CB ■
20816 ' —r—- —
} H0ME ' ( DOOR ZICHZELF VEROORDEELD
; door
J Dr. F. J. KROP
f Herv., Predikant te Rotterdam.
UITGAVE „GELOOF ÉN VRIJHEID" ISte PIJNACKERSTRAAT 102-106.
Typ. D. v»n gijn & Zonen, Rotterdam
Prijs 15 cents, 100 exx. ƒ6—





Rome door zichzelf veroordeeld.
Het optreden van Mgr. H. J. van Vlijmen, oud-Katholiek bisschop van Haarlem, lezer, heeft u duidelijk doen gevoelen wat in onze Protestantsche kringen nog te weinig bekend is, n.1.: dat er Katholieken zijn, die van het huidige Roomsche systeem niets willen weten en zich met hand en tand verzetten tegen het Jezuïetisme, dat in de Roomsche Kerk allerwegen zijn triomfen viert.
Ook in de Kerk worden soortgelijke sympathieke elementen aangetroffen, kan men zulke anti-ultramonlaansche stroomingen waarnemen, en veel meer dan doorgaans het geval is, zouden wij — Protestanten — daarvan kennis moeten nemen, daar voeling mee (moeten houden in broederlijke gezindheid en oprechte waardeering.
Ik zou u in de volgende regelen daar iets van willen laten zien op zeer eenvoudige wijze. Een uitgebreide historische schets van die machtige, geestelijke beweging, die sinds 1870 in schier alle landen haar vertegenwoordigers heeft gehad; hier „R.-K. modernisme," daar „americanisme," elders weer „néo-catholicisme" werd genoemd, doch die zichzelf het liefst als geloovig Roomsch-Katholiek, zonder meer, kwam aandienen; zulk een schets, zeg ik, zou u, naar ik vrees, eenigszins vermoeien zonder het gewenschte resultaat Je bereiken. In Protestantsche kringen is men, over het geheel, te weinig op de hoogte-van hetgeen daar binnen de muren der ultramontaansche veste plaats grijpt, om zulk een geschiedkundig overzicht, binnen het kader van een paar korte artikeltjes te kunnen waardeeren. Een greep uit die tragische historie moge derhalve volstaan en daarbij zullen wij zien:


a. wat de edelste zonen der RoomschKatholieke Kerk bedoelen en beoogen;
b. welke houding het officiëele gezag dier Kerk tegenover hen aanneemt;
terwijl ik dan aan uw gezond verstand, of liever aan uw geweten overlaat, om te beoordeelen of ik — ja dan heen — het recht had boven deze regelen dezen titel te plaatsen: Rome door zichzelf veroordeeld.
* * *
In Italië, en tot ver over de grenzen, zal ieder beschaafd mensch van eenige ontwikkeling u weten te zeggen wie Fogazarro was, de man die zooveel van zich deed spreken, in letterkundige zoowel als in kerkelijke kringen, tegen het einde der 19de en in het begin der 20ste eeuw. Fijne geest; nobel karakter; echt vrome natuur.
Met Protestantsche neigingen?
Absoluut niet. Voor geen geld van de wereld zou hij zich Protestant hebben willen noemen, al zocht hij gaarne den omgang met eminente mannen als Prof. R. Allier en Prof. A. Sabatier, mijn geëerde leermeesters, die het eerst vol lof over hem tot mij spraken. Zijn Kerk had hij lief, met al haar fouten en gebreken. Die Kerk verlaten, was in zijn oog een onvergeeflijke fout, door niets meer te herstellen. Zijn zienswijze in deze zal u duidelijk worden, als ge luistert naar deze woorden van Renedetto, den held van zijn tendenz-roman „De Heilige," *) die een groep jongelieden aldus toespreekt: „ .... De Kerk is een werkplaats van vrijheid, aldoor in werking, efl God beveelt u in de Kerk te blijven, in de Kerk te werken, in de Kerk te zijn bronnen van levend water....
Welk geloof is het uwe, zoo vervolgt hij dan, indien gij er van spreekt uit de Kerk te gaan, omdat zekere leerstellingen harer
*) Van De Heilige zijn de laatste exx. in „Geloof en Vrijheid" verkrijgbaar, ad f 2.50 ingenaaid en f 3.50 gebonden.


