CB 20773
E DRAMATJSCHE METHODE OP DE ZONDAGSSCHOOL
: rfo*' KINDEREN rujBI i SCHF HERHALEN SPELEN
: Séne: Religieuze Vorming No. %


-wsnasnam 2255 t;ASSE*?
r^Êafus M. Jones, Ned. bert omslag / 1.90, in linnen
^Sll*!' " I ' I • • /2,5° EpBiÉV V/iNPAULUS.
rs!v mi-tfe\ve'rjïci : J.GfiflÖïï
ipö per jwst (STnujunie'rs . 15. :èxeml3aï|65 :25 ce n t s


DE DRAMATISCHE METHODE OP DE ZONDAGSSCHOOL
Moeten wij ook oponzt Zondagsscholendenieuwemethoden van onderwijs en opvoeding, die het kind lot activiteit brengen, volgen? -Ja - zegt de schrijfster van dit nieuwe werkje. Zij vertelt van haar ervaringen nut het dramatiseeren van Bijbelverhalen en wijst anderen den weg om Op ie Zondagsschool daarmee een proef te nemen. - Een aantal gedramatiseerde verhalen zijn in het boekje opgenomen.


RELIOIEUSE VORMIN G Een Serie Handboekjes over Jeugd en Godsdienst
Als nr. i behoort tot deze serie:
EEN WESTHILL-KINDERDIENST. Inrichting en methode, door Ds. A. M. van de Laar Krafft en L. van de Laar Krafft- Wijnaendts van Resandt.
Als nr. 2 verschijnt hiermee:
DE DRAMATISCHE METHODE OP DE ZONDAGSSCHOOL Hoe kinderen Bij belsche verhalen spelen, door A. Bax-Buining.
Als nr. 3:
EEN JEUGDKERKDIENST. Inrichting en methode, door A. M. van de Laar Krafft.
VAN GORCUM <fe COMP. N.V. / UITGEVERS / ASSEN / 1932


DE DRAMATISCHE METHODE OP DE ZONDAGSSCHOOL
HOE KINDEREN BIJBELSCHE VERHALEN SPELEN
Serie-. Religieuze Vorming No. 2.
DOOR A. BAX-BUINING VAN GORCUM * COMP., UITGEVERS, ASSEN
m





HET DRAMATISEEREN VAN BIJBELVERHALEN.
In de laatste tientallen jaren zijn verschillende nieuwe methoden van onderwijs en opvoeding beproefd. Zij waren alle gegrond op een diepgaande studie van het kind in 's levens opgang. Wat zijn nu in hoofdzaak de kenmerken van al onze nieuwe methoden van onderwijs? Zij willen het kind tot innerlijke activiteit brengen; «j willen de „école active", de doeschool in plaats van de luisterschool. Hebben de inzichten der nieuwe opvoeders ook hun invloed doen gelden op ons zondagsschoolonderwijs ?
Zeer zeker. Al hebben wij geen Montessori- en geen Daltonzondagsscholen, wij hebben onze Westhill-methode en deze is stellig een resultaat van nieuwe inzichten op het gebied van onderwijs en opvoeding.
In onze kinderkerk, met haar liturgie, is rekening gehouden met de drang naar activiteit van het kind. Ook de dramatische methode, waarvan ik U thans ga spreken, is daarop gebaseerd.
ACTIEF BEZIG ZIJN.
Toen ik — enkele jaren geleden — een lezing bijwoonde van Prof. Kohnstamm, op de jaarvergadering van de Vereeniging voor Godsdienstige Opvoeding, werd ik getroffen door de mededeelingen van den spreker over het dramatiseeren van verhalen, zooals dit op Engelsche scholen vaak gebeurde. Ook het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen leek den spreker gewenscht en hij gaf zijn hoorders den raad daarmee eens een proef te nemen.
Prof. Kohnstamm wees er hierbij op dat de drang tot actie, die zich zoo sterk openbaart in den prae-puberteitsleeftijd, hier in goede banen werd geleid door het kind de gelegenheid te geven, geestelijk en lichamelijk, actief en expressief deel te nemen aan de uitbeelding van een gebeuren.
OP ENGELSCHE SCHOLEN.
Laat mij U enkele dingen vertellen over het dramatiseeren van verhalen, zooals dat op


