DE ROEPING DER ERFGENAMEN & VAN DEN GROOTEN SCHAT &
AFSCHEIDSPREDIKING, ® GEHOUDEN IN DE ® ® GROOTE KERK TE ® ® ROTTERDAM OP ® 31 OCTOBER1915, DOOR
Ds. D. DENBREEMS.
MET PORTRET.
- UITGEGEVEN TEN VOORDEELE VAN HET KINDERHUIS.
® <B
J. M. BREDÉE's BOEKHANDEL EN UITG.-MIJ. — ROTTERDAM.







DE ROEPING DER ERFGENAMEN ü VAN DEN GROOTEN SCHAT &
AFSCHEIDSPREDIKING, ® GEHOUDEN IN DE ® ® GROOTE KERK TE ® ® ROTTERDAM OP ® 31 OCTOBER 1915, DOOR
Ds.D. DENBREEMS.
MET PORTRET.
- UITGEGEVEN TEN VOORDEELE VAN HET KINDERHUIS.
® ®
J. M. BRÉDÉE's BOEKHANDEL EN UITG.-MIJ. — ROTTERDAM.



PS. 133 : 1, 3.
GELEZEN : Efeze 4 : 1—16.
Tekst. Filippenzen 1 : 27. Alleenlijk wandelt waardiglijk het Evangelie van Christus, opdat hetzij ik kome en u zie, hetzij ik afwezig ben, ik van uw zaken mag hooren, dat gij staat in één geest, met één gemoed gezamenlijk strijdende door het geloof des Evangelies.
PS. 86 : 3, 6.
GEZ. 77 : 1, 4.
GEZ. 96.



i







Geliefde Gemeente,
Zoo is ze dan gekomen de ure, waartegen ik de laatste weken hoe langer hoe meer ben gaan opzien, de weemoedige ure van het scheiden, de laatste ure, waarin ik als uw eigen leeraar voor u mag optreden.
Gelijk een donkere schaduw, die bij het dalen der zon al langer en donkerder wordt, zóó heb ik deze ure zien naderen. In het Oosten, waar men de gewoonte heeft den tijd te berekenen naar den zonnenstand, ziet de landman met blijdschap het langer worden der schaduwen. Een bepaalde lengte van zijn eigen schaduw duidt het uur aan, waarop zijn dagtaak is volbracht. Zoo zag ook ik deze ure aankomen als een schaduw op mijn weg. Maar het was niet „gelijk de landman moe van 't ploegen dé neigende avondschaduw groet", dat ik deze schaduw zag grooter worden. Het was met beklemdheid des harten, met vreeze en beving.
Hoe kon het ook anders ? Scheiden doet lijden. En hoe meer goeds wij ontvangen, hoe meer wij te lijden hebben de pijn van het scheiden. Daarom is de schaduw dezer ure voor mij zoo donker, omdat ik zooveel goeds heb genoten in uw midden en ik dit alles thans vaarwel zeggen moet.



Maar dat is het niet alleen. Daar is nog iets van veel ernstiger aard, dat mij het betreden van deze plaats tot zulk een zwaren gang heeft gemaakt, als nimmer te voren. Dat is het gewicht der verantwoordelijkheid voor de wijze waarop ik onder u mijn taak heb volbracht. Een belangrijk gedeelte van den tijd mijner ambtsbediening wordt met dezen avond afgesloten. En daarvan moet rekenschap worden gegeven aan God. Daarom vooral is deze ure voor mij als een donkere schaduw op mijn weg.
Een vermogend man trok een dag na zijn huwelijksvoltrekking ten oorlog. Het bestuur van zijn vele goederen liet hij over aan zijn jeugdige gade. Na langen tijd afwezig te zijn geweest, keerde hij eindelijk uit den krijg terug. Toen de eerste begroeting voorbij was, had de jonge vrouw geen rust, vóór zij rekenschap had afgelegd van haar gehouden beheer. Nauwkeurig ging hij alles na en daarna zijn gade aanziende met een blik vol liefde, sprak hij ontroerd: „lieve vrouw, ik had het zelf niet beter kunnen doen."-
Helaas, op zulk een antwoord mag geen mensch rekenen, als hij geroepen wordt verantwoording te doen aan zijn God. Het minst van allen een Evangeliedienaar, die zijn voleindigd werk in een Gemeente als deze overziet. Daar is niets, wat een mensch meer verootmoedigen kan, dan terug te zien op een arbeid, die hem altijd ging boven zijn krachten.



