hij dat graan niet meer in zijne feitelijke macht, en is mitsdien krachtens art. 1198 al. 3 B. W. het pandrecht teniet gegaan. In zoo'n geval kan de in art. 1198 al. 4 B. W. aan den pandhouder gegeven vordering ook niet worden ingesteld, daar van eene ontvreemding of verlies in den zin van dat artikel geen sprake is, maar de cognossementen vrijwillig door den pandhouder uit handen zijn gegeven. — Hof 's-Gravenhage 18 Juni 1906; W. 8439; N. M. v. H. XVIII, 202.
2054. Wanneer de eigenaar en de pandhouder van een in eenzelfde schip ingeladen partij graan, hunne belangen opdragen aan dezelfde controleursfirma,
en deze weer de lossing en overlading heeft opgedragen aan denzelfden graanfactor, dan gaat daardoor het pandrecht des pandhouders niet verloren. — Rechtb. Rotterdam 22 Mei 1905; W. 8355.
Art. 1198 bis.
2055. A C. Mulder. De rechten van den voorschotgever op aan zijn order afgegeven incasso's. — Ac. Pr. Amsterdam 1888.
2056. Dit artikel vordert uit den aard der zaak alleen voor dat papier aan order endossement, dat zonder endossement niet kan worden overgedragen, dus niet voor een blanco door den inlader afgeteekend cognossement, dat, al luidt het ook aan order als gevolg dier afteekening in blanco, voor overdracht geen endossement behoeft. — Rechtb. Rotterdam 12 November 1898; W. 7249.
2057. Pandrecht op papier aan toonder wordt wel gevestigd door overgifte van dat papier gepaard met endossement, maar dit neemt niet weg, dat een en ander moet geschieden krachtens een behoorlijk pandovereenkomst. Dit laatste moet worden aangenomen als cognossementen zijn overgegeven en geëndosseerd bij het disconteeren van niet geaccepteerde wissels, getrokken ten einde betaling te erlangen van waren, waarop de cognossementen betrekking hebben. — Hof Amsterdam 28 Juni 1900; N. M. v. H. XII, 241.
2058. Pandrecht op de in een cognossement bedoelde goederen wordt gevestigd door overgifte van het cognossement met endossement aan den nieuwen houder krachtens de overeenkomst van verpanding. — Rechtb. Amsterdam 26 April 1902; W. 7833; N. M. v. H. XIV, 292.



Art. 1199.
2059. B. de Regt. Is het auteursrecht vatbaar voor verpanding ? (Neen, omdat de kennisgeving, die volgens art. 1199 vereischt wordt voor de vestiging van het pandrecht, onmogelijk is). — W. v. N. R. 1136 en 1141.
Mr. H. S. Idem. (Ja, omdat, waar de kennisgeving onmogelijk is, de inbezitstelling, die bij auteursrecht zal kunnen geschieden door overgave der bewijsstukken aan den crediteur, voldoende is). — W. v. N. R. 1138 en 1142.
2060. D. E. Lioni. De verpanding van inschulden naar het Romeinsche en Nederlandsche recht. — Ac. Pr. Amsterdam 1885. Beoord. door mr. H. L. Drucker in R. M. V, 112.
2061. A. C. de Wilde. Een gevaar (?) aan de verpanding eener schuldvordering verbonden. (S. beantwoordt de vraag of eene vordering, die in pand is gegeven, kan te niet gaan door schuldvermenging — als de schuldenaar der in pand gegeven vordering erfgenaam wordt van den schuldeischer — ontkennend, op grond dat hetzelfde motief, dat geldt voor de bewering, dat de pandgever geen betaling kan ontvangen, ook dienst kan doen voor de juistheid der stelling, dat de verpanding der vordering de confusie belet). — Not. W. 283.
2062. Voor de vestiging van het pandrecht moet de pandnemer zorgen, niet de pandgever. — Hof Leeuwarden 22 Februari 1882; W. 4797.
2063. J. P. Vemer. Hypothecaire inschrijving van pandrecht (betreffende de aanteekening der verpanding van hypothecaire schuldvorderingen ten hypotheek-kantore). — W. v. N. R. 910.
2064. Pandrecht op een niet aan toonder of order luidende schuldvordering is volkomen, zoodra aan den schuldenaar van de verpanding is kennis gegeven; derden kunnen op grond der latere registratie van zoodanige kennisgeving niet beweren, dat het bedoelde pandrecht tegenover hen eerst volkomen zou zijn na de registratie. — Rechtb. Roermond 26 Maart 1891; W. 6023; R. W. v. N. 714 Bev. door na te melden arr. Hof 's-Hertogenbosch.
2065. De oorspronkelijke schuldenaar, wiens schuld door zijn schuldeischer is verpand aan een derde, kan, nadat hem die inpandgeving is medegedeeld, zijne verplichtingen jegens den pandnemer niet meer aan een derde overdragen, tengevolge waarvan dan de verpande vordering door compensatie tengevolge van het feit dat degene, die de verplichting overnam, schuldeischer was van den schuldeischer der verpande vordering te niet zou gaan. Partijen zijn geheel vrij in de keuze van den vorm, waarin de kennisgeving in dit artikel bedoeld, moet geschieden. — Hof 's-Hertogenbosch 17 Mei 1892; W. 6212; R. W. v. N. 746.
2066. Indien een zakelijk recht van pand is gevestigd, brengt de aard van dat recht werking daarvan mede tegenover een iegelijk, ofschoon vreemd aan de handelingen, waaruit de vestiging van het pandrecht is voortgesproten. De schuldeischer, die eene vordering op zijn schuldenaar in pand heeft gegeven aan een derde, is niet bevoegd later de betaling daarvan te ontvangen. — H. R. 18 November 1892, concl. conf. (met bevestiging gemelde uitspr. Roermond en 's-Hertogenbosch); W. 6269; W. v. N. R. 1218; P. v. J. 1893, 7; v. d. H., B. R. LVIII, 397; N. R. CLXII, 211; T. v. N. X, 328.



2067. Pandrecht op hypothecaire schuldvorderingen, een gevaar voor derden? (Naar aanleiding van gemeld arr. H. R. over de fout, die in ons B. W. is geslopen, n.1. dat ons B. W. niet heeft voorgeschreven, dat cessie en in pandgeving van hypothecaire schuldvorderingen niet tegen derden werken, zoolang daarvan niet uit de openbare registers blijkt). — Not. W. 201 en 202.
Vg. Th. Limperg Jr. Rechtsvraag in W. v. N. R. 1981, met onderschrift der Redactie.
2068. Wanneer hypotheekgrossen en schuldbekentenissen zijn in pand gegeven mag het er voor gehouden worden, dat het de bedoeling was, de schuldvorderingen in die titels omschreven, in pand te geven. — Hof 's-Gravenhage 27 Juni 1892; W. 6208; W. v. N. R. 1188; P. v. J. 1892, 76; R. W. v. N. 745 (met vernietiging Rechtb. Zierikzee 17 Maart 1891; W. 6042). Vg. Rechtb. Arnhem 22 Maart 1894; W. v. N. R. 1270.
2069. Ook een voorwaardelijke schuldvordering kan in pand worden gegeven op de wijze, voorgeschreven bij dit artikel. De kennisgeving in dit artikel bedoeld, is alleen voldoende tot vestiging van het pandrecht op eene schuldvordering. — Hof Amsterdam 4 Juni 1897; W. 7028; P. v. J. 1898,2; T. v. N. XV, 382.
2070. Pandrecht kan worden gevestigd op eene toekomstige zaak en bestaat, indien eenmaal de kennisgeving, bedoeld in dit artikel heeft plaats gehad, van het oogenblik waarop die inschuld ontstaat. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 6 November 1903; W. 8042; W. v. N. R. 1795; Not. W. 240; P. v. J. 1904, 387.
2071. Prof. mr. H. J. Hamaker. Het pandrecht op eene schuldvordering. — W. v. N. R. 1519, 1520, 1521 en 1524.
2072. P. Th. A. Hermsen. Verpanding van hypothecaire inschulden. — Ac. Pr. Amsterdam 1894.
2073. De kennisgeving in dit artikel bedoeld, moet niet geschieden aan hem, tegen wien het pandrecht moet worden uitgeoefend, maar aan hem, tegen wien het in pand gegeven recht moet worden uitgeoefend. Voor die kennisgeving is geen vorm voorgeschreven; ten onrechte beroept men zich er op, dat het exploit, waarbij de kennisgeving is gedaan niet overeenkomstig art. 4 R.v. is beteekend. Die kennisgeving behoeft niet uit te gaan èn van den pandgever èn van den pandverkrijger; de omstandigheid, dat de pandgever na de inpandgeving failleerde, staat daarbij evenmin in den weg, als de bepaling van art. 35 der Faillissementswet, welk artikel niet spreekt van pandrecht en analogice niet toepasselijk is. -- Rechtb. 's-Gravenhage
26 October 1898; W. 7241.
2074. Pandrecht op een op naam staand aandeel in eene naamlooze vennootschap is onbestaanbaar zonder beteekening van dat recht aan de vennootschap. — Rechtb. Rotterdam 24 October 1900; W. 7536; W. v. Not. 74.
2075. De in art. 1199 B. W. bedoelde kennisgeving der verpanding is het middel om het pandrecht tot stand te doen komen. — Rechtb. Rotterdam
27 Mei 1908; W. 8816; W. v. N. R. 2062.
Art. 1200.
2076. Pandrecht op inschulden geeft niet onvoorwaardelijk de bevoegdheid om als cessionaris de inschuld in te vorderen. — H. R. 18 Januari 1889; W. 5666; P. v. J. 1889, 16; N. R. CLV, 41; v. d. H., B. R. LV, 34; W. v. N. R. 1008; R. W. v. N. 643; N. M. v.H. I, 180.



2077. Het beding, bij eene pandovereenkomst gemaakt, waarbij de pandhouder door den pandgever onherroepelijk wordt gemachtigd de betaling van de in pand gegeven schuld te ontvangen en daarvoor kwijting te geven, en de pandgever, zooveel noodig, den schuldenaar onherroepelijk heeft gemachtigd daaraan gevolg te geven, is niet met de wet in strijd, en de schuldenaar der inschuld is tengevolge van de hem gedane kennisgeving daaraan gebonden. In dit beding is niet opgesloten een toeëigening bij dit artikel verboden, daar de pandgever eigenaar blijft van de inschuld en het recht van den pandnemer tot innig zich niet verder uitstrekt dan tot uitvoering van de machtiging tot inning waardoor de pandnemer verbonden is tot rekening en verantwoording aan den pandgever en om dezelfde reden staat dat beding evenmin gelijk met een overdracht der schuldvordering. Zoodanige machtiging vervalt niet door het faillissement des pandgevers, daar die machtiging een deel uitmaakt van het verleende pandrecht en de pandhouder alle zijne rechten kan uitoefenen, evenals of geen faillissement bestaat. — H. R. 25 Februari 1898, concl. conf.; W. 7090; W. v. N. R. 1483; P. v. J. 1898, 21; v. d. H., B. R. LXIV, 72; N. R. CLXXVIII, 243; N. M. v. H. 240; T. v. N. XV, 385.
2078. De pandhouder een er inschuld mist de bevoegdheid die inschuld zelf te innen. Ook de rechter is niet bevoegd hem die macht te verleenen. — Rechtb. Utrecht 27 Juni 1894; W. 6519; W. v. N. R. 1287.
2079. Bij geen enkele wettelijke bepaling is aan den blooten pandhouder van papier aan toonder (coupons) het recht verleend om van dengene, te wiens laste dat papier is uitgegeven, betaling te vragen of zich in diens faillissement
Cbjemers, Aant. B. W.
te doen erkennen; dit recht vloeit evenmin uit den aard van het pandrecht op dergelijke stukken voort. — Rechtb. Rotterdam 14 Februari 1907; W. 8472; W. v. Not. 79.
2080. De pandhouder is krachtens zijn pandrecht alleszins bevoegd om de vrijwillige betaling der hem in pand gegeven schuld in ontvangst te nemen, daar dit als eene eenvoudige daad van beheer moet worden aangemerkt. — Rechtb. Rotterdam 23 Maart 1891; W. 6079; W. v. N. R. 1141; P. v. J. 1891, 66; R. W. v. N. 726. In gelijken zin Hof Amsterdam 4 Juni 1897; W. 7028; P. v. J. 1898, 2; T. v. N. XV, 382.
2081. Indien bij de verpanding eener inschuld volmacht is gegeven om deze te innen, dan is dat recht tot inning een zelfstandig recht des pandnemers, geen lastgeving, die door faillissement des pandgevers komt te vervallen. — Hof Amsterdam 29 Juni 1894; W. 6565. Rechtb. 's-Hertogenbosch 6 November 1903; W. 8042; W. v. N. R. 1795; Not. W. 240; P. v. J. 1904, 387.
2082. Een beding, dat het pand bij niet voldoening der schuld zal strekken tot betaling, is niet voor beide partijen, maar slechts voor den pandhouder nietig. — Rechtb. Assen 2 October 1893; W. 6401; R. W. v. N. 785.
2083. De vordering tot betaling der inschuld door den pandhouder ingesteld, moet worden toegewezen, indien de mede in het geding geroepen pandgever zich heeft gerefereerd. — Hof Amsterdam 17 Mei 1895; W.6703; W. v. N. R. 1361.
2084. Dit artikel belet niet, dat een pandgever aan den pandnemer het pandobject in betaling geve en dat deze verplicht kan zijn dat pand-object in betaling aan te nemen. — Rechtfï! Rotterdam 18 December 1905; "W. 8465.
28