Engelsche scholen gebeurt en zooals de Engelsche nieuwe opvoeders dat wenschen.
In „The New Era" het orgaan van de nieuwe opvoeders in Engeland, vindt men in den jaargang 1923, het Januarinummer vrijwel geheel gewijd aan dramatiseering, terwijl een aantal boeken van bekende paedagogen, in de laatste jaren verschenen, eveneens daarover handelen. In het genoemde nummer van de „New Era" schrijft Harriet Finlay Johnson, de schrijfster van een werkje „De dramatische methode bij het onderwijs": (The dramatic method of teaching): In de Sompting-school deed ik vele proefnemingen met gebruikmaking van het dramatisch instinct bij de uitvoering van het leerplan. Wij maakten daarvan gebruik bij het onderwijs in litteratuur, geschiedenis, aardrijkskunde, rekenen, muziek, lichamelijke opvoeding. Zij wijst er op dat het sterkste instinct in de kinderjaren, het instinct tot het spel is, tot het nabootsingspel, tot het drama. Een der anderen, die voor de dramatische methode pleit, n.1. W. H. D. Rouse, hoofdonder¬
wijzer aan de Perse school in Cambridge, zegt: Laat kinderen aan zich zelf over en.... zij gaan dramatiseeren. Zij treden handelend op in een verhaal, dat in hen leeft als zij spelen. Zegt ons gezond verstand ons niet dat wij van dit natuurinstinct gebruik moeten maken en is hij niet een verstandig onderwijzer, die de kinderen zulk een onderwerp voor hun spel geeft dat zij daarbij tegelijkertijd leeren? Niet alleen werden tijdschriftartikelen aan de dramatische methode gewijd, ook tal van boeken spraken daarvan.
In „Children's play and its place in education" schrijft Wal ter Wood: Kinderen zijn geboren acteurs en er is geen enkele reden waarom hun voorkeur voor de handeling, hun geneigdheid tot spel, niet benut zou worden bij de opvoeding. M. J. Reaney schreef in zijn werk: „The place of play in education": Van de algemeen aan den dag tredende geneigdheid van kinderen om alles te dramatiseeren kan op verschillende manier gebruik gemaakt worden in de school. Op dit terrein zijn tal van experimenten ondernomen. Bij de bespreking van deze experimenten wijst


de schrijver er op dat de heer Caldwell Cook, leeraar aan de Perse school te Cambridge, ook overging tot het dramatiseeren van Bijbelserie verhalen. Hij vond dat deze een uitnemend gegeven vormden voor eenvoudige spelen. Stellig is het merkwaardig dat bij de toepassing van de dramatische methode, op Engelsche scholen, de kinderen niet zelden zelf het drama, het spel samenstellen en schrijven, soms met eenige leiding, soms geheel zelfstandig. De hoofdonderwijzeres van de Hall-school in Weibridge, E. M. Gilpin, vertelt in het reeds hierboven genoemde nummer van de „New Era" dat in haar school verschillende groepjes van kinderen, van n tot 14 jaar, werden gevormd, die zelve mochten kiezen welke gedichten of verhalen, die kort geleden behandeld waren, zij wilden opvoeren. „Onze kinderen", zoo zegt zij, ,, willen niet gaarne dat het verhaal voor hen pasklaar wordt gemaakt; zij willen liever zelf de rollen verdeelen en schrijven en ook zelf bedenken hoe de omgeving moet zijn waarin het spel opgevoerd moet worden."
MIJN EERSTE PROEF.
Na jaren van onderbreking kreeg ik andermaal de gelegenheid zondagsschoolonderwijs te geven en ditmaal in mijn nieuwe functie van predikantsvrouw te Akersloot. Spoedig besloot ik eens een poging te wagen met het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen. Aan het einde van een zondagsschooluurtje vertelde ik de kinderen dat we eens een verhaal zouden opvoeren. Wie wilde meedoen? Onstuimig en snel gingen vingers hoog de lucht inl Ik koos er een paar jongens uit voor de eerste keer en beloofde dat de anderen weldra eens een beurt zouden krijgen.
Op den vrijen Woensdagmiddag, die volgde, kwamen een viertal van mijn jongens in de pastorie. Ik zeide hun dat we de gelijkenis van de talenten zouden opvoeren en vertelde hun het verhaal. De verschillende rollen — weidsche naam voor enkele woorden— werden verdeeld. Ieder las zijn rol, zoodat tezamen 't geheel ontstond en we probeerden 't maar dadelijk te doen, eerst dan met 't papier in de hand.


Mijn jongens vonden dat alles zoo echt mogelijk moest gebeuren. Ik kreeg dan ook 't verzoek zakjes, met precies zooveel talenten als in 't verhaal voorkwam, te maken, maar tevens werden andere regie-problemen, die ik de kinderen voorlegde, in hooge mate primitief opgelost, in den trant van een middeleeuwsch spel. Zoo was de reis van den heer niet meer dan een wandeling rond de tafel, enkele malen herhaald, terwijl de luie dienstknecht zijn talent, niet in een kuil stopte, maar eenvoudig onder de kast legde. „Nog eens" vonden mijn jongens, toen we 't een keer gedaan hadden, en daarna beloofden ze 't heel goed te kennen, heelemaal uit 't hoofd, den volgenden Zaterdag, als we repetitie zouden houden, 't Ging goed, den volgenden Zaterdag en den Zondag daarop vertelde ik aan de kinderen tezamen de gelijkenis van de talenten.
Mijn acteurs hielden zich gereed, maar verraadden toch niet dat zij 't verhaal kenden, voor tot de opvoering werd overgegaan, 't Spel ging uitstekend. Vooral de rijke heer had zich bijzonder in zijn rol ingeleefd en was
uitermate verontwaardigd, terwijl bij hevig de wenkbrauwen fronste, toen de luie dienstknecht hem mededeelde dat hij 't ééne talent — omdat het maar één talent was — in den grond had gestopt en 't nu zonder winst terug wilde geven. Het publiek, een twintigtal kinderen, volgde de opvoering in groote spanning en leefde mee met 't spel. Duidelijk was te bemerken dat de plastische uitbeelding van 't verhaal, dat de uitgevoerde handeling dieper in de kinderen doordrong dan de vertelling alleen in woorden. Den volgenden Zondag wist een ieder der kinderen nog precies te vertellen hoe 't gegaan was in de geschiedenis der talenten. De acteurs zelve konden 't verhaal wel droomen.
OOK ANDERE VERHALEN.
Na de gelijkenis van de talenten voerden we 't spel van de Barmhartige Samaritaan op. Daarna de geschiedenis van Jefta, van Ezau en Jacob, van Simson en Delila. Met oudere kinderen, d.w.z. van 12 en 13 jaar de gelijkenis van de Verloren Zoon.