Goddank, dat die rekenschap niet behoeft te worden afgelegd en dat die verootmoediging niet behoeft te geschieden voor de menschen. maar dat zij in de binnenkamer behoort, voor het aangezicht van Hem, die rechtvaardig oordeelt en die mild is in het schuldvergeven, die weet wat maaksel wij zijn, gedachtig zijnde, dat wij stof zijn.
Maar het is dan ook juist Zijn heerlijkheid om den schat Zijns Evangelies te doen uitdragen in deze wereld door aarden vaten, door menschen zwak en broos en nietig als een aarden vat. Soms kunnen wij in onze dwaasheid meenen, dat het beter zou zijn geweest, indien God het door engelen had laten prediken aan de menschen. Maar de wijsheid Gods is daarin openbaar geworden, dat het door menschen aan menschen wordt gebracht, door menschen, die meevoelen de menschelijke zwakheden en behoeften, die zich verplaatsen kunnen in menschelijke vreugde en smart. De goddelijke kracht van het Evangelie zelf is te meer gebleken, juist nu het door zwakke zondige menschen is verkondigd.
Zoo is dan ook het Evangelie gekomen tot u, het eeuwig goddelijk Evangelie door zwakke sterfelijke menschen. Dat is het, waarvoor wij God danken op dezen Hervormingsdag. „De waarachtige en kostelijke schat der Kerk is het heilig Evangelie der heerlijkheid en der genade Gods." Zoo luidde de 62ste van Luther's stellingen. Welnu, Gemeente van Rotterdam, dezen schat heeft God u voortdu-



rend meegedeeld in de eeuwen, die voorbijgingen, door de vele leeraren, die u geschonken werden tot op dezen dag. En gelijk nu de leeraren rekenschap hebben af te leggen met het oog op de Gemeenten, welke zij dienden, zoo zijt ook gij verantwoording schuldig aan God voor het ontvangen van het Evangelie, dat Hij door uwe leeraren tot u heeft willen brengen.
..Daarom is deze Hervormingsdag en'ook deze afscheidsure u gegeven om u te herinneren aan de groote verantwoordelijkheid, die op u rust, aan de hooge roeping, die gij als erfgenamen van zoo groot een schat hebt te vervullen. Komt, laat ik u daarop mogen wijzen, nu ik thans voor de laatste maal als uw eigen leeraar tot u spreek en wel naar aanleiding van onzen tekst, die ons deze verheven roeping der Gemeente beschrijft en aantoont : ie waarin de vervulling dezer roeping bestaat, 2e welke vrucht daarvan mag worden verwacht,
De brief, waaraan onze tekst is ontleend, werd door den apostel Paulus geschreven aan de Filippiers terwijl hij zich te Rome in gevangenschap bevond. Ver was hij van hen verwijderd, hij wist niet, of hij hen ooit zou wederzien, maar, dat hij met onverbrekelijke banden aan hen verbonden bleef, dat bleek uit den inhoud van dezen brief. Paulus had de gemeente te Filippi lief met geheel zijn hart. Onder zware beproeving had hij haar gesticht. Zij muntte



