JAVAANSCH-HOLLANDSCHE WOORDENLIJST
BEHOOHENDE BIJ DE
OEFENINGEN TER VERTALING UIT EN IN HET JAVAANSCH
DOOK
F. 11.
T. J. BEZEMER
Leer <i ar aan de Rijksland bouw se hooi te Wagen in gen
ZWOLLE w. E. .J. TJEENK WILLINK
Prijs (met vertaaloefeningen) f i.75







tm







JAVAANSCH-HOLLANDSCHE WOORDENLIJST
BEHOORENDE BIJ DE
OEFENINGEN TER VERTALING UIT EN IN HET JAVAANSCH
DOOR
T. J. BEZEMER
'eeraar aan de Rijkslandbouwschool te Wageningen
ZWOLLE w. E. J. TJEENK WILLINK 1900







AFKORTINGEN, enz.
N. beteekent: Ngoko. K. « Krama.
Mad. w Madija. K. 1. // Krama inggil. z. w zie.
z. v. a. // zooveel als.
Afgeleide woorden moeten op de grondwoorden worden opgezocht; enkele met het voorvoegsel a gevormde zijn echter op die letter te vinden. Yoor woorden, met m beginnende, afgeleid van grondwoorden, met w of p beginnende, vindt men onder m de grondwoorden aangegeven; de overige zoeke men dus terstond op den na m volgenden klinker. De beteekenis der afgeleide werkwoordsvormen is alleen dan opgegeven, wanneer die niet gemakkelijk uit 't grondwoord is af te leiden. D en t volgen steeds na d en t ook in 't midden der woorden.
Daar verondersteld wordt, dat de gebruiker der vertaaloefeningen zich
successievelijk ook de beteekenis van pa, pa . ... an, ka an, enz. heeft
eigen gemaakt, worden de hiermede gevormde woorden slechts opgegeven voor zoover ze in het begin der oefeningen voorkomen.







JAVAANSOH-HOLLANDSCHE WOORDENLIJST.
A.
abang N. abrit K. rood, donkerbruin.
abdi K. I. z. batoer.
aben K. z. adoe.
abit; ngobat-abitaké K. N. rechts eu links om zich heen zwaaien met iets.
aboeh K. N. gezwollen.
abot N. awrat K. zwaar.
abrit K. z. abang.
adang K. N. betak K. I. of K.
rijst koken.
adat K. N. gewoonte, gebruik,
gewoonlijk, gewóón zijn.
adeg K. N. het opstaan; oprichting, stichting.
— madeg K. N. djoemeneng K. I. in eene waardigheid gevestigd zijn; regeeren als.
— ngadeg K. N. djoemeneng K. I. opstaan, staan.
— ngadegi K. N. "ndjenengi K. t. bijwonen, bijstaan.
— ngadegaké K. N. 'ndjenengaké K. T. oprichten, overeind zetten , doen staan.
adi K. Jï. uitstekend, fraai; de of het eerste.
adjeg K. N. vast; bestendigheid.
— sadjegkoe (oerip) zoo lang ik leef.
adjeng K. en Mad. z. arep, en adjoe.
adji N aos K. waarde, prijs.
— pengadji N. pengaos K. prijs.
— ngadjèni N. ngaosi K. waarde toekennen aan; waardeeren, eeren.
— kadjèn K. N. geëerd, geacht.
adjoe N. adjeng K. het voorwaarts gaan.
adjrih K. z. wedi.
adoe N. aben K. gevecht, strijd, twist; ingrediënt in een mengsel.
— ngadoe N. ngaben K. tegen elkaar laten vechten.
— padoe N. paben K. twist-



geschil, redeneering, redeneeren.
adoh N. tebih K. ver.
adol (grondw. dol) N. sadé of wade K. verkoopen, te koop hebben.
— ngedol N. njadé of made K. verkoopen.
— dodol of dodolan N. sadéjan of wadéjan K. met waren rondloopen of zitten.
adem N. asTep K. koud, koel. adep; ngadep K. N. voor een'
meerdere verschijnen.
adi K. N. raji K. I. jongere broer of zuster; ook: betiteling van de vrouw door haar man.
adoeh K. N. ach! o wee!
agama N. agami K. godsdienst.
— panata-gama, regelaar van den godsdienst.
agem K. I. z. anggo.
ageng K. z. gedé.
agoeng K. N. hoog, verheven, groot.
ahad of Ngahad K. N. Zondag, ajam K. z. pitik.
ajem K. N. tevreden, kalm. ajo of pajo N. soewawi K. daweg Md. soemangga K. I. kom , komaan, welaan (in K., K. I. eu Md., ook : als 't U belieft; zooals 't U belieft), ajoe K. N., schoon v. e. vrouw, ajom K. N. schaduw.
akèh N. katah K. veel.
aken, ugaken K. z. akoe.
akir K. N. later, na.
akoe N. koela of kawoela K. ik, enz.
— ngakoe N. ngaken K. belijden, erkennen, erkennen als, beweren.
akrab K. N. naaste bloedverwanten.
ala N. awon K. slecht, kwaad, leelijk.
alas N. wana K. bosch, woud. ali-ali N. lelèpèn of sesoepé K.
vingerring.
alit K. z. tjilik.
aloen-aloen K. N. plein, waaraan de woning van den Vorst of den Regent staat.
aloes K. 'N. zacht, fijn, netjes,
beschaafd.
alon K. N. langzaam, zacht;
(van spreken , ook : statig), amba N. wijar K. wijd, breed, ruim. ambah ; ngambah K. N. betreden,
begaan, bevaren.
ambal K. N. keer, maal.
ambèu K. N. rustbank.
ambet K. z. amboe.
amboe N. ambet Iv. geur, reuk.
— mamboe N. mambet K. rieken, geuren.
— ngamboe N. ngambet Kr. ruiken.
amèk z. pèk.
amoek K. N. woedende aanval; amok.
ameng-ameng K. I. z. dolan. amrih K. N. (grondw. prih) = moerih, z. poerih.



aria N. wonten K. zijn, ergens zijn, aanwezig zijn; bestaan, anak K. N. poetra K. I. kind. andel; ngandel N. pitados of pitadjeng K. vertrouwen, gelooven.
— ngandelaké K. N. vertrouwen op.
andika K. I. z. tjelatoe en toetoer.
— saudika, zooals U beveelt, andjing; mandjing K. N. binnengaan , indringen; ondergaan van de zon.
andap K. z. èndèk.
anèm K. z. nom.
angel K. N. moeielijk, lastig, angèn K. z. angon.
anggè K. z. auggo.
anggo of enggo; nganggo N. nganggé K. ngagem K. T. gebruiken, dragen, aanhebben , aantrekken (van kleereu, enz.).
— panganggo N. panganggé K. agem K. iemands kleed ing, kleederdracht.
anggit; nganggit K. N. samenstellen , opstellen.
angin K. N. wind.
angkah K. z. arah.
angkat K. N. vertrek, het vertrekken.
angon N. angèn K. weiden, hoeden.
— pangonan N. pangènan K. weideplaats.
angsal K. z. olèh.
ani-ani K. N. (grondw. ui) rijstmesje.
— ngeni K. N. de rijst snijden.
— panèn K. N. de rijstoogst, anjang: nganjang N. ngawis K.
bieden.
anjar N. énggal K. nieuw, versch, frisch.
— nganjari K. N. (iets nieuws) voor 't eerst gebruiken.
anoe K. N. 'n zekere; N. N. dinges!
anoet K. N. volgen, opvolgen
(van een raad, enz.).
anom z. nom.
antara N. autawis K. tusschen-
tijd, tusschenruimte.
autawis K. z. antara.
antep K. N. trouw, standvastigheid.
— mantep K. N. standvastig of trouw zijn, volharden.
anti N. antos K.; uganti N. ngantos K. wachten; tot aan; tot dat, zoodat (in de 3 laatste beteekenissen in 't N. meest kongsi).
— ngentèni N. ngentosi K. wachten op.
— pengantèn K. N". bruid of bruigom; jonggetrouwden.
antos K. z. anti.
aoeb K. N. beschutting; lommer.
aos K. z. adji.
apem K. N. koekje van rijstmeel. apjoen K. N. onbereide opium, apoera en peugapoera N. apoenteu en pengapoenten K. vergiffenis, verschooning.
apoes K. N. I leidsel, teugel.



— ugapoesi K. N., ook: bedriegen.
— II K. N. naam van een soort bamboe.
arah N. angkali K. bedoeling, plan.
aran N. vvesta K. naam.
— karan anak K. N. genoemd naar 't lste kind.
arang N. awis K. schaarscli; zelden; wijd uit elkaar.
ardja z. radja.
arep N. I badé K. adjeng Md. karsa K. I. willen (ook: begeeren , willen hebben en dan: adjeng K.).
— karep N. kadjeng K. karsa K. I. wil, begeerte, doel, plan.
— ngarep-arep N. ngadjeng-adjeng K. verlangen, hopen, verwachten.
— N. II adjeng K. arsa K. I. ing ugarep N. ing ngadjengK. ing ngarsa K. I. vóór, vooruit, vroeger, ook: aanstaand.
— ngarepakéN. ngadjengaken K. met 't front toekeeren naar; met 't front gekeerd zijn naar, dicht bij, kort vóór (van plaats en tijd).
ariaja Iv. N. feestdag, feest.
arit K. N. grasmes.
— pengarit K. N. grassnijder.
aroem K. N. welriekend, ook:
liefelijk, vriendelijk, (van spreken).
arta K. z. doewit.
arti z. erti.
artos K. z. erti.
asah K. N. ngasali K. N. slijpen, asem K. N. zuur, wrang, rinsch;
tamarinde.
asep K. N. stoom, damp.
aso K. ÜT. uitrusten.
asoe N. segawon K. hond.
asrep K. z. adem.
asring K. N. dikwijls.
asta K. I. z. tangan.
ater; ngater, ngateraké K. X.
begeleiden, brengen, bezorgen, ati N. manah K. galih K. I. hart, gemoed.
— ngati-ati N. ngatos-atos K. opletten, voorzichtig zijn, voorzichtig.
atjoeng K. N. horizontale uitstrekking , b. v. van den arm. atoer K. N. oendjoek en saos K. I. wat een' meerdere wordt gezegd of aangeboden.
— matoer K. N. inoendjoek K. I. spreken, zeggen (tot een' meerdere).
— ngatoeri K. N. ngoendjoeki K. I., ook : uitnoodigen.
atos I ngatos-atos K. z. ati.
— II K. N. (grondw. tos) hard. awad K. N. voorwendsel, voorgeven.
— ngawadaké K. N. voorwenden omtrent.
awak N. of K. N. badan K. of K. N. salira of sarira K. I. lichaam.
awan N. sijang K. 't midden van den dag (± half 10—half 4).



awang-awang K. N. liet luchtruim.
awas K. X. scherp zien, scherpziende; goed (b. v. van schieten).
awèli (grondw. wèh) N. soeka K. paring K. I. geven, ook : toestaan , goedvinden (dan: pareng K. T.).
— pawèwèh K. N peparing K. I. gift, geschenk.
awèt K. N. bestendig, duurzaam, blijven.
awisK. z. anjang, arang en larang. awoe K. X. asch.
— pawou K. N\ stookplaats, keuken.
awoh z. woh.
awon K. z. ala.
awor z. wor.
awrat K. z. abot.
B.
babad of 'mbabad K. N. ontginnen; bosch enz. omhakken, babar; 'inbabar K. INT. uitspreiden,
ontrollen.
badan K. z. awak.
baé N. kémawon K. maar, slechts, bagé (of bagéjan) K. N. I deel, aandeel.
— TI geluk; heil; gezegend.
— bagéja, wees welkom!
— 'mbagèkaké, verwelkomen, bagi, bagijan = bagé I.
bagoes K. N. schoon, mooi (van
een man).
baita K. z. praoe.
baja K. N. I gevaar, rainp.
— II krokodil.
bajar, 'mbajar K. N. betalen, bakal N. badé K. als zelfstnw. = grondstof.
— 'mbakali ]ST. 'mbadèni K. africhten.
bakoel K. N. koopvrouw.
bala K. N. volk, soldaten, leger, balé of balé-balé K. N. rustbank.
— balé-omah N. balé-grija K. woonhuis; huis en have.
bali N. wangsoel K. terugkeeren,
omkeeren.
balik K. N. omgekeerd; daarentegen ; van den anderen kant. baloeh of bebaloeh K. N. makker , helper (bij twist, gevecht enz.).
banda N. besta K. band, touw,
gebonden.
bandar K. N". zeehaven; pachter of chef van een havenkantoor.
— bandaran, havenstad. 
bandjoerN. ladjengK. vervolgens,
daarna; ook: doorgaan, banget N. sanget K. zeer, erg. banjoe N. toja K. water.
banter K. N. sterke stroom; ijverig ; vurig; streng (v. vasten).
— 'mbanter K. NT. met veel ijver iets verrichten; streng zijn in.
bapa of bapak K. N. rama K. I.
vader.
bapak z. bapa.
barang K. N. goederen, bagage, een of ander.