In dit laatste spel bleek een verteller noodig, die met zijn woorden verband legde tusschen de verschillende tafereelen. Ook dit deed een der kinderen.
Ik schreef steeds de rollen op in zeer eenvoudige, kinderlijke taal. De regie bleef steeds in primitieven stijl. Van costumeering was geen sprake. Merkwaardig was het evenwel dat op sommige momenten de kinderen zoo echt als 't maar kon wilden doen. Zoo vonden zij 't beslist noodzakelijk dat de Samaritaan verbonden werd met witte lappen, en, zooal niet wijn, dan toch een rosig vocht te drinken kreeg, terwijl Simson er niet van te weerhouden was bij den dorpskapper een pruik met lange haren te leenen. Daartegenover stond dat de kinderlijke fantasie volkomen in staat bleek om raffiadraden als boogpezen te beschouwen en bereid was de poot van een stoel voor een weefpaal aan te zien.
PRO EN CONTRA.
Het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen heeft mij het pro en contra daarvan leeren zien.
Laat mij eerst de voordeelen, die er naar mijn meening voor ons onderwijs in Bijbelsche verhalen uit te putten zijn, beschouwen, daarna de nadeelen die ik zelve ondervond om ten slotte op de bezwaren van hen in te gaan die de dramatiseering van Bijbelsche verhalen geheel uit den booze noemen.
Laat mij dus eerst met het pro beginnen. Het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen geeft de kinderen in de prae-puberteitsleeftijd, die, zooals onze ervaring, door wetenschappelijk onderzoek bevestigd en aangevuld, leert, een groote behoefte hebben aan activiteit, gelegenheid deze acitiviteit in goede banen te leiden. Het doet de Bijbelsche verhalen goed kennen. De kinderen, die aan de opvoering deelnemen, krijgen de gebeurtenissen, zooals die in het spel tot uiting komen, telkenmaal voor oogen, waardoor zij deze natuurlijk zeer goed leeren kennen, terwijl ook de kinderen die als toeschouwers fungeeren, beter inzicht krijgen in het verhaal dan bij een vertelling alleen mogelijk is. Het gedramatiseerde verhaal is bij hen ook steeds een herhaling van de vertelling in anderen vorm.


Ik hecht er veel waarde aan dat de kinderen van onze zondagsscholen de meest bekende verhalen goed leeren kennen — zóó dat zij ze nooit weer vergeten. — Voor een deel zal de kennis van Bijbelsche verhalen kunnen bijdragen tot de godsdienstige en zedelijke vorming van den jongen mensch, terwijl, ter andere zijde, de kennis van Bijbelverhalen, afgezien nog van alle religieuze vorming, van cultureele beteekenis is. Terecht wordt door de leiders van vele inrichtingen van onderwijs geklaagd over de geringe Bijbelkennis van hun leerlingen, die het verstaan en begrijpen van vele uitdrukkingen in onze met Bijbelwoorden zoo rijk gezegende taal onmogelijk maakt. Ook voor het verstaan van kunstwerken, o.a. op het gebied der schilderkunst en muziek is Bijbelkennis vaak onontbeerlijk, terwijl de reeds op de zondagsschool verkregen kennis van Bijbelsche verhalen een goede ondergrond vormt voor de catechisatie en tenslotte ook bij den kerkgang haar diensten kan bewijzen. Als derde voordeel van deze wijze van behandelen van een deel der Bijbelsche verhalen, waarbij
samenkomsten met kinderen in kleine groepjes telkens noodig is, buiten het zondagsschooluur, noem ik de gelegenheid om de kinderen beter te leeren kennen vooral door de wijze, waarop deze in het spel kunnen uiten wat in hen leeft. Ik wil hier nog de opmerking aan toevoegen, dat het gedramatiseerde Bijbelverhaal m.i. slechts eenmaal voor dat het spel opgevoerd wordt, gerepeteerd mag worden. Men mag er geen voorstelling, geen uitvoering van maken, maar moet steeds de gedachte voor oogen houden dat hier kinderen actief en expressief bezig zijn. Daarom mogen zij ook geen door de leider voorgeschreven dictie en actie aanleeren, maar moeten zij de dingen zeggen zooals zij zelve deze voelen en daarbij handelen zooals zij zelve in een eigengemaakt spel zouden handelen. Enkele raadgevingen, enkele opmerkingen, het wegnemen van beletselen, die een vrije uiting in den weg staan, zijn geoorloofd, ook omdat het publiek zijn rechten heeft en de kinderen goed moet kunnen verstaan en hun handelingen moet kunnen begrijpen.