uit in geloof en godsvrucht. Ook had zij den apostel talrijke bewijzen van haar liefde en dankbaarheid gegeven. Daarom noemde Paulus deze Gemeente „zijn blijdschap en kroon." Hij wist, dat men zich te Filippi bezorgd maakte over zijn lot. Vandaar, dat hij herhaaldelijk uitdrukking gaf aan de blijdschap, welke zijn hart vervulde en waartoe hij ook de Filippiërs wilde opwekken. Zijn gevangenschap bracht geen schade toe aan de zaak des Heeren. Integendeel, die was gekomen tot bevordering van het Evangelie. En wat tot bevordering van het Evangelie strekken kon, dat was voor Paulus een oorzaak van vreugde, ook al bracht het hem persoonlijk smaadheid en vervolging. Daarom was ook het eenige, waarin hij alles samenvatte, wat hij tot vermaning aan zijn geliefde Gemeente te zeggen had, dat zij wandelen zouden waardiglijk het Evangelie van Christus.
Alleenlijk wandelt waardiglijk het Evangelie van Christus. Alleenlijk. Meer dan deze ééne vermaning behoefden zij niet op te volgen. Wanneer zij dit ééne maar deden, dan was het voldoende. Ja, het zou niet anders dan schadelijk kunnen zijn, wanneer zij iets anders, iets meer dan dit ééne wilden gaan doen. Eenheid moest er zijn in hun leven. Niet den eenen dag dit en den volgenden dag weer wat anders. Niet zich verloopen in beuzelingenEén vaste lijn afbakenend den ganschen levensweg. Eén verheven levensbeginsel, waaruit iedere levens uiting ontsproot.



Oppervlakkig beschouwd, zou men zeggen, dat de apostel er zich toch wel wat al te gemakkelijk afmaakte, toen hij de vermaning tot dat ééne voor zijn geliefde gemeente voldoende achtte, en dat een leven, hetwelk slechts aan één eisch had te beantwoorden, toch wel arm en eentonig moest wezen. En zeker zou dat ook het geval zijn geweest, wanneer dat ééne een kleinigheid ware geweest. Maar wanneer wij, die eene zaak, waartoe de apostel vermaande, nauwkeurig bezien, dan wordt het ons terstond duidelijk, dat wij hier niet te doen hebben met een kleinigheid, maar dat hier in dit ééne de grootste rijkdom werd samengevat.
Dat ééne toch was : het wandelen waardiglijk het Evangelie van Christus. Het Grieksche woord, hier door „wandel" weergegeven, beteekent letterlijk „burgerschap", het gedrag als burger. De Filippiërs waren trotsch op hun Romeinsch burgerschap. Daarom gebruikte Paulus in dezen brief enkele malen dit woord als aanduiding van het zooveel grootere voorrecht, dat zij bezaten als burgers van het hemelsch Koninkrijk. Dat burgerschap, hun leven als deel van het groote geheel van het Koningkrijk Gods moest zijn waardiglijk het Evangelie van Christus.
Noblesse oblige. Adel verplicht. Hooge geboorte eischt een gedrag die hooge afkomst waardig. Wie in een hoog ambt is gesteld, heeft te handelen dat hooge ambt waardig. Wie de erfgenaam is



van een Koningskroon, is verplicht te leven die hooge toekomst waardig. Zoo moesten de Filippiërs wandelen het Evangelie van Christus waardig. Het Evangelie had hen geplaatst hooger dan de hoogstgeborenen. Het Evangelie had hen geroepen tot een voornamer taak, dan het hoogste ambt met zich bracht. Het Evangelie had hun geopend een toekomst, schooner dan de meest schitterende kroon hier op aarde. Daarom was die eene vermaning, om te wandelen het Evangelie van Christus waardig, de meest omvattende, welke denkbaar was. Aan die vermaning zouden de Filippiërs nimmer ontgroeid zijn. Deze vermaning zou voor hen nimmer overbodig worden. Indien zij zich aan deze vermaning hielden, zou de gemeente te Filippi de schoonste vruchten te aanschouwen geven.
Gemeente. Voor een laatste ambtelijke vermaning, door mij als uw eigen leeraar tot u gericht, heb ik geen beter woord kunnen vinden, dan dit woord van Paulus. Toen ik vóór bijna acht jaren tot mijn dienstwerk in deze gemeente werd ingeleid, had mijn bevestiger tot tekst het woord des Heeren : „geef gij hun te eten." Ik heb die opdracht als van 's Heerenwege tot mij komende aanvaard in het vertrouwen, dat Hij de spijze zou geven en vermenigvuldigen en ik niet anders dan een uitdeeler zou behoeven te zijn door de verkondiging des Woords. In de dagen der Hervorming boden de Duitsche ridders Luther hun zwaard aan om daar-