— sabarang eenig, elk, alle, alles. ■— sabarangan of sembarangan
alledaagscli; de eerste de beste, baris K. N. rij, gelid, in gelid, gelegerd.
— barisan troepen; legerplaats, batang; 'mbatang K. N. voorspellen , waarzeggen, raden.
batoer N. réntjang K. abdi K. I. bediende (N. en K. ook: makker, helper; K. I. ook : onderdaan).
bebed K. N. njamping K I. kleedingstuk voor het benedenlijf (v. e. man).
bèbèk N. kambangan K. eend. bédji K. N. waterbekken, wel. bedah K. N. ingenomen (.v. e. stad), doorgebroken (van een dam).
bedijang of bedijangan K. N. vuur om zich te warmen , of muskieten te verdrijven.
bedil N. sendjata K. geweer, bedoeg K. N. trom in de moskee ; in samenstelling ook: 't slaan op die trom.
bégal K. N. straatroover.
begdja K. N. lot; geluk , gelukkig, bekakas K. N. gereedschap; werktuig, machine.
bekda of bakda K. N. na 't einde
of den afloop van.
bekta K. z. gawa.
belaka K. N. rondborstig, ronduit; ronduit spreken.
belandja K. N. kosten, uitgaven ; vast loon.
—• belandjan K. N. tegen vast loon.
belik K. N. nog schaarsch (v. vruchten in den lsten tijd); de lBte vruchten geven.
belo K. N. jong paard; veulen, bendara K. N". goesti K. I. heer. bener N. leres K. waar, juist, recht.
benggang K. X. gapen, gaping,
niet dicht.
bengi of wengi N. daloe K. avond,
nacht.
benik K. N. knoopje.
bèntèng K. N. vesting, bèntèng. berah K. z. boeroeh.
beras N. oewos of wos K. ontbolsterde rijst.
berik; 'mberik K. N". met de
horens stooten.
beroek K. N. klapperdop voor rijstmaat ± 21/i kati; ook : waterschepper, drinknap, bersih K. N. rein, zuiver, schoon.
— 'mbersihi, een lijk reinigen, bésan K. N. de ouders van iemands
schoonzoon of -dochter, bésoek N. béudjing K. later;
aanstaande.
besta K. z. banda.
bètèng = bèntèng.
betah I Iv. N. iets kunnen uithouden, er goed tegen kunnen.
— II K. z. boetoeh.
betak K. I. of K. z. adang. betjik N. saé K. goed, fraai, bibar K. z. boebar.



bijang of bijoeng K. N. iboe K. I. moeder.
bilai K. N. ongeluk, tegenspoed, bingah K. z. boengah.
bintang K. N. ridderorde.
bodjo K. N. echtgenoot — echt-
genoote.
bodo K. N. dom, ounoozel. boebar N. bibar K. uiteengaan (v. e. menigte), uitgaan (v. e. school); verloopen (v. d. bevolking), zich verspreiden, boeboek K. N. vermold, tot poeder gemalen (v. koffie).
— wédang boeboek, koffie als drank.
boelé K. N. albino.
boeloes K. N". rivierschildpad, boem K. N. (Holl.) boom v. e. rijtuig; de Boom (havenkantoor).
boemi N. (of K. N.) siti K.
aarde, bodem; landstreek, boender K. N. rond.
boengah N. bingah K. verheugd ;
blijde; vreugde.
boepati N. of K. N. boepatos K. regent.
boeri N. wingking K. achter; van tijd ook: vorige, verleden.
boeroeh N. berah K. daglooner, lastdrager, koeli.
— boeroehan N. berahan K. werkloon.
boertjèt K. N. mauoek boertjèt
N. peksih boertjèt K. snip. boetoeh N. betali K. zeer noodig
hebben; in tijdelijke verlegenheid zijn om.
boewana K. N. de wereld, bolong K. TNT. een gat.
borèh N. konjoh K. smeersel,
zalf, blanketsel.
botjah N. laré K. knaap of meisje, kind.
bramana K. N. Brahmaan, brangas K. N. heet; kwaad, toor11 ig.
— brangasau K. N. driftig, opvliegend.
brangkang, 'mbrangkang K. N. kruipen.
bregas K. N. frisch, keurig, kranig, parmantig.
D.
dadar K. N. proef. "*
dagang K. N. (grami K.) handel.
— dagangan K. N. koopwaren, daging K. N. vleesch.
dalan N. margi of mergi K. weg. dalem K. I z. omah.
— II als bez. vnw. van vorsten, prinsen en aanzienlijken: Uwer of Zijner Majesteits, enz.
— abdi dalem 's Vorsten dienaar; ook: Uw dienaar, ik.
daloe K. z. wengi.
damel K. z. ga wé.
— dedainel K. z. gaman.
dami K. N. stoppels v. rijst enz.
— damèn K. N. stoppelveld; padistroo.
dandan N. dandos K. gereed, in



orde; zich kleeden, zich gereedmaken.
— 'ndandani N. 'ndandosi K. in orde brengen; repareeren.
— dandanan N. dandosan K. tuig, gereedschap, huisraad, kleeren.
dandos K. z. dandan.
dangoe I K. z. soewé.
— II K. I. z. takon.
darbé K. N. = doewé N. gadah K. daridji K. N. vinger, teen.
dawa N. pandjang K. lang. daweg Mad. z. ajo.
dawegan K. N. halfrijpe kokos-
' noot.
dedah K. z. doedoeh.
degan = dawegan.
dèkèk K. z. dokok.
deleng; 'ndelengN. ningali K. zien. deres K. N. dicht, suel op elkaar volgend; zonder ophouden; hevig, zwaar (b. v. v. d. regen).
— 'nderes K. N. nauwgezet of ijverig iets doen.
dèrès; 'ndèrès K. N. legen tappen, désa N. doesoen K. dorp.
— padésan N. padoesoenan K. dorpsland.
dina N. dinten K. dag.
dinten K. z. dina.
djadjan K. N. snoepgoed.
djaga N. djagi K. de wacht houden.
— djaga-ba ja K. N. politie-dienaar in de désa.
— 'ndjagani N. 'ndjagèni K. bewaken , oppassen, zorgen voor.
djagad K. N. de wereld, de aarde, djagang K. N. gracht.
djagi K. zie djaga.
djagoeng K. N. maïs.
djak . edjak of adjak ; ngedjak of ngadjak K. N. iemand uitnoodigen gezamentlijk iets te doen.
djaka K. N. jongeling.
djali K. N. eene gierstsoort. djaloek N. teda K. soewoen K. I. 'udjaloek IS", neda K njoewoeu K. I. vragen om iets, verzoeken.
— 'ndjaloeki enz. vragen aan.
-— 'ndjaloekaké enz. vragen voor. djain K. N. uur, horloge, djaman K. N. tijd, eeuw. djamoeN. djampi K. geneesmiddel, djampi K. z. djamoe en tainba. djanget K. N. leeren riem. ■— 'ndjanget K. N. een stuk leer tot riemen snijden ; ook: een rijstveld voor de l8te maal beploegen.
djangkar K. N. anker.
djangkep K. z. genep.
djaridji K. N. = daridji.
djarit N. sindjang K. stuk lijnwaad ; ook voor : kleed, inzonderheid bebed of tapih. djembar K. N. wijd, uitgestrekt,
verruimd, ruim.
djenang K. N. pap of brij. djeneng N. westa of nama K. naam.
— djoemeneng K. I. z. adeg. djepit; 'udjepit K. N. klemmen,
knellen.
djerit K. N. schreeuw, gil.



djero N. lebet K. diep; liet binnenste.
— pari djero N. late rijst, djeroein ; 'ndjeroem K. N. op den
grond liggen of gaan liggen (v. e. dier).
dji 111 K. N. een geest.
djisim K. N. lajon K. I. lijk. djoedjoeg; 'udjoedjoeg zich regelrecht ergens heen begeven, djoeleg K. N. zeer steil naar beneden loopend.
djoemoengah K. N. Vrijdag, djoeng K. N. 4 bouw.
djoengkat K. N. soeri K. I. haarkam.
djoepoek; 'ndjoepoefe N. mendetK. moendoet K. I. nemen, halen, wegnemen.
djoeragan K. N. koopman, fabrikant; kapitein.
djorog; 'ndjorog K. N. stooten, duwen.
dodo!, dodolan N. z. adol. doe N. grw. v. adoe z. aldaar . doedoeh; 'ndoedoeh N. 'ndedah K. wijzen.
doega N. doegi K. gedachte.
— kedoega N. kedoegi K. ook: in staat.
— pandoega N. pandoegi K. gedachte , meening.
doegi K. z. doega; ook: z. v. a.
doemoegi.
doeka K. 1. z. nepsoe.
— doeka sampéjan K. I. z. emboeh.
doeloer N. dèrèk K. sadoeloer of
sedoeloer N. sadèrèk of sedèrèk K. broer of zuster, doemoegi K. z. tekan en toetoeg. doenoeng K. N. plaats, waar iets of iemand is.
— dedoenoeng zich vestigen, gevestigd zijn.
doewé "N. gadah K. kagoengan K. I. hebben, bezitten.
— doewèk N. gadahan K kagoengangan K. I. bezitting
doli N. tebih K. afstand.
dokok; 'ndokok N. 'ndèkèk K.
plaatsen, zetten, leggen, dolan K. N. ameng-ameng K. I. wandelen, spelen ; voor zijn vermaak ergens heen gaan. donga K. N. bede, gebed.
donja K. N. deze wereld, het
aardsche.
dragem K. N. kastanjebruin (v. e. paard).
I).
dahar K. I. z. pangan.
dajoh N. tamoe K. gast.
dangan K. N. tijd of gelegenheid hebben; geen bezwaar hebben; gelegen komen.
dangir of 'ndangir K. N. onkruid uitroeien, den grond schoonmaken.
darat K. N. vaste land; te land; te voet.
dasar K. TNT. I. grond, bodem; natuur; aard; (ook : in den grond = inderdaad); plaats



waar men met waren uitgestald zit.
dateng Iv. z. inenjang en teka. datoe = ratoe; kadaton K. N.
vorstelijk verblijf; hof.
dawah K. en K. I. z. tiba, toe-
toer , paréntah en tjelatoe. dawoeh K. I. z. toetoer, tjelatoe
en paréntah.
dèk N. kala K. tijdstip; tijd, ten tijde van, tijdens, sedert, dekah K. z. doekoeh.
déla JJ". kedap K. sedéla N. sa-
kedap K een oogenblik. demen N. remen K. houden van. demit K. N. verborgen, geheim, dengkoel K. N. knie.
dépok K. N. gelas dépok glas zonder voet.
— dedépok ergens als kluizenaar wonen.
dèrèk K. en K. I. z. iloe, ngiring, toeroet.
— sadèrèk of sedèrèk z. doeloer. destar K. I. z. iket.
doekoeh N. dekah K. gehucht; padoekoehan-padekahan idem; plaats waar 't gehucht is. doekoen K. N. inlandsche geneesheer of -vrouw.
doesoen K. z. désa.
doewit N. arta of jatra K. geld. doewoer N. inggil K. hoog.
E.
édan K. N. gek, dwaas, dol. edoen of oedoeu K. N. tedak K. I.
het afstijgen, het naar beneden komen.
éjang Iv. 1. zie kaki.
éling N. ènget K. denken aan; zich herinneren; herinnering.
— kélingan N. kèngetan K. zicli herinneren (iemand in de gedachte schieten).
elong z. long.
emas z. mas.
emboeh N. kilap K. wikana Mad. doeka-sampéjan K. I. ik weet het niet!
èmperK. N. schijn, zweem van iets. empoek K. N. zacht, malsch,
mollig.
empoen Mad. v. wis.
empol K. N. 't zachte vleezige deel van een jonge kokosnoot bij de steel.
ènak N. étja K. lekker, aangenaam, op zijn gemak.
— kapènak N. sakétja aangenaam of gemakkelijk voor 't lichamelij k gevoel; beter, beterschap van een ziekte; gerust.
endem K. N. bedwelming.
èndèk N. andap K. laag.
eneng z. neng.
éndjing K. z. ésoek.
endas N. sirah K. hoofd.
ènget K. z. éling.
énggal I K. N. (kebat of gelis N.) spoedig, dadelijk, terstond, vlug.
— II K. z. anjar.
enggé K. z. anggo.
enggèn K. z. enggon.



