CB 20772
EN WESTHILL - KINDERDIENST
INRICHTIN GEN METHODE
DOOR A. M. v. d. LAAR KRAFFT EN L. v. d. LAAR KRAFFT-WIJNAENDTS v.RESANDT VAN GORCUM <fc COMP HITrTRVRDS assrm





EEN WESTHILL - KINDERDIENST





EEN WESTHILL - KINDERDIENST
INRICHTING EN METHODE
DOOR A. M. t. d. LAAR KRAFFT EN L.v. d. LAAR KRAFFT-WIJNAENDTS v.RESANDT VAN OORCUM & COMR, UITGEVERS, ASSEN


INHOUD.
Inleiding. I. Wat is een Westhill-dienst ? II. Voorbespreking (voor de hoofdleid(st)er).
III. Kinderstudie ( „ „ | ).
IV. Wenken toot nieuwe leidsters. V. Expressie-werk.
VI. De Muziek.
VII. Bijzonderheden in den W.H.-dienst.
VIII. Volgorde van een W.H.-Kinderdienst. IX. Waar een hoofdleid(st)er steeds aan
denken moet.
X. Waar een leidster steeds aan denken moet.
XI. Wat men voor een Westhill-dienst aan materiaal noodig heeft.
XII. Litteratuur.


INLEIDING.
Het is gewenscht voor ouders en belangstellenden niet alleen, maar ook voor leid(st)ers een beknopt boekje over de Westbill -kinderdienst te hebben dat als leiddraad bij de methode kan dienen.
Vandaar de samenstelling van dit geschriftje. De stukjes I en VII—XII rijn van mijn hand, de andere door mijn Vrouw samengesteld en verwerkt uit gegevens, welke rij uit ervaring met onze Westhill kinderdiensten heeft opgedaan en die rij vermeld vond in de jaargangen van „Onze Kleintjes" (Red. o.a. Mej. M. v. Voorst v. Beest te Maarssen, de eerste die de methode in ons land invoerde).
Waar er tegenwoordig ettelijke z.g. Westhilldiensten bestaan, die niet beantwoorden aan de noodzakelijke eischen, kan men aan de hand van dit boekje toetsen hoe rij wèl behoorden te rijn. Maar ook kunnen de goede W.H.-kinderdiensten zich er blijvend mee controleeren. Nergens is zelfonderzoek en -controle zoo noodzakelijk als bij jeugdwerk. v. d. L. K.





0 I. WAT IS EEN WESTHILL-DIENST?
Een Westhill-dienst is een Zondagsche kinderdienst voor kleine kinderen van 5—9 jaar *). Hij ia ontstaan uit reactie tegen de bestaande Zondagsscholen en het eerst (1905) ingevoerd te Selly Oak (Bournville) bij Birmingham door G. H. Archibald, van de Westhül-College aldaar2) De methode is gebaseerd op een gewijde opvatting van een kindersamenkomst des Zondags en op de kinderpsychologie.
) In dit boekje wordt alleen gehandeld over de 5—9 jarigen, die men kan splitsen in drie afdeelingen: de z.g. „vijfjes", de 6—8 jar., en de o-jarigen. Het is onze ervaring dat de Westhül-methode voor slechts jongere kinderen doeltreffend is. De kinderen van 10—12 jaar kan men in een gewone kinderdienst vereenigen of hen afzonderlijk nemen voor het verhaal (door een oudere leid(st)er te vertellen). De oorspronkelijke methode is als volgt ingedeeld: 1 de „vijfjes"; 2. de primary department(S—8j.); 3. de junior dep. (9—i2j.); deintermediate <kP- (13—IS j )-
*) Naar dit college is de methode in Holland genoemd: „Westhilldienst". In Engeland zelf heet zij: „The graded of decentralised Sunday School", (de Zondagschool naar leeftijd ingedeeld en in groepjes-vorm).
Het lokaal moet Echt en stemmig aijn, veel bloemen, goede muziek, mooie platen. Voor de kinderen zijn er kleine stoeltjes. Elke groep van 3 a 4 kinderen heeft een leidster van ± 15 jaar.
Het geheel staat onder een hoofdleid(st)er. De indeeling is zeer afwisselend in overeenstemming met de bewegelijkheid van het jonge kind. Behalve dat men natuurlijk vóór alles doordrongen moet zijn van de gedachte, het kind iets geestelijks te willen brengen, is verder alle aandacht geconcentreerd op het kind. „The chUd in the midst" (het kind in het midden) ia het devies in de Westhill-dienst. Alles gebeurt in de Westhill-dienst op kinderlijke wijze doch tevens met wijding: het binnenkomen, het rondloopen, collecteeren, enz. Vooral de hoofdleid(st)er moet van deze grondbeginselen geheel doordrongen zijn. Een zeer voornaam punt in de Westhill-dienst is verder: de z.g. expressie. Het hangt er onverbreeklijk mee samen en vormt er een noodzakelijke aanvulling van. Het kleine kind moet zijn gedachten kunnen uiten of uitspelen.


