j CB 20874 <
E GESCHIEDENIS
EENER ZIEL
(roomsch of protestant?)
door
Ds. E. NIJEGAARD
met een inleidend woord van
Dr. f.j. krop
HERVORMD PREDIKANT TE ROTTERDAM.
Ij» <i I
fa. ó~Z
bredée s boekh. en uitgevers-mij.





DE GESCHIEDENIS EENER ZIEL
(ROOMSCH OF PROTESTANT?)
door
Ds. E. NIJEGAARD
met een inleidend woord van Dr. F. J. KROP
HERVORMD PREDIKANT TE ROTTERDAM.
rotterdam - j. m. brédée's boekh. en uitgevers-mij.


Van Dr. F. J. KROP, zijn o. m. verschenen, oorspronkelijk of in vertaling:
Wat zegt Christus? Vraag aan alle waarheidlievende roomschen opgedragen. (2e druk.) f0.40.
De abdij der Vallei d'Arc. . . ing. - 2.60.
geb. - 3.75.
De Kerk der Woestijn - 0.55.
De oude Cevenol ing. -1.25.
geb. -1.75.
Het „tijdelijk" gezantschap bij den
Paus (2e druk.) -0.75.
Met Hare Majesteit Koningin Wilhelmina voor het standbeeld van
Admiraal de Coligny, (6e druk) . . - i.—.
luther en duitschland - 0.25.


INLEIDEND WOORD.
Het geval van Mej. Ida Dorper, die eenige jaren geleden naar de „ééne ware" Roomsche Kerk overging, om „rustiger en gelukkiger" te kunnen leven dan de Protestanten, die hun weg „strijdend moeten zoeken in een labirint van kerken en belijdenissen", maakt niemand meer warm, is schier geheel vergeten, en de zoekende ziel zelf, die destijds meende haar rustpunt te hebben gevonden, bewaart sinds haar overgang een stilzwijgen, dat, na haar hooggestemde brochure in 1915, wel eenigszins verbaast.
Moet het niet heerlijk zijn te getuigen van leven en blijdschap, van zekerheid en geloof, van troost en kracht, als men die waarlijk 'heeft gevonden? Moet men n'iet spreken tijdig en ontijdig? Komt niet het woord der Apostelen als vanzelf op de lippen: „Wij kunnen niet laten te spreken hetgeen wij gezien en gehoord hebben?" 1) En dat vooral, wanneer men vroegere geloofsgenooten, toch van harte gehecht aan hun overtuiging en zelfs aan hun earedienst, al wordt die ook nog zoo „kaal, zoo leelijk en zoo kunstloos" afgeschilderd, ten zeerste heeft bedroefd en geërgerd?
Hoe dan ook, de ziekelijke neiging, die Mej. Ida Dorper haar toevlucht in de Roomsche Kerk deed zoeken, vertoont zich nog hier en daar, en schijnt zelfs aan kracht te winnen in deze tijden van ontwrichting en onzekerheid, die zwakke naturen naar het pauselijke machtsinstituut somwijlen heendrijven als naar een vei-
i) Handelingen 4: 20.


lige haven van rust en vreê. Welnu, als waarschuwing tegen die ziekelijke neiging, die op teleurstelling moet uitloopen, kan deze „geschiedenis eener ziel" groote diensten bewijzen. Zij verhaalt ons de intieme ervaringen eener predikantsvrouw, die uit volle overtuiging, na bangen gewetensstrijd, Roomsch-Katholiek werd, doch daartna, ontnuchterd en ontgoocheld, ja, ziende hoe men haar had bedrogen, den moed had weder tot het Protestantisme terug te keeren. Eerlijk wilde zij zij blijven, bovenal. Om de waarheid heen draaien, met haar geweten schipperen, kon zij niet, wilde zij nooit. Haar voorbeeld blijft zijn onmiskenbare waarde en groote beteekenis behouden voor allen die in oprechtheid zoeken.
Het is vooral, door strijd en dwaling heen, een levend commentaar op het woord van Petrus: „Want er is onder den hemel geen andere naam, die onder de menschen gegeven is, door welken wij moeten zalig worden" dan de naam van Jezus Christus."
i) Handelingen 4 :12.
F. J. KROP.


DE GESCHIEDENIS EENER ZIEL.
Met groote verrassing en diep leedwezen werd, in 1882, in onze Kerken (van Frankrijk) de vreemde tijding ontvangen, dat de vrouw van een predikant tot het Roomsch-Katholicisme was overgegaan.
De bewondering bereikte haar toppunt, toen men vernam, dat die overloopster de levensgezellin van een onzer uitnemendste predikanten was, van Napoléon Peyrat, den dichter en geschiedschrijver, die zich in zijn geschriften over Vigilantius, de Albigenzen, de Hervormers in de 12e eeuw en de predikers der Woestijn, had doen kennen en liefhebben door de Fransche Protestanten, als den weisprekenden verdediger hunner voorloopers en martelaren.
Weliswaar had Mevr. Napoléon Peyrat zich door haar sterk persoonlijk, zeer onafhankelijk talent, als schrijfster van wijsgeerigen aanleg een- goeden naam verworven; zij had reeds verscheidene werken in het licht gegeven alsmede een aantal artikelen, waarin men zonder moeite de sporen kon ontdekken van een steeds sterker naar voren tredende evolutie in de richting van het ritualisme, alsook de teekenen van een toenemenden afkeer van het Protestantsch beginsel in zijn uiterste openbaringen. Deze ziel, wier geloof een zoo sterk' persoonlijk karakter droeg, deze hoogstaande ziel, die door tweemaal van Kerk te veranderen bewezen heeft dat zij, als een waardige dochter der Hugenoten, voor geen enkel offer terugdeinsde om de stem van haar geweten te gehoorzamen, deze


ziel, zeg ik, wantrouwde als bij instinct het Protestansch individualisme, waarvan slechts de excessen door haar werden' gezien. Heeft zij niet, verscheidene jaren vóór haar overgang tot het Roomsch-Katholicisme, ergens' gesproken van dat „Protestantisme, dat uiteenvalt in een groote menigte microscopisch kleine kerkjes, in een mierenhoop van liliputachtigè pausjes, die een houding aannemen, als waren zij de goden van den Olympus?"
Zeer gehecht aan de Evangelische leer, aanschouwde zij met droefheid, of liever, want dat is niet genoeg gezegd, met ergernis, den inwendigen strijd, die de Hervormde Kerk van Frankrijk sinds een twintigtal jaren verdeeld hield. Men zal hier de voor de hand liggende opmerking maken, dat de algemeene 'Synode van 1872 haar behoefte aan gezag op godsdienstig gebied toch wel had moeten voldoen. Immers maakte deze Synode plotseling een einde aan het rijk der meest absolute leervrijheid en zag zij er niet tegen op van de toekomstige predikanten een geloofsbelijdenis te eischen'. Het was te Iaat.
Mevrouw Peyrat was reeds zóó vooringenomen tegen de Hervormde Kerk, dat alles in deze Synode haar mishaagde, alles, tot zelfs de onschuldige uitingen van vroolijkheid, die de ernstigste vergaderingen zich somtijds na zware en moeizame gedachtenwisseling veroorloven om de zenuwen te ontspannen en de armospheer te zuiveren. Zooals men dadelijk zal zien, bewaarde haar oordeel over de Synode van 1872 er zestien jaren later nog de bittere herinnering van. Wat zou zij wel gedacht hebben, indien zij toen reeds de woordspeling gekend had, die een beroemd aartsbisschop op het concilie van het Vaticaan had