enggèr'K. N. lieveling! als aanspraak.
enggo z. anggo.
enggon N. enggèn K. plaats, woonplaats.
— panggonau N. panggènan K. plaats waar iets of iemand zich bevindt.
engkas K. N. nog, (nog er bij)
bij telwoorden.
entèk N. telas K. op, uit. entèk-entèkan N. telasan K. zegt men van iemand die alles verloren heeft.
èntèng k. N. licht; gemakkelijk, èntong K. N. rijstlepel.
épah K. z. opah.
èrèng-èrèng K. N. helling of kant
van rivier of ravijn.
erès K. N. (Holl.) arrest.
— ngerès K. N. in arrest zetten of houden.
erti N. ertos K. N. beteekenis, begrip.
— ngerti of mangerti N. ngertos of mangertos K. begrijpen.
ésoek N. éndjing K. ochtend;
de morgen; vroeg.
èsti of èsti; ngèsti of ngèsti K. N.
wenschen.
èstoe of sa-èstoe K. z. njata.
— ngèstokaké K. N. eerbiedigen; eerbiedig volvoeren.
— pangèstoe K. N. zegen, zegenende voorbede.
•— pangèstoe dalem ^ (door) Uw
zegen.
èstri K. z. wadon.
étja K. z. ènak.
èwed K. z. èwoeh.
èwoeh N. èwed K. moeielijk, lastig.
— pakèwoeh N. pakèwed K. tnoeielijkheid, bezwaar.
G.
gabah K. N. rijst uit den halm,
maar nog niet ontbolsterd, gadjah K. N. olifant.
gadjih K. N. gage, tractement.
— gadjihan K. N. tegen tractement; bezoldigd.
gadah K. z. doewé.
gaga N. gagi K. rijst op droge velden of berggrond verbouwd, gagi K. z. gaga.
gaman; gegaman N. dedamel K.
wapenen.
gambar K. N. afbeelding, portret, prent.
gamel K. N. stalknecht, gampang N. gampil K. gemakkelijk.
gandéra of bandera K. N. vlag. gandjar; 'nggandjar K. N. be-
loonen, beschenken.
gandok K. N. zij-, achter- of
voorgebouw.
gangsir K. N. groote soort van krekel.
— 'nggangsir, ondergraven, gantèn K. z. kinang.
gantjang K. N. groote spoed,
vlug.
garan K. N. hecht, steel, gevest.



garap; 'nggarap K. N. werken,
bewerken, werken aan. garebeg K. N. naam der drie groote Moh. feesten.
— garebeg Moeloed, lïJden van de 3de maand.
— garebeg Poewasa, lsten van de lGde maand.
— garebeg Besar, 10den van de 12de maand.
garpoe K. N. vork.
gawa; 'uggawaN. 'mbektaK. brengen , meebrengen, wegbrengen, bij zich hebben.
— nggawani Is. 'mbektani K. meegeven aan.
— 'nggawakaké-'mbektakakenK. iets laten meenemen, meegeven.
gawé N. damel K. werk, werken, maken; feest, vooral bruiloft; nut.
— pegawéjan of penggawejan N. pedamelan of pendamelan K. iemand's bezigheden, bedrijf.
— gawéjan N. damelan K. maaksel.
gebag K. z. geboeg.
geboegN.; 'nggeboeg N. 'nggebag
K. slaan, tuchtigen.
gedebeg K. N. dof geluid v. voetstappen ; geluid v. raderen in 't water.
gedé N. ageng K. groot, aanzienlijk.
gedèg -K. N. beschot, wand van
gevlochten bamboe.
gedogan K. N. paardestal.
gedong Iv. N. steenen huis, pakhuis , gevangenis.
gegem K. N. vuist, handvol.
— 'nggegem K. N. in de vuist gesloten houden.
gègèr K. N. opschudding, in rep en roer.
gelar K. N. uitgespreid; slagorde; list.
— pagelaran K. !N. plaats in den Kraton waar vroeger de ambtenaren hunne opwachting kwamen maken.
gelas K. N. (Holl.) glas.
getnbili K. N. soort aardvrucht,
langw. rond.
géndjah K. N. vroeg rijp, vroeg
vruchtgevend.
gendis K. z. goela.
genep N. djangkep K. vol, voltallig; even (v. e. getal).
geni N. latoe K. vuur.
gentang K. z. toetoe.
genti jST. gentos K. wisselen, afwisselen; plaatsvervanger, opvolger.
-— genti-genti N. gentos-gentos K.
om beurten.
gerah I K. N. benauwd warm.
— II K. I. z. lara.
gerdji K. N. kleermaker. --— gèrèd; 'nggèrèd K. N. iets slepen , langs den grond trekken.
gereg; 'nggereg K.X. voortdrijven,
nazetten, jagen.
gesang K. z. oerip.
getoen K. N. ngoengoen K. I.



verwonderd; met leedwezen vervuld; ontsteld.
gètok K. N. vlot.
gilap K. N. schuw, schichtig, giling; 'nggiling K. N. malen.
— gilingan I. gemalen; rad, molensteen, molen.
— pauggilingan, molen, fabriek, giring; 'nggiring K. N. vee drijven , wild of vee opdrijven.
giris K. N. vervaard, ontsteld, gruwen.
— 'nggegirisi, verschrikkelijk, gitik; 'nggitik K. N. slaan met
een stok of iets dergel. glagah K. N. soort v. hoog dik riet. gorlog; 'nggodog K. N. koken
(trans.).
godong K. N. blad.
goedang K. N pakhuis.
goedjeng K. z. goejoe.
goedé K. N. soort heester en
vrucht daarvan.
goegah ; 'nggoegah K. N. moengoe ' of ngwoengoe K. I. wekken, goegat; 'nggoegat K. N. aanklagen, goejang; nggoejang K. N. een
paard in 't wed brengen, goejoe N goedjeng K. lach, lachend gezicht.
— goemoejoe N. goemoedjeng K. lachen.
— nggegoejoeN. nggegoedjeng K. om iets lachen; iemand uitlachen.
goela N. gendis K. suiker, goeloe K. N. djangga K. I. de hals. goemoen K. ÜST. verwonderd.
Bezemer , Woordenlijst.
goenoeng N. redi K. berg.
goenting K. N. schaar.
goepak; "nggoepak K. N. zich in
een modderpoel wentelen, goeroe K. N. leermeester.
— 'nggegoeroe K. N. tot leermeester nemen.
— 'nggegoeroni K. N. als leermeester optreden.
goesti K. I. z. bendara.
golèk of 'nggolèk I N. ngoepados K. zoeken.
— nggolèki N. ngoepadosi K. zoeken naar.
— II K. N. pop.
graita; 'nggraiti K. N. begrijpen, vermoeden, bij zich zelf denken.
grédja K. N. keTk. 
grija K. z. omah.
grobag K. N. vrachtkar. 
grobjos; goemrobjos K. N. uitbreken , van het zweet.
I.
iboe K. I. z. bijang en embok. idi of idin K. N. verlof, toestemming, zegen.
idji K. N. stuk, stuks.
— idjèn K. N. pijambakan K. I. alléén (iets doen).
idjem K. z. idjo.
idjeman K. I. z. oeni.
idjo N. idjem K. groen.
idjowan K. I. z. oeni.
idep N. soemerep K. weten, kennen.
iket K. N. destar K. I. hoofddoek.
2



iklas K. N. oprecht, zuiver.
ilang N. itjal K. weg, verdwenen, verloren.
— kélangan N. kétjalan K. iets verliezen, kwijtraken.
ili K. N. 't stroomen, vloeien ; de loop van een rivier.
— mili K. N. stroomen, vloeien.
— ngili K. N. vlueliten.
— kèli K. N. door den stroom meegevoerd.
iloe ; tniloe, gewoonlijk mèloe N. toemoet K. meegaan, volgen; dienen bij.
imboeh N. imbet K. toegift bij
het koopen.
impèn z. impi.
impi; ngimpi N. soepena of njoe]>ena K. droomeu.
— impèn N. soepena K. droom, ina K. N. gebrek, gebrekkig, blind.
— ngina K. N. minachten, verachteu; verdenken.
indak K. z. oendak.
inep of nginep, sipeng of njipeng K„ njaré K. overnachten, inggali K. z. oenggah.
inggal = énggal.
inggil K. z. doewoer.
inggris K. N. Engelsch.
ingoe; ngingoe K. N. er op nahouden , opkweeken.
inoem; nginoem K. N. ngoendjoek K, I. drinken (van wijn en sterken drank).
inten K. N. diamant.
inter; nginter K. N. rijst op een wan doorschudden.
irid; ngirid K.N. begeleiden, wegbrengen (v. personen).
iring; ngiring K. N. 'ndèrèk K. I. begeleiden (tot eerbewijs).
— ngiringaké K. N. ndèrèkaké K. I. begeleiden.
isi K. N. inhoud.
itjal K. z. ilang.
iwak N. oelam K. visch; vleesch.
J.
jatra K. z. doewit.
jekti N. jektos K. waar, zeker, zeker bewijs.
— ngjektèni N. ngjektosi K. van iets verzekering geven, eene belofte nakomen.
— ngjektèkaké N. ngjektosaken K. ver wezen tl ij ken, bevestigen; zich van de waarheid overtuigen.
jektos K. z. jekti.
joe afkorting van bokajoe: z. ajoe.
K.
kabar K. N. bericht, tijding, kadjèn z. adji.
kadjeng K. z. kajoe en karep. kadji K. N. iemand, die de bedevaart naar Mekka gedaan heeft (hadji).
kadelé K. N. naam van een peulvrucht.
kagèt K. N. verschrikt, ontsteld,
schrikken.
kasroeno;an K. I. z. doewé.
o ~



kajoe N. kadjeng K. hout, boom. kajoeh K. N. rol katoen.
kakang K. N. raka K. I. oudere broeder; ook noemt zoo de vrouw haren man.
kaki I K. N. voet (als maat).
— II K. N. oud man.
— III N. embah K. éjang K. I. grootvader (éjang is ook de betiteling v. d. Gouv.-Geu. door de iulandsche vorsten).
— koemaki K. N. waanwijs (zich als een oud man aanstellen).
kakoeng K. I. z. lanang.
kala I K. z. dèk.
— II K. N. tijd.
—- kalané N. kalanipoen K. ten
tijde van, tijdens, toen.
kalah N. kawon K. overwonnen, verslagen.
— ngalah N. ngawon Iv. zich gewounen geven; de minste willen zijn, toegeven.
kalangan K. N. ook kambengan K. strijdperk; strijdbaan (b.v. voor hanen).
kali N. lèpèn K. rivier.
kaloeng K. N. halsband, halssnoer, kamar K. N. (Holl.) kamer, kampoeng K. N. iulandsche wijk.
— pakamgoengan de kaïnpoengs van een plaats.
kanda N. tjarijos K. verhaal, kandang K. N. buffelkraal. kan doet; ngandoet K. N. iets bij zich hebben, dragen of steken (b. v. in den zak).
kang, afkorting van kakang.
kangdjeng Zijne of CJwe Hoogheid; Zijn Edele of U w Edele, kantenan K. z. karoewan.
kantja K. N. makker, kameraad,
collega.
kantoen K. z. kari.
kantor K. N. (Holl.) kantoor (vooral
ook 't residentie-kantoor), kanti K. N. metgezel (tot ondersteuning of gezelschap).
kaot K. z. katjèk.
kapal I K. z. djaran.
— II K. N. groot schip, boot. kapas N. djoedjoetan K. katoen
v. d. katoenheester.
kapènak z. ènak.
kapènakan z. kaponakan. kaponakan N. kapènakan K. neef
of nicht (oomskind).
karan z. aran.
karatia K. N. reden, oorzaak, karang K. N. kokosboomen.
— pakarangan K. Ts. met kokosboomen beplant erf; boomgaard.
karep N. kadjeng K. karsa of kersa K. I. wil, verlangen, begeerte, plan.
karéta K. N. wagen, rijtuig, kari N. kantoen K. overblijven, achterblijven, blijven.
— karen N. kantoenan K. 'tovergeschotene; restant.
karoewan N. kantenan K. bekend,
bepaald, zeker.
karsa K. I. z. karep en arep. kartas K. N. papier.
kasih z. sih.
2*