Er zijn dus drie grondprincipe's bij een goede
Westhill-dienst:
i°. wijding;
2e. kinderpsychologie;
3e. expressie.
Zonder een van deze drie valt de geheele dienst.
II. VOORBESPREKING (VOOR DE HOOFDLEID(ST)ER.)
Deze komt vóór het verhaal, om de belangstelling der kinderen op te wekken, 't Is aardig de kinderen zelf ook aan 't woord te laten komen, men stelle daarom deze inleiding zooveel mogelijk vragenderwijs. De inleiding kan de vorm hebben van een natuurbespreking of een z.g. „aanvullende bespreking".
Voor de „natuurbespreking" heeft men uitteraard een rijkdom aan onderwerpen. Zooveel mogelijk moet de natuurbespreking of althans de hoofdgedachte ervan, verband houden met het verhaal. B.v. bij de gelijkenis van de Zaaier, kan men vertellen en vragen doen over „koren", hoe het groeit, waartoe het dient enz. Als 't kan,
late men wat graankorrels zien, of neme anders als uitgangspunt een plaat van deze gelijkenis. Bij 't verhaal van de „wonderbare vischvangst" kan men wat vertellen van de zee, visschen, schelpen, enz. Op deze manier wordt de liefde van 't kind tot de natuur opgewekt. Zoowel de natuurbespreking als de aanvullende bespreking moet zooveel mogelijk aanschouwelijk worden gemaakt, door voorwerpen, platen, teekeningen, enz.
De „aanvullende" bespreking dient om de bijzonderheden in het verhaal, b.v. een oostersch huis, woestijn, wierook, enz., dat die dag zal worden verteld, beter te kunnen, begrijpen. Het is n.1. niet gewenscht een uitleg te geven onder het vertellen van 't verhaal, daar dit de gedachtengang onderbreekt en schade doet aan den indruk van het geheel.
Aan 't eind van de voorbespreking geven we even een aanduiding van wat er verteld zal worden, waardoor de kinderen het verband voelen tusschen de inleiding en 't verhaal dat ze straks zullen hooren.
Als voorbeeld diene het volgende verhaal van


David den schaapherder: we vragen de kinderen b.v. over de hei, schapen, wie zorgt er voor de schapen enz.
Dan volgt de aanduiding: nu zullen jullie straks van je leidsters hooren van een jongen schaapherder, en hoe goed hij voor zijn schapen zorgde.
III. KINDERKENNIS (VOOR DE HOOFDLEID(ST)ER.)
Men vrage zich zelf af na elke dienst: Wat was de reden van vermeerderde aandacht bij dit of dat kind op een zeker oogenblik? Wanneer was hun aandacht het meest gespannen? Waarom juist toen? Vonden de kinderen de plaat mooi, die we hun lieten zien en welke opmerkingen maakten zij er over? Leerden ze de woorden en de wijs van het lied gemakkelijk en waarom? Hoe was de heele stemming? Was er wijding en bleef die 't geheele uur bewaard? Verminderde die misschien op 't eind en waarom? Wat zouden wij kunnen doen om dit in het vervolg te voorkomen. Men is zoo geneigd, als iets niet
geheel naar wensch ging de schuld bij de kinderen te zoeken en tevreden te zijn als men zelf zijn best beeft gedaan. In de meeste gevallen echter ligt de schuld bij ons zelf, doordat we niet genoeg op de hoogte waren van de gedragingen van 't kind. Probeer de verschillende karaktereigenschappen van de kinderen te leeren kennen. Iemand, die pas met 't werk begint moet de kunst van opmerken nog leeren. Men zal beginnen met oppervlakkig te oordeelen om dan langzamerhand dieper in de natuur van 't kind door te dringen. Eerst zal men een kind „lief" noemen of „aardig" of „spraakzaam" of wel „lastig", „woelig", maar men gaat de oorzaak niet na. Wat verstaat men onder „lief" en wat bedoelt men met „lastig"? Is een kind dit omdat 't rusteloos of levendig is en lief als het zich rustig houdt en dus geen last veroorzaakt? Ga eens na de oorzaak van de verschillende handelingen en uitingen bij de kinderen: opvoeding, omgeving, thuis, geboorte, aanleg, enz. Hoe beter wij de kinderen leeren kennen, hoe beter wij in staat zullen zijn hun leiding te geven.