Art. 1201.
2085. De sommatie in dit artikel voorgeschreven, wordt niet gevitiëerd, doordat bij vergissing de betaling van een te groot bedrag wordt gevorderd. De pandhouder, die tot executie van het onderpand wenscht over te gaan, behoeft de sommatie, bedoeld in dit artikel uitbrengende, niet mede het onderpand aan te bieden; hij kan volstaan met eene bereidverklaring tot uitlevering van het onderpand tegen betaling. — Hof Arnhem 8 Februari 1905; W. 8191.
2086. De partij, die zich bij het prolongatie-contract onderwerpt aan alle bepalingen van het beursreglement voor den effectenhandel is ook, zoude het incourrante effecten gelden, gebonden door de bepalingen van het reglement, dat de wijze van verkoop van effecten d. i. ter beurze voorschrijft. De bepaling van dit artikel is niet van openbare orde. — Hof 's-Gravenhage 29 Februari 1892; W. 6179; P. v. J. 1892, 36.
2087. Ingeval een onderpand van effecten kan worden geëxecuteerd, behoeft de pandhouder niet onmiddellijk tot executie over te gaan. Of hij die executie te lang heeft verschoven, moet in ieder bijzonder geval naar omstandigheden worden beoordeeld. — Rechtb. Amsterdam 26 Mei 1905; W. 8404; N. M. v. H. XVII, 74.
Art. 1202.
2088. Waar de rechter aan den pandhouder kan toestaan het pand tegen een door den rechter te bepalen som tot zich te nemen, is het niet in strijd met de wet, aan den pandhouder machtiging te verleenen, het pand aan een ander af te staan tegen de volle nominale waarde. — Rechtb. Arnhem 22 Maart 1894; W. v. N. R. 1270.
2089. Bij de vordering door den schuldeischer op grond van art. 1202 B. W. ingesteld, behoort het tot des rechters bevoegdheid, om bij de bepaling van de wijze van verkoop van het pand mede de plaats van den verkoop vast te stellen. Niets staat er dan in den weg om daarvoor eene buitenlandsche plaats aan te wijzen. — Hof 's-Gravenhage 26 Juni 1905; W. 8276; (cassatie verworpen door H. R. bij het volgend arr.).
2090. Waar de wet in dit artikel den rechter opdraagt, om de „wijze" van verkoop van het onderpand te regelen, moet worden aangenomen, dat onder die regeling der „wijze" van verkoop mede begrepen is de aanwijzing der plaats van verkoop, ook al is die aanwijzing niet door den pandhouder gevraagd. — H. R. 26 Januari 1906, concl. conf.; W. 8332; P. v. J. 1906, 514; N. R. CCII, 128.
Art. 1204.
2091. Alhoewel het bij prolongatiecontract usance is, dat de rente en provisie per maand worden afgerekend, zoo kan echter door niet-naleving dier usance het prolongatie-contract zijn eigenaardig karakter niet verliezen. — Rechtb. Arnhem 4 Mei 1882; N. M. v. H. I, 228; P. v. J. 1882, 20, Bijbl.
2092. Ingeval van inpandgeving van een vruchtgebruik zijn het eigenlijk object van het pand de vruchten, die het met vruchtgebruik bezwaarde kapitaal afwerpt. Mitsdien is de pandnemer niet gerechtigd om op grond van art. 1204 B. W. de vruchten als interessen van het pand-object te innen. — Hof Amsterdam 11 November 1904; W. 8194; W. v. N. R. 1846; Not. W. 294. Gecasseerd H. R. 28 April 1905, concl. conf. ; W. 8215; W. v. N. R. 1855; Not. W. 306; P. v. J. 1905, 448; N. R. CXCIX, 583.



Art. 1205.
2093. De pandgever, die het pand terug eischt, kan niet volstaan met de bereidverklaring om zijne schuld aan den pandhouder te voldoen; hij moet het verschuldigde bedrag aanbieden. — Rechtb. Amsterdam 24 Juli 1883; P. v. J. 1883, 41, Bijbl.
2094. Zoolang de schuld, waarvoor een pand gegeven is, niet werkelijk is afbetaald met de renten en kosten, kan de schuldenaar, buiten het geval van misbruik van het pand door den schuldeischer, de teruggave van het pand niet vorderen. — Rechtb. Amsterdam 20 Mei 1886; P v. J. 1886, Bijb. 43. Bevestigd door het Hof aldaar 25 Februari 1887; P. v. J. 1887, Bijb. 45.
2095. Uit den aard van het prolongatie-contract volgt dat tégenover het recht van den geldschieter, om casu quo zijne vordering op het, onderpand te verhalen, het recht staat van den geldnemer om bij restitutie der gelden het pand uit handen van den eersten terug te vorderen, alzoo mede des geldschieters verplichting om dit alsdan terug te geven. — H. R. 10 Januari 1887; W. 5386; N. R. CLXV, § 7, 53.
2096. Hij, die effecten in pand heeft gegeven tot zekerheid voor de voldoening van zijne verplichtingen, kan die effecten terugvorderen als hij zelf aan alle zijne verplichtingen jegens den pandhouder heeft voldaan. — Rechtb. 's-Gravenhage 7 December 1888; W. 5703; N. M. v. H. L, 117.
2097. Hij, die verplicht is tot teruggave van door hem ter leen opgenomen gelden, kan zich aan die verplichting niet onttrekken, op grond dat de schuld door pand verzekerd is en de uitleener de in pand gegeven goederen niet terug¬
geeft, noch heeft aangeboden ze terug te geven. — Rechtb. Amsterdam 15 Juli 1890; W. 5998; R. W. v. N. 704. In gelijken zin Rechtb. aldaar 3 Januari 1893; P. v. J. 1893, 82.
2098. Mr. H. Hesse. Het recht van den schuldeischer-pandhouder uit kracht van art. 1205, 2e lid B. W., inzonderheid bij faillissement. — Them. 1906, 254.
Art. 1206.
2099. H. v. d. S. Pandrecht. Schuldvermenging. — W. v. N. R. 957 en 967.
Bertling. Idem. — W. v. N. R. 957, 960 en 964.
J. P. V. Idem. — W. v. N. R. 960 en 967.
M. Idem. — W. v. N. R. 961.
Van der Moer. Pandrecht en Schuldvermenging. — Not. W. 286.
2100. Indien pandrecht is gevestigd ten behoeve van alle aandeelhouders eener leening gezamenlijk, dan is elk aandeelhouder uit hoofde van de ondeelbaarheid van het pandrecht, bevoegd zich tegen de afgifte van het pand te verzetten. — Rechtb. Arnhem 17 October 1881; N. M. v. H. I, 124.
Art. 1207.
2101. P. V. A. Banken van leening.
— N. R. B. 1880, 427.
2102. A. J. van Citters. De rechtstoestand van de banken van leening.
— Ac. Pr. Leiden 1886.
TWINTIGSTE TITEL.
Van onderzetting of hypotheek.
Litteratuur.
2103. Mr. A. P. Th. Eijssell. Enkele toepassingen van hypotheekrecht. — Them. LIII, 203.



2104. J. C. F. Meijer. De verhouding tusschen hypotheek en later gevestigde zakelijke rechten. — Ac. Pr. Amsterdam 1884. Aangek, in W. v. N. R. 757, 758 en 760.
2105. G. Vlug. De hypotheek en de later gevestigde zakelijke rechten op onroerende goederen. — W. v. N. R. 1531.
2106. D. van der Goot. De verhouding tusschen hypotheek en later gevestigde zakelijke rechten. — Ac. Pr. Groningen 1888. Aangek, door H. W. de Wilde in W. v. N. R. 1007.
2107. Mr. M. Polak. Hypotheek en later gevestigde zakelijke rechten. — R. M. XXII.
2108. Th. van Uije Pieterse. Het recht van hypotheek met aanteekeningen, ontleend aan rechtspraak en praktijk. — Ac. Pr. Utrecht 1894. Aangek, door H. M. J. Wattel in W. v. N. R. 1221.
2109. Mr. D. E. Lioni. Behandeling van eenige aan de praktijk ontleende gevallen omtrent hypotheekrecht. Lezing gehouden in de Notarieele Vereeniging te Amsterdam 19 October 1895. — W. v. N. R. 1849.
2110. I. BoerHzn. Hypotheekstelsels.
— R. M. XIV, 248.
Naar aanleiding daarvan: Prof. mr. H. J. Hamaker. Hypotheekstelsels. — W. v. N. R. 1355—1357.
2111. I. Boer. Eene mislukte poging tot herziening van ons hypotheekstelsel.
— R. M. XX, 203.
2112. H. C. Snethlage. Is ons hypothecair stelsel werkelijk hoogst gebrekkig ?
— W. v. N. R. 1801 en 1802.
2113. Mr. P. J. du Pui. Hypotheekrecht volgens het ontwerp 1899. — Them. 1901, 505; W. v. N. R. 1654—1657; Not. W. 95 en 96.
2114. Mr. M. L. van Goudoever. De rechten der hypotheekhouders bij beneficiaire aanvaarding. — W. v. N. R. 1730—1732.
2115. Mr. C. Voüte. Hypotheek-obligatiën. — W. 6724.
2116. M. Burgerhoud. Hypotheek ter verzekering van schuldbrieven aan toonder. — Ac. Pr. Leiden 1895.
2117. Coolen. Hypotheek voor obligatiën aan toonder. — Not. W. 100.
2118. Prof. mr. Paul Scholten. Hypotheekstelling voor schulden aan toonder met zoogenaamd „trustbeding". — W. v. N. R. 1976-1980.
2119. Hypotheek op zakelijke rechten. - Not. W. 11—13.
Eerste Afdeeling.
Alge'ineene Bepalingen.
Art. 1208.
2120. Hypotheek, ofschoon daaraan als zakelijk recht beschouwd, eigenaardige rechtsgevolgen verbonden zijn, is niets anders dan bevoorrechting van een personeel obligo, welk privilegie met dat obligo een geheel uitmaakt en als accessorium het lot deelt van de personeele vordering. — Rechtb. Amsterdam 23 April 1878; W. 4286.
2121. Het recht van hypotheek, ofschoon een onroerend zakelijk recht, is echter geenszins een zelfstandig recht, maar een met de schuldvordering, tot



wier verhaal de hypotheek is verleend en als waarborg strekt, samenhangend en onafscheidelijk verbonden recht, m. a. w. een aanhangsel of accessorium dier schuldvordering, hetwelk met de overdracht van deze van zelf mede overgaat en niet nog op de wijze bij art. 671 B. W. bepaald, behoeft of ook zelf maar kan geleverd of overgedragen worden.
— Hof Arnhem 9 April 1890; W. v. N. R. 1067.
2122. Het karakter van hypotheek als zakelijk recht op het goed zelf drukkend en tegen een ieder geldend, brengt mede, dat al moge na de vestiging daarvan, de eigenaar zijn recht om beschikkingen te maken ten aanzien der zaak, niet verliezen, hij dit niet anders kan uitoefenen dan voorzoover daardoor de oudere rechten van den hypotheekhouder niet verkort worden. — H. R. 20 April 1900, concl. conf.; W. 7435; W. v. N. R. 1604; conclusie O. M Not. W. 37; P. v. J. 1900, 43; v. d. H., B. R. LXVI, 190; bevestigende Hof 's-Hertogenbosch 25 Juli 1899; W. 7320.
2123. De hoofdschuldenaar kan den borg hypotheek verleenen tot zekerheid voor het verhaal, dat deze mogelijk als betaald hebbende voor den hoofdschuldenaar, op hem zal mogen uitoefenen.
— Rechtb. Rotterdam 27 April 1908; W. v. Not. 141.
Art. 1210.
2124. Mr. J. W. Losecaat Vermeer. Over het verleenen van hypotheek op het wettelijk vruchtgenot. — Them. XLVI, 544.
2125. F. J. A. Vos de Wael. Opmerkingen naar aanleiding van hypotheek op vruchtgebruik. — Ac. Pr. Amsterdam 1886.
2126. Mr. H. v. d. Sandt. Het toebehooren van onroerende zaken als object van hypotheek. — W. v. N. R. 954.
2127. Mr. H. J. Tasman. Is een hótelinventaris vatbaar voor hypotheek? Ja. — W. v. Not. 106.
2128. Alleen de onroerende onlichamelijke zaken in dit artikel vermeld zijn vatbaar voor hypotheek. — Hof Arnhem 16 December 1885; W. 5324.
2129. Het recht van overvaart of pontveer is, hoewel een onlichamelijke onroerende zaak zijnde, toch niet vatbaar voor hypotheek. — H. R. 4 November 1886; W. 5354; R. W. v. N. 577; T. v. N. IV, 202; v. d. H., B. R. Lil, 311; N. R. CXLIV, § 22, 124.
2130. Art. 1210, 3° B. W. moet noodzakelijk slaan, niet alleen op de erfpachten, zooals zij ingevolge de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek zouden worden gevestigd, maar ook op de erfpachten, die reeds tijdens de invoering van dat Wetboek bestonden. Tot deze laatsten behooren de Groningsche rechten van beklemming en huurcerter. — Hof Leeuwarden 19 Februari 1908; W. 8651; W. v. N. R. 2009; W. v. Not. 133. Anders conclusie O. M.; W. 8660.
Art. 1211.
2131. Van der Moer. Geldt art. 1211 B. W. ook voor erfpacht? Ja. — W. v. N. R. 1119.
. Art. 1212.
2132. Hypotheek op een onverdeeld aandeel. Verkoop van het geheele goed aan een vreemde. — W. v. N. R. 946.
2133. Blijft het recht van preferentie van een hypothecairen crediteur voort-



duren, wanneer bij verdeeling van het gemeen bezeten goed, den hypothecairen schuldenaar slechts een som geld wordt toebedeeld? Neen — R. A. X, 76.
2134. Dit artikel is algemeen, zoodat geen onderscheid gemaakt wordt tusschen de gevallen, dat het goed in medeeigendom, huwelijks- of erfgemeenschap bezeten wordt. Uit de woorden van dit artikel volgt, dat de hypotheek reeds dadelijk bij de vestiging van kracht is en niet eerst na de verdeeling. — Rechtb. Assen 18 October 1886; W. 5442; W. v. N. R. 923; R. W. v. N. 596.
2135. Dit artikel is ook toepasselijk, indien bij de verdeeling eener gemeenschap alle goederen en lasten aan één persoon zijn toebedeeld en evenzeer in het geval dat onderscheidene goederen als dat een onroerend goed in de gemeenschap begrepen is. — Hof Amsterdam 10 Januari 1890; W. 5829; W. v. N. R. 1055; R. W. v. N. 678; T. v. N. VIII, 9; P. v. J. 1890, 22; (met bevestiging Rechtb. Amsterdam 20 December 1887; P. v. J. 1880, 28.
2136. Indien door den langstlevende der ouders tijdens de voortduring der gemeenschap met zijn minderjarig kind, een eerste hypotheek is verleend op het geheele tot die gemeenschap behoorend onroerend goed, en dat goed door den hypothecairen schuldeischer in het openbaar is verkocht en door hem is gekocht, kan eene na dien verkoop verleden akte van scheiding, waarbij dat onroerend goed in zijn geheel wordt aanbedeeld, aan het meerderjarig geworden kind, den verkregen mede-eigendom van dat goed niet voor den hypothecairen schuldeischer-kooper doen verloren gaan. — Rechtb. Winschoten 23 December 1891; R. W. v. N. 735.
2137. Hypotheek op onverdeelde aandeelen in onroerende goederen blijft gevestigd op het deel, dat door de scheiding aan den debiteur is toegewezen. Waar geen materieele verdeeling plaats vindt, doch de bezwaarde goederen in hun geheel aan den debiteur worden toegescheiden, kan het hypotheekrecht niet gerekend worden zich uit te strekken tot het geheele toebedeelde goed, maar blijft het bestaan op de eens verbonden aandeelen. — Rechtb. Leeuwarden 7 Januari 1897; W. v. N. R. 1425.
2138. W. J. Wierda. Hypotheek op onverdeelde aandeelen. Bestrijding van gemeld vonnis Leeuwarden — W. v. N. R. 1425.
2139. W. Art 1212 en 1255 B. W. (Over dezelfde vraag). — W. v. N. R. 1295.
A. J. M. van Lohuizen. Idem. (Bestrijding van het artikel van W.). — W. v. N. R. 1296.
W. Idem. (Antwoord aan v. Lohuizen).
— W. v. N. R. 1298.
Art. 1213.
2140. Behalve ten aanzien van de in art. 563, 2° B. W. bedoelde spiegels en ornamenten, is een hypothecair verband onbestaanbaar, op de naar hunnen aard roerende goederen, welke dienen tot exploitatie van een hotel en restaurant of door bestemming daartoe behooren.
— Kantong. no. 3 Amsterdam 21 Maart 1880; W. 5704; R. W. v. N. 651.
Art. 1214.
2141. Zw. Hypotheekverleening door een legataris vóór de afgifte van het te verbinden goed. — W. v. N. R. 1039 en 1043.
Duplex en H. R. Trip. Idem. — W. v. N. R. 1041.



