DE LAATSTE PREEK I BE ODDE-
EERSTE1 Dl MEI UE KIM
Christel, ëml <Bmtmh it 3Miïrtetttm,
UITGESPROKEN
op Zondagen den 9den en 16den Januarij 1870,,
DOOR
J. NEDERHOED.
—°§§°—
GRONINGEN. — 1870. — G. J. REITS.
40 Ct.







DE LAATSTE PREEK IN DE OÜDE-
EN DE
Eerste in de Nieuwe Kerk
DER
CHRISTELIJKE GEREFORMEERDE GEMEENTE TE MIDDELSTUK!,
UITGESPROKEN
op Zondagen, den 9 en 16 Jannarij 1870,
DOOR,
J. NEDERHOED.
GRONINGEN. — 1870. — G. I. BEITS.







Met de uitgave van dit tweetal leerredenen voldoe ik aan het verlangen van velen uit mijne Gemeente,' om het gesprokene nog eens te kunnen lezen, en tevens een aandenken te bezitten aan de beide rustdagen, waarop zij zijn uitgesproken en die ons in zoo menig opzigt vreugdedagen waren.
Middelstuk , Jan. 1870.
J. N.







I.
DE LAATSTE PREEK IN DE OUDE KERK.
LEERREDE
OVER.
Exod 33: 14, 15.



Voorzang: Ps. 68: 5. Lezen : Jesaia 60. Zinöen: Ps. 126: 1, 2. » » 63: 2, 3.



»De kleinste zal tot duizend worden, en de minste tot een magtig volk: Ik, de Heere, zal zulks te zijner tijd snellijk doen komen." Bedrieg ik mij niet, dat woord van Jesaia, gel. Gemeente, vertolkt mij heden de stemming uws harten. Of kan het iemand onzer, om het even of wij den aanvang der geschiedenis onzer Gemeente zelve hebben doorleefd of niet, zoo spoedig zijn vergeten, hoe klein wij geweest zijn? Maar daartoe zien wij te velen hier met ons vergaderd, die ons van andere tijden weten te spreken en wien het negentiental, waartoe de eenvoudigste godsdienstige bijeenkomst beperkt moest blijven, nog maar al te levendig voor den geest staat. En nu, die talrijke schare, die hier thans is vergaderd en het oogmerk, waartoe zij is zamengekomen, bewijst ook onder ons de vervulling van Jesaia's voorspelling, en wij zeggen: ja, waarlijk, snellijk deed de Heere zijne belofte komen; de kleinste werd tot duizend en de minste tot een magtig volk. 't Is immers de laatste reize, zoo wij meenen, dat we aan deze plaats zijn zamengekomen, Geliefden, om gemeenschappelijk Godsdienst



te houden; en gij weet het immers, hoe we elkander reeds den vorigen rustdag uitnoodigden, om in deze ure hier zamen te komen om afscheid te nemen van dit huis des gebeds. — Neen, dat dacht zeker niemand der aanwezigen bij 't leggen van den eersten steen van dit huis, dat het zelfs na belangrijke vergrooting zoó spoedig weer te klein zoude zijn; dat dacht zeker niemand uwer, die dit huis mede gewijd hebt aan de dienst des Allerhoogsten, dat gij ook nog eenmaal, en wel zóó spoedig, er getuigen van zijn zoudt, dat het met een. ander verwisseld moést worden en gij aan deze wanden uw afscheid zoudt brengen.
En toch, wat ge misschien haast niet durfdet denken, wat ge misschien niet geheel zonder schroomvalligheid durfdet bidden, 't is geschied, en ons betaamt het, de daden en de trouwe des Heeren over ons te erkennen; ons betaamt het, deze ure tot een dankstond te wijden en in den geest hier neder te knielen, waar 't ons zoo dikwerf goed was voor onze ziele. Dat geeft ware wijding aan deze voor ons zoo plegtige ure en doet ons den weemoed beheerschen, waarmede wij hier voor 't laatst onzen blik laten weiden, bij den stroom van herinneringen aan het verledene, en die bijna bij elk woord, dat we thans spreken en hooren, levendiger wordt.
Maar dan mag deze stonde ons tevens een bedestond zijn, dat de Heere zelf met ons méégaat, wanneer wij deze plaats straks zullen verlaten, om elkander heden over acht dagen weder te ontmoeten in dat sierlijke huis, dat daar voor ons gereed staat en wacht, dat wij komen om het te wijden aan de dienst onzes Gods. Want inderdaad, aan den zegen, dien wij hier dikwijls in ruime mate



genoten, hebben wij ook daar waarachtig behoefte; want al die uitwendige sieraad en schoonheid, die we daar zullen vinden, is wel de zeer gepaste vorm, waarop onze Christelijke Godsdienst regtmatige aanspraak mag maken, is wel het duizendwerf schuldige offer der liefde, dat we den Heere niet mogen onthouden, maar bij alles is het de tegenwoordigheid Gods aan ons hart, die de behoefte onzes harten alleen kan vervullen. En deelt gij nu met ons die overtuiging, M. H., welaan! buigt u dan nog eenmaal met ons hier neder voor den troon der genade, en stort die behoefte uit voor den Heere in ootmoedig
''&M%' Gebed.
Tekst: Ezod. 33: 14, 15.
W DAN ZEIDE : ZOU MIJN AANGEZIGT MOETEN MEDEGAAN , OM U GERUST TE STELLEN ? TOEN ZEIDE HIJ TOT HEM : INDIEN UW AANGEZIGT NIET MEDEGAAN ZAL, DOE ONS VAN HIER NIET OPTREKKEN!
Een hoogst merkwaardige vraag, maar ook een voortreffelijk antwoord; zoo mogen we de vraag immers noemen, Toehoorders, waarmede een magtig en algenoegzaam God nadert tot zijnen hulpbehoevenden en diep afhankelijken dienaar ? en niet minder het antwoord van den ijverigen dienaar, die



deze behoefte zoo diep gevoelt, en zich van deze afhankelijkheid zoo levendig bewust is ? Gij weet immers allen de geschiedenis, hoe Israël, tijdens Mozes op den berg was, Aaron aanspoorde om hem goden te maken, onder het voorgeven, dat men niet wist wat dezen Mozes geschied was; hoe Aaron uit onverschoonbare zwakheid toegaf aan den eisch des volks, een gouden kalf goot, dat aan Israël voorstelde als hunne goden, een altaar voor hetzelve bouwde en een feest daarvoor uitriep, en hoe Mozes, toen hij weer in 't midden des legers kwam en ziende den gruwel des volks, de beide tafelen der getuigenis in heiligen toorn verbrak, het gouden kalf verbrandde en vermaalde en het uitstrooide op het water, dat Israël moest drinken ? Maar van zulk een ijveraar voor de eer zijns Gods verwondert het ons niet, dat hij straks, als gebukt onder de zonde zijns volks, verschijnt voor den troon Gods met de belijdenis: «Och, dit volk heeft een groote zonde gezondigd", en met de bede: »Nu dan, indien Gij hunne zonden vergeven zult! doch zoo niet, zoo delg mij uit uw boek, hetwelk Gij geschreven hebt." En waar de Heere dan zijn heilig misnoegen aan Israël laat gevoelen in zijne plagen, die Hij zendt, wat betaamt het afgedwaalde volk meer, dan in verootmoediging neder te vallen voor Hem, die het zoo wonderbaar redde? Maar dan zal ook de eeuwig Getrouwe zijne onveranderlijke trouw aan zijn volk openbaren, zijne vergevensgezindheid toonen en gelijk een vriend met zijn vriend met Israëls aanvoerder spreken; en deze zal op nieuw vrijmoedigheid voor God en liefde tot zijn volk gevoelen, om andermaal als voorbidder



voor dat ontrouwe volk voor God te verschijnen. En wanneer Mozes nu andermaal nadert tot God, gesterkt door de herinnering aan de belofte, dat de Heer een engel voor zijn aangezigt zoude zenden , en vraagt: «laat mij uwen weg weten, o Heere!" dan leest de Heere in Mozes'-ziele de behoefte, die zich daar zoo krachtig laat voelen. En deze is de behoefte aan de persoonlijke tegenwoordigheid van God zelf.
Het kan Mozes niet genoeg zijn, dat een geschapen engel voor zijn aangezigt uitgaat; God zelf in zijn Verbonds-Engel moet zijn leidsman en zijn aanvoerder zijn. En waar de Heere hem nu zelf het woord in den mond geeft: »Zou mijn aangezigt moeten medegaan om u gerust te stellen?" wat kan Mozes anders antwoorden dan: «Indien uw aangezigt niet medegaan zal, doe ons van hier niet optrekken."
Dat gevoel van behoefte aan Gods tegenwoordigheid betaamt ook ons Gel. , betaamt ons altijd; maar inzonderheid in deze ure zou ons de regte stemming ontbreken, als wij, nu we gereed staan om voor altijd deze plaats te verlaten, niet gevoelden, hoe noodig het is, dat de Heere met ons optrekt. Wat hebben wij toch aan alles, en wat zullen wij hebben aan alles, hoe groot en hoeveel het ook zij, indien de zalige tegenwoordigheid Gods er bij ontbreekt? Maar dan is het noodig de behoefte daaraan regt te kennen, en waar zij ons in meerdere of mindere mate vreemd is, te weten, waarin de regte middelen bestaan om haar te wekken, en waar zij gevoeld wordt, elkander te wijzen op den weg, langs welken zij bevredigd kan worden. Waar wij



dus spreken over de behoefte aan de zalige tegenwoordigheid Gods, gij verstaat het nu reeds genoegzaam, daar hebben we te toonen:
hoe zij zich openbaart; waardoor zij wordt gewekt; hoe zij wordt bevredigd.
En geef Gij zelf, barmhartig en genadig God, ons deze behoefte regt te gevoelen; doe er ons mede vlugten tot U, en wil Gij zelf door bij ons te zijn en met ons te blijven die behoefte vervullen. Amen!
«Indien uw aangezigt niet medegaan zal, doe ons van hier niet optrekken," in dat woord spreekt zich uit de behoefte aan Gods gemeenschap, zoo onmisbaar tot onzen vrede, aan zijn licht en zijne leiding, zoo noodzakelijk om te wandelen in veilige sporen, aan zijn gunst en zijne liefde, waar buiten geene zaligheid is. Maar die behoefte is ons niet onverklaarbaar in een man als Israëls aanvoerder, zoo dikwijls tot de innigste gemeenschap met den Heere verwaardigd, zoo dikwijls geleid als aan zijne hand, onder het genot der kennelijkste blijken van Gods liefde en gunst. Wie denkt hier niet aan den brandenden braambosch, waartoe hij wel niet dan met ongeschoeiden voet mogt naderen, maar uit welks wondervolle vlam hij de stem van Jehova zeiven mogt hooren? Gewis ontwaarde hij bij het hooren van den goddelijken last, die hem daar werd opgedragen, iets onbe-



sehrijfelijk zaligs voor zijn hart, al ontwaarde hij ook nog veel in zijn binnenste, dat tegen de uitvoering van deze taak huiverend opzag. En wie denkt hier niet aan die laatst verloopene dagen, toen alléén hij het was, die uit het gansche volk den rookenden Sinaï mogt bestijgen, om daar als uit Gods eigen mond de bekendmaking van zijnen heiligen wil te ontvangen, en aan zoovele ontmoetingen Gods, waarin" de Heere zich troostvol openbaarde aan zijne ziel? Hem was het daarom mogelijk, om al de grootheid en heerlijkheid van Egypte voor goed ten offer te brengen aan de innigste gemeenschap met God en onbepaalde toewijding aan zijn dienst, waarin hij Gods zalige nabijheid genoot. Wanneer hij zich van deze bewust was, vertoont hij ons den held, die, sterk in de mogendheden des Heeren, kloeke daden weet te verrigten. Met zijnen God durft hij tot Farao gaan en in den naam van zijn Zender voor zijn volk vrijheid eischen om henen te gaan, en wanneer hij een teeken zal geven, om te toonen het gezag van lsraëls God, die hem zond, zal het hem aan niets ontbreken, om tot tienmalen toe dat gezag met een wonder te staven. En straks, als hij het volk doet uittrekken, maar door de zee wordt verhinderd om verder te gaan, en achter zich den verstokten Farao met een talrijk leger ziet aanrukken, zal hij zijnen staf over de zee uitstrekken en de baren zullen vaneen scheiden en tusschen hooge watermuren zal Israël veilig doortrekken, terwijl Farao met zijne ruiteren omkomt. In de wildernis, waar niets wordt gevonden tot levensonderhoud voor de talrijke schare, die aan zijne zorg is toevertrouwd, toont de