durven maken, nadat de uitslag van de stemming over het leerstuk der pauselijke onfeilbaarheid, welke stemming bij zitten en opstaan had plaats gehad, in deze bewoordingen was bekend gemaakt: „F ere om nes surrexerunt" (bijna allen zijn opgestaan). — „Ferae omnes surrexerunt" (alle beesten zijn opgestaanI) vertaalde Monseigneur Darboy tot stichting van zijn buurman, Monseigneur Manning.
Juist in dien tijd begon Mevrouw Peyrat te gevoelen, dat zij, door een aantrekkingskracht waaraan zij eerst weerstand bood, om er eindelijk aan toe te geven, werd meegesleept naar het Roomsch-Katholicisme. Sinds lang reeds was zij onder den betooverenden invloed van de uiterlijke eenheid der Roomsch-Katholieke Kerk, terwijl zij zich eveneens aangetrokken voelde tot haar realistische opvattingen over de sacramentsgenade in Doop en Heilig Avondmaal. Wellicht zou men' erin geslaagd zijn haar °P deze helling tot staan te brengen bij het begin van de crisis, door haar aaö te moedigen om haar toevlucht te zoeken in' de Luthersche Kerk, welke haar lievelingskerk geworden scheen te zijn. Ongelukkigerwijze namen de Protestantsche raadgevers van Mevr. Peyrat voor haar arme, gewonde ziel niet die teedere voorzichtigheid en die schier moederlijke voorzorgen in acht, die voor haar, noodzakelijk geweest zouden zijn. Daarentegen wisten de leden der Roomsch-Katholieke geestelijkheid, tot welke de echtgenöote van den predikant van St. Germain-en-Laye zich had gewend met goedvinden van haar echtgenoot, die, uit eerbied voor haar geweten, in alles berustte, haar tot zich te trekken met' die geraffineerde sluwheid, die van de wereld der Roomsche geestelijkheid een onvergelijkelijke school


van diplomatie maakt, in den etymologischen zin des woords, aangezien „diplomaat" van een Grieksch woord komt, dat „dubbel" beteekent. Zooals men verder zal zien, had de priester, die door een afschuwelijke leugen haar het hoogste denkbeeld wist te geven van de Roomsen-Katholieke verdraagzaamheid, de handigheid haar niet direct aan te sporen tot het doen van den beslissenden stap. Hij stelde er zich voorloopig mede tevreden den strik gereed te maken, in de hoop dat het slachtoffer van zijn list er van zelf wel in verward zou raken.
Zoo werd Mevr. Peyrat Roomsch-Katholiek, of tenminste geloofde zij het te worden. In werkelijkheid was haar geloof te levend en te zeer doorleefd, dan dat zij zich ooit geheel had kunnen buigen onder het juk der Roomsche geestelijkheid. Om hun slaven met eenig succes te kunnen behouden, moeten de dwingelanden ze reeds van de wieg af tot zich nemen en hun reeds vroeg de melk der slavernij ingeven. Mevr. Peyrat, die zoo lang het voedsel der volwassenen, het brood der vrije en sterke zielen had genuttigd, moest den leidslieden van haar geweten wel een onrustbarende verovering toeschijnen. De Pressensé heeft zeer terecht met het oog op haar gezegd: „Men geneest niet van een persoonlijk geloof".
Toen Mevr. Peyrat zich evenwel openlijk RoomschKatholiek verklaard 'had, na den dood van haar echtgenoot, achtte men zich niet meer verplicht haar met zooveel behoedzaamheid te behandelen. Na haar eerst als slachtoffer behandeld te hebben, had men de onvoorzichtigheid en de onbeschaamdheid het hart volledig voor haar uit te storten als voor een medeplichtige. Dat was te veel. Van dien dag af vervlogen haar


illusies één voor één. Langen tijd schrikte Mevr. Peyrat terug voor een openlijke herroeping. Om uit de Roomsch-Katholieke Kerk te gaan, zou zij hebben willen1 wachten tot zij er uit gejaagd werd, zulks temeer wijl zij hoopte er nog iets goeds te kunnen doen.
Zeer zeker zal haar doortocht door de RoomschKatholieke Kerk niet zonder nut geweest zijn, indien haar „Terre des vivants" („Het land der levenden") er, dank zij het goedkeurend voorwoord, dat Mgr. Perraud, bisschop van Autun en lid van de Académie fraïicaise, zoo vriendelijk was in haar boek te plaatsen, veel lezers in die kerk gevonden heeft.
Maar Mevr. Peyrat was te rechtschapen om zich zonder voorbehoud aan te passen aan een toestand, waaronder haar oprechtheid kon lijden. Den 2en April 1890 brak onze zuster definitief met Rome en vroeg aan de Luthersche Kerk een schuilplaats en een toevlucht, waarvan zij niet lang zou genieten. Nog geen jaar daarna, den 8en Februari 1891, in den ouderdom van zeven en vijftig jaren, opende God haar de poorten van het „Land der levenden" en veranderde voor haar in aanschouwen het geloof, dat zij toch nimmer had opgehouden te bewaren en te vermeerderen, ondanks alle wisselingen van een gedachtenleven, dat „steeds naar eeuwige waarheden zocht."
De geschiedenis van Mevr. Peyrat kan, naar wij gelooven, tot waarschuwing en voorbeeld dienen. Er zijn in de Protestantsche kringen zielen, die een crisis doormaken niet veel verschillende van die, welke onze zuster zoozeer heeft doen lijden. Het schijnt haar soms toe, dat geen enkele Protestantsche Kerk aan al haar behoeften kan beantwoorden: zij smachten naar eenheid; zij denken met heimwee terug naar het gezag, dat
*