Het leeren kennen der verschillende karakters wordt bij de West-Hill gemakkelijker gemaakt door de kleine groepjes, waardoor elk kind in de gelegenheid is zich te uiten en persoonlijk contact heeft met de vertelster. Deze van haar kant kan de noodige aandacht wijden aan ieder kind, niet alleen bij 't vertellen, maar ook bij het zingen enz.
IV. WENKEN VOOR NIEUWE LEID(ST)ERSx)
Maak je er de eerste Zondagen niet al te ongerust over dat je verhaal niet lang genoeg zal zijn en je te gauw klaar bent. Een kort verhaal hoeft daarom nog niet slecht verteld te zijn; 't is zelfs dikwijls beter dan een lang uitgesponnen verhaal. En als je klaar bent vóór de andere groepjes aan
*) De leidttet» kan op twee manieren het verhaal bijgebracht worden: ie. door het op de z.g. voorbereidingsavond met haar door de hoofdleid(st)er te bespreken (wat veel tijd kost), ze. door het gehectografeerd of doorgeslagen met schrijfmachine bijtijds te doen toekomen (met allerlei aanwijzingen). Af en toe met de leid(st)ers bijeenkomen, is zeer gewenscht.
't expressiewerk beginnen, kun je die oogenblikken altijd aanvullen door er met de kinderen over te spreken, wat zij zullen teekenen of maken of je kunt probeeren hen over het verhaal aan 't spreken te krijgen. Zijn de kinderen te verlegen je te antwoorden, zooals het dikwijls is bij een eersten keer, vraag hun dan iets over hun zelf of over hun familie; waarmee speel je graag enz. Op zulke vragen geven de kinderen gewoonlijk eerder antwoord en is 't je eenmaal gelukt hun vertrouwen te winnen, dan zal 't een volgende keer ook wel gaan met vragen over het verhaal.
Maar natuurlijk (al behoef je dus niet met enkele minuten verlegen te zitten) toch moet jè telkens weer probeeren je verhaal de vereischte tijd (10 4 12 min.) te doen duren. Na eenigen tijd zal het je ook zeker gemakkelijker vallen wat uit te weiden. Nog een paar wenken, die je misschien kunnen helpen:
In het begin spreekt men bijna altijd te vlug. Een goed verteller besteedt den juisten tijd aan ieder tafereel. Een kind merkt


dadelijk of iemand gehaast is. Het rustige vertellen wekt zijn vertrouwen en spant zijn verwachting. Denk er ook om, je kinderen altijd goed aan te k ij ken onder 't vertellen.
Nu hoe je bij een verhaal kunt uitweiden. Behoud de Oostersche kleur van 't verhaal en bedenk dan, wat waarschijnlijk gebeurd is, leef je in het verhaal en in de hoofdpersoon. Denk je dan iedere bijzonderheid in en wat hij gezegd en gedaan zou hebben. B.v. leef je in den persoon van Abraham toen hij naar Kanaan ging, bedenk welke toebereidselen bij zou maken voor de reis, hoe hij van zijn bekenden afscheid zou nemen, wat hij zien zou en doen onderweg. Breng dan in het verhaal zooveel van deze bijzonderheden, als je daarvoor geschikt vindt; je moet oppassen nietes te geven dat de aandacht zou afleiden van de voornaamste daden of gebeurtenissen en vooral van de „hoofdgedachte" in je verhaal. Als je je op deze manier eenigen tijd geoefend hebt, zal 't je makkelijker vallen om twintig minuten over een verhaal te doen dan tien.
Ook is 't heel goed het verhaal van te voren eenige keeren bij je zelf te vertellen, zoodat 't eene tafereel als vanzelf op 't andere volgt. Neem die verschillende tafereelen in je geheugen op, elke verandering van plaats en personen is een nieuw punt of tafereel. Wanneer je die punten nu goed in je opgenomen hebt, dan helpt je dat je verhaal rustig en in de juiste volgorde te vertellen, b.v. het verhaal v. d. tien melaatschen: i. de tien melaatschen. 2. de komst van Jezus. 3. de ééne die terugkeerde. Weet je, hoe je het beste zult vertellen? Je moet zelf het verhaal zoo mooi vinden, dat je 't prettig vindt het aan een ander te vertellen. Dan hoef je er niet bang voor te zijn dat de kinderen niet naar je zullen luisteren. Als je pas begint als leidster bij een West-Hillkinderdienst, denk je misschien dat 't eenige is wat je te doen hebt: 't verhaal vertellen en helpen met het expressiewerk. Je moet het verhaal vertellen en zit als 't ware passief te wachten, tot dat de tijd daarvoor gekomen is. Verder komt alles op de hoofdleidster neer, denk je. Maar spoedig zul je leeren