Heere zijn nabijheid, en manna daalt af van den hemel en niemand sterft er van honger. Een kale steenrots slaat hij tot een springende fontein, en onder alles en in alles voelt hij en zijn volk zich veilig in de tegenwoordigheid Gods. Als God met hem is, geen nood kan hem prangen geen gevaren hem benaauwen, geen vijanden zelfs doen hem vreezen. Noch talrjjke vijandige le°-ers noch de schaarschheid der woestijn, noch het onbekende van de toekomst kan hem doen vervaren. En wat innerlijken vrede voor zijne ziel zal hij onder alles hebben gesmaakt, hoe zalig zal hij gevoeld hebben het bewustzijn van zijn kindschap van God, waarbij hem alle mogelijke zegeningen waren gewaarborgd. Wat troost zal hij gedurig hebben genoten in Gods vergevende liefde, waar de beschuldiging van ongeloof en van ontrouw hem tevens niet vreemd bleef; die innerlijke verzekering van Gods goedheid en gunst, wat zal die hem dikwijls bemoedigend en tot sterkte geweest zijn in het geloof aan Gods onveranderlijke trouw, — o, als hij die zalige tegenwoordigheid Gods, waarvan hij de verhevene waarde zoo goed had leeren kennen, moest missen, liever zou hij tot in eeuwigheid Kanaan niet zien, liever nog op ditzelfde oogenblik zijn herderstaf neerleggen of dien aan Aaron of Jozua overgeven, liever sterven hier aan Horebs voet; neen, geen enkele schrede verder, zoo Gods aangezigt niet méégaat.
Zoo openbaart zich de behoefte aan Gods nabijheid Gel., maar zoo kan zij zich ook alleen openbaren daar, waar wij iets van de zalige vrucht van die nabijheid hebben leeren kennen. Is die vrucht ons



niet ten eenenmale vreemd, dan is ons ook die stemming niet onverklaarbaar, en indien we vroeger of later in meerdere of mindere mate iets van die vrucht in onze Godsdienstige zamenkojnsten aan deze plaats hebben mogen genieten, dan zijn we nog ten volle geneigd om te zeggen, al wacht ons ginds ook een ruimer en sierlijker huis des gebeds: »indien uw aangezigt niet medegaat Heere, doe van hier ons niet optrekken."
Of hebben we 't hier niet geleerd, dat Gods tegenwoordigheid alles overtreft en tot alles ons in staat stelt ?
Herinner u dan, gel. Gemeente, den zegen des Heeren, dien ge hier in zoo ruime mate hebt mogen genieten. Wat voorspoed, dien de Heere u niet gaf, en wat uitbreiding tot een talrijke menigte was niet uw deel. 't Is waar, gij weet ook van moeiten te spreken, waarmede gij hadt te worstelen, gij kunt spreken van talrijke offers, die 't u gekost heeft om onder alles staande te blijven, maar die moeiten, zij waren immers niet te groot, en die offers, zij wogen immers niet op tegen den rijken zegen, dien God zelf daarop gaf. O, als God maar met zijne zalige nabijheid tegenwoordig was, alles was gemakkelijk en ligt, iedere moeite ras overwonnen en elk offer met blijdschap gebragt. En wat zegen genoot gij onder alles niet voor uwe ziel; herinnert het u. ffii
'DJ)
die eertijds dood waart in de zonde, maar door Gods genade hier het leven, dat uit God is, leerdet* kennen en dat in uwe ziele uitgestort werd; die hier het eerst met een heilbegeerig hart tot uwen troost mogt hooren, dat er ook voor u nog aan vergeving van zonde en schuld niet behoefde gewanhoopt te worden:



die hier voor het eerst als arm zondaar in geest en . "waarheid leerdet aanbidden; die hier het eerst de levendige behoefte leerdet kennen aan een algenoegzamen Zaligmaker, die voor u alles wilde zijn; die hier het eerst een honger en dorst naar waarachtige geregtigheid leerdet gevoelen, en voor het eerst de bevrediging dier behoefte leerdet kennen. O, gij weet het hoe noodig Gods tegenwoordigheid is, noodig voor u, voor ons allen.
En anders herinnert het u uit die donkere oogenblikken, die hier in uw leven voorbijgingen, waarin gij het zalig genot van die nabijheid Gods mistet en gij den regten troost moest ontberen. Herinnert <*gij u die sombere stonden niet meer, dat geen enkele orgeltoon, hoe liefelijk hij zamensmolt met de levende stem, u kon bekoren en het liefelijk geklank zelfs van de bazuin des evangelies u geen verkwikking meer bood ? Gods aangezigt moest gij zien, zijne gemeenschap moest gij voelen, zijn licht moest gij aanschouwen, zijne leiding moest gij ervaren, van zijne gunst en liefde moest gij u bewust zijn. En bij al die herinneringen, Gel., voelen wij het nog, Gods aangezigt moeten wij zien, en wanneer wij van hier gaan, Gods aangezigt moet met ons méégaan, of nergens hebben wij zegen. Dat prachtige huis, dat daar wacht op onze komst, ja, wij moeten dankbaar zijn voor dat geschenk onzes Gods, en nooit zullen wij dankbaar genoeg daarvoor zijn, maar op zich zelf geeft het ons niets; die stomme wanden, in wat sierlijke afmetingen ook gesneden en met wat ornament ook versierd, zij mogen spreken tot het schoonheidsgevoel, maar zij zwijgen tot het hart, dat dorst naar God; dat hooge gewelf mag



een orgeltoon liefelijk leiden en zijn nagalm doen hooren, de weg tot het hart ligt eindeloos dieper; dat indrukwekkende der kunst van het geheel, het mag de eerbiedige stemming des harten verhoogen, maar het vervult de behoefte des harten niet, die alleen vervulling kan vinden in de gemeenschap met God; en daarom nog eens: nooit kunnen wij dankbaar genoeg zijn voor de gave in ons nieuw huis des gebeds ons geschonken, maar 't is niet genoeg; o indien God zelf niet derwaarts met ons optrok liever hier nog gebleven, wat uitwendig gemak wij ook ten offer moesten brengen; want met weemoed zouden we daar aan schuur en stalling terug moeten denken, waar 't ons weleer in Gods tegenwoordigheid zoo zalig was voor het hart, en daarom wat prachtig gebouw ook ooit zijne wijde poorten voor ons mag ontsluiten , zonder Gods tegenwoordigheid zullen wij het nimmer begeereu, en daarom, verlaten we deze plaats niet dan met de bede des harten: «Heere, trek Gij met ons op!"
II. 1 r'
Of zijn er nog altijd, Gel., die deze behoefte minder gevoelen? hoe noodig is het dan onze diepe afhankelijkheid van God en onze groote onwaarde voor God meer te leeren kennen en regt te gevoelen.
Juist dat is de weg, langs welken deze behoefte gewekt wordt. Mozes kende dien, en onder alle wisselingen des levens bleef hij zich van die afhankelijkheid en die onwaarde bewust. Al sprak hij ook heden tot overreding van Farao en verkreeg hij door het verrigten van een wonder de vrijheid om met
3



Israël henen te gaan, hij wist het, ook morgen had hij nog denzelfden bijstand des Heeren van noode. Al kliefden op zijn woord ook de baren der zee, het was door Gods kracht, dat de wateren scheidden en Israël een doortogt verleenden; het was niet zijn staf, maar Gods arm, die de steenrots herschiep en door wonder op wonder zich aan Israël verheerlijkte ; niet de magt van zijn woord, noch de kracht zijner persoonlijkheid, waardoor hij gedurig het oproerige volk in bedwang hield, maar de wil van God, die zich krachtig aan hart en geweten liet gelden. En niet slechts dit besef van afhankelijkheid, maar veeleer nog het gevoel van zijne en zijns volks onwaarde voor God hield het gevoel van behoefte aan Gods tegenwoordigheid in Mozes levendig. Dat kon hem doen zeggen niet slechts: «Heere, zend wie Gij zenden zult, alleenlijk zend mij niet," maar kon als een vurig voorbidder hem ook voor zijn volk doen pleiten bij God en optreden met den eisch: «delg mij uit het boek, hetwelk Gij hebt geschreven." Hij gevoelde de zonde zijns volks en wist, hoe Israël God gedurig verliet en alles verzondigde. Hij gevoelde, met het oog op die ontrouw, hoe billijk en regtvaardig het zijn zou in God, indien Hij Israël verder liet trekken, maar zelf niet meetrok; indien Hij Israël verliet en den dood in de woestijn deed vinden. Maar ach, wat toekomst ging Israël dan te gemoet en wat moest het einde zijn van deze verlating? Het vreeselijkste schrikbeeld rijst daar op voor het oog zijns geestes bij deze gedachte, en hij spreekt het uit in opregtheid des harten: » Heere, indien uw aangezigt niet medegaat, doe ons van hier niet optrekken."