zich op zoo zachte wijze, maar toch zoo sterk, te haren opzichte deed gelden, in de gezegende dagen harer kindsheid, toen zij gehoorzaam en gewillig de vrome onderwijzingen eener geloovige moeder ontvingen; op sommige oogenblikken zijn zij geneigd in de armen der Roomsch-Katholieke Kerk een toevlucht te zoeken, als in de armen van een andere moeder, die de geheime macht zou hebben al haar twijfelingen te doen insluimeren en haar geloof weder aan te wakkeren s Aan die zielen zullen de smartelijke ervaringen die Mevr. Peyrat opdeed kunnen toonen, dat alleen het Evangelie van Jezus Christus, zooals onze Kerken dat belijden, rust en vrede geeft en dat, wanneer de Roomsch-Katholieke Kerk tot hetzelfde resultaat komt, zij toch gewoonlijk het Evangelie bederft met een bedwelmend middel, dat doodelijk is voor het geweten.
Wij hebben niet het voorrecht gehad Mevr. Peyrat persoonlijk te kennen, maar wij hebben brieven van haar ontvangen, waarvan zij ons, op ons verzoek, naderhand heeft toegestaan den inhoud bekend te maken. Teneinde te voorkomen, dat men ons ook maar eenigszins van partijdigheid zoude verdenken, besluiten wij den tekst dier correspondentie, waaraan wij geen woord zullen veranderen, eenvoudig in zijn geheel weer te geven.
Zooveel mogelijk zullen wij het woord aan Mevr. Peyrat laten en ons bij het aanhalen van onze eigen brieven beperken tot wat beslist noodzakelijk is om de hare te begrijpen; intusschen maken wij bij voorbaat den lezer wel onze verontschuldiging, dat wij niet het middel hebben gevonden om achter haar geheel op den achtergrond te treden.
Het is zelfs nuttig den eersten brief, dien wij de


vrijheid namen haar te schrijven, hier weer te geven, bij wijze van inleiding:
v;*!ï' x" Nancy, 12 Nov. 1888.
Mevrouw!
Zoo juist las ik met pijnlijke belangstelling uw boek getiteld: „Fantömes et Realités" (Schimmen en Werkelijkheden), idat in 1870 verscheen. Mag ik zoo vrij zijn U beleefd als mijn meening te kennen te geven, dat U, na zulk een boek geschreven te hebben, aan Uw lezers van 1870 toch wel eenige verklaring schuldig waart van Uw overgang tot het RoomschKatholicisme? Op bladzijde 172 handeldet gij op welsprekende wijze over de verzoekingen die „de Duivel" aan Protestantsche Christenen van Evangelische belijdenis kon voorhouden om ze tot het Roomsch-Katholicisme over te halen. Gij beweerdet het machtwoord te bezitten dat dien „Duivel" op de vlucht jaagt. En toch, Mevrouw, zijt ge in de macht van dien „Duivel" gevallen. Gij hebt die leerstellingen, die, naar uw eigen woorden, „Jezus een deel Zijner heerlijkheid ontnemen", aangenomen. In 1870 schreeft gij: „Hoe zouden wij, ziende op Uw kruis, er in kunnen toestemmen, aan een schepsel de namen te geven, waaronder men U zoovele malen heeft aangeroepen, o Toevlucht der zondaren, Trooster der bedroefden, Hulpe der ellendigen, Poort des hemels, blinkende Morgenster I" *)
En nu ge Roomsch-Katholiek geworden zijt, Mevrouw, zijt ge nu niet verplicht tot de Maagd Maria dezelf de litanieën op te z enden, die U vroeger ergerden?
Nogmaals, Mevrouw, gevoelt gij U niet gedrongen
i) Roomsch Kerkboek, Litanieün der H. Maagd.


om Uw verandering te rechtvaardigen en den lezers van Uw vroegere werken door middel van een nieuw boek aan te toonen, dat hij, dien gij voor den Duivel hieldt, in werkelijkheid een Engel des lichts was? Laat mij U mogen herhalen wat pater Hyacinthe aan pater Gratry schreef, nadat deze laatste zich onderworpen had aan de besluiten van het Vaticaansche Concilie: „Wanneer men zulke verklinkende bladzijden geschreven heeft als Uw laatste brieven, komt men er maar niet af met eenvoudigweg te zeggen, dat men die u i t w i s c h t. Men zou met even luchtige hand de licht einde en smartelijke sporen, die zij in de zielen achterlieten,
moeten kunnen uitwisschen Zal men voortaan zóó
handelen met de waarheid en met de zielen in de Kerk van Jezus Christus?" In de hoop dat Gij mij met eenig antwoord zult willen vereeren, verzoek ik U, Mevrouw, de hulde mijner eerbiedige en toegenegene groeten in Jezus Christus wel te willen aanvaarden.
E. N. . pred. der Herv. Kerk.
Op dezen brief ontving ik de twee volgende antwoorden :
Parijs, 16 Nov. 1888.
Weleerwaarde HeerI
Het feit, dat Uw brief mij eerst na veel vertraging bereikte — want sedert den dood van mijn besten echtgenoot woon ik te Parijs — zou U, indien ik wachtte met U te antwoorden, kunnen doen gelooven aan gevoelens, die verre van mijn hart zijn.
Ik heb den Heer Pion gevraagd U, mijn laatste boek
Si


te zenden, dat, naar ik hoop, U bewijzen zal, dat ik niets vergeten ben van datgene, wat altijd den grond van mijn geloof en mijn leven uitmaakte.
Welke ook mijn vroegere illusies mogen geweest zijn over eert Kerk, die al meer en meer den weg der afgoderij opgaat, zoolang ik er vrijuit kan spreken over Gods Woord en de zaligmakende genade, zal ik mij heenzetten over de gevoelens van bitterheid die mij dikwijls overstelpen, met de gedachte dat God overal „getuigen" moet hebben, en dat er „een volk" is dat Hem toebehoort en toch in Babel gevangen zit 
In de verwachting U binnenkort uitvoeriger te kunnen schrijven, verzoek ik U, Weleerwaarde Heer, de verzekering te willen aanvaarden van mijn zeer eerbiedige gevoelens in Hem, die de Verlosser der Christenen is, onverschillig welken bijkomstigen naam dezen ook mogen dragen.
Eugénie Peyrat.
Parijs, Maandag 19 Nov. 1888.
Weleerwaarde Heer!
Overeenkomstig mijn belofte kom ik op de zaak terug en nu zal ik U in enkele woorden de motieven van mijn overgang tot het Roomsch-Katholicisme schetsen.
Indertijd heb ik godsdienstonderwijs genoten van Ds. Coquerel Sr.; Gode zij dank heb ik echter, mede door dert invloed van de Heeren Grandpierre en Adolphe Monod, de geweldige leemten van dit onderricht spoedig begrepen en gevoeld. Ik behoorde dus wel tot het meest „orthodoxe" Protestantisme, toen ik de vrouw van een predikant werd. Onder deze omstandigheden, en