beseffen, dat dit verkeerd is en dat zoowel leidsters als kinderen er geheel „in" moeten z ij n. Op veel manieren kun je de hoofdleidster helpen en 't heele uur door steunen. Kinderen doen gauw na. Let maar eens op, dat, als je eens niet meezingt, je kinderen het ook niet doen of veel minder goed doen.
Ook bij de „voorbespreking" kun je helpen door zelf vol aandacht de gedachtengang van de hoofdleidster te volgen. En als een leidster bij 't gebed in een onverschillige houding zit, heeft dat zeker invloed op de houding van de kinderen. Het is verwonderlijk hoe gemakkelijk de kinderen alles van je overnemen. Als je 't zaaltje binnenkomt als in een kerk zullen de kinderen daar ook iets van voelen. En dit is de beste manier om wat wij noemen „wijding" te krijgen. Er zijn nog andere van zelf sprekende dingen, waar je om moet denken. Je kunt iedere stoornis in je groepje trachten te voorkomen door een blik of door een zachte aanraking. Je moet altijd klaar zijn voor alle gebeurlijkheden:
een kind dat te laat komt en niet weet waar te gaan zitten, een ander dat bij de collecte-rondgang kans loopt te struikelen enz. De taak van een leidster is, 't heele uur actief, en niet passief te zijn.
V. EXPRESSIE-WERK. || Als de kinderen gedurende het verhaal stil en opmerkzaam hebben zitten luisteren, hebben zij de gelegenheid noodig tot beweging. — Heb je er wel eens over gedacht, waarom een klein kind niet lang achter elkaar kan stil zitten? Het is omdat hij vol is van onbedwingbare levenskracht. De natuur zelf leert ons dat. Sla een kind maar thuis gade; altijd is het in beweging, zelfs als het op den vloer in een prentenboek ligt te kijken, schopt het nog met zijn beenen heen en weer.
Om het kind ook op de Kinderdienst de beweging te verschaffen die zijn groeiend lichaam vereischt dient o.a. de collecte-loop. Na het verhaal; het stil zitten, heeft het kind weer beweging, werkzaamheid, noodig. Dit is dus de eerste waarde, die het expressiewerk