Ook dat gevoel van afhankelijkheid aan de eene- en van onze onwaarde aan de andere zijde hetaamt ons heden vooral, M. V. Of is de zegen, dien wij behoeven, in onze eigene magt? Maar ach, wat is in onze magt en wat is het waarover wij zelve kunnen beschikken. Als God ons de gelegenheid geeft, een geschikte plaats, waar een bedehuis staan kan en staan mag, als Hij ons daarenboven beschikt, wat wij tot bouwen behoeven, en ons een kunstenaar doet vinden, aan wien het werk zonder groote bezorgdheid kan toevertrouwd worden, ja, dan kunnen wij een kerk bouwen, waar gij aangenaam kunt zitten en luisteren en waar ik gemakkelijk spreek, maar wie geeft mij het regte woord, dat ik spreken moet en wie moet het heiligen aan uw hart, opdat het voor u een levenswoord zij ? 't Is God alleen, die zich in alles moet laten vinden, die zich in alles in liefde en gunst aan ons hart moet openbaren, die alles aan ons hart moet heiligen, indien het ons waarlijk ten zegen zal zijn. Blijven wij dat onder alles regt levendig gevoelen, ook bij de rijkste en heerlijkste uitwendige zegeningen, waarin wij door Gods goedheid mogén deelen, dan verheffen wij ons zei ven niet, gelijk de Nebukadnezars, die daar wandelen op de tinnen hunner paleizen en in trotschen overmoed zeggen tot zich zeiven: heb ik niet dat groote Babel gebouwd ter eere mijner heerlijkheid? Dan blijven wij bij alles klein en kinderlijk en ootmoedig en behouden bestendig het gevoel van behoefte aan de zalige tegenwoordigheid Gods.
En gevoelen wij daarbij onze onwaarde voor God, hoe wij alles hebben verzondigd en ons onwaardig gemaakt, zóó, dat we op de geringste van Gods



weldaden geen aanspraak -kunnen laten gelden, dan zien wij volkomen, hoe God het regt heeft om zich voor ons te verbergen, zijn aangezigt te onttrekken en voor de toekomst ons aan ons zeiven over te laten. Al zijn wij zelfs een Mozes, een Aaron gelijk, of overtreffen wij een Jozua ook, wij hebben alles verzondigd, en missen in ons zeiven eiken grond om zelfs den geringsten zegen te kunnen verwachten. Niemand onzer is het waard, dat God met hem zoude optrekken, en wie ook maar de geringste mate van waarachtige zelfkennis bezit zal dit gereedelijk toestemmen. Waar Gods Geest het oog der ziel heeft geopend en met zijn licht het harte verlicht , daar zal men moeten erkennen: daar is en daar blijft behoefte, dat God zich in liefde en gunst tot ons blijft wenden.
Bij al de regtmatige blijdschap dan, die heden ons harte vervult en ons reeds nu met vreugde aan den aanstaanden rustdag doet denken, waarop we met vrolijkheid des harten het nieuwe bedehuis hopen binnen te treden, blijven we klein en kinderlijk en ootmoedig en blijve het de innerlijke bede des harten: »Heere, als wij heengaan, trek Gij dan met ons op!"
m.
Waarachtige ootmoed; gevoel van kleinheid en onwaarde, juist hierin vinden wij den weg, in welken de behoefte aan de zalige nabijheid Gods bevredigd kan worden, 't Is immers Gods eigen woord T. , behoeftigen, nooddruftigen, armen van geest, vèrslagenen des harten en treurenden over hunne



zonde en schuld wil God zijne genade bewijzen. Niet aan den hoogmoedigen, zelfgenoegzamen farizeër, die optreedt voor God met een uitgebreid register van vele deugden, waarbij ieder vasten en elk tiende hoog in rekening gebragt wordt, maar aan den armen tollenaar, die op niets dan op zijne zonde kan wijzen en op niets dan op Gods genade zich kan beroepen, openbaart God zich in liefde en gunst. Ziet, daar staat voor het aangezigt Gods een volk, dat schuldig is voor Hem, dat God heeft verlaten, zich een beeld liet vervaardigen, om daaraan de eer, die het Gode alleen schuldig was, te bewijzen; daar staat het in het gevoel, in het bewustzijn zijner schuld. Het draagt leed over de bedrevene misdaad en toont het voor Hem, wiens liefde gekrenkt is. Elk legt zijn sieraad af en geeft daarin het teeken van verootmoediging des harten. Mozes voert de tent der zamenkomst verre buiten het leger en al wie den Heere zoekt volgt; Mozes stelt zich in de deur van .de tent, en als hij ingegaan is daalt de wolkkolom nederwaarts en staat in de deur van de tent.
Jehova spreekt met zijnen dienaar en al het volk staat op en buigt zich een ieder in de deur zijner tent.
En nu spreekt de Heere tot Mozes aangezigt aan aangezigt, gelijk een man met zijnen vriend spreekt, en nu begint Mozes te vragen voor zich om den weg des Heeren te weten en voor zijn volk, opdat het genade in de oogen des Heeren mag vinden.
Maar de Heere leest reeds in het hart van zijn dienaar en vraagt, of ter volkomen geruststelling zijn aangezigt mede moet gaan. O, wat ontfermende goedheid en liefde; wat had Israël gezondigd tegen een



liefderijk God, die in eiken weg zijne goedheid en trouwe getoond had; wat had het Hem niet miskend en verloochend, toen het in het gouden kalf de goden wilde aanschouwen, die uit Egypteland hen uitgeleid hadden. Maar thans, nu het maar schuld gevoelt voor "God en tot opregt belijden van die schuld kan geraken, is God aanstonds weer genadig en wil zijne verschoonende goedheid hun toonen. Ja, als daar zondaren naderen tot God in het gevoel van zonde en schuld, met opregte belijdenis en bede om vergeving, God is genadig en wil die bede verhooren. Al hebben ze Hem ook verlaten, indien ze maar niet verhard zijn om weder te keeren, aan zijne genade behoeft nimmer gewanhoopt te worden.
Hebt ge dus aan die genade behoefte, en behoefte aan de tegenwoordigheid Gods aan uwe ziel, vraagt dé vervulling van die behoefte van den Heere en klaagt Hem uwen nood; ziet, Hij verstaat u reeds van verre, en reeds vóór er een woord op uwe lippen zweeft, leest Hij in uwe ziel, waaraan gij behoefte gevoelt; en is het de vurige begeerte uws harten, dat de Heere u bijblijft, Hij is genegen om met u mede te gaan, werwaarts u uw weg ook zal voeren.
En inzonderheid voelt gij die behoefte, die haar nog nimmer gevoeldet, en leert gij die klagen aan den Heere, die dit nog nimmer gedaan hebt, want voor u vooral is het inzonderheid tijd. Is hier u dikwijls het Evangelie des vredes verkondigd, zijt gij van deze plaats dikwijls vermaand den weg des verderfs te verlaten en gewaarschuwd voor het naderend onheil en dat tot hiertoe nog altijd zonder



gewenschte uitwerking; bleef zoo menige wensch over u uitgesproken nog onvervuld en kwaamt ge nog niet als arm zondaar tot .Jezus, ach, 'twas omdat gij van geen boetedoen weet. Ootmoedig schuldgevoel ontbreekt u nog steeds, en gij hadt nog geen oor, veel minder een hart voor de stem der vermaning, die u opwekte om tot Jezus te vlugten. Gij hadt nog geen hart vol liefde tot God, dat u bewoog om onverdeeld u te wijden aan zijne dienst. Met Israël wist gij God te verlaten, maar niet weder te keeren tot Hem, die het afgedwaald schaap zoo gaarne weer aannemen wil. Ziet, nog maar weinige oogenblikken meer, en gij verlaat voor altijd deze plaats om hier nimmermeer de stemme des vredes te hooren; en nog maar weinige weken, en dit huis bestaat ganschelijk niet meer; maar weet, het woord des Heeren, ook dat van deze plaats tot u werd gebragt, bestaat en zal bestaan tot in eeuwigheid. En indien gij niet nu of later nog bekeerd wordt, gij zult het andermaal hooren, maar dan niet meer tot vertroosting, maar veel meer tot verschrikking, om u te toonen de onbekeerlijkheid van uw hart. O, bidt dan nu nog, dat Gods aangezigt met u mede mag gaan, werwaarts gij u ook immer begeeft, want voor alle dingen hebt gij daaraan behoefte en zonder Gods genadige nabijheid hebt ge nergens waarachtigen zegen. Daarom zoekt dat aangezigt Gods, want niets is zoo noodig.
Neen, wij laten van deze plaats u niet heengaan, zonder nogmaals tot ware bekeering des harten u ernstig te hebben opgewekt en dit krachtig aan uw hart te hebben aangedrongen, 't Is de laatste maal



hier, dat die op-wekking u wordt gebragt, maar weet, het kan de laatste zijn in uw leven, de laatste voor altijd, de laatste vóór eeuwig! Ons is het niet verzekerd, wanneer wij hier straks ook al het amen! voor het laatst aan deze plaats mogen uitspreken, dat wij elders wederom onze stem mogen verheffen om u den liefderijken Heiland te prediken, maar evenmin hebt gij de verzekering, dat u na dezen nog eens zijn troostvolle naam zal worden genoemd; daarom vergeet dit laatste woord niet: vlugt heden tot Jezus, 'tkan morgen, ja, reeds het volgende oogenblik al te laat zijn; in Hem is het leven, buiten Hem is de eeuwige dood!
En gij, die de liefelijkheid van het aangezigt des Heeren hier zelve mogt aanschouwen en den zaligen troost er van aan uw eigen hart mogt ervaren, o, blijft ook gij steeds daaraan behoefte gevoelen; brengt die behoefte veel voor den Heere, en vraagt gij veel met ons en ook voor ons zoowel als voor u zeiven, dat het aangezigt des Heeren met ons mag optrekken. Gij kent immers de waarde er van en hebt die zelve aan uw eigen ziel ondervonden. Herdenkt heden dankbaar die tijden, waarin het u hier zoo goed was en zoo zalig voor Vthart, en looft daarvoor den naam des Heeren uws Gods. Verlaat deze plaats niet, dan met de bede des harten: » Heere trek Gij met ons op." Indien die bede verhoord wordt, en zeker zal zij dit, dan wacht ons ginds niet slechts een prachtige tempel, maar een huis Gods, een poorte des hemels.
En aan niets minder dan aan dien troost, aan dat vooruitzigt hebben- wij behoefte bij ons heengaan van



hier. Juist dat vooruitzigt en deze verwachting kan onzen weemoed temperen , waarmede wij voor het laatst deze wanden aanschouwen ; want waarlijk, Gel., de schoonheid van het tweede huis doet de dierbaarheid van het eerste ons nimmer vergeten. Of kunnen wij straks deze plaats verlaten, waar het ons zoo dikwijls goed was, zonder haar immer weder te gedenken ?
Kunt gij het, die hier negenentwintig jaren mogt uitgaan en ingaan en hier weide mogt vinden voor uwe ziel? Kunt gij het, die hier uw Bethel hadt, een plaats, waar de Heer u zelf de gemeenschap met den hemel ontsloot? Kunt gij het, die hier den weg ten leven leerdet kennen en daarin troost leerdet smaken voor uw hart ? Kunt gij het, die hier werdt gedoopt in den naam van den Drieëenigen, wiens verbond gij ingelijfd, wiens trouw gij opgedragen en wiens dienst gij toegewijd werdt? Kunt gij het, die hier het plegtig ja uwer belijdenis voor den Heere en zijne gemeente deedt hooren, welk oogenblik gij nimmer vergeet? Kunt gij het, die hier zoo dikwijls aan de tafel des Heeren mogt aanzitten en het goede van zijn hand en zijn huis mogt genieten? Kunt gij het, die hier voor het echtaltaar laagK geknield om met de gemeente den zegen des Heeren over de heiligste verbindtenis uws levens te vragen ? Kunt gij het, die met een stille traan van aandoening thans voor het laatst de plaatsen aanziet, waar vroeger uwe dierbaren zaten, maar die u door den dood werden ontrukt? Kunt
gij maar kan ik zelf het, die van uit deze
plaats door u werd geroepen , om uwe ziel te verzorgen en u te leiden tot Hem, in wien voor den



zondaar redding en behoudenis is, die op deze plaats, waar ik héden nog sta, voor u en voor mijn grooten Zender mijn hart zoo kinderlijk openlegde en mijn dienst en mijne liefde u zwoer? en die de bewijzen uwer belangstelling en de trouw mijns Gods hier zoo dikwijls ervoer? — Neen, voorwaar! al zal straks de eene steen hier niet meer op den anderen steen worden gelaten, naar de kale plek zal dan nog gedurig onze blik zijn geslagen en van deze ten hemel met ootmoedigen dank voor zooveel goeds, als we hier dikwijls genoten.
Nog éénmaal dan, maar ook voor het laatst, ons hart hier uitgestort in ootmoedig gebed, — nog éénmaal onze lofzangen hemelwaarts gezonden, — nog éénmaal den zegen des Drieëenigen over uwe hoofden uitgesproken, — nog éénmaal, maar dan ook voor het laatst, onzen blik in het rond, en wij gaan van hier henen, doch niet dan met de stille bede des harten: »Heere, trek Gij met ons op!" Amen.