katjang K. N. peulvrucht. ^ katjèk N. kaot K. onderscheid, verschilleu.
katoet z. toet.
katah K. z. akèh en kèh.
. katil K. N. rustbank.
/ kawah K. N. krater.
/ kawit z. wit.
kawoela K. N. onderdaan (ook =
koela, maar eerbiediger), kawon K. z. kalah.
kebat K. N. vlug, snel.
kebo N. maésa K. buffel.
kebon K. N. tuin.
kedah K. z. koedoe.
kèdjoe K. N. kaas.
kedap K. z. déla.
kedik K. z. titik.
kedok K. N. afgedijkt vak van
een akker.
kèh N. katah K. hoeveelheid,
bedrag.
kelakon z. lakoe.
kelalèn z. lali.
kelapa K. z. kram bil.
kelawan N. z. v. a. lan.
kèli z. ili.
kembang N. sekar K. bloem. Kenais K. N. Donderdag, kempit-ngempit K. N. 1 in commissie ontvangen of hebben. — II onder den arm nemen of
houden.
kendel K. N. dik.
kèndel K. z. lèrèn en neng. kendali N. kendangsoel K. gebit, kendi K. N. waterkruik.
kendil K. N. pot om rijst in te koken.
kèngkèn K. z. kongkon.
kentjeng K. N. streng, stijf,
regelrecht.
kepang K. z. kepoeng.
kepatèn z. pati.
kepedjahati K. z. pati.
kepoeng N". ngepoeng N. ngepang
K. omsingelen, belegeren, kerana K. kranten K. reden, oorzaak.
kèrèn K. N. z. v. a. karèn z. kari.
kerep K. N. dicht aaneen; dikwijls.
kerig K. N. werk- en weerbare mannen.
— ngerig K. N. die oproepen, verzamelen.
keringet K. N. zweet.
— keringeten bezweet.
keris N. doewoeng K. wangkingan
K. I. kris.
kerok K. N. roskam.
kerta K. N. welvarend.
kesèd K. N. lui.
kèsèr K. N. kar met 2 wielen,
kleine grobag.
kesoepèn K. z. lali.
ketéla K. N. soort aardvrucht, ketinioen of timoen K. N. komkommer.
kétja-sakétja K. z. ènak.
kètjoe K. N. roover, die in gemeenschap met anderen 's nachts een huis overvalt, ketjoeboeng; woh ketjoeboeng K.
N. doornappel.
ketoel K. N. stomp, bot.



ketok; ngetok K. N. (den hals)
afsnijden, afslaan, ki (afkorting van kaki en van kjai) K. N. vereerende titel vóór eigen- en standsnamen, kidoel K. N. zuid, liet zuiden,
zuidelijk.
kilak K. z. koelak.
kilang K. X. suikersap, kooksel
van legèn.
kilèn K. z. koeion.
kina K. z. koena.
kinang N. gantèn Iv. toebereide sirihpruim.
— nginang N. 'nggantèn K. sirih kauwen.
kinten K. z. kira.
kintoen K. z. kirim.
kira N. kinten Iv. gissing, schatting , meening.
■— kirané N. kintenipoen K. naar gissing, denkelijk.
— kira-kira N. kinten-kinten K. ongeveer.
kirang K. z. koerang.
kirim N. kintoen K. zenden, kisik of gisik K. N. strand, zeestrand , rivieroever.
kitab K. N. boek.
kitri K. N. boomgaard; met vrucht-
boomen beplant erf.
kita K. z. koeta.
kiwa K. N. linker, links.
kjai of ki K. N. vereerende betiteling van mannen op leeftijd (ki ook voor jongere), klapa z. krambil.
klojong; klojongan K. N. slinge¬
rend loopen ; loopen te drentelen.
kober K. N. tijd hebben.
koeboer K. N. graf.
koedoe N. kedah K. moeten, zich gedwongen gevoelen; met alle geweld willen.
koelak N. kilak K. of ngoelak N. ngilak K. koopen om weer te verkoopen; inkoopen. koelambi N. rasoekan K. jas, baatje.
koeion N. kilèn K. west, het
westen, westelijk.
koem of ekoem, ngekoem K. N. in het water te weeken zetten.
— koengkoem K. N. in het water zitten om zich te verkoelen.
koempoel K. N. verzameld, bijeen.
— ngoempoel K. N. zich verzazamelen, zich vereenigen.
koena N. kina K. oud.
koendjara K. N. gevangenis, koengkoem K. N. z. koem. koening N. djené K. geel.
— koeningan K. N. geel koper, koentji K. N. slot; sleutel, koerang N. kirang K. te weinig,
ontbreken , minder, min. koermat of hoerinat K. N. eerbewijs.
koersi K. N. stoel.
koetjing K. N. kat.
koeta N. kita K. vesting, sterkte,
ommuurde stad; stad. koewadjiban z. wadjib.
koewasa K. N. macht, machtig, kondoer K. I. z. oelih.



kongkon N. kèngkèn K. of ngongkon N. ngèngkèn K. ngoetoes K. I. uitzenden, kontrolir K. N. (Holl.) controleur, kopi K. N. (Holl.) koffie.
— wédang kopi K. N. koffie als drank (eigenl. aftreksel van de bladeren).
— pakopèn K. N. koffietuin, kori K. z. lawatig.
kradjan Iv. z. radja.
krai K. N. soort komkommer (lange).
krambil N. kelapa of klapa K.
kokosnoot.
kréta = karéta.
krikil K. N. grint, kiezelsteen, kringet = keringet.
kroepoek K. N. vleesehachtig binnenste van buffelhuid, in olie gebraden (toespijs bij de rijsttafel).
L.
laboeh K. N. I het vallen van de lste regens bij de najaarskentering.
— II ankeren, voor anker liggen.
— palaboehan K. N. reede.
ladi; ngladèni N. ngladosi K. iem.
iets leveren, afleveren, iem. bedienen.
— ngladèkaké N. ngladosaken K. iets afleveren, iem. overleveren.
lading K. N. mes, tafelmes, ladjeng K. z. lajoe en bandjoer. laga K. N. z. v. a. perang.
lagi N. saweg K. juist; pas; juist
met iets bezig zijn.
lajad; nglajad of nglajat bezoek afleggen om deelneming te betuigen ; condoleeren.
lajak N". kados K. denkelijk,
waarschijnlijk.
lajang N. serat K. brief, gesclirift, boek.
lajangan K. N. vlieger. 
lajar K. N. zeil, zeilen.
lajoe; loeinajoe of mlajoe N. loemadjeng of mladjeng K. hard loopen, hard wegloopen of rijden, vluchten.
— plajoe N. pladjeng K. vlucht; liet harde loopen of rijden.
laki K. N. man, getrouwde man, echtgenoot; getrouwd zijn (v. e. vrouw).
lakoe N. lampah K. gang, reis, loop, tocht.
— nglakoni N. nglampahi K. ook: bedrijven, volvoeren.
— kelakon N. kelampahan K. gebeuren, gebeurd.
lali N. soepé K. vergeten.
— kelalèn N. kesoepèn K. iets vergeten zijn; iem. ontschoten zijn.
lamar; nglamarK. N. ten huwelijk vragen.
— penglamar K. N. huwelijksaanzoek.
lameng K. N. kort, breed zwaard, lami K. z. lawas.
lampah K. z. lakoe.
lampit K. N. zitmatje.



lanaug N. dj al er K. kakoeng K. I.
mannelijk.
landep K. N. scherp.
langkoeng K. z. loewin en liwat. lantar; nglantaraké K. N. iemand aandienen, introduceeren.
— lantaran K. N. middel, middelaar, door middel van.
laoet of laoetan K. N. zee.
lapak K. N. zadel.
lar K. N. I slagpen (v. vogels), spaak v. e. wiel.
— II uitzetting, verbreiding.
lara N. sakit K. gerab K. I.
ziek, ziekte; pijn. II = rara. larang N. awis K. duur.
laré K. z. botjab.
latar en pelataran K. N. voorplein, lawang N. kori K. deur, poort, lawas N. lami K. lang (v. tijd, langer dan een dag), lengte, tijdsduur.
— ing salawas-lawasé N. ing salami-lamènipoen K. tot in lengte van dagen.
lebet K. z. djero en leboe.
jeboe N. lebet K. liet binnengaan, liet binnenkomen.
— ngleboni N. nglebeti K. ergens iets in doen; iets binnentreden of komen ; iein. ongemerkt iets in zijn liuis brengen.
léda gew. léléda K. N. onachtzaam, zorgeloos, nalatig.
lega K. N. ruim, verruimd; ook van 't hart: opgelucht, tevreden.
legi K. N. I zoet.
— le^èn K. N. sap uit de bloemkolf v. d. arènpalm.
— II naam v. d. lsten dag v. d. pasarweek.
lekas K. N. aanvang; beginnen, lemah N. siti K. grond, bodem, grondsoort.
— palemalian N. pasitèn K. gesteldheid v. d. grond; de bij een huis belioorende grond; landerijen.
lemari K. N. kast. lemboe K. z. sapi.
lemboet N. lembat K. fijn.
— lelemboet N. lelembat K. geest, spook.
lemoet K. N. muskiet. 
lenggah K. z. loenggoeh.
lepat K. z. loepoet.
lèpèn K. z. kali.
lèr K. z. lor.
lèrèh K. N. z. v. a. lèrèn.
lèrèn N. kèndel K. stilhouden,
vertoeven.
leres K. z. bener.
lestari N. lestantoen K. ongestoord, lestantóen K. z. lestari.
lih K. N. verplaatsing.
— ngelih K. N. verplaatsen.
— ngalih of ngalih omah K. N. verhuizen.
lila K. N. verlof, vergunning, lilin K. z. malam.
— n°*lilin K. N. in de was zetten; met was wrijven.
j limrah K. z. loemrah.
linggih z. loenggoeh.
lintoe K. z. liroe.



liroe N. lintoe K. wat voor iets anders in de plaats wordt gegeven ; in ruil met.
— keliroe N. kelintoe K. verkeerd ; in de war; zich vergissen (in persoon of zaak).
liwat N. langkoeng K. voorbij, gepasseerd, passeeren.
— keliwat N. kelangkoeng K. voorbij raken; gepasseerd; over; buitengewoon.
lo! K. N. uitroep: kijk! zie! wel! loemboeng K. N. rijstschuur, loempoeh K. N. verlamd, lam. loemrah N. limrah. K. gewoon, loenga N. késah K. tindak K. I. weggaan ; van huis gaan ; op reis gaan.
— loengan N. késahan K. eene reis; op reis, van huis zijn (meest leloetigan N. kekésahan K.).
loenggoeh of deftiger linggih N. lenggah K. pinarak K. I. zitten, gaan zitten.
loentas K. N. naam v. e. heester
met geneeskrachtig blad. loepoet N. lepat K. verkeerd, mis. loerah K. N. dorpslioofd; chef in
't algemeen.
loerik K. N. gestreept lijnwaad, loeroeng K. N. weg, straat, loewé K. N. honger, hongerig, loewih N. langkoeng K. over, meer, te boven gaan ; buitengewoon (in deze beteekenis ook sakelangkoeng K.).
— ngloewihi N. nglangkoengi K. overtreffen; buitengewoon.
lombok K. N. Spaansche peper, londot K. N. veel vocht behoevend, long of elong K. N. vermindering.
— ngelong K. N. aftrekken.
— kalong K. N. verminderen, minder worden.
lontjèng K. N". klok, bel, uurwerk.
lor N. lèrK. Noord, het Noorden,
Noordelijk.
lorop K. N. misleiding, valstrik, losin K. N. (lloll.) dozijn.
M.
maésa K. z. kebo.
magelaran z. gelar.
mahrib, 't Westen, zonsondergang , gebed bij zonsondergang, makam K. N. graf.
malam N. lilin K. was.
malem K. N. avond, nacht, waarmee bij de Jav. het etmaal begint.
males z. wales.
malesat z. palesat.
maletek z. paletek.
maling N. pandoeng K. dief, inbreker.
manah K. z. ati en pikir. mangan z. pangan.
inangerti l mangertos K. ]
manggih z. temoe.
mangsa K. N. tijd; moesson, jaargetij, tijd voor iets (b. v. regentijd, enz.).
mangsi K. N. inkt.