hoofden, zekere besluiten der Romeinsche Congregatie, zekere richting in het bestuur van een Opperpriester u tegen de borst stuiten?! Wat voor zonen zijt gij, die er van spreekt de moeder te verloochenen, omdat zij zich kleedt op een wijze, die u niet aanstaat? Is door het kleed misschien de moederborst veranderd... ?" (pag. 143):
Dat klinkt niet erg Protestanlsch.
W ij zouden zeggen: een moeder, die haar kinderen vermoordt, moet uit haar ouder- •■ lijke macht worden ontzet; maar zoo spreekt onze romanheld, het vleeschgeworden ideaal van den schrijver, niet; hij acht het blijven in de Kerk eerste plicht en eerste roeping van den geloovige; en het kan ons dan ook niet verwonderen, als dezelfde Renedettó tot een minister van zijn land deze woorden richt (pag^. 186) f
„U, die Katholiek is geboren, noemt u Protestant. Misschien kent u niet voldoende het Katholicisme om te begrijpen, dat het zich ontwikkelt door de . kracht van den levenden Christus, terwijl het Protestantisme op den dooden Christus berust... .■"
Ik begrijp uw ongeduld, lezer, als ge zulke enormiteiten onder de oogen krijgt; doch bedenkt, dat Rome alles doet om het Protestantisme in een verkeerd daglicht te stellen en de Reformatie te belasteren; bedenkt, dat zelfs een fijne geest als Fogazarro, vóór zijn persoonlijk contact met de hoogstaande mannen, die ik u hierboven noemde, van de Hervorming niet veel meer kende dan Harnacks rationalistisch getinte Wesen des C h riste ntums; bedenkt bovenal dat het mijn be<doeling is, allereerst hier te doen uitkomen hoe goed, hoe echt Roomsch-Katholiek Fogazarro i s en wil zijn.
Dat komt uit in alles, dat schemert door op elk bladzijde van zijn beroemden roman. In de dogmatiek en... inde moraal. Giovimni, een geleerde, waarin wij'den schrijver zelf meenen te herkennen, wil — hoewel zelf


getrouwd op meer dan rijperen leeftijd jnet een lief, jong vrouwtje — een boek over de kuischheid schrijven, waarin hij wenscht te betoogen: dat „het zedelijk instinct zich langzamerhand ontwikkelt, in tegenstelling met de eischen der lichamelijke constitutie... Hij neemt zich voor, van deze conclusie uitgaande, het algemeene beginsel te stellen, dat opoffering van physiek genoegen tot het smaken eener hoogere voldoening, zooveel beteekent als: het streven van het geslacht naar een hoogeren vorm van bestaan. .. En hij wil voorts aantoonen, dat die opoffering een laakbare en onbegrijpelijke daad zou zijn, indien zij niet aan een geheimzinnigen drang der natuur zelf beantwoordde."
Neen, dat is zeker niet in den geest van het Protestantisme noch van het Christendom. Het is niet goed dat de mensch alleen zij — sprak eenmaal onze God, en behoudens enkele uitzonderingen, ter beoordeeling aan het persoonlijk geweten overgelaten, mag men dezen rechten weg niet verlaten. Wie het celibaat aanprijst als een staat van hoogere geestelijke, zedelijke waarde, wordt geleid door een verkeerden geest. Trouwens, Fogazarro heeft meer van die ongezonde redeneeringen, o.a. over het leven in afzondering van de wereld; en als het hier mijn doel was een critiek op zijn werk te leveren, dan zou ik wijzen op het zondige verleden van den „Heilige" (vroeger Pietro Maironi, later Benedetto) en zijn ongeoorloofde betrekking tot Jeanne Lassalle, een mystiek-aangelegde atheïstische hysterica; verleden, dat zich ook nog eenigszins in den lateren staat van „heiligheid" laat gelden. (In dien zin, dat het enkele ziekelijke trekken in de vroomheid van Maironi verklaart).
Doch het is mij niet te doen om Protestantsche kritiek op het werk van den sympathieken Italiaanschen schrijver te geven. Alleen wilde ik doen uitkomen hoe goed, hoe door-en-door Roomsch-Katholiek hij