II.
DE EERSTE PREEK IN DE NIEUWE KERK.
LEERREDE
OVER
Genesis ,38: 17è.



Voorzang: Ps. 68: 13.
Lezen: Psalm 122.
Zingen: Ps. 84: 1. ' » » 122: 1, 2.
» » 150: 1, 2.
» » 118: 11, 12.



«Hoe liefelijk zijn uwe woning*en, o Heere »der heirscharen! Mijne ziel is begeerig »en bezwijkt ook van verlangen, naar de «voorhoven des Heeren." Zoo dat woord immer uit ons hart was gesproken , Gel., zeker nimmer met hoogere geestdrift dan thans. Of zagen wij niet reeds jaar en dag uit naar eene ruimere plaats voor onze godsdienstige zamenkomsten in het midden der gemeente, en was niet sedert maanden naar deze plek onze blik, als naar de plaats , waar ons verlangen bevredigd zou worden? En werd ons verlangen niet sterker en sterker , naar mate de dag en de ure naderde, waarop wij onze begeerte vervuld zouden zien; en had het niet zijne hoogste hoogte bereikt, toen zoo even deze plaats voor ons hare poorten ontsloot ? — O, zeker , gestemd op den toon van ons hart is dat lied: «Hoe branden mijn genegenheen, om 'sHeeren voorhof in te treên! Mijn ziel bezwijkt van sterk verlangen." — En naauwelijks hebben wij dat woord uit-



gesproken, of een ander verdringt het: geloofd zij de naam des Heeren onzes Gods, die heden dat verlangen bevredigen wil, en die thans zijn voorhof wilde planten, waar tot bijna op de helft der vorige eeuw het voorhof van aardsche grootheid werd gevonden en die tegenover deszelfs poort, het laatste overblijfsel er van, ons deze poorte des hemels liet stichten ').
Eene meer géschikte gelegenheid, een liefelijker plaats dan wij hadden, waar vonden we die dan op den hoek van Asinga's hof, door de vriendelijkheid van zijn eigenaar ons zoo welwillend verleend ? Maar dan behoeven wij ook zeker van niemand uwer meer verschooning te vragen voor de feestelijke stemming, waarin gij ons heden, en wel voor het eerst, hier ziet zamenvergaderd. Veeleer heeten wij een talrijke schare van vrienden en kennissen van vroegeren en lateren tijd, en belangstellenden in de komst van het Godsrijk , die door hunne tegenwoordigheid onze feestvreugde wilden verhoogen, hartelijk welkom aan deze plaats. En van ganscher harte wenschen wij u allen toe , dat gij , zoo al niet aanstonds, dan toch straks, nog eer wij deze plaats wederom zullen verlaten, met ons kunt instemmen met het woord van den aartsvader, dat hij sprak als hij reeds op jeugdigen leeftijd op bijzondere wijze Gods nabijheid ervoer, en dat gij als ons tekstwoord voor heden kunt vinden in
') De plaats, waar de nieuwe kerk is gebouwd, is een gedeelte van de van onds beroemde midden in het dorp gelegene heerlijkheid Aainga. Het slot werd omstreeks 1740 afgebroken; de poort er van, een alles behalve sierlijk overblijfsel der oudheid en thans tot woonhuis ingerigt, is alleen nog overig.



G-enesis 28 : 17i.
DIT IS NIET DAN EEN HUIS GODS, EN DIT IS DB POORT DES HEMELS!
Wij noemden dat woord een woord van den aartsvader, dat hij sprak als hij op nog jeugdigen leeftijd op eene bijzondere wijze Gods nabijheid mogt ervaren. Gij kent immers allen Izaaks jongsten zoon, Toeh., op wien de belofte des Heeren rustte, maar die, even als zijne moeder Rebekka, te weinig geloof had de vervulling er van aan God zeiven overtelaten; die er daarom toe kwam om zijn vromen ouden Vader, die niet meer zien kon, met behulp van moeder Rebekka, die daartoe volkomen bekwaam was, te misleiden, en zijn ouderen broeder Ezau op een listige wijze het regt van eerstgeboorte ontvreemde? Hier ziet gij hem vlugtende voor de woede van den verontwaardigden broeder, die op de meest teleurstellende wijze het bedrog heeft ontdekt, en die in zijn hart heeft gezegd zijnen broeder te zullen dooden. Op raad zijner moeder trekt Jakob naar Laban, den broeder zijner moeder, nadat hij van den kranken vader zijn afscheid heeft genomen, en zeker zonder het zelf te vermoeden, dat hij ook zijne moeder nimmer weer in het land der levenden zien zal. Daar dwaalt hij als een balling, en o, hoe zwaar zal in menig opzigt die weg van Berseba naar Haran hem zijn gevallen. Achter zich het vaderlijke huis met de openbaringen Gods en de herinneringen aan zooveel, wat hem , als Rebekka's liefste kind, daar ten deel viel. Rondom zich de eenzaamheid, zoo geschikt om de weemoedige stemming zijner ziel te verhoogen. In zich de beschuldiging



over het onregt, dat hij gepleegd had, en vóór zich een toekomst, die met een digten sluijer voor hem bedekt was , maar die hij niet zonder eenige bezorgdheid tegen kon gaan. Drie of vier dagen dwaalt hij zoo voort, en eindelijk aan den avond van den dag legt hij zich — wat echter in het oosten geen zeldzaamheid was — vermoeid op den grond neder te slapen. De zon was reeds Ondergegaan, maar alles wat hem een gemakkelijk leger kon bieden ontbrak. Slechts eenige steenen, die daar ter plaatse op den grond liggen , zijn voor hem beschikbaar om zich een peluw te vlijen, en het is zeker niet geheel zonder vrees en ontroering, dat de eenzame vlugteling inslaapt. Maar welk een vertroostende stond zal voor hem deze onvergetelijke nacht zijn ; alle gemak voor het ligchaam, dat hem hier mag ontbreken , zal dubbel vergoed worden door den zegen Gods voor zijne ziel. Daar droomt hij een wondervollen droom, waarin hij door een ladder, als door eene onmetelijke brug, den hemel ziet met de aarde vereenigd. Het onderste gedeelte van die ladder staat op de aarde en het boveneinde is in den hemel bevestigd. Engelen Gods klimmen als vredeboden, wier liefelijke aanblik reeds troostvol mag heeten, opwaarts en nederwaarts , en ziet, de Heere zelf staat op de ladder. Hoe wondervol, en toch is het waarachtig; de Heere zelf spreekt vertroostend tot Jakob, dien Hij lief heeft.
»Ik ben de Heere, de God van uwen vader Abraham, en de God van Izak: dit land, waarop gij ligt te slapen, zal Ik aan u geven, en aan uw zaad. En uw zaad zal wezen als het stof der aarde, en gij zult uit-



breken in menigte, westwaarts en oostwaarts, en noordwaarts en zuidwaarts; en in u en in uw zaad zullen alle geslachten des aardbodems gezegend worden. En zie, Ik ben met u, en Ik zal u behoeden overal, waarheen gij trekken zult, en Ik zal u wederbrengen in dit land: want Ik zal u niet verlaten, totdat Ik zal gedaan hebben hetgeen Ik tot u gesproken heb." ]) Dat dacht Jakob niet, toen hij zich neêrlei te slapen, dat vóór hij weer zou ontwaken, de Heere zich zoo aan hem zou openbaren. O, wat rijke bron van zaligen troost werd hier hem ontsloten. Neen, meer kon hij niet wenschen, een heerlijker zegen kon hij niet afbidden, al was hij ook in wakenden toestand geweest.
En al was het nu ook maar een droom, voor Jakob had hij waarde genoeg, als God hem gaf deze verschijning als eene verschijning van God zeiven te gelooven; 't was genoeg voor den pelgrim om in verrukking uit den wondervollen slaap te ontwaken. Geen wonder, dat hij uitriep: «Gewisselijk is de Heere aan deze plaats, en ik heb het niet geweten. Hoe vreeselijk (hoe heilig) is deze plaats! Dit is niet dan een huis Gods, en dit is de poort des hemels!" Geen wonder, dat hij dien steen nam, waarop hij had nedergelegen, dien stelde tot een opgerigt teeken, zijn oliehoorn daarop uitgoot, en den naam dier plaats Luz (amandelboom) veranderde in Bethel (huis Gods); en vreemd is het ons niet, hoe hij er toe kwam om een gelofte te zweren: «Wanneer God met mij geweest zal zijn, en mij behoed zal hebben op dezen weg, x) Vs. 13—15.
3



dien ik reize, en mij gegeven zal hebben brood om te eten, en kleederen om aan te trekken; en ik ten huize mijns vaders zal wedergekeerd zijn: zoo zal de Heere mij tot een' God zijn. En deze steen, dien ik tot een opgerigt teeken gezet heb, zal een huis Gods wezen, en van alles, wat Gij mij geven zult, zal ik U voorzeker de tienden geven!"
Maar wat maakte nu eigenlijk deze plaats tot een huis Gods, een poorte des hemels? Niet Jakobs steen, noch de olie, waarmede hij dien wijdde, maar veelmeer wat Luther zegt: «Hier heeft God zelf een kansel opgerigt, en gepredikt, dat de kerk altijd zijn zal. Jakob is toehoorder met de engelen. Gij moogt echter — zoo gaat de groote hervormer voort — gij moogt echter niet naar Sint Jakob loopen, maar zie met geloof op de plaats, waar het woord en de sacramenten zijn, daar is de poort Gods en des hemels." — En als christenen , die gelooven aan het persoonlijk bestaan van God, en op grond van de schrift en eigen ervaring gelooven aan eene gemeenschap met God door zijn woord en door de sacramenten, die Hij zelf ingesteld heeft, kunnen we althans allen met dit woord van den hervormer instemmen.
Maar dan behoeven we ons ook voor niemand uwer meer te regt vaardigen, wanneer wij een huis als dit, dat geene andere bestemming dan tot die gemeenschapsoefening heeft, bij onze eerste godsdienstige zamenkomst in hetzelve aan de dienst des Allerhoogsten toewijden als: een huis Gods, en een poorte des hemels; want aan zoodanige plaats zullen wij ervaren :