2142. Van der Moer. Gevaarlijke Hypotheken, art. 1214. — W. v. N. R. 1429.
C. Gevaarlijke Hypotheken, art. 1214. — W. v. N. R. 1430.
Van der Moer. Gevaarlijke Hypotheken, artt. 1214 en 1220. — W. v. N. R. 1434.
Prof. mr. H. J. Hamaker. Gevaarlijke Hypotheken. (Over de vraag of de kooper van een onroerend goed daarop hypotheek kan verleenen vóór de overschrijving der koopakte. Prof. H. beantwoordt die vraag bevestigend, maar acht zulke hypotheken niettemin gevaarlijk). — W. v. N. R. 1443-1446.
2143. Hypotheek door den kooper van een onroerend goed vóór de overschrijving der koopakte verleend, is van waarde, indien zij na de overschrijving der koopakte is ingeschreven. — H. R. 28 October 1870; W. 3265; W. v. N. R. 49; N. R. B XXI, 21; N. R. CXYI, § 18, 121; v. d. H., B. R. XXXY, 102; R. W. v. N. 63; P. W. 1870, 306.
2144. Het verbod van art. 1503 is niet toepasselijk op art. 1214 en het verleenen van hypotheek niet met verkoop gelijk te stellen. Het verleenen van hypotheek is alleen verboden aan hem, die het goed niet mag vervreemden. Dit verbod moet in gezonden zin worden opgevat, als het oog te hebben op de personen, die in het algemeen de bevoegdheid missen om hun goed aan wien ook te vervreemden, die over dat goed de vrije beschikking missen, niet op hen, voor wie slechts eene relatieve onbevoegdheid om te vervreemden bestaat, die wegens hunne persoonlijke verhouding tot bepaalde persoon aan deze geen goed mogen verkoopen. — Hof Amsterdam 19 April 1901; W. 7591; W. v. N. R. 1653; P. v. J. 1901, 78; Not. W. 88.
2145. Iemand, die zonder eenig zakelijk recht op den grond, op eens anders grond een gebouw plaatst, wordt geen eigenaar van dat gebouw en kan er dus krachtens art. 1214 B. W. ook geene hypotheek op vestigen. — H. R. 4 December 1903, concl. conf.; W. 8004; W. v. N. R. 1776 (met onderschrift van mr. M. L. van Goudoever); Not. W. 225; P. v. J. 1904, 341; N. R. CXCV, 252.
2146. Hypotheekopgebouwen, staande op gehuurden grond. (Naar aanleiding van gemeld arr. H. R.). — Not. W. 234.
Art. 1215.
2147. De hypotheek, verleend door den kooper van een onroerend goed vervalt, indien het koopcontract na de inschrijving, wegens wanbetaling van den koopprijs wordt ontbonden. — H. R. 21 November 1873; W. 3659; N. R. CV, § 29, 238.
2148. Al wordt door de vernietiging van den verkoop van vast goed, tengevolge van niet-betaling van den koopprijs, de zekerheid van hypotheken ernstig bedreigd, kan dit op de toepassing der wet door den rechter van geen invloed zijn. In art. 1215 B. W. wordt uitsluitend gedoeld op de ontbindende voorwaarde die bij overeenkomst is bedongen en niet op die, welke in elke bilaterale overeenkomst wordt verondersteld. — Hof Groningen 14 September 1875; W. 4014; R. W. v. N. 275.
2149. De ontbinding door den rechter uitgesproken eener nadere in strijd met de oorspronkelijk aangegane overeenkomst, doet met verlies van het recht van den hypotheekgever ook het zakelijk recht van den hypotheekhouder verloren gaan. — Hof Amsterdam 24 Juni 1892;



R. W. v. N. 766; W. v. N. R. 1198; P. v. J. 1892, 84; met bevestiging Rechtb. Utrecht 4 Juni 1890; W. 5880; P. v. J. 1891, 74; R. W. v. N. 683.
Art. 1217.
2150. G. B. Moet bij een hypothecaire schuldbekentenis met alle daarbij gebruikelijke bedingen de schuldeischer of iemand namens hem mede compareeren om het te zijnen behoeve bepaalde te accepteeren? Neen. — W. 5491 en 5501; W. v. N. R. 945 en 947; T. v. N. IV, 353.
Mr. M. W. F. Treub. Idem. Ja. — W. 5500 en 5505; W. v. N. R. 945 en 947.
2151. H. M. J. Wattel. De aanneming der hypotheekstelling door of namens hem, die het zakelijk recht verkrijgt (volgens S. is de aanneming onnoodig).
— W. v. N. R. 948 en 949 (met onderschrift van mr. M. W. P. Treub in nr. 949).
Dezelfde. Medewerking van den crediteur bij de akte van hypotheekverleening. — W. v. N. R. 950.
2152. Uit dit artikel bepalende, dat hypotheek alleen bij notarieele akte kan worden verleend, volgt niet, dat de schuldeischer evenals de schuldenaar bij die akte tegenwoordig moet zijn. — Rechtb. Leeuwarden 27 April 1893; W. 6431; W. v. N. R. 1245 en 1260; P. v. J. 1893, 65; T. v. N. XI, 335.
2153. F. Proeve van redactie eener hypothecaire obligatie en van het borderel, (met beoordeeling door de Redactie).
— W. v. N. R. 1254.
2154. Het doen inschrijven van eene beweerde vordering in het register der
hypotheken op de onroerende goederen van een beweerden schuldenaar, zonder dat door hem bij notarieele akte hypotheek is verleend of bij authentieke akte volmacht tot het verlijden daarvan was gegeven, is een onrechtmatige daad, waardoor aan dien beweerden schuldenaar schade is toegebracht, die hem moet worden vergoed. — Rechtb. Amsterdam 3 Mei 1888; R. W. v. N. 626.
2155. De bepalingen der wet betrekkelijk het zakelijk recht van hypotheek betreffen, voor zooveel zij van formeelen aard en van invloed zijn op de rechten van derden, de openbare orde. Indien dus hij, die hypotheek verleent op zijn onroerend goed, in de daartoe betrekkelijke akte verklaart zich te onderwerpen aan de bepalingen van een reglement, dat bij een notaris in bewaring is gesteld, waarbij ingeval van vervroegde terugbetaling, de hoofdsom die in de akte is uitgedrukt, verhoogd wordt, is de hypotheek ten aanzien van den inhoud dier bepalingen niet bij de notarieele akte verleend en is de som waarvoor hypotheek is toegestaan, daarin niet bepaald. — Rechtb. Amsterdam 3 Maart 1891; R. W. v. N. 715.
2156. Door zich te verbinden tweede hypotheek te zullen verleenen, gaat men in werkelijkheid twee verbintenissen aan, en wèl eene „om te doen", namelijk om hypotheek te verleenen, en eene om „niet te doen", namelijk om zijne onroerende goederen — waarop reeds een hypotheek is gevestigd — niet nogmaals te bezwaren, alvorens de beloofde hypotheek te verleenen. — Rechtb. Rotterdam 27 April 1908; W. v. Not. 141.
Art. 1218.
2157. Mr. M. L. van Goudoever. Art. 1218 B. W. — W. v. N. R. 1916



Art. 1219.
2158. T. N. van der Stok. Wanneer iemand, die eigenaar is van de noordelijke helft van een perceel, een hypotheek op het geheel vestigt, dan is daardoor de zuidelijke helft niet verbonden, al werd hij er later eigenaar van. — W. v. N. R. 726.
2159. Dezelfde. Opneming van onjuiste perceelnommers in de akte. — W. v. N. R. 1267.
2160. H. R. Trip. Hypotheek op gedeelten van kadastrale perceelen. — Not. W. 297.
W. A. M. Kalkman. Idem. — Not. W. 298.
v. M. Hypotheek op gedeelten van nummers. — W. v. N. R. 1853.
Art. 1220.
2161. Mr. J. M. Nap. Hypotheek op toekomstige zaken. — W. v. N. R. 1675.
Art. 1221.
2162. H. M. J. Wattel. Eenige opmerkingen over de zoogenaamde crediethypotheek in de notarieele praktijk. — R. M. VII, 526.
2163. Wettelijke regeling dercrediethypotheek is noodzakelijk. — W. 5231.
2164. J. A. Labree. Crediet-hypotheek. — Ac. Pr. Leiden 1894. Aangek, in T. v. N. XII, 389.
2165. H. M. Savelberg. De crediethypotheek. — Ac. Pr. Utrecht 1885.
2166. Mr. C. E. Achterberg. Over crediethypotheek. — R. en W. XXXVIII, 43.
Naar aanleiding hiervan: mr. W. F. Frijlinck. Formuleering en rang der crediet-hypotheek. — W. v. N. R. 931.
J. A. P. Levenkamp. De crediet-hypotheek. — W. v. N. R. 937-939, 943 en 948.
Mr. W. F. Frijlinck. Crediet-hypotheek. — W. v. N. R. 940 en 94".
2167. H. S. Wat is crediet-hypotheek? (Na eene beschouwing der crediethypotheek antwoordt S. op deze vraag: cred.-hyp. is een hypotheek ten behoeve van den credietgever tot zekerheid van het door hem verleende crediet). — W. v. N. R. 1010.
2168. De aard eener crediet-hypotheek brengt niet eo ipso mede, dat zij niet dadelijk bij de oorspronkelijke overeenkomst is gevestigd. Het verleenen van hypotheek vóór de geldverstrekking wordt niet met nietigheid bedreigd. — Rechtb. Rotterdam 1 November 1880; W. v. N. R. 589.
2169. Bij het verleenen van een crediet-hypotheek door de gezamenlijke erfgenamen van onroerende goederen, tot zekerheid van hetgeen zij wegens een aan hen geopend crediet aan den credietgever schuldig zouden worden, maar slechts door een hunner schuldig geworden is, zijn die onroerende goederen ten behoeve van den credietgever voor het geheel hypothecair verbonden en kan deze ingevolge de door hem bedongen onherroepelijke machtiging tot den verkoop daarvan overgaan. — Hof 's-Hertogenbosch 7 Juli 1887; W. 5571; R. W. v. N. 623.
2170. Hij die vordert de doorhaling van eene te zijnen laste ingeschreven crediet-hypotheek, moet bewijzen, dat hij niets meer schuldig is. — Rechtb. Amsterdam 27 Juni 1893; Hof aldaar 18 Mei 1894; W. 6596; P. v. J. 1894, 73.



2171. De vestiging eener crediethypotheek op het gekochte vast goed, als eerst dan mogelijk zijnde, als de kooper eigenaar is geworden, heeft met de voorafgaande verplichting van den kooper tot betaling van den koopprijs niets te maken. — Hof Amsterdam 25 Mei 1894; W. v. N. R. 1307.
2172. Ook in geval eener crediethypotheek kan de hypotheeknemer op de opbrengst van de verbonden krachtens onherroepelijke volmacht verkochte goederen, nimmer meer verhalen dan het bedrag, waarop de hypotheek bij de constitutieve akte als maximum is begroot. Meerdere opbrengst moet dus aan den schuldenaar, ook al is deze een grooter bedrag schuldig, worden teruggegeven, behoudens de rechten, die de hypotheeknemer aan een tweede hypotheek zou kunnen ontleenen. — Hof Amsterdam 23 Mei 1893; P. v. J. 1903,236.
Art. 1223.
2173. H. R. Art. 1223 B. W. en de toepassing daarvan. — R. en W. XXVIII, 191.
2174. Mr. H. S. Eenige opmerkingen omtrent art. 1223 al. 2 B. W. — R. en W. XLII, 1.
2175. A. Ferf. Iets over den pandverkoop van art. 1223 b B. W. — Ac. Pr. Leiden 1881.
2176. Mr. S. Het beding van art. 1223 al. 2 B. W. kleeft op het goed. — Not. W. 4.
2177. Herveiling na veiling krachtens art. 1223 B. W. (Over de vraag of de hypothecaire schuldeischer krachtens de onherroepelijke volmacht verkoopende, bij wanbetaling des koopers tot eene
herveiling krachtens dezelfde volmacht mag overgaan, welke vraag de Redactie toestemmend beantwoordt).—Not. W. 172.
2178. De hypothecaire crediteur, die krachtens de onherroepelijke volmacht het verbonden goed verkocht heeft en daarna den debiteur tot ontruiming aanspreekt, behoeft niet vóór de dagvaarding de akte van koop aan den debiteur te beteekenen. — Rechtb. Breda 21 Maart 1882; W. 4892; R. W. v. N. 471; W. v. N. R. 769.
2179. De kooper van een krachtens de onherroepelijke volmacht verkocht onroerend goed, kan terstond na den eigendomsovergang den hypothecairen schuldenaar, die het goed zelf in gebruik heeft, tot ontruiming noodzaken zonder sommatie en zonder inachtneming van plaatselijke gebruiken. — Rechtb. Amsterdam 7 April 1887; P. v. J. 1888,16.
2180. De kooper van een krachtens onherroepelijke volmacht, met inachtneming der wettelijke voorschriften verkocht onroerend goed, mag enkel uit kracht van het proces-verbaal van toewijzing, den hypothecairen schuldenaar, die in het bezit van het verkochte is gebleven, na verloop van den bij de veilconditiën voor de aanvaarding bepaalden termijn daarvan doen verwijderen, zonder nadere rechterlijke machtiging. De kooper die op grond en uit kracht der koopakte waarin de bepaling is opgenomen dat de kooper zelf het gekochte onder zijne macht moet stellen, het gekochte gerechtelijk door den hypothecairen schuldenaar doet ontruimen, pleegt geen onrechtmatige daad, die grond oplevert tot schadevergoeding. — Rechtb. Heerenveen 8 Maart 1889; W. 5742; W. v. N. R. 1033; T. v. N. VII, 213; R. W. v. N. 656.