bovendien in de onmiddellijke nabijheid van Parijs wonende, heb ik beter dan onder alle andere omstandigheden1 den opkomenden vloed van het rationalisme kunnen waarnemen, steeds stijgend wat zijn immer groeienden invloed betrof; afdalend in een anderen zin', wijl het afzakte tot aan de grenzen der vrije gedachte. Ik heb er veel onder geleden, want ik kan wel zeggen, dat de hartstochtelijke begeerte naar waarheid de groote hartstocht van mijn leven geweest is.
Ik heb dus geweldig geleden onder de Synode van 1872, die zoo duidelijk aantoonde tot welk een omlaag halen van die leerstellingen, die het leven der Kerk zelve zijn, men gekomen was. Het Roomsch-Katholicisme, dat ik in Bossuet bestudeerd had, om te zien of het werkelijk wel dat oordeel verdiende, dat men er in' mijn omgeving over velde, scheen mij wel heel verschillend te zijn van den slechten roep, die er van uitging. Met toestemming van mijn echtgenoot, had ik ook kennis gemaakt met de z.g. vrijzinnig-RoomschKatholieken van1 dien tijd, pater Hyacinthe, pater Gratry, de paters Perraud, enz. Ik ondervraagde ze dikwijls, en in hun breede verklaringen, met dichterlijken gloed gegeven, scheen mij het Roomsch-Katholicisme hoe langer hoe schooner toe. Toch was ik er nog ver van verwijderd, mij er bij te willen aansluiten.
In 1872 schreef ik een werkje, getiteld: Le Synode protestant et le Schisme catholique (De Protestantsche Synode en het Katholieke Schisme), niet het vaste voornemen Protestant te blijven, indien men nog krachtig de waarheid kon zeggen aan mijn Kerk, haar haar 'dwalingen en den weg, dien zij insloeg, nog zou kunnen aantoonen.
Van alle kanten riep men mij toe; „Maar gij zijt


Roomsch-Katholiek!" Een bekend predikant had de onvoorzichtigheid (en ik voeg er bij de lichtzinnigheid) mij te schrijven: „Als het met mij zoo. stond als met U, zou ik niet aarzelen Roomsch-Katholiek te worden." Ongetwijfeld had hij mijn bladzijden niet geheel gelezen.
Aan den anderen kant gaf pater Adolphe Perraud J), toenmaals hoogleeraar aan de Sorbonne, een openbare les, die door L e Corre'spondant werd weergegeven en dadelijk daarop in brochurevorm gepubliceerd onder den titel: La Crise protestante et la Crise catholique. (De Protestantsche en de Katholieke Crisis). Ik werd er voortdurend in aangehaald en hij eindigde met te zeggen: „O ziel, gij zijt onze zuster!" en andere dergelijke dingen.
Ik was zeer verrast toen ik bemerkte, dat ik Roomsch-Katholiek was en ontdekte, dat zooveel studie, lectuur en werken dit onvoorziene resultaat hadden, dat zij mij met gesloten oogen leidden, daar waar ik niet wilde gaan.
Zelfs toen heb ik nog lang geaarzeld; maar terug gestooten door de mijnen, aangetrokken door de anderen, geloofde ik dat allen zagen wat ik zelf niet onderscheidde. Juist in deze gemoedsstemming vond mij die treurige Synode, en toen ik alles hoorde ontkennen: de Godheid van Jezus-Christus, Zijn opstanding, alles wat den grondslag van het geloof uitmaakt, terwijl de „rechterzijde" soms lachte om de grappige woorden harer tegenstanders, toen was mijn besluit genomen.
Ik zeide tot mij zelve: „Dat kan daar de Kerk van Christus niet zijn. Ik ben wellicht niet zoo Roomsch-
i) In 1874 tot bisschop van Autun benoernd en l)d van de Fransch,? Aca^}em_ie jn {882.


Katholiek als men wel denkt; in elk geval ga ik daar, waar men Jezus aanbidt en waar Zijn opstanding geen voorwerp van onderzoek en critiek is."
Meer dan vijftien jaren zijn verloopen, sinds ik tot de Roomsch-Katholieke Kerk ben toegetreden. Het is zeer waar dat zij Jezus-Christus als een God aanbidt en dat zij alle artikelen van het Christelijk geloof in eere houdt. Maar, in de praktijk, welk een verschil tusschen het hedendaagsche Roomsch-Katholicisme en dat van Bossuet! Welk een steeds meer op den voorgrond tredende neiging om aan de Moeder de plaats te geven, die den Zoon alleen toekomt! Welk een vergeten van het Woord Gods! Wat al bijgeloof! En wat een hemelsbreed verschil tusschen de verklaringen, die mij gegeven werden door de „overwonnenen" van thans *) en die, welke men thans van den kansel en en uit de boeken ontvangt!
De zaligheid uit de werken wordt overal gepredikt, en Bossuet zou misschien wel een ketter geacht worden, als hij den kansel weder beklom om er zijn gedachten over <de „Voorbereiding tot den dood" of zijn „Verhandeling over de zondige begeerte" uit te spreken!
Van zijn kant is het Protestantisme hetzelfde als voor vijftien jaren. In weerwil van mijn diepe en bittere teleurstellingen, kan ik daar dus niet toe terugkeeren. Ik ben tusschen beide en neem te eener zijde wat daar waars is, terwijl ik zorgvuldig bewaar wat ik van de oud-orthodoxe Protestanten heb geleerd, in afwachting van hetgeen wij niet zullen zien, n.1. „het RoomschKatholicisme in zijn diepe strekking begrepen," zooals pater Gratry het uitdrukte. Voor mij zal dat nóch het
i) Zinspeling op de liberale richting die üich in Frankrijk vooral vóór f879 liet gelden.


Protestantisme noch de Roomsche Kerk zijn, maar de samensmelting1 van beide. En als ik dat zeg, zeg ik U tevens,, dat ik wèl alleen sta, Wereerwaarde Heer. Maar wellicht zijn er meer dan „zevenduizend zielen, die de'knie niet voor Baal gebogen hebben". *) In elk geval deden zij die in de dagen van den profeet leefden' zeker niet veel tegen den toestand, die hen zoo diep had moeten bedroeven. Wèl een overeenkomst met onzen tijd, waarin de ijver voor 'Gods huis nagenoeg niemand meer „verslindt."
Ik doe wat ik kan, daar waar God mij, ik zeg niet meer: heeft geleid, maar heeft laten gaan. Ik heb U onlangs gezegd: zoolang ik vrijuit zal kunnen spreken over de miskende waarheden en daarbij eenige lezers vind, zal ik meenen te doen hetgeen in mij is om de komst van Gods Koninkrijk te bevorderen. Er zijn steeds verschillende werkzaamheden in den wijngaard des Heeren; eenige bijgeloovigheden wegnemen, dat is zooiets als schadelijke rupsen verdelgen. Eenigen tijd geleden heb ik dat genoegen gehad, zooals U gezien zult hebben in het 23e nummer van de „Paix sociale", dat ik U deed toekomen.
Aanvaard, geachte Heer Predikant, broederlijk de hand, die ik U, over Roomsche en Protestantsche Kerken heen, toereik van den voet van het Kruis, waar alle Christenen elkander ontmoeten, en geloof mij gaame,
Hoogachtend Uw dw. Eugénie Peyrat.
f) i Kon. 19:18, (Rom, 11:4),