rnanoek X. peksi K. vogel, manoengsa of manoesa K. N. menscli, meiischelijk wezen.
— kemanoengsan K. N. door mensclien gezien of betrapt.
manoet z. toet.
mantjal z. pantjal.
mantoen K. z. mari.
mantri K. N. inl. ambtenaar, in rang volgende op wedana of ass.-wedana.
maos z. watja.
marah z. warah.
marani z. paran.
marasi z. paras.
margi K. z. dalan.
mari N. mantoen K. ophouden;
beteren van een ziekte, mas of emas K. N. goud, gouden, ook als liefkozende beu. (b. v. kakang mas) en in samenst. met andere woorden als titel voor mannen en vrouwen.
— emas-masan K. N. in goudwaren.
masanggrahan z. sanggraha. masdjid K. N. moskee.
m soeh z. wasoeh.
mata N. mripat K. oog.
mati z. pati.
mateng K. N. gaar, rijp.
mat ja z. watja.
matjan N. siina K. tijger, matoen z. watoen.
medal K. z. wetoe.
médja K. N. tafel.
meksa z. pe.ksa.
meladjeng K. z. lajoe.
melajoe z. lajoe.
meiebet z. leboe.
meieboe z. leboe.
melesat = malesat.
meletek = maletèk.
inèloe z. iloe.
mémé z. pé.
menang z. wenang.
menara K. N. minaret ; toren.
mendem z. pendem.
mendet K. z. pèk en djoepoek.
méné = seméné of mengkené.
menjang X. dateug K. teng Mad.
gaan naar, naar.
menga z. wenga.
mengsah K. z. moengsoeli. mesdjid = masdjid.
metak K. I. z. pendem.
metoe z. wetoe.
mikoel z. pikoel.
mimis K. N. kogels, lood. mireng K. z. roengoe.
mitoeroet z. toeroet.
mitra K. N. vriend.
miwali K. z. moewali.
miwiti z. wit.
mladjeng = meladjeng.
ïnlajoe = melajoe.
mlarat K. N. arm, behoeftig, mlesat = malesat.
mletèk = maletèk.
modin K. N. I moskee-beambte, die de uren van 't gebed aankondigt.
— II dorpspriester.
tnoela N. mila K. begin, oorsprong , oorzaak, reden.



— moelatié N. mila(nipoen) K. de reden dat ; daarom.
moelang z. woelang.
moengkasi z. poengkas. moengsoeh N. mengsah K. N. landsvijand; bevechten.
— memoengsoehan N. memengsahan K. in vijandschap zijn met elkaar.
moeroegi K. z. paran.
moeroek z. woeroek.
moetawatir N. moetawatos K. gevaar, dat men te vreezen heeft.
moetawatos K. z. moetawatir. moewah N. miwah K. en; en wel.
mondok z. pondok.
mono = samono of mengkono.
mor z. wor.
mraman K. N. zich verder uitbreiden.
mripat K. z. mata.
N.
^ nakal K. N. ondeugend.
nalar K. N. oordeel, overweging,
toedracht; oorzaak.
nalika K. N. tijdstip, oogenblik,
tijd , tijdens, toen.
nama K. z. aran en djeneng.
napa Mad. van apa.
negara N. negari K. rijk, stad,
hoofdplaats; overheid.
negari K. z. negara.
nèm z. nom.
nènèmatn K. z. nom.
neng of eneng N. kèndel K. het stilzwijgen; rust.
— meneng N. kèndel K. stilzwijgen.
— ngeneugakéN. ngèndelakenK. doen zwijgen; zwijgen over; laten begaan.
nenomau z. nom.
nepsoe K. N. doeka K. I. toorn; boos.
Ngabdoerahraan K. N. dienaar
van den Barmhartige.
Ngahad K. N. Zondag.
ngalaga = laga.
ngalih z. lih.
ngelak K. F. dorst, dorst hebben,
dorstig.
ngèngèr K. N. dienen.
ngeni z. ani-ani.
ngorong = ngelak; ook: versmachten van dorst.
nika Mad. v. ika.
niki Mad. v. iki.
uikoe Mad. v. ikoe.
njata N. of K. N. èstoe of saèstoe K. waar, werkelijk waar.
— kenjataan K. N. de werkelijke waarheid; feitelijk bewijs.
njonjah K. N. Mevrouw.
noesoel z. soesoel.
nom of anom N. nèm of anèm K. jong, jeugdig; nog niet rijp van vruchten.
— nenoman N". nenèman K. jeugdig, in (zijne) jeugd.
nétra Kw. z. o. a. oog.
— sakedap nétra (alleen in K.) in een oogenblik.



nijat K. N. plan, voornemeu. nikmat K. N". genot, verkwikking; verkwikkend, lekker.
O.
obat N. sendawa K. kruit (ngo-
bat-abitake z. abit).
obong; ngobong N. 'mbesmi K. in brand steken.
— kobong N. kebesmi K. in brand raken, staan of vliegen.
— kobongan N. kebesmèn K. brand krijgen.
oebeng K. N. omtrek, omloop.
— moebeug K. N. rondgaan, ronddraaien ; in de rondte gaan.
— ngoebengi K. N. iets omgaan, omloopen, omrijden, enz.
oedan N. djawah K. regen, regenen, oedjar K. N. wat gezegd of gesproken wordt; uitgesproken woord.
— djaré of djaréné N. witjan tenipoen K. naar men zegt.
oedoen of edoen K. N. het afdalen , 't naar beneden komen, oedjoed z. woedjoed.
oejah N. saretn K. zout.
oekir K. N. snijwerk.
— oekir-oekiran snijwerk, graveersel.
— oekiran N. laudéjan K. deder K. I. gevest v. e. kris.
oelain K. z. iwak.
oelat; oelat-oelat N. oetjal K. zoeken.
oelih N. antoek K. kondoer K. I.
het naar huis gaan (kondoer ook: K. I. v. moelili).
oeloer K. N. I het rekken b. v. van een touw.
— II zaaieu, poten.
— ngoeloer K. N. I rekken.
— II overplanten.
oemoer K. N". leeftijd, ouderdom, leven.
oendang; ngoendang K. N. nimbali K. I. roepen, ontbieden, oendjoek K. I. zie atoer en ombé. oendoer K. N. terugtocht; het terugwijken.
— moendoer K. N. terugtrekken, achteruitgaan, afdeinzen.
— ngoendoeraké K. N. ook: afnemen van spijzen.
oendak N. indak K. toeneming, stijging.
— moendak N. miudak K. ook: het (hij, je) zou maar 
— moendak -moendak N.
miudak -mindak K.
hoe hoe 
oengel K. z. oeui.
oenggah N. inggali K. stijging,
het naar boven gaan. oengkoel; ngoengkoeli K. N. te
boveu gaan, overtreffen, oengsi; ngoensi K. N. vluchten,
eene schuilplaats zoeken.
oeni N. oengel K. idjowan en idjeman K. I. geluid; inhoud (van een brief).
oeniuga K. z. weroeh.
oentoeug K. N. voordeel, fortuiu, geluk; voordeelig, gelukkig.



oepados K. z. golèk en oepaja. °epaja; ngoepaja K. In . ngoepados K. opsporen, zoeken te krijgen, oepama N. oepami K. gelijkenis, vergelijking; voorbeeld.
— oepamanè of saoepama N. oepamènipoen of saoepami K. ingeval.
oerip N. gesang K. leven, levend, het leven.
— pangoeripan N. panggesangan K.levensmiddel; kostwinning.
oermat of koermat K. N. eerbewijs.
oeroeb K. N. vlam.
oeroet K. N. naar volgorde ; langs,
gaan langs.
'— ngoeroet K. N. 'ngginda of 'uggrinda K. I. zacht wrijven, oetama N. oetami K. uitstekend, goed, best, puik, deugdzaam.
oetami K. z. oetama.
oetang N. I njamboet K. geld leenen van, geld schuldig zijn aan.
— ngoetangi N. njamboeti K. geld leenen aan.
— II samboetan K. geldschuld, oetjal K. z. oelat.
oetjap K. N. gepraat.
— kotjap K. N. vermeld, te vermelden.
— potjapan K. N. wat van iemand gepraat wordt, opspraak.
oetjoel z. tjoel.
oetoes K. I. z. kongk'on.
oewa of oewak K. N. oom, oudere broer of zuster v. vader of moeder.
oewal K.. N. los, vrij, gescheiden van.
oewed of oewet K. N. koord of
touw (v. e. tol).
oewi K. N. soort inl. aardappel (obi). oewit z. wit.
oewos z. beras.
olah; olah-olah K. N. eten klaarmaken of koken.
— ngolah K. N. bewerken.
olèh N. angsal K. verkrijgen.
— pakolèh N. pikantoek K. nut, baat, voordeel.
omali N. grija K. dalem K. I. huis.
— pomahan N. pèmahan K. plaats waar 'n huis staat; erf.
ombé; ngombé K. N. ngoendjoek
K. I. drinken.
opah X. épali K. loon.
open K. N. zorgvuldig.
— ngopèui K. N. zordragen voor; zich bemoeien met.
osik K. N. beweging; bewogen worden (v. h. hart).
— osik ing ati N. osik ing manah K. pangoenadika K. I. wat er in iemands hart omgaat; wat iemand bij zich zelf zegt.
P.
paben K. z. adoe.
padésan z. désa.
padoe z. adoe.
pada N. sami K. gelijk, gelijkelijk, gezamenlijk.
— madani N. njamèni K. evenaren.



padaug K. N. licht (niet donker),
licht (zelfstnw.).
pagelaran z. gelar.
pager K. N. omheining, pakampoengan z. kampoeng. pakan K. N". voer voor dieren, aas.
— makan of makani K. N. een dier te eten geven.
pakèwed K. z. èwoeh.
pakèvvoeh z. èwoeh.
pakoe K. N. spijker, spil. pakopèn z. kopi.
pal K. N. (Holl.) paal.
pala K. N. muskaatnoot; in samenstellingen ook: vrucht.
— pala goemantoeng boomvruchten.
— pala pendem aardvruchten, palaboehan z. laboeh.
palataran z. latar.
palesat; malesat K.N. weg-, voortvliegen (v. e. voorwerp, niet v. e. vogel).
paletèk K. N. opkomst v. d. zon. paloe K. N. ijzeren hamer, moker, paman K. N. oom, jongere broer
van vader of moeder.
pamit K. N. afscheid, verlof om heen te gaan; afscheid nemen, verlof vragen om heen te gaan. panah N. djemparing K. pijl. panas K. N. warm.
panata-gama z. agama.
pandjang K. z. dawa.
pandoega z. doega.
pandoegi z. doega.
pandé K. N. smid, smeden, panegar z. tegar.
panèn K. z. ani-ani.
pangau N. teda K. dahar K. I. voedsel, eten, spijs.
— inangan N. neda K. dahar K. I. eten.
panganggé K. z. anggo.
pangarit z. arit.
pangènan K. z. angon.
pangonan z. angon.
pangestoe z. estoe.
panggesangan z. oerip.
panggih K. z. temoe. panggilingan z. giling.
panggoeng of pepanggoengan K. N.
stellage; toren.
pantes K. z. patoet.
pantjal; mantjal K. N. van wal steken.
papag N. petoek K. — mapag N. metoek K. iemand tegemoet gaan of trekken. —: mapagaké N. metoekaken K. iem. afhalen.
— kepapag karo N. kepetoek kalih K. op weg tegenkomen.
parak; marak K. N. zijne opwachting maken bij.
— pinarak K. I. z. loenggoeh. paran N. poeroeg K. gang, tocht,
reis ergens heen.
— saparan-paran N. sapoeroegpoeroeg K. op goed geluk af.
— marani N. moeroegi K. naar iem. toegaan; iets gaan halen.
paras; marasi K. N. een stuk van de schil van een kokosnoot afsnijden om er daarna een gat in te maken.



pareng K. I. z. awèh.
paréntah K. N. dawoeh of dawah K. I. bevel, gebod, bevel geven; overheid (in de beteekenis van : overheid geen afz. K. I. woord).
pari N. pantoen K. rijst in de halm.
pariksa K. N. onderzoek.
paring K. I. z. awèh.
z paron K. N. aanbeeld.
pasar N. peken K. markt.
— sapasar N. sapeken K. een marktweek van 5 dagen.
pasir K. N. zand.
pasisir K. N. zeestrand.
pasitèn K. z. lemah.
pasrah K. N. overgave.
patamanan z. tamau.
pati N. I pedjali K. séda K. I. de dood.
— mati N. pedjah K. séda K. I. sterven, dood, overleden.
— II patos K. erg, zoo erg (vooral bij ontkenningen).
patih K. N. vizier; eerste beambte onder den vorst of regent.
patjinan z. tjina.
patjoel K. N. hak, patjoel. patoet N. pantes K. passend, behoorlijk , geschikt.
patos K. z. pati II.
pawon z. awoe.
pedamelan = padainelan.
pedjah K. z. pati I.
pedot K. N. gebroken, afgebroken., pèk N. pendet K. poendoet K. I; ngepek N. mendet K. moen-
doet K. I. iets nemen, weg-, afnemen.
amek X. mendet K. moendoet K. I. nemen, halen, vangen, met onbepaald voorwoord b. v.: amèk iwak visch vansjen. pekakas K. N. gereedscliap, werktuig, machine.
pekampoengan = pakampoengan. peken K. z. pasar.
pekopèn K. = ]>akopèn.'
peksa K. N. dwang, drang.
peksi K. z. manoek.
pelaboehan = palaboehan. pendoega = pandoega.
pendoegi = pandoegi.
pémahan z. omah.
pendem K. N. petak K. I. mendem
K. N. metak K. I. begraven, pendet K. z. ])èk en djoepoek, pènèk; mènèk K. N. naar iets toe-
klimmen.
pengantèn z. anti.
pengapoenten K. z. apoera. pengapoera z. aj)oera.
pengoeloe K. N. hoofdpriester van
een moskee.
pentoeng Iv. N. knuppel.
pepak K. N. voltallig bijeen, pépé; mépé of méiné K. N. rijst te drogen zetten in de zon. pepes K. N. geknakt, afgebroken. perang of prang K. N. oorlog, gevecht.
perkoetoet of berkoetoet K. N.
N.
eksi
manoek p.
tortelduif.
perloe K. N. noodzakelijk.
K.