mee het Evangelie te dienen, Maar de Hervormer sprak : „niet alzoo, het woord zal het doen." Zóó heb ook ik mijn taak opgevat. Daarom verklaarde ik bij mijn intrede, niet anders te willen zijn dan „een stem", waardoor God tot u zou spreken Zijn Woord, een orgaan, waardoor tot u zou worden gebracht het Evangelie van Christus. Het Evangelie van Christus, dat is niet alleen het Evangelie, dat Hij zelf verkondigd heeft, maar dat is het Evangelie, waarvan Hij zelf het middelpunt is, Hij de zone Gods die geworden is de Zoon des menschen, die overgeleverd is om onze zonden en opgewekt om onze rechtvaardigmaking.
En toen ik u dat Evangelie verkondigde in de jaren, die voorbijgingen, is het mij gegaan als de discipelen, toen zij volbrachten het bevel des Heeren : „geeft gij hun te eten." De weinige brooden en vischjes vermenigvuldigden door de wondermacht des Heeren, zoodat er duizenden werden gevoed en er nog twaalf korven gevuld werden met hetgeen er overschoot. Zoo ging het ook mij. Ik bracht het Evangelie van Christus tot ouden en jongen, tot rijken en armen, tot gezonden en kranken, tot blijden en treurenden, ik bracht het onder allerlei omstandigheden en steeds bleek het te beantwoorden aan de nooden en behoeften. Ik mocht dat Evangelie u verkondigen bijna acht jaren lang en nimmer was de bron uitgeput. Ja, nu terugziende op het volbrachte werk, gevoel ik het duidelijker dan



ooit, hoeveel meer er van het Evangelie van Christus te zeggen is, dan ik u gepredikt heb.
Het is er mede als met de kunstwerken, welke Christus afbeelden op het doek geschilderd of in marmer uitgehouwen. Hoeveel heerlijkheid zij van den Christus ook doen aanschouwen, ieder geeft toch maar een deel daarvan weer. De heerlijkheid van den Christus is te groot en te rijk om door het schoonste kunstgewrocht ten volle te worden samengevat.
Zoo heeft men ook vele pogingen aangewend om te geven een afgeronde beschrijving van het leven van Jezus. Maar aan niemand is het ooit gelukt een „leven van Jezus" te schrijven, dat volkomen aan de werklijkheid beantwoordde. Het bleek altijd weer stukwerk te zijn. Het bleef altijd beneden de volheid van grootheid en heerlijkheid van des Heeren persoon en werk.
Zoo was het ook met mijn prediking. Naar de mate der gaven mij door God geschonken, heb ik u niet anders verkondigd dan het Evangelie van Christus. Maar de helft heb ik u niet kunnen aanzeggen van Zijn heerlijkheid. Meer dan ooit zie ik het in, nu het uur van scheiden gekomen is.
Maar daarom zou ik u thans nog zooveel willen zeggen. Helaas, mijn woorden schieten daartoe te kort. De tijd zou er mij toe ontbreken. Nog enkele oogenblikken en het sein tot vertrek wordt gegeven. Maar daarom ben ik dan ook zoo dankbaar, dat de apostel ons tekstwoord geschreven heeft.