is in zijn leerstellige opvattingen, en zijn zedeleer, ja, in geheel zijn levens- en wereldbeschouwing.
Maar in weerwil van zijn RoomschKatholicisme is hij waarlijk vroom, oprecht, diep-religieus, hoe men ook over de vormen en de uitingen van die vroomheid moge denken. En zijn oogen zijn niet gesloten voor het gevaar- dat zijn geliefde Kerk loopt door de machthebbers, die, schier zonder uitzondering geleid worden door den géést van het Jezuïetisme. „Het zijn insecten," verklaart van een zekere geestelijkheid een sympathieke dokter, bevriend mét Giovanni en Benedetto, die, wanneer zij het er op zetten om eene plant • te dooden, zich wel wachten de vruchten aan te raken, evenmin de bloemen, noch de blaren; ik kan zeggen, dat zij zelfs de wortels ontzien, wijl een giftig vocht tot onderzoek zou leiden, eene spade in den grond hen zou verraden, en zij willen niet betrapt, niet gezien worden.
Zij hebben het gemunt op het merg De
plant moet verdorren en verdorren zal ZÜ" (pag- 95.)
Zal Fogazarro spreken, waar hij deze dingen weet en waar hij zelf o! zoo bang is voor een mogelijk conflict met het gezag en niets zoozeer vreest voor zijn boek, dan een yeroordeeling tot den Index?
Hij zal spreken; want... en zie hier een punt waar voor ik al uw aandacht vraag, de onderwerping aan het gezag mag nooit gaan tot de verkrachting van het geweten. Heerlijk, heerlijk, dat gezag! Men ga lot het uiterste. Men vreeze de verbreking van een band, die zooveel goeds heeft én zooveel kwaad kan tegengaan. Niemand werpe het trotsche hoofd in den nek. Overal worde het gezag gehuldigd, zelfs al is het onrechtvaardig en hard.
De minderen moeten hun plicht tegenover God en den plicht jegens de Superieuren gelijktijdig vervullen „door nooit het goede tegen te gaan en zich nooit te ont-


houden het kwade te bestrijden, zonder de Superieuren te veroordeelen; hun gehoorzamende in alles* wat niet tegen het goede strijdt of het kwaad bevordert, hun eigen leven aan hunne voeten leggend, alleen niet het geweten, het geweten nooit!
Dan is die mindere, beroofd van alles behalve zijn geweten, een zuivere korrel van het zout der aarde..." (pag. 117).
Hoort gij het?
„Alleen niet het geweten, het geweten nooit!"
Welnu, een eerlijke stem verheffc zich, waar zwijgen lafheid en verkrachting van het geweten zou zijn. Een stem, die zich met alle mogelijke voorzorgen uite, niet overdreven eerbiedsbetoon zelfs voor het gezag, maar die toch oprecht verklare, wat iedereen ziet en bemerkt, voor zoover hij oogen heeft om te zien; een stem, die niet langer de duisternis Stelle tot licht, noch het licht tot duisternis.
vHeilige Vader," zoo klaagt Benedetto, de „heilige," of wilt ge: Fogazzaro's geweten, „de Kerk is ziek. Vier booze geesten zijn in haar boezem binnengeslopen, om daar den Heiligen Geest te bestrijden en tegen te werken. Eén van hen is de geest
van onwaarheid en leugen Jezus
Christus heeft gezegd: lk ben de Waarheid; en talrijk zijn, in de Kerk, de geloovigen, zelfs de goeden en vromen, die de waarheid in hun hart verdoelen, die haar niet eerbiedigen, wanneer ziji geen z.g. „godsdienstige waarheid" is, die vreezen, dat de waarheid de waarheid zou kunnen vernietigen, die God tegenover God stellen, die de duisternis meer dan het licht liefhebben, en alzoo de menschen onderwijzen Heilige Vader, weinig Christenen
weten heden ten dage, dat de religie niet in hoofdzaak een verstandelijk beamen van enkele geloofswaarheden is, maar voornamelijk een leven en handelen naar die waarheid; en dat het oprecht geloof zich nos anders openbaart dan uitsluitend in