2181. A. Verkoop krachtens onherroepelijke volmacht. Ontruiming. (Naar aanleiding van de aanteekening der Redactie onder gemeld vonnis Heerenveen in VV. v. N. R. 1033). — W. v. N. R. 1036.
2182. H. B. Gottmer. Verliest de eigenaar van hypothecair verbonden vast goed de bevoegdheid tot openbaren verkoop op eigen naam, indien de schuldeischer hem heeft doen aanzeggen, dat hij krachtens de hem verleende onherroepelijke volmacht het verbondene zal doen verkoopen? Ja. — W. v. N. R. 1089 en 1095.
A. T. Idem. Neen. — W. v. N. R. 1094.
2183. De eigenaar van het hypothecair verbonden goed verliest de bevoegdheid tot publieken verkoop op eigen naam, als de crediteur hem heeft doen aanzeggen, dat hij krachtens de onherroepelijke volmacht zal verkoopen. — Pres. Bes. Alkmaar 7 November 1885; W. 5300; W. v. N. R. 876; R. W. v. N. 564.
2184. De beteekening door den hypothecairen crediteur aan den executant gedaan, dat hij als onherroepelijke gevolmachtigde zal verkoopen, belet wel de voortzetting der gerechtelijke executie, maar ontneemt aan den eigenaar niet de bevoegdheid om zelf den verkoop te houden van zijn goed, waarvan reeds voor die beteekening kennis was gegeven. — Rechtb. Maastricht 25 September 1890; W. 5978; W. v. N. R. 1135; R. W. v. N. 701; T. v. N. VIII, 467.
2185. De eigenaar van onroerend goed mag of kan dat niet meer verkoopen, nadat de hypotheekhouder hem heeft aangezegd tot den verkoop krachtens
dit artikel te zullen overgaan. Zoo hij dat toch gedaan heeft, moet dat geacht worden op bedriegelijke wijze te zijn geschied tegenover den kooper. — Rechtb. Amsterdam 29 Mei 1890; P. v. J. 1890, 96.
2186. De onherroepelijk gemachtigde handelt niet voor den lastgever, maar voor zich zeiven. Hij is niet aansprakelijk als hij meer verkoopt dan tot verhaal zijner vordering met interesten en kosten noodzakelijk is. De onherroepelijk gemachtigde voldoet aan zijne verplichtingen als hij de te verkoopen goederen aankondigt, zooals ze bij akte van hypotheekstelling zijn omschreven. Hij is dus niet aansprakelijk voor beweerde mindere opbrengst als gevolg der niet behoorlijk gedane aankondiging 'van de verbetering van het bezwaarde goed. — Rechtb. Maastricht 13 Maart 1884; R. W. v. N. 493; W. v. N. R. 1422.
2187. H. B. Gottmer. Moet de onherroepelijke machtiging ex art. 1223 B. W. bij mora van den schuldenaar,
in haar geheel worden uitgevoerd, ook dan, wanneer de opbrengst van enkele der gehypothekeerde perceelen voldoende is tot betaling van hoofdsom en interesten en kosten? Ja. — W. v. N. R. 1267.
H. S. Idem. Neen. — W. v. N. R. 1271.
Over dezelfde vraag mr. J. G. Brouwer Nijhoff .Jr. De uitoefening der onherroepelijke volmacht. — W. v. N. R. 1422. (Vgl. gemeld vonnis Maastricht 13 Maart 1884).
2188. Mr. Cd. Reeling Knap. Een geval van art. 1223 B. W. (Over de vraag wat recht is en wat er moet gedaan worden, als de kooper na verkoop krachtens art. 1223 nalatig is in de voldoening zijner verplichtingen). — W. v. N. R. 1380.



2189. W. Stokvis. Art. 1223. Exploit van opzegging. — W. v. N. R. 1242.
2190. Mr. W. F. Frijlinck. Art. 1223. Ingebrekestelling. — W. v. N. R. 1246.
2191. Frijlinck. Is het ter uitoefening der onherroepelijke volmacht van art. 1223 B. W. noodig, dat de debiteur in gebreke zij gesteld? Neen — W. v. N. R. 1798.
2192. De hypothecaire schuldeischer, die gebruik wil maken van de bedongen onherroepelijke machtiging der te zijnen behoeve verbonden onroerende goederen is volgens de wet niet verplicht, den door hem voorgenomen verkoop dier goederen aan den schuldenaar of aan diens erfgenamen te doen aanzeggen, waaruit volgt, dat een onvolledige vermelding der te verkoopen goederen bij die aanzegging, den verkoop niet nietig maakt, noch om een bevel tot betaling of andere stukken aan de erfgenamen van zijn schuldenaar persoonlijk te doen beteekenen, daar de wet hem nergens de verplichting oplegt om dezen op te sporen. — Rechtb. Maastricht 6 Juli 1886; W. 5373; W. v. N. R. 910; R. W. v. N. 580.
2193. Aan een verkoop krachtens dit artikel, behoeft niet vooraf te gaan de beteekening der grosse van de akte aan den schuldenaar. — Rechtb. Zutfen 15 November 1888; W. 5723; W. v. N. R. 1016; R. W. v. N. 653.
2194. De onherroepelijke machtiging van dit artikel is te beschouwen als eene lastgeving, niettegenstaande daarop onderscheidene bepalingen betrekkelijk lastgeving niet van toepassing zijn. Die machtiging behoort tot de in art. 32 der wet op het Notarisambt bedoelde „volm achten, waaruit de handelende
personen hunne bevoegdheid ontleenen". - H. R. 30 Maart 1883; P. W. 6913. H. R. 6 Februari 1891; W. 5990; R. W. v. N. 703; P. v. J. 1891, 18; N. R. CLVII, 94; T. v. N. VIII, 444; IX, 1. H. R. 8 Juni 1894; W. 6510; W. v. N. R. 1282; P. v. J. 1894, 63; N. R. CLXVII, 111; (bevestigende Rechtb. Zierikzee 27 Februari 1894; W. 6513; VV. v. N. R. 1264). Rechtb. Leeuwarden 4 Januari 1883; W. v. N. R. 685; R. W. v. N. 462. Rechtb. Heerenveen 16 Mei 1890; P. W, 7946.
2195. Bij verkoop ex art. 1223B. W. moet de naam enz. van den hypotheekgever, of moeten — in geval hij is overleden — de namen enz. van zijne erfgenamen in de akte worden vermeld, volgens art. 26 der wet op het Notarisambt. — H. R. 27 Juli 1879; W. v. N. R. 504. Rechtb. Heerenveen 16 Mei 1890; P. W. 7946. Rechtb. Middelburg 8 April 1891; W. v. N. R. 1160; P. W. 8163. Rechtb. Zierikzee 27 Februari 1894 ; W. 6513; W. v. N. R. 1264.
2196. De hypothecaire crediteur, krachtens onherroepelijke volmacht het verbonden perceel verkoopende, moet worden beschouwd als vertegenwoordiger van den debiteur, zoodat deze als verkooper verplicht is den kooper te waarborgen. — Rechtb. Winschoten 15 October 1892; W. 6319; W. v. N. R. 1160; T. v. N. XI, 23.
2197. De schuldenaar, wiens voor de schuld verbonden onroerende goederen, door den schuldeischer krachtens onherroepelijk machtiging verkocht zijn, is bevoegd tegen den kooper de actie in te stellen welke uit diens nalatigheid in het voldoen aan de verkoop-voorwaarden voortspruit. — Rechtb. Amsterdam 30 April 1899; P. v. J. 1889, 84.



2198. De hypothecaire schuldeischer die krachtens onherroepelijke volmacht het verbonden onroerend goed in het openbaar heeft doen verkoopen, is te beschouwen als verkooper van dat onroerend goed, en niet als lasthebber van den hypothecairen schuldenaar. De kooper van zoodanig onroerend goed is dus ontvankelijk in zijne tegen den hypothecairen schuldeischer ingestelde vordering tot nietigverklaring van den koop en verkoop, teruggave van den koopprijs en schadevergoeding, indien het verkocht onroerend voor '/, 2 gedeelte aan anderen dan den hypothecairen schuldenaar in eigendom toebehoort. — Rechtb. Almelo 3 September 1890; W. 5914; W. v. N. R. 1086; R. W. v. N. 1086.
2199. Een hypotheekhouder, die krachtens onherroepelijke volmacht laat verkoopen, treedt op als vertegenwoordiger van den eigenaar krachtens lastgeving en is dus aan dien eigenaar rekenplichtig. Hierin wordt geen verandering gebracht, doordat de hypotheekhouder de koopsom niet heeft ontvangen, wijl de tweede hypotheekhouder voor de betaling der koopsom hem betaalde en aldus in zijne rechten werd gesubrogeerd. — Rechtb. Alkmaar 7 Mei 1903; W. 7982; Not. W. 218.
2200. De hypothecaire crediteur, die krachtens het beding van art. 1223 al. 2 B. W. verkoopt tot verhaal van achterstallige rente, kan ook executeeren voor de door hem verschuldigde hoofdsom, indien bij de hypotheekakte bepaald is, dat kapitaal en renten dadelijk opvorderbaar zouden zijn als de debiteur zijne verplichtingen niet nakomt. Indien gesteld wordt, dat onroerend goed, hetwelk krachtens dit artikel verkocht is, niet in verschillende combinaties maar perceelsgewijze is geveild, is geen sprake
van onrechtmatige daad, noch schadevergoeding dientengevolge, indien niet gesteld, veelmin bewezen is, dat die wijze van verkoop in strijd is met het plaatselijk gebruik. — Rechtb. Groningen 12 November 1883; W. 5419; W. v. N. R. 917; R. W. v. N. 591; Mb. Dw. III, 4.
2201. De vraag of de hypothecaire crediteur rechtens het beding van servituut mag maken tusschen twee perceelen, krachtens dit artikel verkocht, als hem bij de akte van obligatie met hypotheek dit niet uitdrukkelijk is verleend, betreft slechts den hypothecairen crediteur en debiteur, doch heeft geen invloed tusschen koopers van het lijdend en heerschend erf, die beide geacht moeten worden slechts onder die voorwaarde te hebben gekocht, en dus ook ook gehouden zijn zich daaraan te onderwerpen. — Rechtb. 's-Gravenhage 15 September 1896; W. 6938; T. v. N. XV, 156.
2202. De mogelijkheid is kwalijk denkbaar, dat een hypothecaire crediteur, enkel optredende ter uitoefening van de hem krachtens art. 1223 B. W. gegeven onherroepelijke machtiging en alzoo het goed verkoopende, bij de veilingsakte iets zou kunnen bedingen ten behoeve van een derde, èn omdat de hypothecaire crediteur als zoodanig bij het maken van dergelijk beding geen belang kan hebben, èn omdat daarbij zich niet kunnen voordoen de omstandigheden, waaronder de wet het maken van zulk een beding slechts toelaat. — Hof Arnhem 19 0ctoberl904; W. 8142; W. v. N. R 1828; Not. W. 271.
2203. Verkoops voor waarden bij verkoop krachtens art. 1223 B. W. (Naar aanleiding van gemelde beslissing Hof Arnhem). — Not. W. 274.



2204. De onherroepelijke volmacht krachtens dit artikel bedongen, kan worden uitgevoerd voor zoodanig minder gedeelte als later den hypothecairen schuldenaar blijkt in eigendom te behooren. De koopakte van dat mindere gedeelte is een wettige eigendomstitel. Hof Arnhem 25 November 1885, met vernietiging Rechtb. Zwolle 25 Augustus 1885; W. 5269; R. W. v. N. 559.
2205. De kosten, die door den hypothecairen schuldeischer kunnen worden verhaald op de opbrengst der door hem verkochte onroerende goederen bestaan alleen in die, welke hij heeft moeten maken om door verkoop volgens de door de wet voorgeschreven vormen in het bezit van den koopprijs te geraken. — H. R. 14 Januari 1887; W. 5411; R. W. v. N. 585; N. R. CXLV, § 8, 64.
2206. De kooper van een krachtens onherroepelijke volmacht verkocht onroerend goed, is bevoegd de vervallenverklaring te vorderen van een daarop vooraf door een derde gelegd executoriaal beslag, alsmede de doorhaling van de overschrijving van het beslag in de hypothecaire registers, zonder de voorschriften van art. 1254 en 1256 na te leven. — Rechtb. Leeuwarden 18 April 1889; W. 5788; W. v. N. R. 1053.
2207. De hypothecaire schuldeischer die tengevolge van de hem gedane beteekening van in beslagneming van het verbonden onroerend goed, dit krachtens de door hem verkregen onherroepelijke machtiging in het openbaar heeft doen verkoopen, is niet bevoegd over de verdeeling van den koopprijs een rangregeling te doen openen. — H. R. 6 Februari 1891; W. 5990; R. W. v. N. 703; P. v. J. 1891, 18; N. R CLVII, 94; T. v. N. VIII, 444, IX, 1.
2208. Een executant krachtens art. 1223 is niet verplicht te onderzoeken of de ingeschreven schuldeischers in leven zijn, en zoo neen, wie dan zijne erfgenamen zijn. — W. v. N. R. 1053 en 1055.
2209. De schuldeischer eener onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap is ontvankelijk in zijne vordering tot betaling tegen den erfgenaam dier nalatenschap en bevoegd, indien bij hypotheekstelling met onherroepelijke volmacht tot verkoop de betaling niet volgt, dit als een geval van niet behoorlijke voldoening aan te merken, terwijl de erfgenaam vorderen kan, dat zijne veroordeeling tot betaling beperkt worde in dien zin, dat hij voor het eventueel ongedekt te blijven deel niet onbepaald aansprakelijk wil zijn. — H. R. 11 Januari 1889, concl. contr.; W. 5659; R. W. v. N. 638; W. v. N. R. 1003.
2210. A. T. Een hypothecaire schuldeischer met het beding van onherroepelijke volmacht, kan het bezwaard vast goed ook dan verkoopen als het tot een onder het voorrecht van boedelbeschrijving aanvaarde nalatenschap behoort.
— W. v. N. R. 1079 en 1083.
H. S. Idem. — W. v. N. R. 1081.
2211. De aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving door de erfgenamen des onderzetters brengt geene verandering in het recht van den hypothecairen crediteur om bij gebreke van voldoening gebruik te maken van de hem verleende onherroepelijke volmacht.
— Rechtb. Amsterdam 27 Augustus 1890; W. v. N. R. 1084; P. v. J. 1890, 74; R. W. v. N. 691.
2212. De hypothecaire crediteuren worden door de beneficiaire aanvaarding