dat de Koning des hemels daar zelf
wil wonen; dat het leven des hemels daar wordt
gekw eekt; dat de vreugde des hemels daar wordt
gesmaakt.
Maar dan gevoelen wij het ook aanstonds, dat het ons daar betaamt om vóór alle dingen in gebed en dankzegging ons neder te buigen voor den troon des heelals.
Gebed.
Ps. 132: 1, S.
PP J
Met het oog op de bestemming, die het heeft, T.T., noemen wij dit huis een huis Gods en een poorte des hemels, want de Koning des hemels wil zelf hier wonen. Niet, dat Hij door deze wanden begrensd zoude zijn, want alzoo zegt de Heere: »De hemel is mijn troon, en de aarde is de voetbank mijner voeten; waar zou dat huis zijn, dat gij lieden Mij zoudt bouwen? en waar is de plaatse mijner rust?" *) en in dezen zin zegt Paulus te regt: »De God, die de wereld gemaakt heeft en alles wat daarin is, deze, zijnde een Heer des hemels en der
!) Jes. 66 : 1.
8*



aarde, woont niet in tempelen met handen gemaakt" !).
En toch is het bedehuis een woonstede Gods. "Wel niet in die rijke verscheidenheid van uitwendigen luister en pracht als daar buiten in het rijk der natuur in die talrijke voortbrengselen van de hand van Gods almagt; veel minder voor ons oog zigtbaar op den troon des heelals, van millioenen heilige engelen omgeven, die daar vaardig passen op zijnen wenk; van waar Hij den stormwind uitzendt, de zee beroert en de aarde op hare grondvesten doet beven: maar in de openbaring zijner liefde , .zijner gunst en genade jegens den zondaar. Daartoe heeft Hij steeds zijne bijzondere plaatsen , waar Hij inzonderheid zich wil uitlaten aan het hart en zijne genaderijke tegenwoordigheid toont. Voor Abraham is daar een eikenbosch bij Mamre; voor Jakob een we» naar Haran; voor Mozes een brandende braambosch, en voor Israël een tent der zamenkomst in het midden des legers, of een prachtige tempel op Sion. Wel is waar, in de dagen des N. T. is de ure gekomen, dat men noch op Gerizim, noch te Jeruzalem uitsluitend aanbidt, maar waarin alle ware aanbidders den Vader op alle plaatsen zullen aanbidden in geest en in waarheid; maar toch hebben wij het voorbeeld der apostelen en der eerste christengemeenten voor ons, die plaatsen hadden tot bijzondere godsdienstige bijeenkomsten in het midden der gemeente, welke vooral op den rustdag uitsluitend aan godsdienstige verrigtingen toegewijd -waren.
En voor zooverre wij door een naarstig en biddend gebruik voor ons zeiven den rijken zegen hebl) Hand. 17: 24.



ben leeren kennen , waarmede God zelf deze bijeenkomsten dikwijls verwaardigt, vragen we niet met sommige waanwijze kinderen onzer eeuw naar een afdoend bewijs, dat we juist in de kerk onze Godsdienst moeten vieren, alsof het er buiten minder op aankwam, maar is het ons veel meer een behoefte des harten, om met de gemeente des Heeren op te gaan naar de plaatse des gebeds, om daar Let woord des Heeren te hooren, om daar den lof des Heeren te bezingen en het hart uit te storten in gemeenschappelijk en ootmoedig gebed. Daar toch heeft God zijne dienaren, die door Hem zeiven zijn geroepen en aangesteld om zijne getuigen te zijn; die Hij daartoe laat onderwijzen, en die het zelve dikwerf op verrassende wijze ervaren , dat God zelf hen onderwijst. Door hen laat Hij zijnen wil den volke bekend maken, en laat het betuigen, dat Jezus Christus »degene is, die door God verordend is tot een Regter van levenden en dooden, en dat een iegelijk, die in Hem gelooft, vergeving der zonden zal ontvangen door zijnen naam" '). Is daar een ziel, die God wil vreezen en dienen, die zich zelve wil toewijden aan de verheerlijking Gods, en die vraagt in opregtheid des harten: wat wil de Heer, dat ik doen zal ? niet twijfelachtig, maar met besliste zekerheid wordt hier het antwoord gegeven.
Waar God zijn dienaar heeft, dien Hij zelf heeft bekwaam gemaakt om voor Hem te getuigen, dien Hij met licht en kracht en getrouwheid toegerust heeft, daar wordt Gods wil verkondigd. Daar wordt
') Hand. 10 : 42, 43.



voor de ooren des volks die -wil van God verklaard, de zinrijke beteekenis er van in 't licht gesteld en krachtig aangedrongen op hart en geweten.
En is er dan eene ziel, die hare tekortkomingen inziet, die tot de overtuiging geleid wordt van hare groote zonde en schuld, waardoor zij alles verbeurd en Gods heilig ongenoegen over zich heeft gehaald, maar die nu die zonde van harte betreurt, die de tollenaarsbede de hare maakt, en met den stokbewaarder vraagt in diepgevoelden nood: wat moet ik doen om zalig te worden? die vindt in de verkondiging des evangelie's een liefderijk God in Christus hier wonen. Een God die weet van inhoud den en afwenden van zijnen heiligen toorn, die belasten vriendelijk roept, die vermoeiden rust geeft, die treurenden weet te troosten , en die zonden, vele, groote, langdurige zonden volkomen vergeeft. De schatkameren zijner genade wil Hij ontsluiten, en zelfs aan den onwaardigsten zondaar zich in de volheid zijner liefde en ontferming openbaren. Ja, zelfs aan eene zondige wereld, die van God is afgevallen, die zelve de gemeenschap met God verbrak door de zonde, en nu niet meer vraagt, noch naar zijn wil, noch naar zijn dienst, laat Hij behoudenis en zaligheid prediken.. Aan een wereld, die daar zucht onder de zonde, onder de gevolgen der zonde, zonder zich zelve van de diepte harer ellende bewust te zijn, die vraagt naar geluk, die zoekt naar rust, maar deze buiten Christus vruchteloos zoekt, wordt nog volkomene redding en verlossing verkondigd. Tot haar komt de vreugdevolle mare: »Alzoo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijnen eeniggeboren Zoon heeft gegeven, opdat een



iea-eliik, die in Hem gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe. Als van de poorte des hemels gaat de liefelijke noodiging des Heeren hier uit: «Wendt u naar mij toe, wordt behouden, alle gij einden der aarde! ^ want Ik ben God, en niemand meer."
Ligtzinnigen, onbedachtzamen en die van geen medelijden met zich zeiven meer willen weten, laat Hij nog in zijnen naam zelfs bidden, als van Christus wege, om zich met Hem te laten verzoenen. Aardschgezinden, en die meenen in een deel of een deeltje van deze wereld genoeg te bezitten, laat Hij hier het ongenoegzame van die wereld zien om de behoefte der ziel te vervullen; hun wordt getoond, dat zij met deze wereld zullen omkomen. Hardnekkigen en spotters worden ernstig gewaarschuwd , hun verderf hun aangezegd en Gods oordeel hun verkondigd.
Maar wie gelooven in Hem, die den goddelooze regtvaardigt, wordt vergeving van zonde en schuld toegezegd en het eeuwige leven uit genade beloofd. En bij dat woord der troostrijkste belofte voegt Hij nog zijn zegel, het zegel van een eeuwig verbond der genade, volgens 't welk God alles voor den zondaar wil zijn. Het pas geboren kind, dat nog zijne eigene ellende niet kent, verzegelt Hij in het teeken des doops eene eeuwige liefde, en indien het niet wordt behouden zal alleen moedwillig ongeloof de oorzaak zijn, waarom het later verloren zal gaan.
En voor hen, die Hem geloovig belijden en bereidwillig met hun discipelschap de smaadheid aanvaarden , die aan dat discipelschap in de wereld steeds is verbonden, rigt Hij de avondmaalstafel toe, en



biedt hun daar allen eene plaats. En al zijn die teekenen van brood en wijn ook nog zoo eenvoudig, het zijn niettemin de onderpanden zijner liefde en trouw, en in het geloovig gebruik er van wordt de christen gespijsd en gelaafd ten eeuwigen leven. Waar zóo broeders van éen en hetzelfde huis te zamen wonen, geleerd door een en denzelfden Geest, geleid tot een en denzelfden troost, zamen verbonden door den band van waarachtige liefde, en waar het liefdevuur, dat allen doortintelt, niet wordt verdoofd, maar waar de liefde steeds woont en heerscht in het midden, daar woont God zelf, daar wordt zijn heil verkregen en 't leven tot in eeuwigheid! En opdat niemand aan deze waarheid zou twijfelen en de geringheid van het aantal ons nimmer haren troost zoude rooven, gaf God zelf aan al zijne kinderen door zijn eigenen Zoon deze troostvolle toezegging, door alle eeuwen heen hun tot moed en tot sterkte: «Waar twee of. drie in mijn naam zijn vergaderd, zal Ik in het midden zijn !
Wat dunkt u, T.T., waar God zich zóo openbaart, mag die plaats geen huis Gods genoemd worden? Neen, waarlijk, het verwondert ons niet, waar Jakob zoo rijke beloften ontving, waar hij zoo innig ge- • meenschap met den Heere mogt oefenen, en den zaligen troost er van aan zijn hart mogt ervaren, dat hij den naam van die plaats Luz in Bethel veranderde. En waarlijk, niemand, die van God zijne diepe afhankelijkheid gevoelt, en zich van zijne onwaarde voor God is bewust, en die er iets van heeft leeren kennen, hoe God zich aan zulk een onwaardigen zondaar in gunst en in liefde wil openbaren, en die daarvan de waarde kent, en immer het zalige



er van smaakte, niemand, zeggen "wij, zal hem van verkwisting beschuldigen, dat hij zijn oliehoorn daar uitgoot, en later op dezelfde plaats een altaar ging bouwen, waarop hij met een dankbaar hart de offers der liefde den Heere kwam brengen. — Maar dan verstaan wij ook Luther als hij zegt: »waar 't woord en de sacramenten zijn , daar is de poorte Gods en des hemels." En wij verklaren het ons goed, hoe bij Salomo zoo groote bereidwilligheid was tot het bouwen van zulk een prachtigen tempel, waaraan het goud en het zilver werd verwerkt, alsof het geen waarde meer had. Het is ons verklaarbaar, hoe vrome vaderen zooveel godsdienstzin konden hebben , dat zij zulke groote kerken en zulke hooge torens gingen bouwen; en waar we zien, dat de ontaarding van het ware geloof, het bijgeloof zelfs prachtige tempels kan stichten, daar verwondere het niemand, dat, waar God bij menschen wil wonen, er nog geloovigen zijn. die den Koning des hemels in geen stal willen ontvangen; dat er nog christenen zijn, die tot de aanbidding van hun Heiland een prachtiger huis bouwen, dan dat zij zelve bewonen, en die onbekrompen en met een mild hart zelfs zonder dat zij daartoe gevraagd zijn de offers der liefde aanbrengen; die niet vroom genoeg zijn plan en teekening aan een uitgedrukten schriftuurtekst te willen ontleenen; veel minder in bekrompenheid vragen: »wat is goedkoopst" of: «waarmede zou het kunnen?" maar die in heilige weelde op het luchtige kerkgebouw nog een torenspits plaatsen, waardoor zij, op verren afstand zelfs, der wereld verkondigen: hier staat een huis Gods, een poorte des hemels!