negatieve godsdienstplichten, en verplichtingen tegenover het kerkelijk gezag. En zij die het weten worden hardnekkig bestreden, worden verdacht gemaakt als ketters, worden tot stilzwijgen gëdoemd 
De tweede vijand is de geest van heerschzucht, die langzamerhand in de geestelijkheid is doorgedrongen. Heerschzuchtige priesters kunnen niet dulden, dat de zielen onmiddellijk en op normale wijze met God omgaan en Hem om raad en leiding vragen Zij pretendeeren zelf de geloo-
vigen als middelaars te leiden en daardoor worden de zielen week, vreesachtig,
slaafsch Die geest heeft de aloude en
heilige katholieke vrijheid vernietigd; hij wil van de gehoorzaamheid (hier liever: slaafsche onderworpenheid), zelfs wanneer die niet overeenkomstig de wet is, de eerste en voornaamste der deugden maken; hij zou ons niet-verplichte daden van onderdanigheid willen opdringen, herroepingen in strijd met het geweten; zoodra een zeker aantal menschen zich vereenigt tot het een of ander goede werk, wil hij de leiding op zich nemen, en, wijst men zijn leiding af, dan onttrekt hij. zich aan elke medewerking. Hij is er op uit het geestelijk gezag, zelfs buiten het gebied van den godsdienst, op te dringen 
De derde booze geest is de geest van
gierigheid en hebzucht Daar zijn er,
onder de dienstknechten des Heerenj die het hoofd met slaafsche onderdanigheid buigen voor hem, die veel bezit, alleen omdat hij veel bezit; weer anderen vleien met de tong een ieder, die de fortuin, met inspanning van al zijn krachten, najaagt; en een groot aantal van hen, die het woord en voorbeeld van Christus prediken, zien er geen bezwaar in, ja, achten zelfs geoorloofd, de praal en eerbewijzen der weelde te genieten, en zich met geheel hun ziel aan alle gemakken van den rijkdom te hechten 
De vierde booze geest is de geest der


onbeweeglijkheid, der stagnatie. Deze verkleedt zich, en doeF zich voor als engel des lichts. De Katholieken, zoowel geestelijken als leeken, door den geest van onbeweeglykheid bezield, meenen Gode te behagen, op dezelfde wijze als de ij ver aars onder de Joden, die Jezus aan het kruis brachten. Alle clericalen, Heilige Vader, en zelfs alle godsdienstige menschen, die heden het vooruitstrevend Katholicisme tegenstaan, zouden Jezus, ter goeder trouw, hebben gekruisigd, in den naam van Mozes. Zij vergoden het verleden....; zij zouden willen, dat alles in de Kerk onveranderlijk was, tot de uitdrukkingen der pauselijke taal toe; tot de f 1 a b e 11 i (een soort waaier), die het priesterlijk hart uwer heiligheid hinderen; ja, tot de dwaze traditie, die het een kardinaal onmogelijk maakt, te voet zijn woning te verlaten, en als een schandaal zou aanmerken, dat hij de zieken in hun woningen bezocht."
En wat is het antwoord van den paus op die welsprekende ontboezeming? Het antwoord der onmacht: „Ik ben," zegt de Heilige Vader, „een arme schoolmeester, die op de 70 leerlingen 20 minder dan middelmatigen, 40 middelmatigen en slechts 10 goeden telt" (pag. 165, v.v.).
Wat wil dat zeggen? Fogazzaro en zijn geestverwanten staan op het standpunt van een Luther vóór den banvloek; het standpunt der Oud-Katholieken vóór 1870; zij doen een beroep van den paus slecht ingelicht op den paus beter ingelicht; zij trachten het hoofd der Kerk los te maken van zijn omgeving; dézen verantwoordelijk te stellen voor de doodelijke krankheid der Kerk en génen vrij te pleiten.
Heeft het iets geholpen?
Helaas, neen! Fogazzaro's werk werd den öden April 1906 op den Index geplaatst door denzelfden paus Pius X, die met zoo ootmoedige smeeking was aangezocht, om eenige verbetering aan te brengen in het doodzieke lichaam der Kerk!


En nu komt het gewetensconflict. „Daar. zijn onderwerpingen," schreven de NéoKatholieken of Modernisten in die dagen, „die onmogelijk geacht moeten worden; d. w. z.: alleen mogelijk in leugen en meineed." Terwijl Benedetto (Fogazzaro) zelf met nadruk heeft verklaard, inzake de onderwerping aan het gezag: „Het geweten nooit."
Hoe verbijsterend werkt, na zulk een fiere verklaring, de onderwerping zonder meer van den geplaagden en vervolgden man. Na enkele dagen van eenzame overpeinzing richt hij aan markies Filippo Chrispolti het volgende schrijven:
Waarde vri end!
Gij hebt recht te weten, welke mijn practische houding zal zijn in verband met het besluit van de „Congregatie van den Index," die II Santo heeft veroordeeld.
Van het eerste oogenblik af was ik besloten, mij aan het besluit te onderwerpen, met die gehoorzaamheid, die mijn plicht als Katholiek mij gebiedt, en niet te redetwisten of te handelen in strijd met dit besluit, door andere vertalingen of herdrukken toe te staan, buiten die, waartoe loopende contracten mij verbinden en die ik onmogelijk kan verbreken. U weet nu mijn besluit. Ik verheug mij bij de gedachte, dat allen er mede in kennis zullen worden gesteld, en ik verzoek u, dit schrijven te publiceeren in het blad uwer keuze.
Met dankbaarheid in de ziel, zend ik u de uitdrukking mijner trouwe vriendschap. Uw A. F.2)
Helaas, helaas...! „Onderwerpingen, die alleen mogelijk zijn in leugen en meineed."
Helaas, helaas...! „Niet het geweten; het geweten... nooit!"
Is Fogazzaro nu overtuigd dat de Kerk
>) P. Sabatier: Les Modernistes, p. XLVII.
') Zie hierover bet boek van Sebastiano Humor: „Antonio Fogazzaro," la sua vita, le sue opere, i suoi critici, vooral pp. 71—73.