heeft. Maar dit is niet alles: als dat zoo was zou een even rondloopen hier ook goed kunnen dienen. Het expressiewerk echter heeft tevens tot doel de waarde van het verhaal te verdubbelen. Als 't de leidster gelukt is het verhaal wezenlijk en levend voor te stellen, zullen de gedachten van het kind zijn opgewekt. Het kind heeft er behoefte aan uitdrukking te geven aan hetgeen in hem omgaat.
Zoo zullen de kinderen, als zij met volle belangstelling naar ons verhaal geluisterd hebben, ook naar expressie verlangen. Pas als zij het uitgewerkt hebben wordt het verhaal hun eigendom. Dit is dus ééne wijze waarop de waarde van het verhaal door het expressie-werk vermeerderd wordt. Ten tweede helpt het expressiewerk het kind om het verhaal te onthouden. Door een gedachte te uiten, wordt zij vaster ingedrukt in Onzen geest; als wij een verhaal wenschen te onthouden, zullen wij er niet licht toe komen het uit te teekenen, we zullen het opschrijven of aan iemand navertellen. Maar bij kinderen is dat heel wat anders. Zij hebben
een beperkte woordenkeus en kunnen nog weinig schrijven. Zij kunnen zich beter uiten door het gehoorde uit te spelen of uit te teekenen. Bij het teekenen zijn technische moeilijkheden geen bezwaar voor ze. Zij denken er niet aan, of ze de dingen correct kunnen weergeven, zij teekenen er maar op los en leggen er hun eigen bedoeling in. Gewoonlijk beginnen kinderen pas als ze negen of tien jaar oud zijn, te beseffen, dat hun teekeningen niet heel mooi zijn en hoort men wel zeggen: „ik kan niet teekenen" of „mijn teekening is leelijk". Als het expressiewerk voor het kind waarde aal hebben moet het van zijn eigen gedachte het resultaat zijn; anders is het geen zelfexpressie. In 't begin zal men sommige kinderen moeten helpen door een of andere vraag over het verhaal, of zelfs door iets op te noemen dat zij zouden kunnen teekenen. Sommige kinderen geven in het expressiewerk iets, dat zij zelf bedenken. Zoo gaf een meisje in haar speelbakje bij 't verhaal van 't paradijs, de „Kralingsche Plas" aan, want 't was voor haar iets moois en dat hóórde hij 't Paradijs! Gewoonlijk kan men


uit het expressiewerk zien, of het verhaal goed verteld is of niet. Als een kind het gehoorde goed heeft begrepen, zal hij meestal tot expressie in staat zijn) en dit ook graag doen.
# VI. DE MUZIEK.
In de West-Hill-diensten kan men zoowel van een piano als van een orgel gebruik maken 1). Bij een piano moet de pianiste er aan denken tijdens den dienst niet sterker dan mezzo forte en vooral rustig te spelen. De kinderen reageeren op eenigszins luid spel meestal door dadelijk druk en woelig te worden. Heeft men een orgel, H^n is hier ook al weer eisch dat niet te zware en te veel registers worden uitgetrokken, zoodat de kinderen bij het zingen overstemd worden. Speel de liederen niet te langzaam of liever te sleepend. De muziek zij vóór alles eenvoudig en kinderlijk en in dien geest moet er ook gespeeld worden.
') Een orgel is o.i. meer wijdinggevend.
De meest geschikte bundels zijnr „Voor onze kleintjes", vertaald naar de Child songs van Carey Bonner door Mej. Witte Eeckhout e.a. en de oorspronkelijke, volledige bundel: Child songs, voornoemd. Als men eenmaal goed doordrongen is welke muziek de West-Hill-dienst verlangt, kan men de muziek zelf aanvullen. Maar om te beginnen vindt men in deze twee bundels alles wat noodig is, n.1.: i°. muziek waarop de kinderen binnenkomen. Dit moet opgewekte muziek zijn waarop zij makkelijk kunnen loopen, dus 4/4 of 2/4 maat. Vooral geen banale of militairachtige marschen, want er moet dadelijk w ij d i n g zijn, waar de muziek niet weinig toe kan bijdragen, terwijl zij niet minder voortdurend de juiste stemming moet aangeven. Er staan in een boekje: Hosanna, a book of praise for young childeren 1), achterin een paar zeer geschikte vereenvoudigde stukjes van Handel. De liederen zelf zijn ook heel aardig, maar voor zoover ik weet nog niet in het Hollandsch vertaald. Overigens heeft
*) Uitg. Sunday Sch. Union