II.
»Dat is doelloos," zegt de een; en waarlijk, wie geen doel heeft met God gemeenschap te oefenen , voor hem zal het waar zijn.
»Een renteloos kapitaal," zegt een ander; en voor hem, die geen ander interest dan in goud gewoon is te beuren, is het evenzeer waarheid; en waarlijk, indien gij den moed hebt den Heere een tamelijk sierlijk huis te bouwen , in overeenstemming met de waardigheid van het einde, waartoe het moet dienen, verwacht geen gelukwensch van hen, die zoo spreken. Veel minder, dat zij met hun oliehoorn zullen komen om een offer der liefde den Heere te wijden ; geen enkelen steen zullen zij aanbrengen. — Maar anders is het met hen, die met Jakob in Gods beloften waarachtigen troost en in zijne gemeenschap zaligheid smaken. Voor hen is zulk een huis een kweekplaats van het leven des hemels. Waar Gods woord regt wordt gepredikt naar den zin en de meening des Geestes; waar een rijke Jezus als een algenoegzaam Zaligmaker voorgesteld wordt, en dat aan arme zondaren, die zich zeiven niet kunnen redden, maar alleen door genade verlost moeten worden ; waar voorts de sacramenten bediend worden naar de instellingen Gods, daar werkt God met zijn Geest en genade tot leven en behoudenis des zondaars.
't Mag ons wel eens vreemd schijnen , hoe aan de eenvoudige prediking van de ergernis des Joods en de dwaasheid van den Griek zooveel uitwerking niet ontzegd worden kan; en 't mag waarheid zijn, dat menige bedenkelijke vraag van die zijde met betrekking tot den inhoud des evangelies gedaan wordt,



waar aan 't geloof alle plaats wordt ontzegd en waar een arm-zondaarsbehoefte vreemd is: te ontkennen is toch niet de heilzame uitwerking, die de prediking des evangelie's voor menigeen heeft, 't Zijn toch feiten, die, al kan men tot de erkenning er van niet besluiten, toch veel minder nog te loochenen zijn, die door de prediking des evangelies in 't leven zich voordoen. Wij denken hier niet slechts aan den eersten christen-pinksterdag, waarop onder indrukwekkende teekenen de H. Geest nederdaalde in het hart van Jezus discipelen, op welken dag door de eenvoudige prediking van den Galileschen visscher niet minder dan drieduizend zielen in 't stof der verootmoediging neergelegd werden; maar aan die duizenden en duizenden ook in lateren tijd, aan zoo menigen jood en aan die talrijke scharen, die uit de heidenwereld door gebed en prediking tot erkentenis en aanbidding van den Christus Gods zijn gekomen. Ja, elk zondaar ook hier in 'ons midden, die bij het licht van Gods woord en bij 't licht van zijn Geest aan zichzelven werd ontdekt, en die met een arm-zondaarsbehoefte tot Jezus leerde vlugten en langs den weg, dien dit evangelie hem wijst, kwam tot de rust zijner ziel, kan het bewijs ons leveren, hoe onder de verkondiging des woords en het gemeenschappelijk gebed en gezang het leven des hemels gekweekt wordt. Juist zij allen zijn het, die weten te spreken van den rijken troost des evangelies en hebben de verkondiging er van geleerd hoog te waarderen. Menig zalige stonde werd op deze wijze door hen doorleefd; het geloovig gebruik van de zegelen des genadeverbonds was hun tot versterking des geestelijken levens, en bragt dit



genot hen nog wel niet in den hemel, toch iets van den hemel in hunne ziel. — Is er leven in de ziel, waar, geestelijk leven, dat de vrucht kan worden genoemd van die wedergeboorte, die Jezus aan Nicodemus predikte als de onafwijsbare voorwaarde om het Koningrijk der hemelen te kunnen ingaan, en openbaart zich dat leven in zijne verhevene hemelsche strekking, het is hier de plaats bij uitnemendheid, waar het toenemen kan. Als dat leven zich uitspreekt in de levende bewustheid van zonde en schuld en het levend besef van volkomene magteloosheid om zich zei ven te redden, dan is het hier de plaats, waar de zondaar niet aan zich zeiven wordt overgelaten , maar waar de weg hem wordt getoond, langs welken hij kan gered, de Heiland hem wordt verkondigd, door wien hij kan worden gezaligd. Een gesloten hemel voor een armen zondaar, wiens ziele dorst naar God, naar den levenden God , kent het evangelie, dat hier wordt verkondigd, niet, maar de ladder, die hemel en aarde verbindt, wordt hier den heilbegeerigen zondaar getoond; een hechte brug, door God zeiven gesteld, langs welke het den zondaar mogelijk is de klove over te komen, die om der zonde wil hem van God scheidt, en langs welke een barmhartig en genadig God zijn zondig schepsel zelf te gemoet treedt, en woorden van vertroosting toespreekt niet slechts, maar de hand der redding en verlossing hem biedt. Een levende Christus wordt hier den zondaar verkondigd, een goddelijke Verlosser, die zelf God is, maar ook tevens onze natuur aannam, om in' alles ons, zijnen broederen, gelijk te worden, uitgenomen de zonde.
Een Middelaar Gods en der menschen, die zich



zeiven wilde vernederen, en wilde lijden en sterven om daardoor het offer te brengen, waardoor Hij het schuldig kind van Adam met God wilde verzoenen. In Hem wordt volkomene vergeving van zonde en schuld den zondaar voorgesteld en de innigste en naauwste hereeniging met den volzaligen God. Het geloof in dien Heiland vereenigt met Hem en geeft den schuldigen zondaar deelgenootschap aan die geregtigheid, die door Christus werd verworven en waarmede de schuldigste zondaar voor God kan bestaan. Een enkel lichtstraal van Gods Geest, en de zondaar ziet, hoe hij verlost kan worden van alles, waarvan hij zich zeiven niet kan verlossen. In dien Christus ziet hij al zijn heil en zijn leven, en geniet hij volkomen vrede der ziel. Tot Hem vlugt hij met al zijne zonde en schuld, met al de ellende, die daaruit voortvloeit en die hem zoo drukt. In wegen van kruis is het diezelfde Heiland , in wien hij alles nog overig houdt, indien ook alles , wat van deze wereld is, hem ontvalt. En altijd vindt hij zijn Verlosser tot zijne hulpe bereid, en nooit, nooit wendt hij zich om uitkomst en redding tot Hem te vergeefs.
Maar wat dunkt u T.T., waar de zondaar zooveel in zijn Heiland bezit, zooveel van Hem ontvangt en geniet, zou hij daar Hem niet hartelijk liefhebben ? En zal die liefde de ware zijn, dan moet zij zich openbaren in een leven, gewijd aan de eere van Hem, die het gaf; het moet zich uitspreken in gelijkvormigheid aan die heiligheid en reinheid van Hem, die de eenige bron van zedelijke volmaaktheid eh geestelijk leven kan genoemd worden. En het kan niet anders, of daar moet de zonde meer en, meer afsterven en de levend gemaakte zondaar in nieuwigheid



des geestes en des levens wandelen. Dat is de vrucht des Heiligen Geestes, en die vrucht kan niet geheel achterblijven, waar zich de werkingen des Geestes openbaren. Het leven dat uit God is, is geen licht onder een koornmaat, maar op een kandelaar, is gelijk een stad op een berg, die van ieder, die zien kan en zien wil, kan worden gezien. Neen waarlijk, waar zoo de liefde Gods wordt gezien, waar Hij zich zoo in den rijkdom zijner liefde en ontferming aan den zondaar openbaart, daar blijft het hart niet koud en ongevoelig, daar groeit het geestelijk leven, en wordt het meerder en krachtiger van dage tot dage. Daar neemt een Jakob zijn oliehoorn niet slechts en wijdt een gedenksteen tot eer van zijn God, maar daar zweert hij met plegtigen eede: »die God zal mijn God zijn!" 't Is waar, ondanks dien wasdom des geestelijken levens , en waarvan menig christen, die zich zeiven voorbij had gerekend , wel eens de voorstelling zich vormde, dat hij van kracht tot kracht haastelijk zou voortgaan, maar daarbij met zich zeiven teleurgesteld werd, moet menigeen nog gedurig ervaren, dat hij nog kind is en waggelend gaat. Gedurig struikelt hij, niet zelden ziet men hem vallen, en hoe duizendwerf heeft hij zich van eigene ontrouw te beschuldigen. Met Petrus moet hij gedurig met heete tranen des berouws zijne onbedachtzaamheid beweenen, maar juist dan ook, wanneer zijne ziel het meest is verbroken, wanneer hij zich het diepste vernedert en verootmoedigt voor God, is dit evangelie hem het meeste tot troost. Wie in 't stof zijn neergebogen worden hier opgerigt, gebrokenen van harte geheeld; God is genadig, zoo heet het in de poorte des hemels , en Hij



vergeeft meuigvuldiglijk dien, die als arm zondaar zich tot Hem weet te wenden; en kunt gij het bijna niet gelooven, dat voor een zondaar, zóo ontrouw, zóo schuldig, zóo geduriglijk dwalende, nog wederom vergeving van zonde kan zijn, ziet dan bij vernieuwing de teekenen en zegelen van Gods onveranderlijke genade, waarin Hij zijne vergevende liefde en onveranderlijke trouw zijnen kinderen geeft te aanschouwen, en die zelfde teekenen als hechte panden zijner liefde en trouwe hun schenkt.
Zoo wast de geloovige op in kennis en in de genade, zoo neemt hij toe in geloof, in hoop en in de liefde, en bij elke uitlating Gods aan zijne ziel, bij elk vernieuwd genot, dat het huis des Heeren hem biedt, heet het: «hier is niet dan een huis Gods, een poorte des hemels!"
III.
Waar dit wordt gevonden, T.T., daar wordt in het huis des gebeds inderdaad de vreugde des hemels gesmaakt. 't Spreekt van zelf, niet in die volle mate, waarin zij eenmaal, wanneer de geloovigen van het ligchaam der zonde verlost zijn , in den hemel zal worden genoten, veel minder zóo onafgebroken, als' wanneer de zonde geene enkele scheiding tusschen God en de ziel meer veroorzaken zal, maar toch in beginsel wordt er iets van gesmaakt. Teregt is ergens door iemand gezegd: daar heeft dat Godshuis zoo iets weg van de ouderlijke woning, waar voor het regtgeaard kind iets wordt genoten, dat het overal elders zal moeten ontberen. Wij voelen ons. daar zoo veilig, zoo vertrouwelijk,