niet ten doode toe krank is, niet ten grave wordt gesleept door vier daemonenr leugen, heerschzucht, hebzucht, star conservatisme?
In geenen deele; maar, hij onderwerpt zich „als een soldaat," zooals hij het bij voorkeur uitdrukt.
En aldus onderstreept hij zelf zijn eerste stelling: dat de leugen heel Rome beheerscht. .Leugen, niet alleen in den zin van dwaling en afwijking der Schrift; maar leugen als „mentaliteit"; als verworden geestelijke'visie; als onvermogen om eerlijk, fier en frank naar buiten op te treden. Fogazzaro is niet overtuigd, kan niet overtuigd zijn; nochtans zwijgt hij... alsof. En nu daargelaten het karakter van den nobelen man, wien alleen zwakheid van consciëntie en gemis aan zelfstandigheid verweten kan worden: is het geen leugen, door Rome gewild en bevolen, te zwijgen wanneer de stem Gods tot spreken dringt, of te spreken tegen eigen gemoed en overtuiging in?1)
Ook de booze geest van hoogmoed en heerschzucht speelt in het geval Fogazzaro zijn rol. Wat was de hoofdzonde van den schrijver in het oog van Pius X? Zijn vriendschap met abbé Murri van de L e g a Democratica Nationale (Nat Democratischen Bond), die ernstige pogingen aanwendde om de Italiaansche arbeiders, van Rome meer vervreemd dan men hier wel weet, met geloof en Kerk te verzoenen. Beide vrienden worden getroffen
') Dat velen het karakter van F. aantastten, omdat zij van hem een flinker houding hadden verwacht, spreekt vanzelf. Wij doen daar niet aan mee, al begrijpen wij niet. Wij constateeren alleen het vreemde, zielkundige geval van iemand, die zijn Kerk doodziek acht, en zich aan die Keek zonder meer onderwerpt, zoodra die Kerk hem gewoonweg het zwijgen oplegt. En als wij dan in dit verband van oneerlijkheid zouden willen spreken, dan treft dit verwijt, over het hoofd der door Rome gekweekte persoonlijkheid heen, vooral het systeem, dat de gewetens verstrikt in netten van onwaarachtigheid en slaaische onderworpenheid.


door de schandelijke verwijten der encycliek Pieni 1'animo (in het Italiaansch, 28 Juli 1906), als zouden zij hun omgeving verpesten door hun miskenning van het gezag niet alleen, doch niet minder door hun zedenbedervend optreden.*)
„Gij zult mij gehoorzamen," zegt het paulijk gezag, „als aan God, en nimmer zal ik u eenige rekenschap van mijn daden geven."
De Giornale d'Italia wordt verboden en elk priester, die haar leest, ipso facto geschorst, alleen omdat zij, objectief, enkele artikelen aan het modernisme had gewijd.
Terwijl de geestverwanten van Murri en Fogazzaro te Milaan, zich scharende om het tijdschrift de Rinnovamento, zóódanig worden vervolgd, dat een hunner vrienden met bitterheid in de ziel uitroept: „Als zij hun leven hadden verslingerd en op alle mogelijke wijzen verboemeld, dan zou Rome niets dan toegevendheid voor hen hebben gehad; maar nu zij als trouwe zonen hun geloovige ziel blootleggen voor hem, die zich bij uitstek „Vader" noemt, nu wil men niet eens naar hen luisteren, maar worden zij brutaalweg in den ban gedaan." 2)
Over den geldduivel kan Fogazzaro „als een soldaat"3) nu wel zwijgen, maar hij ziet hem daarom toch niet minder aan het werk. Zijn hart bloedt, als hij bespeurt, hoe Rome de zaligheid der ziel Seitelijk ver-
*) P. Sabatier. L.c. p.p. 68 en 69.
Na, de encycliek Pieni 1'Animo, verschenen de Syllabus Lamentabili 3 Juli 1907 en den 8sten September van hetzelfde jaar de encycliek P a s c e n d i, die slechts een nadere uitwerking van Pieni 1'Animo is. Ging het eerst hoofdzakelijk tegen Murri, later had men vooral abbé Loisy op het oog.
•) P. Sabatier L.c p.p. 49, 71, 72.
*) , e parve veramente che trovasse grande
pace nel 1'idea di aver ubbidito come un sol dato." Brief aan den afgevaardigde Cameroni d°. 16 Juni. S. Ru mor. Lep. 73. Vgl. Le Nouvelliste de L von. 29 Oct. 1906.