ENKELE BEZWAREN.
Nu kom ik tot enkele bezwaren, die zich doen gevoelen, bij het dramatiseeren van Bijbelverhalen.
De keuze is beperkt. Lang niet alle verhalen leenen zich tot dramatiseeren. Indien ge de Bijbelverhalen uit het Oude Testament eenigszins in volgorde wilt vertellen dan moet ge zeggen: Adam en Eva, Kam en Abel, de Zondvloed, Abraham en Isaac, nee dat gaat niet. Bij Ezau en Jacob komt ge dan eerst op een terrein, dat voor dramatiseering geschikt is, om vervolgens te belanden bij enkele tafereelen uit het leven van Jozef, b.v. Jozefs droom van de buigende korenschoven, de ontmoeting met zijn broers, die de meester-droomer in zijn kleurig kleed reeds van verre zien komen en hem vervolgens in de put werpen; de bevrijding van Jozef uit de put en de verkoop aan de vreemde kooplieden; de latere ontmoeting van Jozef en zijn broers enz. Ook de geschiedenis van Mozes geeft enkele geschikte tafereelen. Verder zou ik U, in een niet historisch gerang¬
schikte rij, willen noemen: Eliezer en Rebecca, de ontmoeting van Rebecca en Isaac, Jefta, Simson en Delila, Naomi en Ruth, tafereelen uit het leven der koningen b.v. David bij de slapende Saul, een tafereel dat ons eveneens op een der bekende Zondagsschool-platen voor oogen wordt gebracht, enz. Hoewel de geschikte verhalen niet onbelangrijk in aantal zijn, moet men toch van een beperkte keuze spreken.
Ook bij het Nieuwe Testament is de keuze
beperkt. Allereerst komen de gelijkenissen voor
dramatiseering in aanmerking. Verder enkele
tafereelen uit het leven der apostelen, ik denk
b.v. aan de verloochening van Petrus.
Al de verhalen, waarin Jezus optreedt, wil ik
uitsluiten. Ik zou niet aan een van de kinderen
de rol van Jezus willen geven.
Een tweede bezwaar is dat de toeschouwers soms
lachen waar men dit niet verwacht had en ook
eigenlijk niet wenscht.
Toen wij de gelijkenis van de Barmhartige Samaritaan opvoerden en de Samaritaan de arme gewonde man verbond en hem te drinken


gaf, begon een deel der toeschouwers te lachen, terwijl zij bij het vertellen van het verhaal ongetwijfeld medelijden hadden met de arme gewonde. Werd hier door de dramatiseering of door de wijze van dramatiseering iets bedorven ? Ik vermoed het laatste. Bij de opvoering in een ander milieu gebeurde het niet. Bovendien moeten wij het lachen van kinderen ook niet te ernstig nemen. Ondanks het lachen konden de kinderen toch de waarheid, die in deze gelijkenis te vinden was, klaar doorleven. Een derde bezwaar tegen het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen of, juister gezegd, een moeilijkheid, die zich daarbij kan voordoen is de mogelijkheid van het wekken van verkeerde voorstellingen van 't geen er in werkelijkheid op de zondagsschool gebeurt, bij de ouders der kinderen. Vooral is dit gevaar niet denkbeeldig als men kinderen op de zondagsschool heeft, wier ouders uit een milieu komen, waar het nu eenmaal tot de goede zeden behoort tooneel en alles wat daar op lijkt, te verfoeien. Op onze dorpen hebben wij kinderen uit dergelijke milieus een enkele maal ook op onze vrijzinnige zondags¬
scholen, indien er ter plaatse geen andere zondagsschool bestaat.
Nu heb ik vernomen van iemand die eens een proef nam met het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen, dat hij van de moeder van een van zijn leerlingen een briefje kreeg van den volgenden inhoud: „Daar mijn dochter geen tooneelspeelster wenscht te worden zal zij niet langer de zondagsschool bezoeken...." Hier was dus een verkeerd begrijpen ontstaan met een ongewenscht gevolg.
Een dergelijke moeilijkheid is echter waarschijnlijk op te heffen door het geven van een ouderavond, waar de bedoeling van het dramatiseeren van Bijbelsche verhalen wordt uitgelegd. Naar het voorbeeld van onze lagere scholen zou ook de zondagsschool kunnen overgaan tot het instellen van ouderavonden, die stellig tot een beter begrijpen van vele dingen zou kunnen leiden.
ONTWIJDING?
Thans wil ik een oogenblik ingaan op de bezwaren van hen uit onze vrijzinnige zondagsschool-