zoo eigen, zooals we dat nergens elders kunnen doen. Al is het ook zelfs, dat onze ouders in onze afwezigheid eene andere woning betrokken, en wij voor het eerst die woning intreden, als wij het welwillend oog van een zorgdragenden vader en den vriendelijken blik der teedere moeder er maar vinden, in eens is het ons, alsof al het vreemde , dat we op den drempel nog voelden, daar binnen verdwijnt. Wij hebben ons toevlugtsoord weer bereikt, waarnaar we zoolang reeds met geestdrift verlangden. Niets anders is het huis des gebeds voor het kind van God , M. H. Heeft het dat leeren kennen, dat de Heere daar zelf wil wonen, heeft het mogen ervaren, dat daar zijn geestelijk leven opwast en vermeerdert, dat God zich in gunst en liefde uitlaat aan zijne ziel, dat Godshuis is hem eigen en dierbaar , al is het ook, dat hij voor het eerst zijne schreden daar zet. Voor hem, die bij ervaring dit weet, spreken wij geene vreemde dingen, als wij zeggen: hier mag het den christen gebeuren , dat hij zoovele zorgen, als in het leven hem menigmaal kwellen, daarbuiten mag laten, zoovele moeiten, als hem dikwerf drukken, niet voelt en zooveel leed, dat hij moet torschen, voor een oogenblik geheel kan vergeten.
Hier mag het den christen gebeuren , dat hij zich verligt mag gevoelen van alles, wat hem zoo vaak met bedruktheid zijn weg doet bewandelen. Wanneer de kracht van het evangelie aan zijn hart wordt geheiligd en hij een geopend oog mag vestigen op den rijkdom van Gods genade, die er ook voor hem in Christus Jezus is, dan ziet hij niet slechts, hoe groot zondaar hij is, maar tevens, hoe hij van al die zonde en schuld verlost wordt, en hij gevoelt zich



zalig in zijnen God. Verzoend] is hij met den Üéuwigé, tot wien hij anders niet dan tot een heiligen en regtvaardigen Regter, maar thans als tot zijnen liefderijken Ontfermer mag opzien.
Hij gevoelt het, met een genadig God en Vader heeft hij te doen, en onder zijne hoede en in zijne gemeenschap is hij zoo veilig.
Vertrouwelijk stort hij voor dien Vader zijn kinderhart uit en klaagt hij vrijmoedig al zijne nooden. Zocht hij overal elders, maar altijd vruchteloos, naar rust voor het hart, hier als aan den boezem des Vaders vindt hij volkomene rust en zaligen vrede; een rust en een vrede, die alleen wordt gekend door hem, die ze smaakt. — En dat genot deelt bij met allen, aan welke met hem dat voorregt ten deel valt, met broeders en zusters van een en 't zelfde huis. Zoo menige belemmering, zoo menig afstand en scheidsmuur van rang en van stand, van rijk en van arm, die in het dagelijksch leven dikwijls verwijdering veroorzaakt, wordt hier niet gevonden. De vorst en de slaaf zijn evenveel voor Hem, die zich slechts mededeelt aan behoeftige zielen. De band der volmaakte liefde in Christus en geen overeenkomst in rang en stand is het, waardoor allen op het innigst en het naauwst worden vereenigd. — Het gewoel der wereld, dat dikwerf zoo noodlottigen invloed uitoefent op het christelijlfe leven, hier moet bet zwijgen. Geen vloeker of misbruiker van Gods naam verheft hier zijne stem; de spotter blijft gewoonlijk van zelf terug, en al verschijnt hij, 't is hier toch niet gelijk daarbuiten hem vrijgelaten de vijandschap van zijn hart in luidruchtigen spot te openbaren. En voor het
4



onzinnig gejoel, dat in het' dagelijksch leven als de snijdendste wanklank zoo dikwijls de aangenaamste stemming van het christelijk gemoed op de grievendste wijze aandoet, hoort men hier in hartverheffend gezang den lof des Scheppers bezingen. — Hier zien wij niet slechts de ladder, die hemel en aarde vereenigt, niet slechts een geopenden hemel, maar God zeiven in zijne verlossende liefde jegens den zondaar, 't Is niet het woord eens menschen, dat hier wordt gehoord en, hoe schoon het mag klinken , ons teleurstelling bereidt, maar Gods belofte: »Ik zal u tot een God zijn", en wanneer wij nu ook al niets meer doen dan slechts peinzen op den rijken inhoud van deze toezegging, waarin een algenoegzaam God zich verbindt voor een zondaar alles te zijn, dan verstaan wij den dichter als hij zingt:
Één dag is in uw huis mij meer
Dan duizend, daar ik U ontbeer;
Ti Waar liever in mijns Bondgods woning
Een dorpelwachter, dan gewend
Aan d' ijdle vreugd in 's boozen tent.
Maar nu verstaan wij dan ook, Gel., van wie het verwacht kan worden het huis des Heeren te bouwen. Niet van het kind dezer wereld, dat in de vreugd van dit leven uitsluitend zijn heil zoekt. Het spreekt wel van zelf, dat van hem, die aan geen eeuwigheid gelooft, ook niet verwacht kan worden voor de eeuwigheid iets te doen. Daarenboven de zorg voor schouwburg en danszaal — tevens ver van goedkoop — drukt vaak zwaar ge-



noeg op zijn schouder. Evenmin is het te verwachten van hem, die wel weet schatten te vergaderen , maar niet weet van Hem te erkennen, wiens het goud en het zilver is, en, van wien wij alles in leengebruik hebben ontvangen, maar om er Hem mede te dienen. Wie op geld en goed zijn vertrouwen stelt en goud en zilver tot zijn god heeft, voelt geen afhankelijkheid van dien God, van wien wij alles ontvangen en heeft voor Hem geen offer der liefde. En die wel godsdienstig zijn, maar het leven dat uit God is niet kennen, van hen komt maar weinig; niet meer dan hun de eernaam godsdienstig waard is, en zelden maar weegt die op tegen een offer dat veel geld kost. Het meeste moet dus komen van hen, die waarlijk God liefhebben en vreezen en die geen grooter genot hebben leeren kennen dan God te dienen met een vol vaardig gemoed; wier hart dorst naar God, naar den levenden God, en die branden van genegenheên, om 's Heeren voorhof in te treên; die het zalige van Gods gemeenschap voor hun hart hebben leeren kennen en in Gods huis hemelvreugd hebben leeren smaken. — Maar wij beklagen hun niet al kost hun de godsdienst voor een keer eens wat veel, veeleer wenschen wij hun van harte geluk met die bereidwilligheid, waarmede zij het kostbare offer op het altaar der liefde weten neder te leggen. Want al geven zij met Jakob ook eens tienden van alles — wat misschien niet dikwijls geschiedt — 't is hun zeker niet tot schade, wanneer ze ook met hem mogen betuigen — en dit geschiedt nog wel eens— »met dezen mijnen staf ben ik over de Jordaan gegaan, en nu ben
4 *



ik tot twee heiren geworden!" En al mogen ze hunne milddadigheid tegenover de dienst van God ook met geene aardsche schatten beloond zien, dan zullen ze toch in dien weg een vrede voor hun hart genieten, die oneindig meer waard is dan het goed dezer wereld, dat zij afstonden tot verheerlijking Gods.
Maar dan kunnen wij het tevens ook weten, voor wie het bedehuis eene poort des hemels kan heeten. Voor u is het dit nog niet, dienaar der wereld, die naar God nog niet vraagt en aan zijn dienst u onttrekt, 't Is u nog te veel om aan de begeerlijkheden der wereld te ontvlieden en acht te geven op hetgeen dienen moet tot uwen eeuwigen vrede. Zoolang gij voor de wereld nog alles hebt en niets voor den Heere kan u ook het bedehuis tamelijk onverschillig zijn. De liefelijke noodiging des evangelies verwerpt gij en versmaadt de roepstem des Eeuwigen, die zich tot u reeds zoo dikwijls herhaalde. Maar weet, het huis des gebeds moet u een hemelpoort worden, anders is er voor u geen waarachtig geluk in het leven, geen vrede voor uw hart en ontbreekt u eenmaal de noodige kalmte in de ure des doods. En het kan het ook worden, indien gij slechts den weg der zonde verlaat en als arm zondaar tot Jezus uw toevlugt neemt om door Hem behouden te worden, 't Zal niet te vergeefs zijn, dat gij u wendt tot Hem, die onwaardigen roept en zondaren bekeering ten leven wil geven. Wijd u toe aan zijn dienst, en de zalige vrucht, die Hij zelf daaraan heeft verbonden, zal u niet meer ontbreken. In Hem, die



alles voor de zijnen wil zijn, zult gij alles bezitten , wat gij tot bet leven en de gelukzaligheid noodig hebt, en ook deze plaats zal u niets minder zijn dan een huis Gods éh een poorte des hemels !
Dat zij gedurig de blijde ervaring van elke behoeftige ziel, die hier, zoo dikwijls zij daartoe gelegenheid vindt, zich laat vinden om het aangezigt Gods te ontmoeten. Dat zoo dikwijls hier de stemme des woords wordt gehoord, het haar een levenswoord zij; dat zij, zoo dikwijls zij zich hier uitstort in ootmoedig en kinderlijk gebed, verligting, vertroosting en bemoediging bekome; dat zij hier Gods nabijheid veel mag genieten en zijne gemeenschap overvloediglijk smake! — Maar dat kan ook niet anders, want met haar wil de Koning des hemels hier wonen, haar leven wil Hij vaderlijk verzorgen, en zijnen vrede, den vrede die alle verstand te boven gaat, wil Hij hier overvloediglijk schenken. — Maar wat zou ons dan anders betamen dan in dat heiligdom met vrolijken lofzang den Heere tegen te treden en zijnen grooten naam, die boven alles te prijzen is, de hulde des harten te brengen? Welaan , vervult dan met ons die heerlijke taak, door het zingen van den 150sten Psalm, vs. 1 en 2.