Dadelijk na ontvangst van den eersten brief van Mevr. Peyrat, hadden' wij haar geschreven om haar te bedanken voor haar welwillend antwoord op een aanmaning, die zij terecht onbescheiden had kunnen vinden.
Aangemoedigd door haar bijzonder vriendelijke houding, legden wij haar een openhartige bekentenis af van de vooringenomenheid, waarmede wij te haren opzichte vervuld waren door datgene, wat wij meenden te weten van de omstandigheden waarin haar overgang tot het Roomsch-Katholicisme had plaats gehad. Onze bekentenis werd aangevuld met de aanhaling van een artikel, dat wij vroeger aan de „Semaine religieuse" van Genève gezonden hadden. Het is nuttig dat artikel hier weer te geven om wat verder volgt duidelijk te maken:
„De „Cor re spondant", die de „Revue des Deux Mondes" van het Roomsch-Katholicisme is, heeft in het nummer van 10 April 1884 een merkwaardig artikel gepubliceerd over de viering van Luthers eeuwfeest te Parijs. De schrijfster, Mevr. Nap. Peyrat, is die Domineesweduwe wier verklaring, dat zij tot het Roomsch-Katholicisme bekeerd was (gebeurtenis die acht jaar vóór den dood van haar echtgenoot plaats had), twee jaar geleden nogal ophef maakte.
Het doet tamelijk vreemd aan, Mevr. Peyrat op zalvende wijze over ons als „gescheiden broeders" en' met geringschatting over de „Hervormde" Kerk (de aanhalingsteekens' zijn van haar) te hooren spreken, over die Kerk, die haar echtgenoot zoo lang op zoo vrome wijze heeft gediend. Trouwens, wat Mevr. Peyrat ook zeggen moge, men gevoelt dat zij onder den' levenwekkenden invloed van onze kerk geweest is. Haar Roomsch-Katholicisme is nog geheel doortrok-


ken van den smaak van Bijbel en Evangelie: het is er slechts te minder Roomsch door, en wij wenschen haar daarmede van' harte geluk. Mevr. Peyrat kan als hervormster een schoone rol spelen in de RoomschKatholieke Kerk. Zij zal er meer diensten bewijzen aan de Protestantsche zaak,door artikelen inde „Correspondant" te schrijven, dan toen zij geacht werd als predikantsvrouw haar echtgenoot bij te staan.
Toch verwondert het mij, dat zij het Luther als een misdaad aanrekent, met het celibaat te hebben gebroken. „Die onvermoeide Bijbelvertaler", schrijft zij, „kon niet onbekend zijn met wat dit Boek van de „geloften" zegt (Numerï 30 : 3, Deuteronomium 23 : 21—23)". Mevr. Peyrat geeft toe, dat de paus het recht heeft sommige geloften op te heffen. Hoeveel te meer zou God nu Luther niet hebben kunnen ontheffen, van een al te stoutmoedige verbintenis, die hij in onwetendheid aanging? Hebben de Protestanten, die Roomsch-Katholiek worden, niet op den dag hunner aanneming in de Hervormde Kerk, geloften uitgesproken, die zij breken?
Is het rechtvaardig om met zekere minachting over Luthers huiselijken haard te spreken als over een doodgewoon iets? Het huis van een predikant, die een trouwe levensgezellin heeft gevonden, die hem ook in zijn ambt bijstaat, komt mij zóó alledaagsch niet voor, en ik weet niet krachtens welke ervaring Mevr. Peyrat onderstelt, dat Luther verkeerd deed toen hij in het huwelijk trad."
De critiek was hevig; maar in plaats van er zich door beleedigd te gevoelen, wilde Mevr. Peyrat er, vier jaar later, nog wel op antwoorden met een verklaring, waarvan men dadelijk het belang zaj zien>


Parijs, Dinsdagmorgen 20 Nov. 1888. Weleerwaarde Heer!
Gisteravond verzond ik een brief aan Uw adres; vanmorgen ontving ik den Uwen in goede orde en ben zeer dankbaar voor Uw schrijven.
Deze brief in het Post-Scriptum op dien van gisteren en U zult wel begrijpen dat mijn hart mij dringt U dezen te zenden, want ik stel Uw hoogachting zeer op prijs.
Mijn echtgenoot is met niets onbekend gebleven, wat de fantastische legende door „le Rappel" geschapen er ook van zeggen moge. Toen ik besloten was Roomsch-Katholiek te worden, heb ik het hem gezegd, hem tevens belovende nog wat te zullen wachten, en werkelijk ben ik eerst verscheidene maanden later van het voornemen overgegaan tot de daad; hier zijn de twee data: 1 November 1872, 15 Mei 1873'. Mijn echtgenoot is in het hemelsch Jeruzalem, en ik wil hem niets verwijten. Ik kan echter niet nalaten op te merken, dat indien hij minder historicus en meer op de hoogte was geweest van die dingen, die hem boven alles belang hadden moeten inboezemen, hij mij zou hebben aangeraden niet de voormannen van den Roomsch-Katholieken kansel te gaan hooren, maar de eenvoudige priesters, die op naïeve wijze de dingen zeggen, zooals hun die op het seminarie onderwezen zijn....
Dan zou ik nooit gedaan hebben, wat nu gebeurd is. Ik zend U de korte levensbeschrijving, die ik van mijn echtgenoot schreef, toe, en verbeter meteen wat ik daarin gezegd heb van „prelaten, die begrepen


hebben" enz. *); hij zelf was getroffen door wat ik hem had verteld van het onderhoud, dat abbé X met den aartsbisschop van Parijs, met betrekking tot mij had gehad. Men kon zich niets ruimers voorstellen, niets dat getuigde van meer broederlijken, waarlijk Christelijken zin. Hij (Mgr. Guibert) had b.v. gezegd: „De rechtzinnige Protestanten strijden met ons voor de verdediging der groote Christelijke leerstukken; men moet ze dus wèl met onderscheiding behandelen en vooral niets doen, dat een vrouw van haar echtgenoot kan scheiden."
Ongelukkigerwijze heb ik te laat geweten (tien jaren geleden), dat abbé X z ij n eigen woorden in den mond van Mgr. G. gelegd had, en dat die van de Eminentie in quaestie heel anders geweest waren. Dat is een jezuïetische streek gelijk weinige, evenals het antwoord van dien priester die mij dat lachend vertelde, en die bij het zien mijner verontwaardiging en mijn uitroep hoorende: „Ik zal de legende, die ik heb doen ontstaan, te niet maken!" mij heel kalmpjes toevoegde: „Och, waarom? Als hij die dingen al niet gezegd heeft, dan had hij ze toch moeten zeggen."
Wat de „Correspondant" aangaat, schrijf mij,
i) Ziehier het gedeelte waarop Mevr. Peyrat zinspeelt: „Ik behoef noch bier, noch elders te verhalen, hoe ik langzaam aan, stap voor stap, gekomen ben tot den dorpel der Roomsch-Katholieke Kerk, Sinds acht jaren heb ik dien dorpel overschreden; ten koste van welke ontzaglijke droefheid. God weet het! Als men zich al verwondert over het stilzwijgen, dat ik buiten mijn gezin en een klein aantal vrienden heb bewaard, op mijn beurt zal ik mij verwonderen over het feit, dat men niet begrijpt hoezeer hij recht had om ontzien te worden, dien ik slechts heb bedroefd voor zoover een alles overheerschende gewetensplicht mij er noodzakelijk toe dwong, en dat men de liefde miskent van die prelaten, uitmuntende zoowel door vroomheid als door kennis, die mijn gedrag hebben goedgekeurd."
(Napoléon Peyrat, poète, historiën, pasteur, door Mevr. Napoléon Pyrat, Paris, Grassart., Uitgever; 1881 blz. 2a).