men in de zooeven genoemde bundels ook keus genoeg, 't Beste lijkt mij om bij het binnenkomen voorloopig telkens één bepaald stuk te nemen, de kinderen leeren dan de melodie kennen en weten, wanneer zij die hooren, dat de dienst begint, dit werkt meer verrustigend op hen dan telkens iets nieuws. De muziek zwijgt, wanneer ze voor hun stoeltjes staan en de hoofdleid(st)er kan dadelijk beginnen met de welkomstgroet.
Bij het weggaan kan men wat meer variatie in de muziek brengen.
2°. de muziekseinen: dit zijn: a. de seinen tot opstaan en zitten, meestal vóór en na 't zingen der liederen, ook soms na de welkomstgroet en vóór de afscheidsgroet. Deze accoorden moeten d u i d e 1 ij k gespeeld worden, op een onzeker accoord reageeren de kinderen niet of verkeerd. Men verbinde daarom ook de accoorden niet aan het lied, maar wachte even vóór en na het bed. Ook moeten de accoorden steeds in de zelfde toonaard gespeeld worden als de muziek waarmee zij in' verband staan, b. het sein tot stilte (oogen sluiten voor het
gebed, dat zeer zacht moet worden aangegeven). c. het sein, dat men met de expressie kan beginnen (ook zacht, om degenen, die nog aan 't vertellen zijn niet te storen). 3°. de muziek bij het bloemen geven. Hiervoor kan men nemen verschillende natuurliederen, die over bloemen en vogels handelen. Heel zacht en fijn spelen. Er zijn alleraardigste bij, ook om te laten zingen, b.v. bij een natuurbespreking of in 't voorjaar, den zomer enz. 4°. het antwoord na het gebed („Heer, verhoor Gij ons gebed"), dat door de kinderen zachtjes gezongen wordt, en gevolgd door een paar regels (een van de korte gebedsliederen) op het orgel of de piano) i).
Tot slot nog een paar opmerkingen voor het begeleiden bij 't zingen van de kinderen. Wanneer een nieuw liedje gezongen moet worden, is 't natuurlijk noodig dit eerst even voor te spelen dadelijk in de juiste toon en niet te vlug in 't
*) Of indien dit mogelijk is, zooals bij ons, door een klein koortje van de oudsten een eenvoudig liedje te laten zingen.


begin; dan bij het zingen, de linkerhand heel zacht, de rechterhand duidelijk, zoodat de melodie goed uitkomt. Later als zij 't liedje kennen, altijd zorgen de kinderen niet te overstemmen. De leidsters moeten vooral in 't begin ter aanmoediging flink meezingen, pas als zij merken dat 't goed gaat, kunnen zij hun stemmen wat inhouden. Aardig is het dikwijls, leidsters en kinderen om beurten en tot slot gezamenlijk te laten zingen.
De pianist(e) of organist(e) richte zich in tempo zooveel mogelijk naar de kinderen. Wordt het verschil te groot (in de meeste gevallen te vlug) dan kan de hoofdleid(st)er daar even op wijzen. Maar gewoonlijk is het juist leuk om de kleine kinderen, waar het liedjes zijn die zij volkomen kunnen begrijpen, spontaan te laten zingen. Zij storen zich er trouwens meestal weinig aan of het orgel vlugger of langzamer speelt dan zij zingen. Maar daarom komt het er veel op aan, om bij het voorspelen van een liedje, de kinderen de stemming ervan duidelijk aan te geven. Tenslottezorgedeorganist(e) ook zichtbaar contact met hoof dleid(st) er en kinderen te hebben.
VII. BIJZONDERHEDEN IN DEN WESTHILLDIENST.
Variatie is gelijk reeds eerder gezegd, voor kleine kinderen iets noodzakelijks. Vandaar dat allerlei gebeurlijkheden voor het kind van belang in de Westhill ter sprake moeten komen. Zoo de verjaardagen. Elke keer is het weer even spannend en ontroerend wanneer een Westhillkindje gaat vertellen aan de organisme) of pianist(e) hoe oud het geworden is, terwijl de jaren dan met accoorden I) worden aangegeven. Daarna komt het naast de hoofdleid(st)er staan en zingen allen staande het verjaardagsliedje: „Heden is 't een jaardag weder". (Uit „Voor onze kleintjes"). Ook is iets typisch-Westhill, het z. g. tot
i) Men gebruike hierbij vooral niet aldoor éénzelfden toon, maar verschillende accoorden.