— merlokaké K. N. iets noodzakelijk , van 't meeste belang achten.
pesti Iv. N. onvermijdelijk, zeker; wat eenmaal vastgesteld is.
— mesti K. X. I vaststellen; voorbeschikken;
— II moeten, (van zelf spreken), stellig, zeker.
petak K. I. z. pendem.
peteng K. N. duister, duisternis, petjah K. N. kapot, gebroken, pètjok K. N. ijzeren hak met
houten steel.
petèl K. N. timmermansdissel, pet ik; metik K. N. plukken, petak K. z. poetih.
petoek K. z. papag.
peten z. peti.
peti K. N. koffer, kist.
— peten K. N. kistje, koffertje, pikir of pemikir N. pemanah K.
penggalih K. I. gedachte.
— mikir N. manah K. 'nggalih K. I. denken.
pikoel N. rembat K. schoudervracht, pikol.
— mikoel N. ngrembat K. aan een' draagstok over den schouder dragen.
pileg K. N. verkouden, verkoudheid.
pilih; milihK.N. kiezen,uitkiezen, pinggir K. N. rand, oever, strand, pinter Iv. N. slim, verstandig,
bij de hand.
pipit K. N. nauw op elkaar; dicht aan elkaar sluiten.
pir K. N. (Holl.) veer (v. e. wagen), piranti N. pirantos K. toestel,
tuig, werktuig, middel, pirantos K. z. piranti.
pireug K. z. roengoe.
piring K. N. bord, tafelbord.—pisah K. N. scheiden.
pitik N. ajam K. kip.
pitoetoer z. toetoer.
plógoeng; mlégoeng K. N. in de schaduw rusten, meest van dieren.
— plégoengan K. N. lommer, schaduw waar dieren rusten, plesat z. palesat.
plèsèd; keplèsèd K. N. uitglijden, poen K. z. si.
poengkas; moengkasi K. N. beëindigen.
poengkoer N. pengker K. het vertrek van iemand, of't verzenden van een brief.
poewasa N. sijam K. de Vasten, poelih K. N. hersteld, zich herstellen ; in den vorigen toestand teruggekeerd.
poendoet; moendoet K. I. van 'ndjaloek in den zin v. eisclien. poerih K.N. poging, doel, oogmerk. —- moerih of amrih K. N. trachten te bewerken. pogen, bedoelen ; ook: ten einde, om. poeroeg K. z. paran.
poeter; moeterK. N. draaien; boom of plant met de aarde er om heen uitgraven.
poetih N. petak K. wit; blank, poetoe K. N. wajah K. I. kleinkind.



poetra K. I. z. anak.
poetri K. N. prinses, dochter van
een vorst.
pola K. N. model, monster, proef, polah K. N. gedrag, handelwijze,
manier van doen.
poma N. péma K. pas op! denk
er om! (bij een bevel), pomahan z. omah.
pondok K. N. tijdelijk verblijf,
logies; hut.
potjapan z. oetjap.
pradjoerit K. N. soldaat, prajangan K. N. geest van 't vrouwelijk geslacht.
prajoga N. prajogi K. best; het
beste is.
prajogi K. z. prajoga.
prakara N. prakawis K. zaak, vooral rechtszaak ; onderwerp ; ten opzichte van.
prakawis K. z. prakara.
prang K. N. oorlog, strijd, pranggoel; mranggoel en kepranggoel K. N. buiten verwachting tegenkomen.
praoe N. baita K. schip, vaartuig, prapatan (van pat) N. praseka-
wanan K. vierde deel. — dalan prapatan N. mergi prapatan K. viersprong, prasanakan K. N. vriend, vriendin, pratanda z. tanda.
pratéla z. tela.
pratikel K. N. raad.
prawan K. N. kenja K. I. maagd.
prekara \ .
, . TT \ — prakara. prekawis K. )
preloe z perloe.
prenah K. N. ligging (van een plaats); betrekking (van bloedverwantschap of ouderdom).
— kaprenah K. N. gelegen; tot iemand staan als; iemand bestaan als.
pri of peri K. N. toovemimf;
goede fee.
prih-atin N. prih-atos K. bedroefd,
bedrukt, hartzeer.
prih-atos K. z. prih-atin.
prijaji N. prijantoen K. aanzienlijke; ambtenaar.
prijantoen K. z. prijaji.
R.
rabi K. N. garwa K. I. echtge-
noote; gemalin.
rada N. ragi K. eenigszins, tamelijk.
radinan K. z. rata.
radja K. N. koning, vorst.
— kradjan K. N. vorstelijk.
— negara kradjan, hoofdstad, ragi K. z. rada.
raji K. I. z. adi.
raka K. I. z. kakang.
raket K. N. dicht aan elkaar, nauw verbonden (ook van vriendschap).
rakit K. N. gereed, ingericht; paar, span.
— ngrakit K. N. gereedmaken.
— ngrakiti K. N. aan-, voorspannen.
— rakitan, aangekoppeld.



— djaraii rakitan N. kapal ra-
kitari K. rijtuigpaarden.
rama , ,
, K. 1. z. bapa.
ramak t
ramé K. N. druk, levendig,
luidruchtig, vroolijk. rampoeng K. N. af, afgemaakt, klaar; beslist, uitgemaakt (van een zaak of kwestie).
randa K. N. weduwe.
ranggèh; ngranggèli K. N. de hand naar iets uitstrekken en het grijpen.
rangkoel; ngrangkoel K. N. omhelzen, omarmen.
raos K. z. rasa.
rara of lara K. N. juffrouw.
rasa N. raos K. I gevoel, smaak.
— roemangsa N. roemaos K. gevoelen; zich bewust zijn.
— ngrasa N. ngraos K. iets gevoelen ; zich gevoelen; over iets peinzen.
— krasan N. kraos K. zich ergens op zijn gemak gevoelen.
•— II gepraat, redeneering.
— ngrasakaké N. ngraosaken K. een onderwerp behandelen.
rasoekan K. z. koelambi.
rat K. N. de wereld.
rata N. radin K. gelijk, vlak.
— ratan N. radinan K. gelijke, effen plaats; groote weg.
ratoe K. N. vorst.
rawoeh K. I. z. teka.
Rebo K. N. Woensdag.
redi K. z. goenoeng.
Bezem er , Woordenlijst.
redja of ardja K. N. welvaart,
bloei, bloeiend.
rega N. regi K. prijs.
— ngregani N. ngregèni K. een' prijs op iets stellen; een' prijs voor iets vragen.
reged K. N. vuil, morsig.
regi K. z. rega.
régol K. N. overdekte buitenpoort in de omheining van een erf. rèh K. N. regeling, bestuur, raad.
— ngerèh of angrèh K. N. besturen , regelen.
réjal K. N. Spaansche mat, ook
wel voor rijksdaalder.
réka K. N. list, middel; wat men ergens op vindt of bedenkt, -rekaos K. z. rekasa.
rekasa N. rekaos K. moeielijk,
lastig, bezwaarlijk.
reksa K. N. bescherming, bewaking.
rembag K. z. remboeg.
remboeg N. rembag K. beraadslaging, raad.
remboelan K. N. de maan.
remen K. z. deinen.
rempelas, naam van een boom met ruwe blaren, gebruikt om hout glad te schuren.
rendeng of mangsa rendeng K. N.
de Westmoesson, de regentijd, rengga K. N. versierd, versiersel, réntjang K. z. batoer en rowang. resah K. z. roesoeh.
resik K. N. schoon, zuiver.
réta K. N. afkorting van karéta. réwang z. rowang.
3



rindik K. N. langzaam.
ringgit I K. N. rijksdaalder.
— II K. z. wajang.
ringkih K. N. teer, zwak, gevoelig.
risak K. z. roesak.
roda K. N. wiel, rad.
roeboeng; ngroeboeng K.N. ineen1 kring om iemand heen komen staan.
roedjoek K. N. overeenstemmend, overeenstemmen; in goede harmonie.
roempoet K. z. soeket.
roengoe N. pireng K.; ngroengoe N. mireng K. hooren.
— ngroengokaké N. mirengaken K. iets aanhooren, luisteren naar.
— keproengon N. kepirengan K. iemand ter oore komen.
roepijah K. N. gulden.
roesak N. risak K. verwoest, vernield ; in een' slechten toestand, roesoeh N. resah K. onveilig;
wanordelijk.
rosa K. N. kracht, krachtig, rosan K. z. teboe.
rowang of réwang N. réntjang K. makker, helper.
s.
sabab K. ÜST. reden, oorzaak; omdat , want.
sabin K. z. sawah.
saboek K. N. paningset K. I. lendegordel.
sadé K. z. adol.
sadoeloer of sedoeloer N. saderèk of sedèrèk K. broer of zuster, sadèrèk K. z. sadoeloer.
sadija of sedija K. N. gereed,
klaar; gereed houden.
saé K. z. betjik.
saèstoe K. z. njata.
saga K. N. naam van een boom
en zijne vruchten.
sagah K. z. sagoeh.
sagoeh N. sagah K. op zich nemen,
beloven.
saja = sangsaja.
sajah K. N. moe, vermoeid. Sajidin K. ÜST. heer van den godsdienst.
sakedik K. z. titik. sakelangkoeng K. z. loewih. sakétja K. z. ènak.
sakit K. z. lara.
salah K. N. verkeerd, mis, fout.
— salah sidji N. salah setoenggil K. een van beiden, een van allen.
salat K. N. gebed, bidden; de vijf dagelijksche ritueele gebeden.
salin N. santoen K. veranderen, afwisselen, verwisselen, van kleeding verwisselen.
samak K. N. bereid leer; leeren band van een boek.
— toekang samak K. N. leerlooier, zadelmaker, boekbinder.
samar K. N. onduidelijk, verborgen; onzeker.