wat ik U bidden mag, het woord van pater Lacordaire niet toe J)» ik heb trouwens de moeite genomen aan te wijzen waar het stond.
De Heer Lavedan heeft, in het volgend nummer, de opmerkingen die ik liet volgen op de aanhaling uit Lacordaire's 23e lezing gedeeltelijk hersteld. Het begin luidde aldus: „Hoe! Is dat alles wat pater Lacordaire in zijn priesterlijke ziel heeft kunnen vinden om de ontzaglijke ramp van de verdeeldheid der Christenheid te schilderen?"
Hij heeft dit begin weggelaten, wijl pater Lacordaire een van zijn halfgoden was. — En nog heb ik aan heel wat deuren moeten kloppen, om dit artikel, dat hinderlijk was voor de onder ultramontaansche inspiratie gevormde legende, geplaatst te krijgen. Zonder de loyale tusschehkjomst vam abbé de Broglie, zou dit manuscript nog in mijn handen zijn.
Illusies?! Ik heb er niet één meer. De verwachting en verwezenlijking van een gebed van Hem, dien de Vader „altijd verhoort", noem ik geen „illusie".
Ja zeker, ik heb geleden en meer dan men zich kan
i) Hier volgt het woord door Mevr. Peyrat aangehaald in de „Correspondant": „Hij (Luther) heeft afgedaan.... Waar vind ik hem terug?
Niet meer in de gewijde ruimte der kloostergewelven, maar aan den haard van een doodgewoon huis, de voeten uitgestrekt bij den huiselijken haard, met een vrouw aan zijn zijde....
Zoo is hij dan gehuwd. Alles wat daar in hem was aan hart, genie, welsprekendheid en zielskracht, al die hervormingsplannen zijn uitgeloopen niet op den algemeenen zondvloed maar op het algemeene huwelijk!"
Lacordaire had hieraan toegevoegd, als om zich te verontschuldigen voor deze aardigheid: „Het woord is van Erasmus, Heerenl" — De uitgever van de Correspondant was zoo vrij deze' aanduiding weg te laten evenals de commentaar van Mevr. Peyrat, waarvan zij slechts een gedeeltelijke herstelling verkreeg onder den vorm van een erratum, dat op handige wijze was weggesmokkeld in een hoekje van het volgende nummer. (Le Correspondant, band 135 (1884) blz. 356).


voorstellen. Geleden, wijl ik genoodzaakt was van mijn vrienden te scheiden; geleden, daar ik mijn besten echtgenoot verdriet moest doen, en vooral omdat ik noodzakelijkerwijze een oorzaak van ergernis was voor eenvoudige zielen die onbekend waren met wat ik wist en die mij niet begrijpen konden. Mijn echtgenoot, die het Roomsch-Kathol'icisme hoofdzakelijk slechts kende door de geschiedenis der Inquisiteurs, en die zich had opgesloten in zijn herinneringen betreffende de Albigenzen, heeft er nooit in toegestemd rondom hem te zeggen, dat hij in mij de gewetensvrijheid, om welker gemis zijn voorouders zoozeer geleden hadden, respecteerde. Hij heeft mij dus in de meest valsche en moeilijkste positie gelaten, in dien toestand, die het meest strijdig was met mijn natuur, en wel het meest geschikt om rechtschapen harten in opstand te brengen! Als ik geen innige liefde voor hem gekoesterd had, zou ik er nooit in bewilligd hebben te schijnen wat ik niet was, dat wil zeggen laf en valsch, om ronduit te spreken! Ik had hem alleen gewaarschuwd, dat ik op een directe vraag „ja" antwoorden zou. Deze directe vraag, die mij tevoren zoo menigmaal gedaan was, is mij later nooit gesteld. Ik heb gemeend mijn goeden naam te moeten offeren aan de rust van den ouden dag van mijn echtgenoot. En daar heb ik geen berouw van, want gedurende zijn laatste ziekte heb ik met hem als in den hemel geleefd. En nu vraag ik U geen geheimhouding voor hetgeen ik U heb medegedeeld, want allesiswaar. Laat nrij hopen, dat, als ge eens te Parijs komt, ge m,ij wèl zult willen vereeren met een broederlijk bezoek.
In elk geval zullen wij elkander terugvinden, daar, waar alléén Christenen zijn.


Nog hartelijk dank voor Uw vriendelijk schrijven, dat mij zoo goed deed.
Trouwens, ik smaakte reeds de vreugde verscheidenen van mijn lieve vrienden van vroeger terug te vinden, vrienden uit een verleden, dat mij altijd heel dierbaar zal zijn, want in deze arme Kerk, die door alk winden geteisterd wordt, heb ik toch mijn Verlosser gevonden1
In Hem Uwe U hartelijk toegenegene zuster, Eugénie Peyrat.
P.S. Ik heb de „Temps" in quaestie gelezen ')■ Hartelijk dankl Ds. Jean Meyer heeft mij die gezonden.
Den brief van Leo XIII kende ik niet 2). Niets kan mij meer verwonderen.
Het doet mij évenwei te meer genoegen, dat ik gezegd heb, wat U hebt gelezen op blz. 174 van „La Terre des Vivants." 3).
i) De Temps had een zeer vleiend artikel gepubliceerd over de dichtwerken van Napoléon Peyrat.
a) Wij hadden Mevr. Peyrat mededeeling gedaan van den brief, gedateerd Paschen 1888, door welken paus Leo XIII, ter gelegenheid van zijn 50 jarig jubileum als priester, onder zekere voorwaarden een algemeenen aflaat afkon» digde ten gunste van de zielen in het Vagevuur. Leo XIII verklaart in deze encycliek, dat „de zielen uit bet Vagevuur den eeuwigen vrede niet kunnen binnengaan, dan nadat zij tot den laatsten penning toe de schuld, die zij ten opzichte van de wrekende gerechtigheid Gods op zich laadden, hebben betaald".
Een weinig verder spreekt hij van de afschuwelijkheid der pijnen, die de zielen der afgestorvenen hebben te verduren. — De encycliek, die van 1 April 1888 is, stelt tot den laatsten Zondag van de maand September de bevrijdende werking van de door den paus geoctroyeerde aflaten uiti
3) „De uitdrukkingen onzer liturgie en de vertroostende beelden van een vredigen slaap en een ruste in Jezus-Christus, die zij dagelijks bezigt bij de viering van het Heilig Offer, bevestigen ons de rust der zielen wier zalig» heid verzekerd is, ondanks alles wat nog aan de volmaaktheid van haar geluk in God moge ontbreken."
Deze beelden, ontleend aan de gewone misgebeden, zijn moeilijk overeen