wiegekindje maken. Elke Westhillafd. hoort een klein wiegje te hebben, liefst door de kinderen zelf gemaakt. Daarin wordt de naam van een pasgeboren broertje of zusje geschreven op een kaartje, bewaard. Zelf mag het kind dat 't broertje of zusje gekregen heeft het opschrijven en er in leggen. Daarna zingen allen: „Dank, Heer in den Hemel, voor dit kleine kind.... (ook uit „Voor onze kleintjes"). De bedoeling is dat als het kind zelf later op de W.H.-kinderdienst komt, waartoe het als wiegekind reeds behoorde, het 't kaartje weer uithaalt met eenige feestelijkheid.
Vervolgens is daar het Adventsfeest, 4 weken vóór Kerstmis, als alle kinderen wat hulst meebrengen en het Kerststalletje neergezet wordt. Dan natuurlijk het Kerstfeest (een kerstboom is onontbeerlijk; zelfgemaakte voorwerpen als kandelaartjes en kerstboomversieringen, voor de Westhill iets vanzelfsprekends). Voorts het Paaschfeest (gecombineerd met lente-feest) en ten slotte het Zomerfeest op St. Jan (in Mei kan men ook het Pinksterfeest als Meifeest vieren). Veel bloemen,
veel liederen als het kan ook spel en dans, maar vooral een mooi verhaal zijn er onafscheidelijk mee verbonden.
VIII. VOLGORDE VAN EEN WESTHILLKINDERDIENST (5—9 JAAR).
1. Ontvangst der kinderen in gang of hal door de leidsters.
2. De leidsters helpen bij het afdoen der kleeren.
3. Indeeling der kinderen door de(n) hoofdleid(st)er en volgorde aangeven.
4. Binnenkomst der kinderen in lange rij hand aan hand.
5. Allen zingen, wanneer zij staan voor hun stoeltjes, de welkomstgroet. („Wij prijzen en loven u Vader, Amen").
6. Zitten gaan.
7. Bloemen brengen onder orgel-spel.
8. Aanvangsdienst of lied (opstaan-sein, zittengaan-sein).
9. Stilte-sein.


zo. Gebed.
11. Allen zingen zachtjes: „Heer, verhoor gij ons gebed, Amen". Orgel speelt kort na.
12. Voorbespreking.
13. Collecte-marsch. Opstaan- en zittengaansein.
14. Groepjes-verdeeling voor het vertellen (onder orgelspel).
15. H e t v e r h aal.
z6. Expressie (na sein om het verhaal te beëindigen) .
17. Sein voor ophouden met expressie.
18. De groepjes zitten weer netjes in rijen (onder orgelspel).
19. Nabespreking.
20. Lied (opstaan- en zittengaan-sein).
21. Gebed (na stilte-sein.)
22. Verjaardagen of wiegekinderen-viering.
23. Mededeelingen (vragen of er zieken zijn voor de bloemen).
24. Afscheidsgroet („Lieve Vader, neem ons in uw hoede") (na opstaan-sein).
25. Weggaan in lange rij (onder orgel-spel).
IX. WAAR EEN HOOFDLEID(ST) ER STEEDS AAN DENKEN MOET.
1. Alle kinderen goed bij name te kennen.
2. Zooveel mogelijk de kinderen naar het karakter te kennen.
3. Op de hoogte te zijn met de familieverhoudingen der kinderen.
4. Een volledig overzicht te hebben op de ruimte waar de dienst plaats heeft, en direct contact met de pianist (e) of organist(e).
5. Alle leidsters te kennen, naar karakter, begaafdheid en aanleg.
6. Het verhaal tot in finesses te weten.
7. Alles bij de hand te hebben voor de dienst: bloemenvazen, platen, collectebakje, enz. enz.
8. Rustig en beslist op te treden.
9. Natuurlijk veel ernst bij en liefde voor het geheel te hebben.
10. Voortdurend te wachten tot het heelemaal stil is voor zingen, gebed, enz.
11. Niets overhaast te doen.
12. Geen verjaardagen of zieken te vergeten.


13* Zelf de liederen goed te kennen, die gezongen worden.
X. WAAR EEN LEIDSTER STEEDS AAN DENKEN MOET.
1. De namen van alle kinderen kennen.
2. Zooveel mogelijk op hun eigenaardigheden letten.
3. Haar eigen groepje steeds in het oog houden, doch tegelijk zich deel van den geheelen dienst weten.
4. Steeds zorgen dat haar groepje rustig en prettig er bij zit.
5* Een wat moeilijker of schuchter kind naast zich nemen.
6. Altijd het voorbeeld geven met opstaan, zitten gaan, handen vouwen, enz.
7. Steeds de liederen verzamelen na het zingen en bij zich houden.
8. Bij de collecte zelf meezingen en toezien, dat de kinderen hun gaafj es geven.
9. Bij het vertellen, niet te zacht, ook niet te luid spreken. Altijd wachten met vertellen
tot het ordelijk is rondom. Eerst even van de
vorige keer vragen als inleiding. De kinderen goed aanzien, om beurten. Altijd ze allen er bij houden.
10. Bij de expressie de kinderen zelf het meeste laten doen. Slechts hier en daar wat aangeven. De verlegen kinderen vooral gelegenheid geven om ook iets te verrichten. Goed toekijken wat de kinderen verkeerd hebben begrepen. Dadelijk dan beter uitleggen. Iets aanvullen dat hij het verhaal vergeten is. De expressie is een uitstekende maatstaf of men goed verteld heeft en correctiemiddel.
11. Bij verjaardagen, en zoo hartelijke belangstelling hebben.
12. In alles de hoofdleid(st) er goed helpen.
XI. WAT MEN VOOR EEN WESTHILLDIENST NOODIG HEEFT.
1. Een gezellig lokaal (vroolijk, met veel Echt).
2. Liefst kleine stoeltjes (de oud-Hollandsche keukenstoeltjes zijn de geschikste; goedkoopere en lichter van kleur stoeltjes zijn verkrijgbaar te Maarssen, J. Hoogendoorn).
3. Veel platen (uit de Nelson- of Shaw-Serie, of