— ora samar N. boten samar K. duidelijk zien; duidelijk zijn voor iemand.
samboeng N. sambet K. verlengstuk; voortzetting.
sainboet I njamboet gawé N, njamboet damel K. werk verrichten.
— II K. z. oetang en silih.
— samboetan K. z. oetang.
sami K. z. pada.
sanak K. N. bloedverwant.
— prasanakan z. boven.
sander K. N. ren.
•— njander K. N. rennen, sandika z. andika.
sandja K. X, een bezoek brengen, sandjang K. z. toetoer.
sanding K. N. naast, nevens, sandoeng, njandoeng K. N. met den voet stooten tegen.
— kesandoeng K. N. zich stooten (met den voet) tegen, struikelen over.
sang, wordt geplaatst voor titels of namen van goden, vorsten enz.; z. v. a, K. I. van si. sanggraha K. N. opname, ontvangst.
— pasanggrahan K. N. gebouw tot tijdelijke verblijfplaats voor ambtenaren en aanzienlijken op reis.
sangkelat K. N. laken.
sangoe K. N. reisgeld, teerkost op reis.
sangsaja of saja K. N. toenemen; hoe langer hoe . . .
— sangsaja sangsaja 
hoe des te 
saoer EC. N. I antwoord (alleen mondeling).
— soemaoer K. N. antwoorden.
— njaoeri K. N. beantwoorden.
— II njaoer en njaoeri K. N. terugbetalen, betalen.
— njaoeraké K. N. betalen met. saos K. I. z. tjawis en atoer. sapi N. lemboe K. rund. saradadoe K. N. (Holl.) soldaat.
sarak K. N. voorschrift van den godsdienst, wet.
— ngènaki sarak N. ngétjani sarak K. iets beloven, alleen om iemand tevreden te stellen.
sarang; njarang K.N. iem. mijden,
verafschuwen.
saré K. I. z. toeroe.
— njaré K. I. z. inep.
sarèh K. N. geduld, geduldig.
— njarèhake K. N. geduld hebben met, uitstellen.
sarem K. z. oejah.
saroe K. N. storend, ongepast,
hinderlijk.
sasar K. N. verkeerde gang, dwaling, afdoling (ook figuurlijk).
— kesasar K. N. verdwalen.
sasi N. woelan K. maand.
sata K. z. tembako.
satija of setija K. N. trouw, getrouw, oprecht; heilige belofte.
— setjan, setjanan of sesetjan, afspraak ; vaste afspraak met
3*



elk. maken; elk. trouw beloven.
satitik of setitik z. titik.
sa wal 1 N. sabin K. nat rijstveld,
sawah.
sawetara N. 1
1 z. wetara. sawetawis K. I
sawo K. N. naam van een boom
en van zijne vrucht.
séba N. sowan K. zijne opwachting maken; voor een' meerdere of aanzienlijkeversehijnen. seboet K. N. uitroep, mare.
— njeboet K. N. uitroepen, vermelden, opnoemen.
séda K. I. z. pati.
sedja K. N. voornemen, plan.
— soemedja K. N. voornemens, van plan zijn.
— nedja K. N. liet plan vormen, sédjé N. sanès K. ander, andere,
anders; verschillend van hoedanigheid.
sedija = sadija.
seganten K. z. segara.
segara N. seganten K. zee.
sekar K. z. kembang.
sekti K. N. van bovennatuurlijke
kracht.
sela K. z. watoe.
selamet N. wiloedjeng K. soegeng K. I. welvarend, gezond.
— selametan N. wiloedjengan K. offermaaltijd voor 't welzijn van iemand of voor 't welslagen van iets.
— njelameti N. ngwiloedjengi of miloedjengi K. voor iemands
welzijn , of voor 't welslagen van iets, een selametan geven, selasih of toelasih K. N. heester met donkerkleurige bladeren, sèlèh; njèlèh en njelèhaké K. N. iets neerleggen.
— soemèlèh K. N. liggen.
— njèlèhi K. X. neerleggen op. sémah K. z. somah.
semangka K. N. watermeloen, sembah K. N. eerbiedige groet,
bestaande in het naar 't voorhoofd brengen van de met de vingertoppen aaneengesloten handen, waarbij de duimen den neus raken; eerbewijs.
— njembah K. N. een sembah maken; iemand eerbiedig begroeten; vereeren; aanbidden.
sembelèh; njembelèh K. N. iemand den hals afsnijden; een dier slachten.
semoe K. N. gelaatsuitdrukking, semoer K. N. (Holl.) gesmoord, iu een gesloten pan gebraden ; dusdanig braadsel.
sénapati K. N. veldheer.
sendang K. N. bron.
séndok K. N. lepel.
senèn K. N. Maandag.
seneng K. N. tevreden, in zijn' schik.
senggoet; njenggoet K. N. grazen; ook: gras met de hand uit den grond trekken.
sengkala K. N. chronogram.
— sinengkalan K. N. in
't jaar 



sepatoe K. N. sclioen; remschoen, sepen K. z. sepi.
sepèn K. N. (Holl.: dispens), ^ provisie-kamer; ook : bediende voor de provisie-kamer, tafelbediende.
sepi N. sepen K. eenzaam, stil,
onbewoond, leeg, afwezig, sepoeli K. z. toewa.
serap K. z. soeroep.
serat K. z. lajang en toelis.
serbèt K. N. (Holl,) servet.
serep K. z. soeroep.
sésoek N. béndjing-éndjing K.
morgen.
setija = satija.
setiwel K. N. laars.
séwa; njéwa K. N. huren.
si IST. poen K. (sang K. I.) wordt geplaatst voor eigennamen van personen die. geen anderen titel hebben ; ook : voor zelfsk n.w. die als eigennamen optreden, b. v. poen bapa = Vader, sidekah K. N. offermaaltijd, sih K. N. genegenheid, liefde.
— ngesihi of ngasihi beminnen.
— kasih K. N. gunsteling, beminde.
sijam K. z. poewasa.
sijang K. z. awan.
sijoeban K. N. tegen zon of regen
beschutte plaats.
sikil N. soekoe K. pada of sam-
péjan K. I. voet, been.
silih N. samboet K.; njilih N. njamboet K. leenen van; te leen vragen.
— njilihi N. njamboeti K. leenen aan.
— njilihaké N. njamboetaken K. iets uitleenen.
sima K. z. matjan.
sinaoe K. N. zich oefenen in;
studeeren.
sindjang K. z. djarit.
singgah; soeminggah K. N. uitwijken , uit den weg gaan.
— njinggahi K. N. voor iemand uit den weg gaan.
singkir K. N. het op zijde gaan
of mijden.
sinoehoen de Hoogvereerde (titel
van de Jav. vorsten).
sipat K. N. eigenschap, hoedanigheid, gedaante.
— sipatan K. N. hoe iemand er uitziet.
sipeng K. z. iuep.
sirah K. z. eudas.
sirnaK. N. verdwijnen, verdwenen, sisih K. N. zijde, kant.
siti K. z. boemi en lemah.
slamet z. selamet.
slomod of slomot K. N. iets brandends, iets om mee in brand te steken.
— njloinod K. N. iemand of iets met een slomod branden.
— keslomod K. N. zich branden.
sobat K. N. vriend.
soeda K. N. vermindering, verminderen.
soedoek K. N. een steekwapen, soegih K. N. rijk.



soegoeh N. segah K. wat aau een gast wordt voorgezet, onthaal.
— sesoegoeli "X. sesegali K. eten of drinken voorzetten.
— njoegoeh N~. njegah K. onthalen.
soeka I K. z. awèh.
— II K. N. verheugd, vreugde, soeket K. N. (roempoet K.) gras. soekoe K. z. sikil.
soekoer K. N. dank aan God; Goddank! gelukkig! 't is gelukkig , dat. . .
soelaja K. N. twist; geschil; oneens, in strijd.
soemoer K. N. waterput, soengkem K. N. diep voorovergebogen houding.
— sembah-soengkem K. N. diepe eerbiedsbetuiging.
— njoengketni K. N. met het hoofd zich neerbuigen op.
soengoe N. singat K. hoorn van
een beest.
soepit K. N. bekneld ; nijptang, soerak K. N. gejuich, krijgsgeschreeuw, juichen.
soerja poëtisch voor: zon.
soeroep N. I serap K. het naar binnen gaan ; ondergang van de hemellichamen.
— II serep K. het weten, het kennen.
soesah K. N. moeite, zorg, bezwaar ; ook: behoeven, soesoel; noesoel K. N. iemand (die vooruitgegaan is), achternagaan.
soetji K. N. zuiver, rein, heilig, soetra K. N. zijde (stof).
soewala K. N. tegenstand; strijd;
strijdig; oneens.
soewé N. dangoe K. lang, tijdsduur (meestal binnen 24 uren), soeweng K. z. soewoeng.
soewoen K. I. z. djaloek. soewoeng N". soeweng K. ledig,
onbewoond, afwezig.
somah N. sémali K. (van omah N. en émail K.) echtgenoot, echtgenoote.
sonten K. z. soré.
sop K. N. (Holl.) soep.
soré N. sonten K. namiddag, avond (gewoonlijk vóór zonsondergang).
sorog K. N. sleutel.
sosog K. N. mand van bamboe, sotja K. N. edelgesteente, juweel, sowan K. z. séba.
srali K. N. overgave.
srebèd K. N. (Holl.) servet, sregep K. N. ijverig, naarstig, vlijtig.
srengéngé K. N. de zon.
sroetoe K. N. sigaar.
swara K. N. stem.
T.
tabé K. N. groet, gegroet! tabela K. N. doodkist.
taboeli K. N. hamer om op een muziekinstrument te slaan, klepel van een klok.
taken K. z. takon.



takon N. taken of pitakèn K. 'ndangoe K. I. vragen (inforïneeren).
— nakoni N. nakèni of mitakèni K. 'ndangoe K. T. vragen aan, ondervragen.
-— nakokaké N. nakèkaken of initakèkaken K. 'ndangokaké K. I. vragen naar iets of iemand.
talatah K. N. grondgebied.
tales K. N. naam van een aardvrucht.
tali N. tangsoel K. touw.
taman of patamanan K. N. tuin, lusthof.
tambah K. N. vermeerdering, toevoegsel.
tambangan K. N. vlet, schuitje
om over te zetten.
tamèng K. N. schild.
tamoe K. z. dajoh.
tampa N. tampi K. ontvangen;
— nampani N. nampèni K. in ontvangst nemen, ontvangen.
— nampakaké N. nampèkaken K. ter hand stellen, overhandigen.
tampi K. z. tampa.
tamtoe of temtoe K.N.stellig, zeker.
— nemtokaké K. N. vaststellen; vast rekenen op.
tanah K. N. aarde, grond, land, gewest.
tandoer N. tanem K.; nandoer N.
nanein K. planten.
tanda K. N. teeken.
— pratanda K. N. bewijs, tanem K. z. tandoer.
tangan K. N. asta K. I. hand. tangèh K. N. nog ver af (b. v. van een' prijs; van de waarheid bij 't raden enz.).
tangga K. N. buurman, naaste
buurman.
tangi K. N. woengoe K. I. ontwaken, opstaan.
tangis K. N. geween, geschrei, tangsoel K. z. tali.
tani K. N. eerzaam.
— woug tani N. tijang tani K. landbouwer.
tanpa K. N. zonder.
tantoen K. z. tari.
taoen K. N. jaar.
tapa K. N. kluizenaar, asceet;
als kluizenaar leven.
tarètès of trètès; narètès of nrètès K. N. met edelgesteenten bezetten of inleggen.
tari N. tantoeu K.; nari N. nantoen K. iemand een voorstel doen, in overweging geven.
— panari N. panantoen K. voorstel, het in overweging geven.
tarik K. N.; narik K. N. trekken,
hijschen.
tarima K. N. (ook tarimah K.) tevredenheid, berusting, dank.
— narima K. N. narimah K. er in berusten; danken, bedanken (dan: noewoen K. I.).
tata K. N. orde, regel, geregeld; regelen.
— tata-krama K. N. welgemanierdheid ; regels der wellevendheid.



— nata K. N. regelen, rangschikken.
■— tata médja of nata médja K. N.
de tafel dekken.
tatoe K. N. wond /gewond, teba; neba K. N. neerstrijken op (v. vogels); afkomen op (v. ongedierte op de rijst enz.), tebili K. z. doli en adoli.
teboe N. rosan K. suikerriet, tedali K. z. toedoeh.
teda K. z. pangan en djaloek. tedak K. z. toeroen en edoen of oedoen.
tegal N. tegil K. droog rijstveld, tegar K. N. toeren, paardrijden.
— panegar K. N. pikeur.
teka N. dateng K. rawoeli K. I.
komst, komen; aankomen.
— toemeka N. doeinoegi K. aankomen , komen tot (fig.), tot aan iets.
— tekan N. doemoegi K. aangekomen; tot aan toe, tot zelfs.
téla gewoonlijk tétéla K. N. helder, duidelijk.
-— pratéla K. N. opheldering,
mededeeling; rapport.
telas K. z. entèk.
temah K. N. gevolg; liet loopt er op uit; ten gevolge liebben.
— temahan K. N. gevolg, resultaat; gevolgelijk.
tembaga IV. tembagi K. rood koper, teinbagi K. z. tembaga.
tembako N. sata K. tabak.
tembé K. N. voor 't eerst; eerstdaags ; later.
— nembé K. _N; voor het eerst iets doen.
temboeng K. N. woord, uitdrukking, taal.
temen K. JNT. ernstig, oprecht, getrouw, eerlijk.
— toememen K. N. trouw, met nauwgezetheid; braaf.
temoe N. panggih K. samenkomst; het vinden.
— nemoe N. manggih K. vinden , ondervinden.
— ketemoe karo N\ kepanggih kalih K. ontmoeten, aantreffen.
—- nemoni N. manggihi K. iem. aantreffen, naar iem. toegaan; (een gast) ontvangen.
teng Mad. z. meujang.
teugah K. N. het midden, half. ■— satengah K. N. een half,
eenige; midden in.
teugen K. N. rechter, rechts, tengga K. z. toeuggoe.
tepalih K. z. teparo.
tepang K. z. tepoeng.
teparo N. tepalih K. de verder verwijderd wonende buren (z. tangga).
tepoeng N. tepang K. aansluiten; in aanraking met iein. komen , kennis maken.
— tepoeng betjik N. tepang saé K. goede kennissen zijn.
terangK.N. helder,duidelijk,licht, terkadang K. N. soms.
tèrong K. N. solanum.
tetep K. N. vast, stellig, blijvend.