Zij spreken hun liturgie tegen! Zoo is, van nabij gezien, hun eenheid! Aan de levensbeschrijving van mijn echtgenoot voeg ik toe de toespraak, die ik schreef toen ik waakte bij mijn overleden dochter, in den tijd toen ik „geacht werd" hem te helpen en hem ook werkelijk in alles hielp, wijl ik hem uit roeping had gehuwd en de liefde mijn huwelijk was gevolgd inplaats van: daaraan vooraf te gaan
Na kennis genomen te hebben van al de bijzonderheden, die Mevr. Peyrat aan het licht gebracht had, en met welk een belangstelling, kan men wel raden! schreven wij haar om haar toestemming een en ander te mogen publiceeren, indien wij haar mochten overleven. 1 |
Ziehier haar antwoord:
Parijs, 23 Nov. 1888.
) Weleerwaarde Heer!
De dood belaagt ons elk oogenblik, en ik wil niet dat hij zijn hand legge ook op mij, zonder U te hebben gezegd, dat ik Uw aanbod met dankbaarheid aanneem. Ik ben twintig jaren ouder dan U; naar menschelijke berekening zult U mij dus overleven, en het zal mij een troost zijn te weten, dat er nu drie predikanten zijn die zullen verhinderen:
le. dat de Roomsch-Katholieke sprookjes mij tot hun slachtoffer kiezen;
2e. dat de zielen zich zullen laten vangen naar mijn
te brengen met de beschrijving, die Leo XIII geeft van den afschuwelijken toestand der zielen in het Vagevuur. €'i-:>':'.k
i) Mevr. Peyrat zinspeelt op het artikel van de Semaine rellgieuse van Genève, hierboven aangehaald.


voorbeeld. Maak U geen illusies over pater Hyacinthe en zijn vermeende hervorming. Hij heeft nooit het wezen der zonde, noch dat der genade begrepen; daarin is hij wel echt Roomsch-Katholiek gebleven, doch niet op de wijze van Bossuet.
Een tiental pastoors te Parijs zjjn geabonneerd op de Paix Sociale. En ik weet er tenminste twee, die mijn artikel zullen hebben toegejuicht. — Reeds lang weet mijn biechtvader waaraan hij zich te mijnen opzichte heeft te houden; hij antwoordt: „Gave God, dat alle Roomsch-Katholieken waren als gijl" Dat is het eenige, dat ik opk uit een anderen1 priester kreeg, welbekend als conférencier, tot wien ik mij een jaar geleden' wendde, wegens tijdelijke afwezigheid van den eersten. Mijn naam wist hij echter niet. Men kan op de toekomst niet vooruitloopen. Ik zal doen wat God mij klaarlijk toont als mijn plicht. En ik wacht het leven hiernamaals af om de verklaring te hebben van het mijne, waarvan ik niets begrijp I In elk geval voel ik, dat ik de achting van een edel Christenhart heb teruggewonnen en ik zal deze week rekenen onder de gelukkigste van mijn leven in de laatste jaren. Met hartelijke betuigingen van toegenegenheid in onzen Heer,
Hoogachtend \ï. 'f Eugénie Peyrat.
Onze briefwisseling met Mevr. Peyrat scheen afgeloopen'. Wij behielden er een troostende herinnering aan; maar de indruk bleef ons bij, dat onze zuster een standpunt had ingenomen, waarop men haar niet altoos met rust kon laten. Eerst had het ons voldoende toegeschenen, dat zij de dwaling waarvan zij het slachtoffer was geworden' in haar binnenste erkende, wijl het toch


steeds de hoofdzaak blijft te behooreti tot de onzichtbare Kerk, gevormd door alle ware discipelen van Jezus Christus. Maar, na rijp beraad, gevoelden wij ons verplicht een beroep te doen op het geweten van Mevr. Peyrat, om haar te smeeken voor God na te gaan, of het haar niet betaamde de Roomsch-Katholieke Kerk te verlaten, waarin zij — naar onze meening — alleen had kunnen blijven, indien zij er zonder illusie was binnengegaan, zonder zich vergist te hebben en zonder bedrogen te zijn. — Was het niet haar schuldige plicht, niet slechts door woorden, maar door een daad, eert eind te maken aan de ergernis die zij gegeven Kad, toen' zij zich liet overhalen tot een Kerk, die, naar haar eigen bekentenis, steeds mèer den weg der afgoderij opgaat? Was het niet een liefdeplicht voor haar, een waarschuwend woord te spreken tot de zielen, die geneigd zijn het Protestantisme af te zweren, omdat het Roomsch-Katholicisme op hen den verblindenden indruk maakt van het beloofde land der godsdienstige zekerheid?
Indien zij met Rome brak, zou die breuke in wijden kring haar invloed doen gevoelen en haar zoo duur betaalde ondervinding zou anderen te stade komen, evenals die kruisen, welke men in het gebergte tegenkomt, die herinneren aan een ongeval doch tevens het gevaar aanwijzen. — Moest zij eindelijk niet terugkeeren in de Kerk, waar zij, naar haar eigen uitdrukking, haar Heiland gevonden had? Is het Protestantisme met zijn zijn verdeeldheid niet beter dan het Roomsch-Katholicisme met zijn leugens? Zeker, Mevr. Peyrat zou veel moed noodig hebben om zich bloot te stellen aan de vernedering, misschien aan het schijnbaar belachelijke van een tweede verandering; maar haar gemoed stond


te hoog om der waarheid dit hoogste getuigenis te weigeren. — In dien zin stelden wij ons vermanend en noodigend schrijven, waarvan Mevr. Peyrat niet onmiddellijk de noodzakelijkheid scheen te erkennen, gelijk blijkt uit haar antwoord.
I Parijs, 9 Maart 1889.
Weleerwaarde HeerI
Ik kan slechts dankbaar zijn voor Uw brief, en het spijt mij U een illusie te benemen omtrent het resultaat dat U er van verwachtte. Ik verkeer nog immer in dezelfde gevoelens, die ik U te kennen gaf, ook al zijt gij niet meer in die, welke U er toe gebracht hadden mij te begrijpen'.
Laat mij U nog eens zeggen, dat ik alleen onder den invloed van Bossuet Roomsch-Katholiek geworden ben, en dat niemand uit onzen tijd mij een „strik" gespannen heeft. Zelfs hij die mij valschelijk een denkbeeldig gesprek met Mgr. '(Guibert) heeft overgebracht, heeft mij nooit tot den laatsten stap gedreven. Trouwens, ik behoorde niet tot diegenen, die door de aanlokselen van muziek en bloemen worden ingepalmd. Het Roomsch-Katholicisme van Bossuet zoekt zijn kracht in de theorie evenals het Calvinisme; maar men kkn het niet verloochenen, in alle geval wacht ik dat men het veroordeele, vóór ik tot heengaan besluite. Wat dien opzienbarenden terugkeer betreft, dien U van mij hoopt, die zou velen nog meer tot ergernis zijn dan mijn heengaan. Nooit zal ik tot de zoogenaamd „Hervormde" Kerk terugkeeren. En God weet of zij niet nog meer dan gewoonlijk het Lutheranisme als halfRoomsch-Katholicisme zou qualificeeren *).
i) Hier moet bijgedacht worden: „indien ik een toevlucht locht in de