kringen die het dramatiseeren van Bijbelverhalen geheel misplaatst achten en hen veroordeelen die niet aarzelen dit te ondernemen. „Gij ontwijdt het Bijbelverhaal met uw dramatiseeren" zoo hoor ik Blij toevoegen. Niet de actie, die daarin plaats heeft is het voornaamste niet de woorden, die daarin gesproken worden, maar de geest, de gezindheid, de stemming, het gevoel dat daar achter ligt, maakt de beteekenis er van uit en dat alles kunt gij alleen in een vertelling of liever in een behandeling van het verhaal aan de kinderen doen gevoelen en tot de kinderen doen spreken. Hiertegenover zou ik willen opmerken: Het verwijt van ontwijding van het Bijbelverhaal zou ik alleen kunnen aanvaarden indien ik mij niet beperkte tot die verhalen, welke voor dramatiseering geschikt zijn, indien ik b.v. Jezus ten tooneele voerde en een van de kinderen de rol van Jezus gaf, maar, zooals ik reeds zeide, dit meen ik niet te mogen doen. Het dramatiseeren sluit de behandeling van het verhaal niet uit en evenmin het doen spreken van de gevoelens, die aan de actie ten grondslag
liggen. Bovendien doet — naar het oordeel van verschillende psychologen — de uitdrukking van een gevoel dit gevoel in kracht toenemen. Zoo zegt Münsterberg in zijn werk „Grundzüge der Psychotechnik" dat er een wisselwerking bestaat tusschen handeling en gevoel. Bewegingen van teederheid versterken het teedere gevoel. Deze wisselwerking tusschen handeling en gevoel is niet beperkt tot groote bewegingen, maar geldt b.v. ook voor de toon der stem. Indien wij de meening van Münsterberg tot de onze maken, mogen wij dus tot de conclusie komen, dat de uiting in gebaar en woord van het berouw van den Verloren Zoon en de liefdevolle vergeving van den Vader, zooals deze eveneens in gebaar en woord tot uiting komt, het medevoelen van berouw en vergevingsgezindheid sterker maakt dan bij het stille luisteren mogelijk is.
Nog een voorbeeld:
De hulp, die de Barmhartige Samaritaan de gewonde man biedt, zal krachtiger beleefd worden, bij het dramatiseeren dan bij het luisteren alleen, omdat, naar wij mogen aannemen, de


actie van het hulp-bieden, de uiting in gebaar en stem, het gevoel van te willen helpen, versterkt.
EEN EERSTE PROEF.
Ik wil mijn poging tot het dramatiseeren van Bijbelverhalen niet anders dan „een eerste proef" noemen. De wijze, waarop ik dat doe, kan ongetwijfeld veel verbeterd worden en is voor verdere uitbouw vatbaar. Reeds openen de pogingen, die op Engelsche scholen ondernomen worden, met het dramatiseeren van verhalen, nieuwe mogelijkheden. Ge zult U herinneren dat in een der genoemde tijdschriften meegedeeld werd dat de kinderen, die verhalen gingen uitbeelden en opvoeren, niet zelden liefst zelve de tekst van het spel wilden schrijven en dit ook inderdaad in vele gevallen deden.
Is dit alleen op Engelsche scholen mogelijk? Weliswaar hebben onze Hollandsche kinderen vaak weinig gemakkelijkheid om zich schriftelijk uit te drukken, maar toch acht ik het zeer wel
mogelijk dat de leerlingen van onze zondagsscholen zelve de tekst van een te dramatiseeren verhaal, in gezamenlijken groepsarbeid, schrijven, indien de leider of leidster hun daarbij steunt met het krachtgevend vertrouwen dat zij dit best kunnen. Wellicht is in den aanvang meer hulp nog noodzakelijk doch deze zal vermoedelijk spoedig kunnen wegvallen. Het zou van groote beteekenis zijn indien wij de kinderen zouden kunnen brengen tot het zelf schrijven van de tekst van het spel, omdat wij op deze wijze de activiteit van het kind nog ruimere baan zouden openen en ook omdat de tekst van het verhaal nog meer het eigendom zou worden van de spelers dan bij het leeren van hun voorgelegde „rolletjes" mogelijk is.
OOK OP UW ZONDAGSSCHOOL?
Wilt ge op uw zondagsschool ook eens een proef nemen met het dramatiseeren van een Bijbelverhaal? Ja?