der nalatenschap van hunnen schuldenaar niet geschorst of beperkt in hun recht, zoodat zij volkomen bevoegd blijven hun recht tot verkoop uit te oefenen als zij het beding van dit artikel hebben gemaakt en de voorwaarden voor het gebruik van dat beding zijn vervuld. — De eenige wijziging die in de rechten van den hypothecairen schuldeischer wordt gebracht, is deze, dat hij als de beneficiaire erfgenaam verkoopt, zich moet tevreden stellen met eene overwijzing op den kooper van het onroerend goed, zoodat hij een anderen schuldenaar bekomt voor het overgewezen bedrag, maar overigens zijn onherroepelijk verkregen recht behoudt. Derhalve behoort de beneficiaire erfgenaam in de verkoopsvoorwaarden van door hem verkochte met hypotheek bezwaarde onroerende goederen te bedingen, dat de koopers zich een overwijzing zullen moeten laten welgevallen en behoort hij verder, indien hij het in der minne met den hypothecairen schuldeischer niet eens kan worden over de vereffening der schuld, dezen de overwijzing te doen beteekenen, bij gebreke van welk een en ander de hypothecaire schuldeischer in alle opzichten onverkort blijft in zijn recht tot verkoop krachtens het beding van dit artikel.— Rechtb. Groningen 15 Mei 1896; W. 6982; P. v. J. 1896, 62; W. v. N. R. 1398. Hof Leeuwarden 13 Januari 1897; W. 6929; W. v. N. R. 1418; P. v. J. 1897, 18; T. v. N. XV, 165.
2213. De verkoop krachtens onherroepelijke volmacht, welke ook overigens de juridieke natuur van dien verkoop moge zijn, kan niet worden beschouwd als de gerechtelijke verkoop, welke in de tweede afdeeling van titel 3 van het tweede boek van het Wetboek van Burg. Rechtsvordering wordt geregeld. Art. 493 R.v. is alleen geschreven voor den ge¬
rechtelijken verkoop; op den verkoop krachtens onherroepelijke volmacht is die bepaling niet toepasselijk. — H. R. 19 November 1880; W. 4579.
2214. De bepalingen van het Wetboek van Burg. Rechtsvordering omtrent de gerechtelijke uitwinning van onroerende goederen, zijn niet van toepassing op den verkoop krachtens onherroepelijke volmacht. — Rechtb. Haarlem 12 April 1881; P. v. J. 1881, 26. Rechtb. Leeuwarden 7 Juni 1883; W. 4960; R, W. v. N. 483.
2215. Onafhankelijk van de vraag, of verkoop ingevolge dit artikel in den zin van art. 499 Wetb. v. B. Rv. als gedwongen verkoop is te beschouwen, is het in laatstgenoemde artikel bepaalde op dien verkoop toepasselijk, daar de ratio van dat artikel, dat geen verkoop, strekkende tot verhaal eener vordering geschiede dan voor eene schuld, waarvan het bedrag vaststaat, opdat de schuldenaar wete, hoe groot de som is, door welker betaling hij zich kan bevrijden, ook geldt voor den verkoop ingevolg dit artikel. Aan dien eisch is echter voldaan, wanneer, alvorens tot den verkoop over te gaan, wordt gesommeerd tot betaling van de achterstallige rente, ook dan wanneer die rente door meerdere personen verschuldigd zijnde, van ieder hunner de betaling van het geheel wordt gevorderd onder bijvoeging, dat voor wat de een betaalt, de ander zal zijn bevrijd. — Rechtb. Amsterdam 4 Februari 1903; W. 7959.
2216. Ook verkoop krachtens de onherroepelijke volmacht van art. 1223 B. W. is als eene gerechtelijke uitwinning, niet als een vrijwillige verkoop te beschouwen. — Rechtb. Amsterdam 21 Juni 1905; W. 8407.



2217. De hypothecaire crediteur die krachtens onherroepelijke volmacht het verbonden goed verkoopt, is verplicht aan den schuldenaar rekening en verantwoording over de opbrengst af te leggen, daaronder begrepen ongelden. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 12 Juli 1883; W. v. N. R. 723; R. W.v.N.481.
2218. De schuldeischer-executant van een onroerend goed, die zijne executie moet staken, omdat de schuldeischerhypotlieekhouder hem heeft beteekend, dat hij krachtens zijn onherroepelijke volmacht volgens dit artikel zal verkoopen, heeft geen recht, om, nadat de verkoop is geschied, van den hypotheekhouder rekening en verantwoording van de opbrengst te vragen. — Hof Leeuwarden 3 Februari 1892; W. 6152; P. v. J. 1892, 26; met vernietiging Rechtb. Winschoten 18 Februari 1891; W. 6041; R. W. v. N. 714; T. v. N. IX, 175.
2219. De rekening en verantwoording, waartoe de hypothecaire schuldeischer, krachtens het beding van dit artikel verkocht hebbende, gehouden is, omvat ook datgene, wat de kooper betaald heeft voor kosten. Het feit, dat volgens de veilconditiën het voor kosten verschuldigd bedrag moest betaald worden ten kantore en tegen quitantie van den notaris, brengt hierin geen verandering en heeft niet tengevolge, dat de betaling dier kosten een zaak is tusschen den kooper en den notaris. — Rechtb. Amsterdam 29 October 1896; W. 6907; W. v. N. R. 1448.
2220. De hypotheekhouder, die gebruik heeft gemaakt van de onherroepelijke machtiging tot verkoop, heeft het recht de betaling van den geheelen koopprijs van den kooper te vorderen. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 30 Mei 1884; W. v. N. R. 763; R. W. v. N. 506.
2221. De schuldeischer, die het hypothecair verbonden goed van zijnen schuldenaar in het openbaar heeft doen verkoopen, ten einde uit de opbrengst zijn vordering te verhalen, is niet gerechtigd om, nu die opbrengst slechts toereikend is tot voldoening van een gedeelte der schuld, daarenboven betaling van de geheele schuld te eischen. — Rechtb. Winschoten 17 October 1883; W. 5036.
2222. Bij verkoop krachtens onherroepelijke volmacht, is voor het tot stand komen van het contract voldoende, dat wilsovereenstemming tusschen den kooper en den hypotheekhouder bestaat; wilsovereenstemming tusschen den kooper en den hypotheekgever is daartoe niet noodig. De eerstbedoelde wilsovereenstemming wordt niet weggenomen dooide omstandigheid, dat zij verkregen is tengevolge van door den hypotheekgever gepleegd bedrog; de koop kan zelfs op grond van dat bedrog niet vernietigd worden, omdat het gepleegd werd door iemand, die geene partij bij de overeenkomst was. — H. R. 24 Maart 1882, concl. conf.; W. 4755.
2223. Als de eerste hypotheekhouder krachtens dit artikel, het verbonden goed in het openbaar heeft doen verkoopen, kan een volgend hypotheeknemer die beweert dat deze handeling wederrechtelijk was en hij daardoor nadeel heeft geleden, doordien hij door den verkoop, zijne schuldvordering op de opbrengst van het verbonden goed niet geheel heeft kunnen verhalen, geen schadevergoeding vorderen van dien eersten hypotheekhouder, indien meerdere schuldenaren voor het geheel van die volgende hypotheek hoofdelijk aansprakelijk zijn en uit niets blijkt, dat die volgende hypotheekhouder de hoofdelijke medeschuldenaren te vergeefs tot



betaling heeft aangesproken voor het resteerende zijner schuldvordering. — Rechtb. 's-Gravenhage 1 Februari 1889; W. 5737; R. W. v. N. 662.
2224. De hoofdelijke mede-schuldenaar, tot betaling van het te kort komende aangesproken, kan niet bij reconventioneele vordering rekening en verantwoording vragen van den schuldeischer wegens den door dezen krachtens onherroepelijke volmacht gedanen verkoop van het door den anderen hoofdelijken schuldenaar hypothecair verbonden onroerend goed. — H. R. 3 Mei 1889, concl. conf.; W. 5716; W. v. N. R. 1029; R. W. v. N. 654; T. v. N. VII, 177; P. v. J. 1889, 64; N. R. CLII, 1.
2225. De Voorzitter kan in kort geding den verkoop van onroerende goederen schorsen, aangekondigd door een hypothecairen schuldeischer, wiens inschrijving op die goederen is doorgehaald, zonder daarbij een onderzoek te doen of hij, die den hypotheekbewaarder tot die doorhaling gemachtigd had, bevoegd was dit te doen. — Pres. Bes. Roermond 17 Mei 1890; R. W. v. N. 688.
2226. Waar in een akte van koop en verkoop, hypotheek voor een deel der kooppenningen is voorbehouden met het beding van onherroepelijke volmacht, behoeft de verkooper bij wanpraestatie des koopers niet van dat beding gebruik te maken, maar kan hij tot ontbinding der koopovereenkomst ageeren. — Rechtb. Amsterdam 12 October 1889; W. 5822; R. W. v. N. 680. Hof Arnhem 9 Maart 1892; P. v. J. 1892, 32.
2227. Wanneer de notaris van den hypothecairen schuldeischer de opdracht heeft verkregen om het verbonden goed krachtens art. 1223 B. W. teverkoopen
Cremf.rs, Aant. IJ. W.
en in de veilconditiën is bepaald, dat de ltooper gehouden is aan den notaris te zijnen kantore 10 pCt. van den koopprijs te betalen tot dekking der kosten, dan is de notaris krachtens de bepalingen der negotiorum gestio verplicht aan den debiteur (vroeger eigenaar) rekening en verantwoording af te leggen en mag hij niet meer in rekening brengen dan de wet houdende vaststelling van het tarief bepaalt. — Hof 's-Hertogenbosch 28 November 1893; W. 6431; W. v. N. R. 1256; T. v. N. XI, 328, met bevestiging Rechtb. Roermond 12 Mei 1893; W. v. N. R. 1243.
2228. In het algemeen moet aan den eersten hypothecairen crediteur, die krachtens onherroepelijke volmacht zijn onderpand in publieke veiling brengt, niet de bevoegdheid worden ontzegd om het in veiling gebrachte te doen ophouden, m. a. w. de crediteur, die aldus handelt, pleegt geen onrechtmatige daad. Dit is echter wel het geval als die crediteur, toen hij het verbonden goed in veiling bracht, niet de bedoeling had om het te verkoopen, maar alleen wilde zien of zijn hypotheek door de geboden som gedekt zou zijn. — Rechtb. Amsterdam 23 October 1894; Wr. 6660; T. v. N. XIII, 315.
2229. Een schuldeischer, die executoir beslag heeft gelegd op de onroerende goederen van zijn schuldenaar, waarop een hypotheek rust met het beding in dit artikel vermeld, is na verloop van den termijn bedoeld in art. 511 B. R. bevoegd, met de executie voort te gaan. Hij kan door aldus te handelen, geen onrechtmaclitige daad plegen, ook al moet worden toegestemd, dat na verloop van dien termijn de hypothecaire schuldeischer bevoegd blijft om van bedoeld beding gebruik te maken. — Hof 's-Gravenhage 13 Januari 1896; W. 6756;
29



W. v. N. R. 1366; P. v. J. 1896, 22; T. v. N. XIV, 51.
2230. De eerste hypothecaire crediteur is niet bevoegd, het verbonden onroerend goed krachtens onherroepelijke volmacht te doen verkoopen, nadat krachtens de door hem verleende machtiging reeds een akte van royement is opgemaakt, al heeft de doorhaling nog niet plaats gehad. — Recbtb. Amsterdam 12 Januari 1897; W. 7019.
2231. De eerste hypotheekhouder, die het goed krachtens dit artikel verkoopt, verliest niet zijne hypothecaire vordering, als de kooper van het goed weigert de kooppenningen te betalen, op grond, dat het goed niet vrij en onbelast is geleverd, zooals bij den verkoop is bedongen, tengevolge van het wegens een gepleegde informaliteit buiten gevolg blijven der gerechtelijke rangschikking.
Het hebben eener actie tot betaling kan
niet met betaling worden gelijk gesteld
ten aanzien van het tenietgaan eener
schuldvordering en daaraan verbonden hypotheek. — Rechtb. Roermond 29 Juni 1899; W. 7407; Not. W. 27.
2232. Een hypotheekhouder, die krachtens dit artikel het onderpand verkoopt en de geheele koopsom ontvangt, heeft geen hypotheekrecht meer op het onderpand voor hetgeen hij te kort komt; de kooper treedt ook tegenover later ingeschreven hypotheekhouders door de betaling tot en ten beloope van den koopprijs in het hypotheekrecht des verkoopers krachtens onherroepelijke volmacht. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 26 Maart 1902; W. v. N R 1687.
2233. Het voorrecht in dit artikel aan den eersten hypothecairen schuldeischer verleend heeft de strekking om
, hem een executorialen titel te bezorgen, waarmede hij zonder processueel oponthoud op de snelste en eenvoudigste wijze tegen zijn nalatigen schuldenaar zijn verhaal kan zoeken op het hem verleend onroerend onderpand. Wel kan tegen zoodanige executie worden opgekomen en de schorsing in kort geding worden gevorderd op grond van eenig gebrek aan dien titel klevende, maar geenzins op grond, dat de schuld tot verhaal waarvan geëxecuteerd wordt, weldra zal hebben opgehouden te bestaan. — Hof Arnhem 25 Augustus 1903; W. 7977; P. v, J. 1903, 278; Cassatie verworpen H. R. 27 November 1903, concl. contr.; W. 7994; W. v. N. R. 1778 en 1780; Not. W. 224; P. v. J. 1904, 318; N. R. CXCV, 216; P. W. 9626.
2234. In geval van verkoop van het verbonden goed krachtens dit artikel, wordt de kooper, die den koopprijs besteed tot betaling van den verkoopenden eersten hypotheekhouder, in diens rechten op grond van art. 1438 no. 2 B. W. gesubrogeerd, niettegenstaande de kooper verzuimd heeft eene gerechtelijke rangschikking te doen plaats hebben. — Hof 's-Hertogenbosch 3 November 1903; W. 8016.
2235. De hypotheekhouder, die krachtens dit artikel het verhypothekeerde goed verkoopt tot verhaal zijner vordering, is niet verplicht doorhaling zijner hypotheek te verleenen, zelfs na ontvangst der geheele opbrengst en al overtreft deze laatste de hem toekomende hoofdsom, interessen en kosten, wanneer de kooper den koopprijs met aankleve betaald heeft en overeenkomstig de veilcondities eene gerechtelijke rangschikking heeft doen openen. Deze kooper heeft alsdan te wachten tot aan de afgifte der borderellen door den rechter-commissaris, alvorens hij doorhaling der