Want nu kan ik in de korte oogenblikken, die mij dezen avond gegeven zijn, alles, wat ik u te zeggen heb, samenvatten in deze hoofdsom : ,,alleenlijk wandelt waardiglijk het Evangelie van Christus."
Alleenlijk. Maar één ding is noodig. Bekommert en verontrust u niet over vele dingen. Waait niet met alle winden mee. Laat u niet omvoeren met allen wind van leer. Versnippert uw krachten niet door alles en nog wat te willen doen. Daar is slechts één levensbron, waaruit al onze nooden en behoeften worden bevredigd. Daar is slechts één levensbeginsel, waaruit het ware leven opbloeit in zijn rijkdom en volheid. Daar is slechts één levensdoel dat waard is te worden nagejaagd. Maar dat ééne, omvat dan ook een veelheid, een volheid, welke onuitsprekelijk is. Dat ééne is te wandelen waardiglijk het Evangelie van Christus.
In de eerste plaats sluit dat in het deelhebben aan het Evangelie van Christus als burgers van het Koninkrijk der hemelen. Helaas, de vreeselijke mogelijkheid blijkt telkens weer werkelijkheid te zijn geworden, dat men het Evangelie van Christus kan hooren zonder er deel aan te hebben.
Voortdurend wordt bewaarheid de oude vergelijking, waarbij de hoorders des Woords in vier soorten worden verdeeld. Daar zijn er, die als de spons goed en kwaad opnemen, maar bij den minsten druk ook weer loslaten. Daar zijn er aan den zandlooper gelijk, bij wie het het eene oor ingaat en



het andere weer uit. Daar zijn er, die evenals een filtreertoestel het kwade behouden en het goede verliezen. Daar zijn er ook, die als de zeef het koren bewaren en het kaf laten verwaaien.
Tot diegenen nu, die het Evangelie van Christus hoorden, zonder tot heden deel te hebben aan zijn heerlijkheid, wil de vermaning van onzen tekst zeggen : „stelt u niet langer tevreden met te zien op den akker, welke den grooten schat bevat, maar doet als de man door Jezus in de gelijkenis voorgesteld, die heenging en verkocht alles wat hij had, om den akker te koopen. Bepaalt u er niet toe de parel van groote waarde uit de verte te bewonderen, maar doet als de koopman, die al wat hij had verkocht, om die eene parel te koopen.
Voor u echter, die den onuitsprekelijken rijkdom van het Evangelie van Christus kent uit eigen ervaring, beteekent de vermaning van onzen tekst : „gedraagt u, zooals het den bezitters van zoo groot een schat betaamt Leeft overeenkomstig uw stand. In welke aardsche omstandigheden gij u ook moogt bevinden, gij zijt koningskinderen, gij zijt bezitters van het grootste vermogen, gij zijt erfgenamen van de heerlijkste toekomst. Laat u daarvan voortdurend meer doordringen. Graaft daartoe steeds dieper in de goudmijn van het Evangelie van Christus. En wanneer gij dan steeds meer schatten opdelft, wanneer gij u hoe langer hoe meer bewust



wordt van den onmetelijken rijkdom u geschonken, in het Evangelie van Christus, den rijkdom van de vergeving der zonden, van den vrede des harten en van de eeuwige erfenis, die u wacht, denkt dan ook aan de ernstige verplichtingen, die dit alles u oplegt. Leeft dan, zooals van zulke bevoorrechten mag worden verwacht. Houdt u niet armer dan gij zijt. Verbergt in valsche nederigheid de vorstelijke onderscheidingen niet, waarmee de Hemelkoning u begiftigt. Sluit het oog niet voor de kroon, die u aan het eind van de loopbaan wacht. Geniet van uw rijkdommen en laat anderen er in deelen. Weest getuigen van Christus door woord en daad. Bidt zonder ophouden om de leiding van den Heiligen Geest, opdat gij het hooge levensdoel, dat u voorgesteld is, moogt nader komen.
Wanneer gij zoo alleenlijk wandelt, waardiglijk het Evangelie van Christus, zult gij ervaren, dat uit dat eene levensbeginsel opbloeit een leven zóó rijk en vol, dat het ieder levensgebied omvat, dat het alle levensuiting beheerscht, dat het u maakt tot medearbeiders Gods, wie gij ook zijn moogt en waar gij ook in het leven moogt zijn geplaatst. God wil u de eer waardig keuren mede te arbeiden aan het vast gebouw van Zijne gunstbewijzen, dat naar Zijn gemaakt bestek zal rijzen tot in eeuwigheid. Eens, wanneer al het aardsche zal zijn voorbijgegaan, zal het stijgerwerk ineenstorten, dat de heerlijkheid van Gods tempel thans nog verbergt voor het oog.