koopt, en hoe daar voor geld alle geestelijke goederen maar voor het grijpen zijn. Het meest absurde wordt nog getolereerd; zelfs praktijken, die veel op afzetterij gelijken, worden-'oogluikend toegelaten; zooals bijv. de pandbrieven, door de monniken van Chaloud-sur-Cogmy in den handel gebracht, hier beneden voor goed geld te verkregen, doch waarvan de coupons eerst in den hemel, aan de kas van den heiligen Antonius, zijn te verzilveren. Of ook nog, zooals de zielenloterij, ergens in Mexico georganiseerd, waarbij afgestorvenen een kansje krijgen uit het vagevuur te worden verlost: „Koop, koop een lot voor de ziel uwer tante, ad 1 dollar per stuk!"1)
') In de Protestant van 26 Dec. 1906 wordt de vertaling gegeven van hetgeen op die pandbrieven, destijds in den handel gebracht door die monniken van C. S. C, te lezen staat:
Apostolische school te Bethlehem te Chaloudsur-Cogmy bij Cbambéry, Savooie.
Obligatie No. . . .
Coupon groot 50 centimes
Te betalen bier beneden ia gereed geld
En terug te betalen in den hemel
Aan de kas van den heiligen Antonius.
Over die zielenloterij schrijft de N. R. C. 23 April 1912 het volgende : „De Protestantsche zendeling Francis S. Horton te Publes (Mexico) deelt in het blad The Christian World mede. dat in Mexico door de Katholieke Kerk eën zielenloterij gehouden is.
Bij de laatste trekking, zoo deelde de geestelijkheid het publiek mede, zijn de volgende nummers uitgetrokken en de bezitters er van kunnen verzekerd zijn, dat hunne geliefden nu van de pijnen in het vagevuur zijn bevrijd:
No. 841. De ziel van den advocaat James Vasdney is uit het vagevuur overgegaan tot de hemelsche vreugde.
No. 41. De ziel van mevrouw Calderon is nu voor eeuwig gelukkig.
No. 762. De ziel van de oude mevrouw de weduwe Francisco de Panog is uit het vagevuur vei lost
Een nieuwe uitloting zou in de kerk van den H. Verlosser worden gehouden, als wanneer weer vier gepijnigde en bloedende zielen uit het vagevuur tot de eeuwige heerlijkheid zullen overgaan.
Er waren nog, a één dollar per stuk, loten bij den pastoor dier kerk te bekomen.
Hetzelfde blad geeft d°. 11 Juni 1912 het volgende te lezen over den „Handel in Sacremenialia":
Er bestaat in Frankrijk een parochiaal maand-