hypotheek kan vorderen, omdat deverkooper met de door hem ontvangen kooppenningen zich niet mag betalen, doch het ontvangene onder zich moet houden tot aan het definitief borderel. — Hof 's-Hertogenbosch 28 Februari 1905; W. 8240; met bevestiging Rechtb. Roermond 9 Juni 1904.
2236. Eenig vast goed behoort aan twee personen pro indiviso toe. Een hunner vestigt er een hypotheek op als ware hij eigenaar van het geheel; die hypotheek wordt krachtens onherroepelijke volmacht geëxecuteerd en de schuldeischer-executant wordt kooper. Nu kan wel worden toegegeven, dat die hypotheek voor zoover het recht des medeeigenaars strekt, nietig was, maar dit neemt niet weg, dat de executant-kooper treedt in de rechten van zijn schuldenaar en dus pro indiviso eigenaar wordt van diens aandeel in het vaste goed. — Rechtb. Winschoten 24 December 1892; W. 6307; W. v. N. R. 1161; T. v. N. XI, 10.
2237. De hypotheekhouder, die verkoopt krachtens dit artikel draagt den eigendom over, ook al wordt in een andere procedure gevorderd de vernietiging van de akte, waarbij de hypotheekgever vroeger het betrokken vast goed van den toenmaligen eigenaar, die thans is hypotheekhouder, verkreeg. — Rechtb. Tiel 24 Juni 1904; W. 8201.
2238. Een krachtens het beding van onherroepelijke volmacht verkoopende crediteur kan wel alle rechten van zijn lastgever op het goed overdragen, maar niet het recht op reeds vervallen en dus van de zaak reeds afgescheiden huurtermijnen. — Rechtb. Tiel 29 Juni 1906; W. 8482; W. v. N. R. 1941; W. v. Not. 75.
Tweede Afdeeling.
Van de inschrijving der hypotheken en van den vorm der inschrijving.
Art. 1224.
2239. Het doen inschrijven eener hypotheek, die niet steunt op een notarieele akte, waarbij de hypotheek wordt verleend, is eene onrechtmatige daad, welke dengene, door wiens schuld de daardoor toegebrachte schade veroorzaakt is, in de verplichting stelt die schade te vergoeden. — Rechtb. Amsterdam 3 Mei 1888; R. W. v. N. 991.
2240. De inschrijving eener hypotheek, waarbij verzuimd is het bedrag der schuld te vermelden, behoeft eerst dan nietig verklaard te worden, als ten gevolge van het verzuim gezegd bedrag niet op voldoende wijze is kenbaar gemaakt. — Rechtb. Utrecht 31 October 1888; W. 5669; W. v. N. R. 1032; R. W. v. N. 658; T. v. N. VII, 196.
2241. De hypotheekbewaarders zijn bevoegd de inschrijving te weigeren van borderellen, zonder vermelding van den rechtstitel. — M. F. 26 Januari 1892, no. 6; P. W. 8155; R. VV. v. N. 752; T. v. N. X, 273.
2242. De hypotheek ingeschreven op een geheel kadastraal perceel, zij het ook ten gevolge van eene vergissing in het borderel, moet worden gehandhaafd en wel op het geheel perceel, zoolang niet blijkt, dat het de wil was van den inschrijver slechts een gedeelte daarvan te bezwaren. — Rechtb. Heerenveen 20 Januari 1893; W. 6309; P. v. J. 1893, 33; T. v. N. XI, 14; W. v. N. R. 1215; R. W. v. N. 765; P. W. 8371.



Art. 1226.
2243. R. Buining. De rangverwisseling tusschen hypothecaire schuldeischers. — W. v. N. R. 1481 en 1482.
2244. Het feit dat de eerste hypotheek ter zake van eene ongeldige overeenkomst verleend is, geeft aan den tweeden hypotheekhouder niet het recht om de nietigverklaring dier overeenkomst en de doorhaling der eerste hypotheek te vorderen. — H. R. 24 Juni 1892, concl. conf.; W. 6205; W. v. N. R. 1183; P. v. J. 1892, 68; R. W. v. N. 744; N. R. CLXI, 189; v. d. H., B. R. LVIII, 291; T. v. N. X, 145.
2245. Volgens dit artikel wordt de rang der schuldeischers bepaald naar de dagteekening hunner inschrijving — dit is uit den aard der zaak en volgens het geheele stelsel der wet, naar de dagteekening van de inschrijving hunner verbanden. Hieruit volgt, dat een schuldeischer, die voor eene geldleening van 14 Februari 1900, op dien datum eene hypotheek heeft genomen en doen inschrijven en daarna op 2 Augustus 1900 voor eene nieuwe geldleening een tweede hypotheek op hetzelfde vast goed heeft genomen en doen inschrijven — ook al mocht op hetzelfde goed van den schuldenaar tusschentijds geene andere inschrijving hebben plaats gehad — alleen voor de eerste geldleening wordt eerste hypothecaire schuldeischer. — H. R. 30 November 1906, concl. conf.; W. 8405; W. v. N. R. 1935; W. v. Not. 67; P. v. J. 1907,615; N. R. CCIV, 188.
Art. 1227.
2246. A. J. B. Rijke. De koopakte waarbij tot waarborg van den koopprijs hypotheek wordt bedongen, kan eene onderhandsche zijn, maar dan is een
latere notarieel e akte noodig, waarbij de hypotheek wordt verleend en uit kracht waarvan hare vestiging of inschrijving geschieden kan. — W. v. N. R. 675.
2247. B. Is de bepaling van art. 1227 B. W. nutteloos? (S. meent dat alleen, indien bij faillissement des koopers een accoord wordt aangeboden, de bepaling eenig nut kan hebben; in andere gevallen niet, daar de verkooper de actie tot ontbinding van den koop volgens art. 1302 heeft). — W. v. N. R. 1235.
Mr. H. S. Is de bepaling van art. 1227 B. W. overbodig? (Neen, omdat de actie tot ontbinding van den koop volgens S. niet tegenover derden werkt). — W. v. N. R. 1241.
W. J. K. Idem. (Bestrijding van de meening van mr. H. S.). — W. v. N. R. 1244.
B. Idem. (Antwoord aan mr. H. S ).
— W. v. N. R. 1246.
2248. N. A. van Konijnenburg. Hypotheek voorbehouden bij de koopakte. Subrogatie. — W. v. N. R. 1509.
W. C. de Boer en M. Goslings. Idem.
— W. v. N. R. 1511.
Art. 1230.
2249. Mr. C. E. Achterberg. Art. 1230 B. W. — R. en W. XXXIII, 95.
2250. J. K. Hummel. Art. 1230 B. W.
— Ac. Pr. Leiden 1886.
2251. v. D. Rechtsvraag. Handelt de hypothecaire schuldenaar, als het beding van verbod van vooruitbetaling van huurpenningen is gemaakt, in strijd daarmede, indien hij zijne rechten op de huurpenningen cedeert aan een derde ? Neen. — W. v. N. R. 1219.
Duplex. Idem. Ja. — W. v. N. R. 1222.



2252. Het beding van niet te mogen verhuren, al is het niet reeds bij de eerste hypotheek gemaakt, kan echter geldig worden bedongen bij volgende hypotheken. — H. R. 23 Januari 1880; W. 4466; v. d. H., B. R. XLV, 1662, 45.
2253. Een langere verhuring dan in de akte, waarbij het verhuurd pand verhypothekeerd werd, was toegestaan, heeft geen ander gevolg, dan dat, ingeval van executie der hypotheek, die langere huur niet behoeft te worden gestand gedaan. — Rechtb. Amsterdam 8 December 1891; P. v. J. 1892, 60; W. v. N. R. 1184.
2254. Een huurder, die huurt in strijd met een beding conform dit artikel, dat ingeschreven was in de openbare registers, heeft zich niet te beklagen als hij later door den hypothecairen crediteur uit het genot van het gehuurde wordt gezet, vooral niet, als hij het gehuurde geheel vrijwillig ontruimt. Zoodanigen huurder komt dus geen actie tot schadevergoeding tegen den verhuurder toe. — Hof Leeuwarden 4 October 1893; W. 6416; R. W. v. N. 786.
2255. A. Tadema. Beding van art. 1230 B. W.; schadeloosstelling aan den huur-
, der. — W. v. N. R. 1249 en 1250. (Bei treffende de vraag, beslist bij gemeld ; arr. Hof Leeuwarden).
2256. Mr. H. J. Tasman. Art. 1230 i al. 1 B. W. en de 2e hypothecaire schuld(eischer. — W. v. Not. 113.
2257. De cessionaris eener door hyipotheek verzekerde vordering verkrijgt
door de cessie al de rechten des oort spronkelijken schuldeischers; in het 'bijzonder ook die, ontleend aan het beding van dit artikel. Hierin wordt
^geene verandering gebracht, doordat de (cessionaris bij executie eigenaar is ge¬
worden van het verhypothekeerde goed. — Rechtb. Maastricht 6 Februari 1902; W. 7815; W. v. N. R. 1722; Not. W. 163.
2258. Ingeval in strijd met bedingen, als bedoeld in art. 1230 B. W. een verbonden vast goed is verhuurd, zal alleen de hypotheeknemer bevoegd zijn om zich op de nietigheid van wat in strijd met die bedingen is overeengekomen te beroepen. Het beding van dit artikel wordt gemaakt ten behoeve van het hypotheekrecht der schuldeischers en als aanhangsel van dat hypotheekrecht en is dan ook niet voor eene afzonderlijke overdracht vatbaar. — Rechtb. Tiel 29 Juni 1906; W. 8482; W. v. N. R. 1941; W. v. Not. 75.
2259. Dit artikel is ook toepasselijk, als de hypotheek, waarbij het hier bedoeld beding is gemaakt op een anderen debiteur is overgegaan en deze in strijd met dat beding verhuurt. Bij eene vordering krachtens dit beding tegen den huurder is het niet noodig den eigenaar in het geding te roepen. Hij, die krachtens dit beding ageert, kan niet volstaan met dat beding en de verhuring te bewijzen, maar moet ook van het ontbreken der schriftelijke toestemming bewijs leveren. — Rechtb. Arnhem 2 Januari 1908; W. v. N. R. 2002.
Art. 1231, no. 1.
2260. De keus van woonplaats kan evenals de verandering der gekozen woonplaats afzonderlijk worden ingeschreven. — Rechtb. Amsterdam 7 Mei 1889; P. v. J. 1889, 89.
Art. 1231, no. 2.
2261. De hypotheekbewaarder is bevoegd de inschrijving te weigeren van borderellen, waarin de rechtstitel niet



is vermeld. — M. J. 13 Januari 1892, no. 185; M. F. 26 Januari 1892, no. 6; P. W. 8155.
Art. 1231, no. 3.
2262. Het borderel van inschrijving eener hypotheek, waarbij inschrijving verzocht wordt ter verzekering van het kapitaal door den debiteur schuldig erkend aan den requirant bij akte enz., maakt, indien krachtens die akte vroeger een inschrijving werd genomen waarin het beloop der vordering werd uitgedrukt, het bedrag der schuld waarvoor thans inschrijving wordt gevraagd, voldoende kenbaar. — Rechtb. Utrecht 31 October 1888; W. 5669; W. v. N. R. 1032; T. v. N. VII, 196; R. W. v. N. 658.
2263. Een beding, waarbij ingeval van vervroegde aflossing eener schuld extra rente wordt bedongen, behoort, als van invloed op de hoegrootheid der schuld, waarvoor de geldnemer hypotheek verleent, volgens de wettelijk bepalingen in de akte van geldleening onder hypothecair verband, woordelijk te worden opgenomen, .ten einde de bedongen procenten bij vervroegde aflossing ook te brengen onder het hypothecair verband. — Rechtb. Amsterdam 3 Maart 1891; W. 6044; W. v. N. R. 1130; P. v. J. 1891, 26; R. W. v. N. 715; T. v. N. IX, 13.
2264. In art. 1231 no. 3 B. W. kunnen onder de woorden „het beloop der inschuld" ook worden begrepen kosten ter verzekering van welker voldoening hypotheek kan worden verleend, mits voor die kosten bij de akte een bepaalde som is vastgesteld, of wel het bedrag daarvan is begroot. — Rechtb. Middelburg 22 Maart 1899. Anders Hof's-Gravenhage 19 Februari 1900; W. 7429; Not. W. 35.
Art. 1231, no. 4.
2265. Indien in een hypotheekakte een verkeerd kadastraal nummer is vermeld, dan kan die fout niet in het borderel van inschrijving worden hersteld, maar moet dit geschieden bij suppletoire notarieele akte. — M. F. 29 Mei 1895, no. 26; P. W. 8693.
2266. C. Wat is onder kadastrale indeeling in art. 1231, 4° B. W. te verstaan? (Naar aanleiding eener rechtsvraag van V. in W. v. N. R. 1377). — W. v. N. R. 1378.
2267. Indien voor dezelfde schuld inschrijving wordt verzocht op onroerende goederen, gelegen in de kringen van verschillende hypotheekkantoren, moeten alle goederen worden opgenomen in het borderel, dat het eerst aan een der kantoren ter inschrij ving wordt aangeboden. — M. F. 18 September 1884, no. 23 en 18 December 1888, no. 82; P. W. 7707; R. W. v. N. 675.
Art. 1235.
2268. Dit artikel belet niet de doorhaling eener hypotheek op grond, dat de hoofdschuld heeft opgehouden te bestaan of nimmer heeft bestaan. — Rechtb. Amsterdam 27 December 1892; W. v. N. R. 1234; P. v. J. 1893, 15.
Derde Afdeeling.
Van de doorhaling der inschrijvingen
Art. 1239.
2269. E. H. K. J. ter Kuile. De doorhaling van hypothecaire inschrijvingen. — Ac. Pr. Leiden 1886.
2270. Kooiman. Doorhaling van hypotheken. — Not. W. 26 en 27.
Doorhaling van hypotheken; een gevaar voor notarissen. — Not. W. 25.