Dan zal het Godsgebouw stralen in volmaakten luister. En gelijk voor een bouwwerk gewoonlijk meer kleine dan groote steenen worden gebezigd, zoo zal het blijken, dat het grootste gedeelte van het Godsgebouw gevormd werd door de schijnbaar geringe daden van de schijnbaar geringsten onder de menschen, maar die beantwoord hebben aan de hoogste roeping, omdat zij geleerd hadden te wandelen waardiglijk het Evangelie van Christus.
Maar daaruit volgt, dat van zulk een wondere samenwerking onder de leiding van den Goddelijken bouwmeester ook als vrucht mag worden verwacht, wat de vervulling is van een mijner dierbaarste wenschen en wat door Paulus wordt uitgedrukt in deze woorden : ,,opdat, hetzij ik kom en u zie, hetzij ik afwezig ben, ik van uw zaken moge hooren, dat gij staat in één geest met één gemoed, gezamenlijk strijdende door het geloof des Evangelies.
Gez. 77: i, 4.
Groot was de afstand, welke Paulus in zijn gevangenschap te Rome scheidde van de geliefde gemeente te Filippi. Vele waren de bezwaren, welke verhinderden, dat hij tot die gemeente ging. Zouden die hinderpalen nog eens uit den weg worden geruimd ? Zou hij nog ooit uit zijn gevangenschap worden ontslagen ? Zou hij nog eenmaal in de gelegenheid zijn die gemeente weder te zien ? Hij



wist het niet. Maar, indien dit laatste hem geschonken werd, zou een van zijn liefste wenschen in vervulling gaan. In ieder geval bleef hij met de innigste banden aan de gemeente gehecht. Indien hij niet persoonlijk tot hen kon komen, dan zou hij toch steeds pogen op de hoogte te blijven van hun omstandigheden. De grootste belangstelling zou hij blijven koesteren voor den toestand der Gemeente. En, wat daarbij voor hem het voornaamste was, was dit, dat hetzij hij kwam en hen zag, hetzij hij afwezig was, hij van hun zaken mocht hooren, dat zij stonden in één geest, met één gemoed gezamenlijk strijdende door het geloof des Evangelies. Ja, wanneer zij beantwoordden aan dat eene, waartoe hij hen vermaand had, namelijk te wandelen waardiglijk het Evangelie van Christus, dan verwachtte hij als vrucht daarvan: eenheid des geestes, eenheid des gemoeds, om met vereende krachten, door eendracht sterk, te strijden den goeden strijd des geloofs.
Gemeente. Daar zijn veel punten van verschil tusschen de betrekking waarin Paulus de apostel stond tot de gemeente te Eilippi, welke hij gesticht had "en de verhouding tusschen u en mij, die slechts een van de velen ben in de rij uwer leeraren. Maar daar zijn ook veel punten van overeenstemming. Sterke banden houden ook mij aan u verbonden. Ik wil er dit uur van scheiden niet pijnlijker door maken met er uitvoerig bij stil te staan. Liever wijs ik u op datgene, wat mij evenals den apostel een troost-