Dan kunt ge verschillende wegen inslaan. Ge kunt beginnen met een der verhalen, die hier op de volgende bladzijden zijn opgeschreven en elk der medespelers een rol toebedeelen en laten leeren. Het zal U niet moeilijk vallen daarna ook andere verhalen zelf in dramatischen vorm op te schrijven. Wellicht doet ge daarbij de ervaring op dat de personen, die ge handelend laat optreden, ook voor U meer dan tot dusver gaan leven.
Indien de kinderen de rolletjes geleerd hebben, zeg hun dan dat zij het spel nu maar moeten opvoeren. Misschien kijken ze U dan erg verbaasd aan. Dat hindert heelemaal niet en dat gaat heel gauw over, als ge zegt dat ze maar eens samen moeten overleggen, hoe ze 't doen zullen. Zijn ze al te hulpeloos, welnu, help ze dan een klein beetje. Mocht een van de kinderen weinig blijk geven het spel en de scène doorleefd te hebben, tracht dan zijn gevoelens te wekken en tot uitingskracht te brengen door enkele opmerkingen, door een gedeelte van het verhaal hem nog eens levendig voor oogen te brengen. Maar kom vooral niet telkens tusschen-
beide, geef de kinderen zooveel mogelijk vrijheid, ook al gaat alles niet precies zooals ge dat in Uw grootemenschen-gesteldheid zoudt wenschen.
Daar is nog een andere weg, dien ge kunt inslaan.
Ge kunt de kinderen direct zelf het spel laten samenstellen. Dan moet ge met een kleine scène uit een verhaal, dat ge vertelt, beginnen; het spel wordt dan tot een dramatisch intermezzo van de vertelling.
Ik stel mij voor dat ge b.v. het verhaal van Jozef behandelt. Ge vertelt van Jozefs droom van de buigende korenschoven en zegt: zullen we dat eens spelen? Een der kinderen is de Jozefsschoof en elf buigende schoven scharen zich rondom hem. Voor de eerste maal kan het dan een zwijgend spel worden. Daarna kunnen andere scènes volgen, waarbij de kinderen zich ook in woorden moeten uiten. Zij kunnen zelve deze woorden bedenken. Eén stap verder nog en de kinderen schrijven deze zelfbedachte rollen op en stellen zoo zelve het spel samen. Eenige leiding is hierbij gewenscht. Er moet


natuurlijk voor opgepast worden dat men steeds binnen het kader van het verhaal blijft; terwijl het m.i. zeer gewenscht is enkele passages uit de verhalen inde taal van den Bijbel te geven. In de gelijkenis van de Verloren Zoon zou ik niet gaarne b.v. de volgende passage missen: „Ik zal opstaan en tot mijn Vader gaan en ik zal zeggen, Vader ik heb gezondigd tegen den Hemel en tegen U, ik ben niet meer waard Uw zoon genoemd te worden, laat mij een van Uw dienstknechten zijn".
Misschien is er nog een andere weg, die ge kunt inslaan. Ge kunt deze zelf zoeken. Ook op Uw activiteit komt het aani
DE TALENTEN.
De Heer: Ik ga op reis. Aan jullie draag ik de zorg op voor mijn huis en mijn geld. Jou
geef ik vijf talenten. Jij krijgt er twee en jij
een zak met een talent.
(De Heer is teruggekomen).
De eerste dienstknecht: Heer, vijf
talenten hebt U mij toevertrouwd; zie ik heb er
vijf talenten bijgewonnen.
De Heer: Je bent een goede en getrouwe
dienstknecht.
De tweede dienstknecht: Heer,twee talenten hebt U mij gegeven. Ik heb er handel mee gedreven en er twee bij gewonnen. De Heer: Ook jij bent een goede en getrouwe dienstknecht.
De de rde dienstknecht: U hadt me maar één talent gegeven. Wat kon ik nu met één talent doen! Ik heb het maar in den grond gestopt. Daar is Uw eigendom terug. De Heer: Jij booze en luie dienstknecht! Al had je maar één talent, toch had je dat goed moeten gebruiken!
(Tot de andere dienstknechten): Kom hier, neem hem dat eene talent af, hij ia het niet waard. Geef het aan degene, die er tien heeft. (Tot de luie dienstknecht): Ga wegl


DE BARMHARTIGE SAMARITAAN.
De reiziger: Vandaag ga ik van Jeruzalem naar Jericho; het is een verre reis, ik moet zes uur loopen.
Deroovers: Ik neem al je geld af, ik beroof
je van al je kostbaarheden.
De reiziger: Help, help! O wat heb ik een
verschrikkelijke pijn! Ik kan niet opstaan.
Ik hoor voetstappen. Gelukkig, er komt iemand
aan, die mij kan helpen. Het is een priester, die
zal mij zeker helpen.
De priester: Ik zie daar een gewonde man liggen. Hij is zeker door roovers overvallen. Ik maak gauw dat ik wegkom, anders vallen de roovers mij ook aan.
De reiziger: O wat vreeselijk, de priester gaat voorbij.... Daar komt weer iemand aan. Ik zie dat het een leviet is, die de priester in de tempel helpt.
De leviet: Ik doe net of ik die gewonde man niet zie, ik loop vlug door. De reiziger: Ook bij helpt mij niet.... Daar hoor ik voetstappen van een ezel, daar
komt een Samaritaan aan. Maar die zal mij vast niet helpen, want dat is een vijand van mijn volk.
De Samaritaan: Wat is er gebeurd? De reiziger: Ik ben door roovers overvallen.
De Samaritaan: Kom ik zal je helpen. Hier is wijn om te drinken. Ik zal je wonden uitwasschen. Kun je loopen? Niet? Nu steun dan maar op mij.
(Tot de waard): Hij is door roovers overvallen en gewond. Geef hem een bed om te rusten. Hier zijn een paar zilverstukken. Zorg goed voor hem. Kost het meer dan zal ik alles betalen als ik terugkom.
De waard: Ik zal goed voor hem zorgen en hem een heerlijk frisch bed geven, ik zal een lekker maal voor hem klaar maken.
RUTH.
Een paar jongens: Wij maaien het
koren, wij maaien het koren.
Enkele meisjes: Wij binden het in