andere; catalogus aan te vragen bij de Sunday School Union, London, bij Mej. v. Voorst v. Beest, Maarssen, of bij 't Jeugdboekhuis, R'dam.
4- Veel vazen (kleine en groote voor bloemen, liefst ook hangende vazen voor tegen den wand).
5- Een paar tafeltjes vóór de hoofdleid(st)er.
6. Expressie-bakjes 30 bij 45 c.M. (met zand, blokjes, kleurige stokjes, wat bordpapier, gekleurd slojd-papier, kiezelsteentjes, etc).
7. Teekenschriften met potlooden (ook gekleurde).
8. Twee collecte-mandjes.
9- Een poppen wieg je voor de wiege-kindertjes. 10. Een piano of orgel.
XII. LITTERATUUR.
R. Gaupp, Psychologie des Kindes.
H. L h o t s k y, De ziel van een kind.
E. Stern, Jugendpsychologie.
Ed. Mumford, The dawn of character.
— The dawn of religion.
M. Fletcher, A succesfuil Craddle-roU.
Kathl. Isaac, Characteristics of the Primary Child.
M. F. C1 o v e r, The beginners Service.
E. A. J o h n s t o n, The possibilities of expression work.
G. H. A r c h i b a 1 d, The place and power of play in Child Culture.
— Rible lessons for Httle beginners.
— The Sunday School of to-morrow.
— The Decentralised Sunday School Junior department.
Ed. J. Archibald, Theprimarydepartment. M. v. Voorst v. Beest, Wat is de WesthiU-methode.
— Het kind in het midden.
— Het kind en de natuur.
— Bijbelsch vertelboek voor de vijfjes, 2 dln.
— Bijb. vertelboek voor de kleintjes, 3 dln. Mar. Montessori, De Methode Montessori. Dor. Fischer, Een Montessori-moeder. Voor liederen zijn aangewezen: Voor Onze Kleintjes, verz. door Mej. Witte
Eeckhout en Mej. M. v. Voorst v. Beest. Jeugdzangen, dito.





„RELIGIEUSE VORMING" door Dr. G. Horreüs de Haas vormt een onderdeel van het standaardwerk „NAAR HET VOLLE LEVEN — Een Wegwijzer voor Ouders en Opvoeder s", onder redactie van Ds. D. Bakker, Dr.G.Horreüs de Haas, Dora de Jong en H. Ploeg Jr., met bijdragen van H. Boelmans, E. J. van Det, A. H. Gerhard, Hermien van der Heide, G. Horreüs de Haas, E. C. Knappert, J. M. J. Korpershoek, Aafje Schuitemaker, Jeanette Starcke-Polenaar en Koos Vorrink. Prijs van dit kloeke boekwerk van 334 bladzijden, in heel linnen stempelband ................ f2.50
„KINDERFEESTEN met SPELLETJES". Binnen- en Buitenshuis, door A. A. Fokker, S. van der Hoop, Sj. Schaper— Beukema en S. E. Verrijn Stuart, met een inleiding van Hermien van der Heide, 2e belangrijk herziene en vermeerderde uitgave. Ingen. f 0.75, Gebonden ......... :.§§H9i^|. • f 1.25
Kinderprenten — Kinderboekjes — Verhalenbundels
Catalogus vrij op aanvraag bij VAN GORCUM & COMP. - UITGEVERS - GIRO 2255 - ASSEN