rijke gedachte bij het scheiden is. Ik mag u een tot weerziens toeroepen. Rotterdam is van Amsterdam niet gescheiden door bergen en zeeën gelijk Filippi van Rome. Daar zijn geen hinderpalen als die, welke Paulus beletten om de Filippiërs weder te zien. Ik hoop nog menigmaal te toeven in de stad, die mij lief is geweest van mijn jeugd af aan. Ik hoop nog meermalen in de gelegenheid te zijn in een uwer schoone kerkgebouwen voor u op te treden. Maar hetzij ik kom en u zie, hetzij ik afwezig ben, ik zal steeds met de grootste belangstelling voor u vervuld blijven. Het zal mij steeds een oorzaak van vreugde zijn, als ik mag hooren, dat het u welgaat. Maar vooral zou dan een mijner vurigste wenschen in vervulling gaan, wanneer ik hooren mocht als vrucht van uw wandel waardiglijk het Evangelie van Christus dat gij staat in één geest, met één gemoed gezamenlijk strijdende door het geloof des Evangelies.
Gemeente. Ik heb gedurende mijn verblijf in uw midden er niet naar gestreefd iets buitengewoons te wezen. Als een gewoon mensch heb ik onder u willen verkeeren, opdat mijn persoon niet in den weg zou staan aan de vervulling mijner roeping. Maar toch, daar is bij het volbrengen van mijn taak telkens weer één ding op den voorgrond getreden en ik zal mij verblijden, wanneer het door u is opgemerkt en ter harte genomen. Dat is dit, dat ik er vooral aan heb medegearbeid om u dat ideaal eener Christelijke ge-



meente nader te brengen, wat door Paulus wordt aangeduid met de woorden : „dat gij staat in één geest, met één gemoed gezamenlijk strijdende door het geloof des Evangelies."
Wie door het geloof des Evangelies in de blijde hope leven eenmaal over te gaan tot de triumfeerende kerk, die behooren, zoo lang zij op de aarde zijn, tot de strijdende kerk. Die strijd is gericht tegen de macht der duisternis, tegen de zonde in alle vormen en gedaanten, waarin zij zich moge vertoonen. Tot de vereischten om dien strijd op de rechte wijze te voeren, behoort niet het minst, dat hij gevoerd worde in één geest, met één gemoed.
Helaas, velen verstaan de beteekenis niet van dezen geweldigen strijd. Zij verlagen deze grootsche worsteling tot een partijstrijd, tot een kleinzielig getwist zoowel naar buiten als naar binnen. Als strijdbare helden staan zij op de wallen om iederen aanval af te slaan en den vijand te houden buiten hun vesting. Maar zij hanteeren velerlei andere wapenen dan ons in de Schrift als de wapenrusting Gods worden aangewezen. Zij vergeten, dat het niet te doen is om de ongeloovigen en de zondaren en allen, die buiten staan af te stooten, maar integendeel om hen te trekken en te winnen juist door het bestrijden van het ongeloof en de leugen en de zelfzucht en alle zonde ook in haar schoonste gedaante.
En wat het inwendige betreft, ach wat een ver-



deeldheid onder zonen van hetzelfde huis, die als broeders moesten samenwonen. Inplaats van alle aandacht te wijden aan de vreeselijke openbaring van de macht der duisternis in deze tegenwoordige wereld en de handen ineen te slaan tot redding van de duizenden, die in gevaar verkeeren weg te zinken in den nacht van zonde en ongeloof, staan er velen, onbewogen door de geweldige tijden die wij beleven, met elkander te twisten over allerlei beuzelingen. En het gevolg daarvan is, dat de naam des Heeren er om gelasterd wordt, dat de komst van Gods Koninkrijk wordt tegengestaan en dat men elkander en zichzelf de grootste schade toebrengt.
Toen eens de tegenwoordige bondgenooten Engeland en Frankrijk met elkander in oorlog waren gewikkeld, gebeurde het, dat twee oorlogsschepen in den nacht met elkander in gevecht geraakten. Er werd den ganschen nacht vreeselijk geschoten en geen van beide wilden wijken. Maar toen de morgen eindelijk aanbrak bleek het, dat beide schepen de Engelsche vlag voerden. Natuurlijk werd toen onmiddelijk het vuren gestaakt, Maar de gevolgen waren ontzettend. Een groot gedeelte van de bemanningen was gesneuveld of gewond. Het was een vreeselijke ontgoocheling.
Zoo zal het ook zijn, als de groote morgen aanbreekt. In den nacht van den partijgeest zien velen in elkander vijanden, die zij zoo hevig mogelijk bestrijden. Maar aan den morgen der eeuwigheid zal het bhjken,