schoven; we zullen lekker brood en koeken bakken.
(Ruth zoekt op den grond; ze vindt enkele aren). Boaz (gaat naar de maaiers): Wie is dat? Een van de maaiers: Weet U dat niet? Ziet U dat witte huisje? Daar woont Naomi. Ze is heel lang weg geweest, maar nu is ze weer terug en deze jonge vrouw is met haar meegekomen. Nu wonen ze samen in 't witte huisje. Een andere maaier: Lang geleden groeide er geen koren hier op het land, toen is Naomi weggegaan naar een ver land met haar man en twee zoons. En in dat verre land zijn haar man en haar beide zoons gestorven. Toen is zij teruggekomen. Gelukkig is de vrouw van haar zoon met haar mee gegaan. Zij heet Ruth. Ze heeft gezegd: ik blijf bij U altijd, ik laat U niet alleen. En nu gaat zij koren zoeken voor Naomi.
Boaz: Dat is aardig van haar.
(Gaat naar Rum toe). Je mag wel koren zoeken
hoor, zooveel je maar wilt.
Ruth: O, U is erg vriendelijk voor mij en ik
ben niet eens een vrouw van Uw volk, ik
ben een vreemde vrouw, uit een ander land. B o az : Ik weet het wel, de maaiers hebben het me verteld.
(Nu tegen de vrouwen). Laat maar stilletjes
wat koren vallen dan vindt Ruth veel.
De verteller: Het is avond geworden,
Naomi en Ruth zijn alleen.
Naomi: Nu zijn we niet arm meer, nu hebben
we een heeleboel koren. Daarvan kunnen we
lekker brood en koeken bakken.
Wat ben ik blij Ruth dat je met me meegegaan
bent. Ik zou anders zoo alleen zijn.
Ruth: Ik bujf altijd bij U. Ik wil God ook
liefhebben net als U en ik wil Uw volk ook
liefhebben. Uw volk is mijn volk en Uw God is
mijn God.
De verteller: Nu is Ruth weer alleen op het veld.
Boaz: Ruth, ik zie je eiken dag aren zoeken voor Naomi, je zorgt zoo goed voor haar! Ik houd ook veel van je, Ruth, wil je met me trouwen?
Ruth : Ja Boaz!


DE VERLOREN ZOON.
De jongste zoon: Vader ik wil niet langer hier blijven. U hebt het zeker al gevoeld, ik word ontevreden, ik kan het hier niet langer uithouden. Ik wil de wijde wereld in, en verre reizen maken. Geef mij mijn erfdeel, het geld, dat later voor mij bestemd zou zijn. De Vader: Mijn zoon, je doet me verdriet. Waarom ben je niet tevreden in je Vaders huis ? Maar je hebt den leeftijd om een vrij man te zijn, ik wil je niet tegenhouden, als je niet langer hier wilt blijven. Hier neem dezen buidel met geld.
De verteller: De jongste zoon vertrok naar een ver land. Daar richtte hij feestmalen aan met zijn vrienden. Het duurde niet heel lang of hij had al zijn geld opgemaakt en tegelijk met zijn geld verdwenen ook zijn vrienden. De jongste zoon moest nu werk gaan zoeken, maar het was heel moeilijk te vinden, omdat overal in het vreemde land hongersnood was. Eindelijk, na langen tijd, nam een boer hem in dienst; hij moest de varkens hoeden.
De jongste zoon: Ik voel mij ellendig en verlaten. Zie de varkens krijgen te eten, maar aan mij denkt niemand. Ik heb honger.... ik zou haast wel van dat varkensvoer willen eten.... Ik heb geen kleeren meer aan, mijn sandalen zijn kapot.
Hoe goed was men thuis voor mij; nu eerst begin ik dat te begrijpen. Ik wil opstaan en tot mijn Vader gaan en ik zal zeggen: Vader ik heb gezondigd tegen den hemel en tegen U, ik ben niet meer waard Uw zoon genoemd te worden, laat mij een van Uw dienstknechten zijn. De verteller: En de zoon ging op reis naar zijn Vader. Een lange, lange reis. Hij was in lompen gekleed, hij bedelde onderweg om een stuk brood.
De Vader: Eiken avond sta ik hier voor mijn huis, ik zie den weg, waarlangs mijn zoon weggetrokken is. Dat is al heel lang geleden.... Zou ik hem ooit weer terug zien? Daar komt iemand aan.... Hij komt dichterbij.... Als het mijn zoon eens was, maar neen, mijn jongen was flink en krachtig en deze man, die daar nadert, loopt gebogen, hij loopt op