Niet zonder bitterheid klaagt de Revue Moderniste: „En zoo, terwijl personen, uitstekende door hun kennis en hun goedheid, het mikpunt zijn van trouwelooze vervolgingen en willekeurige veroordeelingen, oefenen „de handelaren van den tempel" hun onedel bedrijf uit „met goedkeuring van de kerkelijke overheid" en zonder dat de Heilige Stoel hierin iets vindt te „herstellen"." (Dit laatste woord doelt op de verklaring van Pius X, biji zijn troonsbestijging uitgesproken, dat hij „alle dingen zou herstellen in Christus." Zie „N. R. CL", 11—6—'12J
blaadje, Le Messager de Notre-Oame de Brebières, verschijnende den eersten Zaterdag van de maand onder redactie van abbé Godin, deken van Albert (Pas-de-Calais), verschijnende met goedkeuring van de kerkelijke overheid. In de vierde aflevering van den 29sten jaargang (Zaterdag 6*April 1912) worden daar onder meer de volgende aanbiedingen gedaan:
Postpapier van Onze Lieve Vrouwe van Brebières; reukkussentje van het Heilig Aangezicht; Slofjes van Onze Lieve Vrouwe; alles wordt verkocht ten voordeele van Onze Lieve Vrouwe. Korenaren om St. Jozef te vereeren a 5 francs; plaatskaarten voor Onze Lieve Vrouwe eerste klas 100 francs, tweede klas 50 francs, derde klas 10 francs. Er zijn ook attesten bij. Eén er van luidt: „Ik heb de eer u mijn plaatskaartje te zenden; het plaatskaartje van Onze Lieve Vrouwe zal mij een goed aantal poorten openen. . . dat het mij in de eerste plaats baar harte opene en alles zal gewonnen zijn voor tijd en eeuwigheid. Gaarne hadde ik u een plaatskaartje eerste klas gezonden, maar ik behoor tot de wereld, die al moeite genoeg heeft om derde klasse te kunnen reizen." Van het'voorportaal der basiliek zijn te begeven: zuilen a 300 francs; treden van de stoep a 100 francs; heklantaarns al 00 francs. Voorts wordt aangeboden : een ruikertje viooltjes van Onze Lieve Vrouwe a 50 francs, dubbele viooltjes a 100 francs; goedkooper soorten a 10 en a 5 francs. Lampen om voor Onze Lieve Vrouwe te branden, gedurende negen dauen 5 francs; gedurende een maand 10 francs. Op de klok van Onze Lieve Vrouwe van Berbières kan men voor zich een uur afzonderen tegen betaling van 100 francs; een half uur voor 50 francs; een kwartiei voor 25 francs; een minuut voor 5 francs. Enli.voor 20 francs kan men zijn naam laten schrijven in de kapel van St. Jozef, of die van St. Michaël, St. Filomena, St Franciscus of St. Dominicus, naar verkiezing.
Commentaar overbodig


En dan ten slotte de booze geest van star conservatisme! Moet -die niet volgen op den geest van hoogmoed, die nooit schuld wil bekennen, en liever de geschiedenis verdraait van begin tot eind, dan één waarheid toe te stemmen, die nadeelig voor de Kerk zou kunnen zijn?
Mgr. Ehrhard, huisprelaat van den paus en destijds hoogleeraar aan de Universiteit te Straatsburg voor den Roomschen leerstoel in de geschiedenis van het RooinschKatholicisme, klaagt nog in 1908, *) dat het weldra niet meer mogelijk zal zijn voor den R.-Katholiek, om een eerlijke geschiedkundig-critische melhode toe te passen.
„Wij zullen onze collega's niet meer in de oogen durven_zien," verklaart hij weemoedig; „de vraagstukken der bijbelsche theologie, der apologetiek, der geschiedenis van het dogma en zooveel andere daarmee verbonden, mogen wij nie+~meer met een oprecht geweien, een eerlijk-wetenschappelijke consciëntie, stellen en beantwoorden."
Keurige woorden!
Jammer, dat dezelfde hoogleeraar zich „loflijk" onderwierp, toen liij om zijn stoute woorden op de vingers werd getikt. Bang was lüjvoor het lot van zijn R.-Katholieken collega,-abbé Schnitzer, te München, die zijn naïeve, Protestantsche medeburgers waarschuwde voor de verheerlijking van een Kerk, die slechts teleurstelling voor zijn edelste zonen had, en om die euveldaad onmiddellijk van zijn geestelijke bevoegdheden werd beroofd, zelfs over het hoofd
•) Internationale WochenscUrift für Wissenschaft. Kunst und Technik. 18 Jan. Vgl. P. Sabatier pp. 54, 55. Eerlijke studie, persoonlijk nadenken, dat mag niet bij Rome. Wie nog eens wil naaaan wat w e 1 mag, als het er op aankomt een tegenstander klein te krijgen, leze of nerleze bet boekje: Les fiches ponteficales de Mgr. Montagnini. Librairie Nourry 1908. Wij leven zoo snel, dat men die geschiedenis haast zou vergeten.