2271. Mr. Cd. Reeling Knap. Art. 1239 B. W. Doorhaling van inschrijvingen.
— W. v. N. R. 1216.
Duplex. Art 1239 B. W. (Bestrijding van het opstel van mr. Reeling Knap).
— W. v. N. R. 1221.
2272. De hypotheek, welke tijdens het bestaan eener maatschap, door een der vennooten op zijn onverdeeld aandeel in de onroerende goederen der maatschap gevestigd is, moet op verzoek van den anderen vennoot worden doorgehaald als hem de bewuste goederen na de ontbinding der maatschap bij de verdeeling harer baten zijn toebedeeld
— Rechtb. Amsterdam 5 Mei 3 887; 20 December 1887; P. v. J. 1888, 18.
2273. Een later ingeschreven akte, waarbij ter zake van en in verband met een vroegere inschrijving woonplaats wordt gekozen, moet als een gevolg en aanhangsel dier inschrijving worden beschouwd. Een bevel tot doorhaling der oorspronkelijke inschrijving, omvat dus evenzeer de later ingeschreven akte.
— Rechtb. Amsterdam 7 Mei 1889; P. v. J. 1889, 89.
2274. De doorhaling eener hypotheek strekt slechts om hare opheffing, zoo zij werkelijk is te niet gegaan, openbaar te maken, maar bewerkt die opheffing niet.
— Rechtb. Rotterdam 6 Januari 1888; W. 5545; W. v. N. R. 974; R. W. v. N. 620; P. v. J. 1888, 37. Hof's-Gravenhage 19 November 1888; W. 5637; W. v. N. R. 1000; P. v. J. 1888, 149.
2275. De doorhaling der hypotheek strekt wel om hare opheffing, zoo zij werkelijk is te niet gegaan, openbaar te maken, doch kan de opheffing zelve niet bewerkstelligen. Is zij onbevoegd bewerkstelligd, dan is de doorhaling
geheel waardeloos. — Hof 's-Hertogenbosch 5 Augustus 1890; W. 5925; R. W. v. N. 697.
2276. De hypothecaire inschrijving gaat alleen dan te niet, indien de doorhaling geschiedt met toestemming der daartoe bevoegde personen. De hypotheekbewaarder heeft in geen onderzoek te treden van die bevoegdheid, maar is tot doorhaling verplicht, indien daartoe bij behoorlijke akte toestemming is verleend. — Rechtb. 's-Gravenhage 2 Maart 1888; W. 5540; W. v. N. R. 956; T. v. N. VI, 108; P. v. J. 1888, 41; R. W. v. N. 617.
2277. De hypothecaire schuldeischer is, nadat de kooper van het hypothecair verbonden goed aan hem den koopprijs heeft betaald en daardoor in zijne rechten getreden is, niet meer bevoegd om machtiging te geven tot de doorhaling der te zijnen name bestaande hypothecaire inschrijving. — Hof 's-Gravenhage 29 November 1888; R. W. v. N. 637.
2278 De doorhaling eener hypothecaire inschrijving bewijst niet, dat die inschrijving niet meer bestaat. Het in onze wet gehuldigd negatief hypothecair stelsel brengt mede, dat slechts de doorhaling, verzocht door den bevoegden persoon de hypotheek doet vervallen. De bewaarder beoordeelt niet de innerlijke waarde der stukken tot doorhaling overgelegd ; zijne lijdelijkheid brengt mede, dat hem geen onderzoek is opgedragen naar de bevoegdheid der personen, die de doorhaling verzoeken, waaruit volgt, dat de belanghebbende partijen ook niet in persoon de akte van royement behoeven over te leggen. De hypotheekbewaarder heeft enkel te onderzoeken of de stukken ter doorhaling overgelegd, voldoen aan het vereischte van art. 1240. — Rechtb. Amsterdam 26 October 1896; W. v. N. R. 1415.



2279. Prof. mr. H. J. Hamaker. De doorhaling van hypotheken (naar aanleiding van gemeld vonnis Amsterdam 26 October 1896 en Amsterdam 27 April 1897) (nr. 1228 deel I). — W. v. N. R. 1448-1452.
De doorhaling. Naschrift. — W. v. N. R. 1455.
Art. 1240.
2280. H. B. Gottmer. Wie heeft het recht de akte van toestemming tot doorhaling der hypothecaire inschrijving te doen verlijden? De hypothecaire schuldenaar. — W. v. N. R. 1268.
2281. H. B. Gottmer. Welke rechtsgevolgen heeft de onderteekening van eene akte, houdende afstand van het hypotheekrecht, waarbij tevens tot de doorhaling der inschrijving wordt gemachtigd, zoolang die akte niet ten kantore des hypotheekbewaarders is ingeleverd ?
Om de mogelijkheid van intrekking te voorkomen, meent S. dat dan de debiteur mede moet compareeren en de machtiging tot doorhaling aannemen. — W. v. N. R. 1360 en 1367.
H. R. Trip. Idem. — W. v. N. R. 1364.
Art. 1241.
2282. Indien niet is toegestemd in de doorhaling eener hypothecaire inschrijving, kan zij van den rechter verzocht worden en geschiedt alsdan bij toewijzing van het verzoek uit kracht van het vonnis zelf; hieruit volgt, dat de eisch tot veroordeeling van den hypothecairen schuldeischer om de inschrijving te doen doorhalen, niet voor toewijzing vatbaar is. — Rechtb. Winschoten 11 April 1888; W. 5606.
2283. Indien de toestemming tot doorhaling eener hypothecaire inschrij¬
ving geweigerd wordt, kan een eisch worden ingesteld daartoe strekkende, dat de bevoegde partij die toestemming zal verleenen, m. a. w. zal overgaan tot het doen dier doorhaling binnen zekeren termijn en dat bij gebreke daarvan de doorhaling krachtens vonnis door den hypotheekbewaarder zal worden bewerkstelligd.
Op den hypotheekgever die doorhaling van de inschrijving eener crediet-hypotheek vordert, op grond dat hij niets aan den hypotheekhouder schuldig is, rust de bewijslast van dit positum. — Rechtb. Amsterdam 27 Juni 1893; Hof Amsterdam 18 Mei 1894; P. v. J. 1894, 73.
2284. Indien in het proces-verbaal van openbare verkooping van onroerend goed, de niet tegen de openbare orde strijdende bepaling gemaakt is, dat partijen ten aanzien der verkooping en hare gevolgen aan de rechtsmacht van een aangewezen Rechtbank onderworpen zullen zijn, is die Rechtbank alleen bevoegd om over gesel lillen betrekkelijk die verkooping te oordeelen. — Rechtb. 's-Gravenhage 7 Januari 1890; R. W. v. N. 686.
2285. De vordering tot doorhaling krachtens dit artikel is aan geen bepaalden vorm gebonden. — Hof Amsterdam 10 Januari 1890; W. 5952.
2286. De vordering tot vernietiging eener onrechtmatig gedane doorhaling betreft de inschrijving der hypotheek en vindt haar grond in het zakelijk recht van hypotheek. — Rechtb. Maastricht 24 November 1892; W. 6465.
2287. De eigenaar van een onroerend goed kan doorhaling vragen der daarop door onbevoegden verleende inschrijving ten koste van hem, die de inschrijving



nam en kon dezen daartoe zonder ongeoorloofde cumulatie van vorderingen dagvaarden bij dagvaarding tot opvordering van zijn eigendom tegen hem die onbevoegd de hypotheek verleende.
- Rechtb. Breda 11 Juli 1899; W. 7357; Not. W. 10.
2288. De uitzondering van art. 1241 al. 1 B. W. is ook dan toepasselijk wanneer de hoofdvordering, waarvan die tot doorhaling afhankelijk is, tegelijk met deze wordt aangebracht. — Hof Amsterdam 6 Maart 1908; W. 8718.
Vierde Afdeeling.
Van de gevolgen der hypotheken tegen derde bezitters.
Art. 1243.
2289. v. H. Het beding van onherroepelijke volmacht blijft van kracht, ook al is het verbonden goed in handen van den derden bezitter gekomen. — W. v. N. R. 1094.
2290. Een hypotheekhouder vervolgt, onverschillig of hij de onherroepelijke volmacht van dit artikel al of niet bezit, zijn recht, in welke handen het verbonden goed zich mocht bevinden.
— H. R. 3 November 1899, concl. conf.; W. 7355; Not. W. 10.
2291. van der Waeyen Pieterszen. Moet de hypothecaire crediteur voor het doen der exploiten om tot executie van het verbonden goed te kunnen overgaan, zich op de hoogte stellen omtrent het in leven zijn van den debiteur? Neen.
— W. v. N. R. 1456.
2292. De eerste hypotheekhouder kan zijn recht tot verkoop krachtens onherroepelijke volmacht ook tegen een derden bezitter vervolgen zonder gehouden te
zijn dien derden bezitter aanzegging van den verkoop te doen. Wel zal het dezen vrijstaan te bewijzen, dat die eerste hypotheekhouder geen schuldeischer meer is. ■— Hof Arnhem 28 Januari 1903; W. 7901; W. v. N. R. 1738; P. v. J. 1903, 225; Mb. Dw. XIX, 20.
Art. 1244.
2293. N. Pelinck. Eenige opmerkingen over de artt. 1244, 1245 en 1246 B. W. — Ac. Pr. Leiden 1883.
2294. Onder derde bezitters worden in dit artikel alleen bedoeld degenen, aan wie na het vestigen eener hypotheek, een hier mede verbonden onroerend goed is overgegaan en dus niet de oorspronkelijke eigenaar. — Rechtb. Amsterdam 11 September 1883; W. 5006; R. W. v. N. 500. Bev. Hof aldaar 30 November 1883; W. 5020; R. W. v. N. 503.
Art. 1247.
2295. Is onder „derde bezitter", bedoeld bij art. 1247 B. W., te verstaan ieder bezitter van eenig met hypotheek bezwaard goed, behalve de oorspronkelijke hypothecaire schuldenaar, dan wèl alleen hij die bezitter werd na het vestigen van de hypotheek? — In eerstgemelden zin beslist, R. A. XI, 83.
Art. 1251.
2296. G. B. De rechten van den derden bezitter. (Uitlegging der slotwoorden van art. 1251.) — W. 5361; R. W. v. N. 578.
Vijfde Afdeeling.
Van het te niet gaan der hypotheken.
Art. 1253, no. 1.
2297. De in mindering eener hypothecaire schuld afgeloste geldsom, die daarna opnieuw aan den schuldenaar



ter leen is gegeven, alleen tegen overgifte aan den schuldeischer van de door hem voor die aflossing aan den schuldenaar gegeven kwijting, doet de hypotheek tot het bedrag dier aflossing te niet gaan.
Art. 1253, lo is evenzeer van toepassing op het vervallen van een deel der schuld als op dat van het geheel. Uit deze wetsbepaling volgt, dat de hypotheek te niet gaat, ook zonder dat een doorhaling in de openbare registers heeft plaats gehad en onafhankelijk daarvan. Ingeval van wijziging van een vroegere overeenkomst door een latere blijven de rechtsgevolgen, die daaruit inmiddels ten opzichte van derden zijn voortgevloeid, bestaan. — H. R. 30 April 1886, concl. conf.; W. 5286; W. v. N. R. 868; R. W. v. N. 562; N. R. CXLII, § 58,364; T. v. N. IV, 36.
Art. 1253, no. 2.
2298. W. ten Bokkel. Voorbarige afstand van hypotheek en de gevolgen daarvan. (Naar aanleiding van de rechtsvraag hiervoor vermeld in no. 2281.) — W. v. N. R. 1370.
2299. Door afstand gaat het recht van hypotheek te niet, zonder dat mede de doorhaling wordt vereischt. De doorhaling heeft slechts ten doel, om in de openbare registers voor belanghebbenden bekend te maken, dat, op welke wijze en door wien afstand is gedaan van het recht van hypotheek, ten einde hen in de gelegenheid te stellen zelf te kunnen nagaan of zulks door den bevoegden persoon is geschied. — Rechtb. Amsterdam 13 Januari 1897; W. 7019; W. v. N. R 1449; Mb. Dw. XIII, 8; T. v. N. XV, 309.
Art. 1253.
2300. Dit artikel kan niet beperkend worden opgevat, omdat daarbij ver¬
scheidene wijzen, waarop de hypotheek 'te niet gaat, zooals vermenging tijdelijkheid of voorwaardelijkheid der hypotheek en verjaring door non-usus kennelijk onvermeld zijn gelaten. Onder die niet vermelde wijzen van te niet gaan van het recht moet zeer zeker ook worden gerangschikt uitoefening van het hypotheekrecht door verhaal op de opbrengst van het ingevolge art. 1223 B. W. verkochte onderpand. — Hof 's-Hertogenbosch 3 November 1903; W. 8016.
Art. 1254.
2301. A. H. Klein. De gevolgen der zuivering van hypotheek. — Ac. Pr. Amsterdam 1884.
2302. Mr. P. P. P. Kist. De zonderlinge en onbillijke werking van de zuivering bij verkoop van een gedeelte of in perceelen. — W. v. N. R. 1059.
2303. De kooper, die ontheffing van het gekochte van de hypothecaire lasten niet of niet met inachtneming van alle wettelijke voorschriften bij rangregeling vervolgt, is niettemin bevoegd om de ontheffing van een op het gekochte ingeschreven beslag bij gewone opvordering tot doorhaling te eischen. — H. R. 4 April 1884, concl. conf.; W. 5024; R. W. v. N. 499.
2304. Het verbod van zuivering bij willigen verkoop vormt een bestanddeel van het zakelijk recht van hypotheek. Derhalve kan de tweede hypothecaire schuldeischer zich niet op de door den eersten hypothecairen schuldeischer bedongen uitsluiting van zuivering beroepen, indien deze ter gelegenheid eener willige verkooping die uitsluiting niet doet gelden. — Rechter Commiss. 's-Hertogenbosch 10 Juli 1901; W. v. N. R. 1657.