bloote voeten en is in lompen gehuld. (Als de zoon dichterbij gekomen is snelt de Vader plotseling op hem toe).
De zoon: Vader ik heb gezondigd tegen den hemel en tegen U en ben niet meer waard Uw zoon genoemd te worden. Laat mij een van Uw dienstknechten zijn.
De Vader: (tegen den dienstknecht) Gauw, haal een goed kleed, een paar sandalen. Steek hem een ring aan den vinger, ten teeken dat hij een vrij man is. En laat het gemeste kalf slachten.... Het is alsof mijn zoon dood was en weer levend is geworden, hij was verloren en is gevonden.
De verteller: Men vierde vroolijk feest. Er klonk blijde muziek. De oudste zoon: Wat is er gebeurd ? De knecht: Uw broeder is gekomen en uw vader heeft het gemeste kalf geslacht, allen vieren feest.
De oudste zoon: Ik wil niet meedoen aan het feest. Zeg dat aan mijn vader. De Vader: Waarom wil je niet binnen komen?
De oudste zoon: Ik heb U vele jaren trouw gediend en voor mij hebt ge nooit ook zelfs maar een bokje geslacht voor een vroolijk feestmaal met mijn vrienden. En nu die zoon van U teruggekomen is, die U verlaten heeft en zijn geld opgemaakt heeft, nu slacht U voor hem het gemeste kalf.
De Vader: Mijn kind, zoo mag je niet spreken, je bent altijd in mijn huis geweest en al het mijne was ook van jou. Je moest nu blij zijn en vroolijk feestvieren met ons omdat je broer, die verloren was, teruggevonden is.


Rèligieu^èn ffttidere Spelen:
OPSTANDING. Bijbelscb' PaSseftspel, door' Vëf^C. Jolles
EENMÊNSèH,.Religfeus nj^teers^'vin Dirk V e r è 1 p%é
DÏÏ"ÏERÜGKEE^VAN DÊïjnïvjEkLpRÉN''SöDN^^'perVan' "Af»dré Gi de.-slifeCimt&kmnibtiïStó van' DJr»vv*r
'Prijs. : . ... ; ••' * r£JGê&&
BIJBELSCHE ZA^tó^LEN, ten dienste varï het4ugdwerk
dóor'Dsj H. de Groot,' I-;Van'Üistelin^tól Strijder, Góds'
II <Bu<h~,'dèi|^ vby/Sa.ex. £f 0.30; bij iqö ex. a . >{'J?'3 >. „- . ïfögSp' :'■ Opvóetingsrecht steeds opnieuw'bij de Uitgevers aan te Wagen* *
4ffATÏJHAS, *DE ,\St^KROÓV$R. 'Kerstspel van Ds. H d e Groot. Prijs /•o.^^üfirT&pfjpértng<bi j^ o" ex? a /--o-.za'S
~biy 25 ex; a;. '' .■'■ ; ^i;sf- / o>C
Opvoermgsrechtsteè&;opnieuwbifdfc |ri: .ykn i.' vragen. •
DE ANfcST VAN-'.lb^bDES, Kerstspel van Ds. 'tt^de 'Groot. Prijs-, .0:^5:.'vo',;.; opvoering bij .•■ 4 ,ï|>,,
EsBgE SHH|^HHSH9H|HH SHH • / 91
Opvoeringsrecht steeids ópmlhw-bij de-Üitgevers aan te vragen" '
D^GEfiOQfi^ ONDER7'HEX„KRü|s,. KersöpÈi van Elsfc HET -VISIOEN VAN KAÏN", Spel in drie bedrijven door R
vooffjongëren vari 4f j tz^—BB Jaar door Dia BI d ■ o En B 99EI
Nu. 1: '>yM.eyroü\vV^ -Ho ."; ., ,;,
Ojivperj^gsr«cdtt-frij bij aanschaffing Van ijfioèkies. ■
No'; ^ „De Brazüiaarisch^Hoed'' ;• . ^ / b;3o
O > ip i c iii vrij bij aanschaffing van 3 Doekjes. '
VAN GORCUM &. COMP. N V. Uitgevt^ wf CJit^ 2255 - ASSEN


t è n s h u i s, door A. A. Fokker, S. van dli- Heup, Sj. Sdiapi-r B.eük^ma en S. E. .Vi rriji: Stüarl', irn-t^een infoitiiii-j; vah Hermine van der Hefttere belaaË^jk^erzien^'^ vermeerderde uitgave.
I Ue'din door t I C Geerl ings,'Pn, . . . . 1 :