Bovendien zou ik den Protestanten bittere teleurstellingen bereiden, want zij zouden niet op mij moeten rekenen om met wilde uitvallen mijner pen het Roomsch-Katholicisme te bestrijden'. Misschien heb ik sommigen' ultramontanen dergelijke teleurstellingen bereid, door hen niet te steunen in hun streven om het Protestantisme af te breken....
U denkt alleen aan de eenvoudige zielen in het Protestantisme. U vergeet de eenvoudige RoomschKatholieken; daar zouden er ook zijn, die zich ergeren zouden aan mijn komen en gaan.... Mijn vriend, de Heer de Mestral, dien de dood heeft weggerukt toen hij op weg was naar het Roomsch-Katholicisme, en die altijd alles van mij geweten heeft, schreef mij bij mijn overgang tot het Roomsch-Katholicisme, dat ik mij niet ongerust moest maken, en dat, indien er al ergernis was, deze1 ergernis om mij genomen', doch niet door mij gegeven zou zijn.
Niet de Kerk geeft vrede, maar Jezus Christus door haar, somtijds haars ondanks; immers bestaat zij uit menschen, die niet tot het diepste wezen der zielen kunnen doordringen.
Dien vrede heb ik, en ik gevoel dat ik dien altijd bezitten' zal, want de Heere is „getrouw" en „kent al de Zijnen." y
Ik blijf Uw zuster in de onzichtbare Kerk, de eenige waarin men goed leven en sterven kan, en ik verzoek U! wèl te willen gelooven aan mijn gevoelens van dankbaarheid en hoogachting.
Eugénie Peyrat.
Luthersche Kerk". — Deze partij heeft Mevr. Peyrat eindelijk gekozen en niemand in de Hervormde Kerk heeft er aan gedacht, hieruit een verwijt tegen de Luthersche Kerk te putten.


Voor een zoo krachtig besluit kon men zich slechts buigen en aan Gods Geest de zorg overlaten om Zijn werk te voleinden. Dat deden wij dan ook, terwijl wij aan Mevr. Peyrat de sterke hoop te kennen gaven, dat zij vroeg of laat besluiten zou te spreken. „Daar is der waarheid een getuigenis te geven," zeiden wij tot haar: „Uw zielenadel is mij een zekere waarborg dat gij het geven zult; nooit hebben de heiligen gezwegen."
De feiten zouden ons weldra gelijk geven. Het zou onze zuster te hard gevallen zijn, hartstochtelijk als zij de waarheid zocht en liefhad, lang de verzenen tegen den prikkel van haar geweten te slaan. Een jaar later hadden wij het genoegen er het bewijs van te ontvangen in de enkele regels, die hier volgen:
Parijs 1 April 1890.
Weleerwaarde Heer! Als U deze regelen ontvangt, ben ik niet RoomschKatholiek meer. Ik sluit mij aan bij de Luthersche Kerk, die steeds mijn levendigste sympathieën heeft gehad.
God heeft tot mij gesproken en ik gehoorzaam Hem. Gisteren heb ik een preek (niet overdreven) over het Vagevuur gehoord; evenzeer als ik geloof aan verschillende toestanden der ziel beantwoordende aan dien waarin de dood ons vindt, evenzeer verwerp ik de gedachte aan een persoonlijke boetedoening, aan een reiniging door iets anders dan het bloed van JezusChristus. Men is echter niet Roomsch-Katholiek, wanneer men een vaststaand dogma verwerpt. Ik weet wel, dat men bisschoppen aantreft, die evangelische denkbeelden aannemen betreffende het Vagevuur, maar ik wil er niet om heen draaien en ga heen.


Abbé le N. zeide gisteren: „Vrees Jezus, die voorbijgaat en niet wederkomt." Hij is aan mij voorbijgegaan en heeft tot mij gezegd: „Blijf daar niet, mijn kind."
Ik wilde tot het Protestantisme terugkeeren in de ure mijns doods. Maar waar zal ik dan zijn? Kortom, ik heb mijn besluit genomen en heb er geen berouw van.
Ik heb gemeend goed te doen, zeventien jaren geleden. Als mijn echtgenoot geëischt had, dat ik de gewone Roomsch-Katholieke predicaties volgde, zou ik niet gedaan hebben wat daarna is geschied. Nu zijn de schellen mij van de oogen gevallen. Ik weet alles. Ik heb alles van nabij gehoord en alles gezien.
En nu, geloof meer dan ooit aan mijn zusterlijke gevoelens in den Heere Jezus-Christus.
Eugénie Peyrat.
Ten besluite zullen wij hier gewoonweg ons antwoord laten afdrukken.
Nan'cy, 2 April 1890.
Geachte Mevrouw en Zuster I
Met innige vreugde en levendige dankbaarheid tot God verneem ik Uw besluit. Neen, ik was niet bevreesd voor Uw ziel; deze was in veiligheid, wijl vereenigd met Jezus Christus door een persoonlijk en levend geloof, aan welke zichtbare Kerk gij U op aarde ook mocht verbinden. Maar ik verheug mij ter wille van alle besluitelooze zielen, die geneigd zijn te gelooven, dat gij waarlijk vrede gevonden hadt in de Roomsche Kerk. Uw voorbeeld zal ze versterken door haar te herinneren, dat alleen het Evangelie de kracht Gods is tot zaligheid van hen die gelooven en dat, ondanks


onze ellende, de Evangelische Kerken iets hebben dat voldoening geeft aan de eeuwige behoefte van den zondaar, die verlost wil worden. Het verheugt mij, dat gij bij voorbaat reeds de overwinning op U zelf hebt behaald, toen gij in 1870 schreeft, dat, „voor alle zielen, die mèt een diep schuldbesef ook een recht begrip hebben van verlossing, niets te vreezen is van Rome's verleiding. Zij kunjnen rijden, zij kunnen in verzoeking gebracht worden, maar zij zullen niet bezwijken."
Nu zoudt gij er ongetwijfeld aan toevoegen: „Zij kunnen voor een tijd bezwijken, maar de talisman, dien zij bezitten, hervindt vroeg of laat zijn kracht, en zij zullen zich weder oprichten."
Gode de lof en de eer! Aan U, geachte Mevrouw en zuster, de vrede die gewekt wordt door het gevoel, dat een groote en moeilijke plicht is vervuld. Gij zult waarschijnlijk nogmaals veel lijden, maar gij zult worden ondersteund door dien getrouwen Herder, dien gij twintig jaar geleden aanriept en Die Zijn schapen niet verlaat.