— netepi K. N. vast blijven bij; vervallen (eene belofte).
tètès K. N. I druppel.
— II volkomen overeenstemmen, tiba N. dawah IC. vallen.
tijang K. z. wong.
tikoes K. N. rat, muis.
tilem K. z. toeroe.
tilik N. toewi K. gaan bezoeken;
een bezoek brengen.
timbal; nimbali IC. I. z. oen-
dang.
timoen z. ketimoen.
tindak K. I. z. loenga.
tipis K. N. dun, smal.
titali K. N. liet geschapene; schepsel ; 't door de Godheid tot stand gebrachte of beschikte.
— nitah K. N. scheppen.
— toemitah K. N. schepsel.
titih nitih titihan titijan
titip K. N. in bewaring geven.
— nitipi K. N. in bewaring geven aan.
— nitipaké K. X. iets in bewaring geven.
tiwas K. N. ongeluk, tegenspoed;
niet slagen.
tjaket K. z. tjedak.
tjandak; njandak K. N. vatten,
grijpen.
tjangkir K. N. kopje, tjangklong K. N. leeren band met zakjes om iets in te bewaren.
K. I. z. toenggang.
— njangklong Iv. N. iets lenigs over den schouder dragen.
tjanten K. z. tjatoer.
tjarijos Iv. z. tjarita.
tjarik K. JT. schrijver, dorpsschrijver.
tjarita N. tjarijos K. verhaal;
vertellen.
tjatjah K. N. stuk, stuks, aantal, tjatoer N. tjanten K. gepraat;
praten, spreken.
tjawis K. X. saos K. I. gereed, tjedak N. tjelak of tjaket K.
dicht, dicht bij.
tjekap K. z. tjoekoep.
tjekel N. tjepeng K.; njekel N. njepeng K. grijpen, vatten, in de hand houden.
tjelak K. z. tjedak.
tjelatoe N. vvitjanten K. ngandika of dawah K. 1. spreken; wat iemand zegt.
tjemeng K. z. ireng.
tjemeti K. INT. karwats.
tjepeng K. z. tjekel.
tjeta K. N. duidelijk, van spreken, schrijven, liooren.
tjijoet K. Tf. nauw.
tjilaka K. N. ongelukkig, ongeluk, tjilik N. alit K. klein.
— tjilik moela N. alit mila K. van jongs af.
tjina IC. N. Chineesch.
— patjinan Chineesche kamp. tjipta IC. N. gedachte; voorstelling; oogmerk, plan.
tjoekoep N. tjekap K. voldoende, genoeg; goed zijn brood hebben.



tjoel of oetjoel K. N. los, vrij.
— kotjoel K. N. los geraakt, tjoendoek K. N. haarnaald, of
bloem, tot sieraad in 't liaar gestoken.
tjoetjal = wetjoetjal K. z. weloelang.
tjoewa K. N. teleurstelling, teleurgesteld.
tjolong; njolong K. N. stelen, tjontjongan K. N. iets dat men op 't oog heeft, b.v. een meisje, toedoeh N. tedah K. aanwijzing, terechtwijzing.
— noedoeh N. nedah K. terechtwijzen.
— noedoehi N. nedahi K. wijzen aan.
— noedoehaké N. noedoehaken K. aanwijzen, wijzen.
toedjoe; noedjoe K. N. juist treffen.
toehoe K. N. getrouw; trouw.
— mitoehoe K. N. gehoorzamen, toekang K. N. baas, werkman
in iets; .... maker; b.v. toekang sepatoe, schoenmaker, toekoe N. toembas K. koopen. -— noekoni N. noembasi K. koopen bij of van.
— noekakaké N. noembasaken K. koopen voor iemand of voor geld.
toelis N. serat K. noelis N. njerat Iv. schrijven.
— panoelisan N. panjeratan K. om te schrijven; schrijf. . . .
toeloeng en pitoeloengK. N. hulp.
toeloes K. N. duurzaam; voorspoedig ; zuiver; oprecht, toempak K. z. toenggaug. toempang K. N. toemoempang K. N. liggen boven op iets. toempes K. N. verdelgd, toempoek K. N. opgehoopt, opgestapeld.
toenggang N. toempak K. noenggang N. noempak K. rijden, varen (steeds met bepaling waarop of waarin).
toenggoe; uoenggoe, of noeuggoni N. tengga, nengga of nenggoni K. op iets passen; bewaken.
toengkak K. N. hiel.
toengkakan K. N. hak.
toentoen; noentoen K. N. leiden, toeroe N. tilem K. saré K. I. slapen.
toeroen K. N. tedak K. I. afstammeling.
— toemoeroen K. N. tedak K. I. afdalen.
toeroet; noeroet K. X. een weg volgen; een' raad of lessen volgen (en dan ook: mitoeroet).
toet of etoet; toemoet K. z. iloe. ■—• anoet en manoet K. N. volgen (weg, gang van iemand en lessen).
— katoet K. N. meegevoerd. —- panoetan K. N. leidsman,
voorwerp van aanbidding.
— ngetoetaké K. N.achtervolgen.
— toetoet K. N. mak, tam.



— noetoeti K. N. achtervolgen, achternagaan.
toetoe; noetoe N. anggentang K.
rijst stampen.
toetoeg N. doemoegi K. tot aan "t einde; tot aan; gekomen waar men wezen wil.
— noetoegaké N. 'ndoemoegèkaken K. voortzetten; vervolgen ; terugkomen op een voorstel.
toetoep K. N. deksel; dicht.
— noetoep K. N. bedekken, sluiten.
toetoer N. sandjang K. zeggen, vertellen.
— pitoetoer K. N. raad, vermaning, toespraak.
toetoet z. toet.
toewi K. z. tilik.
toja K. z. baujoe.
tom K. N. de indigoplant,
tombok K. N. bijvoegsel, toegift.
ton; toemon N. ningali K. zien
(niet: kijken).
-— katon N. ketingal K. zichtbaar.
— ngaton N. ngetingal K. zich vertoonen.
— ngatokaké N. ngetingalaken K. laten zien.
— nonton N. niniugali K. naar een schouwspel kijken.
— nontoni K. N. naar een meisje gaan zien.
— nontonaké N. ningalaken K. een schouwspel vertoonen.
tong K. N. (Holl.) ton, vat.
tosan K. z. wesi.
towong K. N. ledig; vacant; afwezig; nalaten; vacantie houden, tratjah K. N. hoef.
tresna K. N. liefde, liefhebben.
T.
titik of setitik N. kedik of sekedik K. weinig, een weinig, eenige weinige.
tolé K. N. aanspraak voor een' jongen.
tontor K. N. kap van een rijtuig of lamp.
w.
wade K. z. adol.
wadoeng K. N. bijl. 
wadon N. èstri K. vrouwelijk, wadah K. N. omhulsel, vat, mand
enz. om iets in te doen. wajah I N. wantji K. tijdstip, tijd van den dag en van het leven.
— II K. I. z. poetoe.
wakil K. N. plaatsvervanger, gemachtigde.
wales K. N. vergelding.
wana K. z. alas.
wande K. z. waroeng en woeroeng. wangi K. N. welriekend, wangoen K. N. vorm, gedaante,
fatsoen; bouwstijl.
wangsoel K. z. bali.
— II K. N. wangsoelan K. N. antwoord.



— mangsoeli K.N. beantwoorden. waniN. poeroenK. durven, moedig, wanoeh K. N. iemand kennen, wantji K. N. z. wajali I.
waos K. z. watja.
warali K. N. mededeeling aan iemand.
— marali K. N. iemand iets meedeelen of zeggen.
wareg N. toewoek K. verzadigd, tot verzadiging toe.
— maregi N. noewoeki K. verzadigen ; volop te eten geven aan.
waroeng K. N. inlandsche winkel
of gaarkeuken.
warta N. wartos of warti K. gerucht, nieuws.
— pawarta N. pawartos K. bericht, tijding, nieuws.
warti )
i K. z. warta.
wartos
wasoeh; masoeh K. N. wasschen. wates K. N. grens.
watoek K. N. hoest, hoesten, watja jST. waos K. matja N. maos
K. lezen.
watoe N. sela K. steen.
watoen; matoen K. N. wieden, watoa K. N. regel, maatstaf,
grondslag; instelling.
wedal K. z. wetoe.
wédang K. N. kokend water om warmen drank van te maken.
— wédang kopi, aftreksel van koffieblaren.
— wédang boeboek , koffie, aftreksel van gemalen koffie.
wedi N. adjrih K. bang, bevreesd,
vrees.
wedi K. N. zand.
wèh I awèh N. soeka K. paring K. I. geven.
— pawèwèh K. N. peparing K. I. gift, geschenk.
— TI awèh N. soeka K. pareng K. I. toestaan, goedvinden.
wekas N. weling K. opdracht, vooral bij 't scheiden.
— wekasan K. N. einde, slot, ten slotte.
wekel K. N. braaf, eerlijk. ■welandaN. welandi K. Iiollandsch, Hollander; Europeesch, Europeaan.
welandi K. z. welanda.
weling K. z. wekas.
weloedjeng K. z. weloekoe. weloekoe N. weloedjeng K. ploeg, weloelang of loelang N. wetjoetjal of tjoetjal K. leder, van leer.
wetjoetjal K. z. weloelang. wenang K. N. gerechtigd, gemachtigd.
— menang K. N. wjnnen, overwinnen.
— menangi N. meningi K. iets beleven; nog bijwonen.
wenga; menga K. N. open, opengaan.
— ngengakaké K. N. openen, wengi of bengi N. daloe K. avond
of nacht.
wengkoe; mengkoe K. N. beheerschen; besturen.



— wengkon K. N. onderhoorigheid.
wening; meningi K. z. wenang. werak K. N. inlandsche azijn, weroeh N. oeninga K. weten; kennis.
— ngawroehi N. ngoeningani K. kennis nemen van.
westa K. z. aran en djeneng. wétan K.N. oost, oosten, oostelijk, wet.ara N. wetawis K. schatting,
rekening.
-— sawetara N. sa wetawis K. naar schatting; ongeveer; eeuige. wetoe N. wedal Iv. wijos K. I.
het naar buiten gaan of komen. -— metoe N. medal K. mijos K. naar buiten komen; te voorschijn komen ; gaan over (b.v. over land, over zee enz.), widji K. N. zaad, pit.
wijar K. z. amba.
wijos K. T. z. wetoe.
wilang N. witjal K.; milang N.
mitjal K. tellen, rekenen, wiloedjeng K. z. selamet.
wingi K. N. gisteren. •— winginé N. wingènipoen K.
eergisteren.
wit of oewit K. N. stam, boom.
— wiwitan IC. N. I geboomte.
— II z. wiwit.
witjaksaua K. N. / verstandig, schrander.
— ingkang witjaksana titel van den Gouv.-Gèn.: Zijne Exc.
witjal K. z. wilang.
witjanten K. z. tjelatoe.
wiwit begin, beginnen.
— miwiti K. N. beginnen (met iets).
— wiwitan begin.
■— kawit K. N. begonnen met;
't eerste begin.
woelang K. N. onderricht, onderwijs.
woeloe K. N. veeren; wol; haar
op 't lichaam.
woengoe K. I. z. tangi.
woeroek K. N. onderricht, woeroeng wande of sandé K. niet doorgaan, niet plaats hebben, falen.
— ora woeroeng TNT. boten wande K. stellig, ongetwijfeld.
woh K. N. vrucht.
wong N. tijang K. mensch, persoon , men , als uitroep : immers ! wel! als voegw. ook: omdat, want.
wonten K. z. ana.
wor of mor K. N. vermengd, gemengd.
— ngemori K. N. mengen, wora-wari K. N. naam van een
heester.
wos of oewos Iv. z. beras.







.