2305. Het beding van niet zuivering kan slechts geldig gemaakt worden door den eersten hypothecairen crediteur bij de vestiging en dus niet door iemand, die, toen zijn hypotheek gevestigd werd, slechts tweede hypotheek verkreeg. — Rechtb. 's-Hertogenbosch 26 Maart 1902; W. v. N. R. 1687.
2306. Het recht des koopers van onroerend goed, om deszelfs zuivering van de er op rustende hypotheken te vorderen is een zelfstandig niet van den verkooper afgeleid recht dat kan worden uitgeoefend, ook al verzuimde de verkooper vroeger om dat recht tijdig geldend te maken. — Hof 's-Hertogenbosch 3 November 1903; W. 8016.
2307. Prof. mr. C. Asser. Eene nieuwe formule voor het beding van art. 1254 lid 2 B. W. — W. v. N. R. 1397 en 1404; W. 6863 en 6885.
Mr. W. F. Frijlinck. Idem. — W. v. N. R. 1397 en 1402.
B. Idem. — W. v. N. R. 1397.
Mr. C. E. Achterberg. Idem. — W. v. N. R. 1399.
C. P. Frijlinck. Idem. — W. v. N. R. 1401.
Eug. Dumoulin. Idem. — W. 6867.
A. Moll. Zuivering bij verkoop krachtens onherroepelijke machtiging naar aanleiding van Prof. Asser's nieuwe formule van het beding van art. 1254 lid 2 B. W. — T. v. N. XIV, 246.
Mr. Paul Scholten. De formuleering van het beding van art. 1254 B. W. — W. v. N. R. 1839.
Art. 1255.
2308. H. B. Gottmer. Het verband der artt. 1223 en 1255 B. W. — W. v. N. R. 1092.
2309. F. T. Tegenwoordigheid van den Kantonrechter bij openbare ver-
koopingen volgens art. 1223 B. W. — W. 5985.
Q. N. Idem. — W. 5982, 5987 en 5991. Mr. E. A. E. van der Kemp. Idem.
— W. 5984.
2310. Mr. C. E. Achterberg. Verkooping krachtens art. 1223 B. W. Vereischte van de tegenwoordigheid des Kantonrechters voor de vordering tot zuivering.
— R. en W. XXXIII, 191.
2311. C. v. D. Is de tegenwoordigheid van den Kantonrechter noodig bij publieke verkoopingen volgens dit artikel? Neen. — W. v. N. R. 1112 en 1113.
2312. Om te kunnen geraken tot zuivering van de hypothecaire lasten, die den koopprijs te boven gaan, wordt ook bij eene verkooping krachtens onherroepelijke machtiging de tegenwoordigheid van den Kantonrechter vereischt.
— H. R. 4 Mei 1891, concl. conf.; met vernietiging Rechtb. 's-Gravenhage 7 April 1891 en Kantong. 's-Gravenhage 16 Maart 1891; W. 6017; R. W. v. N. 708; W. v. N. R. 1120. Rechtb. Leeuwarden sine die, anders Kantong. Bolsward 9 Augustus 1880; W. 4572. Rechtb. Amsterdam 22 April 1891; W. 6053; W. v. N. R. 1132; R. W. v. N. 721; P. v. J. 1891, 56; T. v. N. IX, 193.
2313. B. v. R. Is bij verkoop krachtens onherroepelijke volmacht, nakoming noodig van de voorschriften van art. 1255 B. W. om tot opheffing van volgende hypothecaire verbanden te kunnen geraken? Neen. — W. 6059; R. W. v. N. 791.
2314. Onder „ingeschreven schuldeischers" in dit artikel kunnen alleen worden verstaan diegenen, wier inschrijving overeenkomstig art. 1231 B. W. volgens aan den bewaarder der hypo-



theken aangeboden borderellen heeft plaats gehad, dus niet de kooper eener hypothecaire vordering, die de cessie ter zijde der inschrijving deed aanteekenen. — Hof Amsterdam 11 October 1889; W. 5809; W. v. N. R. 1060; R. W. v. N. 672.
2315. H. B. Gottmer. Naar aanleiding van gemelde bes. Hof Amsterdam. Behoort van den verkoop van hypothecaire schuldvorderingen door eene formeele inschrijving overeenkomstig dit artikel te blijken? Ja, met het oog op de naleving van het voorschrift der kennisgeving aan den gecedeerden schuldeischer volgens art. 1255. — W. v. N. R. 1061, 1066 en 1069.
C. P. Frijlinck. Overdracht en inpandgeving van hypothecaire schuldvorderingen. (S. beantwoordt bovenstaande vraag ontkennend, omdat de gecedeerde schuldeischer het domicilie kan veranderen op de wijze van art. 1234). — W. v. N. R. 1063 en 1067.
2316. Een koop wordt niet nietig als de verkooper krachtens het beding van onherroepelijke volmacht een plaatselijk gebruik niet mocht zijn nagekomen; een dergelijk verzuim geeft alleen grond tot vergoeding van geleden nadeel, indien schade wordt aangetoond. — Rechtb. Alkmaar 17 Mei 1880; W. 4543.
2317. Onder de woorden „volgens plaatselijke gebruiken" in dit artikel, moeten alleen verstaan worden gebruiken die ter plaatse, alwaar de verkoop geschiedt, vóór en bij de daad van den verkoop zelve moeten worden in acht genomen; daaronder zijn niet begrepen bepalingen omtrent den tijd der aanvaarding van de te verkoopen goederen. — Rechtb. Rotterdam 30 Juli 1880; W. 4534. Hof 's-Gravenhage 20 April 1881;
W. 4660; N. N. 1881, 216; R. W. v.N. 421. Rechtb. Rotterdam 28 April 1890; W. 5886; R. W. v. N. 685.
2318. Onder plaatselijk gebruik in dit artikel moet worden verstaan het gebruik ter plaatse van den verkoop en niet ter plaatse, waar het goed gelegen is. •—• Hiertoe behoort niet eenig voorschrift omtrent de plaats, waar verkocht moet worden. — Hof Leeuwarden 27 Juni 1900; W. 7524; W. v. N. R. 1630; Not. W. 70.
2319. De Kantonrechter, wiens tegenwoordigheid is verzocht bij eene openbare verkooping, te houden tengevolge van door den hypothecairen schuldeischer bedongen onherroepelijke volmacht, heeft geen recht om behalve de hem vertoonde deurwaardersakte, waarbij de tweede hypothecaire schuldeischer van denverkoop verwittigd werd, het bewijs van de inschrijving der tweede hypotheek te vorderen en daarvan zijne tegenwoordigheid bij de verkooping afhankelijk te maken. — Rechtb. Amsterdam 17 Maart 1890; R W. v. N. 686.
2320. Indien de ingeschreven schuldeischer geen aanmerking heeft gemaakt op het tijdstip van verwittiging van den dag van verkooping, is de rechter niet geroepen de opvolging van dit artikel ambtshalve te handhaven. — Hof Leeuwarden 4 Februari 1891; W. 6034; R. W. v. N. 717; T. v. N. IX, 94.
2321. X. Y. Z. Welke beteekenis heeft het woord „meerendeel" in art. 1255 B. W. voorkomende?
Art. 1255 doelt met het woord meerendeel op de waarde, niet op de uitgestrektheid der verbonden goederen. (Met deze meening vereenigt zich de Redactie). — W. v. N. R. 1300.



2322. Onder de Faillissementswet is bij publieken verkoop van bezwaarde onroerende goederen tot een faillieten boedel behoorende, indien die verkoop wordt gehouden ten verzoeke van den curator, de tegenwoordigheid van den Kantonrechter niet vereischt. De curator, indien hij den koopers de gelegenheid wil verschaffen om zonder de doorhaling der hypotheken ingevolge art. 188 der Faillissementswet af te wachten en zelfstandig de bij art. 1254 geregelde vordering tot ontlasting te doen, heeft niet de bevoegdheid te vorderen, dat de Kantonrechter bij den verkoop zal tegenwoordig zijn. — Kan tong. Steen wijk 16 Maart 1897. Rechtb. Heerenveen 19 Maart 1897; W. v. N. R. 1423.
Art. 1256.
2323. Mr. P. P. P. Kist. De gerechtelijke rangschikking in betrekking tot de hypotheek. — R. en W. XXXIV, 34, 189.
2324. X. Y. Z. Gerechtelijke rangschikking. Art. 1256 B. W. Art. 560 Rv. — W. v. N. R. 1397.
2325. E. M. Meijers. Zuivering en gerechtelijke rangschikking. — W. v. Not. 34.
2326. Een gerechtelijke rangschikking kan een hypothecairen schuldeischer niet beletten om ook bij rauactie de erkenning zijner rechten en meer bepaald van zijn recht van preferentie met de gevolgen van dien te vragen en bij vonnis te doen constateeren. — Rechtb. 's-Gravenhage 26 Februari 1889; W. v. N. R. 1004; R. W. v. N. 648.
2327. De kooper van een krachtens bedongen onherroepelijke lastgeving door den eersten hypotheekhouder verkocht onroerend goed heeft het recht te vor¬
deren de vervallenverklaring van een op dat goed reeds door een derde gelegd beslag en de doorhaling der dientengevolge gedane overschrijving van het proces-verbaal van inbeslagneming in de registers van de bewaring der hypotheken, zonder gehouden te zijn aan de voorschriften tot zuivering der ingeschreven hypotheken, welke den koopprijs te boven gaan en die in dat geval niet op hem toepasselijk zijn. — Rechtb. Leeuwarden 18 April 1889; R. W. v. N. 679.
2328. Op de bijeenkomst tot tegenspraak der plaatsing van schuldeischers op eene rangregeling, opgemaakt als gevolg der executie eener hypotheek, is de schuldenaar niet bevoegd verzet te doen tegen de rangregeling op grond dat de schuldeischers de hypotheek onbevoegd zouden hebben geëxecuteerd. — Rechtb. Assen 29 October 1890; W. 5952.
2329. De aanvraag tot gerechtelijke rangschikking ter verdeeling van de koopprijzen is niet nietig, omdat zij buiten weten van de koopers is geschied. Die aanvrage kan dan worden beschouwd als een negotorium gestio. — Hof Leeuwarden 4 Februari 1891; W. 6034; R. W. v. N. 717.
2330. Waar noch door den kooper, noch door een der mede-crediteuren eenig bezwaar is gemaakt tegen de vordering van den eersten hypothecairen crediteur om batig te worden gerangschikt voor bedongen vergoeding wegens vervroegde aflossing, kan de rechter zich daartegen niet verzetten. Gerechtelijke rangregeling tot verdeeling van den koopprijs van onroerend goed betreft niet de openbare orde. — Hof Amsterdam 26 Februari 1892; W. 6157; P. v. J. 1892, 22; R.W. v. N. 742; T. v. N. X, 13.



2331. De hypothecaire crediteur, die zich niet heeft verzet tegen, maar zich neergelegd heeft bij de niet-plaatsing op de rangregeling van zijn hypotheek, is niet ontvankelijk in zijn verzet tegen de rangregeling als zoodanig en de plaatsing van een anderen hypothecairen crediteur. — Rechtb. Assen 25 Februari 1895; W. 6639.
2332. Het faillissement van den hypothecairen schuldenaar maakt geen inbreuk op het recht van den kooper van het door den hypothecairen schuldeischer krachtens het beding van art. 1223 B. W. verkochte goed om zuivering te vorderen. — H. R. 27 Februari 1902, concl. conf.; W. 7715; W. v. N. R. 1681; Not. W. 129; P. v. J. 1902, 121; Mb. Dw. XVIII, 7; N. R. CXC, 244. In denzelfden zin H. R. 9 Mei 1901, concl. contra; W. 7584; W. v. N. R. 1639; Not. W. 86; P. v. J. 1901, 39; Mb. Dw. XVII, 3; v. d. H., B. R, LXVII, 295.
Art. 1257.
2333. Mr. B. E. Asscher. De betaling der kooppenningen niettegenstaande rangregeling. — W. v. N. R. 1205,12(Hi en 1207.
2334. Door rangschikking en het bevel tot doorhaling wordt het zakelijk recht op onroerende goederen vernietigd; de inschrijving daarvan in de registers is bekendmaking met vernietiging van het recht. — Rechtb. Leeuwarden 25 October 1883; W. 4997.
2335. Het bestaan van een notarieele hypotheekakte, welke behoorlijk is ingeschreven, rechtvaardigt, zoolang zij niet buiten werking is gesteld of hare uitwerking is geschorst, volkomen de rangschikking van den daarin genoemden schuldeischer. Derhalve is hij, die zich tegen deze rangschikking verzet op
grond, dat de hypotheek niet rechtsgeldig is verleend en van den rechter vordert de verklaring, dat de schuldvordering niet door hypotheek is verzekerd, in dat verzet niet ontvankelijk, daar bij gegrondverklaring van het verzet de akte zou blijven bestaan en de rechter-commissaris verplicht zou zijn bij het sluiten der rangschikking den hypotheekhouder den rang te laten behouden, dien hij hem bevorens had toegekend. — Rechtb. Groningen 7 December 1894; P. v. J. 1895, 31.
Art. 1259.
2336. Het verzoek van den kooper van een onroerend goed, waarop bij de inbezitneming van de goederen van een afwezige door een zijner vermoedelijke erfgenamen een gerechtelijke goedgekeurde hypotheek is gevestigd, — om die zekerheidsstelling door een van anderen aard te vervangen, is niet vatbaar voor inwilliging. — Rechtb. Amsterdam 16 September 1891; W. v. N. R. 1195; R. W. v. N. 741.
Art. 1260.
2337. Een voogdij-hypotheek kan niet volgens dit artikel worden afbetaald en kon dit, dan zou toch de afbetaling in geen geval kunnen geschieden aan den voogd tot zekerheid van wiens beheer de hypotheek gesteld werd. — Hof Arnhem 25 September 1895; W. 6713; W. v. N. R. 1348.
Zesde Afdeeling.
Van de openbare bekendheid der registers en van de verantwoordelijkheid van de bewaarders der hypotheken.
Art. 1265.
2338. Indien bij een openbare verkooping bepaald aangewezen gedeelten van kadastrale perceelen aan verschil-



lende personen zijn verkocht en een hunner op zijne gedeelten hypotheek verleent voordat deze van afzonderlijke kadastrale kenmerken waren voorzien kan aan den kooper, die na de splitsing en vernummering der perceelen op het door hem gekochte hypotheek wenscht te verleenen, een bewijs van onbezwaardheid zijner perceelen worden afgegeven. M. F. 25 Februari 1890, no. 38; M F.
22 Maart 1890, no. 12; P. W. 7873; R. W. v. N. 711.
Art. 1266.
2339. Aangezien omtrent den vorm van de stukken welke moeten worden overgelegd voor de aanteekening in de registers van een subrogatie van een hypothecaire vordering, geen wettelijke voorschriften zijn gegeven, zoo moet omtrent dien vorm worden beslist door den bewaarder die voor de gevraagde aanteekening verantwoordelijk is. — M. F.
23 Januari 1896, no. 36; P. W. 8747.
2340. Onder de stukken, bedoeld in art. 1266, 3° B. W. is niet begrepen de
schriftelijke volmacht, bedoeld in art. 1240 al. 2 B. W. Mitsdien mag de hypotheekbewaarder de doorhaling eener hypotheek niet weigeren op grond dat die volmacht hem niet is vertoond. Weigert hij des ongeacht, dan is dit eene onrechtmatige daad, waarvoor hij in eigen zak aansprakelijk is. — Rechtb. Amsterdam 13 April 1906; W. 8563; W. v. N. R. 1936 en 1969; W. v. Not. 104.
2341. A. H. du Mosch. De hypotheekbewaarder is verplicht, noch bevoegd overlegging of inzage te vorderen van de schriftelijke volmacht, bedoeld in art. 1240, 2e lid B. W. — W. 8467.
Art. 1267.
2342. F. N. van der Stok. Afgifte van een certificaat van onbezwaardheid betrekkelijk gesplitste perceelen, die vóór de splitsing met hypotheek werden bezwaard. — W. v. N. R. 751 en 755. Anders W. v. N. R. 753.
J. Boer Hzn. W. v. N. R. 754 en 757.