En terwijl deze dag voor ons een feestdag en dit uur een feestuur bij uitnemendheid is, doet het ons goed ook U in ons midden te zien, edel
achtbaar bestuur onzer gemeente !
Aan u hebben we een woord van warmen dank, voor de welwillendheid van uwe zijde in dezen weg ons bewezen. Wat baatte ons toch deze heerlijke plaats, zoolang we uit het oogpunt van 'openbare orde van u geene toestemming hadden bekomen tot bouwen ? Wij verheugen ons daarom, dat gij aan onze uitnoodiging hebt willen voldoen, en deze plegtigheid met uwe tegenwoordigheid hebt willen vereeren. Wij vinden daarin voor ons de aangename gelegenheid u openlijk onze erkentelijkheid te betuigen voor den spoed, waarmede gij ons steeds in onze belangen bevorderlijk waart. Ik doe dit in naam des kerkeraads, ik doe het in naam van geheel de gemeente, en wensch dat niemand onzer het immer vergete. — Wij bevelen ons tevens met al onze belangen, in zooverre gij die bevorderen kunt, aan uwe welwillendheid aan, en doen dit met des te meer vrijmoedigheid, daar het zuiver christelijk beginsel, dat het onze is, niets anders beoogt dan de eere Gods en het welzijn van den Staat. Dit beginsel, 't is waar, erkent wel geene souvereiniteit des volks, maar de souvereiniteit Gods, doch juist daarom erkent het de wettelijke overheid als Gods dienares. De overheid is daardoor dan ook niet prijs gegeven aan de willekeur eener oproerige menigte, of dwaasheid, of heerschzucht, of zelfzucht eener revolutionaire meerderheid , maar moet — waar het gebied des gewetens naar Gods woord slechts vrij blijft — door éllen worden geëerbiedigd. Waar



dit geschiedt is het regeren gemakkelijk, daar is de overheid veilig, en de rust en de welvaart des volks gewaarborgd. God geve dat dit beginsel het algemeene mag worden, dat ook daartoe de stichting van dit bedehuis bijdrage, en dat onze beden, die wij van deze plaats opzenden ook over uwe huizen, over uwe personen en uwe eervolle bedieningen, verhooring mogen vinden voor den troon des heelals !
En u, geachte Ontwerper van het plan van dit Godshuis2), zij onze erkentelijkheid betuigd voor den ijver en de naauwgezetheid, waarmede gij van de eerste ure af al onze belangen, die aan uwe zorg waren toevertrouwd, hebt willen behartigen, 'tls mij eene aangename taak aan deze talrijke vergadering u voor te stellen als den man, aan wien wij zoo veel goeds en zoo veel schoons aan dit bedehuis hebben te danken. De algemeene goedkeuring, die het wegdraagt, zij u een belangrijke vergoeding voor al uwe moeite. Uw naam blijve steeds aan dit huis verbonden. Worde u nog veel de gelegenheid gegeven uwe gaven te wijden aan de volmaking der kunst, en die kunst te wijden tot eer van Hem, die een uitdeeler ook van kunstgaven is, opdat, wanneer onder uwe leiding hier geene bedehuizen meer worden gebouwd, gij dan zelf een gebouw moogt ontvangen, niet met handen gemaakt, maar eeuwig in den hemel!
Ook u, jeugdige Vriend2), die met de dagelijk-
') Den heer a. schotanus , architekt te Zuidhorn.
") Den heer o. van selms, van Sloten, dagelijksch opzigter.



sche zorg voor het werk waart belast, zouden we onthouden, waarop gij billijke aanspraak kunt maken , indien we het genot uwer goede diensten verzwegen. Uwe opmerkzaamheid , waaraan de kleinste bijzonderheid niet ontkwam, was ons bestendige waarborg voor eene goede uitvoering. Nimmer zullen wij vergeten, wat gij, dikwijls van den vroegen morgen tot den laten avond, voor ons en de gemeente wildet zijn. Eene eervolle loopbaan, waarvan hetgeen gij hier hebt gedaan altijd eene der eerste schreden mag heeten, zij van harte u toegewenscht. En terwijl gij hier uwe krachten wildet wijden aan de stichting van dit huis des gebeds, zij de zaligheid, die hier wordt afgebeden, ook eenmaal uw deel!
Eerwaarde Medebroeders in het werk onzes Heeren , die door uwe tegenwoordigheid onze vreugde van dezen dag wildet verhoogen, o, van u weet ik, hoe gij regt hartelijk deelt in die vreugde.
Gij , waarde oudste Broeder , die meer aan de < hitte des daags en de koude des nachts waart blootgesteld dan wij jeugdigen, die van geene ellende nog weten, ik lees in uwe ziel de herinnering aan andere tijden; en de bloei der kerk, die ik weet dat gij lief hebt en die gij zoovele jaren reeds dient, hij verjongt uwe kracht.
En gij, mijn Broeder2), die nog maar altijd uw kindschap van deze gemeente niet kunt vergeten', waarin uw vrome vader eenmaal met eere diende, ik weet het, de bloei dier gemeente gaat u ter harte.
') Ds. e. lindeman , van Warffum. s) Ds. p. a. lanting, van Winsum.



En gij, mijn Broeder 1), die uwe gaven en krachten, zoo rijk u geschonken, mede wilt wijden aan de komst van het Godsrijk en in de welvaart er van uw levensvreugd smaakt, ik weet, indien gij hier niet waart, 't zou u eene opoffering zijn.
Lieve broeders , laat ons God erkennen voor zijnen zegen, ons allen in onze bediening geschonken. Laat de rijke zegen onzer kerk, waarvan wij gedurig tot getuigen en deelgenooten gesteld worden, ons steeds met lust en met ijver bezielen, om alles te doen wat in ons vermogen is om haar heil te bevorderen. Dat we haar steeds blijven liefhebben, en waar anderen haar die liefde onthouden of haar om allerlei oorzaak verlaten, wijden wij ons daar aan de bevordering harer teederste belangen, 't Is waar, onze taak is moeijelijk, maar zonder dit. te gevoelen kunnen wij geene goede dienaren der gemeente om Christus wil zijn. 't Is waar, wij moeten in menig opzigt van zelfverloochening weten, maar wij hebben toch over onzen God niet te klagen, die ons deze schoone taak heeft toevertrouwd om zondaren te leiden tot Hem en die het ons eigenlijk aan niets doet ontbreken. Men mag ons evangelie, dat wij prediken, eens eene dwaasheid noemen en ook ons zeiven in dienzelfden geest beoordeelen, maar dat moet het ons waard zijn, en als het Gode behaagt door de dwaasheid dier prediking zalig te maken, die gelooven, wat gaat het ons aan, wat Jood of wat Griek zegt; dan wordt immers ons oogmerk bereikt, dat toch geen ander is dan om zondaren te behouden voor
l) Ds. j. hessels, van Bedum.



de eeuwigheid. Wijden wij daaraan al onze kracht, trachten we dat doel meer te bereiken , vragen we daartoe meer licht, meer wijsheid en kracht, en God almagtig stelle ons zamen lang nog tot een uitgebreiden zegen voor de komst van zijn rijk.
En deelt gij, mijne Broeders, leden van den Kerkeraad, met ons dien zegen. Ook gij blijft dikwijls niet vreemd aan onze bezwaren, maar moogt nu ook deelen in onze vreugd. Zij dat u een rijke belooning voor al de zorg, voor al den arbeid en de moeite, die ge u dikwijls om de belangen der gemeente moet .getroosten, en voor den moed en de volharding, waarmede gij dit bedehuis tot stand hebt gebragt. Mijn hart is niet ongevoelig voor de belangstelling en ijverige en krachtige medewerking, die ik in dezen van u ondervond. Zij deze stonde ons steeds onvergetelijk ! — Voor veel hebben wij God te danken, ook vooral voor de belangstelling en de medewerking, ons door de gemeente betoond, en den rijken zegen, waarmede ons de Heere tot hiertoe wilde verwaardigen. Legge Hij steeds dien zegen op al onzen arbeid, in zijne vreeze aangewend tot heil der gemeente, wier belangen Hij aan onze zorg toevertrouwd heeft.
Een van ons negental, die de stichting van dit huis met ons begon, mogt dezen dag, die ook voor hem een feestdag zoude geweest zijn, niet met ons beleven. De naam van onzen geliefden broeder abel klooster staat wel naast de onzen op den gedenksteen boven den ingang van dit bedehuis, maar hij staat niet meer naast ons. Dit feest werd door hem met een hooger verwisseld, en de Heere



verhoorde onze beden en vervulde op eene waardige wijze de ledige plaats. Blijven wij nu steeds als één man ons toewijden aan eene waardige vervulling der taak, die ons opgelegd is. Doen wij alles tot verheerlijking Gods, en zijn zegen is ons gewaarborgd door zijne belofte. Ik blijf daartoe rekenen op uwe belangstelling, op uwen ijver, op uw geloof, op uwe overgegevenheid des harten en op de eensgezindheid, die steeds het kenmerk van uw broederzin was. Blijft daarbij steeds zorgen voor de goede instandhouding van dit huis; 't zal mij eene der, aangenaamste genoegens zijn, die ik in uw midden mag smaken, te mogen zien, dat gij ziel hebt voor een waardigen vorm onzer openbare Godsdienst. Doet daarenboven alles wat strekken kan tot heil der gemeente, en waar aan uwe taak hier op aarde geene stoffelijke voordeden zijn verbonden, zijn daar de kroonen te heerlijker, die ge eens in den hemel ontvangt!
En voor u, gel. Gemeente, hoop ik, dat een woord van opwekking tot ootmoedigen dank thans niet behoeft. Gij vindt, dunkt mij, daartoe overvloedige redenen in de herinnering aan verledene tijden. Een vijfendertigtal jaren terug en gij, oudsten in ons midden, herinnert u donkerder dagen. Toen waart gij klein, en beperking door staatswetten aan de eene, en de bitterste vijandschap van hen, die niet wisten wat zij deden, aan de andere -zijde, was uw lot. Nu zijt gij tot eene menigte geworden, en deelt gij nog wel niet in alle voorregten, waarop gij regtmatige aanspraak meent te kunnen maken, om uw lezen en bidden en zingen wordt gij nu



toch niet meer beboet. 0, gij doet wel, dat gij voor den zegen, dien de Heere u geeft, een waardige plaats geeft. Aanvaar mijne erkentelijkheid voor deze liefelijke plaats, om u hier het woord des levens te verkondigen en met u te bidden, en aanvaar mijnen dank voor de schoone woning, mij en de mijnen bereid en die ik eerlang hoop te betrekken; en ook gij allen , die zelve met noeste vlijt tot de laatste ure toe aan een en ander met eigen hand hebt gearbeid. God zegene de talrijke offers, die aan dit huis zijn gebragt. Is deze dag u een vreugdedag, eindig met alles in God, wien de dank toekomt voor alles. Blijven wij bij den rijksten zegen, dien de Heere ons geeft, steeds klein en ootmoedig. Gedenkt steeds wat wij bij ons afscheid van onze oude kerk den vorigen rustdag elkander herinnerden: Gods nabijheid is behoefte ook hier. Juist die nabijheid zal deze plaats ons wijden tot een Godshuis. Zoeken wij dan overal en in alles steeds den Heere en wijden we ons onbedongen aan zijne dienst. Dan zullen wij ook hier, gelijk vroeger elders, Hem ontmoeten. Hij zal zijn woord zegenen tot bekeering van zondaars en tot vertroosting zijns volks. Onze beden zal Hij verhooren en wonen in het midden onzer lofzangen. En wij zullen komen met onze offers der liefde, onze oliehoornen uitgieten op Bethel en zweren: die God zal onze God zijn, en dit huis zijn huis en voor ons een poorte des hemels.
Amen !







Bij den uitgever dezes is mede verschenen :
OÏÏDEJAARSAYOEDPEEEK,
gehouden den Sisten December 1869,
DOOR
J. J. A. PLOOS VAN AMSTEL,
Pr cd. te Groningen. (32 bladz.) prijs 15 cent.
GESCHIEDENIS DER CHRISTELIJKE KERK
TOT OP ONZEN TIJD;
VOOR HET V O UK. BEWERKT DOOR
F. VAN KOOU ,
Evangelist te Groningen. * - -' (600 blz.1 ƒ 2.00.
DE Wil Uil lirillllllll®
O. W I N S L O W.
Uil hel Engelsch vertaald.
MET EEN VOORWOO"RD
VAN ' „. y E. C. SEGERS, '
■ •tVaaheh Pred. te Groningen: (44 bladz.) 10 cent; 25 exempl..ƒ 2.25.
DÊ BELANGRIJKE LEVENSGESCHIEDENIS
J« VAN DEN ZENDELING f TITÜh KLOS E. 1\ cent; 25 ex. ƒ 1.50.