van den aartsbisschop van München heen J)
* * *
Het wordt tijd om te besluiten. En is dat besluit geen zucht van verlichting: „Goddank, dat wij Protestanten zijn!"?
De edelste zonen der Kerk van Rome erkennen met droefheid: „Onze Kerk, door onkundige, dwaze Protestanten, somwijlen op de onzinnigste wijze verheerlijkt, sterft weg — bij alle uiterlijk machtsver toon — onder den doodelijken greep van vier daemonen: leugen, heerscfazucht, hebzucht, ' onbeweeglijkheid."
Zij zouden er wel om kunnen huilen,
maar sstt, zij moeten zwijgen en de
onwaarachtige zelfverheerlijking van Rome aanhooren, berekend op de onkunde, de onverschilligheid, het opportunisme en de dwaasheid van zekere Protestanten.
Arme, arme vrienden! In uw houding: „Tot eiken prijs in de Kerk blijven en de Kerk van binnen-uit hervormen", ligt iets sympathieks. Maar... maar... vergeet gij niet het woord van den Apostel, dat het niet geraden is, iets tegen het gewetén te doen? Gij idealiseert het pausdom, als centrum van eenheid en gezag, en gij vreest een breuke met den paus; maar met wie krijgt gij na uw dood te doen: met uw paus of met uw God?! 
Op onze sympathie kunt ge rekenen; onze gebeden stijgen voor u omhoog. Maar... meer respect hebben wij voor de X>ndKatholieken, dogmatisch uw bijzondere geestverwanten, doch die met het pausdom eindelijk braken, om niet te breken met God en niet langer ontrouw te zijn aan hun geweten. Meer respect hebben wij voor een Johannes Huss, illuster slachtoffer van Rome's leugen en trouweloosheid, die met één enkel woord zijn leven had kunnen redden, doch liever met zijn God in de vlammen stikte, dan zonder
l) P. Sabatier, 1. c. p. 56.


God, hoewel met den paus, zijn miserabel leven iets langer te rekken. Meer respect hebben wij voor een Luther, den pauselijken banvloek niet achtende, den pauselijken bul aan de vlammen prijs gevende; en zoo gij trouw blijft aan uw parool: „Nooit het geweten verkracht," dan zult ook gij de woorden van karakter en waarachtig geloof tot de uwe moeten maken: „Hier sta ik; ik kan niet anders; God helpe mij."
De trouwste zonen der Roomsche Kerk; zij, die nog waarachtige vroomheid mei onderwerping aan het pauselijk gezag trachten te vereenigen: wier eerste dogma wel schijnt te zijn: „In geen geval buiten het Roomsche kerkverband", — juist zij kunnen als de scherpste veroordeeling van hun eigen Kerk beschouwd worden; juist zij rechtvaardigen op hun wijze en zonder het te willen, de gezegende Reformatie; juist zij roepen het onzen verdwaasden tijdgenooten met kracht van levende argumenten toe: „In den naam van Christus en om Zijn eer, los van Rome!"
F. J. KROP.





Hngenootsche Kruizen met Duifje
(vóór de herroeping van het Edict van Nantes) of traan (na de herroeping).
Verkrijgbaar bij voorkeur des Vrijdagsavonds van 7—10 uür in het Gebouw
„GELOOF EN VRIJHEID."
Voor andere 'uren plege men overleg met den Conciërge;
Ie PIJN AC KERSTRAAT 102.
in het Gebouw
staand adres, le Pijnackerstraat 102.
HET HUGENOOTSCHE KRUIS. - Neen, geen wetenschappelijk onderzoek naar de herkomst van het Hugenootsche kruis past ons hier, maar slechts een enkel woord over de algemeen gangbare legende betreffende dit echt-Protestantsche sieraad, dat de dames zoowel als de heeren aan hun horlogeketting overal in Frankrijk dragen.
Om elkander als Christenen te herkennen en toch het Roomsche kruis, voor hen een teeken van tyrannie geworden, niet te huldigen, zouden de Fransche Protestanten het kruis van Malta hebben aangenomen. Aan dat kruis zouden zij een duifje hebben bevestigd, als symbool van den Heiligen Geest, en na de herroeping van het Edict van Nantes, een traan, als uiting van droefheid en smart over de gruwelijke vervolgingen, waaronder de Kerk der Woestijn gebukt ging, Het is slechts een legende en ik weet, dat andere „verklaringen" evenveel recht kunnen laten gelden als deze; maar toch wilde het mij voorkomen, dat het goed was hier mede te deeler wat de volksmond verhaalt omtrent een sieraad dat algemeen gedragen wordt in Protestantsch Frankrijk en dat ik gaarne ook hier burgerrecht zag verkrijgen.
K. B. 15-1%'21. F. }. KROP,
Voor alle propagandalectuur in zake Rome en de Reformatie, wende men zich eveneens tot boven-