Gelijk in een bosch de boomen ieder op zichzelf staan, van elkander onderscheiden en gescheiden, terwijl de wortelen diep in den grond op de innigste wijze zijn vereenigd en ook de takken heel in de hoogte in elkander zijn gestrengeld, zóó wensch ik, dat het ook zal zijn onder u. Bij alle verscheiden heid en handhaving van ieders zelfstandigheid, toch in den diepsten grond in Christus één met het uitzicht op de volmaakte eenheid omhoog.
Zoo zij uw wandel waardiglijk het Evangelie van Christus, zoo worde de heerlijke vrucht daarvan aanschouwd, dat gij staat in één geest, met één gemoed gezamenlijk strijdende door het geloof des Evangelies, zoo zij er blijdschap in mijn hart, hetzij ik kom en u zie, hetzij ik afwezig ben en ik van uw zaken mag hooren, blijdschap over het heden, blijdschap over hetgeen in de eeuwigheid mag worden verwacht, omdat dan ook van u in vervulling zal gaan het dichterwoord :
Eens zijn daarboven de veeten vergeten Daar heerscht de liefde, die saambindt en sticht, Daar gaan Gods kinderen harmonisch verscheiden Nimmer gescheiden, in 't eeuwige licht.
Amen.



TOESPRAKEN.
En nu Gemeente van Rotterdam, voor het laatst mijne Gemeente, nog een laatste woord tot u. Gezegende jaren heb ik in uw midden mogen doorbrengen. Als een kostbaren schat zal ik ze bewaren in mijn herinnering. Dank, hartelijk dank voor de bewijzen van liefde en vriendschap, welke ik zoo ruimschoots van u heb mogen ontvangen. Ze hebben mij bij mijn vaak moeilijken arbeid bemoedigd en verkwikt. Thans op het punt gekomen, waar onze wegen uiteengaan, is het mij, als iemand, die van huis gaat om in den vreemde te gaan arbeiden. Want ik gevoelde mij zoo thuis in uw midden, als waarschijnlijk nooit elders het geval zal zijn. Alleen het bewustzijn, dat ik zelf dezen weg niet heb gezocht en het geloof, dat ik ga, waar mijn Meester mij roept, geeft mij vrede bij den weemoed van het scheiden en bij de onbekendheid met de toekomst. God geve ons allen Zijn weg te gaan en daarop te volharden tot het einde. Dan mogen thans onze wegen zich scheiden, wij weten dat ze eens weer samenkomen, als de eeuwige bestemming is bereikt.
Toen ik hier mijn arbeid aanvaardde, werd ik op aangename wijze verrast, verscheidenen van mijn vroegere gemeenteleden van Charlois ook hier als gemeenteleden te mogen ontmoeten. Zij waren ook aan gindsche zijde der rivier burgers van Rotterdam en bleven in hetzelfde burgerschap, toen zij naar



den rechter Maasoever verhuisden. Gelijk onze stad is gebouwd aan beide oevers onzer schoone rivier, zoo is het ook met de Gemeente Gods. Alleen de doodsrivier scheidt de strijdende Kerk op aarde van de triumfeerende in den hemel. Wij allen moeten eenmaal deze rivier oversteken. Maar welk een verrassing staat ons daarbij te wachten. Indien wij hier aan deze zijde door Gods genade burgers van het Koninkrijk der hemelen zijn geworden, dan zullen wij elkander weder ontmoeten als burgers van het hemelsche Sion aan den anderen oever, waar wij in volmaaktheid wandelen zullen waardiglijk het Evangelie van Christus, waar wij, door niets meer gescheiden, in één geest en met één gemoed gezamenlijk ons zullen verheugen in de overwinning, als het geloof des Evangelies voor eeuwig, veranderd zal zijn in aanschouwen. God geve het ons allen.
Amen.







Zendingsdrukkerij „ELIM", Dir. J. Zalmann, Tulpstr., R'dara. X7 ZPZ 5^3 ^7
\